Book Title: Vishva Gunadarsh Champu
Author(s): Gangadev Bhatt, Mahadev Sharma
Publisher: Tukaram Jawaji Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020911/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhanA na kandra mahAvIra kobA. // amarta tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahAkavizrImaheGkaTAdhvariviracitA vizvaguNAdarzacampUH / mUlyameko ruupykH| ... 1 jaH For Private And Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirNayasAgarasthavikreyasaMskRtapustakAni / mU0 DA.vya. adhyAtmarAmAyaNa-rezamI guTakA. ... ... ... ... . // 26 // anubhUtiprakAzaH-vidyAraNyakhAmikRtaH. ... ... ... 1 // abhidhAnasaMgrahaH-prathamo bhAgaH. ... ... ... ... 1 61 abhidhAnasaMgrahaH-dvitIyo bhAgaH. ... ... ... ... 1 / 60 abhijJAnazAkuntalaM nATakam-AGglaTippaNIyutam. ... 2 / amarakoza-amarasiMhakRtaH, bhAnujIdIkSitakRtavyAkhyAsudhayA rAmAzramITIkayAsahitaH ... ... ... ... 4 // amarakozamUlaM-zabdakozasahitam. ... ... ... ... - 4. amarakozaH saTIkaH-zabdakozasahitazca. ... ... ... .. . // aSTAGgahRdayam-zrImadvAgbhaTaviracitaM (mUlamAtram ). ... ... 1 4 // aSTAGgahRdayam-vAgbhaTakRtaM-sUtra-zArIra-nidAna cikitsA-kalpa uttarasthAnasahitaM, zrImadaruNadattapraNItayA sarvAGgasundarAkhya TIkayA vibhUSitaM ca. ... ... ... ... ... 8 aSTAviMzatyupaniSadaH-( guTakA, upaniSadaH 28) ... ... AhnikacandrikA-(sAyanamantrabhASyasahitA) ... ... ... 60 ttararAmacaritam-mahAkavizrIbhavabhUtipraNItaM, vIrarAghavakatayA TIkayA sametam. ... ... ... ... ... ... 4 // tApadapAThaH-(padAni ). ... ... ... ... 3 . giraH-mahAkavizrIsomadevabhaTaviracitaH, asmin / manoharAH 124 kathAH santi. ... ... 5 . kRtA,bhAnucandrasiddhacandrapraNItayA TIkayA sahitA 5 . (siddhAntamuktAvalIsahitA). ... ... ... .- - 'kAvyama-bhAravikRtaM, mallinAthakRtayA kiyA sahitam. ... ... ... ... ... 1 // 67 vyam-kAlidAsakRtaM, mallinAthakRtayA (1-8 ':, sItArAmakRta (8-17 sargaparyantaM), saMjIyA sahitaM ca. ... ... ... ... ... 1 40 -(caMdrAlokenAlaMkAracandrikAvyAkhyayA ca yutaH). 0-60 rikaaH-aashaadhrbhttttprnniitaalNkaardiipikaavyaadetaaH| idaM pustakamadhyetRRNAmatIvopayuktaM sodAharaNa. bhinavanavaparipATyAMkayitvAtra mUlodAharaNapadyAvarNakamakozopi yojitosti / asya mUlyaM For Private And Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 2 pUrva 1 rUpyakamAsIt / zvanI sumavasthayA pustakarUpeNa mudritasyApyasya kevalaM ardharUpyakameva mUlyaM. garuDapurANam -- saTIka, sAroddhAraH. gItagovindam mahAkavizrIjayadevaviracitaM, kumbhanRpatipraNItayA rasikapriyAvyAkhyayA, mahAmahopAdhyAyazaMkara mizranirmitayA rasamaJjarIvyAkhyayA ca saMvalitam... campUbhAratam - rAmacandrakudhendraviracitayA vyAkhyayA sametam. campUrAmAyaNam - zrIbhojarAjaviracitaM ( paJcamakANDaparyantaM ), lakSmaNasUriviracitaM ( paTakANDamAtraM ), rAmacandrabudhendraviracitayA vyAkhyayA sametam.... ... *** > ... 0.6 ... ... ... ... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir carakasaMhitA - agnivezakRtA carakapratisaMskRtA mUlamAtram. tarkasaMgrahaH --- nyAyabodhinIpadakRtya vyAkhyATippaNaiH saMvalitaH. 1 tAjakanIlakaNThI-saTIkA, ayaM prAcIno jyotirgranthaH janmapatrikAyA varSaphalakaraNe'tIvopayuktaH / tathA phalakathane praznaviSaye ca / etadantargatAnyudAharaNAni jyotirvidvArA zodhitAni santi ** dazakumAracaritam - daNDIkRtam, pUrvapIThikA, uttarapIThikA, kavIndrasarasvatI kRtapadacandrikAkhyA TIkA, zivarAmakRtA bhUSaNAkhyA TIkA, laghudIpikA TIkA, kevaladazakumAracarite, padacandrikATIkA ca ( pUrvapIThikAyAM ) ityetAbhiH sahitam. 1 // 62 dazarUpakam - zrIdhanaMjayaviracitaM, dhanikakRtayA avalokaTI kayA sahitam. dravyaguNasaMgrahaH - vaidyakagraMthaH savyAkhyaH / asminsarvauSadhInAM viziSTadharmopayogAdi yathAvadvivRtamasti. ... TIkA sahitam. naiSadhIyacaritam - zrIharSaviracitaM, naiSadhIyaprakAzAkhyayA ... ... ... ... nalacampUH- damayantIkathA - trivikramabhaTTakRtA, caNDapAlakRtayA viSamapadaprakAzAkhyaTIkAyA sahitam. nirNayasindhuH - ( mUlam ) - paricchedatrayAtmakaH asminnAryANAM sanAtana dharmanirNayo yathAvadvarNito'sti. nItizatakam - bhartRharikRtaM mahAbalopAlakRSNazAstrikRtayA ... ... ... For Private And Personal Use Only ... ... ... ... ... ... ... *** nArAyaNITIkayA sahitam. paJcatantrakam - zrIviSNuzarmasaMkalitam. paJcaratnagItA- bhagavadgItA, viSNusahasranAma, bhISmastavarAjaH, anusmRtiH, gajendramokSazca ityetaiH prakaraNaiH sahitA, kause yavatrabaddhA sthUlAkSarA. mU0 DA.vya. ... -11- 6 *11= 6-11 .111. 6-11 2 // .1. ... na .11. ... 1 / 62 *1. 6 5 1 62 1 .1. *11. 8 // *1= Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paJcaratnagAtA-kAsayavastravaddhA madhyamAkSarA. ... ... ... paJcaratnagItA-kauzeyavastrabaddhA sUkSmAkSarA. ... ... ... paJcaratnagItA-patrabaddhA madhyamAkSarA. ... ... ... ... paJcadazI-vidyAraNyakRtA, rAmakRSNaviracitaTIkAsahitA. ... ... pArvatIpariNayaM nATakam-mahAkavibANakRtam ... ... puSpabANavilAsam-(zrIkAlidAsakRtaM) paNDitavarazrIveGka TasArvabhaumaviracitayA vyAkhyayA sametam. ... ... ... 4% - pUjAsamuccayaH- (viSayAH 105) "brahmakarmasamuccayasya" __pariziSTarUpaH. ... ... ... ... ... ... prabodhacandrodayaM nATakam-zrImatkRSNamizrayativiracitam , nANDillagopaprabhuviracita candrikATIkA, dIkSitarAmadA saviracitA prakAzaTokA ca ityetAbhyAM sahitam ... ... praznottarapayonidhiH-balarAmadAsamunikRtaH. ... ... prasannarAghavanATakam-zrIjayadevakaviviracitam ... .. prAkRtamaJjarI-zrImatkAtyAyanamunipraNItaprAkRtasUtravRttiH. ... .. . pAtaJjalamahAbhASyam- (navAhnikam / ) kaiyaTapraNItapradIpena ___ nAgezakRtoddayotena pAyaguNDekRtachAyayA ca parivRtam / ... 4 brahmasUtrazAMkarabhASyam --ratnaprabhA-bhAmatI-AnandagirIya (nyAyanirNaya)vyAkhyAtrayopetam / ... ... ... ... 8 // bhaTTikAvyam-bhaTTikRtaM, jayamaGgalakRtayA jayamaGgalAkhyaTI kayA sahitam ( dvitIyAvRttiH ).... ... ... ... 2 // .. bhAminIvilAsaH-paNDitarAjajagannAthaviracitaH, acyutarAya moDakakRtayA praNayaprakAzAkhyaTIkayA sahita:. ... ... 1 4bhAskarodayA-tarkasaMgrahadIpikA-prakAza(nIlakaNThI)vyAkhyA ... . // = 67 bhojaprabandhaH -zrIballAlaviracitaH. ... ... ... ... .- - madhyasiddhAntakaumudI-varadarAjapraNItA, idaM pustakaM vipula TippaNyAdibhiralaMkRtaM, madhyakaumudIgatasUtrANAmakArAdivarNa kramakozasahitaM ca mudritamasti. ... ... ... ... .in. manusmRtiH- -kullUkabhakRtamanvarthamuktAvalyA sahitA manusmRti. sthapadyAnAma kArAdivarNakramakozasahitA ca.... ... ___... 1 // 4 // mahAvAkyaratnAvaliH-zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryarAmaca ndrayatikRtA. atropaniSatsAroddhAraH. ... ... ... 62 // vIracaritaM nATakam-bhavabhUtikRtaM vIrarAghavakRta. kAsahitam... ... ... ... ... ... ... 1 // 60 --madhusUdanI (zivaviSNvarthaka)vyAkhyayA sahitam. .. For Private And Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahAkavizrImaheGkaTIvariviracita vishvgunnaadrshcmpuuH| / yogItyupAbhidha-bAlakRSNazAstriviracita pdaarthcndrikaattiikaashitaa| bAkeityupAhagaGgAdharabhaTTasUnunA mahAdevazarmaNA sNshodhitaa| (tRtIyaM saMskaraNam.) mumbayyAM tukArAma jAvajI ityeteSAM kRte teSAmeva nirNayasAgarAkhyamudraNayantrAlaye bAlakRSNa rAmacaMdra ghANekara ityanena mudrayitvA prkaashitaa| zakAbdAH 1832, khristAbdAH 1910, mUlyameko ruupykH| For Private And Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir etatpustakasya sarve'pyadhikArAH sana 1867 tamavarSasya 25 tamarAjakIyaniyamAnusAreNa lekhArUDhIkRtya prakAzayitrA khAdhInA eva rkssitaaH| For Private And Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir OM namaH paramAtmane bhUmikA. bho bho vividhakAvya-nATakAlaMkAra-sAhityapArAvArapArINAH sahRdayA manISiNaH, vidAMkurvantu tatrabhavantaH-gIrvANabhASApArAvAratitIprUNAM sarasakAvyaparizIlanataraNisamArohaNaM vinA upAyAntaraM tAvanna zrUyate / tadarthameva ca kavikulaguruzrIkAli. dAsa-bhavabhUti-bANabhaTTaprabhRtibhiH kavimaNDalApresarai raghuvaMza-kumArasaMbhava. mAlatImAdhava-kAdambaryAdIni sapadi rasikajanamanovinodajanakAni saMskRtabhASAvyutpitsujanAnAM sadyaH samyaktayA tadvayutpattisaMpAdakAni ca gadya-padyapracurANi kAvyAdIni viracitAni jAgratyeva / etAdRzakAvyasyaiva ca lakSaNAdiparijJAnArtha tadavAntaravyaGgya-dhvani-rasa-doSa-guNAlaMkArAdipratipAdanArtha ca tatrabhavadbhirmammaTAdibhiH kAvyaprakAzAdayo granthA viracitAstatra ca "tadadoSau zabdArthoM saguNAvanalaMkRtI punaH kvApi" ityAdi kAvyalakSaNaM ca nirdiSTam / (atra tacchabdena kAvyaM jJeyam ) kaizcit tu "ramaNIyArthapratipAdakaH zabdaH kAvyam" ityAyeva lakSaNamuktam / kathama. pyastu, paraM ca ubhayatrApi AkhAdyavyaJjakatvarUpalakSaNasya vidyamAnakhAt sahRdayahRdayAlAdajanakaM kAvyam iti sAmAnyataH saMkSiptalakSaNaM bhavitumarhati / tacca kevalaM padyarUpaM, gadyarUpaM, gadyapadyamitraM vAstu, sarvamapi tatpUrvoktalakSaNa evAntarbhavati / kiMca tat dRzya-zravyabhedAt dvidhA bhinnaM, yatkevalaM vAcana-zravaNasamaMkAlameva rasikajanAnAM manasi AhAdajananapUrva camatkAraM janayati tacchravyam / yacca dhIravIrapuruSacaritapracuraM vizeSataH pratyakSatayAbhinIya pradarzitaM sadrasavicittamAnandayati tadRzyam / ata eva tannATakamityabhidhIyate / pUrvoktaM ca kevalaM kAvyazabdenaiva vyvhriyte| etasminnapi campUzabdAbhidheya eko bhedo bhavati / tasya lakSaNaM ca "gadya-padyAtmakaM kAvyaM campU. rityabhidhIyate" iti prasiddham / etallakSaNasaMpannaiveyaM prakRtA vizvaguNAdarzacampU: prathate yassaMbandhena kiMcidvaktumabhilaSAma iti / - iyaM ca zrImatA tatrabhavatA sugRhItanAmnA veGkaTAdhvariNA mahAkavinA viracitA / ayaM zrIrAmAnujamatAnuyAyI zrImahAlakSmyA bhaktazcAsIt / ayaM tAvatka. smin kAle AvirbhUya khapitarAvAnandayat tadAdi pratyakSatayA na pratIyate, kiMtu anenAsminneva granthe dvitIya tRtIyazlokayoH saMkSepeNa svakIyavRttaM niveditaM tasmAdayaM zrImadappayagurornaptA, zrIraghunAthadIkSitasya ca putra ityeva jJAyate / ayamappayaguruH kuvalayAnanda-citramImAMsAdigranthakartustatrabhavataH appayadIkSitAdina ityavagamyate / yataH sa appayadIkSito draviDajAtIyaH, bhagavataH zrIzivasya paramo bhaktaH, advaitamatapakSapAtI, vaiSNavamatakhaNDakazcAsIditi tadRttataH zrUyate / kiMca vyaGkaTapatinAmadheyasya kasyacidrAjJaH sabhAyAM vedAnta-dharmazAstrAdiviSaye For Private And Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 vizvaguNAdarzacampU:tAtAcAryamatamanena khaNDitam / tataHprabhRti tAtAcAryaH appayadIkSitena dRDhatarabaddhavaira AsIt / naitAvadeva kenApi prakAreNAyaM hantavya ityapi nizcikAya / tatazcaikasmin samaye tAtAcAryeNa tatrabhavantaM dIkSitaM vipinamArgeNa gacchantaM jJAlA tadvadhAya caNDAlAH preSitAH, paraMtu tena tapakhinA zivabhaktiprabhAvaH kevalaM dveSaparavazatayA naavgtH| tata eva tasminnaraNye kazcidvIrapuruSaH sahasA'virbhUya tena caNDAlAH paribhUtAH ityAdi / astu nAmaitat / atratyo'yaM appayagurustu tAtAcAryasya bhAgineyaH iti nizcIyate / tAtAcAryastu karnATadezIyasya kRSNarAyAkhyasya rAjJo guruH, paropakAraratazcAsIt / anena 'sAtvikabrahmavidyAvilAsaH' iti prasiddho vedAntazAstragrantho vyaraci ityapi zrUyate / atra (mumbayyAm ) karnATakanAmni mudraNayantrAlaye mudritapustake AGglabhASAmayaprastAvanAyAmasya vizvaguNAdarzakarturvRttaM dRzyate tadittham 'ayaM vizvaguNAdarzakartA veGkaTAdhvarinAmA kaviH nIlakaNThadIkSitasamakAla: tatsahAdhyAyI cAsIt' iti / tatazcaivaM pratipadyate-nIlakaNThadIkSitaH, appayadIkSitasya pautraH nArAyaNadIkSitasya ca putra AsIditi kAvyamAlAkhyamAsikapustakasya prathamagucchAntargatazrImadappayadIkSitapraNItavairAgyazatakAkhyagranthasya prathamazlokaTippaNyAM dRzyate / anena nIlakaNThacampU racitA, tatprArambhe khakIyagranthanirmANakAlazcApi nirdiSTaH-'aSTatriMzadupaskRtasaptazatAdhikacatuHsahasreSu / (4730) kalivarSeSu gateSu athitaH kila nIlakaNThavijayo'yam // ' iti / tasmAdevaM nizcIyate, 4738 tame varSe khristAbdaM 1637 tamaM tasminneva varSe nIlakaNThacampUrviracitA, tatsamakAlInazvAyaM veGkaTAdhvarinAmA kavirAsIt, tatazca 262 vatsarebhyaH prAk ayaM vizvaguNAdarzakartA kaviH suprasiddha AsIt iti / paraM ca tenAyaM granthaH kasmin varSe nirmita iti tu na yAthArthena nizcetuM zakyate, kevalaM 260 varSebhyaH prAkanakAlIno'yaM grantha ityanumIyate / anyadapyatratyamudritapustakaprastAvanAyAM kiMcidvRttamupalabhyate 'ayaM veGkaTAdhvarI kAJcIpurasamIpe 'arzanaphala' nAmni agrahAre prativasati sma / 'vaDaghale' ityAkhyavaiSNavasaMpradAyapakSapAtitAtAcAryAnvayotpannazvAsIt' iti / atha upari 'vaDaghale' ityAkhyo vaiSNavasaMpradAya uktaH tata eva anyasaMpradAyasattvasyAkAGkSA utpadyate, tatparipUraNArthamanyamatasyApi nirUpaNaM yatkicidapi prasaGgAdApatitaM, tatazcaitatpathapravartakasya rAmAnujakhAmino'pi kiMciccaritralekhanaM prasaGgaM nAtikAmati / taca rAmAnujIyaM vRttaM pustakadvaye dvidhA zrUyate / tatra mahArASTrabhASAyAM kavicaritrAbhidhamekaM pustakaM suprasiddha vidyate tasminnevamasya vRttAntaH 'ayaM rAmAnujAcAryaH zrImacchaMkaramatapratipakSI zAlivAhanazakasya 11 daze zatake 'dorAsamudra' ityAkhyanagarasyAdhipatI 'beTAvardhana' nAmni rAjJi mahIM zAsati 'zrIpenumutUra' nAgni prAme zrIkezavAcAryapatnyAM kAntimatyAmAvibabhau / ayaM ca grAmaH cannapaTTaNa (madrAsa ) purAvAdazakozeSu kAJcInAnA bhASAyAM 'kaMjevaram' iti nAnA vA yatprasiddha nagaraM vidyate tadadhvanyeva vrtte| etasminneva prAme upanayanAdanantaraM For Private And Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhUmikA / . zrImatA rAmAnujena yAdavaprakAzAkhyakhamAtulAt veda-zAstrAdiprAvINya saMpAditam / tatazcAyaM khakIyagrAme evaikaM cizcAtarumUlamAzriyaikAgreNa manasA bhagavantaM zrIrAmamu. pAsAMcake, tatastatprasAdAdeva jIvezvarayoedavAdamAzritya advaitavAdinaH zrIzaMkarakhA. mino mataM pratyAcakhyau, lokAMzca zrIsItArAmapUjanaM tripuNDradhAraNAdisaMpradAyAn grAhayAmAsa / tatazcAnekavidhadezeSu saMcAramAracayya tatratyAn janAn svamatamupadideza / evaM paryaTan 'dorAsamudra' nagarameya tatratyarAjakanyAyAH pizAcabAdhAM nyavartayat / tataH suprasannena rAjJA tasmai mUlyavanti vastrAlaMkArAdIni pAritoSikANi dattAni khayaM ca tasmAdvaiSNavadharmamaGgIcakAra / evamayaM yamadunAcAryeNa svasya priyacchAtreNa saha tirupati-jagannAtha-kAzI-jayapurAdimahAkSetreSu saMcaran tatrasthabrAhmaNAn vaiSNavadIkSitAna saMpAdayAmAsa katicinmaThAMzca sthApayAmAsa / kiMcAsya vaiSNavadharmapravacanaM zrukhA jayapuramahArAjaH atIva nananda svapurasthAna jainAMzca tailayantre viniSpIDya jaghAna / evamayaM paryaTana badarIkSetraM gatvA tatrasthanArAyaNaM devaM ca stutvA khadezamAjagAma / tatra cAnena vyAsasUtrabhASyaM, (zrIbhASyaM) bhagavadgItAbhASyaM, tarkabhASyaM cetyAdayo bahavo granthA viracitAH / tathA cAyaM svamatasthavaiSNavadvijakRte ekAM dharmasaMhitAmapi racayAmAsa / evaM sarvamapi jIvitakAlaM bhagavadbhaktyA vedAntAdigranthaparizI. lanena ca niryApitavAn / enaM sarve'pi tadanuyAyinaH zeSAvatAraM manyante, ata eva taiH khAcAryasya dhAtumayI pratikRtirapi nirmitA sA cAdyAvadhi pUjyate'pi / asyaikamAsanaM 'tAdarI' nAmni prAme teGgala (mahArASTrabhASAyAM 'siMgala') pathapravartakaM vartate / ahobalanAmni maThe ca 'vaDaghale, (bhASAyAM 'vaDagaLa' ) ityAkhyasaMpradAyapravartakaM ca vidyate, anyadapyekamAsanaM 'gaLatA' ityAkhyagrAme vartate / vaDaghale-tegalasaMpradAyayoH kAlAnta. reNa matabhedAt kalahazcAjani' iti / atratyamudritapustake ca kalpitodantaH ( dantakathA ) iti yahRtaM nivezitaM tat'khistazakasya 11 do zatake dAkSiNAtye janapade ( dakSiNahindusthAnAkhye deze) sAmAjikadhArmikAcArasaMbandhena mahatI carcA pravRttA / tatsamaya eva catrapaTTaNarAjadhA. nyAM (madrAsa ilAkhA iti prasiddhAyAM) ceGgalapaTAkhyamaNDale vartamAnasya 'kajIvaram' iti nagarasya nikaTavartini 'zrIparambudaram' iti prasiddhapure khristazakasya 1009 tame vatsare zrIrAmAnujAcArya ityAhvayaH kazcidvipro'jani / tena vaiSNavo dharmaH pravartitaH khayaM ca manujabAndhavaH ityuddhoSitaM ca / tatazca vijAtIyA api janAH svadharme AnItAH, khakIyAnuyAyijaneSu ca nighRNavadyotakA vidhavAvapanapravRttiniruddhA, iya. meva rItistadanuyAyiSvadyAvadhi vartata eva / kiMca tajjanamadhyagA vidhavA api vapanaM kArayituM naivotsahante, kiMtu 'yAnyasmAkaM zirAMsi guroH purato'vanAmitAni, tAni nApitasyAgre'vanAmayituM nArhANi' iti vadanti ca / evaM katipaye kAle gate sati tatpragatyaiva hetubhUtayA tadIyaH panthA dvidhA vibhinnaH / tataH katipayairjanaiH 'vaDaghale' athavA 'uttaradezIyAH' ityabhidhAnaM svIkRtam / evaM caitairjanaiH uttaradezIyAH vaidikAH zAstrIyAzcAcArAH saMmAnitAH / ayaM vizvaguNAdarzapraNetA kaviH etanmatastha For Private And Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: AsIt / anye ca ye kecit pUrvameva panthAnamAzritya sthitAste 'teGgale' athavA 'dAkSiNAtyAH' ityAkhyayA prasiddhAH / evamayaM bhedo'dyApi vartata eva / tatazca 'vaDaghale' itimatasthajanairyA teGgalIyAnAmavamAnanA kRtA, taiH saha yA ca spardhA prakaTIkRtA, anye ca ye chalaprakArAH kRtAsteSAM sarveSAmapi sphuTIkaraNArthamayaM grantho'nena kavinA vyaraci' iti / etatsarvamapi vRttaM kAlpanikameveti na vaktuM shkyte| yataH rAmAnujIyapathaviSaye zrImatA veGkaTAdhvariNApyetasmin vizvaguNAdarza rAmAnujavarNane kRzAnubhASaNe hatvA mArge dvijAdInakhilamapi dhanaM hanta hRvAtidRptA durvRttAstaskarA ye vanagirinilayA ye ca nIcA ihAnye // kRtvA cakrAGkameSAM jhaTiti vidadhataH kiMca mantropadezaM tadattaireva vittairdadhati tanumamI vaMzapAraMparIbhiH // kiMca-jArAn corAn kirAtAn janapadadamanAn rAjapAzAnmahIzAn ziSyAna kRkhAtihaptAH zratipathavidhurAH zrotriyaibrahmaniSkaiH // sAkaM no bhuJjate'mI sakRdapi vinatiM kurvate'gre na teSAM saMketenaiva siddhaM tadidamaviduSAM zlAdhyamAcAthapuMstvam // ' ityAdinA teSAM doSoddhATanaM kRtaM, samyaktayA taduddharaNaM ca na kRtaM tasmAdeva nizcIyate teGgalasaMpradAyinAM janAnAM vijAtIyajanAnAmapi mantropadezakaraNAdi nAsmai rocate iti ca / vayaM tu granthanirmANe etAvadeva kAraNamiti na nizcinumaH, kiMtu vizvavaicitryadyotanameva granthanirmANaheturiti, anyathA itarakSetra-devatA-saMpradAyAdivarNanasya niSphalatvaprasaGga Apadyeta / kiMca svasaMpradAyadRDhIkaraNArthakA anye bahavo granthA anenaiva viracitA iti zrUyate / astu vA anyatkimapi kAraNaM tatrAdhikalekhanaM na sAMpratam / athAsya vizvaguNAdarzagranthasya kAlanirNAyakaM liGgaM asminneva granthe dRzyate tat'hUNAH karuNAhInAstRNavat brAhmaNagaNaM na gaNayanti / teSAM doSAH pArevAcAM ye nAcaranti zaucamapi // ' ityAdi yat huNAnAM (gaurakAyAgladezIyAnAM) varNanam / tasmAdanumIyate-khristazakasya 1640 tame varSe'yaM grantho viracita iti / asmin rasAlaMkArAdIni kAvyalakSaNAni sarvatra paripUrNatayA dRzyante, tathApi arthAlaMkArApekSayA zabdAlaMkAreSveva (anuprAsa-yamakAdiSu) kaveratIvAdaro dRzyate, tadanusaMdhAnAdeva kvacit kliSTatvAprasiddhazabdaprayogAdayo doSAH prAdurbhavanti / evamapi kAvyasya sahajamAdhurya-prauDhalAdayo guNA na vilIyante, tata evAsya vazyavacasvaM sphuTIbhavati / tathA cAsmin vizvaguNAdarza tadabhidhAnAnurUpAH sarve'pi viSayA na vidyante, satAmapi viSayANAM A mUlAt samAptiparyantaM ekaiva paddhatirnAvalokyate / asya hi prathamata evaM rItiH vizvAvalokakutUhalau kRzAnu-vizvAvasU dvau gandharvo kalpitau / tanmadhye ekaH (kRzAnuH) doSaikak, aparo (vizvAvasuH ) dRzyavastuno guNagrahaNakautukI cAsIt / tataH dRSTipathaM For Private And Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -- bhuumikaa| prAptasya vastunaH prathamaM vizvAvasuH sAnandaM prazaMsAM karoti, tatastasminneva kRzAnurdoSAropaM karoti, punazca tadAropitaM dUSaNaM vizvAvasunirAkaroti / paraM tu iyaM paddhatiH spardhAdhInacittavAt svAGgIkRtamatasamarthananinnavAdvA bhinnA / etat sarvamapi mArmikavAcakajanairvAcanasamaye'vagantuM zakyamiti na tatrAdhikaM likhyte| ayaM kaviryadyapi zrIrAmAnujapravartitavaiSNavapathAnugastathApyanyasaMpradAyAnAmapi yAthArthyavettA AsIditi tu nirbAdhameva / kiMcAsya kAvyasya vyutpattAvatIvopayuktatayA kAvyarasikeSu bahuSu paNDiteSu mahAkaverasya granthAnAM ca prakhyAtirvidyate / asya nItyanyokti-rAjavarNanAdi. pracurA anye bahavo granthAH prasiddhA iti tu prAguktameva / tathA lakSmIsahasraM kAvyaM, hastigiricampUzcetyetau dvau granthau vizvaguNAdarzasadRzAveva prasiddhau vrtete| tatra lakSmIsahasrAkhye kAvye kevalaM bhagavatyA lakSmyAH stuvireva vidyte| asya granthasya 28 stabakAH santi, sakalasyApi kAvyasya saMhatya sahasraM zlokAH santi, te ca sarve'pi zleSa-yamakAnuprAsAdizabdAlaMkAraparipUrNAH ata eva sahRdayairAkhAdanIyAzceti manyAmahe / etasmin kAvye karavIrapattanastha 'bAbAmahArAja' ityAkhyapaNDitaviracitA TIkA'pi suprasiddhA varIvarti / hastigiricampvAM tu jagatpitrolakSmInArAya. NayorvivAhavarNanaM vilasati / etasyAM TIkAdikamasti na veti na vidmH| etadnthakartuva'ttaM kiMcitprAk pradarzitamapi kiMcidavaziSTamatra likhyate / ayaM pralayakAverInAmnaH kasyacidrAjJaH sabhAyAM pramukhaH paNDita AsIt / anyApyetatsaMbandhinI lokavArtA zrUyate sA-anena vizvaguNAdarzakAvyaM stutinindAtmakaM viracitamiti tasya devatAprakopAdAndhyaM prAptaM, tatazca sa lakSmIsahasraM viracayya jagajananI mahAlakSmImastaut / tatastatprasAdAtpunaH pUrvavadRSTiH saMprAptA iti / asmin vizvaguNAdarzagranthe madhurasubbAzAstriviracitA bhAvadarpaNAkhyA vyAkhyA vrtte| sA cAtra mumbApuryA karnATakanAmni mudraNAlaye mudritApyasti |saa kasmin kAle viracitA kutratyo vAyaM TIkAkAraH ityAdi na jnyaayte| etasyA anyA TIkA nopalabhyate / iyaM yadyapyekA TIkA'smin granthe vidyate, tathApi tasyAM zlokasthasarveSAmapi padAnAM vivaraNaM, aprasiddhapadAnAM zliSTapadAnAM ca kozAdinirdezena sphuTIkaraNaM, sthale sthale'laMkAralakSaNanivezanaM, sthalavizeSe vyAkaraNaniyamapradarzanaM cetyAdInAM vaiguNyama. valokya tatparihArArtha nUtanaTIkAkaraNe baddhaH parikaraH, tathApi tatra yAdRk sAhityaM vidvattvaM cApekSitaM tAdRgasya saMnidhau nAsti, tata evAyaM vividhAgamasAgarapArAvArINa. sUrINAM vyAkhyAnacAturI nAvagacchati / kiMtu kevalamuparinirdiSTaviSayasamAveza. viziSTavyAkhyAkaraNaprollAsa eva manasyajani / tatazca tatsamaye tAdRzaviSayavatpustakasamUhamekIkRtyaitanmahatsAhasaM kartuM pravRttaH, paraMtu paramezAnukampayA kathamapyati. dustarakAryabhAro'yamavatAritaH / kiMcAsmin granthe yatra yatra dharmazAstrAdirItyA vivecanamavazyaM prAptaM tatra tatra tadyathAmati sapramANaM vivecitam / tacca vivekibhistattatsthale vilokanIyam / evamasyAM TIkAyAM mUlasthaM pratipadaM yAvanmati vivecitamiti 'padArthacaMdrikA' ityAkhyayeyamabhidhIyate / atheyaM viduSAM dRSTipathaM kathamAnIyeti vicAre nimagna AsIt / tAvadevAtratyaprasiddha nirNayasAgara' For Private And Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 vizvaguNAdarzacampU:yantrAlayAdhipatibhiH zrImadbhistukArAmajAvajI ityetaiH sAdaraM saMmudya prakAzIkaraNe aashvaasitH| tatazca mudraNakAlInasaMzodhanakAryamapyasminnevApatitam / tadA cedaM, zAke 1774 tame vatsare atra jJAnadarpaNanAmni zilAyantre'GkitamekaM zAke 1810 vatsare karnATakanAmni yantrAlaye mudritaM bhAvadarpaNavyAkhyAsahitaM dvitIyaMetadanyAni SaT purAtanAni pustakAni saMgRhya mudritamiti tadupoddhAtato jJAyatetRtIyaM caikaM hastalikhitamityetatpustakatritayaM paraspareNa saMvAdya mudritam / tatra ca prAyazaH prAcInapustakasthAni paatthaantraannyaataani| karnATakayantrAlaye mudritapustakasthapAThAntarANi tu TIkAyA adhobhAge TippaNIrUpeNa nivezitAni / tathA'sminneva pustake mUle'smatsaMpAditaprAcInapustakAbhyAmanumAnataH 25 / 26 zlokAH adhikA avalokitAH, tatra ye tAvanmUlenAtIva visaMbaddhA iti pratItAste TIkAsthale sUkSmAkSarainirdiSTAH, tatra ca mayA TIkApi pRthaGna viracitA, ye tu mUlena susaMbaddhatvena pratItAsteSu TIkAM viracayya te mUle evaM [] ityAkAracihna nivezitAH kecittyakAzcApi, etacca tatra tatra sphuttiikRtm| anyaccaitat sapraNAmaM nivedayati-TIkAkaraNasamaye zodhanasamaye ca karnATakayantrAlayamudritapustakasya mahatsAhAyyaM sa~labdham / na hyetAvadeva, kiMtu yadi tatpustakaM nAlapsyata, tadA etaTTIkAracanAdikArya niSpannamabhaviSyanna veti naiva nizcIyate / kiMcaitatpustake TIkAyAM yatra yatra mudritapustakasaMbandhenollekhaH kRtaH tatra tatra tadeva ( karnATakayantrAlaye mudritaM) nirdiSTamiti jJeyam / tatazcAsyAM TIkAyAM pramAdA bhaveyustarhi mamAyaM nUtana eva prayAsa ityAkalayya 'dhAvataH skhalanaM na doSAya' iti nyAyena sadayahRdayaiH kovidAmyaiH kSamyAH mahyaM nivedanIyAzca / tathA dRSTidoSasya naisargikalAt kvacidavadhAnAbhAvAdvA yadi zodhane'pi kvacitpramAdAH syustarhi te'pi sudhIbhiH sadayaM sahanIyAH mahyaM kathanIyAzca / tena hi dvitIyAvRttau punaH sAvadhAnatayA sarveSAM yathAbhipretaM kariSyAmItyabhIkSNaM savinayaM vijJApayati / tathA tatrabhavatA 'devasthaLI' ityupAbhidhena paNDitazaMkarasUnunA bhAlacandrazarmaNA zodhanakAle suhRttayA yat sAhAyyaM dattaM tasyApi mahata upakArAn naiva vismarati manISijanacaraNAnuvA baalkRssnnshrmaa| For Private And Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra viSayA:1 upodghAtaH .. 2 sUryavarNanam 3 bhUlokavarNanam 4 badarikAzramavarNanam 5 ayodhyAvarNanam - 6 gaGgAnadIvarNanam 7 kAzIvarNanam 8 samudravarNanam 9 jagannAtha kSetravarNanam 10 gurjaradezavarNanam 11 yamunAnadIvarNanam 12 mahArASTravarNanam 13 AndhradezavarNanam 14 karnATakadezavarNanam 15 veGkaTagirivarNanam vizvaguNAdarzanirdiSTaviSayasUcI 16 vanavarNanam 17 ghaTikAcalavarNanam ... *** ... *** ... ... ... *** ... *** ... ... ... ... ... ... ... ... www. kobatirth.org ... zrIrjayati / ... CHE 18 vakSAraNyavarNanam 19 zrIrAmAnujavarNanam 20 cannapaTTaNa (madrAsa) va0 21 kAJcIvarNanam. 22 zrImadvedAntadezikAcAryava0 23 kA mAsikAnagaranRsiMhava0 24 zrItrivikramavarNanam 25 zrIkAmAkSIdevIva0 26 zrImadekAmrezvarava0 27 kSIranadIvarNanam ... 28 bAhAnadIvarNanam 29 tuNDIramaNDalava 0 30 caJcIpurI (taMjAvUra ) va0 31 pinAkinIgaruDanadIzrIdevanAyaka va 0 ... ... ... 200 *** ... *** 630 *** ... ... ... : *** ... :: ... *** :: : ... ... : : Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir : : For Private And Personal Use Only ... : :: :: ... : ... ... : :: ... ... : :: : ... ... ... ... ... ... ... *** ... ... ... pRSThAGkAH 1 22 29 32 49 54 67 72 73 78 83 94 100 111 120 122 125 127 149 151 163 170 172 175 179 10 *T "vakSaHsthale paMtanacA ramA" itya bhASAyAM prasiddha: 3 sAMga Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSThAGkAH 208 212 218 239 241 247 248 anukrmnnikaa| viSayAH 32 zrImuSNakSetrayajJavarAhava0 33 kAverIvarNanam ... 34 zrIraGganagarIvarNa0 ... 35 zrIjambUkezvara0 ... 36 coladezavarNanam ... 37 kumbhaghoNazAGgapANiva0 38 campakAraNyazrIrAjagopAlavarNanam / 39 setuvarNanam ... 40 tAmraparNIvarNanam ... ... 41 kurukAnagaradhIzaThakopa0 .. 42 pANDya-coladezanivAsismArta-zaivAdiva0 43 vedAntivarNanam ... 44 jyautiSikavarNanam ... 45 bhiSagvarNanam 46 kavivarNanam 47 tArkikavarNanam 48 mImAMsakavarNanam 49 vaiyAkaraNavarNanam 50 vaidikavarNanam ... 51 rAjasevakavarNanam ... 52 divyakSetrAdivarNanopasaMhAraH 53 kavervAkyam 287 0 mr 0 " 306 311 For Private And Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shriiH| vizvaguNAdarzacampU: padArthacandrikATIkayA smetaa| upoDAtaH 1. zrIrAjIvAkSavakSaHsthalanilayaramAhastavAstavyalola llIlAjAnnippatantI madhuramadhujharI nAbhipadme murAreH // astokaM lokamAtrA dviyugamukhazizorAnaneSvarNyamANaM zaGkhaprAntena divyaM paya iti vibudhaiH zaGkayamAnA punAtu // 1 // zrImadbrahma sanAtanaM zrutinutaM dhyAnaikagamyaM sadA sargAdyasya vidhAyakaM trijagato modAvahaM yatsadA // saccidrapatayA yadarthanicayaM vyApnoti tejomayaM bhUyAttatrividhAtihAri jagatAM zrIvAsudevAbhidham // 1 // namAmi devI kuladevatAmahaM brahmAdidevairabhisaMstutAM muhuH // mahAdelagrAmakRtAdhivAsAM mahAlasAkhyAM prakRtiM guNAtmikAm // 2 // yatsUktidhArAsuniSecanena maddhIlatA pallavitA babhUva // smarAmi taM zrIguruveGkaTaukhyaM vinamramUrdhA kRtahastasaMpuTaH // 3 // zrIgaNezaM ca pitaraM vidvAMsaM khaHsthitaM bhje,|| avasthAM mAtaraM caiva jayantI jananapradAm // 4 // guruprasAdasaMlabdhavyAkRtijJAva kauzalaH // kAvyaM vizvaguNAdarza vyAkaromi yathAmati // 5 // atha tatrabhavAn zrIveGkaTAdhvarinAmA kaviH prAripsitagranthasya nirvighnaparisamA. ptimabhilipsuH ziSTAcAraprAptaM maGgalaM tacca "AzIrnamaskiyA vastunidezo vApi tanmukham" ityuktatvAdatra AzIrUpamAcaran prAha-zrIrAjIvati / sA madhuramadhujharI madhurA madhunaH makarandasya dhArA, asmAn sarvAniti zeSaH / punAtu pavitrIkarotu / kIdRzI madhujharI / zrImato ( rAjIve kamale iva akSiNI yasya tasya ) rAjIvAkSasya viSNoH / "bahuvrIhau sakthyakSNo:-" ityAdinA samAsAntaH San / vakSaHsthale nilaya AzliSya sthitiryasyAstasyA ramAyA lakSmyAH "kSIrodatanayA ramA" itya 1 niHsarantI', 'niHzravantI'. 2 'mahADadaLa' iti mahArASTrabhASAyAM prasiddhaH, 3 sAMgalIsthavyAkaraNapAThazAlAdhyApakAH. For Private And Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [upodghAtakAJcImaNDalamaNDanasya makhinaH karnATabhUbhRdro stAtAryasya digantakAntayazaso ya bhAgineyaM viduH // maraH / haste vAstavyaM vartamAnaM yat lolat calat lIlAbjaM vilAsAthai kamalaM tasmAt / zrIbhagavato hRdaye premNA parirabhya sthitAyA lakSmyAH karasthalIlAkamalA. dityarthaH / murArerviSNornAbhipadme niSpatantI nirgalantI, pAThAntare tu niHsravantI syanda. mAnA / utprekSate / dve yuge yugme catvArItyarthaH / "yugaM yugme kRtAdiSu" ityamaraH / mukhAni yasya sa cAsau zizuzca tasya / brahmaNa iti yAvat / AnaneSu mukheSu "AnanaM lapanaM mukham" itymrH| lokamAtrA lakSmyA kA "indirA lokamatA mA" itymrH| zaGkhaprAntena karaNena, arghyamANaM premNA samarpyamANaM, astokaM bahulaM divi bhavaM divyaM svayaM "tatra bhavaH' iti yat / payaH amRtaM, iti vibudhaiH devaiH "devAtridazA vibudhAH surAH" ityamaraH / zaGkayamAnA saMbhAvyamAnA / madhujharIti sNbndhH| zrIviSNorvakSasi premAzleSeNa sthitA lakSmIH kamalaM lIlayA bhrAmayAmAsa, tasmAdlantI madhudhArA bhagavannAbhikamalaM prati saMgatA,tAM ca dRSTvA lakSmIHpremNA nijabAlakaM zaGkhAoNAmRtameva pAyayatIti stAvakairdevairutprekSitamiti bhAvaH / atra lakSmIkarasthapadmAt sravantyAM madhudhArAyAM divyapayasaH sNbhaavnaadutprekssaalNkaarH| taduktam-"saMbhAvanamathotprekSA prakRtasya samena yat"iti / nanUtprekSAyAmapi saMbhAvya-saMbhAvanayorupamAnopameyabhAva AvazyakaH sa cAtra murArernAbhikamalasya brahmaNa Ananasya ca yadyapi saMbhavati, tathApi lakSmIhastasthapadmasya zaGkhasya ca na saMbhavati / zaGkhasyaikato yatkicinmukulIbhAvatvAdekatazca vikAsazAlitvAt (zaGkho hi uparitanabhAge prasRtaH adhobhAge ca saMkucito vartate) iti cet, zrIrAjIvAkSa ityasya candrasUryAkSa ityarthaH / sa yathA-"irA bhU-vAk-surApsu syAt" ityamarAt irAzabdasya bhUvAcakatvaM, tasya ca sthAnavAcakatApi saMbhavati, tena zriyo lakSmyAH irA sthAnaM zrIrA kamalaM, tAM AjIvayati vikAsayatIti zrIrAjIvaH sUryaH, tathaiva 'irA bhU-' ityanenaiva kozena irAzabdasya jalavAcakatvamapi saMbhavati, tatazca irAyA jalAt AjIvati utpadyate iti irAjIvazcandraH, tatazca zrIrAjIvazca zrIrAjIvazca zrIrAjIvau candrasUryau "sarUpANAmekazeSaH-" ityekazeSaH / tau akSiNI yasya sa zrIrAjIvAkSaH / evaM ca lakSmyAH karasthitapadmasya ekatazcandrakiraNasaMparkAdanyataH sUryakiraNasaMparkAcca mukulitatvaM vikAsazAlitvaM ca saMbhavati, tena zaGkhasya padmasya copamAnopameyabhAvaH saMbhavatIti jJeyam / sragdharA vRttametat "mrabharyAnAM trayeNa tri-muni-yatiyutA sragdharA-" iti tallakSaNAt // 1 // adhunA kaviH svakIyakAvyaracanAsAmarthyaprakaTanAya pUrvajaprazaMsApUrvakaM svasya kovidatvaM prapaJcayaMzcikIrSitaM granthaM pratijAnIte-kAJcIti / kAJcImaNDalasya kAzcInagarIrASTrasya maNDanaH bhUSaNabhUtaH tasya / khakIyavidvattvaprabhAveNa kAJcIrAjadhAnyAM prasiddhasyeti bhAvaH / makhinaH prazastayajJakartuH / prazaMsArthe'tra matubartha iniH / "bhUma-nindA-prazaMsAsu" ityAdyaktaH / karnATabhabhRtaH karnATadezAdhipate For Private And Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -prakaraNam 1] padArthacandrikATIkAsahitA / astokAdhvara karturappaya gurorasyaiSa vidvanmaNeH putraH zrIraghunAthadIkSitakaviH pUrNo guNairedhate // 2 // tatsutastarka-vedAnta-tantra-vyAkRticintakaH // vyaktaM vizvaguNAdarza vidhatte veGkaTAdhvarI || 3 || padyaM yadyapi vidyate bahu satAM hRdyaM vigadyaM na tat gadyaM ca pratipadyate na vijahatpadyaM budhAkhAdyatAm // "" (6 rAjJaH kRSNarAya saMjJakasya " bhUbhRdbhUmidhare nRpe" ityamaraH / guroH vedAderadhyApakasya / yadyapi " syAnniSekAdikRdguruH ityamarAt niSekAdIni karmANi yaH karoti yathAvidhi / saMbhAvayati cAnnena sa vipro gururucyate" iti manusmRteca garbhAdhAnAdisaMskAra kartuH pitureva gurutvaM saMbhavati, tathApi tathAtrAsaMbhavAdadhyApakasyaiva gurutvaM granthakarturabhipretam / anyathA 'karnATabhUbhRtpituH' ityeva brUyAt / tathA cAha manurapi - "alpaM vA bahu vA yasya zrutasyopakaroti yaH / tamapIha guruM vidyAt " iti / evaM ca guruzabdenAdhyApakagrahaNe na doSa ityalamaprastutapallavitena / diganteSu kAntaM manoharaM zrAvyamiti yAvat / yazaH kIrtiryasya tasya / tAtAryasya tAtAcAryasya / yaM (appayaguruM ) bhAgineyaM bhaginIputraM, bhaginIzabdAt "strIbhyo Dhak" ityapatyArthe Dhak / "svastrIyo bhAgineyaH syAt" ityamaraH / viduH jAnanti / lokA iti zeSaH / 'vida jJAne' ityasmAllaT / "vido laTo vA" iti us / asya tAtAryabhAgineyasya astokAnAM bahUnAmadhvarANAM jyotiSTomAdiyAgAnAM "yajJaH savo'dhvaro yAgaH" ityamaraH / kartuH anuSThAtuH / vidvatsu paNDiteSu maNeH zreSThasya, appayaguroH appayadIkSitasya, eSa prasiddhaH putraH zrIraghunAthadIkSitAkhyaH kaviH, guNaiH sauzIlyAdikaiH pUrNaH san edhate vardhate / zArdUlavikrIDitaM vRttam / "sUryAzvairma-sa- jAsta tAH saguravaH zArdUlavikrIDitam" iti tallakSaNAt // 2 // tatsutaiti / tasya raghunAthadIkSitasya sutaH putraH, tarkazca vedAntazca tantraM mImAMsAM ca vyAkRtirvyAkaraNaM ca teSAM cintako vivecakaH jJAtetyarthaH / veGkaTAdhvarI etannAmA kaviH vizvaguNAdarza vizvasya jagato guNA AdRzyante'sminniti tathAbhUtaM 'dRzir prekSaNe' ityasmAdAGpUrvakAdadhikaraNe ghaJ / athavA vizvaguNAdarza iti saMjJA / tathAca "puMsi saMjJAyAM ghaH prAyeNa" iti ghaH / evamanvarthe campUgranthaM, vyaktaM prasiddhaM yathA syAttathA vidhatte karoti / 'DudhAJ dhAraNa-poSaNayoH / ityasmAddhAtorlaT / vRttamanuSTup "paJcamaM laghu sarvatra" ityAditalakSaNAt // 3 // atha kaviH khacikIrSitaprabandhasyetara prabandhavilakSaNatAmAha - padyamiti / (loke) yadyapi padyaM kevalaM zlokarUpaM kAvyaM raghuvaMza-kumArasaMbhava - mAgha kirAtArjunIyAdikaM, tacca hRdyaM manohAri vidyate, tathApi tat vigadyaM gadyarahitaM ( asti tasmAt ) satAM bahu 1 'rasyeSa'. 2 'pUrNairguNai'. For Private And Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [upoddhAtaAdatte hi tayoH prayoga ubhayorAmodabhUmodayam saGgaH kasya hi na vadeta ? manase mAdhvIka-mRdvIkayoH // 4 // vizvAvalokaspRhayA kadAcidvimAnamAruhya samAnaveSam // kRzAnu-vizvAvasunAmadheyaM gandharvayugmaM gagane cacAra // 5 // taMtra kRzAnurakRzAsUyaH purobhAgipadaM gataH // atimanoharaM rasikAnAM yathepsitamanoharamityarthaH / na bhavati / tarhi gadyameva kartavyamityAha / gadyaM ca gadyamapi ( tattu kAdambaryAdikaM) padyaM vijahat padyarahitaM ( vidyate, tasmAttadapi) 'ohAk tyAge' ityasmAt zatRpratyayaH / budhAnAM ubhayorapi marmajJapaNDitAnAM, AkhAdyatAM rucyahatAM na pratipadyate na prApnoti / tarhi ki vidhamiSTaM syAdityAkAGkAyAmAha-Adatte iti / hi yasmAt kAraNAt tayorgadya. padyayorubhayoH prayogaH prakRSTo yogaH asti yasmin saH, atra arzaAditvAt matvarthIyo'c / tAdRzazrampUpravandhaH / "gadya-padyAtmakaM kAvyaM campUrityabhidhIyate" iti vacanAt / AmodasyAnandasya "mutprItiH pramado harSaH pramodAmoda-saMmadAH" ityamaraH / bhUmnaH atizayasyodayamutpattiM vidhatte karoti / hi yataH mAdhvIkaM madhu ca "madhu mAdhvIkamadyayoH" ityamaraH / mRdvIkA drAkSA ca "mRdvIkA gostanI drAkSA" ityamaraH / tayoH saGgaH ekatra yogaH / kasya manase na khadeta kasya manase ruciM notpAdayet ? api tu sarvasmai rocatetyarthaH / 'svada AsvAdane' ityasya vidhiliGi rUpam / manase ityatra ca "rucyarthAnAM prIyamANaH" iti caturthI / arthAntaranyAso'trAlaMkAraH / vizeSeNa sAmAnyasya samarthanAt / taduktam-"sAmAnyaM vA vizeSo vA tadanyena sama rthyate / yatra so'rthAntaranyAsaH" iti / vRttaM zArdUlavikrIDitam / lakSaNaM prAk ( 2 zlokaTIkAyAM ) kathitam // 4 // saMprati kaviH khakAvye varNanIyakathAprastAvamAha-vizvAvaloketi / kadAcit vizvasya jagato'valokakazcamatkAraprekSaNaM tasya spRhayA icchayA "icchA kAsA spRhehA tRda" itymrH| samAnastulyo veSa AkalpaH yasya tat, kRzAnuriti vizvAvasuriti ca nAmadheye nAmanI yasya "bhAgarUpanAmabhyo dheyaH" iti nAmazabdAtsvArthiko dheyH| tat gandharvayoryugmaM dvau gandharvA vityarthaH / vimAnaM vyomayAnaM "vyomayAnaM vimAno'strI" ityamaraH / AruhyAdhiruhya, gagane AkAze "-gaganamanantaM" ityataH "pusyAkAza-vihAyasI" ityantomaraH / cacAra / upajAtivRttam / "anantarodIrita( indravajropendra. vajrA) lakSmabhAjau pAdau yadIyAvupajAtayastAH' iti tallakSaNAt // 5 // dvayorgandharvayoravasthAvizeSamAha-tatreti / tatra dvayormadhye ityarthaH / kRzAnuriti / kRzAnuH kRzAnunAmA gandharvaH / akRzA bahulA asUyA guNeSu satvapi do 1 'Adhatte'. 2 'rUpam'. 3 'tatra tu'. For Private And Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -prakaraNam 1 / 2 ] padArthacandrikATIkAsahitA / vizvAvasurabhUdvizvaguNagrahaNakautukI // 6 // atha sUryavarNanam 2. atha purataH samApatantamaravindabAndhavamavalokayannavandaitAgamasAgarapAradRzvA vishvaavsuH| vizvAvasuH-brahmacaryavratotsargagurave kokasantataH // chAyAvibbokalolAya chAndasajyotiSe namaH // 7 // SAviSkaraNaM "akSAntiA'sUyA tu doSAropo guNeSvapi" itymrH| yasya tathAbhUtaH san, purobhAginaH doSaikadRzaH "doSakadRk purobhAgI" ityamaraH / padaM sthAnaM "padaM vyavasita-trANa-sthAna-lakSmAGgi-vastuSu" ityamaraH / gataH prAptaH abhUt / anena vastuto guNagrAhitve'pi guNadAArthameva bahizyamAnaM purobhAgitvaM naTavatsvIkRtamiti suucitm| "dAAya guNasamRddheH" ityetadnthAnte tenaivokttvaat| vizvAvasustu vizvaM vasu dhanaM yasyeti "vasU ratne dhane vasu" ityamaraH / "vizvasya vasurAToH" ityanena vizvazabdasya dIrghaH / vizvasya guNAnAM grahaNe varNane kautukI kutUhalavAn / abhUt AsIt / anena tenAtmanAma anvarthakaM kRtamiti dhvanitam / vRttamanuSTup / lakSaNaM pUrva [ 3 zlo. TIkAyAm ] uktam // 6 // "purobhAgipadaM gataH" "vizvaguNagrahaNakautukI" ityanenAsminkAvye prAdhAnyatayA vizvaguNa doSavarNanameva viSaya iti dyotitaM, tatra prathamataH mAGgalyatayA ca "AdityAjAyate vRSTirvRSTerannaM tataH prajAH" iti smRteH "athAditya udayan yatprAcI dizaM pravizati tena prAcyAnprANAn razmiSu saMnidhatte yaddakSiNAM yatpratIcI yadadho yadUrdhva yadantarA dizo yatsarva prakAzayati tena sarvAn prANAn razmiSu saMnidhatte" iti shruteH| jagatprANabhUtatvena ca sUryavarNanamevocitamiti dyotayanprastauti-atheti / atha dvAbhyAM (kRzAnu-vizvAvasubhyAM ) yathAyathaM khAnurUpasthAnakhIkArAnantaraM, purato'grataH samA. patantamudayamAnaM aravindabAndhavaM sUryamavalokayan, AgamAnAM vedAnAM sAgarasya pAramantaM dRSTavAn iti tathAbhUtaH / sakalavedArthajJAtetyarthaH / dRzvetyatra "dRzeH kvanip" iti kanip pratyayaH / vizvAvasuH avandata sUrya namazcakAra / tadevAha-brahmacaryeti / kokAnAM cakravAkAnAM "kokazcakrazcakravAkaH" ityamaraH / saMtateH samudAyasya, brahmacaryavratasya maithunAbhAvasya utsargastyAgaH tasmin karmaNi gurave AcAryAya / cakravAkAnAM nizi virahAvasthAsattvAt prAtaH suratAvasarapradAyakAyetyarthaH / chAyayA sUryapriyayA "chAyA sUryapriyA kAntiH" ityamaraH / yo vibboko vilAsaH "strINAM vilAsa-vibboka-" 1 'avandatainam'. 2 'AgamasAra'. 3 'bimbaika'. For Private And Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: [sUrya kRzAnu:-are sakala vanasaMzoSakAriNaM tapanamaipi kiM namanakarmIkaroSi ? // 1 // pazyapAnthAn dInAnahaha vasumAnAtapAndhAna vidhatte zuSkAM pRthvI racayatitarAM zoSayatyoSadhIzca / / ityamaraH / tasmin lolAya satRSNAya sotsukAyeti yAvat / "lolazcalasatRSNayoH" ityamaraH / chAndasaM chandasi bhavaM vedapratipAdyamiti yAvat "tatra bhavaH' iti bhavArthe'N / jyotistejo yasya saH tasmai / tathAca zrutiH--"vizvarUpaM hariNaM jAtavedasaM parAyaNaM jyotirekaM tapantam / sahasrarazmiH zatadhA vartamAnaH prANaH prajAnAmudayatyeSa sUryaH" iti / zrutyarthastu-'vizvarUpaM sarvarUpaM hariNaM kiraNavantaM, jAtaM vedo jJAnaM yasya tajjAtavedasaM jAtaprajJamityarthaH / parAyaNaM paraM uttamaM ayanaM (prANAnAM ) AzrayabhUtam / ekaM cakSurbhUtaM jyotistejorUpaM tapantaM tApakriyayA vartamAnam / brahmavido viduriti shessH| ko'sau yaM viduH tadAha-sahasrarazmiriti / ityAdi spssttm|' athavA chAndasaM "tatsaviturvareNyaM" iti gAyatrIcchandaHpratipAdyaM jyotiryasya tthaabhuutH| tathA cAyamarthaH'yaH sUryo naH sarveSAmasmAkaM dhiyo buddhIH prerayati, tasya jagadutpAdakasya svituH| tat prasiddhaM vareNyaM zreSThaM bhargastejo vayaM dhImahi dhyAyemetyarthaH' iti / tAdRzAya sUryAya namaH namaskaromIti yAvat / 'namaHkhasti' ityAdinA caturthI / vRttamanuSTup // 7 // sUrya varNayantaM vizvAvasuM dRSTvA jagatsaMtApakAritvaM taddoSamudbhAvyAha kRzAnu:-are iti / are bho vizvAvaso, sakalabhuvanAnAM saMzoSaNaM karotIti tathAbhUtaM "supyajAtau-" iti tAcchIlye NiniH / ata eva tapanaM tapyate anena jagaditi taM, "kara. NAdhikaraNayozca" iti lyuTa / tAparUpamapi suurymityrthH| kiM kathaM namanakriyAyAH karmarUpaM karoSi / taM namaskaroSItyarthaH / abhUtatadbhAve ciH / tasmiMstApakAritvadoSasattvAt namanamayuktamiti bhAvaH // 1 // tadevAha-pazyeti / pAnthAniti / ayaM vasumAn vasavaH kiraNA: vidyante asyeti vigrahaH / "tadasyAstya-" iti matupa / kiraNavAna sUrya ityarthaH / "razmau vasU ratne dhane vasu" ityamaraH / dInAn adhvagamanakhinnAn pAnthAn pathikAn "pantho Na nityam" iti NaH / AtapAndhAna Atapena prakAzena "prakAzo dyota AtapaH" ityamaraH / andhAn dRSTihInAn vidhatte karoti / ahaha iti khede / etadatikaSTamityarthaH / dInAn pAnthAn ityanena dInAnAmeva klezAdhikyaM sUcitaM, ye tAvadadInAH saMpattimantaH, te tu chatra-zakaTAdisAdhanairAtapaM dUrIkartuM zaknuvanti / tasmAt dInAnAM klezadAyitvaM mahatAmayuktamiti bhAvaH / tathA pRthvIM zuSkAM jalahInAM "zuSaH kaH" iti niSThAtasya kH| racayatitarAM atizayena karoti / racayati ityasmAt ati. zayArthe 'tiGazca' ityanena tarap, tadantAca "kimettiGavyaya-" ityAdinA aamuH| 1 sakhe kathaM'. 2 'bhuvanazoSakAriNaM'. 3 'tapanamapi namanaka0'. For Private And Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 2 ] padArthacandrikATIkAsahitA / kAsArANAM harati vibhavaM klontizAntipradAnAm krUrasyaivaM guNalavakathA kA ? khato bhAkhato'sya // 8 // vizvAvasuH - kimare bhagavantamaravindabAndhavamapi vinindesi ? zRNu purobhAgin // 2 // vRSTiM dRSTibhirAracayya jagatastuSTiM sarIsaSTi yaH puSTiM dvArA vizinaSTi dRSTiSu nRNAM dhvAntaM pinaSTi sthiram || prAjJAnAmapavargamArgadamamuM padmAgRhollAsinaM ko na stauti ! samastalokasuhRdaM dyobhUSaNaM pUSaNam // 9 // 7 oSadhIH phalapAkAnantaraM nAzavanto vrIhi-yavAdayaH " oSadhyaH phalapAkAntAH" ityamaraH / manurapi - " oSadhyaH phalapAkAntA bahupuSpa phalopagAH" ityAha / zoSayati sattvahInAH karoti ca / nanu pAnthAnAM pathi jalapAnaprApteH klezaH suparihara ityAzaya, tadapi durlabhamityAha- kAsArANAmiti / klAntizAntipradAnAM zramazAntikarANAM pradada tIti pradAH klAnteH zAntipradAsteSAmiti vigrahaH " Atazcopasarge -" iti kaH / kAsArANAM sarovarANAM " kAsAraH sarasI saraH" ityamaraH / vibhavaM jalarUpamaizvarye harati nAzayati / evaM ca dInAnAM pathi jalapAnamAtraM sAdhanamapi vinAzayatIti bhAvaH / evamitthaM svabhAvataH krUrasya nirdayasya, asya purato dRzyamAnasya bhAkhataH sUryasya "bhAsvadvivasvatsaptAzva -" ityamaraH / guNAnAM sadguNAnAM lavasya lezasyApi "lava-lezakaNANavaH" ityamaraH / kathA vArtA kA ? api tu nAstItyarthaH / atra ' pAnthAn dInAn AtapAndhAn vidhatte' ityAdivAkyaM krUratvasya heturUpaM, tasmAt kAvyaliGgamalaMkAraH "kAvyaliGgahetorvAkyapadArthatA" iti talakSaNAt / mandAkrAntA vRttam / " mandAkrAntA jaladhi-SaDagaimbha na-tau tAdgurU cet" iti talakSaNAt // 8 // evaM tadvacanaM zrutvA na bhavatA samyagvicAritamityabhipretya satiraskAramAha vizvAvasuH - kimare iti / are kRzAno, bhagaM tejo'syAstIti bhagavAn " aizvaryasya samagrasya tejaso yazasaH zriyaH / jJAna-vairAgyayozcaiva SaNNAM bhaga itIGganA" iti / taM na kevalaM tejoyuktameva, api tu aravindabAndhavaM aravindAnAM kamalAnAM vikAsakaraNAt bandhusadRzaM etAdRzamapi sUrya nindasi ? ata eva he purobhAgin doSaikadRSTe, zRNu AkarNaya etadvakSyamANamiti zeSaH // 2 // kimAkarNayeticettadAha-vRSTimiti / yaH sUryaH pRSTibhiH kiraNaiH "pRSTirvarAhe razmI ca sUrye puMsyauSadhau striyAm" iti zabdaratnamaJjUSAyAm / vRSTiM varSaNaM Aracayya kRtvA, 'raca pratiyatne' ityasmANNijantAdhyap "lyapi laghupUrvAt" iti NerayAdezaH / sarvataH kiraNAn prasAryeti yAvat / jagataH tuSTiM toSaM sarIsarTi atizayenotpAdayati 'sRja 1 'kAnta'. 2 'vinindayasi '. For Private And Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [sUryayadA na pazyanti tamovimardinaM raviM janAstat kathayanti durdinam // dhinoti cAmbhojatatiM sarogatAM dhunotyasau dehabhRtAM sarogatAm // 10 // visarge' ityasmAdyaGluki laTo rUpam "runikau ca luki" ityabhyAsasya rigAgamaH / tathA nRNAM dRSTiSu netreSu "netramIkSaNaM cakSurakSiNI / dRgdRSTI" itymrH| drAk udayasamakAlameva "drAG maGgha sapadi drute' ityamaraH / puSTiM poSaNaM vizinaSTi vizeSeNotpAdayati 'ziSla vizeSaNe' ityasmAdrudhAdikAllaT / tathA sthira nikhilanizAM vyApya sthitaM dhvAntamandhakAraM "andhakAro'striyAM dhvAntaM" itymrH| pinaSTi cUrNIkaroti vinAzayatIti yAvat / 'piSla saMcUrNane' ityasmAlaT / kiMca prAjJAnAM yathArthatayA tanmAhAtmyAbhijJAnAM paNDitAnAM "dhIro manISI jJaH prAjJaH" ityamaraH / apavargasya mokSasya "mokSo'pavargaH' itymrH| mArgadaM mArgapradAtAraM, jJAnino hi sUryamaNDalamArgeNa muktiM prApnuvanti iti prsiddhiH| tathA ca zrutiH "athottareNa tapasA brahmacaryeNa zraddhayA vidyayAtmAnamanviSyAdityamabhijayante / etadvai prANAnAmAyatanametadamRtamabhayametat parAyaNametasmAnna punarAvartante" iti / "dvAvimau puruSau loke sUryamaNDalabhedinau / yoganirbhinnamUrdheko'parAvRttamRtaH paraH" iti smRtizca / api ca padmAyA lakSmyA gRhANi nivAsasthAnAni kamalAni teSAmullAsaM vikAsaM karotIti tathAbhUtaM, tAcchIlye NiniH / etAdRzaguNaviziSTatvAdeva ca samastAnAM lokAnAM suhRdaM nirapekSatayA hitakara, dyoH AkAzasya "dyo-divau dve striyAmabhraM" ityamaraH / bhUSa. NamalaMkArabhUta amuM, evaM viziSTabahusadguNayuktaM, pUSaNaM sUrya "vikartanArka-mArtaNDa mihirAruNa-pUSaNaH" ityamaraH / kaH puruSaH na stauti stuti na karoti ? api tu sarva eva stuvantItyarthaH / 'TuJ stutau' ityasmAt lada / "uto vRddhiH-" ityAdinA vRddhiH / na tvAdRzA eva sarve vRthAdoSaikadarzina iti bhAvaH / atra 'vRSTiM ghRSTibhiH' ityAdau varNasAmyAt anuprAso'laMkAraH "varNasAmyamanuprAsaH" iti tallakSaNAt / tasyaiva vAkyasya 'ko na stauti' ityasya heturUpatayA ca kAvyaliGgaM, evamubhau militvA sNsRssttirlNkaarH| taduktam-"saiSA saMsRSTireteSAM ( alaMkArANAM ) bhedena yadiha sthitiH" iti / zArdU. lavikrIDitaM vRttam / lakSaNaM prAkU (2 zlo0 TIkAyAM) uktam // 1 // kiMca naitAvadeva kiMtu anyadapi tanmahattvaM zuNvityAha-yadeti / janAH tamaH andhakAra "andhakAro'striyAM dhvAntaM tamisra timiraM tamaH" ityamaraH / vimardayati nAzayatIti tathAbhUtaM raviM sUrya, yadA na pazyanti, tadA tat durdinaM duSTadinaM kthynti| yadA meghAcchAdanAt sUrya syAdarzanaM bhavati, tadA lokAstadurdina miti vadantIti bhaavH| taduktamamare' "meghacchanne'hni durdinam" iti / api ca asau sUryaH sarasi sarovare "kAsAraH sarasI saraH" ityamaraH / gatA sthitA sarogatA tAM, ambhojAnAM kamalAnAM tati samudAyaM dhinoti prINayati vikAsayatAti yAvat 'dhivi prINane' ityasmAt bhvAderlaT / 'dhinvikRNvyoraca' ityanena zabviSaye vakArasyAkAra upratyayazca / tathA dehaM bibhrati dhArayanti te dehabhRta; prANinasteSAM, rogeNa sahitAH sarogAsteSAM bhAbaH sarogatA tAM, dhunoti nAzayati 'dhuJ kampane' ityasya rUpam / "ArogyaM For Private And Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 2] padArthacandrikATIkAsahitA / AzApAleSu pAzAyudha-yama-balabhinmArutezAdikeSu prAyo bhUyassu jAgratsvapi ca zucitayA bhAsurA bhUsurAdyAH // yasmai kAlatraye'pi pratidivasamamI kurvate'rdhyapradAnaM saiSA trayyeva vidyA tapati ravimayI sarvalokAn punAnA // 11 // bhAskarAdicchet" ityAdyAgamAtsUryasyaiva roganAzakaratvaM prasiddham / atra pratipAdAnte samAnavarNAnAM punaH punaH zravaNAt yamakAlaMkAraH / 'arthe satyarthabhinAnAM varNAnAM sA punaH zrutiH / yamakaM pAda-tadbhAgavRtti-" ityAditallakSaNAt / vaMzasthavRttam / "ja-tau tu vaMzasthamudIritaM ja-rau' iti tallakSaNAt // 10 // kiMca AzApAleSviti / amI zucitayA antaHkaraNazuddhyA bhAsurA dIptimantaH 'bhAsU dIptau' ityasmAt 'bhaJja-bhAsa-mido ghurac' iti ghurac pratyayaH / bhUsurA brAhmaNA AdyAH yeSu te / brAhmaNa-kSatriya-vaizyA ityarthaH / pAzAyudho varuNazca "pracetA varuNaH pAzI" ityamaraH / yamazca balaM balanAmAnamasuraM bhinattIti balabhidindrazca ata evAmare tasya balarAtitvamuktam "balArAtiH zacIpatiH" iti / "anyebhyo'pi dRzyante" iti kvip / mAruto vAyuzca "samIra-mAruta-marut-"ityamaraH / Iza Izvarazca Adayo yeSAM agni-nirRti-somAnAM teSu pAzAyudha-yama-balabhinmArutezAdikeSu / bhUyassu bahuSu aSTakhityarthaH / AzAH dizaH "dizastu kakubhaH kASThA AzAzca" ityamaraH / pAlayanti rakSantIti AzApAlAsteSu dikpAlakeSu, jAgratsu khaskhAdhikAratatpareSu satsvapi / 'jAga nidrAkSaye' ityasmAt shtRprtyyH| yasmai sUryAyaiva pratidivasaM kAlatraye'pi prAtarmadhyAhne sAyaM ceti trikAlamityarthaH / prAyaH aya'sya pradAnamarpaNaM kurvate kurvanti / 'DukRJ karaNe' ityasmAdvartamAne laT / 'ata utsArvadhAtuke' iti guNo. ttaramukArAdezaH / "AtmanepadeSvanataH" iti jhasyAdAdezaH / kecijanAH sUryAdanyAM devatAmapi bhajante, kiMtu na sUrya vihAya, api tu prathamaM saMdhyAvandanasamaye sUryAyAr2yA pradAyaiva bhajante, iti 'prAyaH' ityanena sUcitam / saMdhyAvandanamantarAnyasmin kasmizcidapi karmaNyanadhikArAt / arghyapradAnaM hi gAyatrImantreNa vihitaM, sa ca mantro vedatrayAduddhRtaH, ata eva tasya tripAttvaM, taduktaM manunA-"tribhya eva tu vedebhyaH pAdaM pAdamadaduhat" iti / yasmAdevaM tasmAdbhagavAn sUryo vedatrayIrUpa eveti saMbhAvyAhasaiSeti |saa eSA mUrtimatI ravimayI sUryarUpA, sarvalokAn punAnA pavitrayantI satI 'pUJ pavane' ityasmAt zAnac / trayI vedatrayIrUpA vidyaiva "striyAmRksAma-yajuSI iti vedAstrayastrayI" itymrH| tapati prkaashte| atra sUrye vedatrayAropAt utprekssaalNkaarH| sragdharA vRttm| asya dvayasyApi lakSaNaM prAk (pra. 1 zlokaTIkAyAM) uktam // 11 // For Private And Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: [sUryakRtatridazapoSaNaM kezarathAGgasaMtoSaNaM pizAcakulabhISaNaM vihitavArijonmeSaNaM / vinamragadazoSaNaM vihitavArijonmeSaNaM __ namaskuruta pUSaNaM nanu nabhaHsthalIbhUSaNam // 12 // itthaM vizvAvasurvibhAvasumabhiSTuvan prAJjaliH kRzAnunA saha dvAdazAtmAnaM samayA gamayAmAsa vimAnam / Anamacca tabimbamadhyadhAmAnamatimAnamahimAnaM paramAtmAnam / __ athedAnIM sAmAnyataH sUryavarNanamupasaMharan evaMvidhamahimavate bhagavate tasmai namaskArAcaraNameva zreya ityabhiprayannAha-kRteti / kRtaM tridazAnAM devAnAM poSaNaM yena taM, "vasante vasante jyotiSA yajeta" ityAdizrutibhistAvadvasantAdiviziSTakAle gajJAdi karma vihitaM, tasmin karmaNi samarpitahavirA devAnAM poSaNaM bhavati / tatkAlanirmANaM ca sarvathA sUryAdhInaM, tasmAt devatAnAM poSaNamapi sUryAyattameveti bhAvaH / kRzAH nizi viraheNeti zeSaH / khinnAH ye rathAGgAzcakravAkAH teSAM saMtoSaNa. mAnandajanakaM "kokazcakrazcakravAko rathAGgAhvayanAmakaH" ityamaraH / tathA pizAcAnAM kulasya samudAyasya bhISaNaM bhayotpAdakam / pizAcAnAmahni saMcArAbhAvo hi prasiddhaH / tathA pRthutamazchaTApeSaNaM tamasaH chaTA tamasazchA pRthvI mahatI yA tamazchaTA andhakArasamudAyaH nibiDAndhakAra iti yAvat / tasyAH peSaNaM nAzakam / tathA vinamrANAM ananyabhaktyA zaramAgatAnAM gadasya rogasya "roga-vyAdhi-gadAmayAH" itymrH| zoSaNaM nivArakam / vihitaM kRtaMvArijAnAMkamalAnAM unmeSaNaM vikasanaM yena tathAbhUtam / kiMca nabhaH AkAza eva sthalI akRtrimasthalaM "jAnapada-kuNDa-goNa-sthala" ityAdinA sthalazabdAt akRtrimArthe GIS / tasyAH bhUSaNamalaMkArabhUtaM, etAdRzaM pUSaNaM bhagavantaM zrIsUrya, nanu nizcayena namaskuruta / yUyaM sarve janA iti zeSaH / atra 'kRtatridazapoSaNaM' ityAdivAkyasya namaskaraNahetulAt kaavylinggmlNkaarH| pRthvI vRttam "dvitIyamalikuntale guruSaDaSTamadvAdazaM caturdazamatha priye gurugbhiirnaabhihrde| sapaJcadazamantimaM tadanu yatra kAnte yatirgirIndra-phaNabhRtkulairbhavati viddhi pRthvIti sA" iti tallakSaNAt // 12 // itthaM sAmAnyataH sUrya varNayitvA tadgatavizeSadharmAnuvarNanAtha prastauti kaviH-itthaM vizvAvasurityAdinA / itthamuktaprakAreNa, vizvAvasuH prAJjaliH kRtAJjaliH san , vibhAvasuM sUrya "citrabhAnurvibhAvasuH" itymrH| abhiSTuvan tasya stutiM kurvan san, kRzAnunA saha / atra "sahayoge'pradhAne" ityanena tRtIyA / dvAdaza AtmAno mAsabhedena avayavA yasya sa taM, samayA sUryasya samIpamityarthaH / "dvAdazAtmA divAkaraH" ityamaraH / atra "abhitaH paritaH-samayA-nikaSA-hA-pratiyoge'pi" 1 'kRta'. For Private And Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 2] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padArthacandrikATIkAsahitA / prazastaguNasindhave prapadanaspRzAM bandhave khato'pahatapApmane sakaladehinAmAtmane // namaH kamalavAsinInayanasokhyasaMdayine tamaH zamavidhAyine taraNimaNDalasthAyine // 13 // 11 C iti dvitIyA / sUryasya mAsabhedena dvAdazAvayavatvaM " paJcapAdaM pitaraM dvAdazAkRtiM" iti praznopaniSadi bhASye zrImacchaMkarAcAryaiH pratipAditam -'dvAdazAkRtiM dvAdaza mAsA AkRtayo'vayavA AkAraNaM vA avayavikaraNamasya " iti / vimAnaM gamayAmAsa prApayAmAsa / gamayitvA ca kiM kRtavAMstadAha - Anamazceti / tasya sUryasya bimbamadhye maNDalamadhye dhAma sthAnaM yasya tam / atimAnaH mAnaM pramANaM atikrAntaH mahimA mAhAtmyaM yasya taM paramAtmAnaM zrInArAyaNarUpaM Anamazca namaskRtavAn / nArAyaNasya sUryamaNDale sthitatvaM "dhyeyaH sadA savitRmaNDalamadhyavartI nArAyaNaH" ityAyA - game prasiddham // vandanaprakAramevAha - prazastetyAdinA / prazastAH stutyAH ye guNA dayA dAkSiNyAdayo bhaktAriSTanirasanAdayo vA teSAM sindhuH samudrastasmai apAraguNavate ityarthaH / prapadanaM pAdAnaM tat spRzantIti teSAM bandhave hitakAriNe / yadyapyamare " pAdAbhraM prapadaM pAdaH" iti pAdAgravAcI prapadazabda evoktaH, na tu prapadanazabdastathApi tatra prapUrvakAt 'pada gatau' ityasmAddhAtoH sakAzAt " khano gha ca" iti sUtre ghitkaraNasyAnyato'pi jJApanArthatvAt ghapratyayaH / atra tu tasmAdeva lyuT pratyayaH iyAneva bhedaH / arthastveka eveti jJAtavyam / pAdasparzanaM ca pUjanAdau bhagavanmUrteH / taduktaM bhAgavate - "ziro matpAdayoH kRtvA bAhubhyAM ca parasparam" iti / athavA prakarSeNa padyate jJAyate anena tat prapadanaM jJAnaM tat spRzanti saMpAdayanti te prapadanaspRzo jJAninaH teSAM bandhave priyAya / bhagavAn hi jJAninAmatIva priyaH / tathA ca bhagavadgItAyAm - " caturvidhA bhajante mAM janAH sukRtino'rjuna / Arto jijJAsurarthArthI jJAnI ca bharatarSabha / teSAM jJAnI nityayukta ekabhaktirviziSyate / " iti "priyo hi jJAnino'tyarthamahaM sa ca mama priyaH " iti ca / khataH apahatAH naSTAH pApmAno janmAdaya. ( jAyate asti vardhate vipariNamate apakSIyate nazyati iti ) SaDDikArAH yasmAt tathAbhUtAya / tathA sakaladehinAM sarvaprANinAmAtmane AtmarUpeNa hRdi sthitAya / "hRdi tyeSa AtmA" "ihaivAntaH zarIre somya sa puruSaH', iti zrutiH "IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze'rjuna tiSThati" iti zrIbhagavadgItA ca / kamalavAsinI lakSmIH tasyAH nayanasAkhyasya netrasukhasya saMdAyine pradAyakAya / tamasaH ajJAnasya andhakArasya vA zamaM zAnti vidhatte karoti tacchIlaH tasmai / taraNeH sUryasya "ghumaNistaraNirmitraH" ityamaraH / maNDale bimbamadhye "bimbo'strI maNDalaM triSu" ityamaraH / tiSThati tacchIlaH tasmai 1 ' saMdhAyine'. For Private And Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: 12 punaH sabhaktyunmeSam-- bhAnubhAnudaladabjalocanaM bhaktalokabhavapAzamocanam // dhAma tAmarasavAsinIsakhaM hemavarNamiha sauti me sukham // 14 // kRzA 0 - kimare kevalaM nirghRNo'pi nArAyaNo bhavatA vivekalAbhavatopi stavanabhAjanIkriyate ! // 3 // [ sUrya tathAhi svenAdau nikhilaM jagadviracitaM khenaiva saMrakSitam bhindan hanta mukunda eSa vidhRtAnando hi nindocitaH // bhagavate namaH | astviti zeSaH / pRthvI vRttam / lakSaNaM prAk ( 12 zlo0 TIkAyAM ) kathitam // 13 // punaH bhakteH premapUrvakAnudhyAnasya "premapUrvamanudhyAnaM bhaktirityabhidhIyate" ityAgamAt / unmeSeNa vikAsena sahitaM yathA bhavati tathA prAheti zeSaH // 1 bhAnviti / bhAnoH sUryasya bhAnubhiH kiraNai: " bhAnurhasaH sahasrAMzuH " " bhAnuH karo marIciH strI" ityubhayatrApyamaraH / dalatI vikAsamAne ye abje kamale te i locane yasya tat, atropamAvAcakasyevazabdasya lopAt luptopameyam "vAderlope samAse sA" iti talakSaNAt / bhaktAnAM bhajakAnAM lokaH samudAyaH tasya yo bhavapAzaH saMsArapAzaH tasya mocanaM nivArakam / punaH kathaMbhUtam / tAmarasavAsinI kamalanivAsinI lakSmIH "paGkeruhaM tAmarasaM sArasaM sarasIruham" ityamaraH / tasyAH sakhi mitrabhUtaM iti tat / " rAjAhaH sakhibhyaSTac" iti samAsAntaSTacpratyayaH / punazca hema suvarNa "suvarNa hema hATakam" ityamaraH / tat iva varNo yasya tat / etAdRzaM dhAma vaiSNavaM tejaH ihedAnIM iha sUryamaNDale vA / me mama sukhaM sauti janayati utpAdayatIti yAvat / rathoddhatA vRttam "rAnnarAviha rathoddhatA la-gau " iti talakSaNAt // 14 // :-kimare evaM nArAyaNavarNanaM zrutvA tatrApi nirdayatvarUpaM doSamudbhAvyAha kRzAnuH -- iti / are vizvAvaso, kevalamatyantaM nirghRNo nirdayo nArAyaNo'pi bhavatA tvayA vivekasya sadasadvivecanasya lAbhaH prAptiryasyAstIti tathAbhUtenApi satA, stavanasya stotrasya bhAjanIkriyate pAtrIkriyate yogya iva kriyata iti yAvat / " yogya-bhAjanayoH pAtram" ityamaraH / kim ? Azcaryamidamiti bhAvaH / bhAjanIkriyate ityatra abhUtatadbhAve cviH / abhUtatadbhAvo nAma varNanIye vastuni varNyadharmAbhAve satyapi taddharmAropakaraNam / evaM cAtra vastuto nirdayatvAnnArAyaNaH stavanabhAjanamabhavannapi tadiva kRtaH etadayuktamiti kRzAnunA sUcitamiti jJeyam // 3 // tathAhi nirdayatvamevopapAdayati- sveneti / hi yasmAt kAraNAt eSa tvayA 1 'kimaye'. 2 'vivekalobhavatA'. 3 'sakalaM'. For Private And Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 2] padArthacandrikATIkAsahitA / utpAdya khayamuttamAn phalatarUnullAsya cArUdakai__ runmatto'pi kimucchinatti jagati cchittvApi kiM nandati // 15 // kiMcakhAnujJAmanavApya darpabharataH khAjJAM vilaketa ya stasyaiveha tanoti laukikanRpazcaNDo'pi daNDaM ruSA / antaryAmyapathe pravartya bhavino hanta khayaM nArake yastAn pAtayati krudhA sa tu na kiM ? nArAyaNo nighRNaH // 16 // stavanabhAjanIkRto mukundo nArAyaNaH, Adau sRSTikAle khena rajobhUyasI khAM prakRtimadhiSThAyAsthitacaturmukharUpeNa, nikhilaM saMpUrNa "samasta-nikhilAkhilAni niHshessm|smgrN sakalaM pUrNam" itynto'mrH| jagadvizvaM viracitamutpAditaM, tathA khenaiva sattvaprakRSTAM prakRtimadhiSThAyAviSkRtaviSNukharUpeNa saMrakSitaM pAlitaM, etAdRzamidaM jagat, punaH khata eva bhindan vinAzayan tamoguNapracurAMrudratanumAzrityeti bhAvaH / etAvat kRtvaivana sa virarAma, kiM tu punarvidhRtAnandaH yuktaM kRtaM mayeti matvA modamAna ityrthH| ata evAyaM nindocitaH nindituM yogyo na tu stotuM yogya ityrthH| hanteti viSAde / etadeva laukikodAharaNena dRSTAntayati-utpAdyeti / jagati loke yaH kazcit unmatto'pi, na tu sAvadhAna iti apizabdasvArasyam / khayaM uttamAn phalatarUn phaladAn vRkSAn , utpAdya bhUmau bIja nikSipya aGkuritAn kRtvA, api ca cArUNi vRkSapoSaNaparyAptAni ca tAni udakAni jalAni taiH vRkSapoSaNaparyAptajalasecanairityarthaH / ( yadyapyamare "sundaraM ruciraM cAru" iti cAruzabdasya sundaravAcakatvaM, tathApyatra jalasya vRkSapoSaNenaiva sundaratvamityabhipretyAyamuparitano'rthaH kRta iti jJeyam / ) ullAsya saMvardhya, khayameva ucchinatti kim ? api ca chittvApi nandati AnandaM karoti kim? api tu naiva chinatti naiva nandati cetyarthaH / yadi loke sAdhAraNo'pi jana: "viSavRkSo'pi saMvardhya vayaM chettumasAmpratam" iti nayamanusRtya khayamutpAditasya khata evocchedakaraNamanucitamiti jAnAti, tarhi yastrilokImutpAdayati pAlayati ca, tena nArAyaNenAyaM nayaH kiM na jJAtuM zakyaH ? api tu zakya eva / tathApi yadAyaM khayamutpAditAn lokAn buddhipUrvakaM vinAzayati, tadAyamatyantaM nighRNa eveti bhAvaH / atra prakRtavAkyArthasya 'khenAdau-' ityAdeH taddhaTakasya 'utpAdya' ityAdivAkyArthasya ca bimbapratibimbabhAvAt. vaidhaye'Na dRSTAntAlaMkAraH / taduktam- "dRSTAntaH punareteSAM (upamAdInAM ) sarveSAM pratibimbanam" iti / zArdUlavikrIDitaM vRttam / lakSaNamuktaM prAk (2 zlokaTIkAyAm ) // 15 // kiMca svAnuzAmiti / yaH kazcit janaH sevako vA darpabharataH garvAtizayAddhetoH, paJcamyAstasil / khasya (laukikanRpasya ) anujJAM saMmati anavApya agRhItvA, khasya (laukikanRpasya) AjJAM vilacheta ullaceta, tadA caNDaH atikopayuktaH "caNDastvatyantakopanaH" ityamaraH / api, loke bhavaH laukikaH sa cAsau nRpazceti For Private And Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAvarcacampU:- - vi0-aho! tava matiratisthUlA, yataH paramakAruNikaM bhamakAsaM paajavAsinIprANanAthamapi smRzati tavopAlambhaH / AkarNayevam // 4 // cirAya saMsRtyudadhau samajanaM namajana majjana ityadhokSajaH // dayApayodhiH parigRhya durlabhaM nijaM padaM prApayati khayaM prabhuH // 17 // viprhH| laukiko rAjetyarthaH / ruSA khAjollaGghanajanitakrodhena, tasyaiva AjJollaGghanakartureva, iha daNDaM zikSAM tanoti karoti / na tvanyasyAnaparAdhina ityarthaH / yo'yaM nArAyaNa. stu antaH manaH yamayati prerayati tacchIlaH antaryAmI / tAcchIlye NiniH / hRdaye tiSThan zubhAzubhakarmapreraka ityarthaH / "IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze'rjuna tiSThati / bhrAmayan sarvabhUtAni yatrArUDhAni mAyayA" iti smRteH / etAdRzaH san khabhAvata eva bhavinaH saMsArayuktAn janAn apathe durmArge duSkarmaNItyarthaH / pravarsa, khayameva tAn duSkarmakartRn janAn , krudhA roSeNa nArake niraye "syAnnArakastu narako nirayo durgatiH striyAm / " ityamaraH / pAtayati / hanteti khede / saH nighRNa: nirdayaH na kim ? api tvatyantaM nighRNa evetyarthaH / ayamAzayaH-laukikanRpo hi aparAdhinamanaparAdhinaM ca dRSTvaiva aparAdhinaM daNDayati, khaniyamaprasiddhyA ca lokAn nItipathamanuzikSayati ca; ayaM (nArAyaNaH) tu yAntaryAmI, tarhi anenApi sarve lokAH sanmArge eva pravartayitavyAH; tathA sati sarve'pi janAH satkarmANi kRtvA sadgati. mevApnuyuH, na kazcidapi durgati, paraM tu tadakurvan yadA duSkarmaNyeva pravartya durgati gamayati tadA'tyantaM nighRNa iti / atra 'khAnujJAmanavApya-' ityAdivAkyasya vivakSitavacanena hetutvAt kAvyaliGgamalaMkAraH, uttaratra aparAdhakAraNAbhAve'pi daNDakAryakathanAt vibhAvanAlaMkAraH / evaM ca ubhayatrApi parasparavAkyApekSaNAdaGgAGgibhAvAcca dvAvapi militvA saMkarAlaMkAraH / taduktam-"avizrAntijuSAmAtmanyaGgAGgitvaMtu saMkaraH" iti| vRttaM ca zArdUlavikrIDitam / lakSaNaM (2 zlo0 TI0) puurvoktmev||16|| atha kRzAnunA udghATitaM nighRNatvarUpaM doSaM pariharannAha vizvAvasuH-aho iti / aho ityAzcarye / athavA aho iti saMbodhanArtham, he kRzAno ityarthaH / tava matiH buddhiH atisthUlA sadasadvivekazUnyA / kuta ityata Aha-yataH yasmAt kAraNAt , paramakAruNikamatyantadayAlu "syAddayAluH kAruNikaH" ityamaraH / bhagavantaM SaDgugaizvaryasaMpanna, paGkajavAsinyA lakSmyAHprANanAthaM pati nArAyaNamapi, tava saMbandhI tvatkRta ityarthaH / upAlambho nindA spRzati parAmRzati, tamapi nindasIti yAvat / tasmAt idaM nArAyaNaviSaye karuNApratipAdakaM vacaH, AkarNaya sAvadhAnamanasA zRNu // 4 // . cirAyeti / dayApayodhirdayAsAgaraH, anena nAyaM prAkRtaloka iva kenacitkAraNena dayAzIlaH, kiMtu kAraNaM vinApi khabhAvata evAparimitadayAzIla iti sUcitam / adho For Private And Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varNanam 2] padArthacandrikASTIkAsahitA / kiMcalIlAlolatamA ramAmagaNayannIlAmanAlokayan muJcan kiMca mahImahIzvaramayaM maJcaM haThAdvazcayan // AkarSan dvijarAjamapyatijavAddhA hanta lokAntarAt goptuM zauriruditvaratvara udai grAhagrahAta gajam // 18 // kSaNo'yaM nArAyaNaH saMsRtirUpe saMsArarUpe udadhau samudre cirAya bahukAlaparyantaM samabanaM majanena paribhramaNena sahitaM, paraM tu saMsAraduHkhaparihArAyeti zeSaH / naman bhaktipUrvakaM namaskurvaizvAsau jano lokazca taM, majjanaH madIyo'yaMjana iti evaMprakAreNa khayaM parigRhya khIkRtya, itinA karmaNo'bhihitatvAt prathamA / prabhuH kartumakartumanyathA kartumapi samarthaH, durlabhaM bhaktyA vinA duSprApaM, nijamAtmIyaM padaM sthAnaM vaikuNThalokamityarthaH / prApayati nayati / atra padye pUrvArdhe anuprAsAlaMkAraH' taca vAkyaM nijajanatvena khIkaraNasya nijapadaprApaNasya ca heturUpaM tena kaavylinggmlNkaarH| evaM cAtra kAvyaliGgAnuprAsayoH saMsRSTiH "saiSA saMsRSTireteSAM bhedena yadiha sthitiH" iti talla. kSaNAt / vaMzasthavRttam / lakSaNamuktaM prAk (10 zlokaTIkAyAm ) // 17 // yaduktaM 'namajanaM majana iti parigRhya nijaM padaM prabhuH prApayati' iti, tadeva kaizcit purANaprasiddhastadavatAracaritrairdarzayati-tatra tAvat prathamaM bhagavatkRtaM gajendramokSaM kathayati-lIletyAdinA / kiMca prAhasya nakrasya "prAhovahAro nakastu" ityamaraH / prahAt grahaNAt Ate pIDitaM gajaM hastinaM "dantI dantAvalo hastI dvirado'nekapo dvipH| mataMgajo gajo nAgaH" ityamaraH / goptuM rakSituM, uditvarA AvirbhavantI tvayA saMbhramo yasya saH / uditvaretyatra utpUrvakAt 'iN gatau' ityasmAt dhAtoH sakAzAt "iNa-nazaji-sartibhyaH karap" iti karappratyayaH "hakhasya piti kRti-"iti tuk / zUrasya vasudevasya apatyaM zauriH "ata iJ" ityapatyArthe iny| kRSNa ityarthaH / lIlayA zRGgArabhAvena"helA lIleyamI hAvAH kriyAH zRGgArabhAvajAH" ityamaraH / atizayaM lolA kAmatRSNAyutA tAM, "lolazcala-satRSNayoH" ityamaraH / ramAM, lakSmI agaNayan apazyan , nIlA kAlindI anAlokayan taampypshynityrthH|bhgvtaa hi kRSNAvatAre kAlindInAmnyAstapasyantyAH striyAH khIkAraH kRtaH iti zrIbhAgavate dazamaskandhe prasiddham / yadvA nIlA nAmajitI tasminnevAvatAre pariNItA jJeyA / "nIlAM nagnajitaH putrIM" iti maNimaJjarIkAvye tathA darzanAt / kiMca mahIM pRthivIdevIM muJcan tyajan, pRthivyapi viSNupatnIti "samudravasane devi parvatastanamaNDale / viSNupani namastubhyam-" ityaadyaagmprsiddhm| tathA ahIzvaramayaM zeSakharUpaM maJcaM zayanaM ca"zayanaM maJca-paryaka-" ityamaraH / haThAt sahasA vazcayan tiraskurvan , api ca dvijAnAM pakSiNAM rAjA garuDavaM, "rAjAhaHsakhibhyaH-" iti Tac / "danta-viprANDajA(pakSiNaH)dvijAH" iti "garutmAn 1 'upait'. For Private And Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [sUryavaikuNTho mahatAhatAkhilamahArambhaM madenoccakai__zcaNDaM khaNDayituM hiraNyakazipuM vetaNDamutkaNThayA // saiMha veSamazeSabhISaNamaho gRhNan tvarAgauravAt prahAdavyasanAsahiSNurudagAdAkaNThakaNThIravaH // 19 // garuDastAyo vainateyaH khagezvaraH" iti cAmaraH / AkarSan bhaktapIDAparihArArtha satvaraM gantumityarthaH / lokAntarAt vaikuNThAt , atijavAt ativegena, udait Agamat 'iN gatau' iti dhAtoH kartari laG / hA hanta iti nipAtasamudAyAt bhaktapIDA. parihArArthamatyantadayAvattvaM bhagavataH suucyte| "hA viSAda-zugartiSu / hanta harSe'nukampAyAM" ityamarAt / etena padyena yadi gajasya pazorapi bhaktiM dRSTvA tatrANArtha bhagavAn evaM karoti, tadA manuSyArtha kuryAdityatra kimu vaktavyamiti sUcitam / gajasyeyaM kathA mahAbhArate zAntiparvaNi prasiddhA / yathA-citrakUTaparvate ekaM paramaramaNIyaM sarovaramAsIt / yasminneko mahAnakaH prativasati sma / tasminneva sarasi krIDAthai kariNIbhiH saha kazcinmahAgajaH smaayyau| sa ca jale praavisht| tadA sa nakreNa nijAsyena sudRDhaM pAde dhRtaH / tadA gajastaM nakaM kenApyupAyena nivArayitumazaknuvanananyabhAvena bhagavantaM nArAyaNameva zaraNyaM matvA puSkarAgreNa saraHsthamekaM paGkajaM tasmai samarmya "OM namo mUlaprakRtaye ajitAya mahAtmane / " ityata Arabhya "namaste puNDarIkAkSa bhaktAnAmabhayaMkAra / subrahmaNya namaste'stu trAhi mAM zaraNAgatam / tAvadbhavati me duHkhaM cintA saMsArasAgare / yAvat kamalapatrAkSaM na smarAmi janArdanam ||"ityntN stotraM jagau / tadA paramakAruNiko bhagavAn satvaramupetya pAhAt gjmmocyditi| zArdUlavikrIDitaM vRttam // 18 // atha nRsiMhAvatAre kRtaM nijabhaktasya prahAdasya rakSaNamAha-vaikuNTha itiAprahAdasya hiraNyakazipuputrasya khabhatasya vyasanAsahiSNuH tatpitrA dIyamAnaM duHkhamasahamAnaH "alaMkRJ-nirAkRJ-" ityAdinA iSNuc prtyyH| vaikuNTho'yaM nArAyaNa: vikuNThayati parAbhavaM prApayati zatrUniti vikuNThaH 'kuThi pratighAte' iti dhAtoH "anyebhyo'pi dRzyante" ityunnaadisuutrennaacprtyyH| vikuNTha eva vaikuNThaH iti vigrahaH / "viSNurnArAyaNaH kRSNo vaikuNThaH" ityamaraH / mahatA madena garveNa, hatA vinAzitAH akhilAH sakalA mahAntaH ArambhAH tapoyajJAdikAH kriyA yena taM, gajapakSe tu mahatA madena madajalena upalakSitaM, mahAn Arambho yeSAM te mahArambhAH hatAH akhilA mahArambhA udyAnopavanAdayo yena taM, uccakairatizayena caNDaM mahAbhayaMkaraM hiraNyakazipu etadrUpaM vetaNDaM gajaM, khaNDayituM vinAzayituM, utkaNThayA hiraNyakazipurUpagajamAraNAtizayavAJchayA, tvarAyAH zIghratAyAH gauravAt atizayena atIva zIghramityarthaH / azeSANAM saMpUrNAnAM (zatrUNAM) bhISaNaM bhayaMkara, saiMha siMhasaMbandhinaM veSaM AkAraM, gRhNan dhArayan , A 1 'mahasA. For Private And Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 2] padArthacandrikATIkAsahitA / anyacca avamavyApArAkalanamaturIsparzamacirA___ danunmIlattantuprakaraghaTanAyAsamasakRt // viSIdatpAJcAlIvipadapanayaikapraNayinaH paTAnAM nirmANaM patagapatiketoravatu naH // 20 // kaNThaM kaNThaparyantaM "AG maryAdAbhividhyoH" iti samAsaH / kaNThIravaH siMharUpaH san arthAt narasiMhazarIraH sannityarthaH / "kaNThIravo mRgaripuH" ityamaraH / udagAt AvirbabhUva / stambhAditi zeSaH / aho ityAzcarye / 'iN gatau' iti dhAtorluG "iNo gA luDi" iti 'gA' aadeshH| "gAti-sthA-" ityAdinA sico luk / etat prahAdacaritraM zrImadbhAgavate saptamaskandhe prasiddham / atra pUrvArdhe 'hiraNyakazipuM vetaNDa' iti hiraNyakazipAveva gajatvasyAbhedenAropAdrUpakamalaMkAraH, uttaratra ca 'azeSabhISaNaM' ityAyuktaH sAbhiprAyatvAt parikarAlaMkAraH / "tadrUpakamabhedo ya upamAnopameyayoH" iti "vizeSaNairyatsAkUtairuktiH parikarastu saH" iti ca dvayorlakSaNAt / dvAvapi militvA saMsRSTiH / zArdUlavikrIDitaM vRttam // 19 // athedAnI kRSNAvatAre kRtaM khabhaktAyA draupadyAH kauravasadasi vastrapUraNAtmaka bhagavacaritramAha-anyazceti / avemeti / viSIdantyAH kurusadasi duHzAsanakRtavakhApaharaNena duHkhavatyAH pAJcAlyAH draupadyAH vipadaH vastrApahArakRtaduHkhasya apanaye dU. rIkaraNe ekaH mukhyaHpraNayaHsneho'syAstIti tathAbhUtasya / matvarthe iniH / patagAnAM pa. kSiNAM "patatripatri-pataga-" itymrH| patirgaruDaH keturdhvajo yasya tathAbhUtasya bhagavataH saMbandhi, bhgvtkrtRkmityrthH| avemavyApArAkalanaM na vidyate vemnaH vayanadaNDasya "puMsivemA vAyadaNDaH" itymrH| vyApArasya AkalanaM svIkaraNaM yasmin tat vayanadaNDagrahaNarahitamityarthaH / tathA na vidyate turyAH tantuveSTanasUkSmadAruvizeSasya sparzo yasmiMstat turIsvIkArarahitamapIti yAvat / tathaiva ca anunmIlattantuprakaraghaTanAyAsaM anunmIlan aprakaTIbhavan tantuprakaraghaTanAyAH vstrsNbndhisuutrsmuuhrcnaayaaH|"suutraanni nari tantavaH" itymrH|aayaaso yatno yasmitat / acirAt zIghraM,asakRt vAraMvAraM ca paTAnAM vastrANAM nirmANaM utpAdanaM no'smAn avatu rakSatu / etaccaritraM zrImahAbhArate sabhAparvaNi vistareNa vrnnitm| tacca sarve jAnantyeva paraM ca tatsamaye draupadyA kRtaH kRSNastavaH premabhakiyutatvAt , bhagavatkRtapaTanirmANaprakArazcAtra likhyate / yathA-"AkRSyamANe vasane draupadyA cintito hriH| govinda dvArakAvAsin kRSNa gopIjanapriya // kauravaiH paribhUtAM mAM kiM na jAnAsi kezava / he nAtha ! he ramAnAtha ! brajanAthArtinAzana // kauravArNavamanAM mAmuddharakha janArdana / kRSNa kRSNa mahAyogin vizvAtman vizvabhAvana // praNatAM pAhi. govinda kurumadhye'vasIdatIm / ityanusmRtya kRSNaM sA hariM tribhuvanezvaram // prArudaduHkhitA rAjan mukhamAcchAdya bhAminI / yAjJasenyA vacaH zrutvA kRSNo gahvarito'bhavat // For Private And Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [sUryaaparaM cakAkaH zokaM vyasRjadamitaM vRddhagRdhro'pyanekAn lokAn lebhe kuzalamagamannirviSAdaM niSAdaH // rAjyaM prAptau kapi-nizicarau rAghavatve murAreH pAre vAcAM jayati karuNA pazya padmAsakhasya // 21 // tyaktvA zayyAsanaM padbhyAM kRpAluH kRpayAbhyagAt / AkRSyamANe vasane draupadyAstu vizAM pate / tadrUpamaparaM vastraM prAdurAsIdanekazaH // nAnArAga-virAgANi vasanAnyatha vai prabho" iti / atra 'avemavyApArAkalanam' ityAdinA paTanirmANakAraNAbhAve'pi kaarykthnaadvibhaavnaalNkaarH| taduktam-"kriyAyAH pratiSedhe'pi phalavyaktirvibhAvanA" iti / vRttaM zikhariNI "rasai rudaizchinnA ya-ma-na-sa-bha-lA gaH zikhariNI" iti tallakSaNAt // 20 // sAMprataM rAmAvatAraprasiddhAni bhagavataH kAnicicaritrANi varNayati-aparaM ceti / kAka iti / murArermuranAmakadaityazatrornArAyaNasya, rAghavatve rAmAvatAre, kAkaH etadrUpa. indraputro jayanta ityarthaH / amitaM atizayitaM zokaM duHkhaM vyasRjat tatyAja / tadvRttaM hi rAmAyaNe itthaM-citrakUTaparvate kadAcit sItAyA utsaGge zira AdhAya bhagavAn rAmaH suSvApa, tadaivendralokAt kAkarUpadharo jayanta Agatya nijanakha-tuNDaiH sItAyAH pAdAGguSThaM vidArayAmAsa, sA ca bhartRnidrAbhaGgabhiyA pAdaM na cAlayAmAsa / anantaraM prabuddho rAmastAdRzIM priyAM sItAM dRSTvA kAkaM ca asakRdutpatantaM dRSTvA, tasyaivAyamaparAdha iti jJAtvA, ekaM darbhakhaNDaM saMmanya tasmin mumoca / tadA zaraNArthI sa kAko brahmAdidevAn prati jagAma, paraM tu rAmaprabhAvAbhijJAste taM rakSituM nAzaknuvan / tadA sa rAmameva zaraNamAyayo, zaraNyo rAmazca amoghAstratvAt tasyaikaM netramapahRtya taM rarakSa iti / tathA vRddhagRdhro'pi anekAn bahUn lokAn vaikuNThAdIn lebhe prAptavAn 'DulabhaS prAptau' ityasmAliT / "ata ekahal-" ityAdinA etvAbhyAsalopau / ayaM gRdhropi dazarathasakha: paramabhaktazca rAmasya, anena sItAharaNasamaye rAvaNena saha bahu yuddhaM kRtaM, paraM ca rAvaNAstravyathitaH sa rAmadarzanAkA kSI vipine nyapatat / tato rAmeNApi sItAM vicinvatA khakarasparzAt kRpayA khaM dhAma prApitaH iti / tathA niSAdaH kazcit guhanAmA zvapacaH "niSAda-zvapacAvantevAsicANDAla-pukkasAH" ityamaraH / nirviSAdaM duHkharahitaM kuzalaM kSemaM "kuzalaM kSemamastriyAm" ityamaraH / agamat prAptaH / gamadhAtorlaG ladittvAdaG / ayamapi rAmabhatastatkRpayA duHkhAnmukta ityapi rAmAyaNe prasiddham / tathA kapi-nizicarau suprIvavibhISaNau vAnara-rAkSasau rAjyaM prAptau, tasyaiva kRpayeti zeSaH / tasmAt padmAsakhasya 1 'vyajahada0' asmin pAThe vyajahaditi rUpaM prAmAdikam , tasmAdayamapapATha eveti bhAti / na ca tAvadabhirUpaH kavizchandobhaGgabhiyApyetAdRzaM rUpaM prayuke / For Private And Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 2] padArthacandrikATIkAsahitA / tadevaM devaparivRDhe dayApayonidhAvapi upanyastaM nairghaNyaM tava tAvadanapuNyamapuNyaphalaM buddheH pizunayati // 5 // zRNu tAvatjIvAnAM harSadAdimattvamayatAM khargApavargAspadaM dehaM dattavati zriyaH priyatame naivopakArasmRtiH // lakSmIpriyasya nArAyaNasya karuNA dayA vAcAM pAre vANImatikramyetyarthaH / jayati sarvotkarSeNa vartate / pazya avalokaya / atra vAkyArthaH karma / 'lIlAlolatamAM-' ityAdizlokacatuSTayenaitatsUcitaM bhagavatastAvadbhAktaM vinA na kiMcidapi priyaM, tasmAt bhakti kurvANA janAH ke'pi santu na teSu alpatva-mahattva-strItva-puruSatvAdivivakSA, nApi manuSyatvapazutvAdivicAraH, kiMtu bhaktiprabhAvAt sarve'pi samAnA iti bhAvaH / taduktaM vayaM bhagavataiva gItAyAm-"mAM hi pArtha vyapAzritya ye'pi syuH pApayonayaH / striyo vaizyAstathA zUdrAste'pi yAnti parAM gatim // " iti / kiMca bhaktyA prasanno bhagavAn bhaktAn prati yaddadAti na tallakSmI-brahmAdayo'pi labdhuM zaknuvanti / tadukkaM zrImadbhAgavate yazodAkRtazrIkRSNabandhanasamaye-"nemaM viriJco na bhavo na zrIrapyaGgasaMzrayA / prasAdaM lebhire gopI yattat prApa vimuktidAt // nAyaM sukhApo bhagavAn dehinAM gopikAsutaH / jJAninAM cAtmabhUtAnAM yathA bhaktimatAmiha // " iti / tasmAdetasminnaipuMNyAropo na yujyata iti bhAvaH / mandAkrAntA vRttam / lakSaNamuktaM prAk (8 zlokaTIkAyAm ) // 21 // tadevAha-tadevamityAdinA / tat vastuto bhagavataH aparimitadayAvattvAddhatoH devaparivRDhe devAnAM prabhau "prabhuH parivRDho'dhipaH" ityamaraH / dayApayonidhau dayAsAgare'pi evaM 'svenAdau nikhilaM jagadviracitam-' ityAdiprakAreNoktaM upanyastamAropitaM naighRNyaM nirdayatvaM kartR, tAvat tava buddheH apuNyasya pApasya phalaM, anaipuNyaM ca sUkSmavicArarAhityaM mUDhatvamiti yAvat / pizunayati sUcayati / bhagavatsvarUpayAthArthya vicAro'pi buddhau prAktanapuNyakarma vinA na sphurati / taduktaM bhagavadgItAyAM yogabhraSTagatinirNayaprasaGge-"zucInAM zrImatAM gehe yogabhraSTo'bhijAyate / athavA yoginAmeva kule bhavati dhImatAm / etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdRzam / tatra taM buddhisaMyogaM labhate paurvadehikam // " // iti // 5 // nanvetAvatApi jagatsaMharaNarUpasya narakapAtarUpasya ca dUSaNasya na tAvat parihAraH, bhaktasya sadgatiprApaNaM tu na khalu viziSTaguNApAdakaM, nirdayeSvapi svIyarakSaNasya tatsukhapradAnasya ca saMbhavAdityAzaGkayAha-zRNu tAvata-jIvAnAmityAdi / dRSat pApANaH "pASANa-prastara-grAvopalAzmAnaH zilA dRSat" itymrH| AdimaH prathamo yeSAM 1 tasmin'. 2 payodhau'. 3 'dRSadAmivatva', 'dRSadAmiSatva'. For Private And Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [sUryaduHkhe jAtucidAgate khakalitAddaSkarmaNaH pakrimA nnAthe hanta nirAgasi vyasanibhi gheNyamAropyate // 22 // hanta jantavaH pAmarAH khAparAdhaM paramakAruNike parasmin brahmaNyadhyasyanti // 6 // te dRSadAdimAH dehAH teSAMbhAvaH dRSadAdimattva pASANa-taru-pazvAdidehatvamityarthaH / ayatAM prApnuvatAM aya gatau' ityasmAt shtRprtyyH| ayaM dhAturyadyapyAtmanepadI, tathApi ca. kSiGo GitkaraNAt jJApakAt anudAttettvalakSaNasyAtmanepadasyAnityatvAt sAdhuH / yadvA 'iTa kiTa kaTI gatau' ityatra prazliSTasya idhAtoH zatRpratyaya iti samAdheyam / ata eva 'udayati vitatolarazmirajau' iti mAghaH, 'udayati hi zazAGkaH kAminIgaNDapANDuH' iti mRcchakaTike zUdrakazca prayuktavAn / arthAt prAktanakhakarmavazAditi jJeyam / evaM hi zarIraprAptirbhavati-"yonimanye prapadyante zarIratvAya dehinaH / sthANumanye prapadyante yathAkarma yathAzrutam" iti zrutiprasiddham / etAdRzAM jIvAnAM vargazca apavargo mokSazca "mokSo'pavargo'thAjJAnam-" ityamaraH / tayoH AspadaM saMpAdakaM dehaM manuSyadehaM naisargikakhakIyAparimitakRpayeti zeSaH / dattavati zriyo lakSmyAH pri. yatame'sminnArAyaNe viSaye, upakArasya etAdRzazreyaHsaMpAdakadehapradAnarUpasya, smRtiH smaraNaM naiva / bhavatu nAma na hi tAvattAdRzasUkSmavivekino jIvAstena vismaraNaM bhavati, paraM ca na hyetAvadeva, kiMtu tasminnirupamakRpAlau doSAropaM kurvantItyAha-duHkhe iti / jAtucit kadAcit , "kadAcijjAtu sArdhe tu" ityamaraH / khakalitAt khakRtAt duSkarmaNaH pApakarmaNaH pakrimAt phalAbhimukhAt 'DupacaSpAke' ityasmAt "dvitaH kiH" iti kripratyayaH / tasya ca 'kairmannityam' iti map / duHkhe Agate prApte sati, vyasanaM svapApakarmajanitA vipat asti yeSAM te vyasaninaH taiH, arthAt vipAkairja. nairityarthaH / "vyasanaM vipadi bhraMze doSe kAmajakopaje" ityamaraH / nirAgasi etAhazaduHkhapradAnaviSaye niraparAdhe "Ago'parAdho mantuzca" ityamaraH / nirAparAdhe etAvadeva naiva, pratyuta nAthe sarveSAmadhipatau nArAyaNe, na hi yo'dhipatiH sa duHkhapradAnazIla iti bhaavH| tasminnapi nighRNasya bhAvaH naidhuNyaM nirdayatvamiti yAvat / Aropyate / hanta etadatikaSTamityarthaH / atra nArAyaNe duHkhAropasya duHkhaprAptikAraNasya ca atyantavilakSaNatvavarNanAt viSamAlaMkAraH "kvacidyadativaidhAnna zleSo ghaTanAmiyAt' ityAditallakSaNAt / zArdUlavikrIDitaM vRttam // 22 // 'vyasanibhi gheNyamAropyate' iti yaduktaM tadeva spaSTayati-hanteti / pAmarAH vAstavikaduHkhakAraNAnabhijJatvAt nIcAH, jantavaH prANinaH sveSAM aparAdhaM duHkhApAdanarUpaM, karuNA eva zIlamasya kAruNikaH "zIlam" iti Thak / paramazcAsau kAruNikazca tasmin parasmin indriyAdisaMghAt pare, brahmaNi brahmarUpe nArAyaNe adhyasyanti / Aropayanti / hanteti khede // 6 // 1 'adhyAsyanti'. For Private And Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 2] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 21 tathAhi- . - klezatyAgakRte'rpitena karaNavyUhena dehena ca khAnartha bata janturAjayati cenmanturniyantuH kutaH // zastre zatrujayAya naijaguruNA datte'tha tenaiva cet . putro hanti nijaM vapuH kathaya re tatrAparAdhI tu kaH? // 23 // kiMbahunA // 7 // .......... ......... yaduktaM kRzAnunA 'khenAdau nikhilaM jagadviracitaM' ityAdinA khotpAditajIvAnAM khenaiva nAzakaraNarUpaM dUSaNaM tatparihAraM sadRSTAntamAha-tathAhi-klezeti / jantuH jIvaH kartA "prANI tu cetano janmI jantu-janyu-zarIriNaH" ityamaraH / jAtAvekavacanam / sarve prANina ityarthaH / klezAnAM AdhyAtmikAdhidaivikAdisAMsArikatApAnAM tyAgakRte nAzArthe na tu kAmAdyAsaktatayA saMpAdanArtha, kAmAdyAsaktAnAM klezahAnistu naiva, api tu tadadhikaprAptirbhavati / taduktam-"na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / haviSA kRSNavarmeva bhUya evAbhivardhate // " iti / kRte ityavyayaM tAdarthe "arthe kRte'vyayaM tAvat tAdarthya vartate dvayam / " iti koshsaarH| arpitena samarpitena, etadubhayAnvayi / karaNAnAM cakSurAdIndriyANAM vyUhena samUhena dehena zarIreNa ca karaNena, khasya AtmanaH anartha viSayAsaktatayA duHkhaM Arjayati saMpAdayati cet , niyantuH Izvarasya mantuH aparAdhaH, kuto bhavati ? api tu naiva bhavatItyarthaH / klezatyAgArtha karaNAnAmupayogaprakAraH proktaH zrImadbhAgavate-"vANI guNAnukathane zravaNau kathAyAM hastau ca karmasu manastava paadyonH| smRtyAM zirastava nivAsajagatpraNAme dRSTiH satAM darzane'stu bhavattanUnAm // " iti| "sA vAgyayA tasya guNAn gRNIte hastau ca tatkarmakarau manazca / " ityAdi ca / khokte'rthe dRSTAntamAha-zastre ityaadinaa| naijaguruNA khapitrA zatrUNAM ripUNAM jayAya parAjayAya "ripau vairisapatnAri-dviSadveSaNaduhRdaH / dvivipakSAhitAmitra-dasyu-zAtrava-zatravaH // " itymrH|shstre khajAyane datte samarpite sati, arthAt zastravidyAmadhyApyeti yAvat / atha anantaraM "maGgalAnantarArambhaprazna-kAtsnyeSvatho atha" ityamaraH / putraH tenaiva pitRdattenaiva zastreNa, nijaM khIyameva vapuH ziraAdizarIraM, hanti chinatti cet yadi "pakSAntare ced yadi ca" itymrH| tu tarhi tatra pitR-putrayormadhye, re he kRzAno, aparAdhI kaH? kathaya / anena zastradRSTAntenaitatsUcitaM-yathA tAvat zastrasamarpaNena putranAze sati tatra pitA nAparAdhI, tathA Izvaro'pi klezanAzakSamaM zarIraM samarpya, tenaiva jantubhiH klezo. tpAdane kRte antaryAmI sannapi tatra na dUSaNArhaH, kutaH etAdRzaklezanAzakazarIrasamarpayituH klezakaratvAbhAvAt / kiMtu jIvA eva tAdRzAH, Izvarastu dayAlureveti neyam / dRSTAntAlaMkAraH / vRttaM zA0 vi0 // 23 // kiMbahunA adhikenoktena kimityarthaH // 7 // For Private And Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22 vizvaguNAdarzacampU:zAstraM bhUri nijakharUpamataye khArAdhanArthaM vapuH / khadhyAnAya manazca buddhimanaghAM labdhaM ca tIrthAdikam // tattvAnyapyupadeSTumuttamagurUn dattvA'nugRhNAti naH saMsAre tadapi bhramema yadi kiM kurvIta ? sarvezvaraH // 24 // atha bhUlokavarNanam 3. iti parikrAman kiMcidutramupasRtyAdhastAdavalokya casakhe sakalapuruSArthasAdhanAnuSThAnasthAnabhUtaM tAvadavalokaya bhUlokam // 8 // kiMtu sArAMzatayA yat kathayAmi tacchRNvityAha-zAstramiti / yaH IzvaraH nijasya mAtmanaH svarUpasya sarvatra vyApakasya, mataye jJAnArtha, bhUri bahu "puruhUH puru bhUyiSThaM sphAraMbhUyazca bhUri ca" ityamaraH / zAstramupaniSacchArIrakasUtrAdi ca, khasya ArAdhanArtha pUjArthaM vapuH karacaraNAdIndriyasahitaM zarIraM, svadhyAnAya khamin kharUpapratyayatayA 'cittasyaikatAnatAyai "tatra pratyayaikatAnatA dhyAnaM" iti yogasUtrAt / tathA anaghAM nirmalAM buddhiM ca labdhaM, tIrthAdikaM prayAga-puSkarAdirUpaM ca, tattvAni ca upaniSadAdiSu kathitAni 'tattvamasi' ityAdimahAvAkyAni upadeSTumapi uttamagurUn dattvA, nousmAn anugRhNAti / tadapi evamanugrahe kRte'pi zAstrAvalokana-pUjana-dhyAnAdyanyatamasya kasyApi sAdhanasyAnAcaraNena, pratyuta kAmAdyAsaGgena ceti zeSaH / saMsAre yadi ameNa "punarapi jananaM punarapi maraNaM' ityAyuktarItyA paribhramAmaH, 'bhramu calane' ityasmAdvidhiliDyuttamapuruSaH / tadA saH sarvezvaraH kiM kurvIta ? evaM ca jagatsaMhAranarakapAtAdirUpo'yaM na bhagavato'parAdhaH, kiM tu tAdRzakarmakartRNAM jIvAnAmeva, tasmAcca paramakAruNike bhagavati nArAyaNe doSAropo na yukta iti bhAvaH / zA. vi0 vRttam // 24 // evaM savistaraM sUryavarNanamupasaMhRtya bhUlokavarNanaprastAvamAha-itIti / iti vadan vizvAvasuriti zeSaH / parikrAman vimAnena paribhraman 'kramu pAdavikSepe' ityasmAt zatRpratyayaH / "kramaH parasmaipadeSu" ityupadhAdIrghaH / kiMciduttaramupasRtya purato gatvA, adhastAdadhobhAge avalokya dRSTvA ca, Aheti zeSaH // sakhe iti| he sakhe kRzAno, sakalAzcatvArazca te puruSArthA dharmArthAdayastatsAdhanAnAM karmaNAmanutAnasya sthAnabhUtaM bhUlokamavalokaya pazya // 8 // 1 'zuddhim'. 2 'kiMcidantaraM'. 3 hetubhUta'. 4 'svamavalokaya'. For Private And Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra varNanam 3 ] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir B padArthacandrikAThIkAsahitA / sabahumAnam - svargaukobhiradonivAsipuruSArabdhAtizuddhAdhvarakhAhAkAra - vapakriyotthamamRtaM khAdIyaH AdIyate // AmnAyamavaNairalaMkRtijuSe'muSyai manuSyaiH zubhai divyakSetrasaritpavitravapuSe devyai pRthivyai namaH // 25 // kRzAnuH - nanu sakhe nAkagato'pi bhavAn na madhyamelokaM namaskartu marhati // 9 // tathAhi janana-maraNa-kAdhi-vyAdhiprabhedazubhetarA kalanamalinA lokAH zokAturAzca bhuvaM gatAH // 23 1 sakalapuruSArthasAdhanatvameva sabahumAnaM prAha--svargaukobhiriti / svargaH suralokaH oko nivAsasthAnaM yeSAM tairdevairityarthaH / adaH asmin bhUloke nivasanti te adonivAsinastaiH puruSairArabdhAzca te atizuddhA mantra-tantra viparyAsAdidoSarahitA adhvarA yajJAsteSu svAhAkArazca vaSaTkriyA ca tAbhyAM khAhAkAra vaSaTkriye hi khAhA vaSaT ityavyaye te ca devatArthahavistyAgakAle mantrAnte prayujyete / tena tAdRzamantroccAraNena tyaktahavirbhyAmityarthaH / "svAhA devahavirdAne zrauSaT vauSaT vaSaT khadhA" ityamaraH / utthamutpannaM, khAdIyaH atimadhuraM, khAduzabdAt atizAyane IyasunpratyayaH / amRtaM havIrUpaM AdIyate svIkriyate / api ca AmnAyeSu vedeSu " zrutiH strI veda AmnAyaH " ityamaraH / pravaNaiH nipuNaiH arthAt tadadhyayana- tadvihitakarmAnuSThAnAsaktairiti yAvat / ata eva zubhaiH kalyANayuktaiH manuSyaiH, alaMkRtijuSe alaMkArayuktAyai 'juSI prIti-sevanayoH' ityasmAt kvip| divyAni ca tAni kSetrANi vArANasI - badarikAzramAdIni taiH - saridbhiH gaGgA-yamunAdibhizca pavitraM zuddhaM vapuH zarIraM yasyAstasyai, amuSyai dRzyamAnAyai devyai devatArUpAyai pRthivyai namaH astu iti zeSaH / zA0 vi0 vRttam // 25 // atha bhuvyapi doSAropaM kurvan prAha kRzAnuH - nanviti / nanviti virodhe / "nanu ca syAdvirodhoktau" ityamaraH / sakhe he vizvAvaso, bhavAn nAkagato'pi atraapitvrthkH| yataH svargasthastata ityarthaH / madhyamazcAsau lokazca taM bhUlokamiti yAvat / namaskarte nArhati tvaM nArhasItyarthaH / bhavacchabdayogAt " zeSe prathamaH" iti prathamapuruSaH // 9 // , tathAhi namaskArAnarhatvamevopapAdayati - jananeti / bhuvaM gatA lokA janAH, jananaM janma ca "janurjanana- janmAni " ityamaraH / maraNaM ca kAdhiH kutsitaH AdhiH mAnasI vyathA ca cinteti yAvat / "puMsyAdhirmAnasI vyathA / syAccintA -" ityamaraH / vyAdhiprabhedA jvarAdayo nAnArogAzca zubhetarANAmazubhAnAM karmaNAmAkalanaM AcaraNaM ca 1 ' tasyai'. 2 ' madhyalokaM '. For Private And Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [bhUlokatadiha madibhiH kSudaizchidrakamArgaNatatparaiH prabhubhiruditakSatyai kSityai budhaH spRhayeta kaH // 26 // bAlatve vA taruNimani vA prAyazo vArddhake vA mRtvA mAM bata yamabhaTairbaddhacamAnA vyathante // zreyasteSAmamitavipadAM jIvatAM vA kimAste ? kasmin grAme punaranaDDahAM karSaNaklezahAniH // 27 // tairmalinAH, ata eva zokena duHkhena AturAH pIDitAH, santIti shessH| na tvetAvadeva, kiMtu rAjAno'pi bhUHsthA avinayamanusarantItyAha-tadihetyAdinA / tat tasmAt kAraNAt chidrANAM parakIyadoSANAmekaM mukhyaM yathA syAttathA mArgaNe anveSaNe tatparA AsattAstaiH "tatpare prasitAsatau" ityamaraH / ata eva kSudraiH nIcaiH madibhithAhaMkArayukkaiH / madazabdAnmatvartha iniH / prabhubhI rAjabhiH uditA prArabdhA kSati zo yasyAH, arthAt adhikakaragrahaNAdidvAreti jnyeym| tasyai kSiyai pRthivyA ityrthH| kaH budhaH jJAtA; na tu mUrkhaH, iha khargasthaH san spRhayeta? na kopItyarthaH / "spRherIpsitaH" iti caturthI / hariNI vRttam / "rasa-yuga-hayaizchinnA nsau nau sa-lau hariNI guruH" iti tallakSaNAt // 26 // ___ anyadapi bhUlokadUSaNamAha-bAlatve iti / prAyazo bahudhA mA manuSyAH / bAlatve bAlyAvasthAyAM vAthavA taruNasya bhAvastaruNimA tasmin tAruNye ityarthaH / "pRthvAdibhya imanijvA" iti bhAvArthe imnicprtyyH| vRddhasya bhAvo vArddhakaM tasmin vRddhe vayasItyarthaH / "dvandvamanojJAdibhyazca" iti vuJpratyayaH / manojJAderAkRtigaNatvAt / mRtvA, yamabhaTairyamadUtaiH kartRbhiH, badhyamAnAH nijapAzaidRDhaM baddhA nIyamAnA ityarthaH / tAdRzAH santaH vyathante duHkhino bhavanti / nanu maraNottaraM duHkhino bhavanti cet bhavantu nAma, paraMtu jIvitakAlaparyantaM sukhina eva te ityAzaGkayAhazreyasteSAmityAdi / teSAM pUrvoktarItyA duHkhabhAginAM janAnAM, amitAH asaMkhyeyA vipado vyAdhyAdirUpA yeSAM teSAM, jIvatAM satAM vA'pi, zreyaH sukhaM kimAste ? api tu naivetyarthaH / api ca punaH anaDuhAM balIvardAnAM karSaNena kSetrAdibhUmyAM halAdyAkarSaNena zakaTAdyAkarSaNena ca yaH klezo duHkhaM tasya hAnirvinAzaH karSaNAdiklezaM vinA lokapUjyAnAmapi balIvardAnAM tRNAdinA poSaNamiti bhaavH| kasmin grAme vartate api tu kaismiMzcidapi naiveti bhAvaH / tasmAtsvargasthasukRtijanairnAyaM pApijanAdhiSThito bhUlokaH prazaMsanIya iti / mandAkrAntA vRttam / lakSaNamuktaM prAk ( 8 zlokaTIkAyAm ) // 27 // 1 'mathyamAnA'. For Private And Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 3] padArthacandrikATIkAsahitA / vizvAvasuH-satyamevaM tathApi sakhe mahyAzrayaM mAnuSajanma mA dUduSaH // 10 // tathAhirAmaH kSemasya dAtA bhuvi nanu manujo rAvaNasya prahatA tattAtaH kiM na martyastridazakulapaterdaityayuddhe sahAyaH // kRSNo vRSNo madaM yo'harata naratayA na zrutaH kiM tvayAsau ke vA devAH prabhAvAt khayamatizayitA mAnavAdAnavA vA // 28 // evaM kRzAnunoktaM dUSaNamuddhArayannAha vizvAvasuH satyamiti / satyamityardhAGgIkAre / yatkiMciddUSaNasattve'pi sarvathA dUSaNAnahalaM tsyaarthH| tadeva dyotayatihe sakhe kRzAno, tathApi yatkicidaMzena dUSaNasattve'pi, mahyAzrayaM pRthivyAzrayaM mAnuSANAM manuSyANAM janma utpatti, mA dUduSaH mA dUSaya / 'duSa vaikRtye' ityasmANijantAlluDi rUpam / "Ni-tri-" iti caG "caGi' iti dvitvam / "NeraniTi" iti NilopaH / "Nau caDi-" ityupadhAhrakhaH "dI? laghoH" ityabhyAsasya dIrghaH "na mADyoge" ityaDAgamAbhAvaH // 10 // 'mAnuSajanma mA dUduSaH' ityuktaM tadeva sahetukamupapAdayati-rAma ityAdinA / bhuvi kSemasya kuzalasya "kuzalaM kSemamastriyAm" ityamaraH / dAtA, rAvaNasya prahartA mAzako rAmo dazarathaputraH, manujo nanu manuSya eva / babhUveti zeSaH / 'rAvaNasya prahartA' iti hetugarbha vizeSaNam / lokakaNTakIbhUtarAvaNavinAzAt lokAnAM sukhotpAdaka ityarthaH / tathA tridazakulapaterdevasamUhAdhipaterindrasya daityayuddhe vRSaparvAkhyadaityayuddhaprasaGge ityrthH|shaayH, tasya rAmasya tAtaH pitA dazarathaH,martyaHmanuSyaHna kim ? api tu manuSya evetyarthaH / tathaiva yaH naratayA manuSyatvena "tasya bhAvaH" iti bhAvArthe ta* pratyayaH / kRSNaH vasudevaputratvena prasiddhaH, vRSNaH indrasya "indromarulAn-"ityArabhya "vAsavo vRtrahA vRSA" ityanto'maraH / madaM garva lokapAlatvAbhimAnamityarthaH / "darpo'valepo'vaSTambhazcittodrekaH smayo madaH" ityamaraH / aharata hRtavAn , govarddhanoddharaNeneti bhAvaH / asau kRSNaH tvayA na zrutaH kim ? 'vRSNo madamaharata' ityupalakSaNam / tena kaMsavadha-brahmamAyAnirAsAdikAnyanyAnyapi bahUni kAryANi jnyeyaani| evaM sati ke vA devAH dAnavA daityAH vA mAnavAt lyablope paJcamI / manuSyasahAyamanapekSyarthaH / vayaM prabhAvAt svaparAkramAdeva atizayitAH saMjAtotkarSAH ? "tadasya saMjAtaM-" iti taarkaaditvaaditc| na ke'pItyarthaH / evaM ca yatra etAdRzA devebhyo'pi vIryavanto manuSyA babhUvustAdRzabhUlokanindanamayuktamiti bhaavH| sragdharA vRttam / lakSaNamuktaM prAk ( 1 zlokaTIkAyAm ) // 28 // 1 'satyameva tathApi mA sma'. 2 'dviSaH'. 3 etattvacitpustake nopalabhyate. 4 'te'. For Private And Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 vizvaguNAdarzacampU: [ bhUloka kiMcamAMdhAtA ca bhagIrathazca sagaro mAnyaH kakutstho raghuH pUruH so'pi purUravAH sa ca zibiH puNyazca rukmaanggdH|| vaideho nahuSazca haihayapatirvIro yayAtinalaH pArthazceti nRpAH prazastayazasaH prAdurbabhUvuna kim // 29 // nanu rAma-kRSNayorIzvarAvatAratvAddazarathasya ca rAmapitRtvAyuktameva tathAvidhatvaM, kiMtu tAvatA sarve'pi tAdRzA eveti na zakyaM vaktumityAzaGkaya samAdhatte-mAMdhAteti mAMdhAtrAdayo yugAntarabhavA nRpAH jJAtavyAH / eteSAM puNyacaritAni zrImadbhAgavate bhArate ca vidyante vistarato varNitAni / tatra bhAgavate navamaskandhe yathA-mAMdhAtA hi sUryavaMzIyo yuvanAzvanAmno rAjJaH putraH / ayaM ca khapituH kukSi bhittvaivotpannaH tadA ca stanyArthI ruroda / tadrodanaM zrutvA yuvanAzvazcintayAmAsa-"kaM dhAsyati kumAro'yaM stanyaM rorUyate bhRzam" iti / tadA kRpayA indreNaivamuktvA rakSitaH"mAM dhAtA vatsa mA rodIritIndro dezinImadAt" iti / asyaiva trasadasyuritIndreNAnyadapi nAmAkAri / tathAnena khaprauDhe vayasi khaparAkramAt sarvAJzatrUnirjitya sArvabhaumatvaM saMpAditam / yajJAdipuNyakarmabhizca bhagavantamatoSayat / sagarazcAzvamedhazatakartA AsIt / zatatame'zvamedhe ca indreNAvApahAraH kRtH| anantaramasyaiva vaMzabhavena bhagIrathanAmnA rAjJA kapilamahAmunikopadagdhakhapUrvajoddhArakAmyayA tapaHprabhAveNa suranadI ( bhAgIrathI ) bhuulokmaaniitaa| tathA kakutsthaH ayamapi sUryavaMzIyo vikukSinRpatestanayaH atIva vIryavAn svaparAkramAdevAnyAnyanvarthanAmAni saMpAditavAn / tatprakArastu yathA-"kRtAnta AsItsamaro devAnAM saha dAnavaiH / pArNigrAho vRto vIro devaidaityaparAjitaiH // vacanAddevadevasya viSNorvizvAtmanaH prabhoH / vAhanatve vRtastasya babhUvendro mahAvRSaH // sa saMnaddho dhanurdivyamAdAya vizikhAn zitAn / stUyamAnaH samAruhya yuyutsuH kakudi sthitaH / tejasApyAyito viSNoH puruSasya mahAtmanaH / pratIcyAM dizi daityAnAM nyaruNatridazaiH puram // taistasya cAbhUtpradhanaM tumulaM lomaharSaNam / yamAya bhallairanayadaityAn ye'bhiyayurmadhe // tasyeSupAtAbhimukhaM yugAntAgnimivolbaNam / visrasya dudruvudaityA hanyamAnAH svamAlayam // jitvA puraM dhanaM sarva sazrIkaM vajrapANaye / pratyayacchat sa rAjarSiriti nAmabhirAhRtaH // " iti / evaM ca puraMjayaH, indravAhanaH, kakutsthaH, iti nAmAni / ata evAtrAsya mAnya iti vizeSaNaM dattam / tathaiva raghurdilIpasUnuH / anena vizvajinnAmni . yajJe sarvakhaM brAhmaNebhyaH samarpitam / etanmahAkavizrIkAlidAsakRtaraghuvaMze prasiddham / yayAtiH somavaMzIyo nRpo yaH zukrakanyAM devayAnI vRSaparvasutAM zarmiSThAM ca pariNItavAn / tayordvayorapi bhAryayoH sutAnutpAdya vArddhake ca pUrunAnne sutAya rAjyaM samarpya tapase vanaM yayau / pUrustu tatsutaH, yaH zukrAcAryadattazApasamaye khapituryayAte For Private And Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 3] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 27 kRzAnuH-sAGgiIkAram kAmaM janAH ke'pi guNAbhirAmAH kSamAtale santu yugAntareSu // kalau yuge'smin guNalezavandhyAH sarve'pi khrvetrdossbhaajH||30|| kiMcamandetarasmaramalImasamAnasAnAM manyu-spRhA-durabhimAna-madAspadAnAm // kAle kalau kaluSataH kalitodayAnAM doSAya dRSTirapi hanta durIzvarANAm // 31 // rAM gRhItvA tasmai svatAruNyaM dadau / purUravA ayamapi somavaMzIyo budhasutaH ailanAmA raajaa| yatsaundaryamohitA urvazI kharlokAt bhUlokamAyayau / asyaiva putro nahuSaH / ya indrasya brahmahatyAdoSAvasAnaparyantaM suralokamaziSat / zibiH yaH svamAMsaM zyenAya samarpya kapotaM zaraNAgataM rarakSa / rukmAGgado nAma bhagavataH zrIviSNoH paramabhaktaH, yaH ekAdazIvrataM sarvarASTra pravartayAmAsa / etaddyotanArthameva puNya iti tasmai vizeSaNaM dattam / vaideho janakaH, yo rAjyakartA sannapi dehAdyAsaktirahita AsIt zukAcAryasya tattvopadeSTA ca / haihayadezAnAmadhipatiH sahasrArjunaH / yasya zrIdattaprasAdAt bAhusahasraM zatrubhyo'paribhUtatvaM ca saMprAptam / ata eva vIraH iti tadvizeSaNaM saMgacchate / ete prazastaM stutyaM yazaH kIrtiryeSAM tathAvidhA nRpAH rAjAnaH, na prAdurbabhUvuH kim ? api tu evaMvidhAH zatazo mAnavA babhUvurityarthaH / zArdUlavikrIDitaM vRttam // 29 // evaM tadvacanaM zrutvA punarapi eteSAM kRtAdipUrvayugabhavatvAtsAMprataM kaliyuge taccaritramanupayuktamityabhipretyAha kRzAnu:-kAmamiti / guNaiH sauzIlyAdibhiH abhirAmAH manoharAH kepi anirvAcyAH, pUrvoktA mAMdhAtRprabhRtayo janAH lokAH, yugAntareSu etatkaliyugAdanyeSu kRtAdiyugeSu, mayUravyaMsakAdisamAsaH / anyAni yugAni yugAntarANIti vigrahaH / kSamAtale pRthvItale, kAmaM yatheSTaM / "kAmaM prakAmaM paryApta nikAmeSTaM yathepsitam" ityamaraH / santu bhavantu / kiMtu asmin kalau kalisaMjJake yuge, guNasya lezena lavena "lava-leza-kaNANavaH" ityamaraH / vandhyA hInAH, guNasya yatkiMcidaMzenApi rahitA ityarthaH / evaMvidhAH santaH sarve'pi sakalA eva na tu kecideva / kharvAt alpAt itare khatare tAn mahata iti yAvat , doSAn bhajanti sevante iti tathAbhUtAH / vidyante iti zeSaH / vRttamupajAtiH / lakSaNamuktaM prAk ( 5 zlokaTIkAyAm ) // 30 // doSabhAktvameva prapazcayati-mandetareti / mandetaro bahulazcAsau smarazca kAmaH 1 santi'. 2 etatkacit pustake naivopalabhyate. 3 'kaluSatAka0'. For Private And Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 vizvaguNAdarzacampU:- [bhUlokavizvAvasuH--tathApi sarvathA kalikAlikA api mAnuSA na dRSaNIyAH / yataH sarvakAlamapi kecana santyeva sAdhavaH // 11 // pazyaduritabharitakSIbakSmApaprasAdanirAdarAH kamalanayanakhairakrIDAgRhAyitahaguhAH // nigamapadavInihAya kSitAvuditAH khayaM kati na kRtinaH saMdRzyante kalAvapi nirmalAH // 32 // "kAmaH paJcazaraH smaraH" itymrH| tena malImasaM malinaM "malImasaM tu malinaM" itymrH| "jyotsnA-taminA-" ityAdinipAtanAt sAdhu / mAnasaM mano yeSAM teSAM, tathA manyuH krodhazca "manyurdainye katau kudhi" iti haimaH / spRhA viSayecchA ca "icchA kAGkSA spRhehAtRT" itymrH| durabhimAnaH 'ahaM zreSThaH, ahaM dhanI, ahameva prabhuH' ityAdirUpo vRthAhaMkArazca mado yuktAyuktavivekarAhityaM ca teSAM AspadAnAM sthAnabhUtAnAM, ata eva kalau kAle etasmin pApini kaliyuge, kaluSataH prAktanapApakarmavazAdeva, kalitaH saMprAptaH udayaH utpattiryeSAM tathAbhUtAnAM, durIzvarANAM duSTanRpANAm , dRSTidarzanamapi, doSAya pApArthameva bhvti|taadrthe caturyuSA / kimuta sprshn-bhaassnnaadikm| evaM ca etAdRzajanAdhiSThitA bhUmirna khalu prazaMsanIyeti bhAvaH / vasantatilakA vRttam / "uktA vasantatilakA ta-bha-jA ja-gau gaH" iti tallakSaNAt // 31 // ___ etadapi dUSaNamapAkurvannAha vizvAvasuH-tathApIti / tathApi tvaduktadoSayukeSu keSucillokeSu satvapi, sarvathA sarve ityrthH| kalikAlikAH kalikAlabhavA api "tatra bhavaH" ityadhikAre kAlAhaJ / mAnuSA manuSyAH na dUSaNIyAH dUSituM yogyA na bhavantItyarthaH / yato yasmAt kAraNAt , sarvakAle'pi kecana katipayAH sAdhavaH sajjanAH santyeva bhavantyeva // 11 // etadevopapAdayati-pazyati-duriteti / duritena pApena bharitAnAM pUrNAnAM ata eva madyAdipAnena kSIbAnAM mattAnAM ca kSamApANAM bhUmipAnAM rAjJAM prasAde prasannatAyAM nirAdarA aadrrhitaaH| yataH kamalanayanaH kamalapatrAkSaH viSNuH, yadvA kamalaM kuraGgaM nayati hastaM prApayatIti kamalanayanaH zivazca "syAt kuraGgo'pi kamalaM" ityamaraH / evaM ca viSNoH zivasya vA khairakrIDA svecchAvihAraH tadarthe gRhAyitA gRhavadAcarantyaH hRdguhA hRdayasthadaharAkAzA yeSAM te, samyagdhyAnAdisAdhanairantaHsthaparamAtmajJAnasaMpannA ityarthaH / tenaiva rAjJaH prasAde'pi niHspRhAH / ata eva nigamAnAM vedAnAM padavI mArgaH tasya nirvAhAya saMrakSaNAya, arthAt vedavihitakarmAdyanuSThAnena tatsArthakyApAdanAyetyarthaH / khayaM kSitau pRthivyAM uditA utpannAH kRtinaH puNyavantaH nirmalAH zuddhAntaHkaraNAH etAdRzAH sajanAH, kalau yuge'pi kati na saMdRzyante ? api tu 1 'sarve'. 2 'sarvakAle'. For Private And Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 3 ] padArthacandrikATIkAsahitA / 29 athavA yadi te madvacasi na visrambhastarhi tatra tatra saMcAramAracayya tattadguNadarzanaM karavAva // 12 // atha badarikAzramavarNanam 4. iti vimAnamagrataH prasthApayannaGgulyA nirdizyavizvA0 idaM badarikAzramasthalamiheSa nArAyaNa__ 'stapasyati namasyatAM sthiratamaM tamaH zoSayan // vikAsidhiSaNonmiSadviSayavarjanAH sajjanA ___ janArdanamahardivaM bhujagamaJcamarcantyamI // 33 // bahavo dRzyanta evetyarthaH / hariNIvRttam / lakSaNamuktaM prAk (26 zlokaTIkAyAm ) // 32 // khavacasi kRzAnoH kiMcidvizvAsavaidhuryaM dRSTvA badarikAzramAdipuNyakSetravarNanaprastAvArthamAha-athaveti / athaveti pakSAntare / yadi madIye madukke vacasi bhASaNe na visrambhaH vizvAso nAsti cet , "samau visrambha-vizvAsau" ityamaraH / tarhi tatra tatra puNyakSetre saMcAraM gamanaM Aracayya kRtvA, tattadguNadarzanaM tattatpuNyakSetrANAM samyagguNanirIkSaNaM karavAva kurvaH // 12 // iti evamuktvA vimAnamagrataH agrabhAge prasthApayan prApayannaGgulyA nirdizya; kiMcit pradezamiti shessH| idamiti / idaM purobhAgavarti badarikAzramAkhyaM sthalaM sthAnaM, vartata iti zeSaH / iha asmin badarikAzrame eSa prasiddho narANAM samUho nAraM jIvasamUhaH tasya ayanaM AzrayaH / yadvA nAraM udakaM ayanaM Azrayo yasya saH jalazAyItyarthaH / taduktaM manusmRtau-"Apo nArA iti proktA Apo vai narasUnavaH / tasya tA ayanaM proktAstena nArAyaNaH smRtaH // " iti / nArAyaNaH, namasyatAM bhaktibhAvena namaskurvatAM janAnAM, namaHzabdAt "namo-varivas" ityAdikyajantAt zatRpratyayaH / sthiratamaM atizayena sthira, atizAyane tamap / tamaH ajJAnaM zoSayan vinAzayitum , hetau zatRpratyayaH / tapasyati tapazcaryA karoti / tapaHzabdAt "tapasaH parasmaipadaM ca" iti vArtikAt kyaGa parasmaipadaM ca / ata eva amI etatkSetranivAsinaH vikAsinyAH paramAtmajJAnena vikasanazIlAyAH dhiSaNAyAH buddheH "buddhirmanISA dhiSaNA" ityamaraH / unmiSat utpadyamAnaM viSayANAM zabdAdInAM varjanaM nirasanaM yeSAM 1 etat kvacit kacinna dRzyate. 2 'sthirataram'. For Private And Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 30 vizvaguNAdarzacampU: [ badarikAzrama kRzAnuH - sakhe tavAtra guNavattAsamarthanaM na rocate mahyam // 13 // kuta: yadatra jAgarti zilAsamaM himaM suzItalA gandhavahAzca duHsahAH // jalAvagAhAccakito janastataH kutastvanuSThAsyati karma nirmalam // 34 // vizvAvasuH -- asmanmetAnukUlamevaitadbhavati bhavaduktam // 14 // tathAbhUtAH zabda-sparzAdiviSayAdyanAsakkatayA kevalamIzvaraparAyaNA ityarthaH / ata eva sajjanAH sAdhujanAH, bhujagaH zeSaH macaH zayanaM yasya tathAbhUtaM janArdanaM, jananaM janaH bhAve ghaJ "jani- vadhyozca " iti vRddhyabhAvaH / janaH janma ardayati nAzayatIti vigrahaH / 'arda hiMsAyAm' iti dhAtornandyAditvAt lyuH / yadvA janaiH ardyate prApyate iti vigraha: / 'arda gatau yAcane ca' ityasmAt " kRtyalyuTo bahulam" iti karmaNi lyuT / etAdRzaM nArAyaNaM ahardivaM pratidinaM " acatura- vicatura- sucatura" ityAdinA samAsaH / arcanti pUjayanti / pRthvI vRttam / lakSaNamuktaM prAkU (12 zlokaTIkAyAm ) // 33 // punarapi khAnurUpamAha kRzAnuH - sakhe iti / he sakhe mitra, tava tvatkRtamityarthaH / atra badarikAzrame, guNAH bhagavannivAsAdayaH santi yasmiMstat tasya bhAvaH tattA tasyAH samarthanaM pratipAdanaM, mahyaM me na rocate na prINayati / " rucyarthAnAM " iti caturthI // 13 // kuto na rocate ityAha-yadatreti / yadyasmAt kAraNAt atra badarikAzrame, zilAsamaM ghanIbhUtatvAt pASANasadRzaM himaM tuhinaM " tuSArastuhinaM himam" ityamaraH / jAgarti vidyate / kadApi vasanta - grISmAyuSNakAle'pi na vinazyatIti dyotanArthaM jAgRdhAtoH prayogaH / tathA gandhavahAH vAyavazva " - vAyurmAtarizvA sadAgatiH / pRSadazvo gandhavaho -" ityamaraH / sutarAmatyantaM zItalAH zItayuktAH, ata eva duHsahAH soDhumazakyAH vahantIti zeSaH / tata eva ca jale tho'vagAhaH snAnaM tasmAt cakito bhIto janaH / jAtAvekavacanam / sarve'pi janAH snAtuM na zaknuvantItyarthaH / "bhItrArthAnAM bhayahetuH " iti paJcamI / tataH tatastu uparyuktadoSabAhulyAdeva nirmalaM pUrvoktaM pUjAdirUpaM karma, kutaH anuSThAsyati tAdRzakarmaNo'nuSThAnaM kathaM kariSyatItyarthaH / evaM ca pUrvoktaM tava guNavattApratipAdanaM nAtra saMgacchate iti bhAvaH / vaMzasthavRttam / lakSaNamuktaM prAk ( 10 zlokaTIkAyAm ) // 34 // evaM kRzAnuproktaM dUSaNamapi guNaparatayA saMgrahItumAha vizvAvasuH - asma diti / etat 'yadatra jAgarti zilAsamaM himaM' ityAdi bhavaduktaM tvayA pratipAditaM, asmAkaM matasya badarikAzrama mahattvavarNanarUpasya anukUlaM yuktameva bhavati // 14 // 1 'asmadanukUlametadbhavati'. For Private And Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 31 -varNanam 4 ] padArthacandrikATIkAsahitA / yataHparamahimayutatvAt prAptavaikuNThasAmyaM padamidamupayAntaH paNDitAH zAntimantaH // muhuriha samayeSu sAnahetoH sarogA stadapi bhRzamarogAstA_ketoH prasAdAt // 35 // athAyodhyAvarNanam 5. iti vimAnamanyataH prasthApya sAJjalibandham tadevAha-yata iti-parameti / paramaM atizayitaM ca nibiDamiti yAvat / tat himaM tuhinaM tena yutatvAt yuktatvAt, pakSe para uttamazcAsau sarvalokAtirikta iti yAvat mahimA mAhAtmyaM ca tena yutatvAt, prApta vizeSeNa kuNThaH kriyAmandaH kiMcidapi kArya kartumazakta ityarthaH / "kuNTho mandaH kriyAsu yaH" itymrH| vikuNThaH, vikuNTha eva vaikuNThaH tasya sAmyaM sAdRzyaM yena, pakSe prAptaM vaikuNThasya vaikuNThalokasya sAmyaM yena, tAdRzaM idaM padaM badarikAzramasthAnaM prati, upayAntaH AgacchantaH zAntimantaH zAntiyuktAH, paNDA AtmajJAnaviSayA buddhiH sA prAptA yeSAM te pnndditaaH| paNDAzabdAtU tArakAditvAditac / iha badarikAzrame samayeSu prAtamadhyAhnAdikarmakAleSu nAnahetoH snAnakAraNAdeva "heturnA kAraNaM bIjaM" ityamaraH / muhurvAraMvAraM, sarogAH zIta-vAtAdirogayuktAH, pakSe saraH sarovaraM gacchantIti tathAbhUtAH bhavantIti zeSaH / tadapi tathApi, te tAyaH garuDaH "garutmAn garuDastAyaH" ityamaraH / keturdhvajo yasya saH viSNuH tasya prasAdAt anugrahAt bhRzamatyantaM arogA rogarahitAH kuzalina ityarthaH / bhavanti / etaduktaM bhavati yatpUrvamuktaM dUSaNaM 'jalAvagAhAccakito janaH' ityAdi, tattu bhagavadbhakteSu na saMgacchate, te tu bhagavatprasAdAnirantaraM kuzalina eva, paraM ca ye tAvadabhaktAH kAma-rAgAdidoSayuktAzca te eva bhagavadanugrahAbhAvAt zItAdirogayuktAH bhavantIti / atra virodhaalNkaarH| bhagavatprasAdena 'sarogAH' ityatra sarovaragamanarUpazleSArthena ca virodhaparihAraH / taduktam-"virodhaH so'virodhe'pi viruddhatvena yadvacaH" iti / mAlinI chandaH / "na-na-ma-ya-ya-yuteyaM mAlinI bhogilokaiH" ityAditallakSaNAt // 35 // ___ atha ayodhyApuravarNanamAkSipannAha kaviH-itIti / ityevaMprakAreNoktvA vimAnamanyato'nyatra prasthApya nItvAaJjaliH karasaMpuTaH tasya bandhaH karaNaM tena sahitaM yathA tathA Aheti zeSaH // For Private And Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 32 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampUH sAketAya namaH purAya bhavatu stoketara zrIpuSe nAnAdoSamuSe tadantirkajuSe devyai sarakhe namaH // ye'mI tattabhUmiSu pravilasadrUpAzca yUpAH sthitAstebhyo bhAnukulInakIrtilatikopannAyitebhyo namaH // 36 // punaH purIM nirIkSya sabhaktyunmeSam - bhavasAgarazoSaNena pazyaccaraNAntaH purajIvanauSadhena // rajasA raghunAthapAdabhAjA racitAMhaH prazamAmimAM namAmi // 37 // [ ayodhyA sAketAyeti / stokAt alpAt " stokAlpa kSullakAH sUkSmaM" ityamaraH / itarA bhinnA arthAt analpA tAM zriyaM zobhAM puSNAti dhArayatIti tasmai stoketara zrIpuSe 'puSa puSTau ' ityasmAt kvip / sAketAya purAya ayodhyAnagaryai namaH bhavatu astu / tathA nAnAdoSAn bahuvidhapApAni muSNAti nAzayatIti tathAbhUtAyai / 'muSa steye' ityasmAt kvip / tasya ayodhyApurasya antikaM samIpaM juSati sevate viSThatIti yAvat / tasyai 'juSI prIti sevanayoH' ityasmAt kvip / devyai divyarUpAyai sarayvai sarayUnAnyai nadyai ca namaH / tathA tasyAH sarayvAH taTabhUmiSu tIrabhUmiSu "kUlaM rodhazca tIraM ca pratIraM ca taTaM triSu" ityamaraH / pravilasat zobhAyamAnaM rUpaM yeSAM tathAbhUtAH ye amI dRzyamAnA yUpAH yajJIyapazubandhanastambhAH sthitAH santi / kIdRzAste / bhAnukule sUryavaMze bhavA bhAnukulInAH kulazabdAt bhavArthe khapratyayaH " AyaneyInI - " ityAdinA ca khasya InAdeza: / sUryavaMzotpannA rAjAna ityarthaH / teSAM kIrtirUpA yA latikA latAstAsAM upannAH antikAyA iva " syAdupanno'ntikAzrayaH" ityamaraH / Acaranti te upanAyitAstathAbhUtebhyaH / sUryavaMzotpannanRpati kIrtisUcakebhya iti yAvat / upaghnazabdAt upamAnArthe "kartuH kyaG-" iti kyaGi ktapratyayaH / tebhyo yUpebhyazca namaH astu / atropamAvAcakasyevazabdasya lopAta luptopamAlaMkAraH / " vAderlope samAse sA karmAdhArakyaci kyaGiH" iti tallakSaNAt / zArdUlavikrIDitaM vRttam // 36 // punariti / punaH purImayodhyAM nirIkSyAvalokya, bhakteH pUjyeSvanurAgasya unmeSeNa vikAsena sahitaM yathA bhavati tathA prAheti zeSaH // bhavasAgareti / bhavasAgarasya saMsArasamudrasya zoSaNena vinAzakena, pazya caraNo gautamarSiH tasya antaHpuraM patnI ahalyA tasya jIvanaM gautamadattazApamocanaM tasya auSadhaM auSadharUpaM tena, raghunAthasya zrIrAmacandrasya pAdau caraNau bhajati sevate iti raghunAthapAdabhAkU tena rAmacandracaraNasaMbandhineti yAvat / rajasA reNunA " reNurdvayoH striyAM 1 ' tadantara' 2 ' punaH punarni'. For Private And Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 5] padArthacandrikATIkAsahitA / 33 punaH sAnusmaraNaromAJcamkalyANollAsasImA kalayatu kuzalaM kAlameghAbhirAmA kAcitsAketadhAmA bhavagahanagatiklAntihAripraNAmA // saundaryahINakAmA dhRtajanakasutAsAdarApAnadAmA dikSu prakhyAtabhUmA diviSadabhinutA devatA rAmanAmA // 38 // dhUliH pAMsurnA na dvayo rajaH" ityamaraH / racitaH / kRtaH aMhasAM pApAnAM "pApaM kilbiSa-kalmaSam / kaluSaM vRjinaino'ghamaMhaH-" ityamaraH / prazamo nAzo yayA tAM imAM ayodhyAM namAmi / aupacchandasikaM vRttam , "paryanteyauM tathaiva zeSamaupacchandasikaM sudhIbhiruktam" iti tallakSaNAt // 37 // punariti / anusmaraNaM manasi cintanaM tena ye romAJcAH romaharSAstaiH sahitaM yathA bhavati tathA prAheti // evamayodhyA varNayitvAtha tatrasthaM zrIrAmacandraM varNayati-kalyANeti / kalyANasya maGgalasya ya ullAsa AdhikyaM tasya sImA maryAdA / etasmAdadhikaM kalyANasAdhanaM nAstItyarthaH / tathA kAlameghavat abhirAmA manoharA varSAkAlInamegha iva zyAmavarNetyarthaH / api ca bhavaH saMsArastadeva gahanaM vanaM "gahanaM kAnanaM vanam" ityamaraH / tasmin gatyA paribhramaNena yA klAntiH zramaH tasyA hArI haraNazIlo vinAzaka iti yAvat / praNAmo namaskRtiryasyAH sA tathAbhUtA, yasyAH praNAmamAtreNaiva sakalasAMsArikaduHkhanirasanaM bhavatItyarthaH / punazca saundaryeNa lAvaNyena hrINaH lajjitaH "hINa-hItau tu lajite" ityamaraH / kAmo madano yasyAH sA tathAbhUtA / ata eva dhRtA janakasutAyAH sItAyAH sAdaraM yathA syAttathA apAGgadAmA kaTAkSapatiryayA tathAbhUtA ca / "apAGgo netrayorantau kaTAkSopAGgadarzane" ityamaraH / yathA dikSu pUrvAdidazadizAsu prakhyAtaH prasiddhaH bhUmA mAhAtmyaM yasyAH sA, tata eva ca divi kharge sIdanti tiSThantIti diviSado devAH 'Sad vizaraNa-gatyavasAdaneSu' ityasmAddhAtoH "satsU-dviSa duha-" ityAdinA vip / "AditeyA diviSado lekhA aditinandanAH" ityamaraH / taiH abhinutA saMstutA / etAdRzI sAketamayodhyA "sAketaM syAdayodhyAyo" iti kozaH / dhAma sthAnaM yasyAH sA, kAcidanirvAcyA rAmanAmA rAmAkhyA devatA, sarveSAmiti zeSaH / kuzalaM kSemaM kalayatu karotu / atra'sImA-dhAmA-dAmA-nAmA' iti sarvatra strItvavivakSAyAM "DAbubhAbhyAmanyatarasyAm" iti DAppratyayaH / sragdharA vRttam lakSaNaM pUrvoktaM ( 1 zlokaTIkAyAmuktam ) // 38 // 'dhAmA'. For Private And Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [ ayodhyAkiMcadazAnanakuzAsanatrasadazeSalokavyathA vilopakarakopako vasumatIsutAvallabhaH // kRpArasamapArasaMsRtipayonidhestArakaM kRSISTa sa RSISTakRtkRpaNataikatAne mayi // 39 // api ca sa jayati citracaritro yasya hi varacaraNapuSkarakareNuH // mahiSImRSisiMhasya prAjIjanadapi vRSodaye hetuH // 40 // dazAnaneti / kiM ca punaH dazAnanasya rAvaNasya yat kutsitaM zAsanaM rAjyakaraNaM tasmAt trasanto bibhyato ye azeSAH sakalA lokAsteSAM vyathAyA duHkhasya vilopaM nAzaM karotIti tathAbhUtaH kopaH krodhaH yasya saH vilopakarakopakaH zaiSikaH kA pratyayaH / kvacit-'ropakaH' iti pAThastatpakSe-vyathAvilopakaraH ropaH bANaH yasya tathAbhUta ityarthaH / "patrI ropa iSurdvayoH" ityamaraH / etAdRzaH vasumatIsutAyAH pRthvIsutAyAH sItAyA vallabhaH priyakaraH / api ca RSINAM iSTakRt yajJAdisakalakarmapratyUhabhUtarAvaNAdirAkSasavinAzanena tatkarmapravartaka ityarthaH / saH zrIrAmacandraH, kRpaNatAyAH dInatAyAH ekatAne ananyavRttau "ekatAno'nanyavRttiH" ityamaraH / atyantakRpaNe ityarthaH / mayi apAraH tartumazakyaH yaH saMsRtipayonidhiH saMsArasAgaraH tasmAt tArakaM uddhArakaM kRpArasaM dayArasaM, kRSISTa kuryAt / 'DukRJ karaNe' ityasmAdAtmanepadinaH (ayamubhayapadI tasmAdAtmanepadavivakSAyAM) AzIrliGi rUpam / atra kRpArasakaraNasya 'dazAnanakuzAsana-' ityAdivAkyaM heturUpaM, tena kaavylinggmlNkaarH| "kAvyaliGgaM hetoH-" ityAditallakSaNAt // 39 // nanu itarabahutarasaMsArasAgaratArakadevatAsattvAtkutoyameva prArthyate ityAzaGkAM nivArayannAha-sa iti|api ca na tAvat pUrvoktameva, anyadapi tanmAhAtmyamastItyarthaH / tadidam-yasya hi zrIrAmacandrasyaiva varaM zreSThaM yaccaraNapuSkarakaM caraNakamalaM tatsaMbadhI reNuH dhUliH / pakSe varANyuttamAni caraNAni puSkaraM zuNDAgraM "puSkara karihastAgre vAdyabhANDa-mukhe jale / vyoni khaDgaphale paJa" iti nAnArthaH / ca yasya tathAbhUtaH kareNuH gaja iti cArthaH / "kareNuribhyAM strI nebhe" ityamaraH / ata eva ( etadrAmapakSe) vRSasya dharmasya balIvardasya ca udaye utpattau hetuH kAraNaM "syAddharmamastriyAM puNyazreyasI sukRtaM vRSaH" "ukSA bhadro balIvardo RSabho vRSabho vRSaH" ityubhayatrApyamaraH / apiH samuccayasya virodhasya ca dyotakaH / "garhA-samuccaya-prazna-zaGkA-saMbhAvanAkhapi" ityamaraH / RSanti jAnanti tattvamiti RSayaH 'RSI gatau' iti dhAtoH "igu 1 'vilopakararopakaH'. 2 'payodhinistArakaM'. 3 hetum'. For Private And Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 5] padArthacandrikATIkAsahitA / zreyAMsi bhUyAMsi mahAvadAnyaH preyAnsa deyAjanakAtmajAyAH // kAkAya kaGkAya ca yo'diteSTaM dAzAya kIzAya ca rAkSasAya // 41 // api ca-- abhISTaghaTakaH kSitAvatulaidIptikodaNDabhA giti kSamamidaM punaH paramamadbhutaM brUmahe // vidhUtaparamArtiko vighaTitAricakraH svayaM sa kumbhajanakaM prabhuH zakalayAMbabhUva krudhA // 42 // padhAt kit" ityuNAdisUtrAt in pratyayaH / gatyarthatvAt jJAnArthatvam / teSAM siMhasya zreSThasya "siMha-zArdUla-nAgAdyAH puMsi zreSTArthagocarAH" ityamaraH / gautamasyetyarthaH / mahiSI patnI prAjIjanat zilArUpatvAduddadhAra / pakSe RSeH siMhasya ca mahiSIM mahiSastriyaM cetyarthaH / ata eva citramAzcaryajanakaM caritraM yasya saH, saH prasiddhaH zrIrAmaH, jayati sarvotkarSaNa vrtte| atra zleSAnuprANito virodhaalNkaarH| gItizchandaH "AryAprathamadaloktaM yadi kathamapi lakSaNaM bhavedubhayoH / dalayoH kRtayati zobhA tAM gIti-" iti tallakSaNAt // 40 // api ca-zreyAMsIti / yaH zrIrAmaH kAkAya vAyasAya, kaGkAya jaTAyunAmne gRdhrAya, (yadyapyamare kaGkazabdasya gRdhravAcakatvaM kutrApi nopalabhyate, tathApyatra gRdhravAcakatvameveSTaM, gRdhra pratyeva zrIrAmAdiSTaprApteH / kozAntare ca gRdhravAcakatvaM kaGkazabdasyopalabhyate cet tadvayaM na jAnImaH / ) ca tathA dAzAya guhAkhyadhIvarAya, kIzAya sugrIvAya, mArutaye vA vAnarAya, rAkSasAya vibhISaNAya ca, iSTaM tattadabhISTamanorathaM, adita dattavAn 'DudAJ dAne' ityasmAt luGi AtmanepadavivakSAyAM taGi "sthA-vorica" itItve sijlope ca siddhamidaM rUpam / saH mahAvadAnyaH mahAMzcAsau vadAnyazceti vigrhH| atIva dAnazUra ityarthaH / "AnmahataH samAnAdhi-" ityAdinA mahacchabdasyAtvam / "syurvadAnya-sthUlalakSya-dAnazauNDA bahuprade" ityamaraH / janakAtmajAyAH sItAyAH preyAn atizayapriyaH patiH zrIrAma ityarthaH / priyazabdAt atizayArthe Iyasuni "priya sthira-sphiroru-bahula-" ityAdinA prAdezaH / bhUyAMsi atizayAni / bahuzabdAdIyasuni "bahorlopo bhU ca bahoH" iti bahuzabdasya 'bhU' Adeza IkAralopazca / zreyAMsi kalyANAni deyAt dadAtu / dadAterAzIrliGi "eliGi" itye. tvam / indravajrA vRttam / "syAdindravajrA yadi tau ja-gau gaH" iti tallakSaNam // 41 // anyadapi tadvRttamAha-api ceti / abhiisstteti|kssitau pRthivyAM ayaM zrIrAma iti zeSaH / abhISTaM bhaktajaneSTaM ghaTayati janayatIti tathoktaH khArthe kaH / tathA atuga atizayitA dIptiH kAntiryasya tat tAdRzaM kodaNDaM dhanuH "dhanuzcApau dhanva-zarA 1 'anyacca.' 2 'kSitAvamita'. 3 'prazamayAM'. For Private And Personal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 36 vizvaguNAdarzacampUH- [ ayodhyA kRzAnuH ---- kathaM nAma rAmabhadramanucitakarmANamapyevamIDiDiSe ? // 15 // varSIyAnapi jAnakIsahacaro mAtuH sapatnyA mude saMpannaM ratha- hasti - patti - turagaiH saMtyajya rAjyaM nijam // vindan hanta ghanaM vanaM kathamasau na syAdayuktakriyo gavyaM dugdhamapAsya pAsyati janaH ko vA yavAgUrasam // 43 // sana-kodaNDa-kArmukam " ityamaraH / bhajati dhArayatIti kodaNDabhAk asti / itIdaM kSamaM yuktam / vaktumiti zeSaH / punaH idaM vakSyamANaM ca paramamatyantaM adbhutaM vicitraM, brUmahe brUmaH / 'brUJ vyaktAyAM vAci' iti dhAtorjittvAdAtmanepadamapi / kiM tat / saH pUrvoktaH abhISTaghaTaka ityAdivizeSaNaviziSTa eva, svayaM vighaTitaM nAzitaM arINAM zatrUNAM cakraM samUho yena tathAbhUtaH, ata eva vidhUtA vinAzitA paramA atizayitA ArtiH janmamaraNAdipIDA (arthAt bhaktAnAM ) yena saH vidhUtaparamArtikaH / zaiSikaH kap / prabhuH zrIrAmaH krudhA roSeNa, kumbhasya kumbhanAmno rAkSasasya janakaM rAvaNaM, kumbhanAmA rAkSaso rAvaNaputratvena rAmAyaNAdau prasiddhaH / zakalayAMbabhUva khaNDayAmAsa vinAzitavAniti yAvat / rAvaNasya devAdibhirapyajeyatvAttannAzakaraNamAzcaryajanakamiti bhAvaH / iti vAstavo'rthaH / zliSTArtho'pyatra saMbhavati yathA - kSitau abhISTaH icchitaH ghaTaH yasya sa abhISTaghaTakaH / zaiSikaH kap / dIpyate prakAzyate utpAdyata iti yAvat / ghaTo'nayA dIptirmRtpiNDaH atulA apratimA dIptiryasya sa tathAbhUtaH atrApi zaiSikaH kap / daNDaM bhajati svIkarotIti daNDabhAk / ghaTasya nimittakAraNarUpadaNDagrahIteti yAvat / ityevaM kSamaM yogyameva / paraM ca punaH idaM vakSyamANaM, paramamadbhutamatyAzcaryakaraM brUmahe / kiM tat / saH abhISTaghaTaka eva prabhuH pumAn vidhUtA parA utkRSTA mRttikaiva mArtikA svArthe'N / yena tathAbhUtaH, arAH cakrAntarbhUtatiryakkASThAni yasya tacca tat cakraM ca tat vighaTitaM vinAzitaM yena tathAbhUtaH san krudhA kumbhajanakaM ghaTotpAdakaM daNDAdikamapi, zakalayAMbabhUva zakalIcakAra / zakalazabdAt ' tatkaroti-' ityarthe Nici liTi ca pratyayAntatvAdAm tadantAt "kR-bhvastayo'nu -" ityAdinA bhavateranuprayogaH / ghaTaspRhAvata eva mRddaNDAditatsAhityanAzanamati vicitramiti bhAvaH / atra zliSTavizeSaNairaprakRtArthasaMbhavAtsamAsoktiralaMkAraH / taduktam - "paroktirbhedakaiH zliSTaiH samAsoktiH" iti / pRthvI vRttam // 42 // 1 1 atha kRzAnurAha kathaM nAmeti / anucitAni ayogyAni karmANi yasya tathAbhUtamapi rAmabhadraM rAmacandraM, evamuktaprakAreNa IDiDiSe stotumicchasi / 'IDa stutau' iti dhAtoH san " pUrvavat " - iti taGa // 15 // anucitakarmatvameva prapaJcayati - varSIyAniti / yaH varSIyAn caturSvapi dazarathaputreSu jyeSThaH, varSIyaszabdasya jyeSThabhrAtRvAcakatve vyAkaraNakozAdinA kenApi na 1 'IDiSe'. For Private And Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 5] padArthacandrikATIkAsahitA / kiMcadhikkRtyaiva dazAsyadarpazamanaM dhIzAlinaM vAlinaM so'yaM rAkSasavarganigrahakRte sugrIvamanvagrahIt / / tuGgaprastarabhaGgalipsuriha nizzakaM tu TakaM tyajan saMkalpaM kalayeta paGkajadalAdAnaprasaGgAya kaH // 44 // siddhyati / yathA-vRddhazabdAdIyasuni "priya-sthira-sphiroru-bahula-guru-vRddha-" ityAdinA vRddhazabdasya varSAdezaH / ata eva "varSIyAn dazamI jyAyAn" ityamaraTIkAyAM mahezvarabhaTTaH 'atizayena vRddho varSIyAn' ityevaM vyaackhyau| tasmAdatrAyaM prayogaH kavimatibhramadyotaka eveti bhAti / yadvA vRddhazabdasya zreSThavAcilaM saMgRhya samAdheyam / api ca jAnakI sItA sahacarI saha gacchantI yasya tathAbhUtazca san / sItAsahita iti yAvat / mAtuH sapatnyAH kaikeyyAH, sapatizabdasya strItvavivakSAyAM "niyaM sapatyAdiSu" iti nakArAdezo GIp ca / mude saMtoSAthai, rathAzca hastinazca pattayaH pAdAtayazca "padAti-patti-padaga-" ityamaraH / turagA azvAzca taiH saMpannaM samRddhaM, nijaM jyeSThabhrAtRtvAtsvakIyaM rAjyaM saMtyajya tyaktvA, dhanaM nibiDaM vanamaraNyaM vindana gacchan, 'vidla lAbhe' iti dhAtoH zatRpratyayaH mucAditvAnum / hanteti vissaade| asau rAmaH ayuktA ayogyA kriyA vanagamanarUpA yasya tathAbhUtaH kathaM na syAt ? api tu syAdevetyarthaH / ayamAzayaH--yadyasau (zrIrAmaH) khajananyAH saMtoSArtha vanaM gacchati sma, tarhi tasya tadgamanamucitameva / kiMtu kevalaM mAtsaryabharitAyAH ekAkinyAH sApatnamAtuH sukhArthameva svamAtaraM pitrAdIMzca zokasAgare nimajya yadasau vanamagamat tadatyantAnucitameveti / etadeva dRSTAntena spaSTayati-gavyamiti / loke gavyaM gosaMbandhi "gopayasoryat" iti ytprtyyH| dugdhaM kSIraM apAsya tyaktvA, apapUrvAt 'asu kSepaNe' ityasmAt ktvApratyaye lyvaadeshH| yavAgUrasaM uSNikArUpaM rasaM ( ayaM mahArASTrabhASAyAM 'ATavala' 'pAtaLa bhAta' iti nAmnA prasiddhaH) "yavAgUruSNikA zrANA" ityamaraH / ko vA janaH pAsyati pibet na ko'pItyarthaH / dRSTAntAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitaM vRttam // 43 // naitAvadeva anyadapyetasmAt (pUrvoktAt) avadhaM kRtyamAha-dhikRtyaiveti / saH rAjyaM saMtyajya vanaM gacchan ayaM rAmaH, dazAsyasya rAvaNasya darpazamanaM garvanivArakaM ata eva dhIzAlinaM buddhimantaM vAlinaM vAlinAmAnaM vAnaraM, vAlinA hi pUrva rAvaNo nigRhya nijabAlakasyAndolikAyAM putrikeva bAlakrIDanakIkRta iti prsiddhiH| dhikRtya tiraskRtya taM hatvetyarthaH / punazca rAkSasAnAM rAvaNAdInAM vargaH samudAyaH tasya nigrahakRte vadhArtha, sugrIvaM alpaparAkramaM tadbhAtaraM anvagrahIt svIkRtavAn / etadeva sadRSTAntamupapAdayati-tuGgeti / iha loke tuGgaH kaThinazcAsau prastaraH pASA 1 'darpadamanaM'. For Private And Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 vizvaguNAdarzacampU:- [ayodhyAapi cakRtvA setuM kila jalanidhau khaNDayitvA duradhvAn labdhvA devIM sphuTaviditasaMzuddhimagnipravezAt // bhUyo'pyenAM bhuvanajananI bhUmikanyAmananyA mantarvanImanayata vanaM hanta paulastyahantA // 45 // vizvA0-sakhe guNiSu doSAviSkAraM kathaMkAramAracaiyasi // 16 // Nazca "pASANa-prastara-grAvA-" ityamaraH / tasya bhaGgaH sphoTanaM tat lipsuH icchuH, 'DulabhaS prAptau' iti dhAtoH sani "sani mI-mA-ghu-rabha-labha." ityAdinA is AdezaH "atra lopa:-" ityabhyAsalopazca / niHzavaM zaGkArahitaM yathA syAttathA TaGka pASANadArakamAyudhavizeSa "TaGkaH pASANadAraNaH" ityamaraH / 'TAMkI' iti mahArASTabhASAyAM prasiddham / tyajan san , paGkajasya kamalasya dalaM patraM tasyAdAnaM pASANabhedanArtha svIkAraH tadrUpo yaH prasaGgaH saMbandhaH taM karte, "kriyArthopapadasya" ityAdinA catarthI / kaH saMkalpaM vicAraM kalayeta kuryAt ? api tu na ko'pItyarthaH // dRSTAntAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitaM vRttam // 44 // anyadapi gahaNIyaM kRtyaM zRNvityAha-api ceti / api ca anyacetyarthaH / kRtveti / pulastyasya apatyaM pumAn paulastyo rAvaNaH "tasyApatyam" ityapatyArthe'N / tasya hantA ghAtakaH rAmaH, jalanidhI samudre setuM kRtvA baddhA, tathA duradhvAn duSTamArgAn "upasargAdadhvanaH" iti samAsAnto'c prtyyH| khaNDayitvA nAzayitvA kileti prasiddhArtham / agnipravezAddhetoH sphuTaM yathA tathA viditA jJApitA saM samyak zuddhiH satItvapAvitryaM yasyAstAM devIM sItAM labdhvA saMprApyApi, bhUyaH punaH enAM bhuvanajananIM na tu sAmAnyAM, etena rAvaNasyApIyaM mAtRvatpUjyeti sUcitam / punazca ananyAM ekAkinI api ca antarvatnI garbhiNI "antarvanI ca garbhiNI" ityamaraH / "antarvat-pativatoH-" iti nugAgamaH tatsaMniyogaziSTo GIpU ca / anena tasyAstyAgAyogyatvaM sUcitam / bhUmikanyAM na tu lokavadyonijAM kintu zuddhayajJabhUmyutpannAM etAdRzIM sItAM vanaM anayata / kenacidatipAmareNa prayuktAdapavAdAdaraNyaM prApayAmAsetyarthaH / hanteti khede / anena tadartha ye vAnarasAhAyya-setuvandhana-rAvaNahananAdimahAprayatnAH kRtAste sarve'pi vyarthIkRtA eveti jJApitam / evaMcaitAdRzavivekavidhurasya stutikaraNamanucitamiti bhaavH| atra sItAsaMprApaNapunarvananayanakriye viruddha iti vissmo'lNkaarH| taduktam-"guNa-kriyAbhyAM kAryasya kAraNasya guNa-kriye / krameNa ca viruddhe yatsa eva viSamo mataH" iti / mandAkrAntA vRttam / lakSaNamuktaM prAk ( 8 zlo0 TIkAyAm ) // 45 // atha kRzAnuproktanikhiladoSAnapAkurvanAha vizvAvasuH-sakhe iti / he 1 'guNeSu'. 2 'kathamAracayase'. For Private And Personal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 5] padArthacandrikATIkAsahitA / gurAvasatyoktinirAsahetoH kharAjyamagryo'pi sa rAmacandraH // tRNAya mene nipuNAyate na phaNAbhRdIzo'pi paNAyituM tam // 46 // kiMca vAlini balomimAlini jAgrati sugrIvamagrahIdyadayam // asya zrutizataviditaM suvyaktaM tena dInabandhutvam // 47 // kiMca. lakSmI vakSasi bibhradapyavirataM rAmAkRtiH zrIpatisakhe mitra, guNiSu pitrAjJApAlanAdirUpaprazastaguNayukteSu, doSANAM rAjyatyAgAdirUpadoSANAM AviSkAraM AropaM kathaMkAraM kathamityarthaH / "anyathaivaM-kathamitthaMsu-" ityAdinA kathamityupapade karoterNamulpratyayaH / Aracayasi karoSi // 16 // tatra tAvatprathamaM 'varSIyAnapi jAnakIsahacaraH-' ityAdinoktaM vanavAsagamanarUpaM dUSaNaM nirAkurvanAha-gurAviti / agryo jyeSTho'pi sa pUrvokto rAmacandraH, gurau pitari dazarathaviSaye, asatyokteH vRSaparvayuddhaprasaGge pratizrutavaradvayApradAnarUpAyAH nirAsaH nivAraNaM tadrUpAkhetoH kAraNAt, kharAjyaM jyeSThatvAt svasattAkamapi rASTra, tR. NAya mene tRNatucchaM mena ityarthaH / "manyakarmaNyanAdare-" ityAdinA caturthI / ata eva phaNAH bibhrati dhArayantIti phaNAbhRtaH sAsteSAM IzaH zeSaH api sahasramukhaH sannapItyarthaH / taM rAmacandraM paNAyituM stotuM 'paNa vyavahAre stutau ca' iti dhAtostumun pratyayaH "gupU-dhUpa-vicchi-paNi-" ityAdinA''yapratyayaH / na nipuNAyate samartho na bhavati / nipuNazabdAt "kartuH kyaG salopazca" iti kyaG / tatrAnyeSAM kA kathA / upajAtivRttam / lakSaNaM prAk (5 zlokaTIkAyAM) kathitam // 46 // . atha dvitIyaM 'dhikRtyaiva-' ityAdinoktaM dUSaNamapAkaroti-vAlinIti / balasya sAmarthyasya (UrmINAM laharINAM mAlAH santyasyeti tasmin ) UrmimAlini samudre aparimitabalavatItyarthaH / vAlini jAgrati vidyamAne satyapi, ayaM zrIrAmacandraH, yat yasmAt sugrIvaM agrahIt gRhItavAn / aherluG / tena sugrIvagrahaNena asya zrIrAmasya zrutInAM zatena viditaM pratipAditaM zrutizate prasiddhamiti vA / dInAnAM durbalAnAM bandhutvaM bandhuvaddhitakAritvaM, sutarAM vyaktaM sphuTIbhUtaM, babhUveti zeSaH / sadAcaraNazIlasya durbalasyApi balamutpAdya tatvIkaraNaM, durAcaraNazIlasya balavato'pi nigrahaNaM ca adhikaguNApAdakameva mahatAM na doSApAdakamiti bhAvaH / AryA vRttam / "yasyAH prathame pAde dvAdaza mAtrAstathA tRtIye'pi / aSTAdaza dvitIye caturthake paJcadaza sA''ryA / " iti tallakSaNAt // 47 // idAnIM tRtIyaM kRtvA setuM-' ityAdinoktaM sItAvanavAsaprApaNarUpaM dUSaNamapAsyanAha-lakSmImiti / rAmasya dAzaratherAkRtiravayavasaMniveza evAkRtiryasya saH / 1'phaNAyituM'. 2 'avitathaM'. For Private And Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [ayodhyA'vRttiM kAmapi mAnuSImabhinayanvIrAgrayAyI priyAm / kalyANI tu vanImanInayadaho kasyApyamRSyanvaco medinyAmavalokitaH kimaparo mAnI pumAnIdRzaH // 48 // vastutastu gAtuM ka ISTe zritarAmabhadrAn gaNAn guNAnAM gaNanAdaridrAn / / prAcetasAdyAH kavayo'navadyA yadekadezAkalane'pi nezAH // 49 // rAmarUpItyarthaH / zrIpatilakSmIpatiH, avirataM saMtataM "satate'nAratAzrAnta-saMtatAvi. ratAnizam" ityamaraH / lakSmI vakSasi hRdaye bibhrat dhArayan sannapi / 'DubhRJ dhAraNapoSaNayoH' iti dhAtoH zatRpratyayaH / "nAbhyastAt-" iti numbhaavH| bhagavatA hi avatAre dhRte satyapi lakSmyA na kadAcidapi viraha iti dyotanArthamaviratazabdaH / taduktaM rAmAyaNe-"rAghavatve'bhavatsItA viSNoreSA'napAyinI" iti| kAmapyanirvAcyAM manuSyasyeyaM mAnuSI tAM vRtti vartanamabhinayan anukurvan, vIrAprayAyI vIrazreSThaH rAmaH, kasyApi aparicitasyAnadhigataguNa-zIlasya, kimuta sacchIla-sadguNayuktasya mahata ityapizabdakhArasyAt / vacaH apavAdarUpaM bhASaNaM, amRSyan asahamAnaH san / 'mRSu sahane' ityasmAt laTa: shtraadeshH| kalyANI pAtivratyAdikalyANaguNaviziSTAM priyAM sItAM, turpyrthkH| priyAmapi siitaamityrthH| vanImaraNyaM anInayat prApayAmAsa / 'NIJ prApaNe' iti ghAtorNijantAluG "Ni-dhi-du-" ityAdinA caG / tasmAt aho ! IdRzaH yasyakasyApi vacanamasahamAnaH mAnI abhimAnayuktaH pumAn aparo'nyaH medinyAM pRthivyAM, avalokitaH dRSTaH kim ? kenApIti zeSaH / api tu naivetyarthaH / etena yadA zrIrAmacandraH sItAM vanamanayat tadA sa rAjyAdhirUDha AsIt / tadaiva ca kenacidrajakena rAvaNasadanasthitasItAyAH punaH svIkArasaMbandhena dattaM dUSaNamasahamAnaH sItAM ttyaaj| evameva rAjyako puMsA prajAnuraJjitavyA, lokAnAM saMkaTAni parihartavyAni, svakIyodAttAcAreNa ca lokAH sanmArga pravartayitavyAH / anyathA loke anAcAraH lokAnAM manaHkAluSyaM ca syAt, tena ca kAlAntareNa rAjyakrAntyAdirUpAnarthaparaMparA prApnuyAditi sUcitam / tadukaM manunA-"mohAdrAjA kharASTraM yaH karSayatyanavekSayA / so'cirAdbhazyate rAjyAjjIvitAca sabAndhavaH / " iti / bhagavatA zrIkRSNenApyetadeva jJApitam / tathAhi-"yadyadAcarati zreSThastattadevetaro janaH / sa yatpramANaM kurute lokastadanu vartate" iti "yadi hyaha na varteyaM jAtu karmaNyatandritaH / mama vAnuvartante manuSyAH pArtha sarvazaH // utsIdeyurime lokA na kuryA karma cedaham / saMkarasya ca kartA syAmupahanyAmimAH prajAH // " iti ca / zArdUlavikrIDitam // 48 // vastutastviti / satyatayA vivecite satItyarthaH / gAtumiti / zritaH AzritaH rAmabhadraH zrIrAmacandro yaistAnU rAmacandrAdhiSThitA For Private And Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 5] padArthacandrikATIkAsahitA / tathApi tadIyaguNArNavakaNaikadezakoTitamAMzakalAmAtramidamatrasavatA zrotavyam // 17 // kakutsthakulaparyAyakalazArNavakaustubhaH // kausalyAsukRtavAtakalpakaprasavodayaH // 50 // niti yAvat / gaNanayA saMkhyayA daridrAn rahitAn asaMkhyeyAnityarthaH / guNAnAM dayAdAkSiNyAdInAM gaNAn samudAyAn, gAtuM savistaraM varNayituM, kaH (pumAn) ISTe sa. martho bhavati ? ko'pi naivetyrthH| 'Iza aizvarye' iti dhAtorlaTra prathamapuruSaH / kuta etadityata Aha-prAcetasAdyA iti / prAcetasaH vAlmIka: "prAcetasazcAdikaviH syAnmatrAvaruNizca saH vAlmIka:-" itymrH| AdyaH prathamo yeSAM te vyAsa-vAlmIkaparAzaraprabhRtaya ityarthaH / na avadyAH gahaNIyAH anavadyAH anindyAH prazaMsanIyA iti yAvat / "avadya-paNya-varyA-" ityAdinA vadenajhupapadAt yt| kavayaH yeSAMzrIrAmaguNAnAM ekadezasya yatkicillezamAtrasya AkalanaM varNanaM tasminnapi na IzAH na samarthAH bhavantIti zeSaH / itare tu kimutetyarthaH / etena zrIrAmamAhAtmyaM sAmagryeNa varNayituM brahmAdayo devA api na zaknuvantIti sUcitam / taduktaM zrImadadhyAtmarAmAyaNe svayaM brahmaNaiva-"zrIrAmacandramAhAtmyaM kRtsnaM jAnAti zaMkaraH / tadardhe girijA vetti tadardha vedyahaM mune|" iti / atra pUrvavAkyasyottaravAkyArthahetusvAt kAvyaliGgamalaMkAraH / indravajrA vRttam "syAdindravajrA yadi tau ja-gau gaH" iti tallakSaNam // 49 // tathApIti / tathApi zrIrAmaguNavarNanasyAzakyatve'pi tadIyAH zrIrAmacandrasaMbandhinaH ye guNAH sauzIlyAdayastadrUpo yo'rNavaH samudrastasya kaNaH lezaH tasyApyekadezaH kiMcidaMzaH tasyApi koTitamo'zaH tasya kalA poDazabhAga eva kalAmAtraM "kalA tu SoDazo bhAgaH" iti "mAtraM kArUye'vadhAraNe" iti cAmaraH / mAtrazabdena na tvetasmAdadhikaM mAdRzapAmarajanairvaktuM zakyata iti dyotitam / idaM vakSyamANaM atrabhavatA pUjyena, athavA atra zrIrAmaviSaye bhavatA tvayA zrotavyamAkarNanIyam // 17 // tadevAhaikonaviMzatizlokaH-kakutstheti / kakutsthakulaM kakutsthakulazabdaH paryAyaH vAcakAntaraM yasya arthAt kakutsthakularUpo yaH kalazArNavaH kSIrasAgaraH tasya kaustubhaH etannAmA maNiH, punaH kausalyAyAH sukRtavrAtaH puNyapuJjaH sa eva kalpakaH kalpavRkSaH tasya prasavodayaH puSpodgamaH / ita Arabhya sarveSAM zlo. kAnAM 'ramate mama tejasvI rAmaH kAmasamo hRdi' itynenaanvyH| sarvatra rUpakAlaMkAraH anuSTup vRttaM ca // 50 // 1 'kaNAnAmekadezaleza'. 2 'kAkutstha'. For Private And Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 vizvaguNAdarzacampU:- [ayodhyApraupatirathAgArapariSkAraharinmaNiH // jAnakIlocanadvandvacakorAnandacandramAH // 51 // saMsAramArgasaMcArazrAntacchAyAmahIruhaH // sarvarAkSasavetAlasamuccATanamAntrikaH // 52 // karuNArasakallolakadaimbavaruNAlayaH // tapodhanajanAkAGkSAtIkanavatoyadaH // 53 // vidyAviharaNodyAnaM vinayAsthAnamaNDapaH // saurlabhyaprAbhavotkarSasamAvezanivezanam // 54 // saujanyavAdAnyakayoH sAmAnAdhikaraNyabhUH // saumukhya-mukhyabhavanaM sauhArdaikavitardikA // 55 // prauDheti / prauDhaH samartho yaH patiratho dazarathaH tasyAgAraM gRhaM tatra yaH prisskaaro'lNkaarH| atra "saMparibhyAM karotI bhUSaNe" iti suTU / tasya harinmaNi: marakatamaNiH / jAnakyAH sItAyAH locanadvadvaM nayanayugalaM tadeva cakoraH cakorapakSI tasya AnandakarazcandramAH candraH // 51 // saMsAreti / saMsAramArge saMcAraH bhramaNaM tena zrAntAnAM (janAnAM) chAyAmahIruhaH chAyAkArako vRkssH| sarve ye rAkSasA vetAlAH pizAcavizeSAzca teSAM samuccATane nivAraNe mAntrikaH mantravettA / mantrazabdAt 'vetti' ityasminnarthe Thak pratyayaH // 52 // karuNeti / karuNArasasya dayArasasya kallolAnAM mahAtaraGgANAM "mahatsUllola-ka. llolau" ityamaraH / kadambAni samUhAsteSAM varuNAlayaH sAgaraH / tapa eva dhanaM yeSAM te tapodhanAstapasvino munayaH teSAM janaH samUhaH tasya yadAkAGkSAtaTAkaM icchArUpaM sarovaraM tasya navatoyadaH navIno meghaH // 53 // vidyeti / vidyAyA viharaNodyAnaM krIDopavanaM, vinayasya AsthAnamaNDapaH sabhAmaNDapaH / saulabhyaM samatA ca prabho vaH prAbhavaM prabhutvaM ca tayorutkarSasyAdhikyasya samAvezanivezanaM sAmAnAdhikaraNyAvacchedakamekAdhikaraNamiti yAvat // 54 // saujanyeti / sujanasya bhAvaH saujanyaM sajjanatvaM ca vadAnyasya dAtuHbhAvaH vAdAnyakam dAtRtvaM "yopadhAdgurUpottamAt-" iti bhAvArthe vuJpratyayaH / tayoH, sAmAnAdhikaraNyabhUH sahavAsasthalam / etaddhi durghaTa, yadekatra sujanatva-dAtRtvayoH sahavAsa iti / tasmAllokottaratvamasya dyoyate / sumukhasya bhAvaH saumukhyaM sumukhavaM, bhAvArthe dhyaJ / prasannavadanatvamiti yAvat / tasya mukhyabhavanaM, suhRdo bhAvaH sauhArda prema tasya vitardikA vedikA upavezanasthalamiti yAvat / " syAdvitardistu vedikA" ityamaraH // 55 // 1 'prAzcatpati'. 2 'sarvapAtakavetAla'. 3 'pIyUSa'. 4 'taTAkavanatoyadaH'. 5 vinayasthAna'., 6 'saurabhya'. 7 'prabhavotkarSa'. 8 'nivezanaH'. For Private And Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 5] padArthacandrikATIkAsahitA / Ta adbhutotsAhazaktInAmasAdhAraNajIvikA / / prasAdalakSmyAH prAsAdaH pretApasya parA gatiH // 56 // prANapratiSThA kliSTAnAM prapannAnAM parAyaNam // anapAyasamRddhInAmavagAhanadIrghikA // 57 // jambhazAsanajIvAturjanmagehaM jayazriyaH // durvAraghoradAriyadarvIkarakhagezvaraH // 58 // tattAdRktATakAdehadhvAntarAjIvabAndhavaH // mubAhumattamAtaGgasaMhAravarakesarI // 59 // bhArgavAgrahadAvAgniparimArjananirjharaH // addhateti / adbhutAH AzcaryakArakA ye utsAhA vanavAsAdikaSTabhAktve'pi khedApradarzanarUpAH teSAM yAH zaktayaH sAmarthyAni teSAM, asAdhAraNA asAmAnyA jIvikA jIvanasAdhanam / na tvetAdRzaH zaktayaH sAdhAraNapuruSe vastuM zaknuvantIti bhAvaH / prasAdarUpA prasannatArUpA yA lakSmIH saMpat tasyAH , prAsAdaH bhavanaM, pratApasya parAkramasya parA gatiH uttamaM prApyasthAnam // 56 // prANepi / tayA kliSTAnAM klezayuktajanAnAM prANapratiSThA prANAnAM sthitisAdhanaM, prapannAnAM zaraNAgatAnAM paramuttamamayanamAzrayasthAnaM, tathA anapAyA vinAzarahitAzca tAH samRddhayaH saMpattayastAsAM avagAhanasya snAnasya dIrghikA vApI "saro vApI tu dIrghikA" ityamaraH // 57 // jambheti / jambhazAsanasya indrasya rAvaNakRtasthAnabhraMzAditrAsAt mRtaprAyasyetyarthaH / jIvAturjIvanauSadhaM, rAvaNavadhAt punaH khasthAnasthApanAt / tathA jayazriyaH jayasaMpatteH athavA jayena yA zrIH zobhA tasyAH "zobhA-saMpatti-padmAsu lakSmIH zrIrapi gadyate" iti vizvaH / janmagehaM utpattisthAnam / tathA duvIraM nivArayitumazakyaM ata eva ghoraM bhayaMkaraM yaddAridyaM tadrUpo yo darvIkaraH sarpaH / "sarpaH pRdAkurbhujaga:-" ityata Arabhya "darvIkaro dIrghapRSTaH" ityanto'maraH / tasya khagezvaro garuDaH // 58 // taditi / tattAdRktATakAdehaH sa cAsau tAdRzaH yajJAdizubhakarmapradhvaMsakaH prasiddhaH tATakAyA etadabhidhAyA rAkSasyAH zarIraM tadrUpo yo dhvAnto'ndhakAraH tasya rAjIvabAndhavaH sUryaH / tathA subAhurUpo yo mattamAtaGgaH mattahastI tasya saMhAre vinAze varakesarI mahAsiMhaH " siMho mRgendraH paJcAsyo haryakSaH kesarI hariH" ityamaraH // 59 // . bhArgaveti / bhArgavasya parazurAmasya AgrahaH rAmasya sItAparigrahottaraM vanagaraM prati 1 etadarthaM kacinna dRzyate. 2 'prasAdasya'. 3 'ziSTAnAM'. 4 'parivarjuna'. For Private And Personal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ayodhyA vizvaguNAdarzacampU:- virAdhAkhyadurAtaGkavidrAvaNamahauSadham // 60 // khara-dUSaNakimpAkakhaNDanaikaparazvadhaH // durmocanIcamArIcakIcakaprabalAnalaH // 61 // gRdhrarAjasya nAkAdilokAkramaNavartanI // kabandhamayakAsArakavalIkaraNAtapaH // 62 // zabarIcittakumudazAradajyotnikodayaH // pAvamAniyazaHkAzaprakAzazaradAgamaH // 63 // punarAgacchataH mArge samantAnirodhaH tadrUpo yo dAvAgniH tasya parimArjane zamane nirjharaH jalapravAhaH / " utsaH prasravaNaM vAripravAho nirjharo jharaH / " ityamaraH / virAdhaH iti AkhyA nAma yasya saH virAdhanAmakarAkSasarUpa iti yAvat / durduSTa AtaGko rogaH tasya vidrAvaNe vinAzane mahauSadham // 6 // khareti / kharazca dUSaNazca tau etadAkhyau rAkSasavizeSau / etadupalakSaNam / tena trizirAdicaturdazasahasrarAkSasagrahaNam / tadrUpA ye kimpAkA viSavRkSAH teSAM khaNDane toDane ekaparazvadhaH asahAyaH parazuH "dvayoH kuThAraH khadhitiH parazuzca parazvadhaH" ityamaraH / ekenaiva kasyApi sAhAyyamantarA sarveSAM vinAzaH kRta iti dyotanArthameka iti vizeSaNam / durmocaH moktumazakyaH vadhaM vinetyUhyam / nIcazca yo mArIcaH rAkSasastadrUpo yaH kIcako veNustasya prabalaH pracaNDaH anala: agniH // 61 // gRdhreti / gRdhrANAM pakSivizeSANAM rAjA gRdhrarAjaH jaTAyuH tasya "rAjAhaH-" ityAdinA Taca samAsAntaH / nAkaH varga: AdiH prathamo yeSAM te ye lokAH brahmavaikuNThAdayaH teSAmAkramaNasya gamanasya vartanI ekapadI mArgaH "vartanyekapadIti ca" ityamaraH / kabandhamayaH kabandhanAmakarAkSasarUpaH yaH kAsAraH saraH tasya kavalIkaraNe asane zoSaNe iti yAvat / AtapaH sUryakiraNarUpaH // 62 // zabarIti / zabaryAH kasyAzcit kirAtakulajAyA bhaktAyAH cittameva kumudaM candravikAsi kamalaM tasya zAradajyosnikodayaH zaratkAlInacandrikodayaH / tathA pavamAnasyApatyaM pumAn pAvamAnirhanUmAn "ata iJ" ityapatyArthe iJ / tasya yazaH kIrtireva kAzAni kAzakusumAni 'moLa' iti mahArASTrabhASAprasiddhadarbhakusumAnIti yAvat / -"'tho kAzamastriyAm / ikSugandhA poTagalaH puMsi bhUmni tu balvajaH" itymrH| teSAM prakAze udaye zaradAgamaH zaratuprAdurbhAvaH / atra 'pAvamAnaM zIlamasyeti pAvamAni atizayena pavitraM yat yazaH tadeva kAzakusumaM tasya prakAze vikasane zaradAgamaH ityapi vyAkhyeyam' ityatraiva mudritapustake TippaNaM dRzyate, tadapi sAdhu // 63 // 1 'durmocanIya'. 2 'kalhAra'. For Private And Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 45 -varNanam 5] padArthacandrikATIkAsahitA / pragalbhavAlijImUtaprotsAraNasamIraNaH // sugrIvarAjyasAmagrI sudinaM kAnanaukasAm // 64 // durnirodhadhunInAthajADyarogacikitsakaH / / duSTanaktaMcarastomadhUmaketuvijRmbhaNam // 65 // kumbhakarNamadAmbhodhistambhane kumbhasaMbhavaH // balIyorAvaNaprANapASANadalanAzaniH // 66 / / vibhISaNasya sAmrAjyavizrANanasuradrumaH // ayodhyApuranArINAmakSNoratyadbhutotsavaH // 67 // pragalbheti / pragalbhaH prauDhazcAsau vAlijImUtaH vAlirUpo meghaH "ghana-jImUtamudira-" ityamaraH / tasya protsAraNe vinAze samIraNaH vAyuH "samIra-mAruta-marujagatprANa-samIraNAH" ityamaraH / sugrIvasya rAjyasya sAmagrI sAhityasamRddhiH kAnanamaraNyamevaukaH sthAnaM yeSAM te kAnanaukasaH saMtataM vananivAsino vAnarA ityarthaH / teSAM sudinaM utsAha divasaH // 64 // dunirodheti / dunirodhaH roddhumazakyazcAsau dhunInAthaH samudraH tasya jaDasya mUDhasya bhAvaH jAjyaM mUDhatvaM "guNavacana-brAhmaNAdibhyaH-" iti bhAvArthe dhyaJ / athavA DalayoH sAvarNAt jalasya bhAvaH jAlyamiti vigrhH| tadeva rogaH tasya cikitsakaH vaidyaH / "bhiSagvaidyau cikitsake" itymrH| khasAmarthyapradarzanapUrvakaM sAgarasya 'ahameva mahAn dustarazca' ityAdirUpaM jADyamapAharadityarthaH / tathA duSTAH ye naktaMcarA rAkSasAsteSAM stomasya samUhasya dhUmaketuH utpAtasUcakaM nakSatraM, tadvat vijRmbhaNaM bhayapradarzanam // 65 // kumbhakarNeti / kumbhakarNasya mada eva ambhodhiH samudraH tasya stambhane pratiTambhe nAzane ityarthaH / kumbhasaMbhavaH agastyaH / balIyAnatizayena balavAn yo rAva. NaprANaH sa eva pASANaH zilA tasya dalane bhedane azaniH vajram / "-vajramastrI syAt kulizaM bhiduraM pviH| zatakoTiH kharuH zambo dmbholirshniyoH|" ityamaraH // 66 // vibhISaNeti / vibhISaNasya rAvaNabhrAtuH svabhaktasya samrAjo bhAvaH sAmrAjyaM maNDalAdhipatyamiti yAvat / "yeneSTaM rAjasUyena maNDalasyezvarazca yaH / zAsti yazcAjJayA rAjJaH sa samrAT" ityamaraH / tasya vizrANane dAne "-dAnamutsarjanavisarjane / vizrA. NanaM vitaraNam" ityamaraH / suradrumaH kalpataruH / ayodhyApuranArINAM ayodhyAnagaravAsistrINAM akSNoH nayanayoH atyadbhutaH aticamatkArarUpaH utsavaH aanndH||6|| 1 'mahAmbhodhi'. 2 'dalane', 'dalanApaviH'. For Private And Personal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 vizvaguNAdarzacampU:- [ayodhyAabhiSikto yathAvacca vasiSThAdyairmaharSibhiH // ramate mama tejakhI rAmaH kAmasamo hRdi // 68 // atra kila pavitracaritaH kazcidvipazcidajasramitthamanusaMdhatte // 18 // dhyAyAmi rAmamabhirAmagirA maranda dhArAmadaghnamitarAmamarevirAmam // ArAmamadbhutatarAmalasadguNAnAM ghorAmayaghnamasurAmaravanditAbhim // 69 // abhiSikta iti / api ca maharSibhiH vasiSThAdyairvasiSTha-vizvAmitrAdibhiH, yathAvat zAstravidhimanusRtya, rAjye iti zeSaH / abhiSiktaH, etAdRzaH kAmasamaH madanatulyaH tejakhI prazastatejoyuktaH "asU-mAyA-medhA-" ityAdinA matvarthe vinipratyayaH / rAmaH mama hRdi ramate krIDati / ahaM tAvat bhaktyAdisAdhanaiH sakalaprANihRdayanivAsinaM taM jAnAmIti bhAvaH / atra tAvat 'kakutsthakulaparyAya-' ityAdibhirekonaviMzatizlokaiH zrIrAmajanmana Arabhya rAvaNavadhottaraM punarayodhyAmAgatya rAjyAbhiSekaparyantaH zrIrAmAyaNakathArthaH sUcitaH // 68 // evaM samagraM zrIrAmacaritamuktvA tatstavane vidvadanumatiM pradarzayati-atreti / atra zrIrAmaviSaye pavitraM caritamAcaraNaM yasya tathAbhUtaH kazcidvipazcit etadranthakartA veGkaTAdhvarinAmA paNDita ityarthaH / ajasraM satataM "satate'nAratAzrAntasaMtatAviratAnizam / nityAnavaratAjasram-" ityamaraH / itthaM vakSyamANaprakAreNa "idamasthamuH" itIdaMzabdAt prakArArthe thamupratyayaH / anusaMdhatte anusaMdadhAti uccArayatItyarthaH / kileti nizcayena // 18 // yadanusaMdhatte tadevAha-dhyAyAmIti / abhirAmA manoharA cAsau gIrvAka ca tayA vAGmAdhuryeNeti yAvat / mandarasya makarandasya "makarandaH puSparaso marando'pi nigadyate" iti kozaH (?) dhArAyA madaM hantIti madanaH taM, makarandamAdhuryamapi tucchIkurvantamityarthaH / madanamityatra hanteH mUlavibhujAderAkRtigaNatvAt kapratyayaH / "ho hanteH" iti kutvam / taduktam siddhAntakaumudyAm "amanuSyakartRke ca" iti hanteSTagvidhAyake sUtre--'atha kathaM 'balabhadraH pralambaghnaH' 'kRtaghnaH' 'zatrughnaH' ityAdi / mUlavibhujAditvAtsiddham' iti / areH etajAtAvekavacanam / zatrUNAmisarthaH / virAmaM nAzakam / ata eva itA prAptA rAmA sItA yena tam / sItApahArakarAvaNAdizatruvinAzAt praaptstriikmityrthH| atizayena adbhutAH AzcaryAvahAH adbhutatarAH, atizAyane taram / ca amalAH nirmalAzca te sadguNAH lokatrAsAvahazatrunirAkaraNa-lokasukhotpAdanAdirUpAH sundaraguNAsteSAm / adbhutataratvamamalatvaM 1 etadardha kacinna dRzyate. For Private And Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 47 -varNanam 5] padArthacandrikATIkAsahitA / 47 dayAsamudayAlaye mudadhikAnane kAnane palAzanapalAyanapraNayikArmuke dhArmike // samIrajasamIDite praviza citta me sattame balIkRtavalImukhe manujadharmiNi brahmaNi // 70 // astrAmAsa tRNaM priyAdruhi tRNAbhAsa smarArerdhanu rAmAsa muneH zilA'pi nRvarAmAsa svayaM pAdukA // caitadvizeSaNadvayaM guNAnAM, na kevalamAzcaryotpAdakA eva guNAH kiMtu nirmalAH kutrApi dUSaNotpAdanAnauMH itaralokAnukaraNAzci iti yAvat / anyathA kevalaM guNAnAmA. zvaryAvahatvaM duSTAnAM rAvaNa-kumbhakarNAdInAmapi vartate iti dyotanArtham / tAdRzaguNAnAM ArAmaM upavanaM, sakalalokAnAM sukhazAntyutpAdakatvenArAmasAdRzyam / ghorA bhayaMkarAzca te AmayAH saMsArasaMbandhino rogAzca tAn hanti vinAzayatIti ghorAmayanaM "ghoraM bhImaM bhayAnakam" iti "roga-vyAdhigadAmayAH" iti cApyubhayatrAmaraH / janma-jarA-maraNAdisakalaprApazcikaduHkhanivArakamityarthaH / asurA daityAzca amarA devAzca tairvanditau aGgI caraNau yasya tathAbhUtam / rAmaM dhyAyAmi manasi cintayAmi / indravajrAvRttam / lakSaNamuktaM prAk (49 zlokaTIkAyAm ) // 69 // dayeti / dayAyAH samudayasya samudAyasya "samudAyaH samudayaH" ityamaraH / AlayaM sthAnaM tasmin / kAnane'raNye vanavAse stypiityrthH| mudA Anandena "mutprItiH pramado harSaH pramodAmoda-saMmadAH / syAdAnandathurAnanda:-" ityamaraH / adhikaM ullAsayuktaM AnanaM mukhaM yasya tasmin / palaM mAMsaM "adhaH-kharUpayorastrI talaM syAccAmiSe palam" ityamaraH "palamunmAnamAMsayoH" iti rudrazca / azanaM bhakSaNaM yeSAM te palAzanA rAkSasAsteSAM palAyane vidrAvaNe praNayi paricayayuktaM samarthamiti yAvat / kArmukaM dhanuH yasya tasmin, dharma caratIti dhArmikaH tasmin "dharma carati" iti ThaJ / balIkRtAH zaktiyutAH kRtAH valImukhA vAnarA yena tasmin / "kapipravaGga-plavaga-zAkhAmRga valImukhAH / markaTo vAnaraH kIzaH" ityamaraH / samIrAt vAyoH jAta utpannaH samIrajo mArutistena samIDitaH stutaH tasmin / manujadharmiNi lIlArtha manuSyadharmavati, vastutastu brahmaNi brahmasvarUpe sattame atizayasAdhau zrIrAme ityarthaH / he me citta manmAnasa, praviza pravezaM kuru taM bhajetyarthaH / pRthvI vRttam / lakSaNaM pUrvoktam ( 12 zlokaTIkAyAM kathitam ) // 70 // kiMca astrAmAseti / he bhagavan zrIrAmacandra, priyAyai sItAyai druhyatI.te dhuk tasmin sItAcaraNAGguSThabhedake aindrakAke ityrthH| tRNaM darbhakhaNDaM astrAmAsa astravadAcacAra / astrazabdAt "kartuH kyaG-" iti sUtrasthena "AcAre'vagalbha-" ityAdivAtikAt 'AcAre' ityanuvartamAne sati "sarvaprAtipadikebhyaH kivvA vakta For Private And Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: [ayodhyA kulyAmAsa mahArNavo'pi kapayo yodhAMbabhUvustadA paulastyo mazaMkAMbabhUva bhagavaMstvaM mAnuSAmAsitheM // 71 // azilAprANadapa~dairacarAcaramuktidaiH // asarvabhUtAbhayadairazarvadhanurardanaiH // 72 // abrahmAstrIkRtatRNairatRNIkRtarAvaNaiH // alaM kAtaradevaistairalaGkApurasAdhakaiH // 73 // vyaH" iti vArtikenAcAravipi tadantasya dhAtutvAt tasmAllivivakSAyAM ca tasmin pare anekActvAdAmi asteranuprayogaH, kvacidbhavaterapi / evamagre'pyUhyam / tathA sItAsvayaMvaraprasaGge iti zeSaH / smarAreH zivasya dhanuH tasmin samaye paNIkRtamityarthaH / tRNAmAsa tRNavadAcacAra / tatrabhavatA tRnnvdbhgnmityrthH| zilA'pi dRSadapi munerautamasya dArAmAsa strI babhUva / pAdukA, bhavataH ityarthaH / vayaM nRNAM manuSyANAM varaH zreSThaH "devAdRte varaH zreSThe" ityamaraH / rAjA tadvat AcacAreti nRvarAmAsa / vanavAsagamanaprasaGge bharatAgrahAt tasmai samarpitetyarthaH / bharatenApi zrIrAmAgamanaparyantaM rAjyaM pAdukAyAM nivedya svayaM pradhAnavat Acaritamiti prsiddhiH| tathaiva mahArNavaH samudraH api kulyAmAsa alpA saridiva babhUva / "kulyAlpA kRtrimA sarit" ityamaraH / zrIrAmasya laGkAgamanasamaye tatkopAd bhItaH samudraH kSudrarUpa AsIditi zrIrAmAyaNe / tathA kapayo vAnarAH yodhAMbabhUvuH yoddhAraH babhUvuH / "bhaTA yodhAzca yoddhaarH|" itymrH| pulastyasya vizravasaH apatyaM paulastyo rAvaNaH mazakAMbabhUva mazakavadAsa / yuddhe mazakavadanAyAsena parAbhUta ityarthaH / tvaM zrIrAmazca mAnuSAmAsitha manuSyavadAceritha / zArdUlavikrIDitaM vRttam // 71 // evaM caitAdRzamahAprabhAvatvAdyadi bhajanIyaH syAttarhi zrIrAma eveti dyotayanetatprakaraNaM (ayodhyAvarNanaM ) upasaMharati-azileti / shlokdvysyaikaanvyH| prANaM jIvanaM dadAtIti prANadaM zilAyAH ahalyArUpAyAH prANadaM jIvanapradaM uddhArakamiti yAvat / tAdRzaM padaM caraNaH na bhavati yeSAmityazilAprANadapadAstaiH / tathA carAcarANAM sthAvarajaGgamAnAM muktidAH kaivalyapradAH na bhavantIti tathAbhUtaiH / tathA sarvabhUtAnAM prANinAM abhayadAH na bhavanti taiH / zarvasya zivasya "zivaH zUlI mahezvaraH / IzvaraH zarva IzAnaH" ityamaraH / dhanuSaH ardanA bhaJjakAH na bhavantIti tathA taiH / tathA brahmAstramiva na kRtaM tRNaM yaistaiH, na tRNIkRtaH tRNavattucchIkRtaH rAvaNaH yastaiH, ata eva na sAdhitaM laGkApuraM laGkAnagarI yaistathAbhUtaizca ata eva kAtarA bhIravazva "adhIre kAtarastraste bhIru-bhIruka-bhIlukAH" ityamaraH / te devAzca taiH / alaM kRtm| ye tAvaduparivarNitAni lokopakArabhUtAni kAryANi kartuM na zaknuvanti te devA mA santvityarthaH / anuSTup // 72 // 73 // 1 'mazakI'. 2 'mAsithAH'. 3 'parai'. For Private And Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 6 ] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padArthacandrikATIkAsahitA / atha gaGgAnadIvarNanam 6. iti vimAnaM dakSiNataH prasthApya kRzAnumuddizya - zithilitabhavakhedA zliSTavaikuNThapAdA kRtavipadapanodA klRptacittaprasAda // vimalatarataraGgA vizrutAmbhodhisaGgA vihitaduritabhaGgA vIkSyatAmatra gaGgA // 74 // kRzAnuH - upekSaNIyAni bhAgIrathIyAni pAnIyAni kimiti vIkSaNIyAni // 19 // yataH yeSAM janizcaraNatastu hiraNyahartu - doMSAkareNa gurudAraviTena mUrdhni // 49 iti vimAnaM dakSiNataH dakSiNasyAM dizi, 'dakSiNottarAbhyAmatasuc' ityatasuc / prasthApya nItvA kRzAnumuddizya, Aheti zeSaH / zithiliteti / zithilitaH vinAzitaH bhavasya saMsArasya khedaH duHkhaM yayA tAdRzI / zliSTau AliGgitau AzritAviti yAvat / vaikuNThasya viSNoH pAdau yayA tathAbhUtA / kRtaH vipadAM ApattInAM apanodo nivAraNaM yayA tathAbhUtA / punazca kRptaH racitaH cittasya prasAdaH prasannatA yayA tAdRzI / yasyA darzanamAtreNaiva manaHsaMtoSo jAyate ityarthaH / vimalatarAH atizayena nirmalAstaraGgA vIcayo yasyAH sA tathAbhUtA / "bhaGgastaraGga UrmirvA striyAM vIcirathormiSu" ityamaraH / vizrutaH prasiddhaH ambhodheH samudrarUpasya patyuH saGgaH saMgatiryasyAH sA / ata eva vihitaH kRtaH duritAnAM pApAnAM bhaGgaH vinAzo yayA tathAbhUtA ca / atrAsminsthale gaGgA bhAgIrathI nadI vIkSyatAM dRzyatAM tvayeti zeSaH / mAlinI vRttam / lakSaNamuktaM prAk ( 35 zlokaTIkAyAm ) // 74 // athAha kRzAnuH - upekSaNIyAnIti / upekSituM tiraskartuM yogyAni upekSaNIyAni bhAgIrathIyAni gaGgAsaMbandhIni pAnIyAnyudakAni kimiti kuto hetoH vIkSaNIyAni avalokanIyAni ? atropekSaNIyAnItyasya 'upa samIpe IkSaNIyAni darzanI - yAni iti STArtho mudritapustake madhurasubbAzAstriviracitaTIkAyAmupalabhyate / paraM ca sa na yuktaH / 'vIMkSaNIyAni' ityagrimapadenaiva tadarthalAbhAt punarapi tathaivArtha karaNe zleSasvarasAbhAvAt punaruktidoSApattezva // 19 // vIkSaNIyatvAbhAvameva darzayati -- yataH ---- yeSAmiti / yeSAM gaGgAyAH imAni 1 'pramodA'. 2 'vistRtAmbhodhisaGgA' 3 'maulI'. For Private And Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [ gaGgAnadIbrahmottamAGgabhida eva sahasthitizca __ khyAto layo jalanidhau kila gAGgavArAm // 75 // vizvAva0-zAntaM pApam / mandamate kiM mukundapAdAravindaniyandinIM dhunImapi nindasi ? // 20 // gAGgAni tAdRzAni ca vAri udakAni ca teSAM, "ApaH strI bhUmni vArvAri" ityamaraH / gaGgodakAnAmityarthaH / janirutpattistu "janirutpattirudbhavaH" ityamaraH / hiraNyahartuH suvarNacorasya caraNataH AcaraNAt , jAteti zeSaH / tathA brahmaNaH brAhmaNasya uttamA ziraH / "uttamAGgaM ziraH zIrSa" ityamaraH / bhinatti chinattIti uttamAGgabhit tasya brahmahanturityarthaH / mUrdhni mastake "mUrdhA nA mastako'striyAm" ityamaraH / guroradhyApakasya dArANAM bhAryAyAH viTena jAreNa "bhAryA jAyA'tha pubhUmni dArAH" ityamaraH / "viTo'drau lavaNe SiGge (jAre) mUSike khadire'pi ca" iti medinI ca / ata eva doSANAM AkareNa utpattisthAnena saha sthitiH vAsazca / tathA lIyate ekIbhUyate aneneti layaH maitrIti yAvat / jalAnAM DalayoH sAvatA't jaDAnAM madyapAnena mattAnAM nidhau samudAye, khyAtaH prasiddhaH eva / kilelyaitiryo / anena bhAgIrathIjalAnAM paJcamahApAtakavattvaM suucitm| tathA cAha manu:-"brahmahatyA surApAnaM steyaM gurvnggnaagmH| mahAnti pAtakAnyAhuH saMsargazcApi taiH saha" iti / ayamarthastvApAtataH / vAstavastu yeSAM gAGgavArAM janiH prAdurbhAvaH, hiraNyaharturhiraNyakazipunAmakadaityasya hantuH / nAmaikadezena nAmagrahaNAt hiraNyazabdena hiraNyakazipugrahaNam / viSNoriti yAvat / caraNataH pAdAt , brahmaNaH brahmadevasyottamAjhaM paJcamaziraH tadbhinatti chinattIti tathAbhUtasya zivasyetyarthaH / zivena hi brahmaNaH paJcamazirazchinnamiti purANaprasiddhiH / mUrdhni, gurudAraviTena vRhaspatipatnIviTena doSAkarazcandraH tena saha sthitizca khyAtA / jalanidhau samudre ca layaH khyAtaH iti / evaM ca viSNucaraNotpattyA, zivamastake candreNa saha sthityA ca paramapAvanatvaM gaGgAjalAnAM sUcitamiti jJeyam / atra zleSamUlakA vyAjastutiIyA / mukhanindAyAH stutau paryavasAnAt / taduktam-"vyAjastutirmukhe nindA stutirvA rUDhiranyathA" iti / ataH paraM pUrvakathitavRttAnAM nAmalakSaNaM naivocyate // 75 // evaM kRzAnUktaM nindanamasahamAna Aha vizvAvasuH-zAntamiti / zAntaM pApaM pApavacanaM nocAraNIyamityarthaH / he mandamate mandabuddhe, mukundasya zrIkRSNasya pAdAravindAcaraNakamalAt niSyandinI prasravantI, anena tasyAH paramapAvitryaM sUcitam / dhunI gaGgAnadImapi kiM kasmAddhetoH nindasi ? // 20 // 1 etat kacitpustatre naiva dRzyate. 2 'marandadhArA'. 3 'vinindayasi'. For Private And Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 6] padArthacandrikATIkAsahitA / pazyagAGgAni vAri garuDadhvajapAdapadmA dAvirbabhUvurapunan punarindumaulim / / ninyurvicitramamRtaM sagarAnvayaM ca 'neto'dhikaM bhuvi pavitratamaM samaM vA // 76 // kiMcasA sarvatomukhavatI taTinI sarAgAM mUrtirvidheriva bibharti sarakhatIM ca // bhedastviyAn balibhidazcaraNAravindA dAdyA babhUva caramA kila nAbhipadmAt // 77 // nindAnahatvameva pratipAdayati-gAGgAnIti / gAGgAni gaGgAsaMbandhIni vAri jalAni, rephAnto'yaM vAzabdaH / garuDaH dhvaje yasya tasya viSNorityarthaH / pAdapadmAcaraNakamalAt, AvirbabhUvuH prakaTIbabhUvuH / naitAvadeva, api tu induzcandraH "ca. ndramAzcandra induH kumudabAndhavaH" ityamaraH / maulau mastake yasya taM zaMkaramityarthaH / apunan pavitrIcakruH / kAlakUTadAhaM zamayAmAsurityarthaH / 'pUJ pavane' ityasmAt dhAtorlaG prathamapuruSabahuvacanam / api ca vicitraM kapilamahAmunizApAt adhogati. rUpavicitradazApannaM, sagarasya rAjJonvathaM vaMzaM ca "saMtatirgotra-janana-kulAnyabhijanAnvayau / vaMzo'nvavAyaH" ityamaraH / amRtaM mokSaM ninyuH prApayAmAsuH / tasmAt upayuktaprabhAvAt , itaH gaGgAjalebhyo'dhikaM, ita ityatra saarvvibhktikstsiH| bhuvi pavi. tamamatizayapavitraM vAthavA samaM tulyamapi na / astIti zeSaH / api tu anyAni sarvANyapi tIrthAni nyUnAnyeveti bhAvaH // 76 // kiMca-seti / sarvatomukhavatI prazastajalayuktA, prAzastye matup / "puSkara sarvatomukham" ityamaraH / yadvA sarvataH svarga-pAtAla-bhUlokeSu mukhAni pravAharUpeNa prasaraNAni yasyAH sA tathAbhUtA "mukhaM niHsAraNe ke prArambhopAyayorapi" iti medinI / pakSe sarvatazcatuHpArzveSu mukhAni yasyAH sA tathAbhUtA ca / sA prasiddhA taTinI nadI bhAgIrathItyarthaH / "taTinI hAdinI dhunI" itymrH| vidheH brahmaNaH mUrtideha iva rAgeNa raktinA anurAgeNa ca / "rAgo'nurAge lAkSAdau mAtsaryAlokayorapi" iti vaijayantI / sahitA yuktA tAM sarasvatI nAma nadI, vANI ca "brAhmI tu bhAratI bhASA gIrvAgvANI sarakhatI" "candrabhAgA sarakhatI" ityubhayatrApyamaraH / bibharti dhaaryti| ubhayorbhedamAha-bheda iti| ubhayorbhAgIrathIbrahmamUryoH AdyA prathamA bhAgIrathI, baliM bhinattIti balibhidviSNustasya "satsU"-ityAdinA kvip / caraNAravindAt 1 'nAto'dhikaM'. 2. 'balijitaH'. For Private And Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 52 api ca anyacca P www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: bhAgIrathIM prApya budhAH pitRbhyo jalAJjaliM sAdaramarpayanti // pApAni sarvANi tataH pitRRNAM bhavantyaho dattajalAJjalIni // 78 // bhAgIrathIM yaH paTudhIrupAste yathAkratunyAyata eSa dhanyaH // devatvametya tridive sudhayAM bhAgIrathIti vyapadezameti // 79 // [ gaGgAnadI caraNakamalAt babhUva utpannA / caramA antyA brahmamUrtirityarthaH / nAbhipadmAnnAbhikamalAt babhUva / iyAneva tu bhedaH / kileti nizcaye / upamAlaMkAraH // 77 // naitAvadeva, anyadapi tanmahitvaM zraNvityAha-api ceti-bhAgIrathImiti / budhAH paNDitAH zAstratastanmAhAtmyAbhijJA ityarthaH / bhAgIrathIM prApya gatvA, pitRbhyaH jalAJjalimudakAJjaliM AdareNa pUjyabhAvena sahitaM yathA syAttathA arpayanti dadati / evaM kRte kiM bhavati tadAha- tata iti / tataH udakAJjalisamarpaNAt, pitRRNAM sarvANi pApAni duritAni, dattaH samarpitaH jalAJjalirudakAJjali: 'adyaprabhRti pitRNAmasmAkaM ca na ko'pi saMbandha:' ityuktvA jalanikSepo yaistathAbhUtAni bhavanti / arthAt aJjalisarpaNakSaNa eva pitRRNAM sarvANi pApAni nazyantIti bhAvaH / aho iti vismaye // 78 // anyadapyAha-bhAgIrathImiti / yaH paTTI kuzalA dhIrbuddhiryasya saH "striyAH puMvadbhASitapuMskAdanUG-" ityAdinA paTuzabdasya puMvadbhAvaH / bhAgIrathIM gaGgAM upAste sevate bhajate iti yAvat / upapUrvakasya 'Asa upavezane' ityAdAdikasya laTi rUpam / ata eva dhanyaH puNyavAn "sukRtI puNyavAn dhanyaH" ityamaraH / eSaH bhAgIrathyupAsakaH / yathAkratunyAyataH yathA yAdRzaH RtuH saMkalpo yasya sa yathAkratuH tasya nyAyaH saMkalpAnusAreNa paratra phalaprAptirUpaH 'yathAkraturasmiMlloke puruSo bhavati tataH pretya bhavati' iti chAndogye prasiddhaH tena devatvaM devarUpametya prApya, tridive svarge, sudhAyAM amRtamadhye ityarthaH / bhAgI bhAgavAn, rathI rathayuktaH vimAnayukta iti yAvat / ityevaMrUpaM vyapadezaM vyavahAraM eti prApnoti / arthAt bhAgIrathIM saMsevya svarge loke devakharUpaM saMpAdya vimAnena saMcaratIti jJeyam // 79 // 1 'surANAM '. For Private And Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varNanam 6] padArthacandrikATIkAsahitA / kiMcasarakhatyA''zliSTA savitRtanayAlinitajharA .. sphuradgucchavacchA prakRtiriva bhAti triguNabhAk / / tathApyeSA doSApanamanapaTuH svAkalanayA pragalbhaM saMsAraM prazamayati kaMsAripadabhUH // 80 // kiMcagAmbhIryeNa gadAdharasya hRdayaM mAdhuryatastadgiraM zvetimnA ca yazastadIyamanaghaM zaitalyatastatkRpAm / / sarasvatyeti / kiMca kaMsAreH zrIviSNoH padAcaraNAdbhavati utpadyate iti kaMsAripadabhUH zrIkRSNacaraNakamalotpannA bhAgIrathItyarthaH / sarakhatyA raktayA nadyA AzliSTA AliGgitA kRtasaMgameti yAvat / tathA savitRtanayA sUryakanyA yamunAbhidhA nIlavarNI nadI tayA AliGgitaH saMgataH jharaH pravAho yasyAH sA tathAbhUtA / yamunApravAhasaMgamityarthaH / khatastu sphuran praphullitaH yaH gucchaH puSpastabakaH sa iva khacchA zubhravarNA eSA purodRzyamAnA gaGgA, trIn guNAn sattvarajastamorUpAn , pakSe zukla-rakta-kRSNavarNAn bhajatIti tathAbhUtA / prakRtiriva prapaJcotpAdikA mAyeva bhAti kevalaM uparitanarUpeNa dRzyate / bhagavanmAyAyA hi "ajAmekAM lohita-zukla. kRSNAM" ityAdizrutyA "daivI hyeSA guNamayI mama mAyA duratyayA" iti bhagavadgItayA ca triguNatvaM pratipAditam / antatastuna tathA, kutaH tadAha-tathApIti / yadyapi trigu. NAtmikeva bhAti, tathApi doSANAM prApaJcikaduHkhAnAM apanayane vinAraNe paTuH samarthA / paTuzabdAt "voto guNavacanAt" iti vikalpAt GISabhAvaH / eSA bhAgIrathI khasyAH AkalanayA sevayA, pragalbhaM prauDhaM vistRtamiti yAvat / saMsAraM janma-jarA maraNAdirUpaM prazamayati vinAzayati / prakRtistu saMsAraM janayatIti bhAvaH / tasmAdatulamAhAtmyavatIyamityarthaH // 80 // kiMca iyaM tAvatsarvaceSTitaiH zrIviSNumevAnusaratItyAha-gAmbhIryeNeti / tasya gadAdharasya zrIviSNoriti yAvat / padAcaraNAt bhavanti utpadyante iti ttpdbhuvH| sarvanAnaH prakRtaparAmarzakatvAt tacchabdasya gadAdharapadena saMbandhaH / ime purovartinaH vArAM jalAnAM rAziH samudAyaH samudrastasya dArAH patnI gaGgetyarthaH / dArazabdasya puMsi nityaM bahuvacanatvAt / "bhAryA jAyAtha puMbhUgni dArAH syAttu kuTumbinI" ityamaraH / vArAzirityatra 'vAra rAziH' iti sthite "ro ri" iti rephasya lopaH / gambhIrasya nimnasya bhAvaH gAmbhIrya agAdhatvamiti yAvat / "nimnaM gabhIraM gambhIraM" ityamaraH / tena gadAdharasya viSNoH hRdayamantaHkaraNaM, ita Arabhya giram' 'yazaH' ityAdisarvapadAnAM 'anusarati' ityanenAnvayaH / mAdhuryataH khAdutayA, 1 'paTutvAkalanayA'. - un For Private And Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 54 vizvaguNAdarzacampU:- [kAzInairmalyAtizayena tasya dhiSaNAM nityaM prasAdena ta-." dvakaM cAnusaranti tatpadabhuvo vArAzidArA Ime // 81 // atha kAzIvarNanam 7. iti baddhAJjaliramato'valokya sAnandamkAzI sakAzIbhavadindragehasaudhAgrabhAgA bahusaptinAMgA // indhe mayUkhairiyamandhakAravyutpattizUnyA zivazekharendoH // 82 // tRtIyArthe tasiH / tasya viSNo: giraM vANI, zvetasya zuklasya bhAvaH zvetimA zuklatvenetyarthaH / "varNa-dRDhAdibhyaH-" iti bhAvArthe imanic / tadIyaM zrIviSNusaMbandhi anaghaM nirmalaM, yazaH kIrti, zaitalyataH zItalatvena, 'guNavacanabrAhmaNAdibhyaH-' iti dhya pratyayaH / tasya kRpA, nairmalyasya nirmalatvasya atizayenotkarSeNa tasya viSNoH dhiSaNAM buddhiM "buddhirmanISA dhiSaNA" ityamaraH / nityaM prasAdena prasannatayA, tasya bhagavato vakaM mukhaM ca anusaranti anukurvanti / evaM ca pUrvoktasakalodAttaguNaviziSTatvAdbhagavatI bhAgIrathI doSazalyamapi nAhati, kiMtu saMtataprazaMsAmevAItIti sUcitamiti bhAvaH // 81 // evaM bhAgIrathIM stutvA tanivAsasthAnabhUtAM kAzIM varNayitumAha-itIti / ityevamuktvA baddhAJjaliH san agrato'valokya dRSTvA, sAnandamAnandena sahitaM yathA tathA, Aheti shessH| kAzIti / sakAzIbhavat saMnidhitvena vidyamAnaM indragehaM vargaloko yeSAM tAdRzAH saudhAnAM uccaistaragRhANAmagrabhAgA yasyAM sA iti bahuvrIhigarbho bhuvriihiH| tathA bahavaH saptayo'zvAH nAgA gajAzca yasyAM sA tathAbhUtA / "ghoTake vIti-turaga-turaM. gAzva-turaMgamAH / vAji-vAhArva-gandharva-haya-saindhava-saptayaH / " iti "mataMgajo gajo nAgaH" iti caamrH| tathA zivasya vizvezvarasya zekharendomastakabhUSaNabhUtacandrasya "zikhAkhApIDa-zekharau" ityamaraH / mayUkhaiH kiraNaiH "kiraNo'sramayUkhAMzu-" ityamaraH / andhakArasya vyutpattyA udbhavena zUnyA rahitA / bhagavataH zaMkarasya nityanivA. sAt tacchiraHsthacandrakiraNaiH sUryAbhAve'pi prakAzayuktetyarthaH / iyaM kAzI nagarI indhe prakAzate / 'ni indhI dIptau ityasmAdvadhAderlaT // 82 // 1 'iva'. 2 'sAJjali:'. 3 'nAdA'. For Private And Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 7] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| kRzAnu:-vayasya kimeSApi tava stavAspadam ? // 21 // pazyaye miSTAnnabhujo gajottamahayArohAH sugehAntare mattAMbhirmahilAbhiratra viharantyAmuktamuktAsrajaH // te ghorAsthidharA virAjadanaDudvAhA viSAhAriNo . nartiSyantyavazAH smazAnanilayA nIcaiH pizAcaiH samam / / 83 // athAha kRzAnu:-yavasyeti / vayasya bho mitra "vayasyaH snigdhaH savayA atha mitraM sakhA suhRt" ityamaraH / eSA kAzInagaryapi, apinA gardA dyotyate / tava stavAspadam stutisthAnam / kimiti prazne / ityaapaattH| vastutastu-eSA mahAmahimavatI kAzI api tava stavAspadaM kim ? tasmAt tvaM dhanyo'si ! tatprabhAvasya sAmAnyena vaktumazakyatvAditi bhAvaH // 21 // pazyeti / stutiyogyatvamayogyatvaM vetyarthaH / tatratAvatprathamaM kAzInivAsinAM pAramArthikaphalaM nirUpayati-ya iti| atra kAiyAM ye janAH miSTaM SaDrasayuktabhannaM bhujate iti miSTAnnabhujaH / tathA gajottamA hastizreSThAzca hayA azvAzca teSu Aroha ArohaNaM yeSAM tathAbhUtAH / azvAdiSvAruhya nagare paribhramanta ityarthaH / kiMca AmuktAH dhRtAH muktAsrajo muktAhArA yaiste tathA api ca mugehAntare zobhanAntaHpure mattAbhiH yauvana-rUpAdibhirityarthAt / mahilAbhiH strIbhiH "zrI yoSit" ityArabhya "vanitA mahilA tathA" ityanto'maraH / saha viharanti krIDanti / evaM viSayAsaktacittA apIti vAstavorthaH / prAtItikastu evaM sukhina ityarthaH / te janAH, paraloke iti zeSaH / muktAhArANAM sthAne ghorANAM bhayaMkarANAmasnAM dharA dhArakAH, tathA gajAzvAdisthAne virAjan zobhamAnaH anaDDAn vRSabho vAho vAhanaM yeSAM tAdRzAH / "ukSA bhadro balIvardo RSabho vRSabho vRSaH / anaDDAn" ityamaraH / tathA miSTAnnasthAne viSAhAriNo viSabhojinaH / antaHpurasthasundarastrIvilAsasthAne ca smazAnameva nilayo gRhaM yeSAM tathAbhUtAH smazAnanivAsinaH santa ityarthaH / avazAH unmattAH khatantrAzca, nIcaiH kSudaiH, pizAcaiH brahmarAkSasa-mAroca-vetAlAdibhiH samaM saha, nartiSyanti nRtyaM kariSyanti / evaM ca atratyasukhijanAnAmapyevaMvidhaduHkhotpAdikeyamiti rabhasArthaH / vAstavastu pUrvoktaprakAreNa viSayAsaktatve'pi kevalaM kAzIvAsenaiva janAnAM zaMkarasArUpyasaMpAdayitrItyarthaH / virodhAlaMkAraH // 83 // 3 'gajoddhatahayArohA:'. 1 kimare vayasyaiSApi tava stavyapadam'. 2 'mRSTAnna'. 4 'svagehAntare'. 5 'saktAbhiH'. For Private And Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [kAzI . kAzImuddizya'dattaM sAdhumude yadekamapi tat kSetraprabhAvAdbhavet __kAmaM koTiguNaM bhavAntara' iti khyAtaM tvayi tvAsthaiyA / / vAsaM prApya muhurbahUni dadato vAsAMsi janmAntare / ___lokA hanta bhajanti digvasanatAM he kAzi tubhyaM nmH|| 84 // vArANasi tvayi sadaiva sarogabhUmAvArogyabhUmiriti kaammliikvaadH|| saMtasthuSAM bhavati yatra vapuH sazUlaM janmAntare'pi jalabhAravaduttamAnam 85 evaM vizvAvasumuktvA kAzImuddizyAha-dattamiti / he kAzi 'yat yadi sAdhoH satpAtrasya mude saMtoSArtha, ekamapi na tvadhikaM dattamarpitaM, tarhi tat kSetrasya arthAt tvadanyaprayAga-puSkarAdeH prabhAvAt mAhAtmyAt , bhavAntare anyajanmani 'kAmaM nizcayena koTiguNaM dattApekSayA koTisaMkhyayAdhikaM bhavet saMpadyeta' iti khyAtaM purANAdau prasiddham |tvyi tu| vAsaM vasatiM prApya kRtvA, mahurvAraMvAraM AsthayA anena dAnena janmAntare sukhino bhavAmaH' ityAdirUpayA, bahUni vAsAMsi etadupalakSaNam / tena mahAvastra-suvarNAdInItyarthaH / dadataH satpAtrebhyaH samarpayantaH 'DudAJ dAne' ityasmAt laTaH zatrAdezaH / "nAbhyastAcchatuH" ityabhyastatvAnumabhAvaH / te lokAH janmAntare'nyajanmani digvasanatAM digambaratAM bhajanti prApnuvanti / arthAt vastrahInA daridrA bhavantIti bhAvaH / iti prAtItiko'rthaH / vAstavastu digvasanatAM nAma zivasArUpyaM prApnuvantIti / tasmAt tubhyaM nmH| prAtItike dUrata eva tvAM namaskurmaH na tu tvayi vAsaM kartumicchAma iti / vAstave tu evaM zivasArUpyapradAyai tubhyaM namaH, tvanmAhAtmyasya durAkalanIyatvAtkevalaM namAma evetyarthaH / hantetyAnande viSAde vA // 84 // __ kAzInivAsino janAstAvaddigambaratvaM prApnuvantItyetAvadeva na, kiMtu anyadapi prApnuvantItyAha-vAraNasIti / he vArANasi kAzi, "ambArtha-nadyo-" iti vArANasIzabdasya saMbuddhau hrasvatvam / sadaiva saMtatameva rogeNa zItAdinA sahitA sarogA tAdRzI bhUmiH yasyAM tasyAm / vastutastu saraH gaGgApravAharUpaM gacchati prApnototi sarogA tathAbhUtA bhUmiryasyAmityarthaH / tasyAM tvayi ArogyeNa rogarAhityena yuktA bhUmiH iti kAmaM atyantaM nizcayeneti yAvat / alIkavAdaH asatyavacanamityarthaH / "alIkaM tvapriye'nRte' ityamaraH / vAstavastu aH viSNurbindumAdhavarUpaH "akAro vAsudevaH syAt" ityekAkSaraH / reNa netrAgninA yuktaH uH zivaH arthAt vizvezvaraH tau arau, "razca kAme'nile vahau" iti, "ukAraH zaMkaraH proktaH" iti caikAkSaraH tau gacchatIti arogA tasyAH bhAvaH ArogyaM tena yuktA bhUmiriti alIkavAdaH kimiti kaakuH| api tu naivAlIka ityrthH| tathAhi-yatra tvayi saMtasthuSAM sthitA 1 'anyacca'. 2 'tvayItyAkhyayA'. 3 'bhUriti nikAma'. 4 'jaDabhAvavat'. 'jalabhAvavat'. For Private And Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 7] padArthacandrikATIkAsahitA / vizvAvasuH-anipuNadhiSaNa guNamapi kimiti doSIkaroSi ? yadetannagaravAsinA bhoginA'pi yoginomaprApyaM zivasArUpyamApyate 22 atra dehamapavitramapAsyannacchamRcchati vapuH kila yasya // locane zuciravAptaniTAle mastake haripadAmbu jaTAle // 86 // adaHpuravAsinAmanyApyeSA dhanyatA // 23 // nAM, saMpUrvakAt 'TA gatinivRttau' ityasmAddhAtobhUtasAmAnya vivakSAyAM liTi "kkasuzca" iti ca kasau "vasoH saMprasAraNam" ityAmi saMprasAraNam / vapuH zarIraM, janmAntare. 'nyajanmanyapi kimutAsmin jnmni| zUlena zUlarogeNa pakSe zUlAyudhena sahitaM bhavati / uttamAjhaM mastakaM ca jalabhAravat zaityarogayuktaM, pakSe jalasya gaGgAjalasya bhAreNa yuktaM bhavatIti / evaM ca sarvathA zivasArUpyameva prApnotIti bhAvaH / iti vAstavo'rthaH / atrApi vyAjastutiralaMkAraH // 85 // . evaM kRzAnuproktamartha dUSaNaparatayaiva saMgRhyAha vizvAvasuH-anipuNeti / anipuNA sadasadvivekavidhurA dhiSaNA buddhiryasya tatsaMbodhane he anipuNadhiSaNa manda. buddhe, vArANasyA iti zeSaH / guNamapi kimiti kasmAddhetorityarthaH / doSIkaroSi dUSaNayuktamiva karoSItyarthaH / yat yasmAtkAraNAt etanagaravAsinA kAzIpuranivAsinA, bhoginA syAdiviSayabhogavatApi kimuta vairAgyAdiyutena janena, yoginAM yamaniyamAsanAdyaSTAGgayogayuktAnAmapi aprApyaM prApnumazakyaM, zivasya vizvezvarasya sarUpasya tulyarUpasya bhAvaH sArUpyaM zivasamAnarUpatetyarthaH / Apyate prApyate // 22 // zivasArUpyamevopapAdayati-atreti / atra kAzyAM, jana iti zeSaH / apavitraM viSayAsaktyAdinA malamUtrAdisaMbandhena vA apavitraM dehaM apAsyan tyajan san , acchaM khacchaM pavitra miti yAvat / vapuH zarIraM Rcchati prApnoti / kileti nizcaye / yasya zarIrasya avAptaM prAptaM niTAlaM bhAlaM yena tathAbhUte bhAladezasthite ityarthaH / locane netre zuciragniH / astIti zeSaH / "agnivaizvAnaraH-" ityataH "zucirappittam-" ityanto'maraH / jaTAM lAti dhArayatIti jaTAlaM tasmin jaTAyukte ityarthaH / mastake zirasi haripadAmbu viSNucaraNasaMvandhi udakaM, arthAt gaGgodakaM, vartate iti zeSaH / 'apAsyan' 'Rcchati' iti ca vartamAnakAlanirdezena zarIratyAgakSaNe evoktavidhaM zivasArUpyaM pratIyate // 86 // naitAvadeva anyadapi tanmahitvamAha-ada iti / adaHpuranivAsinAM amumin pure kAzyAM nivasantIti tathAbhUtAnAM, anyA pUrvoktasArUpyaprApteritarA, eSA vakSyamANarUpA dhanyatA mahattvam , astIti zeSaH // 23 // 1 guNodayAmapi kimiti', 'guNAn kimiti'. 2 yoginAM prApya', 'yoginAmapyaprApyaM'. For Private And Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 58 vizvaguNAdarzacampU:- [kAzIpradoSavatprApta iha prdossntto'ndhkaarivypdeshmeti'| prakAzayatyeSa hi tArakodyadvarNAnnRNAM karNanabhaHpradeze // 87 // iti gaGgAtIrajanapadaM kRtsnamavekSya sAJjalibandhamprAtaH prAtarjAhnavIvAri bhaktyA gAhaM gAhaM kuptainityakriyebhyaH // puSpairAdyaM pUruSaM pUjayanyaH pUtAtmabhyo bhUsurebhyo namo'stu // 88 // kA sA dhanyatetyAkAGkSAyAmAha-pradoSavaditi / iha kAzyAM pradoSavat rajanImukhavat sAyaMkAlavaditi yAvat / pradoSo rajanImukham" ityamaraH / pradoSe sAyaMkAle naTati nRtyatIti pradoSanaTaH eSaH zivaH prAptaH andhakasya etannAmnaH kasyaci. ityasya ariH shtruH| pakSe andhakAraH dhvAntaM asminnastIti andhkaarii|mtvrthiiy iniH| iti vyapadezaM zabdaM abhidhAnamiti yAvat / eti prApnoti / api ca nRNAM mAnAM dehAvasAne iti zeSaH / karNanabhaHpradeze zrotrAntargatAkAzadeze, pakSe kirati sarvatra prasarati vyApnotIti yAvat / karNaH vyApakaH, ubhayatrApi "kR-va-jasi" ityAguNAdisUtreNa yupratyayaH / tasya bAhulakAt kevalo nakArAdezazca / sa cAso nabhaHpradezaH AkAzadezaH tasmin , tArayati janma-jarA-maraNAdiduHkhebhya iti tAraH sa eva tArakaH khArthe kaH / tasmin udyantaH upadezarUpeNa prakaTIbhavantaH varNAH akArokAramakArarUpAstAn / "varNo dvijAdau zuklAdau stutau varNa tu vAkSare" ityamaraH / pakSe tArakAbhyo nakSatrebhyaH udyantaH varNAH prabhArUpAstAn , prakAzayati upadezarUpeNa kathayati pakSe prakaTayati ca / kecitta tArakazabdena rAmamantraM gRhNanti, tattu vaiSNava-rAjAnujI. yAdimatAnusAreNa yojanIyam / asyApi zrIrAmAyaNe zivavAkyaM pramANabhUtam / yathA "aho bhavannAma japan kRtArtho vasAmi kAzyAmanizaM bhvaanyaa| mumUrSamANasya vimutaye'haM dizAmi mantraM tava rAma nAma" iti / kAzIkhaNDe'pi-"peyaM peyaM zravaNapuTakai rAmanAmAbhirAmaM dhyeyaM dhyeyaM manasi satataM tArakaM brahmarUpam / jalpan jalpan prakRtivikRtau prANinAM karNamUle vIthyAM vIthyAmaTati jaTilaH kopi kAzInivAsI" iti ca // 87 // __ itIti / ityevamuktvA gaGgAtIrajanapadaM bhAgIrathItIrasthadezaM, kRtsnaM sarva "atha samaM sarvam / vizvamazeSaM kRtsnaM" ityamaraH / avekSya dRSTvA, aJjalibandhena karasaMpuTena sahitaM sAJjalibandhaM yathA tathA / Aheti zeSaH / prAtaH prAtariti / prAtaH prAtaH pratiprAtaHkAle "nityavIpsayoH" iti nisArthe dvitvam / jAnhavIvAri gaGgodakaM bhaktyA AdareNa gAhaM gAhaM snAtvA snAlA 'gAhU viloDane' ityasmAt AbhIkSNye Namul / kRptAH kRtAH AcaritA iti yAvat / nityAH akaraNe pratyavAyasAdhakAH kriyAH sandhyAdikAH yaistebhyaH, tathA AdyaM sRSTerapi pUrva vartamAnaM pUruSaM zaMkaraM vizvanAthamityarthaH / pUjayaGgyaH arcayaJyaH, ata eva pUtaH pavitraH AtmA cittaM yeSAM tathAbhUtebhyaH / "pavitraH prayataH pUtaH" ityamaraH / "AtmA 1 'vyapadezamante'. 2 'prAptanityakriyebhyaH'. For Private And Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 6] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| kR0-kimetaddezavAsino'pi brAhmaNAH kevalaM kalimAhAtmyAkalitazAstrIyacaryAviparyayA bhavatA namaskriyante ? pazya tAvat prAyeNAsya kAzIdezajanasya sucaryAviparyAsam // 24 // zastrairjIvati zAstramujjhati paraM zUdrAhRtairambubhiH / ___ snAtyAMcAmati devatAH sapayati khairaM pacatyodanam // ucchiSTAnna bibheti yAti yavanairuccAvacaiH saGgatiM mAtaGgAnnikaTaM gatAnagaNayan mArgAn muhurgAhate // 89 // kalevare yatne svabhAve prmaatmni| citte dhRtau ca" iti ca dharaNiH / bhUsurebhyaH brAhmaNebhyaH namaH astu // 88 // brAhmaNastutimasahamAna Aha kRshaanuH-kimiti|etddeshvaasinHgnggaatiiraanvaasinH kevalaM bhRzaM kalimAhAtmyAt kaliyugaprabhAvAt AkalitaH khIkRtaH zAstrIyAyAH zruti-smRtivihitAyAH caryAyAH AcArasya viparyayo vaiparItyaM yaistathAbhUtAH, arthAt vihitamakurvantaH pratiSiddhaM kurvantazca, te'pi brAhmaNAH bhavatA namaskriyante kim ? Azcaryamidamiti bhAvaH / kuta etaditi cet pratyakSameva pazyetyAha-pazya taavditi| asya kAzIdezajanasya prAyeNa sucaryAviparyAsaM khAcAravaiparItyaM pazya tAvat / idAnImeva mayA kathyamAnamavadhArayetyarthaH / prAyeNetyanena zAstravihitAcaraNasya kvAcitkaM sUcitam // 24 // tadevAha zastrairiti / kAzInivAsabrAhmaNa iti zeSaH / atra sarvatra jAtAvekavacanam / zastraiH AyudhadhAraNaiH, jIvati upajIvikAM karoti / brAhmaNasyApatkAlaM vinA zastragrahaNaniSedhAdetadayuktamiti bhAvaH / tathA paraMkhadharmabhUtatvAdutkRSTaM, zAstraM vedAdhyayanAdikaM ujjhati tyajati / api ca zUdrAhRtaH zUdreNAnItaiH ambubhiH udakaiH, snAti snAnaM karoti, AcAmati AcamanaM karoti, devatAH devAnapi napayati abhiSiJcati, kiMca khairaM yathA tathA odanamannamapi pacati / etattu atIvAvadyamiti bhaavH| tathA ucchiTAt ucchiSTabhakSaNAt na bibheti / tadapi bhakSayatItyarthaH / uccAvacaiH anekavidhaiH ya. vanaiH nIcamlecchAdijAtIyairjanaiH saha saMgati sahavAsaM taiH saha sparzanabhASaNAdikaM, yAti prApnoti, karotIti yAvat / naitAvadeva, kiMtu nikaTaM gatAn samIpaM prAptAnapi "samIpe nikaTAsanna-" ityamaraH / mAtaGgAn cANDAlAn "cANDAla-plava-mAtaGga-divAkIrti-janaMgamAH" ityamaraH / agaNayan teSAM sparzAsparzavicAramakurvan, muhurvAraMvAraM mArgAn gAhate mArgeSu itastato bhramatItyarthaH / evaM caitatsarvaM braahmnnaacaarviruddhmityrthH||89|| 1 lAtvA'. 2 nikaTAgatAm'. For Private And Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 60 vizvaguNAdarzacampU: kiMca prAtarhanta kRtAplavo'pi rajakaspRSTAn jaDo rAsabhairUDhAn dhArayate paTAnanudinaM dhRtvA bahirgacchati // gatvA mlecchamukhAzucIn spRzati ca spRSTrApi na svAtyaho snAto'pyatha bhuta eSa capalo bhuktvApi na vrIDati // 90 // [ kAzI api ca-nIcairduryavanaiH zunIbhirapi vA niHzaGkamAlokitaM bhuGkte patividUSakaiH saha narairajJAtavedAkSaraiH // madyAkhAdanamattacittajanatAmohAya bhIhAnita: karmANyArabhate zruti smRtivacodUrANyasArANyaiho // 91 // nanvayaM janaH prAtaH snAnaM karoti tena sarvadoSakSapaNaM bhavatIti cettatrAha - prAtariti / kiMca ayaM janaH prAptaH prAtaHkAle kRtaH AlavaH gaGgAsnAnaM yena tathAbhUtoSpi "same AplAva AplavaH / snAnaM" ityamaraH / rajaspRSTAn rajakena kRtasparzAn prakSAlitAniti yAvat / kiMca rAsabhairgardabhaiH UDhAn dhRtAn gardabhavAhitAnityarthaH / paTAn vastrANi anudinaM pratidinaM, na tvekadinamapi dhArayate / natvetAvadeva / api tu dhRtvA bhirbhrmnnaarthmityrthH| kAryArthe vA gacchati / gatvA ca mlecchamukhAzucIn mleccha-yavanapramukhAn apavitrajanAn spRzati / spRzatu nAma kAryArtha kA vA hAniriti cettatrAha-spRSTrApi na snAti snAnamapi na kurute / ata eva jaDa: mUrkhaH, capala: cAJcalyayuktazca eSaH nasnAtospi, atra nazabdasya "saha supA" iti samAsaH / naikadhetyAdivat / atha bhu bhojanaM karoti / bhuktvApi ca na vrIDati na lajjate / atra rajakaspRSTa - rAsabhoDhapaTadhAraNa - bahirgamanAdyanekalajjAkAraNasattve'pi lajjArUpakAryasyAvarNanAdvizeSoktiralaMkAraH / "vizeSoktirakhaNDeSu kAraNeSu phalAvacaH" iti talakSaNAt // 90 // nanvete rAjAdhikAriNastasmAdrAjakAryavyApRtatvAnna teSAM svakarmakaraNe'vakAzaH paraM tu ye kecittadadhikArarahitAste tu svakarma kurvantyeveti cettatrAha - api ca nIcairityAdi / atratyajana iti zeSaH / nIcaiH hInajAtIyaiH duryavanaiH duSTamlecchaiH, tathA zunIbhiH zva strIbhirapi vA AlokitamavalokitaM, annAdikamiti zeSaH / naitAvadeva, api tu ajJAta vedasya akSaramapi kimuta mantrAdikaM yaistaiH, ata eva madyapAna - mAMsAzanAdizAstraniSiddhakarmAcaraNAt paGkividUSakaiH paGgivAyairnaraiH saha ni:zaGkaM kasyApi loka-zAstrAdeH zaGkArahitaM yathA syAttathA bhuGkte / bhojyAnnaM cANDAlAdibhirna draSTavyamiti hi dharmazAstram / tadAha manu:-- " cANDAlazca varAhazca kukkuTa : zvA tathaiva ca // rajakhalA ca SaNTazca nekSerannaznato dvijAn " iti / dRSTe kiM bhavati : 1 'vedAkSara : '. 2 ' hAnataH ' 3. asArANi ca . For Private And Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 7] padArthacandrikATIkAsahitA / api ca-- kanyAM kAmapyudUhya pravijahadudayadyauvanAmajJa enAM dravyAzApAzakRSTo bhramati cirataraM hanta dezAntareSu // anyonyAzleSavAJchAvigalitavayasorAttamAlinyamatyo dampatyoAkRtaivaM hatavidhirubhayorlokayoH zokayogam // 92 // api ca nA'dhIte'tra jano yadi kazcidadhIte zate sahasra vA // tadAha-"ghrANena sUkaro hanti pakSavAtena kukkuTaH / zvA tu dRSTinipAtena sparzanAvaravarNajaH" iti / kiM ca naitAvadeva kRkhA sa uparamati, kiM tu madyasya madirAyAH AsvAdanena pAnena mattaM vivekazUnyaM cittaM yasyAstazrAbhUtAyAH janatAyAH janasamUhasya mohAya 'kimayaM brAhmaNaH karmaThaH, yogyo'yaM, asmai eva dAnAdikaM deyam' iti mohotpAdanaM kartu, atra "kriyArthopapadasya ca karmaNi sthAninaH" iti caturthI / bhIhAnitaH aihalaukika-pAralaukikabhayaM saMtyajya, "lyablope karmaNyadhi-" iti paJcamI / tasyAzca tasilU / zruti-smRtivacodUrANi vedazAstrAbhyAmavihitAni tatra niSiddhAnIti vA / ata eva asArANi tucchAni phalarahitAnIti yAvat / karmANi Arabhate karoti AcaratItyarthaH / aho ityAzcarye // 91 // api ceti / anyadapi nindyaM karma zRNvityAha kanyAmiti / ajJaH zAstravidhimajAnan ata eva kAmapi yA kAcit khamanase roceta tAmityarthaH / na tu kulazIlasaMpannAm / kanyAM udUhya vivAhya, atha ca udayat utpadyamAnaM yauvanaM tAruNyaM yasyAM tathAbhUtAM enAM kanyAM, anvAdezatvAt "dvitIyATausvenaH" ityenAdezaH / pravijahat gRhe eva tyajan san , dravyAzApAzakRSTaH dravyasaMpAdanecchAparavaza: sannityarthaH / dezAntareSu, paradezeSu cirataraM aticirakAlaparyantaM bhramati aTati / hanteti khede / bhramatu nAma dezAntareSu, tataH punarnivRttau bhavedevobhayoH saMgama iti cettatrAha-anyonyeti / anyonyasya parasparasya ya AzleSaH AliGganaM tasya vAJchayaiva na tu upabhogena, vigalitaM naSTaM vayastAruNyaM yayostayoH / ata eva AttaM prAptaM mAlinya kAmAdyupabhogarAhityaM yasyAH tathAbhUtA matirbuddhiryayostayordampatyoH strIpuruSayoH "dampatI jampatI jAyApatI bhAryApatI ca tau" ityamaraH / evamuktaprakAreNa, hatavidhiH duSTadaivaM kartR, "vidhividhAne daive'pi" ityamaraH / ubhayorlokayoH ihaloke saMgamAbhAvAt paraloke ca akarmakaraNAt , zokayogaM zokasambandha vyAkRta akarot / 'DukRJ karaNe' ityasmAt kartari luG "hrakhAdaGgAt" iti sico luk / 'vyAdita' iti pAThe 'dampatyoH' iti SaSThI prAmAdikI // 12 // api ca-neti / atra asmin deze ko'pi janaH nAdhIte vedazAstrAdyadhyayanaM 1 vyAditaivam'. For Private And Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 62 vizvaguNAdarzacampU:- [kAzIdustakeMSu zrAmyati dUrIkurute zruti-smRtisutarkAn / / 93 // vi0-kaSTamare brAhmaNanindAM zRNvataH kampate me hRdayam / yastvayopanyastaH saccaryAviparyayaH sa eSa kalereva doSo na brAhmaNAnAm / kalau yuge kArtayugaM cAritraM kutre nAma saMbhAvyate ? duritalatikopannAtmA durjayaH khalu kaliH // 25 // pazya harmyasthAnamadharmakarmavitaterturmAnadhUrmAsanam __ zAstrastomalalATa lipilayaH zAntiH savAnAmapi / sarvAmnAyavacassamApanadinaM saMsthA sada_vidhe rAzAjanibhUrabhUdiha mahAnavaho'yaM kaliH // 94 // na karoti, yadi kazcit ekaH ko'pi zate sahasre vA, adhote adhyayanaM karoti cet , tadA saH dustarkeSu yuktizrutiviruddhatarkopahateSu cArvAka-gautamAdipraNItazAstreSu,zrAmyati parizramaM karoti / api ca zrutismRtisutarkAn upaniSad-vyAsasUtra-manusmRtyAyuktajIvAtmaparamAtmAbhedapratipAdakasattAn, dUrIkurute nAdhIte / evaM ca sarve'pi vedazAstraparAGmukhA evetyarthaH // 93 // evaM kRzAnupratipAditaM dUSaNaparaM bhASaNaM zrutvA kaSTayuktaH prAha vizvAvasuHkaSTamiti / are bhoH kRzAno ! kaSTam / etadduHkhapradyotakamavyayam / brAhmaNAnAM nindAM zRNvataH AkarNayataH, me mama hRdayaM kampate / kutaH / tvayopanyastaH 'zastrairjIvati zAstramujjhati' ityAdivAkyaiH pratipAditaH yaH saccaryAviparyayaH sacchAstravaiparItyaM, sa eSa kale: kAmAdyAsaktasya kaliyugasyaiva doSaH, na brAhmaNAnAm / kutaH / asmin kalau yuge, kRtayuge bhavaM kArtayugaM 'tatra bhavaH' ityarthe'N / cAritraM AcaraNaM kutra nAma kena kAraNena saMbhAvyate? naiva saMbhAvyetetyarthaH / yataH daritaM pApaM tadrUpA yA latikA tasyA upanna AzrayabhUtaH AtmA yasya tathAbhUtaH / "syAdupanontikAzrayaH" ityamaraH / kalirdurjayaH khalu / nizcayena jetumazakyaH // 25 // __ durjayatvamevopapAdayati-hamyeti / ayaM kaliH etat kaliyugaM, mahataH anarthAn vakSyamANarUpAn Avahati saMpAdayatIti tathAbhUtaH abhUt prAdurbabhUva / ke te anarthA ityAkAlAyAmAha-dharmaH puNyaM tadviruddhaH adharmaH pApaM"dharmAH puNya-yama-nyAya-khabhAvAcAra somapAH" ityamaraH / tajanakAni yAni karmANi paradhanaharaNa-parastrIgamana-madyapAnAdIni teSAM vitateH paraMparAyAH harmyasthAnaM nivAsagRhaM tathA durmAnadharmAsanaM durmAnasya durabhimAnasya garvasyeti yAvat / dharmAsanaM dharmapIThaM, athavA durmAnasya ye dharmAH parapaizUnyaparAdhikSepAdayasteSAmAsanamiti vA / zAstrastomasya zAstrasamUhasya lalATabhUlipeH 1 sucaryAviparyAsaH'. 2 'kuto nAma'. 3 'upanAyitAtmA'. 4 'bharmAsana'. 5'dulipicayaH'. For Private And Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 7] padArthacandrikATIkAsahitA / etAdRze kaliyuge'pi zateSu kazci jAtAdaro jagati yaH zrutimArga eva / / yatkiMcidAcarati pAtramasau stutInAM __ zlAghyaM mitApamapi kiM na marau sarazcet // 95 // kiMcaye kAyasthajanAzca ye nRpasutA ye ca dvijAzzastriNa ste yatnAdanusRtya nirdayatayA zuSkAMsturupkAdhipAn // devAn bhUmisurAMzca pAnti kRtinaste cedgRhepvAsate brAhmaNyAya jalAJjaliH kila bhuvi prAjJaiH pradeyo bhavet // 96 // kapAlasthAnasthitAyurakSarANAM layaH nAzaH / etatprAdurbhAvAcchAstrANi vilayaM yAntItyarthaH / tathA savAnAM yajJAnAmapi "yajJaH savo'dhvaro yAgaH" ityamaraH / zAntiH zamanam , sarvANi yAnyAnAyavacAMsi vedavacanAni teSAM samApanadinaM smaaptidivsH| sada vidheH satpUjAdikarmAnuSThAnasya saMsthA mryaadaa| asya pApapracuratvAnna tAvatsatkamaNo'vakAza iti bhAvaH / "saMsthA tu maryAdA dhAraNA sthitiH" itymrH| dambhAdipradarzanArthe tAvatpracuraM asadarcanAdikaM kalau pravartate ityetatsUcanArtha scchbdpryogH| tathA arthAzAyAH dravyavAJchAyAH, janibhUH janmabhUmiH / etAdRzaH ayaM kaliriti saMbandhaH // 94 // __ etAdRza iti / etAdRze pUrvoktAnekAnarthakArake kaliyuge'pi, zateSu asaMkhyAteSu janeSu madhye, yaH kazcit ekaH ko'pi, zrutimArge vedamArge vedavihitakarmAnuSThAne ityrthH| jAtaH utpannaH AdaraH zraddhA yasya saH tathAbhUtaH eva, yatkicit yAvat kartuM zakyeta tAvat karma Acarati karoti cet, tarhi asau karmakartA stutInAM prazaMsAnAM pAtram / prazaMsituM yogya evetyarthaH / tatra dRssttaantH| marau mriyante pipAsayA jantavo yasmindeze tasmin nirjalapradeze ityarthaH / ('mAravADa' iti prasiddha iti yAvat) mitA alpAH ApaH udakAni yasmiMstathAbhUtamapi saraH sarovaraM cet, syAt iti zeSaH / tarhi tat na zlAghyaM kiM na prazaMsAyogyaM kiM? api tu prshNsniiymevetyrthH||95 'zastrairjIvati-' ityAdinoktaM dUSaNamapAkaroti-ye kaaystheti| ye kAyasthajanAH grAmAyavyayalekhakAH, ye ca nRpasutAH rAjaputrajJAtIyAH, ye ca dvijAH brAhmaNAH santaH zatriNaH zastradhAriNaH, te triprakArA api yatnAt , duHsahaklezasahanamaGgIkRtyetyarthaH / lyablope paJcamI / nirdayatayA dayArAhityena zuSkAn dayArasarahitAn ,kevalaM khaarthsaadhnttpraanityrthH|turusskaadhipaan turuSka-(mahArASTrabhASayA 'turka')dezIyayavanabhUpatIn anusRtya sevAdharmeNAnugamya,devAn , vizvezvarAnapUrNAdidevatAyatanAni bhUmisurAn brAhmaNAMzca pAnti rkssnti|aymaashyH-yvnaastu khabhAvataH krUrA nirdayAzca paradharmadveSiNazcA 1 'kSitAvapi ca'. 2 'zAstriNaH'. 3 'mudhodAsate'. For Private And Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [kAzIsarvato dRSTiM prasArya sazlAghamAkrAntAsu vasuMdharAsu yavanairAsetuhaimAcalam vidrANe kSitibhRdgaNe vikaruNe nidrAti nArAyaNe // nirvighnaprasare kalAvapi balAnniSkaNTakaM vaidikam panthAnaM kila tatra tatra paripAtyeko hi lokottaraH // 97 // punaH sazlAgham ata eva te brAhmaNAn , taddharmAn , taddevatAzca aMzayanti nAzayanti ca / tasmAdeta kAyasthAdaya eva tatsevAkhIkaraNena janapadarakSaNAdyadhikAraM labdhvA devabhUsurAdIn pAntIti / ata eva te kRtinaH dhnyaaH| te ca zastradhAraNAdisevAM vinaiva gRheSu Asate tiSThanti cet, yadvA gRheSu udAsInA bhaveyuzcet, tadA bhuvi bhUmau prAjJaiH paNDitaiH, brAhmaNyAya brAhmaNAnAM karma sandhyAdyanuSThAnarUpaM yajanAdiSadhiM vA, tasmai jalAJjali: tyAgarUpodakAJjaliH pradeyaH dAtavyo bhavet / asyAyaM bhAva:-"viprazca brAhmaNo'sau SaTkarmA yAgAdibhirvRtaH" ityamarAt zAstratazca yajana-yAjana-adhyayana-adhyApanadAna-pratigraharUpaiH SaTkarmabhirupeto braahmnnH| tatra yAjanAdhyApana-pratigraharUpANi trINi AjIvikAbhUtAni / itarANi trINi ca paramArthasAdhakAni / tatra ca turuSkAdhipaye yAjanAdInAmazakyatvAt brAhmaNAnAM jIvikAbhAvaH / tatazca dravyAbhAvAdevAnyAni trINi karmANi zithilIbhaveyuriti // 96 // sarveti / sarvataH sarvatra kAzIpradeze ityarthaH / dRSTiM prasArya mArmikatayA nirIkSya, zlAghayA prazaMsayA sahitaM yathA tathA, uvAceti zeSaH / AkrAntAviti / Asetu haimAcalaM setuM setubandharAmezvaraM himAcalaM cAbhivyApya "AG maryAdAbhividhyoH" ityabhividhAvavyayIbhAvaH / vasuMdharAsu pRthvIsthaSaTpaJcAzaddezeSu / vasuMdharAzabdena tatsthA dezA gRhyante lkssnnyaa| yavanaiH AkrAntAsu vyAptAsu satISu, tathA kSitibhRtAM rAjJAM gaNaH samudAyastasmin , yavanabhayAditi shessH| vidrANe palAyamAne sati, vikaruNe karuNArahite ata eva nArAyaNe bhagavati viSNau, nidrAti bhUsthajanAnAM sthitimanavalokya nidritaprAye sati, tathA kalau kaliyuge'pi nirvinaprasare nirvighnaH vighnarahitaH pratibandharahita iti yAvat / prasaraH saMcAraH yasya tathAbhUte sati ca, lokottaraH itaralokavilakSaNa: sAmAnyajanApekSayA'dhikakartRtvazaktisaMpanna iti bhAvaH / ekaH hi eka eva kazcit puruSaH, atra hiravadhAraNe "hi hetAvavadhAraNe" ityamarAt / tatra tatra tasmiMstasmin deze, vaidikaM vedoktaM panthAnaM mArga arthAt karmarUpaM, balAt svakIyazraddhArUpasAmarthyAt , niSkaNTakaM pratibandharahitaM yathA syAt tathA, pAti rakSati / tasmAdayaM dhanya iti bhAvaH // 9 // punariti / punazca punarapi sazlAghaM yathA tathA Aha For Private And Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 7 ] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padArthacandrikA TIkAsahitA / tyajatu vihitametaddezavAsI niSiddham bhajatu tadapi loke nAsti dhanyastadanyaH // triyugapadanakha zrIdattazuddhiryadaGge lagati duritabhaGge lagnako gAGgapUraH // 98 // prauDheSu gauDeSu ca kAnyakubjeSvaGgeSu vaGgeSu ca maithileSu // anyeSu satvevaM budheSu dhanyeSvadyApi jIvantyadhibhUmi vidyAH // 99 // idaM tAvadavadhehi // 26 // -- 65 tyajatviti / kiMca etaddezavAsI kAzIkSetranivAsI janaH, vihitaM zruti smRtivihitaM karma tyajatu, tathA niSiddhaM zrutismRtiSu aniSTasAdhanatvena bodhitaM bhajatu karotu Acaratviti yAvat / tadapi niSiddhAcaraNe'pi loke tadanyaH etaddezavAsina itaraH, dhanyaH puNyavAn nAsti / kutaH / yasmAt trINi yugAni yugmAni utpattyA - diSaTkaM yasya saH tasya triyugasya, utpattyAdiSaTuM ca - " utpattiM ca vinAzaM ca bhUtAnAmAgatiM gatim / vetti vidyAmavidyAM ca sa vAcyo bhagavAniti" iti / zrIviSNoH padasaMbandhinakhAnAM zriyA kAntyA dattA samarpitA zuddhiH pAvitryaM yasya saH, ata eva duritAnAM pApAnAM bhane vinAze lagnakaH pratibhUrUpa: ( 'jAmIna' iti mahArASTrabhASAprasiddhaH ) "syurlagnakAH pratibhuvaH" ityamaraH / gAGgapUraH gaGgApravAhaH, yadaGge yasya kAzInivAsijanasya zarIre, lagati saMsakto bhavati / ' lage saGge' ityasya rUpam / tena cAtratyajanaH pAtakyapi zuddhobhavatIti bhAvaH // 98 // prauDheSviti / api ca prauDheSu pragalbheSu pratibhAyukteSviti yAvat / pratibhA ca "prajJA navanavotmeSazAlinI pratibhocyate" ityuktA jJeyA / gauDeSu gauDadezasthajaneSu kAnyakubjeSu taddezanivAsijaneSu, tathA aGgeSu aGgavAsiSu, vaGgeSu vaGgadezavAsiSu, maithileSu mithilAdeza nivAsiSu ca tathA anyeSu uktAnyadezeSu pAJcAlAdiSu satkhapi, kAzInivAsiSu iti zeSaH pUrvAparasaMbandhAt jJeyaH / dhanyeSu vizvezvaradarzana - gaGgAsnAnAdinA puNyavatsu, budheSu paNDiteSveva adhibhUmi bhUmau saptamyarthasya dyotako'dhiH / tasya vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / adyApi kalau yugepi, vidyAH vedazAstrAdayaH jIvanti vidyante / ayaM bhAvaH - gauDa - vaGga-maithilAdidezeSu vidyAsaMpanneSu satsvapi tadapekSayA kAzyAmeva vidyAdhikyaM jJeyam / tasmAca 'zastrairjIvati zAstramujjhati' ityAdi pUrvoktaM dUSaNaM naivAtra saMgacchata iti // 99 // idamiti / api ca idaM mayA vakSyamANaM tAvat sAkalyena " yAvattAvacca sAkalye" ityamaraH / avadhehi samyagAkarNaya // 26 // 1 'dhvagAdhamedheSu ca ' 2 'satsveSu'. For Private And Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacanpU:- [kAzIetaddezyapracuracaritAnyanyadezasthitAnAm rocante cenna na manase mA rucankA'tra hAniH / / prAjJAH putrA janayitRhRde pazya yadvatvadante tadvadvidvanna paramanase tAvatA ko'tra doSaH // 10 // kiMcaprAtazzItajale nimajya vibudhAnabhyarcayatyuccakai rAryaH paryuSitaM tu nAbhyavaharatyandhaH kSudhAndho'pyasau // bhAge gomayalipta eva pacate bhuGkte tato'nyatra ya nItaM tadvijahAti bhuktiniyamo dRSTaH kva bhUyAniyAn ? // 101 // kiM tadityapekSAyAmAha-etaditi / etasmin deze bhavA etaddezyAsteSAM, bhavArthe yat pratyayaH / pracurANi bahUni "prabhUtaM pracura prAjyamadada~ bahulaM bahu" ityamaraH / na tu eka-dvitrANi / caritAnyAcaraNAni, anyadeze tiSThanti nivasantItyanyadezasthitAsteSAM manase rocante prINayanti cet , nanu kiMvA na rocante, tarhi mA rucan na rocantAm "mAGi luG" iti luG "na mADyoge" ityaDAgamaniSedhazca / atra ubhayapakSe'pi kA hAniH ? na kApItyarthaH / tatrodAharaNam-prAjJAH vidvAMsaH putrAH janayitroH mAtApitroH "mAtA-pitarau pitarau mAtara-pitarau prasU-janayitArau" itymrH| hRde manase yadvat yathA svadante rocante, "rucyarthAnAM" iti caturthI / tadvat tathA paramanase anyamanase na rocante, he vidvan sujJa kRzAno, atra tAvatA paramanase'rocanena ko doSaH ? putrANAmiti zeSaH / pazya vicaary| prativastUpamAlaMkAraH / "prativastUpamA tu sA / sAmAnyasya dvirekasya yatra vAkyadvaye sthitiH" iti tallakSaNAt // 10 // 'nIcairduryavanaiH-' ityAdinoktaM dUSaNamapAkaroti-prAtariti / kiMca asAvetaddezIya AryaH shresstthH| prAtaH prAtaHkAle, zItajale nimajjya snAtvA, vibudhAn vizvezvarabindumAdhavaDhuNDhivinAyakAdidevAn uccakaiH samyak arcayati pUjayati / anantaraM kSudhA kSudhayA andhaH pIDito'pi, paryuSitaM nizAvaziSTaM andhaH annaM "bhaktamandho'naM" ityamaraH / tu nAbhyavaharati naiva bhule, kiMtu tatkAlaM paratvaiva bhuGkte ityarthaH / tacca svataH gomayalipte gomayenAlepite bhAge pradeze pacate, bhuGkte bhunakti ca / kiMca tataH pAkasthAnAt anyatra yat khato'nyena kenApi vA nItaM cet, tadvijahAti tyajati ca / tataH bhukteH bhojanasya niyamaH iyAn etatparimANaH idamzabdAt vatupi vasya ghAdeze tasya ceyAdeze idama izAdeze "yasyeti ca" itIkAralope ca siddhamidam / bhUyAn mahAn ka dRSTaH ? na kutrApItyarthaH evaM / ca yavanAdibhiravalokite'pi etaniyamadADharyAnna tAvadUSaNAvahamiti bhAvaH / itastAvanmadhyadezavarNanam // 1.1 // 1 rocante cedatha'. 2 'kSudandhaH'. For Private And Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 8] padArthacandrikATIkAsahitA / atha samudravarNanam 8. iti vimAnaM dUrataH prasthApya sAJjalibandhanambhuvanakadanakruSyadvRddhazravaHkulizAyudha pracakitagiriprANatrANapratiSThitakIrtaye / / prasRmaramarunnATyAcAryapraNartitavIcaye mahitajanatAmAnyAyAssai mahodadhaye namaH // 102 // kR0-sahAsampAmarairapyapeyAnAM nIroNAM paripAtari / / Azraye jalajantUMnAmAninaMsA kathaM tava ? // 103 // atha samudravarNanArtha prastauti-itIti / ityevamuktvA vimAnaM dUrataH prasthApya nItvA, sAJjalibandhaM yathA tathA / prAheti shessH| bhuvaneti / bhuvanAnAM lokAnAM kadanena utpatanavazAnnAzanena krudhyan krodhaM kurvana yo vRddhazravA indraH "indro marutvAn maghavA biDojAH pAkazAsanaH / vRddhazravAH-" ityamaraH / tasya kulizAyudhena vajrAkhyapraharaNAt "vajramastrI syAt kulizaM bhiduraM paviH" "AyudhaM tu praharaNaM" ityubhytraapymrH| prakarSeNa atizayena cakitasya bhItasya gireH mainAkasya prANatrANena prANasaMrakSaNena pratiSThitA sthirIkRtA kIrtiryazo yasya tasmai / pUrva hi sapakSAH parvatA itastata utpatya lokAnatrAsayan / tata indreNa teSAM pkssaashchinnaaH| paraM ca mainAkAkhyo himavato nagAdhirAjasya sUnuH samudre nimajjya sthita ityAdipaurANikI kthaatraanusNdheyaa| prasRmaraH prasaraNazIla: "mR-ghasyadaH-" iti kmarac pratyayaH / sa cAsau marudvAyuzca sa eva nATyAcAryaH sUtradhArastena praNartitA tANDavitA vIcayo laharyo yasya tasmai, tathA mahitajanatAyAH mAnyajanasamUhasya "grAma-jana-bandhubhyaH" iti samUhArthe tal / mAnyAya asmai purodRzyamAnAya mahodadhaye mahAsamudrAya nmH|| 102 // kRshaanuH| hAsena parihAsena sahitaM yathA tathA prAha pAmarairiti / pAmarainIMcairapi ariti vA, kimuta zreSThaiH / apeyAnAM pAtumayogyAnAM kSAratvAt pakSe niSiddhatvAceti bhAvaH / nIrANAM udakAnAM 'irANAM' iti pATeirANAM surANAM jalAnAM ceti zleSAdarthadvayam / "irA bhU-vAk-surApsu syAt" iti nAnArthaH / paripAtari paritaH AsamantAt pAtari rakSake, pakSe pAnakartari ca / jalajantUnAM matsyAdInAM, DalayorekatvasmaraNAt jaDajantUnAM mUrkhANAM Azraye AzrayabhUte, AninaMsA namaskartumicchA 'Nama prahRtve' ityasmAt sannantAt pratyayAntatvAdapratyayaH / tava katham ? jAteti zeSaH // 103 // 1 'kadanotkrudhyad'. 2 'mirANAM'. 3 'jaDajantUnAM', For Private And Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [samudramama tvedhamAnaparuSaghoSe khalvetasmin roSa evonmiSati // 27 // santataM krandate sarvo dIpyamAnodarAmaye / / mahApAya-samudrAya daridrAyaiva kupyati // 104 // samRddho'pyayamatilubdhatayA buddhimadbhiranAdRtyaH // 28 // pazyaratnAkaro'pi ca ramAbhyudayAlayo'pi varNasthailIradhigato'pi bahU~rmiko'pi // mameti / kiMca mama tu edhamAnaH varddhamAnaH paruSaH kaThoraH ghoSo garjanA yasya tasminnetasmin samudraviSaye, khalu nizcayena roSa eva krodha eva "kopa-krodhAmarSa-roSa-" ityamaraH / unmiSati prakaTIbhavati // 27 // roSonmeSakAraNaM zleSeNa samarthayati-saMtatamiti / sarvopi jAtAvekavacanam / sarva janA ityarthaH / mahat ca tat pAyasaM kSIrAnaM ca tasmin mudaM rAti gRhNAtIti tasmai, prakRtapakSe mahatyaH ApaH jalAni yasmin tasmai mahApAya iti vizeSaNam / samudrAya, dIpyamAnaH pradIptaH udarAmirjaTharAgniryasya tasmai, pakSe dIpyamAnaH udare madhye agnirvADavAnalaH yasya tasmai ata eva saMtataM nirantaraM krandate ahaM kSudhitaH mahyaM dehi dehi iti rudate, pakSe garjate ( caturthyantametat ) daridrAyaiva pakSe durgataye kupyati / na tu kazcidapi puruSaH dhanAdisaMpannAya kupyati dhanAdilobhAt , daridrAttu kimapi naiva labhyate tasmAttAdRzAyaiveti bhAvAtsubhASitarUpo'yaM zlokaH / zleSamUlakazvArthAntaranyAso'laMkAraH // 104 // samRddho'pIti / kiMcAyaM samudraH samRddhaH ratnAdisaMpattiyukto'pi, punarapi lubdhatayA lobhayuktatayA hetunA buddhimadbhiH prazastabuddhiyuktaiH anAdRtyaH AdarAnahaH // 28 // pazyeti / AdarAnahatvamevopapAdayAmIti bhAvaH / ratnAkara iti / ayaM samudraH ratnAnAM mauktikavidrumAdInAM kaustubhAdicaturdazaratnAnAM ca AkaraH utpattisthAnamapi "Akaro nivahotpattisthAna zreSTheSu kathyate" iti vishvprkaashH|rmaayaaH lakSmyAH abhyudayasya samRddheH udbhavasya ca AlayaH gRhamapi, kharNasthalI: suvarNayuktasthalAni suSTha arNa: jalaM "ambhorNastoya-pAnIya." ityamaraH / tayuktAH sthalIriti ca, adhigataH prApto'pi, bahvayaH UrmikAH aGgulIyakAni taraGgAzca yasya saH "aGgulIyakamUrmikA" iti "bhaGgastaraGga UrmivA" iti cAmaraH / taraNInAM nAvAM pracArAt "striyAM naustaraNistariH" ityamaraH / tAdRzaH uktaprakAraH ghanopacayakRt bahusaMcayakArakaH arthAdravyasya / ghanAnAM meghAnAM upacayakRt vRddhikartA ca, asau 1 doSa eva'. 2 'samudro'pi'. 3 sthitI'. 4 'mahormiko'pi'. For Private And Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varNanam 8] padArthacandrikATIkAsahitA / 69 tAdRgdhanopacayakRttaraNipracArA___ nopaityaho vitaraNitvamasau kadApi // 105 // sRSTirevAsya viphaleti me dRSTiH // 29 // tathA hinAstyeSAmupayuktatA taTataroH sasyopayogaH kutaH ? na snAnAya ca yogyatA'sya payasAM kA nAma pAnArhatA ? // udgajantaimiyantamantaruSitairdurjantubhirbhISaNam sraSTuH sRSTavato jalAzayamamuM ko'vAzayaH kathyatAm ? // 106 / / yasya kharNazriya urutarA nityamAyAntyayatnAt tena svAyatyanuguNatayA na kriyeta vyayazcet // vahinAso bhavati vidhito manthanaM bandhanaM vA ___ lakSmI prepsorjagadadhipateratra sAkSI sarakhAn // 107 // samudraH, vitaraNitvaM naukArahitatvaM dAtRtvaM ca kadApi nopaiti na prApnoti / naubhiH saMcAraM kRtvA bahudhanasaMcayakartuH puruSasya dAtRtvarahitatvamanucitamiti zliSTabhAvArthaH // 105 // sRSTiriti / asya samudrasya sRSTiH sargo'pi, viphalA niSphalA vyartheti yAvat / iti me mama dRSTiH abhiprAya ityarthaH // 29 // yatheti / tadevopapAdayati nAstIti / asya samudrasya eSAM payasAmudakAnAM " payaH kIlAlamamRtaM jIvanaM bhuvanaM vanam / kabandhamudakaM pAthaH " ityamaraH / taTataroH tIrasthavRkSasya upayuktatA upayogitvaM nAsti, tarhi sasyAnAM phalAnAM dhAnyAnAM vA upayogaH kutaH syAt / eSAM payasAmityanuSaJjanIyam / snAnAya ca snAnaM kartumapi yogyatA na, tarhi pAnasya prAzanasya arhatA yogyatA kA nAma ? arthAnnAsyeva / tasmAt udgarjantaM uccaiH zabdAyamAnaM, iyantaM etAdRzapramANaM mahAntamityarthaH / kiMca antaH madhye uSitaiH sthitaiH durjantubhiH makarAdiduSTaprANibhiH bhISaNaM bhayaMkaraM ca, etAdRzamamuM jalAzayaM samudraM, sRSTavataH utpAdayataH sraSTubrahmaNaH ko vA AzayaH abhiprAyaH ? kathyatAm / manmate tu kopi nAstItyarthaH // 106 // idAnIM zleSamUlakadRSTAntena samudrasyAnupayuktatAmAha-yasyeti / yasya puruSasya urutarAH atibahavaH, svarNasya kanakasya sundarasya arNasaH jalasya ca, zriyaH samRddhayaH nityaM pratidinaM ayatnAt prayatnaM vinaiva AyAnti, prApnuvanti tena tAdRzapuruSeNa khasya AyateH prApteH anuguNatayA anurUpatvena vyayaH dAnAdirUpatyAgaH, na kriyeta 1 'taTatarau'. 2 'udbharjantamananta'. 3 'vidito'. For Private And Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [samudra bahunA-- kumbhajapItotsRSTaM ziSTairaspRzyamarNavamupetya // udgatatRSNo'pyasmAdudakaM pAntho jano na gRhNAti // 108 // vi0--sakhe sarvaguNAkaraH saritpatireSa na dRSaNIyaH // 30 // tathAhi uccaiHzravaHpradAturvRddhazravase punastadanujAya // vAmavilocanadAturvadAnyamasmAdvadA'nyamarNavataH // 109 // caMt , tarhi kAlAntareNeti zeSaH vidhitaH daivavazAt , vaDheragneH grAsaH dahanaM vaDavAgnikRtaM bhakSaNaM ca bhavati / athavA lakSmI dhanasaMpattiM ramAM sItArUpAM ca prepsoH prAptamicchoH,jagataHadhipatI rAjA tasmAt trailokyAdhipatirviSNustasmAt zrIrAmacandrAca, manthanaM kenApi nimittena tADanAdirUpaM manthanaM viloDanaM ca, tathA bandhanaM nigaDAdinA zilAparvatAdibhizca seturUpeNa bhavati / atra asmin viSaye, sAkSI sAkSAdraSTA " sAkSAdRSTari-" iti saMjJAyAminiH / pratyakSatayAnubhavitetyarthaH / sarakhAn samudraH / asmin hi vaDavAgnibhakSaNaM, viSNvAdidevairmanthanaM, rAmakRtaM setubandhanaM ca saMbhUtamiti bhAvaH / tasmAdravyavatA puruSeNa etanmanasi nidhAya pUrvameva dAnabhogAdinA dravyasya vyayaH kArya iti bhAvaH / etadanuguNameva bhartRharirapyAha-" dAnaM bhogo nAzastisro gatayo bhavanti vittasya / yo na dadAti na bhukte tasya tRtIyA gatirbhavati " iti / subhASitarUpaM caitat padyam // 107 // kimiti / bahunA uktena kiM phalamityarthaH / saMkSepeNaiva kathayAmItyAha-kumbhajapIteti / kumbhAt jAta utpannaH kumbhajo'gastyaH tena prathamaM pItaM prAzitaM pazcAt utsRSTaM sakam mUtradvAreNeti bhAvaH / ata eva ziSTaiH sajjanaiH aspRzyaM spraSTumayogyamarNavaM samudraM upetya prApya, udgatA atizayena prAptA tRSNA tRSA yasya tathAbhUto'pi pAnthaH pathikaH janaH lokaH, asmAt samudrAt udakaM na gRhNAti / kSAravattvAditi bhAvaH // 108 // . vizvAvasurAha sakhe iti / he sakhe mitra, sarvaguNAnAmAkaraH khanirUpaH " khani striyAmAkaraH syAt " ityamaraH / saritAM nadInAM patizca eSaH samudraH na dUSaNIyaH // 30 // tatheti / dUSaNAnahatvamevopapAdayati 'yasya svarNazriyaH-' ityAdinoktaM dUSaNaM pariharati-uccairiti / vRddhe jarasA badhire zravasI kau~ " karNazabdagrahI zrotraM zrutiH strI zravaNa zravaH" ityamaraH / yasya tasmai kasmaicitpuruSAya, vastutastu indrAya uccaiH mahatoH zravasoH karNayoH, vastutaH uccaiHzravasonAmnaH azvasya " haya uccaiHzravAH sUtaH" ityamaraH / pradAtuH / naitAvadeva 1 'cchiSTam'. For Private And Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 8] padArthacandrikATIkAsahitA / amRtaM vibudhebhyo'dAdabhISTaphalaM taruM ca dhenuM ca // digvasanAya sitAMzukamIkSita etAdRzaH kva vA dAtA ? // amupya khalu bhAgyavattAM zeSAdayo'pi vaktumazaktAH // www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pazya jorapatyaM jagataH pavitram kalatramabdhestanayaH kalAtmA // kanyA tu dhanyA kamalA bibharti jAmAtRbhAvaM jagadIza eva // 111 // '71 110 // 31 // kiMtu punaH tasya badhirasya indrasya ca anujAya kaniSThabandhave (vAmanetra ra hitAya, ) viSNave ca " upendra indrAvarajaH" ityamarAt viSNorindrAnujatvaM prasiddham / vAmasya savyasya vilocanasya netrasya candrAtmakasya ca dAtuH / zrIviSNorhi dakSiNanetraM sUryo vAmanetraM ca candra iti prasiddham / asmAt arNavataH samudrAt paJcamyarthe tasiH / vadAnyaM udAraM anya vada kathaya ? sarvApekSayA vikalAGgapradAnamatiduSkaramiti bhAvaH // 109 // amRtamiti / kiMca ayaM samudraH amRtaM pIyUSaM mokSaM ca vibudhebhyaH devebhyaH jJAnibhyazca, adAt dadau / ' DudAJ dAne ' ityasmAt luGi gAti sthA" iti sico luk / abhISTaphaladaM icchitaphaladAtAraM, etadubhayatrApi saMbadhyate / taruM kalpavRkSaM dhenuM kAmadhenuM ca adAt diza eva vasanaM vastraM yasya tasmai kasmaiciddaridrAya varahitAya, zrIzaMkarAya ca, sitaM zubhraM aMzukaM vastraM, sitAH zvetAH aMzavaH kiraNA yasya sa sitAMzuH sa eva sitAMzukazcandraH khArthe kaH / taM ca adAt / tasmAt etAdRzasamudrasadRzaH dAtA ka vA IkSitaH avalokitaH na kutrApItyarthaH // 110 // For Private And Personal Use Only amuSyeti / amuSya samudrasya bhAgyavattAM aizvaryavattvaM, zeSAdayaH sahasramukhazeSasadRzAH atrAdizabdaH sAdRzye / "bhUvAdayo dhAtavaH" iti pANinisUtre iva / kimuna anye / vaktuM kathayitumazaktA, asamarthAH // 31 // 3 bhAgyavattAmeva darzayati-jahvoriti / asya andheH samudrasya jaho : etannAnno muneH apatyaM kanyA, tacca jagataH pavitraM pavitrakArakaM na sAmAnyam / kalatraM patnI / " kalatraM zroNi-bhAryayoH " ityamaraH / tathA abdheriti sarvatrAnuSaJjanIyam / tanayaH putraH kalAtmA kalAsvarUpaH kalAbhirvardhamAna ityarthaH / candraH / kanyA tu atra tu zrArthe / kamalA lakSmIH dhanyA bhAgyavatI, na tu hInA / api ca jagatAM svarga-mRtyu pAtAlAdilokAnAM IzaH adhipatiH zrIviSNuH, jAmAtRbhAvaM kanyApatitvaM bibharti dhArayata eva / na tvIdRzI bhAgyavattA trailokye'pi kasya puruSasyAstIti bhAvaH // 111 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [jagannAthakSetraatha jagannAthakSetravarNanam 9. anyaccedamasya bhAgadheyaM vartate // 32 // yattIre puruSottamasthalamidaM yakSApsaraH-kinnara zreSThairnityamadhiSThitaM bhagavataH sAnnidhyasaukhyAspadam atra tyaktavatAmasUn karagatA muktistadAstAmaho deho dAhavinAkRto'pyavikRtaH kASThAdivattiSThati // 112 // kiMca niveditasyAtra ramAsakhAya nIcAhatasyApi kilaudanoMdeH // bhaktyA~zanaM hanta bhavArjitAnAM mahAMhasAM nAzanamAmananti // 113 // athedAnI tattIrasthajagannAthakSetravarNanamAkSipati-anyaJceti / asya samudrasya anyaccAnyadapi, idaM vakSyamANarUpaM bhAgadheyaM bhAgya, astIti zeSaH // 32 // yattIra iti / yasya samudrasya tIre arthAddakSiNe / bhagavataH Izvarasya sAnidhyena saMnidhitvena jAgarUkatayetyarthaH saukhyAspadaM sukhasya sthAnaM ata eta yakSAzca apsa. rasaH sarvezyAzca kiMnarAzca ete devavizeSAH / teSu zreSThaiH / yadvA yakSAdayaH zreSTA mukhyA yeSu taiH sarvairapi devairityarthaH / nityaM saMtatamadhiSThitamAzritaM, etAdRzamidaM puro dRzyamAnaM, puruSottamasya bhagavato jagannAthAbhidhasya sthalaM sthAnaM, astIti shessH| atra kSetre asUna prANAn "puMsi bhUmyasavaH prANAH" itymrH| tyaktavatAM jIvitakAlaparyantamatraiva sthitvA dehaM tyaktavatAmityarthaH / na tu AtmahatyAdinA / doSAspadatvAt / muktiH kaivalyaM karagatA hastasthitA svAdhInetyarthaH tattu AstAm / kiMtu atra dehaH zarIraM,mRta iti jJeyam / dAhena mantrAgninA vinAkRtaH rahito'pi,avikRtaH durgandhyAdivikArarahitaH, kASThAdivat Adizabdena zilApASANasaMgrahaH / tiSThati / aho ! idamatIvAzcaryamityarthaH // 112 // niveditasyeti / kiMca atra asmin kSetre ramAyA lakSmyAH sakhA tasmai "rAjAha:-"iti TacU / jagannAthAbhidhAya viSNave ityrthH|niicaiHkul-shiil-vidyaa-klaadi. bhihInaH, AhRtasya AnItasya samarpitasyetyarthaH / odanAdeH annAdinaivedyasyetyarthaH / kimuta mahadbhirarpitasya / bhaktyA prIlA azanaM bhakSaNaM, bhave saMsAre arjitAnAM saMpAditAnAM, mahAnti ca tAni aMhAMsi pApAni ca teSAM "pApaM kilbiSakalmaSam / kaluSaM vRjinainoghamaMho duritaduSkRtam" itymrH| nAzanaM vinAzakArakaM, bhavatIti shessH| iti Amananti kathayanti / atrayA janA iti zeSaH / kileti prsiddhau| hanteti hrsse||113|| 1 pre?'. 2 'sAnnidhyamukhyAspadam'. 3 'kilaudanasya'. 4 'bhaktAzana'. For Private And Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 10] padArthacandrikATIkAsahitA / sabhaktyunmeSam dAruNi sannihitAya prAjJairhatamaznate makheSu hviH|| . zizirAya nityarucaye zucaye racayeyamadbhutAya natIH // 114 // atha gurjaradezavarNanam 10. iti namaskRtya sudUramanyato vimAnaM prasthApya sazlAgham sakhe sa eSa sarvasaMpadAmAspadatayA tridazAlayasyAdeza iva gurjaradezazcakSuSoH sukhIkaroti // 33 // atra hi-~sakarpUrakhAdukramukanavavITIrasalasa nmukhAH sarvazlAghApadavividhadivyAmbaradharAH // sabhaktyunmeSam / asya pUrva punariti zeSaH / ante ca Aheti / dAruNIti / dAruNi kASThe saMnihitAya saMnidhitvena sthitAya, prAjJaiH paNDitaiH makheSu yAgeSu hutaM vidhivadarpitaM haviH ghRtAdihavanIyadravyaM aznate grahItre pakSe havirbhuje ityarthaH / virodhamAha-zizirAya dayayA zItalAya ziziraRtave ca, nityA vinAzarahitA ruciH kAntiryasya tasmai zAzvataprabhAyetyarthaH / punarapi virodhamAha zucaye grISmatave nityazuddhAya iti virodhaparihAraH / agnaye ca " zuciH zuddhe'nupahate zRGgArASADhayorapi / grISme hutavahe'pi syAt " iti vizvaH / adbhutAya lokavilakSaNaiH karmabhirvismayakarAya, natInamaskArAn racayeyam kuryAm / 'raca pratiyatne' ityasmAcaurAdikAdvidhiliGayuttamapuruSaikavacam // 114 // atha gurjaradezavarNanaprastAvamAha-itIti / ityevamuktvA namaskRtya jagannAthamityarthaH / sudUraM tatkSetrAdatidUraM anyato'nyatra sthale vimAnaM prasthApya sazlAghaM praaheti| sakha iti / he sakhe, saH ya etAvatkAlaparyantaM kevalaM zrutaH sa ityarthaH / eSaH pratyakSatayA dRzyamAnaH, sarvasaMpadAmAspadatayA sthAnatayA tridazAlayasya vargasyAdezaH Adizyate pratinidhitayA nirdizyate tathA, pratimArUpa ivetyarthaH / gurjaradezaH cakSuSoH netrayoH sukhIkaroti AnandamutpAdayati // 33 // tadevAha-sakarpUreti / atra hItyanuSaJjanIyam / asmindeze iti tadarthaH / karpUreNa sahitA yuktA sakarpUrA sA ca khAdukamukA madhurapUgIphalasahitA / "ghoNTA tu pUgaH kramukaH" ityamaraH / sA cAsau navA vITI tAmbUlapaTTikA ca tasyAH rasena 1 'cakSuSI sukhinI karoti', 'sukhAkaroti'. For Private And Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 74 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: laisadratnAkalpA ghumaghumitadehAzca ghusRNai yuvAno modante yuvatibhiramI tulyaratibhiH // 115 // atra vadhUnAmapyanyAdRzaM saundaryam // 34 // taptakharNasavarNamaGgakamidaM tAmro mRduzcAdharaH pANI prAptanavapravAlasaraNI vANI sudhAdhoraNI || [ gurjaradeza vakraM vArijamitramutpaladala zrIsUcane locane ke vA gurjarasubhruvAmavayavA yUnAM na mohAvahAH 1 // 116 // ku0 - satyamevaM tathApi naite sAravastUpabhogacaturAH // 35 // raktavarNadraveNa "rAge drave rasaH" ityamaraH / lasanti zobhamAnAni mukhAni yeSAM te, tathA sarveSAM janAnAM yA zlAghA prazaMsA tasyAH padAni pAtrabhUtAni vividhAnyanekaprakArANi ca divyAni ca yAnyambarANi vastrANi teSAM / " ambaraM vyomni vAsasi " ityamaraH / dharAH dhArakAH / lasantaH ratnAnAM maNInAM AkalpAH bhUSaNAni yeSAM tathAbhUtAH / ghusRNaiH kuGkumaiH- "atha kuGkumam / kAzmIrajanmAgnizikhaM varaM " ityamaraTIkAyAM vyAkhyAsudhAyAM "varaM tu ghusaNe kiMcidiSTe" iti haima: / ghumaghumitAH suvAsayuktA dehA yeSAM tathAbhUtAzca amI yuvAnaH taruNAH, tulyA samAnA ratiranurAgo yAsAM tAbhiH yuvatibhiH taruNastrIbhiH saha modante ratisukhAnandamanubhavantItyarthaH // 115 // atreti / atra deze vadhUnAM strINAM "vadhUjayA sruSA nAryoH spRkkA-sArivayorapi " hati haimaH / api saundarya anyAdRzaM bhinnaprakArakam, itara vilakSaNamityarthaH // 34 // > tadeva pratipAdayati- tapteti / idaM idAnIM dRzyamAnaM, etat sarvatra liGgavacanamanunRtyAnuSaJjanIyam / gurjarasubhruvAM gurjaradezIyastrINAM aGgaM zarIramevAGgakaM svArthe kaH / taptaM puTapAkena zodhitaM ca tat kharNa suvarNa ca tena savarNa sadRzam / adharaH adharoSThazca tAmro raktavarNaH mRduzca komalospi / pANI hastau prAptA navAnAM nUtanAnAM pallavAnAM saraNiH paddhatiryayostathAbhUtau / nUtanapallavasadRzau sukumArAvityarthaH / vANI sudhAdhoraNI amRtasravA atimadhuretyarthaH / vakraM mukhaM ca vArijamitraM kamalasamAnamityarthaH / locane netre ca utpalasya kamalasya yaddalaM patraM tasya zriyaH zobhAyAH sUcane sUcake / netradarzanena kamalapatrasmaraNaM bhavatIti bhAvaH / evaM gurjarasubhruvAM ke vA avayavAH yUnAM taruNAnAM mohAvahAH mohasaMpAdakAH na bhavanti ? api tu sarve'pi bhvntiiti||116|| 1 'kanadralAkalpA'. satyamiti / evaM tvatkathitaprakAraM satyaM, tathApi ete atratyapuruSAH sAravastUnAM zreSThavastUnAM upabhoge caturAH nipuNAH na bhavanti // 35 // 2 'atratyAnAm'. 3 'sarasavastUpabhoga'. For Private And Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 10] padArthacandrikATIkAsahitA / tathAhi brIDAmAravyatikaravatIvidyudAbhAH kRzAGgIH ___ krIDAyogye'pyahaha samaye geha eva tyajantaH // nityAsaktA nirupamamaNizreNivANijyalAbhe baMbhramyante bahudinapariprApyadezAntareSu // 117 // vi0-mandamanISa ! saeSa puruSANAM guNavizeSa eva na tu doSaH // 36 // deze deze kimapi kutukAdadbhutaM lokamAnAH ___ saMpAdyaiva draviNamaitulaM sadma bhUyo'pyavApya // saMyujyante suciravirahotkaNThitAbhiH satIbhiH saukhyaM dhanyAH kimapi dadhate sarvasaMpatsamRddhAH // 118 // tathAhi / anaipuNyamevopapAdayAmi zRNvityAha-vrIDAmAreti / ete ityanuSajanIyam / nirupamAnAM bahumUlyAnAM maNInAM zreNibhI rAzibhiryadvANijyaM krayavikrayAdivyApAraH tasmAdyo lAbho mUlAdhikadravyaprAptiH tasmin nityAsaktAH satatamAsaktAH santaH, vrIDA lajjA ca mAro madanazca "madano manmatho mAraH" itymrH| tayoH yaH vyatikaraH mizrIbhavanaM, saH asti yAsAM tAH, na kevalaM kAmAkulAH na kevalaM lajjAyuktAzceti bhAvaH / anena tAsAM kulInatvaM sUcitam / vidyudiva AbhA kAntiH yAsAM tAH na tu kurUpAH kRSNavarNAzca / etAdRzAH kRzAGgIH striyaH krIDAyogye madanakelisamucite'pi samaye kAle tAruNyAvasthAyAmityarthaH / ahaha iti khede |"ahhetydrute khede" ityamaraH / gehe gRhe eva tyajantaH santaH, bahubhiH na tu tricaturaiH dinaiH pariprApyeSu gantavyeSu dezAntareSu baMbhramyante punaH punaH bhRzaM vA saMcaranti / 'bhrama anavasthAne ' ityasya yaGantasya laTi rUpam " sanyaDoH" iti dvitvam " nugato'nunAsikAntasya " ityabhyAsasya nugAgamazca // 117 // mandeti / mandamanISa mandabuddhe, saH vyApArArtha dezAntaraparibhramaNAdirUpaH eSa puruSANAM guNavizeSaH guNAdhikyameva na tu doSaH // 36 // guNakhamevopapAdayati-deze deze iti / ete deze deze kimapi manoharaM adbhutamAzcaryakArakaM ca vastu kutukAtkautukAt "kautukaM ca kutukaM ca kutUhalam" itymrH| lokamAnAH pazyantaH santaH, evaM amitaM na tu alpaM draviNaM dravyaM saMpAdya, bhUyaH punarapi sadma gRhaM avApya, prApya, sarvasaMpatsamRddhAH sakalopabhogyavastusamRddhiyuktAH santaH satIbhiH pAtivratyayuktAbhiH na tu khairiNIbhiH ata eva suciraM cirakAlaparyantaM yo virahaH svapriyaviyogaH tena utkaNThitAbhiH 'kadAsmAkaM patibhiH saha saMgamo bhavet'itIcchAvatIbhiH saha, saMyujyante saMgamaM kurvanti / ata eva te dhanyAH santaH 1 mimitaM'. 2 'vadhUbhiH. For Private And Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [gurjaradeza 76 anevaMbhAvo'pi puruSAdhamatvamAvedayati // 37 // tathAhiAkiMcanyAdatiparicayAjjAyayopekSyamANo . bhUpAlAnAmananusaraNAdvibhyadevAkhilebhyaH // gehe tiSThan kumatiralasaH kUpakUmaiH sadharmA kiM jAnIte bhuvanacaritaM kiM sukhaM copabhuGkte ? // 119 // tathAhi vyApArAntaramutsRjya vIkSamANo vadhUmukham // yo gRheSveva nidrAti daridrAti sa durmtiH|| 120 // kimapyanirvAcyaM saukhyaM dadhate dhArayanti / 'Du dhA dhAraNa-poSaNayoH' ityasmAllavyAtmanepade prathamapuruSabahuvacanam / ayaM bhAvaH-yathA tAvatkazcidapi pAntho mArgeNa gacchan sUryAtapasaMtaptazca vRkSacchAyAyAM yatsukhamanubhavati na tadanyena kenApyanubhavituM zakyate, tathaiva yatprathamaM duHkhamanubhUya pazcAt sukhaM prApnoti tadevAdhikasaMtoSAspadam / taduktam vikramorvazIye mahAkavinA kAlidAsena-"yadevopanataM duHkhAtsukhaM tadrasavattaram / nirvANAya tarucchAyA taptasya hi vizeSataH" iti // 118 // vyatirekamAha-anevaMbhAva iti / evaM dezAntarasaMcArAdiprakAreNa bhAvaH khabhAvaH "bhAvaH sattA-khabhAvAbhiprAya-ceSTAtmajanmasu" ityamaraH / dravyArjanAdirUpaH na bhavatItyanevaMbhAvaH arthAtsaMtataM gRha eva saMvAsa ityarthaH / puruSAdhamatvaM Avedayati saMpAdayati // 37 // tathAhi tadeva vakSyAmIti bhaavH|| AkiMcanyAditi / yaH kumatiH kubuddhiH alasaH mandazca ata eva gehe gRhe tiSThan saMzca kUpe vApyAM ye kUrmAH kamaThAH taiH samAna: tulyaH dharmaH kutrApi bahiragamanAdirUpaH khabhAvaH "dharmAH puNya-yama-nyAya-svabhAvAcArasomapAH" ityamaraH / yasya saH "dharmAdanic kevalAt" iti samAsAnto'nic pratyayaH / ata eva nAsti kiMcana dravyAdikaM yasya tasya AkiMcanasya daridrasya bhAvaH AkiMcanyaM tasmAt saMtatagRhasaMvAsAt atiparicayAcca jAyayA striyA upekSyamANaH, kiMca bhUpAlAnAM rAjJAM ananusaraNAt saMnidhagamanAbhAvAcca, akhilebhyo mahAjanebhyaH bibhyadeva bhItiM kurvanneva bibheteH zatari rUpam / abhyastatvAnumabhAvaH / etAdRzaH puruSaH bhuvanacaritaM vividha. camatkAranirIkSaNAdirUpaM jAnIte kim ? tata eva ca sukhaM ca sukhamapi upabhute kim ? api tu kimapi naiva jAnAti, sukhamapi naiva bhuGkte ityarthaH // 119 // vyApAreti / vyApArAntaraM dravyasaMpAdanArthamanyadezagamanAdirUpamanyavyApAraM, utsRjya tyaktvA yaH durmatirdurbuddhiH puruSaH, vadhvAH striyAH mukhaM vIkSamANaH avalokayan . 1 'muddizya'. For Private And Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 10] padArthacandrikATIkAsahitA / 9 idaM cAvadhIyatAm // 38 ||icchedystu sukhaM nivastumavanau gacchetsa rAjJaH sabhAm kalyANI girameva saMsadi vadetkArya vidadhyAtkRtI // aklezAddhanamarjayedadhipaterAvarjayedvallabhAn kurvItopakRtiM janasya jainayet kasyApi nApakriyAm // 121 // anyaccedamavardhAryatAm // 39 ||ayuktN yuktaM vA yadabhihitamajJena vibhunA __ stuyAdetannityaM jaDamapi guruM tasya vinuyAt // vivitsuneHspRhyN kathamapi sabhAyAmabhinayet khakArya saMtuSTe kSitibhRti rahasyeva kathayet // 122 // san, gRheSveva nidrAti nidrita iva stabdharUpatayA tiSThati, sa puruSaH daridrAti dAriyayukto bhavatItyarthaH // 120 // idamiti / idaM ca vakSyamANamapyavadhIyatAm sAvadhAnatayA shruuytaamityrthH||38|| icchediti / yastu yazca puruSaH avanau pRthivyAM sukhaM yathA syAt tathA nivastuM vAsaM kartu icchet , saH kRtI dhanyaH puruSaH rAjJaH sabhAM gacchet , tatra saMsadi sabhAyAM ca kalyANI samAsthitasarvajanasukhakarImeva, athavA sakalajanarucyutpAdikAmeva giraM vANI vadet uccArayet / evaM kArya khakIyaM dhanasaMpAdanarUpaM vidadhyAt sAdhayet / kAryacikIrSuNA janena na tAvatkutrApi kaTubhASaNAdikaM kartavyaM, tasya ca kAryahAnikaratvAditi bhAvaH / evaMrItyA aklezAt rAjapuruSarSaNAdirUpaklezaM vinaiva dhanamarjayet saMpAdayet / kiMca dhanArjane satyapi adhipate rAjJaH vallabhAn priyAn puruSAn Avarjayet saMtoSayet , na tu tucchabuddhyA tiraskuryAt / aparaM ca upakRtimupakArameva kuryAt ,kasthApi zatru-mitrodAsInAdyanyatarasya janasya, apakriyAmapakAraM na janayet notpAdayet // 121 // anyaditi / anyaccAnyadapi idaM vakSyamANamavadhAryatAM nizcIyatAm // 39 // ayuktamiti / ajJena bAhyavyavahArAnabhijJena saMpattyunmattena vA, vibhunA rAjJA ayuktaM dezakAlAdyanucitaM, vAthavA yuktaM samayAnurUpaM yadabhihitamuccAritaM syAt , tadetat nityaM saMtataM stuyAt prazaMset / kiMca tasya rAjJaH jaDaM buddhihInamapi guruM purohitaM vinuyAt stuyAt, tadvAreNaiva kAryasAdhanasaMbhavAt / kiMca vivitsuH khaviSaye anukUlapratikUlAdirUpamabhiprAyaM vettumicchuH san 'vida jJAne' ityasya sannantasya rUpam "sanAzaMsa-" ityAdinA uprtyyH| sabhAyAM kathamapi niHspRhasya bhAvo naiHspRhya 1 'avadhAryatA'. 2 'kAryeSu dadyAt'. 3 'samaye'. 4 'mavadhAraNIyam'. 5 girA taM ca vinuyAt'. For Private And Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [yamunAnadIatha yamunAnadIvarNanam 11. ityalaM prasaktAnuprasaktyeti dUrato vimAnamAnayan sAJjalibandhamkRSNAzleSavizeSitA'sitaruce kAlindi tubhyaM namaH / __ kuchebhyaH zritatAvakAmbukaNikApuJjebhya eSo'JjaliH / / gopIbhyaH pariripsayA murariposteSu sthitAbhyo nati thAyAbhirupAsitAya ca namovAkAnadhIyImahi // 123 // nirabhilASabhAvaM abhinayet prakaTayet / khakArya ca kSitibhRti rAjJi saMtuSTe sati rahasyeva ekAnte eva kathayet / kadAcit rAjJA pratyAdiSTe'pi khAvamAnasya gopyatvAditi bhAvaH / etacchokadvayaM prakRtavarNanasyAsaMgatamiti bhAti / kiMca sannItipratikUlamapi / yato rAjJaH sabhAyAM nayAnusAribhASaNasyaivAbhirUpairukkatvAt / yathAhurmanvAdayaH-"sabhA vA na praveSTavyA vaktavyaM vA samanjasam / abruvan vibruvan vApi naro bhavati kilbiSI" iti / tadanena pratyuktamiva bhavatIti madabhipretam / atra yuktAyuktavicAraNA tu sarvathA sudhIbhireva karaNIyA // 122 // __ atha yamunAvarNanamAkSipati-itIti / ityevamuktvA prasaktasya prakRtasya gurjaradezavarNanasya anuprasaktyA tatratyapuruSANAmuttamAdhamatvanirUpaNena, alaM paryAptaM ityuktvA dUrato dUra vimAnamAnayan aJjalibandhena karasaMpuTena sahitaM tathA tathA praaheti| kRSNeti / he kAlindi yamune zrIkRSNASTanAyikAnAmanyatame ca, kRSNasya ya AzleSaH jalavihArarUpaH AliGgana ca tena vizeSitA varddhitA kRSNavarNA asitA rukU . kAntiryasyAstasyai tubhyaM namaH / tathA zritAH saMlagnAH tava ime tAvakAstvadIyA ityarthaH / yuSmacchabdAt "tasyedam" ityarthe'Ni "tavaka-mamakAvekavacane" iti tavakAdezaH / ambukaNikAnAM jalakaNAnAM pujA rAzayo yeSu tebhyaH kuJjabhyaH latAgRhemyaH " nikuJja-kuJjau vA klIbe latAdipihitodare " ityamaraH / eSaH mayA kriyamANaH aJjali: namaskArarUpaH, astu iti shessH| api ca murasya muranAmakadaityasya ripoH zatroH zrIkRSNasya pariripsayA AliGganecchayA, paripUrvakAdrabheH snnntaadkaarprtyyH| "sani mI-mA-ghu-rabha-labha" ityAdinA isAdezaH / teSu kujeSu sthitAbhyaH gopIbhyaH ntirnmskaarH| kiMca AbhirgopastrIbhiH upAsitAya pUjitAya nAthAya zrIkRSNAya, namovAkAn namaskAroktIH adhIyImahi punaH punarucArayAmaH 'iG adhyayane' ityasmAdadhipUrvAt vidhiliGayuttamapuruSabahuvacanam // 123 // 1 'sAnandam' ityadhikaH pAThaH kacidRzyate. 2 parilipsayA'. For Private And Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 11 ] padArthacandrikATIkA sahitA / kR0 - kRtaM sakhe cora - jArezikhAmaNeH kRSNasya jagadatisaMdhAtura nusaMdhAnena ! // 40 // tathAhi luNThitvA navanItamanyasadane lolekSaNo bhakSayan gopIbhiH parigRhye mAtRsavidhaM nIto mukundastayA // 'luNThIrmA navanItamityabhihito'pyetadyaluNThIH kimi' -- tyukto 'mAnavanItameva hRtami' - tyAgo jananyAM nyadhAt // 124 // kiMca aMse salIlamadhiropya zukaM khahastA gopyA bhayAkuladRzaH kutukI mukundaH // kRtamiti / he sakhe vizvAvaso, cora-jArazikhAmaNeH corANAM jArANAM cAgresarasyetyarthaH / ata eva jagataH tatsthalokasya atisaMdhAturvaJcayituH / yadvA jagataH ati atyantaM saMdhAnaM utpattiH pAlanaM ca atisaMdhAnaM layazca tatritayakartuH, anusaMdhAnena saMstavanena kRtaM alaM paryAptamityarthaH / pakSe kRtaM tvayaitacchobhanaM kRtamiti vArthaH / "kRtaM yuge'lamarthe syAdvihite hiMsite triSu" iti medinIkozAt kRtamityasyAlamarthatvAt // 40 // tatheti / cora-jAra zikhAmaNitvamevopapAdayati luNThitveti / ayaM mukundaH zrIkRSNaH anyasadane parakIyagRhe, navanItaM luNThivA corayitvA ata eva lole cauryabhayAccaJcale IkSaNe nayane yasya tathAbhUtaH san bhakSayan khAdan, ata eva ca gopIbhirgopastrIbhiH parigRhya kRSNAgamApratIkSayA gUDhaM sthitvA navanItacauryasamaye dhRtvetyarthaH / mAturyazodAyAH savidhaM samIpaM "samIpe nikaTA - sanna-saMnikRSTa-sanIDavat / sadezAbhyAza - savidha" ityamaraH / nItaH prApitaH / tadeti zeSaH / tayA yazodayA 'navanItaM mA luNThIH mA coraya,' iti pUrvamiti zeSaH / abhihitaH ukto'pi, etannavanItaM kiM kuto vyaluNThI: acUcuraH ?' ityuktaprakAreNa uktaH mAtrA pRSTaH san 'mAnavanItameva hRtaM na tu navanItam' navanItasya manuSyakartRtvAditi bhAvaH / ityuktaprakAreNa, Ago'parAdhaM " Ago'parAdho mantuzca ityamaraH / jananyAM mAtari yazodAyAmeva nyadhAt sthApitavAn / dadhAterluGi - "gAti-sthA-ghu -" iti sico luk / zleSAlaMkAraH // 124 // I ase iti / kiMca ayaM mukundaH zrIkRSNaH kutakI kautukayuktaH san bhayena kRSNabhItyA Akule dRzau yasyAstasyAH kasyAzcit gopyAH aMse skandhe "skandho bhujaziroM'so strI" ityamaraH / lIlayA krIDayA sahitaM salIlaM yathA syAttathA svahastAni - jakareNa zukaM kIraM adhiropya sthApayitvA punaH ' asaM skandhaM gataM zukaM pakSe 'aM' 2 'parikRSya'. 1 'cora - jAraziromaNe : '. , 79 For Private And Personal Use Only 99 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [yamunAnadI'asaMgataM zukamihApanayeti' vAcam ___ tasyA nizamya sa tadaMzukamAcakarSa // 125 // api canItvA rAdhikayA nizAM muraripuH prAtahAnAgatas ___ 'tvaM mA bhUraparAdhikaH punariti prokto'pi pUrva mayA // kasmAdevamabhUriti' zritaruSA nirsito lIlayA ____ 'tvadvAcaiva sarAdhiko'hamiti' tAM vyAmohayanmAyayA // 126 // vi0-vayasya maivaM vAdIH sa hi paramapAvanaH sakalajagadaMhassaMharaNakRte kRtAvatAro vandArujanAnandano yadunandano nindApadavIdavIyAn // 41 // ityakSareNa saMgataM zukaM- aMzuka vastraM ca iha sAMprataM apanaya dUrIkuru' iti tasyA gopyAH vAcaM nizamya zrutvA, tasyAH gopyAH aMzukaM vastraM, AcakarSa apahRtavAn // 125 // nItveti / api ca rAdhikayA saha nizAM rAtri nItvA nizAvasAnaparyantaM tAmupabhujyetyarthaH / muraripuH zrIkRSNo'yaM prAtaH prAtaHkAle, gRhAn khagRhaM "gRhAH puMsi ca . bhUmyeva nikAyya-nilayAlayAH" ityamarAt gRhazabdasya puMstvaM nityaM bahuvacanatvaM ca / AgataH prAptaH san , zritA prAptA ruTa krodho yasyAstayA yazodayeti zeSaH / tvaM aparAdhaH paragRhagamanAdirUpo'syAstIti aparAdhI sa evAparAdhikaH aparAdhakarteti yAvat / apagatA rAdhikA yasmAttathAbhUtazca, mA bhUH iti evaM pUrva mayA prokto'pi, kathitopi, punaH evamaparAdhikaH kasmAt kAraNAt abhUH jAtosi ?' iti lIlayA bahiH krodhapradarzane'pi manasi putrvaatslyruupyaa| karaNe tRtiiyaa| nirbhasitaH sakodhamadhikSipto'pi, 'bho mAtaH / tvadvAcaiva 'aparAdhiko mA bhUH' iti tava vANyaiva ahaM sarAdhikaH rAdhayA sahitaH jAtaH' iti tAM mAtaraM yazodAM mAyayA taduktArthApahnavarUpayA, aghaTitaghaTanApaTIyasyA vA vyAmohayat mohitavAn / atra 'luNThitvA navanIta--' ityAdizlokatraye'pi ekasyaiva vAkyasma zleSeNAnyArthakaraNAdabhaGgazleSavakroktiralaMkAraH / taduktam- "yaduktamanyathA vAkyamanyathAnyana yojyate / zleSeNa kAkA vA jJeyA sA vakrokistathA dvidhA" iti // 126 // __evaM kRzAnUktaM dUSaNaM zrutvA nirviSNo vizvAvasurAha-vayasyeti / he vayasya kRzAno evaM 'luNThitvA navanIta-' ityAdiprakAraM dUSaNaM mA vAdIH noccAraya / hi yasmAt kAraNAt paramapAvanaH atyantapavitraH, ata eva sakalajagataH aMhasAM pA. pAnAM saMharaNakRte vinAzArtha, kRtaH dhRtaH avatAro yena saHvandArUn stotRRn namaskartRn vA 'vadi abhivAdana-stutyoH' ityasmAt "za-vanyorAruH" iti Arupratya 1 'ritaH'. 2 'kRtaruSA'. 3 'nIlayA'. For Private And Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 11] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| asatkSayArthAbhyudayasya yasya jaguzcaritraM jagataH pavitram // punaH parasmai puruSAya tasmai samastanamyAya namastanomi // 127 // asya khalvatyadbhutaM cAritramAkarNyatAm // 42 // corasya caurya jagati pratItaM cauryasya caurya na tu dRSTapUrvam // caudhikAryANi batai zrutAni kRSNasya muSNantitamAM tamAMsi // 128 // kiMcacitraM citraM jRmbhite kRSNameghe kaMsaM prAptA prApa lopaM samRddhiH // AsIdyuktaM hAnidAghaprazAntihaso hiMsAM mAnase kIrtirutthA // 129 // yaH / 'vandArurabhivAdake' ityamarazca / janAnAnandayatIti tathAbhUtaH saH yadunandanaH zrIkRSNaH, nindApadavyAH nindArUpamArgasya davIyAn dUre vartamAnaH astIti zeSaH / davIyAnityatra dUrazabdAdIyasuni "sthUla-dUra-yuva hrakha-" ityAdinA rkaarlopH| 'dU' ityasya guNAdezazca // 41 // nindApadavIdavIyastvamevopapAdayati-asaditi / asatAM pApAnAM daityAdInAM kSayo nAza evArthoM mukhyaM prayojanaM yasya tAdRzaH abhyudaya utpattiryasya tathAbhUtasya yasya zrIkRSNasya jagataH pavitraM pAvitryAvahaM caritraM kaMsavadhAdirUpaM na tu tvadupapAditaM cauryAdirUpameva, jaguH gAyanti sma / jJAnina iti zeSaH / tasmai parasmai dehendriyAdisaMghAt parasmai puruSAya, ata eva samastAnAM sakalalokAnAM namyAya namaskartu yogyAya, punaH namaH namaskAraM tanomi karomi // 127 // asyeti / asya zrIkRSNasya atyadbhutamatIvAzcaryajanakaM cAritramAkarNyatAM zrUyatAM khalu // 42 // atyadbhutatvameva vivRNoti-corasyeti / corasya, kartari sssstthii| corakartRkamityarthaH / caurya karma jagati pratItamanubhUtaM prasiddha vA / paraMtu cauryasya atrApi pUrvavadeva SaSThI / cauthai corakarma tu, dRSTapUrvaM pUrva dRSTaM na / idamupalakSaNam / tena zrutapUrvamapi netyarthaH / paraM ca kRSNasya caurya navanItAdeH AdyaM pradhAnaM yeSu tAni kAryANi govardhanoddharaNAdIni, zrutAni AkarNitAni santi, tamAMsi pApAni muSNantitamAmatiza. yena corayanti / atrAtizayArthe tamap / tatazca "kimettiDavyaya-" ityAdinA aamuH| batetyAzcarye // 128 // citramiti / kRSNa eva meghastasmin pakSe kRSNe nIlavarNe meghe iti ca, jRmbhite utpanne sati, hAnidasya lokavinAzakarasya aghanAmnodaityasya prazAnti zaH, pakSe 'hA' ityAnande / nidAghasya grISmaRtozva zAntiH prazamaH "grISma ummakaH / nidAgha uSNopagamaH" ityamaraH / AsIt / tathA haso bakAsuraH pakSe haMsaH pakSI ca, hiMsAM nAzaM dhA 1 'samastaramyAya'. 2 'adbhutaM caritam', 'adbhutaM cAritryam ,' 'adbhutaM caritram'. 3 prasiddham'. 4 'cauryANi kAryANi,' 'coryAdikAryANi'. 5 'nRNAM'. For Private And Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 82 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: [ yamunAnadI punassabhaktyunmeSaM bhagavantamuddizya - kaMsaM dhvaMsayate muraM tirayate haMsaM tathA hiMsate bANaM kSINayate bakaM laghayate pauNDraM paraM lumpate // bhaumaM kSAmayate balAdbalabhido darpaM parAkurvate kliSTaM ziSTagaNaM praNamramavate kRSNAya tubhyaM namaH // 130 // tUnAmanekArthatvAt, mAnase mAnasasarovare hiMsAM gatiM ca prAptaH / haMsAnAM varSAkAle mAnasasarovaragamanaM prasiddham / atra mudritapustakaTIkAyAM 'vArSikAva sarasya haMsa hiMsAkAra - NatvaM prasiddham' iti siddhAntitaM dRzyate, paraM tatpramAdavilasitam / ata eva tasyaiva pustakasya TippaNIkAreNa 'haMsAstAvanmAnase sarasi nivasanti, tatrAnyartuSu himabAhulyAt himasya ca haMsAnAM rogahetutvAt aSTau mAsAnanyatroSitvA varSAgame haMsA mAnasaM gacchanti, tasmAdvarSAkAlasya haMsahiMsAkAraNatvaM na, pratyuta balapuSTyAdihetutvameva' iti prAcIna satkaviprasiddhipuraskAreNa tatkhaNDitaM tadeva yuktamiti kovidA avagacchantu / kIrtiryazaH paGkazca'kIrtiryazasi kardame " iti vizvaH / utthA utpannA iti yat tat, sarva yuktaM, paraM ca kaMsaM kaMsanAmakamasuraM, pakSe kaM udakaM prati "kaM vAriNi ca mUrdhani" ityamaraH / prAptA utpannA pakSe saMprApteti chedaH / samRddhiH lopaM vinAzaM prApa, yadvA kRSNarUpe meghe udite kaM puruSaM prAptA samRddhirlepaM prApa iti kAkuH / api tu kasyApi samRddhirlopaM na prApetyarthaH / etadeva citraM citraM paramamAzcaryamityarthaH / atra zlokadvaye'pi virodhAlaMkAraH / atra tu zleSAnugata iti vizeSaH // 129 // punariti / punaH bhaktyunmeSeNa bhaktivikAsena sahitaM yathA tathA bhagavantaM zrIkRSNaM uddizya, Aheti zeSaH / - kaMsamiti / kaMsametadAkhyadaityaM dhvaMsayate siMhAsanAdadho nipAtya mArayate, caturthyantametat / evamagre'pyUhyam / muraM daityaM ca tirayate tirohitamadRzyaM kurvate, tathA haMsamasuraM hiMsate nAzayate, bANaM bANAsuraM kSINayate aSTanavatyadhikanavazatabhujacchedanena kSINazarIraM kurvate, na tu vinAzayate ityarthaH / tasya prahrAdAnvayajatvAt / tadanvayasya ca bhagavato'vadhyavaraprAptatvAt / tathA bakaM daityaM laghayate laghUkurvate vinAzayate ityarthaH / pauNDUM paraM zatrubhUtaM lumpate hantre, bhUmerapatyaM bhaumastamasuraM kSAmayate tadvadhakartre ityarthaH / tathA balabhidindrastasya darpa garva, balAt haThAt parAkurvate nivArayitre / api ca kliSTaM daityatrAsAt saMsAraklezAdvA trastaM ziSTagaNaM sajjanasamUhaM, ata eva prakarSeNa namraM zaraNAgataM avate rakSate, tubhyaM kRSNAya namaH astu // 130 // 1 1 'garva'. 2 ' nirAkurvate' For Private And Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 83 -varNanam 12 ] padArthacandrikATIkAsahitA / atha mahArASTravarNanam 120 iti vimAnaM sudUramAnayan vana-janapada-sarigiriprabhRtInavekSya sevismayamIzvaramuddizyakatyauSadhIH kati tarUn kati vo mahIdhrAn / katyambudhIn kati nadIH kati puMsa etAn / katyaGganAstvamasRjaH kati nAtha dezAn ___ manye tavaiSa mahimA nahi mAti buddhau // 131 // ityanyato gacchan purato'valokya sabahumAnammahArASTrAbhikhyo madhurajalasAndro nirupamaH prakAzo dezo'yaM surapuranikAzo vijayate // gRhasthA yatrAmI guNajaladhayaH ke'pi vibhavaiH __ samRddhAH zraddhAto muhuratithipUjAM vidadhate // 132 // atha mahArASTradezavarNanaM sUcayannAha-itIti / ityuktvA sudUraM vimAnamAnayan prApayan vanAni ca janapadA dezAzca sarito nadyazca girayaH parvatAzca te prabhRtayo mukhyA yeSu tAn dezAnavekSya dRSTvA, savismayamAzcaryasahitaM yathA tathA iishvrmuddishyaaheti| katIti / he nAtha jagadutpAdaka prabho, tvaM kati kiyatsaMkhyAkAH auSadhIvallIsasyamukhyA phalapAkAntAH, tathA tarUna vRkSAMzca kati, mahIdhrAn parvatAn , ambudhIn samudrAn , nadIH, etAn dRzyamAnAn puMsaH puruSAn , tathA aGganAH striyazca, dezAMzca, kati asaMkhyAtAnityarthaH / asRjaH sRSTavAnasi ? / tasmAt he prabho, eSa tava agAdhasargakartRtvarUpo mahimA mAhAtmyaM, buddhau nahi mAti na praveSTuM zaknoti, iti manye,iti nizcinomItyarthaH // 131 // itIti / ityanyato'nyatra gacchan purato'grabhAge'valokya bahumAnena sahita yathA tathA prAha mahArASTreti / madhuraM khAdu ca tajjalaM ca tena sAndraH pUrNaH ata eva nirupamaH u. pamArahitaH prakAzaH prasiddhaH "prakAzo'tiprasiddhe'pi" ityamaraH / ata eva ca sura. purasya vargalokasya nikAzaH sadRzo'yaM mahArASTra iti abhikhyA nAma yasya saH "abhikhyA nAma-zobhayoH" itymrH| vijayate sarvotkarSeNa vartate / yatra mahArASTradeze, amI guNajaladhayaH vidyAdisadguNasamudrAH, vibhavairaizvaryaizca samRddhAH paripUrNAH, ke'pyanirvAcyaprabhAvAH vidyAdiguNAnAmaizvaryasya caikatra vAsasya durlabhatvAdityarthaH / 1 'sabahumAnaM'. 2 'kati no'. For Private And Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 84 vizvaguNAdarzacampU: [ mahArASTra kR0 - sakhe kiM prAkkAlIna caritramadhunA kathayasi ? adhunA kila kali maulinyAdIdRzI rItiretaddezavAsinAmAsIt // 43 // tathAhiapArairvyApArairahariha nayanto'zanaidazA svatha snAtAH saMdhyAM vidadhati na jAtu khasamaye // tyajantaH khAM vRttiM dvijakulaibhavA grAmagaNakI bhavanto hantAmI kathamapi ca jIvanti bahavaH // 133 // kiMca --- 'upanayana-vivAhAvutsavaikapradhAnau' kalivibhavata eSAM kAlabhedAnabhijJau || gRhasthA lokAH, zraddhAtaH AstikyabuddhayA muhurvAraMvAraM atithipUjAmabhyAgatasatkAraM vidadhate kurvate / na tvaizvaryasya vyasanAdinAM viSayAsaktyA vA durupayogaM kurvantItyarthaH // 132 // sakha iti / he sakhe, prAkAlInaM kRtayugAdipUrvakAlabhavaM caritramadhunA sAMprataM kiM kuto hetoH kathayasi ? kuto vA prAkAlInaM caritramadhunA na kathanIyamityAzaGkayAhaadhunA kila sAMprataM tu, kale: kaliyugasya mAlinyAt malinatvAt pApapracuratvAdityarthaH / etaddezavAsinAM mahArASTravAsinAmIdRzI vakSyamANaprakArA rItirAcAraH AsIt astItyarthaH / prakRtavarNanasya vartamAnakAlInatvAllaG prAmAdika iti bhAti // 43 // apArairiti / tathAhi apArairbahubhirvyApArairmAmAyavyayalekhana kRSivANijyAdirUpaiH karmabhiH iha deze, ahaH divasaM nayantaH santaH, atha azanadazAsu bhojanAvasareSu na tu saMdhyAkAlasamaye, snAtAH kRtasnAnAH ata eva jAtu kadApi svasamaye zAstravihitakAle, saMdhyAM na vidadhati nAnutiSThanti / kiMca amI bahavaH na tu dvitrAH dvijakulabhavAH brAhmaNAnvayotpannA api, svAM svakIyAM yAjanAdhyApana - pratigrahAdirUpAM vRttiM jIvikAM "vRttirvartanajIvane" ityamaraH / tyajantaH santaH, grAmeSu gaNakIbhavantaH grAmAya - vyayalekha karUpA bhavantaH santazca kathamapi niSiddhAcaraNAdirUpayA tucchavRttyA jIvanti / etAdRzanIcajanAdhiSThitadezasya kA nAma pratiSTheti bhAvaH // 133 // upanayaneti / kiMca upanayanaM vratabandhazca vivAhazca tau, eSAM lokAnAM kalivibhavataH kalimAhAtmyAt, kAlasya " garbhASTame'bde kartavyaM brAhmaNasyopanAyanam" ityAdizAstravihitasya bhedaH brAhmaNa-kSatriyAdibhedena vizeSa: "garbhAdekAdaze rAjJo garbhAtadvAdaze vizaH" ityAdirUpaH, athavA " brahmavarcasakAmasya kArya viprasya paJcame / rAjJo , 1 2 'prAkkAlikaM caritraM', 'cAritryaM'. 2 ' kalayasi' 3 ' mAhAtmyAt'. 4 'dazadizAstra' 5 ' dvijakulabhuvAM' 6 'kAlabhedAnabhijJA:'. For Private And Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 12] padArthacandrikATIkAsahitA / vijahaMti na kadAcidvedapAThaikayogye ___ vayasi ca yavanAnIvAcanAbhyAsamete // 134 // api caajJAnAmavirAmalaukikavacobhAjAmamISAM puna mantroccAraNa eva paryavasitaM maunavrataM karmasu // grAmAya-vyayalekhanena nayatAM kAlAnazeSAnaho __ pAraMparyata IdRzAmiha nRNAM brAhmaNyamanyAdRzam // 135 // anyacca kukSeH pUryaM yavananRpate tyakRtyAni kartum vikrINIte vapurapi nijaM vetanairetadAstAm // balArthinaH SaSThe vaizyasyehArthino'STame" ityAdikAmanAbhedena vizeSaH tasya na vidyate abhijJA jJAnaM yayostau, ata eva utsavaH eva ekaM mukhyaM pradhAna prayojanaM yayostau tathAbhUtau saMvRttAviti / anena nimittena suhRtsaMbandhijanAnekIkRtya miSTAnnabhojanAdirUpasamArambhArthamevopanayana-vivAhakaraNamityarthaH / na tu vedopadezAdyarthamiti bhAvaH / kuta etajjJAyate ityata Aha-ete janAH vedasya pAThaH paThanaM vidhivadadhyayanamiti yAvat / tadekayogye vedAdhyayanamAtraparatayA netumucite vayasi kadAcidapi yavanAnyAH yavanalipeH "indra-varuNa-bhava-zarva-" ityAdisUtrasthena "yavanAllipyAm" iti vArtikena yavanazabdAllipyarthe AnugAgamo DIp ca / vAcanAbhyAsaM satataparizIlanarUpaM na vijahati na tyajanti // 134 // ajJAnAmiti / api ca ajJAnAM kartavyAkartavyajJAnarahitAnAmata eva avirAma vizrAmarahitaM yathA syAttathA laukikavacAMsi lokavArtAlApAna bhajanti kurvanti tathAbhUtAnAM, na tu vedazAstrabhAjAM, amISAM lokAnAM karmasu zrauta-smArtAdikarmasu mantroccAraNe tattatkarmAGgabhUtamantrapaThane eva, maunavrataM paryavasitaM avasannaM Azritamiti yAvat / laukikavacAMsi tu bahUni bhASante ityarthaH / kiMca punaH grAmasya saMbandhinau yau Aya-vyayau tayorlekhanena azeSAn prAtaHkAlamArabhya sAyaMkAlaparyantamityarthaH / kAlAn nayatAM gamayatAM, pAraMparyataH vaMzaparaMparayA IdRzAM nRNAM lokAnAM, iha mahArASTradeze brAhmaNyaM brAhmaNakarma, anyAdRzaM anyabrAhmaNavilakSaNaM zUdraprAyamiti yAvat // 135 // anyaccApi nindyatamaM kRtyamAha-kukSeriti / ayametaddeza nivAsI janaH, vipro brAhmaNo bhUlApi, yavananRpaterlecchajAtIyarAjJaH bhRtyakalAni sevakakRtyAni kartu, taJca kevalaM kukSeH pUtyai khodarabharaNAyaiva na tu khAmibhaktyathai, vetanaiH mAsikadravyakhI 1 'vidadhati ca kadAcit'. 2 'yavanAnAM'. 3 'yavanavitateH'. For Private And Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [mahArASTravipro bhUtvApyahaha gaNanAnaipuNairvaJcayitvA ___ varNasteyaM racayati janaiH khAminAM poSakANAm ! // 136 // aho bata kalimahinnA sadasadvivekavaidhuryamakhilajanAnAm ! // 44 // ye muSNanti nizi pravizya bhavanaM ye vA balAtkAnenaM naite khAmidhanaM haranti nanu tAnnindanti corA iti // sadyo hanta haranti poSakadhanaM saMkhyAM viparyasya ye __ kaSTaM tAnapi vaJcakAniha puraskurvanti sarve janAH // 137 // 'ayaM khalvanupamo dezaH' iti tvaduktaM yuktameva / yadatra khalpenApi yatnena mahatI pratiSThA sidhyati // 45 // vedavyAsaH sa hi daza yo veda vedAkSarANi zlokaM tvekaM paripaThati yaH sa khayaM jIva eva // kAraiH, nijaM khIyaM vapuH zarIramapi vikrINIte / etattu AstAM tAvat / paraMtu ahaha iti khede| gaNanAnaipuNaiH Aya-vyayadravyasaMkhyAkauzalyeH vaJcayitvA, ayaM janaH poSa. kANAM mAsikabhRtidAnena poSaNaM kurvatAM khAminAmapi kimutAnyeSAM, varNasteyaM dravyacaurya racayati karoti / khAmivazcanasya narakapAtahetutvAdetadatIva nindyamityarthaH // 136 // aho iti / aho ityAzcarye / bateti khede / kalimahimnA kalimAhAtmyena akhilAnAM sarveSAmapi janAnAM sadasatoH uttamAdhamayoH vivekasya vicArasya vaidhurya rAhityam // 44 // kathaM tAvadvivekavaidhuryamiti cettadeva vivRNoti-ya iti / ye nizi rAtrau parasya bhavanaM gRhaM pravizya, ye vA kAnanamaraNyaM pravizya, divApi balAt muSNanti dravyAdikaM corayanti, ete tu khAmidhanaM nijapoSakadravyaM naiva haranti, paraMtu tAn gRhaM pravizya cauryakarmakartRn prati 'corAH' iti uktvA nindanti / ye ca saMkhyA viparyasya AyavyayagaNanAvaiparIyaM kRtvA, poSakadhanaM sadyaH tatkAlaM haranti, hanteti khede / tAnapi vaJcakA khAmipratArakAn , iha deze sarve'pi janAH puraskurvanti mAnayanti / kaSTametadatIvAnyAyyamityarthaH // 137 // ayamiti / kiMca 'ayaM mahArASTrAbhikhyo dezaH anupamaH khalu' iti, pUrvamiti zeSaH / tvayA uktaM pratipAditaM, yuktameva yogyameva / kutaH / yadyasmAt atra deze svalpenApi stokenApi yatnena mahatI pratiSThA sidhyati // 45 // kathamityupapAdayati-vedavyAsa iti / iha mahArASTre deze, yaH vipraH daza veda. sya akSarANyeva kevalaM, na tu sNpuurnnmntrmpi| veda jAnAti "vido laTo vA" iti laTo 1 'punaH', 'nijasvAminAm'. 2 'kAnane'. 3 'iva'. 4 'yazena'. 5 'nava daza'. For Private And Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 12] padArthacandrikATIkAsahitA / ApastambaH sa kila kalayetsamyagaupAsanaM yaH kaSTaM ziSTakSatikRti kalau kAryamRcchanti vidyAH // 138 // vi0-kimare bhUsureSvevaM doSamudghoSayasi ? // 46 // atrApi santi bahavaH kalitAmihotrAH zAstrArthabodhakuzalAH kila zAntimantaH // antarmukhAH satatamAtmavido mahAnto nirdhUtabAhyaviSayA nigamAdhvaniSThAH // 139 // anyaccazucIbhUtAH snAnaiH zrutahitapurANAzca niyamA__ dapUtAnAM sparzAnavahitahRdo'mI vijahataH // nnlaadeshH| saH vedavyAsaH bhavati / etadagre'pi yojyam / yazca ekameva na tu anekAn, zlokaM paripaThati, saH vayaM jIvo bRhaspatireva / "bRhaspatiH surAcAryoM gI. patirdhiSaNo guruH / jIva AGgirasaH" ityamaraH / yastu samyak aupAsanaM sAyaMprAtahomarUpaM karma kalayet kuryAt , saH kileti gardAyAm / ApastambaH RSirbhavati / evaM ziSTAnAM sabhyAnAM kSati nAzaM karotIti tatkRt tasmin kalau yuge, vidyAH veda-zAstrA. dijJAnAni, kAzya kRzatvaM Rcchanti prApnuvanti / kaSTamiti khede // 138 // kimiti / are kRzAno ! bhUsureSu brAhmaNeSvapi evaM doSamudghoSayasi Aropayasi ? // 46 // vastutastu naivAyaM dezo dUSaNArha ityAha-atreti / atra mahArASTradeze'pi, bahavo budhAH janAH na tu dvitrAH / zAstrasya arthabodhe arthajJAne kuzalAH nipuNAH mArmikA iti yAvat / ata eva nigamAdhvani vedavihitakarmAnuSThAnarUpamArga niSTA AsaktiryeSAM tathAbhUtAH, ata eva ca kalitaM svIkRtaM agnihotraM tretAgnisAdhyaH karmavizeSaH yaiste tA. dRzAH / kecittu nirdhUtAH nirastAH bAhyaviSayAH zabdAdiviSayA yaiste tathAbhUtAzca, ato hetoreva antaH hRdayapuNDarIke Atmopalabdhisthale eva mukhaM sAMmukhyaM yeSAM te, satatamAtmAnudhyAnAsaktA iti yAvat / satataM nirantaraM AtmAnaM vidanti khAnubhUtyA sAkSAt kurvantIti tathAbhUtAH / kilelyavadhAraNe, hetau vA / avyayAnAmanekArthatvAt / zAntimanto bAhyendriyanigrahatatparA ityarthaH / ata eva mahAntaH mahattvalakSaNasaMpannAH / mahattvalakSaNamuktaM zrImadbhAgavate-"mahAntaste samacittAH prazAntA vimanyavaH suhRdaH sAdhavo ye" iti| evaM ca karma-jJAnaniSThA ubhayavidhA api janAH atra deze snti||139|| zucIbhUtA iti / kiMca snAnaiH zucIbhUtAH pvitriikRtaaH| naitAvadeva, kiMtu niyamAt zrutAni AkArNatAni hitAni hitakarANi purANAni zrImadbhAgavatAdIni bhakti 1 'bhAsureSu' ityadhikaM kvacidRzyate. 2 'zucIbhUtvA'. 3 'zrutihitapurANokta'. For Private And Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [ mahArASTrasurAbhyacI kRtvA zucikRtamadantyannamanaghaM ___ mahArASTra deze vilasati mahAneSa hi guNaH // 140 // kiMca camUniyamanena vA janapadAdhikAreNa vA dvijavaja upavrajanprabhupadaM mahArASTrajaH // na vRttimiha pAlayedyadi dharAsurANAM tato bhavedyavanaveSTitaM bhuvanametadabrAhmaNam // 141 // yacca doSAntaraM bhavatA paribhASitaM tadazeSamapi sAdhujanopakAreNa parihIyate // 47 // jJAnAdiviSayapratipAdakAni yaistathAbhUtAH / atra zrutapurANaprahaNamupalakSaNam / tena na kevalaM zrutAni, kiMtu samyagadhItAni mImAMsitAni ca / veda zAstra-purANAnItyapi jJeyam / ata eva avahitaM zrutismRtyAdivihitapratiSiddha viSaye pramAdarahitaM hRt cittaM yeSAM te tathAbhUtAH sAvadhAnacittA ityrthH| etAdRzA amI janAH apUtAnAM apavitrANAM cANDAlAdInAM sparzAn zarIrasaMparkAn , vijahataH tyajantaH santaH, surANAM viSNu-zivAdidevAnAmabhyacI pUjAM kRtvA zucibhiH pavitrajanaiH kRtaM paktaM ata eva anaghaM nimalamannaM adanti bhuJjanti / na tu yena kenApi kRtamityarthaH / tasmAdeSa pUrvoktaHmahAn guNaH mahArASTra deze hi eva vilasati prakAzate dRzyate / nAnyatretyarthaH // 140 // 'kukSeH pUtyai yavananRpateH' ityAdinoktaM dUSaNaM pariharati-camviti / kiMca mahArASTrajaH taddezotpannaH dvijAnAM brAhmaNAnAM vrajaH samUhaH, camvAH senAyAH niyamanena senAdhipatyaM svIkRtyetyarthaH / janapadasya dezasya adhikAreNa Aya-vyayalekhanAdirUpeNa vA, prabhupadaM tattadadhikArasthAnamupavrajan prApnuvan , yadi dharAsurANAM brAhmaNAnAM vRttiM jIvikAM na pAlayet na rakSecet , tatastarhi etadbhuvanaM sarvo'pyayaM bhUloka ityarthaH / yavanaiH mlecchaiH veSTitaM sarvatra vyAptaM, tatazca abrAhmaNaM brAhmaNarahitamapi bhavet saMpadyeta / yavanAnAmeva sarvatra prAvalyAt te varNAzramadharma vinAzya brAhmaNAdInapi bhraMzayiSyantIti bhAvaH // 141 // __ atha 'upanayana-vivAhau-' ityAdinoktaM dUSaNaM pariharati-yacceti / bhavatA yacca doSAntaraM 'vijahati na kadAcidvedapAThaikayogye vayasi ca yavanAnIvAcanAbhyAsaM' ityAdirUpaM paribhASitaM, tat azeSaM sakalamapi sAdhujanAnAM upakAreNa parihIyate nivAryate // 47 // 1'ceSTitaM'. 2 parihAryate'. For Private And Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 12) padArthacandrikATIkAsahitA / alaM maca saMhartumaMhassahasraM sa eko'pi viprapravekopakAraH // kaThoraH kuThAraH kilaiko'pi tigmo vinirbhettumISTe vissddhuunnekaan||142|| kR0-astvevamathApyatratyAnAmAdyetaravarNaprabhavAnAM punaraitidussahaM ceSTitam // 48 // pazyadeze deze lampaTAH paryaTanto bhaJja bhaJja brAhmaNAdInazeSAn // hAraM hAraM hanta sarvakhameSAM pApA ete svodaraM pUrayanti // 143 // vi0-satyamevaimathApi mahanIyameva teSAmevaM ceSTitam // 49 // kathamiti cettadAha-alamiti / saH prasiddhaH eko'pi kimutAneke ? viprANAM brAhmaNAnAM madhye ye pravekAH saMdhyAdikarmAnuSThAnenottamAH teSAM, "pravekAnuttamottamAH" itymrH| upakAraH aMhasAM pApAnAM sahasraM, maJju zIghrameva "drAk maGgha sapadi drute" ityamaraH / saMhatu vinAzayituM alaM samarthaH / dRSTAntamAha-kaThoraH daNDAdinA dRDhaH tigmaH dhArayA ca tIkSNa: "tigmaM tIkSNaM kharaM tadvat-" ityamaraH / eko'pyeka eva kila kuThAraH, anekAnU bahUn viSadUna viSavRkSAn vinirbhettuM vizeSeNa aamuulaadityrthH| bhettuM chettuM ISTe samartho bhavati / dRSTAntAlaMkAraH / bhujaMgaprayAtaM vRttam / "bhujaMgaprayAtaM bhavedyaizcaturbhiH" iti tallakSaNAt // 142 // idAnI kSatriyAdInAM doSAnAha kRzAnu:-astviti / evaM bhavaduktaM astu nAma, athApi bhavaduktarItyA brAhmaNAnAmupakArakartRtve satyapi, atratyAnAmetaddezIyAnAM AdyAt itare kSatriyAdayasteSu varNeSu prabhava utpattiryeSAM teSAM punaratiduHsahaM atyantaM soDhumazakyaM ceSTitaM AcaraNam / astIti zeSaH // 48 // duHsahaceSTitatvameva pratipAdayati-deze deza iti / lampaTAH paradravyApahAratatparAH ata eva pApAH pApakAriNaH ete etaddezIyAH kSatriyAdayaH dezedeze pratidezaM paryaTantaH paribhramantaH santaH, brAhmaNAdIta azeSAn sarvAn bhakhaM bhaUM dravyavAJchayA bhaktvA bhaGktvA eSAM brAhmaNAdInAM sarvasvaM, hAraM hAraM hRtvA hRtvA / pUrvatrAtra ca 'bho Amardane' 'hRJ haraNe' iti dhAtubhyAM " AmIkSNye Namul ca" iti Namul / khodaraM pUrayanti / hanteti khede // 143 // satyamiti / evaM 'deze deze-' ityAdiprakAreNoktaM dUSaNaM satyaM, athApi teSAM kSatriyAdInAM evamagre vakSyamANarItyA ceSTitamAcaraNaM mahanIyameva pUjyameva // 49 // 1 'astvevamapyatra'. 2 'varNAnAM'. 3 'punarapi'. 4 'satyameva tathApi eteSAM ceSTitaM sahanIyam'. For Private And Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 90 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ---- vizvaguNAdarzacampUH tathAhi mAyAcuJcatayA bhayAvahagatiH pratyarthipRthvIbhujAm mAhArASTrabhaTacchaTA raNapaTunaparyaTATyeta cet // deva-brAhmaNavarganigrahakRto dezAMsturupakA ime niSpratyUhamanorathA vitanuyurnirdevai - bhUmIsurAn // 144 // tatazca devakSoNI surahitakRte dAritamlecchapaGktermayAM sahyA kathamapi mahArASTrayUthasya ceSTA // vyAdhivyUhapratihatikRtAM vyaktamugrauSadhAnAM kAyArogyapraNayihRdayaiH kATavaM marSaNIyam // 145 // [ mahArASTra - " kathaM mahanIyamityetadevopapAdayati-mAyAcuzzrutayeti / raNe paTuH kuzalA mahArASTra bhavA mAhArASTrAsteSAM bhaTAnAM yodhAnAM "bhaTA yodhAzca yoddhAraH" ityamaraH / chaTA samUhaH, mAyayA vittA prasiddhA mAyAcuccuH tasyAH bhAvaH mAyAcuJcutA tayA " tena vittaJcupa-caNapau" iti cucuppratyayaH / yuddhakApaTyajJAnaprasiddhatvenetyarthaH / pratyarthinAM zatrubhUtAnAM kSitibhujAM rAjJAM " dasyu- zAtrava - zatravaH / abhighAti-parArAti-pratyarthi- paripanthinaH" ityamaraH / bhayAvahA bhayotpAdakA gatiH saMcAro yasyAstathAbhUtA satI, no paryaTATyeta bhRzaM punaH punarvA paribhramaNaM na kuryAt cet, paripUrvakasya 'aTa gatau' ityasya yaGantasya vidhiliGi rUpam / tadA devAzca brAhmaNAzca teSAM varga: samudAyaH tasya nigrahaM bhraSTakaraNa-dhanagrahaNAdicchalarUpaM kurvantIti tathAbhUtAH ime turuSkAH turuSkadezIyA nRpAH, niSpratyUhaH nirvighnaH " vino'ntarAyaH pratyUha: " ityamaraH / manorathaH paradhanagrahaNAdirUpo yeSAM tathAbhUtAH santaH, sarvAn dezAn nirdevabhUmIsurAn deva-brAhmaNarahitAn vitanuyuH kuryureva // 144 // tata iti / tatazca pUrvoktatrAsanivAraNa hetoreva - 3 deveti / deva kSoNIsurahitakRte deva-brAhmaNahitArthaM dAritA vinAzitA mlecchAnAM paGktiH samudAyo yena tathoktasya mahArASTrayUthasya mahArASTranRpasainyasya mayAM pRthivyAM kathamapi soDhumazakyatve satyapi saMkaTenaiva, ceSTA kRtiH sahyA sahanIyA / lokairiti parizeSAt / yathA vyAdhivyUhasya rogasamUhasya pratihataM nAzaM kurvantIti tathAbhUtAnAM ugrANi kharANi ca tAni auSadhAni ca teSAM vyaktaM prasiddhaM kATavaM kaTutvaM kAyasya dehasya Arogye praNayi anurAgayuktaM hRdayamantaHkaraNaM yeSAM tairjanaiH kathamapi marSaNIyam sahanIyam dRSTAntAlaMkAraH // 145 // , 1 'mAyAca tayA' ' catvaM mohajanakatvanaipuNyam' iti taTTippaNI. cet. 3 ' nirveda'. 4 ' pratikRti '. For Private And Personal Use Only 2 'paryaTatyeva Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 12] padArthacandrikATIkAsahitA / ityanyato vimAnaM gamayannagrato dRSTvA ka ime bahavaH samavetA mAnuSA mArgAnazeSAnapyazUnyayanti // 50 // nipuNaM nirUpya sazlAghamaGgAn vaGgAn kaliGgAnatha magadha-kurUn kosalAn kekayAn vA kAzmIrAn kuntalAnvA yavanajanapadAn kiMca pAJcAladezAn / nepAlAn keralAnvA katicana kRtinaH pANDya-tuNDIracolAn karnATAn gauDa-lATAn paragatighaTanAlampaTAH paryaTaeNnti // 146 / / kR0-are kimetAnnindanIyAnabhinandasi ! // 51 / / nAnAjAtibhavA ime kalibalAdekIbhavanto narA vairAgyAbhinayaM cirAdvidadhato varNAzramatyAginaH // nirdhUtAnaghavaidikapraNamanA niSkiMcanA vaJcanA dakSA dikSu vidikSu kukSibhRtaye bhikSATanaM kurvate // 147 // itIti / anyato'nyatra sthale vimAnaM gamayannagrataH purobhAge dRSTvA Aha ka iti / ime bahavaH samavetA ekatra militAH mAnuSAH azeSAn sarvAnapi mArgAn azUnyayanti itastataH paribhramaNena sarvadA paripUrayanti, te ke? // 50 // nipuNamavalokya nizcityAha-aGgAniti / ete katicana katipayAH kRtinaH puNyavanto ( janAH) parasya svargAdilokasya gateH prApteH ghaTanAyAM saMpAdane lampaTAH AsaktAH aGgAdIn dezAn paryaTanti paribhramanti / tatra tatra deze yAni tIrthAni yAzca devatAH santi teSAM snAnadarzanAdikarmabhirAtmAnaM pavitrIkartumiti bhaavH||146|| are iti / are vizvAvaso, etAn vastuto nindanIyAnnindAyogyAna kiM kuto hetoH abhinandasi ? // 51 // kuto vA nAbhinandanIyA ityAha-nAneti / ime nAnAjAtibhavAH anekavarNasaMbhavA api kalebalAt mAhAtmyAt ekIbhavantaH ekatra saMmilantaH, tarhi yuktamevaitat , ekIbhUya kimapi mahatkAryaM kurvantIti cettatrAha-varNAzramatyAginaH varNAzramadharmatyAgazIlAH, etena khavadharma tyaktvaivaikIbhUtAste dharmahAni vinA nAnyatkimapi kartuM zaktAH iti sUcitam / etAdRzA narAH cirAt bahukAlaparyantaM vairAgyasya indriyadamanAdirUpasya abhinayaM prakaTIkaraNaM vidadhataH, abhysttvaanumbhaavH| kurvantaH, kiMca nirdhUtaM sarvathA tyaktaM anaghAnAM niSpApAnAM vaidikAnAM vedajJAnAM praNamanaM abhivAdanaM yaistathAbhUtAH vedajJAn janAn tiraskurvanta iti yAvat / niSkicanA nAsti kiMvana dhanAdikaM yeSAM te, daridrA ityarthaH / ata eva vaJcanAyAM, parapratAraNAyAM dakSA 1 'azeSAn' ityetat kacitpustake na dRzyate. 2 'dezAn'. 3 'paryaTante'. 4 'a. bhinandayasi'. 5 nirdhUtAkhila'. For Private And Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [ mahArASTrakiMca- . vimalacaritA vizvAmitrAdayaH paramarSayo ___ bahubhiratulairbrAhmaNyaM yattapobhirupArjayan / / tadiha jahato janmaprAptaM trayIvimukheSvamI___Svahaha katicitpAkhaNDeSu pravizya hatA janAH // 148 // vi0-kathamare harebhakteSu virakteSvapyamISu sannadyasi // 52 // doSebhyo naiva bhetavyaM dRDhA cedbhaktiracyute / timirebhyo nahi bhayaM dIpazcellabhyate mahAn // 149 // kiMcaduHkhaM ca janmaduritaM ca dRDhAmavidyAm hA hanta hanti paramA haribhaktirekA // nipuNAH santaH, dikSu pUrvAdiSu, vidikSu AgneyyAdiSUpadizAsu, kukSibhRtaye udarabharaNArthaM bhikSATanaM kurvate // 147 // kiMca-vimaleti / vimalaM nirmalaM caritaM AcaraNaM yeSAM te, vizvAmitraH "mitre varSoM" iti vizvazabdasya dIrghaH / AdiH pramukho yeSAM te paramarSayaH zreSTA RSayaH atulaiH itaraiH kartumazakyaiH bahubhiH SaSTivarSasahasrasadRzabahukAlasAdhyaiH tapobhistapazvaryAbhiH, yat brAhmaNyaM brAhmaNatvaM upArjayan saMpAditavantaH, tat brAhmaNyaM iha loke janmataH prAptaM, na tu tapaAdiprayatnaiH, jahataH tyajantaH santaH trayI vimukheSu RgAdivedatrayaparAGmukheSu pASaNDeSu veda-zAstravihitakarmabhraSTeSu amISu vairAgiSu pra. vizya, taiH sahaikIbhUyetyarthaH / ete janAH hatAH bhraSTAH / ahaheti khede // 148 // kathamiti / are kRzAno ! harerviSNorbhakteSu virakteSu zabdAdiviSayaparAGmukhedhvapi, amISu dUSayitumiti zeSaH / saMnahyasi udyukto bhavasi // 52 // __ bhaktisaMpanneSu virAgayukteSu ca dharmatyAgAdirUpaM dUSaNamakiMcitkaramityAhadoSebhya iti / acyute zrIbhagavati viSNau dRDhA bhaktizcet , doSebhyaH pUrvoktebhyo naiva bhetavyaM, dRDhabhakteH purataH itare sarve'pi doSAstucchA ityarthaH / etadbhagavatA zrIkRSNenaiva bhagavadgItAyAM svamukhena pratipAditam-"sarvadharmAn parityajya mAmekaM zaraNaM vraja / ahaM tvA sarvapApebhyo mokSayiSyAmi mA zucaH" iti / etadeva prativastUpamayAha-timirebhya iti / mahAn prajvalitaH dIpaH labhyate cet , timirebhyaH andhakArebhyaH bhayaM nahi nAstyeva / prativastUpamAlaMkAraH / lakSaNamuktaM prAk // 149 // kiMca-duHkhamiti / paramottamA haribhaktiH zrIkRSNabhaktiH ekaiva, duHkhaM Adhi 1 kimare haribhakteSu'. 2 'virakteSu' kaciJcaitanna dRzyate. 3 kacidapi 'vidUpayituM' ityadhikaM dRzyate. For Private And Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 12] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| eko'pi rAghavazaraH kila saptatAlAn zailaM rasAtalamapi tvarayA bibheda // 150 // api cadhunoti nibiDaM tamaH parilunAti pApATavIM tanoti ca manorathAnupacinoti nAnotsavAn // anakti ca punaHpunarnanu manaH sudhAnijharai rvyanakti paripavitramaM vRSagirIzabhaktiH zubham // 151 // kiM bahunApUtAGgAnAM puNyagaGgAdisindhusnAnAnnAnAkSetrayAtrAparANAm // dArAgArApatyavairAgyabhAjAM sArAbhijJairAdaraH kArya eSAm // 152 / / bhautikAdikaM, janmaduritaM janmanaH Arabhya saMpAditaM pApamityarthaH / dRDhAM tyaktumazakyAM avidyA ajJAnaM ca hanti vinAzayati / hA hantetyAzcarye / atra dRSTAntamAha-rAghavasya zrIrAmacandrasya zaro bANaH eko'pi eka eva, saptatAlAn saptasaMkhyAkAMstAlavRkSAn , zailaM parvataM ca rasAtalaM pAtAlamapi, tvarayA zIghrameva bibhed| kilelyaitihye / vAlivadhAt pUrvaM sugrIvaprArthitena zrIrAmacandreNaitat khasAmarthyaprakaTanArtha kRtamiti zrIrAmAyaNakathAtrAnusaMdheyA / dRSTAntAlaMkAraH // 150 // kiMca-dhunotIti / vRSagirIzaH zrIveGkaTAcalanivAsI zrInivAsaH athavA vRSasya giriH parvataH zrIzailaH tasyezo mallikArjunaH, vRSa iva giriH zubhraH kailAsaH tasya IzaH zrIzaMkara iti vaa| tasmin kasminnapi bhaktiH kii| nibiDaM sAndraM tamaH ajJAnaM dhunoti vinAzayati / pApAnAM aTavI araNya tatsadRzaM samUha mityarthaH parilunAti sarvatazchinatti / manorathAn tanoti vistArayati / nAnotsavAn anekavidhAnAnandAn upacinoti vardhayati / punaH punaH manaH sudhAnirjharaiH amRtapravAhaiH saha anakti saMyojayati / nanu nizcayena / IzabhaktyA svargaprAptirbhavatIti bhAvaH / paripakrimaM phalAbhimukhaM sat,paceH"dvitaHkriH" iti kriprtyyH| tadantAca "kermap-" iti map / zubhaM zubhaphalAvahaM vyanakti sNpaadyti| samuccayanAmAlaMkAraH / "tatsidbhihetAvekasminyatrAnyattatkaraM bhavet / samuccayo'sau sa tvanyo yupagadyA guNakiyA" iti tallakSaNAt // 151 // kimiti / bahunAdhikena ukteneti zeSaH / kiM kiM phalaM, sArameva saMkSepeNa kathayAmIti bhAvaH / pRteti / nAnAkSetreSu kAzI-prayAgAdibahuSu puNyakSetreSu yAtrAyAM gamanarUpAyAM parANAmAsaktAnAM ata eva puNyAsu pavitrarUpAsu gaGgA AdimukhyA yAsu tAsu 1'saptasAlAn', For Private And Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [Andhradeza vizvaguNAdarzacampU:- atha AndhradezavarNanam 13. iti vimAnamanyataH samAnayan nipuNaM vibhAvya suzobhanakramakaraiH sevito jIvanArthibhiH / / madhyasthavADavo rAjatyAndhradezo naMdIzavat // 153 // kR0-aye kiM prazaMsasyapayAtamaryAdamamuM dezam ? // 53 // pazyagrAme grAme nivasati cirAtsvAmibhAvena zUdro bhRtyo bhUtvA paThati gaNanAM brAhmaNastasya pArthe / sindhuSu nadISu snAnAt pUtaM zuddhiyuktaM 'pUJ pavane' ityasmAt bhAve ktapratyaye arza. aaditvaanmtvrthiiyo'cprtyyH| ajhaM zarIraM yeSAM teSAm / tata eva ca dArAH striyazca agAraM gRhaM ca, etaddhanAderapyupalakSaNam / apatyAni putrAzca teSu vairAgyaM anAsakti bhajanti kurvantIti tathAbhUtAnAM, eSAM janAnAM sArAbhijJaiH sadasadvivekayuktairjanaiH AdaraH kAryaH kartavyaH // 152 // suzobhaneti / ayaM AndhradezaH jIvanaM upajIvikAM jalaM ca arthayanti icchantIti jIvanArthinaH taiH su uttamAni zobhanAni kalyANAni yebhyastAn kramAn AcArAn kurvantIti tatkarAstairjanaiH, pakSe suSTha zobhA yeSAM te suzobhAH te ca te nakA matsyavizeSAzca makarAzca tairjalajantubhizca sevitaH adhiSThitaH, madhyasthA madhye vartamAnAH vADavAH brAhmaNA yasya pakSe madhye sthito vADavo vADavAgnizca yasyetyarthaH / nadIzavat samudravat rAjati zobhate / atra 'nadezavat' iti pAThAntaraM prakalpya nadezavat samudravat' iti, AndhradezaH dezavat anyadezavat na rAjati,api tu sarvottamatayA rAjati' ityapyarthAntaraM kurvanti kecit / atra zliSTopamAlaMkAraH // 153 // aye iti / aye bho, apayAtamaryAdaM tyaktavarNAzramarItimamuM dezaM AndhradezaM, kiM kuto hetoH prazaMsasi ? // 53 // __ grAma iti / zUdraH khAmibhAvena prabhutvena upalakSitaH, grAme grAme, vIpsAyAM dvirbhaavH| cirAt nivasati / tasya zUdrasya pArzve bhRtyaH gaNakasaMjJayA upalakSitaH, sevako bhUtvA brAhmaNaH gaNanAM grAmAya-vyayasaMkhyAM paThati / marau deze sara iva kvApi kutrApi vedAdhyAyI kazcidekaH syAt yadi vartate cet , asau vedapAThakaH atra 1 'na-dezavat'. For Private And Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 13] padArthacandrikATIkAsahitA / vedAdhyAyI sara iva marau kvApi kazcidyadi syA datrAmaMtraprakarakaraNe vartate'sau niyuktaH // 154 // kiMca mahArASTe dRSTA doSA atrApyatideSTavyAH // 54 // vizvAvasuH-vayasya, maivaM vAdIH // 55 // mA nAma yakSata makhairanadhairihAmI mo cAdhigISata vacAMsi ciraMtanAni // deveSu bhaktiravanitridazeSu caiSAM vizrANanaM ca vividhAn vidhunoti doSAn // 155 // pazya tAvadeteSAM bhAgyavattAm // 56 // romAvalyA tapanasutayA ramyahAradhunadyA hRdyAstuGgastanagirijuSo nAbhivApImanojJAH // Andhradeze amatrANAM malinapAtrANAM prakare saMkSAlane karaNe karmaNi niyuktaH san , vartate / atinIcavRttyA jIvatItyarthaH // 154 vayasyeti / vayasya bho mitra, evamuktaprakAraM dUSaNaM mA vAdIH mA vada 'vada vyaktAyAM vAci, ityasmAt mAGayoge "mADi luG" iti luDi "na mAjhyoge" ityaDAgamAbhAvaH // 55 // meti / iha Andhradeze amI brAhmaNAdayaH trayovarNAH, anadhaiH makhairyajJaiH mA yakSata na yajantu / nAmetyanAdare / sarvatra atisarge loT / atisargaH kAmacArAnujJA / kiMca ciraMtanAni purAtanAni vacAMsi vedavAkyAni ca mAdhigISata na paThantu nAma / tathApi deveSu zrIviSNvAdiSu bhaktiH, avanitridazeSu brAhmaNeSu niSaye vizrANanaM dAnaM ca "vizrANanaM vitaraNaM sparzanaM pratipAdanam" ityamaraH / eSAmAndhradezyAnAM, samastAn doSAn sarvAn pUrvoktAna vidhunoti nivArayati // 155 // pazyati / eteSAM AndhradezIyAnAM anyAmapIti zeSaH / bhAgyavattAM agre vakSyamANAM pazya tAvat // 56 // romaavlyeti| atra upamAprAyapAThAt , tapanasutayA yamunayeveti vyavahito'pi ivazabdo'nuSaJjanIyaH / romAvalyA, ramyeNa hAreNa dhunadyA gnggyevetyupmitsmaasH| 1 kacitpustake 'patrAmatraprakarakaraNe' iti pATho dRzyate / asmiMzca pAThe"patraM palAzaM chadanam' "pAtrAmatraM ca bhAjanam" iti kozAt patrANAM palAzAnAM amatraM pAtraM 'patrAvalI' iti mahArASTrabhASAyAM prasiddhaM, tasya prakaraH samudAyaH tasya karaNe iti vyAkhyeyam / kvacitkacit dRzyante cAdhunAtanAnAM dhanikAnAM gRhasthAnAM gRhe mukhena vedapAThaM kurvantaH patrAvalIkaraNe niyuktAstadAzritA vaidikaaH| 2 'mAvAdhigItavacanAni'. 3 'hArA'. 4'stanagirijuSira'. For Private And Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 96 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampUH bhUmermUrtIriva vasumatIrbhuJjate bhAgyavantaH kSoNIpAlA iva yuvajanAH kAmamAndhrIH purandhrIH // 156 // [ Andhradeza zRNu tAvat- ko vA kalpartarorguNaH sumanasAM yatsvAzritAnAmasau sArAMzAn harateH prasahya madhupAn dhatte mahAmodaitaH // karNe tvarjunakIrtihAniparatA kAlAmbude garjanam nIrandhraM punarAndhradezanRpatiSvAste'naghaM sparzanam // 157 // samantAdavalokya-- [vayaMsyAtra godAvarItIre keSAMcideSAmavanIdiviSadAmati zivapUjAlolupatAM pazya / / 57 // evamagre'pi / hRdyAH manojJAH tuGgau stanau girI iva tau juSanta iti tathoktAH / nAbhiH vApIva tayA manojJAH vasuH kAntiH vasu dhanaM ca tadvatIH, "vasunI devabhedAbhi-bhAyoR - baka- rAjasu / klIbaM vRddhayauSadhe zyAle rai ratne madhure triSu" iti medinI / ata eva bhUmeH mUrtIriva sthitAH AndhrIH AndhradezajAH purandhrIH kuTumbinIH striyaH, kSoNIpAlA iva sthitvA bhAgyavantaH yuvajanAH atratyAH taruNAH, kAmaM bhuJjate anubhavanti / atratyAnAM strIpuMsAnAM saundarya lokottaramiti bhAvaH / upamAlaMkAraH // 156 // 1 ka iti / asau kalpavRkSaH svamAtmAnaM AzritAnAM sumanasAM viduSAM devAnAM puSpANAM ca / sArAn zreSThAn aMzAn dhanarUpAn makarandarUpAMzca bhAgAn prasahya balAtkRtya, harataH madhupAn madyapAyinaH bhRGgAMva, mahAmodataH atisugandhena ca atisantoSeNeti vA upalakSitaH dhatte / zirasIti zeSaH / saMmAnayatItyarthaH / iti yat, asau zirasi madhupadhAraNarUpaH kalpataroH ko vA guNaH na ko'pi / kiMtu doSa evetyarthaH / svasevakaiH vidvaddhanApaharaNasya kirAtarAjaprAyatAsUcakatvAditi bhAvaH / karNe sUryaputre tu dAtari arjunAyAH zubhrAyAH, arjunasya pArthasya ca kIrterhAnau paratA Asaktirasti / ayaM doSastasminnAstItyarthaH / evamagre'pi kAlAmbude vArSikameghe garjanaM svakatthanaM stanitaM ca asti / AndhradezanRpatiSu punaH nIrandhraM avicchinnaM sparzanaM dAnaM, anaghaM uktadoSarahitaM sat Aste jAgarti / vyatirekAlaMkAraH " upamAnAdyadanyasya vyatirekaH kaH sa eva saH / " iti talakSaNAt // 157 // vayasyeti / vayasya bho mitra, atrAsmin godAvarItIre / keSAMcideSAM dRzyamAnAnAM avanIdiviSadAM brAhmaNAnAM, ati atyantaM zivapUjAyAM lolupatAM AsaktiM pazya // 57 // 1 'kalpatarau '. 2 ' dadhataH '. 3 ' mohata : ' 4' samaM,' 'sphuTaM,' 'ghanaM' 5 ita Arabhya 159 lokaparyanto granthastAvannopalabhyate Adarzapustake / atraiva mudrite ekasmin pustake upalabdhaH sa tathaivAsmAbhiH saMgRhItaH / For Private And Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 13 ] padArthacandrikATIkAsahitA / godAvarI vimalatIrthakRtAvagAhA liGgeSu saikatamayeSu zivaM vibhAvya // bhaktyA tilAkSatasumairapi bilvapatrai ra mihAvanisurAH parikurvate'mI // 158 // sabhaktyudrekamnamAmi girinandinIramaNapAdapUjAhRtA mitAghanikarAn karAJcitavarAkSamAlAn sadA / / amUnamalacetasazzama-damAdiyogAvahAn zruterguNanikAnikAmaparipUtavaktrAmbujAn // 159 / / aho kRSNAgodAvarImadhyamadhyAsInAnAmamISAM vaidikAnAmabhinandanIyo'yamanapAyaH saMpradAyaH // 58 // nigamapAThanirAkRtaduSkRtA nayavido bahavo'tra dharAsurAH / godAvarIti / iha godAvarItIre amI avanIsurAH brAhmaNAH, godAvaryA nAma nadyAH vimale tIrthe jale kRtAvagAhAH kRtasnAnAH santaH saikatamayeSu vAlukAnirmiteSu liGgeSu / "sikatAH syurvAlukApi" itymrH| zivaM bhaktakalyANadAyinaM zrIzaMkara vibhAvya dhyAtvA, bhakyopalakSitAH tilamidhaH akSataiH sumaiH puSpaiH, bilvapatrairapi karaNaiH / arcI pUjAM paritaH kurvate / tilAdibhiH zivapUjanaM atyantazreyaHsaMpAdakam / taduttam- "bilvapatraiH prazastairvA puSpairvA tulasIdalaiH / tilAkSatairyajedevaM jIvanmukto na saMzayaH // " iti // 158 // __ namAmIti / girinandinIramaNasya pArvatIpateH pAdayoH pUjayA hRtaH amitAnAM aparimitAnAM aghAnAM pApAnAM duHkhAnAM vA nikaraH rAziH yeSAM tAn / sadA kare aJcitA saMgatA varA ca akSamAlA akArAdihakArAntavarNapratinidhirmAlA rudrAkSasphaTikAdinirmitA yeSAM tAn / zrutervedasya guNanikayA adhyayanAvRttyA nikAmaM atyantaM paripUtaM pavitritaM vaktrAmbujaM mukhakamalaM yeSAM tAn / amalacetasaH ata eva zamaH antarindriyanigrahaH,damaHbAhyendriyanigrahaH tAvAdiryeSAM tAdRzAn , yogAn, muktyupAyAn Avahanti sampAdayantIti tathoktAnamUn godAvarItIravAsinaH, namAmi // 159 // aho iti / aho ityAzcarye / kRSNA ca godAvarI ca tayormadhyaM madhyabhAgamadhyAsInAnAM adhiSThitAnAM amISAM vaidikAnAM vedavidAM, anapAyaH apAyarahitaH satatapra. calita ityrthH|ayN saMpradAya AcAraH abhinandanIyaH prshNsaahH|astiiti zeSaH // 58 // nigameti / nigamAnAM vedAnAM pAThena nirAkRtaM dUrIkRtaM duSkRtaM pApaM yaistthaabhuutaaH| nayavidaH zAstrajJAH ata eva mukundaH zrIviSNureva paraM mukhyaM ayanaM prApyasthAnaM For Private And Personal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [Andhradeza prativasantamupAttamakhAH sukham prativasanti mukundaparAyaNAH // 160 // atratyAnAmadhikAravyApAraniratAnAmapyayaM khalvakalako niyamaH // 59 // Azrayitavyo narapatirAjayitavyAni bhUrivittAni // ArabdhavyaM vitaraNamAnetavyaM yazo dezakhapi dizAsu // 161 // kR0-samantAdavalokyahanta saMtatamatyantaduritaniratA yavanA eva tAvadamISu viSayeSu prAcuryataH paryaTanti / pazya sakhe // 60 // avanAvatItapavanAzvazobhino bhavanAgazAyibhavanAvamardinaH / / savanAdidharmalavanAya dIkSitA yavanAzvaranti bhuvnaatibhiissnnaaH||162|| vi0-satyamevamathApyeteSu turuSkayavaneSvananyasAdhAraNavikramaM guNamamuM gRhANa // 61 // yeSAM te tAdRzAH, bahavaH dharAsurAH brAhmaNAH, atra godAvarItIre vasante vasanta Rtau prativasantaM, upAttamakhAH kRtayajJAH santaH, sukhaM yathA tathA prativasanti / "vasante. vasante jyotiSA yajeta" ityAdizrutyA vasantAdiRtubhedena yajJakarma vihitam // 16 // kiMca atratyAnAmiti / atratyAnAmadhikAravyApAraniratAnAM rAjakIyakAryatatparANAmapi, ayaM dRzyamAna: khalu akalako nirmala: niyamaH vrataniSThA // 59 // Azrayitavya iti / narapatiH rAjA AzrayitavyaH, bhUrINi bahUni "prabhUtaM pracuraM prAjyamadabhraM bahulaM bahu / puruhUH puru bhUyiSThaM sphAraM bhUyazca bhUri ca" ityamaraH / vittAni dhanAni ArjayitavyAni, vitaraNaM dAnaM ArabdhavyaM kartavyaM yazaH dazadizAsu AnetavyaM prApayitavyaM ca / iti niyama iti saMbandhaH // 161 // hanteti / hanteti khede / saMtataM nirantaraM atyante durite deva-brAhmaNadroharUpe mahApApakarmaNi niratA AsaktAH yavanA mleccha jAtIyA eva tAvadamISu viSayeSu AndhradezeSu, prAcuryataH bAhulyena paryaTanti paribhramanti // 6 // avanAviti / atItaH vegena nirjitaH pavanaH vAyuH yaistaraizvaiH zobhanta iti zobhinaH / bhavasya zivasya, nAgazAyinaH viSNozca, bhavanAnAM AlayAnAM avamardinaH pAtayitAraH / savanAdInAM yajJapramukhAnAM dharmANAM varNAzramadharmANAM, lavanAya nAzAya dIkSitAH kRtanizcayAH, ata eva bhuvanasya lokasya atibhISaNAH yavanAH mlecchAH, avanau AndhradezabhUmau sarvatra caranti // 162 // satyamiti / satyameva 'bhava-nAgazAyi.' ityAdinA pratipAditaM dUSaNaM astyeva, 1 dharmaniratAnAm'. 2 'bhUpati'. 3 'dazApi dizaH'. For Private And Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 13 ] padArthacandrikATIkAsahitAM / 99 yuddhAya pramilantu hanta paTavo yodhAH sahasrAdhikA yadyako'pi balAtturuSka-yavaneSvArUDhaghoTo bhaTaH // nistriMzaM parikampayan vakaTakAnniSkAmati krodhataH sarve te kRpaNAstRNAnyazaraNA khAdanti sIdanti ca // 163 // kiMca pibantu madirAmamI paritudantu dezAnaho __ harantu parasundarIrapalapantu vedAnapi // tathApi ca mRdhAGgaNe tRNavadeva muktvA tanum haThAdvidadhate marutpurakapATikoddhATanam // 164 // athApi eteSu turuSkayavaneSu turuSkadezIyayavanajaneSu, anyasAdhAraNaH itarajanasadRzaH na bhavatItyananyasAdhAraNaH sa cAsau vikramaH parAkramastadrUpaM amuM guNaM gRhANa // 61 // yuddhAyeti / paTavaH raNe samarthAH sahasrAdadhikAH asaMkhyAtAH yodhAH turuSka. yavanabhinnajAtIyAH yoddhAraH, yuddhAya yuddhaM kartum " kriyArthopapada-" ityAdinA caturthI / pramilantu saMgacchantAm / atisarge loT / hanteyAzcarye tadA turuSkeSu yavaneSu madhye, nirdhAraNe saptamI / eko'pi kimuta dvitrAdayaH / bhaTaH yoddhA ArUDhaH ghoTaH azvaH yena sa tathoktaH san , nistriMzaM khaGgaM "tUNyAM khaGge tu nistriMza-candrahAsAsiriSTayaH" ityamaraH / parikampayaMzca san svakaTakAt svasainyAt , balAt vegAt, krodhataH krodhena ca niSkAmati nirgacchati yadi / tadA te pUrvoktAH sarve bhaTAH azaraNAH rakSakarahitAH ata eva kRpaNAH dInAzca santaH, tRNAni khAdanti bhakSayanti, sIdanti viSaNNA bhavanti ca / tRNabhakSakAn valmIkArUDhAMzca vIrAstyajantIti prasiddheriti bhAvaH // 163 // pibantviti / yadyapi amI turuSkA yavanAzca madirA madyaM pibantu, dezAn paritudantu trAsayantu, pareSAM sundarIH striyaH harantu, vedAn taduktakarmANi apalapantu dUSayantu |apiH samuccaye / sarvatra atisarge loT / atisargaH kAmacArAnujJA / tathApi mRdhAGgaNe yuddhadeze tanuM zarIram / castvarthaH / tRNamiva tRNavat muktvA tyaktvA, haThAt balAt marutAM devAnAM puraM khargastasya kapATikAyAH kapATasya udghATanaM vidadhate kurvantyeva / bhagavatA zrIkRSNenApyetadevoktamarjunaM prati-"hato vA prApsyasi svarga jitvA vA bhokSyase mahIm" iti // 164 // 1 'bahavo'. 2 'raNAGgaNe'. For Private And Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 100 vizvaguNAdarzacampU:- [karNATadezaatha karNATadezavarNanam 14. iti vyomayAnamanyataH spandayannagrato dRSTvA sapratyabhijJamkarNATadezo yaH pUrva karNadezamabhUSayat // sa eSa sAmprataM pazya cakSuSobhUSaNAyate // 165 // locanAsecanakaM kila dezasyAsya rAmaNIyakam // 62 // yugmakampratinagaramihArAmAH pratyArAmaM pacelimAH kramukAH // prasavAH pratikramukamapyutsarpati madhutatiH pratiprasavam // 166 // pratimadhubindu milindAH preDanti pratimilindamArAvAH // pratyArAvaM sudRzAM madA udArAH pratimadaM madanaH // 167 // atha karNATadezavarNanaprastAvArthamAha-itIti / vyomayAnaM vimAnaM atyantaH spanda. yan gamayan , agrataH agrabhAge dRSTvA, pratyabhijJA purovartini pUrvajJAnaviSayAbhedAvagAhi jJAnaM tatsahitaM yathA tathA / praahetishessH| karNATeti / yaH karNATo nAma dezaH pUrva karNadezaM dhotrabhAgaM, abhUSat alaMkR. tavAn zruta ityarthaH / sa eSaH karNATadezaH cakSuSobhUSaNAyate alaMkAravadAcarati dRzyata iti bhAvaH / sAMprataM idAnIM "etarhi saMpratIdAnImadhunA sAMprataM tathA" ityamaraH pazya / tamiti zeSaH // 165 // - locaneti / asya karNATanAmno dezasya rAmaNIyakam ramaNIyatvam locanayoH netrayoH AsecanakaM ciraM darzanepi tRptyAjanakaM / "tadAsenakaM tRpternAstyanto yasya darzanAt" ityamaraH / kila nizcayena // 62 // rAmaNIyakameva yugmakenopapAdayati-pratinagaramiti / iha karNATadeze nagare nagare iti pratinagaram / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / evamagre'pi / ArAmAH upavanAni / " ArAmaH syAdupavanaM " ityamaraH / pratyArAmaM pratyupavanaM ca, vAkyatraye'pi vilasantIti yojyam / pacelimAH pAkAbhimukhAH, kramukAH pUgavRkSAH pratikramukaM ca prasavAH puSpANi, "syAdutpAde phale puSpe prasavo garbhamocane" ityamaraH / prati. prasavaM ca madhunaH makarandasya tatiH bindusamUhaH, pratimadhubindu ca milindAH bhramarAH preDanti bhramanti / pratimilindaM pratibhramaraM ca ArAvA gujaravAH bhavantIti zeSaH / pratyArAvaM pratiguJjAravaM ca sudRzAM stroNAM udArAH mahAntaH, madAH vilAsAH pratimadaM ca madanaH kAmaH, udbhavatItyarthaH // 166 // 167 // 1 "dvAbhyAM yugmamiti proktaM tribhiH zokairvizeSakam / kAlApakaM caturbhiH syAt tadUrva kulakaM smRtam / ". 2 utsarjati'. For Private And Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 14] padArthacandrikATIkAsahitA / kRzAnu:-hanta kathamabhinandayasi nindanIyamamuM dezam // 63 // tathAhi veda-vaidika-vidveSadUSitA bhasmarUSitAH / / caNDAH santyatra pAkhaNDA liGgAliGgitavakSasaH // 168 // AkarNaya tAvadanyadapyamISAmapacaritam // 64 // . ziraH purArerdvijarAjapAdadivyAmRtaiH siktamitIrNyayeva // zUdrA ime liGgadharAH khayaM tatsvapAdatoyaiH slapayanti kaSTam // 169 // vi0-sakhe maivaM saMgadiSThAH / yadasmindeze yaduzailaprabhRtIni divyakSetrANi dRzyante // 65 // hanteti / hanta nindanIyaM nindituM yogyaM amuM dezaM, kathamabhinandayasi Anandayasi / etaddarzanena AnandaM karoSItyarthaH // 63 // vedeti / vedAnAM vaidikAnAM ca vidveSeNa dUSitAH doSayuktAH, bhasmanA bhUtyA "bhUtibhasita-bhasmani" ityamaraH / rUSitAH viliptazarIrAH, ata eva caNDAH bhayaMkarAH kopayuktA vA / pAkhaNDAH vedazAstrabhraSTAH, liGgaiH rUpyamayaiH AliGgitAni vakSAMsi yeSAM tathAbhUtAH, arthAt ' liGgAIta' iti mahArASTrabhASAprasiddhA lokAH / eteSAM hi vakSasi-liGgadhAraNaM kulaparaMparAprAptam / atra karNATadeze santi // 16 // AkarNayeti / apacaritam durAcAraH / anyatsugamam // 64 // ete lokA hi khapAdodakena zaMkaramabhiSiJcanti, ayameva teSAM mahAnanAcAraH iti sotprekSamAha-zira iti / purAreH zrIzaMkarasya ziraH dvijarAjasya brAhmaNazreSThasya pAdayoH, dvijarAjazcandraH " dvijarAjaH zazadharaH" ityamaraH / tasya pAdAnAM kiraNAnAM ca iti vA / kiMvA dvijasya pakSiNa: arthAt garuDasya rAjA adhipatirviSNuH tasya pAdasaMbandhIni yAni divyAmRtAni gaGgAjalAni taiH, pakSe pIyUSaiH,pakSe zuddhajalairiti ca / atra mudritaikasminpustake dvijarAjazabdasya brAhmaNazreSTha ityarthAntaraM TIkAkAroktaM TippaNIkAreNa 'gaGgAyAH brAhmaNapAdajalatvena kutrApi prasiddhyabhAvAt' iti hetu puraskAreNa khaNDitam / paraM ca tena TIkA naivasamyagavalokiteti pratibhAti / TIkAyAM 'dvijarAjapAdadivyAmRtaiH' ityetaddhaTakadivyAmRtazabdasya divyajalairityevArthaH kRtaH, natu gaGgAjalairiti / kiMca 'IrSNayeva' ityutprekSAkhArasyArtha tAdRzArthakaraNameva yuktataram / na hi tAvat candreNa saha teSAmA saMbhavati / nApi viSNunA saha / zaivamatAbhimAninaste zrIviSNuM mA bhajantu, paraMtu na tasmai Iya'nti / tAdRzasAmarthyAbhAvAt / iti mamAbhipretam / atrApi yuktAyuktavivecanaM vidvadadhInam / siktaM abhiSikaM itI. ya'yaiva akSamayaivetyutprekSA / "akSAntirIAsUyA tu" ityamaraH / ime zUdrAH anena teSAmanadhikArivaM dyotitam / svayaM liGgadharAzca santaH tat zivaziraH khapAdatoyaiH svakIyacaraNodakaiH snapayanti abhiSiJcanti / kaSTam anyAyyam // 169 // sakha isyAdi / maivaM saMgadiSThAH mA vada / 'gadI devazabde' iti caurAderubhaya1 'maivaM vAdIH', 'maivaM saGgiriSThAH'. For Private And Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [karNATadeza'duritamavanatAnAM durnirodhaM nirundhan sitamatibhiratandraiH sevyamAno munIndraiH / / yadugirirayamindhe yatra nArAyaNAtmA vilasati kila harSa nIlameghaH pravarSan // 170 // sabhettyunmeSam.... yadugiritaTAgArA khArAjamauliparisphura... maNigaNamahodhArAnIrAjitAbhisaroruhA // navajaladharAkArA nArAyaNAhvayabhUSitA niravadhidayAsArA sA rAjate paradevatA // 171 / / padino dhAtormAyoge luGi Atmanepade rUpam / " anityaNyantAkSurAdayaH " iti pakSe NijabhAvaH / yat yasmAt asmin deze yaduzaila: 'nArAyaNapuram ' iti bhASAprasiddhaH / prabhRtiH pramukho yeSu tAdRzAni divyakSetrANi dRzyante / anena divyakSetrasa. tvAdevAyaM dezo na dUSaNIya iti sUcitam // 65 // duritamiti / avanatAnAM bhaktyA namrANAM dunirodhaM nAzayitumazakyaM, duritaM pApaM nirundhan vinAzayan , ato hetoreva sitamatibhiH zuddhabuddhibhiH atandraH Alasyarahitaizca, munIndraH sevyamAnaH san ,ayaM yadugiriH yaduzailaH inddhe prkaashte| yatra yasmin parvate nArAyaNAtmA bhagavadviSNurUpaH nIlameghaH harSamAnandaM pravarSan san, vi. lasati kila zobhate / etena bhagavato megharUpavarNanena "megha-parvatayorabdhi-candrayodRSTiramyayoH / shikhi-toydyoloke siddhA maitrI khabhAvataH" ityaucitI pradarzitA // 170 // yadugirIti / yadugirestaTaM zikharaM agAraM nivAsabhavanaM yasyAH sA "bhavanAgA. ramandiram" ityamaraH khArAjasya khargAdhipaterindrasya maulau mastake parisphurantaH prakAzamAnA ye maNigaNA ratnasamUhAsteSAM yAni mahAMsi tejAMsi teSAM dhArAbhiHparaMparAbhiH nIrAjite pradIpte abhisaroruhe caraNakamale yasyAH sA / arthAnnamaskArAvasare iti jJeyam / etenendrAdayo'pyetaddarzanArthamatrAgacchantItyato'tizayamAhAtmyamasya pa. rvatasya sUcitam / navajaladharasya nUtanameghasyevAkAro yasyAH sA, niravadhiniHsImA dayAsAraH kRpAsAmarthya yasyAH sA, nArAyaNa ityAhvayena nAmnA bhUSitA etAdRzI sA paradevatA rAjate zobhate // 171 // 1 'durnivAraM'. 2 'atantraiH'. 3 nivasati'. 4 'punaHsavismayam'. 5 'marakata'. 6 "nirupama', 'nirupadhi'. For Private And Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 14 ] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - padArthacandrikA TIkA sahitA / punaH savismayam -- yaH prabhuryAdavakSmAbhRtpuraskRtyA purA babhau // adhunA yAdavakSmAbhRdadheH kRtyA sa bhAtyaho // 172 // sazlAgham bhUbhRtyasmin pakSirAjena pUrva zvetadvIpAdAhRtAM zvetamRtsnAm // dhanyA nityaM dhArayanto lalATe mAlImasyaM mAnasaM nirmRjanti // 173 // kiMca 103 viSNupadyAkalanayA vizruto vimalAzayaH // kAsArosa haratyenaH kaviH kaMsAribhAgiva // 174 // iti vimAnamitaratra parispandayan sAnandam-rajatapIThapuraM nanu kAJcanazriyamidaM vahate mahadadbhutam / iha vasan zubharIrtivaho budhaH paramayogata eva virAjate / / 175 / / kiMca ya iti / yaH prabhuH nArAyaNaH purA kRSNAvatAre yAdavAnAM kSmAbhRdrAjA ugrasenaH tasya puraskRtyA rAjyapradAnarUpapUjayA, yAdavAnAM tu yayAtizApAt rAjyAsanAnarhatva - miti bhAvaH / yayAteH zApaprakArastu zrImadbhAgavatasya navamaskandhato jJAtavyaH / kRSNenograsenAya rAjyaM kathaM samarpitamityapi bhAgavatadazamaskandhapUrvArddhato'vagantavyam / bhau zuzubhe / sa eva nArAyaNaH adhunA sAMprataM yAdavakSmAbhRto yaduzailasya, adhaHkRtyA adhobhAgakaraNena bhAti / aho Azcaryamidam / zleSeNa virodhaalNkaarH|| 172 // bhUbhRtIti / asmin bhUbhRti parvate " bhUbhRdbhUmidhare nR ityamaraH / pUrvaM kRtayuge zvetadvIpAt, pakSirAjena garuDena AhRtAmAnItAm, zvetamRtsnAM zvetamRttikAm gopIcandanarUpAm / mRtsA mRtsnA ca mRttikA " ityamaraH / nityaM lalATe mastake tilakarUpeNa dhArayantaH ata eva dhanyAH puNyavantaH santaH, mAlImasyaM malImasameva mAlImasyaM khArthe SyaJ / malinamityarthaH / mAnasaM manaH 'mAnasAt' iti pAThe mAlImasya malinatvamityarthaH / nirmRjanti zodhayanti 173 // "" 88 viSNupadyeti / kiMca viSNupadyAH gaGgAyAH " gaGgA viSNupadI jahvatanayA" ityamaraH / viSNoH saMbandhipadyAnAM zlokAnAM AkalanayA saMgatyA racanayA ca, vimala: nirma-la: AzayaH abhiprAyaH sthAnaM ca yasya saH, ata eva vizrutaH prasiddhaH / kAsAraH sarovaraM, atra yaduzaile kaMsAriM zrIkRSNaM bhajatIti kaMsAribhAkU zrIkRSNabhakta ityarthaH / kaviriva enaH pApaM harati / upamAlaMkAraH // 174 // itIti / parispandayan gamayan / sugamamanyat / rajateti / rajatapIThaM nAma puraM nagaraM ' suvanUru ' iti karNATabhASAnAma / idaM 1 ' adhaH kRtvA'. 2 'mAnasAnni', 'mAnase' 3 ' vistuto'. 4 ' zubharItira ho'. For Private And Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [karNATadezapunaH sazlAghamacchairdvijendraramRtAbhilASAdAsevito bhuvyabhijAtakIrtiH / / AnandatIrthAhvayamatra kazcidanvarthayannAvirabhUnmunIndraH // 176 // kR0-astu tAvadevamathApyadasIyadarzanAnuvartinAmadhunAtanAnAM dvijAnAmapi bahava AkarNyatAmapacArAH // 66 // satatamakRtasaMdhyopAstirabhyastazAstraH savitari gatabAlye kAlyasaMdhyAmupAste // tadapi bhuvi na mAnyaM manyate dhanyamanyam tyajati vihitahAnAtsAdhvasaM mAdhvasaMghaH // 177 / / kAJcanasya suvarNasya zriyaM zobhA pakSe kAMcana avarNanIyAM zriyamiti ca, vahate dhAraya. ti / etanmahadadbhutam mahadAzcaryam / rajatasya kAJcanazobhAdhAraNatvamatyantAzcaryAvahamiti bhAvaH / kutaH iha rajatapIThapure vasan vAsaM kurvan , zubhAM rItiM AcAraM ArakUTaM ca vahatIti tadvahaH " rItiH striyAmArakUTaH" ityamaraH / paramazcAsau yogaH samAdhiH tena, saarvvibhktikstsiH| pakSe paraM ayasi lohe gataH prApta eveti ca / budhaH AnandatIrthanAmA jJAnI virAjate zobhate // 175 // ___ acchairiti / acchaiH zuddhAntaHkaraNaiH zubhaizca dvijendraiH brAhmaNazreSThaiH pakSizreSThaiH rAjahaMsAdibhizca amRtasya mokSasya jalasya ca abhilASAt icchAyAH, hetau pnycmii| AsevitaH , bhuvi abhijAtA kIrtiryazaH paGkazca yasya saH ata eva AnandatIrthamiti AhvayaM nAma anvarthayan yathArtha kurvan , atra kazcinmunIndraH AvirabhUt prakaTo babhUva // 176 // astviti / astu tAvadevaM tvaduktaprakAra,athApi amuSya AnandatIrthasya saMbandhi adasIyaM tacca taddarzanaM zAstraM ca tadanuvartinAM tadanusAriNAM adhunAtanAnAM, idAnIMtanAnAM dvijAnAM brAhmaNAnAmapi, AkarNyatAM bahavaH na tu ekaH, apacArAH anAcArAH // 66 // satatamiti / madhvasya AnandatIrthasyeme mAdhvAH teSAM saMghaH samudAyaH, satataM nirantaraM akRtA nAcaritA prAtaHkAlavihitAyAH saMdhyAyAH upAstiranuSThAnaM yena tathAbhUtaH sanneva, abhyasta zAstraH sannapi, na tu ajJaH, savitari sUrye, gataM bAlyaM udayAvasthA yasya tathAbhUte sati, kAle prAtaHkAle vihitA kAlyA sA cAsau saMdhyA ca tAM upAste / tathA ca etAdRzasaMdhyAnuSThAnaM niSphalameva / "uttamA tArakopetA madhyamA luptatArakA / adhamA sUryasahitA prAtaHsaMdhyA tridhA smRtA // " iti smRteH / tadapi evamanAcAraM kurvannapi,bhuvi anya matAntarasthaM mAnyaM vidvAMsamapi, dhanya yathoktakarmAnuSThAnAdinA puNyavantaM ca na manyate / tasya mahattvaM naiva gnnytiityrthH| api ca 1'uccai'. For Private And Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 14] padArthacandrikATIkAsahitA / kiMcagAyatrI sahasA jahadbhagavatIM yajJopavItaM tyajan muJcan kiMca zikhAM virakta iva yaH saMprAptaturyAzramaH // ArUDhazcaturantayAnamabhayo hA hanta dezAntare varthAnAmupasaMgrahAya vicaratyeSo'pyamISAM guruH // 178 // aho mahAneSa vyAmoho viduSAmapi kalimAhAtmyAt // 67 // pazyayasya kApi vilokane savasanaM snAnaM budhaiH smaryate yasyAnnagrahaNe ca niSkRtitayA cAndrAyaNaM coditam // tasya pratyuta vAhanasthitayatedRSTirvimuktipradA tasyAnnaM ca samastapApahRditi pratyeti vidvAnapi // 179 // vihitasya kAle saMdhyAdyanuSThAnasya hAnAt tyAgAt , sAdhvasaM pAralaukikabhayaM ca tyajati / arthAt zAstrAdikamabhyasyApi nAstika ivAcaratIti tAtparyam // 177 // gAyatrImiti / kiMca yaH sahasA avivekena bhagavatI jJAnasaMpAdayitrI gAyatrI gAyatrIjapaM jahat tyaktvA, yajJopavItaM ca yajan troTayitvetyarthaH / kiMca zikhAmapi muJcan utpATya, saMprAptaH khIkRtaH turyAzramaH caturthAzramaH saMnyAsAzrama ityarthaH / virakta iva vastutastu avirakta eva, caturantayAnaM caturbhirvAhyaM AndolikArUpamityarthaH / ArUDhaH san , abhayaH loka-zAstrabhayarahitaH, dezAntareSu arthAnAM dravyANAM upasaMgrahAya vicarati paribhramati / eSaH etAdRzAcArabhraSTo'pi, amISAM mAdhvAnAM gururbhavati hAhanteti khede / vastutaH saMnyAsinA viraktena bhAvyaM, viraktaM pratyeva tasya vidhAnAt / ayaM mAdhvasaMnyAsI tu dambhArthameva saMnyAsAzramaM svIkRtya zibikAmAruhya dravyamarjayati rAjAdivat / etenAcaraNena viraktistu naiva, paraM viSayAsaktiradhikaM vardhate / tena cAnte narakapAta eva syAditi bhAvaH // 178 // aho iti / eSa vakSyamANarUpaH viduSAmapi vyAmoho bhramaH // 67 // yasyeti / yasya vAhanasthitayateH kvApi yatrakutrApi natu vivakSitasthalavizeSa eva, vilokane darzane sati, budhaiH paNDitaiH savasanaM sacailaM snAnaM smaryate / taccettham" vAhanasthaM yatiM dRSTvA sacailaM snAnamAcaret" iti / yasya vAhanasthayatereva annagrahaNe annasvIkAre ca sati, niSkRtitayA prAyazcittarUpeNa " brahmacAri-yatInAM tu bhuktvaH cAndrAyaNaM caret " ityAdismRtyA cAndrAyaNaM zuklapakSe pratipaddinamArabhya ekaikAna. grAsavRddhyA, kRSNapakSe caikaikagrAsahAnyA ca bhojanarUpaM, coditamuktam / tasya pratyuta viruddhAcaraNazIlasyetyarthaH / vAhane sthitasya yateH saMnyAsinaH dRSTidarzanaM vimuktiM pradadAtIti tathAbhUtA, tasyAnaM ca samastAni nikhilAni pApAni haratIti hRt iti vidvAnapi, na tu avidvAneva / pratyeti jAnAti nizcinotItyarthaH // 179 // For Private And Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 106 vizvaguNAdarzacampU: [ karNATadeza pazya tAvatkalikAlanarapAlasya gRhastheSu pradveSaM bhikSuSu pakSapAtaM ca // 68 // bhikSAM kaSTamanti kukSibhRtaye pAdau gataiH klezaya ntyAcchannAH zithilaiH paTaizca gRhiNo jIrNe gRhe zerate // rAjatsUkSmapaTAH prazastazibikArUDhA gRhibhyo'nnadA grAvavyUhahaDhe maThe sthitijuSo dhanyA hi saMnyAsinaH // 180 // anyacca -- anabhyasya vedAnahI zAstravAdAn paThantaH sphuTaM ye bataitanmatasthAH // adhIzAnanAdRtya taddhatyapUjA parANAM narANAM padaM te bhajante // 189 // pazyeti / tAvatkalikAlarUpasya narapAlasya rAjJaH gRhastheSu gRhasthAzramiSu pradveSaM, bhikSuSu saMnyAsiSu "bhikSuH parivrAT karmandI pArAzaryapi maskarI" ityamaraH / pakSapAtaM ca pazya // 68 // >> bhikSAmiti / gRhiNI gRhasthAzramiNaH kukSibhRtaye udarapoSaNArthaM bhikSAM bhikSArthaM aTanti saMcaranti / gataiH gamanaiH pAdau klezayanti ca / zithilairjIrNaiH paTairvastrazcAcchannAH santaH jIrNe gRhe zerate zayanaM kurvanti nivasantItyarthaH / " zIGo sTra iti jhasya ruDAgamaH / saMnyAsino hi saMnyAsinastu gRhibhyo gRhasthAzramibhyo'nnadA annapradAtAraH, bhikSubhyo gRhasthairannaM deyamiti hi vAstavo dharmaH / rAjantaH zobhamAnAH sUkSmAca paTA vastrANi yeSAM te tathAbhUtAH, bahirgamana velAyAmiti zeSaH / prazastAyAM vistRtAyAM zibikAyAmAndolikAyAM ArUDhAzca santaH, grAvNAM pASANAnAM pASANa- prastaraprAvopalAzmAnaH zilA dRSat " ityamaraH / vyUhaiH samUhaiH dRDhe abhemaThe, sthiti vAsaM juSanti kurvantIti tathoktAH te dhanyAH / dhanyapadametannindAyotakam // 180 // 88 anabhyasyeti / ye lokAH vedAn anabhyasya vedAbhyAsamakRtvetyarthaH / aho kevalaM zAstravAdAneva paThantaH santaH, etanmatasthA: mAdhvamatAbhimAninaH, vedAdhyayanAbhAve kevalaM zAstrAdhyayane doSamAhurmanvAdayaH / yathA - " yo'nadhItya dvijo vedamanyatra kurute zramam / sa jIvanneva zUdratvamAzu gacchati sAnvayaH // " iti / te lokA: adhIzAnanAdRtya tiraskRtya tadbhRtyapUjAparANAM teSAM adhIzAnAM bhRtyapUjAyAM sevaka pUjAyAM parA AsatAsteSAM narANAM padaM sthAnaM, sphuTaM spaSTaM yathA tathA labhante / bateti khede / yathA tAvatprabhusevAmupekSya tadbhRtyasevakA nindyAH daNDArhAzca bhavanti, tathA ete mAdhvA api nikhilapuruSArthasAdhakaM vedamanAdRtya kevalaM zAstrapaThanaparA ihaloke nindyAH, loke ca tIkSNayamayAtanAbhuja eveti bhAvaH // 181 // para 1 'taktapUjAparANAm . > For Private And Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 14] padArthacandrikATIkAsahitA / 107 kiMcaekAdazyAM kAlayo.mahAnA deSAmagmilaukikatvaM yadAgAt // tasmAdeSAM vyarthahiMsAnivRttyai syAdutkRSTaH piSTapazcAdaro'pi // 182 / / vi0-kimare kezavabhaktiprakarSadIprAnapi viprAn dUSayasi ? zuddhau kila madhvasiddhAntaniSThAnAmiyaM hRdayaM jairIharIti riitiH||69 / / AbAlasthaviraM sthiraM haridine zuddhopavAsavratam // niSpratyUhamaharnizaM vijayate nArAyaNArAdhanam // zlAghyA bhAgavateSu bhaktiramitA zraddhA ca yeSAM dRDhA zAstre khIyegurUdite na caritaM sAdhveSu mAdhveSu kim||183|| ekAdazyAmiti / kiMca ekAdazyAM ekAdazIdine kAlayoH prAtaH sAyamityubhayoH, saptamIyam / homahAnAt, yatastanmate snAna-saMdhyA-viSNvarcanatrayAtiriktasya karmamAtrasyaikAdazyAM tyAgAvazyakatvam / eSAM mAdhvAnAM yadA agniH gArhapatyAdiH lau. kikatvaM AgAt prAptaH ekakAlahomAkaraNe agnelaukikatvaM zruti-smRtivihitam / tasmAtkAraNAdeSAM vyarthahiMsAyAH prAkRtAnau kRtahavistyAgasya vyarthatvAt niSphala. pazuhiMsAyAH nivRttyai nivAraNArtha piSTapazoH Adaro'GgIkAro'pi utkRSTaH syAt / evaM ca ekAdazyAM homatyAgAt yajJasamaye ca kutrApi zAstre avihitasya piSTapazvAlambhanasya ca karaNAt nindyA evaite iti bhAvaH // 182 // kimiti / kimare kezavabhaktarviSNubhakteH prakarSaNAdhikyena dIprAn tejoyuktAnapi " nami-kampi-" ityAdinA raH / viprAn dUSayasi ? paraMtu madhvasiddhAnte madhvAcAryaproktazAstre niSTA AsaktiryeSAM teSAM iyaM vakSyamANA zuddhA dUSaNAnahIM rItirAcAraH, hRdayaM jarIharIti vAraMvAraM bhRzaM vA harati / atimanoharetyarthaH / 'hRJ haraNe' ityasmAdyaGluki laTi rUpam / " yaDo vA" itiiddaagmH|" Rtazca " ityabhyAsasya rIgAgamazca // 69 // AbAleti / yeSAM mAdhvAnAM AbAlasthaviraM bAlamArabhya vRddhaparyantaM 'AGmaryAdA-" iti samAsaH / haridine ekAdazIdine sthiraM zuddhaM upavAsasya nirAhArasya vrataM niymH| vijayate sarvatredameva kriyApadamanvetavyam / aharnizaM niSpratyUhaM nirvighnaM yathA tathA nArAyaNasya viSNoH ArAdhanaM sevanaM, bhAgavateSu bhagavadbhakteSu ca zlAghyA stutyA amitA atulA bhaktiH, svIyagurubhiH udite kathite zAstre dRDhA kadApi vinA1 'zuddhA hi'. 2 'hRdayaraJjanI rItiH'. 3 'ahardivaM'. 4 'adhikA'. 5 'sA ca'. For Private And Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [karNATadeza 108 vizvaguNAdarzacampU:- etadgurUNAM punaryatInAmeSAmAkalitadoSavaidhuryA eSA zubhacaryA // 7 // danujabhidabhiSekaiH satpurANAvalokaiH ___ punarapahatamohaiH puNyatIrthAvagAhaiH // bhavakathanavidUrairbrahmavidyAvicAraiH / / kSaNamiva zubhacaryAH kAlamete nayanti // 184 // yadapi tadupari tvayA dUSaNamupanyastaM tadapi madapihitahRdayebhyo bhavAzebhya eva rocate na tu guNagrAhibhyaH // 71 // tattaddezanivAsiziSyanivahatrANAya gurvAjJayA saMcArAkSama eSa vindati yatizcedvAhanaM kA kSatiH ? // zarahitA, zraddhA Astikyabuddhizca vijayate sarvotkarSeNa vidyte| tasmAt eSu mAdhveSu sAdhu zobhanaM caritaM na kim ! api tu astyevetyarthaH // 183 // etaditi / eteSAM mAdhvAnAM guravasteSAM punaryatInAM saMnyAsinAM eSAM, AkalitaM prAptaM doSANAM pUrvoktAnAM vaidhuryamabhAvo yasyAH sA tathoktA eSA vakSyamANA zubhacaryA zubhAcaraNam // 70 // danujeti / danujAn daityAn " asurA daitya-daiteya-danujendrAri-dAnavAH" ityamaraH / bhinatti nAzayati tathokto viSNustasyAbhiSekaiH, bhavasya saMsArasya kathanena vi. dUraiH rahitaiH punazca apahato naSTo moho'jJAnaM yaistathAbhUtaiH, yacchravaNAdinA sadyo mohanirAkaraNaM bhavati tathoktairityarthaH / satpurANAnAM bhagavacaritapratipAdakatvena prazastapurANagranthAnAM avalokaiH vicAraiH, brahmavidyAyA vedAntazAstrasya vicAraizca / 'apahatamohai: ' ' bhavakathana-' ityAdivizeSaNadvayamatrApyanuSajanIyam / puNyatIrthAnAM gaGgAdInAmavagAhaiH snAnaizca zubhA nirmalA caryA AcaraNaM yeSAM tathAbhUtA ete saMnyAsinaH kSaNamiva kAlaM nayanti niryApayanti // 184 // yadapIti / yadapi tvayA ' satatamakRtasaMdhyopAstiH' ityAdinA tadupari mAdhvasaMnyAsiSu dUSaNamupanyastamAropitaM, tadapi madenAjJAnena pihitamAcchAditaM hRdayamantaHkaraNaM yeSAM tebhyo bhavAdRzebhyastvatsadRzebhya eva "A sarvanAmnaH" iti bhavacchabdasyAkArAdezaH / rocate / guNagrAhibhyastu na, rocate ityanuSajanIyam // 71 // atha * bhikSAM kaSTamaTanti-' ityAdinoktaM dUSaNaM nirAkaroti-tattaddezeti / eSa yatiH mAdhvasaMnyAsI guroH madhvAcAryasya AjJayA ' dezAntaranivAsinaH ziSyAn mantropadezenAnugRhANa ' ityAtmikayA tattaddezanivAsinaH nikaTadezavAsinaH zidhyanivahasya ziSyasamUhasya " samUhe nivaha-vyUha-" ityamaraH / trANAya mantropadezadvAreNa rakSaNAya saMcAre kevalaM pAdamAtreNa gamane akSamaH san vA 1 'tatpurANAvalokaiH'. 2 'kadana'. 3 'yativaryAH'. 4 'madavihita, madanapihiti'. For Private And Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 14] padArthacandrikATIkAsahitA / 109 dattaM vittamazeSamAstikajanairdaityArinityArcanA sAtkRtya svayamaspRzan vasati cennindAsti kiM taavtaa||185|| kiMcakhAmini viniyuktAnAM khatvenAnadhyavasyatA yatinA // katyaM yatyannatvaM pratyavayantyatra tadbhurjazca kutaH ? // 186 // etena matAntarasthA api maThAdhipatayo yatayo vyAkhyAtAH / idaM cAvadheyam // 72 // yadi katipaye jAtvAlasyAdyathAsamayaM dvijA bata na tanuyuH saMdhyopAsti bhaviSyati kiM tataH // nigamacaritAnaGgIkAro hi dUSaNamAGginA mazakanavazAdoSAyaiSAM na jAtvananuSThitiH // 187 // hanaM zibikAdirUpaM vindati cet kA kSatiH hAniH ? tathA asti paraloka Izvaro vA iti buddhiryeSAM tairjanaiH dattaM samarpitaM azeSaM saMpUrNamapi vittaM daityAreH zrIviSNoH nityArcanAyAH nityapUjAyAH sAtkRtya adhInaM kRtvA "tadadhInavacane" iti sAtiH / svayaM aspRzan san vasati cet , tAvatA nindA asti kim ? nAstyevetyarthaH / gurvAjJayA paropakArArtha vAhanena dezAntarasaMcArAdau na ko'pi doSa iti bhAvaH // 185 // idAnIM 'yasya kvApi vilokane' ityAdinoktaM dUSaNaM pariharannAha-svAminIti / kiMca khatvena svakIyatvena anadhyavasthatA anabhimanyamAnena yatinA mAdhvasaMnyAsinA, khAmini viSNau viniyuktAnAM samarpitAnAM annAnAM, yatyannatvaM kvayaM kutaH prAptam ? tathA tat IzvarasamarpitamannaM bhuJjanti te tadbhujaH te'pi, atra bhakSaNe kRte sati kuto hetoH pratyavayanti doSayuktA bhavanti ? api tu naiva bhavantItyarthaH // 186 // eteneti / etena khAminItyAdivacanena matAntarasthAH zAMkara-rAmAnujIyAdayaH maThAdhipatayo yatayaH saMnyAsino vyAkhyAtAH doSarahitAH kRtAH / idaM vakSyamANaM avadheyaM ca // 72 // atha 'satatamakRtasaMdhyopAstirabhyastazAstraH-' ityAdizlokoktadUSaNaM nivArayannAha-yadIti / katipaye katicana natu sarve, dvijAH madhvamatasthA brAhmaNAH yadi jAtu kadAcit natu sarvakAlaM, AlasyAt alasasya azakterbhAvaH AlasyaM tasmAt , yathAsamayaM kAlamanatikramya, saMdhyopAsti saMdhyAnuSThAnaM na tanuyuH bata na kuryuH, tarhi tataH kiM bhaviSyati ? na kimapIti bhAvaH / nanu kAlAtikrame doSa eva zAstreNa vihitaH, evaM sati kathamidamucyate iti cettatrAha-nigameti / hi yasmAt kAraNAt nigamacaritasya zruti-smRti vihitakarmaNaH anaGgIkAraH nAstikatvAdakhIkaraNaM, aGginAM 1 'sattvenAnadhyavasyatA'. 2 'tadbhujastu'. 3 'jAtAlasyAH'. 10 For Private And Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 110 vizvaguNAdarzacampU:- [karNATadezakiMca 'panthAnamanurundhAnaH pitrAdernaiva duSyati' / iti smRtimadhIyAnaireSAM doSo hi durvacaH // 188 // iti vimAnaM dUrataH samAnayan parito dRSTvAbhASA-veSAcArairbhUSAbhiH pUruSAzca yoSAzca // vIkSakha pratidezaM vilakSaNA eva hanta lakSyante // 189 // kR0--sakhe vIkSakheti mA vocaH / kiMtu satvaramaitikrAma kIzakalpajanAnimAn janapadAn / / 73 // candrAlokacayAndhakArabharayozcAmpeya-kimpAkayo rAjatkuNDalirAja-rAjilakayo rAjIva-dhattUrayoH // manuSyANAM dUSaNaM bhavati / kiMtu azakanavazAt azaktipAratantryAt ananuSThitiH kAlAtikramaNarUpA, jAtu kadAcidapi eSAM mAdhvAnAM doSAya na bhavati // 18 // atha 'ekAdazyAM kAlayo.mahAnAt' ityAdi dUSaNaM pariharati-panthAnamiti / 'pitrAdeH pitR-pitAmaha-prapitAmahAdigurujanasya panthAnaM AcaraNamArga. manurundhAnaH anusaran , naiva duSyati' ityarthikAM smRti adhIyAnaiH, abhyasamAnaiH jJAnibhiH, eSAM mAdhvAnAM doSaH ekAdazIdine homAkaraNAdirUpaH, durvacaH vaktumazakyaH / hiravadhAraNe / tvAdRzaiH purobhAgibhistu suzaka iti bhAvaH // 188 // itIti / ityuktvA vimAnaM dUrataH dUre / sArvavibhaktikastasiH / samAnayan paritaH AsamantAt dRSTrA Aheti shessH| bhASeti / bhASAzca veSAzca AcArAzca taiH, bhUSAbhiH kaTaka-kuNDala-hArAdyalaMkAraiH karaNaiH, vilakSaNAH bhinnabhinnaprakArAH pUruSAH "puruSAH pUruSA narAH" ityamarAt dIrghAdirapi / yoSAH striyazca "strIyoSidabalA yoSA" ityamaraH / pratidezaM deze deze / hantetyAnande / lakSyante dRzyante vIkSakha / avalokaya // 189 // evamukte atIva nirvedayuktaH kRzAnurAha-sakhe iti / he sakhe, 'vIkSakha' iti mA vocaH mA vada / 'vaca paribhASaNe' ityasmAlluGi "asyati-vakti-" ityAdinA aGi "vaca um" iti um / mADyogAdaDAgamAbhAvaH / kiMtu satvaraM kIzakalpAH vAnarasadRzAH "ISadasamAptau kalpap-" ityAdinA kalpappratyayaH / janAH yeSu tAn janapadAn dezAn atikAma atikramya gaccha / krmelonnmdhympurussaikvcnm / "vA bhrAza-bhlAza-" ityAdinA zyanvikalpAt pakSe zap // 73 // satvaramatikramaNe ko heturityAha--candrAloketi / candrAlokacayaH candrapra. kAzasamUhazca andhakArabharaH andhakArAtizayazca tayoH, cAmpeya-kimpAkayoH kesara 1 'dRzyante'. 2 'vayasya'. 3 'atikramAvaH'. For Private And Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 15] padArthacandrikATIkAsahitA / khelatkokilaloka-kAkakulayoH kSIrArNavAndhvoriva vyaktaM paNDita-mUrkhayoH samadRzo vrAtyA ihatyA amI // 190 // atha veGkaTagirivarNanam 15. vizvAvasuH-omityagre vimAnamupAnayan sAnandaM sAJjalibandhaM casurabhitamatamAlastomapuSyadrasAla prakaratilakasAlapreSThasuThudrujAlaH // zritasamavanazIlaH zrIzalIlAnukUlaH zithilitabhavamUlaH sevyatAM zeSazailaH // 191 // viSavRkSayoH, sarvatra dvandvaH / "cAmpeyaH kesaro nAgakesaraH kaanycnaahvyH"| mahA. kAlalatAyAM ca kimpAkaH" ityamara-ratnamAlayoH / rAjatkuNDalirAja-rAjilakayoH suzobhitasarparAja-DuNDubhayoH / DuNDubho nAma dvimukho nirviSazca hInasarpaH / "kuNDalI gUDhapAcakSuHzravAH kAkodaraH phaNI" / "alagardo jalavyAla: samau rAjila-DuNDubhau" ityubhayatrApyamaraH / rAjIva-dhattUrayoH kamalonmattapuSpayoH / "unmattaH kitavo dhUrto dhattUraH kanakAyaH" ityamaraH / khelan madhuravirAvAdilIlAM kurvan yaH kokilAnAM lokaH samUhaH kAkAnAM kulaM ca tayoH, kSIrArNavAnbhvoH kSIrasamudra-kUpayozceva / ayaM vyavahito'pi ivazabdaH upari sarvatra yojyaH / ihatyAH karNATadezIyAH amI vrAtyAH janAH vidhivadadhyayanAdisaMskArahInAH, "vrAtyaH saMskArahInaH syAt" ityamaraH / vyaktaM sphuTaM yathA tathA paNDita-mUrkhayoH, samaM nyUnAdhikabhAvarahitaM yathA syAttathA pazyantIti te tathoktAH santIti zeSaH / tasmAdacirAdevetaH sthAnAdatikamaNaM zreya iti bhAvaH // 190 // sAmprataM veGkaTAcalavarNanArtha vizvAvasoH kRzAnuvacanAGgIkArapUrvikAmuktimAha-omiti / omityaGgIkAre / tadbhASaNamaGgIkRtyetyarthaH / agre ityAdi spaSTam / surbhiiti| surabhitamAH atisugandhayuktAzca te tamAlAstApicchavRkSAsteSAM stomaH samUhaH / "kAlaskandhastamAla: syAttApicchaH" ityamaraH / puSyan pratidinaM vRddhiM prApnuvan rasAlAnAM AmravRkSANAM prakaraH smudaayH| "AmracUto rasAlo'sau sahakArotisaurabhaH" ityamaraH / tilakAH kSurakavRkSAH "tilakaH kSurakaH zrImAn" ityamaraH / sAlAH sarjasaMjJakA vRkSAzca te preSThAH mukhyAH yeSu tAni suSThadrUNAM zobhanavRkSANAM jAlAni vRndAni yasmin saH / preSTha ityayaM zabdaH priyazabdAt iSTani sidhyati / tatazca preSTha ityasya priyatama ityevArtho nyAyyaH, athApyatra pUrvAparasaMbandhAt mukhya ityarthakaraNaM yu 1 'praSTha'. For Private And Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 vizvaguNAdarzacampU:- [veGkaTagiripunaH saharSam-- pannageSu ca nageSu khageSu dvIpirAjasu pRSatsu dRSatsu // vallarISu ca darISu jharISu prArthayanti janimatra munIndrAH // 192 // vividhanigamasAre vizvarakSakadhIre vRSazikharivihAre vakSasA''zliSTadAre // bhagavati yaduvIre bhaktabuddheradUre bhavatu ciramudAre bhAvanA nirvikAre // 193 // aho mahonnatA khalvasya zailasya dhanyatA // 74 // ktam / kasmiMzcit pustake 'praSTha' iti pAThAntaraM dRzyate, tadA tu sutarAM mukhyA ityrthlaabhH|shritaanaaN AzritAnAM bhaktAnAmiti yAvat / samavanaM samyaprakSaNaM tadanurUpaM zIlaM khabhAvo yasya sH| tathA zrIzasya zrInivAsAbhidhaviSNumUrteH lIlAnAM krIDAnAM anu. kUlaH, tathA zithilitaM bhavasya saMsArasya mUlaM mAyAmoharUpaM yena saH ayaM zeSazailaH veGkaTAcalaH sevyatAM AzrIyatAm / tvayeti parizeSAt // 191 // pannageSviti / atra zeSazaile pannageSu sarpeSu, nageSu vRkSeSu, khageSu pakSiSu, dvI. pirAjasu vyAghrarAjasu, mahAvyA vityarthaH / "zArdUla-dvIpinau vyAghe" ityamaraH / dhRSatsu mRgeSu "pRSanmRge pumAn vindau na dvayoH pRSato'pi nA" iti kozaH / dRSatsu, pASANeSu, "pASANa-prastara-prAvopalAzmAnaH zilA dRSat" ityamaraH / vallarISu vallISu, darISu guhAsu vA, jharISu jalapravAheSu,munIndrAH sthAnAntaranivAsinaH RSayaH, janiM janma "janurjanana-janmAni janirutpattirudbhavaH" ityamaraH / prArthayanti / sarpavRkSAdirUpeNApyatrAsmAkaM janma bhavatu iti vAJchantItyarthaH / etena tatsthAnasyAtIva zreyaHsaMpAdakatvaM sUcitam // 192 // vividheti / vividhanigamAnAM karma-jJAnopAsanArUpavividhamArgapratipAdakAnAM vedazAstrANAM sArarUpaHpratipAdyastasmin , vizvasya jagato rakSAyAM eka eva dhIraH samartha. stasmin , vRSazikhariH zeSazailaH tasmin vihAraH krIDA yasya tasmin , vakSasA hRdayena AzliSTA dArAH bhagavatI lakSmIpatnI yena saH tasmin , bhaktAnAM buddheH adUre samIpasthite bhaktAnAmaparokSajJAna viSaya ityarthaH / udAre mahati, nirvikAre janmamaraNAdivikArarahite, bhagavati yaduvIre zrIkRSNe bhAvanA dhyAnarUpA''saktiH ciraM cirakAlaM nirantaramityarthaH / bhavatu // 193 // aho iti / aho ityAzcarye / asya zailasya zeSAcalasya dhanyatA mahonatAatIva zreSThA kila asti // 74 // - 1 'dIpirAjiSu'. For Private And Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 15] padArthacandrikATIkAsahitA / 113 yataH vaikuNThe'pi nirutkaNThamakuNThavibhavaM mahaH // tadatra citracAritraM ramate ramayA samam // 194 // iti sAnandaM dhyAyati / kR0-hanta vyapetaviSayAntaravyAsaGgaM tvadantaraGgaM deva evAsminnanubhavati dRDhasaGgam // 75 // vi0-sakhe satyamevoditaM bhavatA // 76 // dadhatI cirAya sudatImuraHsthale tadatItasIma dadatI sukhaM satAm // rasikasya cittamiha kasya devatA pratipannapannaganagA na gaahte||195|| kR0-kimare kevalamarthaparamamuM devamanusaMdhatse // 77 // kuta etadityata Aha-vaikuNThe iti / yat akuNThaH lokatrayepi pratibandharahitaH vibhavaH nityAnandAdirUpaM aizvarya, duSTanirAkaraNa-sajjanapAlanAdirUpasAmarthya vA yasya, tat mahaH vaiSNavaM tejaH, vaikuNThe'pi nirutkaNThaM AsaktirahitaM sat , atra zeSazaile citraM cAritraM yasya tathAbhUtaM ca sat , ramayA lakSmyA samaM sahitaM ramate krIDati // 194 // hanteti / hantelyAzcarye / vyapetaH nirgataH viSayAntarasya etaddevatAdhyAnAdanyaviSayasya vyAsaGgaH viziSTagraho yasya tat tvadantaraGgaM tava cittaM, asmin deve zrInivAse eva dRDhasaGgaM atyantAsakti anubhavati // 75 // atIvAnandenAha vizvAvasuH-sakhe iti / he sakhe, bhavatA satyameva uditaM kathitam // 76 // kuta iti cettadAha-dadhatIti / cirAya cirakAlaM uraHsthale vakSasthale suSTha zobhanAH dantAH yasyAH sA tAM lakSmImityarthaH / "saMkhyA-supUrvasya" ityanuvartamAne "vayasi dantasya data" iti datrAdezaH / "ugitazca" iti DIpa / dadhatI dhArayitrI, tathA satAM sAdhUnAM tat prasiddha atItA nirgatA sImA maryAdA yasmAt tat niravadhItyarthaH / sukhaM dadatI arpayitrI / abhyastatvAnumabhAvaH / satAmityatra SaSThI prAmAdikI / saMpradAnatvAccaturthyA vidhAnAt / pratipannaH svIkRtaH pannaganagaH zeSazailaH yayA sA devatA zrInivAsarUpA, iha kasya rasikasya brahmarasavidaH / "raso vai saH" iti zruterbrahmarasasyaiva mukhyarasatvam / cittamantaH karaNaM na gAhate na pravizati ? api tu sarvasyApi pravizatItyarthaH // 195 // idAnIM kaizcit pratizrutApradAne sA devatA kupyatIti prasiddhipuraskAreNAha1 'saha'. 2 'satyameva viditam'. For Private And Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 114 vizvaguNAdarzacampU:- [veGkaTagiriiSTaprAptimaniSTabhaGgamapi vA saMprArthya bhaktyA janai ryAtavyamiti pratizrutamabhUdravyaM tadApte phale // te dAsyanti na cetsvayaM bhayamasAvutpAdya teSAM punaH __kRtsnaM sArthahiraNyahRtpada idaM gRhNAti vRddhyA samam // 196 // kiMcatAtetyAmantrya kaMcidvanabhuvi tRSitastoyabindUnyayAce kasyApyuccaistaTAkaM khanata iha girau hanta mRdbhAramUhe // dattAM kenApi sUnAvalimadhimukuTaM mRnmayImeva dadhe so'yaM bhUyaH zrutijJairbhuvanapatiriti stUyate dhyAyate ca // 197 // kimare iti / are vizvAvaso ! kevalamarthaparaM dravyAsaktamamuM devaM, evaM, pUrvotaprakAreNa, kiM kuto hetoranusaMdhatse dhyAyasi ? // 77 // arthprtvmevaah-issttpraaptimiti| janaiH sevakalokaiH iSTaprApti aniSTabhaGgaM saMkaTanAzaM, vA samuccayArthakaH / tadubhayamapi saMprArthya, bhaktyA yat dravyaM dAtavyaM deyamiti pratizrutaM pratijJAtaM abhUt , atha phale prArthitaprAptirUpe Apte prApte sati, tat pUrvapratijJAtaM te janAH svayaM na dAsyanti nArpayiSyanti cet , asau devaH teSAM janAnAM bhayaM vyAdhyAdirUpaM utpAdya, tebhyaH punaH sArthe yathArtha hiraNyaM dhanaM, athavA hiraNyakazi, nAmaikadeze nAmagrahaNAt / harati gRhNAtIti tathAbhUtaM padaM vAcakaH zabdaH yasya tathAbhUtaH / punaH idaM dravyaM vRddhyA adhamarNadeyamUlAdhikadravyeNa samaM kRtsnaM saMpUrNamapi gRhNAti / dInadayAlorbhagavata etadanucitamityarthaH // 196 // kiMca yadyayaM sarvazaktimAn syAttadedamatyantAnucitamityAha-tAtetIti / yo'yaM vanabhuvi araNyabhUmau tRSitaH san kaMcidapi puruSaM 'he tAta!' iti sakaruNamAmantrya saMbodhya, toyabindUna udakakaNAn yayAce yaacitvaan| tathA iha girau zeSAcale kasyApi puruSasya taTAkaM khanataH sataH, uccairatimahAntaM, hanteti viSAde / mRdbhAraM mRttikAsamUha Uhe dhRtavAn / tathA kenApyajJAtakulagotreNa dattAM samarpitAM mRnmayImeva mRttikApracurAmeva / prAcurye mayada / sUnAvaniM puSpamAlAM adhimukuTaM mukuTe ityarthaH / dadhe dhRtavAn / saH ayaM bhUyaH vAraMvAraM zrutijJaiH vedavidbhiH bhuvanapatirityuktvA stUyate, dhyAyate cetyapi / etasmAttu daridrasAdRzyaM pratIyate iti bhAvaH / etatkathAtritayamapi zrIveGkaTAcalamAhAtmyato'vagantavyam / atra vAcyayA nindayA paramakAruNikatva-bhaktavAtsalyAdirUpastutipratIteAjastutiralaMkAraH // 197 // For Private And Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 15] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 115 vi0-kimare karuNAnidhaye veGkaTAcalapataye'pyasUyasi ? zRNu tAvat // 78 // niyantA jantUnAM nikhilajaMgadutpAdavibhava__ pratikSepaiH krIDan paramapuruSaH pannaganage // paratve saulabhyaprakaTanakRte veGkaTapatiH ___ kRpAsindhuH kAM kA nenu manujalIlAM na tanute // 198 // kiMcakimapyupAdAya dizannabhISTaM kRtsnaM janebhyaH patiraJjanAdreH // kRSNAvatArIyakucailasaMpatpradAnarItiM vivarIvarIti // 199 / / kimiti / are, karuNAnidhaye dayAsAgarAya veGkaTAcalapataye zrIzeSazailAdhipataye zrInivAsAyApi, asUyasi guNeSu doSAnAviSkaroSi ? / "krudha duheA-' ityAdinA caturthI / zRNu tAvat vakSyamANamityarthaH // 78 // niynteti| jantUnAM prANinAM niyantA antaryAmitvena prerayitA, nikhilasya saMpUrNasya jagataH utpAdaH utpattiH vibhavaH pAlanaM pratikSepo layastaiH krIDana , ata eva paramapuruSaH kRpAsindhuH veGkaTapatiH zrInivAsaH, khasya paratve sarvotkRSTatve manovAcAmagocaratve vA satyapi, saulabhyasya bhaktyA sulabhatvasya prakaTanakRte prakaTanAtha, pannaganage zeSazaile, kAM kAM manujalIlAM manuSyaceSTAM na tanute nanu na karoti ? api tu sarvAmapi karotyevetyarthaH // 198 // 'iSTaprAptimaniSTabhaGgamapi-'ityAdinoktaM dUSaNaM pariharanAha-kimapIti / ayamaJjanAdreH zeSazailasya patiH janebhyaH bhaktalokebhyaH sakAzAt,kimapi svalpaM yatkicidapi vastu upAdAya gRhItvA, tebhyaH kRtsnaM yAvattaiHprArthitaM tAvatsarvaM abhISTaM icchitaM dizan arpayan , kRSNAvatAre bhavA kRSNAvatArIyA sA cAsau kucailasaMpatpradAnarItizca tAM, kucailaH sudAmA nAma brAhmaNaH kRSNasya sakhA aasiit| tasmai saMpadarpaNasya pddhtimityrthH| tadvRttaM hi zrImadbhAgavate uttarArddha azItyekAzItitamAdhyAyayoH / tadittham-kucailastvatidAriyayukto bhAryayA prArthitazca san muSTimAtrapRthukAn gRhItvA kRSNasaMdarzanArtha dvArakAM gataH, tatra ca kRSNenAtIva satkRtaH tasmAca pRthukamuSTiM gRhItvA mahendratulyamaizvarya tasmai samarpitavAn iti / vistarastu bhAgavatAdevAvagantavyaH / vivarIvarIti atyantaM prakaTayatItyarthaH / vipUrvAt 'vRJ varaNe ityasmAt yaGluki laTi rUpam // 199 // 1 'dutpatti'. 2 'iha'. For Private And Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [veGkaTagiripriyasahacarI lakSmIH sthAnaM sahasravasuH svayam kuvalayapatiH zyAlo ratnAkaraH zvazuro hareH / tadapi harati dravyaM pUrNo jagatpatireSa yat tadiha bhajatAM kartuM nRNAmudagramanugraham // 20 // akhilaheyapratyanIkAnantakalyANaguNaikatAnasya vizvanAthasya zrInivAsAbhidhAnasya parabrahmaNo guNArNavAmRtakaNAnAM garNanAyAmanipuNadhiSaNA dhiSaNAdayo'pi // 79 // gAmbhIryaikAvalambe garimanivasatau kAntikulyAtaTAke ___kalyANAmbhojakalye niravadhikaruNAsArakallolarAzau / / 'tAtelyAmacya-' ityAdi dUSaNaM nirAkaroti-priyetyAdi / yasya hareH zrIveGkaTAdhipateH zrInivAsasya priyA cAsau sahacarI ca sA priyapatnItyarthaH / svayaM sAkSAt lakSmIH, sthAnaM nivAsasthalaM ca sahasrANi vasavaH dhanAni kiraNAzca yasya saH bhagavAn sUryanArAyaNa ityarthaH / "devabhede'nale razmau vasU ratne dhane vasu" ityamaraH / kuvalayAnAM kamalAnAM patizcandrazca ku-valayasya bhUmaNDalasya patiH sArvabhauma iti vaa| zyAlaH patnIbhrAtA, ratnAkaraH samudraH zvazuraH bhAryApitA / astIti sarvatra yojyam / evaM pUrNaH sannapi ata eva jagataH patizcAyaM asti, tathApi eSaH dravyaM bhaktaprArthitaM haratIti yat , tat iha loke bhajatAM, nRNAM manuSyANAM udagraM mahAntamanugrahaM krtumev| taduktaM zrImadbhAgavate dazamaskandhapUrvArddha saptaviMze'dhyAye bhagavatA zrIkRSNenendraM prati"mAmaizvarya-zrImadAndho daNDapANiM na pazyati / taM bhraMzayAmi saMpanyo yasya cecchAmyanugraham" iti // 20 // akhileti / akhilAH saMpUrNA ye heyapratyanIkA doSanAzakA anantakalyANaguNAsteSAM ekatAnasya mukhyAdhiSThAnasya, vizvanAthasya jagadadhipateH zranivAsAbhidhAnasya zrInivAsanAmnaH parabrahmaNaH guNArNavasya guNasamudrasya amRtakaNAnAM sudhAbindUnAM gaNanAyAM saMkhyAne viSaye, dhiSaNo bRhaspatirAdiryeSAM te devA RSayazca / "bRhaspatiH surAcAryo gISpatirdhiSaNo guruH" ityamaraH / anipuNadhiSaNAH akuzalabuddhayaH buddhisAmarthyahInA ityarthaH / bhavantIti zeSaH // 79 // kiMca-gAmbhIryati / gambhIrasya bhAvo gAmbhIrya prApaJcikasukhaduHkhavikArarAhityaM tasya ekAvalambo mukhyAzrayastasmin , garimNaH gauravasya nivasatau nivAsasthAne / kAntirUpA yA kulyA alpA nadI "kulyAlpA kRtrimA sarit" ityamaraH / tasyAstaTAke sarovare Azraye iti yAvat / bhagavati hi sakalate. jasAmAzrayatvaM / "yadAdityagataM tejo jagadbhAsayate'khilam / yaccandramasi yaccAnau 1 'vizvanidAnasya'. 2 'varNane'. For Private And Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 15] padArthacandrikATIkAsahitA / cAturyodAryalakSmIviharaNazaraNe sadguNaughAn babhUve deve zrIveGkaTeze na jigaNayiSatA kena vA glAnavAcA // 201 // kiMca samagrA hi harervedaiH samagrAhi guNAvaliH // pratyakSe'pi paratve'sya pratyakSepi ca saMzayaH // 202 // aho mahonnatasyApyasya saulabhyaM kanakakusumasya saurabhyamiva rasikebhya eva khadate // 80 // tattejo viddhi mAmakam // ' iti gItAvacanAt prasiddham / kalyANAni niHzreyasAnyeva ambhojAni kamalAni teSAM kalye prAtaHkAle "pratyUSo'harmukhaM kalya uSaHpratyuSasI api" ityamaraH / niravadhiniHsImo yaH karuNAsAraH dayAsArastasya kallolarAzau mahominidhau samudre ityarthaH / "athormiSu / mahatsUlola-kallolau" ityamaraH / cAturya karmasu kauzalaM ca audArya dAtRtvaM ca udArasya bhAvaH audAryamiti vigrahaH / "udAro dAtR-mahatoH" ityamaraH / tayorlakSmyAH samRddheH viharaNazaraNaM krIDAgRhaM tasmin , deve khaprakAze zrIveGkaTeze viSaye, satAM prazastAnAM guNAnAM oghAn samUhAn / "satye sAdhau vidyamAne prazaste'bhyahite ca sat / " ityamaraH / jigaNayiSatA gaNanAM kartumicchatA / gaNayateH khArthikaNyantAcaurAdikAtsani zatRpratyayaH / kena puruSeNa glAnavAcA zrAntavacanena na bbhuuve| ko vA puruSaH zrAntavAna babhUvetyarthaH / bhavaterbhAve liT / atra sarvatra 'gAmbhIryekAvalambe' ityAdau tAdAtmyena varNanAdrUpakAlaMkAraH / " tadrUpakamabhedo yaH" ityAditallakSaNAt // 201 // samagreti / hareH samagrA hi sakalaiva guNAnAM AvaliH patiH vedaiH samagrAhi samyaggRhItA / tathA asya pratyakSe darzane sati, paratve apratyakSe viSaye saMzayo'pi pratyakSepi pratikSiptaH / nirAkRta iti yAvat / atra pUrvArdhe graheH uttaratra ca kSipeH karmaNi luGi " ciNa bhAva-karmaNoH" iti ciN // 202 // aho iti / aho ityAzcarye / mahonnatasya atIvoccasyApyasya veGkaTezvarasya sau. labhyaM sulabhatvaM sukhena prApyatvaM, kanakavarNasya kusumasya puSpasya kanakamayapuSpasyeti vA / surabheH sugandheH bhAvaH saurabhyaM sugandhitvaM sundaratvaM vA "surabhirheni cmpke| jAtIphale mAtRbhede ramye caitra-vasantayoH / sugandhau" iti haimaH / rasikebhya eva khadate rocate // 80 // 1 'dadhAne', ayaM pAThaH asmatsaMpAditAdarzapustake upalabhyate, paraM tasmin adhyAhArakaraNatrAsAt sa nAdRtaH / 2 'maunabhAjA'. For Private And Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [veGkaTagiri pazyapracaNDa vizvakaNTakaprakhaNDanaikapaNDitaH pataGgamaNDale vasan ya eSa pANDavapriyaH // akuNTharItikaH prasannapuNDarIkalocanaH __sa kuNDalIndrabhUdharaprakANDamaNDanAyate // 203 // avalokaya tAvaduragavaradharaNIdharaziromaNezcakrapANeraititarasukaravaranikaravitaraNakauzalamatipezalam // 81 // mUkArabdhaM kamapi badhirAH zlokamAkarNayanti zraddhAlustaM vilikhati kuNiH zlAghayA vIkSate'ndhaH // adhyArohatyahaha sahasA paGgurapyadrizRGgam sAndrAlesyAH zizubharaNato mandamandanti vandhyAH // 204 / / pracaNDeti / prakarSeNa caNDA bhayaMkarA ye vizvakaNTakAH kaNTaka iva jagatrAsotpAdakAH kaMsAdayasteSAM prakarSeNa samUlaM khaNDane eko mukhyaH paNDitaH kuzalabuddhiyukaH, api ca pANDavapriyaH / etadvizeSaNadvayena " paritrANAya sAdhUnAM-" ityAdi bhagavadgItoktaM pratijJAvacanaM smAritam / yaH eSaH zrInArAyaNaH pataGgamaNDale sUryabimbe " pataGgau pakSi-sUryau ca " iti, " bimbo'strI maNDalaM triSu " iti caamrH|vsn nivasatItyarthaH / akuNThA nirantaraM vartamAnA rItiH satparipAlanAsaddalanAdirUpA yasya saH / prasanne vikasite puNDarIke kamale iva locane nayane yasya saH sa eva pUrvoktaH kuNDalIndrabhUdharaprakANDasya prazastazeSazailasya " prazaMsAvacanaizca" iti smaasH| 'kuNDalIndra ' ityAdipadasyopasarjanatvAtpUrvanipAtaH / "matallikA macarcikA prakANDamuddha-tallajau / prazastavAcakAni " ityamaraH / maNDanAyate bhUSaNavadAcarati / tatra nityaM nivasatItyarthaH / paJcacAmaraM vRttam / "laghurgururnirantaraM bhajeta paJcacAmaram" ityAditallakSaNAt // 203 // avalokayeti / uragavaradharaNIdharasya zrIzeSAcalasya ziromaNe: bhUSaNabhUtasya cakrapANe: zrIviSNoH, atipezalaM sundaraM atitarasukaraM atizayasulabhaM varanikarANAM varasamudAyAnAM vitaraNasya arpaNasya kauzalaM cAturya tAvadavalokaya pazya // 81 // varArpaNakauzalamevopapAdayati-mUkArabdhamiti / badhirAH karNarahitAH mUkaiH avAgbhiH vaktatvazaktirahitairiti yAvat / " avAci mUkaH" ityamaraH / ArabdhaM paThitaM kamapi IzvaraguNavarNanaparaM zlokaM padyaM " padye yazasi ca zlokaH " ityamaraH / AkarNayanti zRNvanti / taM ca zlokaM kuNi: chinnahastaH zraddhAluH zraddhAyuktaH san " smRhi-gRhi-pati-dayi-nidrA-tandrA-" ityAdinA Aluc pratyayaH / vilikhati / a. 1 ranitara', 2 'sAndrAlasyAH zizubharaNato mandamAyAti vandhyA'. For Private And Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 15] padArthacandrikATIkAsahitA / sarvataH parvatamAlokya sazlAdham - sarvottuGgaH zritazubhaguhaH sAdhvabhikhyAtazIlo bhAvadvezopecayajanakaH sAnujasphUrtiko'yam // ainaM nUnaM kSitibhRtamiyaM jAnatI jAnakIzam kI zreNI kalaya zaraNIkurvatI varvarIti // 205 // punaH sAnandam - prakAzabahupAdavatyapi phaNikSamAbhRtyadaH prakAmamavalokyate paramamanyadatyadbhutam // 119 ndho netrarahitazca zvAghayA prazaMsayA yuktaH, vIkSate avalokayati / ahaha ityAcArye / patuH pAdarahito'pi sahasA tvarayA adrizRGgaM parvatazikharaM adhyArohati / tathA vandhyAH striyastu zizubharaNataH bAladhAraNataH poSaNato vA, sAndrAlasyAH atizayAlasyayuktAH satyaH, mandamandanti atimandA bhavanti / " sarvaprAtipadikebhyaH kibvA vaktavyaH iti mandamandazabdAt kvipi rUpam / mUkAdayastvIpsitaphalaM saMprApyaivaM kurvantItyarthaH / etaccaritrANi zrIveGkaTezvaramAhAtmyAdipurANato'vagantavyAni // 204 // sarvata ityAdi sulabham -- " sarvottuGga iti / ayaM zeSAcalaH sarvebhyaH zailebhyaH pakSe janebhyaH uttuGgaH unnataH zreSThazva, zritAH sthitAH zubhA guhAH kandarAH, pakSe zritaH AzritaH zubhaguhaH etannAmA kazciniSAdazca yena saH, sAdhuSu madhye abhikhyAtaM prasiddhaM zIlaM sadvRttaM yasya tathAbhUtaH, bhAkhantaH prakAzamAnAH ye vaMzAH veNavasteSAM upacayajanakaH vRddhayutpAdakaH, pakSe bhAkhataH sUryasya vaMzopacayajanakaH kulavistArakaraH, sAnubhyaH parvatazikharebhyo jAtA prathamotpannA sphUrtiH prakAzo yasya, pakSe anujAnAM lakSmaNa bharatAdInAM sphUrtyA kAntyA sahitaH sAnujasphUrtikaH / astIti zeSaH / ata eva enaM kSitibhRtaM parvataM rAjAnaM ca nUnaM nizcayena, jAnakIzaM sItApatiM zrIrAmacadrameva jAnatI avagacchantI iyaM kIzAnAM vAnarANAM zreNI paGktiH, zaraNIkurvatI rakSakaM gRhaM vA kurvatI satI, varvarIti bhRzaM punaH punarvA vRNoti veSTayatIti yAvat / ' vRJ AvaraNe ' ityasmAdyaGluki rUpam | kalaya avalokaya / atra 'sarvottuGga' ityAdizliSTa sahetukavizeSaNaiH zaile zrIrAmasaMbhAvanAt zleSaviziSTotprekSAlaMkAraH // 205 // prakAzeti / prakAzAH dRzyAH bahavaH pAdAH pratyantaparvatAH, samantAt sthitAH 1 'sarvottaGgazritazubhaguhaM sAdhvabhikhyAtazItaM bhAsvadvaMzopacayajanakaM sAnujasphUrtikAyam // evaM nUnaM kSitibhRtamamuM', 'sAdhvabhikhyAtazIto'. 2 ' vaMzoccayana' 3 ' evaM '. 4 ' bhRtyataH '. For Private And Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 120 vizvaguNAdarzacampUH [vana nijorasi payodharazciramacaJcalAM vidyutam payodharamarasyasAvapi bibharti nityaM nije // 206 // atha vanavarNanam 16. iti vimAnaM dakSiNataH samAnayan sAnandamvilokaya sakhe vipinAnAmamISAM paramaM rAmaNIyakam // 82 // puraH puro dhanaM vanaM vane vane mahAgiri mahAgirau mahAgirau virAjate guhAgRham // guhAgRhe guhAgRhe vihAratatparo hari herau harau niraGkuzaH kRtebhasAdhvaso dhvaniH // 207 // khalpaparvatA ityarthaH / " pAdAH pratyantaparvatAH " ityamaraH / pakSe caraNAzca vidyante asyeti tathAbhUte, phaNikSamAbhRti zeSazaile sarparAje ca, adaH idaM vakSyamANaM, anyat vastuto guptacaraNasya sarparAjasya prakAzabahupAdavattvAditarat , paramaM mahat adbhutaM A. zcarya, prakAmaM yatheccha avalokyate dRzyate / asmAbhiriti zeSaH / tatkimityapekSAyAmAha-payodharo meghaH nijorasi khakIyavakSaHsthale, ciraM acaJcalAM sthirAM vidyutaM bibharti / meghasadRzaH zyAmavarNoM bhagavAn vakSasi nityaM lakSmI bibhradatra nivasatIti vAstavo'rthaH / asAvapi vidyudapi nije urasi payodhara meghaM vastutaH stanayugmaM nityaM bibharti / idamevAzcaryamiti bhAvaH / zleSamUlakavirodhAbhAsAlaMkAraH / vAstavArthena ca tatparihAraH // 206 // - atha vicitrvnvrnnnprstaavaarthmaah-itiityaadi| vilokayeti / he sakhe amISAM purodRzyamAnAnAM vipinAnAmaraNyAnAM "aTavyaraNyaM vipinaM " ityamaraH / paramaM rAmaNIyakaM ramaNIyatvaM manoharatvamiti yAvat / manojJAditvAdum / avalokaya pazya // 82 // rAmaNIyakamevAha-pura iti / puraH puraH agre agre ghanaM nibiDaM vanaM virAjate zobhate / idameva kriyApadaM sarvatrAnvetavyam / vane vane prativanaM mahAgiriH / vIpsAyAM dvitvam / evameva sarvatrohyam / guhA gRhamivetyupamitasamAsaH / vihAre krIDAyAM tatparaH AsaktaH hariH siMhaH / "viSNu-siMhAMzu-vAjiSu / zukAhi-kapi-bhekeSu hri| kapile triSu / " ityamaraH / niraGkuzaH pratibandharahitaH, kRtamutpAditaM ibhAnAM gajAnAM sAdhvasaM bhayaM yena, tAdRzaH dhvaniH garjanam // 207 // 1 payodhare', 'payodharam'. - - - - For Private And Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 16] padArthacandrikATIkAsahitA / kR0-kimare varNayasyacakSuSyANi manuSyANakavalanacapalacaNDapuNDarIkAnanAni kAnanAni ? // 83 // itastAvAvavyatikara itaH santyajagarA __ ito luNTAkAnAM samudaya itaH kaNTakacayaH // ito vyAghrA ugrA jvalanajanakA veNava ito ____vanaM saMlakSyaitanmana idamaho mohamayate // 208 // vi0-sakhe nipuNanirUpaNata eteSAM guNAnapi gRhANa // 84 // anAyAsagrAhyANyavanipatibhogyAnyapi phalA___ nyayatnena prApyA nRpasudRgapekSyAH sumanasaH // asUryapazyAnyapyahaha sulabhAnyazmabhavanA nyaraNyAnIbhAjAmatipatati bhAgyaM kila giraH // 209 // kimiti / are bho vizvAvaso, manuSyANAM aGgAnAM avayavAnAM kavalane grasane capalAni lolupAni ata eva caNDAni bhayaMkarANi puNDarIkANAM vyAghrANAM "vyAne'pi puNDarIko nA" ityamaraH / AnanAni mukhAni yeSu tAni / ata evAcakSuSyANi adarzanIyAni, kAnanAni vanAni kiM varNayasi ? // 83 // adarzanIyatvamevAha-ita iti / itaH ekasminsthale, tAvatsAkalyena sarvatretyarthaH / grAvNAM pASANAnAM vyatikaraH samUhaH, itaH anyatra ajagarAH santi, itaH tadi. taratra luNTAkAnAM corANAM samudayaH, itaH kaNTakAnAM cayaH samudAyaH, itaH ta. dbhinnasthale, ugrA bhayaMkarA vyAghrAH, ito'nyatra jvalanajanakAH parasparasaMgharSaNenAmyutpAdakAH veNavaH kIcakAH, santItyarthaH / etadeva vacana vipariNAmena yathAyogyaM sarvatra saMyojanIyam / evametadvanaM saMlakSya dRSTvA, idaM me manaH mohaM bhayajanyaM bhramaM, ayate prApnoti // 208 // sakha iti / sakhe he mitra, nipuNanirUpaNataH vicArayuktAvalokanaM kRtvetyarthaH / paJcamyarthe tasila / sA ca lyblope| eteSAM vanAnAM guNAnapi gRhANa, natu kevalAn doSAneva // 84 // tAn guNAnevAha-anAyAseti / avanipatibhI rAjabhirbhoktuM yogyAni natu sAdhAraNairjanaiH api, phalAni Amra-dADimAdIni,atra vane anAyAsena ayatnena grAhyANi bhavanti / tathA nRpasudRgbhiH rAjapatnIbhirapi apekSyAH IpsitavyAH, kimutAnyAbhiH, sumanasaH mAlatI-mallikAdInAM puSpANi striyaH sumanasaH puSpaM" itymrH| ayatnena prApyA labdhuM zakyAH / tathA asUryapazyAni sUrya na pazyantIti vigrahaH |asmrthsmaaso'ym| "asUrya-lalATayoH-' ityAdinA khaz / "arurdviSada-" ityAdinA ca mumAgamaH / 1 'prApyAstvapi sudRgapekSyAH'. 11 For Private And Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 122, vizvaguNAdarzacampU:- [ghaTikAcalaapi cagahanaguhAvihAriharipANiruhAbhihata dviradazirastaTodgalitamauktikasaMhatibhiH / ahaha vibhUSitairiva ciraM viharanti sukhaM samamabalAjanairativilAsaparAH zabarAH // 210 // atha ghaTikAcalavarNanam 17. iti vyomayAnaM dakSiNataH prApayan purato nirdizya kaNThopari kaNThIravazucidaMSTrArucivicitracandrikayA // sphaTikAcala iva nayane ghaTikAcala eSa saMprati dhinoti||211|| azmanAM pASANAnAM bhavanAni gRhANi sulabhAni yatnaM vinaiva labhyAni santi / ahahetyAnande / evaM sati araNyAnIbhAjAM mahAraNyasevinAM "indra-varuNa-bhava-" ityAdisatreNAnugAgamaH GIp ca vidhIyate / saca "himAraNyayormahattve"iti vArtikena mahattvavivakSAyAmeva / "mahAraNyamaraNyAnI" ityamarazca / bhAgyaM daivaM giraH vANIH atipatati atikrAmati / vANyA varNayitumazakyamiti bhAvaH / kila nizcayena // 209 // gahaneti / iha zeSAcale, gahanaguhAsu vanasthaguhAsu, gahaneSu araNyeSu guhAsu ceti vA / vihA~ krIDituM zIlaM yeSAM te vihAriNaH tAdRzAnAM harINAM siMhAnAM pANiruhaiH nakhaiH abhihatAnAM vidAritAnAM dviradAnAM hastinAM zirastaTAt gaNDasthalAt udgali. tAni bhUmau nipatitAni yAni mauktikAni teSAM saMhatibhiH samUhaiH, hArairiti yAvat / vibhUSitairalaMkRtaiH abalAjanaiH strIjanaiH samaM saha, ativilAsaparAH bhRzaM krIDAsaktAH santaH, zabarAH mlecchavizeSAH sukhaM yathA tathA, ciraM bahukAlaM viharanti krIDanti / ahahetyAnande / nardaTakaM vRttam / "yadi bhavato najau bhajajalA guru nardaTakam" iti tallakSaNAt // 210 // atha ghaTikAcalavarNanaM prastauti-itIti / nirdizya avalokya, sugamamanyat / kaNThoparIti / kaNThasya upari UrdhvabhAge, kaNThIravasya siMhasya "siMho mRgendraH paJcAsyo haryakSaH kesarI hariH / kaNThIravaH" ityamaraH / arthAt kaNThaparyantaM manuSyAkArasya tadupari ca siMhAkArasyeti jJeyam / zucInAM zubhrANAM daMSTrANAM sthUladantAnAM yA ruciH kAntiH saiva vicitrA AzcaryAvahA candrikA jyotsnA tayA sphaTikAcala iva sphaTikamaNimayaparvata iva, eSa dRzyamAno ghaTikAcalaH nRsiMha nivAsaH parvataH, saMprati nayane netre, dhinoti prINayati // 211 // 1 girau. For Private And Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 17 ] sabhaktiprakarSamaJjaliM baddhAvaraketusthatArthyAya smarakelipuSe zriyaH // narakekSaNavighnAya narakesariNe namaH // 212 // kiMca padArthacandrikATIkAsahitA / sthirazaGkhAdicihnAya surasaMghArcitAye // parasaMhAradakSAya narasiMhAya maGgalam // 293 // jambhadambhaharakSemArambhalambhanamUrtaye // 123 zaMbhusaMbhAvanIyAya stambhaDimbhAya maGgalam || 214 // ku0 - kimare krodhamaye'pi naramRgendre stavavacanaM viracayasi // 85 prahlAdamAhvAdayituM tamekaM sarvasya kurvan bhuvanasya bhItim // saiMhaM daidhe saMhananaM purA yastava stavastatra kathaM pravRttaH // 215 // / vareti / vare zreSThe to dhvaje tiSThatIti varaketusthaH tAH garuDaH yasya tasmai, zriyaH lakSmyAH smarakelipuSe madanakrIDAvardhanAya saMbhogecchotpAdakAyeti yAvat / narakasya IkSaNe avalokane'pi kimuta gamane, vighnAya pratibandharUpAya / tadbhaktAnAM narakadarzanamapi naiva bhavatIti bhAvaH / narakesariNe zrInRsiMhAya namaH astu // 212 // , sthireti / sthirANi sarvadA santi zaGkhAdicihnAni zaGkha-cakrAdyAyudhAni yasmin tasmai, surANAM devAnAM saMdhaiH samudAyaiH arcitau pUjitau aGgI caraNau yasya tasmai, pareSAM zatrUNAM saMhAre vinAze dakSazcaturaH samartho vA tasmai, narasiMhAya maGgalam / astviti zeSaH // 213 // jambheti / jambhasya etannAmno daityasya dambhaM garve haratIti taddharaH, arthAjjambhadaityavinAzakaH indraH, tasya kSemasya, daitya hRta svargasthAnasya punaH prApaNarUpasya kalyANasya ArambhANAM udyogAnAM lambhanaM saMpAdanaM yasyAstAdRzI mUrtiryasya tathAbhUtAya / hiraNyakazipuvinAzena taddhRtaM svargasAmrAjyaM punarindrAya samarpitamiti bhAvaH / zaMbho: zivasyApi saMbhAvanIyAya mAnyAya, stambhasya DimbhAya bAlakAya, stambhAdutpannAyetyarthaH / maGgalam // 214 // kimiti / are he vizvAvaso, krodhamaye kopapracure'pi, prAcurye mayaT / naramRgendre nRsiMhe viSaye, stavavacanaM stotra bhASaNaM, kiM kuto hetorviracayasi karoSi ? // 85 // prahlAdamiti / yaH nRsiMhaH taM prasiddhabhaktaM, ekameva prahlAdaM hiraNyakazipuputraM AhlAdayituM saMtoSayituM sarvasya bhuvanasya lokasya bhItiM kurvannutpAdayan san, saiMhaM siMhasaMbandhi, saMhananaM zarIraM " gAtraM vapuH saMhananaM zarIraM varSma vigrahaH / " ityamaraH / 1 'narasiMhAya maGgalam' 2 'lambhaka' 3 'vyadhAt'. For Private And Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 124 vizvaguNAdarzacampU:- [ghaTikAcalavi0-vayasya maivaM vAdIH / / 86 // yataHapuNyadhaureyahiraNyadUnatrilokazokakSapaNAya zauriH / / kAyAdhavAyAsanirAsadambhaH stambhAdihojRmbhata saMbhrameNa // 216 / / idaM cAvadhAryatAm manuSyatiryaktvamupetya nityo devaH svayaM sthAvarato'bhyudaJcan / vicitrazaktyanvayamatra vedaiH pratyAyyamAnaM prakaTIkaroti // 217 // punaH savizrambhamghaTikAcalaM vapuravekSya tattvato ghaTikAcalaM samadhiruhya bhaktitaH // narakesarIndracaraNau vilokayan narake sariSyati na jAtu maanvH||218|| purA kRtayuge dadhe dhRtavAn / tatra tasminviSaye, tava tvatkRta ityarthaH / stavaH stutiH, kathaM pravRttaH ? // 215 // .. vayasyetyAdi sulabham // 86 // apuNyeti / na vidyate puNyaM sukRtaM yeSu teSAM pApinAM dhaureyo'gresaraH yaH hiraNyaH hiraNyakazipustena dUnAnAM pIDitAnAM 'du gatau' ityasmAt ktapratyaye "dugvo. rdIrghazca" iti vArtikena niSThAtakArasya no dIrghazca / trilokAnAM zokasya kSapaNAya vinAzaM kartum / "tumarthAcca bhAvavacanAt" iti caturthI / zauriH viSNuH, kayAdhoH hiraNyakazipupatnyAH apatyaM kAyAdhavaH prahlAdaH tasya AyAsasya pitRkRtanAsasya nirAso vinAza eva dambho nimittaM yasya tathAbhUtaH san , iha loke stambhAt saMbhrameNa tvarayA ajRmbhata prakaTIbabhUva / etena 'sarvasya bhuvanasya bhItiM kurvan' ityAdidUSaNaM parAstamiti jJeyam // 216 // manuSyati / yaH nityaH sarvadaikarUpaH sannapi, devaH bhaktapAlanArtha vividhakrIDAkArakaH, manuSyazcAsau tiryaGca manuSyatiryaG tasya bhAvaH narasiMharUpatvamityarthaH / upetya khIkRtya, sthAvarataH stambhAt na vitaravanmAtRtaH / abhyudaJcan prakaTIbhavan san , vedaiH pratyAyyamAnaM varNyamAna, vicitrAyAH itarasuraduSkaratvena aghaTita ghaTanAkAritvena ca AzcaryotpAdikAyAH zakte: sAmarthyasya anvayaM saMbandhaM atra bhUloke prakaTIkaroti AviSkaroti / vedavarNitaM vividhaM caritraM pratyakSatayA prdrshytiityrthH||217|| ata evAsya sthAnasyAtizayapuNyasaMpAdakatvamastIti dyotayannAha-ghaTikAcalamiti / ghaTikAcalaM ghaTikAkAlamAtramapyasthiraM, vinazvaramityarthaH / vapuH zarIraM, tattvataH svabhAvAdevAvekSya dRSTvA jJAtvetyarthaH / dRziratra jJAnArthakaH / bhaktitaH 1 dambhAt stambhAdihAjRmbhata'. 2 'sadyo'. 3 'ravetya'. For Private And Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 125 -varNanam 18] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| ___atha vIkSAraNyavarNanam 18. iti vimAnamanyataH saMcodayan saharSam vIkSAraNyamidaM vadanti sarasI hRttApanAzinyasA__vasyA rodhasi vIrarAghava iti prakhyAtanAmA hariH // vyaktaM rAjati vItihotra iva yo vistIrNahetidyutiH kSetraM prAptakuzasthalaM prabhajati zrIzAlihotrAJcitam // 219 // Akalayatu bhavAnomaM camatkAram // 87 / / dvirephavarNA sumanoramAM tanuM bibharti saMjJAmiva vIrarAghavaH // suparvarAjena yadIyamarcitaM mukhaM padadvandvamivopazobhate // 220 // ghaTikAcalaM parvataM adhiruhyA''ruhya, narakesarIndracaraNau narasiMhacaraNau, vilokayan avalokayan 'lakSaNahetvoH-' iti hetAvatra zatA / mAnavaH jAtu kadAcidapi, narake niraye na sariSyati naiva patiSyati / ' sa gatau ' ityasmAd // 218 // atha vIkSAraNyaprastAvamAha-itIti / saMcodayan gamayan-.. vIkSAraNyamiti / idaM purodRzyamAnaM vIkSAraNyametanAmakaM vanaM, vadanti kathayanti / janA iti zeSaH / tathA asau sarasI sarovaraM etadvanamadhye vartamAnetyarthaH / hRttApanAzinI hRdayasaMtApahAriNI vidyate / asyAH sarasyAH rodhasi tIre, " kUlaM rodhazca tIraM ca " ityamaraH / vIrarAghavaH iti prakhyAtaM atipAvanatvena prasiddha nAma yasya tathAbhUtaH, vyaktaM pratyakSaM yathA tathA yaH, vistIrNA AsamantAt prasRtA hetInAM zaGkha-cakrAdyAyudhAnAM zikhAnAM ca yutiH kAntiryasya tathAbhUtaH, " raverarcizca zastraM ca vahnijvAlA ca hetayaH" ityamaraH / vItihotra iva agniriva " agnivaizvAnaro vahivAtihotro dhanaMjayaH / " ityamaraH / rAjati zobhate / punazca yo vIrarAghavaH, prAptaM kuzAnAM sthalaM sthAnaM yena tat , ata eva zrIzAlihotramuninA aJcitamAzritaM kSetraM sthAnaM prabhajati sevate / tatra tiSThatItyarthaH // 219 // ___ Akalayatviti / atra vIkSAraNye, imaM purodRzyamAnaM camatkAraM bhavAn Akalayatu avalokayatu // 87 // dvirepheti / vIrarAghavo bhagavAn , dvirephasya bhramarasyeva varNo yasyAH sA tAM zyAmavarNAmityarthaH / pakSe dvau rephavau~ rakArAkSare yasyAM tAM, "dvirepha-puSpaliD-bhRGga-SaTpada-bhramarAlayaH" iti "ravaNe puMsi rephaH syAt" iti cobhayatrApyamaraH / sumanassu sadAcaraNena zuddhacitteSu, sumanassu puSpeSu ca ramate krIDati tAM sumanoramAM, "striyaH sumanasaH puSpaM" ityamaraH / ata eva saMjJA 'vIrarAghava' iti nAmeva "saMjJA1 'kuzasthalI'. 2 'macita'. For Private And Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 126 vizvaguNAdarzacampU:- [vIkSAraNyakR0-vayasya kiM sannahyasi vIrairAghavastavane ? yadasminnapi pannaganaganAtha iva paradhanagrahNaparatvAdayaH prAduHpyanti doSAH // 88 // vi0-tatrAmaduktenaiva tatsamAdhAnena punaratrApi saMtoSTavyamAyuSmatA bhavatA / pAmaramate ramate na kasya mano vIrarAghave deve ? // 89 // khekSosAdhyajagajjaniH sutanupallAkSAGkitoraHsthalaH ___ sAkSAdeSa paraH punAn kRtanutirdAkSAyaNIzAdibhiH / / vIkSAraNyapatirvirAjati gatirdrAkSAsadRksAhitI dhI-kSAntyAyurarogatA-dhana-yazo-mokSAdyapekSAvatAm // 221 // syAcetanA nAma" ityamaraH / tanuM zarIraM vibharti / kiMca yadIyaM mukhaM yadIyaM padadvandvamiva suparvarAjena suSTu parvaNi pUrNimAyAM rAjate tena candreNa, suparvaNAM devAnAM rAjJA indreNa ceti krameNobhayatra yojyam / acitaM pUjitaM / ekapadopAttatayA'bhedAdhyavasAyena suparvarAjArcitatvasya sAdhAraNadharmatA bodhyA / upazobhate // 220 // vayasyeti / he vayasya mitra, vIrarAghavastavane viSaye, kiM kuto heto: saMnahyasi udyukto bhavasi ? yat yataH asmin vIrarAghave'pi, panagajagasya zeSazailasya nAthaH zrInivAsaH tasminniva paradhanagrahaNe paratvaM AsaktatvaM tadAdayaH doSAH prAduHpyanti udbhaviSyanti // 88 // __ tatreti / tatra doSaprAdurbhAve, asmaduktenaiva pUrva mayA kathitenaiva tatsamAdhAnena zeSAcalAdhipatisamAdhAnena, punaratrApi saMtoSTavyamAyuSmatA bhavatA / pAmaramate he kSudrabuddhe, vIrarAghave deve, kasya puruSasya manaH na ramate AsaktaM na bhavati ? api tu sarvasyApi ramate ityarthaH // 89 // svakSeti / svasya IkSayA paryAlocanena sAdhyA kartuM zakyA jagato janiH sRSTiryasya saH / etena " sa aikSata lokAnu mRjA iti " ilAyaitareyopaniSacchutiH smAritA / atra ' jagajjaniH' ityuktirupalakSaNaparA / tena sthiti-saMhArAvapi zeyau / sutanoH lakSmyAH pallAkSayA padasaMbandhilAkSArasena aGkitaM cihnita uraHsthalaM vakSaHsthalaM yasya saH / sarvadA lakSmyAstatra vidymaantvaadityrthH| kiMca sAkSAt paraH zarIra-vAG-mano-buddhadhahaMkArAdisaMghAtebhyaH paraH pumAn ,ata eva dAkSAyaNIzaH pArvatIpatiH zivaH AdiH pramukho yeSu tairbrahmendrAdibhiH kRtA nutiH stutiryasya tthaabhuutH| dhIH buddhizca kSAntiH kSamA ca AyurjIvanakAlazca arogatA ArogyaM ca dhanaM ca yazazca mokSazca te Adayo yeSu teSu apekSAvatAmicchAvatAM drAkSayA sadRzI sukhasevya. tayeti bhAvaH / sAhitI sAhityamArAdhanamiti yAvat / yasyAH tAdRzI gatirupAyaH / alpamArAdhito'pi sakalAbhISTapUraka tyairthaH / vIkSAraNyapativIrarAghavAkhyaH, virAjati zobhate // 221 // 1 'vIrarAghave deve stavanaM viracayituM'. 2 'svecchA'. 3 'deva'. For Private And Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -vaNanam 19] padArthacandrikATIkAsahitA / 127 kiMcaupetya vIkSAvanamunnataH sadA suvarNavallayA sumanaHpuSAzritaH / / ahInasevyo haricandanastanotyupAzritAnAmucitAM suvAsanAm // 222 // atha zrIrAmAnujavarNanam 19. ityanyato vimAnaM prevayannagrato vIkSya sapratyabhijJameSA bhUtapurI nirIkSitacarI doSApahantrI mayA zrImAnatra guNAbdhirAvirabhavadrAmAnujAryo muniH // trayyantAmRtasindhumanthanabhavaddhayyaMgavInAtmakam / vijJAnaM yadupajJameva viduSAmadyApi vidyotate // 223 // upetyeti / suSTha manAMsi yeSAM te sumanasaH paNDitAstAna , sumanasaH puSpANi ca puSNAtIti tathA tayA, ata eva suSTha varNo yasyAstayA vallyA mallikAdipuSpavallayeti yAvat / pakSe suvarNasya vallIva vallI tayA lakSmyA AzritaH sadA AliGgitaH, ahInAM sapINAM inAH zreSThA mahAsarpA ityarthaH / ahInaH sarpasvAmI zeSazca tena, na hInA ahInAH zreSThajanAstaizca sevyaH sevituM yogyaH, hariH, zrIviSNureva candanaH, haricandano vRkSazca vIkSAvanaM upetya saMprApya, unnataH uccaH zreSThazca san , upAzritAnAM bhaktAnAM ucitAM yogyAM, suvAsanAM mano'bhilaSitaM tanoti vistArayati // 222 // itIti / anyato vimAnaM preGayan gamayan , sapratyabhijJaM sAnusmaraNam eSeti / eSA purodRzyamAnA, doSANAM apahantrI vinAzayitrI bhUtapurI 'zrIperUmburU' iti prasiddhA, mayA nirIkSitacarI pUrva avalokitA / "bhUtapUrve caraT" iti caraT pratyayaH / TittvAnDIyU / atra bhUtapuryA, guNAnAM abdhiH sAgaraH zrImAn rAmAnujAryo muniH, Avirabhavat prakaTIvabhUva / kIdRzaH sa rAmAnujAryaH / trayyantA upaniSadvidyA eva amRtasindhuH kSIrasAgaraH tasya manthanena viloDanena bhavadutpadyamAnaM yat hayyaMgavInaM navanItaM AtmA svarUpaM yasya tattadAtmakam / sarvopaniSadAM sArabhUtamiti tAtparyam / vijJAnaM viziSTAdvaitapratipAdakaM zArIrakabhASyaM, yasya rAmAnujAryasya upajJA AdyajJAna viSayaH yadupajJaM 'upajJopakramaM tadAdyAcikhyAsAyAm' iti napuMsakatvam / rAmAnujAryeNaiva prathamaM nirmitamityarthaH / "upajJA jJAnamAdyaM syAt" ityamaraH / viduSAM paNDitAnAM madhye adyApi vidyotate prakAzate // 223 // 1 'nRNAM'. 2 'rAmAnujAkhyo'. For Private And Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 128 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIrAmAnujakiMca kAmAdivairigaNabhImAnavadyanijanAmAbhilASagarimA ... vaimAnikAryasamabhUmA maitau vacanasImAtilavimahimA // zrImAnanUnakalasomAnano vimaladhAmAvamAnitaraviH kSemANi jambhayatu bhUmAvamutra ca rAmAnujo yatipatiH // 22 // api casa jayati rAmAnujayatirajayati paravAdinaM yadIyoktiH saMjayati bodhamanaghaM raJjayati budhAn vyathAM ca bhaJjayati // 225 // anyacca te mImAMsAzAstrapramathanaparikalitabudhajanAnandAH // - lakSmaNamuneH prabandhA lakSmaNapUrvajazarA iva jayanti // 226 // kAmAdIti / kAmaH AdiH prathamo yeSu krodha-lobhAdiSu teSAM vairiNAM anta:zatrUNAM gaNasya samudAyasya bhImaH bhayaMkaraH anavadyaH nirdoSaH nijasya skhakIyasya nAmnaH abhilASagarimA icchAprabhAvaH yasya saH / yasya nAmagrahaNasyecchAmAtreNApi kAmAdInAM vinAzo bhavati, kimuta pratyakSanAmagrahaNe kRte iti tAtparyam / tathA matau buddhau viSaye vaimAnikAnAM devAnAmAryaH guruH bRhaspatiH tena samastulyaH bhUmA mAhAtmyaM yasya saH, anUnAH saMpUrNAH kalA yasya tasya somasya candrasyevAnanaM mukhaM yasya saH, kiMca vimaladhAmnA svakIyanirmalaprakAzena avamAnitastiraskRtaH raviH sUryo yena tathAbhUtaH, ata eva vacanAnAM sImA maryAdA tasyAH atilacI ullaGghanazIla: mahimA mAhAtmyaM yasya saH zrImAn rAmAnujo yatipatiH, bhUmau bhUloke, amutra paraloke ca kSemANi kalyANAni jambhayatu vardhayatu / sarvajanAnAmiti zeSaH / azvadhATI vRttam / asa lakSaNaM vRttaratnAkare naivopalabhyate / citravRtteSvasyAntarbhAvaH // 224 // sa iti / sa rAmAnujayati yati sarvotkarSeNa vartate / kathaMbhUtaH saH / yadIyA yasya saMbandhinI uktiH bhASyarUpA, paravAdinaM matAntarasthavAdinaM ajayati kSepayati tiraskarotIti yAvat / ' aja gati-kSepaNayoH' ityasya Nyantasya rUpam / athavA ajamiva chAgamiva tucchIkaroti / etatpakSe ajazabdAt 'tatkaroti' iti Nic / na kevalaM tiraskarotyeva, kiMtu anaghaM nirmalaM bodhaM jJAnaM ca saMjayati utpAdayati / budhAn paNDitAMzca raJjayati ramayati / teSAM vyathAM duHkhaM ca bhaJjayati vinAzayati // 225 // .. te iti / mImAMsAzAstrasya pramathanena AloDanena sarvazAstraparyAlocaneneti yAvat / pakSe te amI mAMsAzAnAM rAkSAsAnAM astrANAM zastrANAM pramathanena vinAzanena ca parikalitaH utpAditaH budhajanAnAM paNDitajanAnAM devasamUhAnAM ca Anando yaiste, 1 'abhilApagarimA'. 2 'avanau'. For Private And Personal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 14 ] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 129 ___ atra kazcidapazcimo vipazcitAmitthamenamanudinaM praNamati // 90 // 'rAmAnujAya gurave naraveSabhAje zeSAya dhUtakalaye kalaye praNAmAn // yo mAdRzAnapi kRzAn paripAtukAmo bhUmAvavAtaradudazcitabodhabhUmA'227 iti / etaccAkarNyatAm rAmAnujau yAmunatIrthasevAparAvudItau narakaM niroddham / tayoH purANaH praNinAya gItAM tasyA navInastu tatAna TIkAm 228 kRzAnu:--satyamevaM tathApi tatpathAnuvidhAyinAM medhAvinAmapi parAvamantRtvAdayo doSAH prasiddhAH // 91 // tathAhi-- lakSmaNamuneH rAmAnujayateH prabandhAH granthAH, lakSmaNasya pUrvajo rAmastasya zarAH bANAH iva, jayanti // 226 // atreti / atrAsmin deze kazcit vipazcitA viduSAM madhye, apazcimaH atyuttamaH enaM zrIrAmAnucAjAya, anudinaM pratidinaM itthaM vakSyamANaprakAreNa, praNamati namaH skaroti // 90 // rAmAnujAyeti / naraveSaM manuSyasvarUpaM bhajati AzrayatIti naraveSabhAk tasmai, zeSAya sarparAjAya, rAmAnujAya, dhUtaH nirastaH kaliH pApaM yena tasmai, pAparahitAyetyarthaH / ata eva gurave AcAryAya praNAmAn namaskArAn kalaye karomi / yaH mAdRzAn kRzAn atidInAnapi paripAtukAmaH rakSitumicchuH san , udaJcitaH khabhAvata evotpannaH bodhabhUmA jJAnAtireko yasya saH, bhUmau avAtarat prakaTIbabhUva // 227 // rAmeti / yamunaiva yAmunaM, svArthe'N / yAmunaM ca tattIrthaM ca tasya, pakSe yAmunatIrthasya gurozca sevAparau sevAsaktau, narakaM etanAmakamasuraM durgatiM ca niroddhaM nivArayituM, rAmasya balarAmasya anujaH kRSNaH, rAmAnujAcAryazca, rAmAnujazca, rAmAnujazca tI ityekazeSasamAsaH / udItau utpannau / dIrghatvaM chando'nurodhAt / tayoH dvayo rAmAnujayormadhye purANaH prathamaH kRSNaH gItAM bhagavadgItAM praNinAya viracitavAn / navIno rAmAnujAcAryastu, tasyA gItAyAH TIkAM vyAkhyAM tatAna ckaar||228|| satyamiti / satyamevaM tathApi tasya rAmAnujAcAryasya panthAnaM pravRtti anuvidadhati anusarantItyanuvidhAyinaH teSAM buddhimatAmapi, pareSAM bhinnamatAnuyAyinAM avamantRtvaM apamAnaH AdiryeSAM mAtsaryAdInAM te doSAH prasiddhAH / santIti zeSaH // 91 // - - 1 'pathAnudhAvinAm For Private And Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 130 vizvaguNAdarzacampU: zrIrAmAnujadarzanaikarasikaH ziSTaH prakRSTairguNaiH pUrNAnAM viduSAM matAntarajuSAM paGktau na bhuGkte kvacit // hAntaudanamantataH zucitamaM taddRSTamAzu tyaja tyAstAM tatsvamatasthitairapi samaM prAyeNa nAznAtyasau // 229 // kiMca-- naiSAM nyAyya iha dvijAnvayajuSAM bhASAprabandhe zramo vede vizvamarthasAdhanavidhau baddhodare jAgrati // tIraM kSIrapayonidherupagato daityAridadhyAvRtam ko vA dhAvati dugdhalabdhicapalo gopAlakasyAlayam // 230 // kiMcaetanmatAnuvartinAM keSAMcideSAM ceSTA neSTA vaidikAnAm / pazya // 92 // , tAneva doSAn darzayati - zrIrAmAnujeti / zrIrAmAnujasya darzane eva ekaM mukhyaM yathA tathA rasikaH rasajJaH prakRSTaiH vidvattvAcArasaMpannatvAdibhiruttamairguNaiH ziSTaH zreSThazca san, matAntarajuSAM zAMkarAdyanyamatAnuyAyinAM pUrNAnAM vidyAcaraNAdibhiH paripUrNAnAmapi kimutApUrNAnAm / paGktau bhojanapaGkau kacit kadAcidapi na bhuGkte bhojanaM naiva karoti / kiMca naitAvadeva anyadapi mAtsarya kathayati / antato vastutaH zucitamamatipavitramapi odanamannaM tairdRSTaM matAntarasthairavalokitaM sat, Azu zIghrameva tyajati / tattu AstAM nAma, kiMtu svamatasthitairapi samaM saha asau rAmAnujIyaH prAyeNa na aznAti naiva bhuGkte / kadAcittu bhuGkte // 229 // 1 [ zrIrAmAnuja naiSAmiti / eSAM rAmAnujIyAnAM dvijAnvayaM brAhmaNavazaM juSanti Azrayanti teSAM brAhmaNakulotpannAnAmiti yAvat / vizveSAM sakalAnAM pumarthAnAM dharmAdipurupArthAnAM sAdhanavidhau saMpAdanakarmaNi, baddhAdare svIkRtAdare vede jAgrati sati, bhASAprabandhe drAviDabhASAnirmite panthe zramaH abhyAsaH iha na nyAyyaH naiva yuktaH / tatra dRSTAntamAha - tIramiti / daityAreH zrIviSNoH dIptyA kAntyA AvRtaM veSTitaM kSIrapayonidheH kSIrasamudrasya tIraM upagataH prAptaH san ko vA puruSaH dugdhasya labdhau prAptau capalaH AsaktaH gopAlakasya nIcagopAlasya, alpArthe kan / AlayaM gRhaM dhAvati zIghraM gacchati ? api tu kopi naiva gacchatItyarthaH // 230 // 2 etaditi / etanmatAnuvartinAM rAmAnujamatAnusAriNAM keSAMcideSAM puruSANAM, aviduSAmityarthaH / ceSTA AcaraNaM vaidikAnAM vedAnuyAyinAM neSTA na priyA // 92 // ? ' prabandhazramo'. 2 ' baddhAiro'. For Private And Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 19 ] padArthacandrikATIkAsahitA / muJcantaH paJcayajJAn draviDabhaNitibhirmohayanto'nabhijJAn nindanto hanta yajJAnasakRdapi harervandanaM vArayantaH // lumpantaH zrAddhacaryA yatimapi gRhiNAM vandanaM kArayantaH sadveSaM dhArayantaH katicidavihitaireva kAlaM kSipanti // 231 // kiMca- ghaNTAghoSaM tyajanto hariparicaraNe sarvalokAvigItam khyAtaM trailokyamAtuH zrutibhirabhihitaM vaibhavaM khaNDayantaH // saMketazraddhayaiva khacaraNasalilaM khIyagoSThayAM pibantaH kecidviplAvayante jagadabhidadhataH kezavaM doSabhogyam // 232 // 131 muJcanta iti / paJcayajJAn brahmayajJa-devayajJa bhUtayajJa-pitRyajJa-manuSyayajJAkhyAn muJcantastyajantaH, tyajantItyarthaH / evameva sarvatra zatrantasyArtho jJeyaH / draviDabhaNitibhiH draviDabhASAvAkyaiH anabhijJAn veda-zAstrAdijJAnarahitAn mohayantaH svamatagrahaNe bhrAmayantaH, hanteti khede / yajJAn agniSTomAdIn nindantaH kAmyA iti matvA nindAM kurvantaH, hareH zrIviSNorapi vandanaM asakRt vAraM vAraM vArayantaH niSedhayantaH, zrAddhacaryA zrAddhAnuSThAnaM lumpantaH akurvantaH, yati khasaMnyAsinamapi kimuta itaraM, gRhiNAM gRhasthAzramiNAM vandanaM kArayantaH, satsu satpuruSeSu dveSaM aprItiM dhArayantaH / evaM katicit rAmAnujIyAH avihitaiH veda-zAstraniSiddhaiH karmabhireva kAlaM kSipanti nayanti // 231 // , For Private And Personal Use Only kiMca pUjAdiSvapi vidhivadanuSThAnaM naiva bhavatIyAha - ghaNTA ghoSamiti / sarveSu lokeSu avigItamaninditaM prazastamityarthaH / hariparicaraNe zrIviSNupUjane ghaNTAghoSaM devatAhvAnArthaM vihitaM ghaNTAnAdaM tyajantaH, trailokyamAtuH zrIlakSmyAH zrutibhiH "sA hi zrIramRtA satAm " ityAdyanekAbhiH abhihitamuktaM khyAtaM prasiddhaM vaibhavaM svAtantryarUpaM khaNDayantaH, lakSmIstAvadbhagavato mAyetyuktvA dUSayantaH, kiMca svIyAnAM rAmAnujIyAnAM goSThayAM sabhAyAM, saMkete svakalpitavidhau yA zraddhA vizvAsastayaiva svavaraNasalilaM svapAdodakaM sarveSAmapyekIkRtya pibantaH, prAzayantaH / etadeva teSAM matasya sarvasvam / kecit kezavaM zrIviSNuM doSabhogyaM niyAmakatayA kRtAnAM doSANAM bhotAraM abhidadhataH kathayantaH santaH, jagat viplAvayante adharmapracAreNa vinAzapravaNaM kurvantItyarthaH // 232 // 1 'taiH saMkSipantyeva kAlam . Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 132 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIrAmAnujaapi cayajJAH paJca mahatpadena sahitA ye cApare vizrutA yatkarma grahasaMkramAdisamaye sarve budhAH kurvate // tatsarva visRjanti kAmyamiti ye trayyantavidhvaMsakA stairdva nityatayA''zrite yadazanaM yA ca vyavAyakriyA // 233 / / anyaccaviduSAmapi mohamAvahanto vitathaitihyasahasravarNanena // vinayAbhinayAtkhalAH kilA'mI vijayante kapaTAlayA jaganti 234 kiMcayasyAM nAsti puraskRtirnayavidAM yajvA tu hAsAspadam pUjyante ca nirakSarAH punaramI sAMketikAcAryakAH / / yazA iti / ye paJca yajJAH brahmayajJAdayaH mahat iti padena sahitAH mahAyajJA ityarthaH / ye lapare yajJAH jyotiSTomAdayaH vizrutAH prasiddhAH, idaM pUrvatrApi yojyam / castvarthaH / sarve budhAH zruti-smRtijJAH, grahaH candra-sUryoparAgaH, "uparAgo graho rAhugraste vindau ca pUSNi ca" itymrH| saMkramaH ravermeSAdiSu pravezaH tadAdau samaye yatkarma deva-pitrAthuddezena kurvate tatsarve nityaM naimittikaM ca karma kAmyaM, kAmahetukamiti apalapyeti shessH| ye yyantasya vedAntamArgasyApi vi vaMsakAH santaH, amI visRjanti muJcanti / taidUSakaiH, azanaM bhojanaM yat , yA ca vyavAyakriyA maithunaM te dve karmaNI nityatayA nityakartRtvena Azrite aGgIkRte / ziznodaramAtraparAyaNA eta ityarthaH // 233 // viduSAmiti / vitathAnAmasatyAnAM aitihyAnAM kalpitapUrvatanamithyAvAdAnAM 'etanmataM svIkRtya te kRtArthAH' 'ete ca kRtArthAH abhavan' ityAdirUpANAM sahasrasya varNanena kathanena viduSAmapi, kimuta ajJAnAM, mohaM svamatAbhinivezaM AvahantaH kurvantaH / vastutaH khalAH pApAH kapaTasya AlayAH gRharUpAH dAmbhikA ityarthaH / ata eva amI rAmAnujIyAH vinayasya Aropitasya abhinayAt prakaTanAddhetoH jaganti vijayante kila // 234 // yasyAmiti / yasyAM goSTayAm / idaM sarvatra yojyam / nayavidAM zAstrajJAnAM puraskRtiH pUjA nAsti / yajvA vidhivadyajJAdyanuSThAnakartA tu "yajvA tu vidhineSTavAn" ityamaraH / hAsAspadam , nirakSarAH veda-zAstragranthAkSarasyApi jJAnarahitAH amI sAMketikA saMketa siddhA AcArya iti saMjJA yeSAM te AcAryakAH saMjJAyAM kan / AcAryapuruSAzca punaH pUjyante / vedAnAmavahelanaM kAmyakarmAnuSThApakA ityavamAnanaM 1 'trayyadhva'. 2 'jagatsu'. For Private And Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 19] padArthacandrikATIkAsahitA / 133 vedAnAmavahelanaM vyatihatA varNAzramaprakriyA goSThyai duSkalipuSkalIkRtapuSe kasyaicidasyai namaH // 235 // kiM bahunA prAyo yeSAM sakRdakaraNe pratyavAyo'sti bhUyAn __yajJAdIstAniha vijahati spaSTavedopadiSTAn // karmaivAmI vidadhati jaDAH kiMtu saMketasiddhaM __ kaSTaM kaSTaM bata hatakaleH kazcidunmeSa eSaH // 236 // kiM cana gAhante gaGgAmapi naiTajaTAsAra iti ye na majjantyambhodhau lavaNarasavezantaka iti // na paJcaivaM gavyAnapi pazuzakRtsAra iti hA pibantyeSAM doSAnka iha nipuNaH syAdgaNayitum // 237 // - vizvAvasuH-kimare kalaGkalezarahiteSu zrImadrAmAnujadarzanaikaniSTheSu bhavati / varNAnAmAzramANAM ca prakriyA AcAraH vyatihatA dhvstaa| duSTasya kale: pApasya puSkalIkRtaM vardhanaM puSNAtIti tatpuSe kasyaicidasyai goSThayai teGgalIyAyai namaH / sarvathA tyAjyA goSTIyamityarthaH // 235 // prAya iti / yeSAM yajJAdInAM sakRt ekadApyakaraNe ananuSThAne sati, bhUyAn pratyavAyaH pApaM asti bhavati, tAn spaSTaM vedairupadiSTAn coditAn yajJAdIn brahmayajJAdipaJcasaMkhyAkAn iha loke amI rAmAnujIyAH vijahati tyjnti| kiMtu ata eva jaDAH mUrkhAH saMketasiddhameva karma / evakAreNa shraut-smaartvyvcchedH| vidadhati kurvanti / kaSTaM kaSTam anyAyyamanyAyyam / bateti khede / eSaH vihitatyAga: avihitAnuSTAnaM ca hatakaleH sambandhI kazcidanirvAcyaH unmeSaH prabhAva eva // 236 // neti / ye teGgalAkhyAH gaGgAmapi lokapAvanI naTasya nartakasya zivasya jaTAnAM AsAraH varSamiti vigayeti zeSaH / na gAhante na snAnti / ambhodhau samudre, lavaNarasaH kSArarasastasya vezantakaH palvalamiti "vezantaH palvalaM cAlpasaraH" itymrH| na majjanti na snAnti / evaM paJcagavyAnyapi pazoH zakRtsAraH pUrISabhAga iti na pibanti / evaM sati eSAM doSAn gaNayituM saMkhyAtuM iha kaH nipuNaH syAt ? na ko'pItyarthaH, heti khede // 237 // kimiti / kalaGkasya doSasya lezena yatkiMcidaMzenApi rahiteSu zrImato rAmAnu 1 'vedAnAmapi helanaM.' 2 'kRtipuSe.' 3 hara.' 12 For Private And Personal Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 134 vizvaguNAdarzacampU:- zrIrAmAnujagariSTheSvapi sannahyasi ? athavA bhavAdRzAnAM kRzavivekAnAM kA nAma maryAdA? // 93 // uktaM hi'analpakaM dharAyAM hi sarvajJasyApi dAruNAH // Aropayanti mAlinyaM kAkolA iva te khalAH // 238 // iti / pazya tAvadeteSAM pavitratamaM caritram // 94 // ucchiSTAnyatidUrataH pariharantyujjhantyasatsaGgatiM prANApatsvapi bAndhavetaragRhe prAznanti nApo'pyamI // kAmyaM nirmimate na karma bhagavatkaiMkarya eva sthitAH ___ sattvasthaiH spRhaNIya eSa jayati zrIvaiSNavAnAM krmH||239|| kiM ca-- bhAle zuddhamRdUrdhvapuNDUtilakaH padmAkSamAlA gale divyaM zaGkharathAGgacihnamanizaM dIptaM bhujAmUlayoH // vaktre zauriguNaikavarNanaparA vAcastadenomucA meteSAM haribhaktitundilahRdAM vIkSApi mokSAvahA // 240 // jAcAryasya darzane zAstre ekA ananyA niSThA zraddhA yeSAM teSu ata eva gariSTeSu zreSTheSu saMnahyasi doSAropaNe pravartase ? athavA bhavAdRzAnAM tvAdRzAnAM kRzavivekAnAM alpavicArANAM kA nAma maryAdA sthitiH ? kApi naivetyarthaH // 93 // analpakamiti / dharAyAM bhUmau te khalAH kAkolA droNakAkA iva 'droNakAkastu kAkolaH" ityamaraH / sarvajJasyApi analpakaM mAlinyaM doSamazuddhiM ca Aropayanti prApayanti hi / pakSe sarvajJasya zivasyApi analpAyAM kandharAyAM grIvAyAM mAlinyaM nailyaM kAkolAH kAlakUTA iva // 238 // pazyati / pavitratamamatipavitram // 94 // tatrAdyaM ziSTapasAvabhuktirUpaM doSaM nivArayati-ucchiSTAnIti / amI rAmAnujIyAH ucchiSTAnyannAni atidUrataH pariharanti, asadbhiH saMgatiM sahabhojanAdirUpAM ujjhanti tyajanti, prANApatsu satISvapi bAndhavetaragRhe apo'pi udakAnyapi na prAznanti, kAmyaM svargAdihetukaM karma na nirmimate na kurvanti / kiMtu bhagavataH kaiMkarye pUjAdirUpasevAyAmeva sthitAH / ata eva eSaH ukta vidhaH zrIvaiSNavAnAM kramaH rItiH sattvasthaiH sAttvikaiH spRhaNIyaH kAmanIyaH san jayati // 239 // bhAla iti / yasmAdeteSAM bhAle zuddhamRdA zvetamRttikayA gopIcandanarUpayA Urdhvapu. NDrAtmakastilakaH, gale padmabIjamayI akSamAlA, bhujAmUlayorbAhvagrayoH anizaM divyaM 1 'avivekAnAM.' 2 'atimAtraM'. 3 'ucchiSTAnapi'. 4 nirmamate'. 5 'jagati'. For Private And Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 19 ] pa5. yaMcandrikATIkAsahitA / doSAropaNaM caiteSu tvadIyamapahAsyam // 95 // tathAhiiSTAtkhabAndhavajanAditarairadRSTam yadbhuJjate'nnamiha lakSmaNapakSaniSThAH // doSaH kimeSa duritApaharo guNo ve tyevaM vivicya paripRccha guNAguNajJAn // 241 // kiMca dRSTaM bandhvataraiH satAmanadatAM doSo ya eSo'paraiH ziSTaiH spRSTamanaznatAmiha mahArASTrAdikAnAM samaH // eSAM dUSayitA na ko'pi niyatAhAraH paraMtu dvijaH sarvAzI natu dUSaNaM hitabhujAM teSAmidaM bhUSaNam // 242 // yazca zaThAriprabhRtisattvasthamunivinirmitadivyaprabandhAdhyayane doSa udghATitaH so'yamitihAsa-purANAdibhirvedamupabRMhayadbhyaH saGkhyo na rocate / zrRNu tAvat // 96 // dIptaM zaGkhasya rathAGgasya cakrasya ca cihnam, vaktre zauriguNaikavarNanaparAH zrIkRSNaguNavarNanAsaktAH vAcaH / sarvatra yathAyogya mastItyAdivacanAnusAreNa kriyApadaM yojyam / tattasmAt haribhaktitundilahRdAM zrIkRSNabhaktyA pUrNamAnasAnAM ata eva enomucAM niSpApAnAmeteSAM vIkSA darzanamapi mokSAvahA bhavati // 240 // 135 doSeti / apahasituM yogyaM apahAsyam / parihAsAspadamityarthaH // 95 // iSTAditi / iha lakSmaNapakSe rAmAnujamate niSThAH sthitAH iSTAt svamatasthAt svabAndhavajanAt, itaraiH matAntarasyaiH abAndhavairadRSTamannaM bhuJjata iti yat, eSa uktavidhAnnabhojanarUpaH, doSa: ? kiM vA duritaM pApaM apaharati vinAzayatIti duritApaharo guNaH ? iti uktaprakAraM vivicya Alokya guNAnaguNAn doSAMzca jAnantIti tajjJAn paripRccha vicAraya // 241 // 1 'mitabhujAM . ' atha 'viduSAM matAntarajuSAM paGkau na bhuGkte' - ityAdi dUSaNamuddhArayannAha - dRSTamiti / bandhvitarairdRSTaM annaM anadatAM abhakSayatAM satAM ya eSa doSaH kathitaH, sa eSa doSaH aparaiH ziSTaiH spRSTaM anaznatAM abhakSayatAM mahArASTrAdikAnAM mahArASTrAdItara dezavAsinAmapi samaH tulyaH / niyatAhAraH mitabhojanaH ko'pi dvijaH eSAM rAmAnujIyAnAM dUSayitA dUSakaH na bhavati / paraMtu kiMtu sarvatrAznAtIti sarvAzI dvijaH dUSayitA syAt / idaM aniyamabhojanakRtadUSaNaM tu hitabhujAM zarIrasukhakara bhojinAM teSAM bhUSaNameva na tu dUSaNamiti yojyam // 242 // bhASAprabandhAdhyayanarUpaM doSaM nirAkartumAha-yazceti 2 ' pramukhasattvasthamuni ' 3 'udbhAvita : '. For Private And Personal Use Only zaThAriH etannAmA 4 'vidvadbhayaH'. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [zrIrAmAnujabakulavibhUSaNena guruNA karuNAnidhinA zrutimukuTAbhisandhimavadhArya paraM gahanam // racitamiha prabandhamanusaMdadhatAM kathitam samamapi dUSaNaM smRti-purANamadhItavatAm // 243 // kiMcaupAdeyaM prAjJairucitaviSayaM drAviDavaco 'pyayuktArtha heyaM bhavati vacanaM saMskRtamapi // hariM bibhraccetasyanatisubhago'pi stutipadam na sadrUpo'pyantaHkaraNadhRtanArIstanabharaH // 244 // vastutastvagastyavyAkaraNAnuziSTAnAmanavadyaziSTaparigraha vizeSaprakRSTAnAM drAviDazabdAnAM ko nAma saMskRtAdapakarSaH // 97 // pazyakazcinmuniH saH prabhRtirmukhyo yeSu taiH sattvasthamunibhiH sattvaguNayuktaRSibhiH, etena teSAM zama-damAdisAdhanasaMpattimattvaM, kAma-krodhAdirAhiyaM ca sUcitam / nimitadivyaprabandhAnAM ajJajanajJAnArthe viracitadivyabhASAgranthAnAM adhyayane yazca doSaH udghATitaH prakaTIkRtaH soyaM itihAsa-purANAdibhirvedamupabRMhayadbhayo vardhayajhyaH sadbhayaH, vyAsa-vasiSThasadRzasajjanebhyo na rocate / anena itihAsa-purANAni yathA vedopabRMhaNAni, tathaivaiteSAM bhASAprabandhA apIti sUcitam // 96 // __ etadeva savistaramupapAdayati-bakuleti / karuNAnidhinA ata eva bakulavibhUSaNena zaThakopena guruNA, zrutimukuTAnAM upaniSadAM abhisandhi tAtparya paramutkRSTaM gahanaM duIyaM avadhArya nizcitya racitam / drAviDabhASayeti zeSaH / prabandhaM anusaMdadhatAM paThatAM yat dUSaNaM kathitaM, tat dUSaNaM smRtiH mAnavAdiH purANAni vaiSNava-bhAgavatAdIni ca / "napuMsakamanapuMsakena" ityAdinA ekavadbhAvaH / adhItavatAM tatpaThanaM kurvatAmapi samaM, vedArthopabRMhakatvAvizeSAditi bhAvaH // 243 // : nanu tathAtve'pi prabandhasya draviDadezabhASAmayatvena "dezabhASAmayaM kAvyaM zrotavyaM jAtu na dvijaiH|" iti smaraNAdanucitameva tatpaThanamityAzaGkayAha-upAdeya. miti / ucitaH yogyaH viSayaH pratipAdyaM yasya tat drAviDavacaH prabandharUpamapi, prAjhaimanISibhiH upAdeyaM svIkArya bhavati / ayuktArtha anucitaviSayaM saMskRtamapi vacanaM bhANa-prahasanAdirUpaM heyaM tyAjyaM ca bhavati / ukte'rthe dRSTAntamAha-na atisubhagaH sundaraH anatisubhagaH kurUpo'pi, hariM cetasi antaHkaraNe bibhrat dhArayan janaH stuteH padaM sthAnaM bhavati / sadrUpo'pi surUpasaMpanno'pi antaHkaraNe cetasi dhRtaH nArIstanabharaH strIstanasaundarya yena tAdRzaH janaH stutipadaM na bhavati / dRSTAntAlaMkAraH // 244 // vastutastviti / agastyavyAkaraNaM 'ilakaNaM' iti bhASAnAmaprasiddhaM For Private And Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 19] padArthacandrikATIkAsahitA / 137 sa yAsAM vyAkartA culukitasamudro munivaraH __prabandhAraH prauDhAH zaThamathanamukhyAH zamadhanAH // pravaktAraH zuddhAH prathitayazasaH pUrvaguravo girAMpAre tAsAM jayati garimA drAviDagirAm // 245 // yazcaikadezaviSayadUSaNopanyAsastatrApyAkarNyatAm // 98 // tenAnuziSTAnAM vyutpannAnAM, anavadyAH stutyAH ye ziSTAH teSAM parigrahavizeSeNa AdarAtizayena prakRSTAnAmuttamAnAM drAviDazabdAnAM, prabandhagatAnAmiti zeSaH / ko nAma saMskRtAdapakarSaH nikRSTatvam ? // 97 // sa iti / yAsAM drAviDavANInAmiti vAkyatraye'pi yojyam / vyAkartA vyAkaraNena saMskArakartA tu, culukitaH AcamanamAtreNaiva prAzitaH samudro yena tathAbhUtaH, saH prasiddhaH munivaro'gastyaH, prabandhAraH bhASAgranthakArazca prauDhAH pragalbhAH zaThamathanamukhyAH zaThakopAdayaH, zamo bAhyendriyanigrahastadrUpameva dhanaM yeSAM tathAbhUtA munayaH, kiMca pravaktAraH adhyApakAzca, zuddhAH antarbAhyendriyadamanena zuddhAntaHkaraNAH, prathitayazasazca, pUrve guravaH rAmAnujAdayaH / sarvatra bhavatItyAdi yathAyogyaM vacanavipariNAmenAnusaMdheyam / tAsAM drAviDagirAM garimA mahattvaM, girAMpAre jayati / vAcAmaviSaya ityarthaH // 245 // idAnIM 'ghaNTAghoSaM' tyajantaH-' ityAdizlokairupanyastadUSaNamuddhArayannAhaya iti / ekadezaH pUjAyAM ghaNTAnAdAkaraNa-yajJAdikarmatyAgAdirUpaH viSayaH yeSAM teSAM dUSaNAnAmupanyAsaH kathanam // 98 // itaH paraM daza padyAni sapta gadyAni cAtra mudritapustake adhikAnyupalabhyante, prAcInapustakeSu, asmatsaMpAditAdarzapustake ca tAni nopalabhyanta eva / tasmAttAni kenacitprakSiptAnIti bhAti / etadviSaye ca mudritapustake TIkAkAraH, 'granthakA veGkaTAdhvariNA 'teGgale' ityAkhyAnAM doSAnudvATya tannivAraNaM samyaktayA na kRtamiti matvA'nyena kenacitteGgalasaMpradAyinA khasaMpradAyoparyAropitadoSanirasanArthamayamaMzaH prakSiptaH' iti vadati ca / atasteSAM mUle nivezo'yukta iti atraiva vAcakAnAM parijJAnArtha nivezyante / teSAM TIkA ca TippaNIsthale yathAvalokanaM nivezitA / mUlabahirbhUtatvAna mayA pRthak TIkAkaraNe yatitam / yathAkiMcayajJAna paJca ca saMcitAtmadhiSaNA mAnyAnathAnyAdhvarAna tttddevshriirmaadhvmukhollaasaavhaanpymii|| yshaaniti| saMcitA AtmadhiSaNA AtmajJAnasAkSAtkAraH yaiste| jJAnina ityrthH| amI rAmAnujIyAH / "paJca vA mahAyajJA brahmayajJo devayajJo bhUtayajJaH pitRyajJo manu For Private And Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 138 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIrAmAnuja saMtyajyApyavadhAnataH prabhutamaM svArAdhanastoSaya ntyeSAM saccaritaM yazAMsi bhajatAM sUte punIte jagat // 1 // sarvAbhyarhitavaiSNavAGipayasAM pAnena pUtAtmabhi bahvAyAsaniSevyapAvanajaTA gaGgApi nAGgIkRtA // sAmIpye'pi payonidhiH parihRtaH pazvAdikAmyAdvidheH sArAsAravivecane samucitA saMdRzyate cAturI // 2 // hanta eteSveva sAMsiddhikAmacyutabhaktimapekSya vijayate tadbhaktabhaktiranitarasAdhAraNI // 1 // dRSTe jhaTityakhilalokanidAnabhakte sASTAGgamatrapamapAkRtasarvagarvam // aspRSTadezasamayaM praNamanti teSAM dhanyAtmanAM vada kimnydupaasymsti||3|| yacca yativandanaviSaye'pyavahito'si tatrApyAkarNyatAm // 2 // dhyayajJa iti" ityAdizrutyuktAH tAn / atha mAnyAn anyAnadhvarAn jyotiSTomAdIn , tattadyajJasthadevatArUpatvena mAdhavasya viSNoH mukhaM agniH "agnimukhA vai devAH" iti zruteH / tasya ullAsaH tRptiH tAmAvahantIti tAnapi etAdRzAn yajJAn , saMtyajya vihAya, amI avadhAnataH sAvadhAnatayA prabhutamaM sarvezvaraM viSNuM khArAdhanaiH pUjana-bhajanAdibhiH toSayanti / etAdRzAnAmeSAM hariM bhajatAM sat sAdhu caritaM AcaritaM yazAMsi sUte, jagat punIte pavitrayati ca // 1 // sarveti / sarvebhya itarebhyo jalebhyaH abhyarhitAnAM sannidhAnAM sukhalabhyAnAM pUjyAnAM vA vaiSNavAbhipayasAM vaiSNavapAdodakAnAM pAnena pUtaH AtmA zarIraM yeSAM taiH ebhiH, bahvAyAsena niSevyA pAvanA jaTA mUlaM ugamazca yasyAH / "mUle lagnakace jaTA" ityamaraH / tuSArapihitAtyucahimAcalanirgatatvAt atidUratvAdvA bahvAyAsaniSevyatvam / gaGgApi nAGgIkRtA pAvitryAthai na svIkRtA / anAyAsalabhyavaiSNava. pAdatIrthenaiva pAvitryalAbhAt / tIropAntanivAsitvAt sAmIpye'pi payonidhiH samudraH snAnAdiSu parihRtaH / pazubandhAdikAmyakarmavidheH sArAsAravivecane kartavyAkartavyaviveke samucitA cAturI naipuNyaM dRzyate / eSAmiti zeSaH // 2 // hanteti / sAMsiddhiko janmAntarasukRtalabdhAM acyutasya bhagavato bhaktimapekSya, tadbhaktAnAM vaiSNavAnAM bhaktiH, anitarasAdhAraNI asadRzI vijayate sarvotkarSaNa vartate / bhagavato'pyadhikaM tadbhakkAnevAmI bhajantIti bhAvaH / hanteti harSe // 1 // kathamityAkAGkSAyAmAha-dRSTe iti / akhilalokasya vizvasya nidAnaM AdikA. raNaM "nidAnaM tvAdikAraNam" ityamaraH / bhagavAn viSNuH tasya bhakta dRSTe sati, sASTAGgaM "urasA zirasA dRSTyA manasA vacasA tathA / padbhyAM karAbhyAM jAnubhyAM praNAmo'STAGga ucyate // " ityuktalakSaNaM atrapaM lajjArahitaM apAkRtaH dUrIkRtaH sarvo'pi garvaH yasminnetAdRzaM ca yathA syAttathA praNamanti namaskurvanti / etAdRzAnAM teSAM bhagavadbhaktAdanyat kiM upAsyamasti ? na kimapItyarthaH // 3 // yaJceti / avahito'si baddhakaTAkSo'si // 2 // For Private And Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 19] padArthacandrikATIkAsahitA / 139 utkarSe caramAzramI jaDamatiH svenaiva jAnAti cet nediSTeSvapi sarvalokagamiturbhakteSu bhittIyate // anye'mI yatayaH prabodhamatayaH sarvasya cotkarSadA ___ bhaktirbhAgavatIti saspRhamamUnarcanti nRtyanti ca // 4 // idaM cAvadheyam.. caturvedAdhyAyI sakalavihitAcAranipuNo niSiddhAcArAnapyatha pariharanchAstrapadavIm // yatirvApyanyo vA haricaraNabhaktAnyadi janA nupekSeta kSAntairna bhavati padaM vizvagamituH // 5 // tadanatikrAntalokamaryAdamAzramatrayasyaiva na kevalaM, nikhilAzramiNAmapi parasparabhaktiprakarSaprakaTitadAsyamuktipratyudgamAbhivAdanAdikamavazyAnuSTheyameveti sAdhu jAnIhi // 3 // yadapi prapannajanajIvanapradhAnanidAnapAvanapAdAvanejanAvalambidUSaNaM tadapi tanmahimA'parijJAnavijRmbhitaM buddheH pizunayati daurbhAgyam // 4 // tathAhi utkarSamiti / jaDA matiryasya saH apaNDitaH caramAzramI sanyAsikaH khenaiva arthAt svasya uttamAzrameNaiva utkarSa itarebhyaH zreSThatvaM jAnAti cet tarhi, sarveSAM lokAnAM gamituH sarvalokavyApinaH bhagavataH bhakteSu bhittIyate bhittivadAcarati / itarAzramiSu bhagavadbhakteSu namatkhapi jaDamatirayaM vAtmAnameva pUjyatamaM manvAno yatiH bhittivat sthANuriva bhavati, prativandanAdikaM kimapi na krotiityrthH|ye tvanye amI yatayaH prabodhamatayaH prAjJAH, te tu sarvasyApi prANinaH utkarSadA mahattvapradA bhAgavatI bhagavatsambandhinI bhaktireva bhagavadbhaktyaiva pUjyatvaM mahattvaM ca nAnyaiH AzramAdibhiliGgairiti matvA, saspRhaM amUnanyAn vaiSNavAn vAnaprastha-gRhastha-brahmacAri strI-zUdrAnapi arcanti pUjayanti tadAnandena nRtyanti ca // 4 // caturvedeti / caturNA Rgyaju:sAmAthAkhyAnAM vedAnAM adhyAyI adhyayanakartA sakale samagre vihitAcAre zAstracoditAnuSThAne nipuNaH kuzalo'pi, niSiddhAn varNAzramAdyadhikRtya zAstreSu varjitAn AcArAn lazuna-gRJjanabhakSaNAdirUpAn pariharan varjayanapi, zAstrapadavIM zAstroditamArga, caraniti zeSaH / yatiH anyaH gRhastho'pi vA haricaraNabhaktAn vaiSNavAn yadi upekSeta avajJAyeta cet, tasya tat karma vizvagamituH vizvapaterbhagavataH kSAnyai kSamAyai padaM AspadaM na bhavati / vidyAdisakalaguNaviziSTo'pi pumAn vaiSNavApamAnakRdaparAdhI bhavatItyarthaH // 5 // / taditi / tat tasmAt hetoH anatikAntalokamaryAdaM lokamaryAdAM anatikramya yathA syAttathA brahmacAri-gRhastha-vAnaprastharUpasya AzramatrayasyaivAyaM parasparavandanAdirUpo dharma iti na, tarhi nikhilAzramiNAM saMnyAsasahitAnAM caturNAmapi AzramANAM parasparasya bhaktiprakarSaNa prakaTitaM dAsyaM prazrayoktiH pratyudgamanAbhivAdanAdikaM ca sarvairanuSTheyameveti sAdhu samyak jAnIhi budhyaskha // 3 // evaM yativandanadUSaNaM parihRtya vaiSNavapAdodakasevanadUSaNaM prihrti-ydpiiti| yadapi prapannAnAM prapattidharmeNa bhagavate zaraNAgatAnAM jIvanasya pradhAnaM mukhyaM nidAnaM For Private And Personal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: [zrIrAmAnuja svAtatryaM parivarjayanijaguroraGgidvayAMzIbhavan prItyai svAmijanasya niHspRhatayA tanvIta tIrthAnvayam // goSTIbhUya samArjitaM nipuNadhIH zrIpAdatIrtha svayam . svIkuryAdyadi pAJcarAtrapadavIbhAjAM na taddUSaNam // 6 // vada rahasi padAmbu svIyamApIyate vA vigatanijapadAmbho nArthyate vA'ddhitIrtham // apitu tadabhilASA svAminAM svAGgisaGge'pyadhikatarapavitraM sevyate paadtiirthm||7|| tadavadhehi upekSaNIyanijapadapayaHsaGge'pyaGgIkaraNamadhikatarapavitrabahulataraharicaraNasantatAntaraGgajanacaraNAvanejanasya samucitameveti // 5 // yat pAvanaM pavitraM pAdAvanejanaM pAdodakaM tat avalambate iti tadavalabbi ta. tsambandhi / pAdodakavandanarUpaM yadUSaNaM, tvayopanyastamiti zeSaH / tadapi tasya pAdatIrthasya mahimA mahattvaM tasya aparijJAnena ajJAnena vijRmbhitaM sat , vuddheH dhiyaH daurbhAgyaM durbalatvaM AkuJcitatvamityarthaH / pizunayati prakaTayati // 4 // tadevopapAdayati-svAtanyamiti / svAtantryaM khacchandatAM kAmacAritvamiti yAvat / parivarjayan dUratastyajan, nijaguroH bhagavataH adviyasya aMzIbhavana khAtmAnaM bhagavaJcaraNAMzabhUtamiti manvAnaH san, svAmijanasya saMnyAsijanasya prItyai taduktakaraNena tatsaMtoSajananArthaM niHspRhatayA phalAbhisandhirAhityena tIrthAnvayaM tIrthayAtrAM tanvIta Acaret vA AcaraNaM kuryAdityarthaH / goSThIbhUya vaiSNavasamAjarUpeNa sthitvA, gRha eveti zeSaH / samArjitaM saMpAditaM zrIpAdatIrtha prapanajanapAdodakaM nipuNadhIH kuzalabuddhiH khayaM khIkuryAt yadi svIkaroti cet , tarhi tat pAdatIrthagrahaNaM matAntarasthAyinAM dUSaNaM bhaviSyati cet bhavatu nAma / paraM pAzcarAtrapadavIbhAjAM paJcarAtrAgamaM pramANIkurvatAM rAmAnujIyAnAM tadUSaNaM nabhavati, api tu bhUSaNameveti phalito'rthaH // 6 // ___ anyadapyAha-vadeti / rahasi vaiSNavagoSThyAm, svIyaM svakIyaM padAmbu pAda. tIrthameva ApIyate prAzyate veti vada / vigatanijapadAmbhaH vigataM nijaM padaM sthAnaM yasya tAdRzaM ambhaH khasthAnabhraSTamudakaM advitIrtha caraNatIrtha ca nArthyate na yAcyate vA api tu yAcyata evetyrthH| tasya caraNatIrthasya abhilASAM khAminAM prabhUNAM viSNorityarthaH / bahuvacanaM pUjAyAm / astyeva / yataH khAjhisaGge'pi adhikatarapavitraM khacaraNAdapi tadudbhavaM gAGgamudakaM bhagavatApi sevyate / atastadbhaktAnAM vaiSNavapAdodakasevane na ko'pi doSaH / bhagavadanuSThitatvAdasya mArgasyeti bhAvaH // 7 // taditi / upekSaNIyasya nijapadapayasaH khIyapAdodakasya saGge'pi tasya aGgIkaraNaM goSThyAM hi sarveSAM tatratyAnAM pAdodakagrahaNe khasyApi pAdAvanejanAdekaM tatra vartata eva / tathApi tasya aGgIkaraNaM prAzanaM vandanaM vA khasmAdapi adhikatarapavitrANAM vizeSatayA pAvanAnAM bahulAnAM haricaraNayoH bhagavatpAdayoH satataM AsaktaM antaHkaraNaM yeSAM teSAM vaiSNavAnAM janaH samUhaH tasya caraNAvanejanasya pAdaprakSAlanasya yadudakaM tasya sevanaM samucitameva yuktameva / khAdhikabhagavadbhaktapAdatIrthami. For Private And Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 19] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 141 majana janaH svacaraNadvayasaGgabhAji gaGgAjhare nijakalaGkanirAsahetoH // pUrNopamAnamavadhehi nijAjhisaGgibhaktAgragaNyapadapadmapayaHpipAsoH // 8 // AstAmidaM vAcanike vitaNDAyamAnAH saMdhyAsu vihitamAtmapradakSiNamapyadhi. kSipantu / hantaiteSAmanapAyasatsaMpradAyapravartakaH sakalagurutilakalokaguruhRdayAnusArI sa eSa vijayate saumyopayAtAnAM dezikasArvabhaumaH // 6 // puNyazlokaH paramabhimataH svaHsthaleSvAsthayAsau yasya zlokaprathamapaThanazlAghanAkampamAnaiH // cUDAsUnaiH payati madhusyandibhizcaJcarIkai dattasvastipravacanamuro nityabhUSAM svayoSAm // 9 // khalakRtaparibhASAkarNanodyajigISAvitatanijamanISA vistRtabrahmayoSA // jayati dalitadoSA dattatattvAbhilASA varavaramuniveSA kApi vaikuNThabhUSA // 10 // AkarNaya tAvadetadIyAnAM pavitratamaM cAritram // 7 // zratvAt khapAdatIrthabuddhayA tasyAgrahaNAca khapAdodakasparzane'pi na ko'pi doSa iti bhAvaH // 5 // mjniti|khsy caraNadvayasya saGgabhAji svacaraNadvayasaGgate gaGgAjhare bhAgIrathIpravAhe nijakalaGkasya skhIyapApasya nirAsahetoH dUrIkaraNAthai majjana snAnaM kurvan janaH, bhagavadbhakteSu agragaNyAnAM mAnyAnAM yat padapadmaM pAdakamalaM tatsambandhi payaH udakaM tasya pipAsuH pAtumicchuH tasya prapannapAdatIrthasevinaH rAmAnujIyasya gaGgAnAnakRdayaM janaH pUrNe upamAnaM avadhehi / pUrNopameti tatsamAnamiti jAnIhi // 8 // AstAmiti / vAcanike zabdakoTyAM vitaNDAyamAnAH sampradAyAntarAsthAyina iti zeSaH khapAdatIrthasevanamadhikSipanti, tarhi te saMdhyAsu saMdhyAvandanasamayeSu vihitamAtmapradakSiNamapi adhikSipantu, tattu nAdhikSipanti / pratyuta aharaharAcarantyeva / ata ubhayatra sAmyAt svapAdatIrthasevane tadadhikSepa na kApi hAniriti bhAvaH / he saumya sAdho, upayAtAnAM zaraNAgatAnAM, anapAyaH apAyarahitaH nirvighna ityarthaH / tAdRzasya sataH saMpradAyasya sanmArgasya pravartakaH pravRttikartA sakalAnAM gurUNAM AcAryANAM tilakaH zreSThaH / lokaguroH bhagavataH zrIviSNoH hRdayaM abhiprAyaH taM anusarati bhagavadabhiprAyAnusArimArgasthApakA ityrthH| sa eSa prasiddhaH rAmAnujaH vijayate sarvotkarSeNa vartata iti bhAvaH / dezikAnAM upadezakartRNAM AcAryANAM sArvabhaumaH zreSThaH // 6 // / tameva rAmAnujaM varNayati-puNyeti / puNyakArakaM zlokaH yazaH yasya sa puNyazlokaH iti paraM atyartha abhimataH khasthaleSu vargalokapradezeSu yasya zlokasya yazasaH yatkRtapadyasya ca prathamapAThane yA zlAghanA stutiH tayA kampamAnaiH caJcalaiH madhusyandibhiH makarandabhiH cUDAsUnaiH veNIkusumaiH caJcarIkaiH bhramaraiH dattakhastipravacanaM dattavastyuttaraM dattazAntikamiti yAvat / nityabhUSAM ayAtayAmakusumadhAriNI svayoSAM snapayati // 9 // khaleti / khalaiH durjanaiH kRtAyAH paribhASAyAH nindAyAH AkarNanena udyantI jigISA jetumicchA tayA vitatA vistRtA nijamanISA khecchA tayA vistRtA prapa For Private And Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 142 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIrAmAnujakaticidalasAH karmAyAsAsahA yadi nizcalA stadapi bhagavadbhaktisteSAM dhunoti bhavavyathAm // zramasahajanaikAhairnRNAM vinaiva hi laGghanai varanirasanAyAlaM vIryottaraM paramauSadham // 246 // kiMcarahasyavyAkhyAnai raghuvaracaritrAnukathanai strayIsadhrIcInAM bakuladharavAcAM pravacanaiH // amI bhASyAkhyAnairharicaraNakaiMkaryavidhibhiH prANAmaizcAryANAM kSaNamiva nayantyatra divasAn // 247 // katiciditi / eSAM rAmAnujIyAnAM madhye iti zeSaH / katicit janAH alasAH karmANi kartumazaktAH santaH, karmaNAM saMdhyAdInAM AyAsaM zramaM na sahante te tathAbhUtAH api, yadi bhagavadbhaktau nizcalAH sthiracittAH bhavanti, tadapi tAvanmAtreNApi bhagavadbhaktiH teSAM rAmAnujIyAnAM bhavasya saMsArasya vyathAM dhunoti vinAzayati / atra dRSTAntaM pramANayati-zramaM kSuttRDjanyaM sahante iti tatsahAstathAbhUtAnAM janAnAM ekaM mukhyaM yathA tathA a&ogyaiH laGghanaiH bhojananivRttibhiH vinaiva hi, nRNAM rogijanAnAM vIryottaraM balavattaraM paramamuttamaM ca tat auSadhaM ca tat, jvarasya nirasanAya vinAzAya alaM samartha bhavati |vaidyshaastre hi rugNajanAnAM rogazAntyai laGghana pradhAnatvenoktaM, paraM yadi laGghane azaktAH kecijanA bhaveyustahi kevalamauSadhenaiva teSAM rogazAntirbhavatIti bhAvaH / tathaivaiteSAM bhaktisAmarthyam // 246 // rahasyeti / kiMca amI rAmAnujIyAH, rahasyAnAM IzvarasvarUpapratipAdakAnAM vyAkhyAnaiH arthaprakAzaparaiH, raghuvarasya zrIrAmacandrasya caritrAnukathanaiH caritravAcanaiH trayIsadhrIcInAM vedAnusAriNInAM bakuladharavAcAM zrIrAmAnujavacanAnAM pravacanaiH kathanaiH, bhASyasya zrIrAmAnujapraNItasya AkhyAnaiH, hareH zrIviSNoH caraNayoH kaiMkaryavidhibhiH dAsyakaraNaiH, AryANAM tanmatasthazreSThajanAnAM praNAmairvandanaizca, atra kSaNamiva divasAn nayanti niryApayanti // 247 // JcitA brahmaNaH yoSA vANI yasyAH sA, dalitAH khaNDitAH doSAH yayA, dattaH tattve paratattve abhilASaH yayA, varaH zreSTho yo muniH tasya varaH veSo yasyAH rAmAnujarUpetyarthaH / vaikuNThalokasya bhUSA bhUSaNaM viSNuH kApi jayati sarvotkarSeNa vartate // 10 // 1 'karmAyAsAdvihAya vinizcalA:'. For Private And Personal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 19] padArthacandrikATIkAsahitA / punaH kSaNamanudhyAya sazlAgham anyadAstAM nAma tAmeva kAmamanyonyaM kalahAyamAnAnAM nAnAvidhAnAM zrutInAmavirodhasAdhanena sAdhubhAvaM prakaTayantIM akhilaguNAbhirAmAM rAmAnujasarasvatImabhinandAmi / prasiddhaM hi "sandhimicchanti sAdhavaH" iti // 99 // pazya nityaM heyaguNAvadhUnanaparA nairguNyavAdAH zrutau __ mukhyArthAH saguNoktayaH zubhaguNaprakhyApanAdbrahmaNaH // advaitazrutayo viziSTaviSayA niSkRSTarUpAzrayA bhedoktistadihAkhilazrutihitaM rAmAnujIyaM matam // 248 // anyaditi / anyat dUSaNanirAkaraNaM, AstAM nAma, kiMtu nAnAvidhAnAM Izvarasya sAkAratva-nirAkAratva-jIvAtmanoraikya-bhinnatvapratipAdakatvenAnekaprakArANAM zrutInAM anyonyaM kalahAyamAnAnAM kalahaM kurvantInAmiva sthitAnAM avirodhasAdhanena virodhaM parihatyetyarthaH / sAdhubhAvaM sarvAsAM satyatAtparya prakaTayantIM, ata evAkhilaiguNairabhirAmAM manoramAM, tAM prasiddhAM rAmAnujasya sarasvatI vANImevAbhinandAmi / atrArthe sahajaM sAdhUnAM ceSTitamAha-prasiddha hIti // 99 // yaduktaM 'zrutInAmavirodhena sadhubhAvaM prakaTayantIm' iti tadeva pratipAdayatinityamiti / ye zrutau nirguNasya bhAvo nairguNyaM tasya vAdAH, Izvarasya nirguNatvabodhakAni vAkyAnItyarthaH / tAni ca "anAdimadhyAntavihInamekam" "na rUpamasyeha tathopalabhyate" ityAdIni / te nityaM nirantaraM heyaguNAnAM tyAjyaguNAnAM doSANAmiti yAvat / avadhUnanaparAH vinAzapratipAdakAH, santIti sarvatrAnusaMdheyam / tathA saguNoktayaH "sarvataH pANipAdaM tat sarvato'kSiziromukham" "sahasrazIrSA puruSaH sahasrAkSaH sahasrapAt" ityAdayaH santi tAzca brahmaNaH AtmanaH zubhaguNAnAM lokavilakSaNasRSTi-sthiti-layakartRtvAdInAM prakhyApanAt prasiddhikaraNAt mukhyArthAH zakyArthapratibodhikAH, tathA advaitazrutayaH "tattvamasi" "ayamAtmA brahma" "ahaM brahmAsmi" ityAdayaH jIvAtmaparamAtmanorabhedapratipAdanaparAH tAstu, viziSTaH saccidAnandAtmakasya paramAtmanaH asajjaDa-sukha-duHkhAtmakasya jIvasya ca abhedapratipAdanarUpaH viSayaH yAsAM tathAbhUtAH, tathA bhedoktiH jIvezvarayoH parasparaM bhedavacanaM tu niSkRSTaM pUrvapratipAditavizeSaNarahitaM rUpaM yayorjIvAtmanostau Azrayau pratipAdyau yasyAstAdRzI vidyate / tattasmAt iha loke rAmAnujasyedaM rAmAnujIyaM matam akhilAnAM sakalAnAM zrutInAM hitam / sarvabhedanirAkaraNenaikavAkyatAkaraNAditi bhAvaH / etatpratipAdanena rAmAnujIye mate granthakartuH pakSapAtaH prakaTIbhavati / nahi tAvattattvataH sarvatredRzyeva vivecanarItidRzyate / 1 avirodhena sAdhubhAvam'. For Private And Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [zrIrAmAnujakRzAnu:-avitathametadathApi ya ime saMcarantyAcAryapuruSasamAkhyAtA etanmatAbhiniviSTAH ziSTAsteSAmeSA rItirna rocate vivekebhyaH / pazya tAvat // 10 // hatvA mArge dvijAdInakhilamapi dhanaM hanta hRtvA'tidRptA durvRttAstaskarA ye vana-girinilayA ye ca nIcA ihAnye // kRtvA cakrAGkameSAM jhaTiti vidadhataH kiMca mantropadezaM - tahattaireva vittairdadhati tanumamI vaMzapAraMparIbhiH // 249 // kiMcajArAn corAn kirAtAn janapadamanAn rAjapAzAnmahIzaoNn ziSyAnkRtvAtidRptAH zrutipathavidhurAH zrotriyairbrahmaniSThaiH // anyathA pUrvatra mAdhvavarNane'pi tathaiva kuryAt / tatra tu 'candrAlokacayAndhakAra-' ityAdikRzAnupratipAditadoSAropaNenaiva tadvarNanaM samApitam / etacca yathArthaguNadoSapratipAdanapare granthe ayuktamiti pratibhAti // 248 // atha kRzAnurardhAGgIkArapUrvakamAha-avitathamiti / etatpUrvottamavitathaM satyaM, athApi ya ime AcArya puruSasamAkhyAtAH AcAryanAmnA prasiddhAH etanmate zrIrAmAnujamate abhiniviSTAH atyantAsaktAHziSTAH santazca saMcaranti, teSAmeSA vakSyamANA rItirAcAraH vivecakebhyo vicArazIlebhyo na rocate / kA sA rItirityAzaGkAyAmAha-pazyetyAdi // 100 // hatveti / ye lokAH vanAni ca girayaH parvatAzca nilayaH vasatisthAnaM yeSAM te tathoktAH taskarAH corAH arthAt kirAtAdayo lokAH, mArge vanapathe dvijAdIn brAhmaNAdizreSThajAtIyAn janAn hatvA, etena brahmahatyAkaraNaM suucitm| teSAM akhilaM saMpUrNamapi dhanaM hRtvA parihatya, hanteti khede / atidRptAH atizayagarvayuktAH, anena varNasteyarUpaM dvitIyaM mahApAtakaM sUcitam / ata eva duvRttAH durAcArAH; ye ca iha anye uktebhya itare nIcAH sadguNa-satkulotpattyAdihInAH santi teSAmeSAM brahmahatyAdimahApAtakayuktAnAmapi, jhaTiti teSAM kulazIlAdikamavicAryaivetyarthaH / aGgamiti zeSaH / cakAGkaM mudrAdAnena cihnitaM kRtvA, naitAvadeva, kiMca mantrasya rAmAyaNATAkSarasya upadezaM vidadhataH kurvantaH santaH, tahattaiH taiH kirAtAdidurjanaiH samarpitaireva vittaiH dravyaiH, tanuM zarIraM amI rAmAnujIyAH vaMzapAraMparIbhiH kulaparaMparAbhiH dadhati dhArayanti etadatIva nindyamiti bhAvaH // 249 // jArAniti / kiMca amI rAmAnujIyAH jArAn parastrIsaktapuruSAn , corAn, 1 vivekibhyaH' 2 'mattAH' 3 'vaMzapAramparItaH.' 4 'mathanAm.' 5 'mahAzAH.' 6 'nayavidhurAH. For Private And Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 19] padArthacandrikATIkAsahitA / 145 sAkaM no bhuJjate'mI sakRdapi vinatiM kurvate'gre na teSAm __ saMketenaiva siddhaM tadidamaviduSAM zlAdhyamAcAryapuMstvam // 250 / / aho mahAnayamabhijana-vidyA-vRttasaMpannAnAmanyeSAmapyanivRtto vyAmohaH // 101 // AcArasya davIyasAM dhanatRSAmajJAtavedAdhvanAm kAmAtaGkakalaGkapaGkilahRdAM keSAMcideSAmamI / / zuddhAcArajuSo jitendriyatayA zreSThAH svayaM sUrayaH ziSyatvaM yaduzanti tatkila kaleH sAmrAjyamaMtrorjitam // 251 // kirAtAn mlecchajAtivizeSAn , janapadadamanAn dustarakarabhAragrahaNAdinA dezavidhvaMsakAn, ata eva rAjapAzAn kutsitarAjanyAn / kutsite'rthe pAzap / mahIzAn rAjJazca ziSyAn kRtvA, zrutipathavidhurAH vedavihitamArgatyAginaH, ata evAtidRptA garvitAzca santaH, brahmaniSTaiH AtmaniSThaiH zrotriyaiH vidhivadagnihotrAnuTAnayuktaizca janaiH sAkaM saha, sakRdekavAramapi no bhuJjate bhojanaM naiva kurvanti / etAvadeva na, kiMtu teSAM zrotriyAdInAma natiM namaskAramapi na kurvate / api ca saMketenaiva siddhaM niSpanna, aviduSAmajJAnAM mUrkhANAmiti yAvat / AcAryapuMstvaM AcAryapuruSatvaM tadidaM zlAghyaM kimiti kAkuH / api tu atIva garhaNIyameveti bhAvaH // 250 // etattu aviduSAmAcaraNaM, viduSAmapi nindyamiti vaktumavatArayati-ahoiti / abhijanaH satkulaM ca vidyA veda-zAstrAdijJAnaM ca vRttaM vartanaM ca taiH saMpanAnAM yuktAnAmanyeSAM pUrvebhya itareSAM, eSAM lokAnAmapi ayaM vakSyamANaH mahAn vyAmoho vivekarAhityaM, anivRttaH naiva gataH // 101 // vyAmohAnivRttatvameva pratipAdayati-AcArasyeti / amI zuddhaM veda-zAstrAyuktamAcAraM juSanti sevante iti tathoktAH, jitendriyatayA bAhyAntarindriyamadanena zreSThAzca, khayaM sUrayaH paNDitAH api "paNDitaH kaviH / dhImAn sUriH" ityamaraH / AcArasya yathoktAcaraNasya davIyasAM dUratarANAM, dUrazabdAt atizayArthe Iyasuni "sthUla-dUra-yuva-hakha-" ityAdinA rakAralope pUrvasya guNaH / ata eva ajJAta- . vedAdhvanAM ajJAtavedamArgANAM, dhanatRSAM dravyAzAparANAM, kAmAtaGkaH kAmavikAra eva kalaGkaH malinatvaM tena paGkilaM dUSitaM hRdantaHkaraNaM yeSAM teSAM, keSAMcit eSAM AcAryANAM ziSyatvaM yat uzanti icchanti, tat atra loke kale: sAmrAjyaM apratihataM svAtantryaM UrjitaM pravRddham / kila nizcayena // 251 // 1 minivayoM. 2 'matyUjitaM.' For Private And Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 146 vizvaguNAdarzacampU: [ zrIrAmAnujaapi cakhayaM taritumakSamaH kimaparAnasau tAraye diti khayamacintayannagaNayan dhanAnAM vyayam // jaDaM gururiti bhraman zrayati pustakADambarai__ bahUpakaraNAnvitairbahuladevatAvigrahaiH // 252 // api ca---- amalapatiSu loke jAgarUkeSvaneke pvapi nijaguruvazotpattimevAvalokya / vigatazubhacaritraM veda-zAstrAnabhijJam kamapi gururitIme kaSTamArAdhayanti // 253 // aparamapi kalerAkarNaya camatkAram / / 102 // samyak ziSyajanaM parIkSya bahubhiH saMvatsarairutsukaM zuzrUSAbhirupAdizan pramuditAH pUrve bhuvIti zrutam // ArAdhyeSTasamarpaNairavinatAnAcArya evAdarA daibdai ritamaiH prasahya labhate ziSyAn zrameNA'dhunA // 254 // svayamiti / vayaM tarituM pAraM gantuM akSamaH asamarthaH asau AcAryaH, aparAnanyAn kiM kathaM tArayet ? bhavasAgaramiti zeSaH / iti svayaM vidvAnapi acintayan avicArayan , dhanAnAM vyayaM ca agaNayan san , pustakAnAmADambaraiH bahupustakabhArairityarthaH, tathA bahubhirupakaraNairalaMkArAdibhiH anvitaiyuktaiH, bahuladevatAvigrahaH puSkaladevamUrtibhizca bhraman , mohaM prApnuvan / pustakabhAraM devatArcanADambaraM ca dRSvA'yaM mAM bhavasAgaramuttArayediti bhrAntaH sanityarthaH / jaDaM vidyAdirahitaM, gururiti matvA zrayati Azrayati // 252 // ___ amaleti / kiMca loke amalA vedoktakarmAnuSThAnatayA parizuddhA matirbuddhiryeSAM te tathAbhUteSu anekeSu bahuSu lokeSu jAgarUkeSu vartamAneSu satkhapi, nijaguroH pitR-pitAmahAdiparaMparayA AcAryasya vaMze utpatti kevalaM janmaiva, na tu vidyAdisaMpanatvaM, avalokya, veda-zAstrayoH anabhijJaM anipuNaM, vedAdijJAnazUnyamityarthaH / tata eva ca vigataM naSTaM zubhacaritraM iha-paralokayoH zreyaHsaMpAdakaM ceSTitaM yasya tathoktaM kamapi puruSaM guruH AcArya iti matvA, ime janAH ArAdhayanti sevnte| kaSTaM anyAyyametat // 253 // aparamiti / aparamanyaM kalezcamatkAraM AzcaryAvahaM prabhAvaM, AkarNaya zRNu 102 samyagiti / pUrve yugAntarasthAH vasiSTha-vAmadeva-pippalAdAdayaH guruvaH, bhuvi 1 'tyazrumaH.' 2 'ArAdhyaiva samarpaNai.' 3 'arthe.' 4 'prazasya.' 5 'krameNA.' For Private And Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 19 ] padArthacandrikATIkAsahitA / vi0 - mandamanISa mehataH puruSAnevaM mA dUduSaH // 103 // bhavajaladhinimajjatsajjanojjIvanArtham jagati mahati vaMze jAtavanto mahAntaH // prapadanadhanatuSTAH paJcasaMskAradAnAt kati na kRtina ete jJAnahInAn punanti / / 255 // kiM caAcAryAH puruSA mahattarakulepvabjAkSadAsyojjvalA nAva: saMsRtivAridheH paramamI nAvAtariSyanyadi || 147 pRthivyAM utsukaM vidyAgrahaNe utkaNThitaM, bahubhiH saMvatsaraiH varSaiH na tu dvitra-divasaiH, zuzrUSAbhi: sevAbhiH ziSyajanaM samyak parIkSya "nAparijJAtakula- zIlarUpAya nAsaMvatsararAtroSitAya -" ityAdizrutyukta niyama manusRtya ziSyasya parIkSAM kRtvetyarthaH / tathAca praznopaniSadi pippalAdasya sukezAdIn brahmavidyArthamAgatAn SaT ziSyAn prati vAkyam - " bhUya eva tapasA brahmacaryeNa savatsaraM saMvatsyatha yathAkAmaM praznAn pRcchata yadi vijJAsyAmaH sarva ha vo vakSyAmaH" iti / chAndogye ca gautama hAridrumatasya RSeH satyabhAmaM prati - "kiMgotro nu somyAsi" ityAdi / tataH pramuditAH santaH upAdizan vidyAmadhyApayAmAsuH iti zrutam / upaniSadAdiSu purANeSu ceti shessH| adhunA sAMprataM tu eSa rAmAnujIyAcAryaH avinatAn unmattAn iSTasamarpaNaiH teSAmicchitavastrAdipradAnaiH bhUritamaiH ati bahubhiH abdaiH, AdarAt ArAdhyaiva prasahya balAtkAreNa, ziSyAn zrameNa bahuprayatnena labhate saMpAdayatItyarthaH // 254 // bhaveti / bhavajaladhau saMsArasamudre nimajjatAM sajjanAnAM ujjIvanArthamuddhAraNArtha, jagati mahati vaMze kule jAtavantaH utpannAH, ata eva mahAntaH kRtinaH puNyavantazca ete AcArya puruSAH, prapadanaM zaraNagamanameva dhanaM tena tuSTAH santaH, jJAnahInAn veda-zAstrajJAnazUnyAn AtmAnAtmaviveka ra hitAn vA, paJcasaMskArANAM dAnAt arpaNAt, paJcasaMskArAzca - " tApaH puNDrastathA nAma mantro yAgazca paJcamaH" iti prasiddhAH / kati kiyanto vA na punanti pavitrayanti ? / atra 'sajjanojjIvanArtha' ityuktyA, corANAM madhye ca prAyazaH sajjanAnAM daurlabhyAca 'hatvA mArge -' ityAdeH samyaktayA naiva dUSaNoddhAraH / ata eva granthakartuH pakSapAtitvaM rAmAnujIye mate ityuktaM prAgasmAbhiH // 255 // AcAryA iti / amI rAmAnujamatAnusAriNaH saMsRtivAridheH saMsArasamudrasya nAvaH tArakatvAnnaurUpAH, abjAkSasya zrIviSNoH dAsyena dAsyarUpabhaktyetyarthaH / ujjvalAstejakhinaH AcAryAH AcArya saMjJakAH puruSAH, mahattareSu tatsaMpradAyapravartakoccata 1 ' mandamate.' 2 'mahApuruSAnU'; 'mahataH puMsa evaM.' 3 'kRSTAH ' For Private And Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 148 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIrAmAnujaaprAptAcyutadAsyavRttaya ihA'vijJAtamantrottamAH / sarve tarhi kalAvaMtaptatanavo hantApatiSyannadhaH // 256 // tApAdibhiH sapApAM janatAM punatAM mahAtmanAmeSAm // doSazcedeSa samo duSTAn punato'pi gAGgapUrasya // 257 // idaM cAvaboddhavyamsadvaMzaprabhavazcaritrarahito'pyAdRtya evottamaiH sAdhvAcArayuto'pi duSkulabhavaH sabhyeSu nAbhyarhitaH // zAlagrAmamakRtrimaM pa?matiH sallakSaNAyuktama___pyAdatte na tu lakSaNADhyamapi taM cakrojjvalaM kRtrimam // 258 // makuleSu yadi na avAtariSyan na prAdurabhiSyan , tarhi sarve janAH iha loke kalau yuge ca aprAptA alabdhA acyutasya viSNodAsyavRttiyaiste tathAbhUtAH ata eva ajJAtAH mantrottamAH viSNoH prAptikaratvAduttamA mantrA yaiste tathoktAH, tata eva ca ataptA cakra-zaGkhAdimudrAbhiH, viSNoH pUjana-stavana-kathAzravaNAdirAhityena ca aparizuddhA tanuryeSAM te tathAbhUtAzca adhaH apatiSyan narake patiSyantItyarthaH / atra tarati-pata. tyoH "liGkimitte-" ityAdinA kriyAyA aniSpattirUpe'rthe laG // 256 // yacca 'ArAdhyeSTasamarpaNaiH-' ityAdinA nIcoddhatajanaprapattirUpaM dUSaNamuktaM tannirAkartumAha-tApAdibhirityAdi / sapApAM pApayuktAM janatAM janasamUha, tApAdibhiH taptamudrAdisaMskAraiH, Adizabdena mantropadezAdegrahaNam / punatAM pavitrIkurvatAM ata eva mahAtmanAmudAracittAnAM, eSAM AcAryapuruSANAM doSaH anadhikAriziSyakhIkArarUpaH asti cet , tarhi duSTAn janAn punataH pavitrIkurvataH gAGgapUrasya gaGgApravAhasyApi eSa doSaH, samastulya eva / gaGgApravAhasya yathA yasyakasyApi pavitrIkaraNaM nAdhikArivizeSAvalamba, tathaivaiteSAmiti bhAvaH / idameva ca mahatAM mahattvabhUSaNaM, yat sUrya iva AnIcajanamahAjanaparyantaM sarvatra pakSapAtaM vinA samabuddhitvamityapyavadheyam // 257 // saditi / kiMca sadaMze uttamavaMze prabhava utpattiryasya saH uttamakulaprasUta ityarthaH / caritrarahito'pi sadAcaraNazUnyo'pi, uttamaiH zreSThajanairAdRtya eva svIkArya eva / api ca sAdhvAcArayutaH sadAcArasaMpanno'pi saH duSkulabhavaH nIcakulotpannazcet , sabhyeSu madhye nAbhyarhitaH na pUjyaH / bhavatIti zeSaH / atra dRSTAntaH-paTTI kAryAkAryakuzalA matirbuddhiryasya tathAbhUtaH puruSaH, sadbhiH zaGkha-cakrAdyuttamairlakSaNaizcikaiH ayuktamapi, akRtrimaM sahajotpannaM zAlagrAmaM Adatte svIkaroti / kiMtu taM kRtrimaM kenApi puruSeNa nirmitaM zAlagrAmaM cakrojjvalaM cakrAdicihnaH suzobhitamapi, ata eva lakSaNADhyaM 1 'bavAptatanavo.' 2 'nAbhyarcitaH. 3 'paTutamaM.' For Private And Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 20] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| savinayamaJjaliM baddhAziSyArpitena zucinA draviNena tuSTAH ziSTA mukundazaraNAgatidharmaniSThAH // satsaMpradAyaniyamaprayatAH sadA ye tebhyo namAMsi karavai varavaiSNavebhyaH // 259 // atha cannapaTTaNa(madrAsa)varNanam 20. iti vimAnamanyataH prasthApayannagrato dRSTvA-- eSA kairaviNI vizalyakaraNI doSAzugArtAtmanA metadrodhasi pArthasArathiriti khyAtaH samindhe hariH // yatpAdAmbujacumbinAM surapateH koTIragArutmata stomAnAM tulasIdalaprakarato no veda bhedaM janaH // 260 // anyaiH sarvasallakSaNaiH saMpannamapi na khIkaroti / etat 'amalamatiSu loke jAgarUkeSu-' ityAyuktadUSaNoddhAramAtraparamiti jJeyam // 258 // evaM sarvANi dUSaNAni parihRtya sarvathA ete vandyA eveti sUcayannAha-ziSyArpiteneti / ye ziSyaiH arpitena dattena zucinA nyAyasaMpAditena svalpenApIti zeSaH / draviNena dhanena tuSTAH, mukundasya viSNoH zaraNAgatiH zaraNaprapattireva dharmasvasminniSThA AsaktiryeSAM te tathAbhUtAH, sadA nirantaraM satAM saMpradAye ye niyamAH saMdhyA-pUjAdayaH taiH prayatAH pavitrAH "pavitraH prayataH pUtaH" ityamaraH / ata eva ziSTAH, tebhyaH varavaiSNavebhyaH zreSThavaiSNavebhyaH namAMsi namaskArAn karavai kuryAm / 'namas' iti sAnto'yaM zabdaH // 259 // atha cannapaTTaNavarNanaM sUcayannAha kviH-itiityaadi| eSeti / eSA kairaviNI sarasI, atra virAjate iti zeSaH / kathaMbhUtA sA / doSAH pApAnyeva AzugA bANAstaiH ArtaH AtmA antaHkaraNaM yeSAM teSAM, saMsAradoSakhinnacittAnAmiti yAvat / vizalyakaraNI zarIranirviSTabANAgranissAriNI / etadrodhasi asyAH kairaviNyAstIre, pArthasArathiH iti nAmnA khyAtaH prasiddhaH hariH viSNuH samindhe samyak prakAzate / kIdRzaH saH / yasya pArthasAratheH pAdAmbujaM caraNakamalaM cumbanti spRzanti te tathAbhUtAsteSAM surapaterindrasya koTIragArutmatastomAnAM kirITasthamarakatamaNisamUhAnAM tulasIdalAnAM tulasIpatrANAM prakaraH samUhaH tasmAt bhedaM bhinnatvaM janaH no veda naiva jAnAti / varNasAmyAt marakatamaNInapi tulasIpatrANyavagacchatItyarthaH // 260 // For Private And Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 150 vizvaguNAdarzacampU: [ cannapaTTaNa atra vasantaH santazciraMtanoktyantacintanAzrAntAH // AtanvantaM sucaritamAtanvanto vibhAnti mAnadhanAH // 261 // kRzAnuH - astu tathApi parikelita guNaprahANahUppaprAyaheyajananibiDanagara vizeSasannikarSa evAtra mahAn doSaH / durlabhAH khalu hUNebhyaH kutsitatamA loke // 104 // hUNAH karuNAhInAstRNavadbrAhmaNagaNaM na gaNayanti // teSAM doSAH pAre vAcAM ye nAcaranti zaucamapi // 262 // punaH sanirvedaM virdhimuddizyazaucatyAgiSu hUNakAdiSu dhanaM ziSTeSu ca kliSTatAm durmedhassu dharAdhipatyamatulaM dakSeSu bhikSATanam || lAvaNyaM lalanAsu duSkulabhavAkhagryAsu nIrUpatAm kaSTaM sRSTavatA tvayA hatavidhe kiM nAma labdhaM phalam // 263 // atreti / kiMca atra kairaviNItIre vasanto vAsaM kurvantaH santaH sajjanAH, ciraMtanasya brahmaNa uktayo vedAsteSAmantA upaniSadasteSAM cintanena vicAreNa azrAntAH vizrAmarahitAH satatamupaniSadvicArAsaktA ityarthaH / ata eva AtanvantaM zarIrAvasAnaparyantaM sucaritaM satkarma Atanvanto vistArayantaH kurvanta iti yAvat / mAnadhanAH santaH vibhAnti prakAzante // 261 // atha kRzAnuhInajanasAMnidhyAdirUpaM doSamudghATayannAha - astviti / pUrvoktaprakAraM sarve astu nAma, tathApi parikalitaM svIkRtaM guNAnAM dayA- dAkSiNyAdInAM prahANaM tyAgo yaistathAbhUtA hUNAH zvetavarNAH mlecchAdihInakulodbhavA narAH prAyAH bahavo yeSu tAdRzaiH ata eva heyaistyAjyaiH janaiH nibiDasya paripUrNasya nagaravizeSasya cannapaTTaNasya sannikarSaH sAnnidhyameva atra kSetre, mahAn doSaH / yataH hUNebhyaH kutsi tatamAH atinindanIyAH loke janAH durlabhAH khalu // 104 // kutsitatamatvameva spaSTayati-hUNA iti / karuNayA dayayA hInA: hUNAH brAhmaNagaNaM brAhmaNasamudAyaM tRNavat tRNamiva na gaNayanti / tucchIkurvantItyarthaH / kiMca ye hUNAH zaucaM purISotsargAnantaraM gudaprakSAlanAdirUpamapi na Acaranti, kimuta mRjjalAdinA snAnAdirUpaM, ata eva teSAM doSAH pApAni pAre vAcAM, vAcA vaktumazakyA ityarthaH / santIti zeSaH // 262 // punariti / sanirvedaM sakhedaM vidhiM brahmANamuddizya - zauceti / he hatavidhe manda prajApate, zaucaM tyaktuM zIlaM yeSAM teSu hUNakAdiSu hUNa - mlecchAdiSu dhanaM dravyaM, ziSTeSu sadAcaraNasaMpanneSu janeSu ca kliSTatAM dAridryaM 1 'zAntidhanAH ' 2 ' parikalpita. ' 2 ' vigaNayanti' 4 'daiva. ' For Private And Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 21] padArthacandrikATIkAsahitA / vizvAvasuH-pazyaM tvameteSvapi guNagrAhitvam // 105 // prasahya na harantyamI paradhanaughamanyAyato vadanti na mRSAvaco viracayanti vastvadbhutam // yathAvidhi kRtAgasAM vidadhati khayaM daNDanam guNAnavaguNAkareSvapi gRhANa hUNeSvamUn // 264 // atha kAJcIvarNanam 21. -ocomiti vimAnamitaH pratIcyAM dizi yojanapaJcakamatikAmayan purato dRSTvA sAmodam duSTA medhA buddhiryeSAM teSu "naJ-dus-subhyaH" ityanuvartamAne "nityamasic prajA-medhayoH" itya sic samAsAntaH / dharAyAH pRthvyAH atulaM ananyasadRzaM AdhipatyaM khAmitvaM, dakSeSu buddhimatsu ca bhikSATanaM bhikSArtha saMcAram , tathA duSkulabhavAsu yavanaslecchAdihInakulotpannAsu lalanAsu strISu lAvaNyaM saundarya agryAsu zreSThabrAhmaNAdikulotpannAsu strISu ca nIrUpatAM kurUpatvaM, etAdRzaM parasparaviruddhaM sRSTavatA utpAdayatA khayA kiM nAma phalaM labdhaM prAptam ? kaSTaM anyAyyam // 263 // atha teSvapi vicitravasturacanAdirUpAn guNAn pradarzayannAha vizvAvasuHpazyati / tvaM eteSvapi pUrvoktanindyAcArayukteSvapi, guNagrAhitvaM pazya // 105 // guNagrAhitvamevopapAdayati-prasahyeti / amI hUNAH pareSAM lokAnAM dhanaughaM dravyasamUha, anyAyataH prasahya balAtkAreNa na haranti / kiMtu vicitravastupradarzanAdinA mohayitvA, karagrahaNAdinA ca prativarSa svalpaM svalpamiti bahunA kAlena baDheva harantIti dhvaniH / evamuttaratrApi ythaaythmuuhym| tathA mRSAvacaH anRtabhASaNaM na vadanti, adbhutaM AzcaryakaraM vastu viracayanti utpAdayanti, tathA kRtAgasAM kRtAparAdhAnAM yathAvidhi rAjaniyamamanusRtya khayaM daNDanaM zikSA vidadhati kurvanti / tasmAt avaguNAnAM 'zaucatyAgiSu-'ityAdizlokapratipAditAnAM doSANAM AkareSu utpattisthAneSvapi satsu hUNeSu, amUnadhunA mayA pratipAditAn guNAn gRhANa / naite sarvathA doSArhA iti bhAvaH // 264 // idAnIM kAJcInagaravarNanamAkSipannAha kavi:-itIti / itaH cannapaTTaNadezAtU, pratIcyA pazcimAyAM dizi, yojanapaJcakaM viMzatikrozaparyantaM atikrAmayan gamayan, sAmodaM sAnandam / 1 'avehi', 'ehi. For Private And Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 152 vizvaguNAdarzacampU: iyaM kAcI kAJcI karizikhariNaH kApi nagarI garIyasyAM yasyAM viharaNajuSAM pakSmaladRzAm // mukhaM dadarza rajanikaramAdarzamaimalam svarUpaM ke paGkeruhamapi na nindanti rasikAH // 265 // kiM ca sumanojanatAsthAnaM sthAne sadrUpazobhanI seyam // suratAbhyudayavidhAtrI zubhakAcI sAdhu raJjayati cetaH // 266 // nagarImenAM dakSiNena karuNAjharIva bhagavatI vegavatI nAma pravahati pAvanI zaivalinI // 106 // [ kAJcI iyamiti / iyaM karizikhariNaH hastizailasya kAJcI razanA, "strIkaTyAM mekhalAkAJcI saptakI razanA tathA " ityamaraH / tamabhiveSTaya sthitetyarthaH / kAJcI nAma kApi anirvAcyA nagarI vartate / garIyasyAM atimahatyAM, guruzabdAt Iyasuni "priya-sthira-sphira--" ityAdinA garAdezaH / yasyAM nagaryo viharaNajuSAM krIDAM kurvatInAM pakSmaladRzAM strINAM mukhaM darza darza punaH punaravalokya, ke rasikAH puruSAH amalasvarUpaM svacchasvarUpaM, etat rajanikarAdarza - paGkeruheSvapi saMbandhanIyam / rajanikaraM candraM, Adarza darpaNaM, paGkeruhaM kamalamapi ca na nindanti ? api tu sarva eva etAn sarvAnapi nindantItyarthaH // 265 // sumana iti / suSThu mano yeSAM te sumanasaH paNDitAste ca te janAzca teSAM samUhastattA tasyAH sthAnaM, yathAvidhisvakarmAnuSThAnena zuddhamAnasAnAM paNDitAnAM vasatisthAnamityarthaH / pakSe suSTu manoja: kAmastena natAnAM, namrANAM, atyantakAmAsaktAnAmityarthaH / AsthAnam / sadbhiruttamaiH svAdu- sugandhiphala- puSpasaMpannairiti yAvat / drubhiH vRkSaiH Amra-panasa - dADima- nArI kelAdibhiH upazobhanI pakSe satA uttamena rUpeNa zobhanI ca, surANAM samUhaH suratA tasyAH, pakSe suratasya kAmasaukhyasya ca abhyudayaM vRddhiM vidhatte iti tathAbhUtA sA iyaM zubhA kAJcI nagarI razanA ca, asmisthAne cetaH antaHkaraNaM sAdhu yathA syAttathA raJjayati ramayati // 266 // anyadapyAzcaryamAha - nagarImiti / enAM kAJcIM nagarIM dakSiNena asyA dakSigata ityarthaH / " enabanyatarasyAm- 1 iti enappratyayaH / " enapA dvitIyA" iti tadyoge dvitIyA ca / karuNAyAH jharIva bhagavatI vegavatI nAma pAvanI pavitrA zaivalinI nadI pravahati // 106 // 1 'matulam . ' 2 'sumanojanavAdaraNasthAnaM. ' 4 'bhagavato. ' 3 sthAne sadrUpasevanI seyam. ' For Private And Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra varNanam 21 ] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padArthacandrikATIkA sahitA / mAdhuryAdhyayanopaisannamadhuniSyandAni mandAnilavyAlolattaTacArubhUruha zikhAniSpAtipuSpAdhikaiH // DiNDIraiH smitavanti pAnti duritAdvegApagAyAH sphuradvegodvejitavAjimedhamakhakRdvedhAMsi pAthAMsi naH // 267 // itazca sakhe cakSurnikSipyatAm // 107 // ya eSa rAjatkaTakaH sadAlibhiH samAzritaH zobhanadAnasaMpadA || sa nityazuddhaM varadaM - tamudvahanyathArthanAmA gajabhUbhRdIkSyate // 268 // sabhaktiprakarSamaJjaliM baddhA dvipAcalamupAzritaM tridazapAdapavargavI trapAkaramupAsmahe digadhipAvanaM pAvanam // 153 tAmeva varNayati - mAdhuryeti / mAdhuryasya madhuratAyAH adhyayanArthe zikSaNArthaM upasannAH saMmilitAH madhunaH tIrasthavRkSarasasya niSyandA bindavo yeSu tAni, punazca mandAnilena mandavAyunA vyAlolanti caJcalAni taTayostIrayoH cArubhUruhANAM sundaravRkSANAM zikhAbhyaH agrebhyaH niSpAtIni patanazIlAni yAni puSpANi taiH adhikaiH pravRddhairityarthaH / DiNDIraiH phenai: "DiNDIro'bdhikaphaH phenaH" ityamaraH / smitavanti mandahAsyayuktAnIva sthitAni api ca sphuratA vegena javena udvejitaH yajJabhaGgabhiyA duHkhitaH, vAjimedhaM azvamedhaM nAma makhaM yajJaM karotIti tatkRt vedhAH brahmA yeSAM tAni vegApagAyAH vegavatyA nAma nadyAH pAthAMsi udakAni, naH asmAn duritAt pApAt pAnti rakSanti / pAThAntare, naH pAntu rakSantu ityarthaH / purA kila brahmadeve kAJcayAmazvamedhaM kurvati sati tadvinAzArthaM sarasvatyeva vegavatIrUpeNa yajJavedimAvRNot iti paurANikI kathAtrAnusaMdheyA // 267 // ita iti / he sakhe, itaH asminpradeze cakSuH dRSTiH nikSipyatAM dIyatAm // 107 // 1 > ya iti / ya eSa puro dRzyamAnaH parvataH rAjan zobhamAnaH kaTaka: nitambabhAgaH yasya saH, rAjantau zobhamAnau kaTau gaNDasthale yasya sa rAjatkaTaka iti ca / "kaTakosstrI nitambosdreH " " gaNDaH kaTo mado dAnaM" ityubhayatrApyamaraH / ata eva satAM sAdhUnAmAlibhiH patibhiH sadA alibhirbhramaraizca zobhanAnAM zubhaphalapradAnAM dAnAnAM zobhanasya dAnasya madodakasya ca saMpadA samRddhyA ca samAzritaH nityaM satataM zuddhaM nirmalaM zvetavarNe ca taM bhakteSTaphaladAtRtvena prasiddhaM varadaM etannAmakaM bhagavantaM varaM sundaraM dantaM radanaM ca, udvahan dhArayan ata eva yathArthanAmA anvarthanAmA saH gajabhUbhRt hastizailaH, gajAnAM bhUbhRt rAjA ca IkSyate avalokyate // 268 // atIva bhaktipravaNAntaHkaraNa Aha - dvipAcalamiti / dvipAcalaM hastizailaM 1 'papanna.' 2 'pAntu.' 3 'madhu' 4 'nirUpyatAm . ' For Private And Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 154 . vizvaguNAdarzacampU: [kAJcI kRpAziziralocanaM kRtabhavavyathAmocanam vapAsurabhilAdharaM varadanAma dhAma sthiram // 269 // kRzAnumAmantrya varadaM bho bhaja satataM zaradambhoruha vilocanaM devam // paradambhopahatikaraM hara-dambholidhara-mukhamakhAzanutam // 270 // punaH sAnusmaraNaromAJcam tApatrayaprazamanAdamRtaM grahItum tAmeva vaidhahayamedhavapAmupAse // ambhodhijAdharasudhArasavAsitena yA cumbitA varadarAjamukhAmbujena // 271 // upAzritaM, tridazapAdapaH kalpavRkSaH svargavI kAmadhenuzca tayoH trapAkaraM lajjotpAdakaM, bhakkeSTapradAneneti bhAvaH / dizAM adhipAH indrAdayo lokapAlAstAn avati daityAdiduSTajanavinAzanena rakSatIti tathAbhUtaM, svataH pAvanaM pavitrarUpaM, kRpayA dayayA zizire zIte locane yasya tathAbhUtaM, kRtaM bhavavyathAyAH saMsArapIDAyAH mocanaM muktiryena taM, vapayA brahmakRtAzvamedhIyayA surabhila: sugandhayuktaH adharaH adharoSTo yasya saH taM, surabhileti prAmAdiko'yaM prayogaH / ilacpratyayavidhAyake tundAdigaNe surabhizabdasya pAThAbhAvAt / nApyayamAkRtigaNaH / tasmAt 'vapAsurabhitAnanaM' iti pAThAntaraM pustakAntare dRzyate, tadeva yuktataramiti jJeyam / tatra tArakAditvAditacpratyaye surabhiteti prayogasya susAdhyatvAt / tat varadanAma sthiraM dhAma vaiSNavaM tejaH vayaM upAsmahe bhajAmahe // 269 // kRzAnuM saMbodhyAha-varadamiti / bho kRzAno, zaradi zarahatau ye ambhoruhe kamale te iva vilocane netre yasya taM pareSAM zatraNAM dambhasya garvasya upahatikaraM nAzakaraM, haraH zivazca dambholidharaH vajradhara indrazca tau mukhe agre yeSAM tairmakhAzairyaimugbhiH devaiH nutaM stutaM, devaM varadaM satataM nirantaraM bhaja upAskha / mainaM doSadRSTyA drAkSIriti bhAvaH // 270 // tApatrayeti / tApAnAM AdhyAtmikAdhibhautikAdhidaivikAtmakAnAM trayasya prazamanAt nAzaM prApyetyarthaH / lyablope paJcamI / amRtaM janma-maraNarAhityaM mokSamiti yAvat / grahItuM svIkab, tAM prasiddhAM vidhebrahmaNo'yaM vaidhaH sa cAsau hayamedho'zvamedhayajJaH tatsaMbandhinI vapAmeva upAse seve| tasyAH sevanArhatvamupapAdayati-ambhodhijeti / yA vapA ambhodhijAyA lakSmyAH adhara eva sudhAraso'mRtarasastena vAsitena sugandhayuktena varadarAjasya bhagavato mukhAmbujena mukhakamalena cumbitA aasvaaditaa| atastAmevopAse iti // 271 // 1vapAsurabhitAnanaM.' For Private And Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 21 ] padArthacandrikATIkAsahitA / 155 punaH sAnandambhuvanavahanazIlA sindhurAgaM bhajantI jayati varadamUrtiH sAdhu vegApagA ca // damayitumavatIrNA dhAtRyajJaM dvitIyA saphalayitumihAdyA sAdarA prAdurAsIt // 272 // kR0-vayasya taveyaM jayAnabhijJe tasmin jayatItyuktirayuktA / savanasaphalIkaraNabhaNitirapi tatprautikUlyabhAji nocitA // 108 // tathAhi ajayajJodbhave tasminkathaM nAma jayajJatA ? // savanAzAnukUle kA savasAphalyakAritA ? // 273 // bhuvaneti / bhuvanAnAM svargAdilokAnAM jalAnAM ca vahanaM dhAraNaM pravahaNaM ca zIlaM svabhAvo yasyAH sA, sindhuraH gajaH tannAmA yaH aga: parvatastaM hastizailamiti yAvat / pakSe sindhau samudre yo rAgaH premA taM ca bhajantI sevamAnA sA varadamUrtiH varadAbhidhAnA bhagavato mUrtiH, vegApagA vegavatInAma nadI ca sAdhu yathA tathA jayati / tatra dvitIyA vegApagA dhAturbrahmaNaH yajJaM damayituM vinAzayitumavatIrNA AvirbhUtA / AdyA varadarAjamUrtistu iha kAcyAM nagaryo, dhAtRyajJa saphalayituM saphalaM kartu, sAdarA AdarasahitA satI prAdurAsIt prakaTIbabhUva // 272 // vayasyeti / he vayasya mitra, jaye anabhijJaH anipuNaH jayAnaha ityarthaH / tasmin karadarAje iyaM tava 'jayati' ityuktiH ayuktA ayogyA / tathA savanasya yajJasya saphalIkaraNabhaNitiH saphalIkaraNoktirapi, tasya yajJasya prAtikUlyaM viruddhatvaM bhajatIti tadbhAk tasmin nocitA na yogyA // 108 // uktArthameva prapaJcayati-ajeti / jayaM sarvotkarSa na jAnAtIyajayajJaH, ajanca brahmadevasya yajJo'zvamedhazca tasmAt udbhave utpanne tasmin varade jayajJatA jayajJAnatvaM kathaM nAma ? api tu nAstyevetyarthaH / tathA savasya yajJasya nAze vinAze anukUlaH, savanAzAnAM yajJabhujAM devAnAM anukUle ca tasmin , savasya yajJasya sAphalyakAritA saphalIkaraNatvaM kA nAma ? nAstyevetyarthaH / atra mudritapustakaTIkAyAM anyadapyarthAntaraM dRzyate / yathA-'pUrvArddha kathaM nAmetyatra 'kathaM na ama' iti chittvA, he ama bhAgyarahita kRzAno, tasmin varade jayajJatA kathaM nAstIti kAkuH / astyevetyartha iti / uttarArddhaM ca 'kAsava-' ityatra akAraM prazliSya asavasAphalyakAritA keti kAkuH / nAstyeva ? api tu savasAphalyakAritaivAstItyarthAntaraM cAturyAtkalpayanti' iti / zleSAlaMkAraH // 273 // 2 'sindhurAja.' 2 'sAdaraM.' 3 'tatprAtikUlyabhAjini nocitA' For Private And Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 156 vizvaguNAdarzacampU:- [kAJcIvizvAvasuH-sakhe zleSabhaGgayaiva doSamudbhAvayatA bhavatA tasminnakhilaheyapratyanIkataivAviSkRtA / yuktaM caitat // 109 // padmollAsavidhAyini satpathadIptikRti cakrabhavyakare // bhAkhati varade bhavitA na jAtu doSAnuSaGgavArtApi // 274 // samantAdavalokayannaJjaliM baddhAseve'nantasaraH zraye karigiri zrIpuNyakoTyA saimam dhyAyAmyuttaravedimatra mahitaM devAdhirAja bhaje // kalyANI kalayAmi kaMjanilayAM kalyANakoTisthitA mIDe rAghava-yAdavAdimakiTInvande mukundAzritAn // 275 / / iti pratIcyAM dizi kiMcidantaramatikramya savismayAnandama---- atha vizvAvasuH kRzAnoH zliSTArthamabhinandayannAi-sakha iti / he sakhe, zliSyati ekIbhavati arthabAhulyaM yatra sa zleSaH tasya bhaGgayA rItyA doSamudbhAvayatA AropayatA bhavatA, tasmin varade akhilAnAM heyAnAM doSANAM pratyanIkatA virodhitaivAviSkRtA prakaTIkRtA / ata eva etat yuktam // 109 // yuktatvameva pratipAdayati-pati / padmAnAM kamalAnAM padmAyA lakSmyAzca ullAsaM vikAsaM vidhatte tacchIlaH ullAsavidhAyI tasmin , satpathasya AkAzasya sanmArgasya ca dIpti prakAzaM karotIti dIptikRt tasmiMzca, cakrANAM cakravAkAnAM bhavyakare saMbhogarUpakuzalasAdhake "bhAvukaM bhavikaM bhavyaM kuzalaM" ityamaraH / cakreNa sudarzanena ca bhavyaH zobhanaH karo hasto yasya tathAbhUte ca, varAn iSTArthAna dadAti tasmin bhAsvati sUrye, tejakhini bhagavati varade deve ca, doSAnuSaGgasya rAtrisaMbandhasya, doSANAM duritAnAM anuSaGgasya saMbandhasya ca vArtA kathA jAtu kadAcidapi na bhavitA naiva bhaviSyati // 274 // seve iti / ahaM anantasaro nAmAtrayaM tIrtha seve, karigiri hastizailaM zraye Azraye, zrIpuNyakoTyA vimAnena samaM saha uttaravedi brahmakRtAzvamedhIyAM dhyAyAmi / atra uttaravedyAM mahitaM pUjitaM devAdhirAja zrIvaradaM bhaje, tathA kalyANAnAM koTau prakarSe "koTiH strI dhanuSo'gre'zrI saMkhyAbheda-prakarSayoH" iti medinI / arthAt zrIviSNau vimAne vA (2) sthitAM, tatra viSNau premAzrayeNa, vimAne copavezanena ca sthitiriti bodhyam / kalyANI svayaM kalyANarUpiNIM kaMjanilayAM padmAlayAM lakSmI, kalayAmi zaraNaM vrajAmi / rAghavo rAmacandrazca yAdavaH zrIkRSNazva AdimakiTiH AdivarAhazca tAn / "varAhaH sUkaro ghRSTiH kola: potrI kiriH kiTiH" ityamaraH / IDe staumi, tathA mukundAzritAn zrIkRSNabhaktAMzca vande namaskaromi // 275 // 1 'sakalaheyapratyanIkataivAsminnAviSkRtA.' 2 'zrIpuNyakoTyAzrayam.' For Private And Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 22 ] padArthacandrikATIkAsahitA / vedAntAryagiraH prasUnamRdavo modaM dadhAnAH satAm prauDhagrAvakaThora kANyapi paraM bhindanti hRndi dviSAm // nandAdyAryajanAbhinanditamRdusparzo'pi pAdo hare durbhede zakaTAsure tu zatakoTyAkAramAgAnna kim ? // 299 // punaH saprArthanamaJjaliM baddhAdarpAviSTakudRSTiduSTasamayotsAdAya bodhAGkuro - -- dAya prabale kalAvapi jayotpAdAya vedAdhvanaH // 169 zrImallakSmaNapakSarakSakabudhAmodAya pApATavI - cchedAyArthimaruttarurvirjayatAM vedAntavidyAguruH // 300 // atha samAdhAtumupakramate vizvAvasuH - vedAntetyAdinA / prasUnamRdavaH puSpavat sukumArAH ata eva satAM tanmatasthasAdhUnAM modaM AnandaM dadhAnA utpAdayantaH vedAntAryasya giraH vyAkhyAnarUpA vANyaH, dviSAM matAntarasthavAdinAM handi hRdayAni "paddannomAs-" ityAdinA hRdayazabdasya hRdAdezaH / prauDhAH kaThorAH grAvANaH pASANA iva kaThorakANi kaThinAnyapi, paramatyantaM bhindanti vidArayantyeva / atra dRSTAntamAha - nando gokulAdhipaH zrIhareH pitA AdiH pramukho yeSAM sunandAdInAM te ye AryajanAH zrIkRSNabhaktatvAt zreSThajanAstairabhinanditaH mRdusparzaH komalasparzo yasya tAdRzo'pi hareH zrIkRSNasya pAdaH durbhede itarairbhettumazakye zakaTAsure, zatakoTervajrasya "zatakoTiH kharuH zambo dambholirazanirdvayoH" ityamaraH / AkAraM na agAt na prApa kim ? tadvadevedamiti bhAvaH // 299 // 1 idAnImetatprakaraNamupasaMhan prArthayate -darpAviSTeti / darpAviSTAnAM garviSThAnAM ata eva kudRSTInAM kutsitajJAnAnAM atra dRzirjJAne / duSTo yaH samayaH siddhAntaH "samayAH zapathAcAra - kAlasiddhAnta - saMvidaH / " ityamaraH / tasya utsAdAya taM vinAzayitumityarthaH / "tumarthAt - ityAdinA caturthI / agre'pyevameva jJeyam / bodhAGkurasya udbhedAya utpAdanAya, prabale'pi kalau yuge vedAdhvanaH karma- jJAnarUpavedamArgasya jayotpAdAya sarvotkarSamutpAdayitumityarthaH / zrImato lakSmaNasya rAmAnujAcAryasya yaH pakSaH viziSTAdvaitarUpaH tadrakSakAstatpAlakA ye budhAH paNDitAsteSAM modAya AnandamutpAdayitumityarthaH / pApAnyevATavI araNyaM tasyAzchedAya, tAM chettuM cetyarthaH / arthinAM viziSTAdvaitajJAnAbhilASiNAM maruttaruH kalpavRkSaH vedAntavidyAguruH, vijayatAM sarvotkarSeNa vartatAm // 300 // 1 'kopAviSTa '. 2 'bhedAGkurodbodhAya' 3 'mahA'. 4 'vijayate'. * 15 For Private And Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [kAna0nRsiMha'atha kAmAsikAnagaravAsinRsiMhavarNanam 23. ityanyato dRSTiM vinyasya prAJjaliH san zrImAngabhIrataravegavatIpratIra___ bhUmAvaghadruhi suradrurivAvatIrNaH // kAmAdivairigaNamulbaNamasmadIyaM kAmAsikAnarahariH kavalIkarotu // 301 // ityanyatazcakSurnikSipya prAJjaliH san - bhayArtajIvAtudayAmahimne vaikuNThadhAmne tanavai namAsi AmnAya uktaH parameziteti nAmnAya uktaH paramatra citram // 302 // yuktaM caitat / yato 'viSNuH paramaH' iti zrutA zrutiH // 119 / / atha kAmAsikAvAsinRsiMhavarNanaM sUcayannAha kaviH-itItyAdi / anyataH anyasminsthale dRSTiM vinyasya dattvA zrImAniti / apebhyaH pApebhyaH druhyati jighAMsatIti aghabhuk tasyAM gabhIratarAyAH atinimnAyAH vegavatyA nAma nadyAH pratIrabhUmau taTabhuvi suradruH kalpataruriva avatIrNaH AvirbhUtaH, zrImAn lakSmIvAn lakSmyA sahita ityarthaH / kAmAsikAnarahariH kAmAsikAnagaranivAsI zrInarasiMhaH, ulbaNaM pravRddha asmadIyaM asmatsaMbandhinaM kAmaH AdiH pramukho yeSu te ye vairiNaH krodha-lobhAdayaH zatravaH teSAM gaNaM samudAyaM kavalIkarotu // 301 // bhayArteti / bhayena saMsAra-bhItyA ArtAnAM pIDitAnAM jIvAturjIvanauSadharUpaH dayAyA mahimA yasya tasmai, vaikuNThadhAmne vaikuNThanivAsine ityarthaH / namAMsi namaskArAn tanavai karomi / tanoterubhayapadinaH Atmanepade loDuttamaikavacanam / AmnAye vede yaH paramezitA paramezvara iti uktaH, paraM ca AmnAye na uktaH, ityatrArthe virodhAbhAsarUpe ityarthaH / paramatyantaM citramAzcaryam / vastutastu ya AnAye parameziteti nAmnA uktaH kathitastasmai vaikuNThadhAmne ityanvayena ca tatparihAraH // 302 // yuktamiti / etat paramezvara iti zrutikathanarUpaM yuktaM yogyameva / yato yasmAt 'viSNuH paramaH' iti zrutiH zrutA pratyakSaM AkarNitA / asmAbhiriti zeSaH // 119 // 1 'bhUmAvatha druhi'. 2 'nAmAsinA narahariH', 'kAmAlikAnarahariH kabarIkarotu.' 3 'tato'. 4 'nAmne'. 5 'AmnAyayuktaH' 6 'iti zruteH, iti vizrutaiva tava zrutiH'. For Private And Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 23 ] padArthacandrikATIkAsahitA / anapAyaramo viSNuH kasmAdaparamo bhavet // yuktaM ramApateranye devAstvaparamA iti // 303 // kiMca---- www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir punaH sacamatkAram - jAgratyeva zirAMsi nityavacasAM sarvonnatau zArGgiNastatra vyAsa - parAzarAdikRtayo dattAdarA vastutaH // yaH pAdAmbu dadAti yastadupasaMgRhNAti dhatte'thevA yazcaitacchirasaiva teSu paramaM jAnAti ko nAtmavAn // 304 // pa 171 durvAdino viSNupadAravindaM doSApahaM nAnusaranti mohAt // teSAM mataM tu svayamatra viSNupadAravindAnusRtiM vidhatte // 305 // etadeva sopapattikamAha - anapAyeti / yataH na vidyate apAyo viyogo yasyAstathAbhUtA satatamAzliSTetyarthaH / ramA lakSmIryasya saH viSNuH, apagatA viyuktA ramA yasmAt tathAbhUtaH apakRSTarUpazca kasmAddhetorbhavet ? lakSmyAH anapAyitvaM "rAghavatve'bhavatsItA viSNoreSAnapAyinI / " ityAdipurANagranthaiH pratipAditam / tasmAt ramApaterviSNoranye devAstu aparamA lakSmIrahitA: apakRSTAzca iti yuktaM yoyameva // 303 // adhunAnyarItyA sarvottamatvaM prapaJcayati - jAgratIti / nityavacasAM avinAzivacanAnAM, vedAnAmityarthaH / zirAMsi upaniSadaH zArGgiNaH viSNoH sarvonnatau sarvotamatve viSaye jAgrati satataM vibhAntyeva / tatra upaniSatpratipAdita evArthe vyAsaparAzarAdInAM RSINAM, Adizabdena vAlmIki - vasiSTha - mArkaNDeyAdInAM grahaNam / kRtayaH purANasmRtyAdirUpAH, dattAdarAH upaniSatpratipAditaM tAtparyameva vistareNa varNayantya ityarthaH / nanvetadyadyapi vedAdibhiH pratipAditaM tathApyanubhavamantareNa avizvasanIyameveti cedAha - vastutaH tattvataH atrArthe kevalaM veda-zAstrAdirUpameva na pramANaM, kiMtu pratyakSamapyastItyarthaH / tadeva darzayati-ya: viSNuH pAdAmbu pAdotpannaM gaGgAjalamityarthaH / dadAti yazca brahmA tat upasaMgRhNAti svIkaroti, kamaNDalunetyarthaH / athavA'tha ca yazca zrIzaMkaraH tat pAdAmbu, zirasA mastakenaiva dhatte dhArayati ? teSu brahma-viSNu-ziveSu madhye, paramaM zreSThaM AtmavAn paramAtmajJAnI ko na jAnAti ? api tu sarva eva jAnAtItyarthaH // 304 // , durvAdinaiti / durvAdinA kevalaM zivameva zreSThaM manvAnAH doSApahaM pApaharaM viSNoH padAravindaM caraNakamalaM mohAt vastutastrayANAmapyekarUpatvasattve svamatAbhi 1 'munayo', 'guravo' 2 'gRhNAti vA' 3 'nAnusarantu'. For Private And Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 172 vizvaguNAdarzacampU:- [zrItrivikramaatha zrItrivikramavarNanam 24. ityanyato dRSTiM nikSipyasamantarUDhadrumapuSpaniSpatanmarandasaMtatyabhiSiktamuttamam // ravikramAzutvanirodhigopuraM trivikramasyAyatanaM nizAmyatAm // 306 // savismayamabhidhyAyanavyAdAzrayatAmanazvarapedaprAsAdaniHzreNikA harSAdUrdhvamudaJcitaH sa caraNastraivikramo naH klamAt // trailokyArpaNataH sitaM zubhayazazchatraM yadAsIle ghiSTho harinIladaNDa iva yastaddhAraNAyoddhRtaH / / 307 // mAnAndhAH santaH "zivasya hRdayaM viSNurviSNozca hRdayaM zivaH / " ityAditattvAjJAnAddhetoH nAnusaranti na bhajanti / tasmAtteSAM mataM khayaM khata eva atra ukterthe tu viSNupade AkAze yat aravindaM kamalaM kadApyasaMbhavi, tasyAnusRtimanusaraNaM vidhatte karoti / yathA tAvadAkAzapuSpaM kadApyasaMbhavi tathaiteSAM mataM tucchameva bhavatItyarthaH / atrApyAkAze aravindasya gaGgAjalaruhasya AgopAlAGganamAca paNDitaM sarvasaMpratipanatvAdviSNoH padaM vyavasitaM nizcitamiti yAvat / aryate gamyate'nenetyaro mArga: viSNunizcitasiddhAntaH taM vindantIti tadvindAH teSAmanusRti anusaraNaM pracAramiti yAvat / ityarthaM vadanti zaivAH' iti bhAvadarpaNakRt // 305 // samanteti / samante AsamantabhAge rUDhAH vRddhAH ye dumA vRkSAsteSAM puSpebhyaH niSpatan nirgalan yo marando makarandaH tasya saMtatibhiH dhArAbhiH abhiSiktam , ata eva uttama, raveH sUryasya krame gamane yadAzutvaM zIghratvaM tasya nirodhi pratibandhi gopuraM puradvAraM yasya tat "puradvAraM tu gopuram" ityamaraH / etAdRzaM trivikramasya etadAkhyaviSNoH AyatanaM sthAnaM nizAmyatAmavalokyatAm / he kRzAno, tvayeti zeSaH // 306 // / tameva prArthayate--avyAditi / AzrayatAM sevamAnAnAM janAnAM nazyatIti nazvaraM vinAzi na nazvaramanazvaraM kAlatraye'pyavinAzItyarthaH / nazeH "iN-nazaji-sartibhyaH-" iti karap pratyayaH / yat padaM vaikuNThasthAnaM tadeva prAsAdaH tasya niHzreNikA ArohaNasAdhanaM, tatprApiketi yAvat / harSAt Urdhva udaJcitaH unnamitaH balisatre ityarthaH / yaH trayo bhU-varga-balizirovyApanarUpAH vikramAH pAdakSepA yasya saH trivikramaH tasyAyaM traivikramaH sa caraNaH no'smAn klamAt saMsArazramAt avyAt rksstu| yastrivikramasya caraNa: yajJasamaye iti zeSaH / trailokyasya arpaNataH dAnAddhetoH 1 'sampatan'. 2 'mahA'. For Private And Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 24 ] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 173 kRzAnuH-kimare mAyAvinamenamakramaM trivikramamabhinandasi // 120 pazya zrImAnapi svayaM daityAtkurvANaH kupratigraham / / vindan sa mahatIM vRddhimiSTAM gotrabhide dadau // 308 // viziSyAyamakapaTAnAM kavInAM na zlAghanIyaH // 121 // yataH--- nityAnapAyipramado'pi nAtho baTUbhavanvaJcitadAtRko'sau // kavivyathAkRtkhalu bhUsuro'pi bhUdAnavattvaM kSamameva bheje // 309 // balevirocanasutasya daityasya zubhaM kalyANAvahaM yazaH kIrtireva chatraM AtapatraM yat AsIt utpannamabhUt , tasya chatrasya dhAraNAya uddhRtaH UrdhvaM dhRtaH drASiSThaH dIrghataraH dIrghazabdAdiSThanpratyaye drAghAdezaH / harinIlo indranIlamaNistanmayo daNDaH chatramadhyavartiyaSTiriva sthitaH, sa caraNa iti saMbandhaH // 307 // __ atha kRzAnuH kapaTAcaraNarUpaM doSamudghATayannAha-kimiti / mAyAvinaM kapaTayuktaM, mAyAzabdAt "as-mAyA-medhA-" ityAdinA viniprtyyH| tripadabhUmiyAcanavyAjena sarvakhApahArAt / ata evAkramaM anucitakRtyakAriNaM, enaM trivikrama vAmanaM kiM kuto hetorabhinandasi ? // 120 // ___ mAyAvitvameva prapaJcayati-zrImAnapIti / yaH svayaM zrImAn saMpattimAn la. kSmIvAnapi san , daityAt ditivaMzajAt , bale: sakAzAt , natu sajAtIyAddevAdeH sakAzAt, kupratigrahaM kutsitaM yAcitasuvarNAdigrahaNaM, koH pRthivyAH pratigrahaM khIkAraM ca "gotrA kuH pRthivI pRthvI" ityamaraH / kurvANaH san , tataH iSTAM IpsitAM mahatI vipulAM vRddhiM samRddhiM vindan prApnuvan sannapi, sa trivikramaH gotrabhide indrAya kulocchedakAya ca dadau samarpitavAn / natu tAM svayamupabubhuje / hIno'pi janaH khasaMpAditamartha na parasmai arpayatItyato'yamatIvAnucitakArIti bhAvaH / atra nindAyAH stutau paryavasAnAdvayAjastutiralaMkAraH // 308 // viziSyati / ayaM trivikramaH viziSya vizeSataH kRtvA, akapaTAnAM nirvyAjAnAM zuddhamAnasAnAmiti yAvat / kavInAM kavibhirityarthaH / na zlAghanIyaH // 121 // tadevopapAdayati-nityeti / nityaM satataM anapAyinI aviyuktA pramadA lakSmIH panI yasya saH tathAbhUto'pi san , baTUbhavan abaTurbaTuriva bhavan chadmanA brahmacAriveSadhArItyarthaH / "kRbhvastiyoge"-ityAdinA abhUtatadbhAve vipratyayaH / "cco ca" iti dIrghaH / strIparigrahe'pi brahmacAriveSadhAraNaM eka dUSaNaM, aparaM kathayativaJcitaH dAtA dAnazIlo baliryena tathAbhUtaH, tRtIyaM doSamAha-kavInAM paNDitAnAM kaveH zukrAcAryasya ca "saMkhyAvAn paNDitaH kaviH", "zukro daityaguruH kAvya 1 'pRthvImiSTAM. 2 'lebhe'. For Private And Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 174 vizvaguNAdarzacampU:- [zrItrivikramavizvA0-abhyupagacchAma eva bhavataH prauDhaguNadoSIkaraNapANDityam / AstAmeSa zleSacamatkAraH, AkarNaya tAvadetat yadAzritarakSaNAya pabhekSaNaH svamahattvAnanurUpamapi rUpamApede // 122 // nityonnato'pi nirapAyaramAzrayo'pi __ dAtApi hanta bahuzo mahatAM padAnAm // khIkRtya vAmanavapuH zritamindramIzaH ___ pAtuM padatritayamatra baliM bibhikSe // 310 // punaH sabhaktiprakarSam / atrai hitraivikramastripathagAjanakaH sa pAdaH pAyAtpurasya marutAM marutAM nihantA // uzanA bhArgavaH kaviH" ityubhayatrApyamaraH / aparaM ca asau nAthaH vAmanaH bhUsuro brAhmaNo'pi san , bhuvi bhUmau dAnavatvaM daityatvaM bhuvaH pRthivyA dAnaM balikRtamasyAsti tasya bhAvaH tadvattvaM ca bheje se vitavAn , iti kSamameva yuktameveti kAkuH / evaM ca catvAri dUSaNAni tasmin santIti na sa satprazaMsAha iti bhAvaH / atrApi nindAyAH stutAveva paryavasAnamiti jJeyam // 309 // __ abhyupagacchAma iti / bhavataH tvtkRtmityrthH| prauDhAnAMpragalbhAnAmapi guNAnAM doSIkaraNe vastuto doSatvAbhAve'pi tadArope, etadapi ccipratyayAntam / pANDityaM cAturya abhyupagacchAmaHjAnIma eva / ayaM zleSacamatkAraH vastutastu naitadUSaNamityarthaH / AstAm / tattvatastu pabhekSaNaH kamalalocanaH ayaM AzritAnAM bhaktAnAM rakSaNAya rakSaNArtha svamahattvasya ananurUpaM ayogyamapi rUpaM baTuvAmanAkAraM Apede svIkRtavAniti yat , tadetadAkarNaya // 122 // 'nityAnapAyipramadaH-' ityAdinoktasyArthasyaiva vAstavatvaM pratipAdayatinityonnato'pIti / yo'yaM trivikramaH nityonnataH nityaM mahAnapi, nirapAyaH vizleSarahitaH ramAzrayaH lakSmyAzrayo yasya saH tathAbhUto'pi, mahatAM bahuzaH bahUnAM na tu dvi-trANAM "bahvalpArthAt-" ityAdinA vibhaktyarthe zas pratyayaH / padAnAM vaikuNThAdisthAnAnAM dAtApi, anekapadamitabhUbhAgAnAmityartho'pyanusaMdheyaH / hanteti harSe / IzaH Izvaro'pi zritaM aGgIkRtaM indraM pAtuM rakSituM, vAmanavapuH baTuzarIraM svIkRtya gRhItvA, baliM daityaM atra bhUloke baliyajJe vA, padAnAM tritayaM tripadaparimitAM bhUmimityarthaH / bibhikSe yyaace| bhikSaterdvikarmakatvAt balizabdAdapi karmaNi dvitiiyaa||310|| vikrameti / tripathagAyAH gaGgAyAH janakaH utpAdakaH, ata eva marutAM devAnAM purasya vargasya marutAM nirjaladezatvaM nihantA nivArakaH, gaGgotpatteH pUrvaM tatra jalA. 1 etanna dRzyate Adarzapustake'. For Private And Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 25] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| zambhoH sphuranmukuTabhUSaNadAnacunnumambhonidheH zvazuramAptagiro yamAhuH // 311 // atha zrIkAmAkSIdevIvarNanam 25. iti kiMcidantaramatikramya / atra hi kAJcInagaravibhUSA kAmAkSI kalpamaJjarI bhajatAm // rakSA surasenAnAM rAjati zarvasya sarvakham // 312 // nirUpya savismayAnandaM kAmAkSImAmantryadantazrIstava dRzyate yadi tataH kundaM na nindanti ke vakraM yadyabhilakSyate budhajanazcandraM na saMdrakSyate // dRSTe dRSTiyuge punarna vinuyAhAlo'pi nIlotpalam sUktizcedanubhUyate madhuratA kAmAkSi kA mAkSike // 313 // bhAvAditi bhAvaH / traivikramaH sa pAdaH caraNa: pAyAt naH sarvAn rakSatu / kathaMbhUtaH sH| yaM traivikramapAdaM, Aptagiro vedavANyaH zaMbhoH sphurat prakAzamAnaM yanmukuTabhUSaNaM tasya dAnena prasiddham / zivasya gaGgAzirastvAditi bhAvaH / "tena vittazcucup-caNapau" iti prasiddhArthe cucup pratyayaH / tathA ambhonidheH samudrasya zvazuraM ca, tasya gaGgAjAnitvAt / AhuH kathayanti / sa iti saMbandhaH // 311 // kAJcIti / kAJcInAmakanagarasya vibhUSA alaMkArarUpA, bhajatAM sevamAnAnAMjanAnAM kalpamaJjarI kalpavRkSasya vallariH, surasenAnAM devasainyAnAM rakSA rakSaNakartItyarthaH / zarvasya zivasya sarvakhaM sarvadravyaM, etAdRzI kAmAkSI etannAmikA devI rAjati zobhate // 312 // dantazrIriti / he kAmAkSi devi, tava dantAnAM zrIH zobhA yadi dRzyate tataH taddarzanAt kundaM mAdhyakalikAM, ke janAH na nindanti ? api tu sarva eva nindantItyarthaH / evamuttaratrApyUyam / tathA tava va mukhaM yadi abhilakSyate dRzyate, tadA budhajanaH jJAnI naraH candraM na saMdrazyate naiva pazyati / tathA tava dRSTiyuge locanayugme dRSTe sati / punaH bAlo'pi kimuta prAjJaH nIlotpalaM nIlakamalaM na vinuyAt na stuyAt / tathA suSTu madhurA uktiH vANI anubhUyate zrUyate cet , tadA mAkSike madhuni madhuratA kA ? api tu nAstyevetyarthaH / evaM tava saundaryasyAne sarvamapi vastujAtaM tucchamiti bhAvaH / atra dantazrIrityAyupameyaiH prasiddhakundAdyupamAnAnAM tiraskArapratI 1 'zarvasya zarvarI sukhadA', 'sarvasya sarvasvaM'. 2 'dRSTaM dRSTiyuga'. 3 'nIlotpale'. For Private And Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 176 vizvaguNAdarzacampU:- [ zrIkAmAkSIdevIkR0-yadyapi vidyate kAmAkSyAH sarvAbhinandanIyaM saundarya tathApi mudhA taditi pratibhAti // 123 // tathAhikAnto virUpAkSa iti pratItaH kAmasya hantA girirAjaputryAH / / stamberamAsyastanayo'pi tasyA lambodaraH kiNphlmaabhiruupym||314|| anayoH khalvambikA-tryabakayordAmpatyamananurUpamiti vyaktametat // 124 // iyaM hi sarvamaGgalA sa tu zmazAnamandiro vibhAti haimavatyasau sa yAti dikSu bhikSukaH / / teH pratIpAlaMkAraH / "AkSepa upamAnasya pratIpamupameyatA / tasyaiva yadi vA kalpyA tiraskAranibandhanA" iti tallakSaNAt // 313 // yadyapIti / yadyapi kAmAkSyAH sarvaM tvayA varNitaM abhinandanIyaM prazaMsanIyaM saundarya sundaratvaM vidyate, tathApi tanmudhA vyartha "vyarthake tu vRthA mudhA" ityamaraH / iti pratibhAti // 123 // mudhAtvamevAha-kAnta iti / girirAjasya himAlayasya putryAH pArvatyAH kAmAkSyA iti yAvat / kAntaH patiH zivaH, virUpe kurUpe akSiNI, vastutaH virUpANi viSamANi trINIti yAvat / akSINi locanAni yasya saH tathAbhUtaH, kAmasya dharmAdikrameNa tRtIyapuruSArthasya, madanasya ceti vastutaH hantA vinAzakaH iti pratItaH prasiddhaH / tathA tanayaH putro'pi stamberamAsyaH gajAnanaH, stamberametyatra "stambakarNayo rami-japoH" ityacpratyayaH "tatpuruSe kRti-" iti saptamyA aluk / "ibhaH stamberamaH padmI" ityamarazca / lambodaraH bRhadudarazceti pratItaH / tasyAH kAmAkSyAH abhirUpasya yogyamAbhirUpyaM saundaryocitamityarthaH / kiMphalam ? kimapi nAstIti / athavA tasyAH AbhirUpyaM kiMphalaM kutsitaphalamityarthaH / viruddhasAmagrIpratIteriti bhAvaH / vastutastu zivapatnItvAt sakalavighnavinAzakagaNAdhipamAtRtvAcca tasyAH saundarya kiM kimapyanirvAcyaM phalaM siddhiryasya tattathAbhUtamityarthaH / vyAjastutiralaMkAraH // 314 // __ anayoriti / ambikA kAmAkSI devI ca tryambakaH zaMkarazca tayoH daMpatyorjAyApatyoH bhAvaH dAMpatyaM, pati-patnImithunamiti bhAvaH / ananurUpamayogya, astIti zeSaH / ityetat vyaktaM spaSTameva khalu // 124 // tadevAha-iyaM hIti / iyaM ambikA kAmAkSI devI hi, sarvANi maGgalAni zubhAni yasyAH sA tathAbhUtA, astIti zeSaH / sa tryambakastu zmazAnaM pitRvanaM, zUnya -- 1 'iha'. For Private And Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 25] padArthacandrikATIkAsahitA / 177 iyaM tu kuGkumAkitA sa bhasmarAzirUSita stvarAlakuntalA ca sA jaTAbhireSa bhISaNaH // 315 // vi0-vayasya maivaM vAdIH / na khalvaprazastairapyAvAsa-vAsaHprabhRtibhiH sAMsiddhikamabhirUpANAmAbhirUpyemapahIyate // 125 // nivastAM vA kRttiM nivasatu ciraM vA pitRvane zivastAvaddhattAmahigaNamathApyeSa subhagaH // parItaM zaivAlairuSitamapi paGkeSu malinA malInAM bibhrANaM kimiha kamanIyaM na kamalam // 316 // tvAt zmazAnatulyaM daharAkAzaM ca mandiraM, upalabdhisthAnaM ca yasya saH tathoktaH, asau kAmAkSI tu hemnAM suvarNAlaMkArANAM samUhaH haima, hemapadaM suvarNAlaMkArArthe lAkSaNika, samUhArthe'N / tadasyAstIti tadvatI 'himavato'patyaM haimavatIti ca / tAdRzI vibhAti virAjate / sa zivastu dikSu bhikSati yAcatIti nijabhaktakalyANamabhivA chatIti ca bhikSuH sa eva bhikSukaH "sanAzaMsa-" ityAdinA upratyaye khArthe kaiH / tAdRzaH san yAti paribhramati / vastutastu dhanadAdisuhRttve'pi nazvaraizvaryavaitRSNyenaiva paramAtmalAbha iti dyotanArtha bhikSuvRttyA paribhramatIti / tathA iyaM kAmAkSI tu kuGkumena kezara-kastUryAdisugandhadravyeNa aGkitA cihnitA, sugandhikuGkumatilakayuktetyarthaH / saH zivaH bhasmarAzinA bhasmasamUhena rUSitaH viliptaH, tathA sA kAmAkSI araalaaH| kuTilAH kuntalAH kezA yasyAH sA tathAbhUtA, saubhAgyasUcakakuTilakezayuktatyarthaH / " arAlaM vRjinaM jihma-" iti "cikuraH kuntalo vAla: kacaH kezaH ziroruhaH" iti cAmaraH / eSa zivazca jaTAbhiH kadApyasaMskRtatvAt parasparasaMsaktakezaiH, niyamAthe tailAdisaMskArarahitatayA kevalaM jalaprakSAlanamAtrasaMskRtakezairiti tu paramArthaH / bhISaNaH bhayaMkaraH / prApaJcikAnAM, na tu paramArthavidAmiti tattvArthaH // 315 // atha vizvAvasuH prakRtisiddhavibhUtInAM mahAtmanAM na khalu vAso'laMkArAdi bhUSaNamiti dyotayannAha-vayasyeti / bho vayasya maivaM vAdIH, kutaiti cedAhaabhirUpANAM jJAninAM AvAsaH vasatisthAnaM vAso vastraM ca tatprabhRtibhiH tatpramukhaiH sAMsiddhika svabhAva siddhaM AbhirUpyaM saundarya na apahIyate na vinazyati / khalu nizcayena // 125 // nivastAmiti / zivastAvat kRttiM gajacarma "ajinaM carma kRtiH strI" itymrH| nivastAM paridadhAtu paridhAnaM karotvityarthaH / vAthavA ciraM bahukAlaM pitRvane zmazAne nivasatu vAsaM karotu / vAthavA ahInAM sarpANAM gaNaM samUhaM kaTakakuNDalAdirUpeNa dhattAM dhArayatu / athApi tathApi eSaH zivaH subhagaH zobhanaizvaryasaMpanna eva / 1 'aprazastairapi vAsa-kRttivAsaHprabhRtibhiH'. 2 'avahIyate'. 3 'tadapi'. For Private And Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 178 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIkAmAkSIdevIkiMca ramaNIyaH sa hi puruSo ramaNI yatraiva rajyati vidagdhA // zlokaH sa eva subhagazcittaM saktaM hi yatra rasikasya // 317 // avadhAryatAmatraitadatimAtraM citram // 126 // zivAkSyAlokitaH kAmo jita ityeva zuzruma / / vyatyAso'trajito yasmAt kAmAkSyAlokataH zivaH // 318 // puSkalaM kila putrabhAgyamapi parvatarAjakanyAyAH // 127 // atra dRSTAntamAha-kamalaM zaivAlaiH parItaM veSTitaM, paGkeSu kardameSu uSitaM sthitamapi, malinAM kRSNavarNatvena malayuktAnAM alInAM bhramarANAM bibhrANaM dhArakamapi, alInAmityatra karmaNaH zeSatvavivakSAyAM sssstthii| " kartR karmaNo:-" iti prAptAyAH SaSThyAH "na loka-" ityAdinA niSedhAt / tat ihaloke kamanIyaM sundaraM na kim ? kiMtu 'kimiva hi madhurANAM maNDanaM nAkRtInAm' iti kAlidAsoktanyAyena tadatIva sundaramiti bhAvaH // 316 // kiMca zive pArvatyAH premAtizayadarzanAdeva tatsaundaryamavagantavyamiti kathayatiramaNIya iti / sa hi sa eva puruSaH ramaNIyaH sundaraH / sa kaH / yatraiva yasmin puruSe eva vidagdhA caturA ramaNI strI rajyati ramate, sa iti sambandhaH / atra dRSTAntaH-yatra zloke rasikasya alaMkArAdisAhityasaMpannasya, cittaM saktaM saMlagnaM, sa eva zlokaH padmaM subhagaH manoharaH iti jJeyam // 317 // __ avadhAryatAmiti / atra zivAmbikAviSaye etadatimAtraM atizayitaM citramAzcarya avadhAryatAm nizcIyatAm // 126 // ziveti / zivasya akSNA lalATasthatRtIyanetreNetyarthaH / AlokitaH dRSTamAtra eva kAmo madanaH jitaH ityeva zuzruma purA zRNumaH / atra tu vyatyayaH vaiparotyaM vartate / yasmAt kAmasya madanasya akSNaH AlokataH zivaH jitaH / vastutaH kAmAkSyA devyAH AlokataH jitaH ityarthaH / idameva zleSArthajanyaM citramiti bhAvaH // 318 // etAvatA ' kAnto virUpAkSa-' ityAdyarthadUSaNaM parihRtaM, idAnIM 'stamberamAsyastanayaH-' ityAdinoktasya dRSaNasya parihArArthamuttaramAha-puSkalamiti / parvatarAjasya himAlayasya kanyAyAH bhagavatyAH ambikAyAH putrabhAgyamapi puSkalaM bahulaM, astIti zeSaH // 127 // 1 'lokataH'. 2 'jitaH kAJcayAM'. For Private And Personal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varNanam 26] pdaarthcndrikaattiikaashitaa.| 179 yataH-- kuzalIbhanAthavatraH putraH prathamo himAdritanayAyAH / / paJcAsyApituradhikaH SaDAnano nandano dvitIyo'syAH // 319 // atha zrImadekAnezvaravarNanam 26. ityanyataH kiMcitparikrAman sAmodamzazAGkamauliH sahakAramUle kailAsavAsI sa ihAvirAsIt / / yasyAgnibhUrdRk ca tanUbhavazca yoSA'pibhUSA'pi ca naagraajii||320|| ku0--vayasya kiM varNayasi vizvavilakSaNacAritraM rudram ? loke hi locanazaityasaMpipAdayiSayA yatamAnAn janAneva pazyAmaH / ayaM tu pazupatiH sthANuriti vAhRyamanvarthayanniveM AzuzukSaNimakSNi nikSiptavAn // 128 // kuzalIti / himAdritanayAyAH bhagavatyAH pArvatyAH, bhAnAM nakSatrANAM nAthazcandraH saiva vakraM mukhaM yasya, ibhanAthasya gajendrasya ca mukhaM yasya sa iti ca, kuzalI prazastakalyANayuktaH prathamaH putraH asti / asyAH dvitIyo nandanastu pazcAsyAt paJcamukhayuktAt pituH zivAdapi adhikaH ekAnanamAtreNevetyarthaH / SaDAnanaH skandaH asti // 319 // atha tasminneva deze sthalAntaravarNanArthamupakramate kaviH-itItyAdi / parikrAman gacchan / sAmodaM sAnandam zazAGkamauliriti / kailAsavAsI kailAsaparvatAdhiSThAtA saH prasiddhaH zazAGkazcandraH maulau mastake yasya tathAbhUtaH zivaH, iha kAJcInagaryo sahakArasya AmravRkSasya mUle AvirAsIt prakaTIbabhUva / sa kIdRzaH / yasya zivasya agnirbhavatyutpadyate yasyAH sA tathAbhUtA dRk dRSTiH tRtIyanetramityarthaH / agnerbhavatItyagnibhUzca tanUbhavazva putro'pi vartate / sa SaDAnana isyarthaH / "pArvatInandanaH skandaH senAnIragnibhUrguhaH" ityamaraH / tathA bhUSA bhUSaNaM cApi, nAgAnAM sarpANAM rAjI paGktiH, yoSA patnI cApi nagarAjasya parvatarAjasya himAlayasya apatyaM strI kanyA nAgarAjI, pArvatItyarthaH / vartate / sa tAdRza iti saMbandhaH // 320 // vayasyeti / he vayasya, vizvavilakSaNaM lokaviruddhaM nazvarajaDaprapaJcAsatajanavilakSaNamityarthaH / cAritraM AcaraNaM yasya saH satatamAtmalInatvAt / taM rudraM kiM varNa 1 'AvirAste'. 2'ca Ahvaya'. 3 'anvarthayaniha'. For Private And Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 180 vizvaguNAdarzacampU:- [zrImadekAnezvara vi0-avadhehi tAvadabhidhAsyAmi rahasyam // 129 // aGgAnuSaGgoditazItabAdhAmindorbusindhozca samanvayena // hartu vahatyagnimayIM tRtIyAM haro hasantImiva hanta dRSTim // 321 // kR0-hanta tarhi tuhinakiraNazakalasurasarijharIzizirazirasastripuraharasya kathamabhiSekapriyatA ? // 130 // tatazcagaGgAtaraGgAvalibhiH sudhAMzoH sudhAjharaizcAnizamAmUrdhnaH // vRoNbhiSekaM kalayanti zambhostRptAya toyasyai dadatyapaH ke // 322 // yasi ? hi yataH loke locanayoH zaityasaMpipAdayiSayA zItatvasaMpAdanecchayA yatamAnAn yatnaM kurvANAn janAn pazyAmaH avalokayAma eva / ayaM rudrastu pazUnAM gavAdInAM "ahameva pazUnAmadhipatiH" "sarve devAstu pazavo brahma-viSNvindrapUrvakAH / proktasteSAM patiryasmAdataH pazupatiH smRtaH / " iti zruti-smRtyAdiparyAlocanayA pazUnAM devAnAM patiH khAmIti ca, sthANuH zuSkavRkSaH, "sarvavaikArikalaye sthANustiSTati yena saH" iti smRteH pralayottaramapi sthitimAn iti ca, ityetadvayaM khasya AhvayaM nAma anvarthayaniva yathArtha kurvaniva AzuzukSaNiM agniM "agmiH-" ityataH "zikhAvAnAzuzukSaNiH" ityamaraH / akSiNa locane nikSiptavAn // 128 // __ avadhehIti / tAvat sAkalyena rahasyaM gaupyaM abhidhAsyAmi kathayAmi avadhehi // 129 // __ aGgAnuSaGgeti / indozcandrasya yusindhoH gaGgAyAzca samanvayena saMbandhena aGgeSu sarvAvayaveSu anuSaGgA prasarantI uditA utpannA yA zItabAdhA zItapIDA tAM hartu dUrIkartuM ayaM zivaH agnimayIM agnipracurAM tRtIyAM dRSTiM hasantI aGgAradhAnImiva "aGgAradhAnikAGgArazakaTyapi hasantyapi" ityamaraH / vahati dhArayati / hantetyAnande // 321 // punarapi saparihAsaM doSAntaramAha-hanteti / hanteti khede / yadyevaM tarhi tuhinakiraNazcandraH tasya zakalaM kalAtmakaM khaNDaM, surasaritaH gaGgAyAH jharI pravAhastena ziziraM zItalaM ziraH yasya tasya tripuraharasya zivasya abhiSekasya priyatA katham ? / / 130 // ukkAmAzaGkAmeva draDhayati-gaGgeti / gaGgAyAstaraGgAvalibhiH UrmipaGktibhiH su. dhAMzozcandrasya sudhAjharaiH amRtapravAhaizca anizaM satataM ArdramUrdhnaH klinamastakasya zaMbhoH' tadbhaktA iti zeSaH / abhiSekaM rudrasUktAdimantrasnAnaM vRthA kalayanti kurvanti / yataH toyasya jalapAnenetyarthaH / "kartR-karmaNoH kRti" iti SaSTI / tRptAya apa 1 'aGgAnuSaGgAmati', 'gaGgAnuSaGgoditazItabAdhAm'. 2 tadanvayena'. 3 'surasaridvarazizirazirasa'. 4 'mudhA'. 5 toyena'. For Private And Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 26] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 181 vi0-atrApi yuktamuttaraM vyAharAmi // 131 // jvalanAkalanAdviSasya pAnAdviSabhAjAM vahanAcca taptamUrteH / / anizaM tridazApagAdharasyApyabhiSekapriyatA zivasya jAtA // 323 // kR0-astvidamaithApyanyadapi na yujyate / kimasau vihAya vihAyasaM saMtataM zaGkarazirasi gaGgAtaraGgAntaH prativasati mRgAGkaH kRzAGgaH // 132 // vi0-zRNu sakhe tatra kAraNam // 133 // zivazirasi zItabhAnuH sAgarasUnutvasUcanAya param // adhivasati tanmahiSyA gaGgAyA jaTharamalpatanureSaH / / 324 / / kR0-tathApi lubdha eSa phalaprepsubhiranAdRtyaH // 134 // udakAni punaH paatumityrthH| ke dadati prayacchanti ? api tu ke'pi naiva dadatItyarthaH // 322 // atrApIti / atrAbhiSekaviSaye'pi yuktaM samarpakamevottaraM vyAharAmi kathayAmi // 131 // kiM tadityapekSAyAmAha-jvalaneti / jvalanasya lalATasthatRtIyanetrAmeH AkalanAt svIkArAt, viSasya kAlakUTasaMjJakasya pAnAt prAzanAt , viSabhAjAM sarpANAM / kaTakakuNDalAdyalaMkAratvena vahanAddhAraNAca hetoH taptA saMtaptA mUrtiH zarIraM yasya tasya zivasya anizaM saMtataM tridazApagAyAH gaGgAyAH dharasya dhArakasyApi sataH, abhiSekapriyatA jAtA // 323 // astviti / idaM abhiSekasaMbandhi kathanaM astu tiSThatu athApi anyat idaM vakSyamANamapi na yujyate / tatkim ? asau mRgAGkazcandraH kRzAGgaH alpazarIraH san vihAyasamAkAzaM vihAya tyaktvA, saMtataM zaMkarazirasi gaGgAyAstaraGgANAmantaH madhye kiM kuto hetoH prativasati ? // 132 // zivazirasIti / eSaH zItabhAnuzcandraH sAgarasya samudrasya sUnutvasUcanAya putratvajJApanAyeva, gamyotprekSeyam / paramatyantaM alpatanuH kRzazarIraH san zivazirasi zaMkaramastake tasya samudrasya mahiSyAH striyAH gaGgAyAH jaTharamudaraM adhivasati adhitiSThati / "adhizIG-sthAsAm-" ityAdhArasya karmasaMjJA // 324 // anyadapi dUSaNamudghATayati-tathApIti / tathApi gaGgA-candrAdiyuktatve satyapi eSaH zivaH lubdhaH lobhayuktaH AdikirAtazca, phalaprepsubhiH phalaM svargApavargAdirUpamicchubhiH anAdRtyaH na AdaraNIyaH // 134 // 1'harasya'. 2 'astvevamathApyanyadapyanuyujyate'. For Private And Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 182 . vizvaguNAdarzacampU:- [zrImadekAnezvaratathAhi[sauvarNabhUdharamapi khakare nidhAya bhikSAM kapAlabhRdihATati kRttivAsAH // . AstAmidaM vayamasau parigRhya lubdho lakSmIpatiM tamapi mArgaNayAMcakAra // 325 // sUkSmasitAMzukalAbhe'pyapaTo haimadharapadaniviSTo'pi // lubdho'yamayohastastaNDulasattve'pyaTatyaho bhikSAm // 326 // ] atyalpamidamucyate / yacchaGkarasaGgAdgaGgAyAmapi jIvanadAyinyAM saMkrAntA tadgatA lubdhatA // 135 // pazyamuktAzritA viSNupadoditApi gAGgeyamutpAdya vasuprakRSTam // prApyApi ratnAkaranityasaGga kapardikAzAM na jahAti gaGgA // 327 // lubdhatvamevopapAdayati-sauvarNeti / asau zivaH sauvarNabhUdhara merumapi khakare nidhAya khAyattIkRtvA / vastutastripurAsuravadhe dhanUrUpeNopAdAya iha loke kRttivAsAH ca. mavasanaH, kapAlabhRt narakapAladhArakazca san , bhikSAM bhikSArthamityarthaH / aTati paribhramati / idaM vayaM bhikSAparibhramaNaM AstAm, paraM ca asau lakSmIpatiM zrIviSNumapi khayaM parigRhya vIkRtya lubdhaH adhikadhanAbhilASayuktaH, tamapi viSNumapi mArgaNayAMcakAra mA. rgaNaM yAcakaM vastutaHzaraM kRtvaan|maargnnshbdaat "tatkaroti-" iti Nic / prakSiptamidaM padyamiti pratibhAti / bahuSu pustakeSvanupalambhAt // 325 // sUkSmeti / ayaM zivaH lubdhaH AdikirAtazca san , sUkSmasya sitasya zubhrasya ca aMzukasya vastrasya lAbhe satyapi, pakSe sUkSmAH sitAH zubhrAzca aMzavaH kiraNA yasya sa sUkSmasitAMzukazcandraH "zeSAdvibhASA" iti kappratyayaH / tasya lAbhe satyapIti c| apaTaH vastrarahitaH digambarazca san , haimadhare sauvarNadhArake pade sthAne pakSe himameva haimaM tasya dhArake himAlaye ca niviSTaH sthito'pi san ayo lohamayapAtraM zUlaM ca haste yasya saH tathAbhUtaH, tathA taNDulAnAM sattvaM astitvaM, taNDurnRtyAcAryaH lakSaNayA tatproktaM zAstraM nRtyaM vA tena lasatAti tasya bhAvastattvaM ca tasmin satyapi aho ityAzcarye / bhikSAM aTati bhikSArthe paribhramati // 326 // atIti / kiMca idaM vakSyamANaM atyalpaM atisUkSmaM guhyamityarthaH / ucyate / yat zaMkarasya saGgAt saMbandhAt jIvanaM jalaM prANanaM ca dadAti tacchIlAyAM, nAntatvAnDIpU / satyAmapi gaGgAyAM tadgatA zivagatAlubdhatA saMkrAntA militA // 135 // lubdhatAmevopapAdayati-muktAzriteti / iyaM gaGgA mukteH arthAt saMsArAt, muktAbhimauktikaizca AzritApi, viSNorbhagavataH padAt AkAzAcca "viyadviSNupadaM vA 1 idaM padhaM nopalabhyate Adarzapustake, anyeSu pustakeSu ca / kevalaM mudritaikasminnatratyapustake dRzyate. 2 'lAbho'. 3 'anyadalpa'. 4 padAdudItA'. For Private And Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 26] padArthacandrikATIkAsahitA / 183 anyaccasarvatomukhasamRddhijuSodyatpauNDarIkaghanavAsanayA'pi // yattayopyavadhi jahumakhastatsatraghAticirasaMgatidoSAt // 328 / / punarvimRzyaIzaH karasthIkRtakAJcanAdriH kuberamitraM rajatAcalasthaH // tathApi bhikSATanamasya jAtaM vidhau ziraHsthe kuTile kutaH shriiH||329|| tu puMsthAkAza-vihAyasI" ityamaraH / uditA utpannApi, prakRSTaM uttamaM gAGgeyaM varNapracuraM vasu dhanaM, pakSe vasuSu aSTavasuSu prakRSTaM zreSThaM gAGgeyaM bhISmaM ca "devabhede'nale razmau vasU ratne dhane vasu" ityamaraH / "gAGgeyaM bharma karburam" iti ca suvarNanAmasu / utpAdya prasUya, ratnAnAM maNInAM AkareNa khaninA samudreNa ca saha, nisaM saGgaM prApya labdhvApi, kapardikAzAM varATikAzAM, kapardinaH zaMkarasya ke mAni ca "ka vAriNi ca mUrdhani" ityamaraH / AzAmabhilASaM na jahAti na tyajati / aho tasyA bhaktiriti tattvam // 327 // sarvata iti / sarvatomukhAnAM yajJavizeSANAM udakAnAM ca "puSkaraM sarvatomukham" ityudakanAmakhamaraH / samRddhijuSA AdhikyayuktayApi tathA udyatAM praphullAnAM utpannAnAM ca, puNDarIkANi kamalAnyeva pauNDarIkANi teSAM pauNDarIkANAM kamalasamUhAnAM vA / khArthe samUhe vAN / yajJavizeSANAM ca dhanavAsanayA atisugandhayuktayA bahusaMskAravatyApi ca tayA gaGgayApi, jahormuneH makhaH yanaH avadhi vinaashitH| hanterdhAtoH karmaNi luGi vadhAdezaH ciN ca / iti yat yajJavighAtarUpaM karma, sa. ghAtinaH dakSayajJavinAzakasya zivasya cirasaMgateH bahukAlasahavAsasyaiva doSAt / anyathA yajJavAsanAyuktAyAM tasyAM tadasaMbhavAt // 328 // __ api ca Iza iti / yadyapi IzaH zivaH karasthIkRtaH tripuravinAzasamaye cAparUpeNa hastasthaH kRtaH, haste dhRta ityarthaH / kAJcanAdriH meruparvato yena saH, karakhIkRta ityapi pAThAntaram / tathA kuberasya mitraM suhRt, rajatAcale raupyamaye kailAsaparvate tiSThatIti tathAbhUtaH asti / tathApi IdRzasaMpattimattve'pi asya zivasya bhikSATanaM jAtaM prAptam / tasmAt kuTile vAme vakre ca vidhau daive| bhogasUcakareSAyAmiti yAvat / candre ca, "vidhividhAne daive'pi", "vidhuH sudhAMzuH zubhrAMzuH" ityubhayatrApyamaraH / ziraHsthe sati, kutaH zrIH saMpat ? api tu durlabhavetyarthaH / vastutastu 'nahi khAtmArAmaM viSayamRgatRSNA bhramayati // 329 // 1 'vanavAsanayA'. 2 'vyavadhi'. 3 'karasvIkRta'. For Private And Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 vizvaguNAdarzacampU:- [zrImadekAnezvara kiM ca___ eSa viruddhadharmA kRttivAsAH kutaH stotavyaH ? // 136 // zRNu tAvatdhatte maho mUrdhni tadauSadhIzamauSarbudha bhAlatale'GgakeSu // . phaNIndramaulisthamaNi prasUtaM haro'dhakAritvamathApyupaiti // 330 // api catArakAri vahannake mastake tArakAdhipam // aGgIkurvansudRzamapyalIkAkSo vibhAtyayam // 331 // vizvAvasuH-kimebhiH zabdazleSaikazaraNairdUSaNairasya khalu mRtyuMjayasya vizvastutyamasadRzaM vadAnyatvam // 137 // naitAvadeva, kiMtu parasparaviruddhadharmavastuparigrahatvamapi tasminnAha-eSa iti / eSa zivaH viruddhadharmA viruddhAcaraNazIlaH kRttivAsAH carmavastraH kutaH stotvyH||136|| tadevopapAdayati-dhatta iti / haraH mUrdhni mastake tat prasiddhaM oSadhIza candrasaMbandhi mahastejo dhatte dhArayati, bhAlatale kapAlasthalocane ityarthaH / uSarbudhasya agneH idaM auSarbu, agnisaMbandhItyarthaH / "barhiH zuSmA kRSNavA zociSkeza ussrbudhH|" ityagninAmakhamaraH / tejo dhatte, zItatvaprAptyarthaM candradhAraNe kRte punaruSNadharmAgnidhAraNaM viruddhamiti bhAvaH / evamagre'pi yathAyathamUhyam / tathA aGgAnyevAGgakAni teSu sarvAvayaveSvityarthaH / phaNIndrasya zeSasya maulisthamaNe: prasUtaM utpanna mahaH dhatte / tathApi andhakAraH dhvAntaM asyAstItyandhakArI tasya bhAvaH andhakAritvaM, pakSe andhako nAma daityaH tasya aritvaM zatrutvaM ca upaiti prApnoti // 330 // anyadapi tArakArimiti / aGke utsaGge "utsaGga-cihnayoraGkaH" itymrH| tArakAriM tArakAsurasya zatru skanda, mastake ca tArakasya, tArakANAM nakSatrANAM ca adhipaM candraM ca vahandhArayan , tathA sudRzaM zobhanAM dRSTiM, sulu zobhane dRzau locane yasyAH sA tAM pArvatI ca, aGgIkurvan khIkurvan vAmabhAge'rdhAGgIkurvannityapi ca, alIke lalATe apriyasthale ca "alIkamapriye'pi syAdgodhyasase napuMsakam / " iti medinI / "lalATamalikaM godhiH" ityamarazca / akSi netraM yasya saH ayaM zivaH vibhAti viruddha prakAzate, vizeSeNa dIpyate iti cApi // 331 // ... punaH samAdhatte-kimiti / ebhiH zabdazleSaikazaraNaiH zabdazleSakAvalambaiH dUSaNairdoSaiH kim ? kiMtu asya prasiddhasya mRtyuMjayasya zivasya vadAnyatvaM dAtRtvaM vizvastutyaM sarvairapi stotuM yogyaM, ata eva asadRzaM anyAdRzaM ananyasAdhAraNamiti yAvat / astIti zeSaH / khalu nizcayena // 137 // 1 'jaDa'. 2 'doSairasya'. 3 'anyAdRzaM'. For Private And Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 26] padArthacandrikATIkAsahitA / 185 dIrghAyurmunisUnave sma dadate divyaM tathA'bhISTadam .. . prakhyAtAya bhagIrathAya bhagavatpAdAmRtaM prAdadAt // pApebhyo'pi ca bANa-pativadanapraiSThebhya iSTaM phalam prAdAttasya zivasya bhAti jagadAhrAdAya vAdAnyakam // 332 // kR0-tadetadvyAhataM bhASitam / yanmahAdevasya vAdAnyakaM jagaidAjhAdAyeti // 138 // yataHdattvA varaM dAnavarAkSasebhyo vizvasya ca khasya ca yo viSAdam // saMpAdayAmAsa zazAGkamaulitRtvametasya tavaiva hRdyam // 333 / / vi0-kuTiladhiSaNa, guNamapi doSa iti ghoSayati bhavAn // 139 // tadevopapAdayati-dIrghAyuriti / yaH zaMkaraH muneH mRkaNDoH sUnave putrAya mArkaNDeyAya dIrghAyuH ciraMjIvitvaM dadate sma dadau / 'dada dAne' ityasmAddhAtorlaTi rUpam / tathA prakhyAtAya khacAritryaprasiddhAya bhagIrathAya etannAmne rAjJe abhISTadaM icchitaphalapradaM divyaM bhagavato viSNoH pAdasaMbandhi amRtaM jalaM gaGgArUpaM prAdAt dattavAn / tathA bANaH baliputraH pativadanaH rAvaNazca to praSThau mukhyau yeSu tebhyaH pApebhyaH pAparUpebhyo daityebhyo'pi, iSTamabhISTaM phalaM prAdadAt samarpitavAn / tasya zivasya vAdAnyakaM dAtRtvaM jagataH AhlAdAya AnandAya bhAti virAjate // 332 // punarapi doSamAha-tadetaditi / tadetat tvayoktaM bhASitaM vyAhataM vyAghAtarUpadoSayuktaM bhavati / kiM tat / yat mahAdevasya vAdAnyakaM jagataH AhAdAya ityuktaM tat // 138 // kathaM vyAhataM bhavatItyetadevopapAdayati-dattveti / yaH zazAGkamauliH zivaH dAnavA daityAzca rAkSasAzca tebhyaH varaM icchitaphalaprAptirUpaM dattvA, vizvasya khasya ca viSAdaM duHkhaM saMpAdayAmAsa / rAvaNAdisadRzebhyo varadAnAt jagataH, bhasmAsurAdisadRzebhyazca khasyApi duHkhotpAdanAt / tasmAdetasya zivasya dAtRtvaM tavaiva hRdyaM manoharaM, na tu sarvasyetyarthaH // 333 // kuTileti / kuTilA vakrA dhiSaNA buddhiryasya tatsaMbuddhau he kuTiladhiSaNa, bhavAn guNamapi doSa iti ghoSayati uccArayati // 139 // 1 'pApibhyo'. 2. preSThebhyaH'. 3 'Ahata'. 4 'AhvAdayati'. 5 'maule. For Private And Personal Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 186 vizvaguNAdarzacampU:- zrImadekAnezvaratathAhidaityebhyo na varAn sa dAsyati yadi tryakSo muhustarhi te nAzakSyanbhuvanAni peSTumudayaM nApsyaddayA zArjiNaH // nodAyiSyata mAnuSAdiSu hari! setu-gItAdikam prArapsyadbhagavAn bhavArNavamamI nAlayiSyannarAH // 334 // kiMca pampAtaraGgazizirAnilaDimbhajAta__kampAmraniSpatitapuSparasAbhiSiktaH // saMpAdayatyatulasaMpadamarthino'nu kampAsudhAmbudhirayaM patirambikAyAH // 335 // punarnirIkSya sazlAgham alpo'pi kAcyAmAvAsAdAsAdayati gauravam // yata etatpuraHsthANugirIza iti gIyate // 336 // daityebhya iti / saH trINi akSINi netrANi yasya saH zivaH daityebhyaH varAn yadi na dAsyati, tarhi te daityAH muhurvAraMvAraM bhuvanAni trIn lokAn peSTuM cUrNayituM nAzakSyan samarthA nAbhaviSyan, tatazca zAGgiNo viSNoH dayA udayamutpattiM nApsyat na prApsyat / tato'pi mAnuSAdiSu Adizabdena matsya-varAhAdInAM grahaNam / hariH zrIviSNuH nodAyiSyata na prakaTo'bhaviSyat, tataH bhagavAn setuH rAmAvatAre laGkAgamanasamaye samudre racitaH, gItA kRSNAvatAre bhaktamarjunaM prati kathitA bhagavadgItA ca te AdI yasya tat setugItAdikaM, no prArapsyat nAracayiSyat / bhavatu nAma tathA, kA vA hAnirityAzaGkAyAmAha-amI narA manuSyAH bhavArNavaM saMsArasamudraM nAlayiSyan / atra "liGimitte laD-" ityAdisUtreNa zakaApla-udAGpUrvAya. prAGpUrvarabha-laghidhAtubhyaH kriyAtipattau laG / tatrAyaterAtmanepadam / dadAtestu laDe. va / kvacit tatra 'varAnadAsyata' ityapi pAThAntaraM dRzyate // 334 // pampeti / pampA nAma zrImadekAnezvarasamIpasthaM saraH tasya tara laharIbhiH zizirAH zItalA ye anilasya vAyoH DimbhAH zizavaH mandavAyava ityarthaH / taiH jAtaH kampo yeSAM te ye AmrA rasAlavRkSAH tebhyaH niSpatitaH nirgalito yaH puSparaso makarandaH tena abhiSiktaH, anukampA dayA eva sudhA amRtaM tasyAH ambudhiH samudraH aparimitadayAvAnityarthaH / ayamambikAyAH patiH zrImadekAnezvaraH arthinaH yAcakajanasamUhasya atulAM saMpadaM saMpAdayati // 335 // alpo'pIti / alpo'pi padArthaH kAbhyAM nagaryAmAvAsAdvasatehetoH gauravaM maha1 'adAsyata yadi'. 2 'bhuvanasya'. 3 'prAmansyat'. 4 'kampA'. 5 purI'. For Private And Personal Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 26] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 187 kRzAnu:-anyonyaviruddhasvabhAvAbhyAM devAbhyAmAkAntAmenAM nagarauM kiM vinauSi? // 140 // devau dvAvadhikAJci pazya lasataH prAcI-pretIcyAzayo___ statraikaH kurute vinAyakamadhazcitraM purazcAparaH // eko nityamanaSTamUrtiritaraH khyAto'STamUrtirjaga tyeko vAritavAn gajAtimacirAItte gajAti paraH // 337 // tvaM AsAdayati saMpAdayati / yato yasmAt kAraNAt etasmin kAJcIsaMjJake pure nagare tiSThatIti tatsthaH sa cAsAvaNuzca etatpurasthANuH aNumAtraH, etasmin pure sthANuH zivaH zrImadekAnezvarasaMjJakazca, girIzaH parvatAdhipaH kailAsAdhipazca ityevaM. prakAreNa gIyate stUyate // 336 // kAcyAmapi doSoddhATanArthamupakAmati-anyonyeti / anyonyaviruddhaH parasparavirodhI svabhAvaH yayostAbhyAM devAbhyAM viSNu-zivAbhyAmAkAntAmadhiSThitAmenAM kAJcI nagarI kiM kathaM vinauSi ? 'Nu stutau' ityAdAdikasya rUpam / "utovRddhiH-" iti vRddhiH // 14 // anyonyaviruddhakhabhAvatvamevopapAdayati-devAviti / dvau devau varadarAjaikAnezvarasaMjJau viSNu-zaMkarau adhikAJci kAzcyAM nagaryo, vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / "avyayIbhAvazca" iti napuMsakatvam / prAcI pUrvA ca pratIcI pazcimA ca te Aze dizau tayoH, prAcyA pratIcyAM ca dizItyarthaH / lasataH zobhate / tatra tayordvayormadhye ekaH varadarAjaH vInAM pakSiNAM nAyako garuDastaM adhaH adhobhAge kurute karoti, vAhanatve. nelarthaH / aparaHzrImadekAnezvarastu vinAyakaM gaNapatiM puraH agrabhAge kurute dhatte, putratvAt / ekaH varadarAjaH nityaM anaSTamUrtiH aSTamUrtina bhavati / vastutastu naSTA nAzaM prAptA mUrtiH kharUpaM yasya saH tathA na bhavatIti, avinAzisvarUpa ityarthaH / itaraH ekAmezvarazca aSTau bhUrAdipaJcamahAbhUtAni candra-sUrya-yajvAnazceti trayaH evaM mUrtayaH yasya tathAbhUtaH jagati khyAtaH prasiddhaH / tathA ekaH gajasya saraHsthagajendrasya Ati pIDAM nakrakRtAM acirAt zIghraM vAritavAn / paraH anyastu gajasya gajAsurasyAti pIDAM dhatte karoti / atra bhAvadarpaNakRtA 'gajasya Ati carma dhatte dhArayati' iti yadukaM tadavicAraramaNIyameva / yata Atizabdasya carmavAcakatvaM kvApi kozAdau noplbhyte| etaccitramAzcarya pazya / kacit 'ratyA' iti pAThAntaraM dRzyate / tatpakSe agajAyAH himAlayotpannAyAH pArvatyAH Ati kAmamayIM pIDAM ratyA suratena vAritavAn ityarthaH / etadeva pAThAntaramAdRtya bhAvadarpaNakRtA vyAkhyAtam / paraM caitasmAt 'dhatte' ityeva pAThAntaraM yuktamiti bhAti 'vAritavAn' ityetadapekSayA tasyaiva khArasyAdityAkalayantu sudhiyaH // 337 // 1 viruddhadharmasvabhAvAbhyAM'. 2 'vistauSi'. 3 'prAcIpratIcyantayoH'. 4 'ratyA'. For Private And Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 188 vizvaguNAdarzacampU:- [zrImadekAnezvara yadvA kAJcInAmni pure surendramahite prAkpazcimoddezayo. zcitraM daivatayozciraM nivasato rItiviruddhA mithaH / / eko hi dvijarAjamapyadharayatyanyastamuttaMsaya tyanau hanta bibharti kazcidaparaH sve mUrdhani vdhuniim||338|| viruddhadevAkrAntakAJcInagarasamAgamAdvAraNadharAdharo'pyevam // 141 // tathAhi bhettA goptA ca harirmahAsavajuSo hiraNyagarbhasya // bhayakRdibhasyAbhayakRnmUlAJcalayozcakAsti hastigireH / / 339 // ayaM cAparo doSaHdarAnuSaGgaM ca gadAnvayaM ca tyaktuM janA ye nivasanti kAJcyAm / / dantAvalAdrIzvaramAzritAste dehakSaye to niyataM bhajante // 340 // pakSAntareNApi tadevopapAdayati-kAJcInAnIti / surendreNendreNa mahite pUjite kAJcInAmni pure nagare, prAkpazcimoddezayoH pUrvapazcimadizorityarthaH / ciraM bahukAlaM nivasatoH vAsaM kurvatoH daivatayoH varadarAjaikAnezvarayoH mithaH parasparaM viruddhA rItiH aacaarH| hi yasmAt ekaH varadarAjaH dvijarAjaM pakSirAjaM brAhmaNarAjaM cApi, adharayati vAhanatvenAdharIkurute tiraskaroti ca / anyaH ekAmezvarastu taM dvijarAjaM candraM uttaMsayati pUjayati zirobhUSaNatvena khIkaroti ca / hantetyAzcarye / kazcidekaH svadhunIM gaGgAM aGgau caraNe bibharti dhArayati, aparaH khe mUrdhani mastake ca khardhanI bibharti / etadvA citramAzcarya pazyati pUrveNAnvayaH // 338 // .. api ca viruddhati / viruddhau yau devau varadarAjaikAnezvarau tAbhyAmAkAntamadhiSThitaM yatkAJcInagaraM tasya samAgamAt saMbandhAddhetoH vAraNadharAdharaH hastizalopi evaM viruddhAcAra eva / / 141 // bhetteti / ayaM hariH zrIvaradarAjarUpaH mahAMzvAsau AsavaH madyaM mahAMzcAsau savo yajJazca taM juSata iti tajjuSaH nityaM madyapAyino'zvamedhAdisadRzamahAyajJakartuzvetyarthaH / hiraNyaM cAsau garbhazca tasya hiraNyakaziporityarthaH / hiraNyagarbhasya brahmaNazva bhettA vinAzakartA goptA rakSitA ca / tathA ibhasya hiraNyakazipurUpasya gajendrasya ca bhayakRt bhItyutpAdakaH, abhayakRJca bhayavinAzayitA ca hastigireH mulAJcalayoH mUle zikhare cetyarthaH / cakAsti prakAzate // 339 // aparamapi doSaM kathayati-darAnuSaGgamiti / ye janAH darasya bhayasya anuSaGgaM 1 'sureza'. 2 'yaddhi'. 3 'bhUdharo'. 4 'chettA goptA ca haro hariH saba, bhattAsti'. 5 'dArAnuSaGga'. For Private And Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 26] padArthacandrikATIkAsahitA / 189 vi0-sakhe maivaM saMbhASiSThAH, yata ekarUpadaivatamidaM nagaramiti samarthyate / zRNu tAvat // 142 // phaNipatisarasphurantIbhanAyakadharottamAGgazobhitanuH / / bhavaharisaMjJA kAJyoH pUrvAparayorhi devatA jayati // 341 // anyaccAsya nagarasya bhUSaNameva na tu dUSaNam // 143 // ityanyatra dRSTimAdAya sAnandamaho khalu mamAdya pacelimaM bhAgadheyam // 144 // yataH... surayauvatopagItaH prAtaH padmAnano munidhyAtaH // vyAsakRtau yaH khyAtaH pANDavadUtaH sa dRkpathaM nItaH // 342 // saMbandhaM, gadasya rogasya anvayaM sparza ca tyaktuM hAtuM kAJcayAM nagaryA vasanti, te janAH dantAvalAdrIzvaraM hastizailAdhipatiM varadarAjamityarthaH / "dantI dantAvalo hastI" ityamaraH / AzritAH santaH, dehakSaye dehAvasAne jAte sati tau darAnuSaGgagadAnvayauM bhagavatsArUpyAt pAJcajanyAbhidhazaGkhasya kaumodakItyAkhyagadAyAzca saMbandhamityarthaH / niyataM niyamena nizcayenetyarthaH / bhajante sevante // 340 // atha samAdhatte-sakha iti / he sakhe, maivaM saMbhASiSTAH pUrvoktadoSayuktabhASaNaM mA kuru| yato yasmAtkAraNAt ekarUpe abhinakharUpe daivate varadarAja-ekAnezvararUpe yasmin tathAbhUtamidaM kAJcIsaMjJakaM nagaraM ityevaM samarthyate saadhyte| mayeti zeSaH // 142 // tameva prakAraM darzayati-phaNipatIti / phaNipatisarasi tannikaTavartini anantasarovare sphurantI prakAzamAnA arthAdvaradarAjarUpA, phaNipatInAM sAdhipAnAM saraiH hAraiH sphurantIti ca ekAmezvarasaMjJakazivarUpetyarthaH / ibhanAyakadharasya hastizailasya uttamAGge zirasi zikhare ityarthaH / bhAnAM nakSatrANAM nAyakazcandraH tasya dhareNa dhArakeNottamAGgena zirasA ca zobhinI tanuH zarIraM yasyAH sA, bhavaH harizca iti saMjJe nAmanI, bhavaM saMsAraM haranti tathAbhUtAzca saMjJAH varadarAja-rAma-kRSNAdinAmAni ca yasyAH sA devatA pUrvA cAparA ca tayoH viSNu-zivasaMjJayorityarthaH / kAbhyoH jayati hi jayatyeva / evaM cedaM nagaramekarUpadaivatameveti bhAvaH // 341 // __ atha tatrasthapArthasArathibhagavadvarNanaM sUcayannAha-anyacceti / asya nagarasya kAJcInagarasya bhUSaNameva // 143 // __ aho iti / Azcarye / mamAdya pacelimaM phalAbhimukhaM "tavyattavyAnIyaraH" iti sUtrasthena "kelimara upasaMkhyAnam" iti vArtikena kelimapratyayaH / bhAgyam daivam // 144 // sureti / surayauvatena devastrIsamUhena / samUhArthe'N / "gaNikAdetu 1 'hara'. 2 'sphuTatarapadmAsanAmuni'. For Private And Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [zrImadekAnezvarakR0-anucitakarmAsau kimarthamanuvarNyate // 145 // sakalajagatAmIzAno'pi khayaM vigatazriyA midamanucitaM dUto jAto yadeSa pRthAbhuvAm ||kimih mahatAM hRdyA khadyotapotaniketane ciramadhipaterbhAsAM dAsAnudAsatayA sthitiH // 343 / / vi0-purobhAgin , bhagavadguNeSu doSamanISayA bhavAneva duSyati // zrUyatAmetat // 146 ||kvitvsy gAmbhIryamaudAryamRddheH prabhutvasya zaurya gurutvasya vidyAm // mahAvaMzyatAyAHsadAcArapUrti mahattvasya saulabhyamAkalpamAhuH // 344 // gANikyaM gArbhiNaM yauvataM gaNe" itymrH| surayuvatInAM samUha iti vigrahaH / upagItaH prazaMsitaH, prAtaH prabhAtakAle munibhiH sanakAdibhiH dhyAtaH ananyamanasA cintitaH, yazca vyAsasya kRtau mahAbhArate khyAtaH nAyakatvena prasiddhaH saH padmAnanaH kamalamukhaH pANDavAnAM dUtaH bhagavAn zrIkRSNaH, dRkpathaM dRSTipathaM nItaH prApitaH / mayA dRSTaH ityarthaH // 342 // taM dUSayati-anuciteti / anucitAni ayogyAni karmANi yasya saH asau pANDavadUtaH kimarthamanuvarNyate stUyate / tvayeti zeSaH // 145 // anucitakarmatvameva pratipAdayati-sakalajagatAmiti / yat yasmAt kAraNAt eSa zrIkRSNaH svayaM sakalajagatAM trayANAmapi lokAnAmityarthaH / IzAno'dhi. patirapi san , vigatA kapaTadyUte vinaSTA zrIH rAjyAdyaizvarya yeSAM teSAM pRthAbhuvAM kuntIputrANAM pANDavAnAM dUtaH jAtaH idameva anucitamayogyam / atra dRSTAntamAhabhAsAM kAntInAmadhipateH sUryasya khadyotapotAnAM jyotiriGgaNazizUnAM niketane gRhe| "yAnapAtre zizau potaH" ityamaraH / dAsAnAM sevakAnAM anudAsaH tasya bhAvo dAsAnudAsatA tayA tadrUpeNetyarthaH / sthitiH sApi ciraM bahukAlaparyantaM, iha loke mahatAM kiM hRdyA manoharA bhavati ? api tu naivetyarthaH // 343 // purobhAginniti / he purobhAgin doSaikadarzin , bhagavato guNeSu doSamanISayA doSabuddhyA bhavAneva duSyati // 146 // kavitvasyeti / kavitvasya kAvyaracanasya gAmbhIrya arthabAhulyAlaMkArAdisaM.. pannatvena gabhIratvaM AkalpaM bhUSaNamAhuH / RddheH saMpatteH audArya dAtRtvaM AkalpaM prabhutvasya Adhipatyasya zaurya zUratvaM, gurutvasya AcAryatvasya vidyA, mahAvaMzyatAyAH sadvaMzotpannatvasya sadAcAreNa satkarmAcaraNena pUrti paripUrNatAM, mahattvasya sarvajanazreSThatvasya saulabhyaM sulabhatvaM sarveSAmapi janAnAM sahajadarzanatvamiti yAvat / sarvatra AkalpamityanusaMdheyam // 344 // For Private And Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varNanam 26] padArthacandrikATIkAsahitA / ityaparatra vimAnamAnayan sAnandam / atra hivikacarucirapuNDarIkaSaNDadyutimadamocanalocanaprabhAvaH // jayati vijayarAghavaH sa devaH zucitaragRdhrasarovaropakaNThe 345 kiMca. sampAtisodarasarastaTasaMprarUDho bhAtyadbhuto vijayarAghavapArijAtaH // zAkhAtaterupari sadbhirudIkSyate yo __ yasyAdha eva sakalaH sumanaHprapaJcaH // 346 // punaH sabhaktiprakarSa janAnuddizyabho bho bhuktimuktiprepsavaH, idaM zRNvantu bhavantaH // 147 // atha vijayarAghavavarNanamupasUcayannAha-vikaceti / vikacaM vikAsitaM ata eva ruciraM sundaraM yatpuNDarIkaSaNDaM zvetakamalavRndaM "puNDarIkaM sitAmbhojam" ityamaraH / tasya dyutimadaM kAntigarva mocayatIti tathAbhUtaH locanayoH prabhAvo yasya saH, saH trilokI vizrutaH vijayarAghavo devaH zucitarasya atIva pavitrasya gRdhrasarovarasya etadAkhyatIrthasya upakaNThe antike "upakaNThAntikAbhyarNAbhyagnA apyabhi. to'vyayam" ityamaraH / jayati sarvotkarSaNa vartate // 345 // sampAtIti / sampAteH sodarasya bandhorjaTAyuSaH saMbandhi saraH gRdhratIrthamityarthaH / tasya taTe tIre saMprarUDhaH utpannaH adbhutaH AzcaryotpAdakaH vijayarAghavaH etatsaMjJako bhagavAneva pArijAtaH vRkSaH bhAti zobhate / adbhutatvameva prapaJcayati-loke hi vRkSasyoparitanabhAge zAkhAH saMbhavanti / yaH ayaM vijayarAghavastu sadbhiH sajjanaiH zAkhAnAM vRkSaskandhAnAM vedazAkhAnAM AzvalAyanApastamba-baudhAyanAdInAM ca tataH upari UrdhvabhAge upaniSatsu ca udIkSyate avalokyate / tathA loke vRkSazAkhAle puSpANyudbhavanti / yasyAsya vijayarAghavasya tu, adha evAdhobhAge eva sakala: saMpUrNaH sumanasAM puSpANAM prapaJcaH vistAraH udIkSyate avalokyate / etena "UrdhvamUlamadhaHzAkhamazvatthaM prAhuravyayam / " iti bhagavadgItoktArthaH smAritaH / tatra azvattharUpakamatra ca pArijAtarUpakamiyAneva bhedaH // 346 // bho bho iti / bho bho iti saMbodhane / bhuktizca muktizca te prakarSeNa Ipsanti icchanti te tathAbhUtA he janAH, idaM vakSyamANaM zRNvantu bhavantaH // 147 // 1 'eSaH'. 2 'bhakti'. For Private And Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 192 vizvaguNAdarzacampU:- [zrImadekAnezvara- . vizrutAzritavAtsalyaM vIraM vijayarAghavam // namaskuruta yo gRdhaM samaskuruta dAhataH // 347 // atra ca gRdhrapatikSetre vizvaprasiddhA kAcidvaicitrI // 148 // tanayArthanayA samAgatAbhistaruNIbhiH paribharjitAzca mudgAH // dRDhamaGkuramatra devazaktyA samamAsAM pulakAGkuraiH phalanti // 348 // kR0-nijarUpamahimAnanurUpasthitirasau vijayarAghavaHkimIDyate ? 149 zukastuto haMsamayUravAhamukhapragIto garuDAsano'sau // kSIrAbdhitIrAvasatho'pi vAsaM karotyaho gRdhrasaro'ntike'smin // 349 // kiM tadityapekSAyAmAha-vizruteti / yo vijayarAghavaH gR- jaTAyuSaM dAhataH dahanena samaskuruta saMcaskAra / tasya dAhAdisaMskArAMzcakre ityarthaH / "saMparibhyAM karotau bhUSaNe" iti suDAgamaH sa ca "aDabhyAsavyavAye'pi" ityuktatvAt tathyavadhAne'pi / ata eva vizrutaM prasiddhaM AzriteSu bhakteSu vAtsalyaM prema yasya saH taM vIraM zauryAdiguNayuktaM vijayarAghavaM namaskuruta / yUyaM sarve iti zeSaH // 347 // atra ceti / atra gRdhrapatikSetre jaTAyuSastIrthe ityarthaH / vizvaprasiddhA kAcit cittAhAdakIM vaicitrI Azcaryam // 148 // vaicitrImevAha-tanayArthanayeti / atra vijayarAghavakSetre tanayAnAM putrANAM arthanayA prArthanayA samAgatAbhiH prAptAbhiH taruNIbhiH vandhyastrIbhiH paribharjitAH bhakSaNArtha pAcitAH mudgAH devasya vijayarAghavasya zaktyA sAmarthyena AsAM strINAM pulakAGkuraiH romAJcodgamaiH samaM saha, dRDhamatyarthaM yathA tathA aGkaraM phalanti utpAdayanti / bharjitadhAnyasya kutrApyakurAsaMbhavAttadevAtrAzcaryamiti bhAvaH // 348 // nijeti / nijasya AtmanaH rUpasya yo mahimA mAhAtmyaM tasya ananurUpA ayogyA sthitiH rItiryasya saH asau vijayarAghavaH kiM kuto hetoH Ijyate stUyate ? / tvayeti zeSaH // 149 // kathaM vAnanurUpasthitirityAkAlAyAmAha-zukastuta iti / yo vijayarAghavaH zukena kIreNa zukAcAryeNa yoginA ca stutaH, haMsazca mayUrazca tau vAhI vAhane yayostau brahma-SaDAnanau mukhaM mukhyau yeSAM tairindrAdidevaiH pragItaH prakarSeNa varNitaH, punazca garuDAsanaH kSIrAbdhitIre kSIrasAgaratIre AvasathaM sthAnaM yasya tathAbhUtopi san , asau vijayarAghavaH asmin gRdhrasarasaH gRdhratIrthasya antike tIre vAsaM karoti / aho atIvAyuktametadityarthaH / zleSamUlakavirodhAbhAso'trAlaMkAraH / bhaktatvAddhe'pi vAtsalyapratItezcAlaMkArasya dhvanimAtrarUpatvam // 349 // 1 'rAghavaH'. 2 'gRdhrasarastIre'. For Private And Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 27 ] padArthacandrikATIkAsahitA / 193 vi0-tadetaddayApayonidherasya bhUSaNameva na tu dUSaNam // 150 // tattADaguttamapade tamasaH parastAdastAmayairatulasUribhirarcato'pi // atrAvirasti harireSa ciraMnarANAMdRSTiMkRtArthayitumeva dRDhAnukampaH350 atha kSIranadIvarNanam 27. iti dakSiNato vimAnaM prasthApayan saharSamiyaM hi gaGgA-sindhu-sarakhatI-bhavaharAtuGgA-pataGgAtmajA__raGgAbhyAzataraGgiNIdadhatatyaGgArabhaGgAvahA / / zugdhArAzamanI manISijanatArabdhAvagAhA muhu rmugdhAnAmapi zuddhabuddhijananI dugdhApagA dRzyate // 351 / / tadetaditi / tadetattvayA varNitaM dayApayonidherdayAsAgarasyAsya vijayarAghavasya bhUSaNameva na tu dUSaNam // 150 // taditi / tamasaH ajJAnasya parastAt parasmin "dikchabdebhyaH saptamI-paJcamI-prathamAbhyaH-" ityAdisUtreNa saptamyarthe'stAtipratyayaH / tattAdazi tathAvidhaprasiddhe uttamapade vaikuNThe astAmayairdoSarahitaiH ata eva atulasUribhiH ananyasadRzaiH vidvadbhiH sanaka-nAradaprabhRtibhiH arcitaH pUjito'pi san , dRDhAnukampaH satatabhaktapremavAn , eSaH harivijayarAghavarUpaH, atra gRdhrasarasi ciraM bahukAlaM Avirasti prakaTo vartate iti yat , tat narANAM manuSyANAM dRSTiM netraM, jAtAvekavacanam / saphalayituM khadarzanena saphalIkartumeva // 350 // __ atha kSIranadIvarNanArthamupakramate-gaGgeti / gaGgAsindhurgaGgA nadI athavA sindhunAnI anyA nadI, sarasvatI, bhavaharA saMsAranAzinI tuGgA, pataGgasya sUryasya / "patau pakSi-sUryo ca" ityamaraH / AtmajA yamunA "kAlindI sUryatanayA yamunA" iti cAmaraH / raGgAbhyAze raGganAthakSetrasamIpe yA taraGgiNI nadI kAverI ca tA iva tadvat / adhAnAM pApAnAM tatiH paramparaiva aGgArAH dAhakatvAt ulmukAni "aGgAro'lAtamulmukam" ityamaraH / teSAM bhaGgAvahA nAzasaMpAdayitrI, tathA zucAM duHkhAnAM dhArAyAH pateH zamanI vinAzayitrI muhurvAraMvAraM manISijanatayA vidvatsamUhena ArabdhAH upakrAntAH avagAhAH snAnAni yasyAM sA tathAbhUtA, mugdhAnAM mUrkhANAmapi "mugdhaH 1 etat kacinnAsti'. 2 'astAmaye'pya'. 3 'AvirAsa'. 4 'vadaghahA gambhIrabhaGgA'. 5 zuddhi'.. 17 For Private And Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir HClary vizvaguNAdarzacampU:- [kSIranadI mama dugdhanadI dhanadIkRtamajanmAnavA navAmbhomiH // budhajAtanutA tanutAM tanutAM tanutApahaddhanAghAnAm // 352 // kR0-bhavatvevamathApyasyAH kSIrataraGgiNyA vidhinA kRtA virasatA // 151 // kAluSyalezavidhurA madhurA'pi payonadI // rocate sAdhave yuktA no cellavaNasindhunA // 353 // vi0-guNamapi bhaNasi doSatayA // 152 // yataHkkacana samAgatasindhuni dhunIjale sAdhuni snAnam // paGkavilopaM kalayati saMghaTayati zriyamiti smaranti budhaaH||354|| sundara-mUDhayoH" iti kozaH / zuddhAM nirmalAM buddhiM janayati utpAdayatIti tajjananI dugdhApagA kSIranadI dRzyate // 351 // mameti / navAni ca tAni ambhAMsi udakAni ca tairdhanadIkRtAH pUrvaM daridrAH santaH kuberavaddhanADhyAH kRtAH majantaH khasyAM avagAhamAnAH mAnavA yayA sA, budhAnAM jAtena samUhena nutA stutA, tanoH zarIrasya tApahRt saMtApahI, dugdhanadI kSIranadI, mama sabandhinAM ghanAghAnAM mahApApAnAM tanutAM kSINatvaM, tanutAM karotu, pApAni vinAzayatvityarthaH // 352 // bhavatviti / evaM tvaduktaprakAraM bhavatu astu, athApi asyAH kSIrataraGgiNyAH kSIranadyAH vidhinA daivena virasatA rasarahitatA anAskhAdyatetyarthaH / kRtA // 151 // kAluSyeti / kAluSyasya mAlinyasya lezena lavenApi vidhurA rahitA satyapi, madhurA'pi payonadI kSIranadI, lavaNasindhunA kSArasamudreNa yuktA no cena bhavedyadi tarhi sAdhave sajjanAya rocate lavaNasaMsRSTakSIrapAnasya dharmazAstraniSiddhatvAditi bhaavH||353|| vacaneti / samAgataH saMgataH sindhuH samudraH yena tasmin, ata eva sAdhuni pavitratayA zobhane kvacana kasminnapi dhunIjale nadyAH udake snAnaM paGkasya pApasya kardamasya ca vilopaM nAzaM kalayati saMpAdayati / zriyaM saMpattiM ca saMghaTayati utpAdayati / ityuktaprakAra, budhAH smaranti jAnanti / kvacit 'dhiyaM' iti pAThAntaraM, tatpakSe uttamAM buddhimityarthaH / atra ca "samudragAnadInAnaM narANAM zuddhabuddhidam" iti smRtirapyanukUlA // 354 // 1 "kRddhanAghAnAM'. 2 'nIrasatA'. 3 'sindhujale'. 4 'thiya'. - - - - For Private And Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 28 ] padArthacandrikATIkAsahitA / atha bAhAnadIvarNanam 28. kiMciddakSiNato'bhikramyamohAdidoSarahitAM taTavAsidehi vyUhAya kAmapi matiM mahatI dizantI // khAhAkaroti duritAni zubhapravAhA bAhAnadI budhasamUhakRtAvagAhA // 355 // asyAzcottaratIre zrotriyottaMsanivAsayogyaH samagraguNo'sAvagrahAraH saMlakSyate pazya // 153 // karNAnandakarasphuranmadhukaravyAhArabAhApagA roSaHzAkhimarandatundilapayaHkalyANakulyAvRtaH // AtreyAnvayavidvadadhvarahavirgandhAnubandhArpita kSemo bhAtyarazANipAla iti hi grAmo'bhirAmo bhuvi||356|| atha bAhAnadI varNayati-moheti / taTayostIrayorvAsinAM vasatiM kurvatAM dehinAM prANinAM vyUhAya samUhAya, mohAdidoSarahitAM, Adizabdena lobhAdInAM grahaNam / kAmapyanirvAcyAM, mahatIM svargApavargAdimahAphalapradAmityarthaH / matiM jJAnaM dizantI dadatI / budhasamUhakRtAvagAhA paNDitajanavRndakRtanAnA bAhAnadI zubhapravAhA maGgalakarapravAhA, duritAni pApAni khAhAkaroti vinAzayatItyarthaH // 355 // ___ asyA iti / asyAH bAhAnadyAH uttare tIre zrotriyottaMsAnAM amihotrizreSThAnAM nivAsayogyaH samagrAH saMpUrNA guNAH kuzasamitsamRdhyAdayo yasmin asau agrahAraH brAhmaNakhAmiko grAmaH / astIti zeSaH // 153 // karNeti / karNAnandakarAH zrotrayorAnandajanakAH sphurantazca madhukarANAM vyAhArAH uktayo gujAra rUpA ityarthaH / yeSu teSAM bAhApagAyAH rodhasi taTe ye zAkhino vRkSAsteSAM saMbandhibhiH marandaistundilasya paripUrNasya payasaH jalasya kalyANAbhiH kulyAbhiH kRtrimasaridbhiH 'kAlavA' iti mahArASTrabhASAprasiddharityarthaH / vRtaH vessttitH| atrecnerayaM AtreyaH sa cAsau anvayaH vaMzaH yeSAM teSAM viduSAM adhvareSu yajJeSu haviSAM puroDAza-vapAdInAM gandhasya anubandhena saMbandhena arpitaM dattaM kSemaM kuzalaM yasya saH / abhirAmaH manoharaH bhuvi 'arazANipAla' iti tannAmakaH grAmaH bhAti prakAzate / hi prsiddhau| ayaM kaveragrahAraH kenacidrAjJA vidyAcaraNAdisaMtuSTena samarpita iti bodhyam // 356 // 1 'zubhapravAhai'. For Private And Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [bAhAnadIkiMca sAdhvagre-sarayUpetaH sAketanagarazriyam // agrahAro vibhAtyeSa raghunAthAbhirakSitaH // 357 // kiMcidvimAnamunnamayya nadyoH pArzvadvayamavalokya sazlAgham cAruguNaiH sanmaNibhirjuSTA bAhAnadI-payakhinyoH // upakUlamagrahArA udagrahArA ivAvanerbhAnti // 358 // kR0-amUn grAmAn kathaMkAramagrahArAn pracakSate // . suvRttamuktArahitA yadenAnAzritA janAH // 359 // vizvAvasuH-sakhe bhavatA stutirevaiSAM bhaGgayantareNa kRteti mRpyAmi tuSyAmi ca // 154 // sAdhviti / sAdhuSu madhye agresarANAM zreSThAnAM AtreyagotrANAM yUpaiH yajJapazubandhanastambhaiH itaH prAptaH, pakSe sAdhu agre sarayvA nAma nadyA upetaH, raghunAthena zrIraghunAthadIkSitena kaveH pitrA, zrIrAmeNa ca abhirakSitaH eSa agrahAraH sAketasya ayo. dhyAyAH zriyaM zobhA vahati dhArayati // 357 // kiMciditi / unnamayya UrdhvaM nItvA, nadyoH bAhA-kSIranadyo: cArviti / cAravaH guNAH dayA-dAkSiNyAdayaH sUtrANi ca yeSAM taiH satAM sAdhUnAM maNibhiH zreSThaiH, pakSe sadbhiruttamaiH maNibhI ratnaizca juSTAH yuktAH bAhAnadI-payakhinyoH bAhAnadI-kSIranadyoH kUlAnAM tIrANAM samIpe ityupakUlaM, saamiipye'vyyiibhaavH| "kUlaM rodhazca tIraM ca" ityamaraH / agrahArAH, avanerbhUmeH udagrAH unnatAH hArA iva "ucca-prAzUnatodagrocchritAstuGge'tha vaamne|" itymrH| bhAnti prkaashnte||358|| amUniti / amUn nadIdvayatIrasthAn prAmAn kathaMkAraM kathamityarthaH / agrahArAn pracakSate vadanti ? budhA iti zeSaH / yadyasmAdenAn grAmAn atA janAH, suvRttAbhiH sundaravartulAkRtibhiH muktAbhimauktikaiH rahitAH, suvRttaiH sAdhvAcAraiH muktairvigatasaMsAravandhanaizca janaiH arahitAH saMgatAca, "vRtto'dhIte'pyatIte'pi vartule. 'pi mRte vRte / vRte'nyaliGgaM vA klIbe chandazcAritravRttiSu" iti medinI / santIti zeSaH // 359 // sakha iti / bhavatA bhaGgayantareNa anyathA rItyA vyAjastutiprakAreNeti yaavt| eSAM janAnAM stutiH prazaMsaiva kRtA, iti hetoH mRSyAmi sahe, tuSyAmi saMtuSTazca bhavAmi // 154 // 1'vahatyeSa'. For Private And Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 29] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 197 atha tuNDIramaNDalavarNanam 29. . . . atha sarvatastuNDIramaNDalamavalokayan saharSAtirekam-. . vayasya sphuTamasya tuNDIramaNDalasya pazyatu bhavAn pAvanatvaM ramaNIyatvaM ca // 155 // . tIre tIre sphurati saritAmagrahAro'tra bhUyA nagryo vargo dharaNimarutAmagrahAre'grahAre // varge varge dharaNimarutAM vardhate sAdhu yajJo yajJe yajJe zravaNasubhagaH stotrazastrAnughoSaH // 360 // kiMcatuNDIramaNDalanivAsiSu dugdhasindhu DiNDIrakhaNDanibhakIrtiSu paNDiteSu // ApyAyamAnamakhilairaeNvigItameta droceta dhUtaduritaM caritaM na kasmai // 361 // atheti / tuNDIramaNDalamiti dezavizeSanAma, bhASAyAM 'toNDamanADu' iti TIkAntare dRzyate vayasyeti / he vayasya, asya purovartinaH 'tuNDIramaNDalasya ramaNIyatvaM saundarya pAvanatvaM pavitratvaM ca, sphuTaM spaSTaM yathA tathA pazyatu bhavAn // 155 // tIre tIra iti / saritAM bAhAnadyAdInAM atrAsmin tIre tIre pratitIraM bhUyAn bahuzaH agrahAraH sphurati prakAzate / agrahAre'grahAre pratyagrahAraM ca ayyaH pUjyaH dharaNimarutAM brAhmaNAnAM varga: vRndaM sphurati / varge varge ca yajJaH jyotiSTomAdiH sAdhu yathA tathA vardhate / yajJe yajJe ca, sarvatra vIpsAyAM dvirbhaavH| zravaNayoH karNayoH subhagaH manojJaH stotra-zastrANAM mantravizeSANAM anughoSaH pAThazabdazca vardhate // 360 // tuNDIreti / tuNDIramaNDale nivasanti te nivAsinasteSu dugdhasindhoH kSIrasamudrasya DiNDIrakhaNDaiH phenakhaNDaiH nibhA tulyA, tadvanirmaleti yAvat / kIrtiryeSAM teSu paNDiteSu ApyAyamAnaM vyApnuvAnaM, taiH kriyamANamiti yAvat / akhilaiH veda-zAstrapurANAdigranthaiH avigItaM aninditaM ata eva dhUtaduritaM prakSAlitadoSa, etaccaritaM satkarma kasai na roceta ? sarvasmA api rocetaivetyarthaH / "rucyarthAnAm-" i. tyAdinA caturthI // 361 // 1 'maNDalasya rAmaNIyakam'. 2 'zastrAdighoSaH'. 3 'avagIta'. - - - - For Private And Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 198 vizvaguNAdarzacampU: [ tuNDIramaNDala kRzAnuH -- hanta etasmin antimayuge'pi adhvarakarmAcaratAmamISAM caritAni kathamiva roceran kovidebhyaH ? || 156 // na RtviksaMpattirna ca kuzalatA yaSTuranaghA na ca dravyaM zuddhaM na ca hRdayazuddhiH kaliyuge // prasiddhiM kAntaH parimitadhanaM hanta kRpaNA kAGkSantaH vRthA pazvAlambhaM vidadhati tathApi kSitisurAH || 362 // kiMca zaucaM nAcarituM yathAvidhi kalau zaktA dvijAH kiMca te ye' khalvAcamanAplavAdiniyamAstAn smartumapyakSamAH / kAmISAM punaragnihotraniyamaH keSTeranuSThAnaidhIH kAgniSTomamukhA makhAH sapazukAH katyagnicityA tu sA // 363 // 1 'parimitadhanA'. 4 'katyAgnicityAdayaH '. hanteti / asmin antimayuge caramayuge kaliyuge ityarthaH / " anto jaghanyaM caramamantya-pAzcAtya-pazcimam / " ityamaraH / adhvarakarma yajJakarma ArabhatAM kurvANAnAM amISAM lokAnAM caritAni kovidebhyaH budhebhyaH kathamiva roceran ? kalau yajJakarmaNAM niSedhAditi bhAvaH // 156 // kalau yajJakaraNAnarhatvamevAha - neti / kaliyuge RtvijAM mantra- tadviniyogAdijJAninAM saMpattiH sulabhatvaM na, tathA yaSTuryajamAnasya " yaSTA ca yajamAnazca" ityamaraH / anaghA nirmalA, etatpUrvatrApyanusaMdheyam / kuzalatA nipuNatA na ca nAstyeva, tathA dhanaM dravyaM zuddhaM agarhitopAyalabdhaM na ca kiMca hRdayasyAntaHkaraNasya zuddhiH kAma-krodhAdirAhityaM ca na, tathApi kRpaNAH dravyavyayakAtarAH kSitisurA brAhmaNAH, prasiddhi 'ayaM yajJakartA, ayaM dIkSitaH, ayaM somayAjI' ityAdirUpAM prakhyAtiM kAGkSantaH vAJchantaH santaH parimitaM alpaM dhanaM yasmin alpadravyavyayasAdhyamityarthaH / vRthA samyagRtvigAdisaMpattyabhAvAdyarthameva pazoH yajJIyameSAdeH AlambhaM vadhaM vidadhati kurvantyeva // 362 // api ca zaucamiti / kiMca kalau yuge ye dvijAH zaucaM mRjjalAdinA zarIrazuddhi 1 yathAvidhi zAstravidhimanatikramya AcarituM na zaktAH na samarthAH, te dvijAH AcamanaM AplavaH snAnaM ca tau AdI yeSAM te ye niyamAH khAdhyAyAdayaH khalu prasiddhAH santi, tAn niyamAn smartumapi kimutAcarituM, akSamAH asamarthAH / etAdRzAmamISAM brAhmaNAnAM punaH agnihotraniyamaH kva ? iSTeH darza-pUrNamAsAdiyAgarUpAyAH anuSThAnadhIH anuSThAnajJAnaM ka ? tathA pazubhiH sahitAH sapazukAH pazuvadhayuktA iti bhAvaH / abhi 2 ' yaH khalvAcamanAplavAdiniyamastaM'. 3 'anuSThAnagI:'. For Private And Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 29] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 199 vizvAvasuH-sthUlamanISa mRSA kimiti bhASase ? // 157 // yata:ziSTebhyaH pratigRhya vittamucitaM saMpAdya vidyAH kalau zraddhAlUn zruti-kalpasUtracaturAn labdhvA zucInRtvijaH / / prItiM bhAgavatIM prakAmamabhisaMdhAyAharantaH kratUn dhImanto yugamantimaM tu kRtayantyantarmukhAH saMtatam // 364 // kiMcaayajJAhadravyA vayamiti tu yajJAdviramatAm na kalpeta khAnnairnanu bhagavadArAdhanamapi // prayatnena dravyaM zuci kimapi labdhvA bhagavataH kRtaM cetkaikaya kimiti na tadevAdhvaramaiyam // 365 // TomaH mukhaM AdiryeSAM te makhAH yajJAH kva ? tathaiva sA prasiddhA agnezcayanamagnicityA agnisaMcayanAdikriyA "cityAgnicitye ca" iti nipAtanAt cinoteH kyapa tugAgamazca / kvatyA kutaH prAptA bhavati ? api tu etatpUrvoktaM sarvamapi durlabhamevaiteSAmiti bhAvaH // 363 // sthUleti / he sthUlamanISa mandamate, kimiti pUrvoktarUpaM mRSA mithyA bhASase ? // 157 // mithyAtvamevAha-ziSTebhya iti / dhImantaH IzvaratoSakakarmabuddhiyuktAH ata eva saMtataM nirantaraM antaH hRdayasthapuNDarIke mukhaM mukhamiva cittaM yeSAM te tathAbhUtAH ziSTebhyaH janebhyaH ucitaM yajJAdyanuSThAnaparyAptaM vittaM dravyaM pratigRhya svIkRtya, kalau api vidyAH vedazAstrAdIH saMpAdya, zrutayaH vedAH kalpasUtrANi AzvalAyanApastambIyAdIni ca teSu caturAn nipuNAn zrutyAdInAM yathArthajJAnayuktAnityarthaH / kiMca zraddhAlUna veda-zAstroktakarmasu vizvAsayuktAn , ata eva zucIn pavitrAn RtvijaH labdhvA, bhAgavatIM paramezvarasaMbandhinI prIti saMtoSaM abhisaMdhAya nizcitya, na tu khArthe pAralaukikasukhaM abhisaMdhAya, prakAmaM yathecchaM kratUna AharantaH kurvantaH santaH, antimaM caraMmaM yugaM kaliyugaM kRtayanti kRtayugamiva saMpAdayanti // 364 // etAvatA kalau yajJakaraNasya yuktatvaM pratipAditam , idAnIM alpadhanatvAdinoktaM dUSaNamuddhArayannAha-ayajJAheti / vayaM yajJasyAha vihitavyApArAgataM karmaparyAptaM ca gavyaM yeSAM te tathA na bhavantItyayajJArhadravyAH iti hetostu yajJAt yajJAnuSThAnAt viramatAM yjnyaanusstthaanmkurvtaamityrthH| "jugupsA-virAma-pramAdArthAnAm-" ityAdivArtikenApAdAnasaMjJA / 'viramatAm' ityatra ca "vyAparibhyo ramaH" iti sUtreNa vipUrvakasya rama 1 'lakSa. 2 parigRhya'. 3 'samam'. For Private And Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 200 www. kobatirth.org vizvaguNAdarzacampU: ca hiMsAkRtpratyaveyAditi kathayati yo veda evaiSa yAge pazvAlambhaM vidhatte yadi ka iha makhe vaidikaH saMzayIta ? // hiMsAtvAbhAvamevAdhvarapazunihaterAha rAmAnujArya statpakSastho'pi yo na prasajati yajane kastadanyo gurudviT // 366 // idaM cAvadheyam -- hiMsAntareSviva makhAzritahiMsane'pi jainetaro yadi jano bhajate jugupsAm // api Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ tuNDIramaNDala teH parasmaipadavidhAnAt zatRpratyayaH / nanu tarhi skhaiH AtmIyaiH annaiH bhagavataH ArAdhanaM naivedyArpaNarUpamapi na kalpeta na kriyeta / tasyApyatpatvAdinA bhagavadArAdhanAnarhatvAditi bhAvaH / prayatnena anindyaprayAsena zuci yAjanAdhyApanAdivyApAralabdhatvAt pavitraM kimapi yatkicitkhalpamapi dravyaM labdhvA saMpAdya teneti zeSaH / bhagavataH Izvarasya kaiGkarye pUjananaivedyArpaNAdirUpaM kRtaM cet tadeva adhvaramayaM yajJapracuraM yajJarUpami - tyarthaH / kimiti na bhavati ? api tu bhavatyeveti / evaM ca yadi kalau yajJakaraNamayuktaM syAt, tarhi bhagavatpUjanAdikamapi tvanmate tyAjyameva syAt / ubhayorapi yajJatvAvizeSAddravyAnarhatvasya cApi samatvAditi bhAvaH // 365 // kiMca hiMsAditi / 'hiMsAkRt prANiprANaviyogAnukUlavyApArakartA jana: pratyaveyAt doSIbhavet' ivi yaH vedaH "na hiMsyAt sarvAbhUtAni" ityAdirUpaH kathayati, eSa eva vedaH yAge yajJe pazo: AlambhaM vadhaM " agnISomIyaM pazumAlabheta " ityAdineti bhAvaH / vidhatte kathayati yadi, tarhi iha makhe yajJaviSaye kaH vedamadhIte veda vA vaidikaH vedavettA puruSa ityarthaH / saMzayIta saMdehI syAt ? api tu na ko'pi saMzayIteti / ubhayatra grAmANye saMzayAbhAvAditi bhAvaH / api ca rAmAnujAryo rAmAnujAcAryastu, adhvare yAge yA pazornihatirvadhaH tasyAH hiMsAtvasya abhAvamevAha / tathA ca manurapi - " yajJArthe pazavaH sRSTAH svayameva svayaMbhuvA / yajJasya bhUtyai sarvasya tasmAdyajJe vadho'vadhaH / " ityAha / tasmAt tasya rAmAnujAryasya pakSe mate tiSThatIti tanmatasthaH, tanmatAbhimAnItyarthaH / so'pi, apizabdo'sya vidheH sArvatrikatvabodhanArthaH / san yo janaH yajane yajJakarmaNi na prasajati nodyukto bhavati, 'SaJja saGge' ityasmAt prapUrvakAddhAtorlaT / "daMza saJja- khaJjAm-" iti nalopaH / tasmAtpuruSAdanyaH kaH puruSaH guruM dveSTIti tathoktaH gurordvaSTetyarthaH / bhavati ? api tu sa eva tathAvidha ityarthaH // 366 // kiMca hiMsAntareSviti / yadi jainAt mahAvIrajina sthApitamatAnuyAyinaH zrAvakAdeH itaraH bhinnaH janaH hiMsAntareSviva yajJakarmabahirbhUta kevalakhazarIrapoSaNArthe kRteSu pazuvadheSviva, makhe yajJe AzritaM zruti smRti vihitatvAdavazyaprAptaM tacca taddhiM For Private And Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 29] padArthacandrikATIkAsahitA / 201 nAryantareSviva na nindati nandanAnAm niSpAdanaM kimanaghe'pi nije kalatre // 367 // . . . idamapyavagantavyam RtvigvizuddhivirahAdatizaGkayA cet . kecitkalau jahati nityamapi kratuM te // - muJcanti gurvazucitAvizayena kiM na cakrAGkavaiSNavamanugrahaNAdi sarvam // 368 // kiMca sarvedaiH smRtigaNayutaiH setihAsaiH purANaiH ziSTAcArairapi niyamitAnadhvarAnmadhvarAteH // AjJAsiddhAnahaha jahatastadviruddhAni kRtyAnyAtanvantaH katiciMdaparAnapyamI zikSayanti // 369 // sanaM vadhazca tasminnapi jugupsAM nindA bhajate cet, yajJIyapazuhiMsanamapi nindhaM manyate cedityarthaH / tarhi nAryantareSviva parastrISviva nandanAnAM putrANAM niSpAdanamu. tpAdanaM, anaghe pAtivratyAdinIdharmasaMpannatvAnirdoSe nije khakIye kalatre bhAryAyAmapi putrotpAdanaM kiM kasmAddhetona nindati ? RtukAle svastrIsaGgasya yajJakarmaNi pazuvadhasya cApi zAstreNaiva vihitatvAdubhayamapi tulyamiti bhAvaH // 367 // api ca Rtvigiti / RtvijAM vizeSeNa yA zuddhiH yathArthAnuSThAnarUpA tasyAH virahAdabhAvAddhetoH ata eva atizaGkayA 'samyaktayA anuSThAnaM bhavedvA na bhavet' iti saMzayena kecijanAH kalau yuge nityamapi kratuM paJcamahAyajJAntarbhUtaM vaizvadevAdiyajJamapi, darza-pUrNamAsAdirUpaM vA jahati tyajanti cet, tarhi te janAH guroH AcAryasya azucitAyAH apavitratAyAH vizayena saMzayena cakAGkaH cakracihna cakra-zaGkhAdimudrAdhAraNamiti yAvat / vaiSNavamanuH dIkSAgrahaNakAle upadeSTavyo nArAyaNASTAkSaramantraH tasya grahaNaM ca te AdI yasya tat sarva paJcasaMskArAdirUpaM kiM kutaH kAraNAt na muJcanti / paJcasaMskArAstu prAguktAH / evaM ca yathA cakrAGkAdidhAraNaM tyaktuM na yukta tathaiva vedavihitayajJAdyanuSThAnamapi tyaktuM na yuktamiti bhAvaH // 368 // __ zruti-smRti-purANavihitayajJakarmAnanuSThAnamanucitamiti sakhedamAha-sarvarvedairiti / sarvairvedaiH, smRtigaNayutaiH manu-yAjJavalkya-parAzaraproktasmRtisamUhasahitaiH, setihAsaiH mahAbhAratAdipurAvRttasa hitaiH purANaiH pAdma-vaiSNavAdibhiH, ziSTAcAraizcApi niyamitAna avazyakartavyatvena pratipAditAn madhvarAteH zrIviSNoH AjJAsiddhAnapi 1 'virahAdivizaGkayA'. 2 'ye'. 3 'itarAn '. For Private And Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 202 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: [ tuNDIramaNDala kabahunA - yAgaM ye bata vaiSNavA vijahati chAgacchidAbhItitaH zipyaklezanasAdhvasAjjahatu te catrAGkanaprakriyAm || pUrvasminbahusaMmatirbhagavataH prItiH phalaM no dhanA nyalpIyo'bhimatiH paratra phalamapyarthAptiritthaM bhidA // 370 // ku0 - ( vihasya ) taptAbhyAM zaGkhacakrAbhyAM tApanaM prANinAmidam // chAgAlambhasamatvena sAdho ! kimiti varNyate // 371 // vi0 - guNadoSatAratamyAnabhijJa, zrRNu tAvadidam // 158 // chAgAlambhasahasrataH kSitisurasyaikasya hiMsAdhikA tasmAd brAhmaNatApanaM na kimidaM tulyaM pazosiyA | adhvarAn yajJAn, ahaheti khede / jahataH tyajantaH teSAM veda-zAkhAdInAM viruddhAni svasaMkalpasiddhAnItyarthaH / kRtyAni karmANi AtanvantaH AcarantaH santaH, katicit amI janAH aparAnapyanyAnapi janAn zikSayanti / etadevAyuktamiti jJeyam // 369 // kiM ca yAgamiti / ye vaiSNavAH chAgasya meSasya chidAyAH hiMsAyAH bhItitaH bhayAddhetoH yAgaM yajJaM vijahati tyajanti / bateti khede te vaiSNavAH ziSyANAM klezanaM tApotpAdanaM tadrUpaM yat sAdhvasaM bhayaM tasmAddhetoH cakrAGkanasya taptacakra- zaGkhAdimudrAlakSaNasya prakriyAM karaNaM jahatu tyajantu / kiMca yAgAGkanayormadhye'Gkanameva tyAjyaM syAdityAha -- pUrvasmin yajJe viSaye bahUnAM matAntarasthAnAmapi saMmatiranumatiH, bhagavato viSNoH prItiH saMtoSaH phalaM, dhanAni viSayAdilAlasA janakAni tu no na bhavanti / paratra cakrAGkane tu alpIyasI atyalpA ekadezIyamatasthAnAM janA - nAmityarthaH / abhimatiH, saMmatiH phalamapi arthAnAM dravyANAM AptiH prAptiH, pUrvapratipAditajAra - corAdinIcajanebhya ityarthaH / itthamevaMrUpA bhidA bhedaH astItyarthaH // 370 // kRzAnuH sopahAsamAha -- taptAbhyAmiti / he sAdho ! etat parihAsadyotakaM saMbodhanam / taptAbhyAM zaGkha-cakrAbhyAM tanmudrAbhyAmityarthaH / prANinAM ziSyajanAnAM tApanaM saMtApotpAdanaM, chAgAlambhasamatvena pazuhiMsAtulyatvena kimiti kuto hetoH varNyate ? prANaviyojanaM, kiMcitkAlaparyantaM zarIrasyaikasmin bhAge tApanaM ca naiva tulyamiti bhAvaH // 371 // guNadoSeti / he guNadoSatAratamyAnabhijJa guNa-doSayornyUnAdhikabhAvanirNAyakavicArazaktizUnya, idaM vakSyamANaM zRNu // 158 // chAgeti / chAgasya AlambhaH hiMsA teSAM sahasraM tasmAditi tataH sahasrapazuhiM1 'bhASase'. For Private And Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 30] padArthacandrikATIkAsahitA / . 203 zAstrAttaptarathAGgadhAraNamapi zreyaskaraM cettadA vedairevaM save pazorvizasanAddharmopi kiM ? hIyate // 372 // ityavaM zrutyayutavihitasaMvanakaraNAvazyakatAsamarthanena karabadarAstitvasAdhakapramANAntaraparikalpanakalpena // 159 // atha caJjIpurI (taMjAvUra ) varNanam 30. iti dakSiNato vimAnamAnayan saziraHkampamkhaJjIkRtAkhilahRdAM ramaNImaNInAm maJjIrama taraziJjitaraJjitena // caJjIpurI yuvagaNena cakAsti pUrNA saMjIvitograparivaJcitapaJcabANA // 373 // sApekSayetyarthaH / ekasya kSitisurasya brAhmaNasya ekA hiMsA adhikA / tasmAt kAraNAt brAhmaNatApanaM taptamudrayetyarthAt / idaM ekasya pazosiyA tulyaM samaM na kim ? api tu astyevetyarthaH / yataH mudrAdhAraNakAle 'hA ! hA !' ityAdikhedapradarzakazabdAH zrUyante / tasmAt yadyapi tasmin kAle pratyakSaprANahAnirna bhavati tathApi tattulyatvAdekapazuhiMsAtulyameva taditi bhaavH| zAstraprAptatvAnmudrAdhAraNamAvazyakamiti cettatrAha-taptarathAGgadhAraNaM saMtaptacakrAdimudrAdhAraNamapi zAstrAt nAradapAzcarAtrAdyAgamAt, prAptamiti zeSaH / zreyaskaraM kalyANakaraM asti cet, tadA vedaireva vedAntargatavidhivAkyaireva save yajJe pazormeSAdeH vizasanAt mAraNAt dharmaH hIyate api kim ? api tu naivetyarthaH // 372 // . itIti / ityevaM prakAreNa zrutInAM ayutena anantazrutikadambakenetiyAvat / vihitasya pratipAditasya savakaraNasya yajJakaraNasya AvazyakatAyAH avazyakartavyatvasya samarthanena pratipAdanena alaM paryAptam / kIdRzaM tatsamarthanaM, kare haste vartamAnasya badarasya badarIphalasya astitvasAdhakasya sattApratipAdakasya pramANAntarasya pratyakSAdanyasthAnumAnAdeH parikalpakalpena viracanatulyeneti zrutyayutetyAdevizeSaNaM "ISadasamAptau-" iti kalpappratyayaH // 159 // __ atha caJjIpurIM varNayati-khajIkRteti / khaJjIkRtaM nirabhimAnIkRtaM akhilAnAM strIjanAnAM hRt mano yAbhistAsAM ramaNImaNInAM strIratnAnAM majIrANAM nUpurANAM maJjutaraM atimaJjulaM yat ziJjitaM zabdaH tena raJjitaH anuraktIkRtaH tena, yUnAM taruNAnAM gaNena samUhena pUrNA, ata eva saMjIvitaH ugreNa zivena parivaJcitaH bhasmIkRtaH 1 'midaM. 2 'vedAdeva makhe pazorvizasanaM naitena kiM mIyate,' dharmo na kiM hIyate'. 3 'sadAcaraNA,' 'savanAkartavyatA'. 4 'vimAnamAnIya'. For Private And Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - - (206 vizvaguNAdarzacampU:- [caJjIpurI keva RksAmayozca yajuSAM ca nivAsabhUtA __ pUtA dvijAH smRti-purANa-kalAdhurINAH / / kurvanti vAsamiha karkazatarkazabda tantratrayIzikharasindhutalaspRzo'mI // 374 // kR0--(sahAsam) naitadvibhAti nagaraM nagaramyadurga prAkArasAdhanadazAsu vizAM patInAm / / yuddhonnamadbhaTazirastaTanissRtAska srotaHsahasrabharavisrapalosthisAndram // 375 // paJcabANo madano yayA sA cajIpurI 'taMjAvUra' iti bhASAprasiddhA nagarI cakAsti zobhate // 373 // kiMca veda-zAstranipuNA vidvAMso'pyatra santItyAha-RksAmayozceti / Rg Rgvedazca sAma sAmavedazca tayoH "acatura-vicatura-" ityAdinipAtanAdaca samAsAntaH / yajuSAM yajurvedasyetyarthaH / iti trayANAmapi vedAnAmityarthaH / nivAsabhUtAH gRharUpAH / saMpUrNavedAnAmadhyetAra iti yAvat / ata eva pUtAH pavitrAH, na tu kevalaM vaidikA eva, kiMtu smRtayaH manvAdayazca purANAni pAdma-vaiSNavAdIni ca kalAzcatuHSaSTisaMkhyAkAH prasiddhAH tAzca tAsu dhurINAH pravINAH, api ca karkazAH arthagAmbhIryeNa kaThinAH ye tarkAH nyAyazAstraM zabdo vyAkaragaM tatraM mImAMsA trayyAH vedatritayasya zikharaM vedAntazAstraM ca tAnyeva sindhavaH samudrAH teSAM talaM spRzantIti tAdRzAH, teSvapyatyantaM nipuNA ityarthaH / anena sarvajJatvaM teSAM sUcitam / amI dvijA brAhmaNAH iha cajIpuryA vAsaM kurvanti // 374 // atha kRzAnuH satyapyevaM bahuvAraM yuddhAdiprasaGgAt naitatpuraM vibhAtItyAha naitadvibhAtIti / vizAM manujAnAM dvau vizau vaizya-manujau' ityamaraH / patInAM rAjJAM nagavatparvatavat ramyasya ramaNIyasya parvata ivonnatasyetyarthaH / ata eva durgasya gantumazakyasya prAkArasya sAlasya 'killA' iti mahArASTrabhASAprasiddhasya "prAkAro varaNaH sAlaH" ityamaraH / sAdhanadazAsu svIkArAvasareSu yuddhe samare unnamantaH jayAvezena zatrughUtpatantaH ye bhaTAH yodhAsteSAM zirastaTebhyaH mastakaprAntebhyaH niHsRtAni nirgalitAni asRjAM raktAnAM srotaHsahasrANi pravAhasahasrANi teSAM bhareNa atizayena visrANi AmagandhIni "vitraM syAdAmagandhi yat" ityamaraH / yAni palAni mAMsAni "palamunmAna-mAMsayoH" iti rudraH / asthIni ca taiH sAndraM niviDaM etannagaraM cajIpuraM na vibhAti vizeSeNa na zobhate / yuddhavyagracittatvAdatinindyatvAcca khAsthyAbhAvAditi bhAvaH // 375 // 1 'yuddhonnaTat'. 2 'nissRtAlasrota'. 3 palAbdhi'. For Private And Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 30] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 205 vi0-vayasya guNAnvayasya punarasya nagarasya nindAcchadmanA prazaMsAmeva bhavAn kRtavAn // 160 // yataHpurAtanAnAM hi purAntarANAM prazAsitAro'pi dizAsu bhUpAH // puraM tadetadvapurantamAjau hantAbhyupetyApyalamarthayanti // 376 // kRzA-nirUpaNamabhinIya sAkharasam hanta cirantanAnAmidAnIMtanAnAM ca vasundharAdhuraMdharANAmavAraNIyo'sAvavivekaH // 161 // pazyaprAjye hanta dhane sthite'pi nRvaro rAjye'pi satyUrjite saMbhogAnuguNA vilocanaguNairambhojadambhadruhaH // kalyANIstaruNIrUpekSya karuNAhInaH sasenaH svayam hartuM zatrudharAM cirAdabhilaSan martuM raNe jRmbhate // 377 / / vayasyeti / he vayasya mitra, guNAnAM zama-dAmAdInAM pUrvazlokapratipAditAnAM zaurya-tejaAdInAM ca anvayaH saMbandho yasmin tasya punarasya nagarasya caJjIpurasya nindAyAH chadmanA nimittena, prazaMsAmeva stutimeva bhavAn kRtavAnakaroH // 160 // purAtanAmiti / hi yasmAt, dizAsu dazadikSu, sthitAnAmiti zeSaH / purAtanAnAM purANAnAM, purAzabdAt TyuH tuDAgamazca "purANe pratana-pratna-purAtana-ciratanAH / " ityamaraH / purAntarANAM anyanagarANAM prazAsitAro'pi rakSitAro'pi santaH, sarve bhUpA rAjAnaH hantetyAnande / Ajau yuddhe vapuSaH zarIrasya antaM nAzaM abhyupetya svIkRtyApi, tat prasiddhametatpuraM nagara alaM atyarthaM arthayanti icchanti / 'yuddhe maraNamapi bhavatu, paraM ca bahutarasaMpadyukte'sminneva pure'smAbhirvartitavyaM' iti vAJchantItyarthaH // 376 // nirUpaNamiti / sAkharasaM asvarasena asaMtoSeNa sahitaM yathA tathA-- hanteti / ciraMtanAnAM purAtanAnAM idAnIMtanAnAM ca, atrApyubhayatra "sAyaM-cire." iti sUtreNa TyuH tud ca / vasuMdharAyAH pRthvyAH dhuraMdharANAM bhArabhRtAM rAjJAM, asau vakSyamANaH avAraNIyaH nivArayitumazakyaH avivekaH avicAraH / astIti zeSaH 161 avivekamevopapAdayati-prAjya iti / hanteti khede| prAjye bahule "prabhUtaM pracuraM prAjyamadada~ bahulaM bahu / " ityamaraH / dhane sthite satyapi, tathA rAjye Urjite ghanAdisaMpanne ca satyapi, tathaiva saMbhogasya suratasya anuguNAH anurUpAH, suratayogyA 1 'prazAdhitAro hi'. 2 'arthayante'. 3 'sAzcarasaM', 'sasAdhvasaM'. 4 'kalyANI rudatI'. For Private And Personal Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 206 vizvaguNAdarzacampU:- [caJjIpurIvi0-viruddhabuddhe ! vivekameva tAvadavivekamAkalayasi // 162 / / tathAhisaMpadvanyasarijjharI sahacarI zampAsamaM prAbhavam .. ___ nAryaH sUryakarAvalIDharajanIcchAyAsuhRdyauvanAH // dehaH snehavihInadIpasakha ityAlocya pRthvIzvarAH prANAn juhvati nAkamAkalayituM zuddhA hi yuddhAnale // 378 // ityarthaH / vilocnyonetryorgunnaiH vizAlatva-subhagatvAdirUpaiH, ambhojAnAM kamalAnAM dambhadruhaH garvavinAzayitrIH, kiMca kalyANIH kalyANaguNayuktAH rAjyasaMpattivardhakasallakSaNairyuktA ityarthaH / etAdRzo'pi taruNIH strIH upekSya anAdRtya, ata eva karuNayA dayayA hInaH rahitaH nRvaraH rAjA, zatroH dharAM pRthvI cirAt cirakAlaparyantaM hatu apahartumabhilaSan kAGkSamANaH san , sasenaH senayA sahitaH khayaM raNe yuddhe martu prANAMstyaktuM samujjRmbhate udyukto bhavati / bahuladhana-dArAdisaMpanaM kharAjyamupekSya pararAjyAbhilASakaraNamavivekamUlamiti bhAvaH // 377 // viruddheti / viruddhA yuktAyuktavivekazUnyA vastusthityananurUpA vA buddhiryasya tatsaMbuddhau he viruddhabuddhe iti / vivekameva kSatriyaM prati tvaduktarItyA eva vihitatvAditi bhAvaH / tAvatsAkalyena avivekabhAkalayasi kathayasi / tvamiti zeSaH // 162 // saMpaditi / hi yasmAt kAraNAt zuddhAH zAstravihitAcaraNena nirmalAntaHkaraNAH pRthvIzvarA rAjAnaH, saMpat saMpattiH vane bhavA vanyA sA cAsau sarito nadyAH jharI pravAhaH varSAkAlotpannavanyakSudrasaritpravAha ityarthaH / tasyAH sahacarI sadRzI, tadvacaJcaletyarthaH / prabhoH bhAvaH prAbhavaM prabhutvaM, zampayA vidyutA "zampA zatahadA-hAdinyairAvatyaH kSaNaprabhA / taDit saudAminI vidyut" ityamaraH / samaM tulyaM, tadvat kSaNikamityarthaH / tathA nAryaH striyaH, sUryasya karaiH kiraNaiH avalIDhAyAH vyAptAyAH tatprasaraparyantasthAyinyA ityarthaH / rajanyAH rAtreH chAyAyAH suhRt mitrabhUtaM sadRzamiti yAvat / yauvanaM tAruNyaM yAsAM tAstathoktAH, sUryodayaparyantasthAyirajanIvat khalpakAlaparyantasthAyitAruNyAvasthA ityarthaH / api ca dehaH sneha vihInaH tailarahitaH yo dIpastasya sakhA, tadvadakAlanazvara ityarthaH / evaM ca dhana-dArA-zarIrAdikaM sarvamapyanityamityarthaH / iti evaMprakAreNAlocya jJAtvA, na vidyate akaM duHkhaM yasminniti nAkaH svargaH "nabhrAN-napAna-navedA" ityAdisUtreNa nipAtanAnnanaH prakRtyAvasthAnaM / taM AkalayituM saMpAdayituM yuddhAnale yuddhAnau prANAn juhvati tyjnti| ayameva rAjJAM mukhyo dharma iti jJeyam / taduktam--" dvAvimau puruSau loke sUryamaNDalabhedinau / yoganirbhinnamUrdheko'parAvRttamRtaH prH|" iti / bhagavadgItAyAmapi" yadRcchayA copapannaM khargadvAramapAvRtam / sukhinaH kSatriyAH pArtha labhante yuddhamIdRzam / " iti / evaM ca viveka evAyamiti bhAvaH // 378 // 1 'Akalayati bhavAn'. 2 'jalada'. - - For Private And Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 31] padArthacandrikATIkAsahitA / 207 __zRNu cemaM camatkAram // 163 // rakte bhaTe raNamukhe rudhireNa tasmin raktA bhavatyamarayoSidanuvrateva // zUraH sa cedatanusAyakakhaNDitAGgaH sA'pyuccakairatanusAyakakhaNDite 379 kiMcadIprotiprebhamAzritakSititalaM divye vimAne sthito gADhAzliSTakRpANapANi ca karagrastAmarastrIstanaH / / tatsaMdattanakhakSato bahutarapratyarthibANakSatam yuddhAmau hu~tajIvitaM nijavapurvIro mudA vIkSate // 380 // atha pinAkinIgaruDanadIzrIdevanAyakavarNanam 31. ityanyatra vimAnaM saMcArayan parito dRSTvApinAkinI pazya dhanAghanAzinI jalAcca lamcI garuDApagAmapi // api ca rakta iti / raNasya yuddhasya mukhe prArambhe rudhireNa raktena "rudhire'sU. glohitAna-rakta-kSataja-zoNitam / " ityamaraH / rakte raktavarNe sati, tasmin puruSe amarayoSit khargAGganA svarvezyetyarthaH / anuvrateva pativrateva raktA raktavarNA anurAgayuktA ca bhavati / kiM ca saH zUraH puruSaH atanubhirbahubhiH sAyakaiH bANaiH khaNDitAni chinnAnyaGgAni yasya saH tathAbhUtazcet bhavati, tarhi sApi svargAGganApi uccakaiH atizayena atanusAyakaiH bahubhirvANaiH, atanoH madanasya ca bANaiH khaNDiteva chineva bhavati // 379 // kiMca dIpra iti / vIraH ata eva dIpraH tejasvI, divye vimAne sthitaH karAbhyAM grastau dhRtau amarastriyAH devAGganAyAH stanau yena saH, tayA amarastriyA dattAni nakhAnAM kSatAni vraNAni yasmai saH tathAbhUtazca san, pUrva AzritaM kSititalaM pRthvItalaM yena tat, gADhaM yathA tathA AzliSTaH kRpANaH khaDgaH yena tathAbhUtaH pANihasto yasmin tat, bahutarANAM atibahUnAM pratyarthinAM zatrUNAM "dasyu-zAtrava-zatravaH / abhighAti-parArAti-pratyarthi-paripanthinaH / " ityamaraH / bANAnAM kSatAni yasmin tat, tadeva yuddhAgnau hutaM jIvitaM yasya tat ata eva atiprabhaM atizayakAntiyuktaM nijavapuH svakIyazarIraM mudA Anandena vIkSate avalokayati // 380 // ___ idAnI pinAkinI-garuDanadyoradhipatiM devanAyakAbhidhaM bhagavantaM varNayati-pi 1 'khaNDitAGgA'. 2 dIpro viprabhamAzritakSititalaM', 'dIptopi prabha yAzritakSititarUM', 'dIpo'pyaprabhamAzritaM kSititalaM'. 3 'jIvito', 'jIvite'. For Private And Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 208 vizvaguNAdarzacampU:- [yajJavarAha idaMtaTe rAjati devanAya kaH paro'tra sargAdive devanAyakaH // 381 // atha zrImuSNakSetrayajJavarAhavarNanam 32 - itaratra vimAnaM praspandayan sAnandamadya pratnaM pakrimaM saccaritraM devaH prItaH suprabhAtA nizA me // zrImuSNaM yanmuSNadahaHsahasraM kSetraM prApta netrayoH pAtraMbhAvam // 382 // atra hi varA varAharUpiNI carAcarAntarasthitA surAsurAnusevitA dharArdharAdidevatA // nAkinImiti / dhanAni bahUni ca yAni aghAni pApAni teSAM nAzinI jalAt laghvI alpAM, khalpajalAmiti yAvat / pinAkinI etannAmikAM nadI pazya avalokaya / tathA garuDApagAM nAma nadImapi pazya / kiM vA etayoretAvanmAhAtmyaM yadraSTavyaM ityAkAGkSAyAmAha-idaMtaTa iti / etayoH pinAkinI-garuDanadyostaTe tIre, sargAt prAkRtaprapaJcAt paratra iva parata eva tasmAdalipta ityarthaH / atra iveti nishcye| tattvata eva prapaJcAtU paratra vartamAne bhagavatI utprekSAderasaMbhavAt / devanAyakaH etanAmA kaH paramAtmA viSNu: "ko brahmaNi samIrAtma-yama-dakSeSu bhaaskre| mayUre'nauca puMsi" iti medinI / devanAya krIDAthai rAjati zobhate / bhagavannivAsAddarzanIyamidaM sthalamiti bhAvaH // 381 // atha zrImuSNakSetrasthayajJavarAhavarNanaM pratijAnIte / idaM ca rAmAnujIyAnAM prasiddhasthAnAnAmekatamaM priyaM ca dakSiNataH 'arkADu' iti tadbhASAprasiddha prAnte vartate iti pustkaantraaduplbhyte| adyeti / adya me mama, etadagre'pi yojyam / pranaM purAtanaM prAgjanmakRtamiti yAvat / saccaritraM satkarmAcaraNaM pakrimaM phalAbhimukhaM jAtam / devo bhagavAn prItaH tuSTaH, tathA nizA rAtriH suprabhAtA zobhanaphalapradaprAtaHkAlA, jAteti zeSaH / yadyasmAt kAraNAt aMhasAM pApAnAM sahasraM muSNat nAzayita / "muSa steye' iti syAderdhAtoH zatrantasya rUpamidam / zrImuSNaM nAma kSetraM me mama netrayoH pAtrabhAvaM dRSTigocaratvamityarthaH / prAptam / tasmAditi saMbandhaH // 382 // pUrvatra 'muSNadaMhaHsahasraM' ityuktameva sahetukamupapAdayati-vareti / varA sakaladevazreSTA carAcarayoH sthira-caJcalayoH antare citte sthitA, antaryAmirUpeNetyarthaH / surA devA asurA daityAzca tairanusevitA, dharAM pRthvI dharati uddhArayatIti 1 paratra'. 2 divi'. 3 'nazcaritram'. 4 'samasta'. 5 'prAptabhAvam'. 6 'dharAdharAdhidevatA'. For Private And Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 32] padArthacandrikATIkAsahitA / 209 sadA sadAvalistutA mudAmudArazevadhi hitA hi tA_ketanA natI na tApatAM nayet // 383 // zrImatkavIndrazcAtra kazciditthamanusandhatte // 164 // sadAvadAtanimnagAtaTIkuTIravAsinI kaiTisphuTIbhavatkarA kiTIzvarI paTIyasI / rasArasAdihoditA rasAlasAlasaMvRte vane'vaneSu dIkSitA madIkSitAdhidevatA // 384 // dharAdharA, rasAtalagatAyAH pRthvyA daMSTrAgreNoddhArayitrItyarthaH / ata eva sadA satataM satAM sAdhUnAM AvalyA patayA stutA prazaMsitA, mudAM niratizayAtmAnandAnAM udAro mahAn zevadhiH samudraH tadrUpetyarthaH / hitA nikhilajagaddhitakI, tAyaketanA garuDadhvajA etAdRzI AdidevatA varAharUpiNI sUkararUpadhAriNI, natA namaskRtA satI, tApatAM saMsArasaMbandhitApatrayarUpaM na nayet na prApayet / hiravadhAraNarthakaH // 383 // atrArthe anyakaverapi saMmatiM dyotynnaah-shriimdityaadi| anayoktyA'grimapayaM na prastutakaveriti pratibhAti // 164 // sadeti / rasAyAM bhUmau " bhUrbhUmiracalAnantA rasA vizvaMbharA sthiraa|" itymrH| rasAt prIterhetoH " rasaH svAde jale vIrye zRGgArAdau viSe drve| bole rAge gRhe dhAtau tiktAdau pArade'pi ca / " iti haimaH / iha rasAlA AmravRkSAzca sAlAH sarjavRkSAzca taiH " AmracUto rasAlo'sau" " sAle tu sarja-kAryAzvakarNakAH ssysNvrH|" ityubhayatrApyamaraH / saMvRte veSTite vane'raNya uditA utpannA sadA avadAtA gauravarNA zuddhA vA " avadAtaH sito gauraH" itymrH| yA nimnagA nadI pinAkinI tasyAstaTI tIraM "kUlaM rodhazca tIraM ca pratIraM ca taTaM triSu" ityamarAt taTazabdasya triliGgatvam / tasyAM yat kuTIraM alpagRhaM guhArUpamityarthaH / "kuTI-zamIzuNDAbhyo raH" iti sUtreNAlpArthe rapratyayaH / "vAsaH kuTI dvayoH zAlA sabhAsaMjavanaM tvidam / " ityamaraH / tasmin vAsinI nivAsinI kaTyAM sphuTIbhavan pratyakSatayA dRzyamAnaH karo hasto yasyAH sA kiTInAM varAhANAM IzvarI svAminI AdivarAharUpiNItyarthaH / "varAhaH sUkaro ghRSTiH kolaH potrI kiriH kittiH|" itymrH| paTIyasI aghaTitaghaTanAcaturA, paTuzabdAt "dvivacanavibhajya-" ityAdinA Iyasuni TilopaH / ata eva avaneSu pAlaneSu dIkSitA gRhItavratA etAdRzI AdidevatA madIkSitA mayA avalokitA // 384 // 1'natAgati'. 2 'kaTItaTIsphuTIbhavatkarA kiTI paTIyasI'. 3 'tAdidevatA'. For Private And Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 210 vizvaguNAdarzacampU:- [yajJavarAha kR0-so'yaM heyapratyanIko'pi zAGgIM kaSTaM pRthvIkAyAbhUdvarAhaH / / itthaM siddhe brUhi bhUlAbhalobhAtkaM ke veSaM mAnuSo nehe dhtte||385|| vi0-anabhijJo bhavAn bhagavadavatArarahasyasya // 165 // zRNupAThInIyaM kAmaThaM kaiTabhAriH kaiTaM rUpaM yAtu kANThIravaM vA // anyadvA yatsarvamaprAkRtaM tannAsau teSvapyujjhati khakhabhAvam // 386 // kiM ca kolaM bhuvi ko'laM jagadAlambamavaitum __ khAmI zubhakAmI kila bhUmImasurA~tom // so'ymiti| saH ayaM tvayA varNitaH zAI zrIviSNuH, heyAnAM rAga-dveSAdiprAkRtadoSANAM pratyanIko viruddhaH tadrahito'pItyarthaH / pRthvyAH kAyA vAJchayA varAhaH sUkaraH abhUt, iti kaSTaM anyAyyam / yataH itthaM bhagavatopi pRthvIlAbhahetunA pazurUpasvIkAre siddhe sati, iha loke bhUlAbhalobhAt pRthvIprAptikAGkSAyAH hetoH, mAnuSo manuSyaH kaM kaM nIcataraM veSaM na dhatte svIkaroti / ko vA Ayopi san sevakatva-yAcakatvAsatyAcaraNAnRtabhASaNAdi na kariSyatItyarthaH / api tu bhagavadudAharaNAtsarvamapi kariSyatyevetyarthaH / etat satyamasatyaM veti brUhi // 385 // anabhijJa iti / bhavAn bhagavata IzvarasyAvatArANAM rahasi bhavaM rahasyaM tasya, gaupyasyetyarthaH / "rahazcopAMzu cAliGge rahasyaM tadbhave triSu / " ityamaraH / anabhijJaH abhijAnAtItyabhijJaH tathA na bhavatItyanabhijJaH, tanna jAnAtItyarthaH // 165 // anbhijnytvmevaah-paatthiiniiymityaadinaa| kaiTabhAriH kaiTabhanAmakAsurazatruH zrIviSNuH, pAThInasya sahasradaMSTrAbhidhamatsyavizeSasyedaM pAThInIyaM 'tasyedam' ityarthe cha: tasya ca iyAdezaH / "sahasradaMSTraH pAThIna ulUpI zizukaH samau / " ityamaraH / kamaThasya kUrmasyedaM kAmaThaM pUrvokte'rthe evAN / " kUrme kamaTha-kacchapau" ityamaraH / vAthavA kiTervarAhasyedaM kaiTaM kaNThIravasya siMhasyedaM kANThIravaM vA rUpaM yAtu prApnotu, anyat azvAdirUpaM vA yAtu tathApi yadyadbhagavAn rUpaM dhatte, tatsarvaM aprAkRtaM prakR. tisaMbandharahitaM, yadyasmAt asau bhagavAn teSu rUpeSu khIkRteSvapi khasya svabhAvaM sAmarthya na ujjhati na tyajati / yathA-matsyarUpeNa vedoddhAraNaM, kUrmarUpeNa mandarAcaladhAraNaM, varAheNa dharaNyuddhAraNamityAyUhyam / naitat prAkRtena rUpeNa kartuM zakyamiti bhAvaH // 386 // punarapi tameva varAhaM varNayati-kolamiti / jagataH AlambaM AzrayaM kolaM varAha " kola: potrI kiriH kiTiH / " ityamaraH / bhuvi avaituM jJAtuM, avapUrvakAtU 1 yo'yam'. 2 'naiva dhatte'. 3 'asurAttAm'. For Private And Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 32 ] padArthacandrikATIkAsahitA / vAzigabhIrAmbhasi kArAbhavane'bhi - prastAmiha mustAmiva yastAmudahArSIt // 387 // sabhaktiprakarSaM yajJavarAhamabhidhyAyan tamAmantrya - drAghiSThaM kuhanAvarAha ! bhagavandaMSTrAtmakaM te heTastambhaM saMprati cintayAmi jaladhisnehaughasaMpUritA || yasminvindati dIpabhAjanavidhAmAmodinI medinI citrastatra ca ratnasAnurayate niSkampadIpAkRtim // 388 // 211 ' iN gatau' ityAdAdikAt tumun / " etyedhatyUTsu - " iti vRddhiH / kaH puruSaH alaM samarthaH ? / kopi naivetyarthaH / yataH yaH zubhAni bhaktakalyANAni kAmayate vAJchati tacchIlaH svAmI sakalajagadadhipatiH varAhaH, asureNa hiraNyAkSanAmaka daityena ArtA pIDitAM bhUmiM pRthvIM, vArAzeH samudrasya gabhIre nimne ambhasi udake tadrUpe ityarthaH / kArAbhavane bandhanAlaye " kArA syAdbandhanAlaye" ityamaraH / sthitAM tAM pRthvIM abhigrastAM bhakSitAM mustAmiva varAhabhakSyadUrvA sadRzadravyavizeSamiva 'nAgaramothA' iti mahArASTrabhASAprasiddhamivetyarthaH / iha loke udAhArSIt samuddadhAra / taM kolamiti saMbandhaH / asya vRttasya vRttaratnAkarAdau lakSaNaM nopalabhyate / citravRtte - vasyAntarbhAvaH (?) // 387 // evaM saMvarNya bhaktyA tameva cintayati - drAdhiSThamiti / kuhanayA dambhena kapaTeneti yAvat " kuhanA dambhacaryAyAmIrSyAlA kuhanastriSu / iti medinI / varAhaH sUkararUpadharaH tatsaMbodhane he kuhanAvarAha he bhagavan, te daMSTrAtmakaM daMSTrArUpaM drAghiSTha atidIrgha dRDhastambhaM azithilastambhaM saMprati idAnIM cintayAmi smarAmi / yasmin stambhe jaladhiH samudra eva snehaughaH tailapUra: tena saMpUritA, ata eva AmodinI AnandavatI medinI pRthvI dIpabhAjanasya dIpapAtrasya vidhAM prakAraM vindati prApnoti / kiMca tatra pAtre citraH citravarNaH ratnasAnuH sumeruH " meruH sumerurhemAdrI ratnasAnuH surAlayaH / ityamaraH / niSkampaH calanarahitaH akRtrimatvAjjaDatvAca vAtAdibhayAbhAvAdityarthaH / sa cAsau dIpazca tasya AkRti AkAraM ayate prApnoti / taM stambhamiti saMbandhaH // 388 // " 1 " nyastAmiva yastAmiva mustAmida'. 2 ' taddRDham', 'te dRDham' 3 'saMpU * ritam'. For Private And Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 212 [kAverI vizvaguNAdarzacampU:atha kAverIvarNanam 33. ityanyatrAbhikrAman mandAnilasparzasukhamabhinIya sAnandamkahArotpalatallajollalanavatkallolanirlolana krIDApATavagADharUDhahimatAsaurabhyavibhAjitaH // kAverIsalilAvagAharasikaH kasyaiSa neDyo marut klAntAnAM punaradhvanInavapuSAM yannidhunIte zramam // 389 // kAverIjharI nirIkSya saziraHkampam hanta raGgapurasaGgatamatrAhaM taraGgacalapaGkajasaGgham / / sahyajAyatajharaM bahu manye sa hyajAyata tamaHzamanArtham // 390 // atha kAverI varNayitumupakramate-itItyAdi / abhikrAman abhigacchan "vA. bhrAza-bhlAza-" ityAdinA zyanabhAvapakSe zap / "kramaH parasmaipadeSu" iti dIrghaH / abhinIya prakaTIkRtya__ kahAreti / kahArANi sugandhIni yAni utpalAni kamalAni tAni kahArotpalAni prazastAni ca kahArotpalAni kahArotpalatallajjAH "prazaMsAvacanaizca" iti samAsaH / "matallikA macarcikA prakANDamuddhatallajau / prazastavAcakAnyamUni" ityamaraH / teSAM ullalanaM unnayanaM vidyate yasmin tathAbhUtaM yat kalloleSu mahAtaraGgeSu niolanaM UrdhvAdhobhramaNaM tadrUpA yA krIDA tasyAM yatpATavaM kuzalatvaM tena gADhaM atimAtraM rUDhAbhyAM himatA zItalatA ca saurabhyaM saugandhyaM ca tAbhyAM vibhrAjitaH virAjitaH, etAdRzaH kAveryAH nadyAH salile jale yo'vagAhaH snAnaM tasmin rasikaH anuraktaH eSaH marut vAyuH, " marutau pavanAmarau" ityamaraH / kasya puruSasya IjyaH stutyaH na bhavati ? yat yasmAt kAraNAt klAntAnAM atimArgakramaNazrAntAnAM adhvanInAnAM pathikAnAM, adhvanzabdAt " adhvano yatkhau" iti alaMgacchatItyasminnarthe khaH "AtmAdhvAnau khe" iti Tilopo na / "adhvanIno'dhvago'dhvanyaH pAnthaH pathika ityapi / " ityamaraH / vapUMSi zarIrANi teSAM zramaM klamaM nirdhanIte nivArayati / ataH sa marut sarvasyApi stutya iti bhAvaH // 389 // punarapi tAmeva kAverIjharI varNayati-hanteti / hanteti harSe / atra purovartibhAge rajapureNa zrIraGganAthakSetreNa saMgataM militaM taraGgairlaharIbhiH calAzcaJcalAH paGkajAnAM kamalAnAM saMghAH samudAyA yasmiMstaM etAdRzaM, sahyajAyAH sahyAdretpannAyAH kAveryAH AyataM dIrgha jharaM pravAhaM, ahaM bahu atizayena manye mAnayAmi / hi yasmAt saH 1 'lalanakRt'. 2 'sarita'. 3 'nirUpya'. For Private And Personal Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 33] padArthacandrikATIkAsahitA / 213 eSA khalu dossaakulsklmnujkulsklklussshossnnbddhkaiknnaa| nijataTanibiDatamaba~kuladhavalakulatilakAmalakAviralasaralakundacandanamandArasahakArakeralakesairasaralabadarakadambakadambakagambhIrajambIrajambUsaMpUrNaparNakusumapalAzasamRddhakapitthalodhranIrandhrazilIndhrapATalapaTalajaTilakramukapramukhavizaGkaTaviTapimaJjarIpuJjasaJjarIjRmbhadurutarazramazamakaramakarandarasa kAverIpravAhaH tamasaH ajJAnasya pApasya vA zamanArtha vinAzArtha ajAyata prakaTIbabhUva // 390 // eSeti / eSA kAverI nadI khalu doSaiH pApairAkulAni vyAptAni yAni sakalamanujakulAni nikhilamanuSyavRndAni teSAM sakalakaluSANAM sakalapAtakAnAM zoSaNe nAzane baddhaM kaGkaNaM yayA sA, tadartha kRtanizcayeti yAvat / nijataTe svakIyatIre nibiDatamAH atisAndrAH ye bakulA bakulavRkSAzca dhavalakulAni arjunavRkSasamUhAzca tilakAH kSurakAzca "tilakaH kSurakaH zrImAn" ityamaraH / AmalakAzca aviralA nibiDAH saralAH pItasaMjJakavRkSAzca "pItadruH saralaH pUtikASThaM" ityamaraH / kundAzca candanAzca mandArAH pArijAtakAca "mandAraH pArijAtakaH" ityamaraH / sahakArA AmravRkSAca keralAzca vRkSavizeSAH kesarAzca saralAca, kacit sarasa iti pAThaH / tatpakSe badaravizeSaNam / badarAzca kadambA nIpAzca "tUlaM ca nIpa-priyaka-kadambAstu halipriye / " ityamaraH / teSAM vRkSavizeSANAM kadambakaM samUhaH tathA gambhIrA ye jambIrAzca jambvaH jambUvRkSAzca, jambUzabdaH strIliGgaH / "bArhataM ca phale jambvA jambU strI jambu jAmbavam / " ityamarAt / saMpUrNAni samagrANi nibiDAnIti yAvat / parNAni kusumAni puSpANi ca yeSu tAdRzAH palAzAH kiMzukAH "palAze kiMzukaH parNo vAtapoto'tha vetase / " ityamaraH / samRddhAH ye kapitthAH lodhrAzca taiH nIrandhrAH sAndrAH zilIndhrAH pATalAzca teSAM paTalAni samUhAH " samUhe paTalaM na nA" ityamaraH / taizca jaTilA nibiDAH anyonyasaMmizrA ityarthaH / ye kramukAH pUgavRkSAzca " ghoNTA tu pUgaH kramuko guvAkaH khapuro'sya tu / " ityamaraH / te sarva pramukhA mukhyAH yeSu te ye vizaGkaTAH vizAlAH " vizaGkaTaM pRthu bRhadvizAlaM pRthulaM mahat / " ityamaraH / viTapino vRkSAH teSAM maJjarIpuLebhyaH maarIsamUhebhyaH saMjarIz2ambhan atyantaM pravahan , jRmbhateryaluki dvitve ca "rIgRdupadhasya ca" ityabhyAsasya riigaagmH| urutaraH atibahulaH zramazamakaraH glAninivArakaH makarandarasaH puSparasasAraM tasya sugrasane suSThu pAne tAtparya atyantAsaktatvaM tena paryaTantaH parito bhramantaH adabhrANAM bahUnAM. vibhramANAmAlambA AzrayabhUtAH rolambA bhramarAsteSAM nikurambai samUhaiH 1 kila'. 2 'doSAkulamanuja'. 3 'baddhakaGkaNakaGkaNA'. 4 'bakulabakula', 'bakuladharabakula', 'bakuladhavalabakulakula'. 5 'sahakArakesaraM'. 6 'sarasakadambakadambakabadara'. For Private And Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . . . - -. -...--- --- - ----- Aurr-.---- -.--.- - - .. - - - - - -.- - .--..- ---- 214 vizvaguNAdezacampU:- [ kAverIsugrasanatAtparyaparyaTadadabhravibhramAlambarolambanikurambakarambhitatayA kalindanandinIpraticchandatAmanuvindantI / nizAkalitavizAlasuratadazAbhavazramazAlikSitIzAlinizAntakRzAGgIjanamajanavelAdolAyitapRthulahArapratyuptamuktAphalarucinicayaparicayaracitayA zucitayA pItAmbarapadAmburuhasambhavasaridambuDambaraM viDambayantI / saMtatamantargatacirantanapuruSatalpIbhavadanantaphaNAmaNighRNizreNIzoNIbhUtatayA sarakhatImanukurvantI / pArzvadvayyAmapi naiyamikakarmAnuSThAnazraddhAbaddhAsanazuddhAvanIsurArabdhAnavadyubrahmayajJasamayasamadhigatamantrabrAhmaNAmreDanapUrvakamajasraM sahasrapatramadhyamadhyAsInAnAM zrIraGgarAjanAbhisarojavirAjamAnanikhilanigamapaThanamukharacaturmukhavaikha"samudAyaH samudayaH samavAyazcayo gaNaH / striyAM tu saMhativRndaM nikurambaM kdmbkm| samUhe" itymrH| karambhitatayA vyAptatayA kalindanandinI yamunA tasyAH praticchandatAM tulyatAM anuvindantI prApnuvatI / tathA nizAyAM rAtrau AkalitaM AcaritaM yat vizamalaM surataM bahuvyavAyaH tasya dazAyAmavasthAyAM bhavo jAto yaH zramaH tena zAlI yuktaH kSitIzAlInAM rAjasamUhAnAM nizAntakRzAGgIjanaH antaHpurastrIsamUhaH tasya majjanavelAyAM snAnavelAyAM dolAyitAH dolAvadAcaritAH ye pRthulA mahAnto hArAH teSu pratyuptAni khacitAni yAni muktAphalAni mauktikAni teSAM rucinicayasya kAntisamUhasya paricayena racitayA nirmitayA zucitayA zubhratvena pItAmbarasya viSNoH padAmburuhAt caraNakamalAt saMbhava utpattiryasyAH sA tAdRzI yA sarit gaGgAnadI tasyAH ambuDambaraM udakADambaraM viDambayantI anukurvtii| tathA saMtataM nirantaramantargataH antaH sthito yazcirantanapuruSaH zrIraGganAyakAkhyo bhagavAn tasya talpIbhavan zayanarUpIbhavan yo'nantaH zeSaH tasya phaNAmaNInAM ghRNizreNIbhiH kiraNapatibhiH "kiraNo'sra-mayUkhAMzu-gabhasti-ghRNi-razmayaH / " ityamaraH / zogIbhUtatayA raktIbhUtatvena sarakhatIM nAma nadImanukurvantI, tathA pArzvadvayyAM tIradvaye'pItyarthaH / dvayyAmityatrAyacaH sthAnivadbhAvena tayappratyayAntatvAt "TivANaJ-" ityAdinA GIp / naiyamikAni niyamasaMbandhIni yAni karmANi teSAmanuSThAne yA zraddhA AstikyabuddhiH tayA baddhAni racitAnyAsanAni yaiste ata eva zuddhAH pavitrA ye avanIsurA brAhmaNAstairArabdho yo brahmayajJaH tatsamaye samadhigatAni prAptAni mantrabrAhmaNAni vedamantrA ityarthaH / teSAM AneDanapUrvakaM dvistriruccAraNapUrvakaM "AmeDitaM dvistriruktam" ityamaraH / ajasraM nirantaraM sahasrapatramadhyaM kamalamadhyamadhyAsInAnAM zrIraGgarAjasya bhagavataH nAbhisaroje nAbhikamale virAjamAnasya zobhamAnasya nikhilanigamAnAM caturNAmapi 1 'lolamba'. 2 'rAmbhita'. 3 'suratadazAnubhava'. 4 'kSitIzani'. 5 'saritaM viDambayantI', 'sarijjharaM viDambayantI'. 6 phaNAmaNizreNI'; 'anagha'. 7 'anargha'. 8 samedhita'. 9 'sahasrapatrapatra'. For Private And Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 26] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 215 rI vyAcakSamANAnAM madakalamarAlayUnAM varaTAparirambhacumbanamukhAnaGgasaGgaraprakSobhasamutsRtvairairabhirAmatAmarasaparAgairabhinavacandanarasamasRNazarIreva / salIlamAkaNThanimamamUrtInAM sugAtrINAM vadanairadasIye payasi vihAyasAdhyAsena samAgatazcandramAH sannihitazrIraGgadhAmA khasamAnanAmA vidhurviracitAnekAvatAra itIrNyayA khayamapi bahUni rUpANi vidadhAno virAjata iti bhrAntyAM satyAmanurAgamAndyasaMpAdikAyAmitaretaradRDhAzleSavizeSonmiSattoSAbhiH kokadampatIparamparAbhirnirAkRtAyAmakuNThotkaNThena yuvalokena nirnimeSamavalokyamAnairalaMkRtA sararkhatyAbhimukhyena kaverAtmajeti prasiddhiM sArthavedAnAM paThanena mukharA zabdAyamAnA yA caturmukhavaikharI brahmavANI to vyAcakSamANAnAM spaSTIkurvatAM madakalAnAM madotkaTAnAM "madotkaTo madakala:" ityamaraH / marA. layUnAM taruNahaMsAnAM varaTAbhiH yoSidbhiH saha "haMsasya yoSidvaraTA" ityamaraH / parira. mbhaH AliGgana cumbanaM ca mukhaM mukhyaM yasmistAdRzaM yadanaGgasaMgaraM madanayuddhaM suratA. caraNamityarthaH / tasya prakSobhena samutsRtvaraiH niHsRtaiH, samutpUrvakAtsarteH "iNa-nazji-sartibhyaH-" iti kvarap pratyayaH; pittvAttugAgamaH / abhirAmatAmarasaparAgaiH manoharakamalarajobhiH abhinavacandanarasena masRNamupaliptaM zarIraM yasyAH seva, tathA salIla yaMthA tathA AkaNThaM kaNThaparyantaM nimagnAH jalAcchAditAH mUrtayo dehA yAsAM tAsAM sugAtrINAM sundarazarIrANAM strINAM vadanaiH mukhaiH, hetau tRtIyA / adasIye asyAH kAveryAH saMbandhini payasi jale vihAyasAdhyAsena AkAzabhrAnyA samAgatazcandramAH saMnihitaM samIpaM zrIraGgasya bhagavataH dhAma sthAnaM yasya saH tathAbhUtaH san, AtmanA samAnaM tulyaM nAma vidhuriti yasya saH, vidhuH viSNuH "vidhurviSNau candramasi" ityamaraH / viracitAH dhRtAH aneke bahava avatArA yena tathoktaH iti evaMrUpayA IyeyA akSamayA svayaM candramA api bahUni rUpANi vidadhAnaH dhArayan san virAjati zobhate / ityevaMrUpAyAM anurAgasya premNaH mAndyasaMpAdikAyAM mandatvotpAdikAyAM bhrAntyAM satyAM, tataH itaretaradRDhAzleSe parasparadRDhAliGgane vizeSeNAtizayena unmiSan utpadyamAna: toSaH saMtoSo yAsAM tAbhiH kokadampatIparaMparAbhiH cakravAkamithunapaGkibhiH nirAkRtAyA, 'yadyete sarve candrAH syustarhi nAsmAkaM parasparAliGganaM saMbhavati, paraM cedAnImetatsaMbhavati, tasmAneme candrAH, kiMtu strINAM mukhAnyeva' iti nivAritAyA satyAM, akuNThA apratihatA utkaNThA yasya tena yuvalokena taruNajanena nirnimeSaM netramIlanarahitaM yathA syAttathA avalokyamAnaiH strImukhairiti zeSaH / alaMkRtA, sarakhatyAH vedazAstravANyAH sarakhati samudre ca Abhimukhyena sAMmukhyena paNDitabAhulyAt 1 'AcakSamANAnAM'. 2 paricumbacumbana'. 3 'visRtvairaH. 4 'masRNita'. 5 'vaihAyasAdhvanA'. 6 'bhrAntAvanurAga'. 7 'avalokanaiH' 'avalo kamAnena'. 8 'sArasvatyAbhimukhyena'. For Private And Personal Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 216 vizvaguNAdarzacampUH [ kAverI yantI / zAntanavAspadatayA gAGgeyataraGgiNIti saMjJAmanvarthayantI / saMmajjanaduritaharA'pi namajjanaduritaharA nirAkRtapathikazrAntiH sarvantIyaM kaMdalayati cakSuSoramandamAnandam // 166 // prahasati bhavazoSakarI bhavena paritoSitA suvarNanadI // durvarNaraiciraphenaiH sahyasutA jAhnavImasahyasutAm // 391 // punaH sazlAgham - svarNavantaM viduH kAntaM rAmAM hemApagAmimAm || dAmpatyamanayoretadanurUpaM vizobhate // 392 // prayatnamantarA saMpAdanena, samudre ca premAtizayena cetyarthaH / kaveH paNDitasya AtmajA kaverasya sahyAdreH AtmajA kanyeti ca prasiddhiM khyAtiM sArthayantI yathArthIkurvantI / zantanorapatyaM zAntanavo bhISmaH tasya, zAntAnAM zamayuktAnAM navAH stutayazca tAsAM ca AspadatayA sthAnatayA yogyatayA ca gAGgeyataraGgiNI bhISmajananI gaGgetyarthaH / pakSe gAGgeyaM suvarNe tanmayI taraGgiNIti ca " svarNa suvarNa kanakaM hiraNyaM hema hATakam | tapanIyaM zAtakaumbhaM gAGgeyaM bharma karburam / " ityamaraH / saMjJAM nAma anvarthayantI arthayuktAM kurvantI / saMmajjanena snAnamAtreNa duritaharApi pApaharApi, majjanaduritaharA na bhavati iti virodhaH, namatAM namaskurvatAM janAnAM duritaharA ityarthena ca tatparihAraH / nirAkRtA nivAritA pathikAnAM pAnthAnAM zrAntiH zramo yayA sA iyaM kAverI nAma sravantI nadI cakSuSorne trayoH amandaM bahulaM AnandaM kandalayati utpAdayati // 116 pUrvasmin gadye gaGgAsAmyaM pratipAditaM kAveryAH, adhunA gaGgAyA apyAdhikyaM pratipAdayati utprekSayA - prahasatIti / bhavasya saMsArasya zoSakarI nAzakarI bhavena zivena saMsAreNa ca paritoSitA, sahyasya sahyAdreH sutA kanyA tatrotpannetyarthaH / suvarNA zobhana varNayuktA, suvarNA kanakamayI ca nadI kAverI, durvarNai: kRSNa tAmrAdirAgaiH, durvarNamiva rajatamiva ca "durvarNa rajataM rUpyam" ityamaraH / rucirAH mizritAH sundarAva phenAH taiH asahyasya nindyatvAt soDhumazakyasya " akAro vAsudevaH syAt" iti kozAt asya viSNoH sahyAM manoharatvAt sahanIyAM lAlanIyAmiti yAvat / sutAM kanyAM jAhnavIM gaGgAM prahasati upahasatyeveti / zleSamUlikA gamyotprekSeyam // 391 // punarapi sazlAghamAha - svarNavantamiti / imaM kAntaM patiM svarNa kanakamasyAstIti tadvantaM taM prasiddhaM arNavaM samudraM ca viduH jAnanti / imAM kAverIM hemApagAM suvarNanadIM rAmAM kAntAM ca viduH jAnanti / ata eva etat anayorjAyApatyoH dAMpatyaM anurUpaM yogyaM vizobhate vizeSeNa rAjate // 392 // 1 'sajjana, ' ' sasajjana' 2 ' sravantI cakSuSoramandaM kandalayatyA modam ' 3 'ruci: '. * For Private And Personal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 33 ] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padArthacandrikA TIkAsahitA / kR0 - sAkSepam -- parizobhitAmrapArzvA madhyemahitaraGgarAjataH sphuritA // kathamiva dadhAti kIrti kAverI kanakanimnagetyeSA // 393 // vizvAvasuH - ApAtadUSaNamidaM nirUpyamANamasyA guNa eva syAtpazya tAvadetasyA rAmaNIyakam // 167 // - pItAmbarAlaMkRtamadhyabhAgA kahAramAlAkamanIyaveNI || sahyAdrikanyA janakasya gehAtpatyuH samIpaM vrajati prasannA // 394 // punairnirvarNya udgacchaMdaicchatamagucchalasacchiraskAstIradvaye'pi taravaH pratibhAntyamupyAH || 217 atrAkSipati kRzAnuH- parizobhIti / paritaH AsamantAt zobhinau tAmramaya pArzvaM yasyAH sA, paritaH AsamantAt zobhitAH phala- puSpasaMpannatvena virAjitAH AmrAH AmravRkSAH yayostathAbhUtau ca pArzvoM yasyAH sA iti ca madhye madhyabhAge mahitAbhyAM mahadbhyAM raGgaM trapu " trapu piccaTam / raGgavaGge atha picuH " ityamaraH / rAjataM rajatasamUhazca tAbhyAmiti tataH sphuritA, madhye mahitena pUjyena raGgarAjataH zrIraGgarAjena ca, sArvavibhaktikastasiH / sphuritA zobhitA etAdRzI eSA kAverI nadI kanakanimnagA suvarNanadI iti kIrti kathamiva dadhAti dhArayati ? vyathaiveyaM kIrtirasyA iti bhAvaH // 393 // samAdhatte - ApAteti / idaM pUrvoktaM nirUpyamANaM tvayA dIyamAnaM ApAtadUpaNaM atAttvikaM zleSamUlakamitiyAvat, yaddUSaNamityarthaH / tadasyAH kAveryAH guNa eva syAt / tAvattasmAt tattvataH etasyA rAmaNIyakaM ramaNIyatvaM pazya // 167 // tadevAha - pItAmbareti / iyaM sahyAdrikanyA kAverI pItaM ca tat ambaraM vastraM tena, pItakauzeya vastreNetyarthaH / pItAmbareNa viSNunA ca " pItAmbaro'cyutaH zArGga" ityamaraH / asmin pakSe ca bahuvrIhiH samAsaH / alaMkRtaH madhyabhAgo madhyapradezo nitambapradezazca yasyAH sA, kahArANAM raktakamalAnAM mAlayA patayA ca kamanIyA sundarA veNI kezapAzaH pravAhazca yasyAH sA tathAbhUtA "veNI setu pravAhayoH / devatADe kezabandhe" iti haimaH / prasannA prasannAntaH karaNA svacchajalA ca satI, janakasya pituH, sahyAdrezca gehAt gRhAt, pradezAcca patyuH bhartuH, samudrasya ca samIpaM vrajati gacchati // 394 // kiMca udgacchaditi / amuSyAH kAveryAstIradvaye'pi, sthitA iti zeSaH / udga 1 'madhyamitaraGga', 'madhyamatoraGga'. 2 'nirUpyamANAyA asyA' 3 ' enAM paramaramaNIyAm'. 4 'nirUpya' 5 ' uccatama '. 19 For Private And Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 218 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIraGganagarI enAM tarItumiha yatnajuSaH khazIrSa baddhAvadAtavasanAH pathikA ivAmI // 395 // . atha zrIraGganagarIvarNanam 34. kiMcidantaramupasRtya adhastAdavalokya saharSamsAraGgaDimbhanayanAnavakeliyogyanAraGgamukhyatarupuSkalaniSkuTeyam / / zrIraGgadivyanagarI prathate nayAbdhipAraMgatairbudhajanaiH parisevyamAnA // 396 // nipuNaM vibhAvya saziraHkampam haMsA niSkuTadIrghikAvasatayaH prakrAntatarkAvahA . lIlodyAnacaraH pataJjaligirA puMskokilaH khelati / dvaitAdvaitakathA yathA vidadhati krIDAmayUrA iha khairaM tAntrikakArikAH paripaThantyetA muhuH sArikAH 397 cchantaH utpadyamAnAH acchatamAH atikhacchAH ye gucchAH puSpapujAH taiH lasanti zobhamAnAni zirAMsi zAkhAgrANi yeSAM te lasacchiraskAH taravo vRkSAH bhAnti zobhante / kathaMbhUtAH / iha asyAstIre enAM nadI tarItuM pAraM gantuM 'tR plavana-tara. NayoH' iti dhAtoH "tumun-Nvulau-" ityAdinA tumuni iTi ca tasya "vRto vA" iti diirghH| yatnajuSaH prayatnaM kurvANAH santaH amI vRkSAH svazIrSe nijamastake baddhAni jalasparzabhayena veSTitAni avadAtAni zubhrANi vasanAni paridhAnavastrANi yaistathAbhUtAH pathikAH pAnthA iva, pratibhAntIti saMbandhaH / utprekSAlaMkAraH // 395 // - sAraGgeti / sAraGgADimbhasya hariNazizoriva nayane netre yAsAM tAsAM hariNanayanAnAM strINAM navakelInAM navInazRGgArakrIDAnAM "helA lIlelyamI hAvAH kriyAH zRGgA. rabhAvajAH / drava-keli-parIhAsAH krIDA lIlA ca narma c|" ityamaraH / yogyAH nAraGgA nAraGgavRkSA mukhyA yeSu te ye taravo vRkSAstaiH puSkalAH paripUrNAH niSkuTAH gRhArAmA yasyAM sA tathAbhUtA, tathA nayAH nyAyazAstrANyeva, nItizAstrANi vA abdhiH samudraH tasya pAraMgataiH paratIraprAptaiH, saMpUrNanayazAstranipuNairityarthaH / budhajanairvidvajjanaiH parisevyamAnA iyaM puro dRzyamAnA zrIraGgasaMjJA divyanagarI prathate prakAzate // 396 // kiMca atra kSetre pakSiNo'pi vividhazAstranipuNA ityAha-haMsA iti / iha zrIraGganagayoM niSkuTeSu gRhodyAneSu yA dIrghikA vApyastAsu vasatirnivAso yeSAM te 1 'naga'. 2 'paribhUSyamANA', parihRSyamANA'. 3 'to aho', 'tarkacchaTA'. 4 'yudhA'. For Private And Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 34] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| kiMcaprAtaHprAtaH payasi vimale pAvane sahyaputryAH nAyaMsnAyaM sakalaviSayatyAgino yo'gino'mI // vAraMvAraM bhujagazayanaM locanAbhyAM pibantaH kSemaMkSemaM kSaNavadakhilaM kAlamatra kSipanti // 398 // kRzAnuH-vayasya viruddhameva bhASase // 168 // sAraGgadRSTiM kathamutsRjabhyaH sA raGgadRSTiH khadate munibhyaH // kaverajAsaMgatimutsisRkSoH kaverajAsaGgaruciH kathaM syAt ? // 399 // tathoktAH prakrAntAn svasamudAye vaktumupakrAntAMstAna nyAyazAstrANi vahanti dhArayantIti tadvahAH / nyAyazAstranipuNA ityarthaH / haMsAH santi / tathA lIlodyAne krIDopavane caratIti taccaraH puMskokila: kokilapuruSaH / atra 'pum kokilaH' iti sthite "pumaH khayi-" iti rutve visarge satve 'anunAsikAt paraH-" ityukArasyAnukhAre ca siddhamidam / pataJjale: girA vyAkaraNamahAbhASyarUpayA khelati krIDati / tathA krIDAmayUrAH dvaitaM jIvezvarayorbhedaH advaita tayoraikyaM ca tayoH kathAH khasamudAye saMvAdarUpA ityarthaH / yathA vidadhati kurvanti, tathaiva etAH sArikAH zukastriyaH tAntrikakArikAH mImAMsAzAstrakArikAH khairaM khacchandaM yathA tathA muhu. vAraM vAraM paripaThanti uccArayanti // 397 // atha tatratyajanAnAM sadAcAraM varNayati-prAtaH prAtariti / atra nagayA~ sakalaviSayatyAginaH aihikasakalakAmAdyupabhogatyAginaH, ata eva yoginaH yogAbhyAsinaH amI janAH prAtaH prAtaH pratiprAtaHkAlaM sahyaputryAH kAveryAH nadyAH pAvane pavitre vimale nirmale ca payasi udake, snAyaM snAyaM snAtvA nAtvA "AbhIkSNye-" ityAdinA paunaHpunyArthe Namula dvitvaM ca / vAraM vAraM nirantaraM bhujagaH zeSaH zayanaM yasya taM zrIraGgezaM, locanAbhyAM pibantaH avalokayantaH santaH, kSemaMkSemaM nirantarakalyANakArakaM akhilaM sakalaM kAlaM kSaNavat kSipanti niryApayanti // 398 // atha dUSayitumupakramate-vayasyetyAdi // 168 // viruddhatvamevAha-sAraGgadRSTimiti / sAraGgasya hariNasyeva dRSTI nayane yasyAH sA tAM striyaM, jAtAvekavacanam / utsRjanyaH tyajanyaH munibhyaH yogibhyaH sAraGgadRSTiH strI, sA prasiddhA raGgasya raGganAthasya dRSTiH darzanaM ca kathaM svadate rocate ? tathA kaM brahma vettIti kaviH tasya brahmavidaH "ko brahmaNi zarIre ca" iti kozaH / ajAyAH mAyAyAH mAyAmayasaMsArasyetyarthaH / saMgatiM saMbandhaM, kaverajAyAH kAveryAzca saMgati utsisRkSoH tyaktamicchoH kaveH paNDitasya ajAsaGge mAyAsamAgame, kaverajAsaGge kAverIsaMbandhe ca ruciH prItiH kathaM syAt ? api tu naiva bhavedityarthaH / atra 'sA 1 'kSAmakSemAH', 'kSAmAkSemAH'. 2 'dRSTIH'. For Private And Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 220 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIraGganagarIvi0-sakhe bhavatA bhaNitAnAM padAnAM vyAsenaiva virodhaH samAdheyaH 169 ityagrataH pazyannaJjaliM bavA--- zrIraGge zobhate yasya zrIraGge zobhate ca yH|| namo'haM kalaye tasmai na mohaM kalaye tataH // 400 // kiMcapraNipatikarmIkurmaH phaNipatibhogezayaM rathAGgazayam / / kAraNamekaM jagatAM vAraNapatibhItivAraNaM jyotiH // 401 // kRzAnu:-kimasminnapi mahAbhujaGgazAyini kriyante tvayA praNAmAH 1 // tathAhi raNadRSTiM kaverajAsaMgati' iti liyAbhyAM padAbhyAM virodhAbhAso'laMkAraH, vAstavArthena ca tatparihAraH / dUSaNamapi zleSaNaiva natu vAstavArtheneti jJeyam // 399 // sakha iti / he sakhe, bhavatA bhaNitAnAM uccAritAnAM padAnAM zabdAnAM virodhaH virodhAbhAsaH vyAsenaiva, na tvanyeneti sUcanArthamevazabdaH / samAdheyaH samAdhAtuM zakyaH parihArArha ityarthaH // 169 // ahaM tu kevalaM bhagavantaM namaskaromIti sUcayanAha-zrIraGga iti / yasya bhagavataH aGge vakSaHsthale zrIlakSmIH zobhate, khayaM ca yaH zrIraGge nAma kSetre ca zo. bhate / tasmai zrIraGganAthAya ahaM namaH namaskAraM kalaye karomi / kutaH, tataH namaskArAcaraNAta mohaM prapaJcAsaktirUpaM avicAraM, na kalaye na khIkaromi // 400 // kiMca praNipatIti / phaNipateH sarparAjasya zeSasya bhoge zarIre "aheH zarIraM bhogaH syAt" ityamaraH / zete iti tathAbhUtaH taM zeSazAyinamityarthaH / "zayavAsavAsiSvakAlAt" iti saptamyA aluk / rathAGgaM cakra zaye haste yasya saH taM, cakrapANimityarthaH / "paJcazAkhaH zayaH pANiH" ityamaraH / jagatAM ekamadvitIyaM mukhyamityarthaH / kAraNaM, vAraNapatergajendra sya bhItivAraNaM bhayanivArakaM jyotiH tejo. rUpaM, praNipateH pra-ni-ityetadupasargapUrvakasya patadhAtoH arthAt praNipAtasya namaskArakriyAyA ityarthaH / karmIkurmaH, IpsitatamarUpaM kurmaH / taM prati namaskurma ityarthaH 401 punarapi dUSayati-kimiti / asmin mahAMzvAsau bhujaGgaH viTaH mahAbhujaGgaH zeSazca "bhujaGgo viTa sarpayoH" iti kozAntaram / tasmin zete tasminnapi tvayA praNAmA namaskArAH kriyante kim ? aho zeSazAyibhagavannamaskArakaraNAnmahadbhAgyaM taveti vAstavo'rthaH // 17 // 1 'dhAma'. 2 kimasmin mahAbhujaGge'. For Private And Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 34 ] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| . 221 zyAmottuGgapayodharojjvalarucistanvanbhujaGgAnvayam zrIraGgasthalanityavAsarasikaH zRGgAriNAmagraNIH // prAkAraprakarAntarasthitimatI yA rAjapadminyaho niHzaGka parapUruSazciramasau nidrAti tatsannidhau / / 402 / / vizvAvasuH-zleSAvalambanA doSA ime na me roSAvahAH, pratyuta toSAvahA iti nAhamatrottarayAmi // 171 // tadeva savistRtamupapAdayati-zyAmeti / zyAmAnAM SoDazavarSavayaskAnAM taruNInAM "zyAmA SoDazavArSikI" iti tallakSaNam / uttuGgayorucayoH payodharayoH stanayoH ujjavalA atizayitA rucirAsaktiryasya saH zyAmasya nIlavarNasya uttuGgasyonnatasya ca payodharasya meghasyeva "strIstanAbdau payodharau" ityamaraH / ujjvalA bhAsamAnA ruciH kAntiryasya saH iti ca tattvArthaH / zRGgAraH khyAsaktirUpo vidyate yeSAM te zRGgAriNasteSAM agraNIH agresaraH / zRGgAralakSaNamuktaM rasasudhAkare-"vibhAvairanubhA. vaizva svocitaiyabhicAribhiH / nItA sadasyarasata ratiH zRGgAra ucyate / " iti / strIpuruSayoranyonyAsaktirUpecchAvizeSo ratirityucyate / tallakSaNamapi tatraiva- "yUna ranyonyaviSayasthAyinIcchA ratiH smRtaa|" iti / anyatrApi- "zRGgaM hi manmathodvedastadAgamanahetukaH / puruSaH pramadAbhUmiH zRGgAra iti gIyate / " iti / bharato'pyAha- "RtumAlyAlaMkAraiH priyajanagAndharva-praNaya-sevAbhiH / upavanagamanavihAraiH zRGgArarasaH samudbhavati / nayana-vadanaprasAdaiH zrutimadhura-vaco-dhRti-pramodaizca / lalitaizcAGgavihAraistadabhinayaH saMprayoktavyaH / " iti / ata eva bhujaGgAnAM viTAnAM bhujaGgasya zeSasya ca "bhujaGgo viTasarpayoH" / anvayaM saMbandhaM, anyatra zayanarUpaM ca tanvan kurvan , zrImati raGgasthale raGgazAlAyAM nATyasthale ityarthaH / nityavAse satatanivAse rasikaH, pakSe zrIraGgasthale nAma kSetre nityavAsarasikaH tatra nityanivAsItyarthaH / asau paraH patyuranyaH jAra iti yAvat / pUruSaH, pakSe para uttamaH puruSazca yA prAkArANAM pASANAdibhittInAM zaivalAdiveSTanAnAM ca prakarasya samUhasya antare madhye sthitimatI sthitizIlA rAjJaH cakravartibhUpateH padminI tallakSaNopetA patnI, pakSe rAjJaH candrasya padminI kamalinI "dvijarAjaH zazadharaH" iti kozoktadvijarAjazabdasya rAjetyekadezena grahaNam / athavA "somo vai rAjA brAhmaNAnAm" iti zrutezcandrasya rAjasaMjJA / candrodaye vikAsazAlinI kamalinItyarthaH / tasyAH saMnidhau samIpe niHzakaM nirbhayaM yathA tathA ciraM bahukAlaparyantaM nidrAti / aho ityAzcarye // 402 // evaM zleSagarbhitaM bhASaNaM zrutvA saMtuSTaH sannAha vizvAvasuH-zleSAvalambanA iti / ime 'zyAmottuGga-' ityAdinA pratipAditAH doSAH zleSAvalambanAH arthadva 1 niHzaGkaH'. 2 'dopAvahAH'. For Private And Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 122 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIraGganagarIpunanirUpya---- kSitibhRdbhirnijamauliSu dhRtapAdo virahitApakArI ca // induriva raGgabandhurdoSAbhAve vilokyate kiMtu // 403 // yadvA--- na vidhau zubharaGgalakSitAGge samudApyAyanakAriNIha dRSTe // kalayAmi kuraGgalakSitAGgaM kumudApyAyanakAriNaM vidhuM tam // 404 / / punaH saMcintya savismayam raGgezasevako yuktaM nAtarItiM bhajediti // citrametadasaGgIti vyapadezaM yadaznute // 405 // yAvahazabdAzrayAH, ata eva me mama roSa krodhaM Avahanti saMpAdayanti tathAbhUtAH roSotpAdakA iti yAvat / na bhavanti / pratyuta tarhi toSAvahAH saMtoSajanakA eva santIti nAhamatra tvaduktadUSaNeSu uttarayAmi, pratyuttaraM na dadAmi // 171 // kSitibhRdbhiriti / kSitimRdbhiH rAjabhiH parvataizca nijamauliSu khakIyamastakechu zikhareSu ca dhRtI pAdau caraNau yasya saH, pakSe dhRtAH pAdAH kiraNAH yasya saH iti ce, aviH parvataH merukharUpaH, sUryo vA "avayaH zaila-meSA'rkAH' ityamaraH / athavA viH pakSI garuDaH bhagavadvibhUtirUpaH "meruH zikhariNAmaham" "AdityAnAmahaM viSNujyotiSAM raviraMzumAn / " "vainateyo'smi pakSiNAm / " iti bhagavadgItAyAM bhagavataivoktatvAt / ahitAnAM zatrUNAM apakArI nAzakartA, pakSe virahiNAM priyajanaviyogayuktAnAM tApakArI saMtApajanakazca raGgabandhuH zrIraGganAthaH induriva candra iva, kiMtu doSANAM kAmakrodhAdInAM abhAve sati, doSAbhAve nizAbhAve ca vilokyate dRzyate // 403 // kiMca neti / zubhe kalyANaguNayukta raGge kSetre lakSitaM ajhaM mUrtiryasya tasmin , suSTha zobhanA atyantakalyANAvahA yA mut AnandaH tayA ApyAyanakAriNi sukhakAriNi iha kSetre, vidhau candre viSNau ca "vidhurviSNau candramasi" ityamaraH / dRSTe sati, punaH kutsitena ninditena raGgeNa lakSitaM aGgaM yasya saH taM kuraGgeNa mRgeNa ca lakSitaM cihnitaM aGgaM zarIraM yasya saH taM ca, kutsitayA mudA Anandena, kumudAnAM candravikAsikamalAnAM ca ApyAyanakAriNaM vikAsakAriNaM ca taM prasiddhaM vidhuM candaM na kalayAmi na pazyAmi // 404 // raGgezeti / raGgezasya zrIraGganAthasya uttamaraGgasya ca sevako bhaktaH Azritazca Artasya duHkhina: rItiM prakAraM na bhajet na seveta / nAtI nRtyasaMbandhinI rItiM ca bhajediti ca yuktaM yogyameva / kiM tu raGgezasevakaH asaGgI syAdibhogAsaktirahitaH iti vyapadezaM vyavahAraM aznute prApnoti iti yat , etadeva citramAzcaryam // 405 // 1 'pilokyate'. 2 'suhRdApyAyana'. 3 'vicintya'. For Private And Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 34 ] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 223 anyadaddhatamudbhUtamatra zrIraGgadhAmani // yacandrAbhikhyayApyeSA zobhate puSkariNyaho // 406 // samantAdavalokya sazlAghamraGgakSetramidaM rameziturabhivyaktisthalepvAdimam tIrtha saiva marudvadhA bhagavatI yAM toSTavIti zrutiH // sarvAtmA nagarasya cAsya jagatAM nirvAhako nAyako vAsazcediha labhyate jagati ko vaikuNThamutkaNThate ? // 407 // kR0-sArdhAGgIkAramso'yaM yadyapi hRdya eva viSayaH sAyantanendIvara zyAmAGgena sanAyakaH kRtatamobhaGgena raGgendunA / / bhrAntAH kiMtu caranti hanta pizunAH zAntAtmanAM tApadAH zrImanto yadudaJcanAdbata na khalvatrAsamatrAsate // 408 // kiMca anyaditi / atra zrIraGgasya bhagavataH dhAmani sthAne kSetre anyat uktA. ditarat adbhutamAzcarya udbhUtamutpannam / kiM tat yat eSA puSkariNI kamalinI candrasya abhilyayA nAmnA, kAntyA candrikayA cApi zobhate / tat adbhutamiti saMbandhaH 406 raGgakSetramiti / idaM raGgakSetraM rameziturlakSmIpaterviSNoH abhivyaktisthaleSu prakaTIbhAvasthAneSu madhye AdimaM prathamaM, vartata iti zeSaH / kiMca yAM nadIM zrutiH vedaH "imaM me gaGge yamune-' ityAdirUpA ityarthaH / toSTavIti puna:punarbhRzaM vA stauti, TuJ stutau' ityasmAddhAtoryaGlu ki laTi rUpam / saiva bhagavatI marudRdhA kAverI nadI atra tIrtha virajAbhidhaM prasiddham / asya ca nagarasya nAyako'dhipatistu jagatAM sarveSAM lokAnAM nirvAhako rakSitA, sarveSAM prANinAM AtmA antaryAmI, bhagavAn viSNurityarthaH / asti / tasmAt iha kSetre vAsaH satataM vasatiH labhyate prApyate cet jagati kaH puruSaH vaikuNThaM lokaM, gantumiti zeSaH / utkaNThate ? api tu na ko'pItyarthaH / / 407 // so'yamiti / sAyaM bhavAni sAyaMtanAni yAni indIvarANi nIlakamalAni teSAmiva zyAmaM aGgaM madhyabhAgazca yasya tena, kRtaH tamaso'jJAnasya andhakArasya ca bhaGgo yena tena, raGga kSetre induriva candra iva tena raGganAthena, pakSe raGgayuktena rAgayuktena indunA candreNa ca sanAyakaH sanAthaH nAyakena zRGgAriNA ca sahitaH saH prasiddhaH ayaM viSayo dezaH yadyapi hRdya eva manohara eva vartate, kiMtu tathApi bhrAntAH paradhanalubdhatvena anavasthitacittAH ata eva zAntaH AtmA cittaM yeSAM teSAM tApadAH saMtApajanakAH pizunAH khalA: "pizunau khala-sUcakau" ityamaraH / etAdRzazcorA ityarthaH / caranti paribhramanti / hanteti khede / yeSAM duSTAnAmudaJcanAt sarvataH saMcArAddhetoH For Private And Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 224 . vizvaguNAdarzacampU:- [zrIraGganagarIkiM bahunAnityaM kAJcanasindhumadhyaruciro niSkampasaMpannidhi rnistulyAmapi kAJcanazriyamuromadhye dadhAnaH svayam // bibhyatkiM pizunebhya eSa bahulaprAkArasaMveSTite zete dhAmani raGganAyaka iti khAkhyAmiha khyApayan // 409 // vi0-sakhe na jAtu zrImatAM hAniH, pratyuta tadveSTaNAM pizunAnAmeva bhavantyanAH // 17 // paravittajihIrSayA pravRttaH pizunastu khayameva nAzameti // sulabhaH zalabhasya kiM na dAhaH pRthudIpagrasanAya jRmbhitasya // 410 // alamanyaprasaGgena, tamevaM ca raGgezaM shriirnggdhaamaanmnusNddhaami||173|| atra kSetre zrImantaH saMpattimanto janAH atrAsaM bhayarahitaM yathA tathA na khalu Asate tiSThanti, na vasantItyarthaH / bateti khede // 408 // kiMca nityamiti / nityaM saMtataM kAJcanasindhoH suvarNasamudAyasya kAveryA nadyAzca madhye ruciraH sundaraH, tatra vasAna ityarthaH / ata eva niSkampAyAzcalanarahitAyAH zAzvatAyA ityarthaH / saMpadaH saMpatteH nidhiH, tata eva ca nistulyAM nirupamAM kAcanasya suvarNasya suvarNAlaMkArasyetyarthaH / zriyaM, pakSe kAMcana anivAcyaguNayuktAmityarthaH / zriyaM lakSmI ca uraso vakSasthalasya madhye madhyabhAge dadhAnaH dhArayan sannapi svayaM eSa bhagavAn pizunebhyaH khalebhyaH bibhyat kiM bhayaM prApnuvanivetyutprekSA / bahulAH aneke ye prAkArAH zilAdinirmitAH prAsAdabhittayaH taiH saMveSTite parito vRte dhAmani sthAne raGgasya etatkSetrasya vaGgasya ca nAyakaH patiH iti svasya AkhyAM nAma, corabhayAt varNanAyaka iti nAma niDhuvannityarthaH / iha pradeze khyApayan prakathayana prasiddhIkurvanniti yAvat / zete nilIya tiSThati nidrAtIti ca // 409 // sakha iti / jAtu kadAcidapi zrImatAM saMpattimatAM lakSmIvatAM ca pizunebhya iti zeSaH / na hAniH, pratyuta kiM tu tAn lakSmIvataH dviSanti te tadbheTArasteSAM pizunAnAmeva anarthAH zikSAdirUpAH bhavanti // 172 // etadeva savistaramAha-paravitteti / yastu pizunaH pareSAmanyeSAM vittasya dravyasya jihIrSayA hartumicchayA pravRttaH udyataH, saH khayameva nAzaM eti prApnoti / etadeva sadRSTAntamAha-pRthohitaH dIpasya grasanAya bhakSaNAya jRmbhitasya udyatasya zalabhasya kITavizeSasya dAho dahanaM bhasmIbhAva ityarthaH / sulabhaH na kim ? kiMtu sa eva sulabhaH nAnyat kimapIti bhAvaH // 410 // ata eva bhagavadanyakathAprasaGgo mAstviti sUcayannAha-alamiti / anyasya 1 vihasya, sakhe'. 2 'drohiNAM'. 3 'parameza'. For Private And Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - -varNanam 34 ] padArthacandrikATIkAsahitA / 225 savismayam saparyA viruddhAdapi prAptumISTe ___ samartho jagatyAM yato rAmacandrAt // araM-gAdhirAjoditaprauDhabhakte rapi prApa pUjAM sa raGgAdhirAjaH // 411 // athavA nAtra virodha iti samarthaye // 174 // kuvastuhAnAt sadvastusaMgrahI rAghavaH kSamam // hantA kuraGgarAjasya raGgarAjamapUjayat // 412 // punaH sabhaktiprakarSa bhagavantamuddizyazrutasuranutighoSe zatruSu sphItaroSe nihatavinatadoSe nityadAsyAbhilASe / lalitavapuSi zeSe labdhasaMpUrNatoSe paramapuruSa ! zeSe parvacandrAvizeSe // 413 // bhagavatkathetarasya prasaGgena avasareNa alaM paryAptaM, sa na kArya ityarthaH / kiMtu taM prasiddhameva ca zrIrale kSetre dhAma sthAnaM yasya taM raGgezaM bhagavantaM anusaMdadhAmi varNayAmi // 173 // saparyAmiti / jagatyAM pRthivyAM samarthaH saMpattimAna , kartumakartumityAdisAmarthyayuktazca viruddhAt zatrorapi viparItAcArAdapIti ca, saparyA pUjA, "pUjA namasyApacitiH saparyA" ityamaraH / prAptuM labdhaM ISTe samartho bhavati / yato yasmAt sa prasiddhaH rajAdhirAjaH bhagavAn araGgAdhirAje raGganAthabhagavaditarasmin , pakSe 'are' iti chedaH / aramatizayitaM gAdhirAje vizvAmitre ca uditA utpannA prauDhA pragalbhA bhatiryasya tasmAt rAmacandrAdapi pUjAM prApa svIkRtavAn / tasmAt iti saMbandhaH / zrIraGganAtho raghukuladaivatamiti hi purANaprasiddhiH // 411 // kiMca kuvastviti / rAghavaH kuvastUnAM kutsitavastUnAM hAnAt tyAgAt satAM uttamAnAM prazastAnAM vA "satye sAdhau vidyamAne prazaste'bhyahite ca sat" ityamaraH / vastUnAM saMgrahI svIkArakartA etat kSamaM yuktam / yataH kutsitasya nindyasya raGgarAjasya, kuraGgarAjasya mAyAmRgasya ca mArIcasyetyarthaH / hantA mArayitA rAghavaH imaM raGgarAja raGganAthaM apUjayat pUjitavAn // 412 // zruteti / zrutaH AkarNitaH surANAM devAnAM nutighoSaH stutighoSo yena tasmin zatruSu vairiSu sphItaH pravRddhaH roSaH krodho yasya tasmin , nihatAH vinAzitAH vinatAnAM namrANAM doSAH pApAni yena tasmin , nityaM dAsye bhagavaddAsakarmaNi abhilASa 1 'alaM gAdhi'. 2 'hantA'. 3 'zrita'. For Private And Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 226 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIraGganagarIbhagavan raGganAyaka ! bhavadIye sadasi bhASitumapi vayaM bibhImaH // 175 // tathAhikartR vyAkaraNasya vAmamitaradyasya pravakrIkSaNam _ bhASyaM vyAkaraNasya sAdhu vidadhe zayyA yadIyA punaH // yadvAho dvijazekharaH zrutimayo yasya snuSA bhAratI goSThayAM trasyati tasya te kavijano raGgeza ! kartuM stutim 414 punaraJjaliM baddhavA saprArthanamvaraguNagaNasImA vAridazyAmadhAmA satatamamararAmAsaMghasaMgItanAmA / / parihRtabhavadAmA bhAsitAkalpahemA mama kalayatu bhUmA maGgalaM raGgadhAmA // 415 // icchA yasya tasmin , labdhaH prAptaH saMpUrNastoSaH saMtoSo yena bhagavadRDhabhaktayetyarthaH / tasmin , lalitaM mRdu sundaraM vA vapuH zarIraM yasya tasmin , parvaNi paurNamAsyAM yazcandraH tasmAdavizeSe vizeSarahite tatsadRze ityarthaH / etAdRze zeSe anante, he. paramapuruSa bhagavan raGganAtha ! zeSe zayanaM karoSi // 413 // bhagavaniti / he bhagavan raGganAyaka ! bhavadIye tvatsaMbandhini sadasi sabhAyAM bhASituM vaktumapi vayaM vibhImaH bhayaM prApnumaH // 175 // bhayakAraNamevopapAdayati-karSiti / yasya bhagavataH vAmaM savyaM IkSaNaM netraM candrarUpamityarthaH / vyAkaraNasya cAndravyAkaraNasya kartR utpAdakaM, tathA itarat vAmAt bhinnaM dakSiNanetraM sUryarUpaM sauravyAkaraNazAstrasya pravakta praNeta, punazca yasya raGganAthabhagavataH iyaM yadIyA bhagavatsaMbandhinItyarthaH / zayyA zeSarUpA vyAkaraNasya pANinIyavyAkaraNazAstrasya bhASyaM mahAbhASyarUpaM vyAkhyAnaM sAdhu yathA tathA vidadhe cakAra, tathA yasya bhagavato vAho vAhanaM zrutimayo vedarUpaH dvijAnAM brAhmaNAnAM pakSiNAM ca zreSThaH garuDaH, yasya bhagavataH snuSA putrapatnI bhAratI sarasvatI, tasmAt he raGgeza raGganAtha bhagavan ! tasya etAdRzaguNaviziSTasya te tava goSTyA sabhAyAM kavijanaH kAvyakartRsamudAyaH stutiM stavaM kartuM trasyati bibheti // 414 // pUrvoktaguNaviziSTA devatA mama kalyANaM vidadhAtu iti manasi nidhAya prArthayate -varaguNeti / varANAM zreSThAnAM guNagaNAnAM guNasamudAyAnAM sImA maryAdA, vAridasya meghasyeva zyAmaM nIlavarNa dhAma deho yasya saH, "gRha-deha-tviT-prabhAvA dhAmAni" ityamaraH / satataM nirantaraM amararAmANAM devastrINAM saGghana samudAyena saMgItaM uttama 1 raGgacandra ! bhavadIyasaMmukhe'. 2 'vakta'. 3 'nuti'. For Private And Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 34 ] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - padArthacandrikATIkAsahitA / anyato vIkSya sazlAgham- svAminIM staumi nIlAbjamada mocanalocanAm || aGganAM raGganAthaisya dIptiM mUrtimatImiva // 416 // devImuddizyamohonmUlanamUlikA bhavajuSAM mokSAdhvaniHzreNikA, ceta. zuddhividhAna siddhagulikA cintAtamazcandrikA || vidyAvibhramasaurikAsi kamale ! viSNoruromAlikA mAtastvaM mama pArijAtalatikA modAmbudhervIcikA // 417 // kR0 - kAntyeva hanta vRttyA'pi kamalAmapi caJcalAm // aziSTeSveva rajyantImabhiSTauti kathaM budhaH // 498 // * 227 prakAreNa gAnena varNitaM nAma yasya saH parihRtaM nivAritaM bhavasya saMsArasaMbandhi dAma bandhanapAzo yena saH, samasta saMsArabandhanocchedaka ityarthaH / bhAsitaM prakAzitaM AkalpAnAM bhUSaNAnAM hema suvarNa yasya saH, raGge raGgakSetre dhAma sthAnaM yasya saH bhUmA mahAtmA bhagavAn raGganAthaH, mama matsaMbandhi maGgalaM kalyANaM kalayatu karotu // 415 // evaM bhagavantaM raGganAthaM stutvA tatpatnIM bhagavatIM mahAlakSmIM stauti - svAminImiti / nIlAbjasya nIlakamalasya madamocane saundaryagarvanivAraNe locane netre yasyAH sA tAM mUrtimatIM pratyakSazarIradhAriNIM dIptiM kAntimiva sthitAM khAminIM sarvajanAnAmIzvarI, raGganAthasya bhagavataH aGganAM patnIM lakSmIM staumi vakSyamANaprakAreNa stutiM karomi // 416 // mohonmUlaneti / bho mAtaH sakalalokajanani ! kamale mahAlakSmi ! tvaM bhavajuSAM saMsAriNAM mohasyAjJAnasya unmUlane nirmUlane mUlikA mUlI, ata eva mokSAdhvanaH mokSamArgasya niHzreNikA adhirohaNI, cetasaH antaHkaraNasya zuddhividhAne pavitrIkaraNe siddhagulikA siddhaguTikA, cintArUpasya tamasaH andhakArasya candrikA candrakAntiH, vidyAvibhramasya vidyAkrIDAyAH sArikA, viSNorbhagavataH uromAlikA vakSaHsthalamAlA, mama pArijAtalatikA kalpavallI, ata eva modAmbudherAnandasamudrasya vIcikA laharI ca asi / etadeva kriyApadaM pUrvavizeSaNeSvapi yojyam // 417 // | evaM lakSmIvarNanamAkarNya capalatvarUpaM doSaM tasyAmudbhAvya kRzAnuH prAha-kAntyeveti / hanteti khede / kAntyA prabhayeva vRttyA sthityA svabhAvena cApi caJcalAM capalAM vidyutaM cApi, kiMca aziSTeSveva asabhyeSveva rajyantIM ramamANAM kamalAM lakSmImapi budhaH paNDitaH kathamabhiSTauti prazaMsati ? api tu naiva stautItyarthaH / "upasargAt sunoti --" ityAdinA Satvam // 418 // 1 'saprazrayam'. 2 'naumi ' 3 'raGgadhAmno'sya' 4 'guTikA' 5 ' zAlikA ' 6 'kamalAmati', For Private And Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 228 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIraGganagarI tathAhiprAparyamadhiSThitopi mRdulaM pAlAzazayyAmapi prAyaH prArthayate kadannamiva yaH kSIrodanaM bhuktavAn // prAznAtyeSa kaduSNikAmamRtavat prAgauptapItAmbaraH kanyAM yAcati bhRtyati kSitipatirlakSmIkaTAkSAtyaye // 419 // anyaccAvadheyamdAtubhari ya eSa vAraNamagAttadvAryaho vAraNam pazyAmyadya cirAdazeta bhuvi yo bhUstasya zete bhuje // nAhArAnapi lebhire yadabalA hArAnamUstatpriyA vindante kamalAhagUrmibhiraho ninne bhavatyunnatiH // 420 // lakSmyAzcaJcalatvameva tAvatsavistRtamAha-prAgiti / yaH kSitipatiH pRthvIpatI rAjA, prAk lakSmyAH kRpAkaTAkSasamaye mRdulaM mRdutaraM paryata adhiSTitaH ArUDho'pi san , lakSmyAH kaTAkSasya netrApAGgadarzanasya atyaye nAze sati lakSmIprasAdAbhAve ityarthaH / etadevAgreSvapi vAkyeSu yojyam / palAzAnAM parNAnAmiyaM pAlAzI tAM parNanirmitAmityarthaH / zayyAmapi prAyaH prArthayate vAJchati / tathA yaH prAk kSIrIdanaM dugdhayuktaM bhojanaM bhuktavAn bubhoja, saH eSaH kaSNikAM kutsitAM yavAgU amRtavat prakarSaNa anAti bhunakti / tathA yaH prAk AptaM parihitaM pItaM kauzeyaM ambaraM vastraM yena saH tathAbhUtaH AsIt , sa eva kanthAM bahuvastrakhaNDaracitAM yAcati, ata eva mRtyati dAsavadAcarati ca // 419 // kiMca dAturiti / yaH eSaH yAcakaH dAtuH udAradhanikasya dvAri dvAradeze vAraNaM nivAraNaM antargamananiSedhaM agAt prAptavAn , tasya yAcakasya dvAri vAraNaM nivAraNaM, gajaM vA pazyAmi avalokayAmi / aho ityAzcarye / tathA yaH cirAt bahukAlaparyantaM bhuvi kevalabhUmAveva azeta zayanaM karoti sma, tasyaiva bhuje bAhI adya bhUH pRthvI zete / bhujabalAt bhuvaM labdhavAnityarthaH / tathA yasya daridrasya avalAH striyaH AhArAn bhojanAnyapi na lebhire na prAptavatyaH, tasya daridrasya priyAH amUH striyaH hArAn muktAphalamaNiracitAn vindante prApnuvanti / tasmAt kamalAyA lakSmyAH dRzaH dRSTaya eva UrmayaH taraGgAstaihetubhiH nimne nIce'pi unnatiH uccatA saMpattyAdineti bhAvaH / bhavati // 420 // 1 maNimaya'. 2 'dRSTavAn'. 3 'prAgAtta'. 4 'kanyAM yAcati ca kSiteradhipatilakSmI'. 5 'bhRtyavat'. 6 nino bhavatyunnataH'. For Private And Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 34] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| idaM ca punarboddhavyam- (zriyamuddizya-) hantubandhujanAn dhanArthamanaghAn gantuH parastrIzatam ranturjantuvihiMsakaiH saha janaiH saMtuSyato vaJcanaiH / / vaktustIkSNamayuktameva vacanaM pakturmitaM caudanam nityaM nRtyasi mandireSu kamale ! katyaM tavaitanmatam // 421 // anyaccayeSAmanyakalatradarzanakalAvyutpattizUnye dRzau mUDhaM hRcca pairArthacintanavidhau mithyAnabhijJaM mukham // aprajJAtapazUnbubhukSitazizUnabhrodakaistAmyata steSAM lakSmi gRhAn dRzI ca bhayabhIteveha nAvekSase // 422 // api ca hanturiti / he kamale lakSmi ! dhanArthaM dravyAthai anaghAnU niraparAdhAna bandhujanAn hantuH, parastrINAM zataM, anekaparastrIrityarthaH / gantuH upabhogArtha gacchataH, jantuvihiMsakaiH prANivadhakartRbhiH janaiH saha rantuH vihArazIlasya, vaJcanaiH parapratAraNaiH saMtuSyataH, kiMca ayuktaM sabhyajanAnAmayogya tIkSNaM kaThoraM ca vacanaM bhASaNaM vaktuH, mitaM strodarapUrtimAtrameva odanamanaM ca paktaH, "AtmArtha pAcayenAnaM' ityAdizAstrAt AtmaparyAptimAtrAnnapacanamayuktamiti bhAvaH / etAdRzajanasya mandireSu gRheSu nityaM nRtyasi / etat tava mataM vasaM kuta utpannam ? nAnyataH kuto'pi tu tvatta evotpannamityarthaH // 421 // atha ye tAvat sadAcaraNatatparAsteSAM gRhe naiva tiSThasIti vadan lakSmI dUSayatiyeSAmiti / yeSAM nirmalamAnasAnAM janAnAM dRzau locane anyakalatrANAmanyastrINAM darzanarUpA yA kalA tasyAH vyutpattiAnaM tena zUnye rahite, kadApi parastrIdarzanavarjite ityarthaH / tathA yeSAM, idameva sarvatrAgrimavAkyeSu yojyam , hRt hRdayaM ca parArthacintanavidhau anyadravyagrahaNavicArakaraNe mUDhaM, sarvadA satkAryaparatayA paradravyApahArAdyasatkarmavicArazUnyamityarthaH / kvacit 'parArticintanavidhau' iti pAThaH / tatpakSe parapIDAkaraNavicArarahitamityarthaH / tathA mukhaM mithyAnabhijJa asatyabhASaNarahitaM, sarvadA satyabhASaNaparamevetyarthaH / teSAM janAnAM aprajJAtAH kadApyadRSTAH pazavo gomahiSyAdayo yeSu tAn , bubhukSitAH kSudhitAH zizavo bAlAH yeSu tAn , abhrodakaiH varSAkAlikameghajalaiH tAmyataH samyak jalavAraNAbhAvAt duHkhapradAMzca gRhAn prati he lakSmi ! iha bhayabhIteva dRzA na avekSase naiva pazyasi / sadAcArasadvidyAdisaMpannAna janAn satataM dAridyAvasthAyAmeva vartayasItyarthaH // 422 // 1 'kRtyaM'. 2 'kathA'. 3 'parAti'. 4 'dRzA bhavasarinnAveha'. For Private And Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 230 vizvaguNAdarzacampU: [ zrIraGganagarI |-- vizvA0 - sakhe ! mAnasakhedajananI taveyaM vANI / yato duHzIleSu dRzyamAnAH sAdhujanAnupayuktAH saMpadAbhAsAH, pratyuta mRtyutaraNakAraNabhuvanajananIkRpAkaTAkSavaidhuryanibandhanA eva / uktaM hi guNahAnerudadhiduhitRvaimukhyanibandhanatvamucitajJena kenacidviduSA // 176 // C sadyo vaiguNyamAyAnti zIlAdyAH sakalA guNAH // parAGmukhI jagaddhAtri! yasya tvaM viSNuvallabhe ! // 423 // ' iti / sakha iti / he sakhe mitra ! mAnasasya manasaH khedajananI tava iyaM 'kAntyeva inta--' ityArabhya ----nAvekSase' ityantA vANI / yato yasmAt kAraNAt duHzIleSu duSTasvabhAvAcAreSu janeSu dRzyamAnAH saMpadaH dravyAdisamRddheH AbhAsAH, na tu satyAH, cirakAlasthAyitvAbhAvAt / ata eva sAdhujanAnAM anupayuktAH pratyuta vicAre kRte tu mRtyoH janma-maraNAdiparaMparAyuktasya saMsArasya taraNe pAragamane kAraNarUpA ye bhuvanajananyA lakSmyAH kRpAkaTAkSAH teSAM vaidhurya zUnyatvaM nibandhanaM prayojakaM yeSAM tathAbhUtA eva / sadAcAra - sadvidyAdisaMpannasajjanAnAM janmamaraNAdirAhitya-cirasukhasthAyitvAdidarzanAt tadviruddhAcArANAM ca dhanAdisaMpannatve'pi punaH punarjanma-maraNa- durgatiprApaNAdizravaNAcca / uktArthe vidvatsaMmatimAha - uktaM hIti / guNAnAM dayA- dAkSiNyAdInAM hAneH udadhiduhituH kSIrasAgarakanyakAyAH lakSmyAH vaimukhyaM parAGmukhatvameva nibandhanaM prayojakaM yasya tasya bhAvastatvaM kenacit ucitaM lakSmIkaTAkSasya bhavasAgaramocanameva satyaM phalamiti yogyaM jAnAtIti tajjajJastena viduSA paNDitena / uktaM hi kathitameva / kvacit 'namucidviSA' iti pAThaH / tatpakSe indreNetyarthaH / imameva pAThamanusRtyAgrimapaye ' iyaM hi ( 'sadyo vaiguNyamAyAnti' ityAdirUpA ) indrAyairAvatArUDhAya rAjopahArakAraNIbhUtA kenacit svasmai samarpitA puSpamAlA sahajamanyunA durvAsasA madhyemArgameva dattA | zazva tAM gRhItvA gajendragaNDasthalopari nikSiptavAn / sa cairAvatastAM puSkareNa gRhItvA chinnAmakarot / taddRSTvA paramakopano munirAda indrAya ' tvatpAliteSu bhuvaneSu lakSmIrna vatsyati' iti zApamadAt / tatazca sarvatra lakSmIprAdurbhAvAbhAve yajJAdisaMpattyabhAve ca devAnAM havirbhAgAdyaprAptyA cintAviSTatayA brahmAdikRtastavana saMtuSTAyA lakSmyAH sarvalo - kahitAva prAdurbhAve zakakRta lakSmIprazaMsArUpA prAsaGgikI uktiH viSNupurANe dRzyate / ' iti TippaNI mudritapustake dRzyate // 176 // tAmevoktiM darzayati-sadya iti / he viSNuvallabhe viSNupriye, jagaddhAtri jaganmAtaH ! tvaM yasya puruSasya parAGmukhI bhavasi tasya zIlaM sadvRttaM AdyaM mukhyaM yeSAM te guNAH sadAcaraNaparopakArAdayaH sakalA api sadyaH sapadyeva viguNAnAM doSANAM bhAvaH vaiguNyaM doSarUpatvaM yAnti prApnuvanti // 423 // 1 'namucidviSA'. For Private And Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 34] padArthacandrikATIkAsahitA / 231 tatazca saMpattiH kiMpacAnAnAM saMprAptA kApathena yA // narakAnubhavodako na sA lakSmyAH kRpAphalam // 424 // tathAhidhanyaMmanyatayA tRNIkRtabudhA dharmeSu durmedhasaH sevstAmasapuNyalezavilasatsaMpallavAH pallavAH // pazyAsUnapahAya paJcaSadinAnyAkalpamalpA ime ___ bhokSyante bata yAtanA bahuvidhAH kArtAntagartAntare // 425 // yacca bhaNitaM bhavatA tatrabhavataH ziSTAn lakSmIna vIkSata iti tadajJAnopabRMhitameva / yataH sAdhujanebhyo muktyaizvaryaparyantanirantarabhagava saMpattiriti / kiMpacAnAnAM kRpaNAnAM "kadarye kRpaNa-kSudra-kiMpacAna-mitaM. pcaaH|" ityamaraH / saMpattiH yA kApathena kutsitamArgeNa prAptA, sA narakAnubhava: udarkaH uttaraM phalaM yasyAH sA tathAbhUtA / ata eva sA lakSmyAH kRpAphalaM na bhavati / nahi khalu lokamAtuH kRpArasAIcittAyA lakSmyAH prasAdena durgatyudarkANi phalAni bhavantIti bhAvaH // 424 // narakAnubhavodakatvameva prapaJcayati-dhanyaMmanyatayeti / AtmAnaM dhanyaM manyante te dhanyamanyAsteSAM bhAvo dhanyaMmanyatA tayA hetunA tRNIkRtAstRNavattucchIkRtA budhAH paNDitA yaiste tathAbhUtAH ata eva durmedhaso duSTabuddhayaH, dharmeSu seAH dharmanibandhanAnyasahamAnA ityarthaH / pallavAH paradArAsaktAH jArAH "pallavaH kisale bale / viTape vistare'laktarAge shRnggaar-ssinggyoH|" iti kozaH / alpAH kSudrAH paJcaSadinAni paJcaSadinaparyantamityarthaH / "bahuvrIhau saMkhyeye-" ityAdinA Daci TilopaH / tAmasaH tamo. guNaprabhavaH yaH puNyasya leza: aMzaH tena vilasan saMpadaH dhanAdisaMpatteH lavo lezo yeSAM te tathoktAH ime janAH ante asUna prANAnapahAya tyaktvA AkalpaM kalpaparyantaM bahuvidhAH yAtanAH tIvanarakavedanAH kRtAntasya yamasya ayaM kArtAntaH sa cAsau gartaH narakarUpaH tasya antare madhye bhokSyante; pazya / bateti khede // 425 // etAvatA 'dAturi ya eSa-' ityAdinA 'hantubandhujanAn-' ityAdinA coktaM dRSaNaM.parihatya ' yeSAmanyakalatradarzana-' ityAdinoktaM dUSaNaM parihartumAhayazceti / yacca tatrabhavataH pUjyAn ziSTAn janAn prati lakSmIrna vIkSate nAvalo 1 'lakSmIkRpA'. 2 paJca'. 3 'paJcaSadinairAkalpakalpA'. 4'vindate'. 5 'ajJAnopazamavajJAtumevAIm'. For Private And Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 232 vizvaguNAdarzacampU: [ zrIraGganagarI dbhaktisaMpadaM pradatte dUrApAstamArAmayavikArA vArAziduhiturudArakaTAkSasA dhusudhAdhArA // 977 // saMbhogArambhajRmbhanmadakitavaparIrambhasampIDyamAnaprauDhastrIratnahAraprazithila guNavadbhaGgurAH sampadoghAH // sAdhUnAM mA sma bhUvansurapuranirasIkArakSaM hi loke bhokSyante mokSamante sthiraniravadhikA nandadhArAtmakaM te // 426 // kiMca lakSmIkaTAkSapUraH sa jayati yadupacayatAratamyena // narasurapazuprajAnAM patayaH syurhanta jantavaH ke'pi // 427 // yati iti bhaNitaM ' yeSAmanyakalatra - ' ityAdinA pratipAditaM tadajJAnena tattva - to'vabodhAbhAvena upabRMhitamupavRddhameva / yato hetoH vArAziduhituH samudrakanyAyA lakSmyAH dUraM apAstastyaktaH mAraH kAma eva Amayo rogastasya vikAro yayA sA udArA mokSaparyantAnantasukhapradatvAnmahAnto ye kaTAkSAstadrUpA yA sAdhvI uttamA sudhAdhArA amRtasaMpAtaH muktyaizvarya mokSarUpA bhUtiH paryante avasAne yasyAstAdRzIM nirantarAM avicchinnAM bhagavati viSNau bhaktisaMpadaM pradatte pradadAti // 177 // , 'dUrApAstamArAmayavikArA' iti yalakSmIkaTAkSANAmudAratvamuktaM tadeva sahetukamupapAdayati-saMbhogeti / saMbhogasya suratasukhasya Arambhe jRmbhantaH udyantaH madayuktAzca ye kitavA dhUrtAsteSAM parIrambheNAzleSeNa saMpIDyamAnAH prauDhastrINAM tarustrINAM ratnahArANAM prazithilA atizayazithilA ye guNAH sUtrANi tadvat bhaGgurA vinAzinaH kSaNamAtranazvarA ityarthaH / saMpadAM oghAH samUhAH sAdhUnAM satataparopakAratatparANAM sajjanAnAM mA sma bhUvan mA bhavantu, etAdRzanazvarasaMpadAM naiva teSAmapekSeti bhAvaH / hi yasmAt kAraNAt loke te sAdhavaH surapurasya svargasya nirasIkAre nIrasIkaraNe tucchIkaraNe ityarthaH / dakSaM samartha, tasyApyanityatvAt / taduktaM bhagavataiva - " traividyA mAM somapAH pUtapApA yajJairiSTrA svargatiM prArthayante / te puNyamAsAdya surendralokamaznanti divyAn divi devabhogAn // te taM bhuktvA svargalokaM vizAlaM kSINe puNye martyalokaM vizanti / " iti / zrutirapi - " tadyatheha karmajito lokaH kSIyate evamevAmutra puNyajito lokaH kSIyate' iti / kiM tarhi sthirasukhaM yatsAdhubhirupabhujyate ityAkAGkSAyAmAha - sthirA kAlatraye'pyanazvarA ata eva niravadhikA niHsImAca anuttametyarthaH / Anandasya dhAraiva AtmA svarUpaM yasya taM mokSaM mukti ante dehAvasAne bhokSyante // 426 // lakSmIti / saH pUrvoktarItyA prasiddhaH lakSmyAH bhagavatyAH kaTAkSANAM pUraH ati 1 'saMpradatte dUrApAstatamomayavikArA vArAziduhiturudArAH kaTAkSAH sAdhusudhAdhArAH '. 2 'nirayIkAra' 3 'dakSA'; 'dakSo. ' For Private And Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org watering Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 34] padArthacandrikATIkAsahitA / 233 ku0 - kamalAkaTAkSAtizayo vibhavopacaya heturiti nopapadyate / yatastadalpIyastvameva sampadutkarSasampAdakam // 178 // tathAhi gajazivikAturagAH syurnarasya tanvyA dRzA harestanvyAH || tadbhUni bhavati vAho nIrada ukSA ca hanta pakSI ca // 428 // vi0 - vihasya - IdRzImutkarSapizunA maravindAlayAyA nindAmabhinandAmi // 179 // kiM darpadAyakadhanopacayapramattaiH kandarpasAya kahataiH kSitipairiheti // santaH purandaranutaM tvaravindanAbherantaHpuraM tadavanAvanucintayanti // 429 // : zayaH jayati sarvotkarSeNa vartate / kathaMbhUtaH saH / yasya kaTAkSapUrasya upacayo vRddhiH tasya tAratamyena nyUnAdhikabhAvena hetunA ke'pi pUrva hInadazApanA api jantavaH prANinaH narANAM manuSyANAM surANAM devAnAM narasurANAM brAhmaNAnAM vA pazUnAM sarvajIvAnAM gomahiSyAdInAM ca prajAnAM ca patayaH pAlakAH khAminazca hantetyAnande / nRpati indra- rudra-brahmANo vA syuH // 427 // kamaleti / kamalAkAkANAM lakSmIkaTAkSANAmatizayo vibhavasyaizvaryasya upacayahetuvRddhikAraNamiti nopapadyate naiva yujyate / yataH kAraNAt teSAM lakSmIkaTAkSANAmalpIyastvameva atyalpatvameva saMpadaH saMpatteH utkarSasaMpAdakaM bhavati // 178 // tadevopapAdayati- gajazibiketi / hareH viSNostanvyAH kAntAyAH lakSmyAH tanvyA alpayaiva dRzA kaTAkSarUpayA narasya gajA hastinazca zibikA AndolikAzca turagA azvAzca te syuH bhavanti / teSAM lakSmIkaTAkSANAM bhUmni atizaye sati krameNa nIrado meghaH vAho vAhanaM bhavati / etadeva padadvayamapi yojyam / anena cendrasvarUpamuktam / ukSA vRSabhazca, anena zivakharUpaM, pakSI garuDazca, etena viSNusvarUpaM voktam / etadyathottaramAdhikye jJeyam / hantetyAnande // 428 // IzImiti / IdRzIM zabdamAtra virodhadarzinIM vastutastattvArthapratipAdinIM ata evotkarSasyAtizayasya pizunAM sUcakAM aravindAlayAyAH padmAlayAyAH lakSmyAH nindAmapyabhinandAmi mudAnumanye // 179 // yataH sajjanAH kSaNabhaGguratvaM laukikarAjyAdyaizvaryasyAlocya mokSamArgamevAnusarantItyAha- kimiti / darpadAyakaH garvasaMpAdako yo dhanasya dravyasyopacayo vRddhiH tena pramattaiH sadasadvivekazUnyaiH kevalaM kandarpasya madanasya sAyakaiH bANaiH karaNaiH hataiH, satataM kAmAsa kairityarthaH / kSitipai rAjabhiH iha loke kiM kartavyamasti ? ityAlocya santaH puraMdareNendreNApi nutaM stutaM aravindaM kamalaM nAbhau yasya tasya viSNoH tat 1 'hRtaiH', For Private And Personal Use Only , Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 234 vizvaguNAdarzacampU:- [ zrIraGganagarIpunaranudhyAya sAJjalibandhammAtaste madhusUdanapraNayini ! prAtaH sarojacchaTA muSTImuSTivicakSaNe zubhaguNe dRSTI namaskurmahe / / aSTAbhiH kila dRSTibhizca tirsebhirjuSTAH sahasreNa vA devA dvAdazabhizca yadviSayatAmevArthayante kSaNam // 430 // ityanyato vIkSya sAmodamuparipunigrahapaivigrahadivaukazcakravRtazakramadavikramanihantA // modarasamAdarasameta iha pUrNaH prakSipatu pakSipatirakSiyugale me // 431 // kR0--kiM varNayasi suparNamamumatikrAntamaryAdam ? // 180 // zAzvatasukhapradatvena prasiddha, turavadhAraNArthakaH / antaHpuraM strI lakSmI, avanau pRthivyAM anucintayanti dhyAyanti // 429 // mAtariti / he madhusUdanasya viSNoH praNayini, mAtaH lakSmi ! te tava prAtaH prAtaHkAle sarojAnAM kamalAnAM chaTA samUhaH tayA muSTImuSTi muSTibhyAM muSTibhyAM prahRtya pravRttaM yuddhaM tasmin " ic karmavyatihAre" iti samAsAnta icpratyayaH / vicakSaNe kuzale, kamalazobhAmapi tucchIkurvantyAvityarthaH / zubhaguNe kalyANaguNayukte dRSTI nama. skurmahe / kiMvA dRSTyoretAvanmAhAtmyaM yatte namaskaroSi iti cedAha-yayodRSTyoH viSayatAM gocaratA, aSTAbhiraSTasaMkhyAkAbhiH dRSTibhiH, anena caturmukhabrahmAvabodhaH, tisRbhizca dRSTibhiH, anena tryambakasya zivasya prahaNaM, sahasreNa dRSTibhiH sahasrasaMkhyAkalocanairityarthaH / anenendraH, dvAdazabhirdRSTibhizca anena SaDAnanazcoktaH, juSTA yuktA devAH kSaNaM kSaNamAtramapi arthayante yAcanta eva // 430 // upreti / ugrANAmapi ripUNAM zatrUNAM nigrahaH parAbhavo yasmAt tAdRzaH yaH pavirvajaM tasya prahaHkhIkAro yasyAsti tAdRzo divaukasAM devAnAM cakreNa samUhena vRto yaH zaka indrastasya madasya garvasya vikramasya parAkramasya ca, madakaro garvotpAdako yo vikrama iti vA tasya nihantA vinAzayitA / amRtAharaNasamaye ityarthaH ata eva pUrNaH sakalaguNaiH paripUrNaH AdareNa premNA sametaH yuktaH pakSipatirgaruDaH iha me akSiyugale netrayugme modarasamAnandarasaM prakSipatu yojytu| induvadanA vRttam " induvadanA bha-ja-sa-naiH saguruyugmaiH" iti vRttaratnAkare tallakSaNAt // 431 // kimiti / atikrAntA ullacitA maryAdA sthitiyena tamamuM suparNa garuDaM kiM kutaH kAraNAt varNayasi ? // 18 // 1 devImuddizya'. i0 a0 2 'catasRmi'. 3 'davigraha'. 4 'pUrNa'. 5 prakSipati'. For Private And Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 34] tathAhi www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padArthacandrikATIkAsahitA / 235 adhigatanigamAGgo'pi dvijarAjo'pyacyutaM dadhAno'pi // nijagAra ? kathaMkAraM niHzaGkaM bhillapallikAM garuDaH // 432 // vi0 - pakSirAjasya bhillapallInigaraNena sAdhujanAnugrahAsAdhujananigrahasAmarthya sadasadvivecanacAturye ca vyaJjitametatkathaM bhUSaNameva dUSayasi ! // 181 // zRNu garuDa garla kamapi kilbiSAvilaM khalabhillajAlaimuSitaM tadantare // nirajIgala nnijagalA dilAsuraM bhavataH prapannamiva pannagezayaH // 433 // hanta zakuntapurandarasyAsya khacchandavihArAvasareSvapyabhaGgurameva khAmikaiGkaryam // 182 // atikAntamaryAdatvamevAha-adhigateti / adhigatAni jJAtAni nigamA vedAzca aGgAni zikSA-vyAkaraNAdIni ca yena, adhigatAni prAptAni nigamamayAnyaGgAni hastapAdAdyavayavA yeneti vA, tathAbhUto'pi dvijAnAM brAhmaNAnAM pakSiNAM ca rAjA zreSThaH adhipatizvApi, acyutaM viSNuM dadhAno'pi dhArayan sannapi garuDaH bhillapalliko bhilla godhikAM, hiraNyapurAbhidhaM zabaragrAmaM ceti bhAvadarpaNakAraH / niHzaGkaM bhayarahitaM yathA tathA kathaMkAraM kathaM nijagAra bhakSitavAn / etadevAtikrAntamaryAdatva * mityarthaH // 432 - pakSirAjasyeti / bhillapallayAH nigaraNena bhakSaNena sAdhujaneSu anugrahaH kRpA ca asAdhujaneSu duSTajaneSu ca nigrahaH zikSA ca tayoH sAmarthya, tata eva ca sadasatoH satyAsatyayoH vivecane cAturyaM naipuNyaM ca pakSirAjasya garuDasya vyaJjitaM prakaTIbhUtaM, etacca bhUSaNameva tat tvaM kathaM dUSayasi ! // 181 // garuDa iti / garuDa: kamapi kilbiSaiH pApaiH AvilaM malinaM dUSitamityarthaH / khalabhillAnAM duSTazabarANAM jAlaM samUhaM gilan bhakSayan san tasya bhillasamUhasya antare madhye uSitaM sthitaM nijagalAt svakaNThAt ilAsuraM bhUsuraM brAhmaNamityarthaH / bhavataH saMsArAt prapannaM zaraNAgataM bhaktaM pannage zeSe zete'sau pannagezayaH viSNuriva nirajIgalat bahirniHsAritavAn / anena tasya duSTeSveva nigraho dyotitaH // 433 // hanteti / zakuntAnAM pakSiNAM puraMdarasya indrasya pakSizreSThasyetyarthaH / " zakunta- pakSi-zakuni -" ityamaraH / asya garuDasya svacchandAH svatantrA ye vihArAH krIDAH teSAM avasareSu samayeSvapi svAmino bhagavato viSNoH kaiGkarya dAsyaM abhaDarameva vicchedarahitameva / vartata iti zeSaH // 182 // 1 'nigaraNe', 2 ' vijRmbhitaM' 3 ' dUSayati bhavAn' 4 'giran' 5 ' bhilajAta'. * For Private And Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 236 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIraGganagarI - yataHkhajyeSThapreryaharyAzritarathaghRNimanmaNDalasthAcyutApyam sanmArga pakSavAtodgatadharaNirajazchannametajjavena // kallolairullasadbhiH pracalajalanidheH kSAlayanpUrNadarNaH preDaDDiNDIrakhaNDacchalakusumakulaimaNDayatyaNDajendraH // 434 // punarabhidhyAyanyadvIkSA dhairyarakSAM kila pulakabhRtAM dhAvatAM daivatAnAm __ sevAsaMmardakAle girizaphaNigaNAdvibhyatAmabhyatAnIt / / so'yaM gAGgeyapRthvIdharavarazikharacchAyadAyA~dakAya zchindanvRndaM ripUNAM kalayatu kuzalaM chAndaso naH shkuntH||435|| svajyeSTheti / aNDajendraH pakSIndraH garuDaH pakSayoH patrayorvAtena udgataM Urdhva gataM yaddharaNyAH pRthvyAH rajastena channaM AcchAditaM khasya jyeSThena jyeSThabhrAtrA aru. Nena preryAH preraNIyAH ye harayo'zvAH "yamA'nilendracandrAkaviSNusiMhAMzuvAji. Su / zukAhi-kapi-bhekeSu harirnA kapile triSu / " ityamaraH / tairAzrito ratho yasya sa cAsau ghRNimAna kiraNavAn sUryazca tasya maNDale tiSThatIti tatsthaH yaH acyuto viSNuH tena ApyaM prApyaM ata eva sanmArgamuttamAdhvAnamAkAzaM ca etasya pakSavAtasya javena vegena pracalaH prakarSaNa caJcala: yaH jalanidhiH samudraH tasya ullasadbhiH udbha. yamAnaiH kallolaiH mahAtaraGgaiH kSAlayan san , ghUrNataH kSubhyataH arNasaH samudrodakAt prekSanti nirgacchanti yAni DiNDIrasya phenasya khaNDAni zakalAni teSAM chalaM vyAjo yeSAM tathAbhUtAni yAni kusumakulAni puSpavRndAni taiH maNDayati bhUSayati c||434|| yadvIkSeti / sevAyAM bhagavatpUjAyAM yaH saMmardaH yugapadekatra bahujanAnAM samAgamaH tatkAle girizasya zaMkarasya phaNigaNAt sarpasamudAyAt bibhyatAM ata eva pulakabhRtAM bhayAdromAJcayuktAnAM ata eva ca dhAvatAM palAyamAnAnAM daivatAnAM devAnAM yasya garuDasya vIkSA darzana dhairyeNa rakSA rakSaNaM abhyatAnIt vistArayAmAsa cakA. reti yAvat / kila nizcayena / gAGgeyapRthvIdharasya suvarNaparvatasya meroH varazikharANAM uttamazRGgANAM chAyA iti varazikharacchAyaM "chAyA bAhulye' iti napuMsakatvam / tasya dAyAdaH bhAgaharaH kAyaH zarIraM yasya saH, meruzikharavat varNakAntirityarthaH / saH ayaM chAndasaH vedapratipAdyaH zakuntaH pakSI garuDaH no'smAkaM ripUNAM zatrUNAM vRndaM samUhaM chindan vinAzayan san kuzalaM kalyANaM kalayatu krotu||435|| 1 ruLaladbhiH'. 2 yAcatAm'. 3 cchAyasacchAyakAyo bhindan'. For Private And Personal Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 34 ] punaH savismayam-- www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padArthacandrikATIkAsahitA / 237 nagarUpamupaiti yuktamaGgIkRtazAkho'pi suparNa unnato'pi // vinataikavidheya eSa citraM sthiramAmodamagInmadhorvipakSAt // 436 // atha sarvataH purIM nirIkSya sAJjalibandham -- zrIvallabhadAsebhyaH zrIraGgakSetranityavosebhyaH // truTitabhavatrAsebhyo namo'stu kRtaziSyadhIvikAsebhyaH / / 437 // kR0 - sakhe! sarvAnetatpuravAstavyAnmA sma bhavAnnamaskArSIt // 183 // nibirIsaguNastomairharidAsairalaMkRte // aTTazUlAH katipaye paTTane'sminpratiSThitAH // 438 // nageti / aGgIkRtAH svIkRtAH zAkhAH ziphAH RgvedAdizAkhAzca yena saH tathAbhUto'pi ata eva unnataH ucco'pi suSThu parNAni palAzAni pakSAzca yasya saH garuDaH nagasya vRkSasya meruparvatasya ca rUpaM sAmyaM upaiti prApnotIti tu yuktaM yogyameva / paraMtu eSaH vinatAnAM namrANAM vinatAbhidhAyAH svamAtuzva ekaH advitIyaH vidheyaH vacanagrAhI AjJAdhAraka ityarthaH / " vidheyo vinayagrAhI" ityamaraH / madhorvasantasya madhunAmakadaityasya ca vipakSAt zatroH viSNozca sthiramanazvaraM AmodaM sugandhaM AnandaM ca agAt prAptavAniti yat, etadeva citramAzcaryam / zleSamUlako virodhAbhAso'laMkAraH // 436 // zrIti / zrIvallabhasya bhagavato viSNoH dAsebhyo bhaktebhyaH zrIraGgakSetre nityaM vastuM zIlaM yeSAM tathAbhUtebhyaH ata eva truTitaH bhavasya saMsArasya trAso yeSAM tebhyaH kRtaH ziSyANAM dhiyo buddheH vikAsaH vividhazAstrAdhyApanena prakAzo yaistebhyazca namaH astu // 437 // sakha iti / sarvAn etatpurasthAn raGgakSetranivAsino janAn bhavAn mA sma namaskArSIt mA namaskarotu // 183 // nibirIseti / nibirIsA: atisAndrAH atra sAndrArthe "nerbiDajbirIsacau" iti sUtreNa taddhito birIsac pratyayaH / ye guNAH sauzIlyAdayaH teSAM stomaH samUho yeSAM taiH atiguNavadbhirityarthaH / haridAsairbhagavadbhakaiH alaMkRte virAjite'pyasmin paTTane zrIraGgakSetre katipaye janAH aTTazUlAH annavikrayiNa: "aTTamannaM zivo veda: zUlo vikraya ucyate / " iti kozaH / pratiSThitAH sthitAH santIti zeSaH // 438 // 1 'madhAt'. 2 'niyatavAsibhyaH. For Private And Personal Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 238 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIraGganagarInirUpya savismayam zakrAdyartha haviraghaharaM zauriNA''khAditaM yat __ dattaM vittagrahaNacapalAH ke'pi vikrINate tat / / dhAma zrImadyadi madhujitA dIyate khIyamete no trasyante dhanakaNatRSA tacca vikretumajJAH // 439 // vi0-mandamate maivaM bhANIH // 184 // kiM kiM na jIryati mukundapadAravinda dvandvAbhivandanakRtAmiha dehabhAjAm // atyadbhutauSadhavizeSaniSevakANA mApAdayeta ? kimanarthamapathyasevA // 440 // -- 'adRzUlA' ityuktameva savistaramupapAdayati-zakAdyarthamiti / yat haviH zauriNA viSNunA AkhAditaM bhakSitaM, tasmai samarpitamiti yAvat / ata eva tadaghahara pApanivArakaM haviH zakra indraH Adimukhyo yeSAM amivaruNAdInAM tadartha dattaM samarpitaM ca tat haviH ke'pi nIcAH vittagrahaNacapalAH dravyasaMpAdanalolupAH santaH vikrINate / naitAvadeva kiMtu madhujitA viSNunA yadyapi zrImat saMpattiyukta lakSmIyuktaM vA svIyaM dhAma vaikuNThasthAnaM dIyate samarmyate, tathApi ete ajJA mUrkhAH dhanakaNe alpIyasyapi dravye ityarthaH / tRSA vAJchA tayA taca viSNupadamapi, viketuM no trasyante naiva bibhyati / tasmAnnaitebhyo dravyArjanakaparebhyaH anye nIcA iti bhAvaH // 439 // ki kimiti / iha raNakSetre mukundasya bhagavato viSNoH pAdAravindayozcaraNakamalayordvandvasya abhivandanaM abhivAdanaM kurvantIti tathAbhUtAsteSAM dehabhAjAM prANinAM kiM kiM pApAcaraNaM na jIyati na nazyati ? api tu sarvameva jIryasevetyarthaH / etadevArthAntaranyAsenAha-atyadbhuteti / atyadbhutaH satvararoganivArakatvAdayAzvaryAvahaH ya auSadhavizeSaH tasya niSevakANAM pAnaM kurvatAM rogiNAM apathyasevA apathyabhakSaNaM anartha rogavRddhikaraNarUpaM ApAdayeta saMpAdayeta kim ? api tu naiva saMpAdayedityarthaH / pathyasevanaM hi kSudrauSadhakhIkAre, na divyauSadhakhIkAre iti bhAvaH / tathaiva dRDhabhagavadAsaktisatve etAdRzakSudrapApAcaraNaM naiva doSAyeti jJeyam // 440 // 1 'dhIyate'. 2 'no trapsyante'. 3 vikrINate'jJAH'. For Private And Personal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 35] padArthacandrikATIkAsahitA / samantAt purI nirIkSya sazlAghamraGgAdanyadanagAreH kaMsArervA sthaleSvaho / / kiM dRSTaM ? kimapi kSetraM saptaprAkAraveSTitam // 441 // atha zrIjambUkezvaravarNanam 35. ku0-vayasya maivaM vocaH // 185 // abhyarNesya purasyaitadadhisahyAtmajAtaTam // zaivakSetramavekSethAH saptaprAkArasaMvRtam // 442 // vi0-vihasya - satyaM jaTAdharaprAkArasaMvRtasyAsya zleSanaipuNyenaiva raGgasAdhaye samarthanIyam / / nipuNaM nirUpyanandatkaMdarpadarpakSapaNanipuNadRgvahnisampannabhAlA ruNyaH phaNyagragaNyaprakaramayatayA bhISaNairbhUSaNairyaH / / kiMca raGgAditi / anagAremaMdanazatrormahAdevasya kaMsAreviSNorvA sthaleSu sthAneSu aho he kRzAno ! raGgAt zrIraGgakSetrAt anyaditarat saptabhiH prAkAraiH sAlairveSTitaM kSetraM kimapi kutrApi vA dRSTaM kim ? api tu naivetyarthaH // 441 // abhyarNa iti / yasmAdasya purasya zrIraGgakSetrasya abhyaNe samIpe "samIpe nikaTAsanna-sannikRSTa-sanIDavat / sadezAbhyAza-savidha-samaryAda-sadezavat / upakaThAntikAbhyarNAbhyagrA apyabhitovyayam / " ityamaraH / adhisahyAtmajAtaTaM kAverInadItIre, vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / saptabhiH prAkAraiH saMvRtaM veSTitaM, pakSe saptasya jaTAdharasya (1) prAkAraiH saMvRtaM ca etat prasiddhaM zaivakSetraM zivasthAnaM jambUkezvarAbhidhaM avekSethAH avalokaya // 442 // satyamiti / satyaM tvaduktamityarthaH / yataH jaTAdharasya zaMkarasya prAkAraizcatu:saMkhyAkaiH saMvRtasyAsya jambUkezvarakSetrasya zleSasya saptazabdasaMbandhino'rthadvayasyetyarthaH / naipuNyenaiva natu vAstavArthena saMkhyApareNetyarthaH / raGgasya raGgakSetrasya sAdhaya sAdRzyaM samarthanIyam pratipAdanIyam // 186 // evaM kRzAnuM pratyuttarayya bhagavantaM zaMkara varNayati-nandaditi / nandana, sakalavizvajayenAnandaM prApnuvan yaH kando madanastasya yo darpo garvastasya kSepaNe - - - 1 'puNyAgragaNya'. 2 'bhISaNo'. For Private And Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (240 vizvaguNAdarzacampU:- [zrIjambUkezvara sAntaHpurassankavalitagaralo rAjate rAjate'drau mahyAM sahyAtmajAgre viharati suciraM zaMkaraH zaGkharociH // 443 // kR0-sakhe! nAtra sthAtavyam / yadihaM vizvavilakSaNA riitiraalkssyte|| pazya ye toyairnAdayairabhiSiktAste hi tApamujjhanti // pratyuta jahAti tApaM kAverI zaMkarAbhiSekeNa // 444 // vi0-kuta evam ? // ku0-zRNu tAvat gaGgAnuSaGgAdyamunA sadarpatyasayatApA bata sahyakanyA // gaGgAdhare khairabhiSicyamAne toyaiH khayaM tApamiyaM jhaati||445|| nAzane nipuNA caturA samarthatyarthaH / yA dRk tRtIyanetraM tasyAM yo vahniranistena saMpannaM jAtaM bhAlAruNyaM yasya saH phaNyagragaNyAnAM sarpazreSThAnAM mahAsarpANAmi yarthaH / prakaramayatayA samUhAtmakatayA bhISaNaiH bhayaMkarabhUSaNairalaMkArairyaH kAnto mnohrH| kvacit 'bhISaNo' iti pAThaH / tatpakSe bhUSaNairbhISaNa iti zaMkarasya vizeSaNam / api ca kavalitaM bhakSitaM garalaM kAlakUTaM yena saH rAjate raupyamaye adrau kailAsaparvate yo rAjate zobhate, sa eva zaGkhavat zvetavarNa rociH kAntiryasya saH, sAntaHpuraH antaHpureNa patnyA bhagavatyA pArvatyA sahitaH san zaMkaraH zivaH, pUrvokairalaukikavizeSaNairatisAmarthya kRpAlutvaM ca zaMkarasya suucyte| mahyAM pRthivyAM sahyAtmajAyAH kAveryAH agre tIrapradeze jambUkezvarakSetre ityarthaH / suciraM bahukAlaparyantaM viharati krIDati // 443 // sakha iti / nAtra sthAtavyam / yat yataH iha kSetra vizvavilakSaNA lokaviruddhA rItiH AlakSyate avalokyate // 187 // ya iti / hi yasmAt kAraNAt ye janAH nadyA imAni nAdeyAni taiH nadIzabdAt "strIbhyo Dhak' iti DhakU pratyayaH / toyairudakairabhiSiktAH snAtAH bhavanti, te tApaM saMtApaM ujjhanti tyajanti / pratyuta tadviruddhatvenetyarthaH / kAverI nadI zaMkarasya abhiSekeNa tApaM jahAti tyajati // 444 // kuta ityAdi / kasmAt kAraNAdevaM bhavatIti praznaH // 188 // tadeva kAraNamAha-gaGgAnuSaGgAditi / gaGgAyAH anuSaGgAt saMgamAddhatoH yamunA nadI sadA garvasahitA iti, vicAryeti zeSaH / iti hetorvA / sahyakanyA kAverI asahyaH soDhumazakyastApazcittasaMtApo yasyAH sA tathAbhUtA satI, bateti . 1 sa ciraM'. 2 'yadIha'. mona For Private And Personal Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 36] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| vi0-IdRzaM dUSaNaM guNagrAhiNAmabhimatameva // 189 // atha coladezavarNanam 36. ityanyato vimAnaM prasthApya sAnandam amI khaluvyAlAdhipezayazubhasthalabhUSitelAH kSveDAzanAyatanasAndratarAntarAlAH // colA vibhAnti pavamAnavihAravelA dolAyamAnasahakAranavapravAlAH // 446 // nipuNaM vibhAvya sotkaNTham nAgavallImatallIbhiH surmukhIbhirivAdarAt // parirabdhAH pramodante kramukAH kAmukA iva // 447 // khede / gaGgAdhare zive svaistoyairudakaiH abhiSicyamAne sati iyaM vayaM tApaM manastApaM jahAti tyajati / tatra gaGgAsaMbandhAditi bhAvaH // 445 // IdRzamiti / IdRzaM guNotkarSavyaJjakaM dUSaNaM guNagrAhiNAmabhimatameveSTameva // 189 // vyAlAdhipati / vyAlAnAM sarpANAmadhipe zeSe zete iti vyAlAdhipezayo viSNustasya zubhaiH maGgalapradaiH sthalaiH sthAnaiH bhUSitA alaMkRtA ilA bhUmiryeSAM te tathAbhUtAH, yaddeze bhagavato viSNorbahUni sthAnAni santIti bhAvaH / tathA zveDAzanaH viSabhakSakaH zaMkaraH "veDastu garalaM viSam" ityamaraH / tasya AyatanaiH mandiraiH sAndratarANi atinibiDAni antarAlAni madhyabhAgA yeSAM te tathoktAH pavamAnasya vAyoH vihAravelAsu vahanakAleSu dolAyamAnAH dolAvadAcarantaH, caJcalA ityarthaH / sahakArasya AmravRkSasya navapravAlA nUtanapallavA yeSu te "pravAlo'strI kisalaye vINAdaNDe ca vidrume / " iti vizvaH / colAH dezAH vibhAnti virAjante // 446 // nAgavallIti / kiMca asmin deze iti zeSaH / nAgavallImatallIbhiH prazastanAgavallIbhiH AdarAt premAtizayAtU sumukhIbhiH strIbhiH iva parirabdhAH veSTitAH AliGgitAzca kramukAH pUgavRkSAH kAmukA iva pramodante Anandayanti // 447 // 1 'kAminIbhiH'. 21 For Private And Personal Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2.42 vizvaguNAdarzacampU: itazca bhavAnavekSatAm -- abhraMlihAnahaha pazya marudvRdhAyA drive: pRthuphalAniha nArikelAn // Agacchate savitRmaNDalamAzritAya devArya bhaktita ivAttanavopahArAn // 448 // mama tu evaM matiH loladdIrghadalA bRhattaraphalA vAtollalaDUlibhi rachannAH prAMzutamAH sphuranti puraMto ye nArikeladrumAH // dhUmAkhAdanapAtradhAriNa ime drAghiSThacaJcajjA [ coladeza bhasmoddhUlitamUrtayo vivasanAH pAkhaNDibhedA iva // 449 // sahAsamanyato nirdizya - pdminyaakrssocitgndhprsevaan prapazya punnAgAn // abhraMlihAniti / marudvRdhAyAH kAveryAH rodhasi tIre ruhanti utpadyante iti rodhoruhaH abhraM AkAzaM lihanti spRzantIti tathAbhUtAstAn, atyuccAnityarthaH / pRthUni mahAnti phalAni yeSAM tAnU nArikelAn tAlavRkSAn iha deze pazyAvalokaya ahahetyAnande / kathaMbhUtAn / savitRmaNDalaM sUryavimbaM AzritAya Agacchate devAya bhagavate nArAyaNAya, samarpayitumiti zeSaH / bhaktitaH bhaktyA AttAH svIkRtAH navAH nUtanAH upahArA upAyanAni yaistathAbhUtAniva sthitAn // 448 // mameti / mama tu evaM matirabhiprAya:--- loladiti / lolanti vAtena calanti dIrghANi dalAni parNAni yeSAM te, bRhattarANi atimahAnti phalAni yeSAM te tathoktAzra vAtena ulhalantIbhirUrdhvaM gacchantIbhirdhUlibhiH channAH AcchAditAH prAMzutamAH atizayonnatAH nArikeladrumAH tAlavRkSAH ye purataH agrabhAge sphuranti vilasanti, ta ime nArikeladrumAH drAdhiSThAH dIrghatamAH caJcantya - caJcalAca jaTA yeSAM te dhUmAkhAdanasya pAtraM dhArayantIti tathAbhUtAH bhasmanA uddhU'litAH mUrtayaH zarIrANi yeSAM te tathoktAH vivasanAH digambarAzca pAkhaNDinAM nAsti - kasaMnyAsinAM bhedA iva sphuranti prakAzante / atra 'nAgavalI - ' ityAdizlokatrayavarNanena coladezasya bahulAmra-nArikela- kamukAdivRkSasaMpannatvaM sUcitam // 449 // sahAsamiti / atrAsya pUrva vizvAvasuriti dRzyate / tadatra niSprayojanameveti bhAti / tasyaiva bhASaNasya pracalitatvAt / evaM sati kenacit tatsamarthanArtha 'iyaM cAsUyAviraheNa yathArthoktitayA kRzAnukartavyAkSepamantareNaiva viSayAntaraprakrAntatayaikasyaivoktiprakrame'pi punaruktirna doSAya bhavati' iti yaduktaM tadapyavicArarama 1 1 'nAthAya 2 ' parito'. 3 'pASaNDa'. 4 ' prasarAnU'. For Private And Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org -varNanam 36 ] padArthacandrikATIkA sahitA / atanUgrAzugakalanAtsaMprAptAnadhikareNusaMparkam || 450 // pazya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pArzvato vIkSya aho mahonnatA janapadAnAmamISAmabhijAtatA // 190 // - jyotiSTomastoma ukthyo'tirAtro - SpyAptoryAmaH SoDazI vAjapeyaH // prauDhA yajJAH pauNDarIkAdayo ye colepvete citramopAsananti // 451 // NIyameva / agrimazlokamArabhya tadbhASaNasamAptiparyantaM naiva kutrApyasUyA, sarvatra yathArthoktireva vidyate / viSayAntaraprakrAntirapi naiva pUrvoktavarNanasyaivApi sattvAt / tasmAdiyaM punaruktireva sA ca doSAyaivetyalamaprakRtena // 243 padminIti | padminInAM kamalinInAM strINAM ca AkarSe AkarSaNe spardhAyAmiti bhAvat / atizaya saurabhyadyotanArthamidam / vazIkaraNe ca ucitAni yogyAni gandhaprasavAni sugandhipuSpANi gandhasya madasya ca prasava utpattizca yeSAM yebhyazca tAn atanormahataH ata evograsya bhayaMkarasya ca Azugasya vAyoH atanormadanasya ca ugrANAmasahyAnAM AzugAnAM bANAnAM ca "Azugau vAyu-vizikhau " ityamaraH / kalanAt saMbandhAt adhikasya reNoH dhUlyAH saMparka sparza, kareNuSu gajastrISu cetyadhikareNu iti ca / asmin pakSe vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / saMprAptAn punnAgAn etannAmakavRkSAn puruSagajAMzca prapazyAvalokaya / yadvA padminInAM padminIjAtistrINAM AkarSocitAni vazIkaraNayogyAni gandhaprasavAni sugandhapuSpANi yeSAM tAn adhikaH reNuH rajo yAsAM tAsAmadhikareNUnAM strINAM saMparka sparza saMbhogarUpamiti yAvat / saMprAptAn puruSeSu nAgAn zreSThAn tAMzca prapazyeti tRtIyArthopyatra saMbhavati // 450 // aho iti / amISAM colAnAM janapadAnAM dezAnAM mahonnatA abhijAtatA ramaNIyatA ca astIti zeSaH // 190 // jyotiSTometi / jyotiSTomAnAM nAma yajJavizeSANAM stomaH samUhaH, ukthyaH, atirAtraH, AptoryAmaH, SoDazI, vAjapeyazcApi / ete sarvepi yajJavizeSAH kramAt paJcacatustri dvayeka rAtrakAlasAdhyAH / prauDhAH bahukAlasAdhyatvAnmahAntaH, pauNDarIkAdayazca ye prasiddhA yajJAH santi, ta ete coleSu dezeSu aupAsananti aupAsanavat gRhyAmihomavat Acaranti / tadvannityaM bhavantItyarthaH / AcAre kvip / etacitramA zcaryam // 451 // 1 'jyotiSTomaH sAGga uvathyo 'tirAtropyA'. 2 'AptoryAmAH'. 4 'nityameva kriyante'. For Private And Personal Use Only 3 ' vA'. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 244 kiMca-- www. kobatirth.org vizvaguNAdarzacampUH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gRhe gRhe pazya kRtAgnihotrAH zAstrauSadholAdo vidoSAH || [ coladeza puNyottarAH paNDitapuNDarIkAH punanti vedaikadhanA jaganti // 452 // ku0 - etadviSayaviSayA loghA zAkhAnuzAkhaM na kartavyA / etaddeze vasatAM satAmapyanekaprakArA durAcArA upalabhyante // 191 // svAnti prAtaradhisravanti vidhivatsaMdhyAdi karmAcarantyammInAdadhate makhAnvidadhate zAstrANi cAdhIyate // abhyarcanti surAnpairArdhyakusumaircanti kiMcAtithI - nannaiH kiMtu purAtanaistanumamI pupyanti duSyantyataH // 453 // gRhe gRha iti / zAstrANyevauSadhAni taiH ullAghAni nIrogANi handi anta:karaNAni yeSAM te, vividhazAstrAbhyAsena nirmalAntaHkaraNA ityartha: / ullAgha iti " anupasargAt phula-kSIba-" ityAdinipAtanAt sAdhuH / " vArto nirAmayaH kalya ullAgho nirgato gadAt / " ityamaraH / "ullAgho nipuNe hRTe zuci-nIrogayorapi / " iti haimazca / ata eva vidoSAH pAparahitAH vedA eva ekaM mukhyaM dhanaM saMpAdanIyaM dravyaM yeSAM te puNyottarAH atizayapuNyavantaH paNDitAnAM puNDarIkA: zreSThAH gRhe gRhe pratigRhaM kRtaM agnihotraM yaiste tathAbhUtAzca santaH jaganti punanti pavitrayanti pazya // 452 // etaditi / eSaH viSayaH coladezaH viSayaH pratipAdyo yasyAH sA zlAghA prazaMsA zAkhAnuzAkhaM tatratyAn prAtikhikarUpeNopAdAya na kartavyA / yato yasmAt etaddeze coladeze vasatAM vAsaM kurvatAM satAM viduSAmapi anekaprakArA nAnAvidhAH durAcArA upalabhyante dRzyante // 191 // ke te durAcArA ityAkAGkSAyAmAha - snAntIti / amI coladezavAsino janAH prAtaH sravantyAM kAveryA nadyAmityadhisravanti, vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / "sa napuMsakam" iti napuMsakatvam / snAnti snAnaM kurvanti, saMdhyAdi karma ca vidhivat zAstrokavidhimanusRtya Acaranti kurvanti, agnIn gArhapatyAdIn Adadhate sthApayanti satatamagnihotraM pAlayantItyarthaH / makhAn darza-pUrNamAsAdIn vidadhate kurvanti, zAstrANi dharmapratipAdakAni pUrvamImAMsAdIni ca adhIyate abhyasyanti, surAn viSNuzivAdidevAn parArdhyakusumaiH sugandhipuSpaiH abhyarcanti pUjayanti kiMca atithI 1 ' auSadhollAsa'. 2 'vAghAnuzlAghA na kartavyA' 3 ' anarghya 4 ' aJcanti '. 'puSNanti'. For Private And Personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 36] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 215 punarnirUpya savismayamkaSTametaddezavAsinInAM vilAsinInAM nityameva lajjAvyutpattirAhityam / / tathAhi api hanta colavAsasthairyavatInAM cirAya yuvatInAm // apakaJculikAbandhau kucakumbhAviti viruddhamupalabdham // 454 // kiMca agUDhagADhamtanakumbhikumbhamambhojadambhodayajaitranetram // citte nidhatte bata coladezastraiNaM pravINaM ratikAntabANam // 455 // api canavArtavamahotsave nanu sahasrazaH saMgatA gRhAdvahirazaGkitaM gaditakAmagAthAzatAH // napi arcanti satkurvanti / kiMtu svayaM purAtanaiH paryuSitairanaiH tanuM zarIraM puSyanti puSTIkurvanti / ataH paryupitAnnabhakSaNAt duSyanti doSayuktA bhavanti / zAstre tasya niSiddhatvAditi bhAvaH // 453 // kiMca kaSTamiti / etaddezavAsinInAM vilAsinInAM strINAM nityameva satatameva, anena suratAdyupabhogasthale tathA karaNaM na doSAyeti sUcitam / lajjAyAH vyutpattiniM tasyA rAhityaM abhAvavattvamiti yat tat kaSTam // 192 // tadevAha-apIti / colasya kUrpAsakasya "cola: kUrSAsako'striyAM" ityamaraH / vAsasaH vastrasya ca, cole deze vAsasya nivAsasya ca sthairya sthiratvaM vidyate yAsAM tathAbhUtAnAM 'vAsasthairya-' ityatra "khapare zari vA visargalopo vaktavyaH" iti pakSe visargalopaH / yuvatInAM strINAmapi kucau stanau kumbhAviva tau cirAya bahukAlaparyantaM apagataH kaJcalikAyAH bandho bandhanaM yayostau iti etat viruddhaM itarajana viruddhaM upalabdhaM dRSTam / hanteti khede // 454 // agUDheti / agUDhI anAcchAditau gADhau kaThinau ca stanau kucau kumbhinaH hastinaH kumbhau gaNDasthale iva yasya tat ambhojasya kamalasya dambhodayasya garvotpatteH jaitre jetRNI netre yamya tat coladezasaMbaMdhi straiNaM strIsamUhaH, pravINaM ratau kuzalaM sat , mohane kuzalaM vA, asmin / pakSe ratikAntabANasyaitadvizeSaNam / ratikAntasya madanasya vANaM citte nidhatte nitarAM dhArayati / satatastanAnAvRtatvAtkAmAsaktamiva bhAtIti bhAvaH / vateti khede // 455 // navArtaveti / navaM prathamaprAptaM yat ArtavaM strIrajaH tatsaMbandhI yo mahAnutsavaH 1 'dezavAsinInAM nityameva'. 2 'na dhatte, 'vidhatte'. For Private And Personal Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 246 vizvaguNAdarzacampU:- [cauladezaahAryakaThinastanaprakaTanAdanAgakhino .... munerapi dhanAM dhRti culukayanti colAGganAH // 456 // vi0-vayasya mA ma ninda colamaNDalavAsino janAn // 193 / / yAbhiH sarvapadArthazuddhiruditA tAkhapsu devArpitam nikSiptaM nizi rakSitaM zuci havirbhakSyeta cetkA kSatiH 1 // tyAjyaM zAstraniSedhatastaditi cetsAjyaM satailaM ca ta bhojyaM paryuSitaM smaranti yadato yojyaM na taddUSaNaiH // 457 // tasmin gRhAt bahiHpradeze sahasrazaH sahasrasaMkhyAkAH saMgatAH ekatra militAH azaGkitaM bhayarahitaM yathA tathA gaditAni parasparaM bhASitAni kAmagAthAnAM vyavAyAbhilASotpAdakakathAnAM zatAni yAbhistAH colAGganAH coladezIyastriyaH ahAryavat parvatavat "mahIdhe zikhari-kSmAbhRdahArya-dhara-parvatAH" / ityamaraH / kaThinau yau stanau tayoH prakaTanAt anAcchAdanatayA vyaktaM pradarzanAt anAgakhinaH kAmAdivAsa. nArahitatvAnniraparAdhinaH muneH mananazIlasyApi ghanAM nibiDAM atizayitAmityarthaH / dhRti dhairya nanu nizcayena culukayanti culukavat kurvanti tyAjayantItyarthaH // 456 // etadane mudritaikasmin pustake zlokadvayamadhikaM dRzyate, paraMtu tasya prAcInAdarzapustake anyapustakeSu cAnupalambhAt prakRtavarNanAsaMgatatvAca tanmUle naiva nivezitamata eva tatra TIkAmapi kartuM notsahe / kiMtu lokabodhanArtha yathAsthitaM TIkAyAmeva nivezyate na kezeSu sneho na ca nayanayoraJjanakathA na vA vITI vakre na ca kucataTe cndnrsH|| na cAlpo'pyAkalpo na ca suvasanaM naiva kusumam snuSAtvaM pApAnAM phailamadhanageheSu sudRzAm // 1 // api caaMsau cedudakumbhabhArakiNitAvaDI punargomaya sphAyanATyamalImasau karatalaM ghAsacchidAkarkazam / / pAkAmyutthitadhUmamelanagaladvAppAvile locane kaSTaM riktagRhisnuSAtvanarakaH strINAmaho dussahaH // 2 // vayasyeti / mA sma ninda nindA mA kuru ityarthaH // 193 // atha krameNa dRSaNAni nirAkurvan prathamaM tAvat 'slAnti prAtaradhisravanti' ityAdinoktaM paryuSitAnnabhakSaNarUpaM do nirAkaroti-yAbhiriti / yAbhiradbhiH sarvapadArthAnAM zuddhirAgantukAnAgantukadoSanivRttiruditA kathitA tAsvevApsu jaleSu nikSiptaM ekasmin pAtre jalaM saMpUrya tasmiMsthApitaM, kulastriyaH audanikA vA urvaritA. 1 'manodhRti'. 2'mA dUSaya'. 3 'atidussahamanyat'. 4 phalamiha batAtratya sudRzAM.' For Private And Personal Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 37 ] padArthacandrikATIkAsahitA / 247 pAtivratyamupetya nityamanaghAcArAvadAtAtmanAm colInAM yadi kaJcukI na kucayormAlImasI kA tataH ? // nArINAM suratopayogyavayavaspaSTIkRtidoSa i tyuktaM cedadharApidhAnamapi kiM na syAt sadA vAsasA ? // 458 // atha kumbhaghoNazAIpANivarNanam 37. iti pArzvato'valokya sazlAgham--- ... asya devasya bhAgyavattA khalviyattAparityaktA // 194 // napAtraM jalapUritapAtre pipIlikAdibhyo rakSaNArtha sthApayantIti suviditameva gRhasthAnAm / tacca devebhyaH arpitaM naivedyAdirUpeNa niveditaM sat nizi rAtrau rakSitaM mUSakamArjArAdibhya ityrthH| ata eva zuci prakAratrayeNa pavitraM havirannaM bhakSyeta cet tasmAt kA kSatiH ko vA doSaH ? tarhi zAstraniSedhasya kA vyavasthA ityAkAGkSAyAmAha-zAstraniSedhataH tanizi rakSitamannaM tyAjyaM iti cet sAjyaM ghRtayuktaM satailaM tailapakkaM ca yadannaM tat paryuSitamapi bhojyaM bhojanA, smaranti / tathA ca manu:-"yatkiMcit snehasaMyuktaM bhakSyaM bhojyamagarhitam / tat paryuSitamapyAcaM haviHzeSaM ca yadbhavet / " iti / ataH kAraNAt tat paryuSitAnabhakSaNaM dUSaNaiH na yojyam / eteSAM zAstravihitAnasyaiva bhakSaNAt // 457 // atha strINAM kaJcukIrAhityarUpaM dUSaNaM nirAkaroti-pAtivratyeti / pativa. tAnAM bhAvaH pAtivratyaM patisevAparatvaM upetya prApya ata eva nityaM saMtataM ananidoSairAcAraiH avadAtaH zuddhaH AtmA cittaM yAsAM tAsAM colInAM coladezIyastrINAM kucayoH stanayoH yadi kaJcukI na bhavati, tataH kaJcukyabhAvAt mAlImasI malinatA kA ? api tu kApi nAstIti / pAtivratyena zuddhAcArANAM avayavagopane'gopane vA na ko'pi doSaH samujambhata iti bhAvaH / atha surate ratikAle upayoginAmavayavAnAM spaSTIkRtiyaktIkaraNaM nArINAM doSaH iti uktaM, zAstre iti zeSaH / tasmAddoSa evAyaM stanAnAcchAdanarUpa iti cet vAsasA vastreNa adharasyAdharoSThasyApidhAnamAcchAdanaM tasya suratopayogitvAt kiM kuto hetorna syAt ? sarvAsAmapi strINAmiti bhAvaH / etena colInAM dezAcArAt kaJjukyabhAvo na doSAyeti sUcitam // 458 // asyeti / asya purodRzyamAnasya devasya zAIpANinaH bhAgyavattA aizvaryavattvaM, iyattAparityaktA parimitirahitA niHsImetyarthaH // 194 // 1 'kaJcakam'. 2 'uktazcet'. 3 'dezasya'. For Private And Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 248 vizvaguNAdarzacampU:- [caMpa0 rAjago0yato'tra-- maNimayaphaNitalpe mallikApuJjakalpe zamitajagadabhadrAM saMzrayanyoganidrAm / / daharakuharavartI devatAcakravartI dalitaritabANe dRzyate kumbhaghoNe // 459 // antarnAgarikI janatAmavekSya saziraHkampamnAtvA sahyasutAjale zucitamA bhUtvA japAdikramai rtutvAmau ca haviH kRtetaragirAM kRtvA ca pArAyaNam / / natvA zArGgadharaM bhavAmayaharaM stutvA ca taM bhaktitaH zreSThAH kAlamamI kSipanti bahavaH zrIkumbhaghoNe dvijAH // 460 // atha campakAraNyazrIrAjagopAlavarNanam 38. itazca. kuTISu gopIrucirAsu yo'rkabhUtaTISu gopAla iti zruto'carat // maNimayeti / malikApuJjakalpe mallikAkusumarAzitulye tadvanmRdunItyarthaH / maNimayo ratnapracuraH phaNI zeSa eva talpaM zayyA tasmin zamitaM jagato vizvasya abhadramamaGgalaM yayA to yogaH vRttinirodharUpaH samAdhiH tadrUpAM nidrAM pralayakAle sarvamAtmani pravilApya svasthasthitimiti yAvat / saMzrayan | Azrayan san, kiMca daharamantarAkAzastadeva kuharaM vivaraM tadvartI antaryAmItyarthaH / devatAnAM cakravartI zreSTo bhagavAn , dalitaH bhagnaH duritaM pApameva bANaH, (bANavat pIDAkaratvAt ) yena tasmin kumbhaghoNe nAma kSetre dRzyate avalokyate, janairiti zeSaH // 459 // antariti / antaH puramadhye nagare bhavA nAgarikI tAM janatAM janasamUham mAtveti / zrIkumbhaghoNe nagare zreSThAH amI bahavo dvijAH brAhmaNAH sahyasu. tAyAH kAveryAH jale snAtvA japa: gAyatryAdimantrANAmupAMzupAThaH Adimukhyo yeSu taiH kramaiH saMdhyAdibhiH karmakramarityarthaH / zucitamAH pavitratarA bhUtvA, agnau ca havighRtAdikaM hutvA vidhivat prakSipya, kRtetarAH racitabhinnAH nityAH yA giraH vANyaH tAsAM, vedavAcAmityarthaH / pArAyaNaM paThanaM ca brahmayajJasamaye ityarthaH / kRtvA, bhavAmayaharaM saMsArarogaharaM zArGgadharaM viSNuM natvA namaskRtya taM viSNu bhagavantaM ca bhaktitaH stutvA ca kAlaM kSipanti niryApayanti // 460 // kuTIviti / arkabhuvaH sUryotpannAyAH yamunAyAH taTISu tIreSu gopIbhirgopastrI1 'zrutazcaran / For Private And Personal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 38 ] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 249 akampakAruNyamupetya modate sa campakAraNyamagaNyavaibhavaH // 461 // atra kila rAjagopAlapAdakamalamupAzrayataH sAdhujanasyetthamanusaMdhAnam // 195 // kopATopadazAvizAlaparuSAlApAdirUpAzubha vyApAraglapitArthilokahRdayairbhUpAlapAzairakam // tApAviSTasakRtprapannajanamuktyApAdane dIkSitam pApAnAmapanodanAya kuhanAgopAlamevAzraye // 462 // kR0--atrApi me virodha eva pratibhAti // 196 // yataH nyastapAdaH sumanasAM zIrSeSu madhuhAryaho! // murArAtidvirepho'pi campakAraNyamAzritaH // 463 // bhI rucirAsu sundarAsu kuTISu latAgRheSu yaH gopAlaH iti nAmnA zrutaH prasiddhaH san acarat babhrAma, sa eva bhagavAn , sAMpratamiti zeSaH / agaNyaM saMkhyAtumazakyaM vaibhavamaizvaryaM yasya saH acintyaizvarya ityarthaH / tathAbhUtaH san , akampaM nizcalaM zAzvatamityarthaH / kAruNyaM yasmiMstattathAbhUtaM campakAraNyaM nAma kSetraM upetya Agatya modate krIDati 461 atreti / atra campakAraNyakSetre rAjA trilokyadhipatizcAsau gopAlazca tasya bhagavataH pAdakamalamupAzrayato bhajataH sAdhujanasya itthaM vakSyamANaprakAreNa anusaMdhAnam // 195 // kopeti / kopasya krodhasya ATopadazAyAmatizayAvasthAyAM ye vizAlA bahulAH paruSAH kaThorAzca AlApAH bhASaNAni Adau prathamato yeSu tadrUpA ye azubhAH duSTAH vyApArAH karmANi tailapitaM duHkhAkRtaM arthilokAnAM yAcakajanAnAM hRdaya. mantaHkaraNaM yaistaiH ata eva bhUpAlapAzairduSTanRpaiH alaM paryAptam / na te'nu. sAryA ityarthaH / kiMtu tApAviSTAnAM AdhyAtmikAditApataptAnAM ata eva sakRdekavAramapi prapannAnAM janAnAM muktyApAdane muktisaMpAdane dIkSitaM gRhItavrataM kuhanA gopAlaM kapaTagopAlaveSaM bhagavantaM pApAnAM duritAnAmapanodanAya nivAraNArtha Azraya bhaje // 462 // atrApIti / atra gopAlasavane'pi me virodha eva pratibhAti // 196 // tamevopapAdayati-nyastapAda iti / sumanasA devAnAM puSpANAM ca zIrSeSu mastakeSu agrabhAgeSu ca nyastau pAdau yena tathAbhUtaH san , murArA tirbhuranAmakadaityazatruH viSNuH dvirepho'pi rephadvayayukto murArAtiriti zabdaH bhramarazcApi madhuhArI madhu. 1 'sAdhujanasyedamittham'. For Private And Personal Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 250 vizvaguNAdarzacampU:- [camparAjago0vi0-viruddhAnAmapi sahAvasthitisaMpAdake deve vAsudeve kA nAma virodhakathA ? // 197 // yasminvilocanatayA saha puSpavantau paryavAhanatayA phaNi-pakSirAjau // tejakhinau pramuditau sthitimAzrayete tasminnaho bhagavati ka virodhagandhaH ? // 464 // iti parikramyAvalokya prAJjali:-- parigatasahakAraiH prAMzubhirnArikelai dinakarakaradhArAduSpravezAntarebhyaH // culakitaduritebhyazcoladezasthitebhyo nama idamakhilebhyo nAthadivyasthalebhyaH // 465 // nAmakadaityavinAzakaH makarandahArakazca campakAraNyaM nAma kSetraM campakavanaM ca A. zritaH / aho ityAzcarye / tacca campaka-bhramarayoH khabhAvavirodhitvAditi bhAvaH // 463 // __ anukUlamevaitadasmanmatasyeti sUcayannAha-viruddhAnAmiti / viruddhAnAM nisargavirodhinAmapi sahAvasthitiH ekatra sahavAsaH tasyAH saMpAdake nirmAtari deve bhagavati vAsudeve virodhakathA virodhavArtA kA nAma bhavati ? // 197 // yasminniti / yasmin bhagavati tejasvinau viruddhazItoSNatejoyuktau parAkramayuktau ca pramuditau Anandayuktau ca puSpavantau sUrya-candrau "ekayoktyA puSpavantau divaakr-nishaakrau|" ityamaraH / vilocanatayA netrarUpeNa, phaNirAjaH zeSaH pakSirAjo garuDazca tau, dvandvAnte zrUyamANasya pratyekamabhisaMbandhAt raajshbdsyobhytraapynvyH| paryaGkavAhanatayA atrApi pUrvavadeva / zayanatayA vAhanatayA ce. sarthaH / sthitiM vAsaM saha yugapadeva Azrayete kurutaH / tasmin bhagavati gopAle, aho he kRzAno ! virodhasya gandhaH lezo'pi "gandho gandhaka AmAde leze saMbandhagarvayoH / " iti vizvaH / va asti ? api tu nAstyeva // 464 // evaM bhagavantaM gopAlaM stutvA tatratyabhagavanivAsasthAnAni stauti-parigateti / parigatAH sarvataH saMgatAH sahakArA AmravRkSA yeSu taiH prAMzubhirunnataiH nArikeletAlavRkSaiH dinakarasya sUryasya karANAM kiraNAnAM dhArAyAH duSpravezaM praveSTumazakyaM antaraM madhyabhAgo yeSAM tebhyaH culukitaM vinAzitaM duritaM pApaM yaistebhyaH coladezasthitebhyaH akhilebhyaH sarvebhyaH nAthasya bhagavato gopAlasya divyasthalebhyaH divyamandirebhyaH, idaM namaH tebhyo namaskaromItyarthaH // 465 // 1 sahAvasthAna'. For Private And Personal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 251 -varNanam 38 ] padArthacandrikATIkAsahitA / kR0-bhavatu taivaiteSu namaskartRtA / mama tu davalakAdidevAlayopajIvidurAcArAnAlokayato na bhavati namazcikIrSA // 198 // tathAhi vArastrIkucamardibhirviracayantyAdidAnaM karai___ stadvITIraeNsavAsitaizca vadanai lpanti mntraanmii|| dravyaM devalakA harantyacakitA devasya tatpUjitA khetAsu pratimAsu hanta bhavitA kiM devtaasNnidhiH||466|| kiMcaAghrAtA bata paNyayauvatakathA no karma saMdhyAdikaM yairabhyastamabhUsabhyavacanaM na tveva vedAkSaram // andhazcauryaparairduranvayabhavaiH sUdairamIbhiH kRtA nyennaughAni niveditAni bhagavAnaGgIkarotyeSa kim? // 467|| bhavatviti / eteSu nAthasthaleSu tava namaskartRtA namaskArAcaraNaM bhavatu / mama tu devalakAH vetanAdinA devapUjakAH "devAjIvastu devalaH" / ityamaraH / Adayo mukhyAH yeSu tAdRzA ye devAlayopajIvinaH devAlayotpannadhana-phalAdibhiH khodarapUrakAH ata eva durAcArAstAn AlokayataH pazyataH sataH namazcikIrSA namaskartumicchA na bhavati naivotpadyate // 198 // vArastrIti / amI devalakAH vArastrINAM vezyAnAM kucamardibhiH stanamardibhiH karairhastaiH devasya, devAya bhagavate ityarthaH / ayaM AdiH pradhAnaM yeSAmAvAhanAdiSoDaza. pUjopacArANAM teSAM dAnaM samarpaNaM viracayanti kurvanti / tAsAM vezyAnAM vIvyAH mukhasambandhitAmbUlasya rasena vAsitaiH sugandhayuktairvadanairmukhaizca mantrAnAdyupacArasamarpaNamantrAn jalpanti paThanti / tathA acakitAH paralokabhayarahitAH santaH dravyaM kaizcidbhaktaiH samarpitaM phalAdika haranti khayameva gRhNanti / tairdevalakaiH pUjitAsu etAsu pratimAsu devamUrtiSu devatAnAM saMnidhiH sAmIpyaM bhavitA bhaviSyati kim ? api tu naivetyarthaH / hanteti khede // 466 // evaM devalakAnAM sthitimuktvA tannaivedyAnnapAcakAnAM sUdAnAmAcaraNamAha-AghrAteti / yaiH sUdaiH paNyayuvatInAM vArastrINAM samUhaH paNyayauvataM tasya kathA AghrAtA abhyastA saMdhyAdikaM karma tu no naivAghrAtam / bateti viSAde / tathA asabhyavacanaM azlIlabhASaNaM abhyastamadhItamabhUt , vedasya akSaramapi, kimuta mantrAdikaM tu naivAbhyastam / kiMca andhaso'nnasya "bhiHsA strI bhaktamandho'namodanaH" itya 1 'bhavata eteSu'. 2 'Alocayato'. 3 'rasabhAsitaizca'. 4 'madabhra', 5 'annAdyAni'. For Private And Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 252 vizvaguNAdarzacampU:- [campa0rAjago0vimRzyaaho kalimAhAtmyAdakhilajanAnAmanivAryo vivekaviparyayaH // 199 // yataH sadmavAdarato'rpitAni haraye sattvottarairbhUsurai rannAnyatra na mAnayanti vidhivasiddhAni vRddhA api // devasyAyatane svadenti vibhayA vAtyaiH kRtAnodanAn ___ spRSTAnduSTajanena kaSTamakhilaidRSTAnaziSTAhatAn // 468 / / vi0-mAdRzebhyo hi divyakSetramAhAtmyavedibhyo bhavadIyamatra dUSaNaM na rocate // 20 // maraH / cauryaparaiH cauryatatparaiH yato duranvayabhavaiH duSkulotpannaiH amIbhiH sUraiH odanapAcakaiH kRtAni pAcitAni anaughAni vividhAnnasamUhAH, atraughazabdasya napuMsakatvaM "stomaugha-nikara-bAta-vAra-saMghAta-saMcayAH / " ityamarAnuzAsanAt prAmAdikamiti bhAti / kvacit 'annAdyAni' iti pAThAntaraM dRzyate tattu yuktameveti manyA. mahe / tatpakSe ca annaM bhakaM AdyaM mukhyaM yeSu sUpa-zAkAdivastuSu tAnItyarthaH / paraMtu prAcInabahutarapustakeSu asyaiva pAThasya svIkRtatvAdasmAbhirapi sa evAGgIkRtaH / niveditAni samarpitAni santi, eSa bhagavAn aGgIkaroti svIkaroti kim ? // 467 // aho iti| kalimAhAtmyAt kaliyugaprabhAvAt akhilajanAnAM, natu kevalaM devalakAdInAmeva, vivekasya vidhi-niSedhavivecanasya viparyayaH vaiparItyam // 199 // sadmakhiti / sattvena sattvaguNena uttaraiH zreSThatAM prAptaiH bhUsurairbrAhmaNaiH sadmasu khagRheSu AdarataH satkAreNa haraye bhagavate arpitAni niveditAni ata eva vidhivadyathAzAstraM siddhAni pakrAni annAni atra coladeze vRddhA api, kimutetare na mAnayanti naiva svIkurvanti / kiMtu devasyAyatane devAlaye vrAtyaiH pUrvoktarItyA vidyAdisaMskArahInaiH kRtAn pAcitAn , kiMca duSTajanena durAcAriNA manuSyeNa spRSTAn kRtasparzAn , akhilaiH sarvaiH zUdrAdibhirjanadRSTAn , aziSTairasabhyaiH AhRtAn AnItAn odanAn annAni 'odano'strI' ityanuzAsanAdodanazabdasya puMliGgatApi / vibhayAH bhayarahitAH santaH vadanti AsvAdayanti bhakSayantItyarthaH // 468 // mAdRzebhya iti / mAdRzebhyaH matsadRzebhyaH divyakSetrasya mAhAtmyavedibhyaH prabhAvavidbhayaH hi bhavadIyaM tvatsaMbandhi, tvayoktamityarthaH / atra zrIrAjagopAlaviSaye dUSaNaM na rocate // 20 // 1 viparyAsaH' 2 'AyataneSvadanti'; 'tvadanti'. 3 'nUnamakhilaiH', 4 'ziSTAvRtAn' For Private And Personal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varNanam 38] padArthacandrikATIkAsahitA / 253 yataHuSasyeva sAnAducitazucitAzAlivapuSo vinItAH sve zAstre vigatavRjinAH pUjakajanAH // paritrAtuM lokAnvidhivadapatandrA vidadhate __ pavitrairannAdyaiH paramapuruSArAdhanamamI // 469 // AkarNyatAmidamapi yadabhyupagamyApyabhidhAsyAmi rahasyam // 201 // vidhivadavidhivadvA bhaktito'bhaktito vA nanu zucirazucirvA nAthamarcatvihatyaH / / anudinamupayAtairaz2amAnAsu devai rarucirajitamUrtiSvAstikasyAsti kasya ? // 470 // iMdaM cAvadheyam keciccakradharAparAdhacakitAH mApAlabhItAH pare zraddhAtaH katicitpacantyavahitAH zuddhAzca divyaM haviH // uSasIti / amI pUjakajanAH uSasyeva prAtaHkAle eva sAnAddhetoH ucitA yathAzAstrAcAratayA yogyA yA zucitA pavitratA tayA zAli zobhamAnaM vapuH zarIra yeSAM te, sve AtmIye zAstre vinItAH zikSitAH, svazAstrakRtAbhyAsA ityarthaH / ata eva vigataM vinaSTaM vRjinaM duSkRtaM yeSAM te lokAn paritrAtuM saMrakSituM apagatA tandrA mandatA yeSAM te, saMtataM jAgarUkA ityarthaH / vidhivadyathAzAstraM pavitraiH annAdyaiH paramapuruSasya bhagavato gopAlasya ArAdhanaM pUjanaM vidadhate kurvanti // 469 // AkarNyatAmiti / kiMca yat abhyupagamya bhavadIyadUSaNaM svIkRtyApi rahasya gopyaM abhidhAsyAmi kathayAmi, tat AkarNyatAM zrUyatAm / tvayeti zeSaH // 201 // 'vArastrIkucamardibhiH-' ityAdinoktaM dUSaNamuddhartumAha-vidhivaditi / ihatyaH etaddezIyaH janaH zuciH pavitraH azuciH apavitro vA san , nAthaM gopAlaM bhagavantaM vidhivadyathAzAstraM vA'thavA avidhivat zAstraviruddhatayA, bhaktitaH abhaktito vA arcatu pUjayatu / kiMtu anudinaM pratidinaM upayAtaiH AgataiH devairindrAdibhiH aya'mAnAsu pUjyamAnAsu ajitamUrtiSu bhagavanmUrtiSu kasya asti paramAtmA iti matiryasya sa AstikaH "astinAstidiSTaM matiH" iti Thak pratyayaH / tasya puruSasya aruciH aprItiH asti ? api tu satatamindrAdidevaiH pUjitatvAddevatAsaMnidhAnAtsarvasyApyAstikasya zraddhA jAgarUkaiveti bhavAzanAstikasya tu azraddhaiveti ca bhAvaH 370 'AghrAtA bata-' ityAdi lokadvayenoktaM dUSaNaM pariharati keciditi / 1 vijita'. 2 'mapi'. 3 'abhidhAsyAmi'. ityeva kvacidRzyate. 4 'pacAra'. 22 For Private And Personal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 254 vizvaguNAdarzacampU:- . [caMparAjago0agre nyastamidaM mudaiva bhagavAnAlokanaiH svIkaro- . .. tyaMhaHsaMharaNAsthayA ca tadidaM prAznanti bhAgyottarAH // 471 // pazya tAvat svAnubhavasiddhau prakarSa-niko bhagavadAyatana-taditarasthalaparikalpitayorannayoH // 202 // upaskAraiH sphArairupacitarasAmodabharama pyavaityannaM gehe kRtamanatibhogyaM budhajanaH // abhUyaHsaMskAriNyapi haviSi devAlayabhave tvanalpaM bhogyatvaM punaraghaharatvaM ca manute // 472 // kecit sadAdayaH cakradharasya viSNoH aparAdhAt cakitAH yadi tAvat azucitayA. unnAdikaM pAcitaM tarhi bhagavato'parAdhaH syAditi bhItAH, pare anye ye tAvadIzvarA. drayaM na manyante te ityarthaH / kSmApAlAt rAjJaH sakAzAt bhItAH yadi tAvadanavahitatvenAzucitvena ca pAkaniSpattiH kadAcidrAjJA rAjapuruSeNa vA kenacidRSTA syAtadA vayaM daNDyA bhavemeti zaGkitAH santaH, ata eva avahitAH pAkakarmaNi dattacittAH, tata eva ca zuddhAH snAnAdinA pavitrAzca santaH katicidaudanikAH zraddhAtaH AstikyabuddhyA divyaM samyagvihitatvena tejoyuktaM havirannAdikaM pacanti / tatazca idaM sAvadhAnatayA pavitratayA ca niSpAditamannaM agre nyastaM naivedyArtha puraHsthApitaM sat bhagavAn mudaiva Anandenaiva AlokanairavalokanaiH svIkaroti / taccedaM bhagavadI. kSaNenAtyantaparizuddhamannAdikaM aMhasAM pApAnAM saMharaNAsthayA vinAzAzayA bhAgyottarAH atizayabhAgyavanto janAH prAznanti bhakSayanti // 471 // nanvanubhavamantareNa vyarthamevedaM sarva tvadbhASaNamiti cedAha-pazyeti / bhagavataH Ayatane sthAne taditarasmiMzca sthale kasyacidgRhe parikalpitayoH pAcitayorannayoH khAnubhavenAtmIyAnubhavenaiva natu matsadRzAnyena kenacitkathitamAtreNa, siddhau prakarSaH devAlayaniSpAditasyotkarSaH nikarSaH taditarasthalanirmitasya cApakarSazca tI pazya tAvat // 202 // upaskArairiti / sphArairbahulaiH upaskAraiH vesavArAdivyaJjanaiH upacitaH vRddhaH rasasya tiktAmlAdeH Amodasya sugandhasya ca bharaH atizayaH yasmin tathAvidhamapyannaM gehe gRhe kRtaM pakvaM cet, tat budhajanaH anatibhogya atIva bhojanAnaha a. vaiti jAnAti / kiMca devAlayabhave bhagavanmandirapakke na vidyante bhUyAMso bahulAH saMskArA vyajanAdayo yasmin tathAbhUte'pi, kiM punarbahutarasaMskAravati haviSi anne analpaM bahutaraM bhogyatvaM bhojanayogyatvaM, na tvetAvadeva, punaH aghaharatvaM pApanivarta. katvaM cApi manute / ayaM hi kevalamIzvarasthAnaprabhAva eveti bhAvaH // 472 // 1 'saMharaNAzayA'. 2 prakarSApakA~'. 3 'kRtamayamabhogyaM'. For Private And Personal Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 39] padArthacandrikATIkAsahitA / 255 - idaM ca boddhavyam devAgAraniSeviNaH kila janA duSyantu zudhyantu vA te'mI khAmiparigraheNa niyataM mAnyA manISAjuSAm // prAyeNAzrayagauraveNa labhate hIno'pi mAnArhatAm kubjaklIbamukho jano'pi bhajate pUjAM hi rAjAzrayAt 473 atha setuvarNanam 39. ityanyataH parikrAmannagrato'valokya saharSa sAJjalibandhanam pAtuM pAtakino janAnazaraNAn pAtuM tamaHsAgaram __yAtuM yAtupurImarIn raNamukhe jetuM dazAsyAdikAn // ....... netuM bhUtanayAM mudaM virahiNImetuM yazaH zAzvatam ... dAtuM zarma ca rAghaveNa racitaM setuM namaskurmahe // 474 // kiMca devAgAreti / devAgAre devamandirasya niSeviNaH pUjanAnaniSpAdanAdirUpeNa sevakAH janAH prAtaHkAlasnAnAdinA zudhantu, saMdhyAnAcaraNAdinA duSyantu doSayuktA bhavantu vA / paraMtu te ubhayavidhA api amI janAH svAminaH bhagavataH parigraheNAnugraheNa manISAjuSAM buddhimatAM niyataM niyamena mAnyAH pUjyAH bhavanti / atrArthAntaramupanyasyati-loke prAyeNa bahudhA hIno'pi nIco'pi janaH AzrayasthAdhArasya gauraveNa mahattvena mAnArhatAM pUjyatAM labhate prApnoti / hi yasmAt kubjaH vakrAGgaH klIvazca tau mukhau pramukhau yasmin tathAbhUto jano'pi, jAtAvekavacanam / rAjAzrayAt pUjAM itarajanebhyaH satkAraM, bhajate prApnoti // 473 // ' atha dakSiNataH zrIrAmakRtaM setuM dRSTvA taM namaskurvanAha-pAtumiti / azaraNAn rakSakahInAn pAtakinazca janAn pAtuM rakSituM, tamaHsAgaramajJAnasamudraM pAtuM tasya pAnaM karte, pUrva 'pA rakSaNe' iti dhAto rUpamatra ca 'pA pAne' iti dhAtozca rUpamiti bodhyam / tena sakalAjJAnaM vinAzayitumityarthaH / yAtUnAM rakSasAM "yAtudhAnaH puNyajano nairRto yAtu-rakSasI / " ityamaraH / purIM laGkAnagarI yAtuM gantuM, raNamukhe yuddhamadhye dazAsyAdikAn rAvaNapramukhAn arIn zatrUn jetuM parAbhAvayituM virahiNIM khaviyoginIM bhUtanayAM sItAM mudamAnandaM netuM, prApayituM, zAzvataM vinAzarahitaM yazaH kIrti evaM saMpAdayituM, zarma sukhaM dInajanebhya iti zeSaH / dAtuM ca rAghaveNa zrIrAmacandreNa racitaM nirmitaM setuM namaskurmahe vandanaM kurmaH // 474 // . 1 nirmitaM bhagavatA'. For Private And Personal Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 256 vizvaguNAdarzacampU:- [setu__ hanta kaThinAnAmapyamISAmatimahatI prItiranubandhijane // 203 // yataH laGkApure pakkimukhena ruddhAM bhUmeH satAM bhUmibhRto'nubandhAt // pati punaH prApayituM payodhau setUbhavantaH khayamAplavanti // 475 // nirUpya payodhimadhye plavamAnamUrtayastaraGgavegArpitaphenacihitAH / / hasanti kiM mandaramantararNavaM nimamamete nalasetubhUdharAH // 476 // punarvimRzya lakApurAvAsiraghUdvahArisaMparkapApAdiva sindhurAjaH // sapakSabhUbhRnnibiDAntaro'pi vipakSabhUbhRdbhirabandhi kaSTam // 477 / / zuddhAH saMzritadharmasetava ime soDhonavarSAtapAH sthitvA sindhujale sadA kSitibhRto ghora tapaH kurvate // hanteti / kaThinAnAM kaThorANAmapi amISAM setusaMbandhinAM zilA-pASANAdikA. nAmiti zeSaH / anubandhijane khasaMbandhijane arthAt sItAviSaye atimahatI prItiH prema, astIti zeSaH / hanteyAnande // 203 // prItimeva vizadayati-lakApura iti / bhUmibhRtaH setusaMvandhiparvatAH anu. bandhAt bhUmikanyAtvAtsodarasaMbandhAdityarthaH / laGkApurai dazAnananagaryo panimukhena rAvaNena ruddhAM bhUmeH pRthivyAH sutAM sItAM punaH patiM zrIrAmacandrasaMnidhi prApayituM payodhau samudre svayaM setUbhavantaH santaH, Aplavanti taranti // 475 // kiMca payodhimadhya iti / payodheH samudrasya madhye plavamAnAH tarantaH mUrtayo yeSAM te, taraGgANAM UrmINAM vegaiH javaiH arpitaiH samarpitaiH phenaiH cihnitAH kRtalAJchanAH ete nalo nAma rAmasainikAnAM vAnarANAmekatamaH tannirmitasetusaMbandhino bhUdharAH parvatAH, antararNavaM samudramadhye nimanaM mandaraM nAma parvataM hasanti kiM, upa. hAsaM kurvantyeveti kimityutprekSA // 476 // punariti / vimRzya vicArya laGketi / sindhurAjaH samudraH lakApurAvAsinaH raghUdvahasya raghuzreSThasya rAmacandrasya areH zatro rAvaNasya saMparkapApAt sparzadoSAdiva sapakSAH samAnamatasthAH suhRda ityarthaH / pakSasahitAzca ye bhUbhRtaH rAjAnaH parvatAzca taiH nibiDaM dhanaM antaraM madhya. bhAgo yasya saH tathAbhUto'pi vipakSabhUbhRdbhiH zatrubhUtarAjabhiH pakSarahitaizca parvataiH abandhi baddhaH, kaSTamiti khede // 477 // zuddhA iti / saMzritaH AzritaH dharmasya setumaryAdA yaiste, pakSe saMzritaH dharmeNa For Private And Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 39] padArthacandrikATIkAsahitA / nRtyantIriha nityameva lalitAstIkSNairatanvAzugai lAvaNyaM dadhatIH kadApi na calantyAlokya vIcIramUH // 478 // kSaNamabhidhyAyannaJjaliM bavAastokaptirapi vAridhireSa yasmAt trasto bibharti vipulopalasAndrasetum // gopAyate duritavanti jaganti tasmai - koSAya te raghupate mahate namo'stu // 479 // ku0-sAkSepam kAkutsthakopecakitaH kamitA nadInA___ mAsIdyadAnaghuguruplavanAhatoyaH // zakyastadaiSa tarituM haribhiH padAbhyAm kiM vA phalaM kathaya setukRtizramasya ? // 480 // dharmarUpeNa rAmeNa racitaH seturyaiste iti ca, soDhau marSitau ugrau varSe vRSTiH AtapaH sUryaprakAzazca tau dvau yaiste ata eva zuddhAH pavitrAH sadA sarvadA sindhujale samudrodake sthitvA kSitibhRtaH rAjAnaH parvatAzca ghoraM bhayaMkaraM tapaH kurvate kurvanti / ataH ime parvatAH rAjAnazca iha loke samudre ca lAvaNyaM saundarya lavaNasya bhAvaH lAvaNyaM kSArarasamityarthaH / dadhatIH dhArayantIH tIkSNaistigmaiH atanubhiH bahubhiH AzugaiH vAyubhiH atanormadanasya ca AzugairbANaizca "Azugau vAyu-vizikhau" ityamaraH / lulitAH kSubhitAH pIDitAzca ata eva nityamanavaratameva nRtyantIH varddhitAH nRtyamAcarantIzca amUH vIcI: laharI: AlokyAvalokya kadApi na calanti na muhyanti ne bhramanti ca // 478 // astoketi / eSa vAridhiH samudraH astokA bahulA dRptirgaryo yasya tathAbhUtaH dhannapi, yasmAt kopAt trasto bhItaH san vipulA bahulA ye upalAH pASANAstaiH sAndra nibiDaM setuM bibharti dhArayati, tasmai duritavanti pApayuktAni jaganti gopAyate rakSate, 'gupU rakSaNe' ityasmAt "gupU-dhUpa-" ityAdinA Ayapratyaye zatRpratyayaH / he raghupate bhagavan rAmacandra ! te tava mahate kopAya krodhAya namaH astu // 479 // 'vAridhistrasto bibharti vipulopalasAndrasetuM' ityatrAkSipati-kAkutstheti / nadInAM kamitA patiH samudraH kakutsthasya gotrApatyaM pumAn kAkutsthaH rAmacandraH tasya kopAt cakito bhItaH yadA anaghAnAM nirmalAnAM gurUNAM mahatAM, soDhumazakyAnAmityarthaH / arthAt pASANAnAM plavanAya taraNAya ahaM yogyaM toyamudakaM yasya tathAbhUtaH AsIt , tadA tarhi eSaH haribhiH vAnaraiH padAbhyAM 1 capalA'. 2 roSa'. 3 'gurunaga', 'nanu guru'. For Private And Personal Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 258 vizvaguNAdarzacampU:- [ setu vi0-tat kathitameva mayA / bhavatA tu na samyagavadhAritam / zRNu tarhi punaH sAvadhAnam // 204 // ambhorAziM vAnarA laGghayantvityetadvayAjIkRtya rAjIvanetraH / / ahorAzerlaGghanAthai narANAmambhorAzau setumuccairabannAt // 481 // punarnirUpya na sAgaro'sau nabha eva phenavrajA na cAmI vipuloDuvargAH / / na setureSo'pi nizAcarANAM nRpAtakAnAmapi dhUmaketuH // 482 // pazyAtra jalacarabhramacamatkAram // 205 // gajendrabuddhyA nalasetuzailAnyAhA asante jaladhau vasantaH // tadAsajAyAsasamutthadaMSTrAvyathAH pradhAvanti yathAgataM te // 483 // varaNAbhyAM tarituM laGghayitumapi zakyaH syAt / tasmAt setukRtizramasya seturacanAprayatnasya kiM vA phalamupayogaH ? kathaya / / 480 // taditi / tat setukRtizramaphalaM mayA kathitaM 'dAtuM zarma ca rAghaveNa racitaM' ityAdinoktameva / bhavatA tu purobhAgitayA na samyak avadhAritaM jJAtam / tarhi punaH kathayAmIti zeSaH / sAvadhAnaM kevalapurobhAgitvaM tyaktvA tattvajijJAsayA manaHpUrvakaM yathA tathA zRNu // 204 // ambhorAzimiti / vAnarAH ambhorAziM samudraM laGghayantu tarantu ityetat vyAjIkRtya nimittIkRtya, rAjIvanetraH kamalanayanaH zrIrAmacandraH narANAM aMhasAM pApAnAM rAzeH samudrasya laGghanArtha ullaGghanArtha ambhorAzau samudre uccairmahAntaM setuM abadhnAt babandha / / 481 // neti / asau dRzyamAnaH sAgaraH samudro na, kiMtu nabha AkAza eva / amI sA. garataraGgeSu vilasantaH phenavajAH phenasamudAyAH na, kiMtu vipulAnAM bahUnAM uDUnAM nakSatrANAM vargAH samudAyA eva / tathA eSaH sAgare zrIrAmanibaddhaH seturna, api tu nizAcarANAM rAkSasAnAM nRNAM manuSyANAM saMbandhinAM pAtakAnAmapi ca dhUmaketuH vinAzasUcakagrahavizeSaH / atra sAgarAdInAM prakRtasvarUpaM niSidhya nabhaAdInAmaprakRtAnAM sAdhanAdapadbhutiralaMkAraH / taduktam-"prakRtaM yaniSidhyAnyat sAdhyate sA tvphnutiH| iti // 482 // pazyeti / atra samudre jalacarANAM matsyAdInAM bhramasya mithyAjJAnasya camaskAraM Azcarya pazya // 205 // gajendrati / jaladhau samudre vasanto vAsaM kurvantaH grAhAH nakAH, gajendrA mahA. hastina iti yA buddhistayA nalasya nalanirmitasya setoH saMbandhino ye zailAH pASA: 1 'sAvadhAnaH'. 2 'udgAM rAzau', 'pAthorAzau'. For Private And Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 39] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 259 punarvicintyaDiNDIrakhaNDAnvayapANDurAbhaM drA ghiSThamuccaiHpariNAhavantam // kAkutsthasetuM kalaye guNADhyaM dhautottarIyaM dhRtamarNavena // 484 / / yadvAcirAddharAbhUribharAtamUrtiharitkariSvarpitanaijakRtyaH // zramakSayAyArNavavAri zIte zete sa kiM setumiSeNa zeSaH / / 485 / / vimRzya sazlAgham yaH purA pApadazakacchede sAdhanatAM gataH // ___ sa seturna kathaM zaktaH ? pApapaJcakabhaJjane // 486 // NAstAna prasante bhakSayanti / tataH teSAM grAsAjAtA ye AyAsAH prayatnAH tebhyaH samutthA utpannA daMSTrANAM vyathA yeSAM te tathAbhUtAH santaH, yathAgataM AgatasthAnamanatikramya, khasthAnamityarthaH / pradhAvanti zIghragatyA gacchanti // 483 // DiNDIreti / DiNDIrakhaNDAnAM phenazakalAnAM anvayena sparzasaMbandhena pANDurA zvetavarNA AbhA kAntiryasya taM drAdhiSThaM atidIrgha uccaiHpariNAhavantaM ativizAlatAsaMpannaM ca guNaiH praNatajanaduHkhaniharaNAdibhiH, sUtraizca AnyaM saMpannaM kAkutsthasetuM zrIrAmanirmitaM setuM, arNavena samudreNa dhRtaM paridhRtaM dhautaM prakSAlitaM uttarIyaM upavastraM, kalaye avagacchAmi // 484 // __ athavA evaM kalpanIyamityAha-cirAditi / cirAt bahukAlaparyantaM dharAyAH pRthivyAH bhUribhareNAtibhAreNa AtA pIDitA mUrtiH zarIraM yasya saH, ata eva haritkariSu diggajeSu apitaM samarpitaM nai svakIyaM kRtyaM pRthvIdhAraNarUpaM yena tathAbhUtaH san zramakSayAya pRthvIdhAraNAyAsaparihArAya, saH prasiddhaH zeSaH anantaH setumiSeNa setuvyAjena zIte arNavavAri samudrajale, rephAntoyaM zabdaH / zete zayanaM karoti kim ? utprekSAlaMkAraH // 485 // - ya iti / yaH setuH purA rAmAvatAre pApAnAM dazakaM, tasya trividhakAyikacaturvidhavAcika-trividhamAnasiketi bhedena dazasaMkhyAkapApAnAmityarthaH / tAni skAnde yathA-" adattAnAmupAdAnaM hiMsA caivAvidhAnataH / paradAropasevA ca kAyika trividhaM smRtam // pAruSyamanRtaM caiva paizUnyaM cApi sarvazaH / asaMbaddhapralApazca vAGmayaM syAccaturvidham // paradravyeSvabhidhyAnaM manasA'niSTacintanam / vitathAbhinivezazca mAnasaM trividhaM smRtam // " iti / dazasaMkhyAni kAni zirAMsi yasya saH dazakaH pApazcAsau dazako rAvaNastasya ca chede vinAze sAdhanatAM nikhilavAnarasai: nyasya laGkAyAM prApaNAt sAhAyyatvaM gataH, saH setuH pApAnAM brahmahatyAdInAM paJcakaM tasya bhajane vinAze kathaM na zaktaH na samarthaH ? api tu zakta eva syAditi tat eMva ca sa stutya eveti ca bhAvaH // 486 // .. For Private And Personal Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 260 www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:atha tAmraparNIvarNanam 40. [ zaThakopamuni iti parAvRtyAnyato'valokya sAmodamtApaM vilumpati nRNAmiha tAmraparNI - tyAkhyAM vahannaghardavAnalajRmbhaNottham // pAthonidhestrijagati prathito'varodho rogholasatparamaharSamaharSiyUthaH // 487 // atha kurukAnagara zrIzaThakopamunivarNanam 41. tadabhyarNa nirvarNya cakAsti kurukApurI zucini tAmraparNItaTe viraktiparipaktrimatriyugabhaktibhirvaiSNavaiH 11 dRDhavratazaThAryurobakulasaMpatadbambhara - dhvanidviguNajRmbhaNadraviDavedaghoSojjvalA // 488 // evaM setuM saMvarNya tato nivRtya tAmraparNItyAkhyAM nadIM varNayatItyAhaitItyAdi / adid tApamiti / rodhasostIrayoH lasanti zobhamAnAni paramaharSANAM atizayAnandakAnAM maharSINAM yUthAni samUhAH yasya saH, ata eva trijagati trailokye prathitaH prasiddhaH pAthonidheH samudrasya avarodhaH antaHpurastrI tAmraparNI iti prasiddhAM AkhyAM nAma vahan dhArayan san iha loke nRNAM manuSyANAM aghAni pApAnyeva davAnalastasya jRmbhaNAt prajvalanAt utthamutpannaM tApaM AdhyAtmikAdirUpaM vilumpati vinAzayati // 487 // For Private And Personal Use Only evaM tAmraparNI prastUya tatsamIpavartizrIzaThakopamuniM varNayituM prastauti-tadityAdi / abhyarNa samIpadezam cakAstIti / zucini pavitre tAmraparNyA nadyAstaTe tIre dRDhavratasya nirbhara - niyamasaMpannasya zaThAreH etannAmakavaiSNavaguroH uraH sthite bakule bakulamAlAyAM saMpatantaH saMprApnuvantaH ye bambharAH bhramarAsteSAM dhvanibhiH guJjAravazabdaiH dviguNaM jRmbhaNaM dhvaniprasAraNaM yeSAM tairdraviDapaThitairvedaghoSaiH ujjvalA kAntimatI kurukAkhyA purI 1 'vahanbhavadavAnalajRmbhitotthAMm. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra varNanam 41] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padArthacandrikATIkAsahitA / 261 atratyAnAM dharmaniratAnAM haribhRtyAnAmitthamanusaMdhAnam // 206 // paridRSTavate sahakhazAkhAM paramAM drAviDasaMhitAM hitAM naH // gurave karavAma nityamasmai zaThakopAya maharSaye praNAmAn // 489 // aJcAma ciJcAtarumadbhutaM taM paJcAmaradrnavadhIrayantam // zaThArisaMjJaM kila yasya mUle tapaH phalaM kiMcidudaJcitaM naH // 490 // dizan zritAnAmamRtAtmakaM phalam vilakSaNo bhAti sa tintiDItaruH // sahasrazAkhaM draviDAgamaM sRjan sa yasya mUlaM samupAzrito muniH // 491 // nagarI viraktairviSayavaitRSNyAddhetoH paripanimA phalAbhimukhA triyuge viSNau bhaktiryeSAM tathAbhUtairvaiSNavaiH viSNubhaktaiH karaNaiH cakAsti prakAzate // 488 // natratyAnAmiti / atratyAnAM kurukApuranivAsinAM dharmaniratAnAM puNyakarmatatparANAM harerbhRtyAnAM sevakAnAM itthaM vakSyamANaprakArakamanusaMdhAnaM cintanam // 206 // parIti / sahasraM catasraH zAkhA vibhAgAH yasyAstAM, sahasrasaMkhyAyAzcaturthaMsthAnatvAccaturSu sahasrazabdasyaupacArikaH prayogaH / ata eva paramAM mahatIM drAviDaiH paThanIyAM saMhitAM, naH asmAkaM vaiSNavAnAM hitAM hitakAriNIM paridRSTavate samyagavagacchate, 'parisRSTavate' ityapi pAThaH tatpakSe parisRSTavate utpAdayitre ityarthaH / zaThakopAya gurave maharSaye asmai nityaM praNAmAn namaskArAn karavAma kurmaH / kriyArthopapadasya - " ityAdinA caturthI / 'svayaMbhuve namaskRtya' ityAdivat / tena zaThakopAyetyasya tamanukUlayitumityarthaH // 489 // a 88 aJcAmeti / yasya cizcAtarormUle naH asmAkaM vaiSNavajanAnAM kiMcidanirvAcyaM zaThArisaMjJaM zaThArimunirUpamityarthaH / tapaHphalaM udaJcitaM prakaTIbhUtaM kila, taM pazca amarahUn mandAra- pArijAtAdidevavRkSAn / "paJcaite devataravo mandAraH pArijAtakaH / saMtAnaH kalpavRkSazca puMsi vA haricandanam / " ityamaraH / avadhIrayantaM tiraskurvantaM ata eva adbhutamAzcaryAvahaM cicAttaruM timtiDIvRkSaM aJcAma pUjayAma | 'akSu gati - pUjanayo:' ilasya loDattamapuruSaH // 490 // dizanniti / yasya tintiDItaroH mUlaM saH prasiddhaH sahasrazAkhaM draviDAgamaM draviDavedaM sRjannutpAdayan muniH zaThArisaMjJaH samupAzritaH, saH zritAnAmAzritAnAM amRtAtmakaM mokSarUpaM pIyUSarUpaM ca phalaM dizan samarpayan ata eva vilakSaNa: AcaryAvahaH svasya AmlamayatvAt amRtaphalapradatveneti bhAvaH / tintiDItaruH bhAti zobhate // 491 // 1 'dharmanityAnAM', 'dharmanityAnAM iribhRtyAnA' 2 'parisRSTavate'. * For Private And Personal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 262 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: [ zaThakopamuni harimiva kRtAvataraNaM bakulAbharaNaM vRNImahe zaraNam // dhyeyaM yaM vidurAryA mumukSubhiryatprabandhamadhyeyam // 492 // tasminmatirme'stu dRDhA zaThArau gAyanta uccairiha yasya gAthAH // hAya dehaM prathayanti divye padehamannAda iti pragIte // 493 // kRtaduritanirodhAnAM kalitazrutimaulibhAvabodhAnAm // vazitaramAnAthAnAM na sudhA'pi samA zaThArigAthAnAm // 494 // janAnuddizya kaThinazaThanarendrastAvakAn zlokapAzAn jaTharapiTharapUrtyai jAtu mA saMgiraidhvam // harimiveti / harimiva zrIviSNumiva kRtaM avataraNamavatAro yena saH taM bhagavantaM viSNumiva lokopakArArthamAvirbhUtamityarthaH / bakulAbharaNaM zrIzaThakopamuniM zaraNaM rakSitAraM vRNImahe aGgIkurmaH / kiM vA tasmin rakSaNasAmarthyaM yasmAttadaGgIkAra ityAkAGkSAyAmAha - yaM zaThakopamuniM AryAH zreSThajanAH mumukSubhiH dhyeyaM dhyAtuM yogyaM yatprabandhaM yasya zaThakopasya granthaM adhyeyaM abhyasanIyaM ca viduH jAnanti / etadeva zaraNatvena svIkAre balavattaraM pramANamityarthaH // 492 // tasminniti / iha loke yasya zaThAreH gAthAH saMhitArUpAH uccairuccasvareNa gAyantaH santaH dehaM prahAya tyaktvA ahamannAdaH iti pragIte varNite, yajurvedIyataittirIyopaniSadi bhRguvayAM dazame'nuvAke "ya evaM vit / asmAllokAtpretya " ityupakramya " etatsAma gAyannAste / hA3vu hA 3 buhA 3 vu / ahamantramahamannamahamannam / ahamannAdo'hamannAdo'hamannAdaH / " ityupasaMhAraparayA zrutyeti zeSaH / ata eva divye tejaH saMpanne pade vaikuNThasthAne prathayanti prasiddhA bhavanti / tasmin zaThArau zaThakopamunau me dRDhA ananyaviSayA matiH astu // 493 // * evaM zaThakopaM varNayitvA tagAthAmAhAtmyaM varNayati---kRteti / kRtaM duritAnAM pApAnAM nirodho vAraNaM yAbhistAsAM kutaH yataH kalitaH prakaTIkRtaH zrutimaulInAM upaniSadAM bhAvasyAbhiprAyasya bodho jJAnaM yAbhistAsAM ata eva vazitaH vazIkRtaH ramAnAtho bhagavAn viSNuryAbhistAsAM zaThArigAthAnAM sudhA amRtamapi samA tulyAna, kA punaritareSAM vArteti bhAvaH // 494 // kaThineti / bho bho janAH bhavantaH kaThinAH niSThurA: ata eva zaThAH dustarakarabhArAdigrahaNena vaJcakAzca ye narendrA rAjAnaH teSAM stAvakA: vRthaiva zlAghAkAriNastAn ata eva zlokapAzAn nindyazlokAn kevalaM jaTharapiTharasya udarakuNDasya "piTharaH sthAlyukhA kuNDaM" ityamaraH / pUlaiM bharaNArthe jAtu kadAcidapi mA 1 'pravhAya veda'. 2 ' prapaThanti' 3 'saMgadiSThAH '. For Private And Personal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 41] padArthacandrikATIkAsahitA / 263 luThata dRDhatamaske mA ca saMsArakUpe paThata zaThajiduktIrazramAnItamuktIH // 495 // kRzAnumAmatryananu zaThakopAya tvaM praNati prAptAya bhAvakopAyatvam / / vimalamate ! kuru kAyAnnirasitumaho virAjate kurukAyAm // 496 // kiMca bakulAbharaNIyAnAM gAthAnAM sanmukhena bharaNIyAnAm // harigRhamadhye tArasvareNa punate prapaJcamadhyetAraH // 497 // sazlAgham----- virakterAsthAnI madhumathanabhakternaTanabhU vimukteniHzreNI sukRtaparipakteH phalamasau // prapatterudyAnakSitirakRtakokteH priyasakhI cidaGkarakSoNI bakuladharavANI vijayate // 498 // saMgiradhvam mA uccArayata / tathA dRDhaM gADhaM tamo'jJAnaM yasmin tathAbhUte saMsArakUpe ca mA luThata mA tiSThata / kiMtu azrameNAnAyAsenaiva AnItA prApitA muktiryA. bhistAH zaThajitaH zaThakopasya muneH uktIH gAthAH paThata uccArayata // 495 // __ atha kRzAnumupadizati-nanviti / he vimalamate zuddhabuddhe kRzAno! tvaM kAyAt zarIrAt aMhaH pApaM nirasituM nivArayituM bhAvukaH kuzalazvAsAvupAyaH sAdhanaM ca "bhAvukaM bhavikaM bhavyaM kuzalaM kSemamastriyAm / zastaM cAtha triSu dravye pApaM puNyaM sukhAdi ca" ityamarAt sukhAdayaH zabdAH vizeSyanighnAH / tata evAtra bhAvukazabdasya pu~lliGgatvam / saH tasya bhAvaH bhAvukopAyatvaM prAptAya kurukAyAM nAma nagaryo virAjate zobhamAnAya zaThakopAya munaye praNatiM namaskAraM kuru / nanu nizcayena / mA tasmin doSAropaM kArSIrityarthaH // 496 // bakuleti / satAM satpuruSANAM satA sadvidyAdisaMskAravattvenottamena vA mukhena bharituM paThituM yogyAH bharaNIyAstAsAM bakulAbharaNaH zaThakopamunistasyemAH bakulAbharaNIyAH zrIzaThakopamunipraNItA ityarthaH / tAsAM gAthAnAM harigRhasya zrIbhagavadviSNumandirasya madhye tArasvareNa uccavareNa adhyetAraH adhyayanakartAraH janAH prapaJcaM sakalaM saMsAraM punate pavitrIkurvanti // 496 // virakteriti / viraktavairAgyasya AsthAnI sabhA "samajyA pariSadgoSThI sabhA-samiti-saMsadaH / AsthAnI" ityamaraH / madhumathanabhakteviSNubhakteH naTanabhUH 1 sanmukhAja'. 2 'sukRtatarupateH'. . . For Private And Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 264 vizvaguNAdarzacampU:- [zaThakopamunisamantAdavalokya sAnandaM kRzAnumuddizya abhyastavedamaulibhyaH sadbhayastattvabubhutsayA // kurukApuravAsibhyaH kuru kAmaM namaskriyAH // 499 // kR0--satyamevam / tathApi punaratipatitazrutismRtayo yatayo'pi katicidatra vartanta iti bhAtIha nAtimAnanIyatA // 207 // tathAhina saMdhyAsu snAnaM tisUSu na kamaNDalvabhidhRti ne cAturmAsyAdivratamapi na bhikSATanavidhiH // na lipsAyAstyAgo na paripaThanaM copaniSadAm ___ yatitvaM naiteSAM zrutimaitamatikramya caratAm // 500 // __ na kevalametAvadeva zRNu tAvadanyadapi // 208 // raGgabhUmiH, vimuktermokSasya niHzreNI, adhirohaNI, sukRtasya puNyakarmaNaH paripakeH paripAkasya phalaM icchitalAbhaH, prapatteH zaraNAgateH udyAnakSitiH upavanabhUmiH, vizisukhotpAdakatvAt / akRtakAyAH akRtrimAyAH ukteH vedasya priyasakhI, cidaDa. rasya cinmayanUtanaprarohasya kSoNI utpattibhUmiH, etadabhyAsAdeva cinmayabrahmajJAnaM prAdurbhavatItyarthaH / etAdRzI asau bakuladharasya zrIzaThakopasya vANI prabandharUpA vijayate sarvotkarSeNa vartate // 498 // abhyasteti / he kRzAno, tvamiti zeSaH / tattvasya AtmayAthArthyasya bubhutsayA jijJAsayA hetubhUtayA abhyastAH adhItAH vedamaulayaH upaniSadaH yaistebhyaH ata eva sanyaH kurukApuravAsibhyaH kAmaM yathecchaM namaskriyAH namaskArAn kuru // 499 // satyamiti / satyamityArdhAGgIkAre / evaM tvaduktaprakAreNa satyaM, tathApi atipatitAH atikramitAH zrutayaH smRtayazca yaiste katicit yatayaH saMnyAsino'pi atra kurukAnagoM vartante iti hetoH atimAnanIyatA atipUjyatA iha na bhAti // 207 // neti / zrutimataM vedamatamatikramya caratAM eteSAM saMnyAsinAM etatprativAkyAnvayi / tisRSu saMdhyAsu prAtamadhyAhna-sAyAhrAsu snAnaM yatInAM vedavihitaM na, kamaNDaloH abhidhRtirdhAraNaM na, cAturmAsyAdivataM ekasminneva sthAne saMvAsAdirUpaM etacca yatInAM zAstravihitam / tadapi na, bhikSATanaM bhikSArthe paribhramaNaM tasya vidhiH na, lipsAyAH dhanavAJchAyAH tyAgo na, kiMca upaniSadAM paThanamapi na, ata eva eteSAM yatitvaM na / kevalaM kASAyavanaparidhAnAdinA bAhyataH saMnyAsitvepi na tathA'ntata ityrthH||500|| 1 saharSam'. 2 'atItaM'. 3 'na bhAtIha mAnanIyatA'. 4 'zrutigati', For Private And Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 41] padArthacandrikATIkAsahitA / kiM bahunA - saMnyAsAzramamAzrito'pi sakalavyApAralopAtmakam kairyaM capalo harerapadizandrAgrAjadhAnIM vizan // arthArjayati torjitamaTho mRSTAnnamaznAtyasau ko mRSyediha rAma ! rAma ! tadidaM kaSTaM kaizceSTitam 501 anyAyyamasti kimito'pi haite kalau yat saMnyAsino vidadhate gRhiNAM praNAmAn // etattu ceta iha kRntati vaiSNavo'sA vityaitra zudramamatirnamati dvijo yat // 502 // vi0 - sakhe mevaM saMbhASiSThAH // 209 // icchentu hanta yatinaH katiciddhanaugha mujjhantu bhaikSyacaraNaM kalayantu mA vA // 265 saMnyAseti / sakalAzca te vyApArA dhanArjanAdirUpAzca teSAM lopaH zAstratastyAga evAtmA svarUpaM yasya taM saMnyAsAzramaM Azrito'pi capalaH dravyAzAdhInatvAcaJcalAntaHkaraNaH harerbhagavataH kaiGkarya dAsyaM apadizan nimittIkurvan san, drAk zIprameva rAjadhAnI rAjanivAsanagarIM vizan pravizan saMzca arthAn dravyANyarjayati saMpAdayati / naitAvadeva, kiMtu zritaH nivAsArthamAzritaH UrjitaH subhagazilA bhittyAdisaMpannaH maThaH yena tathAbhUtaH san asau yatiH mRSTAnnaM madhurAnaM aznAti bhunakti / tat tasmAt idaM kaleH kaliyugasya, kvacit 'yateH' ityapi pAThaH / arthAt kaliyuga saMbandhiyateH ceSTitaM kaSTaM anyAyyam / ata eva iha loke ko janaH taH parisahet ? rAma ! rAma ! iti khede // 501 // janAnAM kiMca anyAyyamiti / saMnyAsinaH gRhiNAM gRhasthAzramiNAM praNAta namaskArAn vidadhate kurvanti iti yat, ito'pyasmAdapi hate duSTe kalau yuge anyAyyaM kimasti ? nAnyat kimapItyarthaH / kiMca etasmAdapi anyadduzcaritaM zraNvityAhapatattviti / asau zUdraH vaiSNavaH viSNubhaktaH iti matvA, atra kurukAnagaryo amatirmandabuddhiH svayaM dvijo brAhmaNo'pi san, zUdraM namati namaskarotIti iyat etattu dvijena zUdranamaskArAcaraNaM ca, iha nagaryo cetaH cittaM kRntati troTayati // 502 // atha dhanArjanAdirUpaM yatinAmAropitaM doSamuddhArayannAha - icchantviti / hanteti-harSe / katicit yatina: na tu sarve / dhanaughaM dravyasaMcayaM icchantu, ujjhantu tyajantu vA / tathA bhaikSyAcaraNaM ca mA kalayantu na kurvantu / kiM tu te yatayaH 4 ' muJcantu hanta yatayaH 1 'yate zvaSTitaM'. 2 ' kalau yuge yat' 3 ' ityAndhra'. katicihnataughAn ' 5 'Rcchantu'. * 6 'kalayantu vAmI', 23 For Private And Personal Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 266 vizvaguNAdarzacampU:- zaThakopamuni haryaddhipaGkarahakiGkaratAratAzce dakaprasaktirakalaGkahRdAM ka ? teSAm // 503 // yatpunarabhihitaM phaNivaryaparyaGkakaiMkaryArtha paryaTanamapi turyAzramAnanuguNamiti tadapi nipuNanirUpaNaviraha vijRmbhitam / / 210 // kecana paGkajalocanakaiGkAyaiva paryaTATyante // saMnyAsina iha dhanyAste. hi khata upagataspRhAvirahAH // 504 // itthaM hi heyopAdeyavida udAharanti // 211 // bhogAyaiva nitambinIpariNayo yAgAhRtiH khyAtaye khArthe pAkakRtiH kupAtraviSaye tyAgArthamarthArjanam // harerviSNoraGgI caraNAveva paGkahe kamale, paGkaha iti prAmAdikam / "tatpuruSe kRti-" ityalugvidhAnAt / "paGkerahaM tAmarasaM" ityamaro'pi / bAhulyAdvA kathaMcit samAdheyam / tayoH kiGkaratAyAM dAsye ratAstatparAzcet yadi bhaveyustarhi, tata eva akalaI doSarahitaM hRdantaHkaraNaM yeSAM teSAM yatInAM akasya kalaGkasya "utsaGga-cihnayoraGkaH klko'ngkaapvaadyoH|" ityamaraH / prasaktiH saMbandhaH kva saMbhavati ? haribhaktiprabhAvAdeva dhanArjanAdirUpAH kSudradoSA nazyantIti bhAvaH / taduktaM bhagavataiva"api cetsudurAcAro bhajate mAmananyabhAk / sAdhureva sa mantavyaH-" ityAdi // 503 // yaditi / yat pUrva phaNivaryaH zeSaH paryaGkaH zayanaM yasya tasya viSNoH kaikArtha dAsyArtha paryaTanaM paribhramaNamapi turyAzramasya caturthAzramasya ananuguNamayogyamiti "dabhihitaM 'saMnyAsAzramamAzrito'pi-' ityAdinA pratipAditaM tatpratipAdanatsayA nipuNaM savivekaM yanirUpaNaM avalokanaM tasya viraheNAbhAvena vijRmbhitaM bhyaH anam // 210 // kacanati / kecana saMnyAsinaH paryaTATyante punaHpunaratizayena vA paribhramanti, rAjadhAnImiti shessH| 'aTa gaTau' ityasmAt yaGi rUpam / te paGkajalocanasya bhagavato viSNoH kaiGkAyaiva dAsyArthameva, evakAreNetaradoSAropavyavacchedaH / ata eva khataH upagataH prAptaH spRhAyAH icchAyAH virahaH abhAvo yeSAM tathAbhUtAH niHspRhA ityarthaH / santi / ata eva ca te ihaloke dhanyAH sukRtinaH hi eva 504 itthamiti / heyaM tyAjyaM upAdeyaM grAhyaM ca te ubhe vidanti jAnantIti tadvidaH te, itthaM vakSyamANaprakAreNa udAharanti kathayanti // 211 // bhogAyaiveti / yadi nitamvinyAH striyAH pariNayaH vidhivat pANigrahaH bhogAyaiva kAmavAsanApUraNAyaiva Acaryate tadA duSyet nindyo bhavet pratyavAyamutpAdayediti vA / evakAraH yadi Acaryate duSyediti ca prativAkyamantavyam / na tu saM 1 paGkaprasakti'. 2 paryaTante'mI'. 3 'khArthaH'. 4 viSaya'. For Private And Personal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 42] padArthacandrikATIkAsahitA / 267 svAdhyAyAdhyayanaM pratigrahakRte vAdAya zAstrazramo dupyetsvodarapUrtaye yadi hareH kairyamAcaryate // 505 // anyacca bhUyodoSairapi parivRtaH pUruSaH sAtvikAnAm prAyaH pUjyo bhavati bhagavadbhaktimAsAdya hRdyAm // AkrAntA'pi prabalabhujagaiH kaNTakairapyanalyaiH kiM nAdRtyA surabhikusumA ketakI bhAgye bhAjAm // 506 // atha pANDya-coladezanivAsismArta- zaivAdivarNanam 42. ityanyato'bhikAn samantAdavalokya sAJjalibandham - kriyAsArthitavedebhyo grAhayadbhyaH zrutIrbahUn // pANDya - colanivAsibhyaH paNDitebhyo namo'stu vaH // 507 // tayai abhihotrAdyAzramadharmAya vA yAgAnAM jyotiSTomAdInAM AhRtiranuSThAnaM khyAtaye kIrtyarthe na tu khargAdyartha; pAkasya kRtiH niSpAdanaM svArthe svabhakSaNArthaM na tu pazcayajJAdyartha; arthArjanaM dravyasaMpAdanaM kupAtraviSaye kutsitavezyAdijanaviSaye tyAgArthaM samarpaNArthameva, na tu dharmArtha; svAdhyAyasya vedasya adhyayanamabhyAsaH pratigrahakRte paradattavavyAdigrahaNArthe, na tu svIyAnuSThAnopayogi karmajJAnAdyarthaM zAstreSu vyAkaraNa tarka-mImAMsAdiSu zramo'bhyAsaH vAdAya, na tu tattvAvabodhAya; tathA hareH kaiGkarya dAsyaM svodarapUye Acaryate tadA duSyediti heyopAdeyavida udAharantIti pUrveNa saMbandhaH // 505 // bhUya iti / puruSo manuSyaH bhUyodoSairbahubhirdoSaiH saMdhyAdikarmatyAgAdibhiH parivRtaH yukto'pi sAttvikAnAM sattvapradhAnamanasAM zuddhamAnasAnAmityarthaH / janAnAM hRdyAM manojJAM bhagavati viSNau bhakti AsAya saMpAdya prAyaH bahudhA pUjyo mAnyo bhavati / etadeva sadRSTAntamAha- ketakI prabalAH durbharagaralasaMpannatvena prakRSTazaktimantazca te bhujagAH sarpAzca taiH analpairbahubhiH kaNTakaizcApi AkrAntA vyAptApi surabhINi sugandhIni kusumAni puSpANi yasyAH sA tathAbhUtA, hetugarbhamidaM vizeSaNam / surabhikusuma saMpannatvAdityarthaH / bhAgyabhAjAM AhatyA AdarAhI na bhavati kim ? api tvavazyamAdartavyaiva bhavatItyarthaH // 506 // kriyeti / kriyAbhiH yAgAdyanuSThAnaiH sArthitAH saphalIkRtAH vedAH yaistebhyaH, bahUn ziSyavargAniti zeSaH / zrUtIrvedAn grAhayadbhayaH pAThayadbhayaH pANDyazca colazca dezabhedau tayoH nivAso vasatirastyeSAM tebhyaH paNDitebhyo vo yuSmAkaM namaH astu // 507 // 1 'duSyecodara'. 2 'bhAgyabhAjA', For Private And Personal Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 268 vedAnti vizvaguNAdarzacampU:- atha vedAntivarNanam 43. kR0-satyaM punarmAmarANAmapyeSAM na rocate namaskriyA / yadeteSu mithyAvAdina eva bahulamupalabhyante / amI khalu prAmANikA) dUrIkRtyAprAmANikamarthamurarIkurvanti // 212 // tathAhipratyakSagocaramazeSamapi prapaJcaM mithyeti mAyina ime pratipAdayanti / / sarvapramANasaraNImativartamAnaM brahmAzrayanti ca paraM bata nirvizeSam 508 satyamiti / satyaM 'kriyAsArthita-' ityAdino tathyameva, punaH kiMtu eSAM mahyamarANAmapi brAhmaNAnAmapi, apizabdAttatvatasteSAM pUjyatvaM sUcitam / namaskiyA namaskaraNaM, mahyamiti zeSaH / na rocate / yadyasmAdeteSu brAhmaNeSu madhye mithyAvAdinaH prapaJcamithyAbhASiNaH, asatyabhASaNazIlA eva ca bahulaM upalabhyante dRzyante / amI brAhmaNAH khalu pramANena cakSurAdIndriyasaMnikarSeNa pratyakSatayA siddhaH prAmANikaH, zAstrataH siddhazca tamartha zarIrAdeH satyatvAdikaM kartavyAdikaM ca dUrIkRtya parityajya, aprAmANikaM "yato vAco nivartante aprApya manasA saha, na cakSuSA gRhyate nApi vAcA, nAyamAtmA pravacanena labhyo na medhayA na bahunA zrute. na" ityAdizrutibhiH sarvapramANAgocaraM, svakapolakalpitaM ca artha urarIkurvanti aGgIkurvanti // 212 // uktamevArtha vizadIkaroti-pratyakSagocaramiti / pratyakSasya cakSurAdIndriyajAtasya gocaraM viSayIbhUtamapi, saurAkITapataGgamA ca devarSibhyaH sAkSAtkriyamANatayA duHzakApahnavamapItyahosAhasamiti bhAvaH / azeSaM sakalaM prapaJcaM carAcarAtmaka jagat ime purodRzyamAnA maayaayaa| avidyAyAH saMbandho yeSAM te mAyinaH, saMbandhe matup / sa ca pratipAdyapratipAdakabhAvaH / mAyAvAdina ityarthaH / pakSe mAyinaH kapaTinaH mithyeti svena rUpeNa nistattva iti pratipAdayanti / "sarva vikArajAtaM mAyA* mAtraM" "dvitIyakAraNAbhAvAdanutpannamidaM jagat" "idaM prapaJcaM nAstyeva notpannaM no sthitaM jagat" ityAdivacanairiti bhAvaH / pakSe mithyeti parapratAraNAya vAstavarUpavi. paryAsena yathA-hIrakAdikaM kAcatvena pratipAdayanti mahatyArabhaTyA samarthayanti / kiM tarhi te paramArthasanna kimapyaGgIkurvantItyAkAlAyAmAha-sarvapramANeti / sa. vANi ca tAni pramANAni pratyakSAgamAdIni tatra pratyakSANi cakSurAdIndriyANi A* gamAdIni tarkamImAMsAdIni ca teSAM saraNI paddhati atikramya vartamAnaM "na 1 mataM'. 2 'zravanti paramaM'. For Private And Personal Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 43] padArthacandrikATIkAsahitA / punaH saroSam -- hanta ! brahmabandhava ime brahmaNe parasmai banti // 293 // yataH www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 269 yadeva sarvajJamapAstadoSaM bhavArtihAri zrutamAgamAnte || ajJaM paraM brahma tadeva bhute saMsAratApAniti saMgirante // 509 || tatra cakSurgacchati na vAggacchati no mano na vidmo na vijAnImo yathaitadanuziSyAdanyadeva tadviditAdatho aviditAdadhi / iti zuzruma pUrveSAM ye nastadyAcacakSire / " " nAyamAtmA pravacanena labhyo na medhayA na bahunA zrutena / " ityAdibahuzruteH sarvapratyakSAgamapramANAtItamityarthaH / pakSe sarvapramANabahirbhUtatvAtsvakapolakalpita mityarthaH / ata eva viziSyate itaravyAvRttatvena jJAyate yaiste vizeSAH prakArAH / dharmA iti yAvat / te nirgatA yasmAt tannirvizeSam / pakSe AdarAtizayaprayojakAnitarasAdhAraNaprazastaguNarahitaM; paraM "indriyANi parANyAhurindriyebhyaH paraM manaH / manasastu parA buddhiyoM buddheH paratastu saH / " ityAdibhagavadvAkyaprAmANyAsarvebhyaH zreSThatamaM pakSe kutrApi kenApyadRSTapUrvasvabhAvakaM sakalalokavilakSaNamiti yAvat / brahma Azrayanti svIkurvanti / batetyAnande khede ca // 508 // nanu paraM brahmAzrayanti cet kA hAniH samyageva tadityAzaGkayAha -- hanteti / brahmabandhavaH duSTabrAhmaNAH parasmai indriyasaMghAtAt paratra vartamAnAya brahmaNe paramAtmane dunti // 213 // drohaprakAramevopapAdayati-yadeveti / AgamAnte vedAnte yadeva brahma sarve jAgrat-khapna-suSuptyAtmakamavasthAtrayaM jAnAti antaryAmitvena pratyakSayatIti tathAbhUtaM sargasthityAdikaM vA jAnAtIti / tathA ca zrutiH - " yaH sarvajJaH sarvavid yasyaiSa mahimA bhuvi / " iti / ata eva apAstAH nirgatAH doSAH janmAdivikArA yasmAt tat " na jAyate mriyate vA vipazcinnAyaM kutazcinna babhUva kazcit / ajo nityaH zAzvato'yaM purANo na hanyate hanyamAne zarIre / " iti zrutiratrArthe pramANam / bhavArtihAri saMsAraduHkhanivartakaM " jJAtvA devaM sarvapAzApahAniH kSINaiH klezairjanma - mRtyuprahANiH / " iti zrutirapi / iti zrutaM AkarNitaM, tadeva paraM brahma ajJaM jIvavat kiMcijjJa, alpArthe naJ / saMsAratApAn janma-jarA-maraNAdIn bhukte iti saMgirante / "jJAjJau dvAvajAvanIzAvajA yekA bhokta-bhogArthaMyuktA / anantazvAtmA vizvarUpo hyakartA" / "dvA suparNA sayujA sakhAyA samAnaM vRkSaM pariSakhajAte / tayoranyaH pippalaM svAdvattyanaznannanyo abhicAkazIti / " ityAdibahulazrutibhyaH pratipAdayanti / jIva-brahmaNoraikyapratipAdakAnAmetatkathanaM vyAhanyata iti bhAvaH // 509 // 1 'bhokta'. For Private And Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2700 vizvaguNAdarzacampU:- [vedAntibhokevilamamI parasmai brahmaNe druhyanti, kiMtu tatpramANebhyaH zrutibhyo'pi 214 yataHmithyArthAvedakatvAt zrutiSu kumatibhiH karmakANDe nirasta prAmANye brahmakANDaiH saha guNavacanaiH zeSito brahmazabdaH / mithyAsminvibhaktiH prakRtirapi paraM brahma naivAbhidhatte vAcyatvAnAzrayatvAtkathamupaniSadAM mAnatAM jAnatAM te||510|| paramete zrutibhyo na druhyanti, kiMtu zArIrakAyApi // 215 // neti / tasmin parabrahmaNi viSaye yAni pramANAni yathArthatadbhAvapratipAdakAni tebhyaH, zrutibhyaH upaniSadbhyo'pi druhyanti // 214 // drohaprakAramevAha-mithyeti / zrutiSu karma-brahmapareSu sarveSu vedavAkyeSu madhye mithyArthAnAM asatyArthAnAM "jyotiSTomena vargakAmo yajeta" ityAdizru. tibhiH svargaprAptyAdirUpANAM AvedakatvAdbodhakatvAddhetoH karmakANDe mantrabrAhmaNAtmake brahmakANDaiH apavAdarUpopaniSadvAkyaH "tadyatheha karmacito lokaH kSIyata evamevAmutra puNyacito lokaH kSIyate" ityAdibhiH nirastaM nivAritaM prAmANyaM yasya tathAbhUte sati ebhiH kumatibhiH kutsitabuddhibhiH, 'kuM kutsitaM asatyaM prapaJcaM atanti jAnantIti taiH kumatibhiH prapaJcamithyAtvajJAtRbhirityarthaH / iti bhAvadarpaNavyAkhyAyAmarthAntaraM dRzyate / tatpakSe / 'ata sAtatyagamane' ityasmAddhAtorgatyarthAt auNAdika ipratyaya ityavagantavyam / gatyarthasya jJAnArthakatvaM ca / guNavacanaiH saguNezvarapratipAdakaiH karmakANDavAkyaiH saha brahma ityeka eva zabdaH zeSitaH ekArthIkRtaH, tatra pramANatvena svIkRta ityarthaH / upaniSadAM karmakANDApavAdarUpatvAdetayuktamiti bhaavH| kiMca asmin brahmazabde vibhaktiH su au ityAdirUpA mithyArthI nirarthakA / brahmaNaH sadaikarUpatvAt dvitvabahutvAbhAvAdityarthaH / tatazca prakRtiH kevalaM vibhaktirahitaM rUpaM vAcyatvasya zabdapratipAdyatvasya anAzrayatvAdanadhikaraNatvAddhetoH paraM brahma naivAbhidhatte naiva bodhayati / tataH te advaitavAdinaH upaniSadAM mAnatAM prAmANyaM kathaM jAnatAM vidantu ? naiva jJAtuM zaknuvantItyarthaH // 510 // paramiti / kiMca paraM anyadapi, kathayAmIti zeSaH / ete kevalaM zrutibhyo vedebhya eva druhyantItyetAvadeva na, kiMtu zarIramadhikRtya kRtaM zArIrakaM zrImanyAsanirmitaM brahmasUtrarUpaM zAstraM tasmai api druhyanti / upaniSatpratipAditArthameva spaSTIkartuM tatrabhavatA vyAsena brahmasUtrarUpaM zAstraM vyaraci, tatrApi drohAcaraNamanyAyyamityapi. zabdAbodhyam // 215 // For Private And Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra -varNanam 43 ] www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padArthacandrikATIkAsahitA / parAzarabhuvA zAstraM brahmajJAnAya nirmitam // asamaJjasatAM nItamadvaitaibrahmavAdibhiH // 511 // kiM ca yAdRzasvabhAvaH sarvezvarastadviparItameva taimuzanti viruddhamartaya ete // 216 // sarvajJamajJa iti sarvapadAbhidheyam kasyApyavAcya iti sarvamahAguNAnAm // sthAnaM ca nirguNa itIha samastaveda vedyaM tvavedya iti te jagadIzamAhuH // 512 // kiMbahunA - vividhaduritatrAtasphItasthiravyasanAkulAdatimitamate javAdevAbhidAM paramezituH || apagataparicchedAmodAmbudherupagacchatAm 271 mazakazizuto'bhedo na syAtkuto madahastinaH || 513 // 1 uktArthameva prapaJcayati - parAzarabhuveti / parAzarabhuvA zrImadyAsena zAstraM sUtrarUpaM brahmaNaH jJAnAya jJAnArthameva, sakalajIvAnAmiti zeSaH / nirmitaM racitam / tadapi dve jIva-brahmarUpe ite gate yasmAt tadvItaM dvItameva dvaitaM jIva-brahmaNordvirUpatvaM tanna bhavatItyadvaitaM jIvAtma - paramAtmanoraikyarUpaM brahma ekamiti vadantIti tadvAdibhiH "AtmA vA idameka evAgra AsIt nAnyat kiMcana miSat" "ekamevAdvitIyam" "tattvamasi' ityAdibahulazrutyanurodhena jIvAtmanorekatvapratipAdakairityarthaH / asamaJjasatAM ayogyatAM nItaM prApitam // 511 // kiMceti / kiMca yAdRzasvabhAvaH tattvato yatprakArarUpo bhagavAn sarvezvaraH tasmAdviparItaM viruddha svabhAvameva taM sarvezvaraM paramAtmAnaM uzanti icchanti / viruddhamatayaH ete advaitinaH // 216 // sarvajJamiti / te advaitavAdinaH vastutaH sarve bhUtabhaviSyAdi jAnAtIti sarvajJaH taM jagadIza ajJa: alpajJaH jJAtumazakyazca iti, AhuH kathayanti / etadeva sarvatrAnvetavyam / sarveSAM padAnAM zabdAnAM abhidheyaM vAcyaM jagadIza, kasyApi padasya avAcyaH iti, sarveSAM mahAguNAnAM sraSTRtvAdInAM sthAnabhUtaM jagadIzaM nirguNa: sattva- rajaAdiguNarahitaH iti, samastaiH sarvairapi vedairvedyaM jJeyaM, tupadaM virodhasUcakam / avedyaH "vijJAtAramare kena vijAnIyAt" ityAdizrutibhiH ajJeya iti ca AhuH // 512 // vividheti / vividhAnAmanekeSAM duritAnAM pApAnAM vrAtena samUhena sphItaiH 1 'bhokta, vedyaM'. 2 'tamupadizanti' 3 'buddhayaH". 4 'taM'. For Private And Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 272 vizvaguNAdarzacampU: (vedAnti aparaM ca dRzyaM mithyA dRSTikartA'pi mithyA ___ doSo mithyaiveti yA dhIramISAm / / sAdhiSThAnAMzepi kiM neti cintA sAdhiSThAnAM paNDitAnAmudeti // 514 // vi0-vayasya ! maivaM mahIsuradUSaNeSu vijRmbhiSThAH // 217 // pAramparyata Agato nijakule panthA na hAtavya i tyadvaitaM parigRhya hanta jagato mithyAtvamAcakSatAm / / pravRddhaiH sthiraizca vyasanaiH AkulAt pIDitAt, ata eva ca atimitamateH atyalpabuddheH jIvAdeva, evakAreNAtyantAnaucityaM sUcitam / apagataH paricchedaH parimi. tiryasmAt tAdRzaH ya AmodAmbudhiH AnandasAgaraH tadrUpaH, aparimitAnandarUpa ityarthaH / tasya parameziturIzvarasya abhidAmabhedaM upagacchatAM jAnatAM teSAmadvaitinA mazakazizutaH mazakabAlAt madayuktasya hastinaH abhedaH kuto na syAt ? apitu "vidyA-vinayasaMpanne brAhmaNe gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca paNDitAH sama. drshinH|" iti gItAprAmANyAt zarIramAtrabhedena virodhe'pi sarvatra jIvasAmyAt sthAdevAbheda iti bhAvaH / / 514 // dRzyamiti / draSTuM yogyaM dRzyaM rajju-sAdi, zukti-rajatAdikaM vA, mithyA asatyaM, dRSTerayaM sarpaH, idaM rajataM, ityAdibhrAnteH kartA Azrayo devadattAdizcApi mithyA, doSaH pittAdizca mithyaiva / atra dRzya-dRSTikartR-doSazabdaiH krameNa sakalaprapazcaantaHkaraNAvacchinnacaitanya-ajJAnAni grAhyANi / tenaitatrayamapi jJAnottarakAle bAdha. pratItermithyaivAvabhAsate ityadvaitavedAntinAmabhiprAyaH / ityuktaprakArA yA amISAmadvaitavAdinAM dhIniM vidyate, sA dRzyAgraMzatraye'pi midhyeti buddhiH adhiSTAnaM AzrayaH rajjuH zuktirvA, parabrahma ca tasminnaMze'pi kiM kuto na bhavati ? ityevaMprakArA cintA sAdhiSThAnAM zreSThAnAM paNDitAnAM viduSAmudeti utpadyate / atra kecit 'ajJAnanAzAt satye adhiSThAnAMze sA mithyAbuddhirnotpadyate itydvaitinaambhipraayH| ata eva AdhinA kAmAdimanovyathayA sahitAH tiSThantIti sAdhiSThAH gADhAjJAninasteSAmevedazI cinteti nyAyAvatAraH' ityAhuH // 514 // vayasyeti / evamuktaprakAreNa mA viz2ambhiSThAH udyukto mA bhava // 217 // pAramparyata iti / nijakule khavaMze paramparAyAH zrImadyAsa-zaMkarAcAryAdiprAcInasaMpradAyasya bhAvaH pAramparya tasmAditi tataH AgataH prAptaH panthA advaitamArgaH na hAtavyaH na tyAjyaH / anyathA atiprAcInaparaMparAgatasaMpradAyatyAgadoSApAtaprasa. GgAditi bhAvaH / anena advaitasaMpradAyaH mAdhvarAmAnujIyAdisaMpradAyavannAdhunikaH, kevalaM khakapolakalpitasaMketasiddhazca, kiMtu atiprAcInazrutsarthAnusaraNapUrvakaM zrImadyAsa For Private And Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 43 ] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 273 adhyetuM nigamAnazeSata ImAn karmANi nirmAtuma pyAstikyAccaturA nikAmamitare ke ? tAvadetAdRzAH // 515 // kiM ca zrutIradhyetAraH kimapi viditAraH pratidinaM ___ RtUnAhartAraH kimapi japitAro manugaNam // amI smArtAH zrAddhAnyapi racayitAro vidhunate zruteraprAmANyaM prasajadananuSThApakatayA // 516 // zaMkaraprabhRtibhirIzvarAMzaireva pravartita iti pratIyate / iti hetoH advaitaM jIvezvarayoraikyaM parigRhya jagataH mithyAtvamasatyatvaM AcakSatAM kathayatAm / ete advaitavAdina iti zeSaH / atisarge loTa / hanteti harSe "neha nAnAsti kiMcana" 'mRtyoH sa mRtyumApnoti ya iha nAneva pazyati / " ityAdizrutiprAmANyAt ekamAtmAnaM vinA'. nyat sarvamapi jaganmithyaiveti bhAvaH / kiMca ete imAn prasiddhAn nigamAn vakhazAkhIyaRgAdivedAn azeSataH mUlamArabhya samAptiparyantaM adhyetuM abhyasituM, tadu. ktAni karmANi nitya-naimittikAdIni AstikyAta asti vedavihitaM satyamiti buddhiyeSAM te AstikAH teSAM bhAvastasmAddhetoH nikAmaM yathecchaM nirmAtumAcaritumapi caturAH kuzalAH itare advaitibhyo'nye etAdRzAH advaitisamAH ke santi ? na kepIti bhAvaH / anena vaiSNavAdayo na tAvadvedasyaikaM mantramapi yathArthatayA paThituM zaktA iti prasiddhiHsUcitA / dRzyate hi sAMpratamapyevaM rItiH keSucit karnATakIyavaiSNaveSu 515 zrutIriti / amI smArtAH advaitinaH, atra smArtapadaM advaitiSu yogarUDhaM paGka. jAdivaditi bodhyam / zrutIrvedAn , pratidinaM brahmayajJasamaye iti zeSaH / adhyetAraH paThitAraH / na kevalaM paThitAra eva, kiMtu kimapi yathAmati viditAraH taduktamarthamapi jAnantaH, kratUn jyotiSTomAdiyajJAna AhartAraH kartAraH, kimapi yathAzakti manugaNaM khasaMpradAyaproktaM mantrasamudAyaM japitAraH japaM kurvantaH, kvacit 'daditAraH pratidinam' iti pAThaH / tatpakSe dAnaM kurvANA ityarthaH / zrAddhAni prativArSikavihitAni pitRtRptikarANi, apiH samuccayArthakaH / racayitAraH kurvantazca santaH ananuTApakatayA adhyayana-tadarthajJAna-homa-japAdyAcaraNAbhAvatayA prasajati nikaTaM prApno. tIti prasajat nityaM prApnuvat zrutegAdervedasya aprAmANyaM pramANatvAbhAvaM vidhunate nirasyanti / yathArthAnuSThAnAbhAvAt zruteraprAmANyaM prAptAvasaramiti bhAvaH / atra ve. dAprAmANyanirasanadvArA advaitavAdinAM vedapramANakatvena tadukkAnuSThAnatayA ca jaganmi. thyAtvAdikAH sakalA api siddhAntAH sapramANAstenaiva hetunA pUrvoktAni sakalAnyapi dUSaNAni niSphalAnIti sUcitam / evameva bhaavdrpnnkRtopybhipraayH||516|| 1 ime'. 2 'kimapi daditAraH pratidinam'. - - - For Private And Personal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 274 vizvaguNAdarzacampU:- [vedAnti kR0-samantAdavalokya nistulA apyamI viSayAH zaivapracuratayA na zlAghAmarhanti / atra hi tattvahitapuruSArthAnayathAvasthitAnabhidadhAnAH zaivA viduSo'pi vimohayanti // 218 // tathAhi-- madanajanake vItAtaGke mahAguNazevadhau paramapuruSe nityAsaktAM zrutiM kamalAmiva // bata pazupatau zUlopete manobhavadAhake nihitahRdayAM zaivA jalpantyabhAmyahatA ivaM / / 517 / / ___ uktArthAGgIkArapUrvakamAha kRzAnuH-nistulA iti / amI viSayA dezAH nistulA vedavihitakarma-jJAnavidvahujanasattvAnirupamA api, zivasya bhaktAH zaivAste pracurAH bahulA yeSu te tatpracurAsteSAM bhAvastattA tayA hetunA zlAghAM prazaMsAM nArhanti, tasyAH na yogyA bhavanti / santu nAma zaivAH kiM vA tena prazaMsAnahatvamiti cedAhaatrahIti / atra eSu dezeSu hi tattvataH satyatayA hitA hitakarA ye puruSArthAstAn ayathAvasthitAn sthitimatikramya vartamAnAn viruddhakhabhAvAniti yAvat / abhidadhAnAH pratipAdayantaH santaH, kvacit 'tatpadArtha yathAvasthitamanabhidadhAnAH' iti pAThaH tatpakSe taditi padasya zabdasya artha brahmarUpaM yathAvasthitaM sthitinamati. kramya vartamAnaM, yathAsthitasvabhAvamityarthaH / anabhidadhAnAH akathayantaH santa ityarthaH / zaivA viduSo'pi puruSAn kimutAnyAn , vimohayanti vibhramayanti // 218 // mohanaprakArameva spaSTatayAha-madanajanaka iti / vItAH gatAH AtaGkAH rogAH doSAzca yasmAt tasmin , mahatAM sraSTava-pAlakalAdInAM guNAnAM zevadhau nidhau madanasya kAmasya janake pitari paramapuruSe devAnAmapi zreSThapuruSe viSNau nilaM saMtatamAsaktAM anuraktAM, ata eva kamalAM lakSmImiva sthitAM zrutiM sarvamapi vedaM zUlena rogeNa, zUlanAmakAyudhavizeSeNa copete yukte pazUnAM gavAdInAM brahmAdidevAnAM ca patistasmin manobhavasya madanasya dAhake zive nihitaM anuraktaM sthApitaM ca hRdayaM manaH abhiprAyazca yasyAH sA tAM zruti abhAgyena prAktanaduSkarmaNA hatA naSTA iva zaivAH jalpanti varNayanti / atra zaivAnAM tAtparya varNitaM bhAvadarpaNakRtA tadittham'mahatAM aguNAnAM kAmakrodhAdInAM zevadhiryasmAttasmin rAga-dveSAdijanake ata eva madanasya smaravikArasya janake ata eva vizeSeNa itAH prAptAH AtaGkAH tApA 1 'atra hi tatpadArtha yathAvasthitamanabhidadhAnAH'. 2 'hatAmiva', For Private And Personal Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 43] padArthacandrikATIkAsahitA / 275 sUryAdArogyamicchetkamapi hutavahAtsampadullAsamicche dIzAnAt jJAnamicchedanavadhivibhavaM mokSamicchenmukundAt // -- ityAdyAH satyavAdyAdimamunibhaNitIrAkalayyApi viSNoH sevAM zaivAstyajanto bata bhavahataye bhAvayante bhavaM te 518 api ca tadviSNoH paramaM padaM hi tamasaH pAre sadA pazyatA ___ sAndraM sUrigaNena nirmalamahAnandAtmakaM zAzvatam / / aprepsanta ime sametamanizaM vetAlabhUtAlibhi lokaM bhIkaramaJcituM vyavasitA mAhezvaraM nazvaram // 519 // strayaH yasmAttasmin tajjanake "ruk-tApa-zaGkAkhAtaGkaH" ityamaraH / paraM bhRzaM apuruSe alpapuruSa, anudarA kanyetyAdAviva alpArthe naJsamAsaH / nityaM A ISadazena saktAM ata eva ke citte malaM apuruSasaMbandhajanyaduHkhaM yasyAstathoktAmiva sthitAM "kAzcittAtma-ravi-brahma-vAtAH" iti kozaH / ata eva ca abhAgyahatAmiva zruti manasi bhavantIti manobhavAH kAmAdayastaddAhake zUlamiva zUlaM ajJAnanAzakaM jJAnaM tenopete prApye ityarthaH / pazupatau sarvezvare nihitahRdayAM zaivAH jalpanti' iti 517 sUryAditi / sUryAt sUryamupAsya, lyablope paJcamI / ArogyaM icchet , hutavahAdagneH kamapyanirvacanIyaM saMpadaH dhanAdisaMpatteH ullAsaM vistAraM icchetU , IzAnAt bhagavataH zaMkarAt jJAnaM paramAtmaviSayaM icchet , anavadhiniHsImaH vibhava aizvarya yasmin tathAbhUtaM anazvarasukhAdisaMpadyuktamityarthaH / mokSaM muktiM mukundAt bhagavataH zrIviSNoH icchet , ityAdyAH satyavAdino yathArthavaktAraH ye AdimAH prathamAH munayaH vyAsa-vAlmIkAdayasteSAM bhaNitIrvAkyAni "ArogyaM bhAskarAdicchet" ityAdyAH Akalayya jJAvApi zaivAH bhavasya saMsArasya hataye nAzArtha viSNoH sevA paricayA~ tyajantaH santaH, te bhavaM zivameva bhAvayante pUjayanti / atrArthe zaivAnAmevamabhiprAyaH-"tarati zokamAtmavit , jJAtvA devaM mRtyumukhAt pramucyate, jJAnAdeva tu kaivalyam" ityAdivahulazruti-smRtiprAmANyAjjJAnenaiva mokSaH, tajjJAnaM ca "IzAnaH sarvavidyAnAmIzvaraH" ityAdizrutibhyaH zivAdeva prApnoti tatazca yuktameva tadbhajanamiti // 518 // taditi / tamasaH ajJAnasya pAre samAptau satyAM ajJAnavinAze satItyarthaH / pazyatA avalokayatA sUrINAM jJAninAM gaNena samudAyena sanaka-nAradAdijJAnimunisamudAyenetyarthaH / sAndraM nibiDaM vyAptamiti yAvat / nirmalaH janma-maraNAdivikArarahitazcAsau mahAnandaH atizayAnandazca sa AtmA svarUpaM yasya saH tathAbhUtaM ata eva zAzvataM vinAzarahitaM ata eva ca paramaM sarvottamaM, hiH samuccAyakaH / tat 1 'sUrAtU. 2 'satyavAco hitamuni', - For Private And Personal Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 276 vizvaguNAdarzacampU: [ vedAnti vi0 - saMkhe guNagrahaNakutUhalI bhUyAH // 219 // nityaM karma samAcaranti nigamAn zAstrANi cAdhIyate saMtanvanti ca saptatantunicayaM dhinvanti bhaktyotithIn // sAmbaM tryambakamarcayanti zucayaH zaivAH sadaivAdarAdeSAmIdRzadhairmaNAM katipaye doSA viSayA na kim ? 520 prasiddhaM viSNoH padaM vaikuNThaM aprepsantaH anicchantaH santaH vetAlaH pizAcasenAnIzca bhUtAni ca teSAmAlibhiH patibhiH, vetAlo nAma pizAcasenApatiriti hi rudrapaTale pizAcasAdhanaprakaraNe dRzyate / "vetAlo nIladeho'sau pizAcagaNanAyakaH / sarvakAryakaraH zaMbho: senAnIH zavabhUmiga: / " iti / etena 'vetAlA nAma bhUtAni' iti bhAvadarpaNakAroktaM vyAkhyAnaM parAstam / yadvA vetAlasya bhUtAnAmAdhipatye senAnItve vA satyapi bhUtatvaM pizAcatvaM vA nApaiti / yathA manujasenAneH / pratyakSa zivasaMnidhau ca taditarakSudrabhUtAnAM prayojanAbhAvAt yuktameva pUrvoktaM vyAkhyAnamiti samAdheyam / anizaM saMtataM sametaM vyAptaM ata eva bhIkaraM sarvalokAnAM bhayotpAdakaM, nazvaraM vinAzayuktaM ca mahezvarasyAyaM mAhezvaraH taM lokaM kailAsaM aJcituM gantuM vyavasitAH kRtanizcayAH ime zaivAH santi / 'vastutastu "yasya brahmA ca viSNuzca ubhe bhavata odanaH / mRtyurasyopasecanam / " iti zrutyA vaikArikamUrtitrayAvAsAnAM trayANAmapi nazvaratvena nirvikAra sadAzivAvAsaparamakailAsakAGkSiSu zeveSUktadUSaNamAropitameveti dhyeyam' iti bhAvadarpaNakAraH // 519 // sakha iti / guNagrahaNe yathArthaguNAGgIkAre kutUhalaM kautukaM yasyAsti sa tatkutUhalI bhUyAH bhava // 219 // " ke vA zaivAnAM guNA ityapekSAyAmAha - nityamiti / zucayaH pavitrAH zaivAH sadaiva nityameva AdarAt nityaM saMdhyopAsanAdikaM karma saM samyakU, na tu yathAkathaMcit, Acaranti, nigamAn vedAn zAstrANi ca adhIyate abhyasyanti saptatantUnAM nityanaimittikAdiyajJAnAM nicayaM samudAyaM saMtanvanti samyaganutiSThanti ca bhaktyA premNA atithInabhyAgatAn dhinvanti prINayanti, ambayA bhagavatyA pArvatyA sahitaH sAmbaH taM trINi ambakAni netrANi yasya saH taM zivaM bhaktyetyatrApi saMbandhanIyam / arcayanti pUjayanti / IdRzAH pUrvoktarItyA zuddhAH dharmAH puNyakarmANi yeSAM "dharmAH puNya-yama-nyAya-svabhAvAcAra - somapAH / " ityamaraH / tathAbhUtAnAM "dharmAdanic kevalAt" iti samAsAnto 'nicpratyayaH / eSAM zaivAnAM katipaye bahuguNasamavAye dvi-trAH doSAH viSayAH vizeSeNa sahanIyA na kim ? api tu " ekohi doSo guNasaMnipAte nimajjatIndoH kiraNeSvivAGgaH / " iti nyAyamAzrityAvazyaM sahyA eveti bhAvaH // 520 // I 1 'kautukI'. 2 'bhRtyA tithIn' 3 'karmaNAM'. For Private And Personal Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 43] padArthacandrikATIkAsahitA / 277 anyacca zrotavyam / / 220 // ssaraharaparicaryA sAMprataM tanyate yA janayati haribhaktiM hanta janmAntare sA // zamitaduritavarga sA ca sUte'pavargam ___ kuta iva phalahAniH ? kurvatAM zarvapUjAm // 521 // paraMtusA rudrabhaktirvitanoti bhadraM yA viSNuvidveSalavAsahiSNuH // ta eva dharmAya bhavanti dArAH kadApi yAnnAbhimRzanti jArAH 522 zeSazAyividveSa eva hi mUrdhAbhiSikto doSaH puruSANAm // 221 // pazyanAstikyamAvahati nArakamAtanoti prauDhiM nihanti parilumpati saMpadaM ca // AyuH kSiNotyupacinoti samastadoSAn dveSo mukundaviSayo viSayogatulyaH // 523 // kiMcaiteSAM zivapUjanaM haribhaktijananadvArA'pavargasAdhakamato mahadupakArakaM taditi vaktamavatArayati-anyaJceti // 220 // ssarahareti / sAMpratamadhunA smaraharasya zivasya paricaryA pUjA yA tanyate kriyate, janairiti zeSaH / sA / hanteti harSe / janmAntare'nyasmin janmani haribhaktiM viSNubhaktiM janayati utpAdayati / sA haribhaktizcApi zamitaH vinAzitaH duritAnAM pApAnAM vargaH samudAyo yena sa taM, sakalapApasaMbandhanivArakamityarthaH / apavarga mokSaM sUte utpAdayati / tasmAt zarvasya zivasya pUjAM kurvatAM janAnAM phalahAniH kuto bhavati ? api tu kuto'pi naiva bhavatItyarthaH // 521 // zivabhajane'pi viSNubhajanamAvazyakamanyathAnApAta iti vaktumAha-paramiti / seti / yA rudrabhaktiH zivabhaktiH viSNau dveSaH aprItistasya lavasya lezasyApi, kimutAdhikasya, asahiSNurasahanazIlA, sA bhadraM mokSaprAptirUpaM kalyANaM vitanoti vistArayati / anyathAdhaHpAtaH syAditi bhAvaH / etadevArthAntareNa draDhayati-ta e. veti / yAn dArAn triyaH jArAH parastrIlampaTAH puruSAH kadApi na abhimRzanti na spRzanti, te eva dArAH striyaH dharmAya dharmasAdhyapuruSArthAya bhavanti prabhavanti 522 zeSazAyIti / puruSANAM zeSazAyi vidveSaH viSNudveSa eva hi mUrdhAbhiSiktaH sarvadoSebhyo'dhikaH doSaH // 221 // etadeva saprapaJcamupapAdayati-nAstikyamiti / viSasya yogena bhakSya-peyapadArthasaMbandhena tulyaH samaH mukundaviSayaH zrIviSNu viSayaH dveSaH nAstikyaM nAstiparaloka For Private And Personal Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 278 vizvaguNAdarzacampU:- [vedAnti ku0-tathyameva, tathApyavaidikavrateSveva prayatatAM zivabhaktimabhinayatAM pASaNDavizeSANAmeSAM veSa eva bhISayati hRdayam // 222 // tathAhizritAbhavyamArgAzcitAbhasmazuSyanniTAlA jaTAlAH sphuTAlApazUnyAH // smazAnAmisakhyA dRzA nirdahantaH pizAcA ivAmI dizAsu bhramanti 524 kiMca eSAmatijugupsitA rItiH // 223 // pakSIkRtya girIzaM sidhyA rahitAzca mAnahInAzca // icchantyadhigantumime dhanaMjayaM liGgadarzanenaiva // 525 // iti matiM Avahati saMpAdayati, nArakaM durgatiM Atanoti vistArayati / punaH punanarakameva prApayatItyarthaH / prauDhiM mahattvaM nihanti vinAzayati, kSudratvaM dadAtItyarthaH / saMpadamarthasaMpattimapi parilumpati pariharati / AyurjIvitakAlaM kSiNoti kSINaM karoti, tatazcaivaM samastadoSAn upacinoti vardhayati // 523 // tathyamiti / tvayoktaM tathyameva satyameva, tathApi eteSu zaiveSvayaM prakAro na dRzyate, kiMtu avaidikAni cedabAhyAni yAni vratAni kevalaM zaivAgamaproktAni teSveva prayatatAM prayatnaM kurvANAnAM pASaNDavizeSANAM vedUSakabhedAnAM janAnAM zivabhakti abhinayatAM prakaTIkurvatAM eSAM zaivAnAM veSaH jaTA-bhasmAdidhAraNarUpaH digambaratkhAdirUpazca, hRdayamantaHkaraNaM bhISayatyeva // 222 // zriteti / zritaH aGgIkRtaH abhavyaH akalyANakaraH mArgaH yaiste, citAyAH bhasmanA zuSyat zuSkIbhavat niTAlaM bhAlaM yeSAM te, jaTAlA: jaTAyuktAH, sphuTaH spaSTaH zravaNayogyaH ya AlApo bhASaNaM tena zUnyAH rahitAH, smazAnAneH sakhyA mitrabhUtayA tatsadRzyA atiraktavarNayetyarthaH / dRzA locanena nirdahanta iva santaH, amI pASaNDAH pizAcA iva dizAsu dazasu bhramanti paryaTanti // 524 // eSAmiti / eSAM pASaNDAnAM atijugupsitA atIva nindyA rItiH // 223 // tAmeva spaSTatayA prtipaadyti-pkssiikRtyeti|maanen pramANena zrutyAdinA, 'yatra yatra dhUmastatra tatra vahniH' iti vyAptijJAnena ca hInA rahitAH ata eva siddhyA mantrAdisAdhanena rahitAH, parvato vahnimAn iti nizcayena cAra hitAH yuktAH ime pASaNDAH liGgasya zivaliGgasya, dhUmarUpasya ca hetoH, darzanenaiva darzanamAtreNaiva girIzaM zivaM parvataM ca pakSIkRtya iSTadevatvenAzritya, pakSatAzrayaM ca kRtvA, dhanaM dravyaM jayamutkarSa ca, dhanaMjayamagniM ca adhigantuM prAptuM anumAtuM ca icchanti // 525 // 1 'satyameva tathApyavaidikavRttiveva prayiyAsatAM'. For Private And Personal Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 44] padArthacandrikATIkAsahitA / 272 anye cAtra dIrghavakranakharaM kharakalpA uddharanta iva bAhuyugaM te // zaucamAcaritumapyasamarthA nIceMbuddhihRdayA viharanti // 526 / / vi0-vimRzyasakhe guNagrAhiNA naite'pi dUSaNIyAH // 224 // zItoSNajRmbhaNasaheSu jitendriyeSu kaSTopavAsaparizuSkakalevareSu // puNyasthalATanaparAkRtakilbiSeSu jAnIhi kAnapi guNAn jaTileSvamISu // 527 // atha jyotiSikavarNanam 44. ityanyato vIkSya sAzaGkamka ime pustakahastAH kalya evotthAya tata itaH paryaTanti ? // 225 // dIrgheti / dIrghANi AyatAni vakrANi kuTilAni ca nakhAni yasmin tat bAhuyugaM bhujadvayaM, te pASaNDAH uddharantaH utkSipanta iva santaH, ata eva kharakalpAH gardabhatulyAH zaucamapyAcarituM asamarthAH, nIcA hInA buddhinizcayo yasmin tAdRzaM hRdayamantaHkaraNaM yeSAM tathoktAH santaH viharanti itastataH krIDanti // 526 // sakha iti / guNagrAhiNA "guNa-doSau budho gRhNannindukSveDAvivezvaraH / zirasA zlAghate pUrva paraM kaNThe niyacchati / " iti nyAyena doSasattve'pi guNamAtrasvIkArapareNa puruSeNa ete pASaNDA api apinA doSabAhulyaM dyotyate / na dUSaNIyAH // 224 // zItoSNeti / zItaM varSa-vAtAdi ca uSNaM AtapAdi ca tayoH jRmbhaNaM atizayatvaM sahantIti tatsahAsteSu, ata eva jitendriyeSu kaSTAH duHkhapradA ye upavAsAH pradoSa-zivarAjyAdivanazanavratarUpAstaiH parizuSkaM kRzIbhUtaM kalevaraM zarIraM yeSAM tathAbhUteSu puNyasthaleSu vArANasI-gokarNa-rAmezvarAdikSetreSu aTanena yAtrArtha bhramaNena parAkRtaM nirasta kilbiSaM pApaM yaisteSu amISu jaTileSu kAnapi vaktumazakyAn gu. NAn jAnIhi avagaccha / nahi tAvadetatkaSTopavAsAdi gRhibhiviSayijanaizca kartuM zakyaM tasmAdete pUjyA eveti bhAvaH // 527 // ka iti / ime pustakaM paJcAGgAdikaM haste yeSAM te janAH kalye prAtaHkAle evotthAya tata itaH gehAdnehaM paryaTanti, bhramanti, te ke ? // 225 // 1 nakharAH', 2 'nIcabuddhihRdayaM bhramayanti'. For Private And Personal Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 280 vizvaguNAdarzacampU:- [jyautiSikaku0-nipuNamavalokya saparihAsamjyotiHzAstramahodadhau bahutarotsargApavAdAtmabhiH kallolairnibiDe kaNAn katipayAn labdhvA kRtArthA iva // dIrghAyuH-suta-saMpadAdikathanairdaivajJapAzA ime gehaMgehamanupravizya dhaninAM mohaM muhuH kurvate // 528 // kiMcavilikhati sadasadvA janmapatraM janAnAm phalati yadi tadAnIM darzayatyAtmadAkSyam // na phalati yadi lagnaM draSTurevAha mohaM harati dhanamihevaM hanta ! daivajJapAzaH // 529 // jyotiriti / bahutarAH atibahulAH utsargAH sAmAnyavacanAni apavAdAH vizeSavacanAni ca AtmA kharUpaM yeSAM tathAbhUtaiH, atizayotsargApavAdavacanarUpairityarthaH / kallolaistaraGgaiH niviDe paripUrNe jyotiHzAstraM prANinAM grahAdyAnukUlya-prAtikUlyajJApanadvArA zubhAzubhaphalapratipAdakaM grahanakSatrasvarUpagatyAdijJApakaM ca zAstraM sa eva mahodadhiH samudrastasmin katipayAn atyalpAn dvi-trAn kaNAn lezAn labdhvA prApya, ativizAlajyotiHzAstrasya yatkicidaMzamadhIyeti yAvat / kRtArthAH kRta. kRtyA iva vartamAnAH ime kutsitA daivajJAH jyotiSikAH daivajJapAzAH, yApye pAzap / gehaM gehaM pratigRhaM anupravizya dIrghAyuH-suta-saMpadAdikathanaiH kasyacit dIrghAyuSyakathanena, kasyacitsutArthinaH 'tava sadguNasaMpannaH putraH syAt' kasyaciddaridrasya laM 'agre bahutaradravyasaMpanno bhaviSyasi' ityAdi kathanamUhyam / dhaninAM dravyavatAM muhuvAraMvAraM mohaM kurvate / ime bhaviSyacchubhakathanenAtIva vidvAMsa iti bhrAntimutpAdayantItyarthaH // 528 // vilikhatIti / kiMca ayaM daivajJapAzaH jyautiSikAdhamaH janAnAM sat yathArthaphalajJApakaM asat ayathArthaphalaM vA kathamapi janmapatraM vilikhati / taccAne yadi kadAcidaivavazataH phalati skhalekhanAnurUpaphalaprAptirbhavati cet , tadA AtmanaH dAkSyaM bhaviSyatphalakathanacAturya darzayati / yadi ca lagnaM na phalati tadA draSTurjanmakA. lInalagnAdikaM pazyata eva mohaM ajJAnaM Aha kathayati / asya janmakAlInalagnAdi samyaka jJAtaM bhavadbhistasmAdbhavatAmevAyaM doSo na mameti vadatItyarthaH / evaM iha loke dhaninAmiti zeSaH / dhanaM harati / hanteti khede // 529 // 1 'lagnapraSTurevaiSa doSo'. For Private And Personal Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varNanam 44] padArthacandrikATIkAsahitA / 281 api capramode khede vA'pyupanamati puMso vidhivazA nmayaivaM prAgevAbhihitamiti mithyA kathayati // janAniSTAniSTAkalanaparihAraikaniraitA___nasau meSAdInAM parigaNanayaiva bhramayati // 530 // astu vA tathyavAdI daivajJastathApi vRthA tadvacaHzravaNam // 226 // tathAhi asukhamatha sukhaM vA karmaNAM paktivelA___ khahaha ! niyatamete bhuJjate dehabhAjaH // tadiha purata evaM prAha mauhUrtikazcet kathaya phalamamISAmantataH kiM tataH syAt ? // 531 // pramoda iti / puMso janasya vidhivazAdaivavazAdeva na tu svakathanena, pramode Anande vA'thavA khede duHkhe upanamati prApnuvati sati, idaM sukhaM duHkhaM vA mayA prAgeva prAptakAlAt pUrvameva abhihitaM kathitaM ityevaM mithyA asatyaM kathayati / iSTaM sukhAdi aniSTaM duHkhAdi ca tayoH AkalanaM svIkAraH parihAraH nivAraNaM ca tayoH ekaM mukhyaM yathA syAt tathA niratAnAsaktAn , sukhasyAGgIkAre duHkhasya parihAre ca tatparAniti yathAyathamUhyam / janAn asau jyautiSikaH meSAdInAM rAzInAM parigaNanayA saMkhyAnenaiva bhramayati vimohayati / 'tava janmarAzeH sakAzAdravyAdehasyeSTaphalapratipAdake ekAdazAdisthAne pravezAt sukhotpattiH, janma-caturthAdisthAnapravezAcA niSTaphalaprAptiH' ityAdikathanena bhramayatItyarthaH // 530 // astviti / kiMca daivajJaH tathyavAdI satyavaktA, vA'pyarthakaH / astu tathApi tasya vacaso bhASaNasya zravaNaM vRthA niSphalameva // 226 // vRthAtvamevAha-asukhamiti / ete dRzyamAnA dehabhAjaH prANinaH karmaNAM pUrvajanmakRtAnAM paktivelAsu phalaniSpattikAleSu asukhaM duHkhaM athavA sukhaM ca niyataM niyamenaiva bhuJjate / ahaheyAzcarye / tadeva sukhaM duHkhaM vA mauhartiko jyautiSikaH iha purataH tatprApteH prAgeva prAha kathayati cet, tataH agrimasukha-duHkhAdikathanAt amISAM dehabhAjAM phalaM antataH paryavasAne kiM syAt ? kathaya / prANinAmiSTAniSTaprAptiH khakhakarmAnusAreNaiva bhaviSyati jyautiSikAdikathanena kimapyanyathA na bhavedityarthaH // 531 // 1 'pramodaH khedo vA'. 2 'mayedaM'. 3 'niyatAn'. For Private And Personal Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 282 vizvaguNAdarzacampU:- [jyautiSika vi0-aihikAmuSmikakArambhopayogino nopAlambhamarhanti jyotirvidaH // 227 // zRNu tAvatna daivaM na pitryaM ca karmAtra sidhyenna yatrAsti deze nanu jyotiSajJaH na tArA na cArA navAnAM grahANAMna tithyAdayo vA yetastatra buddhAH 532 yacca samarthitaM mauhUrtikavacainanizamanaM mudheti tannipuNanirUpaNA na bhaNanti // 228 // yataHbhAnoH zItakarasya vApi bhujagagrAse puro nizcite tIrthAnAmaTanaM janasya ghaTayettApatrayoccATanam // aihiketi / ihaloke bhavAnyaihikAni amuSmin paraloke bhavAnyAmudhmikANi ca yAni karmANi teSAmArambhe upayoginaH bhaviSyadiSTAniSTakathaneneti bhAvaH / jyotirvidaH jyotiHzAstravettAraH upAlambhaM nindA nArhanti nindituM na yogyA bhavanti // 227 // jyotirvidAM sarvANyapi dUSaNAni pariharan prathamaM tAvatteSAmupayogamAha-neti / nanu iti AmantraNe / he kRzAno ityarthaH / yatra yasmin deze jyotiSaM grahanakSatrAdInAM kharUpa gatyAdijJApakaM zAstraM jAnAtIti tajjJaH nAsti na vidyate, atrAsmin jyotirvidabhAvavati deze daivaM devasaMbandhi karma pUjAdikaM ekAdayupavAsAdikaM ca samyak tithyAdijJAnAbhAvAt na sidhyet , tathA pitryaM pitruddezena kartavyaM zrAddhAdikaM cApi na sidhyet / atrApi pUrvokta eva hetuIyaH / kiMca tArAH nakSatrANi na sidhyeyuH, teSAM svarUpajJAnAbhAvAdityarthaH / tathA navAnAM navasaMkhyAkAnAM grahANAM ravyAdInAM cArA meSAdirAzipravezAzca na sidhyeyuH, tithyAdayaH pratipadAditithayaH Adizabdena yoga-karaNAdInAM saMgrahaH / na sidhyeyuH / vA'pyarthakaH / yataH kAraNAt tatra daiva-pitryAdikarmasu jyotirvida iti zeSaH / buddhAH jJAnavantaH santi / tasmAt teSAmabhAvAt kvApi daiva-pitryAdikarmopayogi kAlajJAnaM notpadyatetyarthaH / kvacit 'yato'traiSa buddhaH' iti pAThaH / pUrvasaMbandhadarzanena sa eva yukta iti bhAti / paraM ca prAcInapustakeSu tasyAbhAvAt sa nAdRtaH // 532 // yaJceti / mauhUrtikAnAM jyotirvidAM vacanasya bhASaNasya nizamanaM zravaNaM mudhA vyarthameva iti ca yat samarthitaM pratipAditaM tat nipuNaM yuktAyukta vivekapUrvakaM nirU. paNaM bhASaNaM yeSAM te na bhaNanti na pratipAdayanti / / 228 // tatkAraNamupapAdayati-bhAnoriti / bhAnoH sUryasya zItakarasya candrasya vApi, bhujena kauTilyena gacchatIti bhujagastena 'bhujo kauTilye' iti dhAtoH 'anyatrApi-' 1 'aihikAmubhikArambho'. 2 'yatotraiSa buddhaH'. 3 vacaHzravaNaM'. 4 'paNAyanti'. For Private And Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 44] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 283 iSTe prAgavadhArite sati dhRtestuSTezca lAbho bhave dRSTe tu vyasane'tra tatparihRtiH kartuM japAdyaiH kSamA // 533 // avisrambhazca daivajJavacaneSvanupapannaH // 229 // vRddhi-hAsau kumudasuhRdaH puSpavantopairAgaH zukrAdInAmudayavilayAvityamI sarvadRSTAH / / AviSkurvantyakhilavacaneSvatra kumbhIpulAkanyAyAjjyotirnayagatividA nizcalaM mAnabhAvam // 534 // ityanena DapratyayaH / rAhuNA ketunA vA grAse, candra-sUryagrahaNe ityarthaH / puraH grAsakAlAt pUrvameva nizcite jJAte sati, jyotiSikeneti zeSaH / tApatrayasya AdhyAtmikAdiduHkhatrayasya uccATanaM nirmUlanaM yasmAt tat , tApatrayanAzakaramityarthaH / tIrthAnAM gaGgAdInAM yAtrArthamiti zeSaH / aTanaM bhramaNaM janasya ghaTayet saMpAdayet / kiMca grahANAmAnukUlyena iSTe abhISTaphale prAk tatprAptikAlAt pUrvameva avadhArite nizcite sati dhRtedhairyasya tuSTeH saMtoSasya ca lAbhaH bhavet / vyasane duHkhe grahANAM prAtikUlyeneti shessH| dRSTe prAggaNitena jJAte sati tu, atra tasya vyasanasya parihRtiH parihAraH japAdyaiH tattadaniSTagrahamantrajapAyaiH, Adyazabdena dAnAdergrahaNam / kartu kSamA yogyA syAt / anena 'asukhamatha sukhaM vA' ityAdinotaM dUSaNaM parihRtamiti jJeyam // 533 // ata eva jyautiSikavacanamavazyaM mAnanIyamiti vaktumAha-avisrambha iti / daivajJAnAM jyotirvidAM vacaneSu bhASaNeSu avinambho'vizvAsaH anupapannaH ayuktaH 229 kuta ityata Aha-vRddhi-hAsAviti / kumudasuhRdazcandrasya vRddhiH zuklapakSe pratidinamekaikakalayA jAyamAnA puSTiH hrAsaH kRSNapakSe tatkrameNaiva jAyamAnaH kSayazca tau, puSpavantau sUryAcandramasau "ekayoktyA puSpavantau divAkara-nizAkarau" itymrH| tayoH uparAgaH grahaNaM "uparAgo graho rAhugraste vindau ca pUSNi c|" ityamaraH / zukrAdInAM grahANAM, Adizabdena gurvAdInAM grahaNam / udayaH vilayaH astamayazca to, ityevaMprakAreNa amI kAlavizeSAH sarvaileokaiH dRSTAH, ete jyautiSikanizcitA eveti zeSaH / atra loke kumbhI annapacanapAtraM pulAkaH dhAnyakaNaH tayoAyaH ekakaNapacanajJAnAt sarvadhAnyapAkajJAnarUpaH tasmAt jyotirnayo jyotiHzAstraM tasya gatiM lApanarIti vidanti jAnantIti tadvidasteSAM akhilAni sarvANi yAni vacanAni teSu nizcalaM caJcalatArahitaM sanizcayamityarthaH / mAnabhAvaM pUjyabhAvaM aviSkurvanti prakaTIkurvanti // 534 // 1 kaSTe ca'. 2 'buddhi'. 3 puSpavantoparAgau'. 4 'vido'. For Private And Personal Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 284 vizvaguNAdarzacamyU:- [bhiSagitthaM kila nItivido viduH // 230 // vidaivajJaM grAmaM vibudhavidhuraM bhUpatisaMbham mukhaM zrutyA hInaM manujapatizUnyaM ca viSayam / / anAcArAn dArAnapaharikathaM kAvyamapi ca pravaktRtvApetaM gurumapi subuddhiH pariharet // 535 // atha bhiSagvarNanam 45. kR.--astvevam / ityanyato vIkSya sopahAsam__mithyauSadhairhanta ! mRSAkaSAyairasahyalebairayathArthatailaiH // ___ vaidyA ime vaJcitarugNavargAH picaNDabhANDaM paripUrayanti // 536 // kiMca na dhAtorvijJAnaM na ca paricayo vaidyakanaye __ na rogANAM tattvAvagatirapi no vastuguNadhIH // tathApyete vaidyA iti taralayanto jaDajanA nasUnbhRtyA mRtyoriva vasu harante ! gadajuSAm // 537 // vidaivajJamiti / suSTu vicArasaMpannA buddhiryasya saH subuddhiH puruSaH vidaivajJaM jyautiSikarahitaM grAma, vibudhavidhuraM paNDitazUnyaM bhUpatisabhaM rAjJaH sabhA, kvacit 'vibudhavidhurAM bhUpatisabhA' iti pAThAntaraM dRzyate / tattu na yuktaM, "sabhA rAjA'manudhyapUrvA" iti rAjaparyAyapUrvasabhAntatatpuruSasya napuMsakatva vidhAnAt / zrutyA vedena hInaM rahitaM mukhaM, manujapatinA rAjJA zUnyaM ca viSayaM dezaM, anAcArAn satItvAcArarahitAn vyabhicArasaMpannAnityarthaH / dArAn striyaM cApi, apagatA harikathA yasmAt tat hariguNAnuvarNanarahita mityarthaH / kAvyaM ca, prakarSeNa yadvaktRtvaM yathArthopadezarUpaM tasmAdapetaM nivRttaM gurumadhyApakaM ca pariharet tyajet // 535 // mithyeti / ime vaidyAH mithyauSadhaiH rogAdisamyakaparIkSAmantarA prayuktairasasauSadhaiH, mRSAkaSAyaiH pUrvavadeva vRthAprayuktaiH, asadhaiH soDhumazakyaileMdyaiH, ayathArthaiH viruddharogaprayuktatayA ayogyaistailaizca, vaJcitaH rugNAnAM rogijanAnAM vargaH samu. dAyo yaistathAbhUtAH santaH, picaNDamudaraM bhANDamiva paripUrayanti pUrNa kurvanti 536 neti / eSAM vaidyAnAM dhAtoH pArada-tAmrAdeH vijJAnaM vizeSataH zuddhikaraNAdijJAnaM na, vaidyakanaye vaidyakazAstre caraka-suzrutAdigranthe paricayo'bhyAsaH na, rogANAM jvarA1 'vidhurAM'. 2 'sabhAm'. For Private And Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir --varNanam 45 ] api ca kaSAyairupavAsaizca nRNAmullAghatAM kRtAm // nijauSadhakRtAM vaidyo nivedya harate dhanam // 538 // vi0 - vayasya ! vizvopakAriSu vaidyeSu avadyAni na kelayethAH 231 pazya padArthacandrikATIkAsahitA / maste duHsahavedanAkavalite mame khare'ntargalam taptAyAM jvarapAvakena ca tanau tAnte hRSIkatraje // 285 dUne bandhujane kRtapralapane dhairya vidhAtuM punaH kaH zaktaH kalitAmayaprazamanAdvaidyAtparo vidyate ? // 539 // dInAM tattvataH avagatirjJAnaM cApi na, vastUnAM auSadhInAM guNAH zaityauSNyAdayaH teSAM dhIrjJAnaM no nAsti / tathApi auSadha - rogAdijJAnAbhAve satyapi vaidyA vayaM iti kathayitvA jaDajanAn mUrkhalokAn taralayanto mohayantaH santaH mRtyoryamasya bhRtyAH dUtA ivetyutprekSA / gadajuSAM rogiNAM vasu dravyaM, asUna prANAMzcApi harante apaharanti // 537 // kaSAyairiti / kaSAyaiH trikaTu-triphalAdisArarUpaiH upavAsairlaGghanaizvApi nRNAM manuSyANAM ullAghatAM nIrogatAM " anupasargAtphulla-kSIba- kRzolAghAH" iti nipAtanAtsAdhuH / "ullAgho nirgato gadAt" ityamaraH / kRtAM saMpAditAM vaidyaH nijaiH svakIyaiH auSadhaiH kRtAM saMpAditAM nivedya kathayitvA dhanaM harate / rogijanAnAmiti zeSaH // 538 // > vayasyeti / he vayasya ! vizvopakAriSu sarvajanopakArakartRSu sadauSadhaprayogAdibhiriti bhAvaH / vaidyeSu avadyAni dUSaNAni na kalayethAH dUSaNAnAM vRthAropaM mA kurvityarthaH // 231 // 2 vizvopakAritvamevAha-maste iti / rogiNa iti zeSaH / maste zirasi duHsahA soDhumazakyA yA vedanA rogotpannaM duHkhaM tayA kavalite graste sati, khare zabde ca antargalaM kaNThamadhye eva mane lIne sati sphuTatayA kaNThAdbahiraprakaTe saMtItyarthaH / tanau dehe ca jvaro rogavizeSaH sa eva pAvako'bhistena taptAyAM satyAM tata eva hRSIkANAM cakSurAdIndriyANAM vraje samudAye tAnte nimnagatatvena samyagdarzanAdyakSa me saMpanne ca sati vandhUnAM mAtR-pitR-bhrAtR-putrAdikhajanAnAM jane samudAye dUne duHkhite ca sati ata eva kRtaM pralapanaM zoko yena tathAbhUte ca sati punaH dhairya vidhAtumutpAdayituM kalitaM saMpAditamAmayAnAM rogANAM prazamanaM zAntiryena tasmAt vaidyAt paro'nyaH puruSaH kaH zaktaH samarthaH vidyate ? api tu ko'pi nAstItyarthaH // 539 // 1 'na kalpayethAH '. 2 ' dustara' 3 'glAne'. For Private And Personal Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 286 vizvaguNAdarzacampU: [bhiSagamA bodhi vaidyakamathApi mahAmayeSu prApteSu yo bhiSagiti prathitastameva // AkArayatyakhila eva vizeSadarzI loko'pi tena bhiSageSa na dUSaNIyaH // 540 // kaSTamaho kRtopakArepvagadakAreSu kRtaghna eva nirviveko lokaH / itthaM hi kavayaH kathayanti // 232 // nirvRttAdhvarakRtya RtvijamathottIrNApago nAvikam yuddhAnte subhaTaM ca siddhavijayo voDhAramAptasthalaH // vRddhaM vAravadhUjanaM ca kitavo nirvRSTatadyauvano dhvastAtaGkacayazcikitsakamapi dveSTi pradeyArthinam // 541 // 'na dhAtorvijJAnaM naca paricayo vaidyakanaye' ityAdinoktaM dUSaNaM parihartumAhamA bodhIti / ayaM vaidyaH vaidyaka zAstraM mA bodhi mA jJAsIt 'budha avagamane' ityasmAt mAGayogAlluGi aDAgamAbhAvaH "dIpa-jana-budha-" ityAdinA vikalpena ciN / tathApi AmayeSu rogeSu prApteSu satsu vizeSadarzI samayavizeSeNa kAryAkAryadraSTA akhila eva sarvo'pi janaH bhiSak vaidyaH iti yo loke prathitaH prasiddhaH tameva AkArayati Ahvayati / tena kAraNena eSa bhiSak vaidyaH na dUSaNIyaH / ayaM bhAvaH-vaidyakriyA hi na tAvatsarvakAlameva granthajJAnamavalambya bhavati, kiMtu vizeSataH anubhavajJAnamavalambate / tatazca yadi keSAMcit guruparaMparayA rogaparIkSaNaM tatparihatrauSadhavijJAnaM ca syAt , tadA na granthAvagatirAvazyakI, tata eva ca tAdRzAM doSAropo'pi vRthaiveti // 540 // kaSTamiti / kRtopakAreSvapyagadaMkAreSu vaidyeSu viSaye "agadaMkAro bhiSagvaidyau cikitsake" ityamaraH / nirvivekaH vicArarahitaH ata eva kRtaM auSadhAdinA saMpAditamArogyaM hantIti kRtannaH lokaH, iti aho kaSTamanyAyyam // 232 // uktArthe vRddhasaMmatimAha-nirvRtteti / nirvRttaM samAptaM adhvarakRtyaM yajJakRtyaM yasya saH janaH, pradeyaM dakSiNAdidravyaM pUrva pratijJAtaM arthate yAcate iti pradeyArthI taM, etadeva vizeSaNaM pratidvitIyAntaM yojanIyaM dveSTIti kriyApadaM ca / RtvijaM yajJa kartAraM dveSTi, uttIrNA lavitA ApagA nadI yena saH nAvikaM karNadhAra, siddhaH vijayaH zatrorutkarSaprAptiryasya saH, yuddhAnte samarAvasAne subhaTaM vIrapuruSaM, AptaM prAptaM sthalaM gantavyasthAnaM yena saH voDhAraM vAhaka, niSTaM asakRdupabhogena vinAzitaM tasya vArastrIjanasya yauvanaM tAruNyaM yena saH kitavo dhUrtaH ata eva vRddhaM vAravadhUnAM vezyAnAM 1 'vaidyakakalAmayamAmayeSu'. 2 'yudhyantaM'. 3 'kuviTo'. 4 niviSTa'. For Private And Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 46] padArthacandrikATIkAsahitA / 287 atha kavivarNanam 46. - - iti vimAnamagratazcAlayannagrato'valokya sopAlambhamkR0-sakhe'tra pazya kavInAmeSAM zAstraivipratiSiddhAM caryAm 233 zrInAthastavanAnurUpakavanAM vANI manohAriNIm __ kaSTaM hA kavayaH kadaryakuTilakSmApAlasAtkurvate // dUropAhRtasaurasaindhavapayo devAbhiSekocitam saMseke viniyuJjate sumatayaH zAkAlavAlasya kim ? // 542 // kiMcastuvadbhavanivartake sati harau kaviH sUktibhiH karoti varavarNinIcaritavarNanaM garhitam // anItiravanIpatihazunItarnu mauktikaivibhUSayati devatAmukuTabhAgayogyairyathA // 543 // janaM samUhaM ca, dhvasto vinaSTaH AtaGkAnAM rogANAM cayaH samudAyo yasya saH cikitsakaM vaidyaM cApi dveSTi // 541 // atha kavivarNanaM sUcayitumavatArayati-itIti / sopAlambhaM sanindam // sakha iti / he sakhe vizvAvaso! atrAsmin deze eSAM kavInAM zAstraivipratiSiddhAM niSiddhAM caryAmAcAraM pazyAvalokaya // 233 // zrInAtheti / zrInAthasya bhagavato lakSmIpateH stavane stutau anurUpaM yogya kavanaM zabdanivezanacAturyaM yasyAH sA tAM ata eva manohAriNI sahRdayajanacittAkarSiNI vANI ete kavayaH kadaryAH kRpaNAH "kadarye kRpnn-kssudr-kiNpcaan-mitNpcaaH|" ityamaraH / kuTilAH vakrAntaHkaraNAzca ye kSamApAlA bhUpAlAsteSAM adhInAM kurvate kurvanti / hA kaSTamiti khede / etadeva dRSTAntena draDhayati-dUropAhateti / dUrAt zatazo yojanapradezAt upAhRtamAnItaM surasindhoH gaGgAyAH idaM saurasaindhavaM yat payaH udakaM tat ata eva devasya zrIsetubandharAmezvarAdeH abhiSeke ucitaM yogyaM sumatayaH subuddhayo janAH zAkasya zAkavRkSasya AlavAlaM tasya saMseke niSecane viniyuJjate upayuJjate kim ? api tu naivetyarthaH // 542 // stuvaditi / stuvatAM stutiM kurvatAM janAnAM bhavanivartake saMsAranivartake harau viSNo satyapi kaviH sUktibhiH madhuravANIbhiH garhitaM sadbhininyaM varavarNinyAH striyAzcaritasya varNanaM netra-vadanAdyavayavaprazaMsArUpaM karoti / kiMca katipaye kavayaH For Private And Personal Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 288 vizvaguNAdarzacampU: [ kavi vi0 - AntaradhvAntaharayaH kavayastvayA nAdhikSepyAH // 234 // kAmaM vAcaH katicidaphalAH santu loke kavInAm santyevAnyA madhuripukathAsaMstavAH kAmadoradhyaH // vittaM kAmaM bhavatu viphalaM dattamazrotriyebhyaH pAtre dattairbhavati hi dhanairdhanyatA bhUridAtuH || 544 // kalyANaM bhagavatkathAgrathanataH kAvyaM vidhAtuH kave stasyaivAGgatayA kvaccidracayataH zRGgAra - vIrAdikam // ko doSo bhavitA ! yadatra kavitAzIlaiH samAzrIyate panthA vyAsa- vasundharAzrutibhavagranthAdiSu prekSitaH || 545 // ' pratyakSaM pranthArambhe maGgalAdau zrIhari - zivAdivarNanaprasaGge'pi vrIDAvaha zRGgArAdivarNanena nijAM vANa dUSayanti vAstavikezvarasAmarthyaM nihuvate ca / yathA bhaTTanArAyaNena veNIsaMhAranATake maGgalAcaraNatRtIyapadye 'uttiSThanyA ratAnte bharamuragapatI ityA dinA bhagavatyA lakSmyAH saMbhogotthAnaM varNitaM, tatkiM bhagavatyAH anyanniravayaM mAnanIyaM ca caritraM nAsIdeva ? paraM tu tadeSAM viSayavAsanAma linAntaHkaraNAnAM kavInAM manaH kutaH praveSTuM zaknoti ? ityalamaprastutapravacanena / atrApi dRSTAntamAha - anItiH nayazikSaNarahitaH avanIpatI rAjA yathA devatAnAM mukuTasya kirITasya bhAgeSu prAnteSu yogyairucitaiH, khacitumiti zeSaH / mauktikaiH gRhe pAlitAyAH zunyAH tanuM zarIraM vibhUSayati / tathaivaiteSAM kavInAM kRtiriti bhAvaH // 543 // Antareti / Antarasya manogatasya dhvAntasya andhakArasya ajJAnarUpasyetyarthaH / harayaH sUryAH tatsadRzA ityarthaH / kavayastvayA nAdhikSepyA na nindanIyAH // 234 // uktameva spaSTayati- kAmamiti / loke kavInAM katicit vAcaH vANyaH strIvarNanAdirUpAH kAmaM aphalA: niSphalAH santu / naitAdRzaH sarvA apItyarthaH / kiMtu anyAH strI - rAjAdivarNanAditarAH madhuripoH zrIkRSNasya kathAyAH saMstavaH samyakastutiH yAsu tAH ata eva kAmadogdhryaH abhISTasadvatyAdipradAbhyaH vAcaH santyeva / atraitAdRzo vAcaH kAlidAsasya raghuvaMza-kumArasaMbhavAdikAH, mAghasya zizupAlavadhAdirUpAH, bhavabhUteruttararAmacaritrAdayazcothyAH / atrArthAntaraM nyasyati -- azrotriyebhyaH avaidikebhyaH arthAt kupAtrebhyaH dattaM svavayAgapUrvakaM parakhatvotpAdanapUrvakaM ca samarpitaM vittaM dravyaM kAmaM viphalaM bhavatu / kiMtu pAtre satpAtre agnihotrAdisaMpanne dattaiH samarpitaiH dhanaiH bhUridAtuH atizayadAnakartuH puruSasya dhanyatA puNyavattA bhavati hi eva // 544 // ' stuvadbhavanivartake -' ityAdinoktaM strIvarNanarUpaM doSamuddhArayannAha - kalyANamiti / bhagavataH zrIviSNoH kathAnAM rAma-kRSNAdyavatAracaritrANAM grathanataH racanayA kalyANaM niHzreyasakaraM kAvyaM raghuvaMza-kumArasaMbhava - zizupAlavadha - kirAtArjunI For Private And Personal Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 46] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 289 kR0-narastutervidhAtAro na vastuta ime budhaiH / / ___ zlAghanIyA iti kavIn zAstrAdhvanyo vinindati // 546 // vi0-dhanacapalasakalapuruSasAdhAraNamidaM dUSaNamavivekibhiH kavipveva kevalamAdhIyate // 235 // yataHpathaihRdyatamaiH stuvanti kavayaH prAyeNa pRthvIpatI nanye tAn stuvate vacobhiracamatkArairasArairapi / padyArambhaNazaktyazaktivihito bhedaH kavInAM bhava tyanyeSAM ca paraM narastutikRto doSastu sArvatrikaH // 547 // yAdikaM zAkuntala-mahAvIracaritottararAmacaritAdinATakarUpaM ca vidhAtuH kartuH kaveH kAlidAsa-mAgha-bhAravi-bhavabhUtyAdeH, tasya kAvyasyaivAGgatayA yatkiMcidaMzarUpatvena kacit vivAhAdiprasajhe dampatIsamAgamAdiprasaGge vA, na tu sarvatra / yathA raghuvaMze indumatyAH varNanaM, kumArasaMbhave bhagavatyAH pArvatyAzca varNanaM, sarvato vIrarasapradhAne veNIsaMhAranATake ca bhAnumatyAdivarNanaM cetyAdikaM yathAyathamUhyam / zRGgAraH vIrazca tau AdI yasmin tadAdikaM rasa, AdizabdAt karuNAmRtAdergrahaNam / racayataH ko doSo bhavitA bhaviSyati ? naivAyaM saMpradAyaH AdhunikakavInAmeva, kiMtu prAcInAnAmapItyAha-yat yasmAt atra loke kavitAzIlaiH kAvyakartRbhiH vyAsaH pArAzaraH vasuMdharAzrutiH pRthivyAH zravaNendriyaM lakSaNayA valmIkaM tatra bhavo vAlmIkizca tayogranthAdiSu mahAbhArata-bhAgavata-rAmAyaNAdipurANagrantheSu prekSito'valokitaH panthAH kacidaGgatayA zRGgArAdivarNanarUpaH, yathA mahAbhArate draupadyAdisamAgamavarNanaM, bhAga. vate ca zrIkRSNa-gopikArAsakrIDAdivarNanaM, rAmAyaNe sItAvarNanAdikaM ca jJeyam / samAzrIyate svIkriyate / na tu khakapolakalpita iti bhAvaH // 545 // punarapi dUSayati-nareti / narasya manuSyasya rAjAdeH stuteH stavasya vidhAtAraH kartAraH ime kavayaH, ata eva vastutaH tattvataH budhaiH paNDitaiHna zlAghanIyAHna prshNsniiyaaH| iti hetoH kavIna zAstrAdhvanyaH zAstrapathika: "adhvano yatkhau" iti sUtreNa 'alaM gacchati' ityarthe yat prtyyH| zAstroktamArgeNa gantetyarthaH / vinindati // 546 // dhaneti / dhane dravyasaMpAdane capalA AsakkA ye sakalAH sarve'pi puruSAH kavayaH tadanye ca teSAM sAdhAraNaM samAnamidaM narastavanarUpaM dUSaNaM, paraM tu avivekibhiH avi. cAribhiH kevalaM kaviSveva, na tvanyeSu AdhIyate Aropyate // 235 // padyairiti / kavayaH hRdyatamaiH atimanoharaiH rasAlaMkArAdiparipUrNatvenetyarthaH / padyaiH zlokaH pRthvIpatIn rAjJaH prAyeNa stuvanti / prAyagrahaNAt kecit padyAdiracanaprayatnaM vinaiva stuvantIti jJeyam / anye ca tAn rAjJaH acamatkAraiH upamAdyalaMkArAbhAvAt AhAdajananAsamarthaiH ata eva asArairapi vacobhirbhASaNaiH stuvate For Private And Personal Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 290 vizvaguNAdarzacampU: [kavi kSaNamAlokya sAdaram prAcetasa-vyAsa-parAzarAdyAH prAJcaH kavIndrA jagadaJcitAste // goSThI navInApi mahAkavInAM pUjyA guNajJairbhuvanopakIM // 548 // tathA himAghazcoro mayUro muraripuraparo bhAraviH sAravidyaH zrIharSaH kAlidAsaH kaviratha bhavabhUtyAhvayo bhojarAjaH / / zrIdaNDI DiNDimAkhyaH zrutimukuTagurubhallaTo bhaTTabANaH khyAtAzcAnye subandhvAdaya iha kRtibhirvizvamAhAdayanti // 549 // teSAM stutiM kurvanti / ubhayostAratamyamAha-padyAnAM zlokAnAM ArambhaNe karaNe zaktiH sAmarthya azaktirasAmarthya ca tAbhyAM vihitaH kRtaH kavInAM anyeSAM ca madhye bhedaH vizeSaH asti / paraMtu narastutikRto doSastu sarvatra kavi-taditara-dhanacapalajaneSu bhavatIti sArvatrika eva, na tu kavInAmevAyaM doSaH, pratyuta camatkAraja. nito guNa eva saMbhavatIti // 547 // prAcetaseti / prAcetasaH vAlmIkiH, vyAsaH satyavatIsutaH, parAzarazca te AdyAH prathamAH yeSu te prAJcaH prAcInAH ata eva kavIndrAH kaviSu zreSThAH te prasiddhAH jagati azcitAH pUjyAH, Asanniti zeSaH / tathA tatpathasamAzrayaNAt navInA arvAcInApi bhuvanopakatrI, vividhasRSTapadArthaguNa-doSavarNaneneti zeSaH / mahAkavInAM kAlidAsAdInAM goSTI sabhA "samajyA pariSadgoSThI sabhA-' ityamaraH / guNajJaiH janaiH pUjyA mAnanIyA // 548 // 'kavInAM navInApi goSThI pUjyA' ityuktaM tadantarbhUtAneva kAMzcit prasiddhAn nAmato nirdizati-mAgha iti / mAghaH etanAmA kaviH zizupAlavadhAkhyakAvyakartA, coraH etannAmA kaviH, asyaiva bihaNa iti nAmAntaraM zrUyate / etadviSaye atra. tyamudritapustake TippaNyAmevaM vRttAnta upalabhyate-'corapaJcAzikAbhidhamekaM kAvyamanena kavinA rAjAkavidheyarAjapuruSakariSyamANazUlAropaNaprAkAlikatadvaJcanalabdhAvasare kAlacauratvApadezena nimittena viracitam' iti / mayUraH, muraripurmurArinAmA kavi: anargharAghava nATakakartA, aparaH ebhyaH anyaH yaH sAravit kAvyanirmANasAmagrIbhUtasAhityAlaMkArAditattvajJaH bhAravinAmA kirAtArjunIyAdikAvyanimAtA, zrIharSaH vatsarAjacaritAdikartA, kAlidAsaH kavikulagurutvena prasiddhaH raghuvaMza-kumArasaMbhava-meghadUtAdikAvyAnAM, abhijJAnazAkuntala-vikramorvazIyAdinATakAnAM ca nirmAtA, ata evAyaM prathamaM prathituM yogyaH kavimAlikAyAM paraM chando'nurodhAna tathA kRtamiti bodhyam / atha bhavabhUtiriti Ayo nAma yasya saH kaviH mAlatImAdhava-uttararAmacaritAdinATakakartA, bhojarAjaH prasiddhaH, zrIdaNDI dazakumAracaritA 1 bilhaNo. For Private And Personal Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 46] padArthacandrikATIkAsahitA / 291 paraM tu saMpannirmadabhAvayoranaghayoH sAhitya-pANDityayoH ___ sAmarthyAnyajanopakArakatayoH sAmrAjya-dAkSiNyayoH // audArya-priyavAdayozca kathayantyAcAra-vijJAnayoH .. sAmAnAdhikaraNyameva vibudhottaMsaprazaMsAspadam // 550 // idaM cAvadheyampraNatacaraNareNuviSNucittaH zaThamathanaraso muniH sa bhUtaH // madhurakaviritopare ca dhanyAH kati na punanti jaganti sUktipUraiH 551 dikartA, DiNDimAkhyaH, zrutimukuTagururvedAntAcAryaH, bhallaTaH, bhaTTabANaH, kAdambaryAdigranthakartA ca, anye ukkebhya itare subandhvAdayaH kavayaH, Adizabdena jayadevAdigrahaNam / khyAtAH prasiddhAH santi / te kRtibhiH uparinirdiSTa khaviracitakAvya-nATakAdigranthaiH iha loke vizvaM AhlAdayanti Anandayanti // 549 // __ ko vaiteSAM kRtibhirjanAnAM lAbhaH ityapekSAyAmAha-paraM tviti / turvirodhasUcakaH / tena tatkRtiSu vakSyamANaprakAreNa varNanamapekSitamiti tadarthaH / saMpaditi / anaghayornirdoSayoH, etatpratiSaSThayantaM yojanIyam / saMpadaH bhAvaH lakSmyAH sattA nirmadasya ahaMkArarAhityasya bhAvazca tayoH, bhAvazabdasya dvandvAnte zrUyamANatvAt pratyekaM saMbandhaH / sAhityaM kAvyAlaMkArAdijJAnaM, pANDityaM tarkAdi. zAstreSu prAvINyaM tayoH, sAmarthya paraparAbhavazaktatvaM anyajaneSu upakArakatA ca tayoH, sAmrAjyaM sArvabhaumatvaM dAkSiNyaM saralatvaM ca tayoH, audArya dAtRtvaM priyavAdaH priyabhASaNaM ca tayoH, AcAraH zAstroktAcaraNaM vijJAnaM zAstrajJAnaM ca tayozca sAmAnAdhikaraNyamekatra sthitimeva vibudhottaMsAnAM jJAnizreSThAnAM prazaMsAyAH stuteH AspadaM sthAnaM kathayanti / janA iti zeSaH // 550 // praNateti / praNatAH prakarSeNa namaskRtAH arthAdbhaktaiH caraNareNavaH pAdapAMsavo yasya saH tathAbhUtaH sa cAsau viSNuzca bhagavAn tasmin cittaM yasya saH, satataM viSNudhyAnatatpara ityarthaH / zaThAnAM kapaTavAdinAM mathane parAjaye rasa ullAso yasya saH, saH prasiddhaH muniH madhurakaviH zrIzaThakopamunirityarthaH / tasyaivedaM nAmAntaramiti bhAti / bhUtaH jAtaH / itaH zrIzaThakopamuneH apare anye tattaddezabhASAyAM kAvyanimAtAraH jJAnezvara-ekanAtha-tulasIdAsa-zrIdhara-nAmadeva-tukArAma-vAmanAdayaH dhanyAH puNyavantaH santaH sUktInAM madhurabhASaNAnAM arthAt bhAvArthadIpikAdirUpANAM pUraiH pravAhaiH kati jaganti lokAna na punanti ? api tu bahava etAdRzaH sntiityrthH551|| For Private And Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 292 tArkika vizvaguNAdarzacampU:- atha tArkikavarNanam 47. kR0-purato vimAnaM prasthApya pArzvato dRSTvA pazyaitAnAgrahiNaH puruSAn ya ete vyarthameva nyAyagranthasaMtatacintanena vizrAmyanti // 236 // tathAhikarma-brahmavicAraNAM vijahato bhogApavargapradAm ghoSaM kaMcana kaNThazoSaphalakaM kurvantyamI tArkikAH // pratyakSaM na punAti nApaharate pApAni pIlucchaTA vyApti vati naiva pAtyanumitirno pakSatA rakSati // 552 / / kiMcahetuH kiMca viziSTadhIranumitau na jJAnayugmaM marut tvAco neti ca mohavAdamukharA naiyAyikAzcedbudhAH // pazyeti / ye ete nyAyagranthAnAM gAdAdhArI-jAgadIzIprabhRtitarkazAstragranthAnAM saMtatacintanena nirantaravicAreNa vizrAmyanti viphalaM klAmyanti / zramAtiriktaM na kiMcitphalaM prApnuvantItyarthaH / ata eva AgrahiNaH vAdaprasaGge paramatAnaGgIkArapUrvaka svamatasyaiva pratipAdakAn etAnpurodRzyamAnAn puruSAn pazyAvalokaya // 236 // karmeti / amI tArkikAH tarkazAstravidaH bhogaH aihikAmuSmikasukhaM apavargo mokSazca tau pradadAtIti tAM karmaNaH jyotiSTomAdirUpasya brahmaNaH paramAtmanazca vicAraNAM mImAMsAM, pUrvamImAMsAmuttaramImAMsAM cetyarthaH / tatra pUrvamImAMsA karmakANDapratipAdikA aihikAmuSmikoMgapradA / uttaramImAMsA ca jIva brahmaNorvAstavakharUpapratipAdikA mokSapradA ceti jJeyam / vijahatastyajantaH santaH, kaMcana niSphalaM ata eva kaNThazoSa eva phalaM yasmAt sa tatphalakastaM ghoSaM kalakalaM kurvanti / niSphalatva. mevAha-pratyakSaM cakSurAdIndriyANi pramANacatuSTayAnyatama pramANaM na punAti na pavi. trIkaroti, pIlUnAM paramANUnAM chaTA samUhaH pApAni nApaharate na pariharati, vyAptiH vyApakasAmAnAdhikaraNyarUpA nAvati na rakSati, anumitiH parAmarzajanyaM jJAnaM 'parvatovahnimAn' ityAdirUpaM naiva pAti saMrakSati, pakSatA saMdigdhasAdhyavattA ca na rakSati / atra pratyakSAdizabdena sarvatra tattadvicAro grAhyaH // 552 // heturiti / kiMca anumitau parvato vahnimAn ityAdirUpAyAM viziSTasya sAdhyavyAptimattvena dhUmAderliGgasya dhIH pakSavRttitvajJAnaM tadeva hetuH, jJAnayoH 1 'bhrAmyanti'. - For Private And Personal Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - varNanam 47] padArthacandrikATIkAsahitA / meSasyANDamiyatpalaM balibhujo dantAH kiyantastathe tyevaM santatacintanaiH zramajuSo na syuH kathaM paNDitAH // 553 // viziSya caitasya zuSkatArkikasya rItirvivekinAmupahAsAspadam 237 zRNu tAvata na jighratyAmnAyaM spRzati na tadaGgAnyapi sakRt ___ purANaM nAdhIte na gaNayati kiMca smRtigaNam // vadan zuSkaM tarka paraparibhavArthoktibhirasau nayatyAyuH sarva nihataparalokArthayatanaH // 554 // api caprayatnairastokaiH paricitakutarkaprakaraNAH paraM vAco vazyAn katipayapadaughAnvidadhataH // vahivyApyo dhUmaH dhUmavAMzcAyaM ca parvataH ityAdirUpayoH yugmaM dvayaM tu na hetuH, marudvAyuH tvAcaH tvagindriyagrAhyaH na bhavati / ityuktarItyA mohasaMpAdakena bhramasaMpAdakena vAdena mukharAH zabdAyamAnAH naiyAyikAH nyAyazAstra vidaH budhAH paNDitAzcet syuH, tarhi meSasya aNDaM iyanti etAvatparimANAni palAni yasya tattathAbhUtaM, palaM nAma karSacatuSTayarUpaM tolapramANam / etadekaddhya disaMkhyAkapalapramANamityarthaH / tathA balibhujaH kAkasya "kAke tu karaTAriSTa-balipuSTa-sakRtprajAH / dhvAsAtmaghoSa-parabhRdbalibhuga-vAyasA api / " ityamaraH / dantAH kiyantaH katisaMkhyAkAH santi ? ityevaMprakAreNa saMtataM cintanairvicAraiH zramajuSaH prayatnakartAraH janAH paNDitAH kathaM na syuH ? api tu ubhayatrApi phalAvizeSAtsyureveti bhAvaH // 553 // viziSyeti / viziSya vizeSataH etasya zuSkatArkikasya niSphalatarkazAstravido rItivivekinAM itarazAstravivecanazIlAnAM upahAsAspadaM parihAsAspadaM bhavati 267 neti / asau tArkikaH AmnAyaM vedaM na jighrati nAbhyasyati, tasya vedasyAGgAni zikSAdIni sakRdekavAramapi, kimu vAraM vAraM, na spRzati nAdhIte, purANaM pAdmavaiSNavAdikaM nAdhIte. kiMca smRtInAM manvAdInAM gaNaM samudAyaM na gaNayati na mAnayati / ata eva nihataM parityaktaM paralokArtha svargAdiprApyarthe yatanaM yatno yena saH tathAbhUtaH san , pareSAM zAstrAntarakovidAnAM svetaranaiyAyikAnAM ca paribhavaH parAbhava eva arthaH prayojanaM yAsAM tAzca tA uktayazca tAbhiH upalakSitaM zuSkaM niSphalaM taka vadan san , sarvamAyurjIvitakAlaM nayati gamayati // 554 // prayatnairiti / kiMca astokaibahubhiH prayatnaiH zramaiH paricitAnyabhyastAni kutsitAnAM tarkANAM prakaraNAni vAda-jalpa-vitaNDAdiparipUritAni yaiste paraM vAco vANyAH vazyAn khAdhInAn asakRt parizIlanAdityarthaH / katipayAnAM tri-caturANAM For Private And Personal Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (294. vizvaguNAdarzacampU: [ tArkikasamAyA vAcATAH zrutikaTu raTanto ghaTapaTAn __na lajjante mandAH vayamapi tu jiheti vivudhaH // 555 // vi0-vayasya vividhopakAravidhAyakAn naiyAyikAn mAvamaMsthAH // zRNu tAvatmohaM ruNaddhi vimalIkurute ca buddhim sUte ca saMskRtapadavyavahArazaktim // zAstrAntarAbhyasanayogyatayA yunakti tarkazramo na tanute ? kimihopakAram // 556 // tathAhiprAyaH kAvyairgamitavayasaH pANinIyAmburAzeH pArajJasyApyaparikalitanyAyazAstrasya puMsaH // vAdArambhe vaditumanaso vAkyamekaM sabhAyAm prahA jihvA bhavati kiyatI pazya kaSTAmavasthAm // 557 // padAnAM avacchinnAvacchedaka-pratiyogyAdizabdAnAM oghAn viddhataH prayojayantaH santaH, ata eva vAcATAH bahugIvAcaH "vAcATo bahugadyavAk" ityamaraH / sabhAyAM zrutikaTu karNakaTu yathA tathA ghaTapaTAn zabdAn raTantaH santaH mandAH mUDhAH ete naiyAyikAH khayaM na lajjante, api tu vibudhaH paNDitaH jiheti lajjate // 555 // vayasyeti / vividhAH nAnAprakArAH ye upakArAH zAstrAntarAbhyAse buddhivaizadyAdayasteSAM vidhAyakAn saMpAdakAn naiyAyikAn mAvamaMsthAH vRthAdUSaNaisteSAmapamAnaM mA kurvityarthaH // 238 // mohamiti / tarke tarkazAstre zramo'bhyAsaH mohaM buddhibhramaM ruNaddhi vinAzayati, buddhiM ca vimalIkurute mAndyAdidoSaparihArapUrvakaM nirdoSIkaroti, saMskRtAni prauDhatva-parizuddhatvAdisaMskArayuktAni yAni padAni teSAM vyavahAre bhASaNe zakti sAmarthya sUte janayati / zAstrAntarasya vyAkaraNAdyanyazAstrasya abhyasane yogyatayA yunakti saMgojayati / tataH iha loke tadadhyetari vA tarkazramaH upakAra na tanute na karoti kim ? // 556 // prAya iti / kAvyaiH kAvyagranthAbhyAsaiH gamitaM yApitaM vayo yena tasya, janmaparyantaM kAvyAbhyAsazIlasyetyarthaH / pANinIyasya pANinimunipraNItavyAkaraNasya ambu. rAzeH samudrasya pArajJasyApi AsamAptivyAkaraNazAstraniSNAtasyApItyarthaH / aparikalitamanabhyastaM nyAyazAstraM yena tasya puMsaH puruSasya sabhAyAM vAdasya pakSadvayasthapaNDitAnAM pUrvapakSottarapakSarUpasya Arambhe ekaM vAkyamapi, na tvadhika, vaditumanasaH 1 vividhopAya'. 2 yogyatamaM vyanakti'. For Private And Personal Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 47] padArthacandrikATIkAsahitA / 295 kiM bahunA aparIkSitalakSaNa-pramANairaparAmRSTa padArthasArthatattvaiH // avazIkRtajaitrayuktijAlairalametairanadhItatarkavidyaiH // 558 // nirUpya adbhutastarkapAthodhiragAdho yasya vardhakaH // akSapAdo'tamaspRSTastvakalaGkaH kalAnidhiH // 559 // punarAlocya sazlAghamjJAnAbdhirakSacaraNaH kaNabhakSakazca zrIpakSilo'pyudayanaH sa ca vardhamAnaH // gaGgezvaraH zazadharo bahavazva navyA granthairnirundhata ime hRdayAndhakAram // 560 // vaktumicchoH sataH jihvA prahvA namrA, vAgrahitetyarthaH / bhavati / etAM kaSTAM duHkhapradAM kiyatI anirvAcyAmiti yAvat / avasthAM pazyAvalokaya / he kRzAno, tvamiti zeSaH // 557 // aparIkSiteti / aparIkSitAni anavalokitAni anabhyastAnIti yAvat / lakSaNAni asAdhAraNalakSyadharmAH pramANAni pratyakSAnumAnAdIni ca yaistaiH aparA. mRSTAni avicAritAni padArthAnAM dravyaguNAdInAM sArthasya samUhasya tattvAni yathAsthitasvarUpANi yaistaiH ata eva avazIkRtAni akhAdhInIkRtAni jaitrANi jayazIlAni yuktInAM jAlAni yestaiH etAdRzaiH etaiH anadhItA anabhyastA tarkavidyA tarkazAstraM yastaiH puruSairalaM paryAptam // 558 // adbhuta iti / tarkaH nyAyazAstrameva pAthodhiH samudraH agAdhaH atalasparzaH adbhuta Azcaryakarazca / yato yasya tarkapAthodheH vardhakaH tamasA'ndhakAreNa rAhuNA ajJAnena ca spRSTaH kRtasparzaH na bhavatItyatamaspRSTaH akSANIndriyANyeva pAdAH kiraNA yasya saH akSaM netrendriyaM pAde caraNe yasya saH gautamamunizca akalaGkaH niSkalaGkaH nirapavAdazca "kalako'GkApavAdayoH" ityamaraH / kalAnAM SoDazabhAgAnAM catuHSaSTikalAnAM vidyAnAM ca nidhiH candraH asti // 559 // jJAnAdhiriti / jJAnAnAM svargApavargasAdhakazAstrAvabodhAnAM abdhiH samudraH sarvajJa ityarthaH / idameva pratyekamabhisaMvandhanIyam / akSacaraNaH zrIgautamamuniH SoDazapadArthabodhakanyAyasUtrakartA, kaNabhakSakaH kaNAdamuniH saptapadArthAvabodhakasUtrakartA, zrIpakSilaH, apiH samuccAyakaH / udayanaH, sa prasiddhaH vardhamAnazca, gaGgezvaraH tattvacintAmaNikAraH, zazadharaH, bahavo navyAH pakSadharamizra-raghunAthaziromaNi-vizvanAtha For Private And Personal Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 296 [mImAMsaka vizvaguNAdarzacampU:- atha mImAMsakavarNanam 48. ku0-aparatra vyomayAnamAnayannagrato nirvarNya sopAlambham - mImAMsakAH katicidatra milanti veda prAmANyasAdhanakRto'pi na te'bhivandyAH / / udghoSito'pyupaniSadbhirazeSazeSI ___ brahmaiva nAbhyupagataH puruSottamo yaiH // 561 // viziSya ca mImAMsakagoSThayA vizrutAH zabarAdayaH zabarA iva bhagavadbhaktAnAM vinindanIyAH // 239 // te mImAMsAzAstralokaprasiddhAH sarvarSINAM sehire naiva sattAm // caitanyasyApahnavaM devatAnAM cakrurvizvaM nazvaraM manyamAnAH // 562 / / bhavAnanda-jagadIza-gadAdharaprabhRtayazcAcAryAH granthaiH svasvakRtaiH zAstraprabandhaiH hRdayasya andhakAraM ajJAnarUpaM nirundhate nivArayanti // 560 // mImAMsakA iti / atrAsmin deze katicit mImAMsakAH jaiminimunipraNItakarmavicAraNApratipAdakazAstravidaH milanti upalabhyante / te vede prAmANyasya svataHprAmANyasya sAdhanaM vyavasthApanaM kurvantIti tatkRto'pi, abhivandyAH namaskartuM yogyA na bhavanti / yataH upaniSadbhiH zrutizirobhAgaiH azeSasya nikhilaprapaJcasya zeSI aGgI adhiSThAnamiti yAvat / sakaladRzyaprapaJcavilaye'pyeka evAvinAzItyarthaH / ata eva brahma parabrahmarUpaH puruSottamo nArAyaNo bhagavAn udghoSitaH "AtmA vA idameka evAna AsIt , nAnyatkiMcana miSat , yato vA imAni bhUtAni jAyante, yena jAtAni jIvanti, AtmA vA are draSTavyaH zrotavyo mantavyaH, tameva viditvA'. timRtyumeti nAnyaH panthA vidyate'yanAya" ityAdivacanaiH yathArthatayA pratibodhito'pi yairmImAMsakaiH nAbhyupagataH na svIkRtaH, tata iti saMbandhaH / kamaiva jagajanmAdikAraNamiti hi mImAMsakAnAM siddhAntaH // 561 // viziSyeti / mImAMsakAnAM goSThyAM sabhAyAM vizrutAH prasiddhAH zabaraH zabarakhAmI mImAMsAsUtrabhASyakartA Adimukhyo yeSAM kumArilabhaTTAdInAM te tadAdayaH zabarAH kirAtA iva bhagavadbhaktAnAM vinindituM yogyAH vinindanIyAH snti||239|| te iti / te pUrvoktAH mImAMsAzAstreNa, atra zAstrazabdastajjJAnaparaH tena mImAMsAzAstrajJAnenetyarthaH / loke prasiddhAH, pakSe te amI kirAtAdayaH mAMsAzaiH mAMsabhakSakairjanaiH astraiH bANAdibhizca sahitAH loke prasiddhAH iti ca, sarvarSINAM vyAsa-vasiSThAdInAM sattAM sthitiM naiva sehire naiva marSitavantaH / teSAM karmAnabhimAnapUrvakaparamA 1 'vIzvaraM'. For Private And Personal Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varNanam 48] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 297 - vi0-sakhe ! nikhilanigamArthanirdhAraNabaddhAdareSu mImAMsakeSu. mA ma sannahyethAH // 240 // zRNuAdau dharme pramANaM vividhavidhibhidAM zeSatAM ca prayuktim __ paurvAparyAdhikArau tadanu bahuvidhaM cAtidezaM tathoham // bAdhaM tantraM prasaGgaM nayanayanazataiH samyagAlocayadbhayo bhinnA mImAMsakebhyo vidadhati ? bhuvi ke sAdaraM vedarakSAm // 563 // smaikacittatvAt / yataH, ete mImAMsakAH nazvaraM vinAzazIlaM vizvaM manyamAnAH satyata. yAGgIkurvANAH santaH, kvacit 'vIzvaraM' iti pAThaH / tatpakSe vizvaM vIzvaraM IzvararahitamityarthaH / devatAnAM agnIndrAdiyajJiyadevAnAM caitanyasya cidrUpatvasya apahnavaM lopaM cakruH kRtavantaH / agnIndrAdidevatAnAM vigrahavattve yugapannAnAkartRkayAgeSUpasthAnAsaM. bhavAnmantrANAmeva devatArUpatvAjhIkArAnmantrANAM cAcetanatvAditi bhAvaH // 562 // sakha iti / nikhilAnAM nigamAnAM vedAnAM arthasya nirdhAraNaM nayasahasrapuraskAra* pUrvakaM nizcayaH tasmin baddhAdareSu kRtAdareSu mImAMsakeSu mA sma saMnayethAH tAn dUSayituM moyukto bhava // 240 // prathamaM tAvanmImAMsakAnAM vedarakSakatvAdatIva vandyatvamAha-AdAviti / Adau dvAdazAdhyAyaghaTitamImAMsAzAstrasya prathamAdhyAye dharme codanAlakSaNe'rthe pramANaM "agnihotraM juhoti, vasante vasante jyotiSA yajeta" ityAdicodanArUpaM, tato dvitIyAdhyAye vividhAH anekaprakArA ye vidhayaH codanAH teSAM bhidAM bhedaM, tatastRtIye, evamagre'pyuktaM sarvaM pratyadhyAyaM jJeyam / zeSatAM aGgatvaM, prayukti prayojyaprayojakabhAvaM ca, paurvAparya pUrvamidaM karma kartavyaM anantaramidamityAdikramaH, adhikAraH phalakhAmyaM ca tau, tadanu tadanantaraM saptamASTamayorbahuvidhamanekaprakAra atidezaM prakRtitulyatvaM tathA UhaM karmabhede mantrAdiviniyoga-viparyayAdita, bAdhaM utsargataH prAptasya apavAdaM, tantraM sakRdanuSThitasyAGgajAtasya khaprayojakAnekapradhAnopakArakatvaM, prasaGgaM a. nyArthAnuSThitAjasyAnyenopajIvanaM ca etAn sarvAn nayAH tattadadhikaraNapratipAditayuktaya eva nayanAni locanAni teSAM zataiH samyak Alocayayo'valokayayaH mI. mAMsakebhyaH bhinnAH anye bhuvi ke paNDitAH sAdaraM zraddhayA sahitaM yathA tathA vedasya rakSAM tatpratipAditakarmaNAM yathArthanirNayarUpAM vidadhati kurvate ? pramANAdInAM yathArthasvarUpabodhane tAvannAnye mImAMsakebhyaH zaktA iti bhAvaH // 563 // 1 vizadamatha bhidAm', 'prathitamatha bhidA', 'vividhadurabhidA'. For Private And Personal Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 298 vizvaguNAdarzacampU:- [ mImAMsaka- pazya tAvadbhagavata iva jaiminimuneH zAsanaM vaidikaiH sarvairapyanatikamaNIyam // 241 // tathAhinaiyAyikA vA nanu zAbdikA vA trayIzirassu zramazAlino vA // vAdAhave bibhrati jaiminIyanyAyoparodhe sati maunamudrAm // 564 // yacca mImAMsakeSu doSoddhATanaM tadajJAnataH // 242 // bhagavadanabhyupagamanaM daivatacaitanyanihavazvaiSAm // karmazraddhAvardhakatatprAdhAnyapradarzanAyaiva // 565 // - punarAlocya sabahumAnam.. AgamarUpavicAriNyadhikaraNasahasrazikSitavipakSe // khAmini jaiminiyoginyapi rajyati hRdayamasadIyamidam // 566 // pazyeti / bhagavataH Izvarasyeva jaiminimuneH mImAMsAzAstrapraNetuH zAsanaM zAstrarUpAjJAM sarvairapi vaidikairvedavidbhiH anatikramaNIyamanullaGghanIyam // 241 // - naiyAyikA iti / naiyAyikAstArkikAH vAthavA zAbdikAH zabdazAstravidaH vaiyAkaraNA ityarthaH / nanu vA kiMvA trayIzirassu upaniSatsu zramazAlinaH abhyAsa. zIlinazca, vedAntina ityarthaH / vAdaH parasparapUrvapakSottarapakSarUpaH eva Ahavo yuddhaM tasmin jaiminIyasya mImAMsAzAstrasya nyAyaiH adhikaraNaiH uparodhe virodhapradarzane sati maunamudrAM bibhrati dhArayanti / pramANAdInAM yathArthAvagamAbhAvAna kimapi vaktuM zaknuvantItyarthaH // 564 // - yacceti / ata eva mImAMsakeSu yat doSANAM 'mImAMsakAH katicit-' ityAdipadyadvayapratipAditAnAM udghATanamAropaNaM kRtaM tat ajJAnataH yAthAtathyena tatvarUpAnavagamAdityarthaH // 242 // * yaduktaM 'brahmaiva nAbhyupagataH puruSottamaH' 'devatAnAM caitanyasyApahavaM cakruH' iti dUSaNadvayaM taduddhArArthamAha-bhagavaditi / eSAM mImAMsakAnAM bhagavataH parabrahmaNaH anabhyupagamanaM anajIkaraNaM daivatAnAM caitanyasya nihavaH apalApazceti dvayaM karmaNi yajJAdirUpe zraddhAyAH AstikyabuddheH vardhakaM yat tasya yajJAdikarmaNaH prAdhAnyaM mukhyatvaM tasya pradarzanAyaiva, na tu vastuta ityarthaH // 565 // . Agameti / Agamasya vedasya rUpaM vidhi-arthavAda-mantraviniyogAdikharUpaM vicArayati tacchIla: AgamarUpavicArI tasmin , AgamaiH "na jAyate mriyate vA vipazcit , aGguSThamAtraH puruSo'ntarAtmA sadA janAnAM hRdaye saMniviSTaH, tarati zokamAtmavit , tattvamasi' ityAdizrutivacanaiH rUpaM khakIyaM avinAzila-saccidAnandA. 1 'tatra tAvadavadhehi'. 'tadApAtataH'. For Private And Personal Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 49] padArthacandrikATIkAsahitA / 299 kiMca zabara-kumArila-guravo maNDana-bhavadeva-pArthasArathayaH // anye ca vizvamAnyA jayanti saMtrAyamANatantrAste // 567 // - atha vaiyAkaraNavarNanam 49. kR0-astviti vimAnamanyato gamayan pArzvato dRSTvA sopahAsamTiDDANaJ-dvayasaccuTU GasiGasostip-tas-jhi-sip-thas-tha-mib- vas-mas-tAnaci ca STunA STurata iJ zazcho'Tyaco'ntyAdi Ti // lopo vyovali vRddhireci yaci meM dAdhA ghvadAnAjjhalA vityete divasAnnayanti katicicchabdAn paThantaH kaTUn // 568 // tmakatva-muktipradatvAdirUpaM vicArayati sarvatra jagati saMcArayatIti tasminniti ca, adhikaraNAnAM zAstrIyanayAnAM, adhikena paraparAbhavasamarthena raNAnAM yuddhAnAM ca sahasreNa zikSitAH adhyApitAH, daNDitAzca vipakSAH zAstrAntarIyapUrvapakSAH zatravazva yena tasmin , khAmini vedoktakarmaNAM yAthArthyavettRtvAtsakalapaNDitAnAmadhipatau jaimininAmake yoginyapyeva, apiravadhAraNArthakaH / pakSe khAmini bhagavati, jaiminiyogini cetyarthaH / atrApiH samuccAyakaH / idamasmadIyaM mama hRdayaM manaH rajyati ramate // 566 // _ 'zabarAdayo bhagavadbhaktAnAM vinindanIyAH' ityuktaM nirAkaroti-zabareti / zabaraH zabarakhAmI kumArila: guruH prabhAkarazca te, maNDanaH maNDanamizrazca bhavadevaH pArthasArathizca te, ete sarve mImAMsAsUtrabhASya-vArtika-tayAkhyAnAdikartAraH / anye tAtAcArya-appayadIkSitAdayo bodhyAH / te ca samyak trAyamANaM rakSyamANaM tantraM mImAMsAzAstraM yaiste tathAbhUtAH santaH ata eva vizvamAnyAH sarvalokapUjyAH santaH jayanti sarvotkarSeNa vartante / sakalavaidikakarmapravartakatvAt anyebhyastarkAdizAstravidbhyo'pi mImAMsakA eva mAnyA iti bhAvaH // 56 // TiDANamiti / 'TiDANaJ dvayasac' iti "TiDANaJ-dvayasaj-dannan-mAtractayapU-Thaka-ThakaJkvarapaH" iti pANinIyasUtraikadezaH, "cuTU" "Dasi-GasoH", "tip-tasU-jhi" ityapyekadezaH / "tip-tas-jhi-sip-thas-tha-mip-vas-mas-tAtAjha-thAsAthAM-dhvamiD-vahi-mahiG" iti sUtrasya / "anaci ca" "TunA TuH" "ata iJ" "zazcho'Ti" "aco'ntyAdi Ti" ."lopo vyorvali" 1 'zabara-kumArila-guravo maNDanayan samudahati sudRzam / varNAdInAM dharmAn buddhA vidhivatprayukte'sau'. (1) - - For Private And Personal Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 300 vizvaguNAdarzacampU:- [vaiyAkaraNajho'ntaH zazchoTi zeSo dhyasakhi sasajuSo ruvirAmo'vasAnam che ceti vyarthavAcaH sadasi yadi satAM zAbdikAzcedbudhAH syuH / / kiM tairevAparAddhaM ? naTa-viTa-gaNikAnRtya-hasta-pracArai stodhI todhI tadhIti ttakiTa takiTa dhik tAhadhik tattakAraiH 569 kiMcasUtraiH pANinikIrtitairbahutarairniSpAdya zabdAvalim vaikuNThastavamakSamA racayituM miyAzramAH zAbdikAH // paktvAnnaM mahatA zrameNa vividhApUpAgryasUpAnvitam mandAgnInanurundhate mitabalAnAghrAtumapyakSamAn // 570 // "vRddhireci" "yaci bham" "dAdhA vadAp" "nAjjhalau" ityuktaprakArAn ete vaiyAkaraNAH katicit kaTUn kaThoratvAt zravaNAnarhAn zabdAn paThantaH santaH divasAn nayanti gamayanti // 568 // jhonta iti / "jhontaH" "zazcho'Ti" "zeSo dhyasakhi" "sasajuSoruH" "virAmo'vasAnam" "che ca" ityuktaprakAreNa vyarthA niSphalA vAco yeSAM te zAbdikAH vaiyAkaraNAH satAM paNDitAnAM sadasi yadi budhAH paNDitAH syuH, tarhi taiH prasiddhaH naTAH nATyakartArazca viTAH jArAzca gaNikA vezyAzca teSAM nRtyaM hastA hastavikSepAH pracArAH pAdavikSepAzca taiH, naTAnAM nRtyaM, viTAnAM hastAH, gaNikAnAM pAdavikSepAzceti krameNa bodhyam / tathA tozrI todhIlAdimRdaGgAdivAdyazabdaiH kimaparAddham ? nRtyAdikartAro'pi paNDitAH kuto na bhaveyuriti praznAbhiprAyaH // 569 // sUtrairiti / pANininA muninA kIrtitaH racitaiH bahutaraiH aSTAdhyAyaparimitaiH sUtraH sup-tiG-kRt-taddhitAdipratyayavidhAyakaiH "DyApprAtipadikAt" "la: karmaNi ca-" "tip-tasU-jhi-" "kartari kRt" 'tasyApatyam" "ata iJ" ityAdibhiH zabdAnAM, atra zabdapadaM suptikubhayasAdhAraNam / rAma-kRSNa-mukundAdInAM, bhavati, edhate, naumi, staumi, ityAditiGantAnAM, vAsudeva-rAghavaprabhRtInAM ca AvaliM pahiM niSpAdya sAdhayitvA, vaikuNThasya bhagavato viSNoH stavaM stutiM racayituM gadya-padyAdicamatkRtijanakavacanaiH kartuM akSamAH asamarthAH, prakRti-pratyayasaMyojanena zabdasiddhijJAne'pi samyak tadarthAnavagamAditi bhAvaH / ata eva mithyA vyartha eva zramo'bhyAso yeSAM te tathAbhUtAH zAbdikAH zabdazAstravidaH vaiyAkaraNA ityarthaH / santIti zeSaH / etadevopamAnena spaSTayati--vividhAH nAnAvidhAH ye apUpAH godhUmAdipiSTanirmitA bhakSyapadArthAH taiH ayaM zreSTaM sUpAdibhiranvitaM yuktaM ca anaM 1 ayaM loko mudritapustake eva dRzyate, anyatrAnupalambhAt prakSipta iti bhAti / 2 vindhya zramAH'. For Private And Personal Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kRtaduritAre kaniSThikAyA cApi naye'vagAha || -varNanam 49] padArthacandrikATIkAsahitA / 301 vi0-mahyAbharaNeSu vaiyAkaraNeSu bhavAn mA ma kalayatu doSazakalam // 243 // yataHkRtaduritanirAkaraNaM vyAkaraNaM caturadhIradhIyAnaH / / budhajanagaNanAvasare kaniSThikAyAM paraM jayati // 571 // pAtaJjale viSNupadApagAyAH pAtaM jale cApi naiye'vagAham / / AcakSate zuddhidA~ prasUterA ca kSate rAgamadhokSaje ca // 572 / / api canRNAmanabhyastaphaNAbhRdIzagirAM durApA budharAjagoSThI // abuddhacApazrutipaddhatInAM yuddhakSamevor3hatayoddhRsArthA // 573 // mahatA zrameNa prayatnena paktvA nirmAya mitaM alpaM balaM yeSAM tAn ata eva mandaH agnirjATharo yeSAM tAn ata eva ca AghrAtuM gandhopAdAnaM kartumapi, kimuta bhoktuM, akSamAn asamarthAn janAn anurundhate anusaranti / tattulyA ityarthaH // 570 // mahIti / mahyAH pRthivyAH AbharaNeSu bhUSaNarUpeSu vaiyAkaraNeSu bhavAn doSasya zakalaM khaNDamapi, kimuta saMpUrNa doSaM, mA sma kalayatu // 243 // mahyAbharaNatvamevAha-kRteti / kRtaM duritAnAM pApAnAM nirAkaraNaM nivAraNaM yena tattathoktaM, vedAGgatvAditi bhAvaH / taduktam pANinIyazikSAyAm-"zikSA ghrANaM tu vedasya mukhaM vyAkaraNaM smRtam / " iti / ata eva bhagavAn pataJjalirapi mahAbhASye Aha-"rakSohAgamaladhvasaMdehAH prayojanam, ekaH zabdaH samyagjJAtaH samyak prayuktaH kharge loke kAmadhug bhavati" iti / vyAkaraNaM zAstraM caturA dhIrbudviryasya saH puruSaH adhIyAna: abhyasyan san , hetau zatRpratyayaH / budhajanAnAM paNDitajanAnAM gaNanAvasare saMkhyAnasamaye kaniSThikAyAM paramatyantaM jayati sarvotkarSaNa vartate / aGgulibhiH paNDitagaNane prathamaM vaiyAkaraNa eva gaNyate pazcAt naiyAyikA daya iti bhAvaH // 571 // pAtaala iti / patajale: etannAmakamuneH zeSAvatArasya ayaM pAtajalastasmin , tena racite ityarthaH / naye vyAkaraNamahAgAdhyarUpe zAstre pAtaM pravezaM abhyAsamityarthaH / tathA viSNupadApagAyAH gaGgAyAH jale cApi avagAhaM snAnaM, adhokSaje bhagavati viSNau ca rAga bhaktiM ca A prasUteH janmArabhya A kSatermaraNaparyantaM ca zuddhiM krameNa vAcikI zArIrI mAnasIM ca pavitratAM dadAti samarpayatIti tathAbhUtaM AcakSate kathayanti / paNDitA iti zeSaH // 572 // kiMca nRNAmiti / anabhyastA anadhItA phaNAbhRtAM sarpANAM Izasya zeSAva 1 'trayyA'. 2 'kaniSThikAmeva caiSa raayati'. 3 'ca'. 4 'zuddhimathA prasUte'. 5 ritthamadhokSaje ca'. 6 vocatayodhasArthA'. For Private And Personal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: [vaiyAkaraNa mAhinAGgIkRtavyAkaraNauSadhAnAmapATavaM vAci sugADhamAste // kasmiMzcidukte tu pade kathaMcitkhairaM vapuH vidyati vepate ca // 574 // kR0-sAkSepam kathaM sakhe ! zatakoTipANinigaditAdapi pANinigaditameva vyAkaraNamaudriyante santaH ? // 244 // vi0-pANinIyameva hi vyAkaraNaM prayogaupayikaM pravizadapratItikAraNamiti tatraivAdaraH paNDitAnAm // 245 // tArasya pataJjale: gIrbhASyarUpA vANI yaisteSAM nRNAM paNDitajanAnAM budharAjAnAM paNDitazreSThAnAM goSTI sabhA durApA duSpravezA bhavati / kathamiva / abuddhA majhAtA cApazruterdhanurvedasya paddhatirmArgo yaisteSAM uddhataH yo mudyuktaH yoddhRNAM yodhAnAM sArthaH samUho yasyAM sA yuddhasya samarasya kSameva bhUmiriva // 573 // etadeva spaSTayati-nAGgIkRteti / nAGgIkRtaM dRDhAbhyAsena na svIkRtaM vyAka raNamevauSadhaM yaisteSAM janAnAM vAci vANyAM apATavaM vaktRtvAbhAvarUpamakauzalaM sugADhaM dRDhataraM Aste vartate / tatazca kenacit paNDiteneti zeSaH / kathaMcit , na tu samyak prakRti-pratyayAdijJAnayuktaM kasmiMzcit pade suptiGantAdirUpe, ukte sati khaira khaccha. ndaM yathA tathA vapuH zarIraM khidyati dharmayuktaM bhavati / vepate kampate ca / vyAkaragajJAnAbhAvAt suptiGantapadAnAM yAthArthyAnavagamAditi bhAvaH // 574 // kathamiti / he sakhe ! zatakoTirvajaM "zatakoTiH kharuH zambo dambholira. zaniyoH / " ityamaraH / pANau haste yasya saH tena, indreNetyarthaH / etadupalakSaNam / tena candra-kAzakRtsnAdayo'pi vyAkaraNapraNetAro jJeyAH / nigaditAtprokAdapi pANininA muninA ekenaiva gaditaM proktaM vyAkaraNaM aSTAdhyAyaparimitasUtrapATharUpameva, santaH paNDitAH kathaM Adriyante satkurvanti ? // 244 // . pANinIyamiti | hi yasmAtkAraNAt pANineridaM tatpraNItamityarthaH / vyA. karaNameva prayogANAM vaidika-laukikAnAM aupayikaM yathAyuktaM prakRti-pratyayAdiyo. janena sAdhakatayopayogi, ata eva prakarSeNa vizadAyAM nirmalAyAM pratItau jJAne kAraNaM bhavati / etasmin jJAte kasmiMzcidapi prayogasAdhane na vyAkaraNAntarasyApe. kSeti bhAvaH / iti hetoH paNDitAnAM tatra pANinIyavyAkaraNa evAdaraH satkAraH 245 1 asvIkRta'. 2 'Adriyate' ityeva kvacidRzyate. 3 'prAyeNAnaupAdhika'. For Private And Personal Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 303 varNanam 50] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| tathAhisUtraM pANinibaddhaM kaNThe kalayan samudrahati sudRzam // varNAdInAM dharmAnbuddhA vidhivaa~dhaH prayuGkte'sau // 575 // atha vaidikavarNanam 50. kR0-astviti vimAnamanyatazcAlayan puro'valokyasakhe ! pazya chAndasAnarthacApalena vikrIyamANAmnAyAn // 246 // AH kaSTamapahRSTAH ziSTA api vittacApalAviSTAH // adhyApayanti vedAnAdAya cirAya mAsi mAsi bhRtim // 576 // vi0-vayasya maivaM vAdIH // 247 // nAdhyApayiSyan nigamAn zrameNopAdhyAyalokA yadi ziSyavargAn // nirvedavAdaM kila nirvitAnamurvItalaM hanta ! tadAbhaviSyat // 577 // sUtramiti / pANinA hastena nibaddhaM trisUtryAdikaraNena nirmitaM, pANininA RSiNA baddhaM viracitaM ca sUtraM, yajJopavItarUpaM grantharUpaM ca kaNThe gale, mukhe ca kala. yan upanayanavidhinA, uccAraNarUpeNa ca dhArayan san , atrobhayArthe'pi "lakSaNahetvo:-" ityAdinA hetau zatRpratyayaH / tena sUtrasya yathAvidhidhAraNAddhetorityarthaH / anyathA'dhikArAbhAvAt / sudRzaM striyaM, suSTu jJAnaM ca, atra dRzirjJAnArthakaH / samudvahati pANigrahaNavidhinA svIkaroti, prApnoti ca / tataH asau budhaH paNDitaH varNAdInA, brAhmaNAdInAM Adizabdena brahmacaryAdyAzramagrahaNam / akSarAdInAM ca, a. trAdipadena zabdAdigrahaH / dharmAn adhyayanAdhyApanAdIn hrakha-dIrgha-puMlliGga-strIliGgAdIMzca buDDA jJAtvA vidhivadyathAvidhi prayuke Acarati, uccArayati ca // 575 // sakha iti / chAndasAn kevalaM vedamantrapAThakAn , na tvarthajJAn arthacApalena dravyalobhena vikrIyamANAH mAsikAdivetanagrahNana adhyApyamAnAH AnAyAH vedA yaistAn pazya // 247 // etadeva prapaJcayati-A iti / vittacApalena dhanalobhena AviSTAH kRtapravezAH, dhanArjanalAlasAyuktA ityarthaH / ata eva aprahRSTAH saMtoSarahitAH ziSTA api vaidikAH mAsi mAsi pratimAsaM bhRtiM vetanamAdAya cirAya saMtataM vedAn adhyApayanti zikSayanti / AH kaSTamiti khede // 546 // - nAdhyApayiSyanniti / upAdhyAyalokAH adhyApakajanAH ziSyavargAn nigamAn vedAn zrameNa khodaranirvAhArthabhRtigrahaNayatnena yadi nAdhyApayiSyan nAzikSayi 1 kacit 'kaNThe' iti padaM na dRzyate. 2 'dhanacApalena'. For Private And Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU:- [rAjasevakaviruddhamidaM bhASitaM yadvedApAye sati na yajJAbhyudayaH syAditi / / vi0-avagaccha tAvadetadaviruddhameva // 249 // nAmnAyajJo makhe yasmin yajamAnatayA sthitaH // tatsamAgamataH so'pi nAmnA yajJo bhavenna kim ? // 578 // atha rAjasevakavarNanam 51. kR0-punaranyato dRSTvA sopahAsampazyaitAn rAjasevinaH parityaktalokadvayasaukhyAn spaSTamAn puruSAn // 250 // dhyan , tarhi tadA urvItalaM bhUtalaM nirvedavAdaM vedapATharahitaM ata eva ca nirvitAnaM yajJarahitaM "RtuvistArayorastrI vitAnaM triSu tucchke|" ityamaraH / abhaviSyat kila / atra "liGgimitte luG kriyAtipattau' ityanuvartamAne "bhUte ca" iti kiyAyA aniSpattirUpe'rthe laG / hanteti khede / "vedA hi yajJArthamabhipravRttAH" ityAdivacanaprAmANyAdvedAnAM yajJArthatvAttadabhAve yajJAnAmadhyabhAvaH tatazca bhUmau annAdyanutpatteratIva hAniH syAditi bhAvaH / taduktam-"yajJAdbhavati parjanyaH prjnyaadnnsNbhvH|" iti / etadabhiprAyameva bhagavAnapyAha gItAyAm-"sahayajJAH prajAH sRSTavA purovAca prajApatiH / anena prasaviSyadhvameSa vo'stviSTakAmadhuk / " iti // 248 / / viruddhamiti / vedAnAM apAye nAze sati yajJAnAM abhyudayaH utpattiH yathAvi. dhyanuSThAnamityarthaH / na syAditi yat idaM viruddhaM bhASitaM kathitam / smRtyAdAvapi tadvidhAnAditi bhAvaH // 248 // avagaccheti / etat vedAdhyApanAbhAve nirvedavAdaM nirvitAnaM bhUtalamityAdyasmatpratipAditameva aviruddhaM yathAthai, tatpunariti zeSaH / avagaccha jAnIhi // 249 // nAmneti / yasmin makhe yajJe AmnAyajJaH vedavit yajamAnatayA yaSTrarUpeNa sthitaH na bhavet , tasyAvedajJayajamAnasya samAgamataH saMsargAddhetoH saH yajJo'pi na vidyate AmnAyajJo vedavettA yasmin tathAbhUtaH vedavidyajamAnarahita ityarthaH / athavA sa yajJaH nAnA saMjJAmAtreNaiva, na tu vidhinA, vedamantrapAThAbhAvAt / na bhavet kim ? api tu bhavedeveti kRtvA jagato nirvedavAdatve'tIva mahatI hAniH syAditi bhAvaH // 578 // pazyati / parityaktaM lokadvaya sya aihikAmuSmikarUpasya, tatra yathAvidhi karmAnuSThAnAbhAvAtparalokasya satatarAjakAryaparatvAdyathAkAlaM bhojana-sukhanidrAdyabhAvAditaralokopayogAbhAvAttattiraskArabhAjanatvAcAsyApi lokasyeti bodhyam / saukhyaM yaistAn ata eva spaSTaM abhivyaktaM maukhya mUrkhatvaM yeSAM tAn rAjase vinaH puruSAn pazya 250 For Private And Personal Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanam 51] padArthacandrikATIkAsahitA / naiSAM saMdhyAvidhiravikalo nAcyutArcA'pi sAGgA na sve kAle havananiyamo nApi vedArthacintA // na kSudvelAniyatamazanaM nApi nidrAvakAzo na dvau lokAvapi tanubhRtAM rAjasevAparANAm // 579 // vi0-dussahaiSA bahujanapoSakANAmeSAM nindA // 251 // azubhapuSi kalAvapyapramattAH khadharmA danudinamupakArAnAcaranto budhAnAm // bahujanaparipuSTau baddhadIkSAsta ete tanusukhamapi hitvA tanvate rAjasevAm // 580 // etadeva spaSTamAha-naiSAmiti / eSAM rAjasevAparANAM janAnAM saMdhyAyAH vidhiranuSTAnaM avikala: yathoktaH na bhavati, eSAmiti prativAkyaM yojanIyam / acyutasya bhagavato viSNoH arcA pUjApi sAGgA saMpUrNA na bhavati / etena saMdhyA-pUjAdikaM yadyapi etaiH kRtaM tathApi tanmanaHpUrvakaM yathAvidhi na bhavati, kiMtu kathamapi kevalamAcamanAdimAtreNa gandha-puSpAdimAtrasamarpaNena ceti bodhyam / tathA sve prAtamadhyAhnAdizAstra. vihite kAle havanasya aupAsana-vaizvadevAdernityamAgantusAdhanasya karmaNaH niyamaH niyatAcaraNarUpaH "niyamastu sa yatkarma nityamAgantusAdhanam / " ityamaraH / na bhavati / vedasya arthacintA abhidheyavicAro'pi na bhavati / etAvatA pAralaukikasaukhyAbhAvamuktvA aihalaukikamAha-neti / kSudhaH bubhukSAyAH velAyAM niyataM samyakpAcitaM udarapUrtiparyAptaM vA azanaM bhojanaM na, tathA bhojanottaraM nizAyAM vA nidrAyAH avakAzaH avadhiH nizcintatayA prAtaHkAlaparyantaH kAlo vA na asti / evaM rAjJaH sevAparANAM tanubhRtAM janAnAM dvau lokAvapi dvayorlokayorapi saukhye ityarthaH / na bhavataH // 579 // duHsaheti / bahujanAnAM poSakANAM yathoktatayA tatkAryakaraNAdityarthaH / eSAM rAjasevakAnAmeSA tvatkRtA nindA duHsahA zrotumazakyA // 251 // azubheti / azubhAni pApasaMpAdakAni karmANi puSNAti vardhayatIti tatpuSi kalau yuge'pi svadharmAt khAcArAt apramattAH khAcAre sAvadhAnAH santa ityarthaH / bahUnAM svakIyAnAM janAnAM paripuSTau paripoSaNe baddhA svIkRtA dIkSA vrataM yaiste ete rAjasevakAH anudinaM pratidinaM budhAnAM paNDitAnAM upakArAn AcarantaH kurvantaH santaH, tanusukhaM zarIrasukhaM yathAkAlaM paryAptabhojana-nidrAdirUpamapi hitvA tyaktvA rAjJaH sevAM tanvate kurvanti / yathAkAlaM bhojana-nidAdyasevanaM saMdhyA-pUjAdyanAcaraNaM cApi lokopakArArthameva tatazvottamalokaprAptiratrApi mAnazceti dvayamapi sidhyatIti bhAvaH // 580 // 1 bhavati sakalA'. For Private And Personal Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 306 vizvaguNAdarzacampU:- [divyakSetrAdiatha divyakSetrAdivarNanopasaMhAraH 52. sarvANi divyakSetrANyavalokya sAJjalibandhaM kRzAnumuddizya gaGgAjharIparicitAni jagannidAnam __raGgAdidhAmasu cirAtkRtasannidhAnaM / / vizvaM khato vizadameva vilokamAnaM vandakha vastu varadArtiharAbhidhAnam // 581 // kR0-nanvatra tRtIyacaraNArtho na mahyaM rocate // 252 // vilocane vibhoryasya vikhyAte puSpavattayA // sAkSAtkartuM sphuTaM sarva sa zaknoti ? kathaM hariH // 582 // gaGgeti / gaGgAyAH jharyA pravAheNa paricitau samAzritau aGgI caraNau yasya tat, pakSe gaGgAjhA paricitA satatanivAsarUpeNAzritAH aGgrayaH ziphA iva aGgyaH jaTA ityarthaH / yasya tat iti ca, jagato vizvasya nidAnamAdikAraNaM utpAdakamiti yAvat / ata eva vizvaM vasRSTaM nikhilaM jagat svata eva vizadaM suprasannaM yathA bhavati tathA vilokamAnaM raGgAdidhAmasu zrIraGga-dvArAvatI-jambUkezvaraprabhRtiSu puNyakSetreSu cirAt bahukAlaparyantaM kRtaM saMnidhAnaM sAmIpyaM yena tathAbhUtaM ata eva varadAni icchitaphalapradAni ArtiharANi tApatrayAdipIDApariharANi ca abhidhAnAni hari. zrIkRSNa-haraziva-sAmbAdIni nAmAni yasya tat vasati nikhilaprANinAM manasi iti vastu nikhilaprANimAtrAntaryAmirUpamiti yAvat / 'vasa nivAse' iti dhAtoH "vase. stun" ityauNAdikastun pratyayaH / paramAtmarUpaM vandakha abhivAdaya / he kRzAno! tvamiti zeSaH // 581 // atreti / atra zloke tRtIyacaraNasya 'vizvaM khataH' ityAdeH arthaH khata evaM jagadavalokanakartRtvarUpaH mahyaM na rocate // 252 // vilocana iti / yasya vibhoH prabhoH vilocane dve netre, atra dvivacanena tRtIyanetrAbhAvaH sUcitaH / puSpaM tadAkAro dRSTipratibandhakaraH kanInikAyAM jAyamAno rogavizeSaH asti yayoste tayorbhAvastattA tayA, "puSpaM vikAsa Artave / dhanadasya vimAne ca kusume netrarujyapi / " iti haimaH / puSpavantau candra-sUryau tadrUpeNa ceti / vikhyAte prasiddha staH / sa hariH viSNuH, na tu haraH, tasya tRtIyalocanasya vidyamAnakhAdityarthaH / sarvaM vizvaM sAkSAt pratyakSaM sphuTaM kartuM spaSTatayA draSTuM kathaM zaknoti samartho bhavati ? vastutastu 'vilocane vikhyAte puSpavattayA' ityupalakSaNam / tena zrotre dizaH, pAdau bhUmiH, udaramAkAzaH, ityAdi yathAyathamUhyam / tena ca vizvavyApakatoktA / tatazca ya evaM tadrUpatayA vyApakaH sa hariH svasmAt vizvaM pRthak draSTuM kathaM zaknotIti praznAbhiprAyaH // 582 // For Private And Personal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanopasaMhAraH 52 ] padArthacandrikATIkAsahitA / 307 vi0-sUryacandralocanatayA sacamatkAraM cakradharaM stuvAnIya tubhyaM na kupyAmi / zRNu tAvadidam // 253 // zreyastoyadasaMpradAyarasikacchAyaH sahAyaH zriya zcintAratnasapatnavIkSitalavazcakrIyatAmAyatam // yo vizvena hi gAtravAn himarucApyuSNAMzunA netravAn sugrIveNa ca mitravAn kuza-lava-brahmAdibhiH putravAn 583 sakhe ! saMkSipya vakSyamANaM sArabhUtamimamartha gRhANa // 254 // sUrya-candreti / sUrya-candralocanatayA tadrUpeNetyarthaH / sacamatkAraM arthadvayabodhakazabdaprayogasahitaM yathA tathA cakradharaM viSNuM stuvAnAya tasya stutiM kurvate tubhyaM na kupyAmi / "krudha-druha-" ityAdinA caturthI / vastuto dUSaNAbhAvAdityarthaH // 253 // zreya iti / toyadasya meghasya saMpradAyaH rItiH varNarUpa ityarthaH / tasmin rasikA chAyA kAntiryasya saH, pakSe todayAnAM saMpradAyo mArgaH vyomarUpaH sa eva rasikAH snigdhAH chAyA iva chAyAH kezAH yasya saH bhagavAn vyomakezaH ziva ityarthaH / zriyaH lakSmyAH , aNimAdyaSTavidhaizvaryasya ca "lakSmI-sarakhatI-dhA (?) trivargasaMpad-vibhUti-zobhAsu / upakaraNavezaracanAvidhAneSu ca zrIriti prthitaa|" iti vyADiH / sahAyaH patiH, poSakazca ata eva cintAratnaM cintAmaNiH tasya sapatnaH sadRzaH vIkSitasya avalokanasya lavaH lezaH kaTAkSa ityarthaH / yasya saH bhaktabhya iSTaphalaprada ityarthaH / AyataM vistRtaM zreyaH cekrIyatAM bhRzaM karotu / karoteyaDi "rIG RtaH" iti rIGAdezaH / kathaMbhUtaH saH / yaH prabhuH vizvena gAtravAn dehavAn "AtmA vA idameka evAgra AsIt" "sa bhUmi vizvato vRtvA'tyatiSThadazAGgulam / puruSa evedaM sarve" ityAdizrutibhyaH / hiravadhAraNArthakaH / himA zItalA ruk kAntiryasya saH tena candreNa, apiH samucAyakaH / uSNAH aMzavaH kiraNAH, jvAlAzca yasya tena sUryeNa, agninA cApi netravAna candrasUryanetro viSNuH, agninetraH zivazcetyarthaH / suprIveNa etanAmakavAnareNa mitravAn snehasaMpAdakaH, rAmAvatAre ityarthaH / kuzaH lavazva, etau rAmAvatArotpannau / brahmA ca te AdayaH mukhyAH yeSu indrAdiSu taiH, pakSe kuzalaM kalyANaM vAnti prApnuvantIti kuzalavAH akhaNDakalyANasaMpannA ityarthaH / ye brahmAdayaH Adizabdena viSNu-zakAdigrahaNam / taizca putravAn putryuktH| etAdRzamahAsAmarthyasaMpannaH zivo viSNuzceti bodhyam // 583 // sakha iti / saMkSipya sarvamapyekIkRtya ata eva sArabhUtaM vakSyamANaM anupadameva kathyamAnaM arthamabhidheyaM gRhANa zRNu // 254 // 1 'stuvate'. For Private And Personal Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 308 vizvaguNAdarzacampU: [ yAmunatIrthAzramiNau rAmAnujamunirmukundazca // AdyaM triveNudharamadhikamanyadantAdyamekaveNudharam // 584 // kaTAkSalaharI muhuH kavalitAmRtastomayA vilocanayugazriyaM (yA) vivRtasarvadAnavratam // zukAdibhirupAsitaM zubhacaritrabhAjo janAH samastabhayavAraNaM zaraNayanti nArAyaNam // 585 // nAhaM nApi ca matsuto na ca surAssarve abhI tattvato dhyAnAdau ca sacetaso munigaNA jAnanti viSNoH padam // indhannAbhisarojazAyipRthulakhAstAramAkarNayan zete pannagasArvabhaumazayane zrIpadmanAbhaH zriyA // 586 // [ divyakSetrAdi itaH paraM ' yAmunatIrtha - ityAdayo dvAdaza zlokAH asmatsaMpAditAdarzapustake'nyeSu pustakeSu ca naivopalabhyante / kintu atratyamudritaikasmin pustake eva dRzyante / ata eva te rAmAnujIyamatapakSapAtinA kenacitprakSiptA eveti bhAti, teSu katicidatIva visaMbaddhAH pUrvAparasaMbandha ra hitAzca katicica susaMbaddhAH iti ye pratItAste evAtra mUle nivezitAH yathAmati vyAkhyAtAzcApi -- yAmuneti yAmunatIrthena etannAmakaguruNA proktaH upadiSTa iti yAvat / AzramaH caturthaH saMnyAsaH asyAstIti tadAzramI, yamunaiva yAmunaM tacca tattIrthaM ca yAmunatIrthaM tatra tatsaMnidhAvityarthaH / Azrama : nivAsaH yasyAstIti tadAzramI tau, ekaH rAmAnujamuniH anyazca mukundaH zrIkRSNaH / dvayostAratamyamAha - AyaM prathamaM zrIrAmAnujarUpaM triveNudharaM saMnyAsAzramitvAt tridaNDadharaM ata eva adhikaM anyasmAt zreSThaM, anyanmukundAtmakaM ca ekasyaiva veNoH vAdyavizeSasya dharaM dhArakaM ata eva antaH luptaH Adya iti zabdo yasmAt tathAbhUtaM pUrvasmAnnyUnamityarthaH / vastutastu antaH pralayaH AdyaH sargazca arthAjjagataH tau yasmAt tat etadupalakSaNaM sthiterapi / tena jagataH sarga-sthitilaya kara mityarthaH // 584 // > kaTAkSeti / kaTAkSANAM apAGgadarzanAnAM laharIbhiH muhurvAraMvAraM kavalitaH prastaH amRtasya stomaH nidhiryayA tayA vilocanayornetrayoryugasya dvayasya zriyA vivRtaM prakaTIkRtaM sarvadAnasya bhaktebhyaH sarvasvArpaNasya vrataM yena taM zukAdibhiH, Adizabdena nArada sanakAdimunigrahaNam / munibhiH upAsitaM sevitaM, samastAnAM sakalAnAM bhayAnAM vAraNaM nivAraNaM yasmAt taM nArAyaNaM zubhAni kalyANAvahAni caritrANi bhajantIti tadbhAjaH satkarmakartAra ityarthaH / janAH zaraNayanti zaraNaM kurvanti, svarakSakaM jJAtvA bhajantItyarthaH // 585 // nAhamiti / indhat dIptimat yannAbhisarojaM nAbhikamalaM tasmin zAyinaH nivAsina: arthAdbrahmaNaH pRthulaM mahAntaM uccairuccAritamityarthaH / svAstAraM vedamantrayuktaM For Private And Personal Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - varNanopasaMhAraH 52] padArthacandrikATIkAsahitA / upavItinamUrdhvapuNDravantaM trijagatpuNyaphalaM tridaNDahastam // zaraNAgatasArthavAhamIDe zikhayA zekhariNaM patiM yatInAm ||587|| kapardimatakardamaM kapilakalpanAnATakaiH kumArila kubhASitairgurunibandhanagranthibhiH || 309 tathAgatakathA zataistadanusArijalpairapi pratAritamidaM jagatpraguNitaM yatIndroktibhiH // 588 // sAvitrAnvayasaMbhavena bhavatA muktazzarAzIviSaH saMvartoditasaptasapta (pti)paTalIsabrahmacArI haThAt // AkhAdya kSitijApahArihRdayakrIDArataM mArutaM tatsaMtoSa kathAbhidhAnakutukI manye jagAhe mahIm // 589 // nijastavaM AkarNayan zRNvan pannagasArvabhaumazayane zrIzeSazayane zrIpadmanAbhaH viSNuH zriyA lakSmyA saha zete khapiti kIdRzaM svAstAraM viSNorbhagavataH padaM ahaM na jAnAmi, mama sutaH putro'pi na jAnAti, kiMca amI zakAdayaH surA devA api na jAnanti, kiMtu dhyAnAdau tadrUpaikatAnacittavRttyAdau Adizabdena dhAraNA-samAdhyAdegrahaNam / sacetasaH sAvadhAnAntaHkaraNAH munigaNA eva tattvato jAnantIti // 586 // upavItinamiti / upavItinaM yajJopavItayuktaM, rAmAnujIya saMpradAye saMnyAsi - nAmapi yajJopavIta dhAraNavidhAnAt / UrdhvapuNDreNa bhAle UrdhvavartigopIcandanatilakena yuktaM trijagataH trailokyasya puNyaphalaM mUrtimat, trayo daNDAH " vAgdaNDo'tha manodaNDaH kAyadaNDastathaiva ca / yasyaite nihitA buddhau tridaNDIti sa ucyate // " ityanena saMnyAsino vihitAste haste svAdhInA yasya saH taM zikhayA zekhariNaM zirobhUSaNayuktaM zaraNAgatAnAM sArthavAhaM dhanikaM abhISTapUrakatvAt / yatInAM saMnyAsinAM patiM zrIrAmAnujaM IDe staumi / etadvarNanena zrIrAmAnujayatInAM zikhAtyAgo nokta iti bhAti // 577 // kapardIti / kapardinaH zivasya yanmataM zaivAgamaproktaM jaTA - kaupInA didhAraNarUpaM yathAzAstrAcArarAhityAdikaM ca tena kardamaM kardamasadRzakAluSyayuktaM, etadvarNanaM kevalamekadezi pakSapAtayuktaM tattvavivekazUnyaM ceti jJeyam / kapilasya muneH kalpanA nATakaiH zrutyAdiprAmANyAGgIkArapUrvakaM kevalaM manaH kalpitalokamohakaiH sAMkhyazAstravacanarUpaiH, kumArilasya mImAMsAzAstrapravartakasya kutsitairbhASitaiH, IzvarAstitvAnaGgIkArAt / ata eva gurUNi mahAnti bandhanAni punaH punarjanma-maraNAdirUpANi yebhyastathAbhUtairgranthibhiH tatsadRzairityarthaH / tathAgatasya buddhasya " sarvajJaH sugato buddho dharmarAjastathAgataH" ityamaraH / kathAzataiH, tadanusAriNAM buddhamatAnuyAyinAM jastairbhASaNaizcApi idaM jagat pratAritaM vaJcitaM, tat yatIndrasya rAmAnujasya uktibhiH upaniSadbhASyAdigrantharUpAbhiH prakarSeNa guNitaM vyavasthApitam // 588 // sAvitreti / he rAma ! iti zeSaH / savituH sUryasyAyaM sAvitraH sa cAsAvanvayo For Private And Personal Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir divyakSetrAdi vizvaguNAdarzacampU:- dalitaduritajAle dandazUkendrazaile kavalitabhavagandhe kAlimA kazcidindhe // kuvalayamudahArI kuJjarendropakArI __ munihRdayavihArI muktasaMtoSakArI // 590 // dhyAtaM yogikalAvilAsarasikaiH zItaM dayAsrotasA __ khyAtaM mauliSu kRtrimetaragirAM vAtaMdhayakSmAdhare // jAtaM dhAma parAkarotu jagatAmAtaGkamakaritam vetaNDendravipadvimocanacaNaM krItaM ramAvibhramaiH // 591 // vaMzazca tatra saMbhava utpattiryasya tena bhavatA tvayA, dazAnanavadhecchayeti zeSaH / zaro bANa eva AzIviSaH sarpaH yo muktaH khazarAsanAtpreritaH saH saMvarte pralaye "saMvartaH pralayaH kalpaH" ityamaraH / uditA udayaM prAptA ye sapta saptasaMkhyAkAH saptayo'zvA yeSAM te "ghoTake vIti-turaga-turaGgAzva-turaGgamAH / vAji-vAhArva-gandharva-haya-saindhava. sptyH|" ityamaraH / saptasaptayaH sUryAH teSAM paTalI samudAyaH tayA sabrahmacArI sadRzaH san , haThAt prasahya kSitijApahAriNaH sItApaharta rAvaNasya hRdayakrIDAyAM rata. mAsaktaM mArutaM prANavAyuM AkhAdya bhakSayitvA, rAvaNaprANamapahRtyetyarthaH / tena rAvaNa. hRtsthavAtAkhAdanena yaH saMtoSastasmAddhetoH kathAbhidhAnasya zrIrAmacaritakathanasya kutukaM kautukaM yasyAstIti tatkutukI san , mahIM pRthvI jagAhe luloDa iti ahaM manye / sa evAyaM sAMprataM rAmAnujarUpeNAvatatAreti manye ityarthaH // 589 // daliteti / dalitaM vinAzitaM duritAnAM pApAnAM jAlaM samUho yena tasmin kavalitaH bhakSitaH vinAzita iti yAvat / bhavasya saMsArasya gandhaH saMbandho yena tasmin "gandho gandhaka Amode leze sNbndh-grvyoH|" iti yAdavaH / dandazUke. ndrazaile zeSAdrau kuvalayAnAM kamalAnAM mudaM haratIti yathAbhUtaH kuJjarendropakArI gaje. ndroddhArakaH muktAnAM saMtoSaM karotIti tatkArI ata eva munInAM mananazIlAnAM hRdaye'ntaHkaraNe vihartuM zIlaM yasyeti tathAbhUtaH kazcidalaukikaH kAlimA nIlimA zrInivAsarUpaH indhe prakAzate // 590 // dhyAtamiti / dayAyAH srotasA pravAheNa zItaM ata eva yoginAM kalAnAM dhyAna-dhAraNAdInAM ye vilAsA AnandAsteSu rasikaiH, satataM yogAbhyAsAsaktacittairityarthaH / dhyAtaM kRtrimetaragirAM vedavANInAM mauliSu upaniSatsu khyAtaM prasiddhaM vetaNDendrasya gajendrasya vipadvimocanena grAhakRtaduHkhanivAraNena vittaM khyAtamiti tacaNaM "tena vittaH-" iti caNap pratyayaH / ramAyA lakSmyAH vinamairvilAsaiH krItaM vazIkRtaM vAtaMdhayakSmAdhare zeSazaile jAtamutpannaM, vAtaMdhayetyatra "vAtaM-zunI-tila-" ityAdivArtikena vAtopapadasya dheTaH khaz "arurdviSad-" ityAdinA mumAgamazca / dhAma tejaH aGkuritamutpannaM jagatAM AtaGka tApaM "ruk-tApa-zaGkAkhAtaGkaH" ityamaraH / parAkarotu dUrIkarotu // 591 // For Private And Personal Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -varNanopasaMhAraH 52 / 53 ] pdaarthcndrikaattiikaashitaa| 311 narAH surA vA pazavaH pare'pi vA na nindanIyAH puruSeNa bhUSNunA // yato'pi doSapracure jagatraye na santi te vItaguNAH kalAvapi // 592 // ku0-abhyupagamyadAvya guNasamRddherdUSaNabhaNitiH samastavastUnAm // asmAbhirupanibaddhA siddhAntasyeva pUrvapakSoktiH // 593 / / kavervAkyam 53. iti sakalajanAnAmIrayantau zubhaM tau ___ madhumathanapavitrakSetrasevAkRtArthau // anupathi dRDhasakhyau hanta gandharvamukhyau nijasadanamagAtAM nirbharAnandasAndrau // 594 // narA iti / bhUSNunA samaasena bhUdhAto: "glA-ji-sthazca gnuH" iti cakArAt gnupratyayaH / "bhUSNubhaviSNurbhavitA vartiSNurvartana: samau / " ityamaraH / puruSeNa narAH manuSyAH, vA cakArArthakaH / surA devAzca, pazavaH, pare pakSyAdayo'pi ca na nindanIyAH / yato yasmAt kAraNAt doSaiH pracure bahule'pi jagatraye trailokye asmin kaliyuge'pi ye vItAH gatAH guNAH yeSAM tathAbhUtAH janAH te sarve'pi na santi / kiMtu kecidguNayuktA api santItyarthaH // 592 // abhIti / abhyupagamya taduktaM sarvamapyaGgIkRtyadAAyeti / asmAbhiH upanibaddhA AropitA dUSaNAnAM bhaNitirbhASaNaM samastAnAM sarveSAM vastUnAM padArthAnAM guNasamRddheH dAvya dRDhIkaraNAyaiva bhavati, na pastutaH / kathamiva / siddhAntasya kasyApi zAstrIyaprameyasya dRDhIkaraNAya pUrvapakSokiriva // 293 // __ evaM kathanIyamuktvopasaMharati-itIti / ityevaMprakAreNa sakalAnAM janAnAM zubhaM kalyANaM, kvacit 'khabhAvAn' iti pAThaH / Irayantau kathayantau anupathi pratimArge madhoH etanAmakadaityasya, madhuzabdasya vasantavAcakatayA lakSaNayA tanmitrasya madanasya ca mathanaH vinAzakaH viSNuH zivazca tayoH pavitrANi yAni kSetrANi zrIrA-vArANasvAdIni teSAM sevayA kRtArthoM dRDhaM sakhyaM, maitrI yayostau ata eva nirbharAnandena atizayaharSeNa sAndrau paripUrNau hantetyAnande / gandharvANAM mukhyau kRzAnu-vizvAvasU nijasadanaM gandharvalokaM agAtAM jagmatuH // 594 // 1 yato'ti'. 2 'AsmAkamupa'. 3 'svabhAvAn'. For Private And Personal Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzacampU: [ kavera sakalakuzalasithai sarvadevasthaleSu vrajatu bhuvi vivRddhiM vatsarAdyutsavazrIH / / apagatabhavarogairadhvarANAM prayogaiH rakhilazubhakarANAmastu bhadraM dvijAnAm // 595 // jayatu jagati lakSmaNAryapakSo jayatu vacaH zrutimaulidezikAnAm / jayatu nigamavartma niHsapatnam jayatu cirAya ca mUrtiraJjanAdrau // 596 // prakAzadoSapracurepyamuSmin granthe madIye karuNAnubandhAt / / prasAdavanto na kRzAnavantu parantu vizvAvasavantu santaH // 597 // sakaleti / sarvadevAnAM viSNu-zivAdInAM sthaleSu vatsarAdyutsavAnAM vatsarAditithau vihitAnAM dhvajAropaNAdInAM zrIH zobhA sakalAnAM janAnAM kuzalasya kalyANasya siddhyai bhuvi vivRddhiM vrajatu gacchatu / tathA apagataH bhavarogaH saMsArarogaH yebhyastathAbhUtairadhvarANAM yajJAnAM prayogairanuSThAnaiH akhilasya sarvasyApi janasya zubhakarANAM kalyANakarANAM dvijAnAM brAhmaNAnAM bhadraM kalyANaM astu // 595 // - jayatviti / jagati lakSmaNAryasya zrIrAmAnujasya pakSo viziSTAdvaitarUpaH siddhA. ntaH jayatu, pakSe lakSmaNasya AryaH jyeSThabhrAtA zrIrAmaH tasya pakSaH zivopAsanArUpazcetyarthaH / zrutimaulidezikAnAM vedAntAcAryANAM vacaH upadezarUpaM ca jayatu sarvokaSeNa vartatAM, niHsapatnaM zatrurahitaM dustarkapratipAdanarahitamiti yAvat / nigamavartI vedamArgazca jayatu, aJjanAdrau nIlaparvate mUrtiH zrInivAsarUpA cApi cirAya bahukAlaparyantaM jayatu sarvotkarSeNa vartatAm / iti padyadvayapratipAditaM ziSTAcArapariprApta granthAnte maGgalAcaraNaM bodhyam // 596 // / evaM samAptimaGgalaM kRtvA vidvatprArthanAM vidhatte-prakAzeti / amuSmin madIye mayA racite vizvaguNAdarzanAmni, prakAzAH prasiddhAH doSAH vastUnAM kRzAnupratipAditA ityarthaH / yasmin tathAbhUte'pi granthe karuNAyAH dayAyA anubandhAt saMbandhAt santo vidvAMsaH prasAdavantaH prasannAntaHkaraNayuktAH santaH na kRzAnavantu kRzAnuvat nAcarantu doSabuddhiyuktA na bhavandityarthaH / parantu sarve vizvAvasavantu vizvAvasuvadguNamAtragrahaNatatparA bhvntvityrthH| 'vizvAvasavantu' 'kRzAnavantu' ityatra vizvAvasu-kRzAnuzabdAbhyAmAcAravipi dhAtutvAlloT / tatra ca "sArvadhAtuka-" ityAdinA guNaH 597 1 'suprasannaM'. For Private And Personal Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - vAkyam 53 ] padArthacandrikATIkAsahitA / 313 iti zrIpaJcamatabhaJjananibandhana vikhyAtatAtayajvabhAgineyavAjapeya sArvapraSTAptoryAmA diyAjyAtreyavaMzamauktikIbhavadappayyAyatanUbhavazleSa-yamakacakravartiraghunAthAcAryatanayasya zrInivAsakRpAtizayasaMviditanayasya sItAmbA garbhasaMbhavasya zrImatkAJcInagaravAstavyasya mahAkavizrImadveGkaTAdhvariNaH kRtau vizvaguNAdarzacampUH samAzimagAt // iti vizadamanISAzAlinA yajvanA vA viracita iha kAvye veGkaTAcAryanAnnA // kRzataramatiyuktenApi TIkA kRteyaM suguNa-sukaruNAstAM paNDitA mAnayantAm // 1 // zreyaH saMprati saMcinotu bhagavAn zrImadgaNezaH prabhu dUne devagaNe dvijaRtucaye dhvaste ca daityArtitaH // AvirbhUya tadAtadArtiharaNautsukyAdbhavAnIpate daityendra paribhUya sinduramatho devAn vyadhAnnirvRtAn // 2 // namAmi kamalAlayAparicitAGgimAnandadaM prabhuM munijanastutaM bhujagazAyinaM zyAmalam // karotu janamaGgalaM haratu pApasaMghaM nRNAM svadharmaratimantare janayatu svabhUH sarvadA // 3 // jayati bhagavAn bhartA devyAH zivaH zivadaH satAM zrutipathamathArundhan sarve yadA sugatAdayaH // yativaratanuM dhRtvA buddhAn vijitya ca yastadA zrutihitamatha saMvinmArga niraJjanamanvadhAt // 4 // asti kRSNApagAsaGgAt pAvanI lokaraJjanI / rAjadhAnI suvikhyAtA paTTavardhanabhUbhRtAm // 5 // kurundavATanagaraM kIrtimattatra vidyate // zrImAn gaNapatistasya purasyAdhipatirmahAn // 6 // tasyAzraye purAtiSThadyogivaMzAvataMsakaH // gaNezapaNDitaH prajJAzAlI satkarmapezalaH // 7 // tatsuto hyakarodetad vyAkhyAnaM bAlatuSTaye // indunetravasukSoNI mite (1821 ) zAke hyapUri tat // 8 // iti zrImatpadavAkyapArAvArINazrImadyogikulAvataMsazrImadgaNezasUrisUnunA bAlakRSNazarmaNA viracitA padArthacandrikAkhyA zrIvizvaguNAdarzacampUvyAkhyA samAptimagAt // 27 For Private And Personal Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 196 95 71 104 / 199 77 165 57 186 172 48 zrI: vizvaguNAdarzasthapadyAnAmakArAdyanukrameNa sUcIzlokAGkAH pRSThAGkAH / zlokAGkAH pRSThAGkAH 455 agUDhagADhastana 245 | 359 amUna prAmAn 146 aGgAn vaGgAn | 110 amRtaM vibudhebhyo 321 aGgAnuSaGgodita 180 56 amRtotsAhazaktInA 176 acchardvijendraramRtAbhi | 481 ambhorAziM vAnarA 273 ajayajJodbhave tasmin 155 365 ayajJAdrivyA 135 ajJAnAmavirAma 122 ayuktaM yuktaM vA 490 aJcAma ciccAtaru 261 | 292 arvantamAsye 86 atra dehamapavitra 142 alaM maGgu saMhartu 261 atra vasantaH santa 150 139 atrApi santi bahavaH 336 alpo'pi kAcyA 162 avanAvatItapavanAzva 559 adbhutastarkapAthodhi 20 avemavyApArAkalana 56 adbhutotsAhazaktInAM 382 adya pranaM pakrima 307 avyAdAzrayatA 208 282 adhaH karotyAdima 72 azilAprANadapadai 432 adhigatanigamAGgopi 580 azubhapuSi kalA 303 anapAyaramo viSNuH 127 asatkSayArthAbhyudaya 531 asukhamatha sukhaM vA 281 181 anabhyasya vedAnaho 238 analpakaM dharAyAM hi | 125 aMse salIlamaviropya (2) [ aMsau cedudakumbha] 209 anAyAsagrAhyA 406 anyadadbhutamudbhUta 223 479 astokadRptirapi 502 anyAyyamasti ki ___ 71 astrAmAsa tRNaM 558 aparIkSitalakSaNa 295 / 576 AH kaSTamaprahRSTAH 133 apArairvyApArairaha 119 AkiMcanyAdati 454 api hanta cola 97 AkrAntAsu vasuMdharAsu 216 apuNyadhaureya 467 AghrAtA bata 73 abrahmAstrIkRtatRNair 48 566 AgamarUpavicAri 68 abhiSikto yathAvaca 46 / 251 AcArasya davIyasAM 42 abhISTaghaTakaH kSitA 35 / 256 AcAryAH puruSA 442 abhyarNe'sya 239 563 Adau dharma pramANaM 499 abhyastavedamaulibhyaH 264 | 183 AvAlasthavira sthi 107 448 abhraMlihAnahaha 242 295 AmnAyamauliguruNA 167 253 amalamatiSu loke 146 / 11 AzApAleSu pAzA 159 235 305 81 171 106 246 245 124 297 For Private And Personal Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra loka 278 AzAmIzAnaba 161 Azrayitavyo narapati 503 icchantu hanta 121 iccheyastu sukhaM 208 itastAvadbhAvavyatikara 594 iti sakalajanAnA 33 idaM badarikAzramasthala 265 iyaM kAJcI kAJcI 315 iyaM hi sarvamaGgalA 196 iSTaprAptimaniSTabhaGga 241 iSTAtsvabAndhava 329 Iza: karasthIkRta 431 ugraripunigraha 109 uccaiHzravaHpradAtur 239 ucchiSTAnyatidUrataH ( 4 ) [ utkarSa caramAzramI ] 395 udgacchadacchatama 134 upanayana-vivAhA 587 upavItinamUrdhvapuNDra 472 upaskAraiH sphArairupa 244 upAdheyaM prAjJai 222 upetya vIkSAvana 469 uSasyeva snAnAducita 374 RksAmayozca yajuSAM 368 Rligvizuddhi vizvaguNAdarzasthapadyAnAM 182 ekAdazyAM kAlayor 100 etaddezya pracura 95 etAdRze kaliyuge'pi 260 eSA kairaviNI 223 eSA bhUtapurI 50 kakutstha kulaparyAya 585 kaTAkSalaharImuhuH 495 kaThinazaThanarendra 211 kaNThopari kaNThIrava 6 katicidalasAH www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSThAGkAH | zlokAGkAH 158 | 131 katyauSadhIH kati 98 92 kanyAM kAmapyudUhya 265 | 588 kapardimatakardamaM 121 77 53 karuNArasakallola 165 karNATadezo yaH pUrva 311 | 356 karNAnandakarasphuran 29 414 kartR vyAkaraNasya 152552 karma brahmavicAraNAM 176 | 283 kalpante kAmarAmA 114 | 545 kalyANaM bhagavatkathA 135 38 kalyANollAsa sImA 183 | 344 kavitvasya gAmbhIrya 234 | 538 kaSAyairupavAsaizca 70 130 kaMsaM dhvaMsayate muraM 134 | 389 kahArotpalatalajo 139 21 kAkaH zokaM vyasRjada 217 480 kAkutsthako pacakitaH 84 312 kAJcInagaravibhUSA 309 | 338 kAJcInAmni pure 254 2 kAcImaNDalamaNDanasya 136 | 314 kAnto virUpAkSa iti 418 kAntyeva hanta vRttyApi 253 30 kAmaM janAH ke'pi 204 | 544 kAmaM vAcaH katicida 127 201 224 kAmAdivairigaNa 353 kAluSyalezavidhurA 82 kAzI kAzI bhavadindra 440 kiM kiM na jIryati 429 kiM darpadAyakadhano 107 66 63 149 127 199 kimapyupAdAya dizan 41 | 136 kukSeH pUryai yavana 308 | 461 kuTISu gopIrucirAsu 262 66 kumbhakarNamadAmbhodhi 122 108 kumbhajapItotsRSTaM 142 412 kuvastuhAnAt sadvastu For Private And Personal Use Only pRSThAGkAH 83 61 309 42 100. 195 226 292 160 288 33 190 285 82 212 18 257 175 188 2 176 227 27 288 128 194 54 238 233 115 85 248 45 70 225 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zlokAGkAH 319 kuzalIbhanAthavatra: 12 kRtatridazapoSaNaM 571 kRtadurita nirAkaraNaM 494 kRtaduritanirodhAnAM 45 kRtvA setuM kila 6 kRzAnurakRzAsUyaH 123 kRSNA zleSavizeSitA 504 kecana paGkajalocana 471 keciccakradharAparAdha 462 kopATopadazA vizAla 387 kolaM bhuvi kolaM 157 ko vA kalpatarorguNaH 507 kriyAsArthitavedebhyo 23 klezatyAgakRte'rpitena 354 kvacana samAgata sindhuni 403 kSitibhRdbhirnija 284 kSemArambhanidAna 373 khatrIkRtAkhilahRdAM 61 khara-dUSaNakimpAka (10) [ khalakRta paribhASA ] 481 gaGgAjharIparicitAGgi 445 gaGgAnuSaGgAyamunA 322 gaGgAtaraGgAvalibhiH 351 gaGgA - sindhu-sarakhatI 428 gajazibikAturagAH 483 gajendravuddhyA nalasetu 297 gambhIrazabdena 433 garuDo gilan kamapi 210 gahana guhAvidAri 76 gAGgAni vAri 49 gAtuM ka ITe zritarAma 81 gAmbhIryeNaM gadAdharasya 201 gAmbhIryaikAvalambe 178 gAyatrI sahasA jahad 46 gurAvasatyoktinirAsa www. kobatirth.org akArAdyanukramasUcI / pRSThAGkAH | zlokAGkAH 179 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 62 gRdhrarAjasya nAkAdi 10 452 gRhe gRhe pazya 301 | 158 godAvarI vimalatIrthaM 262 / 154 grAme prAme nivasati 38 | 218 ghaTikAcalaM vapu 4 232 ghaNTAghoSaM tyajanto 78 488 cakAsti kurukApurI 266 ( 5 ) [ caturvedAdhyAyI ] 253 | 190 candrAlokacayA 249 141 camUniyamanena vA 210 | 358 cAruguNaiH sanmaNibhir 96 129 citraM citraM 267 | 485 cirAddharAbhUribharArta 21 17 cirAya saMsRtyudadhau 194 128 corasya caurya 222 | 372 chAgAlambhasahasrataH 161 26 janana-maraNa - kAdhi-vyAdhi 203 | 214 jambhadambhaharakSemA 44 58 jambhazAsana jIvAtur 141 | 596 jayatu jagati lakSmaNArya 306 | 111 jorapatyaM jagataH 240 304 jApratyeva zirAMsi 180 | 250 jArAn corAn 22 jIvAnAM dRSadAdimattva 193 233 | 560 jJAnAbdhirakSacaraNaH 258 | 528 jyotiHzAstramahodadhau 168 451 jyotiSTomastoma 235 | 323 jvalanAkalanAd 122 | 569 jhontaH zarachoTi zeSo 51 | 568 TiDDANaJ-dvayasaccu 40 484 DiNDIrakhaNDAnvaya 53 | 185 tattaddeza nivAsi 116 | 350 tattAdRguttamapade 105 59 tattAdRktATakA deha 39 3 tatsutastarkavedAnta For Private And Personal Use Only 3 pRSThAGkAH 44 244 97 94 124 131 260 139 110 88 196 8 1 259 14 81 202 23 123 43 312 71 171 144 19 295 280 243 181 300 299 259 108 193 43 3 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSThAvAH 92 28 102 171 272 135 138 255 187 186 92 . vizvaguNAdarzasthapadyAnAMzlokAGkAH pRSTAGkAH zlokAGkAH 519 tadviSNoH paramaM padaM 275 150 duHkhaM ca janmaduritaM ca 348 tanayArthanayA 192 / 32 duritabharitakSIvakSmApa 116 taptavarNasavarNa 74 170 duritamavanatAnAM 371 taptAbhyAM zaGkhacakrAbhyAM 202/ 65 dunirodhadhunInAtha 493 tasminmatirme'stu 262/ 305 durvAdino viSNu 197 tAtetyAmadhya 114 | 514 dRzyaM mithyA dRSTi 271 tApatrayaprazamanA 154 242 dRSTaM bandhivataraiH 487 tApaM vilumpati (3) [ dRSTe jhaTityakhila] 257 tApAdibhiH sapApAM 145 devakSoNIsurahitakRte 331 tArakAriM vahan 473 devAgAraniSeviNaH 360 tIre tIre sphurati 197337 devau dvAvadhikAJci 361 tuNDIramaNDala 118 deze deze kimapi 226 te mImAMsAzAstra 143 deze deze lampaTAH 562 te mImAMsAzAstraloka 296 334 daityebhyo na varAn 98 tyajatu vihitameta | 149 doSebhyo naiva bhetavyaM 286 tridazAkalitasneha 388 drAghiSThaM kuhanAvarAha 311 traivikramantripathagA 174 | 269 dvipAcalamupAzritaM 84 dattaM sAdhumude yadekamapi 56 220 dvirephavarNI sumanoramAM 333 dattvA varaM dAnava 330 dhatte maho mUrdhni 195 dadhatI cirAya sudatI 113 | 425 dhanyaMmanyatayA tRNIkRta 184 danujabhidabhiSekaiH 108 44 dhikRtyaiva dazAsyadarpa 313 dantazrIstava dRzyate 175 / 151 dhunoti nibiDaM tamaH 70 dayAsamudayAlaye 47 591 dhyAtaM yogikalAvilAsa 340 darAnuSaGgaM ca gadA 188, 69 dhyAyAmi rAmamabhi 300 dAviSTakudRSTi 169 362 na RviksaMpattir / 590 dalitaduritajAle 310 (1) [na kezeSu sneho] 39 dazAnanakuzAsana | 436 nagarUpamupaiti 420 dAturi ya eSa | 237 na gAhante gaGgAmapi 114 dAruNi saMnihitAya | 554 na jighratyAmnAyaM 593 dAAya guNasamRddher 311532 na daivaM na pitryaM 491 dizan zritAnA 261 537 na dhAtovijJAnaM 287 dIpaprakAzasaMjJA 162 / 496 nanu zaThakopAya laM 380 dIprotiprabhamAzrita |.443 nandatkaMdarpadarpa 526 dIrghavakranakharaM 159 namAmi girinandinI 332 dIrghAyurmunisUnave 185 / 546 narastutervidhAtAro 153 185 125 184 231 37 93 310 198 246 237. 8 293 282 263 239 207 289 For Private And Personal Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zlokAGkAH 592 narAH surA vA pazavaH 456 navArtava mahotsave 404 na vidhau zubharaGga 500 na saMdhyAsu snAnaM 482 na sAgaro'sau nabha 447 nAgavallI mallIbhiH 574 nAGgIkRtavyAkaraNau 93 nAdhIte'tra jano 577 nAdhyApayiSyan 147 nAnAjAtibhavA 291 nAnAmnAyaparizramaM 578 nAmnAyajJo makhe 523 nAstikyamAvahati 106 nAstyeSAmupayuktatA 586 nAhaM nApi ca matsuto 160 nigamapAThanirAkRta 520 nityaM karma samAcaranti 409 nityaM kAJcanasindhu 248 nityaM heyaguNAvadhUnana 309 nityAnapAyipramado 310 nityonnato'pi 438 nibirIsa guNasto bhaira 198 niyantA jantUnAM 641 nirvRttAdhvarakRtya 316 nivastAM vA kRtti 113 niveditasyAtra ramA 296 nizamayati yaH 91 nIcairduryavanaiH zunIbhirapi 126 nIlA rAdhikayA 573 nRNAmanabhyasta 375 naitadvibhAti nagaraM 564 naiyAyikA vA nanu 230 naiSAM nyAyya ha 579 naiSAM saMdhyAvidhir 463 nyastapAdaH sumanasAM www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir akArAdyanukramasUcI | pRSThAGkAH | zlokAGkAH 311 | 525 pakSIkRtya girIzaM 4 padyaM yadyapi vidyate 245 222 | 547 payairhRdyatamaiH stuvanti 264 | 188 panthAnamanurundhAnaH 258 192 pannageSu ca nageSu 241 450 padminyAkarSocita 302 274 padmollAsavidhAyini 61 335 pampAtaraGgazizirA 303 | 476 payodhimadhye lavamAna 91 35 paramahimayutatvAt prApta 164 | 410 paravittajihIrSayA 304 277 paraM vegaM sarakhatyA 277 511 parAzarabhuvA zAstraM 69 / 465 parigata sahakAraiH 308 | 489 paridRSTavate sahasra 97 | 393 parizobhitAmrapArzva 276 || 386 pAThInIyaM kAmaThaM 224 | 572 pAtaJjale viSNupadApa 143 458 pAtivratyamupetya 173 474 pAtu pAtakino janAn 8 pAnthAn dInAnahaha 174 237 | 103 pAmarairapyapeyanAM 115 | 515 pAraMparyata Agato 286 | 381 pinAkinIM pazya 177 164 pibantu madirAmamI 394 pItAmbarAlaMkRta 72 167 (9 ) [ puNyazlokaH para ] 60 207 puraH puro ghanaM vanaM 80 301 204 | 288 prakaTitadazAvatAre 298 | 597 prakAzadoSapracure 130 206 prakAzabahupAda 305 64 pragalbhavAlijImUta 249 203 pracaNDavizvakaNTaka 376 purAtanAnAM hi 152 pUtAGgAnAM puNyagaGgA For Private And Personal Use Only pRSThAGkAH 278 3 289 110 112 243 156 186 256 31 224 157 271 250 261 217 210 301 247 255 6 67 272 207 99 217 141 120 205 93 163 312 119 45 118 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzasthapadyAnAM 291 220 268 4om". 0r 2 260 188 248 zlokAGkAH pRSThAGkAH | zlokAGkAH pRSThAGkAH 551 praNatacaraNareNu 78 bhAgIrathIM prApya 401 praNipatikarmIkurmaH 79 bhAgIrathIM yaH paTudhI 166 pratinagaramihArAmAH 100 14 bhAnubhAnudaladabja 12 167 pratimadhubindu milindAH 100 | 533 bhAnoH zItakarasya 508 pratyakSagocaramazeSa | 60 bhArgavAgrahadAvAgni 87 pradoSavatprApta iha | 240 bhAle zuddhamRdUrdhva 530 pramode khede vA 281 189 bhASA-veSAcArair 110 555 prayatnairastokaiH 293 | 180 bhikSA kaSTamaTanti 13 prazastaguNasindhave 11 102 bhuvanakadanakrudhyadRddha 264 prasahya na harantyamI 151 | 272 bhuvanavahanazIlA 155 391 prahasati bhavazoSakarI 216 | 173 bhUbhRtyasmin pakSi 103 215 prahlAdamAhAdayituM 123 506 bhUyodorairapi parivRtaH 419 prAkparyaGkamadhi 228, 339 bhettA goptA ca 548 prAcetasa-vyAsa-parAzarA 290 / 290 bhedAbhidAviSaya 164 279 prAjApatyamakhAntarAya 158 505 bhogAyaiva nitambinI 266 377 prAjye hanta dhane 205 (8) [majan janaH khacaraNa] 141 57 prANapratiSThA kliSTAnAM 43 459 maNimayaphaNitalpe 398 prAtaH prAtaH payasi 219 517 madanajanake vItAtake 274 88 prAtaH prAtarjAhnavI 58 217 manuSyatiryaktva 90 prAtarhanta kRtAplavo'pi 31 mandetarasmaramalImasa 27 101 prAtazzItajale nimajjya 66 352 mama dugdhndii| 194 557 prAyaH kAvyairgamita 294 / 539 maste duHsahavedanA 236 prAyo yeSAM sakRdakaraNe 133 / 132 mahArASTrAbhikhyo 200 priyasahacarI lakSmIH 116 | 549 mAghazcoro mayUro 51 prauDhapatirathAgAra 42 430 mAtaste madhusUdana 234 99 prauDheSu gauDeSu ca | 29 mAMdhAtA ca bhagIrathazca 26 341 phaNipatisarasphurantI 189 267 mAdhuryAdhyayanopasanna 153 243 bakulavibhUSaNena 136 155 mA nAma yakSata makhai 95 497 bakulAbharaNIyAnAM 263 | 240 mA bodhi vaidyaka 286 27 bAlatve vA taruNimani vA 24 / 144 mAyAcuJcutayA 7 brahmacaryavratotsarga 5510 mithyArthAvedakatvAt 565 bhagavadanabhyupagamanaM 298 | 536 mithyauSadhairhanta 284 302 bhayArtajIvAtudayA 170 561 mImAMsakAH katicidatra 296 255 bhavajaladhinimajat 147, 327 muktAzritA viSNu 182 37 bhavasAgarazoSaNena 32 | 231 muzcantaH paJcayajJAn 131 124 285 83 290 90 For Private And Personal Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir akaaraadynukrmsuucii| 178 142 242 zlokAGkAH pRSThAGkAH | zlokAGkAH pRSThAGkAH 204 mUkArabdhaM kamapi 118 175 rajatapIThapuraM nanu 103 556 mohaM ruNaddhi vipulI __ 294 | 105 ratnAkaro'pi ca 417 mohonmUlanamUlikA 227 | 317 ramaNIyaH sa hi 355 mohAdidoSarahitAM 195 247 rahasyavyAkhyAnaiH 268 ya eSa rAjatkaTakaH 153 | 28 rAmaH kSemasya dAtA 233 yajJAH paJca mahatpadena 132 227 rAmAnujAya gurave 129 (1) [yajJAn paJca ca] 137 | 228 rAmAnujau yAmunatIrtha 129 112 yattIre puruSottama ___72, 156 romAvalyA tapanasutayA 95 34 yadatra jAgati zilA 30. 427 lakSmIkaTAkSapUraH 232 10 yadA na pazyanti 8 48 lakSmI vakSasi bibhrada 187 yadi katipaye 109 477 laGkApurAvAsi 256 171 yadugiritaTAgArA 102 475 laGkApure paGktimukhena 256 509 yadeva sarvajJamapAsta 18 lIlAlolatamA ramA 435 yadvIkSA dhairyarakSA | 124 luSThilA navanIta 486 yaH purA pApadazaka 269 449 loladIrghadalA bRhattara 172 yaH prabhuryAdavakSmAbhRt 103 (7) [ vada rahasi padAmbu ] 293 yasminpakSe'sti 165 212 varaketusthatArthyAya 123 464 yasminvilocanatayA 250 415 varaguNagaNasImA 226 179 yasya vApi vilokane 105 270 varadaM bho bhaja 154 107 yasya varNapriya uru 69 383 varA varAharUpiNI 208 235 yasyAM nAsti puraskRtir 132, 43 varSIyAnapi jAnakIsahacaro 36 370 yAgaM ye bata vaiSNavA 202 | 466 vArastrIkucamardibhir 251 457 yAbhiH sarvapadArtha 246 / 85 vArANasi tvayi sadaiva 56 584 yAmunatIrthAzramiNau 308 47 vAlini balomimAlini 39 163 yuddhAya pramilantu hanta | 345 vikacarucirapuNDarIka 96 ye kAyasthajanAzca 63 234 viduSAmapi moha 132 444 ye toyairnAdevaira 535 vidaivajJaM grAma 284 83 ye miSTAnnabhujo 54 vidyAviharaNodyAnaM 42 137 ye muSNanti nizi 86 470 vidhivadavidhivadvA 75 yeSAM janizcaraNatastu 49 67 vibhISaNasya sAmrAjya 45 422 yeSAmanyakalatradarzana | 148 vimalacaritA vizvA 379 rakte bhaTe raNamukhe | 498 virakterAsthAnI 407 raGgakSetramidaM | 529 vilikhati sadasa 441 raGgAdanyadanagAreH 239 | 582 vilocane vi 405 raGgezasevako yuktaM __222 513 vividhaduri 253 229 For Private And Personal Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaguNAdarzasthapadyAnAM 256 225 273 zlokAGkAH pRSThAGkAH zlokAGkAH pRSTAGkAH 193 vividhanigamasAre 112 478 zuddhAH saMzritadharma 347 vizrutAzritavAtsalyaM 192 263 zaucatyAgiSu hUNa 5 vizvAvalokaspRhayA 4 363 zaucaM nAcarituM 198 285 vizvAhlAdakarI 161 402 zyAmottuGgapayodharo 221 174 viSNupadyAkalanayA 103 524 zritAbhavyamArgA 278 219 vIkSAraNyamidaM vadanti 125, 42 zrInAthastavanAnurUpa / 287 534 vRddhi-hAsau puSpavantopa 283 308 zrImAnapi svayaM daityAt 173 __9 vRSTiM ghRSTibhirA 7 301 zrImAn gabhIratara 170 281 vegavatIsetutayA 159 400 zrIraGge zobhate yasya 220 168 veda-vaidikavidveSa 101 / 289 zrIraGgezvarazAsanA 138 vedavyAsaH sa iha 1 zrIrAjIvAkSa 298 vedAntAcAryazabdo 168 | 229 zrIrAmAnujadarzanaika 130 294 vedAntArthavizodhitaM 166 437 zrIvallabhadAsebhyaH 237 299 vedAntAryagiraH 169 413 zrutasuranutighoSe 194 vaikuNThe'pi nirutkaNTha 113 516 zrutIradhyetAraH 19 vaikuNTho mahatA 16 583 zreyastoyadasaMpradAya 120 vyApArAntaramutsRjya __ 76 | 41 zreyAMsi bhUyAsi 446 vyAlAdhipezayazubha 241 / 115 sakarpUrasvAdukramuka 117 vrIDAmAravyatikara 75 | 595 sakalakuzalasidhyai 439 zakAdyartha havi 238 | 343 sakalajagatAmIzAno 190 280 zatamakhamaNistoma 159, 40 sa jayati citracaritro 34 567 zabara-kumArila 299 225 sa jayati rAmAnuja 128 63 zabarIcittakumuda 44 177 satatamakRtasaMdhyopAsti 104 320 zazAGkamauliH sahakAra 179 104 saMtataM kandate sarvo 68 89 zastrairjIvati zAstramujjhati __59 384 sadAvadAtanimnagA 209 24 zAstraM bhUri nijakharUpa 22 468 sadmasvAdarato'rpitAni / 152 74 zithilitabhavakhedA 49 423 sadyo vaiguNyamAyAnti 169 ziraH purArerdvijarAja 101 258 sadvaMzaprabhavazcaritra / 148 324 zivazirasi zItabhAnuH 181 | 501 saMnyAsAzramamAzrito / 318 zivAkSyAlokitaH kAmo 178 424 saMpattiH kiMpacAnAnAM 231 . ziSyArpitena zucinA 149 378 saMpadvanyasarijjharI 565 bhagaH yaH pratigRhya . 199 / 550 saMpannirmadabhAvayo 291 302 bhayArtajIvAmbhaNasaheSu 279 411 saparyA viruddhAdapi 255 bhavajaladhinimamayara 192 346 saMpAtisodara / 37 bhavasAgarazoSaNena 87 426 saMbhogArambhajRmbhan 232 312 230 191 For Private And Personal Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zlokAGkAH 202 samagrAhi harervedaiH 306 samanta rUDhadruma 254 samyaziSyajanaM 245 sa yAsAM vyAkartA 80 sarakhatyA zliSTA 512 sarvajJamajJa iti 399 sAraGgadR kathamu 522 sA rudrabhaktir 589 sAvitrAnvayasaMbhavena 77 sA sarvatomukhavatI 266 sumanojanatAsthAnaM 191 surabhitamatamAla 342 surayauvatopagItaH 153 suzobhanakramakaraiH 326 sUkSmasitAMzukalA bhe 575 sUtraM pANinibaddhaM 570 sUtraiH pANinikIrtitair 518 sUryAdArogyamicchet 275 seve'nantasaraH www. kobatirth.org 408 soyaM yadyapi hRdya eva 385 soya he pratyanIkopi akArAdyanukramasUcI / pRSThAGkAH | zlokAGkAH 117 328 sarvatomukhasamRddhi (2) [ sarvAbhyarhitavaiSNavAhni] 138 369 sarvairvedaiH smRtigaNayutaiH 205 sarvottuGgaH zritazubhaguhaH 52 saMsAramArgasaMcAra : 201 119 42 32 36 sAketAya namaH purAya 357 sAdhvagresarayUpetaH 196 396 sAraGgaDimbha 218 219 277 309 51 152 111 189 94 182 303 300 | 397 haMsA niSkuTa 275 366 hiMsAkRt pratya 156 || 367 hiMsAntareSvitra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 55 saujanya-vAdAnyakayoH 325 sauvarNabhUdharamapi 543 stuvadbhavanivartake 172 156 137 213 sthirazaGkhAdicihnAya 53 | 460 snAtvA sahyasutAjale 271 453 snAnti prAtaradhi 183 | 521 smarahara paricaryA 434 khajyeSThapreryaharyAzrita 252 svayaM taritumakSamaH 25 svargaukobhiradonivAsi 392 svarNavantaM viduH kAntaM ( 6 ) [ svAtantryaM parivarjayan ] 16 svAnujJAmanavApya 186 khAmini viniyuktAnAM 416 svAminIM staumi 276 svAvajJAnasamu 221 svekSAsAdhyajagajjaniH 15 khenAdau nikhilaM 249 havA mArge dvijAdIn 390 hanta raGgapurasaMgata 421 hanturvandhujanAn 492 harimiva kRtAva 94 harmyasthAnamadharma 223 262 hUNAH karuNAhInA 210 | 553 hetuH kiMca viziSTadhI For Private And Personal Use Only pRSThAGkAH 42 182 287 123 248 244 277 233 146 23 616 140 13 109 227 157 126 12 144 212 2 26: dur 218 200 200 150 292 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... ... mAdhavanidAnam - zrImanmAdhavakaraviracitam, zrImadvijayarakSitazrIkaNThadattAbhyAM praNItayA madhukozAkhyavyAkhyayA sahitam. mAlatImAdhavanATakam - bhavabhUtikRtam, tripurArikRta TIkayA nAnyadevakRta TIkayA jagaddharakRta TIkayAcasahitam mAlavikAgnimitraM nATakam - kAlidAsakRtam mudrArAkSasaM nATakam - vizAkhadattaviracitaM, dhuNDirAjakRta ... 1 // .12 6 ... 2 .1. TIkayA sahitam . muhUrtamArtaMDa : - mAtaiDavallabhAkhyayA vyAkhyayA sahitaH muhUrtacintAmaNiH - (pIyUSadhArAkhyavyAkhyAsahitaH / ) mRcchakaTikam - zuddhakakavikRtaM, pRthvIdharakRtavyAkhyAsahitam 1 meghadUtakAvyam - kAlidAsakRtam. yAjJavalkyasmRtiH - (mitAkSarAkhyavyAkhyA sahitA . ) yogaratnAkaraH --- ayaM nAtyarvAcIno grantho'khilabhiSaragaNamAnyosti / atra sarveSAM rogANAM nidAnapUrvikA savistarA cikitsA sapramANA pratipAditAsti / tathA vividharasAyanakaSAyA savAriSTAvalehaguTikApAkAdInAM prakriyApramANAnupAnAdiprapaJcopi yathAvatkRtostItyayaM graMthaH sarvopayuktaH syAt. 2 raghuvaMza kAvyam - kAlidAsakRtaM, mallinAthakRtayA saMjIvinyAkhyayA TIkayA sahitaM, sthUlAkSaram. + 4 ... 800 ... ... ... D *** ... 180 ratnAvalInATikA - zrIharSadevakRtA. ... rAkSasakAvyam - (saTIkam ) zrIkAlidAsakRtam . lakSmIhRdayaM nArAyaNahRdayaM ca - ( kauzeyavaddham . ) ... laghuyogavAsiSTham - AtmasukhakRtayA vAsiSThacandrikATIkayA sahitam. laghudhAturUpasaMgrahaHlaukikanyAyAJjaliH nAma laukikanyAyasaMgrahaH laukikanyAyAJjaliH - dvitIyo bhAga uparinirdiSTasadRza eva. ... laukikanyAyAJjaliH -- tRtIyo bhAgaH vAlmIki rAmAyaNam - AdikavizrIvAlmIki mahAmunipraNItaM, rAmakRtatilakaTIkayA sahitam. vikramorvazIyaM nATakam - kAlidAsakRtaM, raGganAthakRtayA prakAzikATIkayA sahitam... vizvaguNAdarzacampUH- zrImadveGkaTAdhvariviracitA, padArthacandrikA ... ... khyavyAkhyAsahitA. viSNornAmasahasram - prathamaM mUlazlokAH, tadadhobhAge ekapArzve mUlazlokagatAni nAmAni tatsaMmukhadvitIyapArzve ca nAmA ? ... ... ... *** ... For Private And Personal Use Only ... ... ... ... ... *** *** ... 800 ... 034 ... ... ... mU0 DA.vya. 1 2 6=11 .11. 6 * // 9111= 1. 6 1 // .11. 6 62 6= 7 1 + 62 6=11 6 5 64 .611 012 6 ** 6 1| 8 // 6= *111* Dill. 6 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rthazlokAzca, evaM ca 1000 nAmnAM sahasrazlokAnAM nivezaH kRtaH. tena ca mUlanAmnAmarthajJAnaM samyaktayA syAt. ... .26. vRttaratnAkaraH-kedArabhaTTaviracitaH (vRttaratnAkarapaJcikA) vyAkhyAsahita. ... ... ... ... ... ... 1 40 veNIsaMhAraM nATakam-bhaTTanArAyaNapraNItaM jagaddharakRtayA TI __ kayA sahitam. ... ... ... ... ... ... .. // vairAgyazatakam-bhartRharikRtaM, mahAbalopAkRSNazAstrikRtayA TIkayA sahitam. ... ... ... ... ... ... .. // 6 // zArGgadharasaMhitA-aMjananidAnasahitA (mUlamAtrA)... ... .- 60 zivagItA-lakSmInaraharisUnukRtabAlAnandinIvyAkhyAsahitA / asyAH 16 adhyAyAH saMti / padmapurANe zrIrAmAgastyakasaMvAdarUpeNAsyA anuvAdo'tyaMta sulalito'dhyAtmabubhutsUnAM manAMsyAhAdayati / asya mUlyaM 1 rUpyakaparimitamAsIt saMprati suvyavasthayA saMmudyApi kevalaM ardharUpyakameva. ... .. " zizupAlavadhaM kAvyam-mAghakRtaM, mallinAthakRtayA sarvaMkaSA khyaTIkayA sahitam.... ... ... ... ... ... 2 / zuklayajurvedamAdhyaMdinasaMhitA. ... ... ... ... 2 . zRGgArazatakam-bhartRharikRtaM, mahAbalopAkRSNazAstrikRtayA TIkayA sahitam. ... ... ... ... ... ... 600 // zrImadbhAgavatamUlamAtram-kauzeyabaddham. ... ... ... 1 // 4 // sacUrNikaM zrImadbhAgavatam-rapha, mUlyaM ru0 5 glejapatrANi. 6 1 satyaharizcaMdranATakam-prabandhazatakartRmahAkavirAmacandrapraNItam. 126saptazatI (caNDIpAThaH), devIsUktaM trINi rahasyAni ca ityetaiH sahitA kauzeyabaddhA, sthUlAkSarA.... ... ... ... saptazatI-kauzeyapaTTaveSTitA, madhyamAkSarA. ... ... ... saptazatI-kauzeyena baddhA sUkSmAkSarA. ... ... saptazatI-bandhanarahitA, sthUlAkSarA. ... ... saptazatI-patramAtrA, madhyamAkSarA. ... ... ... ... .-06saptazatI-iyaM kavacArgalAkIlakarahasyatrayasaMpuTitAsti / iyaM laghvakSarAyAmavistArApyatimanoharA kauzeyapaTTabaddhA cikkaNa patrainAbhinavAkSaraizcAGkitA. ... ... ... ... 4 // samayocitapadyamAlikA-prAsaGgikazlokacaraNAntaHpAti zlokAnAM saMgrahaH.... ... ... ... ... ... . 61 sArakhatavyAkaraNaM pUrvArdham-vastrabaddham. ... ... . . sArasvatavyAkaraNaM pUrvArdham-patramAtrabaddham. ... .... .. 116, ... .. 62 For Private And Personal Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mU0 DA.vya. sArasvatavyAkaraNaM vRttitrayAtmakam-idaM pustakaM prathama hastalikhitapustakAnyekIkRtya saMzodhayya ca mudritam / kevalaM vanabaddhapustakasya. ... ... ... ... .. 40 sArakhatavyAkaraNam-tisro'pi vRttayaH-patramAtrabaddham = 6- // sArasvatavyAkaraNam-candrakIrtipraNItavyAkhyAsahitam (vR ttitrayAtmakam.) ... ... ... ... ... 2 // .. sArasvatavyAkaraNam-candrakIrtivyAkhyAsahitam / pUrvArdha. 1 0 sArasvatavyAkaraNam-candrakIrtivyAkhyAsahitam / uttraardh.1|| .. sArakhatapUrvapakSAvaliH. ... ... ... ... ... // // saaraavliH-klyaannvrmvircitaa| ... ... ... 18 60 sAhityasAram-acyutarAyakRtam-khakRtasarasAmodAkhyavyA khyAsahitam / ... ... ... ... ... ... 2 // ... sAhityadarpaNa:-vizvanAthakavirAjapraNItaH. zrIrAmacaraNatarka vAgIzabhaTTAcAryakRtayA TIkayA sametaH. ... ... ... 3 . siddhAntakaumudI-tattvabodhinIsamAkhyavyAkhyAsaMvalitA. ... 4 / sundarakANDam-vAlmIkirAmAyaNAntargataM mUlamAtraM nityapATha___ yogyaM kauzeyapaTTabaddham. ... ... ... ... ... .in. subhASitaratnabhANDAgAram.... ... ... ... ... 3 // subhASitatrizatI-arthAt bhartRharizatakatrayam-zrIrAmacandrabu dhendraviracitayA sahRdayAnandinyAkhyayA vyAkhyayA sametA. .. smRtikaustubhaH-zrImadanaMtadevabhaTTapraNItaH.... ... ... 2 harSacaritam-bANabhaTTakRtaM, zaMkarakRtasaMketaTIkayA sahitam.... 2 hitopadezaH-AGglaTippaNIsahitaH. ... ... ... ... 1 // hiraNyakezIyabrahmakarmasamuccayaH-(viSayAH 388) ... 2 // - .... tukArAma jAvajI, nirNayasAgarAkhyamudraNayantrAlayAdhyakSaH, muMbaI. For Private And Personal Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirNayasAgarayantrAlaye vikreyAni saMskRtapustakAni / ->OK--- mU. mA.vya. campUbhAratam / rAmacandrabudhendra viracitayA vyAkhyayA sametam. ... 2 // .. campUrAmAyaNam / zrIbhojarAjaviracitaM pazcamakANDaparyantaM, lakSmaNasUriviracitaM SaSTakANDamA, rAmacandrabudhendraviracitayA vyAkhyayA sametam. 2 // nalacampU: zizupAramayantIkathA)-trivikramabhaTTakRtA, caNDapAlAtaviSamapara khya zAzaTIkAsahiMtA. ... zuklayaju ... / zRGgAraza pArijAtaharaNacampUH / TIva sImAhAkavizrIzeSakRSNaviracitA. yazastilakam / satyahari saptaza (mahAkAvyaM) zrIsomadevasUriviracitaM zrIzrutasAgarasUrikRtayA vyAkhyayA sametaM pUrvakhaNDam. yshstilkm| (mahAkAvyaM) zrIsomadevamapiniyati katavyAkhyAsameta Serving Jinshastn to F... 2 // sacUrNivaM parasUri veGkaTezakavipraNIta gyanmandir@kobatirth.org 025485 J... 1961 tukArAma jAvajI, nirNayasAgara chApakhAnyAce mAlaka, muMbaI. For Private And Personal Use Only