Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ COCOS upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA viracita pratimAzatada 'zabdazaH vivecana (bhAga-1) : vivecaka : paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharaNendra-padmAvatI saMpUjitAya OMOM hIM zrIM zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama: zrI dAna-prema-rAmacaMdra gurubhyo namaH OM namaH pratimAzataka zabdazaH vivecana ( bhAga-1 ) mULa graMthakAra tathA TIkAkAra laghuharibhadrasUri, mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA paramapUjya vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA Sagdarzanavid, prAvacanikaprabhAvaka sva. paramapUjya munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA vivecanakAra paMDitavaryazrI pravINacaMdra khImajI motA saMkalana-saMzodhanakArikA 5. pU. vyAkhyAnavAcaspati AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA pa. pU. samatAmUrti pravartinI sAdhvIzrI rohitAzrIjI ma. sA. nA ziSyaratnA sAdhvIzrI caMdanabAlAzrIjI prakAzaka tArtha. aL
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka zaudA: vivecana bhAga-1 vivecanakAra : paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA vIra saM. 2528 vi. saM. 2058 AvRtti : prathama ' nakala : 1000 mUlya : rU. 75-00 mukhya prAptisthAna : gItArtha gaMgA pa, jaina maracanTa sosAyaTI, phattehapurA zeDa, pAlaDI, amadAvAda-7. : prakAzaka : mAtAIgara che : mudraka : mukeza purohita sUryA ophaseTa, AMbalI gAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda-58.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI Adi racita jenazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthI tattvonAM rahasyonuM taya, nikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAyakatA maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che. ghaNA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyA che. zrAvako ane zrAvikAo paNa so sone yogya kAryo saMbhALI rahyA che, paraMtu kAma samaya mAMgI le tema che. daramyAna zrIsaMghamAMthI jijJAsa mumukSao tathA zrAvako-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke, pU. munirAjazrI mohajitavijayajI ma. sA. tathA pU. gaNivaryazrI yugabhUSaNavijayajI ma. sA. nAM apAyelAM judA judA viSayo paranAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTe nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecatonA viSayo aMgenAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mULa lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI dRSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI uparyukta vinaMtI lakSyamAM rAkhIne pradhAna kArya jyAM sudhI bahAra na Ave tyAM sudhI kAmacalAu dhoraNe pUraka pravRtti tarIke svIkAravAmAM AvyuM che. tatvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyakajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jaina maracanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7, TrasTIgaNa gItArtha gaMgA sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. saMsthAnA jJAnakhAtAmAMthI A pustaka jJAnabhaMDArIzrIsaMghane bheTa Apela che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ - amadAvAda : gItArtha gaMgA 5, jaina maracanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. (079) 6604911, 603659 * muMbaI : nikuMjabhAI ra. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-20. (022) 2814048, 2810195 lalita dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAha2lAla naherU roDa, sarvodaya pArzvanAtha nagara, jaina derAsaranI pAchaLa, muluMDa (vesTa), muMbaI-80. ) (022)5680614, 1686030 * surataH zaileSabhAI bI. zAha prAptisthAna zrInAthajI epArTamenTa, chaThThuM mALe, hariparA, hAtha phaLiyA, surata-1. ) (0261)439160,439163 * beMgalora vimalacaMdajI C/o. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. (0) 2875262, (R) 2259925 naTavarabhAI ema. zAha (AphrIkAvALA) 9, parizrama beMka opha InDIyA sosAyaTI, vijayanagara krosiMga pAse, amadAvAda-13. ) (079) 7478512, 7478611 zrI cImanabhAI khImajI motA 9/1, gajAnana kolonI, javAharanagara, goregAma (ve), muMbaI-62. ) (022)8734530 rAjakoTaH kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. " (0281)233120 na jAmanagara: udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara. ) (0288) 678513
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka| zuddhipatraka peja naMbara 7 11 22 32 13 13 2 2 2 13 15 15 15 15 ma ra na ra " 27 27 27 29 pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1nuM zuddhipatraka paMkti azuddha 13 21 10 19 23 16 22 23 24 21 22 15 10 12 (Avedita) adhyAhAra karIne vAkya che. jeo vaDe. ityarthaH nikSepa prayoga thAya che. tethI te jaNAya che jaNAya che ane te kahe che. tadAha - te te kahe che. bhAvanikSepano (mAM) koI jaDamati vyuAhita. ema kahela che. 3 andesi (ati) 5 0tyarthAd ! arthAd 6 13 labdham tarIke Avedita adhyAhAra karIne vAkya che. A rIte vAkya ka2vAthI samApta punarAtattva doSa kema nathI te spaSTa kare che. je je vaDe kAraNaM nikSepa prayoga thAya che. tethI zlokamAM nAmAdi traNa ema kahyuM ane teno artha nAmAdi nikSepa karyo. paraMtu tenuM tAtparya nikSipyamANa nAmAditraya ema thAya che. tethI tenA haiyAmAM zuddha jaNAvAyela che. prastuta kathanathI jaNAvAyela che. ane tene kahe che. tavAha - tene tene kahe che. bhAvanikSepanA jaDamati vyuAhita koI. ema kahela che. AthI ja dIkSA ApyA pachI tarata ja bhagavAne gautamAdine gaNadha25de sthApyA. aNNesi * tyarthAd tavyam, e pramANe
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zuddhipatraka peja naMbara paMkti azuddha zuddha 29 28 prAkRtanA "to kahe che ke pachI umeravuM 31 prArtana karma vidAraNamAM samartha evA vIro samyagdarza prAMta=paryuSita vAlacaNAdi ane te paNa vikRtino abhAva hovAthI rUkSane seve che arthAt aMtaprAMta bhikSAne karanArA che. che te, prazasta nAma-sthApanAnI jema prazastapaNAno atikrama karatI nathI. kema ke aMtya vikalpane.. nAma-sthApanAnI jema= 33 3 7 che, te "hovAne kAraNe' pachI umeravuM 12 nAma-sthApanAnI= che. vyAkaraNa 7 apAkaraNa 10 "zAstrIya maryAdA che' pachI umeravuM 27 nAmanikSepanuM - 28 te A rIte - ke tevA prakAranA 7 kahela che, tyAM, 28 "pravRtti karavAthI' pachI umeravuM vyAkaraNaHgrahaNa apAkaraNa nirAkaraNa zAstrIya maryAdA che' pachI zuddhipatrakanA peja-11 ane 12 upara che te umeravuM. vaLI, nAmanikSepanuM te uttarAdhyayana sUtrano artha A rIte che - ane tevA prakAranA kahela che tyAM, RSabhadevanA kALamAM karAtA caturvizati stavathI trevIsa tIrthaMkaronA purazcakArazca iti niyuktikameveti, tasya anuyogadvAra sUtramAM dravyasaMkhyAdinA adhikAramAM dravyatvanuM 23 puraughADyuM iti, niyuktikameveti tasya dravyatvanuM anuyogadvAra sUtramAM dravyasaMkhyAdinA adhikAramAM
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 peja naMbara 44 47 48 53 59 63 63 66 67 72 72 73 75 76 76 76 66 76 paMkti 19 21 26 27 18 27 2 27 24 20 12 13 27 3 10 11 12 12 24 azuddha vaiyAvaccAdimAM vaMdanIya bane. 'dravyatIrtha che' pachI umeravuM kAvyano * SdraSTavyamukhAH / ghaTatAM nathI. tethI arihaMta Adi=pUrvAnupUrvI krame che. nirdiSTaH 0 lagga - rAsIbala zAstrArthaM guru zabdArthanuM anuSThAna 'e pramANe jANavuM.' pachI umeravuM. pratimA darzanAdapi 0mAkSipati / 0 vizeSAt / tvayAtyAjyaM pareNApya-GgIkaraNAt 'to bhAvatIrthaMkaranuM nAma,' pachI umeravuM pratimAzataka | zuddhipatraka zuddha vaiyAvaccAdino vaMdanIya nahi bane. A kathanathI paNa mUrtinI ArAdhyatA siddha thAya che tethI aprastuta kathanarUpa nathI. zlokano *'draSTavyamukhA, ghaTatA nathI mATe Ama chatAM arihaMta prathama che. nirdiSTa, d laggasasIbala 0 zAstratattvaM guru zabdanuM kArya utthAna :- 'namo' pada pratimA sthApanamAM upayogI che temAM 'yataH' thI hetu kahe che - pratimAdarzanAdapi mAkSipati, 0 vizeSAt, tvayA tyAjyaM pareNApyaGgIkaraNAt tethI 'yasya nAma F pratiyonI' e niyamathI nAmano pratiyogI bhAvanikSepo che te ja rIte sthApanAdino paNa bhAvanikSepo pratiyogI che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zuddhipatraka peja naMbara paMkti azuddha zuddha ane 24 tethI 24 rAmatIrthaMkarano 25 pratayogI nAmAditIrthakarano pratiyogI 11 tyAM tyAM, 8 evA evI tenA tenAmUrtinA, 17 (kAvyamAM) (prastuta zlokamAM). 18 ukta dizA vaDe ukta dizA vaDe=zloka-4mAM kahela dizA vaDe, 23 A badhA dvArA A badhA dvArA kramasara 9 mULa pAThanI vizeSAvazyaka bhASyanI gAthA ApI tenI 11 e pramANe mULasUtramAM kahyuM, tasa thI mULasUtramAM kahyuM teno artha kahe che - 91,92,93 19 zloka-ka teno zlokArtha, TIkA ane TIkArtha zuddhipatrakanA pAnA naM. 12, 13 azuddha che. ane 14 uparathI vAMcavA. 28 "teSAM caityanakti' 'teSAM caityanartidvArathIM' 95 16 "artha jANavo' pachI umeravuM utthAna :- A rIte pUrvapakSIe jaMghAcAraNa, vidyAcAraNonI pratimAnatinuM svarUpa batAvyuM. have tenAthI potAne koI bAdha nathI te batAve che - 22 ahIM pUrvapakSI kahe che, 7, 8 e pramANe ..... thAya che. A lakhANa rada gaNavuM 24 te tarkanA te tarkanA=pUrvamAM graMthakAre Apela tarkanA ane
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zuddhipatraka peja naMbara paMkti azuddha 97 98 9 - 11 3 11 kema nathI ? (caityapadathI) caityapadanA arthathI to kahe che -) pachI umeravuM cUsvirasAt ti 100 100 100 101 103 113 120 120 120 129 19 vanasthApatyazadrazya 14 je yogArtha 19 caityavaMdananuM 26 hetuturthe ) ka gativiSayokti 15 tirachI gati kare che. lll. 17 samApti sUcaka che. 7 (1) , 7, chadmastha-kAlikasya 19 ethI karIne kahe che - AgamamAM vajaleSapaNAnI=alakSyapaNAnI zuddha kema nathI karatA ? caityapada artha (caityapadano jJAna artha karato) sAdA TAIpa che tene bolDa TAIpa gaNavA. vacanasyA'pi caityazabdasya, je caitya zabdano yogArtha caityapadanuM hetuzcaturthe ukta0 gatinA viSayanI ukti tirachI gati kare che. samAptisUcaka che. ll _te, chadmasthakAlikasya ethI karIne graMthakAra kahe che - AgaLamAM vajapaNAnI=avazyapaNAnI doSa avazya prApta thAya. ane 23mI lITIvALo TIkArtha ahIM pahelA vAMcavo pachI vizeSArtha vAMcavo. mahArAjAne vIra bhagavAnane upasarga. thavAno thavAthI vistRta prastuta zlokamAM . alaMkAra jANavo. 129 129 129 130 130 doSa prApta thAya. 131 tethI vizeSArtha pahelA umeravuM 133 5 134 13 mahArAjAne upasarga thavAno 134 134 13 hovAthI 14 zakrane vistRta prastutamAM 15 alaMkAra che 138 138
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zuddhipavA peja naMbara paMkti azuddha zuddha 138 138 25 29 4 ane tyAM ahIMyAM AlApaka 142 142 143 143 143 143 143 143 143 143 tethI prastuta zlokamAM e kathanamAM tyAM prathama AlApaka batAve che.. bIjo AlAva batAve che. ' trIjo AlAvo batAve che. cotho AlAvo batAve che. ' pAMcamo AlAvo batAve che. chaThTho AlAvo batAve che. sAtamo AlAvo batAve che. AThamo AlAvo batAve che. navamo AlAvo batAve che. dazamo AlAvo batAve che. agiyAramo AlAvo batAve che. bAramo AlAvo batAve che. teramo AlAvo batAve che. caudamo AlAvo batAve che. paMdaramo AlAvo batAve che. soLamo AlAvo batAve che. sattaramo AlAvo batAve che. aDhAramo AlAvo batAve che. ogaNIsamo AlAvo batAve che. visamo AlAvo batAve che. ekavIsamo AlAvo batAve che. bAvIsamo AlAvo batAve che. trevIsamo AlAvo batAve che. , 144 144 144 144 144 144 144 144 145 145 145 145 145
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zaktipatraka peja naMbara paMkti azuddha zuddha 33 145 146 18 "e pramANe pachI umeravuM. 147 6 pATha) I1all covIsamo AlAvo batAve che. =pUrvamAM bhagavatInA AlApako batAvyA e pramANe - pATha) kula bhagavatInA 24 AlAvAthI sudharmAsabhAnI prApti che ane tenI anvartha vicAraNAthI paNa pratimA pUjya siddha thAya che. zatruo ane jema sUryAbha nAmanA deve te te upAyo 147 10 zatruone 21 te te upAyo vaDe jema sUryAbha nAmanA deve 147 167 170 170 173 173 173 173 13 tane tArI 20 diparigrahaH / 0 ki paraprada, 20 =sthitimAtram | =sthitimAtra, 11 sogaMdathI ja thAya che. sogaMdathI ja vizvasanIya thAya che. 14 lokottara lokottara evA zAstramAM= 15 "zAstramAM' pachI umeravuM. spaSTa bheda dekhAvA chatAM svIkAratA. nathI tethI 17 "samajAvI zakAya tevA che' pachI umeravuM arthAt lokottara zAstramAM to zapathathI samajAvI zakAya tevA che, paraMtu laukika zAstramAM paNa zapathathI samajAvI zakAya tevA che. 9 "pUrvamAM paNa ane pAchaLa paNa hita zuM che ?' vyavasAyasabhAmAM jaIne pustakaratna pachI umeravuM. vAMce che ane vAMcIne dhArmika vyavasAya karavAno abhilASa kare che ane 3: saMbaMdhIpaNuM hovAthI saMbaMdhIpaNAthI 11 pracalita che. ane vaparAyela che mATe jo atizayane vizeSane, jo te=pUrvamAM batAvela bhedarUpa atizayane=vizeSane, 175 176 176 187
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha pratimAzataka/ zuddhipatraka [ peja naMbara paMkti azuddha 187 5 tethI 187 7 te pramANe ja te pramANe ja=je pramANe lokottara pathamAM te sogaMdathI vizvasanIya che te pramANe ja vizvasanIya thAya che. 192 19 samakitadaSTinuM sthiti paNuM hovAne kAraNe samakitadaSTinI sthitipaNArUpe 3 "prApta thAya nahi' pachI umeravuM. mATe pAThAMtara uktimAM graMthakArano svarasa svIkArIe to prApyapakSamAM graMthakArane asvarasa che ema mAnavuM paDe. 211 . 0 virodhAta 0 virodhAt 212 21 batAvatAM kahe che ke, batAvatAM kahe che, je prastuta graMthanA pAnA naMbara-219 sudhI che. 213 pAmatA prApta karatA 213 12 pAmato hoya che. pAmato hoya=nirlepadazAne anurUpa ' uttarottara utkarSane pAmato hoya. (AthI ja AgaLamAM rAgAdi rahita upayogarUpa bhAvasamyakta kahela che.) 18 AbhA samAna AbhAsamAna 217 2 temAM je temAM ja 217 bhAvasabhyattvanA bhAvasamyaktanA 221 ucita che. ucita che. e prakAranuM yojana che. 14 ethI karIne upapatti thaze. ethI karIne (mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnI asaMkhyAta guNa che e kathananI) upapatti thaze. 237 21 ( vijAto khyatte vidhAstAdRzAnainyanta =vigato gha ccatte vidhAtAdraza? * I) manyante sma / 242 19 -AravavavAra yatprakArakavarNavAda iSTa0 . 244 AgaLamAM Agamano AgaLamAM nIce Agamano 244 10 arthAt varNavAda A lakhANa rada gaNavuM. 216 228
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zuddhipatraka peja naMbara paMkti azuddha zuddha 244 249 11 23 kahevArUpa ..... ucita che. atideza vaDe thayela. 253 ANukaMpieTa 24 mokSamAM niyukta thayelo, badhAnA duHkhanA 255 255 256 256 258 30 hitanA sukhanA kAraNabhUta vastu. 11 maitryAdiguNapAtrANi gurvAdibhaktimanto gurukuLamAM kyAM 25 sUtra-21 thI 23mAMthI A pAThanI saMkalanA karI che. 259 A lakhANa rada gaNavuM. atideza vaDe=zakra sAthe anya evA samyagdaSTi devonuM atyaMta sadazapaNuM che tevA=sAdazya grAhaka vacana vaDe 'bApufpaNa' mokSamAM jANe niyukta na hoya tevo niHzreyasimokSamAM javAnI taiyArIvALo, badhAnA=sarva jIvonA duHkhanA hitasukha kAraNabhUta vastu. maitryAdiguNapAtrANi, gurvAdibhaktimanto, kyA gurukuLamAM sUtra-21 thI 23mAMthI uparamAM kahela arthane anurUpa evA pAThanI saMkalanA karI che. kayA gurukuLamAM kayA gurukuLamAM aniSTa phaLarUpa che tema mAnavuM paDe. kema ke vAukAyanI virAdhanArUpa hiMsA che tema mAnavuM paDe. ahiMsAparAyaNane yogya evI IcchAne je uparamAM batAvI e prakAranI sUryAbhadeva nRtya batAvIne khoTuM che tethI zuddha evA anukuLa pratyenIka jo aprajJApanIya hoya ane 291 291 gurukuLamAM kyAM gurukuLamAM kyAM aniSTa phaLarUpa che ema kahI zakAya nahi' pachI umeravuM 10 11 12 265 265 265 266 272 13 yatanAparAyaNane 19 IcchAne 8 je A prakAranI 15 nRtya batAvIne 27 khoTuM che ane zuddha 23 anukULa pratyenIka 272 280 282
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zuddhipatraka A peja naMbara paMkti azuddha zuddha 283 283 283 284 284 284 2 paraMtu zAsananuM paraMtu potAnI vyAkhyAnazakti nahi hovAne kAraNe zAsananuM 7 evo evA 29 pote nAza... pamADe che. (pote nAza pamADe che.) 15 ane paraMtu 15 teno bhAva e che ke, lokasvarUpe - teno bhAva e che ke loka ekAMte che eTale lokasvarUpe 18 ItyAdimAM paNa jANavuM' pachI A sarva kathana AcArAMga sUtranI A umeravuM. TIkAnA AdhAre kahela che, ahIM Apela graMthamAM nathI. 27 (syAdvAdanA .... rAkhavA rU5) (syAdvAdanA .... abhAvamAM) .. rAkhavArUpa 25 te te batAvavA 8 "ti uddharaNanI samAptimAM che." pachI "kalpa' zabda karaNa arthamAM che te umeravuM. uddharaNathI batAvIne 'karaNa' zabdano tAtparya batAvatAM karaNa eTale kriyAjAtasamAcAra che te batAvavA kalpAdi cArene ekAryavAcI kahela che. jiyate ..... pravartanam | nAtaH..... sarvaviratya: adhikaraNa zuM che' te pahelA umeravuM. AnAthI asaMyata dAnathI, adhikaraNa kahevAyuM nathI. paraMtu sarvavirati AdirUpa guNAMtaranAM kAraNabhUta evA anya guNasthAnakanuM-mithyAtvAdithI anya avirati Adi guNasthAnakanuM, kAraNa kahevAyuM che. 23 vizeSArtha :- pachI A mathALuM umeravuM. bhagavatInA AdhAkarmika dAnanA niSedhanuM tAtparya :29 karavAmAM Avyo che' pachI A mathALuM umeravuM. brahmabhojananA niSedhanuM tAtparya : 294 294 297 299
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 pratimAzataka, zuddhipatraka peja naMbara paMkti - azuddha zuddha 297 * 298 307 312 316 316 322 324 325 326 - ( 3ra 4 A rIte A rIte haribhadrasUrinA dAnASTaka pramANe 9 tethI jo te dAna tethI jo ke tu tAnaM prAMnti' thI kahevAyeluM dAna 0hetutvAdbhaNanIyo hetutvAd bhaNanIyo upayoga kaI rIte che, upayoga sAdhune kaI rIte che, dravyastavamAM dravyastavamAM sarAga saMyamanI jema 10 sarAgasaMyamanI jema upekSita che upekSita che 11 (dezaviratithI) (dezaviratithI anya) milAyA (mu) bhikSAyA 13 anaucityapaNAno anucitapaNAno 21 - tethI zrAvaka dharma ane.... che. (tethI zrAvaka dharmamAM ane che) 10 bhAvastavanuM bhAvastavanuM-cittane saMsAranA sarva bhAvothI nirlepa banAvIne bhagavAnanI bhaktimAM ja yatna karavo joIe, jethI temAM tanmaya thaIne vItarAga banAya e rUpa bhAvastavanuM, 27 kartavya na hoya. kartavya na paNa hoya. 7 (vRdaRtvamaM T. rU514) A kADhI nAkhavuM. 14 "acelaka saMstaraNa pAme che. pachI A umeravuM. teo paraspara hIlanA karatA nathI ane sarve paNa 12 sAkSAdyatho0 sAkSAd yatho0 28 kSIrama kSIram 0 zaMkAvataH 0 zaMsAvataH | na kasya nAkasya zAstratattvam vidan zAstratattvamavidan dravyArthI kema karatA nathI te batAvavA arthe dravyarcA karatA nathI tene ja daDha karavA 341 342 A 342 343 343 351 352 352 18 353
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka zuddhipatraka arthe 353 5 kema karatA nathI? te batAvavA karatA nathI. vaLI, tene ja daDha karavA 35 10 "zAstrIya maryAdA che' pachI nIcenuM lakhANa vAMcavuM. Azaya e che ke, bhAvanikSepo ArAdhya eTale je paramAtmAnA vItarAgaMtAdi bhAvo che, tenuM avalaMbana laIne AtmAne te bhAvothI bhAvita karavo ane je rIte bhAvanipAnI ArAdhanA karavAthI AtmAmAM te bhAvo pragaTa thAya che, te rIte te bhAvavALI vyakti sAthe saMbaMdhita nAmanikSepo paNa nAmanAmavAnano abheda karIne ArAdhya thAya che, tethI bhAvanikSepA saMbaMdhI A nAma che, evI buddhithI tenuM smaraNa karavAthI paNa AtmAmAM te bhAvo pratye ja bahumAna varte che. tethI te bhAvo potAnAmAM paNa te nAmanikSepAnI ArAdhanAthI pragaTe che. te ja rIte sthApanA nikSepAnI paNa sthApanA-sthApanavAnano abheda karIne ArAdhakanA karavAthI sthApanAvAna evA bhagavAnanA ja guNonI ArAdhanA thAya che ane bhAvimAM thanAra tIrthakara AdinA jIvone joIne temanA bhAvi tIrthaMkarapaNAnA bhAva sAthe dravyano abheda karIne te tIrthakaranA dravyanI paNa bhakti karavAthI tIrthaMkara pratye pUjyabhAva vadhe che. tethI nAmAdi cAre nipAnI ArAdhanA karavAthI guNo pragaTe che ane AthI ja nipAne aprastuta arthanuM apAkaraNa ane prastuta arthanuM vyAkaraNa karanAra kahela che. jema - mahAvIra e prakAranA nAma zabdathI aprastuta evA anya mahAvIranuM apAkaraNa karIne prastuta evA vardhamAnasvAmI sAthe mahAvIra e prakAranA nAmanuM vyAkaraNa kare che, jethI mahAvIra zabda bolatA ja vardhamAnasvAmInI ja upasthiti thAya che. tethI te nAma pratyenuM bahumAna paramArthathI vardhamAnasvAmInA ja bahumAnamAM vizrAMta thAya che. pAnA naM. 91, 92, 93 upara zlokano zlokArtha, TIkA ane TIkArya azuddha che. tethI tenA badale nIcenuM lakhANa vAMcavuM. zloka - prajJaptau pratimAnatirna viditA kiM cAraNairnirmitA, teSAM labdhyupajIvanAd vikaTanAbhAvAttvanArAdhanA / sA kRtyAkaraNAdakRtyakaraNAd bhagnavratatvaM bhave dityetA vilasanti sannayasudhAsArA budhAnAM giraH / / 6 / / zlokArya : bhagavatI sUtramAM cAraNo vaDe pratimAne namaskAra karAyo, e pramANe vidita prasiddha nathI zuM ? arthAt prasiddha che. teonI=cAraNonI, labdhinA upajIvanane kAraNe labdhino
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 pratimAzataka, zuddhipatraka upayoga phoravavAne kAraNe (je pramAda sevyo hoya tenI) vaLI vikaTanAnoAlocanAno, abhAva hovAthI anArAdhanA kahela che ane teanArAdhanA, kRtyanA kiraNathI thAya, akRtyanA karaNathI bhagnavratapaNuM thAya, e pramANe A sunayarUpa amRtasAravALI budhonI vANI vilAsa pAme che. // 5 // 0 bhUNa 2al Hi 'vikaTanA'bhAvAt' meM sn|2|5taano 4 hetu cha bhane 'kRtyAkaraNAt' me anumA56 hetu cha. iti' 506 teSAM ..... bhagnavratatvaM bhavet' sudhAna thanano 52|m. cha. TI : 'prajJaptau' iti-prajJaptau bhagavatIsUtre, kiM cAraNaiH jaMghAcAraNavidyAcAraNazramaNairnirmitA pratimAnatirna viditA=na prasiddhA ? api tu prasiddhaiva, sudharmasvAminA kaNTharaveNoktasya tasya taraNiprakAzatulyasya kumatikauzikavAGmAtreNApahnotumazakyatvAt / nanu yaduktaM tad vyaktameva, paraM caityavandananimittAlocanA'bhAve'nArAdhakatvamuktamiti teSAM caityanatiM svArasikIMnAbhyupagacchAmaH ityAzaGkAyAmAhateSAmiti / teSAM jaMghAcAraNavidyAcAraNAnAM, labdhyupajIvanAt, tasya pramAdarUpatvAt, tu-puna:, vikaTanA'bhAvAt AlocanA'bhAvAt, 'AloaNA viyaDaNe' tti niyuktivacanAd 'vikaTanA' zabdasya 'AlocanA'arthaH anArAdhanA, na tu anyato nimittAt / tadAha-sA anArAdhanA kRtyasya pramAdAlocanasyA'karaNAt / akRtyakaraNaM caityavandanena mithyAtvakaraNam, tataH tatpuraskRtyAnArAdhanAyAM tu ucyamAnAyAM bhagnavratatvaM bhavet, mithyAtvasahacAriNAmanantAnubandhinAmudayena cAritrasya mUlata evocchedAt, 'mUlacchejjaM puNa hoi bArasaNhaM kasAyANaM' iti (vi.A.bhA.) vacanAt / tacca na AlocanAmAtreNA'pi zodhayituM zakyamityayaM bhAro mithyAkalpakasya zirasi AstAm / ityetA:satrayaH samIcInanayaH, sa eva mithyAkalpanAviSavikAranirAsakatvAt sudhA=pIyUSam, tena sArA budhAnAM siddhAntapAradRzvanAM, gira vAcaH / / 6 / / 0 teSAM no manvaya anArAdhanA sAthe che. TImArtha: prajJaptau=..... azakyatvAt |prjnyptimaaNgtii sUtramA, yAra 43=dhAyA-vidhAyara wwgu 43Calid=srAyalA, pratimA namAra | Caltd=prasiddha nathI ? paraMtu prasiddha che. kema ke sudharmAsvAmI vaDe kaMTharavathI kahevAyela sUryanA prakAza tulya teno vANIno, kumatirUpI ghuvaDanI vANImAtrathI apalApa karavo azakya che.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka) zuddhipatraka nanuM ..... kAda - ahIM pUrvapakSI 'nanuM thI kahe che ke, bhagavatI sUtramAM cAraNa zramaNo vaDe je, pratimAnati=pratimAne namaskAra, kahevAyo, te vyakta ja che; paraMtuM caityavaMdana nimitta AlocanAnA abhAvamAM anArAdhakapaNuM kahevAyuM che, ethI karIne cAraNa zramaNonI caityanatisvArasikI ame svIkAratA nathI. e pramANe luMpAkanI AzaMkAmAM sevA .... thI mULa zlokamAM kahe che - teSAM ....nimittAnuM labdhitA upajIvanane kAraNe=labdhi phoravavAne kAraNe (je pramAda sevyo hoya, tenI) vaLI vikaTatAno=AlocanAno, abhAva hovAne kAraNe (tevAM-teonI jaMghAcAraNa, vidyAcAraNonI) anArAdhanA che; paraMtu anya nimittathI nathI=caityavaMdana karyuM e rUpa anya nimittathI nathI. kema ke tenuM labdhi upajIvananuM, pramAdarU5paNuM che arthAt labdhi phoravavI e pramAda che. ahIM AlocanA e vikaTanA arthamAM che, e pramANe niryuktinuM vacana hovAthI vikaTatA zabdano AlocanA artha karela che. tavAda te kahe che=jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNanI anArAdhanA labdhitA upajIvana nimitta=labdhi phoravavAne kAraNe, che; paraMtu caityavaMdana nimittaka nathI. te kahe che - sA kanArAthanA ..... vavanAt aa te anArAdhanA pramAdanI AlocanArUpa kRtyatA akaraNathI che. ahIM pUrvapakSI kahe ke, cAraNoe bhagavAnane namaskAra karyo te rUpa caityavaMdanane kAraNe teonI anArAdhanA che, paraMtu labdhino upayoga phoravavAne kAraNe anArAdhanA nathI. tethI kahe che - caityavaMdana vaDe akRtyakaraNa mithyAtvakaraNa che. tethI tene atyakaraNane AgaLa karIne anArAdhanA kahevAya chate bhagnavratapaNuM thAya. temAM hetu kahe che - mithyAtva sahacarita anaMtAnubaMdhInA udayathI cAritrano mUlathI uccheda thAya che. kema ke, bAra kaSAyanA udayathI cAritrano mUlathI uccheda thAya che, e pramANe vizeSAvazyaka bhASyanuM vacana che. tavya ... rikavAya che ane te akRtyanA karaNathI bhagnavratapaNuM thAya te, AlocanA mAtrathI paNa zuddhi karavA mATe zakya nathI. ethI karIne A bhAra AlocatA mAtrathI paNa zuddhi karavA mATe zakya nathI A bhAra, mithyAkalpakanA=luMpAkanA, mastaka upara thAya. A prakAre A mULa zlokamAM tevAM mAstA sudhI ane TIkAmAM teSAM .... ma' sudhI kahelI evI A samIcIna daSTi athata graMthane samyapha rIte bhojana karavAnI dRSTi=prastutamAM bhagavatI sUtra viSayaka jaMghAcAraNa, vidyAcAraNone AlocanAnA abhAvane kAraNe anArAdhatA kahela che te rUpe samyapha rIte yojana karavAnI daSTi, te ja mithyA kalpatArUpI viSanA vikArane dUra karanAra hovAthI amRta che tenA vaDe sadbhayarUpa amRta vaDe, sAravALI pradhAna evI budhonI siddhAMtanA pArane jonArAonI, vANI vilAsa pAme che. list
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama pUjaya SaDradarzanavid pravacanikaprabhAvaka sva. munirAja zrI mohajitavijayajI mahArAjAno jJAnavaibhava sAhitya : rasagaMgAdhara ane sAhityadarpaNa. vyAkaraNa : siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana bRhasyAsa paryata. nabanyAya siddhAMtalakSaNathI mAMDIne bAdhAMtanyAya parvata. prAcInanyAya :khaMDakhAdya Adi mUrdhanya graMtho. jainanyAya :sanmatitarka, nyAyakhaMDakhAdya, syAdvAdakalpalatA, anekAMtajayapatAkA, tattvArthasUtra Adi ucca koTinA graMtho. paDradarzana :bauddha, sAMkhya, vedAMta Adi darzanonAM te te Akara graMtho. Agama : dazavaikAlika, prajJApanAsUtra, Avazyakaniyukti, vizeSAvazyakabhASya, anuyogadvAra Adi aneka niryukti, bhASya, cUrNi Adi avagAhana pUrvaka. yoga-adhyAtma yogaviMzikA, yogadaSTisamuccaya, yogabiMdu, yogazataka, yogasAra, yogazAstra, adhyAtmasAra, adhyAtmaupaniSat, adhyAtmamata parIkSA Adi aneka graMtho. : dharmasaMgraha, dharmabiMdu, zrAddhavidhiprakaraNa, zrAvakaprajJapti, AcArapradIpa Adi vividha graMtho. : paMcasaMgraha, karmaprakRti Adi AdhArazilArUpa graMtho. anyadarzana : upaniSad, bhagavadgItA, pAtaMjalayogasUtra (vyAsabhASya), brahmasUtra (zAMkarabhASya) Adi. yogagraMtha Ayurveda suzrutasaMhitA, carakasaMhitA, AryabhiSapha, bhAvaprakAza Adi graMtho. prAcIna khagoLa sUryasiddhAMta, siddhAMtaziromaNi Adi graMtho. nItizAsa, kauTilyanuM arthazAstra, zukranIti, viduranIti, paMcataMtra, samAjazAstra, vyAsa mahAbhArata Adi. ane arthazAsa AcAra karmazAsa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adhunika vijJAna : phIjhIksa, bAyolojI, bAyoTekanolojI, sozyala sAyansa, kosmolojI, esTronomI, hisTrI Adi. tathA anya graMthonuM parizIlanaH 108 bola saMgraha, anekAMtavAdapraveza, anekAMtavyavasthAprakaraNa, aSTakaprakaraNa, aspRzadgativAda, AdhyAtmikama/parIkSA, ArAdhakavirAdhakacaturbhagI, utpAdAdisiddhiprakaraNa, upadezapadamahAgraMtha, upadezamAlA, upadezarahasya, upamitibhavaprapaMcakathA, kUpadaSTAMtavizadIkaraNa, gurutattvavinizcaya, jaMbUdvIpasaMgrahaNI, jainatarkabhASA, jJAnabiMdu, jJAnasAra, jJAnArNava, devadharmaparIkSA, dravyaguNaparyAyanorAsa, kAtrizadvAaizikA, dharmaparIkSA, dharmasaMgrahaNI, dhUrtAkhyAna, nayarahasya, nayopadeza, nizAbhaktasvarUpato dUSitatvavicAra, nyAyapravezasUtra, nyAyAvatAra, paMcavastuka, paMcasUtra, paMcAzaka, pariziSTaparva, pratimAzataka, pratimA sthApananyAya, prazamarati, baMdhahetubhagaprakaraNa, brahmaprakaraNa, bhASArahasyaprakaraNa, mArga parizuddhi, yatidinakRtya, yatilakSaNasamuccaya, vAdamAlA, lokatattvanirNaya, lalitavistarA, vizativiMzikA, vicArabindu, viSayatAvAda, vedAMkuza, vairAgyakalpalatA, vairAgyarati, zraddhAnajalpapaTTaka, zrAvakadharmavidhiprakaraNa, zrAvakavratabhaMga prakaraNa, SoDazakaprakaraNa, saMbodhaprakaraNa, saptabhaMgInayapradIpa, samayasAra, samyaktaSasthAna caupai, samyaktasaptati, sarvazasiddhi, sAmAcArIprakaraNa, syAdvAdarahasya, syAdvAdabhASA, hiMsASTaka Adi zatazaH graMthonuM parizIlane.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe mAphakathana pratimAzataka graMtharatnanA saMkalana-saMpAdananI veLAe prAkakathana AjathI lagabhaga 314 varSo pUrve yazadehe thayelA aNamola vizvaratna, sarasvatIputra, nyAyAcArya, nyAyavizArada mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAnI svanirmita svopallavRttiyukta eka amUlya kRtirUpa A pratimAzataka graMtharatna che. A pratimAzataka graMtha arihaMtanI pratimAne arihaMtatattva sAthenA sIdhA saMparka mATe pavitratamazreSThatama sadAlaMbana tarIke siddha kare che. jinapUjA-pratimAarcana-dravyastava e AgamamAnya yoga che, e vAta, sothI adhika graMthonAAgamonA, cArasothI adhika sAkSIpAThothI chalakAtA pratimAzataka graMtharatnano abhyAsa karavAthI jJAta thAya che. duSamakALe jinabiMba jinAgama bhaviyaNakuM AdhAra" - A pUjAnI paMkti, paramAtmamaya banavAnA mukhya AlaMbana tarIke pratimAne gaNAve che. pratimAnA sadAlaMbanathI sAkSAt paramAtmAnA sAmIpyanI anubhUti thAya che. sadAlaMbana mATe jinapratimAnI A mahattA samajIne ja mahAmahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAjAe pratimAzataka graMtharatnanI racanA karela che. jinapratimAnI pUjyatA sAbita karavA racAyelo A graMtha vAdagraMtha che ke kAvyagraMtha che ke nyAyapradhAna che ke tarkapradhAna che ke alaMkArapradhAna che ke AgamapradhAna che ke bhaktipradhAna che ke yogapradhAna che, eno nirNaya sujJa vAcakajano A graMthanI vAnagIne ArogIne svayaM kare e ja zreSTha gaNAze. sakalAItuM stotrakAra kavivarazrI kahe che ke, nAmAkRtidravyabhAvairyunatastrijagajjanam / kSetre kAle ca sarvasminnarhataH samupAsmahe / / sarva kSetra ane sarvakALamAM nAma, sthApanA, dravya ane bhAva vaDe traNe jagatanA lokone pavitra karatA arihaMtanI ame upAsanA karIe chIe. jaina siddhAMtamAM cAra nikSepAnuM varNana karela che. (1) nAmanikSepa, (2) sthApanAnikSepa, (3) dravyanikSepa ane (4) bhAvanikSepa. A cAra nikSepAnI aMtargata sthApanAnikSepAne sthAnakavAsI-luMpAko svIkAratA nathI, sthApanAne teo pUjanIya mAnatA nathI. te mUrtipUjAnA virodhI kumatigrasta evA luMpAkone sthApanAnipAnIjinapratimAnI pUjanIyatA samajAvavA ane mUrtipUjakone paNa jinapratimA kaI rIte ArAdhavAthI pUjanIya bane che ? pratimApUjananuM phaLa zuM ? pratimApUjananI-dravyastavanI vizeSatA zuM ? Adi aneka padArtho, AgamapATho ane yuktio pUrvaka A pratimAzataka graMtharatnamAM mahopAdhyAyazrIjIe batAvela che, ane
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe prAkrakathana sAthe sAthe yogamArgamAM ati upayogI evA aneka padArthone paNa AgamapATho ane yuktio pUrvaka batAvela che. vicAraka kharekhara jo ciMtana-mananapUrvaka A graMtharatnanuM vAcana kare to avazya tene pratimA pUjanIya lAgyA vagara rahe ja nahi. jinapratimAnA-sthApanA nikSepAnA AlaMbananA sahAre aneka bhavyAtmAo saMsArasAgarathI pAra pAmelA che, pAme che ane pAmaze. zaThaMbhava brAhmaNane cauda pUrvadhara yugapradhAna, zAsanaziratAjazrI zayyabhavasUri banAvavAmAM zrI zAMtinAtha bhagavAnanI pratimAno mahattvano phALo che. che "ktinA tAkyamanokari na ninamandira che" | A zabdo uccAranAra haribhadra, purohitamAMthI yAkinI mahattarAnA prabhAve AcArya haribhadrasUri mahArAjA banyA tyAre vItarAganI mUrti joIne A zabdo bolyA ke - "mUrtivi tavAvare man ! tuM tvadItarI tAm! "ApanI mUrti ja he bhagavanuM ! ApanI spaSTa vItarAgatAne kahe che." ja ziva-viSNu vagerenI pratimA joyA pachI vItarAganI pratimAnAM darzana karIne dhanapAla kavinA hRdayamAMthI "prazamaranimanuM tRSTiyumaM prasanna " A zabdo sahaja sarI paDelA. che aSTApada parvata upara paramAtmabhaktimAM ekAkAra thayelA rAvaNe paramAtmAnI bhakti karatAM karatAM tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. ja zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAnA aciMtya prabhAvathI jarAsaMdhanI jarA niSphaLa gaI. pratimAnA AlaMbanathI sAkSAt paramAtmAnA sAmIpyanI anubhUti thavAthI bhaktithI bhAvavibhora banelA aneka kavivara stavanonI paMktimAM lalakAre che ke, che "muktithI adhika tuja bhakti muja mana vasI, jehazuM sabaLa pratibaMdha lAgo"........ che hama magana bhaye prabhu dhyAnameM ........ cidAnaMdakI moja macI hai, samatArasake pAnameM..... vAcaka jaza kahe moha mahA ari, jIta lIyo hai medAnameM..... mahopAdhyAyazrI yazovijayajI kavivaranA haiyAnA A zabdo che. kalikAlanA jIvonuM jhera utAranAra jinabiMba ane jinAgama che, e ja gAtAM kavivarazrI kahe tehanuM jhera nivAraNa maNi sama, tuja Agama tuja biMbajI......
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe prAthanA jinapratimAnI prApti thavAthI kavirUpI mayUra TahUko kare che ke, "mAre to suSamAthI duSamA avasara puNya nidhAnajI" AnaMdaghanajI mahArAjAe "RSabha jinezvara prItama mAhAro'-e AdinAtha paramAtmAnA stavanamAM paramAtmAne potAnA priyatamarUpe sthApI temanI sAthe madhura AlApa-saMlApa karatAM chelle gAyuM ke, "cittaprasanna re pUjanaphaLa kahyuM re" tattvArthakArazrI umAsvAtijI mahArAjA paNa pratimApUjananuM phaLa cittasamAdhi kahe che. A rIte jinapratimA-sthApanAnikSepo sAdhakane sAdhanAmArgamAM ati upakAraka che. pratimAzataka graMtharatnanA prathama zlokamAM ja jinezvaranI mUrti kevI che ? tenuM varNana karatAM mahopAdhyAyazrIjIe ati adbhuta ekeka vizeSaNo ApelAM che. te A pramANe - (1) aindrazreNinatA (2) pratApabhavanaM (3) bhavyAGginetrAmRtaM (4) siddhAntopaniSadvicAracaturaiH prItyA pramANIkRtA (5) sphUrtimatI (6) visphuranmohonmAdaghanapramAdamadirAmattaiH anAlokitA jainezvarI mUrtiH sadA vijayate / / dareka zlokamAM ane tenI svopajJa TIkAmAM graMthakArazrI mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAjAe evA evA apUrva padArtho AgamapAThone yuktipUrvaka pIrasyA che ke, jANe ArogatA ja rahIe ane e ArogIne apUrva bhAvollAsanI anubhUtimAM ramamANa banIe. mAre to nAdurasta tabiyatanA kAraNe pUjyapAdazrIjInI AjJAnusAra amadAvAda mukAme sthiratA karavAnuM banyuM ane te daramyAna yogaviSayaka-adhyAtmaviSayaka graMthavAcanano paMDitavaryazrI pAse suyoga sAMpaDyo. aMdaramAM tIvra bhAvanA to hatI ja ke yogaviSayaka kAMIka jANavA-mANavA maLe; kema ke, gurudevazrInI vAcanAmAM jyAre jyAre "yoga' zabda agara "yogamArganuM varNana sAMbhaLavAmAM AvatuM tyAre tyAre e sAMbhaLIne khUba AnaMdanI anubhUti thatI, ane e viSayaka sUkSmabodha sAMpaDe evI jijJAsA, zuzruSA pedA thayelI. tadanurUpa A suyoga sAMpaDatAM apUrva bhAva pedA thayo ane AvA uttama graMthonA svAdhyAyanA saMge prasannatA jaLavAI rahI. atyAra sudhImAM je je graMtharatnonuM vAMcana paMDitavaryazrI pAse karyuM te (1) yogaviMzikA, (2) adhyAtmopaniSat, (3) adhyAtmamataparIkSA bhAga-1, 2, 3, (4) ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI, (5) samyakta jasthAna caupaI - te darekanA vAcana vakhate noTa taiyAra karela, ane sahAdhyAyI tattvajijJAsu varganI satata eka bhAvanA rahetI ke A noTa vyavasthita TIkA-TIkArya-bhAvArtharUpe pustakAkAre taiyAra thAya to aneka yogamArganA jijJAsuone yogamArgaviSayaka bodha karavAmAM upakAraka bane, ane e darekanI zubhabhAvanAthI gItArtha gaMgA saMsthAnA upakrame A kArya saMpanna thayuM. ane A dareka graMtho taiyAra thatAM yogya jijJAsuone mokalAtA ane e dareka taraphathI khUba suMdara pratibhAva sAMpaDyo. mukhyatAe to svaAtmakalyANArthe nirjarAlakSI A prayatna rahe, e ja manokAmanA rahe che, ane A ja uddezathI punaH eka
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe mAphakacana bRhatkAya mahAmahopAdhyAyanI aNamola kRti pratimAzataka graMtharatnanA vAcanano zubhAraMbha thayo. TIkArthavivecananI saMkalanA taiyAra thatI gaI ane temAMthI zloka-1 thI 29nuM TIkA-TIkArtha saha zabdazaH vivecana taiyAra thavA Avela che, te pratimAzataka zabdazaH vivecana bhA. 1 rUpe prakAzita thAya che. ekeka zloka ane tenI svopajJa TIkAmAM evA evA suMdara-suMdaratA-suMdaratama padArtho che ke, punaH punaH enuM ciMtana-manananididhyAsana karI e padArthone jIvanamAM AtmasAt banAvIe evuM eka cokkasa lakSa to A graMtharatna vAMcatAM pedA thAya ja che. e padArthonI apUrvatA-gahanatA mATe vizeSa lakhavAnI jarUra nathI; kema ke, zloka-1 thI ra9nI vistRta anukramaNikA taiyAra karela che, ane zloka-1 thI 29nI paMDitavaryazrInI saMkalanA paNa taiyAra karela che, je vAMcatAM vAcakavargane svayaM ja graMthamAM rahelA padArthonI sUkSmatAgahanatAno khyAla Avaze. vaLI, A graMthanI kAvyamaya racanA hovAthI mahopAdhyAyazrI upAdhyAyajI mahArAjAe A kAvyamAM aneka alaMkArono prayoga karela che, ane e alaMkAronA nirUpaNa vakhate AcArya zrI hemacaMdrAcArya ane mammaTanA kAvyAnuzAsana ane kAvyaprakAza graMthanA uddharaNo paNa TAMkela che. ApaNe ahIM mAtra kAvyadRSTie pratimAzataka graMtharatnamAM zloka-1 thI 2mAM kayA kayA zlokomAM kayA kayA alaMkAro nirUpAyelA che, teno mAtra nAmanirdeza karIe chIe; kema ke, te te alaMkAronuM nirUpaNa to TIkArtha-vivecanamAM karela ja che. zloka-ramAM unmekSA ke upamA alaMkAra zloka-3mAM svarUpa ubhekSA alaMkAra zloka-4mAM rUpakagarbha ke atizayokti alaMkAra zloka-5mAM kAvyaliMga anupraNita atizayokti alaMkAra zloka-8mAM upamA alaMkAra zloka-9mAM vyatireka alaMkAra bloka-10mAM vinokti, rUpaka, kAvyaliMga ane saMkara alaMkAra zloka-16mAM paryAyokta ane gamyotyekSA alaMkAra zloka-24mAM vyastarUpaka alaMkAra zloka-2pamAM vinokti alaMkAra zloka-28mAM ubheMkSA alaMkAra A rIte te te zlokomAM te te alaMkAronuM yojana graMthakArazrIe karela che ane enA dvArA graMthakArazrIjInI viziSTa kavitvazaktinuM paNa ApaNane darzana thAya che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalana-saMpAdana veLAe prAkathana vaLI, mahopAdhyAyazrIjIe kyAMka kyAMka TIkAmAM suktio paNa TAMkela che. jema - zloka-13mAM sUryAbhadevanI vAvaDInI pUjA ane jinapratimAnI pUjAne samAna kahenAra laMpakano upahAsa karatAM kahyuM ke, . kAke kaayemlaukikN dhavalimAhaMse nisargasthitI, gAmbhIrye mahadantaraM vacasi yo bhedaH sa kiM kathyate / etAvatsu vizeSaNeSvapi sakhe ! yatredamAlokyate, ke kAkAH sakhi ! ke ca haMsazizavo dezAya tasmai namaH / / vaLI, laMpakano upahAsa karatAM zloka-27mAM paNa kahyuM che ke, vat jU - vezyAnAmiva vidyAnAM mukhaM kairkerna cumbitam / hRdayagrAhiNastAsAM dvitrAH santi na santi ca / / vaLI graMthakArazrIe TIkAmAM ghaNI jagyAe agatyanI carcA karyA pachI manohara padyonI racanA karela che, te paNa mananIya che. jema zloka-3nA aMte - hitvA lumpakagacchasUripadavIM gArhasthyalIlopamAm / prodyadbodhirataH padAdabhajata zrIhIravIrAntikam / AgastyAgapunarvatagrahaparo yo bhAgyasaubhAgyabhUH, sa zrImeghamunina kaiH sahRdayairdharmArthiSu zlAghyate / / 1 / / ekasmAdapi samayapadAdaneke saMbuddhA varaparamArtharatnalAbhAt / ambhodhau patati parastu tatra mUDho, nirmuktaprakaraNasampradAyapotaH / / 2 / / vaLI, graMthamAM TheraThera aneka AgamapAThonI sAkSInAM ja darzana thAya che. AgamapAThonA AlApako ApIne yuktipUrvaka pratimApUjana ane aneka yogamArganA padArthonuM evuM suMdara arthaghaTana graMthakArazrIjIe karela che ke, kharekhara graMthakArazrIjInA ovAraNA levAnuM mana thaI jAya che. graMthane mAthe mUkIne nAcavAnuM mana thaI jAya che. kayA kayA zlokomAM kayA kayA AgamagraMthonAM ke anya graMthonAM uddharaNo che, teno khyAla vistRta anukramaNikA jovAthI AvI jaze. prastuta graMthasaMpAdananI zailImAM vAcakavargane sugamatA rahe te mATe sau prathama avataraNikA ane avataraNitArtha Apela che, ane jyAM arthamAM spaSTatA thatI nathI tyAM nIce vizeSArtha Apela che. tyAra pachI amuka amuka TIkAnA vibhAgo pADI teTalI teTalI TIkAno artha Apela che, jethI graMtha lagADavAmAM upayogI thaI zake. vibhakti mujaba TIkArtha kholela che. ghaNI jagyAe karmaNi vAkyaracanA mujaba ja artha karela che ane te te TIkArtha pachI kliSTa padArtho hoya teno vizeSArtha Apela che. kyAMka TIkArthanI vizeSArthamAM punarukti paNa jovA maLaze. paNa padArtha khaMDita na thAya ane samajI zakAya te hetuthI punarukti doSarUpa nahi gaNAya. TIkAryamAM paNa vacce vacce utthAno ApI AgaLa zuM padArtha zA mATe
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe prAkathana kahevA mAMge che, te spaSTa karela che. vizeSArthamAM paNa ghaNI jagyAe vacce utthAnarUpa lakhANa Ave che, paNa te padArtha samajI zakAya te mATe Apela che. tethI punarAvartana thavA chatAM kSatirUpa nathI. pratimAzatakanuM hAla upalabdha zrI aMdherI gujarAtI jaina saMgha taraphathI prakAzita mudrita pustaka, ane hAla upalabdha mudrita pratane sAme rAkhIne, saMskRta vAMcana karatI vakhate pAThanI saMgati karatAM koI koI sthAne azuddhi jaNAI che. te aMge amane prApta thayela, hAla gItArtha gaMgA saMsthAmAM jenI jherokSa nakala vidyamAna che, te hastalikhita pratanA AdhAre zuddha pATha upalabdha thatA, ane te saMgata jaNAtA, te mujaba zuddhi karela che. uddharaNa pAThomAM paNa aneka jagyAe pAThanI azuddhio jaNAI che, te mATe te te graMthonI anya prata-pustaka vagere je gItArtha gaMgAmAM upalabdha che, te maMgAvI tenA AdhAre pAThazuddhi karela che, ane jyAM pATha saMgata jaNAto na hoya ane hastalikhita pratamAM paNa saMgata pATha maLela nathI, tyAM ahIM Avo pATha bhAse che, ema te te TIkAnI nIce nizAnI mUkI noMdha Apela che, ane mULa TIkAmAM paNa te pAThanI bAjumAM () kasamAM saMgata jaNAto pATha mUkela che. jema - pratimAzataka zloka-2mAM rUtyAdinA nAtamaiva pATha mu. pu. che, tyAM hastapratamAM tyavinA DaDa tameva pATha upalabdha che, ane te pATha zuddha jaNAya che, tethI te pATha grahaNa karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 42). zloka-3mAM ghUM ......... vudusaM yAro mahAnizItha sUtranA tRtIya adhyayanano pATha che. temAM rUmo vaDyuM, te vAne tenuM samavi pATha che, te pATha azuddha jaNAya che. tyAM amane prApta thayelI mahAnizItha sUtranI pratamAM rUkyo vaccevi vAsamagi pATha maLela che, tethI te grahaNa karela che. ane ghammatithaMkaraSTi pATha che, enA pachI nittomAii pATha che, te lIdhela che ane te mujaba artha karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 95) vaLI zloka-3mAM upadhAnatapanI vidhimAM mahAnizItha sUtranA AlApakamAM paNa mahAnizItha sUtranI amane prApta thayelI pratamAMthI zuddhi karela che. jema - britiLidiyanAguNisittamaMA .... pATha che, tyAM britiLidiyagALaofmattamA ..... zuddha pATha che, te mujaba zuddhi karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 17) A rIte AgamapAThomAM ke anya uddharaNa pAThomAM jyAM jyAM azuddha pATha che, tyAM tyAM te te AgamagraMthonI ke anya graMthonI pustakapratamAMthI zuddhi karela che. zloka-panI avataraNikAmAM pratimavAdI pATha che, te azuddha pATha che. tyAM pratimAzatakanI hastalikhita pratamAM nimADarIna pATha maLela che, te zuddha pATha grahaNa karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 82) zloka-17mAM mu. pu. mAM pravRtti viniriti cAra pATha che, te tyAM hastalikhita pratamAM pravRtivat vivRtiriti cAnA pATha zuddha che, te grahaNa karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 251)
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe mAphakathana zloka-18mAM mu. pu. mAM nanuM ....navRtya pATha che, temAM rUtyAti pratijJA pATha che, tyAM rUtyAdri pratijJA pATha hastalikhitamAMthI maLela che. te zuddha hovAthI grahaNa karela che ane tyAM AgaLa niyamanamitti pATha che, tyAM nimitaniti pATha hastalikhitamAMthI maLela che, te lIdhela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 259). zloka-24mAM pratimAzataka gujarAtImAM mu. pu. mAM umAkhyAyikAnAmiti mida pATha che, tyAM smatsAmrAthiAnAM rUtIti jhiM, rUda A pramANe hastapratamAM pATha che, te zuddha pATha che. te grahaNa karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 314-315) zloka-27mAM pratimAzataka gujarAtImAM mu. pu. mAM svaniravattAvArIkupA pATha che, tyAM hastapratamAM varUpaniravadyAthIrakupAdhe zuddha pATha che ane svarUpaniravatri pATha che, tyAM svarUpaniravatthAmAvati pATha hastapratamAMthI maLela che, te pATha saMgata hovAthI te pATha laIne artha karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 336) zloka-29mAM pratimAzataka mu. pu. mAM talAzraya pATha che, tyAM hastapratamAM taddanA pATha che, te pATha saMgata hovAthI te lIdhela che. A rIte bIjA paNa jyAM jyAM hastalikhita pratamAMthI zuddha saMgata jaNAtA pATho maLela che, te grahaNa karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 354) vaLI, padArtha pramANe saMgata thatA pATho jyAM azuddha lAgyA che, tyAM AvA pAThanI saMbhAvanA che, tema tyAM nizAnI mUkI noMdha Apela che. jema - zloka-2 : sA aa sApekSatve bhAvathotiyA che, tyAM "mAvayogyatA' pAThanI saMbhAvanA che. ti nI jagyAe 'tu pAThanI saMbhAvanA che. mAvAvArthanAmasthApanAmAva iche, tyAM hastapratamAMthI bhAvAvArthanAmasthApanAvat pATha maLela che. te zuddha pATha grahaNa karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 32) zloka-3mAM nivavidALe pATha che, tyAM samavAyAMga sUtramAM naivavidAne pATha che, te lIdhela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 57) zloka-4mAM mithaviSyi vaiSamyamityartha pATha che, tyAM ja mitha: viSyi vaiSamityartha pATha bhAse che. (juo prastuta pustaka peja naM. 79) zloka-8mAM bhavajJAnaca nandIzvaravivRttitvamavi pATha che, tyAM vijJAnaca nandIrAMtivRttitvamAvAt pATha bhAse che. (juo prastuta pustaka peja naM. 100) zloka-14mAM sattAsaMparmanvita: pATha che, tyAM sadanasaMpamAnvitAnAM pAThanI saMbhAvanA che. (juo prastuta pustaka peja naM. 184) zloka-18mAM mULazlokamAM vRttavRrzanarikaranA pATha che, tyAM hastapratamAM kRtakRddhinavigheH pATha
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ . saMkalana-saMpAdananI veLAe prAkathana che. paraMtu TIkAmAM kholela samAsa mujaba tanRtyavarzanavidhipraznaH pAThanI saMbhAvanA che ane TIkAmAM paNa vRtto nRtyaviSe: pATha che, tyAM to nRtyavarNanaviSeH pAThanI saMbhAvanA che. (juo prastuta pustaka peja naM. 258-259) zloka-24mAM dravyastavasya zarIrasya pATha che, tyAM dravyastavazarIrasya pAThanI saMbhAvanA che. te mujaba artha karela che ane ccharonvaMtanamanujJAtam pATha che, tyAM rtArovvalanamananujJAtam pAThanI saMbhAvanA che. (juo prastuta pustaka peja naM. 315-316) zloka-29mAM yunirmunena pATha che, tyAM munirmAve pAThanI saMbhAvanA che ane te mujaba artha karela che. (juo prastuta pustaka peja naM. 353) pratimAzataka prastuta bhA. 1nA prUpha-saMzodhana kAryamAM 5. pU. caMdrAnanAzrIjI ma. nA ziSyaratnA sA. cArunaMditAzrIjI ma. nA ziSyaratnA sA. hitarucitAzrIjI ma. no sahayoga sAMpaDela che tathA prUphasaMzodhanAdi kAryamAM ane bhASAkIya dRSTie amane jarUrI sUcano ApavA badala suzrAvaka zAMtilAla zivalAla zAhano amane vizeSa sahayoga sAMpaDela che ane temaNe paNa potAne AvA uttama graMtharatnanA svAdhyAyanI taka maLI, te badala kRtArthatA vyakta karela che. chadmasthatAvaza AvA bRhatkAya graMthanA vivaraNamAM ke saMkalana-saMzodhanAdi kAryamAM aneka truTio rahevAnI saMbhAvanA che. sarvajJakathita padArthonuM kyAMya avamUlyana na thaI jAya te mATe pUrepUro prayatna karela che, chatAM jinAjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha kyAMya paNa padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to te mATe micchA mi dukkaDaM mAMguM chuM. prAMte aMta2nI eka ja mahecchA che ke, deva-gurunI asIma kRpAthI sva-AtmapariNatinI nirmaLatA mATe karAyelo A nAnakaDo prayAsa mane ane graMtha vAMcanAra-bhaNanAra sau koIne nirjarAnuM-lAbhanuM kAraNa bano ane A graMthavAMcanathI vItarAgabhAvathI sau koinuM citta uparaMjita bane, vItarAgabhAvanA pratisaMdhAna dvArA nikaTanA bhavomAM vItarAgatAnI prApti thAya ane svAtmAnA zuddha svarUpanuM pragaTIkaraNa thAya ane saMpUrNa karmakSaya karI nikaTanA bhavomAM huM ane sau koI bhavyAtmAo muktisukhanA bhAgI banIe, e ja zubha AzayathI karelo A nAnakaDo prayAsa saphaLatAne pAmo e ja zubha bhAvanA. vi. saM. 2057, jeTha suda-11, zukravAra, tA. 21-6-2002, epha-2, jeThAbhAI pArka, nArAyaNanagara, pAlaDI, amadAvAda-380007. paramapUjya paramatAraka paramArAghyapAda AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA pa. pU. saraLasvabhAvI pravartinI sAdhvIzrI rohitAzrIjI ma. sA. nA ziSyaratnA sAdhvIzrI caMdanabAlAzrI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArthonI saMkSipta saMkalanA pratimAzataka graMtharatnamAM AvatA zloka-1 thI 29lnA padArthonI saMkSipta saMkalanA C pratimAzataka graMtharatnamAM sthApanAnikSepAne nahi mAnanAra evA sthAnakavAsIo, ke jeo pratimAne pUjanIya mAnatA nathI, temanuM mukhya rIte nirAkaraNa karela che, ane AgamonA pAThone laIne AgamavacananA baLathI ja bhagavAnanI mUrti pUjanIya che tenuM sthApana karela che. tethI sAmAnya rIte vicArakane e prazna thAya ke, jeo bhagavAnanI pratimAne pUjya mAne che temane A graMtha upakAraka nathI, paraMtu jeo bhagavAnanI pratimAne pUjya mAnatA nathI teo ja A graMthathI pratimA pUjanIya che, tema jANI zake che. paraMtu vastutaH tema nathI, jeo bhagavAnanI mUrti pUjanIya che tema mAne che, chatAM kaI rIte bhagavAnanI mUrti pUjanIya che ane bhagavAnanI mUrtinI kaI rIte pUjA karavAthI mahAphaLa prApta thAya che, teno vizeSa bodha prastuta graMtharatnathI jaNAya che, tethI bhagavAnanI mUrtine pUjanIya tarIke mAnanAra sthira buddhivALAne paNa prastuta graMtha bhagavAnanI bhaktimAM viveka pedA karavA mATe ati upakA2ka che. eTaluM ja nahi paNa AnuSaMgika rIte yogamArganA ghaNA padArtho prastuta graMtharatnamAM e rIte nibaddha che ke, jeno bodha prastuta graMthanA adhyayana vagara prAyaH thavo zakya nathI. jema ke prastuta graMthamAM ja samyagdarzana viSayaka zloka-15mA dravyasamyaktva, bhAvasamyaktva, vyavahArasamyaktva, nizcayasamyaktva, sarAgasamyaktva, vItarAgasamyaktva vagere padArtho zuM che, tenI vizada carcA karela che. tenA bodhathI paNa samyagdarzana padArthano pAramArthika bodha thaI zake che, mATe yogamArganA ghaNA padArthono bodha karavA mATe paNa prastuta graMtha ati upakAraka che. prastuta graMthanA zloka-1mAM bhagavAnanI mUrti jIvone kaI rIte u5kA2ka thAya che, te batAvela che, ane jeo mohanA unmAdathI grasta che, teo bhagavAnanI mUrtine joIne paramAtmAnA svarUpane joI zakatA nathI, tema batAvela che. zloka-2mAM nAmAdi cAra nikSepAnI vizada carcA karela che ane sthApanAnikSepAnI bhakti ka2vAthI paramAtmA sAthe kaI rIte abhedabuddhi thAya che, te anubhava ane yuktithI sthApana karela che. ane jema AgamathI, anumAnathI ane dhyAnanA abhyAsathI uttama tattvonI prApti thAya che, tema bhagavAnanI bhakti ka2vAthI paNa uttama tattvanI prApti kaI rIte thAya che, te vAta yuktithI batAvela che. vaLI, nAma, sthApanA ane dravyanikSepAno anAdara karavAmAM Ave to bhAvollAsa thaI zake nahi, tethI jema jemanA haiyAmAM bhagavAnanuM vacana hoya che, tema jemanA haiyAmAM nAmAdi traNa sphuraNa thatA hoya temane bhagavAna kaI rIte bhAvathI haiyAmAM sphuraNa thAya che, te paNa yuktithI batAvela che. K-2
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 padArthonI saMkSipta saMkalanA vaLI, mahAnizItha sUtramAM nAmAdi traNa nipAne akiMcitkara kahyA che ane bhAvanipAne ja pradhAna kahela che, te kayA saMdarbhathI kahela che, tenuM joDANa karIne kaI apekSAe nAmAdi traNa nikSepa anAdaraNIya che ane bhAvanikSepo ja AdaraNIya che, ane kaI apekSAe cAre nikSepa AdaraNIya che, teno yathArtha bodha paNa thAya che. zloka-3mAM AgamamAM brAhmIlipIne vaMdya kahela che, te nyAyathI bhagavAnanI mUrti paNa kaI rIte vaMdya thAya che, tenuM yuktithI sthApana karela che. vaLI, jeo brAhmIlipInA namaskArane sUtrabAhya kahIne tenA baLathI bhagavAnanI mUrti vaMdanIya nathI, tema sthApana kare che, tenuM paNa yuktithI nirAkaraNa karIne brAhmIlipI namaskAra sUtra aMtargata ja che, tenuM sthApana karela che. vaLI, keTalAka A namaskArapAThane anArSa kahe che ane temAM teo yukti Ape che ke, AcArya sarva sAdhune vaMdana karI zake nahi; kema ke AcArya bhagavaMto trIjA padanA sthAne che; tethI gaNadhara bhagavaMto namaskAranA pAThanI racanA kare nahi, paraMtu koIka anArSa puruSe ja A namaskAranA pAThanI racanA karela che. tenuM nirAkaraNa karIne AcAryAdi paNa sarva sAdhuone kaI rIte namaskAra karI zake, tenuM yuktithI sthApana karela che. vaLI, namaskArane ArSa sthApana karavA mATe upadhAnatapanI je vidhi che, tenAthI ja namaskAra ArSa siddha thAya che te batAvavA mATe upadhAnatapanI vidhi batAvela che; ane te vidhimAM upadhAna tapa kevA pariNAmathI karavAnA che ane namaskAranA dareka padone grahaNa karatI vakhate kayA kyA bhAvothI namaskArane grahaNa karavAno che te batAvela che, tethI teno vistArathI bodha thAya che. zloka-4mAM sthAnakavAsIo paNa bhagavAnanA nAmasmaraNane svIkAre che, tethI nAmanikSepAne jo te svIkArI zake to te ja rIte sthApanAnikSepAne paNa temaNe svIkAravo joIe, te vAta yuktithI batAvela che. vaLI, nAma pudgalAtmaka hovA chatAM kaI rIte jIvane pariNAmano prakarSa karAvIne nirjarAnuM kAraNa bane che te batAvIne, te ja rIte sthApanA paNa kaI rIte bhAvano prakarSa karAvIne nirjarAnuM kAraNa bane che, te vAta yuktithI batAvela che. zloka-pamAM cAraNamunio bhagavAnanI pratimAne namaskAra kare che, tethI paNa pratimA pUjanIya che, e batAvavA mATe cAraNa adhikAra batAvela che. tenAthI cAraNamunio kaI rIte bhagavAnanI bhakti karavA mATe naMdIzvarAdi parvata upara jatA hatA, teno yathArtha bodha thAya che. zloka-kamAM cAraNamunio bhagavAnane namaskAra karavA gayA, tyAM potAnA pramAdanuM prAyazcitta nahi karavAthI zAstramAM bhagnavratavALA kahyA che. tene AzrayIne laMpAka-sthAnakavAsI kahe che ke, cAraNanuM dRSTAMta ja batAve che ke, bhagavAnanI mUrti pUjanIya nathI. te laMpAkanA kathananuM nirAkaraNa karIne cAraNa
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArthonI saMkSipta saMkalanA 11 munioe labdhino prayoga karyo tatkRta teone virAdhanA che, paraMtu bhagavAnanI mUrtinA darzanakRta teone virAdhanA nathI, te batAvIne cAritramAM labdhi pho2vavAthI kaI rIte mAlinya thAya che ane thayelA mAlinyanI AlocanA na ka2vAmAM Ave to virAdhitacAritravALA bAya che, te vAta batAvela che. zloka-7mAM pUrvapakSI luMpAka cAraNa muninA dRSTAMtane laIne kahe che ke, cAraNa munio jyAre naMdIzvarAdi upa2 jAya che, tyAre tyAM caityone apUrva jovAthI vismaya thavAne kAraNe namaskAra kare che, paraMtu bhagavAnanI mUrti pUjya che, te dRSTithI namaskAra karatA nathI. e prakAranI luMpAkanI zaMkAnuM nirAkaraNa karela che. zloka-8mAM naMdIzvarane joIne bhagavAnanuM jJAna tathya che, tevI buddhi thavAthI bhagavAnanA jJAnane cAraNa munio name che, paraMtu caityone namatA nathI, e prakArano AgamanA AlApakano artha karIne caityapadano artha 'jJAna' che, tema luMpAka kahe che, tenuM nirAkaraNa karela che; ane 'caitya' zabdanI vyutpatti kaI rIte pratimAnI vAcaka che ane jJAnanI vAcaka nathI, te vAta vyAkaraNanI maryAdAthI batAvela che. vaLI, labdhi pho2vIne cAraNo jAya che tyAre temane prAyazcitta prApta thAya che, ane gautamasvAmI aSTApada parvata upara labdhi pho2vIne gayA chatAM tyAM prAyazcitta nathI. tethI kaI rIte labdhi pho2vavAmAM prAyazcitta prApta thAya ane kaI rIte labdhi pho2vavAmAM prAyazcitta prApta na thAya, teno paNa bodha prApta thAya che. zloka-9mAM devatAothI paNa bhagavAnanI pratimA vaMdanIya che, mATe bhagavAnanI pratimA pUjanIya che, te vAta yuktithI kahela che. temAM devatAothI pratimA vaMdanIya che temAM bhagavatIsUtrano AlApaka batAvela che, ane te AlApakamAM luMpAka arihaMtano ane arihaMtacaityapadano eka artha karIne arihaMtanI pratimAne avaMdanIya sthApana kare che, tenuM nirAkaraNa karela che. zloka-10mAM anAzAtanA vinaya vaDe karIne bhagavAnanI mUrti devatA vaDe vaMdanIya che, tethI paNa bhagavAnanI mUrti vaMdanIya che, te batAvela che. ane devatAo sudharmAsabhAmAM bhagavAnanI AzAtanAno parihAra kare che, tenuM kAraNa sudharmasabhAmAM bhagavAnanA dehanAM hADakAMo rahelAM che, je sthApanAnikSepA svarUpa che, tethI zAstramAM sudharmasabhAnA padanI je vyutpatti karela che, tenAthI paNa sthApanAnikSepo pUjanIya siddha thAya che, te batAvela che. zloka-11mAM sUryAbhanA adhikAramAM paNa bhagavAnanI mUrtinI pUjanIyatA batAvela che, tenAthI paNa bhagavAnanI mUrti kaI rIte pUjanIya che, te siddha thAya che. zloka-12mAM sUryAbhadevanA prasaMgamAM prA-pazcAt hitArthitAnuM kathana karela che. teno artha AlokanA prAk-pazcAt hitane grahaNa karIne luMpAka mUrtinI apUjyatA sthApana kare che, tenuM nirAkaraNa karela che, ane tyAM sUryAbhadevano pUrvabhava pradezI rAjAno che, tenuM uddharaNa ApIne zrAvake dharma pAmyA pUrve
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 padArthonI saMkSipta saMkalanA svIkArelA dAnAdi kRtyono dharma pAmyA pachI paNa kaI rIte nirvAha karavo joIe, teno vizeSa viveka batAvela che. zloka-13/14mAM devatAo vAvaDI AdinuM paNa pUjana kare che, mATe jema vAvaDI AdinuM pUjana dharma nathI, paraMtu devabhavano AcAra che, tema sthApana karIne laMpAka mUrtinI apUjyatA sthApana kare che, tenuM nirAkaraNa karIne devonA vAvaDI AdinA pUjana karatAM bhagavAnanI mUrtinI pUjAmAM zuM bheda che, te batAvela che. zloka-15mAM devatAonI bhagavAnanI mUrtinI pUjA devabhavanI sthiti che, tema svIkArIe to paNa bhagavAnanI mUrti kaI rIte pUjya siddha thAya che, e vAta yuktithI batAvela che. vaLI, tyAM pUrvapakSI lupAka zaMkA kare che ke, jema abhavya cAritra AdinuM anuSThAna kare che, tema mithyAdRSTi devo paNa jinapratimAnI pUjA kare che, mATe teonA AcArathI mUrti pUjanIya siddha thAya nahi; tenuM nirAkaraNa karIne zAstranA vacanathI ja samyagdaSTi devothI pratimA vaMdanIya che, tenuM yuktithI sthApana karela che. vaLI, saMgama Indrano sAmAnika deva che, Ama chatAM te vimAnAdhipati nathI; ane je vimAnAdhipati hoya te niyamo samyagdaSTi hoya che, tenuM yuktithI sthApana karela che. vaLI zAstramAM alpabadutvanI vicAraNAmAM, sarvasaMjJI karatAM jyotiSka devo saMkhyAtaguNA kahela che. tethI caMdra-sUryanA vimAnAdhipatine samyagdaSTi svIkArIe to samyagdaSTi devo karatAM mithyAdRSTi devo saMkhyAtaguNA siddha thAya, paraMtu asaMkhyAtaguNA siddha thAya nahi, ane zAstramAM mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnI asaMkhyAtaguNA kahela che, te pAThanI saMgati kaI rIte thaI zake ? te batAvavA mATe samyaktamAM dravyasamyakta ane bhAvasamyakta zuM cIja che, tenuM vistArathI svarUpa batAvela che. vaLI, vimAnAdhipatine paNa AkarSa dvArA mithyAtva hovA chatAM dravyasamyakta hoI zake che, te batAvIne mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnIne asaMkhyAtaguNA kahenArA pAThanI saMgati yuktithI batAvela che, jenA bodhanI sAthe sAthe bhAvasamyakta, dravyasamyakta, nizcayasamyakta, vyavahArasamyakta, sarAgasamyakta, vItarAgasamyakta zuM cIja che, teno paNa vizada bodha karAvela che. vaLI, zAstramAM traNa prakAranI pUjA batAvela che, ane virbhAgajJAnamAM mithyAtvanuM bIja hovAne kAraNe devatAonI pUjA A traNa pUjAmAMthI saMgata thaI zake nahi; kema ke, A traNe pUjAo samyagdaSTi Adine saMbhave, tethI devasthitirUpa ja devonI pUjA che; A prakAranI koInI zaMkAne sAme rAkhIne apunabaMdhakane paNa bhagavAnanI pUjA kaI rIte ghaTe ? ane te bhAvamArganI prApaka kaI rIte bane che ane mahApathanI vizodhaka kaI rIte bane che, te vAta yuktithI batAvela che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 padArthonI saMkSipta saMkalanA vaLI keTalAka AcAryo jyotiSka vimAnAdhipatine utpAtakALamAM sthAnanA mAhAbhyathI nizcaya samyaktavALA kahe che, ane devabhavanA utpAta pachI vyavahAra athavA nizcayasamyaktavALA kahe che, tenuM nirAkaraNa karIne nizcayasamyakta zuM cIja che, tenuM yuktithI sthApana karela che. zloka-17mAM pUrvapakSI lupAka je zaMkA kare che ke, zAstramAM devone adhArmika kahyA che, mATe temanI pUjA pramANa thaI zake nahi, tenuM nirAkaraNa karela che, ane batAvela che ke, pAMca sthAnothI jIva durlabhabodhi karma bAMdhe che. te pAMca sthAno aMtargata devono avarNavAda paNa durlabhabodhinuM kAraNa che. mATe je devone adharmI sthApana kare che, te devano avarNavAda che. vastutaH devo bhUtakALamAM saMyama pALIne saMyamanA phaLarUpe devabhavane pAmyA che, mATe tevA devone adhArmika kahevA te mahApAparUpa che. AthI ja zAstramAM devo avirativALA hovA chatAM devone novirata, noavirata kahela che, ane tenuM tAtparya aneka yuktiothI batAvela che. vaLI AgamamAM pAMca sthAnothI jIva sulabhabodhi thAya che, temAM devonA varNavAdathI paNa jIva sulabhabodhi thAya che, tema batAvela che, ane tyAM devonA zIlanI prazaMsA ja karela che. tethI devomAM avirati hovA chatAM bhagavAnanI AzAtanAno parihAra kare evuM uttama zIla pUrvajanmanA saMyamapAlananA phaLarUpe ja che e vAta paNa yuktithI batAvela che. zloka-17mAM devomAM dharma che, tenA sthApaka guNone batAvela che. te guNo aMtargata devo paNa niSpApa vANI bolanArA hoya che ane te kaI apekSAe che, tenuM yuktithI kathana karela che. vaLI, samyagdaSTi devo maitrAdi guNanI pariNativALA hoya che, guNavAna pratye bhaktivALA hoya che ane agni muktipathanA prayANavALA hoya che. Ama chatAM zramita thayelA musApharanI jema devabhavamAM thAka utAravA mATe ja divya bhogo bhogave che ane devabhavamAM darzanalakSaNa eka kriyAvALA hoya che, te batAvela che. zloka-18mAM sUryAbhadevanA prasaMgane grahaNa karIne devatAonuM bhaktikRtya sAdhune anumodya nathI, tema batAvIne mUrtinI pUjAne akartavyarUpe sthApana karanAra sthAnakavAsInI yuktionuM nirAkaraNa karela che. zloka-19mAM bhagavAnane sUryAbhadevanI nRtyakaraNarUpa bhakti saMmata hovA chatAM sUryAbhanA praznanA uttaramAM bhagavAne sAkSAt zabdathI te karavAnI anujJA Apela nathI, paraMtu maunathI ja saMmati Apela che, tethI sAdhue kayA sthAnamAM maunathI saMmati ApavAnI hoya che ane kayA sthAnamAM sAkSAt zabdathI saMmati ApavAnI hoya che, tenuM nirUpaNa karela che. zloka-20mAM je sthAnamAM sAvadya kriyA hoya tyAM sAdhuo maunathI ja saMmati Ape che, jema - pratimAarcanAdinI kriyAviSayaka kartavyanI pRcchA koI gRhastha kare to sAdhu "tuM kara' e pramANe anujJA Ape nahi, Ama chatAM maunathI sAdhunI tyAM saMmati che, te batAvela che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 padArthonI saMkSipta saMkalanA vaLI, bhagavAnano upadeza apramAdasAra che ane apunabaMdhakAdi dareka jIvone potapotAnA aucityathI vizeSarUpe pariNamana pAme che, e bhagavAnanI vANIno atizaya che; ane AthI ja "sarva jIvonI hiMsA karavI joIe nahi' - e prakAranA bhagavAnanA upadezathI ja keTalAka jIvo cAritrane svIkAre che, keTalAka jIvo dezaviratine svIkAre che, keTalAka jIvo samyaktane svIkAre che ane keTalAka jIvo madha-mAMsanI viratine svIkAre che. A prakAranA bhagavAnanA vacanano atizaya batAvela che. vaLI, pravRttayogI pratye sAdhune bolavAnI bhASA ane IcchAyogI pratye sAdhune bolavAnI bhASAno bheda hoya che, te paNa batAvela che. zloka-21mAM bhagavAnanA bhaktikarmamAM bhakti karanArane hiMsAnI apekSAe karmabaMdha ane bhakti aMzanI apekSAe nirjarArUpa lAbha hovAthI sAkSAt zabdathI sAdhu saMmati ApatA nathI, paraMtu maunathI ja saMmati Ape che. A prakAranI pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa karIne bhagavAnanI bhaktimAM thatI hiMsAthI bhakti karanArane koI karmabaMdha thato nathI, tenuM yuktithI sthApana karela che. vaLI koIka sAdhunI vyAkhyAna ApavAnI zakti na hoya ane anukULa pratyenIka azuddha AhAradAna karato hoya to paNa te niSedha kare nahi, ane sAdhunI vyAkhyAna ApavAnI zakti hoya to avazya niSedha kare. tethI kyAre upadezamAM pravRtti karavI ucita che ane kyAre anucita pravRtti hovA chatAM sAdhue potAnI zakti na hoya to mauna levuM ucita che, tenuM yuktithI samarthana karela che. vaLI prajJApya ane vinayAnvita puruSa potAnA ucitatyaviSayaka pRcchA kare tyAre koI sthAnamAM sAdhu maunathI saMmati Ape to koI sthAnamAM sAkSAt vacanathI paNa saMmati Ape, teno viveka paNa karela che. vaLI, sUryAbhadevanA prasaMgamAM bhagavAne maunathI saMmati ApI ane jamAlie pRthaJa vihAra mATe pRcchA karI tyAre bhagavAnanA maunathI asaMmati prApta thaI. tethI kayA sthAne maunathI saMmati prApta thAya ane kayA sthAne mauna hovA chatAM asaMmati prApta thAya te vAta yuktipUrvaka batAvela che. vaLI puSTAlaMbanamAM bhagavAne brAhmaNane vastra ApyuM ane Aryasuhasti mahArAje raMkane khAvA mATe dIkSA ApI, te rIte sAdhuo paNa puSTAlaMbanathI gRhasthane anukaMpAdAna ApI zake, tenuM yuktithI sthApana karela che. vaLI bhagavatImAM AdhArmika dAnano pratiSedha ane sUyagaDAMgasUtramAM brAhmaNe bhojanadAnano pratiSedha karela che ane sAdhuguNayuktane alpatara pApa ane bahunirjarAno hetu hovAne kAraNe aprAsuka dAnavidhi kahI, temAM rahela bhinna bhinna apekSAono bodha karAvela che. zloka-22mAM yogya jIvonI anucita pravRttimAM jo niSedha na karavAmAM Ave to sAdhune anumatinI prApti thAya. mATe maunathI paNa te anucita pravRttimAM karmabaMdhanI prApti thAya, te vAta yuktithI batAvela che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArthonI saMkSipta saMkalanA 15 zloka-23mAM arihaMtaceIANaM kAyotsarga sUtrathI sAdhune dravyastavanI anumodanA prApta thAya che, te vAta yuktithI sthApana karela che. vaLI, dravyastavamAM zrAvaka sAkSAt pUjA-satkAra kare che, Ama chatAM, kAyotsarga dvArA tenA phaLanI prArthanA kema kare che ? ane sAdhu chakAyanA saMyamavALA che, chatAM kAyotsarga dvArA bhagavAnanA pUjAsatkArarUpa dravyastavanA phaLanI prArthanA kema kare che ? e prakAranI zaMkAnuM yuktithI samAdhAna karela che. vaLI kAyotsarga zraddhA, medhA, dhRti, dhAraNA ane anuprekSApUrvaka karavAno che ane tenA vagara karAtA kAyotsargathI ISTanI siddhi thAya nahi, te vAtanuM yuktithI samarthana karela che. zloka-24mAM dravyastava, bhakti ane hiMsA ubhayathI mizra hovAne kAraNe dravyastavanI anumodanAthI sAdhune hiMsAnI anumodanA prApta thaze, e prakAranI pUrvapakSInI zaMkAnuM yuktithI nirAkaraNa karela che. vaLI jema sarAgasaMyamanI anumodanAmAM rAgAMzanI anumodanA nathI, tema dravyastavanI anumodanAmAM hiMsA aMza paNa anumogha nathI, AthI ja gajasukumA2ne zmazAne javAnI bhagavAne anujJA ApI. temAM gajasukumAranA mastaka upara je aMgArAnuM jvalana thayuM, temAM bhagavAnanI anumodanA nathI. vaLI, 'pramAdayogathI prANanuM vyaparopaNa=prANano nAza, hiMsA' ane 'apramAda yogathI prANanuM vyaparopaNa=prANano nAza, ahiMsA,' e vyavahAranayanuM lakSaNa che, ane nizcayanayathI 'pramAda e hiMsA' ane 'apramAda e ahiMsA' che, tenuM tAtparya yuktithI batAvela che. zloka-25mAM dravyastava mizra hovAne kAraNe sAdhune anupadezya svIkA2vAmAM Ave to zrAvaka dharma paNa mizra hovAthI sAdhu teno upadeza ApI zake nahi, tethI jema zrAvakadharma mizra hovA chatAM sAdhu teno upadeza Ape che, tema dravyastavano paNa sAdhu upadeza ApI zake che, te vAta yuktithI sthApana karela che. vaLI, zrAvakane zramaNaliMga grahaNa karIne bhIkSAgrahaNa ucita nathI, AthI ja AnaMdAdi zrAvakoe bhikSAvRtti svIkArI nathI. Ama chatAM, aMbaDa zrAvaka parivrAjakaliMgamAM hovAne kA2Ne temane bhikSAvRtti anucita nathI, tenuM yuktithI sthApana karela che. vaLI, sAdhudharmane choDIne zrAvakadharmano prathama upadeza ApavAmAM Ave tyAre, kyAre kramanuM ullaMghana prApta thAya che ane kyAre prathama zrAvaka dharmano upadeza ApavA chatAM kramanuM ullaMghana thatuM nathI, tenuM yuktithI sthApana karela che. zloka-27mAM - (1) AzaMsAnumati (2) saMvAsAnumati ane (3) aniSedhAnumati, A rIte traNa prakAranI hiMsAnI anumati prApta thAya che. e traNe prakAranI anumati dravyastavamAM kema nathI ? tenuM yuktithI sthApana karela che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArthonI saMkSipta saMkalanA vaLI sAdhune stutitrayathI vadhAre derAsaramAM besavAnA niSedhanuM vacana, bhagavAnanI stuti ke dhyAnAdi arthe niSedha karatuM nathI, paraMtu derAsaramAM besIne sAdhune svAdhyAyAdi anya kRtyo karavAnuM niSedha kare che, e vAta batAvela che. 16 zloka-27mAM 'sAdhune dravyastava anumogha tarIke svIkAravAmAM Ave to te kartavyarUpe paNa svIkAravuM joIe,' e prakAranI vyAptine svIkArIne dravyastava sAdhune anumodya nathI. tema pUrvapakSI kahe che, tenuM nirAkaraNa karIne dravyastava anumogha hovA chatAM sAdhune kema kartavya nathI ? tenuM yuktithI sthApana karela che. zloka-28mAM bhAvastavanI puSTi mATe sAdhu dravyastavanuM anumodana kare che, tema svIkArIne sAdhune dravyastavanI anumodanA niSiddha nathI, tema graMthakAre sthApana karyuM, tyAM pUrvapakSI luMpAka zaMkA kare che ke, jo dravyastavanI anumodanAthI bhAvastavanI puSTi thatI hoya to dravyastavathI paNa bhAvastavanI puSTi thavI joIe, tenuM yuktithI nirAkaraNa karela che. vaLI sAdhune dravyAgnikArikAnA vyudAsathI bhAvAgnikArikA ja kema anujJAta che, te pUjya haribhadrasUri mahArAjAnI sAkSIthI samarthana karela che. zloka-29mAM sAdhu bhujAthI saMsArasamudra taravA samartha hovAthI kaMTakathI yukta kASTha jevI dravyArcanuM avalaMbana letA nathI, ane zrAvaka bhujAthI saMsArasamudra taravA asamartha hovAne kAraNe kaMTakathI yukta kASTha jevI paNa dravyArcAnuM avalaMbana le che, tenuM yuktithI samarthana karela che. A rIte pratimAzataka graMtharatnamAM zloka-1 thI 29mAM AvatA padArthonI saMkSipta rUparekhA batAvela che. bAkI to, graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAjAe pAne-pAne, zabde-zabde evA apUrva padArthonuM nirUpaNa karela che ke, jenuM mUlya zabdothI AMkI zakAya tema nathI. jema jema padArthonI anuprekSA karIe chIe, tema tema apUrva apUrva padArthonuM darzana thAya che. A vivaraNa karavAmAM chadmasthatAne kAraNe anAbhogathI graMthakArazrInA Azaya viruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya te badala micchA mi dukkaDaM. vi. saM. 2058, jeTha suda-5, zanivAra, tA. 15-6-2002 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7 pravINacaMdra khImajI motA
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA 2 anukramaNikA : bloka viSaya pAnA naM. 1-3 4-5 5-9 pratimAzataka graMthanI TIkAnuM maMgalAcaraNa, pratimAzataka graMthanuM svarUpa, pratimAzataka graMtha karavA dvArA Icchita phaLa, pU. yazovijayajI mahArAjAne nyAyavizArada ane nyAyAcArya padanI prApti, pratimAzataka graMtha racavAnuM prayojana tathA graMthakAranuM nAma, pratimAzataka graMthanI TIkA racavAnuM prayojana, vANInI devIne vipnanA nAza mATe prArthanA. pratimAzataka graMthanA maMgalAcaraNanuM svarUpa. 'saMgha' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, vinayate' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, utkarSaarthaka 'nayati' prayoganuM uddharaNa, vi' upasargano saMdarbhathI viziSTa artha. pratimAnA driLinatA' vizeSaNa dvArA sUcita artha, jinapratimAnA apalApanuM phaLa, pratimAnA pratApamavana' vizeSaNathI sUcita artha, "pratApa' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, "bhavya' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, pratimAnA "bhavyAtriAmRta' vizeSaNa dvArA sUcita artha, abhavya-durbhavyane jinapratimAnA darzanathI AnaMdanI aprApti, jinapratimAne amRtanI upamA ApavAnuM kAraNa, siddhAMtanA ane pratimAnA prAmANyasvIkAranI ekarUpatA, pratimAnA prAmAyane nahi svIkAranAramAM siddhAMtanI anabhijJatA, ziSTanuM svarUpa, "prIti' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, "skUrti' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, pratimAnA 'rtinata' vizeSaNathI sUcita artha, jinapratimAnA ArAdhanathI buddhiskUrtinI prApti, nAnovitA' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha karavAnuM prayojana, 'viSNura" zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, pratimAnA anAdaravALAmAM rahela moha ane pramAda vacceno bheda. pratimAzatakanA prathama zlokamAM samAptapunarAtattvarUpa doSanA abhAvanI yukti, samAptapunarAtattva doSanuM svarUpa. bhAvanikSepa saMlagna nAmanipAdi traNa nipAnuM kArya, nAmAdi zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, 'mahita' nyAya saMbaddha, "zAstra' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, "svAnubhava' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, tattvamatipattinA samagra upAyanuM svarUpa uddharaNapUrvaka. jinanA nAmAdi traNa nipAnuM svarUpa, 'purarvana' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, |. 'bhAva' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, mAtra bhAvanikSepAne svIkAranAramAM matinA | 9-12 12-13 16-17
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 zloka 2. viSaya abhAvanI yukti, vyavahAranayathI nAmAdi traNa nikSepAnA anAdaramAM bhAvollAsanI aprApti. jinanA nAmAdi traNa nikSepAnA AdarathI prApta phaLa-SoDazakanA uddharaNapUrvaka, sarva kalyANanI prAptino upAya. vyavahAranayathI bhAvollAsamAM nAmAdi traNa nikSepAnI kAraNatAmAM yukti. pratimAzataknA bIjA zlokamAM luMpAkanI aMdhamati sAthe karAyela tulanAmAM utprekSA ke upamA alaMkAranA yojanano atideza. jinanA bhAvanikSepAne avyabhicArI ane nAmAdi traNa nikSepAne vyabhicArI svIkArI nAmAdi traNa nikSepAno anAdara karanArAnA matanuM nirAkaraNa, svagata bhAvollAsamAM nimittabhAvarUpe jinanA cAreya nikSepAnI tulyatAmAM yukti, jinanA bhAvanikSepAmAM paNa vyabhicAritAno saMbhava. dravyanikSepAne AzrayIne ja dravyavaMdanano saMbhava, vaMdananuM tAttvika phaLa. bhAvanikSepAnI ja AdaraNIyatAmAM luMpAkanI yukti, bhAvanikSepAnI ja AdaraNIyatAnuM uddharaNa, 52mazuddhabhAvagrAhaka nizcayanaya saMbaddha, bhAvAcAryanuM svarUpa, bhAvAcAryamAM tIrthaMkaratulyatA, dravyAcAryanuM svarUpa. paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayanayanI mAnyatA udva2NapUrvaka, 52mazuddhabhAvagrAhaka nizcayanayanA mate mithyAdRSTinuM svarUpa, nizcayanayathI nAmAdi traNa nikSepAno asvIkAra chatAM traNeyanI AdaraNIyatAmAM yukti, naigamAdinayathI nAmAdi traNa nikSepAno svIkAra, sarvanaya saMmatane ja zAstrArtharUpe na svIkAravAthI zreNika AdimAM samyaktvanA abhAvane svIkAravAnI Apatti, nizcayanayathI samyaktvanA svAmI, apramattaguNasthAnakamAM ja samyaktva svIkAranAra nizcayanayanuM svarUpa, nizcayanayathI apramattasaMyatamAM ja samyaktvanA svIkAranuM uddharaNa saTIka, nizcayanayathI samyaktvanuM svarUpa, nizcayanayathI samyaktvanA adhikArI ane adhikArInuM svarUpa, nizcayanayathI munibhAva ane kAraka samyaktvanI ekarUpatA, nizcayanayathI sarvathA pApakarmanA varjanathI ja samyajJAnanI prApti, nizcayanayathI samyaktva ane munibhAvanI vyApti, 'vasumA" zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, nizcayanayathI munibhAvanuM svarUpa, 'mauna' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, samyaktva ane maunanI abhedatAnA svIkAra mATenI nizcayanayanI yukti, nizcayanayathI jJAnanuM ane samyaktvanuM phaLa, nizcayanayathI ratnatrayInA anadhikArInuM svarUpa, 'muni' zabdano saMdarbhathI viziSTa artha, prAMta ane rUkSa bhikSAnuM svarUpa, 'vIra' anukramaNikA pAnA naM. 17-19 19 20 20-22 22-24 24-26 26-31
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA zloka 2. viSaya zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, nizcayanayathI ratnatrayInA adhikArInuM svarUpa, 'guNAsvAda' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha. ekAda guNanI hAnithI bhAvAcAryamAM aprazastatAnI aprAptimAM vyavahAranayanI yukti, vacanamAtra paNa Agama bAhya karanArane nAma-sthApanA sAthe yojavArUpa mahAnizIthanA vacananuM tAtparya utkra2NapUrvaka, aprazastabhAvavALAnA nAmAdi traNe nikSepAnI aprazastatA ane prazastabhAvavALAnA traNe nikSepAnI prazastatA. nAmAdi cAre nikSepAnI ArAdhanIyatAmAM yukti uddharaNapUrvaka, nisargaruci samyagdaSTinuM svarUpa, nAmAdi cAre nikSepAnI phaLavattAmAM yukti, nAmanikSepAnI ArAdhyatAmAM yukti uddharaNapUrvaka, caturviMzatistavathI darzanavizuddhinI prApti, jinanA nAma tathA gotranA zravaNamAM mahAphaLanI prApti. sthApanAnikSepAnI ArAdhyatAmAM yukti uddharaNapUrvaka, sthApanAnikSepAnI ArAdhanAnuM phaLa, 'stuti' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha. dravyanikSepAnI ArAdhyatAmAM yukti, caturviMzatistavanI zAzvatatAmAM yukti, artha ane upayogarahita jinanAma utkIrtanathI yogIkulamAM janmanA bAdhanI prApti, apradhAna dravyaAvazyakanA niSedhanuM kAraNa. dravyajinanI ArAdhyatA svIkAre chate khobAmAM rahela pANInA jIvamAM dravyajinanA saMbhavane kAraNe ArAdhyatAnI luMpAke Apela yuktinuM nirAkaraNa, dravyajinaparyAyanA aparijJAnamAM avaMdanakane doSAbhAva, dravyajinaparyAyane AzrayIne marIcine karAyela caMdananuM udgha2Na. sAdhune paNa dravyajinaparyAyavALA marIcinA vaMdananI ApattinuM samAdhAna, vezarahita dravyajinane sAdhuo dvArA paNa sAmAnya vaMdanano saMbhava ane vizeSa vaMdanano abhAva marIcimAM dravyajinatvanAM abhAvanI zaMkAnuM nirAkaraNa, dravyatvanA bhedanuM svarUpa, marIcimAM vartatA dravyajinatvanuM svarUpa, naigamanayathI marIcimAM dravyajinatvano svIkAra, asaMyatamAM yogyatAvizeSanA jJAnathI vaMdanAdi vyavahAranI vidhi, utsargathI susAdhu dvArA skhalita sAdhunA vaiyAvaccakaraNano niSedha, apavAdathI yogyatA vizeSa jANIne skhalita sAdhunI vaiyAvaccakaraNanI vidhimAM aImuttA muninuM dRSTAMta. dravyazrutanuM svarUpa uddharaNapUrvaka, dravyazrutane vaMdanIya nahi svIkAranArane AvatI Apatti, jinavANInI dravyazrutarUpatA uddharaNapUrvaka, jinamukhathI ja uccarita pAnA naM. 32-33 34-36 36-38 38-40 41-42 19 42 42-44 45-48
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 anukramaNikA pAnA naM. bloka viSaya 48-pa0 3. 51-52 52-53 53-54 54-paDa vANIne ja vaMdanIya svIkAranArane AvatI Apatti, zrotAne mAtra mULa vANInA zravaNano asaMbhava, dizAmAM mizravANInuM gamana, vidizAmAM parAghAtavAsita vANInuM gamana. dravyanikSepAnI ArAdhyatAnI siddhi dvArA ja siddhAcala AdinI ArAdhyatAnI | siddhi, aDhIdvIpanA sarvasthAnathI anaMta jIvanI siddhi hovA chatAM siddhAcalanI | vaMdanIyatAmAM yukti, bhAvatIrthanuM svarUpa, jaMgamatIrthanI sthApanAnuM prayojana 'nAto' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, 'tu' zabdano unmelA arthamAM prayoga, 'tIna' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha yazovijayajI mahArAjAnA mate tathA kAvyaprakAzakAranA mate tathA hemacandrAcAryajInA mate pratimAzatakanA trIjA zlokanA alaMkAranuM svarUpa. brAhmIlipIno saMdarbhathI vizeSa artha, dravyazrutanI vaMdanIyatAnuM uddharaNa, brAhmIlipInuM svarUpa, akSaramAM anAkAra sthApanA, anAkAra sthApanAnI avazya vaMdanIyatAnI prApti, pratimAlopakamAM prajJaptisUtra pratyenA praaSanI siddhi. namo caMpI, sivIy' e vacanathI prathama tIrthapatinA vaMdanane svIkAravAnI luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, mahAmohanA udayathI ja "namo naMkhI tivI' e vacana dvArA prathama tIrthapatinI vaMdanAnA svIkArano saMbhava, zrutadevatAnA namaskAra bAda jinezvaranA namaskAranA upanyAsanI anucitatA. 'namo caMpInivI' mAM kAranA prazleSa dvArA jinavANInA namaskArane svIkAranI yuktinuM nirAkaraNa, jinavANI ane zrutadevatAnI abhedatA, zrutadevatAzabdathI jinavANInuM grahaNa, laMpAkamAM utsutraprarUpaNAnA vyasananI sthApaka yukti, usUtraprarUpaNAnuM svarUpa, brAhmIlipInA svarUpanuM uddharaNa. namo vepI nivI e padane sUtra aMtargata asvIkAranI luMpAkanI mAnyatAnuM nirAkaraNa. bhagavatIsUtranA namaskArapAThane anArSa svIkAranI luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, namaskArapAThamAM paMcaparameSThinA sthitakramanA vyavasthApananuM uddharaNa, paMcavidha namaskAranI asaMgatinI pUrvapakSInI zaMkA, paMcavidha namaskAranI saMgatinI yukti, namaskAramAM pUrvAnupUrvI ke paccAnupUrvI namaskArano abhAva, paMcaparameSThimAM arihaMtane prathama namaskAra karavAnuM kAraNa, paMcaparameSThinA kramamAM asthAnavinayanA abhAvanI sthApaka yukti uddharaNapUrvaka. 57-58 58-59 59-65
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 anukramaNikA ploka vipaya pAnA naM. 65-73 3. 73-74 paMcapada ane navapada rUpa namaskAranuM svarUpa, namaskAra uparanI ghaNI niryuktino vyavaccheda thayela tenuM mUlasUtramAM padAnusArI labdhidhArI vajasvAmI dvArA lekhananuM mahAnizIthamAM vidhAna, navakAraviSayaka upadhAnavidhinuM uddharaNa, sUtrArthagrahaNanA prAraMbhamAM zubha nakSatra, graha, karaNarUpa nimittanI apekSA, navakAranA grahaNakALamAM karavA yogya adhyavasAyanuM svarUpa, pAMca upavAsapUrvaka namaskAra mahAmaMtranA navapadano grahaNakALa, nava AyaMbila, aMtima traNa upavAsanI mULa vidhi, namaskAranA grahaNa mATenA ucita sthAnanuM svarUpa, namaskAra grahaNa karavAmAM karavA yogya adhyavasAyanuM svarUpa, namaskAramaMtra ApanAra gurunuM svarUpa, saMsAranuM svarUpa, namaskAramaMtranA prathama, dvitIya, tRtIya, caturtha ane paMcama adhyayananuM svarUpa ane pramANa, namaskAramaMtranI cAra padavALI cUlikAnuM svarUpa, namaskAramaMtrane AtmasAt karavAnI rIta. namaskAramaMtranuM svarUpa, namaskAramaMtrano apalApa karanAranI anya zruta-adhyayananI paNa nirarthakatAnuM bhAvana. namo vaMkhI nivI' padanA yathArtha arthane pAmIne meghamunie laMpAka matano karela tyAga. | 'nAmasmaraNa' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, nAmanikSepAnA svIkAranI luMpAkanI yukti dvArA sthApanA nikSepAnA svIkAranI tene Apatti, jinanA nAma ane sthApanA nikSepAnI ArAdhanAnuM phaLa, vItarAga pratimAnI vizeSatA, pratimAdarzanathI bhagavad guNanA dhyAnanA saMbhavanuM uddharaNa, anya devanI pratimA karatAM jinapratimAnA bAhya svarUpanI paNa vizeSatA, pratimAdarzanathI bodhino saMbhava uddharaNapUrvaka, niryukti ane sUtra vacce ati bhedano abhAva, niryuktinI prAmANikatAmAM yukti. sthApya ane sthApanA vacce saMbaMdhano abhAva svIkAranAra luMpAkamatanuM nirAkaraNa, | bhAvanikSepa sAthe nAma ane sthApanA nikSepAnI tulya saMbaMdhatAmAM yukti, aMtaraMga prayAsattinA abhAvathI sthApanA nikSepAnI upekSA karanAra luMpAkane nAmanizAnA asvIkAranI Apatti, bhagavad adhyAtma-upanAyakarUpe nAmanipAne svIkAranAra laMpAkane sthApanAnipAnA svIkAranI Apatti. pratimAzatakanA caturtha zlokamAM Avela alaMkAranuM svarUpa, rUpakagarbha, atizayokti alaMkAranuM dRSTAMta. sthApanA nikSepAnI avaMdanIyatAthI nAmanipAnI avaMdanIyatAnA tarkane 4. 74-76 76-77 77-78 78-81
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zloka 5. 6. 7. 8. viSaya asatyarUpe sthApanAra luMpAkanuM nirAkaraNa, bhinna AzrayavALA ApAdya-apAdakabhAvamAM paNa tarkanA saMbhavanI dRSTAMta sahita yukti, syAdvAdInA mate tathA anyanA mate tarkanA viparyayaparyavasAnanuM svarUpa, pratibaMdi uttaramAM svataMtra tarkarUpatA. pratimAnA lopakanA hRdayane dhvAntamaya, mukhane viSamaya ane netrane dhUmadhA2Amaya kahevAnuM kAraNa, pratimAzatakanA pAMcamA zlokanA alaMkAranuM svarUpa, atizayokti alaMkAranuM dRSTAMta, jinapratimAnI upAsanAthI mithyAtvanA nAzano saMbhava tathA janmanI pavitratA thavAnuM kAraNa, hetugarbha vizeSaNanuM sthAna cAraNamunithI karAyela pratimAvaMdananA svarUpanuM saTIka Agamika uddharaNa, cAraNamuninA be bheda, vidyAcAraNa ane jaMghAcAraNamuninuM svarUpa, labdhiprAptinuM kAraNa, vidyAcAraNa ane jaMghAcAraNamuninI zIghragati, tirlIMgati ane UrdhvagatinuM svarUpa, jaMghAcAraNa-vidyAcAraNanA labdhiprayoganA anAlocana-apratikrAMtane virAdhanAnI ane Alocana-pratikrAMtane ArAdhanAnI prApti, 'cAraNa' zabdano vyutpatti artha, AkAzacArI dravyadevanuM svarUpa, vidyAcAraNa zabdano vyutpattisiddha artha, cAraNamuninA labdhi dvArA gamanAgamananA viSayanuM uddharaNa, labdhiupajIvanaviSayaka AlocanAnA abhAvamAM cAritraphaLanA abhAvanuM kAraNa, labdhiprayoganI pramAdarUpatA, jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNanA gamana-AgamananI bhinnatAnuM kAraNa. anukramaNikA 5 // naM. cAraNamunione anArAdhanAnI prAptinuM kAraNa, 'vikaTanA' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, akRtyakaraNathI vratabhaMganI prAptimAM yukti, mULathI cAritranA ucchedanuM kAraNa uddharaNapUrvaka, AlocanAmAtrathI vratabhaMganI zuddhino abhAva. cAraNamuninA pratimAnamanamAM ziSTAcAranA abhAvanI sthApaka tathA cAraNamuninI pratimAnatine asvArasikI sthApaka luMpAkanI yukti. 'svarasa' zabdano ane 'lIlA-anuSaMga' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha. cAraNamuninI pratimAnatimAM svArasikatAnI sthApaka yukti. ja bhagavatInA AlApakamAM rahela caityazabdane jJAnArthaka svIkAravAnI luMpAkanI yukti. jJAnArthaka caitya zabdane kahenAra luMpAkamAM prakRti-pratyayanI anabhijJatAnI yukti jinapratimAnA arthamAM ja caitya zabdanA grahaNanI ucitatAmAM yukti uddharaNapUrvaka, jJAnArthaka caitya zabdane kahenAra luMpAkamAM rUDhi arthanI anabhijJatAmAM yukti, caitya zabdanI luMpAka dvArA karAyela viparIta vyutpattinI ayuktatAmAM yukti, vyutpatti artha karatAM rUDhi arthanI balavattAmAM yukti, luMpAkamAM 'rUDjha ceJArUM vavajJa' 82-85 86-91 92-94 94 95 62-52 22-6-2 100-105
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 anumaNikA bloka viSaya pAnA naM. 8. 105-106 107 107-108 109-113 e prakAranA vAkyarthanI anabhijJatAmAM yukti, bhagavacanamAM phaLathI prAmANyanA nirNayamAM mithyAtvanI vidyamAnatA, jJAnArtha caitya zabdane kahenAra luMpAkamAM vacananI anabhijJatAmAM yukti. bhagavatIsUtranA 'ta' zabdane avyavahita pUrvavartI sAthe yojI pratimAnamanane | doSarUpa sthApavAnI luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, 'ta' zabdanuM vyavahitapUrvavartImAM paNa yojananuM sthAna. yatanAthI labdhi dvArA caityanamananI nirdoSatAnuM uddharaNa. utsukatAvALA labdhiprayogamAM pramAdarUpatA, nirutsukya labdhiprayogamAM pramAdarUpatAnA abhAvanI yukti, saMghakRtya mATe vaikriyalabdhinA prayogamAM nirdoSatA. saMghakRtya mATe vaikriyalabdhinA prayogamAM nirdoSatA ane gAravapUrvakanA prayogamAM sadoSatAnuM uddharaNa, muninI vaikriyalabdhinuM svarUpa, vaikriyalabdhi vikrvanAra mAyIne Abhiyogika devapaNAnI prApti ane amAyIne anAbhiyogika devapaNAnI prApti. apavAdathI labdhiprayoga karanAranI nirdoSatA. puSTAlaMbanamAM mAyAno abhAva hovAne kAraNe vaikriyalabdhine na svIkAravAnI pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa, munine vaikriyalabdhinA prayogamAM ane suMdara bhojananA grahaNamAM pramAdanI prAptinuM uddharaNa, kaSAyavALAnA praNIta bhojanamAM karAtA yatnathI zarIranI thatI puSTinI kriyA ane akaSAyavALAnA rUkSa bhojanamAM karAtA yatnathI zarIranA zoSanI thatI kriyA, apramattamAM vaikriyakaraNano abhAva, vaikriya Adi karanArane paNa AlocanA-pratikrAMta-karaNathI ArAdhanAnI prApti, puSTAlaMbanamAM pramattane paNa pratisevAmAM ArAdhakatAnI prApti saTIka uddharaNapUrvaka, adhastanasthAnasthitane ja vaikriyakaraNanI adhikAritA. cAraNamaNanA naMdIzvaranA AgamananI sthApaka kuMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, lavaNasamudranI jaLavelAnA UrdhvagamananuM pramANa, cAraNamuninuM tiryagUgamana pUrve UrdhvaupapAtanuM pramANa uddharaNapUrvaka. tIrthakara, jinapratimA ane saumyabhAvavALA muninA AzrayathI camarendramAM Urdhva upapAtanuM sAmarthya, laMpAkane pazu tulya kahevA dvArA vyatirekaalaMkAragarbha | AkSepakaraNa uddharaNapUrvaka, utkarSamAM ja vyatireka alaMkAranA saMbhavanI zaMkAnuM nirAkaraNa, apakarSamAM paNa vyatireka alaMkArano saMbhava. 113 113-118 119-120 121-123
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 anukramaNikA pAnA naM. bloka viSaya 10. | tIrthakara, caitya ane saumyabhAvavALA muninA AzrayathI camarendranA Urdhva 123-128 | upapAtanA saMbhavanuM uddharaNa, devanI uttarakriya zarIra racavAnI prakriyA, | Urdhva upapAtakALamAM camarendranuM bhayaMkara svarUpa, camarendrane haNavA mATe Indra choDelA vajanuM svarUpa, vajanuM grahaNa karI zakendra prabhunI karela kSamApanA. arihaMta ane arihaMtacaitya zabdanI ekArthatA sthApaka luMpAkanI yuktinuM 128-132 nirAkaraNa, arihaMta ane sAdhupadanI vacce caityapadanA grahaNanI ayuktatA sthApaka laMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, jinapratimAnA zaraNIyakaraNanI ucitatAmAM yukti, sthApanAnikSepAnI pUjyatAnuM sthApana, dravyaarihaMtanA zaraNanI anAvazyakatAnI lupAke Apela ApattinuM nirAkaraNa, bhAvanipAnI vidyamAnatAmAM paNa dravyanikSepAnI zaraNIyatAnI ucitatAnI jema sthApanAnilepAnI zaraNIyatAnI ucitatA. jJAna arthamAM caityaprayogane svIkAranAra lupAkane AvatI Apatti, camarendrane | 133-134 utpAta saMbaMdhI bhagavatIsUtranA pAThanA upasaMhAramAM caityapadanA agrahaNanuM kAraNa jinanA asthimAM asadbhAvasthApanArUpatA, pratimAzatakanA 10mA zlokamAM rahelI 135-139 alaMkAranuM svarUpa, sudharmAsabhAno vyutpatti artha, vinokti, rUpaka, kAvyaliMga ane saMkara alaMkAranuM lakSaNa. devo dvArA anAzAtanA vinayarUpe karAyelA pratimA AdinA vaMdananuM uddharaNa, 139-146 amarendranI paTTarANIonAM nAmo tathA parivAranuM varNana, daza bhavanapationA Indro tathA lokapAlonA parivAronuM varNana, sudharmAsabhAmAM camarendra dvArA paTTarANIo sAthe maithunasevananA abhAvane kAraNa, sudharmAsabhAmAM rahelA jinaasthio AdinI pUjanIyatAnuM svarUpa, ATha yaMtaranikAyanA IndranA parivAranuM varNana, sUrya, caMdra, graha, nakSatrarUpa jyotiSa vimAnanA IndranA parivAranuM varNana, saudharmendra, IzAnendranA parivAranuM tathA temanA lokapAlanA parivAranuM varNana pratimAsakyi pratibaddha zakra sudharmanA adhikAranuM uddharaNa, saudharmendranI 14-147 sudharmAsabhAnuM sthAna tathA pramANa, upapAta anaMtara saudharmendra karela jinapUjAnA kRtyanuM varNana, sudharmAsabhAmAM saudharmendra sabhAnI goThavaNa aMgenuM varNana. sUryAbhadeve karela pratimApUjananuM vidhAna, pratimAzataka zloka-11mAM 147-150 batAvela alaMkAranuM svarUpa-nirdazanA alaMkAra ane atizayokti alaMkAranuM svarUpa
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 anukramaNikA ' loka viSaya pAnA nI sUryAbhadeve karela pratimAarcananA varNananuM uddharaNa, devanI pAMca paryAptinAM 157-158 nAmo, sUryAbhadevane utpatti anaMtara thayela zubhabhAvanuM svarUpa, sUryAbhadevane tenA sAmAnika deve karela hitakArI, zreyakArI kRtyanuM nivedana. sUryAbhavimAnamAM rahela caityo, pratimAo tathA jinaasthi AdinuM svarUpa. sAmAnikadeve jaNAvela hitakArI Adi kRtyanA zravaNathI sUryAbhadevane thayela harSa, sUryAbhadevanuM upapAtasabhAmAMthI abhiSekasabhAmAM gamana ane abhiSekakriyAnuM varNana, sUryAbhadevanuM abhiSekasabhAmAMthI alaMkAra sabhAmAM gamana, sUryAbhadevanuM alaMkArasabhAmAMthI vyavasAyasabhAmAM gamana ane pustakanuM karela vAMcana, vizALa parivAra sAthe sUryAbhadevanuM jinaarcana mATe siddhAyatanasabhAmAM Agamana, sUryAbhadeve karela pratimAarcana Adi kRtyanuM varNana, pratimAarcananI kramika vidhinuM svarUpa, devanA caityavaMdananA viSayamAM be mato, sUryAbhadeve karela dvArazAkhA, pUtaLI AdinA arcananuM varNana. 12. | sUryAbhadevanI pratimAarcana Adi kriyAne devasthitirUpa sthApavAnI luMpAkana yukti. 158-159 parabhavahitArthitArUpe prAka-pazcAtuM ramyatAnA kathananuM uddharaNa, 161-172. pradezI rAjAnI prApha-pazcAtuM ramyatAnuM nirUpaNa. dharma pAmyA pachI pradeza rAjAmAM rahela vivekanuM svarUpa. 192-193 prApha-pazcAtuM ramaNIyatAnA pAThamAMnA "rimANamA' pAThane anuvAdaparaka 163-165 svIkArI dAnadharmavidhinI ucchedaka luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, parabhavahitArdhitArUpe prApha-pazcAt prayoganI siddhi. | jinapratimA ane bhAvajinanI vaMdanAmAM tulyaphaLaprAptinuM kathana, sUryAbhadevanA 197-169 sAmAnikadevanA vacanane asamyaka kahenAra luMpAkanI mAnyatAnuM nirAkaraNa, sAmAnikadevamAM bahudhA samyagdaSTipaNuM hovAthI utsutrabhASaNano abhAva, kartavya saMbaMdhI samyagdaSTinA praznanA uttaramAM paralokamAM hitakArI kRtyano upadeza, paccA zabdathI parabhava saMbaMdhI zreyograhaNanI ucitatAmAM yukti. 13. | sUryAbhadevanI vAvaDInI pUjA ane jinapratimAnI pUjAne samAna kahenAra 171-172 laMpAkanA upahAsanuM uddharaNa. sUryAbhadevanI vAvaDI AdinI pUjA ane pratimAnI pUjAmAM bhinnatA batAvanAra prathama bhedakanuM svarUpa, karmanA kSayopazamamAM kSetra AdinI hetutAnuM daSTAMta, 173-175 karmanA kSayopazamAdimAM dravya AdinI hetutAnuM uddharaNa. devamAM mukhya dharmavyavasAyanA abhAvanI sthApaka kuMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, 175-183 14. I 3
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA 26. bloka viSaya pAnA naM. devanI pratimAnI pUjAne kulasthitirUpa sthApavAnI luMpAkanI yukti, vyavasAyanA bhedanuM uddharaNa, cAritrImAM ja dhArmika vyavasAyanA saMbhavanI pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa, naigamanayaAzrita paribhASAvizeSathI vyavasAyanA traNa bhedanuM kathana, dezaviratinA sAmAyika adhyavasAyano tathA aviratasamyagdaSTinA samyakta adhyavasAyano dhArmika vyavasAyamAM aMtarbhAva karavAnI yukti, avirata samyagdaSTimAM samyakta adhyavasAyane dharma-adharmamAM aMtarbhAva karavAnI laMpAkanI yukti ane temAM AvatI Apatti, deve karela jinapUjAne dharmarUpa nahIM svIkAranAra luMpAkane deve karela jinavaMdanAdine paNa nahi svIkAravAnI Apatti, nayavizeSathI dharmavyavasAyanuM svarUpa, nizcayanayathI dharmavyavasAyanuM svarUpa, devanI jinaarcana Adine dharmarUpe sthApavAnI yukti, sAmAyika vyavasAyanA traNa bhedanA nAmanuM uddharaNa. 14. | sUryAbhadevanI vAvaDI AdinI pUjA ane pratimAnI pUjAmAM bhinnatA 183-187 batAvanAra dvitIya, tRtIya ane caturtha bhedakanuM svarUpa. 15. | sUryAbhadevanA bhavyatAdinuM nizcAyaka uddharaNa, samyagdaSTimAM paNa anaMta 190-191 | saMsAratAno saMbhava, "parItta saMsArika' zabdano vyutpatti siddha artha, pItta saMsArImAM paNa durlabhabodhitAno saMbhava, sulabhabodhimAM paNa virAdhanAno saMbhava, sUryAbhadevamAM ekAvatArIpaNuM. cha prakAranI kalpasthitinA nAmanuM uddharaNa. 192 sUryAbhadevanA pratimAarcanane devasthitirUpa svIkAravA chatAM dharmapaNAnI 192 siddhimAM yukti. jIvAbhigamanA "bahu" zabdathI mithyAdRSTine grahaNa karI pratimAarcanane 192-193 devasthitimAtra svIkAranI luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, jinaarcA Adi utsavane batAvanAra jIvAbhigama sUtranA pAThanA bahu' zabdaprayoganuM tAtparya, eka vimAnamAM saMkhyAta-asaMkhyAta samyagdaSTi devano saMbhava. bahu devo dvArA jinapratimApUjana Adine jaNAvanAra Agamika uddharaNa, 193-194 parva divasomAM ane kalyANakomAM devo dvArA karAtA aDhAI mahotsavanuM varNana, aMjanaparvata upara rahela cAra naMdApuSkariNInAM nAmo. jIvAbhigamanA pAThamAM rahela "caitya' zabdathI jinapratimA grahaNanA ja | ' 194 saMbhavanI yukti. mithyASTine pratimApUjananI saMbhAvanAne kAraNe sUryAbhadevanA pratimApUjanathI | 15-198 * 1 /4
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA bloka viSaya pAnA na. 15. | 202. pratimAnI pUjyatAnA asvIkAranI luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, mithyASTimAM samyagu dharmabuddhithI pratimApUjanano abhAva, lokottara mithyAtvanuM svarUpa, cakravartImAM AlokanI AzaMsAthI dharmakaraNano saMbhava, samyagdaSTi devomAM AlokanI AzaMsAthI dharmakaraNanA abhAvanI yukti. vimAnanA adhipatirUpe mithyASTinI utpatti svIkArI pratimApUjanane 198-199 devasthitirUpa sthApavAnI luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, vimAnanA adhipatirUpe samyagdaSTinA ja utpAdano saMbhava, asaMkhyAta sUrya-candranA svAmImAM samyaktano svIkAra. potAnA nAmanA vimAnamAM sAmAnika devanA utpAda dvArA vimAnAdhipaNuM 200-201 sthApI saMgamanA daSTAMtathI sAmAnika devomAM mithyAtva siddha karI, pratimApUjAne devasthitirUpe siddha karanAra lupAkanI yuktinuM nirAkaraNa, sAmAnika devono potAnA nAmanA vimAnamAM utpAta darzAvanAra uddharaNa, sAmAnika devomAM vimAnAdhipaNAnA abhAvanI yukti. agramahiSIonA potAnA nAmanA vimAnanA kathananuM uddharaNa, kAlIdevInA parivAra AdinuM varNana, sUrya, candra, saudharmendra, IzAnendranI paTTarANInA parivAra AdinuM varNana. agramahiSIonA pRtha vimAnanA asvIkAranI yukti, aparigRhItA devIonA | 202-204 pRthagu vimAnanA kathananuM uddharaNa, aparigRhItA devIonA vimAnanI saMkhyA, agramahiSIonAM pRthagu vimAna svIkAravAmAM AvatI Apatti, IndrANIo upara IndranuM Adhipatya, aparigRhItA devI para Adhipatyano abhAva, IndronuM vimAno upara Adhipatya, Adhipatya vimAnavAsI deva-devI para Adhipatyano abhAva, uddharaNa sahita zatakatu IndraviSayaka varNana. sAmAnikadevamAM svataMtra vimAnanA abhAvanI sthApaka yukti, IndranA parivAranI | | 204-208 IndranA vimAnamAM ja utpatti, sAmAnika devonA potapotAnA nAmanA vimAnanA kathananuM tAtparya, sAmAnika devanA pRthagU vimAnanI kalpanAnI ajJAnamUlatAmAM yukti, sahasAra Adi devalokanA vimAnanI tathA sAmAnika devonI saMkhyA uddharaNapUrvaka. sAmAnika devarUpe rahelA saMgamanA vimAnanA nAmanuM uddharaNa, IndranA zrApane 208-210 pAmelA saMgamanuM meruparvata upara Agamana, sAmAnikadevarUpe mithyASTinI utpattino saMbhava, deva tarIke utpanna thatA mithyASTinuM viziSTa svarUpa,
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 anukramaNikA pAnA naM. bloka viSaya 15, mithyAdRSTi devomAM dharmavyavasAyano abhAva uddharaNapUrvaka, zAstranA dareka sUtronA padArtha AdinA kramathI vyAkhyAnanI vidhi uddharaNapUrvaka, sUtranI vyAkhyA karavAnuM svarUpa, kAlika anuyoganI racanAnuM prayojana. | vimAnAdhipatiomAM paNa mithyASTitvanI sthApaka luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, 211-217 mati, zrutajJAnIthI vilaMgajJAnInI adhikatAnuM pramANa, dravyasamyakta ane bhAvasamyaktanuM lakSaNa uddharaNapUrvaka, apunabaMdhakane kevala dravyasamyaktanuM spaSTIkaraNa, agItArthane pramatta guNasthAnakamAM paNa dravyasamyaktanuM uddharaNa, dravyasamyaktanuM svarUpa. nisargaruci Adi samyaktanA bhedone bhAvasabhyatvamAM aMtarbhAva karavAnI 217-219 vyavahAranayanI yuktinuM nirAkaraNa, nisargaruci Adi dasa bhedono dravyasamyaktamAM samAveza, bhAvasabhyattvanuM svarUpa, apramattasaMyatane ja bhAvasamyaktanI prApti, dravyasamyaktanA daza bhedonuM uddharaNa, rAgAdi rahita upayogane ja bhAvasabhyattvarUpa svIkAravAmAM yukti. graMthigata jIvane apradhAnadravyaAjJA ane apunabaMdhaka jIvane pradhAnadravyaAjJA | 218-222 uddharaNapUrvaka, jyotiSka vimAnAdhipatiomAM dravyasamyakta ane apunabaMdhaka avasthA, IndramAM paNa mithyAtvanI prApti ane virbhAgajJAnano saMbhava.. cAritrAcAranI samAna kriyAmAM paNa AkarSathI mithyAtvanI prApti, darzanAcAra pALatA apunabaMdhaka ane samyagdaSTimAM rucinA sAmyapaNAmAM paNa kevalIgamya bhAvabhedano svIkAra. vimAnAdhipatimAM mithyAtva siddha thatAM teonI pUjAne devasthitirUpa svIkAranAra | 222-223 laMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, traNa prakAranI pUjAnuM svarUpa, traNa prakAranA avaMcakayogathI kramika traNa prakAranI pUjAnI prApti, aviratasamyagdaSTine yogAvaMcaka yoga, uttaraguNadhArI zrAvakane kriyAvaMcaka yoga ane parama zrAvakane phalAvaMcaka yoga, samatabhadrA Adi traNa pUjAnA hetu tathA svAmInuM uddharaNa. caityavaMdana Adi kriyAnA adhikArInuM svarUpa, apunabaMdhaka tathA yogabIjavALAmAM | 224-229 caityavaMdanAnI adhikAritA, jinaarcananuM svarUpa, bIjAdhAna vagaranAne ane bIjAdhAnavALAne jinapUjAthI thatAM phaLanuM uddharaNa. vidhivat jinapUjA Adi karanAra devomAM dravyasamyaktano svIkAra tathA 229-227 AkarSamAM virbhAgajJAnano svIkAra. jyotiSa vimAnanA svAmIomAM utpAtakAla nizcayasamyakta svIkAranAra 228-233
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 pAnA naM. 237-238 278-242 242-244 anukramaNikA loka viSaya | pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa, nizcayanayathI samyaktanuM lakSaNa uddharaNapUrvaka, nizcayanayanuM samyakta, bhAvasamyakta ane dravyasamyaktanA paraspara bhedanuM spaSTIkaraNa. 16. | samyagdaSTi devanuM svarUpa, laMpAka dvArA karAyela devanI AzAtanAnuM svarUpa, paryAyokti alaMkAranA lakSaNanuM uddharaNa, pratimAzatakanA 13mA zlokamAM kahela alaMkAranuM svarUpa. durlabhabodhitAnA kAraNarUpa pAMca sthAnonAM nAmo, samyagdaSTi devonA avarNavAdamAM durlabhabodhitAnA kathananuM uddharaNa, arihaMtanA avarNavAdanuM svarUpa, arihaMtanI avidyamAnatAnI tathA samavasaraNa AdinA bhogarUpa doSo arihaMtamAM mAnanAranI zaMkAnuM nirAkaraNa, dharmanA avarNavAdanuM svarUpa, prAkRta bhASAmAM zAstra racavAnuM prayojana, dAnadharma karatAM cAritradharmanI zreyorUpatA, AcArya, upAdhyAya, caturvarNasaMgha tathA devanA avarNavAdanuM svarUpa tathA te te avarNavAdane miththArUpe sthApaka yukti. mahAjananetRtva hovAthI devonA avarNavAdano niSedha kahenAra pAmaranA vacananI ayuktatAmAM yukti, durlabhabodhitAnA kAraNarUpa devanA avarNavAdanuM svarUpa. durlabhabodhitAnAM kAraNa batADanAra utsatranA pratipakSarUpa sUtranuM uddharaNa, sulabhabodhitAnAM kAraNo, arihaMta, arihaMtaprarUpita dharma, AcArya, caturvarNa saMgha ane devonA varNavAdanuM svarUpa. devonA varNavAdanA kathanane prAbhavIya tapa-saMyamaviSayaka svIkAranAra pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa. ' TevAda' e kathananI ayuktatAmAM yukti. samyagdaSTi devonA darzanAcAranuM svarUpa. samyagdaSTi IndranA guNonA svarUpanuM saTIka uddharaNa, saMyatane grahaNa karavA yogya pAMca avagrahanAM nAmo, zakrendranI bhASAnuM svarUpa, devendra, rAjA, gRhapati, sAgArika ane sAdharmikanA avagrahanuM svarUpa, saMyatane mATe sAdharmikanA avagrahaviSayaka maryAdA, "sUkSmakAya' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, "mosaU' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, sanaskumAra IndranI guNasaMpattinuM varNana, sanaskumAra IndranuM ekAvatArIpaNuM, mokSasukhanuM svarUpa. nizisvApa samAna samyagdaSTi devanA bhavamAM dharmapaNAnuM svarUpa. 244-245 245-247 247-249 17. | 250-251 251-259 25-257
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zloka 18. viSaya 20. devonA pratimAarcanamAM adharmatva ane vaMdana AdimAM dharmatvanI sthApaka luMpAkanI yukti, sUryAbhadeve nRtyaka2Na mATe karela pratijJAnA svarUpanuM uddharaNa, devonA pratimAarcanamAM adharmatvanI sthApaka luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, 'niSiddham anumatam' kathananI sthApaka yukti. 19. sUryAbhadevanI nRtyakaraNarUpa bhaktinuM svarUpa, tulya Aya-vyayanA prasaMgamAM guru dvArA maunathI saMmatimAM yukti, zakyaparihAramAM vyavahAranayanuM AlaMbana ane azakya parihAramAM nizcayanayanuM AlaMbana, tIrthaMkaranI vaMdana AdimAM sAkSAt saMmati ane nRtyaka2Na AdimAM mauna dvArA saMmatimAM saMpradAyanI niyAmakatA bhagavAnanI vANInA atizayane kAraNe bhagavAnanA maunathI paNa zrotAne ucita bodhanI prApti, pratimAarcana Adi kRtyamAM bhagavAnanI mauna dvArA saMmatinuM kAraNa, apunarbaMdhaka Adi bhUmikA anusAra apramAdasAra bhagavAnano upadeza, bhagavAnanA eka ja upadezathI yogyatAne anurUpa jIvonI bhinna bhinna pariNati, bhagavAnanA upadezanA svarUpanuM uddharaNa. nRtyakaraNa Adi paryupasanAmAM paNa 'porALameya' e prakAranA bhagavAnanA pratyuttaranA svIkAranI yukti. sUryAbhadeva dvArA bhagavAnane svanAmagotranA zrAvaNanI vidhinuM svarUpa, svataMtravidhinuM svarUpa, sAdhanavidhinuM svarUpa. pravRttayogI ane IcchAyogInA praznamAM bhagavAnanI bhASAnuM svarUpa. bhagavAnanA bhinnabhinna vacanaprayogathI ke maunathI vicArakanI samyak pravRttimAM yukti, vinIta ane abhijJa puruSane AzrayIne bhagavAnanA maunanuM tAtparya. sUryAbhadeva dvArA pAriNAmikI buddhithI bhagavAnanA maunanA tAtparyanA avabodhanuM udgha2Na saTIka, vaMdana ane namaskArano bheda. 21. |sAdhune dAna Adi viSayaka maunanA prayojananuM uddharaNa, AzAnirapekSa dAnanI prazaMsA ane niSedhanuM phaLa, nRtyakaraNathI sUryAbhadevamAM ja Aya-vyaya saMgata karI niSedha artha svIkAranAra luMpAkanA vacananI ayuktatAmAM yukti. asamartha dvArA doSavALAmAM niSedhanI apravRttinI ucitatA saTIka uddharaNapUrvaka, azuddha-AhAra-dAnanA viSayamAM sAdhune mauna ane niSedhanuM sthAna, asamarthavAdI vaDe ekAMta duSTavAdanA aniSedhamAM paNa vacanaguptinI anukramaNikA pAnA naM. 258-201 2762-265 277-268 268-200 270-272 273 274 274-275 276-279 279-285
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 anukramaNikA lopha viSaya pAnA naM. N apratirodhatAnuM saTIka uddharaNa. aprajJApanayanI doSavALI pravRttimAM niSedhanI apravRttinI ucitatAmAM yukti, 285-287 jamAlinA vihAraviSayaka praznamAM bhagavAnanA maunadhAraNanuM kAraNa, prajJApanIya ane vinIta ziSyane anucita pravRttino niSedha, nizcayanayathI satya-asatyanuM svarUpa, avinIta pAse karela satyavacananA prayoganI phaLathI asatyarUpatAnuM uddharaNa, prajJANanA praznamAM mauna dvArA anumatinI prApti. bhaktinA niSedhamAM 've tu rAnam prAMnti' e gAthAnA dRSTAMtanI ayuktatAmAM 287-291 yukti, je tu tAnam prazaMkti' e sUtranI apuSTAlaMbanaviSayarUpatA, apavAdika dAnanAM dRSTAMta, apavAdathI sAdhuonI paNa anukaMpAdAnamAM pravRtti, saMyatane dAnaviSayaka utsarga-apavAdanuM svarUpa, apavAdika dAnanuM phaLa, apavAdika dAnathI thatA guNanuM svarUpa uddharaNapUrvaka, sAdhune utsargathI anukaMpAdAnanA niSedhanuM uddharaNa saTIka, apavAdika anukaMpAdAnathI sAdhune prApta thatuM phaLa uddharaNapUrvaka, ucita pravRttinuM kAraNa. hAribhadrIya dAnASTaka, kalpa' zabdanA paryAyavAcI nAmo uddharaNapUrvaka, dharmanA 291-295 aMgarUpe anukaMpAdAnanA svIkAranuM uddharaNa saTIka, yatinA anukaMpAdAnamAM rahelA dhagatvanA svarUpanuM uddharaNa saTIka, avasthAbhedathI kArya-akAryanA parivartananuM Itara uddharaNa, apavAdika anukaMpAdAnathI munine thatA lAbhonuM uddharaNa, adhikaraNa' zabdano vyutpatti artha, " tu rAnam prazaMsani' sUtranI avyavasthAbheda viSayatAdarzaka uddharaNa saTIka, A. haribhadrasUrimAM zAstranirapekSa upadezadAnano niSedha uddharaNapUrvaka, A. haribhadrasUrimAM saMvignapANikatA; tIrthakaranA sAMvatsarika dAnanuM uddharaNa saTIka. 'tu tAna prazaMsanti sUtranA baLathI dravyastavano niSedha karanAra ane sUtramAtrane | 295-301 pramANa karanAra luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, AdhAkarmikadAnano niSedha ane bIjAdhAnanA kAraNabhUta prAsukadAnanI vidhi, syAdvAdathI vastunA sthApanamAM samartha upadezaka dvArA anucita pravRttinA niSedhanA ja kartavyanI yuktio, saMyamIne AdhAkarmikanA sevanamAM syAdvAda sthApana karavA samartha upadezaka vaDe anucita pravRttinA niSedhakaraNamAM bhASAsamitinuM pAlana. 22. jinabhavanakaraNamAM bhagavAnanI maunathI prApta anumatinuM uddharaNa. 301-302 aniSiddhanI anumatinA kathananuM uddharaNa 302 23. siyatanI dravyastavanI anumatinuM svarUpa 303-304
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 anukramaNikA pAnA naM. bloka viSaya 23. vaitAni no vyutpattisiddha artha, kAyotsarga, vaMdana, pUjana ane satkAra 304-305 zabdano vizeSa artha. chajIvakAyanA saMyamavALA sAdhune pUjA-satkAranI anucitatAnI ane zrAvakane 305-306 kAyotsarga dvArA prArthanAnI nirarthakatAnI zaMkAnuM samAdhAna, sAdhunuM dravyastavanuM karAvaNa ane anumatinuM svarUpa, saMyata dvArA upadezadAnathI dravyastavanA karAvaNanuM uddharaNa, sAdhunuM dravyastavanI anumatinuM uddharaNa, zrAvakane pUjA-satkAranimittaka kAyotsarganuM prayojana. sanmAna' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, kAyotsarga dvArA vaMdana-satkAra 308 AdikaraNanuM phaLa, bodhilAbhano artha, bodhilAbhanuM phaLa, "nirupasarga' zabdano saMdarbhathI vizeSa artha. zraddhA-medhA AdithI karela kAyotsarganI saphaLatA, zraddhA, medhA, dhRti, dhAraNA, 308-311 anuprekSA zabdonA saMdarbhathI vizeSa artha. sAdhune dravyastavanI anumodanAnuM prayojana yuktipUrvaka. 311-312 pratimAzataka zloka-24nI gAthAmAM rahela alaMkAranuM svarUpa. 313-315 sAdhune dravyastavanI anumodanAmAM hiMsAnI anumodanAnA abhAvanuM daSTAMta 315-317 dvArA bhAvana, sarAgasaMyamanI anumodanAmAM rAgAMzanA anumodanano abhAva. dravyastavamAM ane vihAra AdimAM hiMsAnA abhAvanI sthApaka yukti. 317-319 vyavahAranayathI ane nizcayanayathI baMdha-mokSanAM kAraNo, pramAdayogathI 319-320 prANavyaparopaNarUpa hiMsAnA lakSaNane svIkAravAnuM vyavahAranuM prayojana. dravyastavanI sAdhune anupadezyatA svIkAranAra luMpAkane zrAvakanA sarvadharmanI 321-323 anupadezyatA svIkAravAnI Apatti, sAdhune sarvaviratimAtranI ja upadezyatA svIkAranAranI mAnyatAnuM nirAkaraNa. zrAvakane bhikSAvRttino niSedha, aMbAparivrAjakanI bhikSApravRttinI 324-328 anucitatAnA abhAvamAM yukti, zrAvakAcAranI jema dravyastavanI anupadezyatAnA abhAvanI yukti, dravyastava-bhAvastava tathA yatidharmazrAvakadharmanA upadezakramanI vidhi. sUtrakramathI ja upadezavidhinI ucitatA, avyutpannane sarvaviratinA upadeza pahelAM | 328-330 dezaviratinA upadezamAM doSaprAptinuM kAraNa, samyagdaSTi pratye yathAyogya upadezamAM doSano abhAva. 25.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 anukramaNikA glora viSaya pAnA naM. 27. 25. vinokti alaMkAranuM daSTAMta. 330-331 || zrAvakane jinapUjAmAM kartavya adhyavasAya, jinapUjAnuM phaLa, bhAvadayAnA sthaya mATe 332-334 ja zrAvakane sAdhu dvArA dravyastavano upadeza, "anAyatana' zabdano pAribhASika artha, susaMyatanuM svarUpa, dravyastavanA upadezamAM ane dravyastavanA phalanI icchAmAM sAdhune hiMsA doSanI anumatinI aprApti, hiMsAnA AyatanamAM rahenArane saMvAsAnumati doSanI prApti, jinAlayane anAyatana kahenAra laMpAkane Apatti, kramaviruddha upadeza ApanArane dravyastavanA upadezadAnathI aniSedhAnumatinI prApti, susaMyatane dravyastavanA zlAghananI niravaghatAmAM yukti. sAdhune dravyastavanuM anumodyatva svIkAre chate dravyastavanI kartavyatAnI lupAke 336-340 Apela prasaMgaApAdAnarUpa doSanuM nirAkaraNa, sAdhune dravyastavanI ananumoghatA sthApaka luMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, sahacAramAtrathI anumAnakaraNanI anucitatAmAM yukti, anumodyatva ane kartavya vacce niyata sAhacarya dvArA vyAptinA saMbhavanI laMpAkanI yuktinuM nirAkaraNa, sAdhunA kartavya ane anumodyatva vacceno bheda. acalakone eka celaka Adi AcAranI anumoghatAmAM paNa kartavyatAnA 342-343 abhAvanuM uddharaNa. dravyastavanI anumodanAmAM bhAva stavanI avyavadhAnathI kAraNatA ane 343-344 dravyastavanI vyavadhAnathI kAraNatA. sAdhune dravyAgnikArikAnA niSedhapUrvaka bhAvAgnikArikAnI vidhinA saTIka 345-346 uddharaNo, bhAvAgnikArikAnuM svarUpa. dIkSitane bhAvAgnikArikAnI ja kartavyatAmAM paramatanA kathanathI puSTi. 346 paramata pUjA dravyAgnikArikA, tapa ane jJAna-dhyAnanA phaLonuM svarUpa. 347 saMyatane dravyapUjA tathA dravyAgnikArikAnI akartavyatA ane tapa-dhyAnanI 347-348 kartavyatAmAM yukti. sAdhune dravyAgnikArikAnI akartavyatAnuM daSTAMta dvArA bhAvana. 348 pUjAthI rAjyAdinI prApti hovAne kAraNe gRhasthane paNa dravyapUjAnI akartavyatA | 348-349 sthApanAra pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa, zrAvakanI mokSa mATe ja pUjA AdimAM pravRtti, pUjAnuM mukhya ane AnuSaMgika phaLa, dAna dvArA rAjyAdithI arjita pApanI zuddhino asaMbhava, sAdhu ane zrAvakanA anuSThAnamAM vartatI mokSasAdhakatAno bheda. 28.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 anukramaNikA pAnA naM. bloka viSaya 28, 349-350 350-351 dIkSitane paNa saMpadAne mATe dravyAgnikArikAnI ucitatAnI zaMkAnuM nirAkaraNa, mokSamArganA sevananuM phaLa. anya darzanamAM paNa sAdhune dravyAgnikArikAnA niSedhanuM kathana, ISTApUrtanuM svarUpa, sakAma nirjarA ane akAma nirjarAno saMdarbhathI vizeSa artha, IcchApUrtimAM sarvasva mAnanArAone aniSTaprAptinuM Itara uddharaNa. 29. dravyapUjAnuM svarUpa, saMsArasAgarane taravA mATe, sakaMTaka kASTha samAna dravyastava. 353-355
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | maMgalAcaraNa OM hrIM zrI arhaM namaH / zrIzaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / aiM namaH / / mahAmahopAdhyAya zrIyazovijayavAcakanirmitasvopajJavRttiyuta 'pratimAzataka' -: TIkAkAranuM maMgalAcaraNAdi : aindra zreNipraNatazrIvIravaco'nusAriyuktibhRtaH / pratimAzatakagranthaH prathayatu puNyAni bhAvikAnAm / / 1 / / pUrvaM nyAyavizAradatvabirudaM kAzyAM pradattaM budhaiH, nyAyAcAryapadaM tataH kRtazatagranthasya yasyArpitam / ziSyaprArthanayA nayAdivijayaprAjJottamAnAM zizuH, so'yaM granthamimaM 'yazovijaya' ityAkhyAbhRdAkhyAtavAn / / 2 / / asya pratimAviSayAzaGkApaGkApahAranipuNasya / saMvignasamudAyasya prArthanayA tanyate vRttiH // 3 // vyAkhyAne'smin girAM devi ! vighnavRndamapAkuru / vyAkhyeyamaGgalaireva maGgalAnyatra jAgrati / / 4 / 1 zlokArtha : IndronI zreNithI namAyelA evA zrI vIrabhagavAnanA vacanane anusaranArI yuktiothI bharAyelo evo pratimAzataka nAmano graMtha bhAvikonA puNyano vistAra karo. / / 1 / /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | maMgalAcaraNa vizeSArtha bhagavAnanA vacanothI jemanuM citta bhAvita che te jIvo bhAvika che, ane teone bhagavAnanI pratimAnuM mahattva avazya hoya che; paraMtu A pratimAzataka graMtha bhagavAnanA vacanane anusaranArI yuktiothI bharapUra hovAne kAraNe, jyAre A graMthane bhAvika jIvo samaje che tyAre A graMthanA baLathI teonI buddhimAM pratimAnuM atyaMta mahattva pragaTe che, tethI te pratimAnA kAraNe baMdhAtuM puNya atyaMta vRddhimatuM thAya che. tethI graMthakAra icchA kare che ke prastuta graMtha bhavya jIvonA puNyabaMdhanA vistAranuM kAraNa bano. AvA zlokArdha : pUrvamAM nyAyavizAradapaNAnuM biruda kAzImAM badho vaDe apAyuM ane tyAra pachI karyA che so graMtho jemaNe evA temane 'vAyAcArya' nuM biruda apAyuM, te A "yazovijaya' e pramANe nAmane dhAraNa karanAra ane nayAdivijaya vibudhanA zizu-ziSya, ziSyonI prArthanAthI A graMthane kahenArA thayA. III vizeSArtha : ahIM TIkAkAra ane graMthakAra eka ja che. Ama chatAM, TIkAkAra kahe che ke "te A yazovijaya nAmane dhAraNa karanAra graMthane kahenArA thayA. tethI TIkAkAra ane graMthakAra eka hovA chatAM, TIkAkRta paryAya ane graMthakRta paryAyathI potAno bheda karIne, graMthakAra tarIke teo e pramANe kahe che. ahIM upAdhyAyajI mahArAje, pote nyAyavizArada birudane pAmyA che ke nyAyAcArya pada prApta karyuM che, te lokonI AgaLa potAnA mahimAnA pradarzanArthe nathI kahyuM, paraMtu graMtha bhaNanArane A graMtha samartha vyaktikRta che tevI buddhi thAya, jethI A graMtha vizeSa Adeya bane te AzayathI, badho vaDe paNa pote nyAyanA viSayamAM nipuNa che e rIte mAnya che, e pramANe vastusthiti batAvela che. ane prastuta graMtha ziSyanI prArthanA vaDe karAyela che, tethI e prApta thAya ke, pratimAnA viSayamAM koika ziSyane tIvra jijJAsA utpanna thayelI hovI joIe, ane tenA saMtoSa arthe graMthakArane graMtharacanA karavI Avazyaka jaNAI che. zA zlokArtha :A pratimA aMgenI AzaMkArUpI je kAdava, tenA apahAramAM dUra karavAmAM, nipuNa evA AnI=prastuta pratimAzataka graMthanI, vRtti, saMvijha-samudAyanI prArthanAnA kAraNe vistAra karAya che. III vizeSArtha : graMthakAre ziSyanI prArthanAthI mULagraMthanI racanA karI, tyAra pachI saMvijJanA samudAye tenA para TIkA racavA mATe prArthanA karI, temanI prArthanAthI graMthakAra vRttine kare che. laI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | maMgalAcaraNa zloka : 1 zlokArtha : - he sarasvatI devI ! A vyAkhyAnamAM=pratimAzataka graMthanI vRttinA vyAkhyAnamAM (AvatA) vighnanA samudAyane tuM dUra kara ! ahIMyAM=A TIkAmAM, vyAkhyeya(=jinapratimA) saMbaMdhI maMgalothI jamaMgalo jAgRta che arthAt A TIkArUpa vyAkhyAnanuM maMgala paNa thai jAya che. II4|| che vizeSArtha H 3 zloka-4nA pUrvArdhvathI graMthanI racanA karavAmAM je vighnasamudAya Ave tene dUra karavA mATe vANInI devI sarasvatIne prArthanA karI che. tenAthI e prApta thAya che ke, graMtha racavAmAM koi bAhya vighna ke aMtaraMga tathAvidha kSayopazamanI skhalanA vagere prApta thAya to graMthanuM vyAkhyAna samyag thai zake nahi; tethI sarasvatI devI te vighnone dUra kare ke jethI TIkAnuM samyag nirmANa thaI zake, tevI AkAMkSA graMthakAra kare che. ane prastuta graMthamAM devInI pAse prArthanA karI, paraMtu vighnanAza mATe maMgala na karyuM. tethI zloka-4nA uttarArdhvathI kahe che ke, jinapratimA vyAkhyeya che ane te maMgalarUpa che ane mAnArthe tene bahuvacanamAM grahaNa karela che. tenA maMgala vaDe karIne ja ahIMyAM=A graMthamAM, maMgalo jAgRta che, tethI anya maMgala batAvela nathI. II4 // avataraNikA : tatreha pratimAviSayA''zaGkAnirAkaraNasya cikIrSitatvAt pratimAstutirUpamiSTabIjapraNidhAna purassaramAdyapadyamAha avataraNikArya : taMtra pada prastAva arthaka che. hra=ahIMyAM=A 'pratimAzataka' nAmanA graMthamAM, pratimAnA viSayamAM AzaMkAnuM nirAkaraNa cikIrSita hovAthI=AzaMkAnuM nirAkaraNa karavAnI icchA hovAthI, iSTabIjanA praNidhAnapUrvaka pratimAnI stutirUpa Adya paghane=Adya zlokane, kahe che vizeSArtha : - - pratimAnA viSayamAM koIne AzaMkA che ke pratimA pUjanIya che ke nahi ? tenuM nirAkaraNa karavAnuM A graMthamAM icchAyela che, tethI pratimA pUjya che ema sthApana karavuM che. tethI ja pratimAnI stutirUpa Adya paghane kahe che. ane graMthakArazrI upAdhyAya yazovijayajI mahArAjAe sarasvatInI upAsanA karela che, ane maiM kAra e tenuM bIja che. tethI te bIjanA praNidhAnapUrvaka zrutanI racanA karela che, ane tethI ja 'pendra' zabdathI zlokano prAraMbha kare che.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 1 bloka : aindrazreNinatA pratApabhavanaM bhavyAGginetrAmRtam / siddhAntopaniSadvicAracaturaiH prItyA pramANIkRtA / mUrtiH sphurtimatI sadA vijayate jainezvarI visphuran - mohonmAdadhanapramAdamadirAmattairanAlokitA / / 1 / / zlokArca - indronI zreNithInamAyelI, pratApanA bhavanarUpa, bhavya evA prANIonAM netro mATe amRtarUpa, siddhAMtanA upaniSadgA=rahasyanA, vicAramAM catura evA puruSo vaDe prItithI pramANabhUta karAyelI, phUrtivALI, vividha prakAranA phuratA mohanA unmAda ane ghana pramAdarUpa madirAthI mata loko vaDe anAloti=nahi jovAyelI, jenezvarI mUrti sadA vijaya pAme che. III TIkA - jainezvarI mUrtiH sadA vijayate ityanvayaH / jinezvarANAmiyaM jainezvarI, mUrtiH pratimA, sadA=vyaktyA pravAhatazca nirantaram, vijayate sarvotkarSeNa vartate, atra jayaterartha utkarSaH "parAbhave tathotkarSe jayatyante tvakarmakaH" ityAkhyAtacandrikAvacanAt / sarvAdhikatvaM verupasargasyeti bodhyam / TIkArya : nainezvarI..... voTyam | jainezvarI mUrti sadA vijaya pAme che, e pramANe avaya che. jinezvaranI A jetezvarI, mUrti=pratimA, vyaktithI ane pravAhathI sadA=niraMtara, vijaya pAme che=sarvotkarSathI varte che. ahIMyAM nathatino artha utkarSa che. kema ke "parAbhava tathA utkarSa arthamAM "nayati che, vaLI aMtamAMs parAbhava ane utkarSarUpa artha batAvyo temAM je aMte utkarSa zabda che temAM ni dhAtu akarmaka che. e pramANe AkhyAta caMdrikAnuM vacana che. sarvathI adhikapaNuM vi' upasargano artha che, e pramANe jANavuM. vizeSArtha : vinayamAM 'vi e upasarga che ane teno artha sarvathI adhikapaNuM che, ane "tti'no artha 'utkarSa che. tethI vina" no artha 'sarvotkarSathI varte che evo thAya che, ane teno anvaya 'pratimA' thAya che. tethI pratimA sadA vyaktithI ane pravAhathI sarvotkarSarUpe varte che e artha thAya che. vaLI te pratimA sadA vyaktirUpe ane pravAhathI sarvotkarSathI varte che ema kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, zAzvata pratimAo vyaktirUpe sadA hoya che ane azAzvata pratimAo vyaktirUpe sadA nahi hovA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzatas/CTS:1 chatAM pravAhathI sadA hoya che. ane "sarvotkarSathI varte che teno bhAva e che ke, sarva vicArakone saMmata che. tethI sarva vidvAnone saMmatirUpa ja sarvotkarSathI pratimA varte che. TIkA: mUrtiH kIdRzI ? aindrazreNinatA-indrANAmiyam aindrI sA cAsau zreNizceti karmadhArayaH tayA natA=namikarmIkRtA / etena etadapalApakAriNAm aindraH zApo dhruva iti vyajyate / punaH kIdRzI ? pratApabhavanam-pratApasya kozadaNDajasya tejaso, bhavanaM gRham, uktatejaH sthApyagataM sthApanAyAmupacarya vyAkhyeyam / tena etadapalApakAriNo bhagavatpratApadahanenaivopahatA bhaviSyantIti vyajyate / punaH kIdRzI ? bhavyAGginetrAmRtam-bhavyAGginAM=AsannasiddhikaprANinAm, netrayoH= nayanayoH, amRtaM pIyUSam, sakalanetrarogApanayanAt paramAnandajananAcca / etena etadarzanAdyeSAM nayanayo nandaste'bhavyA dUrabhavyA vetyabhivyajyate / punaH kIdRzI ? pramANIkRtA-pramANatvenAbhyupagatA / kaiH ? siddhAntopaniSadvicAracaturaiH-siddhAntAnAm upaniSad rahasyaM tadvicAre ye caturAstaiH, kayA ? prItyA svarasena, na tu balAbhiyogAdinA / etena siddhAntapratimAprAmANyAbhyupagamayornAntarIyakatvAt svarasataH pratimAprAmANyAbhyupagantA eva ziSTo nAnyaH ityAveditaM bhavati / tadanabhyupagantA ca siddhAntAnabhijJa iti / punaH kIdRzI ? sphUrtimatI-sphUrtiH pratikSaNapravardhamAnakAnti:, sanihitaprAtihAryatvaM vA, tadvatI, etena tadArAdhakAnAmeva buddhisphUrtirbhavati nAnyasyeti sUcyate / punaH kIdRzI ? anAlokitAsAdaramavIkSitetyarthaH / anAlokitapadasya sAdaramanAlokitatve'rthAntarasaGkrAmitavAcyatvAd anyathA cakSuSmataH pura:sthitavastuno'nAlokitatvAnupapatteH / kaiH ? visphuranmohonmAdaghanapramAdamadirAmattaiH / visphuran vividhaM pariNaman, yo mohonmAdo ghanapramAdazca tAveva ye madire tAbhyAM ye mattAstaiH / na ca pramAdasya mohenaiva gatArthatvAd Adhikyam, anAbhogamatibhraMzAdirUpasya tasya grahaNAt / TImArtha : ____ mUrtiH kIdRzI ? bhUta pIche ? (1) aindrazreNinatA-5-dronI thI mAyelI cha. aindrazreNinatA zabdano samAsa kholIne batAve che - IMdronI A te enTrI, te aiI, evI A zreNi te ezreNi, e pramANe karmadhAraya samAsa che. tenA vaDe=endrazreNi vaDe, tamAyelI mUrti che.) A vizeSaNathI mUrtino apalApa karanArAone Ino zApa nakkI che e vyakta thAya chepratimAno apalApa karanArAo nakkI IzvanA kopanuM bhAjata thAya che, e vAta batAve che - punaH kIdRzI ? (2) pratApabhavanam .....bhaviSyantIti vyajyate | 4jI bhUti pIche ? (ad (r) -) pratApa -pratApajoza mane 3thI / ye dj, HARY& cha. sthApyAta Gst
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 1 tejano=bhagavAnamAM rahela pratApano, sthApanAmAM upacAra karIne A vyAkhyAna karavuM. A vizeSaNathI mUrtino apalApa karanArAo bhagavAnanA pratAparUpI agni vaDe karIne upahata thaze= haNAze=nAza pAmaze, e vyakta thAya che. 6 vizeSArtha : jema rAjAno pratApa koza ane daMDathI pedA thayelA tejasvarUpa che, AthI ja je rAjAno koza bharapUra hoya ane nAnI paNa bhUlanI AkarI sajA je rAjAnA rAjyamAM thatI hoya, te rAjAno pratApa ghaNo hoya che. tethI ja tevA rAjAnI AjJAnuM ullaMghana koI karatuM nathI. tema bhagavAnano guNasaMpattirUpa koza bharapUra che ane bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana karanArane sakhta sajA maLe che, tethI bhagavAna pratApanA bhavanarUpa che. ane tethI sthApya evA bhagavAnano je pratApa che, teno sthApanAmAM upacAra karIne mUrtine pratApanuM ghara kahela che. tethI jeo mUrtino apalApa karanArA che, teo bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana karanArA hovAthI bhagavAnanA pratAparUpI agni vaDe upahata thAya che=bhagavAnanI AjJAnA ullaMghanane kA2Ne saMsAramAM mahAna anarthone prApta kare che, e artha 'pratApamavanam' vizeSaNathI batAvela che. TIkArya : punaH jhIvRzI ? (3) mAneitrAmRtam.....paramAnandranananA-- | vaLI jinezvaranI pratimA kevI che ? (to kahe che -) bhavyajIvonA=Asannasiddhika jIvonA, netranuM=nayananuM, amRta=pIyUSa che. kema ke sakala netrarogonuM apanayana=dUra, karanAra che=AtmAnA vItarAgabhAvane jovAne anukULa samyagdarzanarUpa aMtaraMga netra che, tenA sakala rogone dUra karanAra jinapratimA che. (tethI ja bhavyajIvone vItarAgatAno samyag sUkSma bodha bhagavadbhUrtinA avalaMbanathI thAya che.) vaLI te pratimA bhavyajIvone netranuM amRta kema che ? te batAvatAM bIjo hetu kahe che - paramAnaMdane pedA karanAra hovAthI bhavyajIvone amRta samAna che. (jema amRtanuM pAna paramAnaMdane pedA kare che, tema bhagavAnanI pratimA jIvone vItarAgatAnI upasthiti karavAmAM atyaMta AlaMbanabhUta hovAthI paramAnaMdane pedA karanAra che, tethI amRta tulya che.) TIkArtha H tena.....vemivyayate / A vizeSaNa dvArA 'bhagavAnanAM darzanathI jeonA nayanomAM AnaMda thato nathI, te abhavya ke dUrabhavya che' e pramANe abhivyakta thAya che. vizeSArtha : ahIM durvyavya zabdathI caramAvartanI bahAranA ja mAtra durvyavya grahaNa karavAnA nathI, kema ke, caramAvavartI paNa anyadarzanasaMsthita hoya tyAre bhagavAnanI mUrtine joine temane AnaMda thato nathI.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka zloka : 1 jema ke pUjya haribhadrasUri mahArAjane dharmaprApti pUrve bhagavAnanI mUrti joIne AnaMda na thayela, paraMtu viparIta bhAva thayela. ahIM durbhavya zabdathI e kahevuM che ke, jema caramAvartanI bahAranA jIvone vItarAga pratye tAttvika bahumAna thatuM nathI, tema atyAre paNa jeone vItarAga pratye bahumAna thatuM nathI, teo bhagavAnanI pratimAnA bhAvane jhIlavA mATe ayogya che. TIkArya : punaH vahIza' (4) pramAotA siddhAntAnamajJa tti . vaLI te mUrti kevI che ? (to kahe che ) siddhAMtanA upaniSahmAM-rahasyamAM, catura vaDe prItithI=svarasathI, pratimA pramANIbhUta karAI che, paraMtu balAbhiyogAdithI nahi. ane pratimAnA A vizeSaNathI "siddhAMtano abhyapagama ane pratimAnA prAmANyano abhyapagama e benuM tAttarIyakapaNuM hovAne kAraNe avinAbhAvipaNuM hovAne kAraNe, svarasathI pratimAprAmANyato svIkAra karanAra jaziSTa che anya nahi' e prakAre Avedita thAya che=jaNAya che, ane teno=pratimA-prAmANyano, svIkAra nahi karanAra siddhAMtathI anabhijJa che=siddhAMtane jANanAra nathI, e prakAre (Adita) thAya che=jaNAya che. vizeSArtha - je siddhAMtanA prAmANyane svIkArato hoya teNe pratimAnA prAmANyane svIkAravuM ja paDe tevI vyApti prApta thAya che. kema ke, jeo siddhAMtanA upaniSanA vicAramAM catura che, teoe pratimA pramANarUpe svIkArI che; ane ziSTa te che ke je siddhAMtane pramANarUpe mAnato hoya. tethI svarasathI pratimAnA prAmANyane na svIkAranAra ziSTa banI zake nahi, kema ke siddhAMtanA svIkAranI sAthe pratimAnA prAmANyano svIkAra avinAbhAvI che. TIkArya :punaH zIzI? (1) rtimatI........ nAsthati sUdhyate | bhagavAnanI pratimA pratikSaNa pravardhamAna kAMtivALI che athavA to sarvihita prAtihAryavALI che. A vizeSaNa dvArA bhagavAnanI mUrtinA ArAdhakone ja buddhinI skUrti thAya che anyane nahi, e sUcita thAya che. vizeSArtha : je vItarAganA svarUpane zAstranA AdhAre aneka dRSTikoNathI jovAnI prajJAvALo che tene bhagavAnanI mUrtine jotAMnI sAthe ja buddhimAM aneka bhAvonI phuraNAo thAya che. tethI ja bhagavAnanI mUrti tene pratikSaNa pravardhamAna kAMtivALI dekhAya che. yadyapi mUrti e pudgalanA AkAravizeSarUpa che, ane tenA AkAramAM koI parAvRtti thatI nathI ke jethI tenI kAMti pratikSaNa pravardhamAna bane; paraMtu jenI buddhimAM vItarAgatAno sUkSma bodha che, te vItarAgamudrAnI ghAtaka evI mUrtine jyAre jue che, tyAre tenI buddhimAM aneka prakAre vItarAgatAnuM skuraNa thAya che, ane te ja pratikSaNa pravardhamAna kAMtinA darzanarUpa mUrtinI K-4
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 1 avasthA che; athavA to te mUrtimAM vartatA je aSTa mahAprAtihAryo hoya che, tenA kAraNe ja bhagavAnanI lokottamatAnuM skuraNa tenA ArAdhakonI buddhimAM thAya che. tethI bhagavAnanI mUrti skUrtimatI che. TIkArya : puna: vIvRzI? (6) khovitA.....nAtitvAnurUpa . vaLI te mUrti anAlokita che=sAdara avIkSita che. ahIM prazna thAya ke anAlokitano artha avalokanano abhAva prApta thAya che, tenA badale sAdara avIkSita evo artha kema karyo ? tethI kahe che - "anAlokita' padanuM sAdara anAlokitapaNAmAM arthAtarasaMkrAmita vAcyapaNuM hovAne kAraNe sAdara avIkSita che, avyathAra arthAtarasaMkrAmitavAcyapaNuM na mAno to cakSuvALAone pura sthita vastunA anAlokitapaNArUpa anupapatti thaze. vizeSArtha : anAlokita' zabdano artha "nahi jovAyelI' evo thAya che. paraMtu te artha saMgata nahi hovAthI 'sAdara anAlokita' ItyAkAraka arthAtaramAM saMkramita karIne te arthane vAcya karAya che. ane evuM na mAnavAmAM Ave to cakSuvALA badhAne cakSu sAme rahelI vastunuM avalokana thAya che, tema bhagavAnanI mUrtinuM paNa avalokana game tyAre saMbhavI zake che. mATe bhagavAnanI mUrtine anAlokita kahevAnuM koi prayojana rahe nahi. TIkArya - : ? konA vaDe anAlokita che ? virohonA.....tasya pradatta to kahe che ke, vividha rIte pariNAma pAmato je mohato unmAda tenAthI, ane ghanapramAdarUpa madirAthI, mata evA jIvo vaDe anAlokita che. ane pramAdanuM mohavaDe ja gAtArthapaNuM hovAthI (mohathI bhinna pramAdano ullekha karavAmAM) Adhikya doSa che, ema na kahevuM. kema ke anAbhoga-matibhraMzArirUpa evA tenuM pramAdanuM, grahaNa che. vizeSArtha : je lokone mUrti e paramAtmA nathI, paraMtu pattharamAMthI nirmANa thayelI cIjamAtra che, evA prakArano mithyAtvano udaya vartI rahyo che; te rUpa mohanA unmAdavALA, ane tattvane jANavA mATe anAbhogavALA ke tattvanA viSayamAM matibhraMzavALA, evA ghanapramAdIo vaDe, bhagavAnanI mUrti sAdara jovAI nathI. ahIM moha ane ghanaprasAdanA viSayamAM vizeSa e che ke, mohano udaya svadarzananA AgrahathI thayela che, tethI tyAM mithyAtvano udaya pradhAnarUpe che. tethI ja mUrti e pUjya nathI' evI tIvra buddhi luMpAkone thAya
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 1 che. ane keTalAkane tevo svadarzanano Agraha hoto nathI, paraMtu potAnA darzanamAM rahelA evA teo mUrtinA viSayamAM bahu vicAra karanArA hotA nathI, e rU5 anAbhoga vartato hoya che; ane potAnA darzananI vAtothI matibhrama thayelo hoya che ke mUrti kharekhara pUjya nathI, tyAM jJAnAvaraNIyano udaya pradhAnarUpe hoya che, ane mithyAtvano udaya sahavartI hoya che. tethI ja tattvane jANavA mATe ayatnarUpa ghanapramAda tyAM hoya che. tethI ja moha ane ghanaprasAdane madirA kahela che. tethI mohamAM ane ghanapramAdamAM mithyAtvano udaya avazya hoya che. phakta mohamAM mithyAtvano udaya anivartinIya evA asadgaharUpa hoya che, jyAre ghanapramAdamAM sAmagrI maLe to asadgata nivartana pAme tevI saMbhAvanA paNa rahe tevo mithyAtvano udaya hoya che. TIkA : ___ na cAnvayaparisamAptau asya vizeSaNasyopAdAnAt samAptapunarAttatvadoSaduSTatvamatreti zaGkanIyam, sarvotkRSTatvena sarvAdaraNIyatve labdhe yadi sarvairAdriyate, kathaM na lumpAkaiH ? ityAzaGkAnivAraNAya etadvizeSaNam / te hi mohapramAdonmattA: iti tadanAdare'pi na sarvaprekSAvadAdaraNIyatvakSatiH ityuktadoSAbhAvAt, prakRtAnupapAdakavizeSaNasya punarupAdAne eva taddoSavyavasthiteH, ata eva "dIdhitimadhicintAmaNi tanute tArkikaziromaNiH zrImAn" ityatra 'zrImattvavizeSaNe na samAptapunarAttatvam, zrI:-vistarAnuguNajJAnasamRddhiH, ityasya prakRtopapAdakatvAd', iti samAhitaM tArkikaiH / 'yA sA', ityadhyAhRtya vAkyaM, yairyaiH sA'vIkSitA te mandabhAgyA iti dhvanitAtparya tu nAnupapattilezo'pIti dhyeyam / / 1 / / TIkArya : na vAnDaya....taMkazeSaNam | avayanI parisamApti thaye chate A vizeSaNanuM anAlokitA' vizeSaNanuM, upAdAna hovAne kAraNe samAptapunarAtatvadoSarUpa duSTapaNuM ahIMyAM mULa zlokamAM che, e pramANe zaMkA na karavI. kema ke, sarvotkRSTapaNuM hovAne kAraNe sarva AdaraNIyapaNuM prApta thaye chate ja badhA vaDe Adara karAya che, to luMpAka vaDe kema mUrti Adara karAtI nathI ? e prakAranI zaMkAnA nirAsa mATe A vizeSaNa che-anAlokitA e mUrtinuM vizeSaNa che. vizeSArtha : zlokanA traNa pAda sudhI vAkyAnvaya karavAthI e artha prApta thAya che ke, skUrtivALI jainezvarI mUrti sadA vijaya pAme che, ane vAkyAnvaya pUrNa thayelo bhAse che. tyAra pachI cothA pAdamAM pharI mUrtinuM anAlokitA" e vizeSaNa upAdAna karavAthI samAptapunarAttatvadoSarUpa duSTatva prApta thAya che, e prakAre pUrvapakSInI AzaMkA che. te A rIte - zlokanA traNa pAdathI AkhA vAkyAnvayano bodha thaI gayA pachI, pharI "te mUrti kevI che?" te
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 pratimAzataka | zloka : 1 batAvavA arthe 'anAlokitA' vizeSaNa ApavuM, arthAt anvaya samApta thayA pachI pharI vizeSaNanuM grahaNa karavuM, te samAptapunarAttatvarUpa doSa che, je kAvyanI aMdara doSarUpe svIkArAyela che. tenA nirAkaraNa mATe kahe che ke, yadyapi AkAMkSA pUrI thayA pachI pharI vizeSaNanuM upAdAna karavAmAM Ave tyAre samAptapunarAttatva doSa prApta thAya che, paraMtu vAkyAnvaya thayA pachI paNa te vAkyanA bodhathI prApta thatA arthamAM koIka AkAMkSA rahetI hoya tyAre, te AkAMkSAnA nivAraNa mATe pharI vizeSaNa mUkavAmAM Ave to doSa prApta thato nathI. e rIte prastutamAM vAkyAnvaya samApta thavA chatAM 'vinayate' padathI sarvotkRSTaNuM prApta thayuM, ane tenA kAraNe 'mUrti sarva AdaraNIya che,' pramANe prApta thayuM, ane te rIte jo mUrti badhA vaDe Adara karAtI hoya, to luMpAko vaDe kema Adara karAtI nathI ? A jAtanI AkAMkSA traNa padanA vAkyAnvayathI saMtoSAtI nathI. tethI e AkAMkSAnA nivAraNa mATe 'anAlokitA' e vizeSaNa mUkela che, tethI doSa nathI. kema ke, traNa pAdathI anvayamAM koI AkAMkSA bAkI na rahetI hota ane pharI mUrtinuM vizeSaNa mUkavAmAM AvyuM hoya to ja samAptapunarAttattva doSa prApta thAta. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, mUrti vijaya pAme che, ema kahevAthI mUrti sarvotkRSTarUpe vijaya pAme che, e artha prApta thayo; ane tethI mUrti sarvane AdaraNIya che te prApta thAya. to pachI luMpAka vaDe kema Adara karAtI nathI ? e zaMkAnA nivAraNa mATe A vizeSaNa Apela che. tyAM prazna thAya ke, jo luMpAka vaDe Adara karAtI nathI, to te sarvathI AdaraNIya che ema kema kahI zakAya ? tethI kahe che TIkArya : te di.....bAvarIyatvakSatiH teo moha ane pramAdathI unmatta che. ethI karIne teonA anAdaramAM paNa sarvaprekSAvALAnA AdaraNIyapaNAnI kSati nathI=sarva vicArakone mUrti AdaraNIya che temAM kSati nathI. (te artha 'vinayate' padathI ghotita thAya che.) kRtyu.....taddoSavyavasthiteH, AthI karIne=pUrvamAM AzaMkA thayelI ke, jo mUrti sarvane AdaraNIya che, to luMpAka vaDe kema svIkArAtI nathI ? te AzaMkAnA nirAkaraNa mATe anAlokitA vizeSaNa che AthI karIne, uktadoSano abhAva che-samAptapunarAttatvadoSano abhAva che, kema ke, prakRtanA anupAdaka vizeSaNanA pharI upAdAnamAM ja te doSanI vyavasthiti che. vizeSArtha : zlokanA traNa pAdothI vAkyAnvaya samApta thavA chatAM 'vinayate' kahevAthI tyAM AzaMkA thatI hatI ke mUrti sarvane AdaraNIya che, to luMpAkane kema nahi ? te AzaMkAnuM nivAraNa zlokanA cothA pAdathI thAya che. paraMtu te AzaMkAnA nivAraNarUpa je prakRta vastu, tene na kahenAra evA vizeSaNanuM pharI upAdAna karavAmAM Ave to samAptapunarAttatva doSanI vyavasthiti che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zloka : 1 TIkArya : sata ....taniHA AthI karIne ja=prakRtanA anupapAdaka vizeSaNanA ja pharI upAdAnamAM te doSanI vyavasthiti che AthI karIne ja ciMtAmaNiviSayaka dIdhitine tArkika ziromaNi zrImAna vistAre che, evA "zrImatva' vizeSaNamAM samAptapurAtatva doSa nathI. kema ke zrI=vistArane anuguNajJAnasamRddhi, ethI karIne AvuM=zrImAna zabdanuM, prakRti upapAdakapaNuM che, e pramANe tArkiko vaDe samAdhAna karAyuM che. vizeSArtha : ciMtAmaNi graMthaviSayaka dIdhiti TIkAne tArkika ziromaNi vistAre che, ATalA kathana pachI vAkyAnvaya samApta thAya che. tyAra pachI zrImAnanuM vizeSaNa ApyuM, tethI koIne samAptapunarAttatvanI AzaMkA thAya. paraMtu "zrI" no artha "vistArane anuguNa jJAnasamRddhi thAya che. tethI koIne prazna thAya ke tArkika ziromaNi ciMtAmaNinA viSayamAM dIdhitino vistAra kema karI zakyA ? te AkAMkSAnI pUrti zrImAna' vizeSaNathI thAya che, tethI samAptapunarAttatva doSa nathI, e pramANe tArkikoe samAdhAna karyuM che. ahIM vizeSa e che ke, tArkika ziromaNi kahevAthI e artha prApta thAya ke, dIdhitikAranI tarka karavAnI zakti sArI che, paraMtu tarkazakti e graMthanA vistArane anukULa sAmarthyarUpa nathI. tethI koIne AkAMkSA thAya ke, tArkika ziromaNi hovA chatAM graMthano vistAra kaI rIte karI zakyA ? te AkAMkSAnI tRpti "zrImAna" vizeSaNa kahevAthI thAya che. kema ke jema teo tArkika ziromaNi hatA, tema graMthanA vistArane anuguNa jJAnasamRddhivALA hatA. utthAna : samAptapunarAttattvadoSane TALavA mATe zlokano anvaya bIjI rIte batAvatAM kahe che - TIkArya : cA sA...dhyeyam IIT "mA" ane "sA' e prakAre adhyAhAra karIne vAkya che. jeo vaDe te= mUrti, avIkSita jovAyelI nathI, te maMdabhAgyavALA che. e prakAranA dhvanitA tAtparyavALA vAkyamAM vaLI anupapattino leza paNa nathI, e pramANe jANavuM. III vizeSArtha : mULa zlokanI aMdara "mA" ane "sAne adhyAhArathI grahaNa karavAnA che. tethI e prApta thAya che ke, je mUrti pUrvamAM batAvela guNavALI sadA vijaya pAme che te madirAmatta vaDe nahi jovAyelI che, ane e pramANe anvayathI e dhvani nIkaLe che ke, je je loko vaDe pUrvamAM batAvela guNavALI mUrti jovAI nathI te maMdabhAgyavALA che. A rIte anvaya karavAthI zlokanA traNa pAda dvArA anvayanI samApti thavAne
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 pratimAzataka, zloka : 1-2 kAraNe samAptapunarAttattva doSanI je saMbhAvanA hatI, te rahetI nathI. kema ke Akho zloka "rA' ane "sA' thI ekavAkyasvarUpa che. AvA avataraNikA : ityevamAdyapadye pratimAyA nikhilaprekSAvadAdaraNIyatvamuktam / atha tadanAdarakAriNo nAmAdinikSepatrayasya bhAvanikSepatulyatAvyavasthApanadvAreNa AkSipanAha - avataraNikArya : A rIte=zloka/1mAM varNana karyuM e rIte, ApadamAM pratimAnuM badhA prekSAvAna puruSane AdaraNIyapaNuM kahevAyuM. have teno=pratimAno, anAdara karanArAone, nAmAdi tikSepatrayanuM bhAvanikSepa tulyatAnA vyavasthApana dvArA AkSepa karatAM kahe che - vizeSArtha : zloka-1nA kathana pramANe badhA vicArakone mUrti AdaraNIya che, Ama chatAM laMpAko= sthAnakavAsIo, teno anAdara karanArA che. teone nAmAdi nikSepatraya bhAvanikSepa tulya che, e prakAre batAvIne AkSepa kare che ke, jo sthApanA tamane mAnya na hoya to bhAvanikSepa paNa mAnya thAya nahi; ane jo bhAvanikSepa mAnya hoya to sthApanAnilepa paNa mAnya karavo joIe. A pramANe AkSepa karatAM graMthakAra kahe che - zloka : nAmAditrayameva bhAvabhagavattAdrUpyadhIkAraNam, zAstrAt svAnubhavAcca zuddhahRdayairiSTaM ca dRSTaM muhuH / tenArhatpratimAmanAdRtavatAM bhAvaM puraskurvatAmandhAnAmiva darpaNe nijamukhAlokArthinAM kA matiH ? / / 2 / / zlokArdha : zuddha hRdayavALA vaDe zAstrathI ane svAnubhavathI bhAvabhagavAnanA tAdraSyanI buddhinuM kAraNa nAmAditraya ja vAraMvAra ISTa che ane daSTa che. te kAraNathI aham pratimAono anAdara karanArAonI ane bhAvane AgaLa karanArAonI, darpaNamAM nijamukha jovAnI IcchAvALA AMdhonI jema kaI mati che ? arthAt koI mati nathI. IIII TIkA : nAmAditrayamityAdiH- nAmAditrayameva-nAmAdipadasya nAmAdinikSepaparatvAt, kRdabhihita
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 pratimAzataka, zloka : 2 nyAyAd nikSipyamANaM nAmAditrayamevetyarthaH / bhAvabhagavata: nikSipyamANabhAvArhataH, tAdrUpyadhiyA abhedabuddheH, kAraNam / zAstrA=AgamapramANAt, svAnubhavAcca-svaprAtibhapramANAcca, muhuH= vAraMvAram, iSTaM dRSTaM ca-zAstrAd iSTam anubhavAcca dRSTamityarthaH / muhuriSTyA mananaM muhurdRSTyA ca dhyAnamupanibaddham, tena tattvapratipattyupAyasAmagryamAveditam / tadAha- yogAcAryavacanAnuvAdI haribhadrasUriH AgamenAnumAnena, dhyAnAbhyAsarasena ca / tridhA prakalpayan prajJAM, labhate tattvamuttamam / / 1 / / (yogadRSTisamuccaya:-zloka 101) iti / TIkArca - nAmavitrayameva ..... tyartha ! A zlokamAM je nAmAdipada che, te nAmAdinikSepapara che, arthAt jema bhImasenane "bhIma' padathI kahI zakAya che, tema nAmAdinikSepane zlokamAM nAmAdipadathI grahaNa karela che. ahIM nAmAdinikSepano artha 'mitinyAya' thI nikSipramANa nAmAditraya ja=nikSepa karAtA evA nAma, sthApanA ane dravya ja, e prakAre thAya che, ane A nAmAditraya nizipramANa=nikSepa karAtA evA bhAvaarihaMtanI tapa dhInuM=abhedabuddhinuM, kAraNa che. vizeSArtha - mitinyAya vyavat prAzane A prakArano nyAya che, ane te nyAyathI vizeSaNa hoya te dravyanI jema=vizeSyanI jema, dekhAya che. tethI nikSepa karAtA nAmAditrayamAM nikSepa karAtA" e vizeSaNa che, Ama chatAM nAmAdinikSepa e artha "kRdabhihitanyAyathI prApta thAya che. kema ke, nikSipyamANa e vizeSaNa vizeSyanI jema prakAze che. tethI nikSipramANane badale nikSepa prayoga thAya che. tethI nAmAdinikSepano artha nikSipyamANa nAmAdi traya e pramANe karavo. tethI e artha prApta thAya ke nikSipyamANa nAmAditraya e nikSipyamANa evA bhAvaarihaMtanI abhedabuddhinuM kAraNa che. kahevAno Azaya e che ke, je sAdhaka AtmAmAM bhAvaarihaMtane sthApana karavAnI icchA karato hoya ane tene anukULa aMtaraMga yatnavALo hoya, tyAre potAnA yatnathI te nikSipyamANa bhAvaarihaMta bane che; ane tene enA upAyabhUta niSipramANa nAmAditraya bhAse che. tethI aMtaraMga yatnapUrvaka arihaMtanA nAmano te jApa kare che te vakhate, tenA cittamAM nikSipramANa evo nAmanikSepo hoya che; ane tene avalaMbIne bhAvaarihaMtanuM svarUpa cittamAM upasAvavA te yatna kare che, ane tenA baLathI potAnA AtmAmAM bhAvaarihaMta sAthe abheda karavAno te yatna kare che. tethI nikSipramANa evo nAmanikSepo nikSiNamANa evA bhAvaarihaMtanI abhedabuddhinuM kAraNa bane che. e ja rIte koI sAdhakane bhagavAnanI mUrtine joine te mUrtinA avalaMbanathI potAnI buddhimAM bhAvaarihaMtane upasAvavAno yatna pragaTa thAya, tyAre te mUrtinI AkRti buddhimAM niSipramANa che; ane potAne je bhAvaarihaMtanA svarUpanuM jJAna che tene
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 2 mUrtinI AkRti dvArA buddhimAM pragaTa karavAno je yatna che, te nikSipyamANa bhAvaarihaMta svarUpa che. tenAthI potAnuM citta dhIre dhIre bhAvaarihaMta sAthe abhedabuddhine pAme che, tethI niSipramANa sthApanA nikSipyamANa bhAvaarihaMtanI abhedabuddhinuM kAraNa bane che. te ja rIte dravyanikSepo paNa nikSipramANa bhAvaarihaMtanI abhedabuddhinuM kAraNa bane che. jema ke marIcimAM dravyatIrthakarane joIne bharata mahArAjAne buddhimAM caramatIrthapatinuM svarUpa upasthita thAya che. Ama, te dravyathI caramatIrthapatinA svarUpanI sAthe temane je abhedabuddhi thAya che, tene kAraNe ja temane bhaktino atizaya pragaTe che. tethI dravyanikSepo bhAvaarihaMtanI abhedabuddhinuM kAraNa bane che. ahIM vizeSa e che ke, je jIve, A lokottama puruSa arihaMta che, tethI ja caramabhavamAM temanuM mahAsAttvika jIvana hoya che, tethI ja saMsAramAM eka paNa anucita pravRtti vagaranuM garbhathI mAMDIne temanuM jIvana hoya che, ane pravajyA pachI paNa je prakArano daDha yatna saMyamamArgamAM hoya che, ane kevalajJAna pachI je teonI jagata upara upakArakatA hoya che, A badhAne ghUMTIne AtmasAt karela che; tevo jIva jyAre arihaMtapadanuM smaraNa kare che ke arihaMtapadano jApa kare che tyAre, te arihaMtapadathI tevI lokottama vyakti tenI buddhimAM upasthita thAya che. tethI arihaMtapadanA jApakALamAM atyaMta bahumAnanI pariNati tenA cittamAM ullasita thatI hoya che. yadyapi jApakALamAM zabdothI tevI lokottama vyaktinuM svarUpa te vicArato nathI, to paNa te jApakALamAM nisipramANa evI te lokottama vyakti sAthe te zabdothI abhedabuddhi tenA cittamAM thayA kare che. tethI te zabda dvArA tevA uttama puruSanuM ja smaraNa thatuM hoya tevA bhAvathI tenuM citta uparaMjita hovAne kAraNe, dhIre dhIre tevA svarUpavALA vitarAga pratye teno AtmA abhimukha abhimukhatara bhAvavALo thato jAya che. tethI tenI cittavRtti adhika adhika upazAMta pariNAmavALI te arihaMtanA nAmanA jApathI thAya che, tema sthApanA ane dravyanikSepanI sahAyathI adhikatara paNa thaI zake che. TIkArca - zAstrA dhyAnamunivam, zAstrathI=AgamapramANathI, ane svAnubhavathI svapratibha-pramANathI, vAraMvAra ISTa che ane daSTa che. (ahIM zAstra ane anubhavane ISTa ane daSTa sAthe joDatAM batAve che ke.) zAstrathI ISTa che ane anubhavathI daSTa che, e prakArano artha che. (ane tenAthI phalitArtha batAve che ke.) vAraMvAra ISTithIkazAstrathI, manana karavuM joie ane vAraMvAra daSTithI= svAnubhavathI, dhyAna upanibaddha karavuM joie. vizeSArtha : pUrvamAM kahyuM ke, nikhimANa nAmAditraya e nikSipramANa bhAvaarihaMtanI abhedabuddhinuM kAraNa che, te vAta zAstra pramANathI iSTa cheSazAstrapramANathI mAnya che, ane vicArakane anubhavathI anubhUta che. ema batAvIne enA dhvanirUpe e kahevuM che ke, vAraMvAra zAstrathI manana karavuM joIe ke, nAmAditraya e bhAvaarihaMtanI abhedabuddhinuM kAraNa che; ane te rIte zAstrathI manana karavAne kAraNe zAstrAnusArI
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimA zataka| zloka : 2 15 nAmAdimAM yatna thAya che, ane tema ka2vAthI potAnA anubhavathI e prakAranuM dhyAna upanibaddha thAya che= dhyAna pragaTa thAya che, jethI potAnA anubhavathI ja te vyakti joI zake che ke, huM nAmAdi traNamAM yatna karuM chuM tyAre, mArA haiyAmAM bhAvaarihaMtanI abhedabuddhi utpanna thAya che, tethI mAruM citta pavitra bane che. 0 TIkAmAM 'svAnumAvAt'no artha karyo ke 'svAtimatrAmAkhyAt' tyAM kevalajJAnanA kAraNabhUta prAtibhajJAna grahaNa karavAnuM nathI, kema ke, te prAtibhajJAna to zreNikALavartI hoya che. paraMtu svAnubhavajJAna e prAtibhajJAnarUpa che e arthane batAvavA 'svAnumAvat'no artha 'svAtimaprAmAkhyAt' karela che. Azaya e che ke jIvanI matinI je pratibhA te prAtibhajJAna che, ane te yathArthajJAna hovAne kAraNe pramANarUpa che ane te anubhavasvarUpa che, arthAt je sAdhaka vAraMvAra nAmAditrayanA nikSepa mATe yatna karato hoya, ane tenA avalaMbanathI cittamAM bhAvaarihaMtanA nikSepa mATe yatna karato hoya, tyAre bhAvaarihaMtanI sAthe abhedabuddhivALuM citta bane che=cittamAM nikSipyamANa evA bhAvaarihaMtanI sAthe nikSipyamANa evA nAmAdinuM abhedarUpe saMvedana thAya che, ane te saMvedana aMtaraMga dRDha yatnarUpa dhyAnane kAraNe thAya che, ane te anubhava ja prAtibhapramANarUpa che. dIkArtha H tena.....Avevitam / tenAthI=vAraMvAra zAstrathI manana karavuM ane svAnubhavathI dhyAna upanibaddha karavuM tenAthI, tattvanI pratipattinA upAyanuM sAmagma Avedita thAya che=jaNAya che. vizeSArtha : jIvane, mokSane anukULa evA uttama bhAvarUpa evA tattvanI prAptinA upAyabhUta Agama ane anubhava e samagra aMgasvarUpa e pramANe jaNAya che. paraMtu je phakta Agama dvArA ja tene jANe che, paraMtu svAnubhava sAthe te prakAre joDavA prayatna karato nathI, tene tattvanI prApti thatI nathI; ane AgamanirapekSa svamati pramANe tattvanI prAptimAM yatna kare che, tene paNa tattvanI prApti thatI nathI. paraMtu tattvaprAptino upAya ubhayasvarUpa che, e pramANe jaNAya che. TIkArtha H tavAha..... ...arimadrasUri - ane te yogAcArya pAtaMjalaRSinA vacanano anuvAda karanAra pUjya haribhadrasUri mahArAja kahe che Apamena...... kRti / Agama dvArA, anumAna dvArA ane dhyAnAbhyAsanA rasa vaDe traNa prakAre prajJAne vistArato=prajJAne pravartAvato, uttama tattvane pAme che. vizeSArtha H yadyapi pUrvamAM zAstra ane svAnubhava e be ja grahaNa karela, tethI Agama ane dhyAna e benI
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 pratimAzataka | zloka : 2 prApti thAya, paNa prastuta sAkSImAM anumAna adhika che. tenuM tAtparya e che ke, Agamane yuktipUrvaka je vicAre che, temAM AgamAnusArI anumAnano aMtarbhAva thAya che, ane te ja anumAnane sAkSIpAThamAM anumAna zabdathI judo karela che. tethI je vyakti prathama Agama dvArA padArthano nirNaya kare, pachI tene yuktidvArA yoje ane te ja pramANe aMtaraMga yatna kare tyAre dhyAnano abhyAsa thAya. ane te prakAre prayatna karavAthI vItarAgatAne anukULa evA uttama tattvane prApta kare che. TIkA : tena bhAvanikSepAdhyAtmopanAyakatvena nAmAdinikSepatrayasya, arhatpratimA sthApanAnikSepasvarUpatvenA'nAdRtavatAM bhAvabhAvanikSepaM, puraskurvatAM-vAGmAtreNa pramANayatAM, darpaNe nijamukhAlokArthinAmandhAnAmiva kA matiH? na kAcidityarthaH / nikSepatrayA'nAdare bhAvollAsasyaiva kartumazavayatvAt / TIkArya : tena mAvanikSepa...vartunarAvajatvAn ! te kAraNathI pUrvamAM kahyuM ke vikSipyamANa evA nAmAditraya likSiNamANa evA bhAvaarihaMtanI sAthe abhedabuddhinuM kAraNa che te kAraNathI, nAmAdi nikSepatrayanuM bhAvanikSeparUpa adhyAtmanuM upanAyakapaNuM hovAthI, darpaNamAM potAnuM mukha jovAtA arthI evA AMdhaLAonI jema, sthApanAvikSepasvarUpe arihaMtanI pratimAne anAdara karanArAonI ane bhAvanikSepAne AgaLa karanArAonI pramANa mAnanArAonI, kaI mati che ? arthAt koI mati nathI. kema ke nikSepatrayanA anAdaramAM bhAvollAsanuM ja karavA mATe azakyapaNuM che. vizeSArtha : arihaMtanI pratimA sthApanA nikSepe hovAne kAraNe arihaMtanI pratimAono anAdara karanAra evo lupAka, vANImAtrathI bhAvanipAne pramANa kare che, tenI mati darpaNamAM potAnA mukhane jovAnA arthI evA AMdhaLAonA jevI avicAraka che. kema ke nAmAdinikSepatrayanuM bhAvanikSepArUpa adhyAtmanI prAptinuM kAraNa paNuM che. tethI nikSepatrayano anAdara karavAmAM Ave to bhAvollAsa ja karavo azakya che. tethI AMdhaLAo potAnA mukhane jovA mATe darpaNamAM yatna kare che te temano viparyA cheHcakSu vagara jema AMdhaLo darpaNamAM mukha joI zake nahi, tema AtmA paNa nAmAditraya nikSepanA avalaMbana vagara bhAvollAsa ja karI zake nahi. tethI darpaNasthAnIya evA bhAvollAsamAM cakSasthAnIya nAmAditrayanA avalaMbanathI ja yatna thaI zake. mATe nAmAditrayathI nirapekSa rIte bhAvamAM yatna thavo asaMbhavita che. . yadyapi koI jIvane kyAreka nAma ke sthApanAnA avalaMbana vagara paNa sArA bhAvo thatA hoya che evuM sthUla dRSTithI dekhAya, paraMtu paramAtmAnA koipaNa guNane jovA mATe je zabdanuM avalaMbana levAmAM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 pratimAzataka | zloka : 2 Ave te nAmarUpa ja che. tethI te guNavAcaka nAmanA baLathI guNanI upasthiti thai zake che, ane to ja bhAvollAsa thaI zake, tethI nAmanikSepo avazya mAnavo paDe. ane pudgalAtmaka evuM nAma paNa jo bhAvollAsanuM kAraNa banI zake che, to pudgalAtmaka evI bhagavAnanI mUrti paramAtmAnI AkRtine ghotana karanAra hovAthI avazya bhAvollAsanuM kAraNa mAnavI paDe. tethI sthApanAnikSepano anAdara karavo e buddhinA viparyAsarUpa che. TIkA H zAstra iva nAmAditraye hRdayasthite sati bhagavAn pura iva parisphurati hRdayamivAnupravizati, madhurAlApamivAnuvadati, sarvAGgINamivA'nubhavati tanmayIbhAvamivApadyate / tena ca sarvakalyANasiddhiH / tadAha - asmin hRdayasthe sati hRdayasthastattvato munIndra iti / hRdayasthite ca tasmin niyamAt sarvArthasaMsiddhiH / / 1 / / cintAmaNiH paro'sau, teneyaM bhavati sma zamarasApattiH / saiveha yogimAtA nirvANaphalapradA proktA / / 2 / / - ( SoDazaka- 2/14/15) iti TIkArtha H zAstra Dva... siddhiH / zAstranI jema nAmAditraya hRdayamAM sthira thaye chate, bhagavAna jANe AgaLa parisphuraNa thAya che, jANe hRdayamAM anupraveza pAme che, jANe madhura AlApa kare che, jANe bhagavAna sarvAMgINanI jema=aMgAMgIbhAvarUpe, anubhavAya che ane jANe tanmayabhAvane pAme che, ane tenAthI sarva kalyANanI siddhi thAya che. vizeSArtha : je jIvane zAstra hRdayamAM hoya che, te jIvane dareka pravRttimAM zAstra pramANe cAlavAnI tIvra manovRtti hoya che. Ama chatAM, sattvanI alpatA hoya to sarvathA zAstra pramANe pravRtti na thAya to paNa, prIti-bhakti Adi anuSThAna tene thAya che, ane te vakhate dareka pravRttimAM zAstrane AgaLa karavAnI tene vRtti hoya che. tethI vAraMvAra 'bhagavAnanI AjJA A pramANe ja che,' te prakAranI vicAraNAo tene AvyA kare che. tethI bhagavAna tenI AgaLa parisphuraNa thatA hoya che. te ja rIte nAmAditrayanuM hRdayamAM je jIva sthApana kare che, tenI AgaLa bhagavAna jANe parisphuraNa thAya che=nikSipyamANa evA nAmAditrayanI aMdara jyAre jIvano yatna vartato hoya, tyAre aMtarcakSuthI purovartI phakta nAmAdinuM darzana ke smaraNa thatuM nathI, paraMtu jANe sAkSAt paramAtmAnuM darzana ke smaraNa thAya che tevo anubhava thAya che. tyAra pachI te bhAva jyAre atizayavALo thAya che tyAre hradayamAM bhagavAna praveze che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka| zlokaH ahIM jyAre bhagavAna tenI AgaLa pariskuraNa thAya che, tyAre, jIvane bhagavAna pratyeno prItino atizaya hoya che, tyAre prAyaH prItianuSThAna bane che. ane pachI bhagavAnanA guNonuM atizaya darzana thavAthI te guNo pratye atyaMta pUjyabhAva thAya che, tenA kAraNe bhagavAna pratye atyaMta bhaktibhAva utpanna thAya che, je prAyaH bhaktianuSThAna svarUpa che. ane tyAre jANe bhagavAna haiyAmAM praveza pAmelA na hoya tevo bhAsa thAya cheHhaiyAmAM bhagavAnanA guNonuM atyaMta mahattva vartatuM hoya che, tethI evA guNasvarUpe bhagavAna haiyAmAM ja jANe praveza pAmelA na hoya te svarUpe dekhAya che, ane pachI jANe bhagavAna potAnI sAthe madhura AlApa karatA hoya evuM tene bhAse che. ane A baMne bhUmikAo prAyaH bhaktianuSThAnanI che; kema ke bhagavAna pratye bhaktino atizaya tyAre ja thAya che, ke jemanuM citta bhagavAnanA guNothI atyaMta uparaMjita hoya che. tethI ja te bhagavAnanA svarUpanuM bhaktipUrvaka avalokana karato hoya che tyAre, vitarAgatAne anukULa aneka prakAranA sUkSma bhAvono kSayopazama tene thAya che, ane te jANe bhagavAna ja tene kahI rahyA che, te prakArano anubhava tene thAya che; ane tyArapachI bhagavAne jANe tene AzleSa karyo na hoya te rIte anubhava thAya che. A avasthA prAyaH vacanAnuSThAnanI che. bhagavAnanA vacanAnusAra sarva pravRttio thAya te bhagavAnanI sAthe AzleSasvarUpa che. ane tyArapachI bhagavAnanI sAthe tanmayabhAvane te prApta kare che, je prAyaH samApattisvarUpa asaMgabhAvavALI avasthA che. ane tyAre jIvano upayoga vItarAgabhAvasvarUpa ja skuraNa thato hoya che, tethI ja vItarAga sAthe tanmayabhAvavALo te upayoga che. tethI sarvakalyANanI siddhi thAya che; arthAt A rIte tanmayabhAvanI avasthA prApta thAya che, tethI sarva kalyANa thAya che. ahIM prIti Adi cAra anuSThAna sAthe je yojana karyuM te svabuddhi anusAra prayatnarUpa che. tattva bahuzruto jANe. TIkArca - tAda . te kahe chezAstranI jema kAmAditraya hadayamAM hote chate bhagavAna hadayamAM Ave che, ane tenAthI sarvakalyANanI siddhi thAya che te kahe che - smina haze...... pron I' A hadayamAM hote chateDyazAstra hadayamAM hote chate, tatvathI munIja hadayamAM Ave che, ane munIndra hadayamAM hote chate niyamathI sarva arthanI saMsiddhi che. ane A= munIndra, para=zreSTha, ciMtAmaNi che, tenI sAthe A zamarasApatti thAya che, ane te zamarasApati ja, ahIMyAM zAstramAM, nirvANa phaLane ApanArI yogInI mAtA kahevAyelI che. vizeSArtha : ahIM 'yogI' zabdathI samyakatvAdiguNayukta puruSa grahaNa karavAno che, ane zamarasApattithI asaMgAnuSThAna grahaNa karavAnuM che. tethI e prApta thAya che ke, asaMgAnuSThAnanA kALamAM vartato zamarasano
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 pratimA zataka | zloka : 2 pariNAma samyaktvAdiguNarUpa puruSanI mAtA che. yadyapi samyaktvAdiguNo asaMgAnuSThAnanI pUrvamAM ja AvI jAya che, tethI zamarasApatti tevA puruSanI mAtA kahI zakAya nahi; paraMtu asaMgAnuSThAnanA kALamAM vartatI zamarasApatti e viziSTa prakAranA samyaktvAdiguNavALA puruSane pedA kare che, je kSAyika bhAvavALA ke kSAyika bhAvane ati Asanna evA samyaktvAdiguNo che; ane tevA guNavALo puruSa zamarasApattine kAraNe thAya che, tethI te yogInI mAtA kahevAya che. TIkA H tat kathaM nikSepatrayAdaraM vinA bhAvanikSepAdaraH ? bhAvollAsasya tadadhInatvAt / na ca naisargika eva bhAvollAsa ityekAnto'sti jainamate, tathA sati sarvavyavahArocchedaprasaGgAditi smartavyam / TIkArtha : tat caM.....tavathInatthAt / te kAraNathI=zAstranI jema nAmAditraya hRdayamAM hote chate yAvat sarvakalyANanI siddhi thAya te kAraNathI, nikSepatrayanA Adara vagara kaI rIte bhAvanikSepano Adara thaI zake ?=bhAvanikSepanI prApti thai zake ? arthAt na thaI zake, kema ke bhAvollAsanuM taadhInapaNuM che=nikSiNyamANa evA nAmAditrayane adhInapaNuM che. utthAna H ahIM koI kahe che ke, nikSepatraya vagara paNa naisargika ja bhAvollAsa thai zakaze, tethI traNa nikSepAne ame mAnatA nathI. to kahe che - dIkArya : ', na = nai.....smartavyam / naisargika ja bhAvollAsa che e pramANe jainamatamAM ekAMta nathI, kema ke tema hote chate sarva vyavahAranA ucchedano prasaMga prApta thAya, e pramANe samajavuM. vizeSArtha : kvacit marudevAnI jema nikSepatraya vagara naisargika bhAvollAsa thaI zake, to paNa jainamatamAM evo ekAMta nathI ke bhAvollAsa naisargika ja thAya; paraMtu anekAMta che ke bahulatayA nikSepatrayanA baLathI bhAvollAsa thAya che, jyAre koikane ja koika vakhate naisargika bhAvollAsa thAya che. AthI ja saddharmAnuSThAnarUpa sarva zAstrIyavyavahAra, jIvanA hita arthe batAvAyela che je bhAvollAsanA kAraNarUpa che; paraMtu naisargika ja bhAvollAsa thato hoya to sarvaAcaraNArUpa vyavahA2 nahi mAnavAno prasaMga prApta thaze.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. pratimAzataka) zloka : 2 TIkA : atra niruktavizeSaNaviziSTeSu lumpAkeSu niruktavizeSaNaviziSTAntharUpotprekSA kalpitopamAnamAdAya upamA veti yathaucityena yojanIyaM tattadalaGkAragranthanipuNaiH / TIkArya - matra nire..panyanipuNe: ahIMyAM=prastuta zlokamAM, niruktavizeSaNathI viziSTa evA laMpAkomAM niruktavizeSaNaviziSTa evA aMdharUpa ubhekSA alaMkAra che, athavA kalpita upamAne grahaNa karIne upamA alaMkAra che. e pramANe te te alaMkAragraMthomAM nipuNa evI vyaktio vaDe yathocityathI yojavuM. vizeSArtha - zloka-2mAM laMpAkanAM be vizeSaNo batAvyAM ke, arihaMtanI pratimAne nahi svIkAranArA ane bhAvane AgaLa karanArA e rU5 be vizeSaNothI viziSTa evA pAkomAM, darpaNamAM potAnA mukhane jovAnA arthArUpa nirukta vizeSaNathI viziSTa evA aMdharUpa u...kSA alaMkAra che. kema ke aMdha mANaso kyAreya paNa darpaNamAM mukha jovAno prayatna karatA nathI. chatAM ubhekSA alaMkArathI e kahevuM che ke jANe tenA jevI ceSTA laMpAka karato na hoya ! athavA koI aMdha mANasa darpaNamAM mukha jovA yatna karato nathI, chatAM koi jovA mATe yatna kare che, e prakAranI kalpita upamAne grahaNa karIne upamA alaMkAra che, e pramANe joDavuM. TIkA : syAdetat, bhAvArhadarzanaM yathA bhavyAnAM svagataphalaM prati avyabhicAri tathA na nikSepatrayapratipattiriti tadanAdara iti / maivam, svagataphale svavyatiriktabhAvanikSepasyApi avyabhicAritvAbhAvAt / na hi bhAvArhantaM dRSTvA'bhavyA bhavyA vA pratibudhyanta iti, svagatabhAvollAsanimittabhAvastu nikSepacatuSTaye'pi tulya iti / TIkArya : cAveta,tanAvara ti ahIM graMthakAra kahe che ke, pUrvapakSI A pramANe kahe ke bhAvaarihaMtanuM darzana je prakAre bhavyonA svagataphaLa prati avyabhicArI che, te prakAre nikSepatrayanI pratipatti svIkAra, nathI. ethI karIne teno anAdara=vikSepatrayano anAdara, che. vizeSArtha : pUrvapakSIne kahevAnuM tAtparya e che ke, bhAvaarihaMtanuM darzana paNa abhavyane niSphaLa jAya che, paraMtu
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 pratimAzataka, zloka : 2 bhavyone avazya phaLa ApanAruM hoya che. tethI bhavyo jyAre bhAvaarihaMtane jue che tyAre temanA darzanakRta thayelA pariNAmane kAraNe nirjarAdirUpa svagataphaLa avazya thAya che. tethI te rUpa phaLa pratye bhagavAnanuM darzana avyabhicArI che. jyAre koi bhavya jIva paNa bhagavAnanA nAmano jApa karato hoya ke bhagavAnanI mUrtinAM darzana karato hoya ke pUrva avasthAmAM rahela dravyanikSepArUpa tIrthaMkaranA jIvone cakSuthI joto hoya, tyAre paNa jo bhAva na thAya to svagataphalarUpa nirjarA tene prApta thAya nahi. tethI ame nikSepatrayano anAdara karIe chIe. kema ke kAryArthIe AvyabhicArI hetumAM ja yatna karavo ucita gaNAya. ahIM vizeSa e che ke, sAmAnya rIte bhavyajIvone sAkSAt bhAvaarihaMtanuM darzana bhAvollAsa pratye je rIte kAraNa bane che, tevA nAmAdi traNa nikSepa banatA nathI tevo anubhava che. tethI ja bhagavAnanI mUrtinAM darzana karanArane paNa sAkSAt bhagavAnanuM darzana thAya ane jevo bhAva pragaTe tevo bhAva pragaTavo duSkara hoya che. tene sAme rAkhIne ja pUrvapakSIe bhAvanikSepAne avyabhicArI kahIne AdaraNIya kahela che. TIkAtha: maiva, vAtapaNane......kamAvAn / pUrvapakSInA kathananuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke, ema na kahevuM. kema ke svagataphaLamAM bhAvanikSepAne avalaMbIne thanArA bhavyajIvane svagata-nirjarAdirUpa phaLamAM, svathI vyatirikta-bhinna, evI bhAvanikSepano(mA) paNa avyabhicAritvano abhAva che. vizeSArtha : sAkSAt bhAvaarihaMta e svathI vyatirikta=bhinna, bhAvanikSepArUpa che, jyAre potAnA haiyAmAM pedA thato vItarAgabhAva e svagata bhAvanikSepo che; ane svagataphaLanI niSpattimAM svathI vyatirikta evA bhAvaarihaMtanA darzanarUpa bhAvanikSepo paNa avyabhicArI nathI vyabhicArI che. AthI ja gautamasvAmIthI pratibodha pAmanAra evo hAlika bhagavAnane joIne dveSabuddhivALo thAya che, mATe bhAvanikSepo avyabhicArI che e kathana asaMgata che. - yadyapi nAmAditraya nikSepa karatAM sAkSAt bhAvaarihaMtanuM darzana bhAvollAsanuM kAraNa vizeSa bane te saMbhavita che, to paNa phaLano arthI sAkSAt bhAvaarihaMta upalabdha hoya tyAre temanuM avalaMbana grahaNa kare te ucita che; paraMtu bhAvaarihaMtano viraha hoya ke temanI prApti hovA chatAM kSetrAdithI bhAvaarihaMta dUra hoya, ane jyAre temanuM avalaMbana azakya bane, tyAre nAmAdinuM avalaMbana laine yatna kare te hitAvaha che. kvacit sAkSAt bhAvaarihaMtathI jevo bhAva na thAya tevo bhAva nAmAdinikSepAnA baLathI utkarSavALo thAya, to adhika nirjarAnuM kAraNa bane. Ama chatAM, bahulatAe nAmAdi cAra nikSepAo paraspara pUrva pUrva karatAM uttara uttaranA viziSTa bhAvollAsanuM kAraNa bane che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 pratimAzataka/ zloka : 2 utthAna : pUrvamAM kahyuM ke svagataphaLamAM svatirikta bhAvanikSepAno paNa avyabhicAripaNAno abhAva che, te ja vAtanI puSTi karatAM kahe che - TIkArya : di....tuca ti bhAvaarihaMtane joIne abhavyo ke bhavyo pratibodha pAme che, evuM nathI; ethI karIne cAre nipAo ekAMte svagataphaLajanaka nathI, ethI karIne, svagata bhAvollAsano nimitabhAva vaLI vikSepacatuSTayamAM paNa tulya che. vizeSArtha : bhAvaarihaMtane joIne abhavyo pratibodha pAmatA nathI, ane bhavyo paNa haLukarmI hoya to pratibodha pAme che; paraMtu bhavyamAtra pratibodha pAme ja evo niyama nathI. ethI karIne=nAmAdi traNa nipAnI jema svavyatirikta bhAvanikSepo paNa svagataphaLa pratye anekAMtika che, jethI karIne, cAreya nipAmAM paNa svagata bhAvollAsano nimittabhAva samAna che=pUrva pUrva karatAM uttara uttaranA nikSepAo bahulatAe balavAna nimitta hovA chatAM nimittabhAvarUpe cAreya nikSepa samAna che. TIkA : etena svagatAdhyAtmopanAyakatAguNena vandyatvamapi catuSTayaviziSTamityuktaM bhavati / zirazcaraNasaMyogarUpaM hi vandanaM bhAvabhagavato'pi zarIra eva sambhavati / TIkArya : vartana tava samiti AnAthI=vikSepacatuSTayamAM svagata bhAvollAsano nimittabhAva samAna che enAthI, svagata adhyAtmaupanAyakatA guNa vaDe vaMdhatva paNa catuSTayaviziSTa che, e pramANe kahevAyeluM thAya che. kema ke zira-caraNanA saMyogarUpa vaMdana, bhAvabhagavAnane paNa zarIramAM ja saMbhave che. (ane te zarIra sthApanAvikSeparUpa che.) 'tvamavi - ahIM Aja thI e kahevuM che ke, nikSepacatuSTayamAM nimittabhAva to tulya che, paraMtu vaMghatva paNa catuSTayaviziSTa che. vizeSArtha : cAreya nikSepA bhAvollAsamAM nimittabhAvarUpa che. tenAthI e prApta thAya che ke, bhagavAnanuM vaMghapaNuM phakta bhAvaarihaMtarUpa bhAvanikSepamAM nathI, paraMtu bhagavAnamAM vartatA nAmAdi cAreya nikSepAmAM vidyapaNuM che. kema ke cAreya nikSepAo svagata adhyAtmaupanAyakatA guNavALA che, tethI ja te cAreya vaMdya
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 2 23 che=vaMdana karanAramAM vyaktigata je vItarAgabhAvanA bahumAnarUpa je adhyAtma che, enA upanAyaka bhagavAna che; tethI svagata adhyAtmaupanAyakatA guNa bhagavAnamAM che, ane svagata adhyAtmaupanAyakatA guNa vaDe bhagavAnanuM vaMdyapaNuM che; paraMtu te vaMghapaNuM catuSTaya viziSTa che. kema ke jema bhagavAnamAM vaMdyapaNuM che tema bhagavAnamAM nAmAdi cAreya nikSepAo che, tethI te baMne ekAdhikaraNa che. ane svagata adhyAtmaupanAyakatA guNa cAreya nikSepAne avalaMbIne bhagavAnamAM varte che, tethI catuSTaya-viziSTa vaMdyapaNuM che, ema kahela che. ane te batAvavA arthe ja kahe che ke, sAkSAt bhAvatIrthaMkarane koi vaMdana kare tyAre, bhagavAnanA caraNanI sAthe potAnA mastakano saMyoga kare che; ane mastakanA saMyogarUpa vaMdana bhAvatIrthaMkaranA zarIrane ja thAya che. ane bhAvatIrthaMkaranuM zarIra AkRtirUpa hovAthI sthApanA nikSepo ja che. tethI cAreya nikSepA baMgha na hoya to bhagavAnanuM zarIra paNa vaMdya bane nahi. koipaNa vastu dravya ane paryAya ubhayasvarUpa che. tethI bhagavAnarUpa vastu paNa dravya ane paryAya ubhayasvarUpa che, ane tene ja apekSAe cAra nikSepamAM vibhakta karAya che. tethI e prApta thAya ke, bhagavAnanuM jIvadravya e dravyanikSepArUpa che, bhagavAnanuM nAma e nAmaparyAyarUpa che je nAmanikSepArUpa che, bhagavAnanI AkRti e bhagavAnano sthApanAparyAya che te sthApanAnikSepArUpa che, ane bhagavAnano arihaMtAdirUpa bhAva e bhAvaparyAyarUpa che ane te bhAvanikSepArUpa che. tethI nAma, sthApanA ane bhAva e traNa paryAyarUpa che ane bhagavAnanuM jIvadravya e dravyarUpa che. tethI e prApta thAya ke, bhagavAna ja cAra nikSepA svarUpa che, paraMtu cAra nikSepAthI atirikta koi bhagavAna nAmano padArtha nathI. ane bhagavAna je vaMgha che te paNa phakta bhagavAnanuM dravya ja vaMgha che ke bhagavAnano arihaMtAdibhAva ja vaMgha che evuM nathI; paraMtu cAreya nikSepArUpa bhagavAna vaMdya che. tethI bhagavAnamAM vaMghatva che ema kahIe ke bhagavAnanA cAre nikSepAmAM vaMdhatva che ema kahIe temAM koI bheda nathI. vaLI sthApanA nikSepo jema bhagavAnanA dehanI AkRtirUpa che, tema bhagavAnanA dehanI AkRti sadeza bhagavAnanI mUrtimAM paNa sthApanA nikSepo che. ane jema bhagavAnanA dehano bhagavAnanI sAthe kathaMcit abheda che, tema pratimAno paNa sthApyasthApakabhAvarUpe kathaMcit abheda che. tethI sthApanAnikSeparUpa pratimA paNa vaMgha bane che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke zi2-caraNanA saMyogarUpa bhAvabhagavAnanuM paNa vaMdana zarIramAM ja saMbhave che, tyAM 'nanu' thI zaMkA karatAM pUrvapakSI kahe che TIkA H nanu bhAvabhagavati arUpe AkAza iva tadasambhavI, bhAvasambandhAccharIrasambaddhaM vandanaM bhAvasyaivAyAtIti / tata eva nAmAdisambaddhamapi bhAvasya kiM na prApnoti ? iti paribhAvaya / A
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 pratimAzataka, zloka : 2 TIkArtha : nanu....bAvarcavAyarItiAkAzanI jema arUpI evA bhAvabhagavAnamAM teno asaMbhava=vaMdanano asaMbhava, che, paraMtu bhAvanA saMbaMdhathI zarIrasaMbaMdhI evuM vaMdana bhAvane ja prApta thAya che. 0 'rUti' zabda zaMkAnI samApti arthamAM che. vizeSArtha : arihaMtamAM rahelo abhAva temanA AtmAmAM che, ane temano AtmA temanA zarIra sAthe saMbaddha che, tethI bhAvano saMbaMdha zarIramAM che, ane zarIrasaMbaddha evuM je vaMdana te kAraNathI bhAvane ja prApta thAya che=vaMdana karanAranI buddhimAM e prakArano bhAva utpanna thAya che ke, huM bhagavAnanA bhagavadubhAvane vaMdana karuM chuM; paraMtu te bhagavadbhAvane namaskAra karavA mATe zarIrane namaskAra karyA sivAya anya koi upAya nathI, tethI zarIrane karAtA vaMdanakALamAM paramArthathI te vaMdanakriyA ahaMbhAvane ja prApta thAya che. utthAna : pUrvapakSInI zaMkAnA samAdhAnarUpe graMthakAra kahe che - TIkArya : tata ....parimAvaya tethI ja=zarIrasaMbaddha vaMdana bhAvane prApta thAya che tethI ja nAmAdisaMbaddha vaMdana paNa bhAvane kema prApta na thAya ? e pramANe paribhAvita karavuM=bhAvanI sAthe jema zarIra saMbaddha che, tema kAmAdi paNa saMbaddha ja che. tethI te vaMdana bhAvane ja prApta thAya che. vizeSArtha : (1) bhagavAnanuM nAma e nAmanikSepArUpa che ane teno bhagavadbhAva sAthe vAcya-vAcakabhAva rUpe saMbaMdha che. (2) bhagavAnanI mUrti e sthApanAdinakSepArUpa che ane temAM pratiSThAvidhi dvArA (aMjanazalAkAvidhi dvArA) bhagavadbhAva sthApya che, tethI pratimA sAthe bhagavadbhAvano sthApya-sthApakabhAvarUpe saMbaMdha che. ane bhagavAnanuM zarIra te paNa bhagavAnanI sAthe kathaMcit abhedabhAva pAmela sthApanAnikSepArUpa che, ane teno saMbaMdha bhagavadbhAva sAthe sAmAnAdhikaraNyathI che. te A rIte - bhagavadbhAva bhagavAnanA AtmAmAM che, ane te bhagavAnanA AtmA sAthe zarIrano saMyogavizeSarUpa saMbaMdha che, tethI bhagavAnanA Atmadravya sAthe zarIrano ane bhagavadbhAvano sAmAnAdhikaraNyathI saMbaMdha che. (3) bhagavAnanA dravya sAthe bhagavadbhAvano tAdAbhyasaMbaMdha che. TIkA : kazcidAha jaDamativyudgrAhita:-kimetAbhiryuktibhiH ? mahAnizItha eva bhAvAcAryasya
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 pratimAzataka | zloka : 2 tIrthakRttulyatvamuktaM nikSepatrayasya cAkiJcitkaratvam iti bhAvanikSepameva puraskurvatAM naH ka ivAparAdhA ? tathA coktaM tatra paJcamAdhyayane - ____ 'se bhayavaM ! kiM titthayarasaMtiyaM ANaM nAikkamijjA uyAhu AyariyasaMtiyaM ? goyamA ! cauvvihA AyariyA paNNattA, taM jahA-nAmAyariyA, ThavaNAyariyA, davvAyariyA, bhAvAyariyA ya / tattha NaM je te bhAvAyariyA te titthayarasamA ceva daTThavvA, tesiM saMtiyaM ANaM nAikkamijjA / se bhayavaM ! kayare NaM bhAvAyariyA bhaNNaMti ? / goyamA ! je ajja pavvaIevi AgamavihIe payaM payeNANusaMcaranti te bhAvAyarie / je uNa vAsasayadikkhie vi huttA NaM vAyAmitteNaM vi Agamao bAhiM karenti te nAmaThavaNAhiM Nioiyavve' tti / / TIkArya : vAda....rUvAparIdhara ? koI jaDamati vyakjhAhita kahe che yuktine vicAravAnI buddhi na hovAthI jaDamati, ane zAstrArthane viparIta rIte grahaNa karavAnI potAnI ruci pramANe grahaNa karavAnI vRtti hovAthI grAhita, evo koIka kahe che - A badhI yuktio vaDe zuM? mahAnizIthamAM ja bhAvAcAryane tIrthakaratulyapaNuM kahevAyeluM che, ane vikSepatrayanuM akiMcitkarapaNuM kahevAyeluM che. ethI karIne bhAvanikSepane ja AgaLa karatAM amAro aparAdha kema che ? arthAt nathI. tathA.....paSyamAdhyayane ane te pramANe tyAM=mahAnizIthamAM pAMcamA adhyayanamAM kahyuM che - se mathavuM....phiyatve he bhagavan! zuM tIrthakara saMbaMdhI AjJAne na ullaMghavI ke AcArya saMbaMdhI ? (AjJAne na ullaMghavI ?) he gautama ! cAra prakAre AcAryo kahevAyelA che, te A pramANe (1) nAma AcArya, (2) sthApanAAcArya, (3) dravya AcArya ane (4) bhAvaAcArya. tyAM jeo bhAvAcArya che teo tIrthakara samAna ja jANavA. teo saMbaMdhI AjJAne oLaMgavI nahi. he bhagavan! bhAvAcArya koNa kahevAya ? he gautama ! je Ajano dIkSita hoya to paNa Agamavidhi vaDe pagale pagale AcaraNA kare che (anusare che), te bhAvAcArya kahevAya. je vaLI so varSano dIkSita hovA chatAM paNa vacanamAtrathI paNa AgamathI bAhya (ceSTA) kare che, teono nAma-sthApanA sAthe niyoga karavo (yojavA). 'tti' zabda mahAnizIthanA uddharaNanI samAptisUcaka che. vizeSArtha : tIrthaMkaranI AjJA atikrama na karavI joIe ke AcAryanI ? e pramANe gautamasvAmIe bhagavAnane prazna karyo. tenA javAbarUpe bhagavAne ema nathI kahyuM ke tIrthaMkaranI AjJA ke bhAvAcAryanI AjJA atikrama karavI na joIe; paraMtu cAra prakAranA AcAryo batAvyA, ane temAM bhAvAcArya tIrthakara samAna che ane temanI AjJA atikrama na karavI joIe, ema kahyuM. Ama kahevAthI e prApta thayuM ke, baMnenI AjJAno atikrama na karavo joIe, ane AcAryo cAra prakAranA che teno paNa bodha thAya che. jyAre zaMkAnA samAdhAnarUpe ema kahyuM hota ke, tIrthaMkaranI AjJA ane bhAvAcAryanI AjJA oLaMgavI na joIe, to
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 pratimAzataka, zloka : 2 prazna thAta ke anya paNa koi AcArya che ? ane bhAvAcArya e tIrthakara samAna che tema paNa bodha thAta nahi. tethI cAra prakAranA AcAryo batAvIne tIrthakara samAna bhAvAcArya che ema batAvyuM; ane temanI AjJA oLaMgavI joIe nahi, ema kahevAthI tIrthakara ane bhAvAcArya baMnenI AjJA ekarUpa ja che, e paNa artha prApta thAya che. ane te bhAvAcArya koNa kahevAya ? tenA samAdhAnamAM kahyuM ke, je Ajano dIkSita paNa AgamavidhithI pagale pagale anusare che te bhAvAcArya che. ahIM prazna thAya ke Ajano dIkSita AcArya kaI rIte saMbhave ? tenuM samAdhAna e che ke, bahulatAe dIrgha saMyamaparyAya pachI jIvo AcAryapadane yogya thAya che. tethI sAmAnyathI 36 varSanA saMyamaparyAya pachI AcAryapadavIne yogya bane che. Ama chatAM ATha varSanI uMmaramAM paNa apavAdathI AcAryapadavI apAya che, ane jyAre viziSTa kRtadharo potAnA uttarAdhikArIne dIkSA Ape ane potAnuM AyuSya alpa hoya to dIkSA sAthe ja AcArya padavI paNa Ape; ane tyAre ja te bhAvAcArya paNa bane tevuM paNa saMbhavI zake tema che. tethI Ajano pravrajita paNa zAstrAnusArI pravRtti karato hoya to bhAvAcArya che, ema kahela che. paraMtu so varSano pravrajita muni paNa vANImAtrathI paNa AgamAnusArI na karato hoya to bhAvAcArya tarIke kahela nathI, paraMtu tene dravyAcArya kahIne nAma-sthApanAnI sAthe yojavAnuM kahela che. ane tenAthI e prApta thAya che, jema guNanirapekSa nAmasthApanA anAdaraNIya che, tema guNanirapekSa dravyAcArya paNa anAdaraNIya che. ane A kathana dvArA pUrvapakSIne e kahevuM che ke, mahAnizIthasUtranA pAThamAM nAma, sthApanA ane dravyane anAdaraNIya batAvIne bhAvAcAryane ja AdaraNIya batAvela che, tethI ame paNa nikSepatrayane akiMcitkara kahIe chIe ane bhAvanikSepAne ja AdaraNIya kahIe chIe. to temAM zuM vAMdho che ? utthAna : pUrvapakSInA kathananA samAdhAnarUpe 'satra dgA' thI graMthakAra kahe che - TIkA :__atra brUma-paramazuddhabhAvagrAhakanizcayanayasyaivAyaM viSayaH, yanmate ekasyApi guNasya tyAge mithyAdRSTitvamiSyate / tadAhuH - 'jo jahavAyaM na kuNai micchaddiTThI tao hu ko anno ? / ' tti / tanmate nikSepAntarAnAdare'pi naigamAdinayavRndena nAmAdinikSepANAM prAmANyAbhyupagamAt ka iva vyAmoho bhavata: ? sarvanayasammatasyaiva zAstrArthatvAt / anyathA samyaktvacAritraikyagrAhiNA nizcayanayena apramattasaMyata eva samyaktvasvAmyuktaH, na pramattAntaH, iti zreNikAdInAM bahUnAM prasiddhaM samyaktvaM na svIkaraNIyaM syAd devAnAMpriyeNa ! uktArthapratipAdakaM cedaM sUtram AcArAGge paJcamAdhyayane tRtIyoddezake - 'jaM sammaM ti pAsahA taM moNaM ti pAsahA, jaM moNaM ti pAsahA taM sammaM ti pAsahA' Na imaM sakkaM siDhilehi adijjamANehiM guNAsAehiM vaMkasamAyarehiM pamattehiM gAramAvasaMtehiM muNI moNaM samAdAya dhuNe kammasarIragaM paMtaM lUhaM ca sevaMtI vIrA samattadaMsiNo' tti / 'jaM sammaM ti-yat samyaktvaM-kArakasamyaktvam tad maunaM munibhAvaH
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzads | Rels : 2 yacca maunaM tat samyaktvam-kArakasamyaktvam,' iti vAcakAzayaH / vRttikArastvAha - "se vasumaM savvasamannAgayapaNNANeNaM appANeNaM akaraNijjaM pAvaMkammaM taM No aNNesi (annesi) iti prAktanasUtre sa vasumAn atrArambhanivRttirUpabhAvavasusampanno muniH sarvasamanvAgataprajJAnarUpApannenAtmanA yad akartavyaM pApaM karma tanno kadAcidapi anveSyatItyarthAd ! arthAd yadeva samyakprajJAnaM tadeva pApakarmavarjanaM yadeva pApakarmavarjanaM tadeva samyakprajJAnamiti labdham tad gatapratyAgatasUtreNa darzayitumAha - 'jaM sammaM ti pAsaha' ityAdi, yat samyagiti samyagjJAnaM sahacarAt samyaktvaM vA pazyata tad munerbhAvo maunaM-saMyamAnuSThAnaM pazyata, yanmaunaM pazyata tadeva samyagiti samyagjJAnaM naizcayikasamyaktvaM vA pazyata, jJAnasya viratiphalatvAt, samyaktvasya ca abhivyaktikAraNatvAt, etacca na yena kenacicchakyamanuSThAnam ityAha-Na imaM ityAdi / naitat samyaktvAditrayaM zakyamanuSThAnaM zithilaiH mandavIyaiH ArdIkriyamANaiH putrAdisnehena guNAsvAdaiH zabdAdyAsvAdakaiH, vakrasamAcaraiH mAyAvibhiH, pramattaiH viSayAdipramAdasthaiH, gAraMti AdyAkSaralopAd agAraM gRham AvasadbhiH AsevyamAnaiH / kathaM tarhi zakyam ? ityAha 'muNI' ityAdi muniH jagattrayamantA maunam azeSasAvadhanivRttirUpaM samAdAya gRhItvA dhunIyAccharIramaudArikaM karma ca / katham ? ityAha-prAntam=paryuSitaM vallacanakAdi, tadapi rUkSaM vikRterabhAvAt sevante=abhyavaharanti, vIrAH karmavidAraNapratyalA: samyagdarzina iti / mArtha : atra brUmaH.....iSyate / 52mazuddhamA nizyayanayano 04 mA viSaya che= mahAnizIthasUtramA kahyuM ke je paripUrNa AjJAnusArI pravRtti kare che te ja bhAvAcArya che, ane vacanamAtrathI paNa AgamabAhya kare che te nAma-sthApanA sAthe niyojana karavA. ema kahIne nAma, sthApanA ane dravya e traNa nikSepAne akiMcitkara batAvyA ane bhAvanikSepo ja hitarUpa che ema kahyuM. e viSaya paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayanayano ja che; jenA matamAM eka paNa guNanA tyAgamAM mithyAdaSTipaNuM IcchAya che. (tethI leza paNa zAstraviruddha je kare che, temane te AgamabAhya mAne che, ane temane tathA temanAM nAma-sthApanAne te akiMcitkara kahe che.). tadAhuH thI tamA sAkSI mApatai 3 cha - jo jahavAya.....hu ko anno ? / 4 yathAvA64 zAstramA 48 hoya te zata, 42to nathI, tenAthI adhika mithyAdRSTi bIjo koNa hoya ? 'tti' 206 29nI samAptisUya che. vizeSArtha : paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayanaya kahe che ke, je yathAvat karato nathI te mahAmithyASTi che. A vacanathI e kahevuM che ke, je jIva bhagavAnanA vacana pramANe sadanuSThAnomAM yatna karato hoya tene, potAnI
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 pratimAzataka/ bloka : 2 kriyAomAM apramAdabhAvanI vRddhi arthe paramazuddhabhAvagrAhaka nayanuM avalaMbana levuM ucita gaNAya. tethI je jIva pote samyagu kriyA karI zakato nathI ane truTita kriyA kare che, paraMtu te truTita kriyAmAM saMtoSa mAnIne dharmamAM yatnavALA hoya, to tevA jIvane svazaktinA utkarSathI yatna karavA mATe paramazuddhabhAvagrAhaka . nizcayanaya upayogI bane che. TIkArya : tanmate....zAstrArthatyAt tenA matamAM paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayanayanA matamAM, vikSepAMtaranA anAdaramAM paNa tegamAdi tavRMdathI nAmAdi nikSepAtA prAmANyano abhyapagama hovAthI tamAro vyAmoha kema che ? kema ke sarvanayasaMmatanuM ja zAstrArthapaNuM che. anyathAvAnapriyeLa ! anyathA sarvasaMmatanuM zAstrArthapaNuM na mAno to, samyaktva ane cAritranA ekyane grahaNa karanAra evA nizcayanaya vaDe apramattasaMvatane ja samyaktvanA svAmI kahevAyelA che; paraMtu pramatta aMta sudhI nahi, ethI zreNikAdi ghaNAne prasiddha evuM samyagdarzana devAtApriya evA tamArA vaDe svIkArI nahi zakAya. ' ' 'sma' arthamAM che. vizeSArtha : paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayanaye paNa cAra prakAranA nikSepA batAvyA; paraMtu cArene AdaraNIya kaheto nathI. tethI cAra nikSepAnA svIkArarUpa prAmANya to paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayane paNa abhimata che ema bhAse. paraMtu paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayanaya prathama traNa nikSepAno svIkAra upAdeyarUpe karato nathI, te ja nikSepAMtarano asvIkAra samajavo. jyAre naigamAdi no cAre nikSepAone svIkAre che, teno artha e ke cAre nikSepAnA astitvano svIkAramAtra nathI, paraMtu cAreya nikSepAo AdarapAtra che; tethI ja bhagavAnanA cAre nikSepAo kalyANanA kAraNarUpe te nayone mAnya che. ahIM sarvanayasaMmatanuM zAstrArthapaNuM che ema kahyuM, tyAM prazna thAya ke, zAstramAM nayavacano paNa hoya che to te zAstrArtharUpa che ke nahi ? ane jo te mAnya na hoya to prastuta mahAnizIthasUtranuM Agamavacana paNa amAnya thAya. ane Agamavacana ja amAnya che ema kahIe to AgamanA aprAmANyanI siddhi thAya. tethI sarvanayasaMmatanuM zAstrArthapaNuM che e kathananuM vizeSa tAtparya A pramANe che - zAstro nayavacanothI paNa racAyelAM che ane pramANa vacanothI paNa racAyelAM che. koI vyakti koi nayavacananA zAstrane grahaNa karIne tenuM ekAMta sthApana kare to te zAstrArtharUpa nathI, paraMtu te nayavacana svasthAnamAM zAstrArtharUpa hovA chatAM anya vacanone paNa temanA sva-sva sthAnamAM svIkAravAmAM Ave, tyAre te svIkAranAranuM vacana sarvanayasaMmata zAstrArtharUpa bane. jema lupAke mahAnizIthasUtranuM avalaMbana laIne nAmAdi traNa nikSepAone akiMcitkara kahyA, te paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayanayanI dRSTie tema
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 pratimAzataka, zloka : 2 ja che; paraMtu naigamAdi nayone abhimata nAmAdi cAre nikSepAone te sarvathA svIkArato nathI, tethI paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayanayanA sthAnathI anyatra paNa naigamAdi nayane saMmata evA bhAvanipAne choDIne nAmAdi traNa nipAono te ekAMte niSedha kare che, te sarvanayasaMmata zAstrArtharUpa nathI; paraMtu badhA nayone saMmata evA padArthone sva-svasthAnamAM svIkAravA te sarvanayasaMmata zAstrArtharUpa che. ane sarvanayasaMmatanuM zAstrArthapaNuM na svIkAro to, samyaktva ane cAritranI ekatAne grahaNa karanAra nizcayanaya vaDe apramatta saMyatane ja samyaktvanA svAmI kahyA che, pramatta guNasthAnaka sudhInAne nahi. ethI zreNikAdi ghaNAne prasiddha evA samyagdarzanano svIkAra pUrvapakSI karI zakaze nahi. TIkArya : SArthapratipAdi...tRtIyAMza - uktArthapratipAdaka=nizcayanaye apramatasaMvatane jasamyaktvanA svAmI kahela che, paraMtu pramatta guNasthAnaka sudhI samyaktvanA svAmI nathI, e rUpa utArthapratipAdaka, A sUtra, AcArAMgasUtranA pAMcamA adhyayananA trIjA uddezAmAM che. (teno artha A pramANe che ) = sai ti...samasaLo jene samyakatva tarIke juo tene mauna e pramANe juo, ane jene mauna e pramANe juo tene samyakta e pramANe juo. zithilo vaDe alpavIryavALAvaDe, putrAdinA snehathI AdriyamANa vaDe, guNAsvAdako vaDe=zabdAdi viSayonuM AsvAdana karavAnI prakRtivALAo vaDe, ane vakrasamAcAravALA vaDe=mAyAvI vaDe, ane pramAdayukta gharamAM vasatA gRhastho vaDe A anuSThAna zakya nathI. (to konA vaDe zakya che?) muni mauna svIkArIne karma ane zarIranuM dhUnana kare che, ane vIra evA samyagdarzI munio prAMta ane rUkSa evA AhArane seve che (emanA vaDe zakya che). 'tti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. naM sammati.....vAvAzaH A sAkSIpAThamAM je samyaktakArakasamyakta, te mauna=munibhAva, che; ane je mauna, te samyakta kArakasamyakta che; e pramANe vAcakano pUjya umAsvAti mahArAjano, Azaya che. vRttivArasvAda - vaLI AcArAMgasUtra upara TIkA racanAra vRttikAra kahe che - 'i ' e AcArAMganA sUtrano tenA pUrvamAM AcArAMgamAM kahela'te vasu' thI mAMDIne 'ta no gamSi e prakAranA pUrva sUtra sAthe saMbaMdha che, ane te pUrvanuM sUtra AcArAMganA TIkAkAra batAve che - 'omti prayoga che tyAM AcArAMga sUtramAM ' sI' pATha che te saMgata jaNAya che. te vasuH.... ratuda - te vasumAna sarvasamanvAgata prajJAnarUpa AtmA vaDe karIne akartavya pApakarma tene kyAre paNa Icchato nathI. e prakAranA prAkRtanA sUtramAM=pUrvanA sUtramAM, te vasumAna ahIMyAM=saMsAramAM, AraMbhanI nivRttirUpa bhAvadhanathI saMpanna evo muni, sarvasamanvAgata prajJAnarUpa Apanna AtmA vaDe je akartavya pApakarma, tene kyAre paNa Icchato nathI. e prakAre artha hovAthI je samyagU prajJAna che, te ja pApakarmavarjana
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 pratimAzataka, zloka : 2 che ane je pApakarmavarjana che te ja samyapha prajJAna che, e prakAre prApta thayuM. te gatapratyAgata sUtra vaDe dekhADatAM kahe che - ' sakhta ti pAsada' rUtya = e prakAre sUtranuM pratIka che teno artha kare che - jene samyaphasamyagujJAna ane sAhacaryathI samyagdarzana tarIke juo, tene mauna=saMyamAnuSThAnarUpe juo; tathA jene mauna tarIke juo tene ja samyagusamyajJAna athavA naizcayika samyakta rUpe juo. kema ke jJAnanuM viratiphaLapaNuM che ane samyaktanuM abhivyaktinAraNapaNuM che. vizeSArtha : ahIM sarvasamanvAgataprajJAna zabdano tAtparyArtha e che ke, tattvasaMvedanarUpa je prakRSTa jJAna te saMpUrNa rIte saMsArabhAvathI AtmAne kheMcIne tattva tarapha laI janAra che, tethI te sarva rIte samyagu AgataprApta, evA prakRSTa jJAnarUpa che. ane tenuM jJAna pragaTyA pachI AtmA kyAreya akartavya evA pApakarmane karato nathI. 'naM samaM ti pAsada' ItyAdi AcArAMgasUtranA pAMcamA adhyayananA trIjA uddezAmAM samyakta ane maunanI=munibhAvanI, samavyApti batAvela che, tyAM samyakta=kArakasamyakta, grahaNa karavAnuM che= kurvapatvavALuM grahaNa karavAnuM che, je avazya bodhane anurUpa kArya karatuM hoya tevuM grahaNa karavAnuM che, ane te samyaprajJAnarUpa che. ane tenAthI e prApta thAya che ke, je samyaprajJAna che te ja pApakarmavarjana che ane je pApakarmavarjana che te ja samyaprajJAna che. ane samyaprajJAnano artha e che ke, samyaka prakAranuM prakRSTa jJAna. ane samyaka prakAranuM prakRSTa jJAna e che ke, jJAnane anurUpa pApavarjananI pravRttirUpa phaLa saMvalita ja hoya. tethI ja samyaprajJAna ane pApavarjana e baMnene eka kahela che. AthI ja munibhAva ane samyaktanI vyApti batAvIne TIkAmAM kahyuM ke, jJAnanuM viratiphaLapaNuM che ane samyaktanuM abhivyaktinAraNapaNe che=jJAna viratiphaLavALuM che, tethI jJAna hoya tyAM viratirUpa phaLa avazya hoya ja; ane samyakta e jJAnanI abhivyaktinuM kAraNa che, tethI samyakta hoya tyAM jJAnanI abhivyakti hoya ja. tethI e prApta thAya ke, jIvamAM samyakta pragaTe eTale jJAnanI abhivyakti thAya ja, ane jJAna abhivyakta thAya eTale viratirUpa phaLa avazya prAdurbhAva thAya. tethI samyaktanI niSpatti sAthe virati avinAbhAvI che. TIkArya : tavra ne....kAvyamane ane A samyaktAdi traNa anuSThAna, je koI vaDe zakya nathI ane te konA vaDe zakya nathI te batAve che - jeo zithila arthAt maMdavIryavALA che arthAt tatvanI ruci ane bodha hovA chatAM samyaguM anuSThAna karavA mATe alpavIryavALA che teo vaDe, ane putrAdinA sneha vaDe jeo AdrakriyamANa che teo vaDe, ane zabdAdi viSayonuM AsvAdana karavAnI prakRtivALA che teo vaDe, ane vakrasamAcAravALAo vaDe=zAstra dvArA yathArtha bodha hovA chatAM
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 pratimAzataka, zloka : 2 paNa mokSane pratikuLa evI saMsAranI pravRtti karavArUpa vakrasamAcAravALA vaDe=mAyAvI vaDe, ane viSayAdirUpa pramAdamAM rahelA evA gRhastho vaDe A anuSThAna zakya nathI. vizeSArtha : ahIM gRhastha kahevAthI upalakSaNathI e paNa samajavAnuM che ke, je muni apramattabhAvavALA nathI te sarve paNa munibhAvavALA nathI, ane teo maMdavIryavALA ane kaMika aMzamAM vakrasamAcAravALA paNa che, ane teo vaDe paNa A anuSThAna zakya nathI. AthI ja pUrvamAM kahela ke pramattAMta sudhI nizcayanayane samyakta abhimata nathI. TIkArya : thaM starda zam ?....varSa ra te kevI rIte zakya che? te batAve che - jagatrayano maMtA evo muni azeSa sAvavanI nivRttirUpa maunane grahaNa karIne dArikazarIra ane karmazarIrane dhuNAve che. kathan ? rUAda sIna ti | kevI rIte ? to kahe che ke prAMta=paSita vAla-caNAdi ane te paNa vikRtino abhAva hovAthI rUkSane seve che arthAt aMtaprAMta bhikSA karanArA che evA ane karmavidAraNamAM samartha evA vIro samyagadarzI che. - tti zabda AcArAMganI vRttinI samAptisUcaka che. vizeSArtha : je muni jagatutrayane te ja rIte mAnanAra che ke je rIte bhagavAne kahela che, tethI ja jagatutrayavartI sarva padArtho pratye ucita pravRtti thAya e rIte temanA traNeya yogo pravarte che, tevo muni haMmezAM sarvasAvaghanI nivRttirUpa manasvarUpa hoya che. ane tevo muni aMta-prAMta-rUkSa evuM bhojana kare che, tethI karIne kyAMya zarIranuM mamatva skuraNa na thAya e rIte A audArika zarIrane paNa dhuNAve che sUkave che, ane karmazarIrane paNa kSaNa kare che. ane tevo muni ja, karmanAza karavA mATe samartha che ane Avo muni ja nizcayanayathI samyagdarzI che. utthAna : pUrvamAM pUrvapakSIe mahAnizIthanA pAThathI kahela ke, mahAnizIthamAM ja nikSepatrayane akiMcitkara kahela che ane bhAvanipAne ja AdaraNIya kahela che, tethI ame bhAvane ja AgaLa karIe chIe, temAM zuM doSa che ? tenuM samAdhAna prathama karyuM ke, te mahAnizIthasUtranuM kathana paramazuddhabhAvagrAhaka nizcayanayanI apekSAe che. te apekSAe te nayane traNa nikSepo anAdaraNIya hovA chatAM paNa anya nayane te nikSepa mAnya che, tethI hitArthIe anya nayanA svasthAne te traNe nikSepAne grahaNa karIne hitamAM pravRtti karavI joie. have te mahAnizIthasUtranA kathananuM samAdhAna sathavA' thI bIjI rIte kare che -
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 pratimAzataka/ zloka : 2 TIkA : athavA yAvatyA guNanivRttyA bhAvAcAryanivRttistAvatyA dravyAcAryatvasampattiH / sA ca sApekSatve bhAvayogyatayA (bhAvayogyatA), iti (yA tu) bhAvAcAryanAmasthApanAvat prAzastyaM nAtikramati, antyavikalpaM vinA dravyabhAvasaGkarasyAvizrAmAt, prazastanAmasthApanAvat / aprazastabhAvasyAGgAramardakAderdravyaM tu tatrAmasthApanAvad aprazastameva / prAguktamahAnizIthasUtre niyojanIyatvArthastu avadAma gurutattvaviniye - (snovA-24-25). 'tattha Niogo eso, jaM davyaM hoi suddhabhAvassa / taNNAmAgiitullaM taM suhamiyaraM tu vivarIyaM / / 1 / / 'jaha goyamAiyANaM, NAmAI tiNNi hunti pAvaharA / aMgAramaddagassa ya, NAmAI tiNNi pAvayarA / / 2 / / iti prazastabhAvasambandhinAM sarveSAM nikSepANAM prazastatvameveti niyUMDham / / TIkArya : athavA...prazastameva | athavA jeTalA guNonI nivRttithI=jeTalA guNonA abhAvathI, bhAvAcAryanI nivRtti che teTalAthI dravyAcAryatvanI saMpatti che, ane te dravyAcAyatvanI saMpatti, sApekSapaNAmAM bhAvayogyatArUpa che, ethI karIne bhAvAcAryonAM nAma-sthApatAnI jema prazastapaNAne oLaMgatI nathI. kema ke prazasta nAma-sthApatAnI jema aMtya vikalpane choDIne dravya-bhAvatA saMkarano avizrAma che. vaLI aprazastabhAvavALA aMgAramaEkAdinuM dravya tenAM nAma-sthApatAnI jema aprazasta ja che. cha"sa 1 sApekSatve mAvayotiyA, rUtti bAvAvArthanAmathApanAmAvA" pATha che tyAM sA 4 sApekSatve mAvayogyatA yA tu mAvAcAryanAmasthApanAvat A pramANe pATha hovAnI saMbhAvanA lAge che. vizeSArtha : zAstramAM bhAvAcAryanA guNo aneka batAvyA che, te sarvaguNothI yukta paripUrNa bhAvAcArya che. temanA eka-be Adi guNonI nivRtti thavAthI=rahita thavAthI, teTalA aMzamAM bhAvAcAryatvanI nivRtti thAya che, ane teTalA aMzamAM dravyAcAryatvanI prApti thAya che. ane A dravyAcAryatvanI prApti sarvaguNanI nivRttithI nathI, paNa koIka guNonI nivRttithI che. tethI koIka bhAvAcAryanA guNonI sAthe sApekSa hovAne kAraNe te drAcAryatvanI prApti bhAvayogyatArUpa che; arthAtu keTalAka bhAvAcAryanA guNo che ane keTalAka nathI, tethI vidyamAna keTalAka guNone sApekSa amuka guNonI nivRttirUpa dravyAcAyatvanI saMpatti che, tethI te bhAvanI yogyatArUpa che; arthAt bhAvAcAryanA keTalAka guNo che, Ama chatAM amuka guNo
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 2 33 nathI, te ja kAraNe te dravyAcArya che. Ama chatAM tattvanA pakSapAtapUrvakanA anya guNo sahavartI amuka guNono abhAva hovAne kA2Ne je guNono abhAva che, te te guNonI prAptinuM kAraNa bane tevA che; tethI ja paripUrNa bhAvAcAryanI yogyatArUpa te dravyAcAryatvanI saMpatti che. ethI karIne bhAvAcAryanAM nAma ane sthApanA jema prazasta che tema dravyAcAryatva paNa prazastapaNAno atikrama karatuM nathI. arthAt je bhAvAcArya che temanuM nAma paNa bolavAthI cittanA zubha adhyavasAyanuM kAraNa bane che, tethI prazasta che; ema kaMIka guNothI rahita evI dravyAcAryatvanI prApti bhAvayogyapaNAvALI hovAne kA2Ne prazastapaNAno atikrama karatI nathI. kema ke prazasta nAma-sthApanAnI jema aMtya vikalpane choDIne dravya-bhAvanA saMkarano avizrAma che. arthAt te dravyAcAryamAM amuka guNanivRttithI je dravyAcAryatvanI prApti che, te keTalAka bhAvo sAthe saMkaLAyela che; tethI tyAM dravya-bhAvano saMkara che=dravya-bhAvano mizrabhAva che. jyAre bhAvAcAryano eka paNa guNa nathI, phakta AcAryapadavInI prApti thayela che te aMtya vikalpa che, arthAt paripUrNa guNanivRttithI prApta thanAra evI dravyAcAryatvanI saMpatti che, ane tyAM dravya-bhAvano saMka2 nathI; tethI aMtya vikalpane choDIne dravya-bhAvano saMkara avazya che. tethI prazasta nAma-sthApanAnI=bhAvAcArya sAthe saMkaLAyeluM bhAvAcAryanuM prazasta nAma ane bhAvAcAryanI sthApanAnI jema, te dravyAcAryanI saMpatti prazastapaNAno atikrama karatI nathI. ane aprazasta evA aMgAramardakAdi AcAryanuM dravya temanA nAma-sthApanAnI jema aprazasta ja che. saMkSepathI e phalita thAya che ke, bhAvAcArya sAthe saMkaLAyelAM nAma ane sthApanA jema prazasta che, tema koIka guNothI yukta dravyAcAryatva prazasta che; ane bhAvAcArya sAthe nahi saMkaLAyelAM evAM nAma ane sthApanA jema aprazasta che, tema sarvathA guNarahita evuM AcAryapadavImAtrarUpa dravyAcAryatva aprazasta che. TIkArya : prAgukta..... gurutattvavinizcaye pUrvamAM kahela mahAnizIthasUtramAM niyojanIyatvano artha=je bhagavAnanI AjJAviruddha vacanamAtrathI kare che tevA AcAryone nAma-sthApanA sAthe yojavAnuM kahyuM che te rUpa artha, vaLI gurutattvavinizcaya graMthamAM ame kahyo che. (te A pramANe -) tatva.....vivarIya 119 || tyAM niyoga A che. je zuddhabhAvanuM dravya che, te tenAM nAma-AkRtitulya zubha che; ane itara vaLI viparIta che. / / 1 / nanheM ......vAvayarA ||2||je pramANe gautamAdinA nAmAdi traNeya pApane haranArA thAya che ane aMgAramardakAcAryanA nAmAdi traNeya pApane karanArA thAya che. / / 2 / / 'kRti' zabda gurutattvavinizcayanA uddharaNanI samAptisUcaka che. prazastamAva....nirbhUtam / AnAthI e prApta thAya che ke, prazastabhAva saMbaMdhI sarvanikSepAnuM prazastapaNuM ja che, e pramANe nirvyaDha=niHzaMka che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 pratimAzataka, bloka : 2 utthAna : pUrvapakSIe mahAnizIthasUtranA baLathI nAmAditrayane akiMcitthara sthApana karavA prayatna karyo tenuM samAdhAna siddhAMtakAre be rIte karyuM. tenAthI e prApta thAya ke, mahAnizIthanuM vaktavya sApekSa che, tethI tenA baLathI nAmAditraya nikSepAno niSedha thaI zake nahi. tenI ja puSTi pi thI anya sAkSIpATha dvArA kare che - TIkA : api ca 'jo jiNadiDhe bhAve cauvvihe saddahAi sayameva / emeva nannahatti ya, sa nisaggaruitti NAyavvo' ityuttarAdhyayanavacanAccaturvidhazabdasya nAmasthApanAdravyabhAvabhedabhinnatvena vyAkhyAnAnikSepacatuSTayasyApi yathaucityenArAdhyatvamaviruddham, ata evAprastutArthApAkaraNAt prastutArthavyAkaraNAcca nikSepaH phalavAniti zAstrIyA maryAdA, kiJca nAmanikSepasyArAdhyatvaM tAvat 'cauvIsatthaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNaI ! cauvIsatthaeNaM daMsaNavisohiM jaNai' tti (uttarA a0 29) samyaktvaparAkramAdhyayanopadarzitacaturviMzatistavArAdhyatayaiva siddham, tatrotkIrtanasyArthAdhikAratvAttena ca darzanArAdhanasyoktatvAt, 'mahAphalaM khalu tahArUvANaM 'arahaMtANaM bhagavaMtANaM NAmagottassavi savaNayAe' ityAdinA bhagavatyAdau (bhaga0 za0 2 u01) mahApuruSanAmazravaNasya mahAphalatvoktezca / TIkArya : pAM.....zAstrIyA mA, ane vaLI je jinezvaro vaDe joDAyelA cAra prakAranA bhAvonA viSayamAM 'Ama ja che, anyathA nathI; e prakAre svayaM ja zraddhA kare che, te nisargaruci che e prakAre jANavuM. A pramANe uttarAdhyayanasUtranuM vacana hovAthI, ane caturvidha zabdanuM nAma-sthApatA-dravya-bhAvanA bhedathI bhinnapaNA vaDe karIne vyAkhyAna hovAthI, nikSepacatuSTayanuM paNa yathocityathI ArAdhyapaNuM aviruddha che. AthI karIne ja aprastuta arthanuM apAkaraNa hovAthI ane prastuta arthanuM vyAkaraNa hovAthI vikSepa phaLavAta che, e pramANe zAstrIya maryAdA che. arthAt prastuta arthanuM vyAkaraNaHgrahaNa karavuM, ane aprastuta arthanuM apAkaraNa dUra karavuM, e zAstrIya maryAdA che. vizeSArtha : nisargaruci samyagdarzana e che ke, jemAM bhagavAnanA vacanano bodha zAstrothI ke upadezAdithI thayelo nathI, paraMtu svAbhAvika rIte ja karmonA vigamanathI te ja prakArano padArthano bodha thavAthI jIvane samyagu ruci thAya che. tethI prastutamAM cAra prakAranA bhAvo bhagavAne kahyA che, te prakArano bodha nahi hovA chatAM, je prakAre bhagavAne kahyA che te ja prakAre svayaM ja svAbhAvika ja, tevo bodha thAya che, ke A padArtho Ama ja che, anyathA nathI; e nisargaruci che e pramANe jANavuM, e prakAre uttarAdhyayanasUtranuM vacana che. ane tenI TIkAmAM cAra prakAranA bhAvomAM je caturvidha zabda che, tenuM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 pratimAzataka, zloka : 2 vyAkhyAna nAma-sthApanAdirUpe ja karela che. tethI e prApta thAya ke, cAreya nikSepAonI yathArtha ruci karanAra nisargaruci che, ane tenAthI e prApta thAya che ke yathaucitya cAre nikSepAo ArAdhya che. tenI ja puSTi karatAM kahe che ke, jo nikSepa aprastuta arthane dUra na kare ane prastuta arthane jaNAve nahi, to yathaucityathI ArAdhanA thai zake nahi; kema ke je bhUmikAmAM je nikSepo ArAdhya hoya tyAre te zabdathI prastuta je artha hoya teno nikSepa vyAkaraNa kare che, ane aprastuta artha hoya teno nikSepa apAkaraNa kare che, ane te ja rIte tyAre te nikSepo ArAdhya bane che. AthI karIne ja kahyuM ke, cAre nikSepAnuM yathaucityathI ArAdhyapaNuM aviruddha che. ane cAre nikSepAnuM yathaucityathI ArAdhyapaNuM batAvavA mATe ja aprastuta arthanuM apAkaraNa karavAthI ane prastuta arthanuM vyAkaraNa karavAthI nikSepa phaLavAna che, e prakAranI zAstrIya maryAdA che. - ahIM vizeSa e che ke, anyadarzanamAM rahela jIva potAne abhimata evA izvaranA nAmano jApa kare che, temanI mUrtinI pUjA kare che, ane bhAvimAM potAne abhimata evA buddhAdirUpe koi thanAra che te vyaktine jue tyAre temanA pratye prAyaH bahumAnabhAva temane hoya che, ane sAkSAt potAne abhimata evA bhAvaIzvarane te jue to upAsanIya mAne che; tethI cAreya nikSepAnI zraddhA ekAMtavAdIne paNa saMbhave. paraMtu je prakAre bhagavAne cAreya nikSepA ArAdhya kahyA che ke anArAdhya kahyA che te ja prakAre jemane zraddhA nathI, teo nisargarucivALA nathI. AthI ja prazasta bhAva saMbaMdhI traNa nikSepa je rIte ArAdhya kahyA che te rIte ja ruci hoya te nisargaruci che. ane te ruci paNa prAraMbhika kakSAnI hoya ke skUlabodharUpa hoya to samyagdarzanarUpa na bane, paraMtu tenA heturUpa bane. paraMtu jyAre te ruci parAkoTinI thAya che, tyAre te avazya samyagdarzanarUpa bane che; ane te vakhate sUkSmabodha avazya hoya che, ane te vakhatano bodha dRSTa padArthamAM jevA nirNayavALo hoya che tevo ja tattvanA viSayamAM nirNayavALo hoya. utthAna : graMthakAre pUrvamAM uttarAdhyayanasUtranA vacanathI sAmAnya rIte cAreya nikSepAnuM ArAdhyapaNuM batAvIne pUrvapakSIe mahAnizIthanA pAThathI traNa nikSepone anArAdhya kahela tenuM nirAkaraNa karyuM. have vizva thI nAmAdi cAreya nikSepomAMthI pratyekanuM zAstravacananA baLathI ArAdhyapaNuM batAvatAM kahe che - TIkArya : nci......tava siddham, (1) nAmanikSepanuM ArAdhyapaNuM uttarAdhyayananA samyaktaparAkrama adhyayanamAM upadarzita caturvizatistavanA ArAdhyapaNAthI ja siddha che, te A rIte - cauvasatthA vaDe he bhagavan! jIva zuM pedA kare che ? tenA javAbarUpe bhagavAna kahe che ke, yauvIsaFA vaDe jIva darzanavizuddhi pedA kare che. A prakAre uttarAdhyayanasUtranuM vacana che.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 pratimAzataka | zloka : 2 tatra...3rutvAd=tyAM=cauvIsasthAmAM, utkIrtanano arthAdhikAra hovAne kAraNe, ane tenA vaDeHutkIrtana vaDe, (uttarAdhyayanamAM) darzanaArAdhanAnuM uktapaNuM hovAthI caturvizatistava ArAdhya che ema siddha thAya che. tethI tAmavikSepo ArAdhya che ema siddha thAya che. ane vaLI bhagavatInA baLathI nAmanipAnuM ArAdhyapaNuM batAve che - madI..32a tevA prakAranA arihaMta bhagavaMtonA nAmagotranA paNa zravaNamAM mahAphaLa che, ItyAdi vaDe bhagavatI AdimAM mahApuruSonA tAmazravaNamAM mahAphaLapaNAnI ukti hovAthI tAmavikSepo ArAdhya che. vizeSArtha : koI jIva arihaMta paramAtmAnA svarUpathI sarvathA anabhinna hoya ane tene kAraNe tevA prakAranA svarUpanuM buddhimAM mahattva na hoya, athavA arihaMta bhagavAnanuM zAstranA baLathI bAhya atizayAdi svarUpa jANato hoya ane bAhya atizayAdikRta ja phakta mahattva hoya, paraMtu arihaMtonI aMtaraMga guNasaMpattinuM varNana zAstranA baLathI jANato hovA chatAM tenuM mahattva na hoya, to tevA jIvane arihaMtanA nAma-gotranuM zravaNa mahAphaLavALuM bane nahi. paraMtu je jIvane bhagavAnanI aMtaraMga guNasaMpattinuM mahattva hoya, ane te ja mahattva spaSTa bodhakRta hoya ke kvacit spaSTa bodha na hovA chatAM oghathI guNanA mahattvane kAraNe hoya, athavA najIkanA kALamAM guNanuM mahattva thAya evI bhUmikAvALuM citta hoya, to tevA jIvane arihaMta bhagavaMtonA nAma-gotranA zravaNathI paNa mahAphaLa thAya che. 0 "Amaroyasa ahIM '' thI e kahevuM che ke, bhagavad guNonA zravaNathI to mahAphaLa thAya che; paraMtu teonA nAma-gotranA zravaNathI paNa mahAphaLa thAya che. TIkA : sthApanAnikSepasyArAdhyatA ca 'thayathui maMgaleNaM bhaMte ! jIve kiM jaNaI ? thayathuimaMgaleNaM nANadaMsaNacarittabohilAbhaM jaNai, nANadasaNacarittabohilAbhasaMpaNNeNaM NaM jIve aMtakiriyaM kappavimANovavattiaM, vA ArAhaNaM ArAhei' (uttarA0 a0 29) iti vacanenaiva siddhA, atra stava:-stavanaM, stuti:= stutitrayaM prasiddham, tatra dvitIyA stutiH sthApanArhataH purata: kriyate, caityavandanAvasaratayA ca jJAnadarzanacAritrabodhilAbhato nirargalasvargApavargasukhalAbha iti vizeSAkSarANyapi sphuTIbhaviSyantyanupadameva / TIkArya : thAnanikSepasya...vanenaiva siddhA, ane sthApanAtikSepanI ArAdhyatA uttarAdhyayananA thayu....mArAde e prakAre vacana vaDe ja siddha che. te uttarAdhyayananA pAThano artha A pramANe che -
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 pratimAzataka | zloka : 2 - he bhadatta ! stava ane stutirUpa maMgalavaDe jIva zuM pedA kare che? bhagavAna javAbarUpe kahe che ke, stavana ane stutirUpa maMgala vaDe (jIva) jJAna-darzana-cAritra ane bodhilAbhane prApta kare che. ane jJAna-darzana-cAritra ane bodhilAbhathI saMpannapaNA vaDe jIva aMtakiriyA athavA to kalpavimAnamAM utpattirUpa ArAdhanAne ArAdhe che. 'saMpaLe' - ahIM bhAvanA arthamAM saMpanna zabda hovAnI saMbhAvanA che, tethI saMpannapaNA vaDe ema artha karela che. satra....anuvameva satra=ahIMauttarAdhyayananA pAThamAM, je "thapUrva kahela che, tyAM, jIva e stavanArthaka che ane stuti-stutitraya prasiddha che. tyAM bIjI stuti sthApanAarihaMta AgaLa karAya che. (devavaMdananI aMdara hAla cAra stutio karAya che, tyAM pUrve traNa stuti karAtI hatI, tethI kahyuM ke stutitraya prasiddha che. ane tyAM prathama stuti sthApanA AgaLa paNa karAya ane sAkSAt arihaMta AgaLa paNa karAya. paraMtu bIjI stuti covIsa tIrthaMkaronI hoya che, te sthApanAarihaMta AgaLa ja karAya che.) ane caityavaMdananuM avasarapaNuM hovAthI (tavana ane stutithI) jJAna-darzana-cAritra ane bodhino lAbha thAya che, ane tenAthI nirarnala evAM svargamAM sukho ane apavarganAM sukhono lAbha thAya che, e pramANe vizeSa akSaro paNa anupadamAM ja spaSTa thaze. vizeSArtha - uttarAdhyayanasUtranA pUrvanA sAkSIpAThamAM badhUru' e prakArano pATha che, tyArapachI "nA-vaMsana' ityAdi pATha che, te rUpa anupadamAM ja vizeSa akSaro sthApanA nikSepanI ArAdhyatAne kahenArA vizeSa akSaro, spaSTa thAya che. kema ke te pAThamAM batAvela che ke, jJAna-darzana-cAritra ane bodhilAbhanA saMpannapasAvaDe jIva aMtakriyA kare che je apavarganA sukhanA lAbhasthAnIya che; ane lpavimAnamAM utpAtane yogya ArAdhanAne ArAdhe che te svargasukhanA lAbhasthAnIya che. ahIM nirarsala svargasukha kahyuM eno artha e che ke, mokSaprAptimAM bAdha na thAya evA svargasukhanI prApti thAya che. uttarAdhyayananA pAThamAM jJAna-darzana-cAritra ane bodhilAbhane pedA kare che ema kahyuM, tyAM prazna thAya ke sAmAnyathI samyagdarzanarUpa ja bodhilAbha hovA chatAM pRthapha kema grahaNa karela che ? tenuM tAtparya e che ke, ratnatrayI e bhAvamokSamArga che, je mokSanA avinAbhAvI kAraNarUpa che; jyAre bodhilAbha e jinadharmanI prAptisvarUpa che. arthAt anyadarzanamAM siddha thanArAmAM ratnatrayI avazya prAdurbhAva pAme che, paraMtu bhagavAnanA zAsananI rucipUrvakanI prApti arthathI hovA chatAM spaSTa zabdarUpe teone hotI nathI; ane mokSa pratye jinadharmanI prAptinI paNa vizeSa kAraNatA che, e batAvavA arthe ratnatrayIthI pRthapharUpe bodhilAbhane grahaNa karela che. AthI karIne ja logassasUtranI lalitavistarA TIkAmAM bodhilAbhano artha jinadharmanI prApti karela che. nAmanikSepAnI ArAdhyatAnA varNanamAM uttarAdhyayananA pAThamAM vItyagvi haMsaviloTiM navuM ema kahyuM, ane sthApanAnikSepAnI ArAdhyatAnA varNanamAM uttarAdhyayananA pAThamAM "thayathurmAnevi
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 pratimAzataka/ zloka : 2 nAgavaMsArittavodinAmanarU' ema kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, prathama kathanamAM nAmanuM uccAraNamAtra hoya che, paraMtu te nAma koi saMsArI anya jIva sAthe saMbaMdhitarUpe upasthita nathI, paraMtu bhagavAna sAthe saMbaMdhitarUpe upasthita che; ane je vyaktine bhagavAnanA jeTalA guNono bodha hoya te pramANe bhagavAna pratyenuM mahattva tenA haiyAmAM vartatuM hoya che, ane upayogapUrvaka nAmanuM smaraNa kare to te bhagavAna sAthe saMbaMdhitarUpe upasthita thavAthI haiyAmAM bhagavAna pratyeno bahumAnabhAva vRddhivALo thAya che, tethI te namaskArasmaraNa darzanavizuddhinuM kAraNa bane che. jyAre bhagavAnanI stuti karavAmAM zabdollekharUpe ja bhagavAnanI bhinna bhinna avasthAonI spaSTa upasthiti thAya che; ane bhagavAna jyAre sAdhaka avasthAmAM hoya che tyAre bhagavAnamAM kAraNarUpe ratnatrayI varte che, ane vItarAga bane che tyAre pUrNakakSAe khIlelI avasthArUpe ratnatrayI tyAM varte che; ane te sarvanI stuti dvArA upasthiti thavAthI tatibaMdhaka karmanuM vigamana thAya che, tethI stuti ratnatrayInI prAptinuM kAraNa bane che. ane vaLI stuti karanArane bhagavAna pratyeno je bahumAnabhAva che, tenA kAraNe janmAMtaramAM bhagavAnanA zAsananI prAptirUpa bodhilAbha thAya che; tene sAme rAkhIne stutidvArA ratnatrayInI prApti ane bodhilAbha kahela che. TIkA : ____ dravyanikSepArAdhyatA ca sUtrayuktyA sphuTaiva pratIyate tathAhi-zrIAdinAthavArake sAdhUnAmAvazyakakriyAM kurvatAM caturviMzatistavArAdhane trayoviMzativyajinA evArAdhyatAmAskandeyuriti / na ca RSabhAjitAdikAle ekastavadvistavAdiprakriyApi kartuM zakyA zAsvatAdhyayanapAThasya lezenApi parAvRttyA kRtAntakopasya vajralepatvAt / na ca nAmotkIrtanamAtre tAtparyAdavirodho'rthopayogarahitasyotkIrtanasya rAjaviSTisamatvena yogikulajanmabAdhakatvAt, ata eva dravyAvazyakasya niSedhaH sUtre 'anupayogazca dravya' miti zataza udghoSitamanuyogadvArAdau arthopayoge tu vAkyArthatayaiva siddhA dravyajinArAdhyateti / TIkArya : dravyanikSepArAdhyatA...vAdhyatAmAjIneriti | ane dravyatikSepanuM ArAdhyapaNuM sUtrayuktithI spaSTa rIte ja pratIta thAya che, te A pramANe - - zrI AdinAtha bhagavAnanA kALamAM sAdhuone AvazyakakriyAne karatAM caturvizati stavanI ArAdhanAmAM trevIsa dravyajito ja ArAdhyapaNAne pAme. vizeSArtha - ahIM vizeSa e che ke, yadyapi vartamAnamAM paNa covIsa tIrthakaro bhAvatIrthakararUpa nathI, paraMtu siddhAvasthAne pAmelA hovAthI dravyatIrthakararUpa ja che; to paNa dravyanikSepAnI siddhi arthe vartamAnamAM
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 2 39 pracalita caturviMzatistavane grahaNa karatAM prathama tIrthapatinA kALane ja ahIM grahaNa karela che. tenuM kAraNa vartamAnamAM covIsa tIrthaMkaro siddhAvasthAmAM hovAthI dravyajina hovA chatAM vartamAnamAM guNasaMpattiyukta che, kema ke siddhAvasthAmAM paripUrNa guNayukta che; jyAre RSabhadeva bhagavAnanA kALamAM anya tIrthaMkaro yAvat ekendriyAdimAM paNa hoI zake che, ane te bhUmikAmAM mokSane anukULa saMpUrNa guNasaMpattino abhAva paNa hoi zake che; Ama chatAM teo ArAdhyapaNAne pAme che, te vastu kAraNaavasthArUpa dravyanikSepAnI ArAdhyatAne batAve che. TIkArya : - na .....vagraopatcAt / ane RSabha-ajitAdikALamAM eka stava, dvistavAdi prakriyA paNa karavI zakya nathI, kema ke zAzvata adhyayanapAThanI lezathI paNa parAvRtti karavAthI kRtAMtakopanuM vajralepapaNuM che. vizeSArtha : caturviMzatistava zAzvata adhyayana pATha che, ane tene eka stava, be stavAdi prakriyA karIe to parAvRtti thAya, ane te utsUtrabhASaNarUpa hovAthI dIrghasaMsAranuM kAraNa bane che. ahIM vizeSa e che ke, dareka covIsImAM tIrthaMkaro bhinna bhinna thAya che to paNa caturviMzatistava zAzvata che; phakta te te covIsImAM te te nAmo yukta caturviMzatistavanI gaNadharo racanA kare che. tethI prastuta nAmavALuM caturviMzatistava zAzvata nahi hovA chatAM caturviMzatistavarUpe zAzvata che. TIkArya : na cai......vAdhAt, ane nAma utkIrtanamAtramAM tAtparya hovAne kAraNe avirodha che ema na kahevuM, kema ke arthanA upayogarahita evA utkIrtananuM rAjaviSTi=rAjAnI veTha, samapaNuM hovAne kAraNe yogIkuLamAM janmatuM bAdhakapaNuM che. vizeSArtha : pUrvapakSInuM e kahevuM che ke, RSabhadeva bhagavAnanA kALamAM caturviMzatistavanI ArAdhanA thAya tyAM, covIse tIrthaMkaronA nAmamAtranuM utkIrtana ka2vAmAM tAtparya che; tethI trevIsa tIrthapationA dravyanikSepA ArAdhya che evo artha te stavathI prApta thAya nahi, tethI avirodha che=dravyanikSepo na svIkArIe to paNa vAMdho nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che ke, avirodha che ema na kahevuM, kema ke arthanA upayogarahita je nAmamAtranuM utkIrtana che te rAjAnI veTha samAna che, ane te yogIkuLanA janmanuM bAdhaka che. AthI karIne ja dravyaAvazyakano niSedha zAstramAM karela che. ahIM vizeSa e che ke A rIte arthanA upayogarahita utkIrtana yogIkuLanA janmanuM bAdhaka kahIe
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40. pratimAzataka) zloka : 2 to, bahulatAe sarvanI kriyAo arthopayogarahita thavAnI saMbhAvanAne kAraNe anartharUpa prApta thAya. kahevAno Azaya e che ke, je jIva arthano tIvra spRhAlu hoya, ane zaktinA abhAvane kAraNe ke tathAvidha pramAdane kAraNe arthamAM yatna na karato hoya, to paNa arthane prApta karavAnI tIvra spRhA hoya, tethI ja potAnA pramAdanI vAraMvAra niMdA karato hoya, ane tene dUra karavA mATe kAMIka yatna paNa karato hoya; te jIvano te dravyakriyAmAM vartato doSa niranubaMdha hoya che, tethI te dravyaAvazyakapaNuM bhAvanA kAraNarUpa bane che. paraMtu je jIvane arthapUrvaka karavAnI vRtti ja nathI, ane tevI vRtti pedA thAya tema paNa nathI, ane tevo jIva aprajJApanIya bhUmikAvALo che; tethI tenI te sarvakriyAo yogIkuLamAM janmanI bAdhaka che. jyAre prajJApanIya jIva ke potAnI truTine dUra karavAnI icchAvALo jIva, je kAMi dravyakriyA kare che, te viziSTa yogIkuLanA janmanI prAptinuM kAraNa nahi hovA chatAM, sarvathA yogIkuLanA janmanI bAdhaka banathI nathI. ane jeo A saghaLI kriyAo arthanA upayogapUrvaka kare che, temanI te kriyAo uttama koTinA yogIkuLanA janmanI prAptinuM kAraNa bane che. paraMtu lupAka svIkAre che tema logassa sUtra nAmamAtranA utkIrtanarUpa svIkArIe to zAstra ja arthanA upayoga vagara caturvizatistava bolavAnuM kahe che, tema mAnavuM paDe. ane tema mAnIe to arthanA upayoga vagara ja bolavAnI ruci paNa thAya, je viparyAsarUpa che, tethI yogIkuLamAM janma thAya nahi; mATe nAmamAtra bolavAmAM tAtparya svIkArI zakAya nahi. TIkArya : sara va.....niSegha ! AthI karIne ja pUrvamAM kahyuM ke arthaupayogarahita evA utkIrtananuM rAjAnI veThasamapaNuM hovAne kAraNe yogIkuLamAM janmanuM bAdhakapaNuM che AthI karIne ja dravyaAvazyakano niSedha che zAstramAM apradhAnadravyaAvazyakano niSedha che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, dravyaAvazyakano zAstramAM niSedha che, paraMtu arthopayogarahita utkIrtana dravyaAvazyaka che te kevI rIte nakkI thAya? tethI kahe che - TIkArya : sUtre..mArAdhyati | ane sUtramAM anupayoga dravya che. e prakAre anuyoga dvArAdimAM seMkaDo vakhata udghoSita che kaheluM che, ane vaLI arthopayogamAM vAkyArthapaNAthI jadravyajitanI ArAdhyatA siddha thAya che. vizeSArtha : caturvizatistavamAM arthopayogapUrvaka pravRtti karavAthI te te nAmathI vAcya evA drajinanI upasthiti thAya che, ane temanuM utkIrtana hovAne kAraNe dravyajinanI ArAdhyatA siddha thAya che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zloka : 2 41 TIkA - ___etena dravyajinasyArAdhyatve karatalaparikalitajalaculukavartijIvAnAmapyArAdhyatvApatti-steSAmapi kadAcijjinapadavIprAptisaMbhavAditi, zAsanaviDaMbakasya lumpakasyopahAso nirasto dravyajinatvaniyAmakaparyAyasya tatrAparijJAnAt / TIkArya : vartana...parijJAnAn AnA dvArA arthopayoga hote chate vAkyArthapaNAthI ja dravyajitanI ArAdhyatA siddha thAya che AnA dvArA, vakSyamANa evo laMpAkano upahAsa tirasta jANavo, ane te upahAsa A pramANe che - dravyajinanuM ArAdhyapaNuM hote chate hAthamAM rahelA pANInA khobAvartI jIvonI paNaArAdhyatAnI Apatti che, kema ke temAM paNa kyAreka jinapadavInI prAptino saMbhava che, e pramANe zAsanaviDaMbaka laMpAkano upahAsa paNa tirasta jANavo. kema ke dravyakitatvatiyAmaka paryAyanuM tyAM khobAvartI pANImAM, aparijJAna che. vizeSArtha : "rtana'nA kathanathI lupAkanA upahAsano parihAra A rIte dUra thAya che - " arthanA upayogapUrvaka nAmanA utkIrtanathI dravyajina ArAdhya che, e rIte upasthiti thAya che, jyAre khobavartI pANImAM koI jinano jIva che, e prakAre upasthiti thatI nathI. tethI te pANInI ArAdhyatA siddha thatI nathI. paraMtu te pANImAM tIrthaMkarano jIva che e rIte upasthiti thAya, to ja te ArAdhya che e prakAre mAnavuM paDe. TIkA :____ marIcistu svAdhyAyadhyAnaparAyaNo mahAtmA bhagavato nAbhinandanasya candanapratimayA girA parikalitatAdRzaparyAya: pulakitagAtreNa bhaktipAtreNa bharatacakravartinA vandita eveti prasiddhamAvazyakaniryuktau purazcakAzca vandananimittaM dravyajinaparyAyam, na tvaudayikabhAvam / tathAhi - 'Navi te pArivajjaM vaMdAmi ahaM Na te ihaM jammaM / jaM hohisi titthayaro, apacchimo teNaM vaMdAmi / / tti / TIkArya : marajIvitu.....govimavan ! vaLI bhagavAna nAbhinaMdananI caMdana sarakhI vANI vaDe karIne jAgyo che tAdaza paryAya jemano evA, svAdhyAya ane dhyAnaparAyaNa mahAtmA marIci, bhaktipAtra
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 pratimAzataka | zloka : 2 hovAne kAraNe, pulakita gAtravALA bharata cakravartI vaDe vaMdana karAyA che, e pramANe AvazyakaniryuktimAM prasiddha che; ane vaMdana nimittaka dravyajitaparyAyane AgaLa karela che, paraMtu dathikabhAvane nahi. tathAdi.....tti te A pramANe - huM tArA parivrAjakapaNAne vaMdana karato nathI, tArA A janmane vaMdana karato nathI; je kAraNathI tuM chello tIrthaMkara thaiza tethI huM vaMdana karuM chuM. tti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. TIkA : pApiSThastvAcaSTa - uktamidaM niryuktau paraM na sUtra iti, niyuktikameveti tasya duSTasya zirasi RSabhAdivArake caturviMzatistavasUtrapAThAnupapattireva prahAraH, yadi dravyajinatAM puraskRtya bharatena marIciH vanditaH kathaM na sAdhubhirityatrAnuviziSyavandane tadvyavahArAnupapattireva samAdhAnam, sAmAnyatastu 'je aiyA siddhA' ityAdinA''gatameva / TIkArya : papachajjAvaTa....sanupattideva pradara:, AvazyakaniryuktimAM A kaheluM che, paraMtu sUtramAMka AgamamAM, kahyuM nathI, e hetuthI A vAta dravyajita vaMdanIya che e vAta, yuktirahita ja che, e pramANe vaLI pApiSTha kahe che; te duSTanA mastaka upara RSabhAdinA vArAmAM caturvizatistavapAThanI anupapati ja prahAra che. carityAdrinADaDa tameva ! ahIM koI zaMkA karatAM kahe che ke, jo dravyajitapaNAne AgaLa karIne marIci bharata vaDe vaMdana karAyA, to sAdhuo vaDe kema vaMdana na karAyA ? e prakAre zaMkAviSayaka anuviziSanA vaMdanamAM=sAdhu karatAM nIcalI bhUmikAmAM rahelA gRhasthaveSamAM rahelA, marIcinA vaMdanamAM, tenA vyavahAranI sAdhunA vyavahAranI, anupapatti ja samAdhAna che. ane vaLI sAmAnyathI ne kaphanA siddhA' ItyAdi vaDe Agata ja che=sAdhuo vaDe marIcine vaMdana Agata ja che. vizeSArtha : pUrvamAM kahela ke, jo bharata vaDe marIci vaMdana karAyA to sAdhu vaDe kema vaMdana na karAyA ? tenA samAdhAnarUpe kahela ke "ne kaphayA siddhA' ityAdi vaDe sAmAnyathI vaMdana thAya che, ane anuviziSyanA vizeSavaMdanamAM sAdhunA vyavahAranI anupatti ja che, e ja samAdhAna che. kahevAno Azaya e che ke, RSabhadevanA sAdhuo marIcine vaMdana karatA na hatA, kema ke marIci parivrAjakaveSamAM che. tethI tyAM tevA prakAranA vyavahAranI asaMgatatA ja kAraNa che. TIkA : atha dravyatvasya dravyasaMkhyAdyadhikAre'nuyogadvArAdiSu ekabhavikabaddhAyuSkAbhimukhanAmagotra
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 pratimAzataka | zloka : 2 bhedabhinnasyaivopadezAd bhAvajinAdativyavahitaparyAyasya marIcerdravyajinatvameva kathaM yuktamiti cet ? satyam, AyuHkarmaghaTitasya dravyatvasyaikabhavikAderbhedaniyatatve'pi phalIbhUtabhAvArhatpadajananayogyatArUpasya prasthakAdidRSTAntena dUre'pi naigamanayAbhiprAyeNAzrayaNAt / yogyatAvizeSe ca jJAnivacanAdinAvagate doSamupekSyApi teSAM vandanavaiyAvRttyAdivyavahAraH saMgacchate / ata evAtimuktakarSe:ravacanAdbhAvibhadratAmavagamya sthavirairRtaskhalitamupekSyAglAnyA vaiyAvRttyaM nirmame / TIkArca - hAtha dravyatvastha....mAzrayanta / pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che ke, dravyatvanuM anuyogadvArasUtramAM dravyasaMkhyAdinA adhikAramAM ekabavika, baddhAyuSka ane abhimukhatAmagotranA bhedathI bhinnano upadeza hovAthI, bhAvajitathI ativyavahita=ativyavadhAnavALo=atidUra, paryAya che jeno evA marIcine, dravyajitapaNuM ja kaI rIte yukta che ? teno siddhAMtakAra javAba Ape che ke, tArI vAta sAcI che, (anuyogadvArasUtranA kathana pramANe marIcinA bhavamAM dravya jinapaNuM kahI zakAya nahi, paraMtu) AyuSyakarmaghaTita evA dravyatvanuM, ekalavikAdi bhedathI niyatapaNuM hovA chatAM paNa, phaLIbhUta evA bhAvaahapadajanatayogyatArUpa dravyatvanuM, prasthakAdi daSTAMta vaDe dUramAM paNa gamIyatA abhiprAyathI AzramaNa thAya che. vizeSArtha : anuyogadvArasUtramAM dravya-saMkhyAdi adhikAro che, tyAM dravya kone kahevAya e kathanamAM traNa prakAranA dravyanuM kathana karyuM che. (1) ekabhavika, (2) baddhAyuSka ane (3) abhimukhanAmagotra. ane te traNe dravyatIrthakaramAM A rIte prApta thAya che - bhagavAna je bhavamAM tIrthakara thavAnA hoya enA pUrvabhavamAM je deva ke narakabhavamAMthI Ave che te deva ke narakabhavamAM, te tIrthakarano jIva che te ekabhavika dravyatIrthakara che, ane te bhavamAM jyAre caramabhavanuM AyuSya bAMdhe tyAre te baddhAyuSka dravyatIrthakara kahevAya che, ane chellA bhavamAM bhAvatIrthakara thavAne abhimukhapariNAmavALo hoya tyAre eka aMtarmuhUrta pahelAM abhimukhanAmagotrarUpa dravyatIrthakara kahevAya. tethI e prApta thAya ke, tIrthaMkarabhavanA pUrvabhavamAM AyuSya bAMdhyA pUrve ekabhavika dravyatIrthakara che, caramabhavanuM AyuSya bAMdhe tyArathI mAMDIne kevalajJAnanI prAptinA aMtarmuhUrta pahelAM sudhI baddhAyuSka dravyatIrthakara che, ane bhAvatIrthakara thavAnA aMtarmuhUrta pahelAM tIrthaMkara nAmakarmane abhimukhanAmagotravALA te dravyatIrthakara che. A traNane ja tyAM dravyarUpe svIkArela hovAthI, tenA pUrvanA bhavamAM te dravyatIrthakara kahI zakAya nahi; ema kahIne pUrvapakSIne e kahevuM che ke, marIci to tIrthaMkara thavAnA atidUravartI hovAthI temane dravyajina kahI zakAze nahi; mATe dravyajinarUpe marIcine vaMdya svIkAravA ucita nathI. pUrvapakSInA ukta kathanano uttara graMthakAra 'satya thI ApatAM kahe che ke, tArI vAta sAcI che=
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 pratimAzataka, zloka : 2 anuyogadvArasUtramAM A traNa prakAranA dravyatvano svIkAra karyo che e rIte, marIci dravyajina svIkArI zakAya nahi; kema ke te traNe AyuSyakarmathI ghaTita dravyasvarUpa che, ane te ekabhavikAdi traNe tIrthaMkara thavAnA ati Asanna hoya tevA tIrthakarane dravyatIrthakararUpe grahaNa karela che. to paNa dravyatIrthakaranA phaLabhUta je bhAvatIrthaMkarapada, tenI jananayogyatArUpa dravyatIrthaMkarapaNuM, prakAdi dRSTAMtathI naigamanayanuM AzramaNa karIne dUramAM paNa saMbhavI zake che. kahevAno Azaya e che ke, bhAvatIrthaMkaranI ati najIka evA AyuSyakarmathI ghaTita ekabhavikAdi marIcimAM nathI, tethI te apekSAe marIcine dravyatIrthakara kahIne upAsya mAnI zakAya nahi; to paNa bhAvatIrthakara thavAnI yogyatA marIcimAM dUravartI che, ane azuddhanaigamanaya prasthakAdi dRSTAMtathI dUravartI yogyatAne svIkAre che; te rIte azuddhanagamanayanuM avalaMbana laIne marIcimAM paNa bhAvatIrthaMkaranI yogyatA che, tene sAme rAkhIne dravyatIrthakararUpa ArAdhyatA svIkAravAmAM koI doSa nathI. TIkArya : copatAviroSe....saMchikta ane jJAnInA vacanathI avagata jaNAyelI, evI yogyatAvizeSamAM doSanI upekSA karIne paNa teonA vaMdana-vaiyAvRtyAdino vyavahAra saMgata thAya che. vizeSArtha : koIne zaMkA thAya ke, dastutaH marIcimAM drajinapaNuM ghaTatuM nathI; kema ke anuyogadvArasUtramAM traNa prakAranuM dravyatva kahyuM che. A zaMkAnuM samAdhAna karIne sthApana karyuM ke, marIcimAM dUravartI paNa dravyatva che; tethI tyAM sAmAnyathI vaMdanavyavahAra saMgata che; ane jJAnInA vacanathI evI yogyatAvizeSa jaNAya cha0= AsannakALamAM siddhapadaprApti thavAnI che athavA tIrthakara thanAra che te prakAranI yogyatAvizeSa jaNAye chata, avirati Adi doSanI upekSA karIne paNa teonA vaMdana-vaiyAvaccAdimAM vyavahAra saMgata thAya che. TIkArca - lata va.....nirmane / AthI karIne ja vIravacanathI atimuktaRSinI bhAvibhadratA jANIne vratakhkhalitanI upekSA karIne sthaviro vaDe aglAnithI vaiyAvRtya karAyuM utsAhapUrvaka vaiyAvRtya karAyuM. vizeSArtha : doSano abhAva hoya ane yogyatAvizeSa jaNAya to avazya vaMdanavyavahAra thAya che, paraMtu doSanI upekSA karIne paNa yogyatAvizeSa jaNAya to vaMdanavyavahAra saMgata thAya che. AthI alita evA= smalanA pAmela evA, aimuttAmuninI pramAda ke AkuTTipUrvaka karAyelA doSanI upekSA karIne viroe vaiyAvacca karI.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 pratibhAzads/cos:2 utthAna : dravyanikSepAnuM ArAdhyapaNuM bIjI rIte batAvatAM kahe che - TIs: kiJca - 'Namo suassa' ityAdinApi dravyanikSepasya ArAdhyatvaM supratItam, akSarAdizrutabhedeSu saMjJAvyaJjanAkSarAdInAM bhAvazrutakAraNatvena dravyazrutatvAt, patrakapustakalikhitasya ca davvasuaM jaM pattayapotthayalihiaM' ityAgamena dravyazrutatvaprasiddhaH / bhAvazrutasyaiva vaMdyatvatAtparye ca jinavAgapi na namanIyA syAt, kevalajJAnena dRSTAnAmarthAnAM jinavAgyogena nisRSTAyAstasyAH zrotRSu bhAvazrutakAraNatvena dravyazrutatvAt, tadArSam - (A0 ni0 78) kevalanANeNatthe NAu, je tattha pannavaNajogo / te bhAsai titthayaro, vayajogo suaM, havai sesaM / / tti / tasya vAgyogaH zrutaM bhavati / zeSam apradhAnaM dravyabhUtamiti turIyapAdArthaH / bhagavanmukhotsRSTaiva vANI vandanIyA, nAnyeti vadaMstu svamukhenaiva vyAhanyate kevalAyAstasyAH zravaNAyogyatvena zrotRSu bhAvazrutAjananAd dravyazrutarUpatAyA apyanupapatteH, mizrAyAH zravaNe'pi vizreNisthita evAgateH, parAghAtavAsitAyA grahaNe ca jinavANI prayojyAyA anyAyA api yathAvasthitavAca ArAdhyatvAkSateH / TIkArtha : ___kiJca.....dravyazrutatvAt, mane vajI Namo suassa' Stail 43 4g dravyatipAtuM mArAdhya5gj supratIta che. kema ke akSara Adi RtabhedomAM saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara AdinuM bhAvamRtanuM kAraNa paNuM hovAthI dravyazrutapaNuM che. tthAna : ahIM prazna thAya ke saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara jema bhAvadyutanuM kAraNa bane che, tema matijJAnanuM 59 // // 29 // bane cha, tethI 'Namo suassa' tyAcyA saMjJAkSara mane vyaM nAkSarane adde| 42vA nobhe; paraMtu bhAvazrutane grahaNa karavuM joIe, evI zaMkAnA nirAkaraNamAM kahe che - sArtha : patraka.....prasiddhaH |sne patra-pusta-simita cha (A) dravyazruta se jAnA mAgama ka rIne patraka-pustaka-likhitanI dravyazratapaNAnI prasiddhi che. vizeSArtha : kiJca thI siddhAMta 2 'Namo suassa' ityAdi sAmAna thI dravyanikSepArnu mAdhya5j
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 pratimAzataka | zloka : 2 batAve che. tyAM zrutanA je cauda bhedo kahela che temAM akSarAdi bhedo che, ane akSarAdi zrutanA bhedAnA saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara paNa prApta thAya che; je bhAvadyutanuM kAraNa hovAthI dravyazrutarUpa che. ane tene namaskAra karavAmAM Ave che, tethI dravyanikSepo ArAdhya che. ahIM pUrvapakSI kahe ke, 'mo sujhasa' zabdathI cauda prakAranA zrutane grahaNa karavuM yukta nathI, paraMtu bhAvazrutane ja grahaNa karavuM yukta che. kema ke akSarAdi zrutarUpa ja nathI, kema ke te bhAvadyutanuM kAraNa che tema matijJAnanuM paNa kAraNa che. AthI ja pustakAdimAM likhita akSarone joine cakSurAdikRta matijJAna paNa thAya che. tethI siddhAMtakAra kahe che ke, AgamamAM patra ane pustakalikhita dravyazruta che e pramANe prasiddha che, tethI tene matijJAnanA kAraNarUpe kahIne dravyamati kahI zakAya nahi. tethI 'Lamo musla' thI cauda prakAranA zrutane namaskA2 ka2vAmAM thAya che, mATe dravyanikSepo ArAdhya che. TIkArya H mAvazrutasyeva.....dvavyazrutatvAt, :- 'Lamo sunnasta' e vacana dvArA cauda prakAranA zrutane ArAdhya na mAnIe ane bhAvazrutane ja ArAdhya mAnIe to, bhAvazrutanA ja vaMghapaNAnA tAtparyamAM jinavANI paNa namatIya nahi thAya. kema ke kevalajJAna vaDe duSTa evA arthone bhagavAnanA vacanayoga vaDe karIne nisRSTa=nIkaLatI evI, tenuM=jinavANInuM, zrotAmAM bhAvazrutanuM kAraNapaNuM hovAthI dravyazrutapaNuM che. (tethI bhagavAnanI vANI paNa dravyazrutarUpa hovAne kAraNe namanIya nahi thAya.) tavArNam.....turIyavAvArtha:| tenuM JarSa (A pramANe che)=pUrvamAM kahyuM ke bhagavAnanI vANI dravyazruta che tenuM ArSa A pramANe che - kevalajJAna vaDe arthone jANIne je artho tyAM=upadezamAM, prajJApanane yogya che=prajJApanIya che (ane zrotAne lAbha karavA mATe yogya che,) tene tIrthaMkara kahe che, (te) vacanayoga zeSa zruta thAya che. zeSa=apradhAna=dravyabhUta, e pramANe Avazyakaniyukti gAthAnA cothA pAdano artha che. (tethI zeSano artha apradhAna zruta=dravyazruta, thAya che ane te dravyazrutathI pradhAna dravyazruta grahaNa karela che, paraMtu apradhAna dravyazruta grahaNa karavAnuM nathI.) vizeSArtha : ahIM vizeSa e che ke bhAvazruta che te pradhAnazruta che, ane je dravyazruta che te apradhAnazruta che. te apekSAe zeSano artha apradhAna=dravyabhUta che, e prakArano karela che. paraMtu apradhAnadravyazruta che evo artha zeSano ka2vAno nathI, kema ke bhagavAnanI vANI e apradhAnadravyazruta nathI, paraMtu pradhAnadravyazruta che. A artha AvazyakaniryuktinI TIkA pramANe karela che. che bhAvazruta=pradhAnazruta, dravyazruta=apradhAnazruta. Ama chatAM bhAvadyutanuM kAraNa te pradhAnadravyazruta che ane je bhAvazrutanuM kAraNa nathI, te apradhAnadravyazruta che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 2 utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke bhAvazruta ja vaMdanIya che ane dravyazruta vaMdanIya nathI. mATe bhagavAnanI vANI dravyazruta hovAthI vaMdanIya nathI, paraMtu bhagavAnanA mukhamAMthI nIkaLelI che mATe vaMdanIya che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - TIkArya : bhavana....kathanurUpaH bhagavAnanA mukhamAMthI nIkaLelI ja vANI vaMdanIya che, anya nahi; e pramANe bolato vaLI (laMpAka) svamukhathI ja haNAya che, kema ke kevala evI tenuM bhagavAnanA mukhamAMthI nIkaLelI ja vANInuM, zravaNaayogyapaNuM hovAne kAraNe zrotAmAM bhAvamRtanuM ajanana thavAne kAraNe dravyamRtarU5paNA vaDe paNa anupapatti che. che "vyakRtarUpatAyA thanupa:' ahIM pa thI e kahevuM che ke, bhAvakRtapaNArUpe to anupapatti che, paNa dravyazratapaNAnaDe paNa anupapatti che. tethI te vANI bhAvakRtarUpa paNa nathI ane dravyazrutarUpa paNa nathI. tethI te upakAraka nathI. mATe laMpAkanA mata pramANe anupakAraka tevI vANI vaMdanIya che, paraMtu ema kahevuM te paraspara virodharUpa che, tethI lupAka svamukhathI haNAya che. utthAna : ahIM pUrvapakSI samAdhAna kare ke, kevala bhagavAnanI vANImAM zravaNa-ayogyapaNuM hovA chatAM mizravANI zravaNayogya che, tethI te bhAvakRtanuM kAraNa mAnI zakAze. ane tethI te vANI upakAraka che, tema kahI zakAze, mATe koI virodha nathI. tethI kahe che - TIkArya : mizrAva....... vAH mizra evI vANInA zravaNamAM paNa vizreNisthita-vizreNimAM rahelA, evA zrotAmAM ja te vANInI agati cheHaprApti che. (tethI te zrotAne bhagavAnanI vANIthI vAsita evI avyavANI dvArA ja upakAra thAya che, tethI teo mATe atyavANI paNa vaMdanIya bane. Ama lupAkanuM vacana svamukhathI ja haNAya che.) utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, bhagavAnanI mizravANI ane parAghAtavAsita vANI vaMdanIya che= bhagavAnanA vacananA parAghAtathI vAsita thayelI vANI vaMdanIya che, anya nahi. tenA samAdhAnarUpe kahe che - ahIM mizravANI eTale sAkSAt bolAyela zabda ane tenAthI vAsita thayelI zabdapudgalorUpa vANI, je saMmukha beThelAne saMbhaLAya che. ane parAghAtavAsita vANI eTale sAkSAt bolAyela zabdonA parAghAtathI vAsita thayelA zabdomAtra hoya che, je saMmukha beThelA nathI temane saMbhaLAya che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 2 TIkArya : varIyAta.....ArAdhyatvaH parAghAtavAsita vANInuM grahaNa karAve chate jinavANIthI prayojya anya paNa yathAvasthita vANInA ArAdhyapaNAnI akSati che. vizeSArtha : bhagavAnanI vANI, bhagavAnanA mukhamAMthI nIkaLelI nahi hovA chatAM parAghAtathI vAsita thayelI vANI, zrotAne upakAraka hovAthI vaMdanIya che, ema pUrvapakSIne abhimata hoya to, chadmastha paNa je bhagavAnanAM vacanono yathArtha nirNaya karIne temanA vacanAnusAra ja bole che, temanuM vacana akSarAdirUpa dravyazrutarUpa che, ane bhagavad vacanAnusArI hovAthI padArthanA yathAvasthita svarUpanuM prarUpaka che; tethI te paNa ArAdhya che ema mAnavuM joIe. TIkA : ____etena siddhAcalAderArAdhyatvamapi vyAkhyAtam, jJAnadarzanacAritrarUpabhAvatIrthahetutvenAsya dravyatIrthatvAdanantakoTisiddhasthAnatvasyAnyatrAvizeSe'pi sphuTapratIyamAnatadbhAvena tIrthasthApanayaivAtra vizeSAt, anubhavAdinA tathAsiddhau zrutaparibhASAbhAvasyAtantratvAdanyathA caturvarNazramaNasaMghe tIrthatvaM tIrthakare tu tadbAhyatvamityapi vicArakoTiM nATIketa / vyavahAravizeSAya tathA tathA paribhASaNamaparibhASaNaM ca na vyAmohAya vipazcitAmiti sthitam / TIkArya : taina...vyatIrthatyAt | AnA dvArA=pUrvamAM kahyuM ke bhAvamRtanuM kAraNa hovAne kAraNe akSarAdirUpa dravyazrata paNa ArAdhya che AnA dvArA, siddhAcalAdinuM ArAdhyapaNuM paNa vyAkhyAna karAyuM. kema ke jJAna-darzana-cAritrarUpa bhAvatIrthanuM hetupaNuM hovAne kAraNe A siddhAcalAdinuM, dravyatIrthapaNuM che. vizeSArtha : "AtmAne saMsArathI tAre te tIrtha" A vyutpattithI jJAna, darzana ane cAritra jIvane tAranArAM che, mATe bhAvatIrtha che; ane tenuM kAraNa siddhAcalAdi che, tethI te dravyatIrtha che. kema ke samyagu bahumAnapUrvaka siddhAcalAdinI yAtrA karavAthI ratnatrayano prAdurbhAva thavAmAM prabaLa kAraNabhUta siddhAcalAdi che, tethI te dravyatIrtha che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, anaMta jIvo jema siddhAcala upara siddha thayA che, tema anyatra paNa siddha thayA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 2 49 che. tethI tenA kAraNe jo siddhAcala dravyatIrtha hoya to aDhIdvIpamAtra anaMtasiddhonuM sthAna hovAthI dravyatIrtha prApta thaze. tethI kahe che TIkArya : anantoTi.....vizeSAt, anaMtakoTi siddhasthAnapaNAnuM anyatra avizeSa hovA chatAM paNa sphuTa pratIyamAna=spaSTa jaNAtA, tadbhAvane kAraNe=bhAvatIrthanA hetupaNAne kAraNe, (siddhAcalAdimAM) tIrthanI sthApanA hovAthI ja ahIM=siddhAcalAdimAM, vizeSa che. tethI ja siddhAcalAdi jadravyatIrtha che, anya kSetra nahi. vizeSArtha : aDhIdvIpamAtramAMthI anaMtA siddho thayelA che, Ama chatAM siddhAcalane avalaMbIne anya kSetro karatAM anaMta siddho adhika thayA che. yadyapi mahAvidehakSetramAM tenAthI adhika siddhonI prApti thaI zake che, kema ke mahAvidehakSetramAM siddhigamana satata cAlu che; jyAre siddhAcalAdimAM mahAvidehakSetranI apekSAe alpa saMkhyAnI prApti thAya; to paNa siddhAcala zAzvata tIrtha che, ane tenA ja prabaLa nimittathI ratnatrayInI prApti thAya che; tethI yogya jIvane ratnatrayInI prAptimAM je rIte siddhAcalAdi kAraNa bane che, te rIte mahAvidehakSetra banatuM nathI. tethI ja kahela che ke sphuTa pratIyamAna tAva hovAne kAraNe=spaSTa rIte jaNAtA ratnatrayInA hetupaNAne kAraNe, tIrthanI sthApanA karavAmAM AvI che. tethI ja anya kSetra karatAM siddhAcalAdimAM vizeSa che, tethI ja siddhAcalanuM ArAdhyapaNuM siddha thAya che. utthAna : ahIM prazna thAya ke tIrthaMkaro tIrtha kare che, ane te tIrtha traNa prakAranAM zAstramAM kahela che - (1) prathama gaNadha2, (2) pravacana ane (3) caturvidhasaMgha - ane A tIrthane ja tIrthaMkaro kare che; paraMtu siddhAcalAdine tIrthaMkaro ka2tA nathI, tethI siddhAcalAdine tIrtha kahevuM asaMgata che. tenA nirAkaraNarUpe kahe che - TIkArya : anumAvinA.....nATIota / anubhavAdithI te prakAre siddha thaye chate=bhAvatIrthanA kAraNarUpa siddhAcalAdi che te prakAre siddha thaye chate, zrutaparibhASAnA abhAvanuM ataMtrapaNuM che. anyathA= zrutaparibhASAnA abhAvanuM ataMtrapaNuM mAnavAmAM na Ave ane zrutaparibhASA pramANe traNane jatIrtha svIkAravAmAM Ave to, caturvarNa zramaNasaMghamAM tIrthapaNuM prApta thAya, ane tIrthaMkaramAM tadbAhyatva= tIrthabAhyatva, prApta thAya, e paNa vicArakoTimAM saMgata thatuM nathI=svIkAravuM ucita lAgatuM nathI. vizeSArtha : anubhavathI ane zAstravacanathI e siddha che ke, siddhAcalAdine prApta karIne jIvamAM jJAna-darzana
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa0 pratimAzataka | zloka : 2 cAritranI prApti thAya che, ke prApta thayelAM hoya to te atizayita thAya che. ane tAranAra evA ratnatrayIrUpa bhAvatIrthanA kAraNarUpa hovAne kAraNe emAM dravyatIrthapaNAnI siddhi thaye chate, zrutaparibhASAno abhAva tyAM niyAmaka nathI=zrutanI traNa prakAranA tIrthamAM je paribhASA che, te paribhASAthI siddhAcalAdi tIrtharUpe kahI zakAya nahi, to paNa bhAvatIrthanA heturUpe dravyatIrtha mAnavAmAM koi doSa nathI. anyathA zrutaparibhASAne avalaMbIne ja tIrthapaNuM jo nakkI karavAmAM Ave to, siddhAcalAdine tIrtha mAnI zakAya nahi, te ja rIte tIrthakarone paNa tIrtha mAnI zakAya nahi, paraMtu tambAhya ja mAnavA paDe. paraMtu tema mAnavuM ucita gaNAya nahi, kema ke tIrthabAhya anyatIrthiko che, paraMtu tIrthakaro nathI. ahIM vizeSa e che ke, bhAvatIrtha e ratnatrayI che; ane jema siddhAcalAdi dravyatIrtha che tema caturvidha zramaNa saMgha, prathama gaNadhara, ane tIrthakara e paNa dravyatIrtha che. phakta siddhAcalAdi sthAvaratIrtha che ane caturvidha zramaNasaMghAdi jaMgamatIrtha che. utthAna - ahIM prazna thAya ke, zratanI paribhASA caturvidha zramaNasaMgha, prathama gaNadhara ane tIrthakara e traNamAM ja karela che, paraMtu siddhAcalAdimAM karela nathI. tethI zAstranA vacanamAM vicAra karanArane vyAmoha thAya ke, zAstramAM traNa prakAranAM tIrtha kahela che tethI siddhAcalAdine tIrtha kahI zakAya nahi. tethI kahe che - TIkArya : yavahAra...sthitam vyavahAravizeSa mATe te te prakAranuM paribhASaNa ke aparibhASaNa buddhimAnone vyAmoha mATe nathI, e pramANe sthita che. vizeSArtha : tIrthakaro tIrthane kare che e batAvavA arthe traNa prakAranAM tIrtho grahaNa karela che. kema ke tIrthakaro siddhAcalAdarUpa tIrthane karatA nathI, paraMtu traNa prakAranAM tIrthone ja kare che. tethI tIrthane karanArA te tIrthakara che, e rU5 vyavahAravizeSane batAvavA mATe, A prakAre paribhASA karela che, e vastu buddhimAno samajI zake che, tethI teone vyAmoha thato nathI. TIkA : bhAvanikSepe tu na vipratipattiriti caturNAmapi siddhamArAdhyatvam / / 2 / / TIkArya : mAvanikSepe ... RTdhyatvam II vaLI bhAvanikSepAmAM vipratipatti nathI, ethI karIne cAre paNa nipAnuM ArAdhyapaNuM siddha thayuM. rA
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzads | Rels : 3 avatarazikA : evaM vyavasthite brAhmIlipiriva pratimA sUtranyAyena vandyeti tadapahnavakAriNAM mUDhatAmAviSkaroti - . avatarazikSArtha : A pramANe vyavasthita hovA chatAM=zloka-2mAM siddha karyuM ke, cAreya nikSepA ArAdhya che, e pramANe vyavasthita hovA chatAM, sUtratyAyathI zloka-3mAM batAvavAmAM Avaze e pramANe prajJaptisUtramAM brAhmIlipine namaskAra karavAmAM Ave che e rUpa sUtratyAyathI, brAhmIlipinI jema pratimA baMdha che. ethI karIne teno apalApa karanArAonI=pratimAno apalApa karanArAonI, mUDhatAne pragaTa karatAM hecha Tos: luptaM mohaviSeNa kiM kimu hataM mithyAtvadambholinA, magnaM kiM kunayAvaTe kimu mano lInaM tu doSAkare / prajJaptau prathamaM natAM lipimapi brAhmImanAlocayana, vandyArhatpratimA na sAdhubhiriti brUte yadunmAdavAn / / 3 / / REPArtha: prajJaptimAM bhagavatIsUtramAM, prathama namAyelI brAhmIlipine paNa anAlocana karato nahi vicArato, ahapratimA sAdhuo vaDe vaMdha nathI, e pramANe unmAdavALo je bole che; te zuM tenuM mana mohaviSayI lupta cha ? (mathavA) mithyAtva35 loli vaDe47 48, zuM CuyetuM che ? (mathavA) zuM naya35 vAmAM bhAna cha ? (mathavA) tSArimAM zuM lIna cha ? ||3|| s: luptamiti :- prajJaptau prathama AdAveva natAM sudharmAsvAminA brAhmI lipimapyanAlocayan= dhAraNAbuddhyA'parikalayan, 'arhatpratimA sAdhubhirna vandye' ti yadunmAdavAn mohaparavazo, brUte tat kiM tasya mano mohaviSeNa luptaM vyAkulitam ? kimu mithyAtvadambholinA-mithyAtvavajreNa, hataM= cUrNitam ? athavA kiM kunayAvaTe=durnayakUpe magnam ? yadvA 'tu' iti utprekSAyAm, doSasamUhAbhinne doSAkare lInam ? chAyAzleSeNa manazcandraM vizatIti zruteH, mRtamityarthaH /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ para pratimAzataka | zloka 1 TIkArya : prajJanI kRmincarya bhagavatIsUtramAM AraMbhamAM ja sudharmAsvAmI vaDe ramAyelI brAhmIlipine anAlocana karato dhAraNAbuddhithI nahi jANato, ahapratimA sAdhuo vaDe vaMgha nathI, e pramANe je unmAdavALo mohane paravaza thayelo, bole che; te zuM tenuM mana mohaviSa vaDe lupta vyAkulita che? (athavA) zuM mithyAtvarUpa vaja vaDe haNAyeluM cUNita thayeluM che ? athavA zuM durlayarUpa kUpamAM magna che ? mULa zlokamAM "tu' zabda che, te ubhekSA alaMkAramAM che. athavA doSasamUhathI abhinna evA doSAkaramAM tenuM mana lIna che? arthAt doSAkara=doSanI khANa, ane doSanI khANa doSanA samUhathI abhinna che, temAM tenuM mana lIna che ? arthAt tattvanI vicAraNA karavAmAM tenuM mana mRta che e artha jANavo. chAyAgnevena chAyAzleSa alaMkAra vaDe mana caMdramAM praveze che e pramANe zruti hovAthI. ahIM chAyAzleSa alaMkAra levAno nathI, paraMtu unmelA alaMkAra grahaNa karavAno che. jo chAyAzleSa alaMkAra levAmAM Ave to doSA=rAtri, ane tene karanAra caMdra che, tethI doSAkarathI caMdra artha thAya; ane tethI e prApta thAya che, tenuM mana caMdramAM praveze che-caMdramAM lIna che. paraMtu e artha prastutamAM abhimata nathI. tethI uprekSA alaMkAra grahaNa karIne doSAkarano artha doSonI khANa e pramANe karavAno che. ane temAM tenuM mana lIna che tatvanI vicAraNA karavA mATe tenuM mana mRta che, arthAt doSo jovAmAM tatpara che e artha prApta thAya che. AthI ja sAdhu vaDe pratimA vaMdya nathI, e pramANe luMpAka bole che. TIkA : atra 'limpatIva tamo'GgAnI' tyAdau lepanAdinA vyApanAderiva viSakartRkaluptatAdinA lumpakamanomUDhatAyA adhyavasAnAt svarUpotprekSA kimAdidyotakaH, 'saMbhAvanamathotprekSA prakRtasya samena yad' iti kAvyaprakAzakAraH / 'asaddharmasaMbhAvanamivAdidyotyotprekSe' ti hemacandrAcAryAH / / TIkArya : 'satra ... prema jIvAda' || ahIMyAM=prastuta zlokamAM "aMdhakAra aMgone jANe lepe che" - ItyAdimAM lepanAdi dvArA vyApanAdinA grahaNanI jema, viSakartaka luptatAdi vaDe lupakanI matomUDhatAnA adhyavasAnathI kiM Adi dyotaka svarUpa unmelA alaMkAra che. samanI sAthe prakRtinI je saMbhAvanA te unmelA alaMkAra che. e pramANe kAvyaprakAzakAra kahe che. zrI hemacaMdrAcArye unmelAnuM lakSaNa A pramANe (kAvyAnuzAsana graMthamAM) kahyuM che - IvAdithI ghotya asaddharmonuM saMbhAvana te unmelA alaMkAra che. vizeSArtha : ahIM mULa zlokamAM "..... toSAre" | sudhInA kathanamAM je kahela che, te u~kSA alaMkAra
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 3 pa3 che, ane tene ja batAvatAM TIkAmAM 'satra....." thI kahe che. tyAM, dRSTAMtathI batAve che ke - "aMdhakAra aMgone jANe lepato na hoya" - ItyAdi. u-kSA alaMkAramAM aMdhakArathI lepa saMbhave nahi, tethI tyAM lepa zabda vyApana arthamAM che=aMdhakAra jANe aMgone vyApta karato na hoya ! te artha ghotita thAya che. tenI jema zlokamAM kahyuM ke, moharUpI viSathI te laMpAkanuM mana lupta che, tyAM lupta'no artha nAza thAya. paraMtu jema aMdhakAra aMgone lepe che, tyAM lepana'no artha "vyApana' grahaNa karyo, tema prastutamAM moharUpI viSakartaka luptatAdinA kathana vaDe lupAkanA manano nAza nathI batAvavo, paraMtu manomUDhatAno adhyavasAna batAvavo che; ane te adhyavasAna batAvavA dvArA ki Adi dyotakasvarUpa unmelA alaMkAra che. te ja rIte mithyAdaMbholithI haNAyeluM mana kahyuM, tyAM paNa lupAkanuM mana nAza pAmyuM, ema grahaNa karavAnuM nathI, paraMtu mUDhatAno adhyavasAna grahaNa karavAno che. ane te ja rIte "kunayarUpI kUpamAM magna" ane "doSAkaramAM lIna' e zabdathI paNa, magnatA ke lInatA grahaNa karavAnAM nathI, paraMtu mUDhatAno adhyavasAna ja grahaNa karavAno che. tethI te cAre kathano svarUpa uprekSA alaMkAra che, te batAvIne have unjhakSA alaMkAranuM lakSaNa kAvyaprakAza pramANe ane AcArya hemacaMdrAcAryanA kathana pramANe batAvatAM kahe che. tyAM kAvyaprakAza pramANe unmelA alaMkAranuM svarUpa A pramANe che - prakRtinuM = prastutamAM laMpAkanA mananuM, samanI sAthe = mohaviSathI lupta kahyuM e rUpa samanI sAthe, je tenI manomUDhatAnA adhyavasAnanuM saMbhAvana te unmelA alaMkAra che. ane AcArya hemacaMdrAcAryanA lakSaNa pramANe IvAdi padothI ghotya asaddharmonuM saMbhAvana te unmekSA alaMkAra che. ane prastutamAM zuM mohaviSathI laMpAkanuM mana lupta che ? te "jANe mohaviSathI laMpAkanuM mana lupta na hoya !" tethI te artha "phava'i thI ghotya che. ane mohaviSathI manane lupta grahaNa karavAnuM nathI, paraMtu mUDhatAno adhyavasAna batAvavo che; te lupta' zabdathI dekhAtA artharUpa nathI, tethI asad dharmonA saMbhAvanarUpa che = lupta' zabdathI nahi dekhAtA evA dharmonA saMbhAvanarUpa che. TIkA : __ ayaM bhAvaH - Namo baMbhIe livIe' iti padaM yad vyAkhyAprajJapterAdau upanyastam tatra brAhmIlipi:= akSaravinyAsa:, sA yadi zrutajJAnasyAnAkArasthApanA tadA tadvandyatve sAkAra-sthApanAyA bhagavatpratimAyA: spaSTameva sAdhUnAM vandyatvam, tulyanyAyAditi tatpradveSe prajJaptipradveSa eva, TIkArca - mayaM mA .... patta, kAvyano bhAva A pramANe che - brAhmIlipine namaskAra thAo' - e prakAranuM je pada vyAkhyAprajJaptinI AdimAM upavyasta che, tyAM=te padamAM, brAhmIlipi akSara vityAsarUpa che; ane jo te zrutajJAnanI anAkAra sthApanA che, tyAre vyAkhyAprajJaptinA prAraMbhamAM, tenuM vaMghapaNuM hote chata, sAkAra sthApanA evI bhagavad pratimAnuM sAdhuone spaSTa ja vaMdyapaNuM prApta thAya che. kema ke
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 pratimAzataka | zloka : 3 tulya nyAya che=akSaro e pudgalAtmaka ane anAkAra hovA chatAM zrutajJAnanA kAraNarUpa hovAne kAraNe vaMgha che, to te ja nyAyathI bhagavAnanI mUrti pudgalAtmaka hovA chatAM bhagavAna pratye bahumAnabhAvane puSTa karavAmAM kAraNabhUta hovAne kAraNe vaMgha mAnavI joIe, e pramANe tulya nyAya prApta thAya che. ethI karIne tenA pradveSamAM=bhagavad pratimAnA pradveSamAM prajJaptino pradveSa ja che. TIkA : yattu pratimApradveSadhUmAndhakAritahRdayena dharmazRgAlakena pralapitaM brAhmIlipiriti prasthakadRSTAntaprasiddhanaigamanayabhedena tadAdipraNetA nAbheyadeva eveti, tasyaivAyaM namaskAra iti tanmahAmohavilasitam, RSabhanamaskArasya 'namo'rhadbhya' ityata eva prasiddheH, prativyakti RSabhAdinamaskArasya cAvivakSitatvAdanyathA caturviMzatinAmopanyAsaprasaGgAt zrutadevatAnamaskArAnantaramRSabhanamaskAropanyAsAnaucityAcchuddhanaigamanayena brAhmayA lipeH karturlekhakasya namaskAraprAptezceti na kiJcidetat / yannu... pralapitaM ...... tattvahAmo visitaM - e pramANe anvaya jANavo. TIkArya : ..... yattu * prasiddheH, je vaLI pratimAnA pradveSarUpa dhUmathI aMdhakArita hRdayavALA evA dharmaziyALa vaDe, brAhmIlipi e prakAre (vyAkhyAprajJaptimAM kathita che te), prasthaka dRSTAMta vaDe prasiddha evA taigamanayanA bhedathI, tenA Adi praNetA=brAhmIlipinA Adi praNetA, evA nAbheya deva=RSabhadeva bhagavAna ja che; ethI karIne temane jaA namaskAra che=RSabhadeva bhagavAnane jaA=bhagavatImAM karAyela namaskAra che, e prakAre je pralapita=kahevAyeluM che, te mahAmohavilasita che. kema ke arihaMtane namaskAra thAo - e prakAranA vacanathI jaRSabhadevanA namaskAranI prasiddhi che. vizeSArtha : laMpAka pratimAno pradveSa kare che ane te rUpa dhUmADAthI tenuM hRdaya aMdhakArita=aMdhakArayukta che, tene ja kA2Ne dharmanA viSayamAM te ziyALanI jema luccAI karanAra che. jema ziyALa lucco hoya che, tema spaSTa zabdothI bhagavatImAM brAhmIlipinA vaMghapaNAnI prApti hovA chatAM, tene RSabhadeva bhagavAnamAM laI javA mATe luccAIthI te yatna kare che, tenuM kAraNa pratimA pratyenA pradveSarUpa dhUmADAthI tenuM hRdaya aMdhakArayukta che. tethI ja brAhmIlipi dvArA pratimA vaMgha siddha na thAya te AzayathI, sIdhA arthane choDIne kheMcI-tANIne RSabhadeva bhagavAnamAM vaMdanane laI javA mATe te yatna kare che. luMpAkane kahevAnuM tAtparya e che ke, zAstramAM prasthaka dRSTAMta prasiddha che, ane prasthakadRSTAMtaprasiddha naigamanaya, atidUravartI evI lAkaDAM lAvavAnI kriyAne paNa prasthaka karavAnI kriyA kahe che. te ja rIte brAhmIlipi ane tenA kartAno abhedanayathI abheda karIne, atidUravartI evA brAhmIlipinA kartA RSabhadeva
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ki pratimAzataka, zloka : 3 bhagavAnane brAhmIlipi zabdathI vAcya kare che. tethI brAhmIlipine namaskAra thAo e vacanathI, RSabhadeva bhagavAnane ja A namaskAra prApta thAya che, e prakAre lupAka kahe che, te mahAmohanuM vilasita che. kema ke, arihaMtane namaskAra thAo - e prakAranA vacanathI ja RSabhadevanA namaskAranI prasiddhi che. bhagavatIsUtramAM jema brAhmIlipine namaskAra karela che, tema arihaMtone paNa namaskAra karela che; ane arihaMtone namaskAra karavAthI bhagavAna RSabhadevane namaskAra prApta thaI jAya che. tethI brAhmIlipi dvArA pharI bhagavAna RSabhadevane namaskAra saMbhavI zake nahi. tethI lupAkanuM kathana mahAmohavilasita= mithyAtvanA udayathI vilasita che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, namoDa " enAthI arihaMta sAmAnyane "sarva arihaMtone', namaskAra thAya che. jyAre "mo vaMmI nivI" enA dvArA RSabhadeva bhagavAnane namaskAra thAya che, tema mAnavAmAM koI doSa nathI. tethI graMthakAra kahe che - TIkArya : prativya...i.... sat,prati vyakti RSabhAdi namaskAranuM avikSiApaNuM hovAthI, anyathA covIse bhagavAnanA upacAsano prasaMga prApta thAya. vizeSArtha : namo vaMmI nivI" e vacanathI prativyaktine AzrayIne RSabhAdinA namaskAranuM vivakSitapaNuM nathI, anyathA=prativyaktine AzrayIne RSabhAdinA namaskAranuM vivakSitapaNuM che tema mAnIe to, "jamo vaMmI nivIy' e vacana dvArA prathama tIrthakara RSabhadeva bhagavAnane namaskAra karavAmAM Ave, e rIte trevIsa tIrthaMkaranA namaskArano upavAsa karavo paDe. kema ke, maMgalAcaraNa arthe karAtA namaskAramAM jenA zAsanamAM pote vartatA hoya, te tIrthapatine namaskAra karavo joIe, athavA covIsa tIrthapatione namaskAra karavo joIe. tethI brAhmIlipi dvArA RSabhadeva bhagavAnane namaskAra karavAmAM Ave to anya bhagavAnanA namaskArano upanyAsa tyAM=bhagavatamAM, karavo joIe. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, covIse tIrthakarono upanyAsa karyA vinA brAhmIlipi dvArA RSabhadeva bhagavAnane ja namaskAra mAnIe to paNa koI doSa nathI. tethI bIjo hetu kahe che - TIkArya : mRtadevatA .... manovitya, mRtadevatAnA namaskAra anaMtara (pachI), RSabhanamaskAranA upanyAsanuM anaucityapaNuM che, arthAt ucitapaNuM nathI. K-7
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ paka pratimAzataka, zloka: 3. vizeSArtha : bhagavatIsUtramAM prathama arihaMtone namaskAra karela che, tyAra pachI zrutadevatAne namaskAra karela che, pachI brAhmIlipine namaskAra che; tethI brAhmIlipi dvArA RSabhadeva bhagavAnane namaskAra grahaNa karavAmAM Ave to te anucita prApta thAya. kema ke maMgalAcaraNa karatI vakhate tIrthakarone namaskAra karyA pachI ja zrutadevatAne namaskAra karavAmAM Ave che. ane brAhmIlipithI RSabhadeva bhagavAnane grahaNa karavAthI prathama zrutadevatAne namaskAra, pachI RSabhadeva bhagavAnane namaskAra prApta thAya che, je anucita che. utthAna : zrutadevatAne namaskAra pachI paNa RSabhadeva bhagavAnanA namaskArane anucitarUpe luMpAka asvIkAra kare, tethI anya hetu kahe che. TIkArya : zuddhanAmanayena ..... viSyivetan ! zuddha maigamatayathI brAhmIlipinA kartA evA lekhakane lahiyAne namaskAranI prApti thaze, ethI karIne pUrvapakSInuM A kathana artha vagaranuM che. vizeSArtha : nagamanaya prasthakanA dRSTAMta dvArA brAhmIlipithI RSabhadeva bhagavAnane grahaNa kare to zuddha nigamanaya brAhmIlipinA kartA lekhakane grahaNa kare. tethI zuddha naigamanayathI lekhakane namaskAranI prApti thAya. ahIM vizeSa e che ke - prasthaka dRSTAMtathI prasiddha naigamana ati dUravartI kAraNane paNa kAraNa mAne che, te azuddha nagamanaya che; ane ati AsannavartI kAraNa mAne te zuddha naigamanAya che. tethI prasthaka mATe lAkaDuM kApavA jatA hoya tyAre azuddha naigamanaya prasthaka kare che ema kahe che, ane prasthaka niSpattinI=banAvavAnI kriyA pUrNa thavA Ave tyAre zuddha naigamanaya prasthaka kare che ema kahe che. e rIte prastutamAM prathama abhedanayathI brAhmIlipi ane tenA kartAno abheda karIne azuddha naigamanaya brAhmIlipithI RSabhadeva bhagavAnane grahaNa karI zake, ane zuddha naigamanaya graMthanA lakhanAra evA lekhakane brAhmIlipinA kartA tarIke grahaNa karI zake. tethI bhagavatIsUtra je lahiyo lakhato hoya tene zuddha naigamanayathI namaskAranI prApti thAya; je taddana asaMgata che. ethI karIne pUrvapakSI evA lupAkanuM A kathana artha vagaranuM che. TIkA : etena 'a'kAraprazleSAdalipyai leparahitAya, brAmyai jinavANyai, nama ityAdi tatkalpanApi parAstA vANInamaskArasya namaH zrutadevatAyai' ityanenaiva gatArthatvAt, vakramArgeNa punaruktau bIjAbhAvAt, 'baMbhIe NaM livIe aTThArasavihe lekhavihANe pannatte' iti samavAyaprasiddhaM prakRtapadasya maulamarthamullaMghya viparItArthakaraNe cotsUtraprarUpaNavyasanaM vinA kimanyatkAraNaM dharmazRgAlasyeti vayaM na jAnImaH /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 pratimAzataka, zloka : 3 TIkArya : taina ..... TRArtha, AnAthI pUrvamAM kahyuM ke-mutadevatAne namaskAranA anaMtara pachI, RSabhanamaskAranA upacAsanuM anaucitya che AnAthI, pUrvapakSInI varcamANa kalpanA paNa parAsta jANavI. pUrvapakSInI kalpanA A pramANe che - "mo vaMmIjI niva" emAM nivI' pUrvamAM ' no lopa hoI zake, tethI '' kArano prazleSa karavAthI 'trivINa' zabda prApta thaze. tethI e artha prApta thAya che, leparahita evI brAdhIne jinavANIne, namaskAra thAo. ane ema mAnavAthI brAhmIlipinA baLathI jinapratimAnuM vaMdhyatva siddha thaI zakaze nahi, e prakAranI pUrvapakSInI kalpanA paNa parAsta jANavI. kema ke - vANInamaskAranuM "namamRtadevatAya" e prakAranA bhagavatInA vacana vaDe jagatArthapaNuM che. vizeSArtha : zrutadevatAne namaskAra thAo, temAM zrutadevatAnA devatApaNAne namaskAra nathI; paraMtu zrutanI vRddhimAM zrutadevatAne zrutajJAnanA adhiSThAyaka devatAne, karAyela namaskAra prabaLa nimittarUpa che, tethI temane namaskAra karela che. tenAthI zratarUpa bhagavAnanI vANIne paNa namaskAra prApta thAya che. kema ke - mRtadevatAnI jema bhagavAnanI vANI paNa kRtavRddhinuM kAraNa che. tethI mRtadevatAnA namaskAra dvArA vANInA namaskAranuM gatArthapaNuM che tad aMtargata prAptapaNuM che, zrutadevatAne namaskArathI vANIne paNa namaskAra prApta thaI jAya che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, zrutadevatAnA namaskAramAM vANInA namaskAranuM gatArthapaNuM hovA chatAM pRthagurUpe brAhmIlipine namaskAra thAo, tenA dvArA bhagavAnanI vANIne namaskAra karela che. tethI graMthakAra kahe che - TIkArya : vamAna ... vInAmAvat, vakramArga dvArA punaH uktimAM kahevAmAM, bIja nathI. mRtadevatAnA namaskAramAM vANInA namaskAranuM gatArthapaNuM hovA chatAM, brAhmIlipine namaskAra kahevAthI potAne mUrtinI pUjyatAnI Apatti AvavAne kAraNe, tenA nivAraNArthe vakramArganA svIkAra dvArA=sIdho artha choDIne brAhmIlipi dvArA vANIne svIkAravArUpa vakramArganA svIkAra dvArA, mRtadevatAnA namaskArathI prApta vANInA namaskArane pharI kahevAmAM bIjanokAraNano, abhAva che. utthAna : pahelAM yuktithI batAvyuM ke, brAhmIlipine namaskAra thAo e pramANenA kathanathI, vANIne
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa8 pratimAzataka/ zloka : 5 namaskAra grahaNa thaI zakato nathI. tene ja daDha karavA mATe AgamamAM prasiddha brAhmIlipino artha aDhAra prakAranI lipimAM eka lipi che, e batAvIne brAhmIlipi dvArA vANIne namaskAra grahaNa na thaI zake e batAvatAM graMthakAra kahe che - TIkArca - vamI..... nAnIma brAhmIlipi vaDe aDhAra prakAranAM lekhavidhAna kahevAyAM che. e pramANe samavAyAMgasUtramAM prasiddha mULa arthane ullaMghIne viparIta artha karavAmAM, usUtra prarUpaNa vyasana vagara dharmaziyALane (laMpAkane) zuM anya kAraNa che, te ame jANatA nathI. 'vaMkhI' pachI '' zabda che, te vAkyAlaMkAramAM che. 0 'nivavidA' pATha che, tyAM samavAyAMgasUtramAM 'nevidAne' pATha che. vizeSArtha : samavAyAMgasUtramAM aDhAra prakAranA lekhananA bhedonA varNanamAM brAhmIlipinA lekhanano eka bheda kahela che, tethI ahIM brAhmIlipine ja namaskAra che. kema ke, samavAyAMgasUtramAM brAhmIlipi dvArA aDhAra prakAranI lipio kahelI che. tethI mULa arthane choDIne viparIta artha karavAmAM utsutra prarUpaNA ja thAya che. (1) Ama kahIne e kahevuM che ke, vaMmI nivIahIM nivI AgaLa ' kArano prakSepa karIne alepavALI brAhmIne namaskAra thAo, evo artha karIne, alepavALI brAhmI zabdathI bhagavAnanI vANIne grahaNa karavI te utsutrabhASaNarUpa che. mATe samavAyAMganA pAThanA baLathI paNa brAhmIlipine ja grahaNa karavI ucita che. TIkA : kecittu pApiSThA: 'nedaM sUtrasthaM padam, 'rAyagihacalaNe tyata evArabhya bhagavatIsUtrapravRtteH; kiM tvanyairevopanyastamityAcakSate / tadatituccham, namaskArAdInAmeva sUtrANAM vyavasthiteH, etasya madhyamapadatvAt / TIkArya : vaigi: ... avasthita, - "rAdhidAttathI mAMDIne ja bhagavatIsUtranI pravRtti hovAthI A sUtra pada nathI, paraMtu anya vaDe ja upavyasta che, e prakAre keTalAka pApikko kahe che, te ati tuccha cheHpAdhiSThonuM te kathana ati tuccha che, kema ke namaskAra che AdimAM jene evA ja sUtronI vyavasthiti che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzata:/Rcts:3 40 vizeSArtha : mAgamamA 'Namo arihaMtANaM' mAhi pAMya pothI bhAMDAne sUtranI 2yn| 42vAnI vyavasthA cha, bhane te prabhA bhagavatIsUtrama 59 // prathama namas pAMya 5ho dai cha. bhATe 'rAyagihacalaNe' thI bhAMDIne bhagavatInA pAThano prAraMbha kahevo ucita gaNAya nahi. utthAna : __maha pUrvapakSI 3 3, nama22 napAMya pahIne prAmamA svI10. sabhe, paraMtu "Namo baMbhIe livIe" mA pAne sUtramA na svI rIme to qiuo cha ? tethI cha - ToDArtha : etasya ..... madhyamapadatvAt / sAj "Namo baMbhIe livIe" se 416j madhyama55j cha. (tathI namasult pahane sthIrI marAvatInA pAnI prAraMbha mAnI to "Namo baMbhIe livIe" meM pAThano prakSepa che, ema svIkArI zakAya nahi. kema ke - bhagavatImAM prathama namaskArAdi pAMca pado che, tyAra pachI mRtadevatAne namaskAra karela che, tyAra pachI brAhmIlipine namaskAra karela che ane tyAra pachI 'rAyagihacalaNe' thI mAgaNanA samAna prAraMbha thAya che.) TImA: _ 'namaskArapATha evAnArSo, yuktiriktatvAt, siddhAnAmabhyarhitatvena pUrvamahannamaskArasyAghaTamAnatvAdAcAryAdInAM sarvasAdhavo na vandanIyA iti yathAsthitapaJcamapadAnupapattezceti pApiSThatarAH / te'pyanAkarNanIyavAco'draSTavyamukhAH / svakapolakalpitAzaGkayA vyavasthitasUtratyAgAyogAdIdRzakadAzaGkAnirAsapUrvamanatisaMkSiptavistRtasya namaskArapAThasya sthitakramasya niyuktikRtaiva vyavasthApitatvAcca / tadAha- (Ava0 ni0 / 1006-7-8-9) 'na vi saMkhevo na vitthAro, saMkhevo duviho siddhasAhUNaM / vittharao'Negaviho, paMcaviho na jujjai jmhaa||1 / / arihaMtAI NiyamA sAhU sAhU ya tesiM bhaiyavvA / tamhA paMcaviho khalu, heuNimittaM havai siddho / / 2 / / puvvANupuvvi Na kamo, Nevaya pacchANupubvi esa bhave / siddhAIyA paDhamA, bIyAe sAhuNo AI / / 3 / / arihaMtuvaeseNaM siddhA NajjaMti teNa arihaaii| Navi kovi ya parisAe, paNamittA paNamae ranno / / 4 / / ityAdi /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ GO pratimAzataka zloka-1 sAmAnyataH sarvasAdhunamaskaraNena ca nAsthAnavinayakaraNAdidUSaNam / ata eva 'siddhANaM Namo kiccA, saMjayANaM ca bhAvao' ityAdyuttarAdhyayanoktaM saMgacchata iti / / TIkArya : namAra... cAyota, ahIM koI anya pUrvapakSI kahe che ke, namaskAra pATha ja anArtha che, kema ke, yuktirahitapaNuM che. kAraNa ke, siddhonuM abhyahitapaNuM adhika pUjanIyapaNuM, hovAne kAraNe pUrvamAM arihaMtonA namaskAranuM aghaTanAnapaNuM che; ane AcAryone sarva sAdhuo vaMdanIya nathI, ethI karIne yathAsthita paMcamapadanI anupapati che, e pramANe keTalAka pAdhiSThataro kahe che; teo paNa anAkarNanIya vAcAvALA=nahi sAMbhaLavA yogya vAcAvALA, ane adaSTavya mukhavALA nahi jovA yogya mukhavALA, che. kema ke svakapolakalpita zaMkA vaDe karIne vyavasthita sUtranA tyAgano ayoga che. utthAna : vaLI teonI A kalpanA svakapolakalpita che, te sthApana karavA mATe bIjo hetu batAve che - TIkArya : phakza..... vyavasthApita vAtra ! AvA prakAranI kuzaMkAnA nirAsapUrvaka-pUrvapakSIe namaskArane anArtha kahyo, ane temAM je hetu Apyo tevA prakAranI kuzaMkAnA nirAsapUrvaka, atisaMkSiptavistRta =atisaMkSipta ane anativistRta, evA namaskArapAThanA sthitakramanuM niryuktikAra vaDe ja vyavasthitapaNuM che. vizeSArtha : keTalAkanuM e kahevuM che ke, bhagavatIsUtramAM prathama arihaMtAdine namaskArarUpa je pado che te ArSa nathI=gaNadharakRta nathI, paraMtu koIka anya vaDe ja umerAyelAM che; tethI "rAyAdavana' thI prAraMbhIne bhagavatIno prAraMbha che. ane namaskArano pATha anArSa kema che, e batAvavA teo kahe che ke, te pATha yuktirahita che, kema ke, arihaMta karatAM siddho sarvakarmarahita hovAthI adhika pUjanIya che. AthI ja tIrthakaro paNa siddhone namaskAra kare che. tethI prathama arihaMtane namaskAra ghaTe nahi. ane bhagavatIsUtranA racayitA gaNadharo che ane teone mATe sarva sAdhuo vaMdanIya bane nahi ane AcAryAdine sarva sAdhuo vaMdanIya nathI ane gaNadharo AcAryanA sthAne che, tethI teo sarva sAdhuone vaMdana kare te saMbhave nahi. tethI je prakAre bhagavatIsUtramAM pAMca pado kahevAyAM che, te prakAre ghaTatAM nathI. namaskArapATha ja anorSa che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke - potAnI kapolakalpanAthI kalpita AzaMkA vaDe karIne navakAranAM pAMca pado rUpa vyavasthita sUtrano tyAga thaI zake nahi. ane pUrvapakSInI te kalpanA anucita
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 3 61 che, te batAvavA mATe graMthakAra svayaM niryuktikArano pATha AgaLa batAve che, ane te pAThamAM pUrvapakSInI tevI kalpanAnI AzaMkA karIne nirAsa karela che, tethI namaskArapAThane anArSa kahevo e anucita pravRttirUpa che. ane vaLI pUrvapakSInI te kalpanA kapolakalpita che, te sthApana karavA bIjo hetu kahyo. tenuM tAtparya e che ke, AvazyakaniryuktikAre pUrvapakSInI zaMkAnA nirAsapUrvaka namaskArapAThanA sthitakramane yuktipUrvaka batAvela che, ane temAM batAvela che ke, prastuta namaskArapATha ati saMkSiptarUpa paNa nathI ane ati vistRtarUpa paNa nathI. tethI ja saMkSepathI be padarUpa paNa nathI, ane vistArathI pAMcathI adhika padarUpe paNa kahela nathI. tadAha * jJAti / tavAda thI AvazyakaniryuktinI sAkSI batAvatAM kahe che TIkArtha : na visaMkhevo ....... namhA ||9||saMkSepa paNa nathI (ane) vistAra paNa nathI. je kAraNathI siddha ane sAdhuno saMkSepa be prakAre che ane vistAra aneka prakAre che, (te kAraNathI) pAMca prakArano ghaTato nathI. vizeSArtha : saMkSepa paNa nathI ane vistAra paNa nathI. jo saMkSepa hoya to siddha ane sAdhune namaskAra thAo, e pramANe be prakAre namaskAra thAya. ane vistAra hoya to anekavidha namaskAra thAya, RSabhAdi arihaMtanA bhedathI ane tIrthasiddhAdi bhedathI anekavidha thAya. prathama covIsa tIrthaMkarone pRthak namaskAra karavo paDe, ane pachI tIrthasiddharUpa ane atIrthasiddharUpa be bhedone pRthag namaskA2 ka2vo paDe; ane pachI AcArya, upAdhyAya, paMnyAsa, gaNi ane sAdhu vagere sarvane pRthag namaskA2 ka2vo paDe, to ja vistArathI namaskAra saMgata thAya. paraMtu ahIM namaskAramAM saMkSepa nathI ane vistAra nathI, kema ke - saMkSepa be prakArano che ane vistAra aneka prakArano che. te kAraNathI pAMca prakArano namaskAra ghaTaze nahi, e pramANe ziSya AzaMkA karatAM kahe che. tenA javAbarUpe kahe che - TIkArtha H arihaMtAI siddho / / 2 || arihaMtAdi niyamathI sAdhu che, ane sAdhuo temAM=arihaMtAdimAM, bhajanA karavA yogya che. te kAraNathI hetunimitta pAMca prakArano namaskAra siddha che=sthApita che. vizeSArtha : arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya niyamathI sAdhu che. kema ke sAdhunA guNono teomAM sadbhAva che. nirvANayogane je sAdhatA hoya sAdhu kahevAya, e prakArano artha grahaNa karIe tyAre, nirvANanI sAthe yojanAra evI ratnatrayI kAraNaavasthArUpe jeomAM che, te sAdhu; evo artha prApta thAya. ane te ja ratnatrayI siddhAvasthAmAM niSThArUpa hovAthI siddhamAM paNa sAdhuguNono sadbhAva che. te ja rIte arihaMtamAM
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara pratimAzataka | zloka : 3 ane AcArya, upAdhyAyamAM paNa sAdhuguNono sadbhAva che. tethI arihaMtAdi niyamathI sAdhu che, tema kahela che. ane arihaMtAdimAM sAdhuo bhajanIya che; teno artha ema nathI ke, arihaMta kathaMcit sAdhu che ane kathaMcit sAdhu nathI. paraMtu sarva sAdhuo arihaMta nathI, keTalAka sAdhuo arihaMta che, keTalAka kevalI che, jyAre keTalAka AcArya che, keTalAka sAdhu che, A prakAranI bhajanA che. te kAraNathI hetunimitta pAMca prakA2no namaskAra sthApita che=mArgadezakatva Adi hetu che nimitta jemAM, evo pAMca prakA2no namaskAra zAstramAM sthApita che. ane te pAMca hetuo vaDe karIne pAMca prakArano namaskAra A pramANe che - (1) mArgadezakatvane kAraNe arihaMtone namaskAra karavAmAM Ave che. (2) mArgane anukULa avipranAzapaNuM hovAne kAraNe=avinAzIpaNuM hovAne kAraNe, siddhone namaskAra karavAmAM Ave che. (3) mArgane anukULa AcArapaNuM hovAne kAraNe AcAryone namaskA2 ka2vAmAM Ave che=pote samyag AcaraNA kare che ane bIjA pAse karAve che, e rUpa AcArapaNuM hovAne kA2Ne AcAryone namaskAra ka2vAmAM Ave che. (4) vinayapaNuM hovAne kA2Ne upAdhyAyane namaskAra karavAmAM Ave che=jJAnAdi dvArA pote vizeSa prakAranA karmonuM vinayana kare che, ane bIjAone sUtradAna dvArA karmonuM vinayana ka2vA mATe yatna karAve che. tethI upAdhyAyane namaskAra karavAmAM Ave che. (5) mokSamArgamAM sahAyakapaNuM karanAra hovAthI sAdhuone namaskAra karavAmAM Ave che. paramArthathI jagatanA koI padArtho jIvane sahAyaka thatA nathI, paraMtu saMyamamAM prayatna karanArane sAdhupada sahAyarUpa bane che. tethI sAdhuone namaskAra karavAmAM Ave che. A rIte pAMca hetunimitta pAMca namaskAranA vibhAga pADela che. tethI AcArya paNa sAdhune namaskAra kare te anucita nathI, kema ke sAdhunA bhAvone avalaMbIne potAnAmAM paNa saMyamanI vRddhimAM yatna thaI zake che. tethI te sahAyaka guNanI apekSAe AcArya mATe paNa sAdhuo vaMdanIya che. paraMtu potAnI nizrAmAM vartatA sAdhuone vizeSathI vaMdana temanA AcAra pramANe nahIM hovA chatAM, sahAyapaNAnA guNane avalaMbIne sarva sAdhuone namaskAra thaI zake che. jema marIcine dravyatIrthaMkarUpe vizeSathI vaMdana nahi hovA chatAM 'ne aDyA siddhA' hatyAvinA ahIM ItyAdithI prApta evA ne Ja vistRta jALave ne' e pada dvArA sAmAnyathI vaMdana thaI zake che. prastuta zlokanI AvazyakaniryuktinI TIkAmAM arihaMtAdimAM 'Adi' padathI kone grahaNa karavA te batAvatAM, TIkAkAre 'Adi' padathI siddha, AcAryAdine grahaNa karavAnuM sUcana karyuM. ane te karyA pachI te pAMce padonuM varNana karatAM, arihaMtapadanuM varNana karyA pachI siddhapadanuM varNana karatAM, siddhane badale kevalIne grahaNa karyA che. tenuM tAtparya e che ke, je kevalajJAna pAme che, te siddha thavAnI taiyArImAM ja che; tethI siddha svarUpa ja che. 'demALe varte'=je karAtuM hoya te karAyuM, e prakAranA niyamathI arihaMto ane
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka: 3. 63 kevalIo banne kevalajJAnavALA hovAthI siddha ja che. tethI siddhapadathI ahIM sAmAnya kevalIone grahaNa karavAnA che. kema ke temAM, arihaMto kevalI hovA chatAM pRthapha rUpe temanuM grahaNa karela hovAthI, temane choDIne sAmAnya kevalIne siddhapadathI grahaNa karIne, temanI sAthe sAdhupadanI bhajanA batAvI che. ahIM vizeSa e che ke, "ra vi saMhevo vALI prathama gAthA pUrvapakSInI zaMkArUpa che, ane AvazyakaniyuktimAM tene AkSepaDhArathI grahaNa karela che, ane 'rihaMtAruM gAthA prasiddhidvArathI grahaNa karela che, ane prasiddhino artha Apano parihAra karavo te thAya che. tenAthI e prApta thayuM ke, pUrvapakSIe kahela ke, namaskAra saMkSeparUpa nathI ane vistArarUpa nathI, teno parivAra graMthakAre e karyo ke, navakAra saMkSeparUpa che, vistArarUpa nathI. paraMtu e saMkSepa apekSAe siddha ane sAdhurUpa be prakAre thaI zake che, tema bhinna bhinna hetunA nimitte pAMca prakAre paNa thaI zake che. ane prastuta navakArasUtramAM pAMca hetune AzrayIne saMkSepathI pAMca prakAre namaskAra karela che. TIkArya : puvvANuputrei ..... sArUM gArU pUrvAnupUrvI krama nathI, paccAnupUrvI A=krama, nathI ja. pUrvAnupUrvIthI namaskAra karavo hoya to siddhAdi prathama che. dvitIya vaDe=dvitIya kramathI=pasyAnupUrvIthI namaskAra karavo hoya to sAdhu prathama che. vizeSArtha : - ahIM ziSya zaMkA karatAM kahe che ke, krama be prakArano che. (1) pUrvAnupUrvI ane (2) pazcAnupUrvI, paraMtu anAnupUrvI krama nathI. kema ke, asamaMjasapaNuM che. A prakAranA bhAvane buddhimAM rAkhIne gAthAmAM kahe che ke, pUrvAnupUrvI krama nathI ane pazcAnupUrvI paNa krama nathI. kema ke pUrvAnupUrvI krama hoya to siddhAdi prathama thAya, kemake - arihaMto vaDe paNa siddhone namaskAra karAyela che. ane paccAnupUrvI krama grahaNa karIe to sAdhuone prathama grahaNa karavA joIe. tethI namaskAramAM pUrvAnupUrvI ane paccAnupUrvI baMne krama saMgata nathI. ane anAnupUrvI krama namaskArakriyAmAM asaMgata hovAne kAraNe prastuta namaskArasUtra anArya che. TIkArya : riraMtuvaNe ..... ranno ||4|| phatyAdi arihaMtanA upadeza vaDe siddho jaNAya che-siddhonuM jJAna thAya che, tethI arihaMta prathama che. koIpaNa parSadAne namaskAra karIne rAjAne praNAma karatA nathI, ItyAdi. vizeSArtha - uparokta ziSyanA kathananA samAdhAnarUpe kahe che ke, arihaMtanA upadezathI siddho jaNAya che, te kAraNathI pUrvanupUrvI kramamAM arihaMta Adi pUrvAnupUrvI krame che. ahIM zaMkA thAya che te ja rIte arihaMto paNa AcAryanA upadezathI jaNAya che, tethI AcAryane prathama mUkavA joIe. tethI zlokanA uttarAddhathI kahe che ke koI paNa parSadAne namaskAra karIne rAjAne namaskAra karAto nathI. AcArya e arihaMtanI
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 pratimAzataka, zloka : 3 parSadAsthAnIya che ane arihaMta e rAjasthAnIya che. tethI AcAryane namaskAra karIne arihaMtone namaskAra karavo, te parSadAne namaskAra karIne rAjAne namaskAra karavA tulya che. ityAdi thI AvazyakaniryuktinI bIjI paNa gAthAno saMgraha samajavo. utthAna - pUrvamAM zaMkA karela ke, AcAryane sarva sAdhuo vaMdanIya nathI, tethI namaskArapATha anArSa che. enA samAdhAna rUpe kahe che - TIkArya : sAmAnyata: tUSaNam sAmAnyathI sarva sAdhuone namaskAra karavAthI asthAnavinayakaraNAdi dUSaNa nathIasthAne vinaya karavArUpa dUSaNa nathI. vizeSArtha : AcArya paNa navakAra maMtrano jApa kare che, temAM sarva sAdhuone je namaskAra che te koI sAdhavizeSane AzrayIne nathI, paraMtu sarva sAdhuone sAmAnyathI namaskAra che. tethI ja sAdhupadamAM rahelA svaziSyone paNa namaskAranI prApti thAya. paraMtu AcArya vizeSarUpe koI ziSyAdine ke anya sAdhuone namaskAra karatA nathI. tethI asthAne vinaya karavA rU5 dUSaNanI prApti nathI. TIkArya : kata va ........ ti . AthI karIne sAmAnyathI sarvasAdhuone namaskAra karavAmAM dUSaNa nathI AthI karIne ja "siddhone namaskAra karIne ane bhAvathI sarvasaMyamIone (namaskAra karuM chuM)" ItyAdi uttarAdhyayanasUtramAM kaheluM saMgata thAya che. vizeSArtha : uttarAdhyayananA racayitA gaNadhara bhagavaMto che. teo bhAvathI "siddhone namaskAra karIne bhAvathI sarvasaMyamIone namaskAra karuM chuM." e pramANe kahe che; te tyAre ja saMgata thAya ke, sAmAnyathI sarvasaMyamIone namaskAra karavo e asthAne vinaya karavA rUpa dUSaNa na hoya. utthAna :pUrvamAM pUrvapakSIe kahyuM ke, " rAdAtta thI bhagavatIsUtrano prAraMbha che, tethI brAhmIlipine namaskAra thAo, e kathana koI anya vaDe upanyasta che. tenA samAdhAnarUpe kahyuM ke, A pramANe je pApiSTho kahe che, te atituccha che. kema ke, bhagavatIsUtramAM prathama paMcaparameSThi namaskArapATha che, tyAra pachI brAhmIlipine namaskArapATha che. tethI "rAdinane' thI bhagavatIsUtrano prAraMbha mAnavAmAM Ave to
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ G4 pratimAzataka/ zlokaH 3 namaskArapATha paNa bhagavatIsUtranI bahAra mAnavAno prasaMga thAya. vaLI koI pApicchataroe kahela ke, namaskArapATha ja anArSa che. tenuM samAdhAna karyuM. have paMcapada namaskArapATha sarvazrutaskaMdhamAM atyaMtarabhUta che, ethI bhagavatIsUtrano prAraMbha namaskArathI mAnavo yukta che te batAvatAM kahe che - TIkA : paJcapadanamaskArazca sarvazrutaskandhAbhyantarabhUtaH, navapadazca samUlatvAt pRthak zrutaskandha iti prasiddhamAmnAye / asya hi niyukticUrNAdayaH pRthageva prabhUtA AsIran / kAlena tadvyavacchede mUlasUtramadhye tallikhanaM kRtaM padAnusAriNA vajrasvAmineti mahAnizIthatRtIyAdhyayane vyavasthitam, tathA ca tadgranthaH - 'eyaM tu jaM paMcamaMgalassa vakkhANaM taM mahayA pabaMdheNaM aNaMtagamapajjavehiM suttassa ya pihabbhUyAhiM nijjuttibhAsacunnIhiM jaheva aNaMtanANadaMsaNadharehiM titthaMkarehiM vakkhANiyaM taheva samAsao vakkhANijjaM taM Asi / aha'nnayA kAlaparihANidoseNaM tAo NijjuttIbhAsacunnIo vucchinnAo io vaccaMteNaM kAlasamaeNaM mahiDhipatte payANusArI vairasAmI nAma duvAlasaMgasuahare samuppanne, teNeyaM paMcamaMgalamahAsuakhaMdhassa uddhAro mUlasuttassa majjhe lihio, mUlasuttaM puNa suttattAe gaNaharehiM, atthattAe arihaMtehiM bhagavaMtehiM dhammatitthaMkarehiM tilogamahiehiM vIrajiNaMdehiM pannaviyaM ti, esa vuDhDhasaMpayAo tti' / 0 pratimAzatakamu. pu. mAM suko vaa tevi chAtte tenuM samagvi pATha che te azuddha che, tyAM mahAnizIthasUtramAM pho vaatenuM vAnasamagi pATha che ane te zuddha pATha che ane itirthaMkardi pATha che, enA pachI tino maTiriM pATha che, te lIdhela che ane te mujaba artha karela che. TIkArya : zyapa .... vyavasthita, pAMca padano namaskAra sarva zrutaskaMdhanA atyaMtarabhUta che, ane navapada samUlapaNuM hovAne kAraNe pRthaalaga, zrutaskaMdha che, e prakAre AkhAyamAM paraMparAmAM, prasiddha che. (a) AnI=navapadasvarUpa pRthapha zrutaskaMdharUpa namaskArapAThanI, niryukti-cUNi Adi pRthar ja ghaNI hatI. paraMtu) kALathI teno vyavaccheda thaye chate niryukti-cUNi Adino vyavaccheda thaye chate, mULasUtranA madhyamAM tenuM lekhana padAnusArI labdhivALA vajasvAmi vaDe karAyuM. e prakAre mahatizIthasUtratA . trIjA adhyayanamAM vyavasthita che. vizeSArtha - pAMca padano namaskAra sarvazrutaskaMdhomAM gUMthAyelo che, tethI ja AgamonA prAraMbhamAM sarvatra te pAMca padonI prApti thAya che. ane navapadasvarUpa namaskArapATha svataMtra zrutaskaMdha che, kema ke - jema vRkSa mULa sahita hoya to svataMtra vRkSa kahevAya che, tema pAMcapadarUpa mULathI sahita "eso paMca namukkAro' Adi cAra
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 3 padovALo namaskArapATha che, tethI svataMtra zrutaskaMdha che. ane te pAMca pado mULa tarIke eTalA mATe kahela che ke, dareka zAstrono vistAra arihaMtAdi pAMca bhAvomAM vizrAMta thanAra che, tethI te mULa svarUpa che. ane A navapadAtmaka namaskAra svataMtra zrutaskaMdharUpa hovAthI tenA upara pUrvamAM ghaNI niyuktio-cUrNio Adi hatI, paraMtu jo navapadAtmaka namaskAra phakta sarvazrutaskaMdhanA atyaMtarabhUta ja hota, to tenA upara niryukti-cUrNi Adi pRthar rUpe hoI zake nahi. ane pUrvamAM niryukti-cUrNi Adi pRthagu rUpe tenA upara hatI, tethI te pRthagu zrutaskaMdha che. jyAre teno viccheda thaI gayo tyAre, te niyukti-cUrNi AdinA padArthone padAnusArI labdhi dvArA grahaNa karIne mULa sUtramAM=mULa AgamamAM, tenuM lekhana vajasvAmI vaDe karAyuM, e pramANe mahAnizIthasUtranA trIjA adhyayanamAM kahela che. tethI vartamAnamAM mULa AgamamAM ja navapadAtmaka namaskAranA padArtho maLe che, paraMtu svataMtra zrutaskaMdharUpe nahi. TIkArya : tathA tantha - ane te pramANe te graMtha mahAnizIthano pATha che - ve tu .... yuddhasaMpALo tti ! vaLI A je paMcamaMgalanuM vyAkhyAna, te=vyAkhyAna, moTA prabaMdhathI anaMtagama ane paryAyo vaDe ane sUtrathI pRthabhUta evI niyukti, bhASya ane cUNio vaDe, je pramANe anaMtajJAna-darzanane dhAraNa karanArA tIrthaMkaro vaDe vyAkhyAna karAyuM hatuM, te ja pramANe saMkSepathI te vyAkhyAna karAtuM hatuM. pUrvamAM tIrthaMkaroe je vyAkhyAna karela tenAthI saMkSepamAM karAtuM hatuM. have anyadA kAlaparihAginA doSathI te niryukti, bhASya ane cUNi viccheda thayAM. pho=AthI, jatA evA kALasamaya vaDe mahAna RddhiprApta padAnusArI labdhivALA vajasvAmI nAmanA bAra aMganA dhAraka utpanna thayA, ane teo vaDe paMcamaMgala mahAzrutaskaMdhano uddhAra mULa sUtra madhye lakhAyo. mULa sUtra vaLI sUtrarUpe gaNadhara bhagavaMtothI ane artharUpe arihaMta, bhagavaMta, dharmatIrthakara, railokyapUjita evA vIra jinezvara vaDe prarUpita karAyAM. A pramANe vRddhasaMpradAya che. utthAna : A rIte mahAnizIthanA vacanathI navakArane pramANabhUta batAvIne, have mahAnizIthamAM ja tenA upadhAnanI vidhi paNa batAvela che. mATe namaskArasUtra pramANabhUta che, te batAvatAM kahe che - TIkA : tadviSayopadhAnAdhyayanavidhirapyayaM tatraiva nirdiSTaH tathAhi - ___'se bhayavaM ! kayarAe vihIe paMcamaMgalassa NaM viNaovahANaM kAyavvaM ? goyamA ! imAe vihIe paMcamaMgalassa NaM viNaovahANaM kAyavvaM, taM jahA-supasatthe ceva sohaNe tihikaraNamuhuttanakkhattajogalaggasasIbale vippamukkajAyAimayAsaMkeNa saMjAyasaddhAsaMvegasutivvataramahaMtullasaMtasuhajjhavasAyANugayabhattIbahumANapuvvaM NiNNiyANaM duvAlasabhattaTThieNaM ceiyAlae jaMtuvirahiogAse bhattibharanibbharuddhasiyasasIsaromAvalIpapphullavayaNasayavattapasaMtasomathiradiTThINavaNavasaMvegasamucchalaMtasaMjAyabahalaghaNaniraMtara aciMtaparamasuhapariNAmavisesullAsiyasa
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzads| cos:3 jIvavIriyANusamayavivaDDhaMtapamoyasuvisuddhasunimmalathiradaDhayaraMtarakaraNeNaM khitiNihiya-jANuNNamiuttamaMgakarakamalamaulasohaMjalipuDeNaM siriusabhAipavaravaradhammatitthayarapaDimAbiMbaviNivesiyaNayaNamANasegaggataggayajjhavasAeNaM samayaNNudaDhacarittAdiguNasaMpaovaveyagurusaddatthANuTThANakaraNekkabaddhalavakkhatta'bAhiyagurUvayaNaviNiggayaM viNayAdibahumANapariosANukaMpovaladdhaMaNegsogasaMtAvuvvegamahAvAhiviyaNAghora-dukkhadAriddakilasarogasaMjogajammajarAmaraNagabbhavAsAiTThasAvayAvagAhabhImabhavodahitaraMDagabhUyaM iNamo sayalAgamamajjhavattagassa micchattadosovahayavisiTThabuddhIparikappiyakubhaNiyaaghaDamANaasesaheudiLaMtajuttIviddhaMsaNikkapaccala(poTTa)ssa paMcamaMgalamahAsuyakkhaMdhassa paMcajjhayaNegacUlAparikkhittassa pavarapavayaNadevayAhiTThiyassa, tipadaparicchinnegAlAvagasattakkharaparimANaM aNaMtagamapajjavatthapasAhagaM savvamahAmaMtapavaravijjANaM paramabIyabhUyaM 'namo arihaMtANaM' ti paDhamajjhayaNaM ahijjeyavvaM, taddiyahe ya AyaMbileNaM pAreyavvaM, taheva bIyadiNe aNegAisayaguNasaMpaovaveyaM aNaMtarabhaNiyatthapasAhagaM aNaMtarutteNeva kameNaM dupayaparicchinnegAlAvagapaMcakkharaparimANaM 'namo siddhANaM' ti bIyajjhayaNaM ahijjeyavvaM taddiyahe ya AyaMbileNaM pAreyavvaM / evaM aNaMtara bhaNieNeva kameNa aNaMtaruttatthapasAhaNaM tipadaparicchinnegAlAvagaM sattakkharaparimANaM 'namo AyariyANaM' ti taiyamajjhayaNaM AyaMbileNaahijjeyavvaM / tahA aNaMtaruttatthapasAhagaM tipayaparicchinnegAlAvagaM sattakkharaparimANaM 'namo uvajjhAyANaM' ti cautthamajjhayaNaM ahijjeyavvaM taddiyahe ya AyaMbileNa pAreyavvaM / evaM 'namo loesavvasAhuNaM' ti paMcamajjhayaNaM paMcamadiNe AyaMbileNa / taheva tayatthANugAmiyaM ekkArasapayaparicchinnatiAlAvagatittIsakkharaparimANaM 'eso paMcanamukkAro, savva pAvappaNAsaNo, maMgalANaM ca savvesiM, paDhamaM havai maMgalamiti cUlaMti chaTThasattamaTThamadiNe teNeva kamavibhAgeNa AyaMbilehiM ahijjeyavvaM evameyaM paMcamaMgalamahAsuyakkhaMdhaM saravannapayasahiyaM payakkharabiMdumattAvizuddhaM guruguNovaveyaguruvailai kasiNamahijjittANaM tahA kAyavvaM jahA puvvANupuvvIe pacchANupuvvIe aNANupuvvIe jIhagge tarejjA / tao teNeva aNaMtarabhaNiyatihikaraNamuhuttanakkhattajogalagga-rAsIbalajaMtuvirahiogAsaceiyAlagAikameNaMaTThamabhatteNaM samaNujANAviUNaM goyamA ! mahayA pabaMdheNa supariphuDaM niUNaM asaMdiddhaM suttatthaM aNegahA soUNAvadhAreyavvaM / eyAe vihIe paMcamaMgalassa NaM goyamA ! viNaovahANo kAyavvo' ! ityAdi / TImArtha : tadviSaya ..... tathAhi / tanA viSayamAM-14ranA viSayamai, GdhAna adhyayana vidhi 5 A=vasthamANatyAM ja=mahAnizItha sUtranA trIjA adhyayanamAM ja batAvAyelI che. te A pramANe - se bhayavaM ..... kAyavvaM, 3 bhagavan ! paMyamaMgala vinayApadhAna vidhiyI 42jods ? gautama ! paMcamaMgalanuM vinayopadhAna A vidhi vaDe karavuM joIe. taM jahA ..... sasibale suprazasta mane zomana tithi, 29, bhuta, nakSatra, yoga, sanasane yaMdramANo prazasta divasa hote chate (upadhAna) tapano prAraMbha karavo joIe.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. kevI vyakti vaDe prAraMbha karavo joIe, te batAvatAM kahe che - vippamukka AsaMveoLajAtyAdi mada ane AzaMkAthI vipramukta=mukAyelI vyakti vaDe ('namo arihaMtANaM' e pramANe) prathama adhyayana bhaNavuM joIe. vaLI te vyakti kevI hovI joIe, te batAve che pratimAzataka | zloka : 3 ..... saMjAya * juvALasamattaddigaM=pedA thayelI tIvra zraddhA ane saMvega vaDe sutIvratara, mahAna evA ane ullAsa * pAmatA evA zubha adhyavasAyathI anugata, bhakti ane bahumAnapUrvaka, nidAnarahita, bAra bhakta vaDe = pAMca upavAsa vaDe, ('namo arihaMtANaM' e pramANe) prathama adhyayana bhaNavuM joIe. vaLI te adhyayana kevI rIte bhaNavuM te batAve che - ceiyAlae. varatArokhkhuM=caityAlayamAM jaMturahita avakAzamAM=sthAnamAM, bhaktinA bharathI nirbhara=atyaMta bhaktipUrvaka, udghaSita=romAMcita zIrSaromAvalI yukta, praphullita mukhakamaLavALI vyaktie prazAMta, soma, sthira dRSTipUrvaka, navA navA saMvegathI UchaLatA utpanna thayelA moTA, gADha, niraMtara, aciMtya evA zubhapariNAmathI ullasita svajIvavIrya vaDe, pratisamaya vadhatA pramodathI suvizuddha, nirmaLa, sthira, dRDha aMta:karaNa vaDe ('namo arihaMtANaM' e pramANe) prathama adhyayana bhaNavuM joIe. e vaLI te adhyayana kaI rIte bhaNavuM te batAve che - khitiNihiya saMnaLiputteI=pRthvI upara sthApana karela jAnuvALo, namAvelA uttamAMgavALo ane karakamaLanA mukula vaDe zobhatA evA aMjalipuTavALA=hAtha joDelA jIva vaDe ('namo arihaMtANaM' e pramANe) prathama adhyayana bhaNavuM joIe. vaLI te adhyayana kaI rIte bhaNavuM te batAve che - siriu bhAi * tAyAvasANAM=zrI RSabhAdi zreSThatama evA dharmatIrthaMkaranI pratimArUpa biba upara sthApita nayana ane manane kAraNe ekAgratAvALA, tadgata=pratimAgata, adhyavasAya vaDe ('namo arihaMtANaM' e pramANe) prathama adhyayana bhaNavuM joIe. have te prathama adhyayana kevA gurunA mukhathI nIkaLeluM grahaNa karavuM te batAve che - samayaLyu ..... viLiyaM=siddhAMtanA jANakAra, dRDha cAritrAdi guNasaMpattithI upeta, guru zabdArthanA guNavALA, anuSThAnamAM ekabaddha lakSapaNA vaDe karIne abAdhita evA gurunA mukhethI nIkaLeluM (prathama) adhyayana bhaNavuM joIe. *viLayAvi vanabhraM=vinayAdi bahumAnane kAraNe thayelA paritoSathI utpanna thayelI evI gurunI anukaMpAthI upalabdha=prApta thayeluM evuM (prathama) adhyayana bhaNavuM joIe. ..... aga taraM'mUyaM=aneka zoka, saMtApa, udvega, mahAvyAdhi, vedanA, ghora du:kho, dAridra, kleza, roga, janma, jarA, maraNa ane garbhAvAsAdi duSTa prANIonA avagAhathI bhayaMkara evA A samudramAM taraMDabhUta=nAva samAna, evuM (prathama) adhyayana che. vaLI te prathama adhyayana paMcamaMgala mahAzrutaskaMdhanuM baneluM che. te paMcamaMgala mahAzrutaskaMdha kevuM che, te batAve che
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ GE pratimAzataka, zloka : 3 rUpano sattA ma ..... pArevaLaM=saghaLAM AgamonA madhyamAM rahevAvALuM, mithyAtvarUpa doSathI haNAyelI evI viziSTa buddhithI parikalpita evI je kubhaNitiothI kuuktiothI aghaTamAna evA azeSa=saMpUrNa, hetu-daSTAMta ane yuktiono vidhvaMsa karavA mATe samartha evuM, ane pAMca adhyayana ane eka cUlikAthI parilipta evuM, zreSTha evA pravacana devatAthI adhiSThita evuM, rUmoA, paMcamaMgala mahAzrutaskaMdhanuM, traNa padathI paricchinna ane eka AlApaka ane sAta akSaranA parimANavALuM, anaMtagama ane paryAyarUpa vastunuM prasAdhaka, sarva mahAmaMtra ane pravaravivAonA parama bIjabhUta evuM "namo rihaMtA" e pramANe prathama adhyayana bhaNavuM joIe, ane te divase adhyayana bhaNavAnA divase AyaMbila vaDe pAraNuM karavuM joIe. tadeva ..... pAyaghaM . te pramANe ja bIje divase aneka atizayavALI guNasaMpadAthI upeta, AgaLa kahevAyela arthanuM prasAdhaka, AgaLa kahevAyela ja krama vaDe, be padathI paricchinna, eka AlApaka ane pAMca akSaranA parimANavALuM "namo siddhA" e pramANe bIjuM adhyayana bhaNavuM ane te divase AyaMbilathI pAraNuM karavuM. parva ..... dibleyaa I e pramANe anaMtara bhaNita=kahevAyela, krama vaDe, anaMtara kahevAyela arthanuM prasAdhaka, traNa padathI paricchinna, eka AlApaka ane sAta akSaranA parimANavALuM "namo mAriyA " e pramANe trIjuM adhyayana AyaMbila vaDe bhaNavuM. tahIM .... Tyaa I tathA anaMtara kahevAyela arthanuM prasAdhaka, traNa padathI paricchinna, eka AlApakavALuM, sAta akSaranA parimANavALuM "mo veblIyA" e pramANe cothuM adhyayana bhaNavuM ane te divase AyaMbila vaDe pAraNuM karavuM. parva ..... mAryAvinsena e pramANe "namo no savvasAhU" e pramANe pAMcamuM adhyayana pAMcamA divase AyaMbila vaDe bhaNavuM. tadeva ..... dibleyaa I te pramANe ja, tenA arthane anusaranArI agiyAra padathI paricchinna, traNa AlApaka ane tetrIsa akSaranA parimANavALI "ghaNo paMtha namuvAro, savvapAvapUTILo, maMDanA sarli, paDhamaM Dhava naM" e pramANe cUlikA chaThThA, sAtamA ane AThamA divase te ja krama vibhAga vaDe AyaMbila vaDe bhaNavI. vimeryuM .. tarennA A pramANe, A paMcamaMgalamahAzrutaskaMdha svara, varNa ane padathI sahita, pada, akSara, biMdu ane mAtrAthI vizuddha, guruguNathI upeta evA guruthI upadiSTa, saMpUrNa bhaNIne te pramANe karavuM ke je pramANe pUrvAnupUrvIthI, paccAnupUrvIthI ane anAnupUrvIthI jIbhanA agra bhAge tare ramI zake. to .. tyAre tyAra pachI te ja anaMtara kahevAyela tithi, karaNa, muhUrta, nakSatra, yoga, lagna, caMdrabaLa hote chate jaMturahita avakAza=bhUmi, para derAsaramAM ItyAdi krama vaDe aThThamabhatta vaDe-traNa upavAsa vaDe, samanujJA laIne, he gautama ! moTA prabaMdhapUrvaka suparisphaTa, nipuNa asaMdigdha sUtrArthane anekavAra sAMbhaLIne avadhAraNa karavuM. he gautama ! A vidhi vaDe paMca maMgalanuM vinayopadhAna karavuM joIe ItyAdi. (ItyAdi vidhi paNa mahAnizIthamAM vyavasthita che - ema yojana che.) ahIM vizeSa e che ke - "namo arihaMtANamAM traNa pado kahyAM, te A rIte che - (1) tamo, (2) ari zatrune (3) haNanAra tarIke daMta pada .
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ GO pratimAzataka, zloka : 3 "namo siddhANa" mAM (1) namo, (2) siddha e be pado che. "namo AyariyANa"mAM traNa pado che. te A pramANe - (1) namo (2) AcAra (3) karanAra ema traNa pada . "namo uvajhAyANa"mAM traNa pado che. te A pramANe - (1) namo (2) adhyayana (3) karanAra - ema traNa pada . vizeSArtha : je jIva navakAranA pAMca padonA mAhAbhyane sArI rIte samajelo hoya, ane jANato hoya ke, arihaMtAdi pAMce padothI vAcya lokamAM sarvottama puruSo che, ane temane ja mAre namaskAra karavo che, e prakAranI jemanA haiyAmAM bhakti varte che, te jIva kaI vidhithI upadhAnatapa kare che, te batAvavA arthe kahe che - sAmAnya rIte jIvone jAtyAdimAMthI kAMI paNa aizvaryAdinI prApti hoya tyAre, kadAca lokamAM potAnA kulAdi ke aizvaryAdinuM pradarzana na karatA hoya to paNa, buddhimAM te padArthanuM astitva hovAne kAraNe, pote uttama kuLavALo che, uttama aizvaryavALo che, evI buddhi vartatI hoya che. AthI ja vyakta ke avyakta rIte mAnakaSAya jIvomAM vartatA ja hoya che. paraMtu jyAre te sarva aizvaryAdinuM mahattva nAza pAme ane arihaMtAdi pAMca padomAM pratiSThita evA guNavAna puruSonuM mahattva aMkita thAya=te arihaMtAdi mahAsAttvika hatA, ke jeone IMdrAdi paNa pUjatA hatA, chatAM paNa lezamAtra mAnanI asara na sparze tevuM uttama citta teonuM hatuM, tyAre tevA uttama cittavALA puruSonuM ja mahattva buddhimAM upasthita thavAthI jAtyAdi madano bhAva potAnI buddhimAMthI plAna-plAnatara thato jAya che; ane jyAre A ja paMcaparameSThi jagatamAM atyaMta kalyANane karanArA che tevI buddhi thavAne kAraNe, teone karAyelA namaskAranA phaLamAM AzaMkA dUra thAya che, tyAre te namaskAra mahAmaMtra pratye tene tIvra zraddhA pedA thAya che. te batAvavA jAtyAdi mada ane AzaMkAthI rahita evI vyakti vaDe prathama adhyayana bhaNavuM joIe, ema kahela che. jAtyAdi mada ane AzaMkA javAne kAraNe jIvane namaskAra mahAmaMtrAdi pratye tIvra zraddhA pedA thAya che, ane baLavAna mokSanA abhilASarUpa saMvega pedA thAya che. kema ke, kaSAyothI rahita pariNAmavALA evA paMcaparameSThi pratye jIvane bahumAnabhAva thAya che tyAre, te avasthAnI prAptinI jIvane tIvra IcchA pedA thAya che, je saMvega rUpa che; ane tenA kAraNe sutIvratara ane atyaMta ullAsa pAmato adhyavasAya pragaTe che=A namaskAramaMtra ja atyaMta kalyANanuM kAraNa che, AthI ja huM namaskAramaMtrane samyagu vidhipUrvaka grahaNa karIne mArA AtmAne kRtArtha karuM, e prakAre zubha adhyavasAya thAya che. ane tevA zubha adhyavasAyathI anugata=sahita, bhakti ane bahumAnapUrvaka namaskAramaMtrane grahaNa karavo joIe ane aMjali Adi joDIne nata mastaka rAkhIne abhivyakta thatA haiyAnA bhakti ane bahumAnanA pariNAmapUrvaka navakAramaMtrane grahaNa karavo joIe. vaLI te adhyayana nirnidAnapUrvaka bhaNavuM joIe.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 3 71 yadyapi sAmAnya rIte pUrvamAM batAvela zraddhA ane saMvegapUrvakano zubha adhyavasAya vartato hoya tyAre nidAna thavAnI saMbhAvanA ochI rahe che; to paNa kvacit tIvra zraddhA ane saMvegathI yukta zubha adhyavasAya vartato hoya tyAre paNa, koI bAhya padArthanI IcchA baLavAna thaI jAya che tyAre, te padArthanI prAptinI IcchA paMcaparameSThinA smaraNanA phaLarUpe thaI jAya che. tethI tenA nivAraNArthe nirnidAna grahaNa karavAnuM kahela che. vaLI te prathama adhyayana pAMca upavAsanA tapa vaDe grahaNa karavAnuM kahela che, ane pAMca upavAsano tapa navakAragrahaNanA arthe bahumAnabhAvanA pariNAmanI vRddhi mATe karavAno che, ane te grahaNavidhi caityAlayamAM jaMturahita sthAnamAM besIne karavAnI che. kema ke, bhagavAnanI sanmukha grahaNa karavAthI pariNAmanI vRddhi thAya che, ane jaMturahita avakAzamAM besavAthI jayaNAno pariNAma vRddhimatu thAya che. have namaskAra grahaNa karatI vakhate bhagavAna sanmukha kevA prakA2nA aMtaHkaraNapUrvaka grahaNa kare che, te batAve che je jIvane paMcamaMgalasUtranuM mahattva jJAta che, te jIva jANe che ke, saMsArasAgarathI taravA mATe ananya upAyabhUta evAM A pAMca adhyayano che. tethI ja prathama adhyayanane grahaNa karatAM je jIvanI buddhimAM arihaMtanuM lokottama svarUpa upasthita thAya che, ane tethI ja bhagavAna sanmukha jaMturahita sthAnamAM besIne navakAramaMtra grahaNa karavA yatna kare che, tyAre bhagavAnanA guNothI te jIvanuM citta uparaMjita thayeluM hovAnA kAraNe, tenA haiyAmAM atyaMta bhakti ullasita thAya che. ane tenA kAraNe zira sahita zarIranI romAvalIo romAMcita=pulakita bane che, vadanakamaLa praphullita bane che, dRSTi prazAMta, saumya ane sthira bane che=bhagavAnanA guNonI abhimukha citta hovAnA kAraNe, kaSAyono upazama thavAnA kAraNe, te jIvanI dRSTi bhagavAnanA guNone avalaMbIne saumya bane che, ane guNo pratye atyaMta AkarSaNa hovAnA kAraNe sthira bane che. ane tenA kAraNe haiyAmAM navA navA saMvego UchaLe che=bhagavAnanuM vItarAgasvarUpa sUkSma-sUkSmatara dekhAvAnA kAraNe te svarUpaprAptinI abhilASA rUpa navA navA saMvego haiyAmAM UchaLe che; ane tenA kAraNe bahala=moTo, ghana=dRDha evo aciMtya zubha pariNAma pedA thAya che, ane te pariNAma satata cAle che. te pariNAma kalpanA na karI zakAya tevo aciMtya parama zubha pariNAma hoya che. sAmAnya loka te pariNAmane na samajI zake tevA prakA2no aciMtya zreSTha koTino zubha pariNAma, tIvra saMvegane kA2Ne thAya che, ane tenA kAraNe vizeSarUpe svajIvavIrya ullasita thAya che. zubha pariNAmane kAraNe svajIvavIrya e adhyayana grahaNa ka2vA mATe vizeSa prakAre ullasita thAya che; ane tenA kAraNe anusamaya= pratisamaya, vadhatA pramoda vaDe karIne suvizuddha, sunirmaLa ane sthira evuM dRDha aMtaHkaraNa bane che-tevA prakAranA zubha pariNAmane kA2Ne te vakhatano upayoga zuddha ane sunirmaLa=atizaya nirmaLa, bane che ke, jenA kAraNe grahaNa karAtuM adhyayana ekadama sArI rIte pariNAma pAmI zake tevo zuddha nirmaLa upayoga bane che. vaLI te upayoga sthira=anya koI nimittakRta vyAkSiptatA vagarano, ane dRDha joIe= K-2
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 pratimAzataka/ bloka : 3 upayoganI aMdara atyaMta yatna joIe. ane tevA prakAranA upayogarUpa ja suvizuddha, sthira ane daDha aMtaHkaraNa vaDe prathama adhyayana grahaNa karavuM joIe. have te prathama adhyayana kevI mudrAthI grahaNa karavuM te batAve che - bhUmitala upara jAnuM sthApana karIne, mastakane namAvIne ane hAtha joDIne grahaNa karavuM. A prakAranI mudrApUrvaka grahaNa karavAthI bhaktino atizaya pragaTe che. have te prathama adhyayana kevA adhyavasAyapUrvaka grahaNa karavuM te batAve che - RSabhAdi zreSThatama dharmatIrthakaranI pratimA upara caDhyuM ane manane sthApita karavAthI ekAgratA thAya che, ane tevI ekAgratAvALA pratisAgata adhyavasAya vaDe grahaNa karavuM. have te prathama adhyayana kevA gurunA mukhe grahaNa karavuM te batAve che - guru zAstranA jANakAra joIe ane daDha cAritrAdi guNonI saMpadAthI yukta joIe. ane guru zabdano artha e che ke, "vRti zAstrArtha rUti ?' tethI yogya jIvone satuM zAstrono bodha karAvavA rUpa je guru zabdArthanuM anuSThAna, tene karavAmAM eka baddhalakSapaNuM hovAne kAraNe, te abAdhita yathArtha guru che. ane tevA gurunA vadanathI=mukhathI nIkaLela prathama adhyayana grahaNa karavuM joIe. have te namaskAra ApanAra guruno ane grahaNa karanArano kevo bhAva hoya te batAve che - je jIva prathama adhyayana grahaNa karavA arthe gurunuM vinayAdirUpa bahumAna kare che, tenAthI gurune paritoSa thAya che ke, kharekhara paMcamaMgalasUtrane grahaNa karavA mATe A jIva yogya che; tethI tenuM kalyANa karavAnI AzaMsArUpa bhAvaanukaMpA gurunA haiyAmAM pedA thAya che. tethI guru jyAre paMca maMgalasUtra ApatA hoya tyAre tenuM grahaNa gurunI bhAvaanukaMpAthI upalabdha prApta bane che. ahIM 'vinayAdi' kahyuM tyAM "AdithI vaiyAvacca grahaNa karavAnuM che. ane vinaya, vaiyAvaccAdinA kAraNe abhivyakta thatA ziSyanA bahumAnane kAraNe gurune te jIvanI yogyatA joIne paritoSa pedA thAya che, ane tenA kAraNe ja ziSyane paMcamaMgalasUtra ApavA rUpa bhAvaanukaMpA utpanna thAya che. vaLI te prathama adhyayana kevuM che, te batAve che - aneka Adhi-vyAdhi ane upAdhiothI bhayaMkara evA bhavasamudramAM jahAja samAna evuM A prathama adhyayana che, ane te prathama adhyayana paMcamaMgalamahAzrutaskaMdha kevuM che, te TIkArthamAM varNana karela che. AvA prakAranuM prathama adhyayana bhaNavuM ane te divase AyaMbila vaDe pAraNuM karavuM. vaLI TIkAryamAM vidhi batAvI che, e vidhinA kramathI kramazaH pAMce adhyayana ane tyAra pachI cUlikA bhaNavI. ane A pramANe paMcamaMgalamahAzrutaskaMdha saMpUrNa bhaNIne e rIte AtmasAt karavuM ke, pUrvAnupUrvIthI, pazcAnupUrvIthI ke anAnupUrvIthI jIbhanA agrabhAga upara ramI zake. ane tyAra pachI zubha divase, zubha nakSatrAdino yoga hoya tyAre aThThama tapapUrvaka anujJA laIne TIkArthamAM batAvyA pramANe sUtrArthane anekavAra sAMbhaLIne
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 3 avadhAraNa karavuM. A prakAranI vidhi vaDe paMcamaMgalanuM vinayopadhAna karavuM, e prakAre gautamasvAmIne uddezIne mahAvI2 pa2mAtmAe mahAnizIthasUtramAM kahela che. TIkA : tadayamanekasUtrasiddho dharmAstikAyAdivad anAdiH anantatIrthaMkaragaNadharapUrvadharairupadarzitamahimA paJcamaGgalamahAzrutaskaMdho yairapalapyate teSAmanyazrutAbhyupagamo'pi golAGgulAbharaNanivezatulya iti dhyeyam / TIkArya : tadayamaneka dhyeyam / te kAraNathI A=paMcamaMgalamahAzrutaskaMdha aneka sUtramAM siddha, dharmAstikAyAdinI jema anAdi-anaMta, tIrthaMkara, gaNadhara ane pUrvadharo vaDe upadarzita mahimAvALuM paMcamaMgalamahAzrutaskaMdha jeo vaDe apalApa karAya che, teone anya zrutano abhyupagama paNa gAyanA pUMchaDAmAM AbharaNanA nivezatulya che, e pramANe vicAravuM. TIkA H evaM ca namaskArAdau prajJaptisUtre sthitaM 'namo baMbhIe livIe' iti padaM pratimAsthApanAyA'tyantopayuktameveti mantavyam / yataH - 'hitvA lumpakagacchasUripadavIM gArhasthyalIlopamAm, prodyadbodhirataH padAdabhajata zrIhIravIrAntikam / AgastyAgapunarvratagrahaparo yo bhAgyasaubhAgyabhUH, zrImeghamunirnakaiH sahRdayairdharmArthiSu zlAghyate / / 1 / / 73 ekasmAdapi samayapadAdaneke saMbuddhA varaparamArtharatna ambhodha patati parastu tatra mUDho, nirmuktaprakaraNasampradAyapotaH / / 2 / / ..... rA TIkArya : evaM ca mantavyam / ane A pramANe=pUrvamAM siddha karyuM ke, paMcamaMgalamahAzrutaskaMdha sarva zAstromAM atyaMtarabhUta che, ane cUlikA sahita pRthak zrutaskaMdha che, AthI ja tenI upadhAnavidhi paNa mahAnizItha sUtramAM batAvI che e pramANe, namaskAra che AdimAM jene evA prajJaptisUtramAM sthita "baMbhIlipine namaskAra thAo" e prakAranuM pada pratimAsthApanA mATe atyaMta upayukta ja che, e pramANe jANavuM.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 pratimAzataka | zloka : 3-4 yata: ... brAdhyate 19 je kAraNathI 'hilvA gRhasthapaNAnI lIlAnI upamAvALA laMpAgacchanI sUri padavIne choDIne, A padathI=brAhmIlipine namaskAra thAo e prakAre prajJaptisUtratA padathI, prota bodhi che jene evA meghamuni, zrI hIravIranI= hIravijaya mahArAjanI, pAse AvyA. (a) pApanA tyAgapUrvaka pharI vratanA grahaNamAM para tatpara, evA je bhAgya-saubhAgyavALA te zrI meghamuni dharmArthIomAM kathA sArA hadayavALA vaDe prazaMsA nathI karAtA ? arthAt karAya che. smiAt .... samavAyapota: TIra / eka paNa zAstranA padathI varaparamArtharUpa ratnanA lAbhane kAraNe aneka saMbuddha thayA, ane vaLI tyAM=eka paNa zAstranA padamAM, mUDha thayelo, mUkI dIdhI che prakaraNa ane saMpradAyarUpa naukA jeNe evo para laMpAka, aMbhodhimAM=saMsArasamudramAM, paDe che. II3II avataraNikA : atha nAmapratibandyA sthApanAM sthApayati - avataraNitArtha : have nAmanI pratibaMdithI=nAmavikSepo svIkArya hoya to sthApanA paNa svIkArya thAya, e rUpa pratibaMdithI, sthApanAne sthApana kare che. zloka : kiM nAmasmaraNena na pratimayA, kiM vA bhidA kAnayoH, saMbandhaH pratiyoginA na sadRzo, bhAvena kiMvA dvayoH ? tadvandyaM dvayameva vA jaDamate ! tyAjyaM dvayaM vA tvayA, syAttarkAdata eva lumpakamukhe datto maSIkUrcakaH / / 4 / / zlokArdha : nAmasmaraNathI zuM ? athavA pratimAthI zuM nathI ? nAma ane pratimA vacce zuM bheda che? pratiyogI evA bhAvanikSepAnI sAthe zuM baMneno saMbaMdha sarakho nathI ? tethI he jaDamati ! tArA vaDe kAM to banne nAma ane sthApanA baMne, vaMdha thAya athavA baMne nAma ane sthApanA baMne, tyAjya thAya. gata va ta=A ja tarkathI pratibaMdi evA A ja tarkathI, laMpAkanA mukhamAM maSIkUrcaka apAyo kALuM moTuM karAyuM. III TIkA : 'kiM nAme'tyAdi :- kiM nAmasmaraNena-caturviMzatistavAdigatanAmAnucintanena, nAmnaH
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka| zloka : 4 75 pudgalAtmakatvenAnupakAritvAt / nAmnaH smaraNena nAmismaraNe tadguNasamApattyA phalamiti cet ? atrAha - pratimayA kiM vA na syAd ? amudraguNasamudralokottaramudrAlaGkRtabhagavatpratimA darzanAdapi sakalAtizAyibhagavadguNadhyAnasya sutarAM saMbhavAt / taduktam - "prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannam, vadanakamalamaGkaH kAminIsaGgazUnyaH / karayugamapi yatte zastrasaMbandhavandhyam, tadasi jagati devo vItarAga - stvameva / / " iti / bodhyo'pi pratimAdarzanAd bahUnAM siddha eva / taduktaM dazavaikAlikaniryuktau ( gA0 14 ) - "sijjaMbhavaM gaNaharaM, jiNapaDimAdaMsaNeNa paDibuddhaM / maNagapiyaraM dasakAliassa NijjUhagaM vaMde / / " ityAdi / " niryuktizca sUtrAd nAtibhidyate iti vyaktameva, vivecayiSyate cedamupariSTAt / TIkArya : kiM nAmasmaraNena saMmavAt / nAmasmaraNathI=caturvizatistavAdigata nAmanA anuciMtanathI, zuM ? arthAt kAMI nahi, kema ke nAmanuM pudgalAtmakapaNuM hovAthI anupakArIpaNuM che. nAmanA smaraNathI nAmInA smaraNamAM tadguNanI sAthe=nAmInA guNanI sAthe, samApattithI phaLa thAya che, ema jo tuM kahe che, to ahIM pratimAthI kema thaI na zake ? arthAt thaI zake. kema ke amudraguNasamudrarUpa= nirAkAra evA guNanA samudrarUpa, lokottara mudrAthI alaMkRta bhagavadda-pratimAnA darzanathI paNa sakalAtizAyI bhagavad-guNanA dhyAnano sutarAM saMbhava che. taduktam prazamarasa kRti / te kahevAyuM che=lokottara mudrAthI alaMkRta bhagavad pratimA che, te kahevAyuM che. je kAraNathI tArAM prazamarasa nimagna dRSTiyugma, prasanna vadanakamaLa, kAminIsaMgathI zUnya khoLo (ane) zastrasaMbaMdhathI rahita karayugala che, te kAraNathI jagatamAM tuM ja vItarAga deva cho. 'kRti' zabda sAkSIpAThanI pAdasamApti sUcaka che. bodhyo siddha vaiM / bodhino udaya paNa pratimAnA darzanathI ghaNAne siddha ja che. talun - te dazavaikAlikanI niryuktimAM kahevAyeluM che - sijjaMbhavaM nRtyAvi| jinapratimAnA darzanathI pratibodhane pAmanAra manakanA pitA dazavaikAlikanA nirmUhapUrvamAMthI uddhAra karanArA, zayyabhava gaNadharane=gaNa dhAraNa karanArane, huM namaskAra karuM chuM ItyAdi. (c) ahIM ItyAdithI AvA ja bIjA kathanano saMgraha karavAno che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, niryukti to sUtrathI bhinna che, mATe pramANabhUta nathI. tethI niryuktinA kathanathI pratimA pUjya che, e siddha thaI zake nahi. tethI kahe che -
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 TIkArya : pratimAzataka | zloka : 4 niryuktizca pariSTAt / vaLI niryukti sUtrathI atibhedavALI nathI, e pramANe vyakta ja che, ane A AgaLamAM vivecana karAze. TIkA H nAmno nAminA saha vAcyavAcakabhAvasambandho'sti na sthApanAyA:, ityasti vizeSa iti cet ? atrAha - pratiyoginA = itaranikSepanirUpakeNa bhAvanikSepena saha dvayoH = nAmasthApanayo:, saMbandha: kiM na sadRza: ? = na sadRzavacanaH ? (na) mithaH kiJcid vaiSamyamityarthaH, ekatra vAcyavAcakabhAvasyA'nyatra sthApyasthApakabhAvasya saMbandhasyA'vizeSAt tAdAtmyasya tu dravyAdanyatrAsambhavAt / anayA pratibandyA durvAdinamAkSipati / tat = tasmAt kAraNAt, he jaDamate ! tvayA dvayameva nAmasthApanAlakSaNam avizeSeNa vandyam, dvayorapi bhagavadadhyAtmopanAyakatvAvizeSAt / antaraGgapratyAsattyabhAvAd upekSyatve tu dvayameva tvayAtyAjyaM syAt / taccAniSTam, nAmnaH pareNApya - GgIkaraNAt / ata eva tarkAd lumpakamukhe maSIkUrcako dattaH syAd mAlinyApAdanAditi bhAvaH / TIkArya H nAmno DavizeSAt, ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke - nAmano nAmInI sAthe vAcyavAcakabhAva saMbaMdha che, sthApanAno nathI, e pramANe vizeSa che=sthApanA karatAM nAmanI vizeSatA che. to ahIM=pUrvapakSInA kathanamAM, graMthakAra kahe che pratiyogInI sAthe=ItaranikSepanirUpaka bhAvanikSepanI sAthe, beno=nAma ane sthApanAno, saMbaMdha zuM sarakho nathI ?=sadzavacanavALo zuM nathI ? arthAt sadezavacanavALo che. arthAt nAma ane sthApanAmAM paraspara kAMI vaiSamya nathI, e pramANe artha samajavo. kema ke eka ThekANe vAcya-vAcakabhAvanuM (ane) anyatra sthApya-sthApakabhAvanA saMbaMdhanuM avizeSapaNuM che. - 2 mithaH iigvan vaivanityarthaH pATha che. tyAM 7 mithaH vignidveSamityarthaH pATha bhAse che. pratiyogI=nAma, sthApanA ane dravyanikSepAno pratiyogI bhAvanikSepo che. Itara nikSeparUpaka= bhAvanikSepo nAmAdi traNa nikSepAno nirUpaka che. jema - konuM nAma ? to bhAvatIrthaMkaranuM nAma, tethI bhAvatIrthaMkara nAmatIrthaMkarano nirUpaka che. AthI karIne pratayogI=bhAvanikSepo, ItaranikSepanirUpaka=bhAvanikSepo che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, jenI vacce tAdAtmya na hoya te kevI rIte upAsya bane ? ane sthApanAmAM bhagavAnanI sAthe tAdAtmya nathI, tethI sthApanA upAsya na bane. tethI bIjo hetu kahe che -
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzatakazloka : 4 TIkArya : tArAncaca .... saMmavAn ! tAdAbhyanuM dravyathI anyatra=nAma ane sthApavAmAM, asaMbhava che. nathI ..... saMjIran A pratibaMdithI nAma ane sthApanAne sadaza kahenAra pratibaMdithI, duvadine AkSepa kare che. te kAraNathI=nAma ane sthApanA be sadaza che, te kAraNathI, te jaDamati ! tArA vaDe tAmasthApanA lakSaNa baMne ja avizeSathI baMdha thAya. kema ke, baMnenuM paNa=nAma ane sthApanA baMnenuM paNa, bhagavAnanA adhyAtmanA upanAyakapaNAnuM avizeSapaNuM che=bhagavAnanA avalaMbanathI AtmAmAM thato je adhyAtmabhAva tenuM upanAyakapaNuM=prApakapaNuM, avizeSa che. (jema tAma dvArA bhagavAnanA pratye bahumAnano bhAva utpanna thAya che, tema sthApanA dvArA paNa bhagavAna pratye bahumAnabhAva vizeSa=samAna, thAya che) vaLI aMtaraMga pratyAsattino abhAva hovAthI upekSyapaNuM hote chate banne tArA vaDe tyAya thAya, ane te nAma ane sthApanA baMne tyAjya thAya te, aniSTa che. kema ke para vaDe paNa=luMpAka vaDe paNa, nAma aMgIkAra karela che. 0 sthApanA na svIkAranAra luMpAkane nAmanikSepo na svIkAranI Apatti ApavI te rUpa ahIM pratibaMdi che. vizeSArtha : pUrvapakSIne e kahevuM che ke, sthApanAmAM bhAvaarihaMtanI sAthe aMtaraMga prayAsatti nathI=aMtaraMga saMbaMdha nathI, tethI sthApanA vaMdya nathI. to graMthakAra kahe che ke, te ja rIte nAmamAM paNa aMtaraMga prayAsattano abhAva che. kema ke, phakta dravyamAM ja bhAvaarihaMtanI sAthe aMtaraMga pratyAtti=saMbaMdha, che. kema ke, dravyanI sAthe ja bhAvano tAdAmya saMbaMdha hoya che ane te ja aMtaraMga pratyAttirUpa che. tethI tenA kAraNe jo tAre sthApanA upekSya che, to tArA mATe nAma ane sthApanA bane tyAjya banaze. ane nAma ane sthApanA baMne tyAjya bane te laMpAkane aniSTa che. kemake, lupAka vaDe paNa nAmano svIkAra karAyela che. TIkArya : ta ..... mAva: | A ja tarkathI=pUrvamAM sthApana karyuM ke, jo pratimAne vaMdyarUpe pUrvapakSI na svIkArato hoya to teNe nAmane paNa vaMdharUpe svIkAravuM na joIe, ane jo nAmane vaMdharUpe svIkArato hoya to pratimAne vaMdyarUpe svIkAravI joIe, ane pUrvapakSI nAmane vaMdya svIkAre che. tethI pratimAne vaMdharUpe svIkAravI joIe, A ja tarkathI, laMpAkanA mukhe mAlitya ApAdanathI maSIkUcUka apAyo, e pramANe bhAva che. TIkA : atra maSIkUrcakatvena maunadAnavivakSAyAM 'kamalamanambhasI'tyAdau iva rUpakagarbhA yathAzrutavivakSAyAM tu asaMbandhe saMbandharUpAtizayoktiH /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka) zloka : 4 TIkArya : satra ... gatizayokTi: ahIMyAM=zloka-4mAM maNIphUryakapaNA vaDe maunadAna vivakSAmAM, jala vagara kamaLa eTale mukha, ItyAdinI jema rUpakagarbha atizayokti che. vaLI yathAzruta vivasAmAM asaMbaMdhamAM saMbaMdharUpa atizayokti che. che aSIkUrcaka apAyo eTale lupAkanuM moTuM kALuM thaI gayuM arthAt khinna thayuM, e pramANe artha jANavo. . vizeSArtha : zlokamAM kahevAyuM ke, lupAkanA mukha upara majakUrcaka apAyo, teno artha ema karIe ke, pUrvapakSIne mauna apAyuM, tyAM rUpakagarbha atizayokti alaMkAra che. jema pANI vagara kamaLano artha mukha thAya che, tema maNIkUcUka apAyo teno artha maunadAna karAyuM tevo thAya che. jema kamalanI upamA dvArA mukhanuM kathana karAyuM, tema maNIkUrcaka dvArA maunadAnanuM kathana karAyuM, tethI te rUpaka che. ane upamAna-upameyano bheda hovA chatAM atizayoktithI abheda kathana che. jema pANI vagara kamaLa e kathanamAM kamaLanI upamA mukhane ApavAmAM AvI che, Ama chatAM manamanaMmasi' e kathanamAM upamAna-upameyano bheda hovA chatAM batAvavo nathI. kema ke mukha e pANI vagaranuM kamaLa ja che, ema atizayoktithI batAvavuM che. tema prastutamAM pratibaMdi uttara dvArA maunadAnanuM kathana karAyuM te ja aSIkUcUka apAyo e prakAre abheda vivakSA che, te atizayoktirUpa che. tethI rUpakagarbha atizayokti alaMkAra che. vaLI yathAzruta vivakSAmAM asaMbaMdhamAM saMbaMdharUpa atizayokti alaMkAra che. arthAt maunadAnanI vivakSA karavAmAM na Ave, paraMtu mazIrthaka apAyo ema je pramANe saMbhaLAya che te pramANe ja arthanI vivakSA karavAmAM Ave, to laMpAkanuM mukha pratibaMdi uttarathI khinna thayeluM hovAthI je zyAma dekhAya che, te maSIkUcUka ApavAne kAraNe thayuM che, te atizayoktithI kahevuM che. ane aSIkUrcakano saMbaMdha nahi hovA chatAM mukha zyAma thayela che, te maSIkUrcakanA saMbaMdhathI che evo bhAva hovAthI asaMbaMdhamAM saMbaMdharUpa atizayokti alaMkAra che. TIkA : athAtra sthApanA yadi avandyA syAt, tadA nAmApi avandyaM syAt' ityetasya na tarkatvam, ApAdhApAdakayorbhinnAzrayatvAditi cet ? ApAdhApAdakAnyathA'nupapattimaryAdayaiva viparyayaparyavasAyakatvenAtra tarkokteH / ata eva 'yadi ayaM brAhmaNo na syAt, etatpitA brAhmaNo na syAt / ' 'upari savitA na syAd bhUmerAlokavattvaM na syAd' ityAdayastarkAH suprasiddhAH, viparyayaparyavasAnaM ca pareSAmanumitirUpam, asmAkaM stantrapramitirUpamityanyadetat / 'bhAvanikSepo yadi avandyasthApanApratiyogI syAt, tadA'vandyanAmanikSepapratiyogI syAd'
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 4 ityevaM vA tarkasya vyadhikaraNatvaM nirasanIyaM, aniSTaprasaGgarUpatvAt pratibandireva vAtra svAtantryeNa tarka iti vibhAvanIyaM tarkaniSNAtaiH / / 4 / / TIkArya : satha .. tarko: 'Atha' thI pUrvapakSI=luMpAka, A pramANe kahe ke, ahIMyAM jo sthApanA avaMda hoya to nAma paNa avaMdha thaze, e AkAravALA evA AnuM A prayoganuM, tarkapaNuM barAbara nathI. kema ke ApAdha-ApAdakanuM bhinna AzrayapaNuM che=ApAgha evA avaMdhatvano Azraya nAmanikSepo che ane ApAdaka evA avaMdhatvano Azraya sthApanAtikSepo che, tethI te baMnenA Azraya judA che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - ApAgha-ApAdakanI anyathA anupapatinI maryAdA vaDe ja viparyayamAM paryavasAnapaNuM hovAne kAraNe ahIMyAM=sthApanAnipAmAM, avaMdhatvanA ApAdaka dvArA nAmanikSepAnA avaMdhatvanuM ApAdana karyuM tyAM tarkanI ukti che. vizeSArtha : sAmAnya rIte tarkamAM eka AzrayamAM ApAgha-ApAdaka hoya che. jema "di vahni cAt tardi dhUmoDapi ta" e pramANe tarkamAM vahnino abhAva ApAdaka che ane tenAthI dhUmAbhAva ApAdya che, ane te parvatarUpa eka AzrayamAM che. jyAre prastutamAM avaMghatvano Azraya nAma ane sthApanA judA judA nikSepAo che, tema pUrvapakSInuM kahevuM che. tenA nirAkaraNarUpe graMthakAra kahe che ke, ApAgha-ApAdakanI anyathA anupapattinI maryAdA vaDe ja viparyayamAM paryavasAnapaNuM hovAne kAraNe, ahIMyAM=sthApanAnikSepAmAM, avaMghatvanA ApAdaka dvArA nAmanikSepAnA avaMghatvanuM ApAdana karyuM, tyAM tarkanI ukti che=vahni ane dhUmasthaLamAM kAryakAraNabhAvanI anyathA anupapattinI maryAdA vaDe karIne ja viparyayamAM paryavasAnapaNuM hovAne kAraNe tyAM tarkanI ukti che, tema prastutamAM ApAdya-ApAdakanI anyathA-anupapattinI maryAdA vaDe karIne viparyayamAM paryavasAnapaNuM hovAne kAraNe tarkanI ukti che. kahevAno Azaya e che ke, je viparyayamAM paryavasAna pAmIne sAdhyanI siddhi kare tene tarka kahevAmAM Ave che. tethI dhUma ane vahnisthaLamAM dhUmanA abhAvano je abhAva=dhUma, te vatrinA abhAvanA abhAvanI=vahninI, siddhi kare che, tethI tarka bane che. tenuM kAraNa tyAM kArya-kAraNabhAvanI anyathA anupapatti cheHvahni kAraNa che ane dhUma kArya che, te to ja saMgata thAya ke dhUma hoya tyAM vahni . avazya hovo joIe. tethI vahni vagara dhUma mAnavAmAM Ave to kArya-kAraNabhAvanI anupapatti che, ane tenA kAraNe ja tyAM viparyayamAM paryavasAna pAmIne te tarka bane che. tema prastutamAM pUrvamAM siddha karyuM ke, nAmanikSepo ane sthApanAnikSepo baMne pudgalAtmaka hovAne kAraNe banne samAna ja che, tethI sthApanAnikSepo ane nAmanikSepo ApAdya-ApAdaka tarIke siddha thAya che. ane tenI upapatti to ja thaI zake che ke jo laMpAka nAmane vaMgha mAne che, to teNe sthApanAne paNa vaMdya mAnavI paDe. paraMtu jo te sthApanAne vaMdya na mAne
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka) zloka : 4 to sthApanAnA vaMghatva vinA nAmanA vaMghatvanI anupapatti che. e maryAdAnA kAraNe teno viparyayamAM parvayasAna thAya che, tethI te tarka bane che. phakta dhUma ane vahni vacce kArya-kAraNabhAva che, tethI te ekAdhikaraNa bane che. jyAre nAma ane sthApanAnipAmAM kArya-kAraNabhAva nathI, to paNa ApAdyaApAdakabhAva che, mATe tarka bane che. nAmanipAne vaMdyarUpe batAvIne=ApAdAna karIne, sthApanAnipAne vaMgharUpe sthApana karavuM ApAdana karavuM, te nAmanikSepa ane sthApanAnipA vacce ApAgha-ApAdakabhAva che. TIkArya : gata va ..... savetan ii AthI karIne ja=pUrvamAM kahyuM ke, bhiva Azraya hovA chatAM paNa ApAdha ApAdakanI anyathA anupapattinI maryAdA vaDe karIne javiparyayamAM paryavasAnapaNuM hovAne kAraNe ahIM tarkanI ukti che AthI karIne ja, A prakAre tarka thAya che. jo A brAhmaNa na hoya to tenA pitA paNa brAhmaNa na hoya.. upari savitA=sUrya, na hoya to bhUminuM prakAzavAnapaNuM na hoya.' ItyAdi taka bhinna AzrayavALA suprasiddha che. ane viparyayamAM paryavasAna parane anumitirUpa che ane amAre svataMtra pramitirUpa che, e vAta judI che arthAt bahu mahatvanI nathI. vizeSArtha : vahnisthaLamAM tarka karavAmAM Ave ke - "ra vahni vinA dhUma: cad rtArTa vahninacoDapina ca" tenuM viparyayamAM paryavasAna e che ke, dhUma vahnijanya che e suprasiddha che, tethI dhUma vahni vagara saMbhave nahi; ane viparyayamAM paryavasAnane naiyAyiko anumitirUpa kahe che, te A rIte "varti vinA dhUmo cI tninanyatva" e prakAranuM tAtparya viparyayanA paryavasAnanuM che, tethI te anumitirUpa che. jyAre svasiddhAMta pramANe anumiti karatAM viparyayamAM paryavasAna svataMtra pramitirUpa cheHsvataMtra pramANarUpa che, paraMtu teno anumitimAM aMtarbhAva thato nathI. utthAna : 'matha' thI pUrvapakSIe kahela ke, ApAgha-ApAdakanuM bhinna AzrayapaNuM hovAne kAraNe tarkapaNuM saMgata nahi thAya. enA nivAraNarUpe batAvyuM ke, bhinnAdhikaraNamAM paNa tarka hoI zake che. te sthApana karIne vA' kArathI kahe che ke, athavA tarkano AkAra A rIte karavAthI tarkanuM vyadhikaraNapaNuM viparIta adhikaraNapaNuM, nahi thAya. te A rIte - TIkArya : mAvanikSepo .... nirasanIya, jo bhAvanikSepo avaMdya sthApavAno pratiyogI=saMbaMdhI, hoya to avaMdya nAmanikSepAno pratiyogI thaze. A pramANe tarkanuM vyadhikaraNapaNe nirasanIya jANavuM A
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 4 pramANe tarkano AkAra mUkavAthI tAmavikSepa ane sthApanAtikSeparUpa bhinna adhikaraNamAM ApAdhaApAdakatI prApti hatI te raheze nahi. vizeSArtha :-. ahIM tarkamAM ApAdaka, avaMgha sthApanAnikSepa pratiyogitva che ane ApAdya, avaMdya nAmanikSepa pratiyogitva che, ane te baMnene bhAvanikSepArUpa adhikaraNamAM ekAdhikaraNa karavA mATe=nAma ane sthApanAnikSepo bhAvanikSepa sAthe saMbaMdhI che e batAvavA mATe, saMbaMdha arthamAM pratiyogitva zabdano upayoga karAyo che. tenAthI e prApta thAya che ke, jo pUrvapakSI sthApanAnipAne avaMdya kahe to te avaMgha evA sthApanAnikSepa sAthe saMbaMdhavALo bhAvanikSepo banaze-avaMdya evA sthApanAnikSepAno pratiyogI bhAvanikSepo banaze, ane pUrvapakSIne nAmanikSepo avaMgha mAnya nathI, tethI tenA mata pramANe bhAvanikSepo vaMgha evA nAmanikSepAno pratiyogI che, paraMtu avaMgha evA nAmanikSepAno pratiyogI nathI. tethI jo bhAvanikSepo vaMdya evA nAmanikSepAno pratiyogI hoya to te ja rIte vaMdya evA sthApanAnipAno paNa pratiyogI bane. e rIte tarka viparyayamAM paryavasAna pAmIne sthApanAnikSepAnI vaMghatAnI siddhi kare che. TIkArya : niSTaprasaM ..... taniSNAte 4athavA aniSTaprasaMgarUpa hovAne kAraNe pratibaMdI ja ahIMyAM sthApanAnI siddhimAM, svataMtra tarkarUpa che, e pramANe tarkaniSNAto vaDe vibhAvana karavuM. vizeSArtha : pUrvamAM sthApanAnipAnA pUrvapakSInA asvIkAramAM nAmanikSepAnA asvIkAranI prAptirUpa pratibaMdi yukti ApI, te ja pUrvapakSIne aniSTaprasaMgarUpa che, kema ke nAmanikSepo pUrvapakSI lupAka svIkAre che. tethI aniSTaprasaMgarUpapaNuM hovAne kAraNe pratibaMdi ja sthApanAnI siddhimAM svataMtrathI tarka che=ApAdya-ApAdakabhAvane bhinnAdhikaraNa ke ekAdhikaraNarUpe tarka mAnavA karatAM pratibaMdinA kathanane ja takarUpe kahevuM, e pramANe takaniSNAto vicArI zake che. kema ke, tarkamAM haMmezAM aniSTano prasaMga ApavAmAM Ave che. jema koI vyakti parvatamAM vahni na svIkAratI hoya tyAre tarka dvArA tene dhUmanA asvIkAranA aniSTano prasaMga ApavAmAM Ave che. tethI ja kahevAmAM Ave che ke, jo vahni na hoya to dhUma paNa na hovo joIe. te ja rIte prastutamAM jo pUrvapakSI sthApanAnikSepo mAnya na kare to tene nAmanipAthI zuM? e prakAranuM kathana pratibaMdirUpa prApta thAya. tethI pratibaMdi ja aniSTaprasaMgarUpa bane che. tethI ja te svataMtrathI tarka che=ApAdya ApAdakarUpe tarka banato nathI, paraMtu pratibaMdirUpe ja tarka bane che. IIjhA
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzads| Reos:5 avatarazis: pratimA'rIn eva bhaMgyA''kSipastadArAdhakAn abhiSTauti / avatarazikSArtha : pratimAnA zatruone ja=kuMpAkone ja bhaMgithI vyaMgya yuktithI, AkSepa karatAM graMthakAra tenA ArAdhakonI=pratimAnA ArAdhakonI, stuti karatAM kahe che - Rels : svAntaM dhvAntamayaM mukhaM viSamayaM dRgdhUmadhArAmayI, teSAM yairna natA stutA na bhagavanmUrtinavA prekSitA / devaizcAraNapuGgavaiH sahRdayairAnanditairvanditAm, ye tvenAM samupAsate kRtadhiyasteSAM pavitraM januH / / 5 / / lokArtha: jeo vaDe bhagavAnanI mUrti namAI nathI, teonuM aMtaHkaraNa aMdhakAramaya che. jeo vaDe bhagavAnanI mUrti stavAI nathI (teonuM) mukha viSamaya che. jeo vaDe bhagavAnanI mUrti jovAI nathI (monI) STi dhUmadhArAmayI che. sahadayavALA evA tatvajJAnanA jJAtA evA, ane AnaMdita evA mUrtine joIne jemane AnaMda utpanna thayo che evA, devo ane cAraNapuMgavo vaDe ramAyelI evI Ane jinapratimAne, je kRtadhiyaH-to, mI sabhyaGLA , tamono 45 pavitra . 14ll TIs:___'svAnta'mityAdi :- yairbhagavanmUtirna natA teSAM svAntaM hRdayaM, dhvAntamayaM=andhakArapracuram , hRdaye namanaprayojakAlokAbhAvAdeva tadanamanopapatteH / yaiH bhagavanmUtirna stutA teSAM mukhaM viSamayaM stutisUktapiyUSAbhAvasya tatra viSasattva evopapatteH / yaiH bhagavanmUrtiH vA=athavA, na prekSitA teSAM dRg dhUmadhArAmayI, jagadgAsecanakatatprekSaNAbhAvasya dhUmadhArAvRtanetrata evopptteH| dhvAntatvAdinA doSavizeSA evAdhyavasIyante, iti atizayoktiH / sA ca uktadizA kAvyaliGgAnupraNitA'vaseyA / ye tu kRtadhiyaH paNDitAH, enAm bhagavanmUrti, samupAsate; teSAM janu:-janma, pavitraM nityam, mithyAtvamalaparityAgAt / kIdRzIM ? devaiH surAsuravyantarajyotiSkaiH, cAraNapuGgavaiH= cAraNapradhAnaiH jaMghAcAraNavidyAcAraNaiH, sahRdayaiH-jJAtatattvaiH, Ananditai:-jAtA''nandaiH
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zloka: 5 vanditAm / hetugarbha cedaM vizeSaNam / devAdivanditatvena ziSTAcArAt tatsamupAsanaM janmapAvitryAya iti bhAvaH / devairyathA vanditA tathA'nantaraM sphuTIkariSyAmaH / TIkArya : .... tanamanopapaH | jeo vaDe bhagavAnanI mUrti tamAI nathI, teonuM svAMta=hadaya, dhvAMtamaya= aMdhakAramaya che. kema ke hRdayamAM namana-prayojaka-Alokano abhAva hovAthI ja=bodhavo abhAva hovAthI ja tenA anamananI=bhagavad mUrtinA anamananI, upapatti che. vizeSArtha : laMpAko bhagavAnanI mUrtine mAnatA nathI, tethI namanakriyA karavAnI IcchA pedA kare tevo bodha teone nathI, AthI ja teo mUrtine namaskAra karatA nathI. Ama chatAM, teomAM jeo phakta kalyANanA arthI che, paraMtu tevA saMyogomAM temane evI buddhi thayela che ke, bhagavAnanI mUrti namaskAra karavA yogya nathI, tethI bhagavAnanI mUrtine namana karatA nathI; chatAM teonA haiyAmAM tattvano pakSapAta hovAne kAraNe saMyogavizeSa prApta thAya to teo bhagavAnanI mUrtine svIkAre, tevI prajJApanIya vRttine dhAraNa karatA hovAthI, te vakhate namanaprayojaka Alokano=bodhano, abhAva hovA chatAM, AlokanI prAptinI yogyatA hovAne kAraNe atyaMta anarthakArI te buddhi thatI nathI. vaLI ahIM paNa jeo mUrtine mAnanArA che, tenuM kAraNa pote mUrtipUjaka kuLamAM janmelA che, tenA kAraNe namanano pariNAma che; Ama chatAM atyaMta kalyANanI arthitA nahi hovAthI bhagavAnanA svarUpane jANavA mATe koI jijJAsA nathI, phakta kulAcArathI bhagavAnane namaskArAdi kare che, ane potAnA sukhanA upAyarUpe bhagavAnanI mUrti pUjya che tevI buddhithI bhagavAnane namaskAra kare che; tevA jIvone sthUla vyavahArathI namanaprayojaka Aloka=bodha, hovA chatAM paramArthathI Aloka=bodha, nathI. paraMtu vItarAgane vItarAgarUpe samajIne te vItarAga paramAtmAnI ja A mUrti che, tevI buddhi thavAne kAraNe vItarAganI mudrA pratye jemanuM citta atyaMta Avarjita che, ane tenA kAraNe ja jemanA cittamAM vItarAganI mudrA joI vItarAgabhAva pratye bahumAna ullasita thaI rahyuM che, te ja jIvano paramArthathI namanaprayojaka Aloka=bodha, che. TIkArya : : ...... vipasanda vapapaH jeo vaDe bhagavAnanI mUrti stavAI nathI, teonuM mukha viSamaya che. kema ke stutivAcaka suMdara vacanorUpa amRtanA abhAvanI tyAM=mukhamAM, viSasattva hote chate ja upapatti che. vizeSArtha : yadyapi amRta na hoya tyAM viSa ja hoya evI vyApti nathI, to paNa guNasaMpanna evI bhagavAnanI
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 pratimAzataka | zloka : 5 mUrtine joIne jeone temanI stuti karavAnuM mana thatuM nathI, tyAM mUrti namaskaraNIya nathI e prakAranI buddhi hovAne kAraNe, teonA mukhamAM viSa varte che; tethI stutivAcaka suMdara vacanorUpa amRtano tyAM abhAva varte che. ahIM saMkSepathI e kahevuM che ke, bhagavAnanI mUrtine joIne jemane stuti karavAno bhAva thato nathI, te mukhamAM viSano sadbhAva saMbhave che. TIkArya : cai dhUmadhArAvRtanetratoSapatte / athavA jeo vaDe bhagavAnanI mUrti jovAI nathI, teonI dRSTi dhUmadhArAmayI che. kemake jagatanA jIvonI dRSTine Asecanaka evA tenA prekSaNanA abhAvanI dhUmadhArAAvRta netrathI ja upapatti che. vizeSArtha : ..... vItarAganI mUrti jagatanA jIvonI aMtardaSTinuM AsiMcana kare che=pallavita kare che, je bhagavad bhAvarUpe bhagavAnanI mUrtinuM prekSaNa thAya tyAre ja thAya che. tethI te prekSaNano=jovAno, abhAva dhUmadhArAthI AvRta netra hote chate ja hoI zake che. yadyapi luMpAko paNa cakSuIndriyathI bhagavAnanI mUrtine jotA hoya che, paraMtu A guNasaMpanna evA vItarAganI mUrti che, te rUpe jotA nathI. tethI paramArthathI teo vaDe vItarAganI mUrti jovAI ja nathI. TIkArya : dhvAntvAdinA DavasevA / dhvAntatvAdi=aMdhakAratvAdi, vaDe (kAvyamAM) doSavizeSo jaNAya che, ethI karIne atizayokti alaMkAra che. ane te atizayokti ukta dizA vaDe kAvyaliMgathI anupraNita jANavI. vizeSArtha : pUrvamAM kahyuM ke, jeo vaDe bhagavAnanI mUrti jovAI nathI teonuM hRdaya dhvAMtamaya=aMdhakAramaya che, jeo vaDe bhagavAnanI mUrti stavAI nathI teonuM mukha viSamaya che, ane jeo vaDe bhagavAnanI mUrti jovAI nathI teonI dRSTi dhUmadhArAmayI che. A badhA dvArA luMpAkamAM mithyAtva, asagraha ke ajJAnAdi che, e pramANe jaNAya che. ethI karIne kAvyamAM atizayokti alaMkAra che = luMpAkanA AtmAmAM vartatA doSone dhvAMtamaya vagerethI je kahyA te atizayokti alaMkAra che, ane te atizayokti kahevAyelI dizA vaDe kAvyaliMga anupraNita jANavI. te A pramANe - zloka-4mAM kahyuM ke, rUpakagarbha ane asaMbaMdhamAM saMbaMdhanI kalpanArUpa atizayokti che. tyAM maunadAnanI vivakSAmAM rUpakagarbha atizayokti che, ane yathAzruta arthamAM asaMbaMdhamAM saMbaMdhanI kalpanArUpa atizayokti che. tema prastuta zlokamAM yathAzruta artha grahaNa na karatAM anya artha grahaNa karavAmAM Ave tyAre pUrvamAM jema rUpakagarbha atizayokti hatI, tema
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zloka: 5 ahIM kAvyaliMga anupraNita atizayokti che=(kAvyaprakAza pramANe) kAvyaliMga uDDavasitA atizayokti che=kAvyaliMgathI utpanna thayelI atizayokti che. ahIM kAvyaliMga anupraNita atizayoktinuM lakSaNa kAvyaprakAza pramANe e che ke - hetunuM padArtha ke vAkyArtharUpe kathana karavuM. ahIM prastuta kAvyamAM svAta dhvAMtamaya che teno hetu "ra natA che, mukha viSamaya che teno hetu "ra stutA' che, ane dRSTi dhUmadhArAmayI che teno hetu prekSitA' che. tethI hetanuM zlokamAM vAkyArtharUpe je kathana che, te kAvyaliMgathI thayela atizayoktirUpa che. TIkArya : tu ....... parityA ane vaLI jeo kRtabuddhivALA=paMDito, A bhagavAnanI mUrtinI upAsanA kare che, teono janma nitya pavitra che. kema ke, mithyAtvarUpI maLano parityAga che. vizeSArtha : je paMDito A bhagavAnanI mUrtinI upAsanA kare che, teono janma nitya pavitra eTalA mATe kahela che ke, bAhyasnAnathI zarIra kvacit pavitra bane che; paraMtu jyAre jIva bhagavAnanI mUrtine bhaktithI namaskAra kare che, tyAre mithyAtvarUpI malano parityAga thavAne kAraNe bhagavAnane namaskAra karavAnA kALamAM ke anya kALamAM paNa sadA pavitra rahe che. jyAre bhagavAnane namaskAra nahi karanAramAM mithyAtvarUpa mala hovAne kAraNe sadA apavitra che. TIkArya : vIvRza .... TIvariNAma ! te mUrti kevI che ? sahadaya jJAtatatvavALA, ane AnaMdita utpanna thayela AnaMdavALA, devo vaDe surAsura-vyaMtara-jyotiSTho vaDe, tathA cAraNapuMgavo vaDe= cAraNapradhAna evA jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNo vaDe, vaMdAyelI che. evI A mUrtinI jeo samyam upAsanA kare che, teono janma pavitra che. ane Akadevo ane cAraNapuMgavothI mUrti vaMdAyelI che e prakAranuM vizeSaNa, hetugarbha che. (A hetugarbha vizeSaNa che, teno bhAva zuM che, te batAve che -) devAdithI vaMditapaNuM hovAne kAraNe ziSTAcAra hovAthI mUrtinuM samyagU upAsana janmanA pavitrapaNA mATe che, e prakAre bhAva che=hetugarbha vizeSaNano bhAva che. devo vaDe je prakAre (mUrti) vaMdAI che, te prakAre anaMtara AgaLa taratamAM, spaSTa karAze. vizeSArtha : jJAtatattvavALA devo ane cAraNo vaDe mUrti vaMdAI, ema kahyuM tyAM jJAtatattvavALA eTale mAtra kulAcArathI ke sthitimAtrathI mUrtinI pUjA kare che ema nahi, paNa tattvane jANIne mUrtinI pUjA kare che. ane tattva A pramANe che ke, mAre mArA bhAvone ullasita karavAnA che, ane sAkSAt bhagavAnanA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 pratibhAzata:/RCos:5 virahakALamAM bhagavAnanI mUrtinA avalaMbanathI mAre mArA bhAvone ullasita karavAnA che. jema sAkSAt bhagavAna sAthenA saMbaMdhathI bhAvo ullasita thAya che, tema bhagavAnanA virahakALamAM bhagavAnanI mUrtinA avalaMbanathI paNa bhAvo ullasita thAya che. tathA bhagavAnanI mUrtine mugdhatAthI nathI jovAnI, paNa alaukikarUpe jovAnI che. vaLI A tattvane je jANe che, tene hRdayamAM AnaMda thAya che, mATe jJAtatattvavALA ane AnaMdita thayelA A be vizeSaNo devo ane cAraNapuMgavAnAM che. vaLI devAdithI vaMditapaNuM hovAne kAraNe ziSTAcAra hovAthI mUrtinuM samyagu upAsanA janmanA pavitrapaNA mATe che, ema kahyuM, tyAM ziSTano AcAra che ke, je tattvane teo jANe te jANyA pachI ucita mArge pravRtti kare che. tethI teo bhagavAnanI mUrtinI upAsanA kare che. TIs: cAraNAdhikArapratibaddhazcAyaM viMzatitamazate navamoddezakaH (bhagavatyAm) - kaivihA NaM bhaMte ! cAraNA patnattA ? goyamA ! duvihA cAraNA paM0 taM0 vijjAcAraNA ya jaMghAcAraNA ya / se keNaTheNaM bhaMte ! evaM vuccai vijjAcAraNA0 ! goyamA ! tassa NaM chaTTha chaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM vijjAe uttaraguNaladdhiM khamamANassa vijjAcAraNaladdhInAma, laddhI samuppajjai ! se teNaTTeNaM jAva vijjA, vijjAcAraNassa NaM bhaMte ! kahaM sIhAgai kahaM sIhegaivisae pa0 ? go0 ! ayannaM jaMbuddIve 2 jAva kiMci visesAhie parikkheveNaM deve NaM mahaDDhIe jAva mahesakkhe jAva iNAmeva tti kaTu kevalakappaM jaMbudIvaM 2 tihiM accharAnivAehiM tikkhutto aNupariyaTTittA NaM havvamAgacchejjA, vijjAcaraNassa NaM go0 ! tahA sIhA gati, tahA sIhegativisae pa0 / vijjAcAraNassa NaM bhaMte ! tiriyaM kevatie gativisae pa0 ? go0 / se NaM io egeNaM uppAeNaM mANusuttare pavvae samosaraNaM karei mANusu 2 tahiM ceiyAiM vaMdati, tahiM 2 bitieNaM uppAeNaM naMdIsaravare dIve, samosaraNaM kareti naMdisa0 2 tahiM ceiyAiM vaMdati, tahiM0 2 tatto paDiniyattati, 2 ihamAgacchai 2 ihaM ceiyAI vNdti| vijjA0 NaM go0 ! tiriyaM evatie gativisae pa0 ! vijjA0 NaM bhaMte ! uDDhaM kevatie gativisae pa0 ? go0 se NaM io egeNaM uppAeNaM naMdaNavaNe samosaraNaM karei, naMda0 2 tahiM ceiyAI vaMdati, tahiM 2 bitieNaM uppAeNaM paMDagavaNe samosaraNaM karei, paMDaga0 2 tahiM ceiyAiM vaMdai 2 tao paDiniyattati tao0 2 ihamAgacchai 2 ihaM ceiyAiM vaM0 2 vijjA0 NaM gA0 ! uDDhaM evatie gativisae pa0 / se NaM tassa ThANassa aNAloiyapaDikkaMte kAlaM kareti, natthi tassa ArAhaNA, se NaM tassa ThANassa AloiyapaDikkaMte kAlaM kareti asthi tassa ArAhaNA / (sU0 684) se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-jaMghAcAraNassa ? go0 ! tassa NaM aTThamaM aTThameNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM bhAvamANassa jaMghAcAraNaladdhInAmaM laddhI samuppajjati se teNaTTeNaM jAva jaMghAcAraNa 2 / jaMghA0 NaM bhaMte ! kahaM sIhAgatI, kahaM sIhegativisae pa0 ? go0 ! ayannaM jaMbuddIve 2 evaM jaheva vijjAcAraNassa, navaraM tisattakhutto aNupariyaTTittANaM havvamAgacchejjA, jaMghA0 NaM go0 tahA sIhAgatI tahA sIhegativisae pa0 sesaM
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 5 taM ceva / jaMghA0 NaM bhaMte ! tiriyaM kevatie gativisae pa0 ? go ! se NaM io egeNaM uppAeNaM ruyagavare dIve samosaraNaM kareti, 2 tahiM ceiyAiM vaMdai 2 tao paDiniyattamANe bitieNaM uppAeNaM naMdIsaravaradIve samosaraNaM kareti 2 cA tahiM ceiyAiM vaMdai 2 ttA ihamAgacchai 2 ihaM ceiyAiM vaMdai / jaMghA0 NaM go0 / tiriyaM evatie visaT 50 ! ___jaMghA0 NaM bhaMte ! uDDhe kevatie gativisae pa0 ? go0 ! se NaM io egeNaM uppAeNaM paMDagavaNe samosaraNaM kareti 2 tahiM ceiyAiM vaMdati 2 tao paDiniyattamANe bitieNaM uppAeNaM naMdaNavaNe samosaraNaM kareti 2 tahiM ceiyAiM vaMdati 2 ihaM Agacchai 2 ihaM ceiyAiM vaMdati / jaMghAcAraNassa NaM goyamA ! uDDhaM evatie gativisae paM0 / se NaM tassa ThANassa aNAloiyapaDikkaMte kAlaM karei natthi tassa ArAhaNA, seNaM tassa ThANassa AloiyapaDikkaMte kAlaM kareti, atthi tassa ArAhaNA / se vaM bhaMte ! se vaM bhaMte ! jAva viharai / / (sUtra 681) | TIkArya : * vArAdhikAra ..... (mavityAna) - cAraNa adhikAra sAthe joDAyela A bhagavatIsUtratA 20mA adhyayanamAM navamo uddezaka A pramANe - he bhagavan! cAraNo keTalA prakAre kahyA che? he gautama ! cAraNo be prakAre kahyA che. te A pramANe - (1) vighAcAraNa ane (2) jaMghAcAraNa. he bhagavan! vidyAcAraNa munio 'vighAcAraNa' ema kayA arthathI=hetuthI, kahevAya che? he gautama ! niraMtara chaThTha chaThThanA tapakarma vaDe (ane) vidyA vaDe pUrvagata mRtarU5 vighA vaDe, uttaraguNalabdhine pAmelAne vidyAcAraNalabdhi nAmanI labdhi utpanna thAya che. te arthathI=hetuthI, vidyAcAraNa munio vighAcAraNa kahevAya che. he bhagavaMta ! vidyAcAraNanI kevI zIdhra gati hoya ? (a) kevI zIvra gatino viSaya kahelo che ? he gautama ! A jaMbUdvIpa nAmano dvIpa tenI paridhi karatAM yAvat vizeSAdhika paridhi che tene, mahAt RddhivALo yAvat mahAt aizvaryavALo deva Ane ja AzrayIne saMpUrNa jaMbUdvIpane traNa capaTI vagADavA jeTalA kALa vaDe traNa vAra aNupariyattA=pharIne=pradakSiNA ApIne, zIdhra Ave. he gautama ! te prakAre vighAcAraNanI zIgha gati tathA zIdhra gatino viSaya kahelo che. he bhagavaMta ! vidyAcAraNanI tiryam gatino-tIrachI gatino, viSaya keTalo kahelo che ? he gautama ! te= vidyAcAraNa, eka utpAta vaDe mAnuSottara parvatamAM Agamana kare che, mAnuSottara parvatamAM Agamana karIne tyAM rahelAM caityone vAMde che, tyAM rahelAM caityone vAMdIne bIjA utpAta vaDe naMdIzvaradvIpamAM Agamana kare che. naMdIzvaradvIpamAM Agamana karIne tyAM rahelAM caityone vAMde che, tyAM rahelAM caityone vAMdIne tyAMthI pAchA phare che, tyAMthI pAchA pharIne ahIM Ave che, ahIM AvIne ahIM rahelAM caityone vaMdana kare che. he gautama ! vidyAcaraNanI tIrachI gatino viSaya ATalo che. he bhagavaMta ! vighAcAraNanI Urdhvagatino viSaya keTalo kahelo che? he gautama ! te=vidyAcAraNa ahIMthI eka utpAta vaDe naMdanavanamAM Agamana kare, naMdanavanamAM Agamana karIne tyAM rahelAM caityone vAMde, tyAM rahelAM caityone vAMdIne bIjA utpAta vaDe paMDakavanamAM Agamana kare, paMDakavanamAM Agamana karIne tyAM rahelAM caityone vAMde (ane) tyAM rahelAM K-9
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 pratimAzataka/ bloka : 5 caityone vAMdIne tyAMthI pAchA phare, tyAMthI pAchA pharIne ahIM Ave, ahIM AvIne ahIM rahelAM caityone vaMdana kare. he gautama ! vidyAcAraNanI Urdhvagatino viSaya ATalo kahelo che. te vidyAcAraNa te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karyA sivAya kAla kare to tenI ArAdhanA nathI. (a) te vidyAcAraNa te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karIne kALa kare to tenI ArAdhanA che. 1 (sU-684) II - he bhagavaMta ! te jaMghAcAraNane jaMghAcAraNa kayA arthathI=hetuthI, kahevAya che ? he gautama ! niraMtara aThThama, aThThamanA tapa vaDe AtmAne bhAvita karatA munine jaMghAcAraNalabdhi nAmanI labdhi utpanna thAya che. te artha vaDe=hetu vaDe. te jaMghAcAraNa, jaMghAcAraNa kahevAya che. he bhagavaMta ! te jaMghAcAraNanI kevI zIdhra gati hoya ? ane kevo zIdhra gatino viSaya hoya ? he gautama ! A jaMbUDhIpa nAmano dvIpa.... e pramANe je rIte vidyAcAraNamAM kahyuM, te rIte samajavuM. phakta 21 vAra pharIne=pradakSiNA ApIne, zIgha Ave. he gautama ! te prakAre jaMghAcAraNanI zIdhra gati ane zIvra gatino viSaya kahelo che. bAkInuM te pramANe jANavuM vidyAcAraNamAM kahyA mujaba jANavuM. he bhagavaMta ! jaMghAcAraNanI tirthan gatino viSaya keTalo kahelo che ? he gautama ! te jaMghAcAraNa ahIMthI eka utpAta vaDe rucakaravaradvIpamAM Agamana kare, Agamana karIne tyAM rahelAM caityone vaMdana kare, vaMdana karIne tyAMthI pAchA pharatAM bIjA utpAta vaDe naMdIzvaradvIpa upara Agamana kare, Agamana karIne tyAM rahelAM caityone vaMdana kare, vaMdana karIne ahIM Ave, ahIM AvIne ahIM rahelAM caityone vaMdana kare. he gautama ! jaMghAcAraNanI tiryagu gatino viSaya ATalo kahyo che. he bhagavaMta ! jaMghAcAraNanI Urdhvagatino viSaya keTalo kahelo che ? he gautama ! te jaMghAcAraNa ahIMthI eka utpAta vaDe paMDakavanamAM Agamana kare, Agamana karIne tyAM rahelAM caityone vaMdana kare, vaMdana karIne tyAMthI pAchA pharatAM bIjA utpAta vaDe naMdanavanamAM Agamana kare, Agamana karIne tyAM rahelAM caityone vaMdana kare, vaMdana karIne ahIM Ave, ahIM AvIne ahIM rahelAM caityone vaMdana kare. he gautama ! jaMghAcAraNanI Urdhvagatino viSaya ATalo kahyo che. te jaMghAcAraNa te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karyA sivAya kAla kare to tenI ArAdhanA nathI, (a) te jaMghAcAraNa te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karIne kALa kare to tenI ArAdhanA che. he bhagavaMta ! te A vidyAcAraNa, A prakAre=uparamAM varNana karyuM e prakAre, te A=jaMghAcAraNa, A prakAre= uparamAM varNana karyuM e prakAre vihare che. TIkA : etadvRttiryadhA - aSTamoddezakasyAnte devA uktAste cAkAzacAriNa ityAkAzacAridravyadevA navame prarUpyante ityevaM saMbaddhasyAsyedamAdisUtram, kaivihe NaM ityAdi / tatra caraNaM gamanamatizayavadAkAze eSAmastIti cAraNAH / 'vijjAcAraNa' tti-vidyA zrutaM, tacca pUrvagatam, tatkRtopakArAzcAraNA vidyAcAraNAH, 'jaMghAcAraNa' tti, jaGghAvyApArakRtopakArAzcAraNA jaGghAcAraNA: / ihArthe gAthA:- 'aisayacaraNasamatthA, jaMghAvijjAhiM cAraNAmuNao / jaMghAhiM jAi paDhamo nissaM kAuM ravikarevi / / 1 / / (chAyA-atizayena cAraNasamarthA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 pratibhAzads | Rets :5 jaGghAvidyAbhyAM cAraNA munayaH / jaGghAbhyAM yAti prathamo nizrIkRtya ravikarAnapi / ) eguppAeNa tao ruyagavaraMmi u tao paDiniyatto / bIeNaM naMdIsaramihaM tao ei taieNaM / / 2 / / (ekotpAdena tako rucakavaraM tataH pratinivRtto dvitIyena nandIzvaramiha tata Agacchati tRtIyena / / 2 / / ) paDhameNaM paMDagavaNaM bIuppAeNaM NaMdaNaM ei / taiuppAeNa tao iha jaMghAcaraNo ei / / 3 / / (prathamena paNDakavanaM dvitIyotpAdena nandanameti / tRtIyotpAdena tata ihAyAti jaGghAcAraNa: / / 3 / / ) paDhameNa mANusottaranagaM sa naMdIsaraM biIeNaM / ei tao taieNaM kayaceiyavaMdaNo ihayaM / / 4 / / (prathamena mAnuSottaranagaM dvitIyena nandIzvaraM sa eti / tatastRtIyenaiheti kRtacaityavandanaH / / 4 / / ) paDhameNa naMdaNavaNaM bIuppAeNaM paMDagavaNaMmi / ei ihaM taieNaM jo vijjAcAraNo hoi / / 5 / / ' (prathamena nandanavanaM dvitIyotpAtena paNDakavanam / etIha tRtIyena yo vidyAcAraNo bhavati / / 5 / / ) iti / (vi0 A0 bhA0 gA 786-790) 'tassa NaM' ti yo vidyAcAraNo bhaviSyati tasya SaSThaM SaSThena tapaHkarmaNA vidyayA ca=pUrvagata-zrutavizeSarUpayA ca karaNabhUtayA / 'uttaraguNaladdhiM ti uttaraguNA:=piNDavizuddhyAdayaH, teSu iha ca prakramAttapo gRhyate / tatazca 'uttaraguNalabdhi= tapolabdhim, kSamamANasya=adhisahamAnasya, tapaH kurvata ityarthaH / kahaM sIhA gai' tti kIdRzI zIghrA gati:= gamanakriyA, 'kahaM sIhe gaivisae' tti kIdRzaH zIghro gativiSayaH ? zIghratvena tadviSayo'pi upacArAt zIghra uktaH, gativiSayaH gatigocaraH, gamanAbhAve'pi zIghragatigocarabhUtaM kSetraM kim ? ityarthaH / ___ 'ayanna mityAdi-ayaM jaMbUdvIpa evambhUto bhavati, tatazca 'deveNa mityAdi 'havvamAgacchejjA' ityatra 'yathA zIghrA'sya devasya gatirityayaM vAkyazeSo dRzyaH / 'se NaM tassa ThANassa' ityAdi-ayamatra bhAvArtha:labdhyupajIvanaM kila pramAdastatra cAsevite anAlocite na bhavati cAritrasyArAdhanA, tad virAdhakazca na labhate cAritrArAdhanAphalamiti, yaccehoktaMvidyAcAraNasya gamanamutpAdadvayena AgamanaM caikena, jaGghAcAraNasya tu gamanamekena, AgamanaM ca dvayeneti, tallabdhisvabhAvAt / anye tvAhuH-vidyAcAraNasyAgamanakAle vidyA'bhyastatarA bhavatIti ekenAgamanam, gamane tu na tatheti dvAbhyAm / jaGghAcAraNasya tu labdhirUpajIvyamAnA'lpasAmarthyA bhavatIti AgamanaM dvAbhyAm, gamanaM tu ekenaiveti / / 5 / / ToDArtha: etadvatiryathA - sAnIbhagavatIsUtratA yIzamA zatanAvamA uddezAnI, mA pramANe - apTama ..... bhavati / / 5 / / mAmA uddezanA saMta yo DelA cha bhane tapo, mAzAyArI cha. athA AkAzAcArI dravyadevo=jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNa, navamA zatakamAM prarUpaNA karAya che. (muni haMmezAM kALa karIne devagatimAM jAya che, tethI devabhavanuM che kAraNa hoya te dravyadeva kahevAya. te niyama pramANe munione dravyadeva ahIM kahela cha.) meM prabhArI saMbaMdhA-AmA deza sAthe saMbaMdhavAjA, navamA dezalu A A sUtra - 'kaivihe NaM' tyAha che. tyAM caraNa= atizayavALuM gamana, AkAzamAM eonuM che, ethI cAraNo kahevAya. vidyAcAraNa e pramANe kahyuM, tyAM vighA=zrata, ane te pUrvagata samajavuM, ane tenAthI karAyela upakAravALA cAraNo vidyAcAraNo che. jaMghAcAraNa e pramANe kahyuM tyAM jaMghAnA vyApAra vaDe karAyela upakAravALA cAraNo jaMghAcAraNo che. A arthamAM gAthA A pramANe - jaMghA ane
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ GO pratimAzataka/ zloka : 1 vidyA vaDe atizaya caraNamAM samartha=atizaya gamanamAM samartha, cAraNa munio che. prathama=jaMghAcAraNa, sUryanAM kiraNonI paNa nizrA karIne jaMghA vaDe gamana kare che. AvA te jaMghAcAraNo eka utpAta vaDe Ducakavara (dvIpa upara jAya che), tyAMthI pAchA pharatAM bIjA utpAta vaDe naMdIzvaradvIpa upara, tyAMthI trIjA utpAta vaDe ahIM Ave che. ||rA prathama utpAta vaDe paMDakavana (jAya che), bIjA utpAta vaDe naMdanavanamAM Ave che. tyAMthI trIjA utpAta vaDe jaMghAcAraNa ahIM Ave che. AvA je vidyAcAraNa hoya che te prathama utpAta vaDe mAnaSottara parvata upara (jAya che), bIjA utpAta vaDe naMdIsvaradvIpa upara Ave che, karAyela caityavaMdanavALA te trIjA utpAta vaDe ahIM Ave che. jo prathama utpAta vaDe naMdanavana (upara jAya che), bIjA utpAta vaDe paMDakavAmAM Ave che), trIjA utpAta vaDe ahIMyAM Ave che. pA. che "ti' zabda mULa pAThanI samAptisUcaka che. gAthA-4 ane pano saMbaMdha sAthe che ane temAM vidyAcAraNanI gatino viSaya batAvela che. tai .... verabhUtayA e pramANe mULa sUtramAM kahyuM, tyAM je vidyAcAraNa thAya che, tene chaThTha chaThTha tapakarma vaDe ane vidyAvaDe cauda pUrvagata zratavizeSarUpa karaNabhUta vidyA vaDe, (e pramANe jANavuM). tapa karavAmAM samartha muni chaThThanA pAraNe chaThThano tapa kare che, ane caudapUrvagata zrutavizeSarU5 vidyAvALo che, te muni vidyAcAraNa labdhi prApta kare che. uttaragupatnaddhi ..... rUtvarthaH I e pramANe kahyuM, tyAM uttaraguNa=piDavizuddhi, ane ahIM prastutamAM uttaraguNathI tapanuM grahaNa thAya che, ane tyAra pachI uttaraguNalabdhine-tapolibdhine, adhisahamAna karatAne tapa karatAne, e pramANe artha samajavo. daM lIhA 13 zi ..... rUtyarthaka ! kevI zIdhra gati=gamanakriyA? ane kevA prakArano zI gatino viSaya ? e pramANe kahyuM, tyAM zIdhrapaNAthI teno viSaya paNa upacArathI zIdhra kahevAyo che. gativiSaya=gatigocara, gamananA abhAvamAM paNa zIdhragatigocarabhUta kSetra zuM? e pramANe artha jANavo. vizeSArtha : cAraNamunione labdhio prApta thayA pachI teo gamana kare ja evo niyama nathI, ane gamana kare to paNa potAnI IcchA mujaba alpagamana paNa kare. Ama chatAM temanI zIdhragatinuM kSetra keTaluM che, te batAvavA mATe gatino viSaya ahIM jaNAvela che. TIkArya : yaa ..... mati, mULa sUtramAM kayaa ItyAdi kahyuM, tyAM saghaM A jaMbudvIpa, AvA prakArano che ema jANavuM. tatazya .... dRzyaH | tyAra pachI tenevi.....havanASThambA - A pATha kahyo, emAM je pramANe A devanI zIghragati chee pramANe A vAkyazeSa jANavuM adhyAhAra jANavuM. tethI te devo jevI zIdhragati vidyacAraNanI che, te sUcita thAya che. te baM tarU ItyAdi kahyuM e kathanano A pramANe bhAvArtha che - tayyapanIvanaM ..... pati , labdhi vaDe
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 pratimAzataka | zloka : 5-6 upajIvana=upayoga karavo, e kharekhara pramAda che. te pramAdanuM Asevana karyA pachI jo AlocanA karavAmAM na Ave to cAritranI ArAdhanA nathI, ane tenA virAdhakane=cAritranA virAdhakane, cAritranI ArAdhanAnuM phaLa maLatuM nathI. yurvedo .... QmAvat aa ane vidyAcAraNanuM gamana be utpAda vaDe ane Agamana eka utpAda paDe che, vaLI jaMghAcAraNanuM gamana eka (utpAta) vaDe ane Agamana be (utpAta) vaDe che, e pramANe je ahIM kahevAyuM temAM kAraNa te labdhino svabhAva chete baMne labdhino tevo judo svabhAva ja kAraNa che. ane .....naiveti . vaLI anya kahe che - vidyAcAraNane AgamanakALe vidyA abhyastatA=vadhu abhyAsavALI, thaI che. ethI karIne eka (utpAta) vaDe Agamana che. ane gamanamAM te pramANe nathI=vidyA abhyastatara nathI, ethI be (utpAta) vaDe gamana che. vaLI jaMghAcAraNane labdhi vaDe upajIvyamAna=upayoga karatA hoya tyAre, alpa sAmarthya thAya che; ethI Agamana be utpAta vaDe, vaLI gamana eka utpAta vaDe ja thAya che. 0 'tti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. ApaNA avataraNikA : uktameva svIkArayaMstatra kumatikalpitAzaGkAM nirasyannAha - avataraNikArya : kahevAyelAne ja=zloka-pamAM bhagavatInA pAThamAM kahevAyela cAraNo vaDe pratimAnA namaskArarUpa kahevAyelA AlAvAne ja svIkAra karAvatA=bhagavatInuM smaraNa karAvIne pUrvapakSIne pratimAno svIkAra karAvatA, graMthakAra tyAM=bhagavatInA te kathanamAM, kumatikalpita AzaMkAno nirAsa karatAM kahe che. zloka : prajJaptau pratimAnatirna viditA kiM cAraNairnirmitA, teSAM labdhyupajIvanAd vikaTanAbhAvAttvanArAdhanA / sA kRtyAkaraNAdakRtyakaraNAd bhagnavratatvaM bhave dityetA vilasanti sannayasudhAsArA budhAnAM giraH / / 6 / / zlokArtha : bhagavatIsUtramAM cAraNo vaDe pratimAne namaskAra karAyo e pramANe vidita=prasiddha, nathI zuM? arthAt prasiddha che. vaLI te cAraNonI labdhijIvanaviSayaka vikaTanAno abhAva hovAthI AlocanAno abhAva hovAthI, arthAt utsukatApUrvaka labdhino upayoga te rUpa pramAdaviSayaka AlocanAno abhAva hovAthI, anArAdhanA (che), (ane) te kRtyanA kiraNathI
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzatas/RCos:9 (che). (kema ke) akRtyanA karaNathI bhagnavratapaNuM thAya, e pramANe A sunayarUpa amRtasAravALI mudhonI vA vilAsa pAme cha. / / 5 / / somai 'labdhyupajIvanAt' mahA viSaya artha paMyamI mAse che. 'vikaTanA'bhAvAt' meM sanarAdhanAno 44 hetu cha, bhane 'kRtyAkaraNAt' meM anubhA5 hetu cha. 0 iti' 206 teSAM........ bhagnavratatvaM bhavet' sudhIna mA thananI 52maza che. TIDA : 'prajJaptau' iti :- prajJaptau bhagavatIsUtre, kiM cAraNaiH-jaMghAcAraNavidyAcAraNazramaNairnirmitA pratimAnatirna viditA=na prasiddhA ? api tu prasiddhaiva, sudharmasvAminA kaNTharaveNoktasya tasya taraNiprakAzatulyasya kumatikauzikavAGmAtreNApahnotumazakyatvAt / 'nanu yaduktaM tad vyaktameva / paraM caityavandananimittAlocanA'bhAve'nArAdhakatvamuktamiti teSAM caityanatiM svArasikI nAbhyupagacchAmaH ityAzaGkAyAmAhateSAmiti / teSAM jaMghAcAraNavidyAcAraNAnAM labdhyupajIvanAt tasya pramAdarUpatvAt / tu-puna:, vikaTanA'bhAvAt AlocanA'bhAvAt, 'AloaNA viyaDaNe'tti niyuktivacanAd 'vikaTanA' zabdasya 'AlocanA' arthaH / anArAdhanA, na tu anyato nimittAt / tadAha-sA anArAdhanA kRtyasya pramAdAlocanasyA'karaNAt, akRtyakaraNaM caityavandanena mithyAtvakaraNam, tataH tatpuraskRtyAnArAdhanAyAM tu ucyamAnAyAM bhagnavratatvaM bhavet, mithyAtvasahacAriNAmanantAnubandhinAmudayena cAritrasya mUlata evocchedAt, 'mUlacchejjaM puNa hoi bArasaNhaM kasAyANaM' iti (vi0 A0 bhA0) vacanAt / tacca na AlocanAmAtreNA'pi zodhayituM zakyamityayaM bhAro mithyAkalpakasya zirasi AstAm / ityetA: sannayA-samIcInanayaH, sa eva mithyAkalpanAviSavikAranirAsakatvAt sudhA=pIyUSam, tena sArA budhAnAM siddhAntapAradRzvanAM, gira: vAcaH / / 6 / / 0 teSAM' no manvaya sAdhanA bhane 'tu' 108 'teSAM' nI pUrvamA 45 42vAno cha, bhane tano anvaya pUrvanA kathananA joDANamAM che. TArtha : prajJaptau = ..... azakyatvAt / pratimai=I4tIsUtramA, zuM yaar9|| 43=dhaayaa29|vidyAcaraNa zramaNo vaDe, nirmita karAyela, pratimAne namaskAra te zuM vidita=prasiddha, nathI ? arthAta prasiddha ja che. kema ke sudhamasviAmI vaDe kaMTharavathI kahevAyela sUryanA prakAzatulya teno vANIno, kumatirUpI ghuvaDanI vANImAtrathI apalApa karavo azakya che. ___ nanu ..... Aha - mI pUrvapakSI 'nanu' thI 3 cha , bhagavatIsUtramA yAra! zrama 43 ya=
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka| zloka : 6 93 je, pratimAnati pratimAnamaskAra, kahevAyo, te vyakta ja che; paraMtu caityavaMdananimitta AlocanAnA abhAvamAM anArAdhakapaNuM kahevAyuM che, jethI karIne cAraNa zramaNonI caityavati svArasikI ame svIkAratA nathI. e pramANe lupAkanI AzaMkAmAM teSA .... thI mULa zlokamAM kahe che. teSAM = .....nimittAna vaLI teonI=jaMghAcAraNa-vidyAcAraNonI je anArAdhanA kahevAI, te labdhiupajIvanaviSayaka vikaTatAnA abhAvane kAraNe=AlocanAnA abhAvane kAraNe, kahevAI che. kemake tenuM=labdhiupajIvananuM, pramAdarUpapaNuM che. "AlocanA e vikaTanA arthamAM che' e pramANe niryuktinuM vacana hovAthI "vikaTatA' zabdano AlocanA artha che. teonI anArAdhanA AlocanAnA abhAvakRta che, paraMtu anya nimittathI nathI=caityagati cetyavaMdana, karyuM. te rUpa avya nimittathI nathI. tahiM - te kahe che=jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNanI anArAdhanA labdhitA upajIvana nimittaka che, paraMtu caityavaMdana nimittaka nathI, te kahe che - sA anArAdhanA . vAva: Tda te anArAdhanA pramAdanI AlocanArUpa kRtyanA akaraNathI che. (kema ke) caityavaMdana dvArA mithyAtvakaraNarUpa atyakaraNathI=caityavaMdanarUpa mithyAtvakaraNane AgaLa karIne anArAdhanA kahevAya chate, vaLI bhagnavratapaNuM thAya. kema ke, mithyAtvasahacarita anaMtAnubaMdhInA udayathI cAritrano mUlathI uccheda thAya. kema ke bAra kaSAyanA udayathI cAritrano mUlathI uccheda thAya che. e pramANe vizeSAvazyaka bhASyanuM vacana che. ane te akRtyanA karaNathI bhagnavratapaNuM thAya, te AlocanAmAtrathI zuddhi karavA mATe azakya che. e pramANe A bhAra AlocanAmAtrathI, zuddhi karavA mATe zakya nathI A bhAra, mithyAkalpakanA=luMpAkanA mastaka upara thAya. A prakAre A mULa zlokamAM='teSAM... ma' sudhI ane TIkAmAM "tevAM.....mAtA" sudhI kahelI samIcIna daSTi graMthane samyapha rIte yojana karavAnI dRSTi prastutamAM bhagavatIsUtraviSayaka jaMghAcAraNa, vidyAcAraNone AlocanAnA abhAvane kAraNe anArAdhanA karI che tene samyapha rIte yojana karavAnI dRSTi, te ja amRta che. amRta kema che ? to kahe che ke - mithyAkalpanArUpI viSanA vikArane nirAsa karanAra hovAthI=dUra karanAra hovAthI, amRta che, (ane) tenA vaDe amRta vaDe, sAravALI pradhAna evI budhonI=siddhAMtanA pArane jonArAonI, vANI vilAsa pAme che. Img. vizeSArtha : zloka-6 nI TIkAmAM kahyuM ke - "teSAM caityarnati" tyAM "svArasikI'no artha e che ke - sAdhune sAdhvAcAranuM pAlana e svArasika pariNAma kahevAya. paraMtu anAbhoga ke pramAdathI potAnA AcAramAM je alanA thAya te svArasika pariNAma nathI, paraMtu karmakRta pariNAma che. tevI rIte cAraNonI je pratimAnati
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 pratimAzatakazloka : 6-7 che, te anAbhoga AdithI pramAdakRta thayelo pariNAma che, tethI svArasika nathI. yadyapi saMsArI jIvone paNa mohanA vazathI je pariNAma thAya che, te karmakRta che; chatAM potAne ruce che, mATe svArasika che; jyAre cAraNamunine potAne sAdhvAcAra ja ruce che. Ama chatAM pramAdAdithI je skUlanA thAya che, te temano svArasika pariNAma nathI. A prakAranI "nanu' thI karela laMpAkanI AzaMkAnuM tAtparya e che ke, prajJaptinA kathanathI e siddha thAya che ke, cAraNoe pratimAne namaskAra karela che e vAta prasiddha che, paraMtu tenA kAraNe teo anArAdhaka banyA; tethI teonI caityavaMdananI kriyA anucita che. mATe pratimA pUjanIya nathI e siddha thAya che, ema lupAka kahe che. IIbrA avataraNikA : nanu cAraNAnAM yAvAngategocara uktaH tAvaddezagamanaparIkSAyAmeva mukhya uddezaH / tasyAM kriyamANAyAM tattaccaityAnAmapUrvANAM darzanAdvismayodbodhena tanatiH, na tu svarasata iti tadAcaraNaM na ziSTAcAra iti sarveSAM sAdhUnAM na tadvandyatA tadRSTAntena, iti kumatimatamAzakya niSedhati - avataraNitArtha :-, nanuM' thI pUrvapakSI kahe che ke, cAraNonI jeTalI gatino viSaya kahevAyo teTalA deza sudhI gamanaparIkSAno ja mukhya uddeza che, ane te karAye chate te te apUrva caityonA darzanathI vismayatA ubodhane kAraNe temane tati=pratimAne namaskAra che, paraMtu svarasathI nathI. ti=ethI karIne, temanuM AcaraNa=jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNe pratimAne tati karI e rUpa temanuM AcaraNa, ziSTAcAra nathI. ti=ethI karIne, cAraNonA daSTAMtathI sarva sAdhuonI tene vaMdhatA=pratimAne vaMdyatA, nathI. rUti A prakAreauparamAM varNana karAI e prakAre, kumati evA laMpAkanA matanI=luMpAkanI yuktinI, AzaMkA karIne niSedha karatA graMthakAra kahe che - zloka : teSAM na pratimAnatiH svarasato lIlAnuSaGgAttu sA, labdhyA''ptAditi kAlakUTakavalodgArA giraH pApmanAm / hantaivaM na kathaM nagAdiSu natirvyaktA kathaM ceha sA, caityAnAmiti tarkakarkazagirA syAttanmukhaM mudritam / / 7 / / zlokArdha : teonI jaMghAcAraNa ane vidhAcAraNa munionI, pratimAnati pratimAne namaskAra, svarasathI nathI; vaLI labdhithI prApta lIlAnA anuSaMgathI te pratimAnati, che, e pramANe pApI
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ lpa pratimAzataka/ zloka : 7 evA lupAkanI vANI (mithyAtvarU5) kAlakUTanA kavalanA udgAra jevI che. heta ! (haMta e nirdeza arthamAM che) A rIte=lIlAnA anuSaMgathI nati hoya to nagAdine=mAnuSotara parvatAdine, kema nati namaskAra na karyo ? ane vyakta evI te caityonI nIti namaskAra, ahIMyAM=bharatAdikSetramAM kevI rIte che? A prakAre, tarkathI karkaza vANIthI te laMpAkanuM mukha mudrita thAya arthAt A vANI vaDe te pratyuttara ApavA samartha na thAya. ll TIkA : _ 'teSA miti :- teSAM jaMghAcAraNavidyAcAraNAnAM, pratimAnati: svarasato na svarasa:zraddhAbhaktisaMlulita: pariNAma:, tu-puna:, labbyAptAda-labdhiprAptAd, lIlAnuSaGgAt labdhiprAptalIlAdidRkSayA, pravRttAnAM tatrAvarjanIyasaMnidhikadarzanatayetyarthaH / TIkArya : teSAM . cartha teonI=jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNonI, pratimAne nati=pratimAne namaskAra, svarasathI nathI. svarasa zraddhA-bhaktithI UchaLato pariNAma te svarasa che. vaLI labdhithI Apta=labdhithI prApta, evA lIlAnuSaMgathI ane teno ja artha kare che - labdhithI prApta evI lIlAne jovAnI IcchAthI, pravRtta thayelA teonI tyAM=naMdIzvarAdi cetyone viSe, avarjakIyasaMnidhikadarzanapaNAne kAraNe pratimAnati) che, e pramANe artha jANavo. TIkA : na cAsvArasikatannatyA kA'pi kSatiH, svArasikAkRtyakaraNasyaiva doSatvAd ityetAH pApmanAM= lumpAkadurgatAnAM, giraH kAlakUTakavalodgArA: udgIryamANakAlakUTakavalA ityarthaH, bhakSitamithyAtvakAlakUTAnAmIdRzAnAmeva udgArANAM sambhavAt / TIkArya : ra.... samavati | ahIM pUrvapakSI kahe ke, asvArasika tenI tatithI=pratimAnI natithI, koIpaNa kSati nathI, kema ke svArasika akRtyakaraNanuM ja doSapaNuM che. pApI luMpAka, durgatonI A prakAre vANI kAlakUTa kavalanA uddagAro bolAtA evA kAlakUTanA koLiyA, ja che. kema ke mithyAtvarUpa kAlaphUTa jeNe bhakSaNa karela che, tenA AvA prakAranA ja udgAro saMbhave che. vizeSArtha : ahIM TIkAmAM ja rAstAsittatratyA vADaja kSatti', asvArasika natithI koI kSati nathI, ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke - zloka-1 mAM siddhAMtakAre kahela ke, caityavaMdana dvArA jo atyakaraNa thAya to
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 pratimAzataka/ zloka : 7 mithyAtvanI prApti thAya, tethI bhagnavratapaNAnI prApti thAya, paraMtu anArAdhakatAnI prApti thAya nahi. tenI sAme luMpAka kahe che ke, svArasika akRtyakaraNamAM mithyAtvanI prAptirUpa doSa che, tethI bhavratapaNAnI prAptirUpa kSati prApta thAya. paraMtu asvArasika natine kAraNe cAritramAM pramAdarUpa aticAra prApta thavAthI asvArasikI pratimAnatinI AlocanAnA abhAvamAM anArAdhakatAnI prApti svIkAravAmAM koI doSa nathI. e pramANe kahevAyeluM thAya che=mULa zlokamAM kahyuM ke parvatAdine namaskAra kema nathI karatA? tenAthI A pramANe kahevAyeluM thAya che. TIkA : ____ tatrottaram-'hanta' ! iti nirdeze / evaM lIlAprAptasya vismayena sAdhUnAM vandanasambhave kathaM nagAdiSu mAnuSottaranandIzvararucakamerutadArAmAdiviSaye na cAraNAnAM nati: ? tatrApyapUrvadarzanajanitavismayena tatsaMbhavAt / kathaM ceha bharatavidehAdau tataH pratinivRttAnAM caityAnAM= pratimAnAM, sA natiH ? ityevaMbhUtA yA tarkakarkazA gI:, tayA tanmukhaM pApmavadanaM, mudritaM syAd-anayA girA te prativaktuM na zaknuyurityarthaH / karkazapadaM tattakasya nibiDamudrAhetutvamabhivyanakti / TIkArya : tatra ..... mavyA tyAM pUrvapakSInA kathanamAM, graMthakAra uttara ApatAM kahe che - hasta !' e nirdeza arthamAM che. (pUrvapakSInA samAdhAnane uddezIne graMthakArato je uttara che, te nirdezarUpa che. tethI haMta' e nirdeza arthamAM che) A prakAre lIlAprApta vismayathI sAdhuonA vaMdananA saMbhavamAM tagAdiviSayaka mAnuSottara, naMdIzvara, rucaka, meruparvata ane te parvata uparanA bagIcA Adi viSayomAM, cAraNonI tati=samaskAra, kema nathI ? kema ke, te nagAdimAM=parvatAdimAM, paNa apUrvadarzanathI janita vismayathI teno saMbhava che; ane ahIM bharata-mahAvidehAdimAM tyAMthI pAchA pharelA teonI cetyone= pratimAone te tati kevI rIte che? A pramANe je tarkakarkaza vANI, tenAthI tenuM mukha pApI evA laMpAkanuM mukha, mudrita thAya=A vANIthI te pratyuttara ApavA samartha nathI, e pramANe artha jANavo. karkazapada te tarkanA nibiDa mudrAletutvane jaNAve che arthAt graMthakAre Apela je take tenAthI lupAkane atyaMta mona grahaNa karavuM paDe, tevo te tarka che, te artha karkazapada batAve che. ane teno bhAva e che ke, atyaMta sacoTa tarka hovAthI luMpAkane atyaMta mauna grahaNa karavuM paDe che. TIkA : atra yathA gocaracaryoddezenApi nirgatena sAdhunA antaropanatA: sAdhavaH svarasata eva vandanIyA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 pratimAzataka, zlokaH 7-8 stathA gatigocaradarzanAyA'pi gataizcAraNainandIzvarAdipratimAnatiH svarasata eva kRtA'nabhropanatapIyUSavRSTivatparamapramodahetutvAdityuktaM bhavati / / 7 / / TIkArya : tra .... mati pAchA ahIM je prakAre gocarInA uddezathI nIkaLelA sAdhu vaDe vacce prApta thayelA sAdhuo svarasathI ja vaMdana karavA yogya che, tema gatinI maryAdA jovA mATe paNa gayelA evA cAraNo vaDe naMdIzvarAdine vize pratimAne vati=pratimAne namaskAra, svarasathI ja karAyela che. kema ke te vAdaLAM vagara prApta thayela amRtanI vRSTinI jema parama pramodano hetu che, e pramANe kahevAyeluM thAya che=mULa zlokamAM kahyuM ke, parvatAdine namaskAra kema nathI ? tenAthI A pramANe kahevAyeluM thAya che. nA avataraNikA : athoktAlApake 'tahiM ceiAI vaMdai' ityasya ayamartha:-yathA bhagavadbhiH uktaM tathaiva nandIzvarAdi dRSTamiti 'aho tathyam idaM bhagavajjhAnam" ityanumodata ityarthatazcaityapadasya jJAnArthatvAditi mugdhaparSadi mUrdhAnamAdhUya vyAcakSANamupahasanAha - avataraNitArtha - tha' thI pUrvapakSI kahe che ke, ukta AlApakamAM cAraNanA pratimAnA vaMdanaviSayaka AlApakamAM, 'tyAM caityone vaMdana kare che e prakAre je kathana che, eno A artha che - je prakAre bhagavAna vaDe kahevAyeluM che=naMdIzvarAdi dvIponuM varNana karAyeluM che, te prakAre ja naMdIzvarAdi dvIpo jovAyA. ethI "aho A bhagavAnanuM jJAna tathya che" - e prakAre anumodana kare che-cAraNa muni anumodana kare che. e prakAre artha hovAne kAraNe caityapadanuM jJAnArthapaNuM hovAthI, cAraNanA AlApakathI pratimA pUjya siddha thAya nahi. e prakAre mugdhanI parSadAmAM mAthuM halAvIne kahetA evA laMpAkano upahAsa karatAM graMthakAra kahe che - vizeSArtha : luMpAkano kahevAno Azaya e che ke, naMdIzvarAdi dvIpomAM koI pratimAdi nathI ke jene jaMghAcAraNa, vidyAcAraNo namaskAra kare. paraMtu bhagavAnanuM jJAna je prakAre naMdIzvarAdinuM varNana kare che, te prakAre naMdIzvarAdine jovAthI tyAM=naMdIzvarAdi dvIpamAM, caityone=bhagavAnanA jJAnane, vaMdana kare che, e prakAre prastuta AlApakano bhAva che. te AlApakanA baLathI bhagavAnanI mUrti namaskaraNIya che, evuM siddha thaI
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzatas/cts: zake nahi. A pramANe laMpAko bhoLAonI sabhAmAM mAthuM halAvIne kahe che, te laMpAkano upahAsa karatAM graMtha.12 4 cha - dos: jJAnaM caityapadArthamAha na punarmUrti prabhoryo dviSan, vandyaM tattadapUrvavastukalanAd dRSTArthasaJcAryapi / dhAtupratyayarUDhivAkyavacanavyAkhyAmajAnannasau, prajJAvatsu jaDaH zriyaM na labhate kAko marAleSviva / / 8 / / CoDArtha: (jinazAsanamAM) dveSa karato je te te apUrva vastunA kalanane kAraNe paricchedane kAraNe= bodhane kAraNe, daSTArthasaMcArI paNa (caityapadathI) caityapadanA arthathI jJAnane baMdha kahe che, paraMtu prabhunI mUrtine nahi. dhAtu, pratyaya, rUDhi, vAkya ane vacananI vyAkhyAne nahi jANato evo A jaDa haMsomAM kAgaDAnI jema prajJAvAnamAM zobhAne pAmato nathI. IIkI dobhA yo dviSan' no manvaya 'asau' sAthe che. 0 'dRSTArthasaJcAryapi' mahA vizeSa mecha, 'ihaM ceiAI vaMdai' meM sthAnamA yetya za6 dRSTArthasaMyArI= yaityavaMhana35 dRSTa arthamA varAyela cha, bhane 'api' za04thI cha , tahiM ceiAiM vaMdai' mA prayogamA yetya za06 25.STiArthasaMyArI cha, mane tanAthI meM prApta thAya cha ? - 'ihaM ceiAiM vaMdai' bhAM dRSTArthasaMyArI mevA 59 // yetya padArthane luMpAka jJAna kahe che, je ati asamaMjasa che. TI : jJAnaM :- yo dviSan jinazAsane dveSaM kurvan, prakRte caityapadArthaM jJAnamAha na punaH prabhopa'tim, kiM bhUtaM jJAnam ? - tasya tasyApUrvasya vastunaH kalanAt=paricchedAd, vandyam=anumodyamiti yoga:, kiM bhUtamapi ? dRSTArthasaJcAryapi, ihaloke caityavandane saJcariSNu bhaviSNuzabdArthamapi, apUrvadarzanena vismayotpAdakatvAd bhagavadjJAnasya vandyatve 'ihaM ceiAI vaMdai' ityasyAnupapattirihApUrvAdarzanAd iti / apirApAtato naucityaM darzayati / sa jaDaH prajJAvatsu-prekSAvatAM madhye, zriyaM saduttarasphUrtisamRddhi, na labhate, keSu ka iva ? 'marAleSu-rAjahaMseSu, kAka iva' ityupamA, kiM kurvan ? ajAnan kAm ? dhAtvAdivyAkhyAm /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 8 TIkArya - jo vi=binarAsane voTa, jinazAsanano dveSa karato jeluMpAka, prakRtimAM-pUrvanA zlokamAM batAvAyela prAptinA pAThamAM, caitya padanA arthane jJAna kahe che, paraMtu prabhunI mUrti nahi; te jJAna kevuM che? te batAve che - te te apUrva vastunuM kalana=pariccheda=bodha, thavAthI=naMdIzvarAdi dvIpamAM jyAre cAraNamuni jAya che, tyAre te te apUrva vastuno bodha thavAne kAraNe, bhagavAnanuM jJAna vaMdha= anumodya, kahe che. e prakAre yoga che saMbaMdha che. vizeSArtha - | jinazAsanano dveSa karanAra evA luMpAko, bhagavatInA pAThamAM je batAvela che ke, jaMghA cAraNavidyAcAraNa naMdIzvarAdi dvIpamAM "tyAM caityone vaMdana kare che" - temAM caitya zabdano artha jJAna kahe che, ane caityane vaMde che=jJAnane vaMde che=anumode che, evo artha lupAka kare che, paraMtu prabhupratimAne vaMde che, evuM te svIkArato nathI. TIkArya : vi bhUtamavi? pharzanA tti,vaLI te caitya padArtha kevA prakArano che, te batAve che - dArthasaMcArI paNa=A lokamAM caityavaMdanamAM saMcariSNu bhaviSNu zabdArtha paNa caityanA vaMdanamAM vaparAtA zabdanA arthane jJAna kahe che-prajJaptimAM "hiM rAhuM vaM" ema je kahela che, tema "daM DrayAjhuM vaM" ema paNa kahela che. te sthAnamAM" no artha A lokamAM caityone vAMde che, evo artha prApta thAya. tethI caitya padArtha A lokamAM caityanA vaMdanamAM vaparAto paNa che. (chatAM tene laMpAka jJAnArtha kahe che, te atyaMta anucita che) A lokamAM caityanA vaMdana mATe caityapadArtha kema vaparAyo che, te batAvatAM kahe che - apUrvadarzanane kAraNe vismayautpAdakapaNuM hovAthI bhagavajJAnanA vaMdhapaNAmAM bhagavatIsUtranuM "6 verUmADuM vaM" e prakAranuM je kathana che enI anupapatti thaze. kema ke ahIMnA caityamAM apUrvanuM adarzana che. sapUrvadarzana pachI "ti" zabda che, te hetu arthamAM che. mATe "e hetuthI' daSTArthasaMcArI paNa caityapadArthane laMpAka jJAna kahe che, te atyaMta anucita che. ema avaya karavAno che. "pirAtito ....rati ' "kRSTArthasaMvA'i e prayogamAM 'pa' zabda che, te ApAtathI paNa ucita nathI, ema dekhADe che=ApAtathI vicArIe to paNa caityapadArthano jJAna e pramANe artha karavo ucita nathI. (to pachI dArthasaMcArI paNa caityapadArthane luMpAka jJAna kahe che, te atyaMta anucita che.). sana: .... pArivyAyAm ! te jaDa prajJAvAnamAM buddhizALIonI madhyamAM, zobhAne= saduttaranI smRtirUpa samRddhine, pAmato nathI. konAmAM konI jema ? (pAmato nathI ? to kahe che )
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 pratibhAzads/cts: rAjahaMsomAM kAgaDAnI jema, e pramANe upamA che. zuM karato ? zuM nahi jANato ? (saduttaranI skRrtirUpa samRddhine pAmato nathI ? to kahe che -) dhAtu AdinI vyAkhyAne nahi jANato (saduttaranI smRtirUpa samRddhine pAmato nathI.) 0 'yA' no manvaya 'sA' nI sAthe che. bhUga zobhA 'asau' za06 cha tanA sthAna TImA 'saH' za6 cha. tthAna :- pUrvamA dhuM, dhAtvAhinI vyAyAne juts eldo nathI. te 4 matapatai 'tathAhi' thI 3 cha - TI : tathAhi - 'caityAni' ityatra 'citI saMjJAne' iti dhAtuH, karmapratyayastathA ca 'arhatpratimA eva' ityarthaH 'citI saMjJAne' saMjJAnamutpadyate kASThakarmAdiSu pratikRtiM dRSTvA 'jahA' esA arihaMtapaDima' tti cUrNisvarasAd iti prakRte jJAnamarthaM vadanprakRtipratyayAnabhijJa eva tathA rUDherapyanabhijJa eva, caityazabdasya jinagRhAdau eva rUDhatvAt, caityam-jinaukastabimbaM, caityo-jinasabhAtaruriti kozAt / etena viparItavyutpattyA nAmabhedapratyayayogArtho'pi nirastaH, yogAbUDherbalavattvAdanyathA paGkajapadAcchaivAlAdibodhaprasaGgAt / vAkyasyApi-vAkyaM sAkAGkSapadasamudAya: 'ihaM ceiAI vaMdai' ityasya 'atrasthAni caityAni vaMdate' iti hi vAkyArthaH, sa ca caityapadasya jJAnArthatve na ghaTate, bhagavadjJAnasya nandIzvarAdivRttitvA(tva)bhAvAt / jagadvRttitvasya anyasAdhAraNyenAvismApakatvAt / phalena nandIzvarAdipratipAdakatAyAH prAmANyanirNaye ca, prAgbhagavadvacanAnAzvAsena mithyAdRSTitvaprasaGgAditi / vacanasyApicaityazabdasya jJAnasya ekatvAt jJAnArthe caityazabdasya AviSTabahuvacanasya kutrApyananuzAsanAt, siddhAnte'pi tathAparibhASaNasyAbhAvAt, anyathA 'kevalanANaM' ityasya sthale 'ceiAI' iti prayogApatteH / yadi vA, pUrvabhagavaduktArthadarzanasthale evedRk prayogaH syAd iti kalpyate tadA garbhagRhasthamahAvyAdhitamRgAputrasya yathoktasya darzino gautamasyA'dhikAre'pi tathA prayogaH syAd iti kim asambaddhavAdinA pAmareNa saha vicAraNayA / TImArtha : tathAhi - caityAni ..... kozAt / caityAni-caityo, memA 'citI' dhAtu saMjJAna arthamA cha bhane karmapratyaya lAge che, ane te rIte "arihaMtanI pratimA ja' e artha prApta thAya che. temAM hetu kahe che hai, citI dhAtu saMjJAna arthamA cha, mahamA titine ne saMjJAna G4 thAya cha, he
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 pratimAzataka/ zloka : 8 pramANe "A arihaMtapratimA =kASThamAM arihaMtanI pratimA kotarAyelI hoya to temAM arihaMtanI pratikRtine joIne A arihaMtanI pratimA che, e pramANe saMjJAna pedA thAya che; tethI vyutpatti arthane AzrayIne caityano artha arihaMtapratimA thAya che, e pramANe cUNikArano svarasa che. ethI karIne prastutamAM caitya zabdano artha pUrvapakSI jJAna kare che te prakRti ane pratyayano anabhijJa ja che=citI dhAturUpa je prakRti ane kamarthaka je pratyaya teno anabhijJa ja che, tathA rUDhino paNa anabhijJa ja che. kema ke, caitya zabdanuM jinagRhAdimAM jarUDhapaNuM che, kema ke caitya=jinagRha, jinanuM biMba, ane caitya jinasabhAtaru, e pramANe koza che. che ahIM prathama vaitya zabda che, teno anvaye napuMsakaliMga evA jinagRha ane jinabiMba sAthe che. ane bIjo puliMga 'tya' zabda che, teno anvaye jinasabhAtaru zabda sAthe che. tethI caitya zabdanA rUDhi artha traNa prApta thAya che. (1) jinagRha (2) jinabiMba (3) jinasabhAta. tena ... voLAsAt | AnA vaDekapUrvamAM kahyuM ke, laMpAka rUDhi arthano anabhijJa che enA vaDe, vakSyamANa kathana paNa nirasta jANavuM. ane vasyamANa kathana e che ke, pUrvapakSI 'caitya' zabdano artha vyutpatti arthane AzrayIne jJAna kare, te A rIte - pUrvamAM je yogArtha batAvyo che, temAM vi" ghAtu saMjJAnanA arthamAM laIne karthaka "gha' pratyaya lagADyo, tenA karatAM viparIta rIte vyutpatti karIne nAmabhedaneadhAtune, pratyaya lagADIne=viparIta vyutpattithI pratyaya lagADIne, caitya zabdano yogAthe "jJAna' e pramANe kare, to te paNa tirasta jANavuM. kema ke, yogathI rUDhi, balavAnapaNuM hovAne kAraNe rUDhithI nirapekSa yogAthe karI zakAya nahi, anyathA paMkaja padathI zevAlAditA bodhano prasaMga prApta thAya. vizeSArtha : pUrvapakSIne e kahevuM che ke, "caitya' padano artha 'pratimA' thaI zakato nathI. tene graMthakAra kahe che ke, jo caitya zabda aMgenA (1) dhAtu (2) pratyaya (3) rUDhi (4) vAkya ane (5) vacananI vyAkhyAno khyAla hoya to "caitya' padathI pratimA' arthano niSedha thaI zakato nathI. ane prathama dhAtu ane pratyayane darzAvatAM graMthakAra kahe che - "caitya' zabdamAM saMjJAna arthaka "citI dhAtu che, ane te dhAtune karmabodhaka '' pratyaya lAgyo che. tethI cUrNikAra caitya zabdanI A pramANe vyutpatti kare che - kASTha vageremAM AlekhelI arihaMtanI pratikRtinA darzanathI 'A arihaMtanI pratimA che' evuM saMvedana thAya, te "caitya' kahevAya. tethI 'citI dhAtune karmArthaka '' pratyaya lagAvavAthI banelA "caitya' zabdathI, "arihaMtanI pratimA' evo ja artha thAya che. A pramANe spaSTa hovA chatAM "caitya' padathI "jJAna" artha karavAmAM prakRti dhAtu, ane pratyaya saMbaMdhI potAnuM ajJAna pragaTa thAya che. tathA "caitya' zabda "jinAlaya' vagere arthamAM ja rUDha che, zabdakozamAM paNa "caitya' zabdano artha "jinAlaya, jinabiMba ke jinasamavasaraNanuM vRkSa" evo karyo che. ahIM pUrvapakSI kahe ke, "citI dhAtuno artha saMjJAna che. tethI "jenA dvArA apUrva vastunuM saMjJAna
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 pratimAzataka/ zloka : 8 thAya te caitya" athavA "jenuM saMjJAna thAya te caitya" ItyAdi vyutpattithI caityapadano yogArtha=prakRti ane pratyayathI prApta thato artha, jJAna ja thAya che. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, AvI viparIta vyutpattithI nAmabhedane dhAtune, pratyaya lagADIne caityapadano yogArtha jJAna karo to paNa yogArtha karatAM rUDhi artha baLavAna che. jema paMkaja' zabdanI vyutpatti e che ke paMka=kAdava, ane kAdavamAMthI utpanna thayeluM. A yogArtha thayo. A yogArthanA baLe zevALa paNa paMkaja banI zake, kema ke zevALa paNa kAdavamAMthI utpanna thAya che. chatAM loko "paMkaja' zabdathI mAtra "kamaLa' arthano ja bodha kare che. kema ke, "paMkaja' zabda mAtra "kamaLa' arthamAM ja rUDha che. Ama "paMkaja' zabdamAM yogArtha karatAM rUDhi artha baLavAna thayo. te ja pramANe "caitya' padamAM paNa tame karelI viparIta vyutpattithI prApta thatA jJAnarUpa yogArtha karatAM "jinAlaya' Adi rUpa rUDhi artha ja baLavAna che. have vAkya saMbaMdhI paNa caitya zabdano artha pratimA thAya te batAvatAM kahe che - TIkArya : vAvasthApi ..... mAvAn aa vAkyanI vyAkhyAne paNa nahi jANato, e pramANe mULa zlokamAM avaya che. vAkya=sAkAMkSa (ekabIjAnI apekSA rAkhatAM) padono samudAya. " ghephasAruM vaMdu e prakAranA vAkyano 'ahIM rahelAM caityone vaMde che,' e prakAre vAkyartha thAya che, ane te=vAkyArtha, caityapadanuM jJAnArthapaNuM hote chate saMgata thato nathI. kema ke, bhagavAnanA jJAnano naMdIzvarAdimAM vRttipaNAno sadbhAva che. TakAmAM 'vijJAnI nahIravivRttitvamAvata' pATha che. tyAM mAvAnastha naMdIzvarativRttitvamAvata' pAThanI saMbhAvanA che, te pramANe artha karela che. vizeSArtha : 'tardi huM vaMda' e sthAnamAM caityano artha jJAnArtha karavA mATe pUrvapakSIe batAvela ke, tyAM rahelA bhagavAnanuM jJAna vaMdya che. e rIte artha karavAthI bhagavAnanuM jJAna naMdIzvarAdimAM vRtti=rahela che, e artha prApta thAya. tethI caityapadanuM jJAnArthapaNuM hovA chatAM "duM dhya$ vaM' e prakAre vAkyartha ghaTe nahi. kema ke, pUrvapakSInA kathana pramANe bhagavAnanuM jJAna naMdIzvarAdimAM vRtti rahela che. utthAna : pUrvokta kathananuM samAdhAna pUrvapakSI kare che ke, jema bhagavAnanuM jJAna naMdIzvarAdimAM vRtti=rahela, che, tema anyatra paNa vRtti=rahela, che. tethI bhagavAnanuM jJAna jagavRtti hovAne kAraNe ahIM rahelA bhagavAnanA jJAnane vaMde che, e artha "daM veDuM vaM" padathI prApta thAya. tethI kahe che -
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ bloka : 8 103 TIkArya : navRttitvastha ... vismAparutvAn / jagavRttipaNAnuM atyasAdhAraNapaNuM hovAne kAraNe avismApakapaNuM che. vizeSArtha : jagavRttinuM anya sAdhAraNapaNuM hovAne kAraNe, tyAM vismaya nahi thavAne kAraNe namaskAranI kriyA karavAnuM prayojana prApta thaze nahi; ane pUrvapakSIe caityano artha jJAnArtha karyo, tyAM te ja batAvela che ke - naMdIzvarAdimAM bhagavAnanA jJAna pramANe padArthane joIne vismaya thayo, tethI ja jJAnane vaMdana kare che. te rIte "daM gheluM vaMduM te sthAnamAM paNa "phAruM no artha jJAna kare to, ahIMnA bhagavAnanA jJAnane joIne vaMdana kare che, tema mAnavuM paDe. paraMtu ahIMnA padArtho daSTa ja che. tethI tene joIne bhagavAnanuM jJAna ahIMnA padArthone yathArtha kahe che, e prakArano vismaya pedA karAvI zake nahi. tethI ahIMnA padArthone joIne bhagavAnanA jJAnane vaMdananI prApti thAya nahIM. tethI caitya padArthano artha jJAnArtha karavo ucita nathI. TIkArya : - jona ... prAti / ane phaLa vaDe naMdIzvarAdinA pratipAdakatAnA prAmANyano nirNaya thavA chatAM, (enI) pUrvamAM bhagavAnanA vacananA anAzvAsathI mithyAdaSTipaNAno prasaMga Avaze. ethI karIne laMpAka vAkyano paNa anabhinna che, ema ti' thI kahevuM che. vizeSArtha : pUrvamAM e siddha karyuM ke, caityavaMdananuM jJAnArthakapaNuM hovA chatAM 'phUdaM gheTuM vaM' e vAkyarthanI saMgati nahi thAya. have kahe che ke, "daM vephasAruM vaMdu e sthAnamAM paNa phaLathI naMdIzvarAdinA pratipAdakatAnA prAmANyano nirNaya thavAne kAraNe naMdIzvaradIpa jaIne cAraNa muni bhagavAnanA jJAnane vaMde che, ema svIkAravAmAM Ave to enAthI e prApta thAya che, tenI pUrvamAM teone bhagavAnanA vacanamAM anAzvAsa hato, ane labdhi prApta thavAne kAraNe naMdIzvarAdi upara gayA ane sAkSAt naMdIzvarAdine jovArUpa phaLanI prApti thavAthI bhagavAnanA vacana pratye prAmANyano nirNaya thayo. tethI pUrvamAM bhagavAnanA vacana pratyeno avizvAsa hovAthI cAraNone pUrvamAM mithyAdaSTi svIkAravAnI Apatti Ave, je asaMgata che. kema ke cAraNo saMyama pariNAmavALA che. tethI pUrvamAM paNa bhagavAnanA vacana pratye teone pUrNa zraddhA hatI, ane naMdIzvarAdi upara gayA pachI pratimAne joIne pratimA pratye thayelA pUjyabhAvane kAraNe ja teoe pratimAne vaMdana karyuM che; paraMtu bhagavAnanA jJAnanA yathArtha darzanane kAraNe vismayanI utpattithI naMdIzvaradvIpamAM vartatA bhagavAnanA jJAnane vaMdana karyuM nathI, ema mAnavuM ja ucita che.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 pratimAzataka/ zloka : 8 TIkArya : vanasyapi... sananuzAsana, ahIM caityazaca e pUrakarUpe che. tethI e artha prApta thAya kecaitya zabdarUpa vacananI paNa vyAkhyAne nahi jANato te jaDa, prajJAvAnamAM saduttararUpa hUMtinI samRddhine pAmato nathI. A pramANe mULa zlokano avaya che. temAM hetu batAve che - jJAnanuM ekapaNuM hovAne kAraNe jJAnanA arthamAM caitya zabdanA AviSTa bahuvacananuM kyAMya paNa anuzAsana che. . vizeSArtha : mati-zrutAdi jJAno yadyapi aneka prakAranAM che, tethI aneka che; paraMtu bhagavAnanuM kevalajJAna eka che. tethI "caitya' zabdano artha jJAnArtha karavAmAM Ave to " huM vaMce e prayoga thaI zake nahIM, paraMtu ekavacanamAM prayoga thavo joIe. Ama chatAM eka jJAna hoya ane bahuvacanano prayoga, vyAkaraNane saMmata hoya to ja thaI zake. jema vAra' ke 'mA' zabda haMmezAM bahuvacanamAM vaparAya che. tethI aneka strIo hoya tyAre paNa "rA' zabda bahuvacanamAM vaparAya ke eka strI hoya tyAre paNa "rA' zabda bahuvacanamAM vaparAya che. tethI te zabdamAM AviSTa bahuvacananuM anuzAsana prApta thAya che. te rIte jo caitya zabdanuM jJAna arthamAM AviSTa bahuvacana prApta thatuM hoya, to eka evA kevalajJAnane vaMdana karavAne arthe "mAruM vaLe' evo prayoga thaI zake. paraMtu jJAnArtha citya zabdanuM vyAkaraNamAM AviSTa bahuvacanapaNuM nathI batAvyuM. tethI vacananI vyAkhyAne jo pUrvapakSI jANato hoya to caityano artha jJAna thAya, evuM kahI zake nahi. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, siddhAMtanI tevI paribhASA che ke, eka evA kevalajJAnanA arthamAM ceIAI e prakArano bahuvacanano prayoga thAya che. tethI kahe che - TIkArya : siddhAntari prayoga: siddhAMtamAM paNa tevI paribhASAno abhAva che. anyathA=jo siddhAMtamAM tevI paribhASA che ema svIkAro to, kevalajJAna e prakAranA AvA sthaLamAM zAstramAM jyAM kevalajJAna e pramANe kahyuM che evA siddhAMtanA sthaLamAM, phAuM e prayoganI Apatti Ave, (kema ke) eka evA paNa jJAnArthe caitya zabdanI AviSTa nitya bahuvacanarUpa paribhASA siddhAMtane mAnya che, e pramANe pUrvapakSI kahe che. tethI tenA sthAnamAM kevalajJAna zabdane badale 'mAruM prayoga mAnavo paDe. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, kevalajJAna e sthaLamAM paNa "phAruM zabdanA prayoganI Apatti Avaze. e ApattinA nivAraNa arthe pUrvapakSI kahe ke, pUrvamAM kahevAyelA bhagavad ukta=bhagavAna vaDe kahevAyela, arthanA darzanasthaLamAM ja A prakArano prayoga thaI zake che. tenA nirAkaraNarUpe graMthakAra kahe che -
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 8 1 TIkArya : 105 vivA vicAraLayA / athavA jo pUrvamAM bhagavAna vaDe kahevAyela arthanA darzanasthaLamAM ja AvA prakArano prayoga thaI zake, e prakAre kalpanA karAya che, to yathokta garbhagRhamAM rahela mahAvyAdhivALA evA mRgAputrane jonArA evA gautamasvAmInA adhikAramAM paNa te prakAre prayoga thavo joIe. arthAt 'gherUM' prayoga thavo joIe, ane tyAM 'gherUM' prayoga thato nathI. ethI karIne asaMbaddha bolanArA pAmaranI sAthe vicAraNAthI zuM ? TIkA H syAdetat - 'tassa ThANassa' iti atra tacchabdAvyavahitapUrvavarttipadArtha parAmarzakatvAnnandIzvarAdicaityavandananimittakAlocanA'bhAvaprayuktAyA evA'nArAdhanAyA abhidhAnAd vigItametad / maivam / tacchabdena vyavahitasyApyutpAtena gamanasyaiva AlocanAnimittasya parAmarzAt, yatanayA vihitena nabhogamanenApi doSAbhAvAt / ata eva ca yatanayA grAmAnugrAmaM viharatA gautamasvAminA'STApadArohAvarohayoH jaMghAcAraNalabdhiM prayujya taccaityavandane nirdoSatA / TIkArya H sthAvetat ..... viIitamaMtav / ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke - 'tassa TALaK'-te sthAnanI, e prakAre prayogamAM 'tat' zabda avyavahita pUrvavartI padArthano parAmarzaka hovAthI, naMdIzvarAdimAM caityavaMdana nimittaka AlocanAnA abhAva prayukta jaanArAdhanAnuM abhidhAna hovAthI, A vigIta che=pUrvamAM siddhAMtakAre kahela ke, cAraNo caityavaMdana kare che te zAstrapATha che, mATe pratimA vaMdanIya che, te vigIta=gahita, che. vizeSArtha : bhagavatIsUtramAM cAraNamuninA pAThamAM chelle kahyuM ke, te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karyA vagara kALa kare to tene ArAdhanA nathI. tyAM 't' zabda avyavahita pUrvavartI padArthano=tat zabdanA vyavadhAna vagara pUrvamAM kahelA padArthano, parAmarzaka hovAne kAraNe vidyAcAraNa-jaMghAcAraNe naMdIzvarAdimAM jinapratimAne je vaMdana karyuM che, te nimitte AlocanA temane prApta thaI, ane te AlocanAnA abhAvane kAraNe ja anArAdhakapaNAnuM kathana che. tethI teoe karela jinapratimAne vaMdana karavA jevuM che, ema siddha thAya nahi; paraMtu te prAyazcittano viSaya bane che, ema mAnavuM paDe. utthAna : pUrvapakSInA ukta kathanano 'mai' thI uttara ApatA siddhAMtakAra kahe che
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 pratimAzatakazloka : 8 TIkArya : mevaM ..... parAmarza, e pramANe na kahevuM. kema ke 'ta zabda vyavahita evA paNa utpAta vaDe gamananI ja AlocanA nimittano parAmarza kare che. (tethI je cAraNamuni eka utpAta vaDe naMdIzvara gamana kare te jaAlocanAnuM nimitta che, paraMtu tyAM karela caityonuM vaMdana e AlocanAnuM nimitta nathI.) utthAna : ahIM prazna thAya ke - 'ta' zabda avyavahitano parAmarzaka mAnIe to caityonuM vaMdana AlocanA nimittaka prApta thAya, ane vyavahitano parAmarzaka mAnIe to utpAta vaDe gamanaAlocanA nimittaka prApta thAya. paraMtu te baMnemAMthI kone svIkAravuM, te vicArakane prazna thAya. tethI kahe che - TIkArya : vatanathI ..... topAmavAn ! yatanA vaDe vihita evA nabhogamata vaDe paNa doSano abhAva che. vizeSArtha : yatanA vaDe je vyakti vihita evuM nabhogamana kare che, te vyaktine doSa prApta thato na hovAthI AlocanA AvatI nathI. jyAre cAraNamunio yatanA vaDe vihita evA nabhogamanane karatA nathI, paraMtu utpAta vaDe gamana kare che, tethI te ja AlocanAno viSaya che. mATe ta' zabda vyavahita evA utpAta vaDe nabhogamanano parAmarzaka mAnavo ucita che, paraMtu avyavahita caiityonA vaMdananI kriyAno parAmarzaka mAnavo ucita nathI. TIkArya : kata va .... nirdoSatA AthI karIne jayatanA vaDe vihita evA nabhogamatathI paNa doSato abhAva che, AthI karIne ja yatanA vaDe grAmAnugrAma vihAra karatA evA gautamasvAmI vaDe aSTApada parvata upara ArohaNa-avarohaNamAM=caDavA-UtaravAmAM, jaMghAcAraNa labdhino prayoga karIne temanA caityonA vaMdanamAM=aSTapadanA caityonA vaMdanamAM, nirdoSatA che. vizeSArtha : yatanA vaDe vihita evA nabhogamanathI paNa doSano abhAva che, AthI karIne ja yatanApUrvaka grAmanugrAma vicaratA evA gautamasvAmI vaDe aSTApada parvata upara gamana labdhithI karAyuM, tethI AlocanA prAyazcittanI prApti thaI nahi. tethI temanA caityonA vaMdanamAM nirdoSatA cheH che ahIM yatanA vaDe gautamasvAmIe grAmAnugrAma vihAra karatA jaIne aSTApada parvata upara caDavAUtaravAmAM jaMghAcAraNa labdhino prayoga karI caityonI vaMdanA karela che. tethI temaNe karela caityonI vaMdanAmAM nirdoSatA che ane tethI tyAM prAyazcittanI prApti nathI.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 pratimAzataka/ zloka : 8 TIkA : tadvandanaM coktamuttarAdhyayananiryuktau - "caramasarIro sAhU Aruhai NagavaraM Na anno' tti / eyaM tu udAharaNaM kAsIya tahiM jiNavariMdo soUNa taM bhagavato gacchai tahiM goyamo pahitakittI ArUjhaMtaM NagavaraM paDimAo vaMdai jiNANaM ti, bhagavaM ca goamo jaMghAcaraNaladdhIe lUtAtaMtumiNissAe uDhDhaM uppaio" tti cUrNi: - TIkArya : tadanaM ....: - temanuM vaMdana=gautamasvAmIe karela aSTApada parvata upara catyanuM vaMdana, uttarAdhyayananI niyuktimAM kahevAyuM che. (te A pramANe) - caramazarIrI sAdhu parvatamAM zreSTha evA aSTApada parvata upara caDI zake che, anya nahi-acaramazarIrI nahi. tyAM=samavasaraNamAM jinavareMdra A udAharaNa kahyuM, te sAMbhaLIne prasiddha kItivALA bhagavAna gautamasvAmI tyAM= aSTApada parvata upara, jAya che. aSTApada parvata upara caDIne jinezvaronI pratimAne vaMdana kare che. utta' zabda niyuktinA pAThanI samAptisUcaka che. mAd...... 3Mpho sudhIno pATha cUNino che. teno artha A pramANe - ane bhagavAna goyama jaMghAcAraNa labdhi vaDe lutAtaMtunI nizrAe Urdhva=upara, caDyA. e pramANe cUNino pATha che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, gautamasvAmI labdhi vaDe aSTApada parvata upara caDyA, to paNa temanA caityavaMdanamAM nirdoSatA che. e ja vAtanI puSTi karatAM kahe che - TIkA : na ca labdhiprayogamAnaM pramAdaH, aglAnyA dharmadezanAdinA tIrthakRllabdhiprayoge'pi tatprasaGgAt kintu tatkAlInamautsukyamiti nirutsukasya nabhogamanenApi caityavandanena na doSa iti dRDhataramanusandheyam / ata eva bhagavatyAM tRtIyazatake paJcamoddezake saMghakRtye sAdhokriyakaraNasya viSayamAtramuktam gAravapUrvamabhiyoge cAnAlocanAyAmAbhiyogyeSu gatiruktA prazastavyApAre tu na kiJcideva / TIkArya : ra ra ..... manusanthayan / labdhiprayogamAtra pramAda nathI, kema ke, aglAnithI dharmadezanA vaDe tIrthaMkaralabdhinA prayogamAM paNa teno prasaMga Ave=pramAdano prasaMga Ave, paraMtu tatkAlIna utsukatA che te ja pramAda che. ethI karIne nirutsakane tabhogamata dvArA paNa caityavaMdana karavAthI doSa nathI, e pramANe daDhatA anusaMdhAna karavuM.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 vizeSArtha : pratimAzataka | zloka : 8 labdhiprayogamAtrane pramAda mAnIe to, tIrthaMkaro paNa kevalajJAna prApta thayA pachI paNa je aglAnithI dharmadezanA Ape che, arthAt dharmadezanAmAM je zrama karavAmAM Ave che, te zramamRta zarIrano kheda hovA chatAM, mAnasika koI glAni nathI ke koI utsukatA paNa nathI, paraMtu glAnirahita ja dharmadezanA Ape che, te tIrthaMkaralabdhino prayoga che, tyAM paNa pramAda mAnavAno prasaMga prApta thAya. ane vItarAgane kadI pramAda saMbhave nahi, mATe labdhiprayogakALamAM vartatI utsukatA e pramAda padArtha che, ane te aticArasvarUpa che. paraMtu je munione utsukatA nathI, teo labdhino prayoga kare tyAre, prAraMbhakALamAM chaThThuM guNasthAnaka hovA chatAM aticAraApAdaka pramAda teone hoto nathI. AthI ja gautamasvAmI aSTApadanAM caityonA vaMdananI IcchAvALA thayA to paNa, nirutsuka hovAthI, eka utpAta vaDe aSTApada parvata upara na jatAM, saMyamajIvanane anukULa yatanApUrvaka vihAra karatA aSTApada parvata u52 pahoMce che; ane pachI labdhi dvArA nabhogamana karIne aSTApada parvata upara caityone vaMdana kare che, temAM aticArarUpa doSa nathI. TIkArya H ata eva iinthaveva / AthI karIne ja=tatkAlIna utsukatA che te ja pramAda che AthI karIne ja, bhagavatInA tRtIya zatakanA pAMcamA uddezAmAM saMghakRtyamAM sAdhune vaikriyakaraNano viSayamAtra kahevAyo, ane gAravapUrvaka abhiyogaviSayaka anAlocanAmAM=gAravapUrvaka vaikriyazarIra karavArUpa abhiyogaviSayaka anAlocanAmAM, Abhiyogya devomAM gati kahevAI. paraMtu prazasta vyApAramAM kAMI ja nahi. ***** vizeSArtha : abhiyoga zabda abhiyojana arthamAM che. gAravapUrvaka abhiyoga=gAravapUrvaka vaikriya zarIranuM yojana ka2vuM=vaikriya zarIra banAvavuM, ane te yojana karyA pachI tadviSayaka AlocanA na kare to Abhiyogika devamAM=sevakabhAvavALA devamAM, utpanna thAya che. (vimAnAdhipati svAmI devo hoya che, ane Abhiyogika devo temanA sevaka hoya che.) ahIM vizeSa e che ke, bhagavAnanA zAsananuM hita ka2vA mATe gAravarahita vaikriyakaraNa kare to vaikriyaracanAkRta halakA devapaNAnI prApti thatI nathI, paNa saMyamakRta devabhavanI prApti thAya che. te batAvavA mATe ja graMthakAre kahyuM che ke, prazasta vyApAramAM vaLI kAMI nathI. arthAt saMghanA kRtyarUpa prazasta vyApAramAM AlocanA, prAyazcitta ke Abhiyogika devabhavanI prAptirUpa kAMI nathI. jyAre gAravapUrvaka vaikriyakaraNa karanArane, te sthAnanI AlocanA-pratikramaNa na kare to devabhavanI prApti thAya, paNa Abhiyogika devamAM utpanna thAya che.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 pratimAzataka, zloka : 8 TIs: tathA ca tatpAThaH - ___ 'aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA bAhirae poggale apariyAittA pabhU egaM mahaM itthirUvaM vA jAva saMdamANiyarUvaM vA viuvvittae ? No ti0, aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA bAhirae poggale pariyAittA pabhU egaM mahaM itthirUvaM vA jAva saMdamANiyarUvaM vA viuvvittae ? haMtA pabhU, aNagAreNaM bhaMte ! bhAvi0 kevatiyAiM pabhU itthirUvAiM vikuvittae ? go0 ! se jahAnAmae juvaI juvANe hattheNaM hatthe geNhejjA, cakkassa vA nAbhIaragA uttAsiyA evAmeva aNagArevi bhAvi0 veuvviyasamugghAeNaM samohaNai, jAva pabhU NaM go0 ! aNagAre NaM bhAvi0 kevalakappaM jaMbUddI dIvaM bahUhiM itthIrUvehiM AinnaM vitikinnaM jAva esa NaM go0 ! aNagArassa bhAvi0 ayameyArUve visae visayamette vuccai, no ceva NaM saMpattIe vikuvviMsu vA 3, evaM parivADIe neyavvaM jAva saMdamANiyA / se jahAnAmae kei purise asicammapAyaM gahAya gacchejjA evAmeva aNagAre vi bhAvi0 asicammapAyahattthakiccagaeNaM appANeNaM uDDhe vehAsaM uppaijjA ? haMtA ! uppaijjA, aNagAre NaM bhaMte ! bhAvi0 kevatiyAiM pabhU asicammapAyahatthakiccagayAiM rUvAI viuvvittae ? go0 ! se jahAnAmae-juvatiM juvANe hattheNaM hatthe geNhejjA taM ceva jAva viuvviMsu vA 3 / se jahAnAmae kei purise egao paDAgaM kAuM gacchejjA evAmeva aNagAre vi bhAvi, egao paDAgahatthakiccagaeNaM appANeNaM uDDhaM vehAsaM uppaejjA haMtA go0 ! uppaejjA, aNagAre NaM bhaMte ! bhAvi0 kevatiyAi pabhU egao paDAgAhatthakiccagayAI rUvAI viu0 ? evaM ceva jAva vikulviMsu vA 3 / evaM duhao paDAgaMpi / se jahAnAmae keipurise egao janovaitaM kAuM gacchejjA, evAmeva aNa0 bhAvi0 egao jaNNovaiyakiccagaeNaM appANeNaM uDDhaM vehAsaM uppaejjA ? haMtA, uppa0, aNa0 NaM bhaMte0 kevatiyAI pabhU0 egao jaNNovaiyakiccagayAiM rUvAI viu0 ? taM ceva jAva vikuvviMsu vA 3 / evaM duhao jaNNovaiyaMpi / se jahA0 kei pu0 egao palhatthiyaM kAuM ciDhejjA, evAmeva aNa0 bhAvi0, evaM ceva jAva vikuvisu vA 3 / evaM duhao palhatthiyaMpi, se jahA0kei pu0 egao paliaMke kAuM ciTThajjA, evaM aNa0 bhAvi0 taM ceva vikuTviMsu vA 3 / evaM duhao paliyaMkaMpi / aNa0 NaM bhaMte ! bhAvi0 bAhirae poggale apariyAittA pabhU egaM mahaM AsarUvaM vA hatthirUvaM vA sIharUvaM vA vagghavagadIviyaacchataracchaparAsararUvaM vA abhimuMjittae ? No tiNaThe, samaThe, aNa0 NaM evaM bAhirae poggale pariyAittA pabhU / aNa0 NaM bhaMte ! bhAvi0 egaM mahaM AsarUvaM vA abhimuMjittA aNegAiM joyaNAI gamittae ? haMtA pabhU, se bhaMte ! kiM AyaDDhIe gacchati, pariDDhIe gacchati ? go0 ! AyaDDhIe gacchai, no pariDDhIe, evaM AyakammuNA, no parakammuNA, AyappaogeNaM, no parappaogeNaM, ussiodagaM vA gacchai payodagaM vA gacchai, se NaM bhaMte ! kiM aNa0 Ase ? go0 ! aNa0 NaM se, no khalu se Ase ! evaM jAva parAsararUvaM vA / se bhaMte ! kiM mAyI vikuvvai amAI vikuvvai ? go0 ! mAI vikuvvai, no amAI vikuvvai / mAI NaM bhaMte ? tassa ThANassa aNAloiyapaDikkaMte
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 pratimAzataka | zlokaH 8 kAlaM karei kahiM uvavajjati ? go0 ! annayaresu Abhiyogesu devalogesu devattAe uvavajjai / amAI NaM tassa ThANassa AloiyapaDikkaMte kAlaM karei kahiM uvavajjati ? go0 ! annayaresu aNAbhiogesu devalogesu devattAe uvavajjai, sevaM bhaMte tti / (tR0 za0 5 u0 sU0 161) / TIkArya : tathA i . sevaM maMte tti ! ane te pramANe bhagavatIno pATha che. (te A pramANe) - he bhagavaMta ! bhAvitAtmA aNagAra, bahAranAM pudagalone grahaNa karyA sivAya eka moTA strIrUpane yAvat pAlakhIrUpane vidurvavA samartha che? he gautama ! e artha samartha nathI. he bhagavaMta ! bhAvitAtmA aNagAra, bahAranAM pudgalone grahaNa karIne eka moTA strIrUpane yAvat pAlakhIrUpane vidurvavA samartha che? he gautama ! hA, (te tema karavA samartha che.) he bhagavaMta ! bhAvitAtmA aNagAra, keTalAM strIrUpone viturvavA samartha che ? he gautama, jema koI yathAnAmavALo yuvAna yuvatIno hAtha vaDe hAtha grahaNa kare, athavA cakranI nAbhinA ArAo vyApta hoya, e pramANe ja bhAvitAtmA aNagAra vaikriya samuddaghAta vaDe Atmapradezone bahAra kADhe che. (arthAt vaikriya samuddaghAta kare che.) yAvat he gautama ! bhAvitAtmA aNagAra, AkhA jaMbudvIpa nAmanA dvIpane bahu strIrUpo vaDe AkIrNa-vyAkIrNa yAvat (karI zake che). he gautama ! A=vaikriya labdhidhArI bhAvitAtmA aNagArano A AvA prakArano viSaya-vaikriyalabdhinI zaktino viSaya, viSayamAtra kahevAyo che, paNa A prakAre labdhinI prAptimAtrathI ja vidurvaNa thayuM nathI, thatuM nathI ane thaze nahi. (saMghanA kArya mATe thAya che.) e pramANe paripATIthI=kramapUrvaka, yAvat pAlakhInA rUpa saMbaMdhI samajavuM. he bhagavaMta ! te yathAnAmavALo koI puruSa asicarmapAtra laIne gamana kare, e ja pramANe bhAvitAtmA aNagAra paNa asicarmapAtra hAthamAM che jene evA te saMghAdinA prayojana mATe ata:=Azraya karAyelA evA, potAnA vaDe UMce AkAzamAM utpAta kare ? hA, utpAta kare. he bhagavaMta ! bhAvitAtmA aNagAra asicarmapAtrane hAthamAM grahaNa karelAM che evAM keTalAM rUpo vikurtI zake? he gautama ! yathAnAmavALo koI yuvAna puruSa yuvatIno hAtha vaDe hAtha grahaNa kare, te pramANe ja yAvata e prakAre vidurvaNA thaI nathI, thatI nathI ane thaze nahi. te yathAnAmavALo koI puruSa eka bAju patAkA dhajAne, karIne gamana kare, e pramANe bhAvitAtmA aNagAra paNa eka bAju patAkAne (saMghAdinA prayojane AzrayIne) hAthamAM grahaNa karelA potAnA vaDe Urdhva AkAzamAM utpAta kare ? he gautama ! utpAta kare. he bhagavaMta ! bhAvitAtmA aNagAra, ekabAju patAkA hAthamAM grahaNa karelAM keTalAM rUpo vidurvI zake ? e pramANe ja yAvat viturvaNA thaI nathI, thatI nathI ane thaze nahi. e pramANe be bAju patAkAne grahaNa karIne paNa samajavuM. te yathAnAmavALo koI puruSa eka bAju noI karIne gamana kare, e pramANe ja bhAvitAtmA aNagAra eka bAju janoI karIne (saMghAdinA prayojana mATe) gayelA evA keTalAM rUpo viturvI zake ? te pramANe ja yAvat vidurvaNA thaI nathI, thatI nathI ane thaze nahi. e pramANe be tarapha janoIvALA paNa puruSanA jevAM rUpo saMbaMdhI samajavuM. te yathAnAmavALo koI puruSa ekabAju paryastikA=AsanavizeSa karIne bese, e pramANe ja bhAvitAtmA aNagAra Asana vizeSa karI (AkAzamAM UDI) zake ? e pramANe vidurvaNA karI nathI ane karatA nathI, karaze nahi. e pramANe be bAju paryastikA=AsanavizeSa karIne paNa samajavuM.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zloka: 8 111 te yathAnAmavALo koI puruSa eka tarapha paryakAsana karIne bese, e pramANe bhAvitAtmA aNagAra, te pramANe ja yAvat vidurvaNA karI nathI, karatA nathI ane karaze nahi. e pramANe be bAju paryakAsana karIne paNa samajavuM. he bhagavaMta ! bhAvitAtmA aNagAra bahAranAM pudagalo grahaNa karyA vagara eka moTA ghoDAnA rUpane, hAthInA rUpane, sihanA rUpane, vAghanA rUpane, varunA rUpane, dIpaDAnA rUpane=catuSpada vizeSanA rUpane, rIMchanA rUpane, taracchanA rUpane= vyAghavizeSanA rUpane, sarabhanA rUpane=aSTApada prANInA rUpane abhiyojavA mATe samartha che? he gautama ! te artha mATe samartha nathI. he bhagavaMta ! bhAvitAtmA aNagAra bahAranA pagalone grahaNa karIne e pramANe samartha che. (bahAranA pagala grahaNa karyA vagara samartha nathI, paraMtu bahAranA pugalane grahaNa karIne samartha che, e pramANe bhAva che.) he bhagavaMta ! bhAvitAtmA aNagAra eka moTA ghoDAnA rUpane abhiyojIne aneka yojano sudhI javA mATe samartha che? hA, samartha che. he bhagavaMta ! zuM AtmaRddhithI jAya che ke paraddhithI jAya che? he gautama ! AtmaRddhithI che. pArakI thI jatA nathI. e pramANe Atmakarma vaDe jAya che, parakarma vaDe jatA nathI; AtmaprayogathI jAya payogathI jatA nathI; uskRita udakanI jema jAya che athavA payodakanI jema jAya che arthAt sIdhA paNa jaI zake che ane viparIta paNa jaI zake che. ' he bhagavaMta ! zuM te aNagAra azva kahevAya ? he gautama ! te aNagAra che, te azva nathI; e pramANe yAvat sarabharUpa sudhI samajavuM. he bhagavaMta! mAyI aNagAra viturvaNA kare ke amArI aNagAra vidurvaNA kare ? he gautama ! mAyI vidurvaNA kare, amAyI vidurvaNA na kare. he bhagavaMta ! mAyI te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karyA vagara kAla kare (to te) kyAM utpanna thAya che ? he gautama ! anyatara=koI eka Abhiyogika devalokamAM devapaNA vaDe utpanna thAya che. amAthI te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karIne kALa kare (to te) kyAM utpanna thAya che? he gautama ! avatara= koI eka anAbhiyogika devalokamAM devapaNA vaDe utpanna thAya che. he bhagavan! te e pramANe che. TIkA : vRtti:- aNagAre NamityAdi, 'asicammapAyaM gahAya' tti asicarmapAtraM sphurakaH, athavA asizca= khaDgaH carmapAtraM ca sphurakaH khaDgakozako vA, asicarmapAtram tad gRhItvA / 'asicammapAyahatthakiccagaeNaM appANeNaM' tti asicarmapAtraM haste yasya sa tathA / kRtyam=saGghAdiprayojanam, gataH AzritaH, kRtyagataH, tataH karmadhArayaH / atastenAtmanA / athavA asicarmapAtraM kRtvA haste kRtaM yena, asau asicarmapAtrahastakRtvAkRtaH, tena-prAkRtatvAccaivaM samAsaH / athavA asicarmapAtrasya hastakRtyAM-hastakaraNaM, gataH prAptaH yaH sa tathA tena / . 'paliaMkaM ti AsanavizeSaH pratItazca / 'vaga' tti=vRkaH / 'dIviya' tti catuSpadavizeSaH / 'acchatti=RkSaH / 'taracha'ttivyAdhravizeSa: parAsara' utta=saramarUAcApa ripani vInAntare drazyanta 'manuMnittA' tti-abhiyoktuM vidyAdisAmarthyatastadanupravezena vyApArayitum, yacca svasyAnupravezanenAbhiyojanaM tadvidyAdisAmarthyopAttabAhyapudgalAn vinA na syAditikRtvocyate - 'no bAhirae puggale apariyAietti' / 'aNagAre NaM se' tti anagAra evAsau tattvato'nagArasyaivAzvAdyanupravezena vyApriyamANatvAt / 'mAI abhimuMjai' tti kaSAyavAnabhiyukta
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 pratimAzataka, zlokaH 8 ityarthaH / adhikRtavAcanAyAM 'mAI viuvvai' tti dRzyate, tatra cAbhiyogo'pi vikurvaNeti mantavyam, vikriyArUpatvAt tasyeti / aNNayaresu' tti AbhiyogikadevA acyutAntA bhavantIti kRtvA'nyatareSu ityuktaM keSucidityarthaH / utpadyate cAbhiyojanabhAvanAyuktaH sAdhurAbhiyogikadeveSu, karoti ca vidyAdilabdhyupa-jIvako'bhiyogabhAvanAm,yadAha - 'maMtAjogaM kAuM bhUikammaM tu jo pauMjeti / sAyarasaIDDhiheDaM, abhiogaM bhAvaNaMkuNai / / 11 / / ' (chAyA-mantrAn yogAMzca kRtvA, sAtarasaddhihetobhUtidAnaM yaH prayojayati sa AbhiyogikA bhAvanAM karoti / ) (uttarAdhyayana 36 tama adhya0 gAthA 263) tti / TIkArya : MAre ' ityAdi pATha kaho. tenI vRtti A pramANe - simavAyaM TdAva' e pramANe kahyuM, tyAM asicarmapAtra=spharaka=DhAla athavA asi=baga talavAra ane carmapAtra= skuraka=DhAla athavA khaga rAkhavAno koza= myAna te asicarmapAtra, ane tene grahaNa karIne e pramANe samajavuM. ahIM bhagavatIsUtranA mULapAThamAM sivAyahasthavizva kappAnena tti e pramANe kahyuM teno samAsa traNa rIte thaI zake che, te bhagavatIsUtranI TIkAmAM batAve che - (1) asicarmapAtra hAthamAM jene che te asicarmapAtrI kahevAya, saMghAdi prayojanane pAmelo te kRtyagata kahevAya, tyArapachI asicarmapAtra ane kRtyagatano karmadhAraya samAsa karavo ane tRtIyA vibhakti lagADavI. tethI e artha prApta thAya che, asicarmapAtravALA evA saMghAdi prayojanane Azrita evA potAnA vaDe aNagAra vaDe, Urdhva AkAzamAM utpAta karAya che. (2) asicarmapAtrane hAthamAM karIne karAyuM che jenA vaDe te asicarmapAtra hastakRtvAti kahevA, evA tenA vaDekaaNagAra vaDe, Urdhva AkAzamAM utpAta karAya che. prAkRta hovAthI Avo samAsa thayela che. (3) asicarmapAtranuM hastakRtyane=hastakaraNane pAmelo je che, te asicarmapAtra hastakRtyagata kahevAya, evA tenA vaDekaaNagAra vaDe, Urdhva AkAzamAM utpAta karAya che. 'nava tti'=paliaMka e pramANe kahyuM teno artha AsanavizeSa, pratIta=prasiddha che. 'vA' gi=vaga=vRka, 'ravi' tti = catuSpada vizeSa, 'accha' tti = RkSa=rIMcha, 'taSTha' tti vyAdhra vizeSa, 'parIkSatti=sarabha=aSTApada prANI. ahIM bIjA paNa zRMgAlAdi padoziyALAdi pado, vAMcanAMtaramAM dekhAya che. 'manuMnittA' gi=abhiyojana karavA mATe=vidyAdinA sAmarthyathI tenA anupraveza vaDe=vidyAdinA anupraveza vaDe, vyApAra karavA mATe (ema artha samajavo), ane je potAnA anupraveza vaDe abhiyojana che, te vidyAdinA sAmarthyathI bAhya pudagalone grahaNa karyA vinA na thAya. ethI karIne kahevAya che - no 'vAdirapariyA' tti bahAranA pudgalone grahaNa karyA vinA na thAya. e pramANe kahyuM che. 'mAre te ri'=A aNagAra ja che. tatvathI aNagAranuM ja azvAdimAM anupraveza vaDe vyApriyamANapaNuM che.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka zloka : 8 113 mArUM manna' gi=kaSAyavALo abhiyojana kare, e pramANe artha jANavo. adhikRta vAcanAmAM mAruM vidhva' riMkamAyI vidurvaNA kare e pramANe pATha dekhAya che, tyAM abhiyoga paNa vikuNA e pramANe jANavuM. kema ke tenuM vikriyArUpapaNuM che. arthAt 'mAruM mannA' pATha che, tyAM abhiyoga zabdano artha vidurvaNA kare che. e pramANe jANavo. ' 3yarelu tti'=Abhiyogika devo ayyata devaloka sudhI hoya che=12mA devaloka sudhI hoya che. ethI anyatara koI Abhiyogika devamAM (utpanna thAya) e pramANe artha jANavo. abhiyojana bhAvatAyukta sAdhu=abhiyoga bhAvanAthI yukta sAdhu, Abhiyogika devamAM utpanna thAya che, ane vivA-labdhithI upajIvakajIvanAro, abhiyoga bhAvanA kare che. yAda - je kAraNathI, uttarAdhyayananA-36mAM adhyayanamAM kahyuM che - je sAdhu sAtA-rasa-RddhinA hetu arthe maMtra-yoga karIne bhUtikarmane kare che (te) abhiyoga bhAvanA kare che. TIkA : tasmAtpuSTAlambane na vikurvaNAdinA doSa iti tvaritagamanAdinA antarA tIrthollaMghanAdinA autsukyamAtrameva cAraNAnAmanArAdhanAnimittamiti sthitam / / TIkArya : tamAn ..... sthitim II te kAraNathI=gAravapUrvaka abhiyogaviSayaka anAlocanAmAM vaikriya zarIra karavArUpa abhiyogaviSayaka anAlocatAmAM, Abhiyogya devomAM gati kahevAI, prazasta vyApAramAM kAMI ja nahi, te kAraNathI, puNAlaMbanamAM vikuNAdithI doSa nathI. ethI karIne tvaritagamanAdithI vaccenA tIrthonA ullaMghanAdi vaDe utsukatAmAtra ja cAraNonI anArAdhanAnuM nimitta che, e pramANe sthita che. utthAna : pUrvamAM siddha karyuM ke, puSTAlaMbanamAM vaikriyanI vikurvaNAdithI doSa nathI, paraMtu tvaritagamanane kAraNe vacce tIrthanuM ullaMghana karavAthI te vakhate vartatI utsukatAmAtra ja cAraNamuninI anArAdhanAnuM nimitta che. tyAM pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che - TIkA : atha vaikriye praNItabhojane ca mAyitvaM hetuzcaturtheuktastatpuSTAlambane tadasambhava eva / tathA ca tadgrantha: se bhaMte ! kiM mAI vikuvvai, amAI vikuvvai ? go0 ? mAI vikuvvai, no amAI vikuvvai / se keNaTheNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva No amAI vikuvvai ? go0 ! mAINaM paNIyaM pANabhoaNaM bhoccA bhoccA vAmei, tassa NaM teNaM paNIeNaM pANabhoaNeNaM aTThiaTThimiMjA bahalIbhavaMti, payaNue maMsasoNie bhavai, je viya
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 pratibhAzads | acts: se ahAbAyarA poggalA te viya se pariNamaMti, taM jahA-sotiMdiattAe jAva phAsiMdiattAe aTThiaTThimiMjakesamaMsuromanahattAe sukkatAe soNiyattAe / amAyI NaM lUhaM pANabhoyaNaM bhoccA bhoccA No vAmei, tassa NaM teNaM lUheNaM pANabhoyaNeNaM aTThiaTThimiMjA0 pataNUbhavaMti, bahale maMsasoNie, jeviyase ahAbAyarA poggalA teviyase pariNamaMti, taM jahA-uccArattAe pAsavaNattAe jAva pAsavaNattAe soNiyattAe / se teNaTeNaM jAva no amAyI vikuvvai / / mAyI NaM tassa ThANassa aNAloiyapaDikkaMte kAlaM karei natthi tassa ArAhaNA / amAI NaM tassa ThANassa AloiyapaDikkaMte kAlaM karei atthi tassa ArAhaNA / / tti / 'mAI' ti mAyAvAn upalakSaNatvAdasya sakaSAyaH pramatta iti yAvat, apramatto hi na vaikriyaM kurute iti / 'paNIyaMtti, 'praNItaM' galatsnehabindukam, bhoccA bhoccA / vAmeti-vamanaM karoti virecanAM vA karoti varNabalAdyartham / yathA praNItabhojanaM tadvamanaM ca vikriyAsvabhAvaM mAyitvAd bhavati, evaM vaikriyakaraNamapIti tAtparyam / bahalIbhavanti ghanIbhavanti praNItasAmarthyAd / 'payaNue' tti aghanam / ahAbAyare' tti yathocitabAdarA AhArapudgalA ityarthaH / pariNamanti-zrotrendriyAditvena; anyathA zarIrasya dAyAsaMbhavAt, 'lUhaM' tti rUkSam= apraNItam / 'no vAmei' tti-akaSAyitayA vikriyAyAmarthitvAt, 'pAsavaNayAe' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyamkhelattAe, siMghANattAe, vaMttayattAe, pittattAe, pUyattAe tti / rUkSabhojina uccArAditayA evAhArAdipudgalA: pariNamanti, anyathA zarIrasyAsAratAnApatteritti / atha mAyyamAyinoH phalamAha - 'mAINa' mityAdi tassa dANassa tti, tasmAtsthAnAd vikurvaNAkaraNalakSaNAtpraNItabhojanalakSaNAdvA, 'amAINam' ityAdi pUrvaM mAyitvAdvaikriyaM praNItabhojanaM vA kRtavAn pazcAjjAtAnutApo'mAyI san tasmAtsthAnAd AlocitapratikrAntaH san kAlaM karoti yastasyAsti ArAdhanA iti vRttiH / / satyam / praNItabhojanaphalopalakSitadarpapramAdapUrvakavaikriyakaraNasyApuSTAlambanasyaiveha vivakSitatvAdadhastanasthAnasthitasyApi puSTAlambanapratisevAyAM pUjyatvAbhidhAnAnyathAnupapatteH / TImArtha : atha ..... eva / 2emA ma ta ma mAthIpAtu tarI marAvatAnA cothA uddezAmAM kahevAyela che. te kAraNathI purAlaMbanamAM teno asaMbhava ja che=vaikriya zarIra vidurvAno asaMbhava ja che. vizeSArtha : bhagavatIsUtranA trIjA zatakanA cothA uddezAmAM kahela che te pramANe vaikriya zarIra mAyAthI thAya che=kaSAyathI thAya che, tethI puSTAlaMbanamAM to vaikriya zarIranI vikarvaNA saMbhave ja nahi, A pramANe pUrvapakSI kahe che ane temAM bhagavatInA pAThanI sAkSI Ape che.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 pratimAzataka, zloka : 8 TIkArya : tathA 6 .... ti vRttiH ! ane te pramANe=vaikriya ane praNIta bhojana mAyAthI thAya che te pramANe te graMtha che. je AgaLa batAve che - he bhagavaMta ! zuM mAyI vidurvaNa kare che ke, amAthI vimurvaNa kare che ? he gautama ! mAyI vidurvaNa kare che, amAthI vidurvaNa karatA nathI. he bhagavaMta ! kayA arthathI A pramANe kaho cho, yAvat amAyI vikuvaNa karatA nathI ? he gautama ! mAyI praNIta pAna-bhojanane karI karIne vamana kare che. tenA te praNIta pAna-bhojana vaDe hADakAM ane hADakAMmAM rahelI majjA ghana thAya che, mAMsa ane lohI pAtaLAM thAya che, ane je pramANe te yathAbAdara pudagalo che, te pramANe te pariNamana pAme che. te A pramANe - zrotraMdriyapaNe yAvat sparzendriyapaNe tathA hADakAMpaNe, hADamAM rahelI majjApaNe, kezapaNe, maznapaNe, romapaNe, nakhapaNe, zukrapaNe, lohIpaNe (te pudgalo pariNamana pAme che). amAthI rUkSa (lUkhuM) pAna-bhojanane karI karIne vamana karato nathI. tenA te rUkSa pAna-bhojana vaDe hADakAM, hADakAMnI majjA pAtaLAM thAya che, mAMsa ane lohI ghana thAya che. jevA prakAre te yathAbAdara pudgalo che, tevA prakAre te pariNamana pAme che. te A pramANe - uccArapaNe (viSThApaNuM) mUtrapaNe yathAvat lohIpaNe pariNamana pAme che. te kAraNathI te amAthI vikurvaNA karato nathI. mAyI te sthAnanI AlocanA, pratikramaNa karyA vagara kALa kare to tene ArAdhanA nathI, ane amAthI te sthAnanI AlocanA, pratikramaNa karIne kAla kare tene ArAdhanA che. bhagavatInA cothA uddezAnuM sUtra kahyuM, tenI TIkA A pramANe : mArUM ttimAyIkamAyAvALo, ane AnuM mAyAvALAnuM, upalakSaNapaNuM hovAthI kaSAyavALo pramatta e pramANe artha jANavo. je kAraNathI apramatta vaikriya zarIra karato nathI. 'paLIyaM tti'=praNIta snigdha (vinayathI lacapaca bhojana), te praNItane bhogavI bhogavIne 'vAti =vamana kare che, athavA virecanA kare che, varNa-baLa Adi mATe. "yathA" je prakAre praNIta bhojana ane tenuM vamana vikriyA svabhAvavALuM mAyIpaNAthI thAya che, e prakAre vaikriyakaraNa paNa (mAyIpaNAthI thAya che). e pramANe tAtparya che. 'vadanIpati'=praNIta bhojananA sAmarthyathI (asthi, asthimajjA) ghana thAya che. "pazu tti'=saghana 'kaDhAvAya?' tti-yathocita bAdara AhAranAM pudgalo e pramANe artha jANavo. 'parimaMti'=zrotraMdriyAdipaNe pariNamana pAme che, anyathA zarIranI daDhatAno asaMbhava che. "tUTaM tti=rUkSatra apraNIta 'no vAr3a ri' akaSAyapaNuM hovAne kAraNe vikriyAnuM anarthIpaNuM che= prayojana nathI. 'pAsavayA' ahIM mULa sUtramAM vAvat zabdano prayoga karela hovAthI A pramANe saMgraha jANavo - zleSmapaNA vaDe, nAsikAnA melapaNA vaDe, vamanapaNA vaDe, pittapaNA vaDe, parupaNA vaDe pariNamana pAme che. temAM hetu kahe che - rUkSa bhojana karanArane uccArAdipaNAthI ja AhArAdi pudagalo pariNamana pAme che. anyathA jo e pramANe na mAno to, zarIranA asArapaNAnI anApati che=prApti nathI. 'ya' have mAyI ane amAthInA phaLane batAvatAM kahe che - ''nityaki tarasa ThAsa tti' e pramANe kahyuM. tyAM te sthAnathI = vidurvaNAkaraNa lakSaNa athavA praNItabhojana lakSaNa te sthAnathI AlocanA karyA vagara kALa kare
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 pratimAzataka/ zloka : 8 to tene ArAdhanA nathI, e pramANe mULa sUtra sAthe yojana che. (e artha jANavo.) 'mA' nityAre kahyuM, tyAM pUrve mAyIpaNuM hovAthI vaikriyakaraNa athavA praNIta bhojana karela hoya, pAchaLathI utpanna thayela anutApavALo=pazcAttApavALo, amAthI thayelo, te sthAnathI AlocanA ane pratikramaNa karI je kALa kare che, tene ArAdhanA che. e pramANe vRtti=TIkA, jANavI. utthAna :- pUrvamAM pUrvapakSIe kahyuM ke, mAyA vagara praNIta bhojana ane vaikriya vidurvaNA saMbhave nahi. tethI puSTAlaMbanamAM vaikriya vidurvaNA ane praNIta bhojana thaI zake nahi. te vAtano ardhasvIkAra karatAM graMthakAra kahe che - TIkArya : satyam .... vivalatatvota, tamArI vAta sAcI che, paraMtu praNIta bhojananA vikriyArUpa phaLathI upalakSita darpathI thayela pramAdapUrvaka vaikriyakaraNarUpa apuSTAlaMbananuM ahIM vivakSitapaNuM hovAthI doSa nathI. vizeSArtha : bhagavatInA trIjA zatakanA cothA uddezAno pATha je pUrvapakSIe Apyo che, te sthAnamAM apuSTAlaMbananI ja vivakSA che, te pramAdapUrvaka vaikriyakaraNarUpa apuSTAlaMbana praNIta bhojananA phaLathI upalakSita darpathI thayela che. kema ke, cothA uddezAnA sAkSIpAThamAM je vRtti che, temAM kahyuM che ke - je pramANe praNIta bhojana ane tenuM vamana nikriyA svabhAvavALuM mAyIpaNAne kAraNe thAya che, ane e rIte vaikriyakaraNa paNa mAyIpaNAne kAraNe thAya che, e pramANe tAtparya che. tenAthI e prApta thAya che ke, je prakAre praNIta bhojana ane vamana AtmAnA mULa svabhAvanI vikriyA karanAra che = vikRta karanAra che, tethI praNIta bhojana ane tenuM vamana karavAmAM kaSAyapaNuM avazya che, te ja rIte vaikriya zarIrane karavAmAM paNa kaSAyapaNuM avazya che. tethI praNIta bhojananA vikArarUpa phaLathI upalakSita darpathI thayela pramAda svarUpa vaikriyakaraNa che, ane te apuSTAlaMbana svarUpa che. utthAna : ahIM zaMkA thAya ke prastuta bhagavatIno pATha apuSTAlaMbana arthaka che, paraMtu praNIta bhojana ane vaikriyakaraNa mAyIpaNAne kAraNe thAya che, ta6 arthaka nathI, te kaI rIte nakkI thAya ? tethI kahe che - TIkArya : dhastana .... anupapaH adhastana sthAnamAM rahevAnI paNa puNalaMbananI pratisevatAmAM pUjayatvatA abhidhAnanI avyathA anupapatti che.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 pratimAzataka, zloka : 8 vizeSArtha : nIcenA kaMDakamAM rahelA paNa puSTAlaMbanathI pratisevA karatA hoya tyAre zAstramAM temane pUjya kahela che, te tyAre ja saMgata thAya ke, jo tyAM mAyIpaNuM na hoya. kema ke kaSAyathI koIpaNa pravRtti karavAmAM Ave tyAre cAritra sAticAra bane che; ane jyAM sudhI tenI zuddhi karavAmAM na Ave tyAM sudhI temane pUjya kahI zakAya nahi. paraMtu saMghanA koI kArya arthe vaikriya zarIranI vidurvaNA karatA hoya tyAre, te puSTAlaMbana pratisevanA rUpa bane che, te vakhate kadAca te saMyamanA nIcenA kaMDakamAM paNa rahela, pulAkalabdhivALo hoya to, adhastana sthAnamAM rahela che chatAM, te puSTAlaMbanarUpa hovAne kAraNe tyAM pUjyabhAva zAstrane saMmata che. tethI prastuta sAkSIpAThamAM pramAdapUrvaka vaikriyakaraNane ja grahaNa karela che. TIkA : ___ tadAgamaH (gurutattva0 pra0 zloka-114) - 'hiTThaTThANaThio vi pAvayaNi gaNiyaTTha (gaNaTThayA u) adhare u kaDajogi jaM Nisevai AiNiyaMThu vva so pujjo tti / ' adhare-Atyantike kArye samutpanne kRtayogI= kRtaabhyaasH| AdinirgranthaH-pulAkaH / adhastanasthAnasthitasyaiva puSTAlambane'pi vaikriyAdyAdhikAritvaM na tu tatkaraNaprayojyAdhastanasthAnasthitiriti paramArthaH / ityalaM prasaktAnuprasaktyA / 0 ahIM TIkAmAM 'LayA pATha che, tyAM bRhatkalpabhASya gA.4525 ane gurutattvavinizcaya gAthA114 mAMegurutattvavinizcayamAM paNa 114mI gAthA bRhatkalpabhASyanI che temAM, "jaLakrayA pATha che. ahIM TIkAmAM 'kAtyaMti vArthe samutpanne pATha che tyAM bRhatkalpabhASya ane gurutattvavinizcayanI TIkAmAM 'kAtyaMti. #Arane samutya' pATha che. TIkArca - talAma: - te Agama A pramANe - hiTTATimo ..... puSpo tti / jaghanya saMyamasthAnamAM rahelo paNa mUlaguNa pratisevI paNa, kRtayogI=karela abhyAsavALo gItArtha, mAvacanikanA-AcAryanA, ane gaNanA anugraha mATe AtyaMtika kAraNa samupasthita thaye chate je sevana kare che, te AditigraMthanI mulAkatI, jema pUjya che. 0 ghare=AtyaMtika kAraNa samupasthita thaye chate, tayonI karela abhyAsavALo, vinica= pulAka. utthAna - ahIM koIne prazna thAya ke, puSTAlaMbanathI jyAre sAdhu pratisevA kare che, tyAre tenA kAraNe temane nIcenA saMyamasthAnanI prApti thAya che ? tenA nirAkaraNa mATe kahe che -
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 pratimAzatakazloka : 8 TIkArya : adhatana sthAna ..... paramArtha =adhatana sthAnamAM rahelAne nIcalA saMyamasthAnamAM rahelAne ja puNalaMbanamAM paNa vaikriyAdi kriyA karavAnuM adhikArIpaNuM che, paraMtu tatkaraNaprayojaya= puSTAlaMbanamAM vaikriyAdikaraNa prayojya, adhatana sthAnanI sthiti nIcalA saMyamasthAnanI sthiti, nathI, didADhiyo e Agamato bRhatkalpabhASyanA sAkSIpAThano, paramArtha che. * vizeSArtha : koI sAdhu saMyamanA nIcalA sthAnamAM rahelo hoya, tene ja puSTAlaMbanamAM vaikriyAdi kriyAo karIne saMghanAM kArya karavAno adhikAra che, paraMtu saMyamanA uparanA sthAnamAM rahelo hoya tene puSTAlaMbanamAM paNa saMghanAM kArya karavAno adhikAra nathI. ane jyAre saMyamanA nIcalA sthAnamAM rahelo sAdhu saMghanAM kArya kare che, tyAre te saMghanAM kArya karavAne kAraNe tene nIcenA saMyamasthAnanI prApti thatI nathI, paraMtu je saMyamasthAnamAM che tyAM ja avasthita hoya che, ane saMghanA kAryakRta mahAnirjarAnA phaLane pAme che. e prakArano A bRhatkalpabhASya AgamapAThano Azaya che. TIkArya : tyanaM ... manuvA ethI karIne prasantanA nirAkaraNathI prApta thatI evI anuprasakti vaDe saryuM. vizeSArtha : pUrvamAM cAraNamuninI caityavaMdanA dvArA bhagavAnanI mUrtinI vaMdyatA kahI, tyAM pUrvapakSIe cAraNamuninuM vaMdana "tasa TA' pATha dvArA doSarUpa batAvyuM, te prasaktirUpa che. tenuM siddhAMtakAre gautamasvAmInA dRSTAMta dvArA nirAkaraNa karIne, puSTAlaMbanathI vimurvaNAdi viSayamAM doSa nathI, tema siddha karyuM. tyAM pUrvapakSIe bhagavatInA pAThamAM "mAyI vidurve che ke, amAthI vimurve che,' e pATha dvArA puSTAlaMbanamAM vaiikriyakaraNano asaMbhava che, e rUpa anuprasakti ApI. ane te anuprasaktinuM "sarcathI... paramArtha sudhInA kathanathI siddhAMtakAre nirAkaraNa karyuM. tethI prasaktinA nirAkaraNathI prApta evI anuprasaktithI saryuM ema graMthakAra kahe che. mata vi mAvatyAM tRtIyatave ...thI... rUtyataM prasarAnu savajyA sudhInA kathananI paraspara sApekSatA A pramANe che - mana ' thI graMthakAre kahyuM ke, bhagavatInA trIjA zatakanA pAMcamA uddezAnA sU. 161mAM saMghanA kRtyanA prasaMge sAdhunA vaikriyakaraNano viSayamAtra kahevAyo che. tyAM ema nathI kahyuM ke, sAdhunI vaikriya karavAnI zaktino viSaya ATalo che, paraMtu saMghakRtyanA prasaMge vaikriyakaraNanI zaktino viSaya ATalo che ema kahevAyuM che. tethI e prApta thAya ke - bhagavatImAM batAvAyela viSaya sAdhunI zaktirUpe mAtra che, paNa
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 pratimAzataka/ zloka : 8 kyAreya karatA nathI evo artha prApta thAya nahi. paraMtu saMghanA kRtyamAM sAdhu ATaluM karI zake tema che, ane prasaMga Ave to ATaluM kare paNa kharA, evo artha prApta thAya che. ane bhagavatIsUtramAM bhAvitAtmA aNagAra zuM zuM karI zake che, te batAvyuM. enAthI e kahevuM che ke, vaikriyalabdhi prAyaH karIne bhAvitAtmA aNagArane prApta thAya che, tethI sarvatra "bhavitAtmA' thI pATha zarU karela che. ane pachI tyAM "no veva ri saMpattI viDvinuM e kathana dvArA kahyuM ke, vaikriyalabdhinI prAptimAtrathI bhUtakALamAM AvuM karyuM nathI, vartamAnamAM koI karatA nathI ane bhaviSyamAM karavAnA nathI. tenAthI e artha prApta thAya che ke, labdhinI prAptimAtrathI sAdhuo vaikriyalabdhine phoravatA nathI, paraMtu saMghanuM kRtya Ave tyAre phorave che, te sivAya traNe kALamAM kyAreya AvuM vaikriyakaraNa karatA nathI. ane saMghanA kAryamAM teonI karavAnI zakti keTalI che, teTalo viSaya batAvyo che. ane bhagavatIsUtramAM AgaLa kahyuM ke, "mAthI vimurve che, amAyI vikarvatA nathI" tethI e prApta thAya ke, bhAvitAtmA kyAreya paNa vikarvatA nathI. phakta teo saMghanA kRtya prasaMge ja vaikriyakaraNa kare che, ane te vakhate je vidurvaNA kare che, te vidurvaNArUpa nathI, paraMtu saMghanA kRtyarUpa che. vaLI mANI kare che te pAchaLathI pazcAttApanA pariNAmavALo thAya te amArI kahevAya, ane tenI AlocanA karIne kALa kare to te Abhiyogika devamAM utpanna thAya nahi; ane AlocanA karyA vagara kALa kare to te amArI nathI, tethI cAritranI virAdhanAne kAraNe Abhiyogika devamAM utpanna thAya che. AthI ja bhagavatInA pATha pachI pUjya upAdhyAyajI mahArAje kahela che ke, puSTAlaMbanamAM vidurvaNAdithI doSa nathI. jo bhAvitAtmA aNagAra traNa kALamAM vidurvatA na ja hoya to puSTAlaMbanathI vimurvaNAmAM doSa nathI, e kathana saMgata thAya nahi. AnI sAme bhagavatInA cothA uddezanA sUtra-160nuM AlaMbana laIne koI pUrvapakSI kahe che ke, mAyA vagara vaikriyakaraNa saMbhave ja nahi. tethI puSTAlaMbanamAM koI vaikriya zarIra banAve te asaMbhavita che. tenuM nirAkaraNa karatAM pUjya upAdhyAyajI mahArAje khulAso karyo ke, cothA uddezAnA sUtra-160no pATha apuSTAlaMbananA sthAnane AzrayIne che. tethI apuSTAlaMbanathI je vaikriyakaraNa thAya che, tene sAme rAkhIne cothA uddezAnuM sUtra-160 che, ane pAMcamA uddezAnuM sUtra-161 puSTAlaMbanavALAne sAme rAkhIne che, ane cothA uddezAmAM batAvela apuSTAlaMbanarUpa vaikriyakaraNa che. tyAra pachI kahyuM ke, cothA uddezAmAM batAvela apuSTAlaMbanavALA evA mAyI, vaikriyakaraNa kare ane AlocanA na kare to Abhiyogika devamAM utpanna thAya. tethI pAThano paraspara virodha nathI. TIkA : kazcittu svakulalaghukaraNAvAptalaghujinAmA cAraNazramaNAnAM zaktimAtreNaiveyaM gativiSayoktiH, na tu ke'pi nandIzvarAdau gatA, gacchanti yAsyanti vA, anyathA SoDazasahasra-yojanocchritalavaNavelAjale gacchatAM teSAM jalajIvAdivirAdhanayA cAritramantaH plaveteti mugdhavaJcanakutuhalI bhujamutkSipyAha / sa tu kRtAntakopenaiva nihantavyaH, cAraNazramaNAnAM sAtirekeNa saptadazasahasrayojanAni Urdhvamutpattyaiva K-11
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 pratimAzataka| zlokaH 8-9 tiryaggatipravRtteH, siddhAnte'bhidhAnAt / tathA ca samavAyasUtram - 'imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo sAiregAI sattarasajoyaNasahassAI uDDhaM uppaittA tao pacchA cAraNANaM tiriyaM gatI pavattai' tti / / 8 / / TIkArca - ratu ..... mAnA bhagavatIsUtramAM cAraNazramaNonI zaktimAtrathI jaAgativiSayokti che, paraMtu koI paNa (cAraNazramaNo) naMdIzvarAdimAM gayA nathI, jatA nathI ane jaze nahi. anyathA soLa hajAra UMce lavaNasamudranA velAjaLamAM jatA evA teonuM, jalajIvAdinI virAdhanAthI cAritra vinAza pAme. e pramANe mugdhane ThagavAmAM kutUhalI (a) svakuLane laghu karavAthI prApta karyuM che laghujI nAma jeNe evI koI vyakti bhUjA uchALIne kahe che, te kharekhara kRtAMtanA kopathI ja haNavA yogya che. kema ke cAraNazramaNonI kAMIka adhika sattara hajAra yojana Urdhva UDIne tiryaggatinI pravRttinuM siddhAMtamAM abhidhAna che. tathA samavAyasUtram - ane te pramANe samavAyasUtramAM kahyuM che - mIseluM ..... varU tti / cAraNo A ratnaprabhA pRthvInI bahusama ane ramaNIya bhUmitala upara . sAtireka sattara hajAra yojana Urdhva utpAta karIne tyArapachI tirachI gati kare che.I8 tti zabda samavAyasUtranA pAThanI samAptisUcaka che. vizeSArtha : ahIM kRtAMtanA kopathI haNavA yogya che ema kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, lupAka usUtrabhASI che, ane usUtrabhASI hovAthI kRtAMta tenA upara kope che arthAt ghaNA bhavo sudhI yamarAjA tenI kadarthanA kare che. llcil avataraNikA : ___ uktazcAraNavandyatA'dhikAraH atha devavandyatAmadhikRtya devAnAM zaraNIkaraNIyatayA bhagavanmUrtimabhiSTauti - avataraNitArtha : zloka-8 mAM cAraNamuninI vaMghatAno adhikAra kahevAyA ane zloka-5 mAM mUrti devothI vaMdana karAyelI che ema batAvyuM. tethI have devavaMdyatAne AzrayIne devone zaraNa karavA yogyapaNAthI bhagavAnanI mUrtinI stavanA karatAM graMthakAra kahe che -
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzaGS / zloka : zloka : arhaccaityamunIndunizritatayA zakrAsana kSmAvadhi, prajJaptau bhagavAn jagAda camarasyotpAtazaktiM dhruvam / jaina mUrttimato na yo'tra jinavajjAnAti jAnAtu kastaM martyaM bata zRGgapuccharahitaM spaSTaM pazuM paNDitaH / / 9 / / 121 zlokArtha : bhagavAne prajJaptisUtramAM tIrthaMkaranI, tIrthaMkaranI pratimAnI ane municaMdronI nizrA karavAthI camaranI zakranA siMhAsana sudhI utpAtazakti nakkI kahI. AthI=ahaM ane aNagAranA madhye caityapATha hovAthI, je ahIM=jinazAsanamAM, jainImUrtine jinezvaratulya jANato nathI, tene kyo paMDita puruSa manuSya jANe ? arthAt koI na jANe. (paraMtu) ziMgaDAM ane pUMchaDA vinAno spaSTa pazu bhaero. Tell TIDA : arhaditi :- arhantaH - tIrthaMkarAH, caityAni - tatpratimAH, munIMdavaH paramasaumyabhAvabhAjaH sAdhucandrAstannizritatayA=tannizrAkaraNena hetunA, bhagavAn jJAtanandanaH, camarasya asurakumArarAjasya, zakrasya yA''sanakSmA=AsanapRthvI, sA''vadhiryatra = yasyAM kriyAyAm tathA, camarasyotpAtazaktiM dhruvam = nizcitaM jagAda | ataH = arhadanagaramadhye caityapAThAt, yo'tra = jinazAsane, jainIM mUrti jinavat = jinatulyAM, na jAnAti / taM martyaM = manuSyaM kaH paNDitaH = mokSAnugataprekSAvAn, jAnAtu ? nako'pItyarthaH / sarveSAmapi prekSAvatAM sa manuSyamadhye na gaNanIya iti tAtparyam / kIdRzaM tam ? atyavivekitayA spaSTaM=pratyakSaM, pazum / kIdRzaM pazum ? zRGgapucchAbhyAM rahitam / zRGgapucchAbhAvamAtreNa tasya pazorvaidharmyaM nAnyadityarthaH / TIDArtha : arhantaH nAnyadityarthaH / arihaMto = tIrthaM ro yaityo = tIrthazenI pratibhAo, munIndukho= parama saumyabhAvane dhAraNa karanArA sAdhucaMdro, temanI nizrA karavAthI=nizrA karavA rUpa hetuthI, bhagavAna=jJAtanaMdana mahAvIrasvAmIe, zakranI je siMhAsana pRthvI, te che avadhi je kriyAmAM tyAM sudhI, yamaratI = asurasubhArarAnI, utpAtazakti dhruva = nizcita, IhI. sAthI =aI6 sne aNagAranA madhyamAM caityapATha hovAthI, je ahIM=jinazAsanamAM, jainI mUrtine jinatulya .....
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 pratimAzataka | zloka : 1 jANato nathI, tene laMpAkane, kayo paMDita=mokSane anusaranAra prekSAvAna buddhizALI, manuSya jANe? arthAt koI na jANe. sarve paNa buddhizALIone te luMpAka manuSyanI madhyamAM gaNanA karavA yogya nathI, e pramANe tAtparya che. kevA prakArano te che ? atyaMta avivekIpaNuM hovAne kAraNe spaSTa= pratyakSa, pazu che. kevA prakArano pazu che ? ziMgaDAM ane pUMchaDA vagarano pazu che. ziMgaDAM ane pUMchaDAnA abhAvamAtrathI tenuM=luMpAkanuM, pazuthI vadharyuM che, bIjuM nahi. e pramANe artha jANavo. TIkA : ___ vyatirekAlaGkAragarbho'trAkSepaH / 'upamAnAd yadanyasya vyatirekaH sa eva sa' iti kAvyaprakAzakAraH, (ullAsa 10 sU0-159) na ca vyatireka utkarSa ityatrAnuktisaMbhavaH 'hanumadAdyairyazasA mayA punardviSAM hasairdUtyapathaH sitIkRtaH / (naiSadhIyakAvye sa0 9 zloka-123) ityAdau apakarSe'pi taddarzanAt / prapaJcitaM caitadalaGkAracUDAmaNivRttAvasmAbhiH / TIkArya : vyatire ..... vAvyaprakAzavara:, ahIMyAM = prastuta zlokamAM, vyatireka alaMkAra che garbhamAM jene evo AkSepa che. ahIM vyatireka alaMkAranuM lakSaNa kAvyaprakAzakAre A pramANe karyuM che - upamAnathI je anyano vyatireka te ja te che. vizeSArtha : prastutamAM laMpAkane pazunI upamA ApI che. tethI upamAna evA pazuthI je anyano = laMpAkano, vyatireka=Adhikya che, te ja te che. arthAt upamAna evo pazu ziMgaDAM ane pUMchaDAvALo che, jyAre luMpAka ziMgaDAM ane pUMchaDA vagarano hovAne kAraNe pazu karatAM kaMIka adhika che arthAt manuSya che; te rUpa adhika che. tethI lupAka ja pazu che, te vyatireka alaMkAra che. ane A rIte vyatireka alaMkAra batAvyo. have vyatirekaalaMkAragarbha AkSepa kahyo. (te AkSepa kAvyaprakAza pramANe A che - vizeSa kahevAnI IcchAthI kahevA mATe ISTano je niSedha te AkSepa che.) prastutamAM laMpAka manuSyarUpe kahevA mATe ISTa che, tene mUrkha kahevA rUpa vizeSa kahevAnI IcchAthI manuSyano je niSedha te AkSepa che. tethI prastutamAM vyatirekaalaMkAragarbha evo AkSepa che. TIkArya : na gha .... lakSmamaH ahIM koI zaMkA kare ke, vyatireka alaMkAra utkarSamAM hoI zake. (paraMtu apakarSamAM na hoI zake.) ethI karIne ahIMprastuta zlokamAM, anuktino saMbhava che anukti alaMkArano saMbhava che, paraMtu vyatireka alaMkArato nahi. teno niSedha karatAM siddhAMtakAra kahe che ke,
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 pratibhAzata / zlo romana he prema naiSadhIya avyayAM 'hanumadAdyaiH' thI sitIkRtaH khe athanamAM apamAM ega tenuM = vyatireka alaMkAranuM, darzana che, ane A alaMkAracUDAmaNinI vRttimAM amArA vaDe kahevAyeluM che. vizeSArtha : luMpAkane ziMgaDAM ane pUMchaDA vagarano pazu kahevAthI teno apakarSa batAvyo paNa utkarSa nahi, ane vyatireka alaMkAra utkarSamAM ja hoya; tethI ahIM vyatireka alaMkAra mAnI zakAya nahi, paraMtu anukti alaMkArano saMbhava che, e pramANe pUrvapakSI kahe che. teno niSedha karatAM siddhAMtakAra kahe che ke, ema na kahevuM. ane temAM naiSadhIya kAvyanuM dRSTAMta ApyuM. tenuM tAtparya e che ke, hanumAnAdi vaDe yazathI dUtyapatha ujvala karAyo, vaLI mArA vaDe zatruonA hasavA vaDe dUtyapatha ujvala karAyo, e prakAre naiSadhIya kAvyamAM naLa-damayaMtInA prasaMgamAM kahevAyuM che. tyAM hanumAnAdi vaDe karIne je yazathI krUtyapatha ujvala karAyo, tenI apekSAe potAnA vaDe zatruonA hasavA vaDe dUtyapatha ujvala karAyo, te apakarSane batAvanAra che, to paNa tyAM vyatireka alaMkAra che ema naiSadhIya kAvyamAM kahela che. tethI apakarSamAM paNa vyatireka alaMkAra dekhAya che, e vAta alaMkAra cUDAmaNinI vRttimAM graMthakAra vaDe vistArathI kahevAI che; tethI vyatireka alaMkAra utkarSamAM ja che evo niyama nathI, paraMtu apakarSamAM paNa hoI zaDe che. TIDA : atrAlApakA :- (bhaga0 za0 sa0 3 u0 2) kiM nissAe NaM bhaMte ! asurakumArA devA uDhDhaM uppayaMti jAva sohammo kappo ? se jahAnAmae iha sabarAi vA babbarAi vA TaMkaNAi vA cuccuyAi vA palhayAi vA puliMdAi vA egaM mahaM gaDDhaM vA duggaM vA dariM vA visamaM vA pavvataM vA NIsAe sumahallamavi AsabalaM vA hatthibalaM vA johabalaM vA dhaNubalaM vA AgaleMti, evAmeva asurakumArA vi devA, Na'nnatya arahaMte vA, arahaMtaceiyANi vA, aNagAre vA bhAviyappaNo nissAe uDDhaM uppayaMti jAva sohammo kappo' tti 'Na'nnattha tti = tannizrAM vinA netyarthaH / tathA 'tae NaM se camare asuriMde asurarAyA ohiM pauMjai, 2 mama ohiNA Abhoei, 2 imeyArUve ajjhatthie jAva samuppajjitthA evaM khalu samaNe bhagavaM mahAvIre jaMbuddIve dIve bhArahevAse suMsumArapure nagare asogavaNasaMDe ujjANe asogavarapAyavassa ahe puDhavisilAvaTTyaMsi aTThamabhattaM pagiNhittA egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajjittANaM viharati / taM seyaM khalu me samaNaM bhagavaM mahAvIraM nIsAe sakkaM deviMdaM devarAyaM sayameva accAsAdettae' tti kaTTu evaM saMpehei 2 sayaNijjAo abbhuTThei, 2 ttA devadUtaM parihei, 2 uvavAyasabhAe puratthimilleNaM dAreNaM Niggacchai, 2 jeNe va sabhA suhammA, jeNeva coppAle paharaNakose teNeva uvAgacchai 2 phaliharayaNaM parAmusai, 2 ege abie phaliharayaNamAyAe mahayA amarisaM vahamANe camaracaMcAe majjhamajjheNaM niggacchai 2 jeNeva tigiMchakUDe uppAyapavvae teNeva uvAgacchai, 2ttA veDavviyasamugdhAeNaM samohaNNai, 2 ttA saMkhejjAI joyaNAI jAva uttaraveuvviyaM rUvaM vikuvvai, 2 ttA tAe
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 pratibhAzads | rels : ukkiTThAe jAva jeNeva puDhavisilAvaTTae jeNeva mamaM aMtie teNeva uvAgacchati, 2 ttA mamaM tikkhutto AdAhiNaMpadAhiNaM karoti, 2 ttA jAva namaMsittA evaM vayAsI- 'icchAmi NaM bhaMte ! tubbhaM nIsAe sakkaM deviMdaM devarAyaM sayameva accAsAdittae' tti kaTu uttarapurasthimaM disibhAgaM avakkamai, 2 veuvviyasamugghAteNaM samohaNNai, 2 jAva doccaMpi veubviyasamugghAteNaM samohaNNai, 2 egaM mahaM ghoraM ghorAgAraM bhImaM bhImAgAraM bhAsuraM bhayANayaM gaMbhIraM uttAsaNayaM kAlaDDharattamAsarAsisaMkAsaM joyaNasayasAhassIyaM mahAboMdi viuvvai, 2 apphoDei, 2 vaggai gajjai, hayahesiyaM karei, 2 hatthigulugulAiyaM karei, 2 rahaghaNaghaNAiyaM karei, 2 pAyadaddaragaM karei, 2 bhUmicaveDayaM dalayai 2 sIMhaNAdaM nadai 2, uccholeti, 2 paccholeti, 2 tivaI chiMdai, 2 vAmaM bhuyaMUsavei, 2 dAhiNahatthapadesiNIe ya aMguTThanaheNa ya vitiricchamuhaM viDaMbai, 2 mahayA 2 saddeNaM kalakalaravaM karei, ege abbitie phaliharayaNamAyAe uDDhaM vehAsaM uppatie, khobhaMte ceva aholoyaM, kaMpemANe ca meiNitalaM, sAkaDhDhate va tiriyaloyaM, phoDemANe va aMbaratalaM, katthai gajjaMto, katthai vijjuyAyaMte, katthai vAsaM vAsamANe katthai rayugghAyaM pakaremANe, katthai tamukkAyaM pakaremANe, vANamaMtare deve vittAsemANe 2 joisie deve duhA vibhayamANe 2, Ayarakkhe deve vipalAyamANe 2, phaliharayaNaM aMbaratalaMsi viyaDDhamANe 2, viubbhAvemANe 2, tAe ukkiTThAe jAva tiriyamasaMkhejjANaM dIvasamuddANaM majjhaM majjheNaM vIyIvayamANe 2, jeNeva sohamme kappe, jeNeva sohammavaDeMsae vimANe, jeNeva sabhA sudhammA teNeva uvAgacchai, 2 egaM pAyaM paumavaraveiAe karei, egaM pAyaM sabhAe suhammAe karei, phaliharayaNeNaM mahayA 2 saddeNaM tikkhutto iMdakInaM AuDeti, 2 evaM vayAsI-kahi NaM bho ! sakke deviMde devarAyA ? kahiM NaM tAo caurAsII sAmANiyasAhassIo ? jAva kahiM NaM tAo cattAri caurAsIIo AyarakkhadevasAhassIo ? kahiM NaM tAo aNegAo accharAkoDIo ? ajja haNAmi, ajja mahemi, ajja vahemi, ajja mamaM avasAo accharAo vasamuvaNamaMtu' ttikaTu taM aNiTheM, akaMtaM appiyaM asubhaM amaNuNNaM amaNAmaM pharusaMgiraM nisirai / tae NaM se sakke deviMde devarAyA taM aNiThaM jAva amaNAmaM assuyapuvvaM pharusaM giraM soccA nisamma Asuratte jAva misimisemANe tivaliyaM bhiuDiM niDAle sAha? camaraM asuriMdaM asurarAyaM evaM vadAsI-haMbho ! camarA ! asuriMdA ! asurarAyA ! apatthiyapatthayA ! jAva hINapuNNacAuddasA ! ajja na bhavasi, nAhi te suhamatthi' tti kaTu tattheva sIMhAsaNavaragate vajja parAmusai 2, taM jalaMtaM phuDaMtaM taDataDataM ukkAsahassAI viNimmuyamANaM 2, jAlAsahassAI pamuMcamANaM 2, iMgAlasahassAI pavikkhiramANaM 2 phuliMgajAlAmAlAsahassehiM cakkhuvikkhevadiTThipaDighAtaM pakaremANaM hutavahaatiregateyadiptaM jaiNavegaM phullakiMsuyasamANaM mahabbhayaM bhayakaraM camarassa asuriMdassa asuraraNNo vahAe vajjaM nisirai / tae NaM se camare asuriMde asurarAyA taM jalaMtaM jAva bhayakaraM vajjamabhimuhaM AvayamANaM pAsai, pAsittA jhiyAti, pihAi, jhiyAyittA pihAyittA taheva saMbhaggamauDaviDae sAlaMbahatthAbharaNe uDhDhaMpAe ahosire kakkhAgayaseyaMpiva viNimmuyamANe 2 tAe ukkiTThAe / jAva tiriyamasaMkhejjANaM dIvasamuddANaM majhamajjheNaM vIIvayamANe 2 jeNeva
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzatas | Rels : c 12pa jaMbuddIve dIve jAva jeNeva asogavarapAyave jeNeva mamaM aMtie teNeva uvAgacchai, 2 ttA bhIe bhayagaggarasare 'bhagavaM saraNaM' iti buyamANe mamaM doNhavi pAyANaM aMtaraMsi jhatti vegeNaM samovatite / (sU0 144) tae NaM tassa sakkassa deviMdassa devaraNNo imeyAruve ajjhathie jAva samuppajjitthA 'no khalu pabhU camare asuriMde asurarAyA, no khalu samatthe camare asuriMde asurarAyA, no khalu visae camarassa asuriMdassa asuraraNNo appaNo nissAe uDDhe uppatittA jAva sohammo kappo, Na'nnattha arahaMte vA, arahaMtaceiyANi vA, aNagAre vA bhAviyappaNo nIsAe uDDhaM uppayati jAva sohammo kappo / taM mahAdukkhaM khalu tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM aNagArANa ya accAsAyaNAe ttikaTu ohiM paga~jati, 2 mamaM ohiNA Abhoeti, 2 'hA hA ! aho hato ahamaMsi ti kaTu tAe ukkiTThAe jAva divvAe devagatIe vajjassa vIhI aNugacchamANe 2 tiriyamasaMkhejjANaM dIvasamuddANaM majjhamajheNaM jAva jeNeva asogavarapAdave jeNeva mamaM aMtie teNeva uvAgacchai 2 mama cauraMgalumasaMpattaM vajjaM paDisAharai / aviyA''iM me goyamA ! muTThivAteNaM kesagge vIitthA / / (sU0 145) tae NaM se sakke deviMde devarAyA vajjaM paDisAharittA mamaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2 vaMdai namaMsai 2 evaM vayAsI-evaM khalu bhaMte ! ahaM tubbhaM nIsAe camareNaM asuriMdeNaM asurarannA sayameva accAsAie, tae NaM mae parikuvieNaM samANeNaM camarassa asuriMdassa asuraranno vahAe vajje nisiDhe, tae NaM me imeyAruve, ajjatthie jAva samuppajjitthA-no khalu pabhU camare asuriMde asurarAyA taheva jAva ohiM pauMjAmi, devANuppie ohiNA Abhoemi hA ! hA ! aho hatomI tikaTu tAe ukkiTThAe jAva jeNeva devANuppie teNeva uvAgacchAmi, devANuppiyANaM cauraMgulamasaMpattaM vajjaM paDisAharAmi / vajjapaDisAharaNaTThayAe NaM iha mAgae, iha samosaDhe, iha saMpatte, iheva ajja uvasaMpajjittA NaM vihraami| taM khAmemi NaM devANuppiyA / khamaMtu NaM devANuppiyA / khamaMtumarahaMtu NaM devANuppiyA ! NAibhujjo evaM pakaraNatAe ttikaTu mamaM vaMdai-namaMsai 2 uttarapuracchimaM disIbhAgaM avakkamai 2 vAmeNaM pAdeNaM tikkhutto bhUmiM dalei 2 camaraM asuriMdaM asurarAyaM evaM vayAsI-mukkosi NaM bho camarA ! asuriMdA asurarAyA ! samaNassa bhagavao mahAvIrassa pabhAveNa / na hi tedANiM mamAo bhayamasthi ttika? jAmeva disiM pAubbhuai tAmeva disiM paDigae / / sU0 146) TImArtha: atrAlApakAH - kiM nissAe ..... paDigae (sU. 146) - sabIyAMnapratibhAvAne cha / methanamA, mAlA cha - 'kiM nissAe' bhagavaMta ! jonI nizrAme sasuramAra po saudharma95 sudhA tyAta 43 cha ? gautama ! te ythaanaabhvaa| zarA, 2, DhaMsult, yurayumA (ti), cell (ti), puliMda sosI moTA khADAno, durgano durgAdino, darIno parvatanI guphAno, viSamano gartA ane vRkSAdithI Akula bhUmino, athavA parvatano Azraya karIne sArA moTA evA paNa azvanA sainyane, hAthInA sainyane, yoddhAnA sainyane, dhanuSyanA sainyane "huM jItuM"
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 pratimAzataka/ bloka : 9 e pramANe adhyavasAya kare che. e pramANe ja asurakumAra devo paNa arihaMtono, arihaMtonA caityono ane bhAvitAtmA sAdhuno Azraya karIne UMce yAvat saudharmakalpa sudhI jAya che, te temanI nizrA vinA nahi. arihaMtonI, arihaMtonA caityonI ane bhAvitAtmA sAdhuonI nizrA Azraya, karyA vinA UMce yAvatuM saudharmakalpa sudhI utthAna karI zakatA nathI. 'Stratva tti' tenI nizrA vinA nahi e pramANe artha jANavo. ahIM sudhInuM sUtra bhagavatInA zataka-3, udezo-2, sUtra-143nA madhyabhAganuM che. have 'ta te' thI pATha TIkAmAM che. te bhagavatI zataka-3, uddezo-2, sUtra-144 nA madhyabhAganuM che, ane 144muM sUtra saMpUrNa ahIM Apela nathI. tyAra pachI sUtra-145, sUtra-147 saMpUrNa ahIM Apela che. | 'ta che te asurendra asurarAja camare avadhijJAnano prayoga karyo, avadhijJAnano prayoga karIne avadhijJAna vaDe mane jANe che, avadhijJAna vaDe mane jANIne AvA prakArano potAnA viSayaka yAvat ciMtita, prAthita, manogatA saMkalpa utpanna thayo. (ahIM phAve nAva samuppannitthA eno pUrNa vAkyA vaya A pramANe che - rUpAve asthi viMti patthiA mATe saMpe samuppannitthA / vacalA zabdo 'va' zabdathI saMgRhIta karela che. tethI artha A pramANe che - asureMdra, asurarAjAne AvA prakArano potAnA viSayaka citita prAthita manogata saMkalpa utpanna thayo.) "A pramANe zramaNa bhagavAna mahAvIra jaMbUDhIpa nAme dvIpamAM, bharatavarSamAM susumArapura nagaramAM, azokavana khaMDa udyAnamAM, azokavRkSanI nIce pRthvIzilA paTTaka upara aThThama tapane grahaNa karIne eka rAtrinI mahApratimAne svIkAra karIne vihare che. tethI zramaNa bhagavAna mahAvIranI nizrA vaDe karIne devendra devarAjA zakrane svayaM ja mAre zobhAthI bhraSTa karavo zreyakArI che, ethI karIne A pramANe saMpreSaNa kare che vicAre che, vicArIne zayanamAMthI Ubho thAya che, Ubho thaIne devadUSane pahere che, devadUSyane paherIne upapAtasabhAthI pUrvadizAnA dvAra vaDe nIkaLe che, nIkaLIne je bAju sudharmAsabhA che, je bAju coppAla praharaNa koza hathiyAra, rAkhavAno bhaMDAra che, te bAju ja samIpamAM jAya che, ane samIpamAM jaIne parigharatnane grahaNa kare che. grahaNa karIne ekalo, bIjA vinA, parigharatnane (hathiyAra vizeSane) laIne moTA amarSanetraroSane, vahana karato camaracaMcAnA madhya-madhyabhAgathI nIkaLe che. nIkaLIne je bAju tigicchikUTa nAme utpAta parvata che te bAju ja jAya che, ane jaIne vaikriya samudraghAta vaDe uttaravaikriya zarIra kare che, karIne asaMkhyAta yojana yAvat uttarakriya rU5 vidurve che, vikrvIne te utkRSTa gati vaDe yAvat je bAju pRthvIzilA paTTaka che (jyAM huM chuM) tyAM ja mArI samIpamAM Ave che. samIpamAM AvIne mane traNavAra AyAhiNa-pAhiNaM pradakSiNA kare che, pradakSiNA karIne yAvat namaskAra karIne A pramANe bole che. "he bhagavaMta ! tamArI nizrAe devendra devarAja zakrane huM svayaM ja zobhArahita karavA mATe IcchuM chuM." e pramANe karIne uttarapUrvanA dizAbhAga tarapha cAle che, cAlIne vaikriya samuddaghAta vaDe uttaravaikriya zarIra banAve che, banAvIne yAvat bIjI vAra paNa vaikriya samuddaghAta vaDe utaravaikriya zarIra banAve che, banAvIne eka moTuM, ghora, ghora AkAravALuM = hiMsaka AkRtivALuM, bhIma, bhImAkAravALuM = bhayajanaka AkRtivALuM, bhayAnIta=jenA vaDe bhaya prApta thAya tevuM, gaMbhIra, utrAsa= udvega thAya tevuM, caNoThI, aDadanI rAzi jevuM. eka lAkha yojana UMcA, moTA zarIrane vidurve che. vikuvane hAthane pachADe che = kara AsphoTa kare che, kara AsphoTa karIne kUde che, kUdIne garjanA kare che, garjanA karIne ghoDAnI jema garjArava kare che, garjArava karIne hAthInI jema kilakilATa kare che. kilakilATa karIne rathanI peThe jhaNakAra kare che, jhaNakAra karIne bhUmine pagathI AsphoTana kare che, AsphoTana karIne bhUmine capeTA vaDe vidAre che (TUkaDA kare che), vidArIne sihanAda kare che, sihanAda karIne AgaLa
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zloka : 9 127 mukha karIne capeTA Ape che, capeTA ApIne pAchaLa mukha karIne capeTA Ape che, capeTA ApIne mallanI jema raMgabhUmimAM tripadIno cheda kare che, cheda karIne DAbA hAthane UMco kare che, UMco karIne jamaNA hAthanI tarjanI AMgaLI vaDe ane aMguThAnA nakha vaDe vAMkA mukhane vivRta kare che, vivRta karIne moTA moTA zabda vaDe kalakalarava kare che, ekalo, bIjA vinA, parigharatnane laIne UMce AkAzamAM utpAta kare che. jANe adholokane kSobha karato na hoya ! pRthvItaLane kaMpAvato na hoya ! ticchalokane kheMcato na hoya ! AkAzataLane phoDato na hoya ! kyAMya gAjato, kyAMya vIjaLInI peThe jhabakArA karato, kyAMya varasAda varasAvato, kyAMya dhULanA samUhane karato = dhULa varasAvato, kyAMya namaskAyane= aMdhakArane karato, vANamaMtaradevone vitrAsa karato, vitrAsa karIne jyotiSadevonA be prakAre vibhAga karato, vibhAga karIne, AtmarakSakadevone bhagADato, bhagADIne parigharatnane AkAzataLamAM pheravato, pheravIne lobhAvato, zobhAvIne te utkRSTa gati vaDe yAvat ticcha asaMkhya dvIpa-samudranI madhya-madhyamAMthI gamana karato, gamana karIne je bAju saudharmakalpa che, je bAju saudharmAvalaMsaka vimAna che, jyAM sudharmAsabhA che tyAM samIpamAM Ave che. samIpamAM AvIne eka paga padmavaravedikA upara kare che, eka paga sudharmAsabhAmAM kare che, parigharatna vaDe moTA-moTA zabda vaDe traNavAra IMdrakIlane= gopura-kapATa yuganA saMdhiniza sthAnane, tADana kare che=AghAta kare che, AghAta karIne A pramANe bole che - bho ! deveMdra devarAja zakra kyAM che? te corAsI hajAra sAmAnika devo kyAM che? yAvat te cAra corAsI hajAra=3,36,000 AtmarakSaka, te aneka kroDI apsarA kyAM che? Aje haNuM chuM. Aje mAruM chuM. Aje vadha karuM chuM, Aje avaza evI apsarAo mAre vaza thAo. e pramANe karIne aniSTa, akAMta, apriya, azubha, amanojJa=asuMdara, amanohara= pIDAkAraka, evI karkaza vANIne kADhe cheHbole che. tyAre te deveMdra devarAja zakra te aniSTa yAvat amanohara, koIvAra nahi sAMbhaLelI karkaza vANIne sAMbhaLIne, avadhArIne roSe bharAyo. vAva atyaMta krodhathI dhamadhamato, kapALamAM traNa rekhA paDe tevI bhUkuTine karIne asureMdra, asurarAja camarane A pramANe kahe che - he bho ! asureMdra asurarAja camara! maraNanI IcchAvALA ! yAvat hanapuNya caudasIyA ! (hIna puNyavALA abhAgIyA !) Aje tuM nathI, Aje tAruM zubha nathI ja. (tAruM sukha nathI jo. e pramANe kahIne tyAM (rahelA) ja zreSTha siMhAsana para rahelA zakke vajane grahaNa karyuM. grahaNa karIne te camakatuM, skurAyamAna thatuM, taDataDa avAja karatuM, hajAro ulkAne choDatuM, choDIne hajAro vALAone mUkatuM, mUkIne hajAro aMgArAone veratuM, verIne hajAro kRliMga taNakhA ane jvALAo vaDe calunA vikSepane=bhramane, tathA daSTipratighAtane=darzananA abhAvane, karatuM, agni karatAM atireka tejathI dIpatuM, zeSa vegavALI vastunA vegane jItanAruM, phUlelA=vikasita, kesuDAnA jevuM (lAla), mahAbhayane karanAruM, bhayaMkara, vaja asureMdra asurarAja camaranA vadhane mATe choDyuM. tyAre te camara asureMdra asurarAja camakatuM yAvat bhayaMkara vajane abhimukha AvatuM jue che, joIne vicAre che arthAt A zuM e pramANe vicAre che. (tathA) spRhA kare che. arthAt AvA prakAranuM praharaNa=vaja mAre to e pramANe abhilASa kare che, vicArIne ane abhilASa karIne te pramANe ja saMbhanna mukuTaviTapatrazekhara vistAra che jene tevo, laTakatA hastAbharaNavALo, UMce paga ane nIce mastakavALo, bhayanA atirekathI kakSAgata parasevAne jANe choDato na hoya tevo, choDIne te utkRSTa gati vaDe yAvat tirjI asaMkhyAta dvIpa-samudranI madhya-madhyamAMthI gamana karato, gamana karIne jyAM jaMbudvIpa nAmano dvIpa che, yAvatuM jyAM azokavara vRkSa, jyAM huM chuM, tyAM mArI pAse Ave che. AvIne bhIta, bhayathI gadgad svaravALo "he bhagavaMta ! zaraNabhUta cho," e pramANe bolato mArA baMne paNa paganA aMtaramAM jaladI vega vaDe AvI paDyo. I44mA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 9 tyAre te zakra deveMdra devarAjAne AvA prakArano potAnA viSayaka ciMtit prArthita manogata saMkalpa utpanna thayo. (vacalA zabdo yAvat zabdathI grahaNa karela che.) "asureMdra asurarAja camara prabhu=zaktivALo, nathI, asureMdra asurAja camara samartha nathI, asureMdra asurarAja camarano viSaya nathI ke potAnI nizrAe Urdhva utpAta karIne yAvat saudharmakalpa sudhI AvI zake, arihaMta ke arihaMtanA caityo ke bhAvitAtmA aNagAranI nizrA vaDe Urdhva yAvat saudharmakalpa sudhI utpAta kare che temanI nizrA vinA nahi. tethI tevA prakAranI arihaMta bhagavaMtonI, sAdhunI AzAtanAthI mahAdu:kharUpa che." e pramANe kahIne avadhijJAnano prayoga kare che. prayoga karIne mane avadhijJAna vaDe jue che, joIne hA, hA ! aho ! huM haNAyo chuM, e pramANe kahI te utkRSTa gati vaDe yAvat divya devagati vaDe vajranA mArge tenI pAchaLa jato, pAchaLa jaIne tin asaMkhyAta dvIpasamudronI madhya-madhyamAMthI yAvat jyAM zreSTha azokavRkSa, jyAM (huM chuM) tyAM mArI pAse Ave che, AvIne mArAthI cAra AMgaLa dUra raheluM vajra laI le che. 128 he gautama ! ane (jyAre te zake vaja lIdhuM tyAre) muSTinA vAta vaDe=ati vega vaDe vajrane grahaNa karavA mATe muSTinA baMdhanamAM vAyu utpanna thayo, tenA vaDe, mArA kezAgro vIMjhAyA=kaMpyA. (vivArUM ahIM 'vi =' samuccaya arthamAM che. 'ArM' vAkyAlaMkAramAM che. / / sU. 145 // tyAre te deveMdra devarAjA zakra vajrane sameTIne=pAchuM laIne, traNavAra AyAdimAM-yAdinuM=pradakSiNA kare che, karIne vaMdana namaskAra kare che, vaMdana namaskAra karIne A pramANe kahe che - he bhagavaMta ! tamArI nizrA vaDe asureMdra asurarAja camara vaDe svayaM ja huM chAyA vaDe bhraSTa karAyo. tethI kupita thayelA ahaMkArI evA mArA vaDe asureMdra asurarAja camaranA vadhane mATe vajra choDAyuM tyAre mane AvA prakArano potAnA viSayaka citita prArthita manogata saMkalpa utpanna thayo. (vacalA zabdo yAvat zabdathI grahaNa karela che.) "asureMdra asurarAja camara kharekhara samartha nathI, te pramANe ja yAvat avadhijJAnano prayoga meM karyo." avadhijJAna vaDe devAnupriya Apane jANyA. hA ! hA ! aho ! huM haNAyo chuM, ethI karIne te utkRSTa gati vaDe yAvat jyAM Apa devAnupriya cho tyAM huM Avyo, ane devAnupriyathI cAra aMgula dUra rahela vajane sameTI lIdhuM=pAchuM laI lIdhuM. vajrane pAchuM laI levA mATe huM ahIM=tiyaMglokamAM Avelo chuM, ahIM= suMsumArapuramAM, samavasaryo chuM, ahIM=udyAnamAM saMprApta thayo chuM, ahIM ja=A udyAnamAM ja, Aje upasaMpanna thaIne viharuM chuM. tethI he devAnupriya ! huM kSamA mAguM chuM, he devAnupriya ! Apa kSamA Apo, he devAnupriya ! Apa kSamA ApavA mATe yogya cho, pharI vAra A pramANe prakaraNatAmAM huM vartIza nahi ja. (nAr mukhmo=naiva mUyaH artha che vaM parakhAC tti=rUM praraLatAyAM vartivye kRti zeSaH ahIM rtivye e kriyApadano yoga jANavo.) ema kahIne mane vaMdana kare che. namaskAra kare che. vaMdana karIne, namaskAra karIne, uttarapUrva dizAbhAgathI nIkaLe che ane nIkaLIne DAbA paga vaDe traNa vAra bhUmine dalana kare che. dalana karIne asureMdra asurarAja camarane A pramANe kahe che - bho ! asureMdra asurarAja camara ! zramaNa bhagavAna mahAvIranA prabhAva vaDe tuM mukAyelo che, tane hamaNAM mArAthI bhaya nathI, e pramANe kahIne je dizAmAMthI Avyo hato, te ja dizAmAM pAcho gayo. II sU. 146 | TIkA H atra lumpaka:- 'arahaMte vA arahaMtaceiANi vA' iti padadvayasyaika evArthaH, 'samaNaM vA mAhaNaM vA' iti padadvayasyeva; anyathA 'taM mahAdukkhaM khalu0' ityAdI arhatAM bhagavatAmanagArANAM cAtyAzAtanayA mahAduHkhamityatrA''zAtanAdvayasyaivopanyAsAdupakramopasaMhAravirodhApatterityAha /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 9 1 tattuccham / uktapadadvayasyopakrame ekArthatve, upasaMhAre'pi tava galepAdikayA, padadvayapAThaprasaGgAt, anyathA zailIbhaGgadoSasya vajralepatApatteH / kastarhi virodhaparihAropAyaH ? iti cet ? AkarNaya karNAmRtaM saMkarNanam, akarNo mA bhUH / upakrame trayANAM zaraNIkaraNIyatve tulyavadvivakSA / sUtrakRnnibaddhasya zakrasyopasaMhAre cArhaccaityAzAtanAyA arhadAzAtanAyAmeva antarbhAvavivakSA ('sti ) AzAtanAnAM trayastriMzata eva parigaNanAdavirodha iti / yadapi bhAvArhatAM bhAvasAdhUnAM ca grahaNAnmadhye caityagrahaNamayuktamiti (ja) kalpyate, tadapi siddhAntAparijJAnavijRmbhitam, chadmastha-kAlikasya bhagavato dravyArhata evAsurakumArarAjena zaraNIkaraNAt, dravyArhataH zaraNIkaraNe sthApanArhataH zaraNIkaraNasya nyAyaprAptatvAt / caityasya zaraNIkaraNIyatve svasthAnAdau tatsattvAnmahAvIrazaraNakaraNamanatiprayojanaM syAditi ullaMThavacanaM tu mahAvidehe bhAvArhatAmapi sattvAttAnatikramya dravyArhaccharaNIkaraNaM katham ? ityAzaGkayaiva nirloThanIyam / TIkArya : 129 atra varjhanepatApanneH / ahIMyAM=bhagavatIsUtranA sAkSIpATha dvArA arihaMta, arihaMtacaitya ane bhAvitAtmA aNagAra traNanI nizrAthI camaranI utpAtazakti kahI che, emAM luMpAka kahe che - jema zramaNa ke mAhaNa e prakAre padadvayano eka ja artha che, tema arihaMta athavA to arihaMtacaityo e prakAre padayano eka ja artha che. anyathA=arihaMta ane arihaMtacaityanA padandvayano eka artha na mAno to, 'taM mahAtuvalluM hatu' ItyAdi pAThamAM arihaMta bhagavaMto ane aNagAronI AzAtanAthI mahAduHkha che, e sthAnamAM AzAtanAdvayano ja upanyAsa hovAne kAraNe upakrama ane upasaMhAranA virodhanI Apatti=prApti, thaze. ethI karIne kahe che - te=bhuMpAkanuM vacana, tuccha che. kema ke, ukta padadbhayanuM upakramamAM ekArthapaNuM hote chate, upasaMhAramAM paNa tane gaLAmAM pAdikA=phAMso hovA rUpe padadrayanA pAThano prasaMga Avaze. anyathA=upakramanI jema upasaMhAramAM ekArthavAcI be pado mUkavAmAM na Ave to, zailIbhaMga doSanA vajralepapaNAnI prApti che. vizeSArtha : bhagavatIsUtramAM upakramamAM traNanI nizrAthI arihaMta, arihaMtacaitya ane bhAvitAtmA aNagAra e traNanI nizrAthI UrdhvamAM utpAta thAya che, ema kahyuM; paraMtu taM mahAvuvalluM hatu. e prakAranA AgamamAM upasaMhAra vakhate benI AzAtanAthI mahAdu:kha thAya che, ema kahyuM, paraMtu traNanI AzAtanAthI mahAdu:kha thAya che, ema na kahyuM; tethI virodhanI prApti thAya. paraMtu arihaMta ane arihaMtacaityo e be padano eka ja artha karIe to upakramamAM traNa pada hovA chatAM vastutaH be ja pada prApta thAya che, ane upasaMhAramAM be padanuM grahaNa karela che tethI virodha Ave nahi, A luMpAkanuM vacana tuccha che, ema kahIne graMthakAra kahe che
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 pratimAzataka | zloka : 9 ke, ukta padandvayanA upakramamAM=prAraMbhamAM, ekArthapaNuM hovA chatAM upasaMhAramAM paNa tane padadrayanA pAThano prasaMga svIkA2vArUpa gaLAmAM phAMso che. arihaMta ane arihaMtacaityo e be pado upakramamAM ekArthavAcI che, ema kahevAmAM Ave to, tane upasaMhAramAM paNa arihaMta bhagavaMta na kahetAM arihaMta bhagavaMta ane arihaMtacaityorUpa padakrayanA pAThano prasaMga prApta thAya. kahevAno Azaya e che ke, jema upakramamAM arihaMta ane arihaMtacaityo e be pado ekArthavAcI mUkyAM che, tema upasaMhAramAM paNa mAtra ekArthavAcI be pado mUkavAM joIe. anyathA=jo upakramanI jema upasaMhAramAM ekArthavAcI be pado na mUkavAmAM Ave to, zailIbhaMganA doSanI vajralepapaNAnI=alakSyapaNAnI prApti che, arthAt bhagavatInA pAThamAM zailIbhaMgano doSa prApta thAya. kema ke je rIte upakramamAM upanyAsa karyo, te ja rIte upasaMhAramAM paNa upanyAsa karavo joIe. TIkArtha H kastarhi antarmAvivakSA (sti) / to pachI virodhanA parihArano upAya zuM ? tenA javAbarUpe graMthakArazrI kahe che ke, karNanA amRtarUpa saMkarNanane=samyag vacanane, sAMbhaLa; akarNa thA nahi. upakramamAM traNanuM zaraNakaraNIyapaNuM=zaraNa karavA yogyapaNuM hovAne kAraNe, tulyavad vivakSA che; ane sUtrakRta nibaddha evA zakranA vacananA upasaMhAramAM arihaMtacaityanI AzAtanAnI arihaMtanI AzAtanAmAM ja aMtarbhAvatI vivakSA che. 7 'antarmAvivakSA' pachI TIkAmAM tti kriyApada adhyAhArarUpe che. ..... vizeSArtha : pUrvapakSI kahe che ke, bhagavatInA pAThamAM upakramamAM arihaMta, arihaMtacaityo ane bhAvitAtmA aNagAra ema traNane AzrayIne camarano utpAta thaI zake che ema kahyuM. ane upasaMhAramAM kahyuM ke, arihaMta bhagavaMta ane aNagAra - e benI AzAtanAthI mahAdu:kha thAya che. tethI upakramamAM traNanuM kathana hoya to upasaMhAramAM paNa traNanuM kathana hovuM joIe, athavA upakramamAM benuM kathana ka2vuM joIe. tethI upakramamAM traNanuM kathana karIne upasaMhAramAM benuM kathana karavArUpa virodhanA parihArano upAya zuM ? tenA javAbarUpe graMthakArazrI kahe che ke, karNanA amRtarUpa samyag vacanane sAMbhaLa. paraMtu karNa vagarano thA nahi= sAMbhaLavA pratye upekSAvALo na bana. upakramamAM traNanuM zaraNa svIkAravA yogya hovAnA kAraNe traNanI samAna vivakSA che, tethI traNanuM kathana karyuM che; ane sUtrakRta nibaddha evA zakranA vacananA upasaMhAramAM arihaMtacaityanI AzAtanAnI arihaMtanI AzAtanAmAM ja aMtarbhAvanI vivakSA che. Azaya e che ke, sUtrakAra vaDe bhagavatInA pAThamAM nibaddha evA zakranA upasaMhAra vacanamAM arihaMtacaityanI AzAtanAne arihaMtanI AzAtanAmAM aMtarbhAva karavAnI vivakSA karela che. tethI upasaMhAramAM benuM kathana karela che.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 pratimAzataka) zloka : 9 utthAna : ahIM prazna thAya ke, upakramamAM traNa zaraNa karavA yogya hovAne kAraNe tulya vivakSA karIne arihaMta, arihaMtacaityo ane bhAvitAtmA aNagAra ema traNanI virakSA karI, ane upasaMhAramAM arihaMtacaityanI AzAtanAno arihaMtanI AzAtanAmAM aMtarbhAva karIne enI vivakSA karI, temAM pramANa zuM ? arthAt tema na mAnatAM upakramamAM arihaMta ane arihaMtacaityane ekAryavAcI mAnIe to zuM vAMdho che ? e prakAre pUrvapakSIne prazna thaI zake. tethI kahe che - TIkArca - zArItinAnAM .... tti ! AzAtanAnI tetrIzanI parigaNanA hovAne kAraNe avirodha che. vizeSArtha : zramaNa sUtramAM 33 AzAtanA kahI che. temAM arihaMtAdinI 19 AzAtanA ane zrutakriyAnI 14 AzAtanA - ema kula-33 AzAtanAnI parigaNanA karavAmAM AvI che. tethI arihaMtacaityanI AzAtanAno arihaMtanI AzAtanAmAM aMtarbhAva karavAmAM Ave to ja te vibhAga saMgata bane che. mATe zAstranA te vibhAgane sAme rAkhIne upasaMhAramAM aMtarbhAvanI vivekSA che. tethI upakramamAM traNa zaraNa karavA yogya hovAthI traNanuM kathana karIne upasaMhAramAM benI AzAtanA mahAduHkharUpa che, ema kahela che. mATe koI virodha nathI. che "tti' zabda kathananI samAptisUcaka che. TIkArya : ari ...... cAyatatvAn | bhAvaarihaMtanA ane bhAvasAdhunA grahaNathI madhyamAM caityagrahaNa ayukta che, e pramANe je kalpa che, te paNa siddhAMtanA aparijJAnanuM vilasita che. kema ke, chagha0kAlika bhagavAna dravyaarihaMtanuM ja asurakumArarAjavaDe zaraNa svIkArela hovAne kAraNe, dravyaarihaMtanA zaraNasvIkAramAM sthApanAarihaMtanuM zaraNIkaraNa-zaraNa svIkAravuM, vyAyaprApta che. vizeSArtha : bhagavatInA pAThamAM arihaMta, arihaMtacaitya ane bhAvitAtmA aNagAranA zaraNathI asurendra - dvArA saudharma sudhI javuM zakya che, e pramANenA kathanamAM arihaMta ane bhAvasAdhunA madhyamAM je caityanuM grahaNa che, tene laMpAka ayukta kahe che. kuMpAkanuM kahevuM e che ke, arihaMta padathI bhAvaarihaMtanuM grahaNa che ane bhAvitAtmA aNagAra zabdathI bhAvasAdhunuM grahaNa che, tethI be bhAvanipAnA vacamAM sthApanAnikSepAnuM grahaNa karavuM ucita nathI. tethI arihaMta ane arihaMtacaitya ekAryavAcI svIkAravA ja ucita che. A prakAranuM lupAkanuM kathana siddhAMtanA aparijJAnathI viSaMbhita che. kema ke, asurendra camare jyAre bhagavAnanuM zaraNuM svIkAryuM, tyAre bhagavAna mahAvIra chabasthAvasthAmAM hatA, tethI dravyaarihaMta hatA. ane dravyaarihaMtanuM
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 pratimAzatakazloka : 9 zaraNuM svIkArIne jyAre Indra upara javA mATe samartha bane che, e ja rIte sthApanAarihaMtane zaraNa karIne paNa upara javA mATe samartha bane; e batAvavA arthe ja bhagavatInA pAThamAM arihaMta pachI arihaMtacaityone grahaNa karela che. TIkArya : caityastha..... nirdonIyam caityanA zaraNakaraNIyapaNAmAMzaraNa karavA yogyamAM, svasthAnAdimAMe devalokamAM, tenuM satva hovAthI pratimAnuM satva hovAthI, mahAvIranA zaraNIkaraNanuM=zaraNa svIkAravuM. koI prayojana nahi thAya. e pramANe ulUMThanuM vacata=luMpAkanuM vacana, vaLI mahAvidehamAM bhAvaarihaMta paNa hovAthI teone=bhAvaarihaMtone, oLaMgIne dravyaarihaMtanuM zaraNa kema svIkAryuM? A pramANe AzaMkAthI ja nirAkaraNa jANavuM. ahIM ullaMDavavanaM tu nirdonIyam' e pramANe anvaya che ane "mahAvize..... ' sudhI AzaMkAnuM svarUpa che. vizeSArtha : mahAvidehamAM vicaratA evA bhAvaarihaMtane choDIne camarendra dravyaarihaMta evA mahAvIra bhagavAnanuM zaraNa svIkAre che, tenuM kAraNa e saMbhave che ke, pUraNa tApasa bharatakSetramAM hatA ane teo camarendra thayela che. ane potAnA mastaka upara IndranI pAdukA jovAthI kupita thaIne tyAM javAnI vAMchA kare che tyAre tenA upAyarUpe bhagavAnanuM zaraNa temane bhAse che, ane tyAM javA mATe dravyaarihaMta ane bhAvaarihaMta baMne zaraNarUpa banI zake tema che. tethI pote bharatakSetramAMthI Avela hovAne kAraNe tyAM vartatA bhagavAna pratye upAyapaNAnI buddhi thavAthI temanuM zaraNa svIkAre che. TIkA : etenAtra caityazabdasya jJAnamartha iti mUDhakalpitArtho'pi nirastaH, dravyAhataH kevalajJAnAbhAvata: arhataH pRthak tadjJAnasya grahe sAdhubhyaH pRthagapi tadgrahApatteH / tathA ca-'arahaMte vA arahaMtaceiANi vA bhAviyappaNo aNagArA aNagAraceiANi veti pAThApatteriti na kiJcidetat / upasaMhAre caityapadavismRteH sambhramAnyUnatvaM na doSo 'mA mA saMspRzetpAdau' iveti alaGkArAnuyAyinaH / mahAvIrasyaivAzAtanAyA utkaTakoTikasaMzayarUpasambhAvanAmabhipretyAzAtanAdvayasyaiva samAvezatAtparyAdadoSa rUtyane sArA TIkArya : partana ..... tadIpaH | AnA dvArA pUrvamAM kahyuM ke dravyaarihaMta ane bhAvaarihaMta baMne zaraNIya che enA dvArA, ahIM bhagavatInA pAThamAM, caitya zabdano jJAna artha che, e prakAre
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 9 133 mUDhakalpita artha nirasta jANavo. kema ke, dravyaarihaMtone kevalajJAnano abhAva hovAthI arihaMtathI pRthak evA teonA jJAnanuM grahaNa karAye chate, sAdhuthI pRthak evA sAdhunA jJAnanA grahaNanI Apatti Avaze. vizeSArtha H pUrvapakSInuM kahevuM e che ke, bhagavatImAM arihaMta, arihaMtacaityo ane bhAvitAtmA aNagAra e traNane zaraNa ka2vA yogya kahela che, temAM arihaMto, arihaMtacaityapadathI vAcya arihaMtonuM jJAna ane bhAvitAtmA aNagAra e traNa zaraNa karavA yogya che. e pUrvapakSInA kathanano nirAsa, pUrvamAM kahyuM ke, dravyaarihaMta ane bhAvaarihaMta baMne zaraNIya che, AthI ja camarendre chadmasthakAlika evA dravyaarihaMtanuM zaraNa karela che, tenAthI thaI jAya che. kema ke, dravyaarihaMtone kevalajJAnano abhAva hovAthI arihaMtathI pRthak evA teonA jJAnanuM grahaNa karAye chate, sAdhuthI pRthak evA sAdhunA jJAnanA grahaNanI Apatti Ave. arihaMtathI pRthagU temanuM jJAna grahaNa karIne arihaMtacaityono artha arihaMtanuM jJAna karavAmAM Ave, to sAdhuthI pRthak temanA jJAnane grahaNa karIne cAranuM zaraNa svIkAravuM paDe. tyAM pUrvapakSI kahe ke, arihaMtane kevalajJAna che, jyAre sAdhune kevalajJAna nathI. tethI arihaMtacaityano artha arihaMtanuM kevalajJAna e pramANe karIe to traNa zaraNa karavA yogya prApta thAya, te A rIte - (1) arihaMta, (2) arihaMtanuM kevalajJAna ane (3) sAdhu. paraMtu sAdhunuM jJAna kevalajJAnarUpa nahi hovAthI te za2Na ka2vA yogya bane nahi. tethI graMthakAra kahe che ke, jema bhAvaarihaMta zaraNIya che tema dravyaarihaMta paNa zaraNIya che; ane dravyaarihaMtane kevalajJAna nathI, tethI arihaMtacaityapadathI phakta kevalajJAna prApta thAya nahi, paraMtu arihaMtanuM kevalajJAna ane chadmastha jJAna baMne prApta thAya. ane arihaMtathI pRthag jo temanuM jJAna grahaNa karavAmAM Ave to sAdhuthI pRthag sAdhunuM jJAna grahaNa karavuM joIe. tethI cAra zaraNa karavA yogya bane. tethI arihaMtacaityathI jJAna grahaNa thaI zake nahi. TIkArya H tathA ca ...... vicivetat / ane te pramANe arihaMta, arihaMtacaityo=arihaMtanuM jJAna, bhAvitAtmA aNagAra ane aNagAracaityo=aNagAranuM jJAna, e prakAre pAThanI Apatti hovAthI A pramANe A=caitya zabdano jJAta artha karavo e, akiMcitkara che. utthAna : pUrvamAM pUrvapakSIe prazna karelo ke, to pachI virodhanA parihArano upAya zuM ? tyAM graMthakAre samAdhAna karyuM ke, upasaMhAra vacanamAM arihaMtacaityanI AzAtanAnI arihaMtanI AzAtanAmAM ja aMtarbhAvanI vivakSA che. e rIte samAdhAna ApyA pachI anya rIte samAdhAna ApatAM kahe che -
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 pratimAzataka, zloka : 9 TIkArya : 35saMdare ..... nuyArthinaH | upasaMhAramAM caityapadanI vismRtithI saMbhramane kAraNe bhUtapaNuM doSarUpa nathI. jema "nA mAM saMskRtyArI' . pagane sparza na karo na karo, e prakAre alaMkArane anusaranArA kahe che. vizeSArtha : "mA mA saMskRta po' A prayogamAM 'mana' padanI apekSA rahe che, tenAthI apekSita artha prApta thaI zake che. teno artha A pramANe che ke, mArA be pagone tame sparza na karo, na karo. A rIte "mana' padano prayoga karIe to ja zAbdabodha thAya. paraMtu be pagone saMsparza kara nahi, eTaluM ja kathana e prayogamAM che. paraMtu konA pagone saMsparza kara nahi, e AkAMkSA tyAM rahe che, paNa saMbhramane kAraNe te vacanaprayoga karAyela nathI, arthAt bolanArane saMbhrama thavAthI te prayoga karela nathI. te batAvavA arthe kAvyamAM tevo prayoga karavAmAM Avyo che, tethI tyAM nyUnapaNuM doSarUpa nathI. e rIte prastuta bhagavatInA AlApakamAM zukra mahArAjAne upasarga thavAno bhaya thavAne kAraNe saMbhrama hovAthI caityapadano prayoga zakrane vismRta thayela che, te batAvavA arthe bhagavatInA pAThamAM upasaMhArakALamAM caityapada grahaNa karela nathI, e prakAre alaMkArane anusaranArAo kahe che. arthAt bhagavatInA pAThamAM A alaMkArika prayoga che, ema jonArAo kahe che. TIkArya : mahAvIrasya ..... tyaje II mahAvIranI ja AzAtanAnI utkaTa koTisaMzayarUpa saMbhAvanAne AzrayIne AzAtanAdvayatA samAvezanuM tAtparya hovAthI adoSa che, e pramANe anya kahe che. I9ll vizeSArtha : camarendranI pAchaLa Indra mUkela vajathI mahAvIra bhagavAnanI AzAtanA thAya, ane tenAthI AzAtanAdrayanI prApti thAya. kema ke, vIra paramAtmA dravya tIrthaMkara hatA ane bhAvitAtmA aNagAra paNa hatA. tethI tyAM AzAtanADhayanA samAvezanuM tAtparya hovAnA kAraNe upasaMhAramAM caityapada grahaNa na karatAM arihaMta ane aNagAra e bene grahaNa karela che, temAM doSa nathI. te A rIte - Indra mUkelA vajathI bhagavAnanI AzAtanAnI saMbhAvanA che. kema ke, jo te vaja camarendrane lAge, to bhagavAna mahAvIranA zaraNane grahaNa karIne te Avela hovAthI bhagavAnanI AzAtanA prApta thAya. paraMtu amarendrane vaja IjA kare tenI pUrve vajane grahaNa karI levAmAM Ave, to AzAtanA thAya nahi. Ama, A AzAtanAnI saMbhAvanA ane asaMbhAvanA ema be koTi prApta thAya. tethI te AzAtanAnI saMbhAvanA saMzayarUpa che, Ama chatAM te saMbhAvanA paNa utkaTa koTinI che. kema ke, potAnAthI mukAyeluM vaja kyAreya niSphaLa jAya nahi, tethI camarendrane IjA thayA pahelAM vajanuM saMvaraNa na thAya to avazya AzAtanA thavAnI. tethI saMzayarUpa saMbhAvanA utkaTa koTinI che, ane tene AzrayIne AzAtanADhayane grahaNa karela che. e prakAranuM samAdhAna anya koI kare che. ll
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 pratimAzataka | zloka : 10 zloka : athA'nAzAtanAvinayena devairvanditA bhagavanmUrtiH kasya sacetaso na vandyA ityAzayenAha - avataraNitArtha - zloka-9mAM devone zaraNa karavA yogyarUpe mUrti vaMdya batAvI. have anAzAtanArUpa vinayarUpe devo vaDe vaMdana karAyelI mUrti yA buddhimAnane vaMgha nathI ? arthAt sarva buddhimAnono vaMdya che, e prakAranA AzayathI kahe che - zloka : mUrtInAM tridazaistathA bhagavatAM sakthnAM sadAzAtanA - tyAgo yatra vidhIyate jagati sA khyAtA sudhrmaasbhaa| ityanvarthavicAraNApi harate nidrAM dRzordurnaya - dhvAntacchedaraviprabhA jaDadhiyaM ghUkaM vinA kasya na / / 10 / / zlokArdha : tathA=ane, jyAM bhagavAnanI mUrtirUpa=AsabhAvasthApanArUpa mUrtisvarUpa, hADakAMonI AzAtanAno haMmezAM tyAga karAya che, te sabhA gatamAM sudharmA e pramANe prakhyAta che. durnayasvarUpa aMdhakArane chedavA mATe sUryanI prabhArUpa evI, A prakAre pUrvamAM sudharmApadanI vyutpatti karI e prakAre, sudharmApadanI anvartha vicAraNA paNa sudharmApadanI vyutpattibhAvanA paNa, jaDabuddhivALA laMpAkarUpa ghuvaDane choDIne konI AMkhanI nidrAne haraNa na kare ? arthAt badhAnI AMkhanI nidrAne haraNa kare che. ||10|| TIkA : 'mUrtInA miti :- tathetyakSarAMtarasamuccaye / bhagavatAM mUrtInAmasadbhAvasthApanArUpANAM sakthanAM yatra sadAzAtanAtyAgo vidhIyate, sA sabhA sudharmeti khyAtA, ityanvarthavicAraNApi sudharmApadavyutpattibhAvanApi, jaDadhiyaM-luMpakaM, ghUkaM-ulUkaM, vinA kasya dRzornidrAM na harate'pi tu sarvasyaiva dRzonidrAM harata ityarthaH / kIdRzI-durnayA eva dhvAntAni, teSAM chede raviprabhA taraNikAntiH, raviprabhAsadRzI tu na vyAkhyeyaM tatsadRzAt tatkAryAnupapatteH / TIkArya : tathA samuccaye tathA e akSarAMtaranA samuccayamAM che=prastuta zlokamAM sudharmAsabhAnI K-12
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 pratimAzataka | zloka : 10 vyutpattine kahenArA je akSaro che tenA karatAM akSarAMtararUpa pUrvazlokamAM kahela arihaMta ane bhAvitAtmA aNagAronI madhyamAM rahelA je arihaMtacaityanA kathanarUpa akSaro, e rUpa akSarAMtaranA samuccayamAM 'tA' zabda che. vizeSArtha : 'tathA' e samuccayamAM ke pUrvokta samuccayamAM che, ema na kahetAM, akSarAMtaranA samuccayamAM eTalA mATe kahela che ke, samuccayamAM kahevAthI prastutamAM mUrti ane hADakAMnA vAcaka be zabdone grahaNa karIne teno samuccaya koI kare, ane pUrvokta samuccaya kare, to pUrvanA zlokano samuccaya grahaNa thaI jAya. paraMtu prastutamAM tenuM grahaNa karavuM nathI, paNa e batAvavuM che ke, jema prastuta zlokamAM sudharmAsabhAnI anvartha vicAraNAo dvArA mUrti vaMgha che tema batAvyuM, e rUpa zAstranA akSaro karatAM anya zAstronA kathanarUpa akSarAMta2no samuccaya karavo che, je pUrvazlokamAM batAvela che. TIkArya H bhagavatAM darata carca:| bhagavAnanI mUrtinI=asadbhAvasthApanArUpa hADakAMonI, jyAM sadA AzAtanAno tyAga karAya che, te sabhA sudharmA e pramANe prakhyAta che; e prakAre atvarthavicAraNA paNa=sudharmApadanI vyutpattibhAvanA paNa, jaDabuddhivALA=suMpAkarUpa, ghuvaDa vinA konI AMkhanI nidrAne haratI nathI ?=badhAnI AMkhanI nidrAne hare che. vizeSArtha : ***** sudharmAsabhAnI vyutpatti e thAya ke, sAro dharma che jyAM e sabhA sudhasabhA, ane tyAM sAro dharma e che ke bhagavAnanI asadbhAvasthApanArUpa mUrtisvarUpa je asthio che, tenI AzAtanAno jyAM tyAga karAya che, te sAro dharma che; tevI te sabhA che. e prakAre sudharmApadanI vyutpattinI vicAraNA luMpAkarUpa ghuvaDa vinA badhAnI AMkhanI nidrAne haraNa kare che. TIkArya H kIdRzI anupapattta: | kevA prakAranI sudharmApadanI vyutpattibhAvanA che, te kahe che - durnayo e ja aMdhakAra, teno nAza karavA mATe sUryanI prabhArUpa che. vaLI anvarthavicAraNA raviprabhA sadeza che, e pramANe vyAkhyA na karavI. kema ke, tatsaddezathI tatkAryanI anupapatti che. ***** vizeSArtha : kahevAno Azaya e che ke, sudharmApadanI anvarthavicAraNA raviprabhA sadeza che ema vyAkhyA na karavI, paraMtu raviprabhArUpa che ema vyAkhyA karavI. kema ke, raviprabhA sadaza kahevAmAM Ave to tenAthI raviprabhAnuM kArya na thAya, paraMtu tat sadeza kArya thaI zake. ane prastutamAM durnayane ja aMdhakAra kahela che,
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 pratimAzataka/ zloka : 10 teno cheda karavAmAM antarthanI vicAraNA raviprabhArUpa che, paraMtu raviprabhA sadaza nathI. antarthanI vicAraNAne raviprabhA sadaza kahevI hoya to durnayane ja aMdhakAra e pramANe kahI zakAya nahi; paraMtu ema kahevuM joIe ke, aMdhakArano=dravyaaMdhakArano, raviprabhA jema nAza kare che, tema durnayarUpI bhAvaaMdhakArano anvarthavicAraNA nAza kare che, tyAre te anvarthavicAraNA raviprabhA sadaza kahI zakAya. paraMtu prastutamAM durnayone ja aMdhakArarUpa kahela che ane teno cheda karavA mATe antarthavicAraNA raviprabhArUpa che, e pramANe artha grahaNa karela che. TIkA : ____ atra vinoktirUpakakAvyaliGgAni alaGkArAH / vinokti:-sA vinA'nyena yatrAnyaH satretaraH / tadrUpakam-abhedo ya upamAnopameyayoH / kAvyaliGgam - hetorvAkyapadArthatA, iti tallakSaNAni raviprabhApadArtho nidrAharaNe heturiti padArtharUpaM kAvyaliGgaM draSTavyam / rUpakaM cAtra kAvyaliGgavinoktyoranugrAhakamityanugrAhyAnugrAhakabhAvaH saGkaro'pi / avizrAntijuSAmAtmanyagAGgitvaM tu saGkara iti tallakSaNam / / TIkArya : satra ..... sannetaraahIMyAM=prastuta zlokamAM vinokti, rUpaka, kAvyaliMga alaMkAro che. vinokti alaMkAranuM lakSaNa batAvatAM kahe che - sA=vinokti, jona vinAAgamane mAnanAra mUrtipUjaka vinA, yatra=jemAM kAvyamAM, kaca=sudharmAsabhAnI avarthavicAraNA, satra-zobhana nathI. ahIM lakSaNanI bIjI vakhata anya rIte A pramANe yojanA karavI. kacena vinA=luMpAka vagara, yatrakAvyamAM kaca=sudharmAsabhAnI avarthavicAraNA phata=Itara nathI=azobhana nathI. A bIjA prakAranI vinokti sUcavavA ja lakSaNamAM "satra' pachI 'rUtara' zabda che. A prakAranA judA judA be yojanathI vinokti alaMkAra bane che. vizeSArtha : | vinokti alaMkAra prastutamAM A rIte ghaTe che - prathama vikalpa pramANe, Agamane mAnanAra evA laMpAkane mATe prastuta kAvyamAM sudharmAsabhAnI anvarthavicAraNA zobhana nathI, kema ke te sudharmAsabhAnI anvarthavicAraNA svIkAre to tene bhagavAnanI mUrti pUjya svIkAravAnI Apatti Ave che. ane bIjI vakhata je yojana karyuM, te pramANe, lupAkane choDIne Agamane mAnanAra mUrtipUjaka mATe kAvyamAM sudharmAsabhAnI avarthavicAraNA azobhana nathI. arthAt te anvarthavicAraNA bhagavAnanI pUjyatAne sthApana karavA mATe ati upayogI che, mATe zobhana che. A prakAranuM vinokti alaMkAranuM je lakSaNa che, te prastuta zlokamAM yojana thAya che. mATe ahIM vinokti alaMkAranI prApti che.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 pratimAzataka/ zloka : 10 TIkArya : takUpam... upameyo: upamAna-upameyano je abheda te rUpaka alaMkAra che. vizeSArtha : prastutamAM upamAna raviprabhA che ane upameya sudharmApadanI anvarthavicAraNA che ane te baMneno abheda grahaNa karavAmAM Avela che, tethI ja anvarthavicAraNA raviprabhA che, ema kahela che; paraMtu anvarthavicAraNA raviprabhA sadaza che ema kahela nathI, tethI te rUpaka alaMkAra che. TIkArya : vyanim draSTavyam / kAvyaliMga alaMkAra e che ke, hetunI vAkyatA ke hetunI padArthatA hoya. arthAt hetu kyAreka vAkyarUpe kahevAmAM Ave che, kyAreka padarUpe kahevAmAM Ave te kAvyaliMga alaMkAra che. rUti tannakSaNanie prakAre pUrvamAM vitokti, rUpaka ane kAvyaliMganuM lakSaNa batAvyuM e prakAre, tenA=vitokti, rUpaka ane kAvyaliMganAM lakSaNo che. ahIM prastutamAM raviprabhA padArtha nidrAharaNamAM hetu che, ethI karIne padArtharUpa kAvyaliMga alaMkAra che. rUpa .. tannakSaNam II ane ahIM=prastuta kAvyamAM rUpaka alaMkAra kAvyaliMga ane vinokti alaMkAranuM anugrAhaka che. ethI karIne anugrAhya-anugrAhakabhAvarUpa saMkara paNa che = saMkara alaMkAra paNa che. vaLI avizrAMtiyukta evA alaMkAronuM AtmAmAM svamAM, aMgadagIpaNuM saMkara che, e prakAre tenuM saMkaranuM, lakSaNa che. vizeSArtha : rUpaka alaMkAra e sudharmApadanI anvathavicAraNAne raviprabhArUpa batAve che, ane te batAvavAthI vinokti alaMkAra ane kAvyaliMga alaMkAra prApta thaI zake che. kema ke sudharmApadanI anvarthavicAraNAne raviprabhArUpa kahevAmAM na Ave tyAM sudhI laMpAkarUpa ghuvaDane choDIne sudharmApadanI anvarthavicAraNA azobhana nathI, ema kahI zakAya nahi. tethI e kahevA mATe sudharmApadanI anvarthavicAraNA raviprabhArUpa rUpaka alaMkAra Avazyaka bane che, ane rUpaka alaMkAra vinoktimAM anugrAhaka bane che. te ja rIte kAvyaliMga alaMkAramAM raviprabhA padArtha nidrAharaNamAM hetu che, tema kahevA mATe sudharmApadanI anvarthavicAraNAne raviprabhArUpa kahIne rUpaka alaMkAra karIe to ja kahI zakAya. tethI tyAM paNa rUpaka alaMkAra anugrAhaka che. A rIte rUpaka alaMkAra kAvyaliMga ane vinokti alaMkAranuM anugrAhaka banyuM. tethI kAnugrAhyaanugrAhakabhAvarUpa saMkara alaMkAra paNa tyAM prApta thAya che.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzatas/Rcts:10 139 saM72 mAranuM sakSamatA cha - 'avizrAMtijuSAmAtmanyaMgAGgitvaM'vizrAMtiyujatanuM potAnAmai aMgAMgIpaNuM te saMkara alaMkAra che. tethI prastutamAM avizrAMtiyukta vinokti, rUpaka ane kAvyaliMga alaMkAra che, teone potAnAmAM aMgAMgIpaNuM che; kema ke rUpaka alaMkAra e kAvyaliMga ane vinokti alaMkArano anugrAhaka che. tethI teo paraspara aMgAMgIbhAvarUpe rahelA che, tethI tyAM saMkara alaMkAra prApta thAya che. TI : AlApakAzcAtreme-camarassa NaM bhaMte ! asuriMdassa asurakumAraranno kai aggamahisIo pannattAo? ajjo ! paMca aggamahisIo pannattAo, taM jahA-kAlI,rAyI rayaNI, vijjU mehA / tattha NaM egamegAe devIe aTThadevIsahassA parivAro pannatto, pabhU NaM bhaMte ! tAo egamegAe devIe annAiM aTThadevIsahassAiM parivAra viuvvittae ? evAmeva sapuvvAvareNaM cattAlIsaM devIsahassA / se taM tuDie / / pabhU NaM bhaMte ! camare asuriMde asurakumArarAyA camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe camaraMsi sIhAsaNaMsi tuDieNaM saddhiM divvAiM bhogabhogAI bhuMjamANe viharittae ? No tiNaDhe samaThe, se keNaDhe NaM bhaMte ! evaM vuccai No pabhU camare asu0 camaracaMcAe jAva viharittae ? ajjo ! camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe mANavae ceiyakhaMbhe vairAmaesu golavaTTasamuggaesu bahUo jiNasakahAo saNNikkhittAo ciTThati, jAo NaM camarassa asu0 asuraranno annesiM ca bahUNaM asurakumArANaM devANa ya devINa ya accaNijjAo, vaMdaNijjAo, namaMsaNijjAo, pUyaNijjAo, sakkAraNijjAo, sammANaNijjAo kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsaNijjAo bhavaMti / tesiM paNihANe no pabhU, se teNaDhe NaM ajjo ! evaM vuccai No pabhU camare jAva viharittae / pabhU NaM ajjo ! camare asuriMde jAva sIhAsaNaMsi causaTThIe sAmANiyasAhassIhiM tAyattIsAe jAva annehiM ca bahUhiM asurakumArehiM devehiM ya devIhiM ya saddhi saMparivUDe mahayAhaya jAva bhuMjamANe viharittae kevalaM pariyAriDhDhIe no ceva NaM mehuNavattiyaM / / (sU0 405) camarassa NaM bhaMte ! asuriMdassa asurakumAraranno somassa mahArano kati aggamahisIo pa0 ? ajjo ! cattAri agga0 pa0 taM jahA-(1) kaNagA (2) kaNagalayA (3) cittaguttA (4) vasuMdharA, tattha NaM egamegAe devIe annaM egamegaM devIsahassaM parivAro pa0, pabhU NaM tAo egamegAe devIe annaM egamegaM devIsahassaM pariyAraM viuvvittae, evAmeva sapuvvAvareNa cattAri devIsahassA, se taM tuDie, pabhU NaM bhaMte ! camarassa asuriMdassa asurakumAraranno some mahArAyA somAe rAyahANIe sabhAe suhammAe somaMsi sIhAsaNaMsi tuDieNaM avasesaM jahA camarassa, NavaraM pariAro jahA sUriyAbhassa, sesaM taM ceva, jAva No ceva NaM mehuNavattiyAe / camarassa NaM bhaMte ! jamassa mahArano kai aggamahisIo pannattAo ? evaM ceva navaraM jamAe rAyahANIe sesaM jahA somassa, evaM varuNassa vi NavaraM varuNAe rAyahANIe / evaM vesamaNassa vi navaraM vesamaNAe rAyahANIe, sesaM taM ceva jAva mehuNavattiyaM /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 pratimAzataka zloka : 10 balissa NaM bhaMte ! vairoyaNiMdassa pucchA, ajjo ! paMca aggamahisIo pannattAo-taM-(1) subhA (2) nisuMbhA (3) raMbhA (4) niraMbhA (5) madaNA / tattha NaM egamegAe devIe ar3ha, sesaM jahA camarassa, navaraM balicaMcAe rAyahANIe, pariyAro jahA mooddesae sesaM taM ceva jAva mehuNavattiyaM / balissa NaM bhaMte ! vairoyaNiMdassa vairoyaNaranno somassa mahArano kati aggamahisIo pa0 ? ajjo ! cattAri aggamahisIo pa0 taM-(1) mINagA (2) subhaddA (3) vijayA (4) asaNI / tattha NaM egamegAe devIe sesaM jahA camarasomassa, evaM jAva vesmnnss|| dharaNassa NaM bhaMte ! nAgakumAriMdassa nAgakumAraranno kati aggamahisIo pa0 ? ajjo ! cha aggamahisIo pa0 taM (1) ilA (2) sukkA (3) sadArA (4) sodAmaNI (5) iMdA (6) ghaNavijjuyA / tattha NaM egamegAe devIe chachadevIsahassA parivAro pa0, pabhU NaM bhaMte ! tAo egamegAe devIe annAI chachadevisahassAiM pariyAraM viuvittae, evAmeva sapuvvAvareNaM chattIsaM devisahassAiM, se taM tuDie ! pabhU NaM bhaMte! dharaNe sesaM taM ceva, navaraM dharaNAe rAyahANIe dharaNaMsi sIhAsaNaMsi sao parivAro, sesaM taM ceva / dharaNassa NaM bhaMte ! nAgakumAriMdassa kAlavAlassa logavAlassa mahAranno kati aggamahisIo pa0? ajjo ! cattAri aggamahisIo pa0 taM (1) asogA (2) vimalA (3) suppabhA (4) sudaMsaNA, tattha NaM egamegAe avasesaM jahA camaralogapAlANaM, evaM sesANaM tiNha vi / bhUyANaMdassa NaM bhaMte pucchA, ajjo ! cha aggamahisIo pa0 taM0 (1) rUyA (2) rUyaMsA (3) surUyA (4) ruyagAvatI (5) rUyakaMtA, (6) rUyappabhA, tattha gaM egamegAe devIe avasesaM jahA dharaNassa, bhUyANaMdassa NaM bhaMte ! nAgavittassa (cittassa ?) pucchA, ajjo ! cattAri aggamahisIo pa0 taM0 (1) suNaMdA (2) subhaddA (3) sujAyA (4) sumaNA, tattha NaM egamegAe devIe avasesaM jahA camaralogapAlANaM, evaM sesANaM vi tihi vi logapAlANaM / tahA je dAhiNillA iMdA, tesiM jahA dharaNiMdassa, logapAlANaMpi tesiM jahA dharaNassa logapAlANaM / uttarillANaM iMdANaM jahA bhUyANaMdassa logapAlANa vi, tesiM jahA bhUyANaMdassa logapAlANaM, navaraM iMdANaM savvesiM rAyahANIo sIhAsaNANi ya sarisaNAmagANi, pariyAro jahA taiya sae paDhame uddesae, logapAlANaM savvesiM rAyahANIo sIhAsaNANi ya sarisanAmagANi pariyAro jahA camarassa logapAlANaM / kAlassa NaM bhaMte ! pisAyiMdassa pisAyaranno kati aggamahisIo pa0? ajjo ! cattAri aggamahisIo pa0 taM-(1) kamalA (2) kamalappabhA (3) uppalA (4) sudaMsaNA, tattha NaM egamegAe devIe egamegaM devIsahassaM parivAro pa0 pabhU NaM tAo egamegAe devIe annaM egamegaM devIsahassaM sesaM jahA camaralogapAlANaM, pariyAro taheva navaraM kAlAe rAyahANIe, kAlaMsi sIhAsaNaMsi, sesaM taM ceva, evaM mahAkAlassa vi / surUvassa NaM bhaMte ! bhUtiMdassa ranno pucchA, ajjo ! cattAri aggamahisIo pa0, taM0-(1) rUvavatI, (2) bahurUvA, (3) surUvA, (4) subhagA, tattha NaM egamegAe sesaM jahA kAlassa, evaM paDirUvassa vi / punabhaddassa NaM bhaMte ! jakkhidassa pucchA, ajjo ! cattAri aggamahisIo pa0 taM jahA-(1) punA (2) bahuputtiyA (3) uttamA (4) tArayA, tattha NaM egamegAe sesaM jahA kAlassa / evaM mANibhaddassa vi / bhImassa NaM bhaMte ! rakkhasiMdassa pucchA, ajjo ! cattAri
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 pratimAzads | Rels : 10 aggamahisIo pa0, ta0-(1) paumA (2) paumAvatI (3) kaNagA (4) rayaNappabhA, tattha NaM egamegAe sesaM jahA kAlassa / evaM mahAbhImassa vi, kinnarassa, NaM bhaMte ! pucchA, ajjo ! cattAri aggamahisIo pa0, taM jahA(1) vaDeMsA (2) ketumatI (3) ratiseNA (4) raippiyA, tattha NaM sesaM taM ceva, evaM kiMpurisassa vi / sappurisassa NaM pucchA, ajjo ! cattAri aggamahisIo pa0 taM-(1) rohiNI (2) navamiyA (3) hirI (4) puSphavatI, tattha NaM egamegAe sesaM taM ceva, evaM mahApurisassa vi / atikAyassa NaM pucchA, ajjo ! cattAri agga0 pa0 taM0(1) bhuyaMgA (2) bhuyaMgavatI (3) mahAkacchA (4) phuDA, tattha NaM egamegA0 sesaM taM ceva, evaM mahAkAyassa vi / gIyaraissa NaM bhaMte / pucchA, ajjo ! cattAri agga0 pa0 taM0-(1) sughosA (2) vimalA (3) sussarA (4) sarassaI, tattha NaM, sesaM taM ceva, evaM gIyajasassa vi / savvesiM eesiM jahA kAlassa navaraM sarisanAmiyAo rAyahANIo sIhAsaNANi ya / sesaM taM ceva / caMdassa NaM bhaMte / joisiMdassa joisaranno pucchA, ajjo ! cattAri agga0 pa0 taM0-(1) caMdappabhA (2) dosiNAbhA (3) accimAlI (4) pabhaMkarA, evaM jahA jIvAbhigame joisiyauddesae taheva, sUrassa vi (1) sUrappabhA (2) AyaccA (3) accimAlI (4) pabhaMkarA, sesaM taM ceva, jahA(jAva)no ceva NaM mehuNavattiyaM / iMgAlassa NaM bhaMte ! mahaggahassa pucchA, ajjo ! cattAri agga0 pa0 taM0-(1) vijayA (2) vejayaMtI (3) jayaMtI (4) aparAjiyA, tattha NaM egamegAe0, sesaM taM ceva jahA caMdassa, navaraM iMgAlavaDeMsae vimANe iMgAlagaMsi sIhAsaNaMsi sesaM taM ceva, evaM jAva viyAlagassa vi, evaM aThAsItIevi mahAgahANaM bhANiyavvaM jAva bhAvakeussa, navaraM vaDeMsagA sIhAsaNANi ya sarisanAmagANi, sesaM taM ceva / sakkassa NaM bhaMte ! deviMdassa devaranno pucchA, ajjo ! aTTha agga0 pa0 taM0-(1) paumA (2) sivA (3) sUI (4) aMjU (5) amalA (6) accharA, (7) navamiyA (8) rohiNI, tattha NaM egamegAe devIe solasasolasa devIsahassA parivAro pannatto, pabhU NaM tAo egamegA devI annAiM solasa devIsahassapariyAraM viuvvittae, evAmeva sappuvvAvareNaM aTThAvIsuttaraM devIsayasahassaM pariyAraM viuvvittae, se taM tuDie / pabhU NaM bhaMte / sakke deviMde devarAyA sohamme kappe sohammava.sae vimANe sabhAe suhammAe sakkaMsi sIhAsaNaMsi tuDieNa saddhi sesaM jahA camarassa, navaraM pariyAro jahA mouddesae / sakkassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahAranno kati agga0 pucchA, ajjo ! cattAri agga0 pa0 taM0-(1) rohiNI, (2) madaNA, (3) cittA, (4) somA, tattha NaM egamegA0 sesaM jahA camaralogapAlANaM navaraM sayaMpabhe vimANe sabhAe suhammAe somaMsi sIhAsaNaMsi, sesaM taM ceva, evaM jahA vesamaNassa, navaraM vimANAiM jahA taiyasae / IsANassa NaM bhaMte ! pucchA, ajjo ! aTTha agga0 pa0 taM0-(1) kaNhA, (2) kaNharAI, (3) rAmA, (4) . rAmarakkhiyA, (5) vasU, (6) vasuguttA, (7) vavasumittA, (8) vasuMdharA, tattha NaM egamegAe0, sesaM jahA sakkassa / IsANassa NaM bhaMte / deviMdassa somassa mahAraNNo kati aggamahisIo ? pucchA, ajjo ! cattAri agga0 pa0 taM0-(1) puDhavI, (2) rAyI, (3) rayaNI, (4) vijjU, tattha NaM, sesaM jahA sakkassa logapAlANaM, evaM jAva varuNassa, navaraM vimANA jahA cautthasae, sesaM taM ceva, jAva no ceva NaM mehuNavattiyaM / sevaM bhaMte ! sevaM, bhaMteti jAva viharae / / (sU0406) (bhaga0 10za0 5u0)
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 pratimAzataka/ bloka : 10 TIkArya : ahIMyAM=jyAM bhagavAnanI mUrtirUpa (asadbhAvasthApanArUpa) hADakAMonI AzAtanAno haMmezAM tyAga karAya che, te sabhA sudharmAsabhA tarIke prakhyAta che, e pramANe avarthavicAraNA kahI. ahIMyAM, AlApaka A pramANe - he bhagavaMta ! asurendra, asurakumArarAjA camarejane keTalI agramahiSIo paTTarANIo kahelI che ? te Arya ! pAMca agramahiSIo kahelI che. te A pramANe :- (1) kAlI (2) rAyI (3) rayaNI (4) vidyut ane (5) meghA. tyAM eka eka devIno ATha-ATha hajAra parivAra kahelo che. he bhagavaMta ! teo eka eka devIo anya ATha : ATha hajAra devIonA parivArane vidurvavA mATe samartha che ? e pramANe ja che arthAt vidurvavA mATe samartha che. sajubAvarevi=sarve maLIne kula cAlIsa hajAra devIo te teno varga parivAra, che. he bhagavaMta ! asureMdra, asurakumArarAja camareja camaracaMcA rAjadhAnImAM sudharmAsabhAmAM camara sihAsana upara parivAranI sAthe divya bhogone bhogavato viharavA mATe samartha che ? te artha mATe samartha nathI. he bhagavaMta ! te kayA arthathI A pramANe kahyuM che ke asureMdra, asurarAjA camareMdra camacaMcA rAjadhAnImAM yAvat viharavA mATe samartha nathI ? he Arya ! asureMdra, asurakumArarAjAnI camacaMcA rAjadhAnImAM, sudharmAsabhAmAM, mANavakacaityastaMbhamAM vajamaya goLAkAra dAbhaDAomAM ghaNA jinezvaronAM asthio sthApana karAyelAM rahe che, je asthio asureMdra, asurakumArarAja camarane ane anya ghaNA asurakumAranA devadevIone stutio vaDe vaMdanIya, praNAmathI namaskaraNIya, puSpo vaDe pUjanIya, vastrAdi vaDe satkAra karavA yogya, pratipattivizeSa vaDe sanmAna karavA yogya, kalyANakArI, maMgalakArI, divyacaitya paryApAsanA karavA yogya che. teonI A asthionI, samakSa (bhoga bhogavavA) samartha nathI, te arthathI he Arya ! e pramANe kahevAya che ke, camara yAvata (bhoga bhogavato) viharavA mATe samartha nathI. te Arya ! camara asureMdra yAvat sihAsana upara cosaTha hajAra sAmAjika devo, trAyastrizat devo yAvat ane bIjA aneka asurakumAra devadevIonI sAthe parivarelo, moTA acchita athavA AkhyAnaka sAthe pratibaddha yAvat zabdathI nATaka, gIta, vAjiMtra, taMtrI, tala, tAlanA zeSa vAjitranA megha samAna dhvanivALA mRdaMganA paTu hoziyAra puruSa vaDe vagADAyela je rava= avAja, vaDe divya bhogone bhogavato, kevala paricAraNA strIzabdazravaNarUpa ane strIsaMdarzanarUpa Rddhi te Rddhi vaDe athavA strI parivAra paricAraNarUpa RddhirUpI bhoga bhogavato viharavA samartha che, paNa maithuna sevana karavA (samartha) nathI ja. II sU. 405 II. he bhagavaMta ! asureMdra. asurarAja camaranA soma nAmanA mahArAjAne (lokapALane) keTalI agramahiSIo kahelI che ? he Arya ! cAra paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) kanakA (2) kanakalatA (3) citraguptA ane (4) vasuMdharA. tyAM eka eka devIno ekeka hajAra devIono parivAra che ane te cAra devIo anya eka eka hajAra devInA parivArane vikrvavA samartha che ? e pramANe ja che=vikurvavA mATe samartha che, cAra hajAra devIo te teno varga che. he bhagavaMta ! asureMdra, asurakumArarAja camareMdrano soma nAmano mahArAjA (lokapALa) somA rAjadhAnImAM, sudharmAsabhAmAM, somasihAsana upara parivAranI sAthe... bAkInI vigata camareMdranI jema (samajI levI.) phakta parivAra sUryAbhadevanI jema jANavo. bAkInuM te pramANe ja samajavuM, yAvata maithuna sevavA samartha nathI.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzatakazloka : 10 143 he bhagavaMta ! camaranA yama mahArAjAnI (lokapALanI) keTalI agramahiNIo kahelI che ? e pramANe= somanI jema ja jANavuM. phakta yama nAmanI rAjadhAnI kahevI, bAkInuM soma lokapALanI jema jANavuM. e pramANe varuNa lokapALanuM paNa jANavuM, phakta varuNa nAmanI rAjadhAnI kahevI. e pramANe vaizramaNanuM paNa jANavuM, phakta vaizramaNa nAmanI rAjadhAnI kahevI. bAkInuM te pramANe ja yAvat maithuna sevavA samartha nathI. he bhagavaMta ! vairocaneMdra balIne pRcchA=keTalI paTTarANI kahelI che ? he Arya ! pAMca paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) zubhA (2) nizuMbhA (3) raMbhA (4) niraMbhA ane (5) madanA. tyAM eka eka devIno ATha ATha hajArano parivAra, bAkInuM je pramANe camaredranuM kahyuM te pramANe jANavuM. phakta balicaMcA nAmanI rAjadhAnI kahevI ane parivAra je pramANe mobA=trIjA zatakanA prathama uddezakamAM kahyo te mujaba jANavo. bAkInuM te pramANe ja = camareMdramAM kahyA pramANe ja yAvat maithuna sevavA samartha nathI. he bhagavaMta ! vairocaneMdra vairocana rAjA balIndranA soma mahArAjAnI (lokapALanI) keTalI agramahiSIo kahelI che ? he Arya ! cAra agramahiSIo kahelI che; te A pramANe - (1) mINagA (2) subhadrA (3) vijayA ane (4) asanI. tyAM eka eka devIno parivAra vagere zeSa camaranA soma lokapALanI jema jANavuM. e pramANe yAvata vaizramaNa sudhI kahevuM. he bhagavaMta ! nAgakumAreMdra nAgakumAra rAjA dharaNene keTalI agramahiSIo kahelI che ? he Arya ! cha amahiSIo kahelI che. te A pramANe - (1) IlA (2) zukkA (3) sadArA (4) sodAmiNI (5) IMdrA ane (6). ghanavidhutA tathA eka eka devIno cha cha hajAra parivAra che. he bhagavaMta ! te eka eka devI anya cha cha hajAra devIonA parivArane vidurvavA samartha che? uttara : e pramANe che. sarva maLIne kula chatrIsa hajAra devIo te teno varga-parivAra che. he bhagavaMta ! te dharaNa samartha che ItyAdi te pramANe ja=camaranI jema ja jANavuM. phakta dharaNA rAjadhAnI, dharaNa sihAsana upara kahevuM. to parivAro=gharAya tvaH parivAro vArtha =dharaNano te parivAra kahevo. (te A pramANe - cha hajAra sAmAnika devo sAthe, sAta senAdhipati sAthe, covIsa hajAra AtmarakSaka devo sAthe ane bIjA ghaNA nAgakumAra devadevIo sAthe parivarelo e pramANe jIvAbhigamamAM kaheluM che, tema jANavuM) bAkInuM te pramANe ja camaranI jema ja jANavuM. he bhagavaMta ! nAgakumAreMdra dharaNanA kAlavAla lokapAla mahArAjAnI keTalI agramahiSIo kahelI che? he Arya ! cAra agramahiSIo kahelI che. te A pramANe - (1) azokA (2) vimalA (3) suprabhA ane (4) sudarzanA. tyAM eka eka devIno parivAra vagere zeSa je pramANe camaranA lokapAlanuM kahyuM, tema jANavuM, ane bAkInA traNa lokapAlanuM paNa jANavuM. he bhagavaMta ! bhUtAnaMdane pRcchA=keTalI paTTarANIo che? e pramANe pRcchA karavI. he Arya ! cha paTTarANIo che. te A pramANe - (1) rUpA (2) rUpazA (3) surUpa () rUpakAvatI (5) rUpakatA ane (6) rUpaprabhA. tyAM eka eka devIno parivAra vagere bAkInI vigata dharaNendra mujaba jANavI. he bhagavaMta ! bhUtAnaMdanA nAgavitta lokapALanI (citta lokapALanI) pRcchA keTalI paTTarANIo kahelI che? e pramANe pRcchA karavI. he Arya ! cAra paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) sunaMdA (2) subhadrA (3) sujAtA ane (4) sumaNA. tyAM eka eka devIno parivAra vagere bAkInuM camaranA lokapALanI jema jANavuM. e pramANe bAkInA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 pratimAzataka | zloka : 10 paNa traNe lokapAlanuM jANavuM, tathA jeo dakSiNa bAjunA IMdro che, teonI (vigata) dharaNendranI jema jANavI. teonA lokapAlonI paNa je pramANe dharaNanA lokapAlamAM kahyuM, te pramANe vigata jANavI. uttara bAjunA IMdronI vigata) bhUtAnaMdanI jema jANavI. teonA lokapAlonI paNa je pramANe bhUtAnaMdanA lokapAlanI vigata kahI te pramANe jANavI. phakta sarve IMdronA sadaza nAmavALI rAjadhAnIo ane sihAsano jANavAM. parivAra je pramANe trIjA zatakanA prathama uddezakamAM kahyo che, te mujaba jANavo. sarve lokapAlonI rAjadhAnI ane sihAsano sadeza nAmavALAM jANavAM. parivAra je pramANe camaranA lokapAlono kahyo te mujaba jANavo. he bhagavaMta ! pizAceMdra pizAcarAja kAlane keTalI agramahiSIo kahelI che? he Arya ! cAra agramahiSIo kahelI che. te A pramANe - (1) kamalA (2) kamalaprabhA (3) utpalA ane (4) sudarzanA. tyAM eka eka devIno eka eka hajAra devIono parivAra che. te eka eka devI anya eka eka hajAra devIone viturvavA samartha che. bAkInuM je pramANe camara lokapAlanuM kahyuM te pramANe jANavuM. parivAra paNa te pramANe ja jANavo. phakta kAlA rAjadhAnI kAla sihAsana upara kahevuM. bAkInuM te pramANe ja camara lokapAla pramANe ja jANavuM. e pramANe mahAkAlanuM paNa jANavuM. he bhagavaMta ! bhUteja surUpane pRcchA=keTalI paTTarANIo kahelI che? e pramANe pRcchA karavI. he Arya ! cAra paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) rUpavatI (2) bahurUpA (3) surUpA ane (4) subhagA. tyAM eka eka devIno parivAra ItyAdi) zeSa je pramANe kAlanuM kahyuM. te pramANe jANavuM. e pramANe pratirUpanuM paNa kahevuM. he bhagavaMta ! yaheMdra pUrNabhadrane pRcchA=keTalI paTTarANIo che? e pramANe pRcchA karavI. he Arya ! cAra agramahiSIo che. te A pramANe - (1) puNyA (2) bahuputrikA (3) uttama ane (4) tArakA. tyAM eka eka devIno parivAra ItyAdi zeSa je pramANe kAlanuM kahyuM. te pramANe jANavuM. e pramANe mANibhadranuM paNa kahevuM. he bhagavaMta ! rAkSaseMdra bhImane pRcchA=keTalI paTTarANIo kahelI che? e pramANe pRcchA karavI. he Arya! cAra agramahiSIo kahelI che. te A pramANe - (1) pabA (2) padmAvatI (3) kanakA ane (4) ratnaprabhA. tyAM eka eka devIno parivAra ItyAdi bAkInuM je pramANe kAlanuM kahyuM te pramANe jANavuM. e pramANe mahAbhImanuM paNa kahevuM. he bhagavaMta ! kivaranI pRcchA keTalI paTTarANIo kahelI che ? e pramANe pRcchA karavI. he Arya ! cAra agramahiSIo kahelI che. te A pramANe - (1) vatisA (2) ketumatI (3) ratisenA ane (4) ratipriyA. tyAM eka eka devIno parivAra ItyAdi bAkInuM te pramANe ja=kAlanI jema ja jANavuM. e pramANe kiMguruSanuM paNa kahevuM. sapuruSanI pRcchA=he bhagavaMta ! satparuSane keTalI paTTarANIo kahelI che ? he Arya ! cAra paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) rohiNI (2) navamikA (3) hI ane (4) puSpAvatI. tyAM eka eka devIno parivAra ItyAdi bAkInuM te pramANe ja=kAlanI jema ja jANavuM. e pramANe mahApuruSanuM paNa kahevuM. atikAyanI pRcchA=he bhagavaMta ! atikAyane keTalI vaTTarANIo kahelI che ? he Arya ! cAra paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) bhuyaMgA (2) bhuyaMgavatI (3) mahAkacchA ane (4) skUTA. bAkInuM te pramANe ja - kAlanI jema ja jANavuM. e pramANe mahAkAyanuM paNa kahevuM. gItaratinI pRcchA=he bhagavaMta! gItaratine keTalI paTTarANIo kahelI che ? he Arya ! cAra paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) sughoSA (2) vimalA (3) susvarA ane (4) sarasvatI. tyAM eka eka devIno parivAra
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 pratimAzataka/ zloka : 10. ItyAdi bAkInuM te pramANe ja=kAlanI jema ja jANavuM. e pramANe gItayazanuM paNa kahevuM. A sarvenI=baMtareMdronI, vigata je pramANe kAlanI te pramANe jANavI. phakta rAjadhAnI ane sihAsano saMdeza rAmavALAMpotapotAnA nAma mujaba, jANavAM ane zeSa te pramANe ja jANavuM. he bhagavaMta ! jyotirSedra, jyotiSarAja caMdrane pRcchA keTalI paTTarANIo che? e pramANe pRcchA karavI. he Arya ! cAra paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) caMdraprabhA (2) dosinAbhA (3) acimALI ane (4) prabhaMkarA - e pramANe jema jIvAbhigamamAM jyotiSa uddezAmAM kaheluM che, te pramANe ja jANavuM. sUryane paNa - (1) sUryaprabhA (2) AdityA (3) acimALI ane (4) prazaMkarA. zeSa te pramANe ja jANavuM. thAvat maithuna sevavA samartha nathI. IMgAla mahAgrahanI=maMgaLa mahAgrahanI, pRcchA=he bhagavaMta ! maMgaLa mahAgrahane keTalI paTTarANIo che ? e pramANe pRcchA karavI. he Arya ! cAra paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) vijayA (2) vaijayaMtI (3) jayaMtI ane (4) aparAjitA. tyAM eka eka devIno parivAra ItyAdi bAkInuM je pramANe caMdranuM kahyuM te pramANe ja jANavuM. phakta IMgAlavataMsaka vimAna ane IMgAla nAmanA sihAsana upara kahevuM. bAkInuM te pramANe ja jANavuM. e pramANe yAvat vicAlakanuM paNa kahevuM. e pramANe yAvat bhAvaketu sudhInA akyAzIe paNa mahAgrahonuM kahevuM. phakta vataMsako ane sihAsano temanA nAma sarakhA nAmavALAM kahevAM. bAkInuM te pramANe jacaMdra pramANe ja. jANavuM. - he bhagavaMta ! devendra devarAjA zakrane pRcchA=keTalI paTTarANIo kahelI che ? e pramANe pRcchA karavI. he Arya ! ATha paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) pannA (2) zivA (3) sUci (4) aMju (5) amaLA (6) apsarA (7) navamikA ane (8) rohiNI tathA eka eka devIno soLa-soLa hajAra devIono parivAra kahelo che. te AThamAMthI eka eka devI anya soLa hajAra devIonA parivArane vidurvavA samartha che? hA, e pramANe ja che. (kula) sarva maLIne eka lAkha aThThAvIsa hajAra devIonA parivArane vidurvavA samartha che. te teno varga=parivAra che. te bhagavaMta ! deveMdra devarAjA zakra saudharmakalpamAM, saudharmAvalaMsaka vimAnamAM, sudharmAsabhAmAM zakra sihAsana upara parivAranI sAthe, bAkInuM je pramANe camaranuM kahyuM te pramANe jANavuM. phakta parivAra trIjA zatakanA prathama uddezaka mujaba jANavo. he bhagavaMta ! deveMdra devarAjA zakranA soma mahArAjAne (lokapALane) keTalI agramahiSIo che? e pramANe pRcchA=prazna karavo. he Arya ! cAra agramahiNIo kahelI che. te A pramANe - (1) rohiNI (2) madanA 3) citrA ane (4) somA. tyAM eka ekano parivAra zeSa je pramANe camara lokapAlanuM kahyuM, te mujaba jANavuM. phakta svayaMprabha vimAnamAM, sudharmAsabhAmAM, soma nAmanA siMhAsana upara kahevuM. bAkInuM te pramANe ja cAra lokapAla pramANe ja. jANavuM. e pramANe yAvat vaizramaNanuM kahevuM. phakta vimAno je pramANe trIjA zatakamAM kahyAM che, te pramANe kahevAM. he bhagavaMta ! IzAneMdranI pRcchA=IzAneMdrane keTalI paTTarANIo kahelI che ? he Arya ! IzAneMdrane ATha paTTarANIo kahelI che. te A pramANe - (1) kRSNA (2) kRSNarAjI (3) rAmA (4) rAmaraNitA (5) vasu (6) vasuguptA (7) vasumitrA ane (8) vasuMdharA. tyAM eka eka devIno parivAra, bAkInuM je pramANe zakranuM kahyuM, te pramANe jANavuM. he bhagavaMta ! deveMdra IzAnanA soma mahArAjAne (lokapALane) keTalI agramahiSIo che? e pramANe pRcchA karavI. he Arya ! cAra agramahiSIo kahelI che. te A pramANe - (1) pRthvI (2) rAjI (3) rajanI ane (4) vidyutA. tyAM bAkInuM zakranA lokapAlanI jema kahevuM. e pramANe yAvat varuNanuM kahevuM. phakta vimAna je pramANe cothA uddezAmAM kahela
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 pratimAzataka | zloka : 10 che, te pramANe kahevAM. bAkInuM te pramANe ja=zakranA lokapAlanI jema ja, jANavuM. yAvat maithuna sevavA samartha nathI. he bhagavaMta ! te A pramANe che ? (uttara :-) he bhagavaMta ! yAvat vihare che. sU. 406, bhaga. 10/5. TIkA H evaM SaSThe sUryAbhAtidezena zakrasudharmAdhikAro pratimAsakthipratibaddho bhAvanIyaH / tathAhi kahi NaM bhaMte ! sakkassa deviMdassa devaranno sabhA suhammA pannattA go0 ! jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM imIse rayaNappabhAe evaM jahA rAyappaseNaijje jAva paMca vaDeMsagA pa0 taM0 - asogavaDeMsae jAva majjhe sohammavaDeMsae / se NaM sohammavaDeMsae mahAvimANe addhaterasayajoyaNasayasahassAiM AyAma - vikkhaMbheNaM evaM jahA sUriyAbhe tava mANaM taheva uvavAo / (sU0 407) tae NaM se sakke siddhAyayaNaM puracchimilleNaM dAreNaM aNupavisai 2 jeNeva devacchaMdae jeNeva jiNapaDimA teNeva uvAgacchai 2 jiNapaDimANaM Aloe paNAmaM karei 2 lomahatthagaM giNhai, jiNapaDimAo lomahatthaeNaM pamajjai 2 jiNapaDimAo surabhiNA gaMdhodae NaM NhANeiti / jAva Ayarakkhatti / arcanikAyAH paro granthastAvad vAcyo yAvadAtmarakSakAH, sa caivaM lezataH tae NaM se sak 3 sabhaM suhammaM aNuppavisai 2, sIhAsaNe puracchAbhimuhe nisIyai / tae NaM sakkassa 3 avaruttareNa (uttareNaM) uttarapacchimeNaM caurAsII sAmANiasAhassIo NisIyaMti / puracchimeNaM aTTha aggamahisIo, dAhiNapuracchimeNaM abbhitariAe parisAe bArasadevasAhassIo NisIyaMti / dAhiNeNaM majjhimAe parisAe coddasadevasAhassIo, dAhiNapacchimeNaM bAhiriAe parisAe solasadevasAhassIo NisIyaMtItyAdi / (ayaM pAThaH tatra TIkAgataH) / / 10 / / - TIkArya HevN saddhi - e pramANe bhagavatIsUtra dazamA zatakanA chaThThA uddezAmAM sUryAbhadevanA atideza vaDe pratimArUpa hADakAM sAthe pratibaddha zakranI sudharmasabhAno adhikAra bhAvavo. te A pramANe - he bhagavaMta ! deveMdra devarAjA zakranI sudharmAMsabhA kyAM AvelI che ? he gautama ! jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanI dakSiNa dizAmAM ratnaprabhA pRthvI upara, e pramANe jema rAjapraznIyamAM yAvat pAMca avataMsaka kahelA che, te A pramANe - azokAvataMsaka yAvat madhyamAM saudharmAvataMsaka. te saudharmAvartasaka mahAvimAna sADA bAra lAkha yojana AyAma-vikhaMbha vaDe che=lAMbuM pahoLuM che. e prakAre jema sUryAbhamAM te prakAre ja mAna=pramANa ane te prakAre ja upapAta jANavo. (sU. 407) tyAra pachI te zakra siddhAyatanamAM pUrvanA dvArathI praveza kare che, praveza karIne je bAju devaskaMda, je bAju jinapratimA te bAju jAya che, jaIne jinapratimAne jovAmAtrathI praNAma kare che, praNAma karIne mopiccha grahaNa kare che, grahaNa karIne jinapratimAone morapiccha vaDe pramArjanA kare che, pramArjanA karIne sugaMdhI gaMdhodaka vaDe=jaLa vaDe, abhiSeka kare che. yAvat AtmarakSaka sudhIno pATha jANavo. arcanikAthI AgaLano graMtha tyAM sudhI kahevo, yAvat AtmarakSaka devo kahelA che, tyAM sudhI pATha kahevo ane
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 10-11 147 te lezathI A pramANe - tyAra pachI te zakra sudharmAsabhAmAM praveza kare che, praveza karIne siMhAsana upara pUrvAbhimukha bese che. tyAra pachI zakranA corAzI hajAra sAmAnika devo vAyavya koNamAM, uttara dizAmAM ane IzAna koNamAM bese che. pUrva dizAmAM ATha agramahiSIo (bese che), agnikoNamAM atyaMtara parSadAnA bAra hajAra devo bese che, dakSiNa dizAmAM madhya parSadAnA cauda hajAra devo bese che, naiRtya koNamAM bAhya parSadAnA soLa hajAra devo bese che. ItyAdi. (sU. 407 nI TIkAno pATha) 1 avataraNikA : atha sUryAbhAdhikAreNa pratimArINAM zAsanArthastenAnAM kAndizIkatAM pradarzayaMstA abhiSTauti - avataraNikArca - have sUryAbhanA adhikAra dvArA pratimAnA zatruone zAstranA arthanA coro evA luMpAkonI kAMdizikAne dekhADatA=zAstramAM bhagavAnanI pUjAnA adhikAranA pAThane dekhADavAthI pratyuttara ApavA mATe koI dizA na sUjhatI hoya tevI mAnasika sthitirUpa kAMdizIkatAne dekhADatAM, graMthakAra teonI= pratimAonI, stuti kare che. zloka : prAk pazcAcca hitArthitAM hRdi vidastaistairupAyairyathA, mUrtIH pUjitavAn mudA bhagavatAM sUryAbhanAmA suraH / yAti pracyutavarNakarNakuhare taptatraputvaM nRpa praznopAGgasamarthitA hatadhiyAM vyaktA tathA paddhatiH / / 11 / / zlokArtha : pUrvamAM-devabhavamAM utpattikALamAM, ane pazcAta-uttara evA te bhava ane bhavAMtara saMbaMdhI AyatimAM, hitArthIpaNAne hRdayamAM jANatA te te upAyo vaDe jema sUryAbhanAmanA deve harSathI bhagavAnanI mUrtine pUjI, te prakAre vyakta=pragaTa, nRpaprazna upAMgathI samarthita paddhati=prakriyA, hatabuddhivALAonA=luMpAkanA, prayyata che varNa jemAMthI evA karNakuharamAMkarNarUpa guphAmAM, tapta kapupaNAne pAme che kAnamAM paDatA tapAvelA sIsAnA rasa jevI bane che. II11TI. TIkA : 'prAgi'tyAdi :- prAg-Adau, pazcAcca uttaratadbhavabhavAntarasaMbandhinyAmAyatyAM hitArthitAM= zreyo'bhilASitAM, hRdi svAnte, vidan=jAnan, taistairvakSyamANairupAyaiH bhaktisAdhanaprakArairyathA sUryAbhanAmA suraH bhagavatAM mUrtI: pUjitavAn tathA vyaktA prakaTA, nRpapraznopAGge rAjapraznIyopAGge,
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 pratimAzataka, zlokaH 11 samarthitA=sahetukaM nirNItA paddhatiH prakriyA, hatadhiyAM-mUlocchinnabuddhInAM lumpakamatavAsitAnAm, pracyutavaNe pracyuto varNo yasmAttAdRze, nirakSare ityarthaH tenAkSarazaktipratibandhAbhAvAdatidAhasaMbhavo vyajyate / karNakuhare zrotrabile, tenAsaMskRtatvaM vyajyate / taptatraputvaM yAti, tAnyakSarANi durmatikarNe taptatrapuvat svagatadoSAdeva dAhaM janayantItyarthaH / Aha ca - guruvacanamamalamapi skhaladupajanayati zravaNasthitaM zUlamabhavyasyeti / TIkArya : prA ... nanayantItyartha | prAguAdimAMkadevabhavamAM utpattikALamAM, ane pazcA-uttara evA te bhava ane bhavAMtara saMbaMdhI AthatimAM, hitArthIpaNAne hadayamAM jANatA evA sUryAbhanAmanA deve te te varcamANa upAyo vaDe je pramANe bhagavAnanI mUrtine pUjI. te pramANe vyakta=pragaTa, ane paprazna upAMgamAM=rAjaprathvIya upAMgamAM, samarthita=sahetuka nirNAta, evI paddhati=prakriyA, hatabuddhivALAonA mULamAMthI lAza pAmI gaI che buddhi jeonI evA luMpAkamatavAsitonA, prayyata thayo chevarNa jemAMthI evA nirakSara karNarUpI guphAmAM=zrotrarUpa bilamAM=asaMskRta tenA kAna che tevI karNarUpa guphAmAM, takhatrapupaNAne pAme che=luMpAkane pratimAnI pUjAne kahenArA je akSaro che, te akSaronI je padArthabodha karAvavAnI zakti che, tenA pratye pratibaMdhano abhAva che tenA kAraNe tenAthI=prayyatavarga e zabdathI, atidAhano saMbhava vyakta thAya che, (a) pratimAnI pUjAne kahenArA e akSaro dumati evA luMpAkanA kAnamAM takhatrapupaNAne pAme che tapAvelA sIsAnA rasanI jema svagata doSathI ja (e akSaro) dAhane pedA kare che, e prakAre artha che. ahIM TIkAmAM 'paddhati' no artha prakriyA karyo che, te bhagavAnanI bhaktinI prakriyA samajavI. samarthatA' no artha sahetuka nirmItA karela che arthAt yuktipUrvaka nirNAta evI prakriyA samajavI. " thayAM' no artha "mULamAMthI buddhi nAza pAmI gaI che evA luMpAkamatavAsitonA e pramANe jANavo. prabhutava' no artha mayyata che varNa jemAMthI tevA prakAranA=nirakSara evA, karNakuharamAM ema karela che. tenA kAraNe=nirakSara hovAne kAraNe, atidAhano saMbhava vyakta thAya che. kema ke, akSarazaktinA pratibaMdhano abhAva che. ' re no artha 'zrotrarUpa bilamAM karavo, tenA vaDe asaMskRtapaNuM pragaTa thAya che. arthAt zAstranA zabdo jeNe sAMbhaLyA nathI tevA asaMskRta tenA kAna che. tatatrapurva yati' eno artha te akSaro durmatinA karNamAM tapAvela sIsAnA rasanI jema svagata doSathI ja dAha pedA kare che, e pramANe jANavo.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 11 149 che ahIM prakriyA zabda sUryAbhadeve je bhagavAnanI pUjA karI che, tene samarthana karanArI zabdarAzirUpa che, tethI AgaLamAM e akSaro laMpAkanA kAnamAM taptatrapupaNAne pAme che ema kahela che. tethI virodha nathI. vizeSArtha: bhagavAnanI mUrtine svIkAranArAM zAstravacano lupAke sAMbhaLyAM nathI, tethI nirakSara tenuM zrotrabila che. tenA kAraNe jyAre sUryAbhanA adhikAra dvArA devatAo bhagavAnanI pUjA kare che, evuM kathana kahevAmAM Ave che, tyAre pratimA pratye dveSa hovAne kAraNe tene te akSaro dvArA atidAhano saMbhava che. kema ke zAstranA te akSaronI zakti pratye tene pratibaMdhano abhAva che-rAgano abhAva che, arthAt bhagavAnanI mUrti devatAo pUje che, te kahenArA je akSaro che, tenI je zakti che, tenA pratye jo lepAkane rAga hoya to tadvAcaka arthone sAMbhaLIne te paNa bhagavAnanI mUrti pUjya che, ema avazya svIkAre; paraMtu te akSarazakti pratye pratibaMdhano abhAva hovAne kAraNe te zAstrapAThano anya artha kare che; ane kahe che ke, te devatAnI sthiti che, paraMtu te dharmAnuSThAna nathI. AthI ja te zAstravacananA baLathI pratimAnI pUjyatAnuM koI kathana kare che tyAre tenA haiyAmAM atidAha pedA thAya che. svagata doSane kAraNe, dAha pedA kare che arthAt te laMpAkanA kAna asaMskRta che, tethI potAnI mAnyatA pramANe asadabhinivezarUpa svagata doSathI ja dAha pedA kare che. ahIM svagata doSathI dAha pedA thAya che, ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke, je vyaktine tattvano pakSapAta hoya tene zAstrapaMktio anyathArUpe samajAyelI hoya to paNa, yuktipUrvaka tene sAco artha koI batAve tyAre AnaMda thAya che, paraMtu luMpAkane asadabhiniveza hovAne kAraNe sAco artha batAvavAthI AnaMda thavAne badale dAha utpanna thAya che. kema ke potAnI mAnyatA pratye asadabhiniveza hovAthI te vacanathI potAnI mAnyatA khaMDita thAya che. tene ja puSTa karavA arthe sAkSIrUpe kada ' thI kahe che - TIkArya : guruvAna .. rUti che ane kahyuM che ke, kAnamAM raheluM=saMbhaLAyeluM, nirmaLa paNa guruvacana khUlatA pAmatuM abhavya-ayogyane, zUla pedA kare che. vizeSArtha : asadabhiniveza hovAne kAraNe laMpAka ayogya che, tethI ja nirmaLa evuM paNa A skUlanA pAmatuM guruvacana sAMbhaLatAM tenA cittamAM zUla pedA thAya che. nirmaLa vacana, sAcAno pakSapAta nahi hovAne kAraNe tene sthira thavAnA yatnarUpe thatuM nathI, paraMtu sAcA paNa padArthane kaI rIte asamyagu che, te prakAre sthApana karIne, jinapratimAne apUjyarUpe sthApana karavAnA yatnathI ja laMpAka te padArthane vicAre che. tethI te sAco paNa padArtha tenA cittamAM sthira thavAne badale alanA pAmI rahyo che.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 pratimAzataka | zloka : 11 TIkA : atra taptatraputvaM yAtIti nidarzanA, abhavan vastusaMbandha upamAparikalpaka: 'nidarzane'ti mammaTavacanAt / asaMbandhe saMbandharUpAtizayoktirityapare / TIkArya : satra ........ maTavAnAn ! ahIMyA=prastuta zlokamAM, 'tatatrapupaNAne pAme che e pramANe nidarzanA alaMkAra che. kema ke, upamAno parikalpaka evo nahi thato vastuno saMbaMdha te nidarzanA alaMkAra che. e prakAre mammaTanuM vacana che. vizeSArtha : jema tapAveluM sIsuM kAnamAM nAkhavAmAM Ave to atidAha pedA thAya che, tema nRpaprazna upAMgamAM samarthita evI vyakta paddhati, haNAyelI buddhivALA 9pAkanI karNarUpa guphAmAM takhatrapupaNAne pAme che= tapAvelA loDhAnA rasanI jema svagata doSathI dAhane pedA kare che, e prakAre upamAno parikalpaka nidarzanA alaMkAra che; jemAM nahi thatI vastuno saMbaMdha che. arthAt prazna upAMgamAM samarthita evI vyakti paddhatirUpa vastuno saMbaMdha tenA kAnamAM thato nathI, paraMtu saMbaMdha karavAno AyAsa karavAmAM Ave to dAhane pedA kare che. TIkArya : saMvaLe .... pare asaMbaMdhamAM saMbaMdharUpa atizayokti che, e pramANe bIjAo kahe che. vizeSArtha : prazna upAMgamAM samarthita evI vyaktapaddhatirUpa vastuno saMbaMdha tenA kAnamAM thato nathI, chatAM saMbaMdha thAya che, e pramANe atizayokti che. AthI ja taptatrapupaNAne pAme che, ema kahela che. TIkA : uktArthe AlApakazcAyam - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sUriyAbhe deve ahuNovavaNNamittae ceva samANe paMcavihAe pajjattIe pajjattIbhAvaM gacchai, taM jahA-AhArapajjattIe, sarIrapajjattIe, iMdiyapajjattIe, ANApANapajjattIe, bhAsAmaNapajjattIe, tae NaM tassa sUriyAbhassa devassa paMcavihAe pajjattIe pajjattIbhAvaM gayassa samANassa imeyArUve abbhatthie ciMtie, patthie, maNogae, saMkalpe samuppajjitthA-kiM me puTviM karaNijjaM ? kiM me pacchA karaNijjaM .? kiM me puTviM seyaM ? kiM me pacchA seyaM ? kiM me puv i ? pi pacchApi, hiyAe, suhAe, khamAe, NissesAe, ANugAmiyattAe, bhavissai ? tae NaM tassa sUriyAbhassa sAmANiyaparisovavanagA devA sUriyAbhassa devassa imeyArUvamabbhatthiyaM jAva samuppannaM samabhijANittA, jeNeva suriyAbhe deve teNeva uvAgacchaMti, 2 sUriyAbhaM devaM karayalapariggahiyaM
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zlokaH 11 1pa1 sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu jaeNaM vijaeNaM vaddhAvinti / vaddhAvittA evaM vayAsI-'evaM khalu devANuppiyA NaM sUriyAbhe vimANe siddhAyataNaMsi jiNapaDimANaM jiNussehapamANamittANaM aTThasayaM saMnikkhittaM ciTThai, sabhAe suhammAe mANavae ceiyakhaMbhe vairAmae sugolavaTTasamuggae subahuo jiNasakahAo saMnikkhittAo ciTThati / tAo NaM devANuppiyANaM annesiM ca bahUNaM vemANiyANaM devANa ya devINa ya accaNijjAo jAva pajjuvAsaNijjAo / taM eyaM NaM devANuppiyANaM pub ikaraNijjaM, taM eyaM NaM devA0 pacchA karaNijjaM, taM eyaM NaM devA0 puTviM seya, taM eyaM NaM devA0 pacchA seyaM, taM eyaM NaM devA0 puTviMpi pacchAvi hiyAe, suhAe, khamAe, nissesAe, ANugAmiyattAe bhavissati / / (sU0 41) . tae NaM se sUriyAbhe deve tesiM sAmANiyaparisovavanagANaM devANaM aMtie eyamaDhaM soccA-nisamma haTTha tuTTha jAva hiae, sayaNijjAo abbhuDhei, 2 ttA uvavAyasabhAo puracchimilleNaM dAreNaM niggacchai, jeNeva harae teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA, harayaM aNupayAhiNI karemANe 2 puracchimeNaM toraNeNaM aNupavisai 2 ttA puracchimilleNaM tisovANa paDirUvaeNaM paccoruhai 2 jalAvagAhaM karei 2 jalamajjaNaM karei 2 jalakiDDaM karei 2 jalAbhiseyaM karei 2 ttA, AyaMte cokkhe paramasuIbhUe harayAo paccuttarai 2 jeNeva abhiseyasabhA teNeva uvAgacchati 2 abhiseyasabhaM aNuppayAhiNI karemANe puracchimilleNaM dAreNaM aNuppavisai 2 jeNeva sIMhAsaNe teNeva uvAgacchai 2 sIhAsaNavaragae puratyAbhimuhe sannisanne / tae NaM tassa sUriyAbhassa devassa sAmANiyaparisovavannagA devA AbhiogIe deve saddAvei 2 evaM vayAsI-khippAmeva bho ! devANuppiyA ! sUriyAbhassa devassa mahatthaM, mahagdhaM, maharihaM viulaM iMdAbhiseyaM uvaTThaveha abhiseo jAva / tae NaM se sUriyA deve mahayA 2 iMdAbhiseeNaM abhisitte samANe abhiseyasabhAo puracchimilleNaM dAreNaM niggacchai 2 jeNeva alaMkAriyasabhA teNeva uvAgacchai 2 alaMkAriyasabhaM puracchimilleNaM dAreNaM aNupavisai 2 jeNeva sIhAsaNe jAva sannisanne / (sU0 42) tae NaM se jAva alaMkAriyasabhAo puracchimilleNaM dAreNaM paDiNikkhamai 2 ttA jeNeva vavasAyasabhA teNeva uvAgacchati jAva sIhAsanavaragae jAva sannisanne / tae NaM tassa sUriyAbhassa devassa sAmANiya0 devA potthayarayaNaM uvaNeti, tae NaM se sUriyA deve potthaya0 geNhai, 2 potthaya0 muyai, 2 potthaya0 vihADei 2 potthaya0 vAei 2 dhammiyaM vavasAyaM vavasai-dharmAnugataM vyavasAyaM vyavasyati=cikIrSatItyarthaH, potthaya0 paDiNikkhamai 2, sIhAsaNAo abbhuTTei 2 vavasAyasabhAo puracchimilleNaM dAreNaM paDiNikkhamai 2 ttA jaNava naMdA pukkharaNI teNeva uvAgacchai 2 NaMdApukkhariNiM puracchi0 toraNeNaM puracchi0 tisovANa0 paccoruhai 2 hatthapAdaM pakkhAleti 2 AyaMte cokkhe paramasuibhUe egaM mahaM seyaM rayayAmayaM vimalaM salilapuNNaM mattagayamuhAgitikuMbhasamANaM bhiMgAraM pageNhati 2 jAiM tattha uppalAI jAva satasahassapattAiM tAiM gehati 2 NaMdA0 to paccoruhati 2 jeNeva siddhAyataNe teNeva pahArettha gamaNAe / / sU0 43 / / tae NaM taM sUriyAbhaM devaM cattArisAmANiyasAhassIo jAva solasaAyarakkhadevasAhassIo, anne ya K-13
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara pratimAzataka | zloka : 11 bahave sUriyAbhaM jAva devIo ya appegaiyA uppalahatthagayA jAva sayasahassapattahatthagayA, sUriyAbhaM devaM piTThato 2 samaNugacchaMti / tae NaM taM sUriyAbhaM devaM bahave AbhiogiyA devA ya devIo ya appegaiyA kalasahatthagayA, jAva appegaiyA dhUvakaDucchayahatthagayA haTThatuTTha jAva sUriyAbhaM devaM piTThato samaNugacchaMti / tae NaM se sUriyAbhe deve cauhiM sAmANiyasAhassIhiM jAva annehiM ya bahUhiM ya sUriyAbhaM devaM jAva bahUhiM devehiM ya devIhiM ya saddhiM saMparivuDe savviDDhIe jAva NAtiyaraveNaM jeNeva siddhAyataNe teNeva uvAgacchati 2 siddhAyataNaM puracchi0 - dAreNaM aNupavisati 2 jeNeva devacchaMdae, jeNeva jiNapaDimAo teNeva uvAgacchai 2 jiNapaDimANaM Aloe paNAmaM kareti 2 lomahatthagaM giNhai 2 jiNapaDimANaM lomahatthaeNaM pamajjai 2 jiNapaDimAo surabhiNA gaMdhodaeNaM NhANei 2 surabhigaMdhakAsAie NaM gAyAiM lUheti 2 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAiM aNuliMpai 2 jiNapaDimANaM aMgAI devadUsajUalAiM NiyaMsai 2 pupphAruhaNaM, mallAruhaNaM, gaMdhAruhaNaM, cunAruhaNaM, vatthAruhaNaM, AbharaNAruhaNaM karei 2 AsattosattaviulavaTTavagghAriamalladAmakalAvaM karei 2 karaggahagahiakarayalapabbhaTThavippamukkeNaM dasaddhavanneNaM kusumeNaM mukkapupphapuMjovayArakaliyaM kareti 2 jiNapaDimANa purato acchehi saNhehiM seehiM rayayAmaehiM accharasAtaMdulehiM aTThaTThamaMgale Alihai taM jahA0-sotthiyajAva dappaNaM / accharasAtaMdulehi divyataMdulairityarthaH, accho raso yeSu yebhyo'ccharasA veti vyutpattiH / tayANaMtaraM ca NaM caMdappabharayaNavairaveruliyavimaladaMDakaMcaNamaNirayaNabhatticittaM, kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamaghamaghaMtagaMdhuttamANuviddhaM ca dhUvavaTTiM viNimmayaMtaM kAlAgurupravarakuMdurukkaturukkasatkena dhUpenottamagandhenAnuviddhaM dhUpavarti vinimuJcantamityarthaH / padavyatyaya ArSaH / veruliyamayaM kaDucchuyaM paggahiya payatteNaM dhUvaM dAUNa jiNavarANaM aTThasayavisuddhaganthajuttehiM aSTazatapramANanirdoSazabdaracanAyuktairityarthaH / atthajuttehiM apuNarutehiM mahAvittehiM saMthuNai 2 devalabdhiprabhAva eSaH sattaTTha payAiM paccosakkai 2 vAmaM jANuM aMcei 2 ttA dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi NihaTTa tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi nivADei 2 ttA IsiM paccuNNamai 2 karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM vayAsI-Namotthu NaM arahaMtANaM jAva saMpattANaM, vaMdai namaMsai vandate tA:-pratimAH, caityavaMdanavidhinA prasiddhana, namaskaroti-pazcAt praNidhAnAdiyogenetyeke / anyetvabhidadhati-viratimatAmeva prasiddhacaityavandanavidhiranyeSAM tathAbhyupagamapurassarakAyavyutsargAsiddheriti vandatesAmAnyena, namaskaroti AzayavRddherabhyutthAnanamaskAreNeti / tattvamatrabhagavantaH paramarSayaH kevalino vidantIti vRttau-jeNeya siddhAyataNassa bahumajjhadesabhAe teNeva uvAgacchai 2 ttA lomahatthagaM parAmusai 2 siddhA0 bahumajjhadesabhAgaM lomahattheNaM pamajjati, divvAe dagadhArAe abbhukkhei, saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM paMcaMgulitalaM maMDalagaM Alihai 2 karaggahagahiyaM jAva puMjovayArakaliyaM karei, 2 dhUvaM dalai 2 jeNeva siddhAyatanassa dAhiNille dAre teNeva uvAgacchai, 2 lomahatthagaM parAmusai 2 dAraceDIo sAlabhaMjiyAo vAlaruvae a lomahatthaeNaM pamajjai, divvAe dagadhArAe abbhukkhei, saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM caccae dalai, 2 pupphAruhaNaM jAva mallAruhaNaM karei, AsattosattajAva dhUvaM dalai 2 jeNeva dAhiNille dAre muhamaMDave jeNeva dAhiNillissa muhamaMDavassa bahumajjhadesabhAe teNeva
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 pratimAzataka/ zloka : 11 uvAgacchai 2 lomahatthagaM parAmusai 2 bahumajjhadesabhAgaM lomahattheNaM pamajjai 2 ttA divvAe dagadhArAe abbhukkhei, saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM paMcaMgulitalaM maMDalagaM AlihittA karaggahagahiyaM jAva dhUvaM dalai jeNeva dAhiNillassa muhamaMDavassa paccathimille dAre teNeva uvAgacchai 2 loma0 parAmusai 2 ttA dAraceDIo ya sAlabhaMjiyAo a vAlaruvae ya lomahatyeNa pamajjai 2 ttA divvAe dagadhArAe0 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM0 pupphAruhaNaM jAva AbharaNAruhaNaM karei 2 Asattosatta0 karaggaha0 dhUvaM dalai 2 ttA jeNeva dAhi0 muha0 ssa uttarillA khaMbhapaMtI teNeva uvAgacchai 2 loma0 parAmusai 2 thaMbhe thaMbhe sAlabhaMjiyAo ya vAla0 lomahatthaeNaM pama0 2 taM ceva jahA pacchimillassa dArassa jAva dhUvaM dalai 2 jeNeva dAhiNillassa muhassa puratthi0 dAre teNeva uvAgacchai 2 loma0 parA02 dAraceDIo ca taM ceva savvaM, jeNeva dAhi0 muhassa dAhiNille dAre teNeva uvA0 2 dAraceDIo ya taM ceva savvaM, jeNeva dAhiNille pecchAgharamaMDave jeNeva dAhiNillassa pecchA0 ssa bahumajjha0 jeNeva vairAmae akkhaDae jeNeva maNipeDhiyA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvA0 loma0 parA0 2 akkhADagaM ca maNipeDhiyaM ca sIhAsaNaM ca lomahatthaeNaM pamajjai 2 divvAe dagadhArAe0 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM0 pupphArUhaNaM0 Asattosatta0 jAva dhUvaM dalei 2 jeNeva dAhiNi0 pecchA0 ssa paccatthimille dAre0 uttarille dAre0 purathimille dAre0 dAhiNe dAre0 taM ceva, jeNeva dAhiNille ceiyathUbhe teNeva uvA0 2 thaMbhaM ca maNipeDhiyaM ca0 divvAe dagadhArAe, jAva dhUvaM dalei 2 jeNeva paccatthimillA maNipeDhiyA jeNeva paccatthi0 jiNa paDimANaM paNAmaM karei jahA jiNapaDimANaM taheva jAva NamaMsittA jeNeva uttarillA jiNa taM ceva savvaM, jeNeva purathimillA maNipeDhiyA0 jeNeva puratthi0 jiNa0 taM ceva dAhiNillA maNipeDhiyA0 dAhiNillA jiNa0 taM ceva / jeNeva dAhiNille ceiarukkhe teNeva uvA0 2 taM ceva, jeNeva dAhiNille mahiMdajjhae teNeva uvA0 taM ceva, jeNeva dAhiNillA gaMdA pukkhariNI teNeva0 uvA0 2 loma0 parA0 2 toraNe ya tisovANapaDirUvae sAlabhaMjiyAo ya vAlarUvae ya lomahatthaeNaM pamajjai jAva dhUvaM dalei / siddhAyatanaM aNuppavAhiNI karemANe jeNeva uttarillA0 NaMdA0 teNeva uvA0 taM ceva savvaM, jeNeva uttarille ceiyarukkhe taM ceva, jeNeva uttarille ceiyathUbhe taM ceva, jeNeva paccatthimillA peDhiyA, jeNeva jiNapaDimA taM ceva, uttarille pecchAgharamaMDave teNeva uvA0 ttA jA ceva dAhiNillavattavvayA sA ceva savvA purathimille dAre, dAhiNillA khaMbhapattI taM ceva savvaM, jeNeva uttarille muhamaMDave taM ceva savvaM, paccatthimille dAre teNeva0 uttarille dAre dAhiNillA khaMbhapattI sesaM taM ceva, jeNeva siddhAyatanassa uttarille dAre taM ceva, jeNeva siddhAyatanassa purathimille dAre teNeva taM ceva savvaM, jeNeva puratthi muhamaMDave purathimillassa muhamaMDavassa bahu majjhadesabhAe taM ceva, dAhiNille dAre paccatthimillA khaMbhapaMtI uttarille dAre taM ceva, purathimille dAre taM ceva, jeNeva puratthi0 pecchAgharamaMDave, evaM thUbhajiNapaDimAo ceiyarukkhA, mahiMdajjhayA, taM ceva jAva dhUvaM dalai / jeNeva sabhA suhammA teNeva uvA0 2 sabhaM suhammaM puracchi0 dAreNaM aNupavisai jeNeva mANavae ceiya khaMbhe jeNeva vairAmayA golavaTTasamugge teNeva uvA0 2 loma0 parAmusai 2 vairAmae golavaTTasamuggae loma0 hatthaeNaM pamajjai, vai0 gola0 vihADei 2 jiNasakahAo lomatthaeNaM pamajjai, surahiNA gaMdhodaeNaM
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 pratimAzatakazlokaH 11 pakkhAlei, aggehiM varehiM gaMdhehiM accei, dhUvaM dalei 2 jiNasakahAo vairAmaesu golavaTTasamuggaesu paDiNikkhamai, mANavagaM ceiyakhaMbhaM lomahatthaeNaM pamajjai, divvAe dagadhArAe jAva dhUvaM dalei, 2 jeNeva sIhAsaNe taM ceva, jeNeva khuDDAgamahiMdajjhae taM ceva, jeNeva paharaNakose coppAlae taM ceva, jeNeva bahumajjhadesabhAe taM ceva, jeNeva maNipeDhiyA jeNeva devasayaNijje taM ceva, jeNeva uvavAyasabhA teNeva uvAgacchai 2 jahA abhiseyasabhA taheva savvaM, jAva purathimillA NaMdA0 jeNeva haraNa teNeva0 uvAgacchai 2 ttA toraNe ya tisovANe ya sAlabhaMjiyAo -a vAlarUvae ya jeNeva abhiseyasabhA teNeva uvA0 sIhAsaNaM ca maNipeDhiyaM ca sesaM taheva AyayaNasarisaM jAva purathimillA NaMdA0 jeNeva alaMkAriyasabhA teNeva0 jahA abhiseyasabhA taheva savvaM, jeNeva vavasAyasabhA teNeva uvA0 2 taheva lomahatthagaM parA0 2 potthayarayaNaM lomahatthaeNaM pama0 2 divvAe dagadhArAe0 jAva dhUvaM dalei / maNipeDhiyaM sIhAsaNaM ca sesaM taM ceva / puracchimillA NaM NaMdA0 taM ceva, jeNeva balipIDhaM teNeva uvA0 2 balivisajjaNaM karei iti / / (sU0 44) / / 11 / / TIkArya : ane kahevAyela arthamAM=pUrva ane pazcAt hitArthIpaNAne hadayamAM jANatA te te upAyo vaDe jema sUryAbhadeve harSathI bhagavAnanI mUrtine pUjI te arthamAM, AlApaka A pramANe - te kAle ane te samaye hamaNAM utpanna thayo chato sUryAbhadeva pAMca prakAranI paryAptithI paryAptabhAvane pAme che. te A pramANe - (1) AhAraparyAptithI (2) zarIraparyAptithI (3) IMdriyaparyAptithI (4) zvAsocchavAsaparyAptithI ane (5) bhASA ane mana:paryAptithI paryAptabhAvane pAme che. (rAyaparoNIya TIkAmAM kahyuM che ke, "zeSaparyAptinA samAptikAlanA aMtaranI apekSAe bhASA ane mana:paryAptinA samAptinA kAlanuM aMtara prAyaH alpa hovAthI eka tarIke vivakSA karela che.) tyAra pachI te sUryAbhadevane pAMca prakAre paryApti vaDe paryAptabhAva pAmelo chato A AvA prakAre saMkalpa utpanna thayo. (e pramANe avaya che.) te saMkalpa kevA prakArano che, te batAvatAM kahe che - AdhyAtmika, ciMtanAtmaka, abhilASAtmaka, manogata saMkalpa utpanna thayo. te saMkalpanuM svarUpa zuM che? ethI karIne kahe che - mAre pUrvamAM zuM karaNIya che? mAre pazcAtra pAchaLa, zuM karaNIya che? mAre pUrvamAM (karavA mATe) zuM zreya che? mAre pazcAtu=pAchaLa, (karavA mATe) zuM zreya che ? mAre pUrvamAM paNa ane pAchaLa paNa hitapaNA mATe=pariNAmasuMdaratA mATe, sukha mATe, saMgatapaNA mATe, nizcita kalyANa mATe, paraMparAe zubhAnubaMdhI sukha mATe zuM zreyaskArI thaze? tyAre te sUryAbhadevanA sAmAjika parSadAne pAmelA devo sUryAbhadevane AvA prakAre AdhyAtmika yAvat utpanna thayelo jANIne jyAM sUryAbhadeva che tyAM samIpamAM Ave che, samIpamAM AvIne sUryAbhadevane mastaka upara karatalathI parigRhIta zIrSAvartavALI aMjali karIne jayavijaya vaDe (maMgaLa zabdo vaDe) vadhAve che. vadhAvIne A pramANe kahe che, he devAnupriya ! sUryAbha nAmanA vimAnamAM siddhAyatanamAM jinezvaranI UMcAI pramANa mAnavALI (jinezvaranI UMcAI pramANe UMcAIvALI) ekaso ATha jinapratimA sthApana karAyelI che, (tathA) sudharmAsabhAmAM mANavaka caityastaMbhamAM, vajaya goLa dAbhaDAmAM ghaNA jinezvaronAM hADakAMo sthApana karAyelAM che, te Apa devAnupriyane tathA bIjA ghaNA
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, bloka : 11 1papa vaimAnika deva ane devIone arcanIya yAvat paryApAsanIya che. tethI Apa devAnupriyane A pUrve zreyakArI che, tethI Apa devAnupriyane A pazcAt zreyakArI che, tethI Apa devAnupriyane A pUrve paNa ane pazcAt paNa hitapaNA mATe, sukha mATe, saMgatapaNA mATe, nizcita kalyANa mATe, paraMparAe zubhAnubaMdhI sukha mATe thaze. (sU. 41) tyAre te sUryAbhadeva te sAmAnika parSadAne pAmelA devonI pAsethI A arthane sAMbhaLIne, avadhArIne, haSTatuSTa thAvat (harSavaza vistAra pAmelA) hadayavALo zayanamAMthI Ubho thAya che, Ubho thaIne upapAtasabhAnA pUrvadizA taraphanA dvAra vaDe nIkaLe che. jyAM jalAzaya (vAvaDI) che tyAM samIpamAM Ave che. samIpamAM AvIne jalAzayane anupradakSiNA karatAM karatAM-cAre bAju pharatAM pharatAM, pUrva dizAnA toraNa vaDe (vAvaDImAM javAnA mArga vaDe) (vAvaDImAM) praveza kare che. praveza karIne pUrva dizAnA suMdara evA DhisopAna vaDe nIce Utare che, nIce UtarIne jalAnagAha (snAna) kare che, jalAvagAha karIne jalamajjana kare che, jalamajjana karIne jalakrIDA kare che, jalakrIDA karIne jalAbhiSeka kare che, jalAbhiSeka karIne karela AcamanavALo cokhkho thayelo, (AthI karIne ja) parama pavitra thayelo jalAzayamAMthI nIce Ave che. nIce AvIne jyAM abhiSeka sabhA che tyAM jAya che, tyAM jaIne zreSTha sihAsana upara pUrvAbhimukha bese che, tyAre te sUryAbhadevanA sAmAnika parSadAne pAmelA devo abhiyogika devane bolAve che. bolAvIne A pramANe kahe che ke, he devAnupriya ! zIdhra ja sUryAbhadevano maNiratnAdika jemAM upayoga karAtA hoya tevA moTA arthavALo, moTI pUjA jemAM che te mahAI, moTA utsava mATe yogya che te mahAI, vipula=vistIrNa, evA IMdrAbhiSekane upasthApana karo. yAvat abhiSeka sudhI samajavuM. tyAra pachI te sUryAbhadevano moTA moTA IMdrAbhiSeka vaDe abhiSeka thaye chate abhiSekasabhAnA pUrvanA dvAra vaDe nIkaLe che. nIkaLIne jyAM alaMkArasabhA che tyAM samIpamAM Ave che, samIpamAM AvIne alaMkArasabhAnA pUrvanA dvArathI praveza kare che, praveza karIne jyAM sihAsana che, yAvat (pUrvAbhimukha) bese che. (tyAM sudhI pATha jANavo.) (sU. 4ra) tyAra pachI te yAvat alaMkArasabhAnA pUrva dvAra vaDe pAcho nIkaLe che. pAcho nIkaLIne jyAM vyavasAya sabhA che. tyAM samIpamAM Ave che. yAvat zreSTha sihAsana upara yAvat bese che tyAM sudhI pATha kahevo). tyAra pachI te sUryAbhadevanA sAmAnika parSadAnA devo pustakaratnane lAve che, tyAra pachI te sUryAbhadeva pustakaratnane grahaNa kare che, pustakaratnane choDe che. pustakaratnane ughADe che, pustaka ratnane vAMce che, vAMcIne dhArmika vyavasAyane karavAnI abhilASA kare che. pustaka ratnane pAchuM soMpe che, soMpIne sihAsana uparathI Ubho thAya che, Ubho thaIne vyavasAyasabhAnA pUrva dvAra vaDe pAcho phare che, pAcho pharIne jyAM naMdApuSkariNI che tyAM Ave che. tyAM AvIne pUrva dizAnA) toraNathI suMdara trisopAna vaDe (traNa pagathiyAM vaDe) naMdApuSkariNImAM nIce Utare che. nIce UtarIne hAtha-pagane prakSAle che, prakSAlana karIne Acamana karato cokakho thaI paramazucibhUta-pavitra thayelo, eka moTA, zveta, rajatamaya, vimala, jaLathI pUrNa= jaLathI bharelA matta hAthInA mukhAkRtivALA kuMbha samAna bhaMgArane=kaLazone grahaNa kare che. grahaNa karIne jeTalA tyAM utpalo kamaLo yAvat lAkha patravALA tene grahaNa kare che. grahaNa karIne naMdApuSkariNImAMthI nIce Ave che, nIce AvIne - jyAM siddhAyatana che tyAM gamana mATe nizcaya kare che. (sU. 43) tyAre te sUryAbhadevanA cAra hajAra sAmAnika devo yAvat soLa hajAra AtmarakSaka devo ane anya ghaNA sUryAbhavimAnavAsI yAvat devIo, utpala hAthamAM grahaNa karyA che evA keTalAka, yAvat lAkha pAMdaDAMvALuM (kamaLa) hAthamAM grahaNa karyuM che evA sUryAbhadevanI pAchaLa pAchaLa anusaraNa kare che arthAt jAya che. tyAre te sUryAbhadevanA ghaNA Abhiyogika devo ane devIo, keTalAka kaLaza hAthamAM grahaNa karelA yAvat keTalAka dhUpadANAne hAthamAM grahaNa karelA, hatuSTa yAvat sUryAbhadevane pAchaLa anusaraNa kare che=jAya che. tyAre te sUryAbhadeva cAra hajAra sAmAjika devo yAvat
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 pratimAzataka, zloka : 11 anya ghaNA yAvat deva ane devIo vaDe parivarelo, sarva Rddhi vaDe yAvat (vAjitra AdinA) nAdita avAja vaDe, jyAM siddhAyatana che tyAM samIpamAM Ave che. samIpamAM AvIne siddhAyatanamAM pUrva dvAra vaDe praveza kare che. praveza karIne jyAM devachaMdaka, jyAM siddhAyatana che tyAM samIpamAM Ave che. samIpamAM AvIne jinezvaranI pratimAone jovAmAtrathI praNAma kare che. praNAma karIne morapIMchI grahaNa kare che, morapIMchI grahaNa karIne jinezvaranI pratimAone morapIMchI vaDe pramArjana kare che, pramArjana karIne jinezvaranI pratimAone sugaMdhI gaMdhodaka vaDe snAna karAve che, snAna karAvIne surabhi gaMdhakASAyika vastra vaDe gAtrone lUche che, gAtrone lUchIne sarasa gozISacaMdana vaDe gAtrone lepa kare che, lepa karIne - jinapratimAonA aMgo upara devadUSya yugalo paherAve che, paherAvIne puSpArohaNa puSpa caDhAve che, mallArohaNa phUlonI mALA caDAve che, gaMdhArohaNagaMdhayukta dravyo caDAve che, cUrgArohaNa cUrNa caDAve che, vastrArohaNa=vastra caDAve che, AbharaNArohaNa alaMkAro caDAve che. puSpa, mAlya, gaMdha, cUrNa, vastra ane AbharaNa caDAvIne vikasita, saMyukta, vipula, vRtta, pralambita=laTakatI, puSpamALAonA samudAyane kare che. puSpamALAonA samudAyane karIne hAthamAMthI chUTIne vipramukta thayelAM pAMcavarNanAM puSpothI mutkala, puSpajjanA upacArathI kalita kare che. kalita karIne jinapratimAnI AgaLa zubha, cIkaNA, zveta, rajatamaya atinirmaLa divya taMdulo vaDe ATha ATha maMgala Alekhe che. (aSTamaMgalanAM nAma A pramANe - (1) svastika, (2) zrIvatsa, (3) naMdAvarta, (4) vardhamAna zarAvasaMpuTa (5) bhadrAsana, (6) kalaza, (7) masyayugala ane (8) darpaNa. (accharasavALA taMdulo vaDe-divya taMdulo vaDe, e pramANe artha jANavo. accharasa che jemAM te accharasA=nirmaLa rasavALA, athavA accharasa che jemAMthI te accharasA=nirmaLa rasavALA e pramANe vyutpatti jANavI. ahIM to no e pramANe vIpsAkaraNathI=be vAra kahela hovAthI, pratyeka te ATha ATha maMgala samajavAM, ema vRddha kahe che. vaLI, anya ATha' e saMkhyA ane aSTamaMgala e saMjJA che, e pramANe kahe che. eTale ATha aSTamaMgala Alekhe che, ema artha samajavo.) tyAra pachI caMdranI prabhA jevI ane vajaratna vaiduryaratnamaya vimala daMDavALI, kAMcana maNiratnonI bhaktithI racanAvizeSathI, citra=vividharUpayukta, kAlAguru pravara kuMduraSka, turaSka dhUpathI maghamaghAyamAna uttama gaMdhathI anuviddha evA dhUmADAne mUkato (1) uttama nyUnadhottamena - prAkRta hovAthI padavyatyaya thayela che, vairyamaya (dhUpa) kaDucchane dhUpaghaNAne, grahaNa karIne prayatnapUrvaka jinezvarone dhUpa ApIne, 108 vizuddha graMthathI yukta=108 zloka pramANa nirdoSa zabdaracanAthI yukta e pramANe artha jANavo. arthayukta arthasAra, apunarukta, mahAvRttothI (chaMdothI) yukta evI stuti kare che. (tathAvidha devalabdhinA prabhAvathI AvI stutio racI zake che.) stuti karIne sAta-ATha pagalAM pAchaLa khase che. pAchaLa khasIne DAbA pagane Ubho kare che, Ubho karIne jamaNA pagane dharaNitala upara sthApana karIne, traNa vAra mastakane pRthvItala upara aDADe che. aDADIne kAMIka UMco thAya che, UMco thaIne be hAtha joDI mastaka upara zIrSAvarta aMjali karIne A pramANe bole che. namutyusaM arihaMtANaM yAvat saMpattANuM. e pramANe praNipAta daMDaka bhaNIne vaMdana kare che, namaskAra kare che. vandrate te pratimAone prasiddha caityavaMdanavidhi vaDe vaMdana kare che, namati =praNidhAnAdi yoga vaDe namaskAra kare che. A pramANe eka koIka artha kare che. anya vaLI kahe che - virativALAone ja prasiddha caityavaMdananI vidhi hoya che. bIjAone te prakAre abhyapagamapUrvaka kAyotsarganI asiddhi che, jethI karIne sAmAnyathI vaMdana kare che. AzayavRddhi thavAne kAraNe abhyatthAna namaskAra vaDe namaskAra kare che.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa7 pratimAzataka/ bloka : 11 tatva ahIM paramaSi kevalI bhagavaMto jANe che, e pramANe rAjapragbIyanI vRttimAM kahela che. je bAju siddhAyatanano bahumadhyadezabhAga che te bAju jAya che. te bAju jaIne morapIMchIne grahaNa kare che, grahaNa karIne siddhAyatananA bahumadhyadeza bhAgane morapIMchI vaDe pramArje che, divya pANInI dhArA vaDe sicana kare cheH prakSAle che-cokhkho kare che, sarasa gozISacaMdana vaDe paMcAMguli tala vaDe=hAthanAM taLiyAM vaDe, maMDala Alekhe che= thApA mAre che, thApA mArIne karagrahathI gRhIta hAthathI grahaNa karAyela, yAvat puSpaguMjonA upacArathI alaMkRta kare che, alaMkRta karIne dhUpa Ape che, dhUpa ApIne je bAju siddhAyatananuM dakSiNa dvAra che te bAju Ave che. AvIne morapIMchIne grahaNa kare che, grahaNa karIne dvAranI zAkhAo, zAlabhaMjikAo=pUtaLIo, vAlarUpane morapIMchI vaDe pramArja che, divya jaLanI dhArA vaDe sicana kare che, sarasa gozISacaMdana vaDe thApA Ape che, thApA ApIne puSpArohaNa=puSpa caDAvavA, yAvat mAlyArohaNa=mALAo caDAvavI kare che. uparathI nIce sudhI laTakatA goLa lAMbA puSponI mALAonA kalApane kare che, dhUpa Ape che, dhUpa ApIne je bAju dakSiNa dvAramAM mukhamaMDapa che, je bAju dakSiNa bAjunA mukhamaMDapano bahumadhyadezabhAga che, te bAju Ave che. AvIne morapIMchI grahaNa kare che, grahaNa karIne bahumadhyadezabhAgane morapIMchI vaDe pramArje che, pramArjIne divya jaLanI dhArA vaDe abhisicana=prakSAla kare che, prakSAla karIne sarasa gozISacaMdana vaDe hAthanAM taLiyAMthI maMDaLa Alekhe che=thApA mAre che, thApA mArIne karagraha=hAthathI grahaNa karela puSpanI mALAonA kalApane kare che, yAvat dhUpa Ape che. dhUpa ApIne je bAju dakSiNa dizAnA mukhamaMDapano pazcima dvAra che te bAju Ave che, AvIne morapIMchI grahaNa kare che, grahaNa karIne dvAranI zAkhAo, pUtaLIo ane vAlarUpane morapIMchI vaDe pramArje che, pramArjIne divya jaLanI dhArA vaDe prakSAla kare che, gozISacaMdana vaDe hAthanAM taLiyAMthI thApA mAre che, puSpArohaNa yAvat AbharaNa caDAve che, caDAvIne laTakatI puSpanI mALAonA kalApane kare che, dhUpa Ape che, dhUpa ApIne dakSiNa dizAnA mukhamaMDapanI uttara bAjunI staMbha paMkti che, tyAM Ave che, tyAM AvIne morapIMchI grahaNa kare che, grahaNa karIne thAMbhalAo, pUtaLIo ane vAlarUpane morapIMchI vaDe pramArjana kare che, je pramANe pazcima bAjunA dvAramAM kahyuM te pramANe ja yAvat dhUpa Ape che, dhUpa ApIne je bAju dakSiNa dizAnA mukhamaMDapano pUrva bAjuno dvAra che tyAM Ave che, AvIne morapIMchI grahaNa kare che, grahaNa karIne dvAranI zAkhAo te pramANe sarva jANavuM. je bAju dakSiNa dizAnA mukhamaMDapano dakSiNa bAjuno dvAra che, tyAM Ave che, AvIne dvAra zAkhA te pramANe ja sarva jANavuM. je bAju dakSiNa bAjuno prekSAgRhamaMDapa, je bAju dakSiNa bAjuno prekSAgRhamaMDapano bahumadhyadezabhAga, je bAju vajamaya alapATaka, je bAju maNipIThikA, je bAju sihAsana te bAju tyAM Ave che, tyAM AvIne morapIMchIne grahaNa kare che. grahaNa karIne akSapATaka ane maNipIThikA ane sihAsanane morapIMchI vaDe pramArja che, pramArjana karIne divya jaLanI dhArA vaDe, sarasa gozISacaMdana vaDe, puSpArohaNa laTakatI puSpanI mALAonA kalApane yAvat dhUpa Ape che, dhUpa ApIne je bAju dakSiNa dizAnA prekSAgharamaMDapano pazcima bAjuno dvAra, uttara bAjuno dvAra, pUrva bAjuno - dvAra, dakSiNa bAjuno dvAra, temAM te pramANe ja jANavuM. jyAM dakSiNa bAjuno caityasUpa che te bAju Ave che, AvIne sUpa ane maNipIThikAne divya jalanI dhArA vaDe siMcana kare che, thApA mAre che, yAvat dhUpa Ape che. je bAju pazcima bAjunI maNipIThikA, je bAju pazcima bAjunI jinezvaranI pratimAo tene praNAma kare che. je pramANe jinapratimAonI te pramANe ja yAvat namaskAra karIne je bAju uttara bAjunI jinapratimA te pramANe ja sarva jANavuM. jyAM pUrva bAjunI maNipIThikA, jyAM pUrva bAjunI jinapratimAo, te pramANe ja dakSiNa bAjunI maNipIThikA,
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 pratimAzataka) zloka : 11-12 dakSiNa bAjunI jinapratimAo te pramANe ja sarva kahevuM. jyAM dakSiNa bAjunuM caityavRkSa tyAM Ave che, tyAM AvIne te pramANe ja sarva kahevuM. jyAM dakSiNa bAjuno maheMdradhvaja tyAM Ave che, te pramANe ja sarva jANavuM. jyAM dakSiNa bAju rahela naMdApuSkariNI tyAM Ave che, morapIMchI grahaNa kare che, morapIMchI grahaNa karIne toraNa ane trisopAna pratirUpakagata zAlabhaMjikA, bAlakarUpane morapIMchI vaDe pramArja che, yAvat dhUpa Ape che. siddhAyatanane anupradakSiNA karIne je bAju uttara dizA saMbaMdhI naMdApuSkariNI te bAju Ave che, te pramANe ja sarva jANavuM. je bAju uttara dizA saMbadhI caityavRkSa te pramANe ja jANavuM. jyAM uttara bAjuno caityasUpa te pramANe ja jANavuM. jyAM pazcima bAjunI pIThikA, jyAM pazcima bAjunI jinapratimA te pramANe ja jANavuM. uttara bAjuno prekSAgharamaMDapa tyAM Ave che, AvIne je dakSiNa bAjunI vaktavyatA che te pramANe ja sarva (kahevuM). pUrva dvAramAM dakSiNa bAjunI khaMbhapaMkti te pramANe ja sarva kahevuM. je bAju uttara bAjuno mukhamaMDapa te pramANe sarva kahevuM. pazcima bAjunA dvAramAM je pramANe che te pramANe ja uttara bAjunA dvAramAM dakSiNa bAjunI staMbhapaMkti (pUje che.) bAkInuM te pramANe ja jANavuM. je bAju siddhAyatanano uttara bAjuno dvArA te pramANe ja, jyAM siddhAyatanano pUrva dvAra tyAM jAya che, te pramANe ja sarva (kahevuM). je bAju pUrva dizA saMbadhI mukhamaMDapa, pUrvadizAnA mukhamaMDapano bahumadhyadezabhAga te pramANe ja, dakSiNa bAjunA dvAramAM pazcima bAjunI staMbhapaMkti uttara dvAramAM te pramANe ja, pUrva dvAramAM te pramANe ja, jyAM pUrva bAjuno prekSAgRhamaMDapa e pramANe sUpa, jinapratimAo caityavRkSa, maheMdradhvaja te pramANe ja yAvat dhUpa Ape che. je bAju sudharmAsabhA che te bAju Ave che, AvIne sudharmAsabhAnA pUrva bAjunA dvAra vaDe praveza kare che. jyAM mANavakaaiyastaMbha che jyAM vajamaya goLavRtta dAbhaDo che tyAM Ave che, AvIne morapIMchI grahaNa kare che. grahaNa karIne vajaya goLavara dAbhaDAne morapIMchI vaDe pramArjana kare che, pramArjana karIne vajamaya goLAkAra dAbhaDo ughADe che, ughADIne jinezvaranA asthione pramArje che, surabhi gaMdhodaka vaDe prakSAla kare che, pradhAna gaMdha ane mAlya vaDe arcana kare che. dhUpa Ape che, dhUpa ApIne jinezvaranAM asthione vajamaya goLavRtta dAbhaDAmAM pAchAM mUke che. mANavakacaityastaMbhane morapIMchI vaDe pramArja che, divya jaladhArA vaDe yAvat dhUpa Ape che. dhUpa ApIne jyAM sihAsana che, te pramANe ja, jyAM sullaka=nAno maheMdradhvaja che te pramANe ja (pUjA kare che). jyAM coppAlaka nAmano praharaNakoza che tyAM Ave che, te pramANe ja (pUjA kare che). jyAM bahumadhyadezabhAga che te pramANe ja (pUjA kare che). jyAM maNipIThikA, jyAM devazayA che te pramANe ja (pUjA kare che). jyAM upapAtasabhA che tyAM Ave che, AvIne je pramANe abhiSekasabhA te pramANe sarva kare che. yAvat pUrva bAjunI naMdApuSkariNI, jyAM jaLAzaya che tyAM Ave che, AvIne toraNa, trisopAna pUtaLIo, vAlarUpane je pramANe abhiSekasabhAmAM kahyuM te pramANe ja (sarva kare che.) ane siMhAsana maNipIThikA bAkInuM te pramANe ja siddhAyatana sadaza yAvat pUrva bAjunI naMdApuSkariNI sudhInI vaktavyatA kahevI). je bAju alaMkArasabhA te bAju (Ave che, AvIne) je pramANe abhiSekasabhA te pramANe sarva (vaktavyatA kahevI). jyAM vyavasAyasabhA tyAM Ave che, AvIne morapIMchI grahaNa kare che, grahaNa karIne pustakaratnane morapIMchI vaDe pramAje che, divya jaladhArA vaDe yAvata dhUpa Ape che, maNipIThikA ane sihAsana bAkInuM te pramANe ja, pUrvabAjunI naMdApuSkariNI paryata te pramANe ja vaktavyatA kahevI. je bAju balipITha che tyAM Ave che, AvIne balivisarjana kare che. e pramANe jANavuM. (sU. 44) ll11 avataraNikA - nanu atra prAkpazcAcca hitArthitA devabhavApekSayaiva paryavasyati, tathA caihikAbhyudayamAtraM
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa9 pratimAzAka| zloka : 12 pratimApUjanAdiphalaM sUryAbhasya, na mokSArthinAmAdaraNIyam, devasthiterdevAnAmevAzrayaNIyatvAdityAzakya tannirAkaraNapUrvaM tAdRzazaGkAkAriNamAkSipannAha - avatarazikSArtha. : 'nanu' thI pUrvapakSI che , bhIMyAMdhita sUyamityamai, prA mane pazyA tArthAugj devabhavanI apekSAe ja paryavasAna pAme che. ane te rIte ehika abhyadayamAtra pratimApUjanAdinuM phaLa sUryAbhadevane che, (ethI karIne pratimApUjanAdi) mokSArthIone AdaraNIya nathI. kema ke, devasthitinuM devone jaAzrayaNIyapaNuM che. A prakAre AzaMkA karIne tenAte AzaMkAnA, nirAkaraNapUrvaka tevA prakAranI AzaMkA karanArAone AkSepa karatAM graMthakAra kahe che - cos: nAtra pretyahitArthitocyata iti vyaktA jinArcA sthitirdevAnAM natu dharmaheturiti ye pUtkurvate durddhiyaH / prAkpazcAdiva ramyatAM parabhavazreyorthitAsaGgatAm, prAkpazcAcca hitArthitAM zrutavatAM pazyaMtyaho te na kiM ? / / 12 / / zlojArtha: ahIMyAM adhikRta sUryAbhakRtyamAM, pretyahitArthitA kahevAyelI nathI; ethI karIne jinAryA e vyakta devonI sthiti sthitimAtra che, paraMtu dharmanuM kAraNa nathI; e pramANe je duSTabuddhio pUtkAra kare che, teo zratavAnanI kezIgaNadharanI, prApha-pazcAt ramyatAnI jema, parabhavanA zreyanA arthipaNAthI saMgata evI prAkra-pazcAt hitArdhitAne kema jatA nathI ? I12 ttii| : 'nAtre'ti :- na atra=adhikRte sUryAbhakRtye pretyahitArthitocyate vaMdanasthala iva 'eyaM me peccAhiAe ?' ityAdyavacanAt, 'pacchA purA hiAe' iti vacanasya dhanakarSaNasthale'pyuktatvAditi jinAeM vyaktA prakaTA, devAnAM sthiti: sthitimAtraM, na tu dharmahetuH-dharmasAdhanam iti ye durkhiyA duSTabuddhayaH pUtkurvate-zirasi rajaH kSipanta iva bADhaM pralapanti, te zrutavatAM prAkpazcAdamyatAmiva prAkpazcAcca hitArthitAM parabhavazreyorthitayA saMgatAM sahitAM ubhayalokArthitAM pariNatAmityarthaH, kiM na pazyati ? tathA'darzanaM teSAM mahApramAda ityarthaH /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 TIkArtha H pratimAzataka | zloka : 12 1 na atra rUAghavavanAt, ahIMyAM=adhikRta sUryabhakRtyamAM pretyahitArthitA=paralokamAM hitakArIpaNuM, kahevAyeluM nathI. kema ke vaMdanasthaLanI jema A mArA pretyahita mATe che-paralokamAM hita mATe che, e prakAranuM avacana che arthAt vaMdanasthaLamAM jema A mAruM pretyahita che ema kahevAyeluM che, tema sUryAbhanA kRtyamAM kahevAyeluM nathI. (tethI sUryAbhe Aloka arthe ja pratimAnI pUjA karela che ema pUrvapakSIno Azaya che.) 7 vaMdanasthaLa e vyatireka dRSTAMta che. utthAna : vaMdanasthaLanI jema sUryAbhanA kRtyamAM pretyahitArthitAnuM kathana nahi hovA chatAM pazcAt zabdathI pretyahitArthitAnuM grahaNa thaI zakaze. kema ke pazcAt zabda paraloka arthe grahaNa thaI zake che, ema graMthakAra kahe che, tenuM nirAkaraNa pUrvapakSI kare che - TIkArtha : paNDA ..... utatpAt, - 'pacchA purA hiAC'e prakAre vacananuM dhanakarSaNasthaLamAM paNa uktapaNuM che. vizeSArtha : dhanArjana saMbaMdhI vaktavyane kahenArAM Agama vacanomAM 'pA purA dibApu' e prakAranA vacananuM kathana prApta thAya che. tenAthI e prApta thAya che ke, dhanArjanathI A bhavanI AdimAM ane A bhavanA aMtamAM ja dhana hitarUpa banI zake che, paraMtu dhanArjana paralokanA hitanuM kAraNa banI zake nahi. tethI te vacananI jema sUryAbhadevanA vaktavyamAM paNa prAkR-pazcAt zabdano artha A bhavanI Adi ane A bhavanA uttarArdhamAM svIkAra karIne saMgata karI zakAya che, e prakAre pUrvapakSIno Azaya che. TIkArya - nRtyarthaH / ethI karIne dhanakarSaNanI jema=adhikRta sUryAbhadevanA kRtyamAM prAk pazcAt hitArthitAno artha devabhavatI hitArthitAmAM saMgata thAya che, ethI karIne, jinArcA vyakta=pragaTa, devonI sthiti che--sthitimAtra che, paraMtu dharmano hetu=dharmanuM sAdhana, nathI; e pramANe je duSTa buddhivALA pUtkAra kare che=mastaka upara rajanAMkhavAnI jema atyaMta pralApa kare che, teo zrutavAnanI= kezIgaNadharanI, prAk pazcAt ramyatAnI jema=kezIgaNadharanA prAk pazcAt ramyatAnA vacananI jema, parabhavanA zreyArthIpaNAthI saMgata evI prAk pazcAt hitArthitAne ubhayalokaarthitArUpe pariNamana pAmelI kema jotA nathI ? arthAt te prakAre adarzana teono mahApramAda che=tattvanI vicAraNA karavAmAM=nirNaya karavAmAM, zAstrano viparIta artha karavArUpa mahApramAda che, e pramANe artha jANavo.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 pratimAzataka, zlokaH 12 TIs: prAkpazcAd ramyatAvacanaM cedaM rAjapraznIye - 'tae NaM kesIkumArasamaNe paesiM evaM vayAsI-mA NaM tumaM paesI ! puTviM ramaNijje bhavittA pacchA aramaNijje bhavejjAsi jahA se vaNasaMDei vA, naTTasAlAi vA, ikkhuvADei vA, khalavADei vA / kahaM NaM bhaMte ! vaNasaMDe puTviM ramaNijje bhavittA pacchA aramaNijje bhavati ? paesI ! jahA NaM vaNasaMDe pattie, puphie, phalie, harie, rerijjamANe sirIe atIva 2 uvasobhijjamANe ciTThai, tayA NaM vaNasaMDe ramaNijje bhavati / jayA NaM vaNasaMDe no pattie jAva No atIva uvasobhijjamANe ciTThai tayA NaM junnajhaDe parisaDiyapaMDupatte sukkarukkhe iva milAyamANe ciTThai tayA NaM vaNasaMDe aramaNijje bhavai / jayA NaM NaTTasAlAe gijjai, vAijjai, naccijjai, abhiNijjai, hasijjai, ramijjai tayA NaM NaTTasAlA ramaNijjA bhavati / jayA NaM NaTTasAlAe No gijjai jAva No ramijjai tayA NaM NaTTasAlA aramaNijjA bhavati / jayA NaM ikkhuvADe cchijjai, bhijjai, palijjai, khajjai, pijjai tayA NaM ikkhuvADe ramaNijje bhavai, jayA NaM ikkhuvADe No chijjai jAva tayA ikkhuvADe aramaNijje bhavai / jayA NaM khalavADe ucchubbhai, uDujjai, malaijjai, khajjai, pijjai dijjai tayA NaM khalavADe ramaNijje bhavai, jayA NaM khalavADe No ucchubbhai jAva aramaNijje bhavai / se teNaThe NaM paesI ! evaM vuccai mA NaM tumaM paesI ! pubviM ramaNijje bhavittA pacchA aramaNijje bhavejjAsi, jahA NaM vaNasaMDei vA jAva khalavADei vA / tae NaM paesIrAyA kesikumArasamaNaM evaM vayAsI-no khalu bhaMte ! ahaM puTviM ramaNijje bhavittA pacchA aramaNijje bhavissAmi, jahA se vaNasaMDei vA jAva khalavADei vA / ahaM NaM seyaMbiyApAmokkhAI sattagAmasahassAI cattAribhAge karissAmi / ege bhAge balavAhaNassa dalaissAmi, ege bhAge koTThAgAre NikkhivissAmi, ege bhAge aMteurassa dalaissAmi, egeNaM bhAgeNaM mahai kUDAgArasAlaM karissAmi, tattha NaM bahuhiM purisehiM dinabhattibhattavayaNehiM viulaM asaNa 4 uvakkhaDAvettA bahUNaM samaNamAhaNabhikkhuyANaM paMthiyaMpahiyANaM paribhAemANe, ivaTThahiM bhatti bahuhiM sIlavvayapaccakkhANaposahovavAsehiM jAva viharissAmi (rAyapaseNIya-sU. 7-8) TImArtha : prAkpazcAd ..... rAjapraznIye - sane prA3-5zyAt sabhyatApayana samanIyamA mA pramANe - . tae NaM ..... viharissAmi / =d zakumAra shrm| prazAsana sA prabhAe cha - 3 prazI ! tuM pahelAM ramaNIya thaIne pAchaLa aramaNIya thaIza nahi; je pramANe te vanakhaMDa, nATyazALA, IkSavADozeraDIno vADo, khalavADo anAja laNavAno vADo. he bhagavaMta ! kevI rIte vanakhaMDa pahelAM ramaNIya thaIne pAchaLathI aramaNIya thAya cha ? : pradezI ! prabhAe padi=yihAvA, puSpita=puSpavANu, ilita vANu, stariyANuloluMchama, zobhA vaDe atizaya zobhatuM atyaMta birAjatuM hoya che, tyAre te vanakhaMDa ramaNIya hoya che; jyAre vanakhaMDa patrita yAvat
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 pratimAzataka | zloka : 12 atyaMta birAjatuM=zobhatuM nathI, tyAre jIrNa pAkA gayelAM phaLa jemAMthI paDI rahyAM che tevuM, pILAM pAMdaDAM jemAM kharI rahyAM che tevuM, sukAyelAM vRkSavALuM, jANe glAni pAmeluM oya tevuM hoya che, tyAre te vanakhaMDa aramaNIya hoya che. jyAre nATyazALAmAM gavAya che (vAjiMtra) gADAya che, nRtya karAya che, abhinaya karAya che, hasAya che, ramAya che, tyAre te nATyazALA ramaNIya hoya che. jyAre nATyazALAmAM gavAtuM nathI, yAvat ramAtuM nathI, tyAre te nATyazALA aramaNIya hoya che. jyAre IkSuvADAmAM chedAya che, bhedAya che, pilAya che, (rasa) apAya che, tyAre te kSuvADo ramaNIya hoya che. jyAre IkSuvADAmAM chedAtuM nathI; yAvat tyA te IkSuvADo aramaNIya hoya che. jyAre te khalavADAmAM (dhAnya) pheMkAtuM hoya, uDADAtuM hoya, maLAtuM hoya, khavAtuM hoya, pivAtuM hoya, apAtuM hoya tyAre te khalavADo ramaNIya hoya che. jyAre khalavADAmAM (dhAnya) pheMkAtu nathI; yAvat aramaNIya hoya che. te arthathI he pradezI ! tane A pramANe kahuM chuM, he pradezI ! tuM pUrve ramaNIya thaIne pAchaLa aramaNIya thaIza nahi, je pramANe vanakhaMDa yAvat khalavADo. tyAre pradezIrAjA kezIkumArazramaNane A pramANe kahe che - he bhagavaMta ! huM pUrve ramaNIya thaIne pAchaLa aramaNIya thaIza nahi, je pramANe te vanakhaMDa yAvat khalavADo. huM zvetAMbikA pramukha sAta hajAra gAmonA cAra bhAgo karIza. eka bhAga lazkara-vAhanone ApIza, eka bhAga koSThAgAramAM=koThAramAM, nAMkhIza, eka bhAga aMteurane ApIza, eka bhAga vaDe moTI dAnazALA karIza. tyAM AhArabhojana mATe sthApita vetana mUlyavALA ghaNA puruSo dvArA vipula azana-pAna-khAdima ane svAdima banAvIne ghaNA zramaNa, mAhaNa, bhikSuka ane musApharone ApatAM AvA prakAre bahu bhaktipUrvaka zIlavrata, guNavrata, viramaNa paccakkhANa, pauSadhopavAsa vaDe yAvat viharIza. (rAjapraznIya sU. 7-8) TIkA H atra vivekitayA pUrvapratipannadAnadharmanirvAhaviziSTazIlAdiguNaiH prAkpazcAd ramaNIyatvaM yathoktobhayalokopayogaM khyApayati tathA 'kiM me ityAdi praznottaraM ' 'puvviM pacchA' vetyAdi sAmAnikavacanaM kiM na tathetyaMtarAtmanA paryAlocaya / TIkA H tra ..... paryAnovaya | ahIMyAM=rAjapraznIyasUtranA kezIkumArazramaNanA pradezIrAjAne kahevAtA vacananA pratyuttararUpe pradezIrAjAnA kathanamAM, vivekIpaNuM hovAne kAraNe, pUrve svIkArela dAnadharmanA nirvAhathI viziSTa zIlAdi guNo vaDe prAk-pazcAt ramaNIyapaNuM je prakAre ubhayalokanA upayogane khyApana kare che, te prakAre 'vimekcAvi' sUryAbhanA praznanA uttaramAM'ddhiM pacchAyA' ityAdi sAmAnikadevanuM vacana, zuM te pramANe nathI ? e prakAre aMtarAtmAthI paryAlocana kara=manathI vicAra kara. vizeSArtha : kezIgaNadharanA upadezathI pradezIrAjA jyAre bodha pAme che, tyAre vivekI bane che; ane tenA
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 pratimAzataka/ zloka : 12 kAraNe kezIgaNadhare kahela ke te pUrvamAM ramaNIya thaIne pAchaLathI aramaNIya thaIza nahi. tenA javAbarUpe pradeza rAjA kahe che ke, pUrvamAM huM je dAnadharmAdi karuM chuM, tapUrvaka ja zIlAdi guNone karIza. tethI jyAre te prakAranA vivekapUrvaka vrata grahaNa kare che, tyAre prAguM ramaNIyapaNuM hatuM=vratanA svIkAranA avasaramAM ramaNIyapaNuM hatuM, kema ke vivekapUrvaka vratano pariNAma thayelo che. ane pUrva pratipanna evA dAnadharmanA nirvAhathI viziSTa zIlAdimAM yatna karavAne kAraNe pazcAtuM ramaNIyapaNuM che=paralokamAM ramaNIyapaNuM che. kema ke, jo zIlAdi vratane grahaNa karyA pachI pUrvamAM svIkArela dAnane choDI devAmAM Ave to dharmanuM lAghava thAya, tethI paralokamAM ramaNIyapaNuM prApta thAya nahi. paraMtu viveka sahita dAna ApavApUrvaka zIlAdinuM pAlana kare che, tethI paralokamAM ramaNIyapaNuM prApta thAya che. mATe kezIgaNadharanA kathanathI jema ubhayalokanuM khyApana thAya che, te ja rIte prApha pazcAt zabdathI sUryAbhadevanA prasaMgamAM paNa ubhayaloka prApta thAya che, mATe sUryAbhadevanI mUrtipUjAnuM kathana ubhayalokanA hitavALuM che. tethI bhagavAnanI mUrti sUryAbhadevanA kathanathI pUjanIya che, tema siddha thAya che. ahIM vizeSa e che ke pradeza rAjA dharma pAmyA pahelAM je anukaMpAdAna karatA hatA, te viveka vagaranuM dAna hatuM; tethI te dAna kartavya na hatuM. paraMtu dharma pAmyA pachI pUrvamAM karAyelI te dAnazALAo baMdha karI de to dharmanuM lAghava thAya, mATe kezIgaNadhara kahe che ke, te pradezI ! pUrvamAM tuM ramaNIya thaIne pazcAtuM aramaNIya thaIza nahi. arthAt vrata svIkAryA pachI pUrvamAM karAyelI dAnazALAo viveka vagaranI che, mATe baMdha karI deto nahi, paraMtu vivekapUrvaka dharmanI vRddhi thAya ema karaje. TIkA - nanu 'paribhAemANe' ityantamanuvAdamAnaM zIlavratAdinA ramaNIyatvabhAva eva ca vidhiriti cet ? kiM dAnadharmavidhimapyucchettumudyato'si ? na jAnAsi ? tuMgiyAzrAddhavarNane 'paDilAbhemANe' ityaMtasya iva 'paribhAemANe' ityaMtasyAdhikRte Anaz pratyayabalena vidhisUcakatvamiti mahatIyamavyutpattirbhavata: yadi ca pratijJAdADhAya zIlAdinA ramaNIyatvaM nirvAhyamityabhisaMdhinaivoktapATho nibaddhaH syAttadA''naMdAdInAM vratadAnottaramapyayamupanibaddhavyaH syAd / iti kiyadajJasya puro vaktavyam / ata eva, kiM me pUrvaM zreyaH ? kiM me pazcAt zreyaH ? kiM me pUrvamapi pazcAdapi ca hitAya-bhAvapradhAno'yaM nirdezaH, hitatvAya pariNAmasuMdaratAya, sukhAya zarmaNe, kSamAyai-ayamapi bhAvapradhAno nirdezaH, saMgatatvAya, . niHzreyasAya= nizcitkalyANAya, AnugAmikatAyai-paraMparAzubhAnubaMdhisukhAya bhaviSyatIti / rAjapraznIyavRttau vyAkhyAtam / TIkArya : nanuM "rimANamAne .... mudatokasi ? "nana thI pUrvapakSI kahe che ke, rAyapAsaNIyasUtramAM kezIgaNadhare je pradezI rAjAne kahyuM, teno uttara ApatAM pradezIrAjAnuM je vaktavya che, temAM 'rimApamAne"
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 pratimAzataka) zloka : 12 e pramANe aMta sudhIno pAThaka parimANamAne' sudhIno pATha, anuvAdamAtra che, ane zIlavratAdi dvArA ramaNIyatvabhAvamAM javidhi che. tene graMthakAra kahe che ke, zuM dAnadharmanI vidhino paNa uccheda karavA mATe tuM ughata thayelo che ? vizeSArtha - ahIM pUrvapakSIne e kahevuM che ke, rAjapraznayasUtramAM rimANamALI' sudhInuM kathana vidhirUpa nathI, * paraMtu anuvAdamAtra che. jema nItipUrvaka dhana kamAvuM joIe, e kathanamAM dhana kamAvuM joIe te anuvAdamAtra che, ane vidhi nItipUrvaka kamAvAmAM che. ane e kathana svIkAravAthI e prApta thAya ke, pUrvapratipanna dAnadharmanA nirvAhathI viziSTa zIlAdi guNa vaDe pradeza rAjAnuM prApha pazcAtuM ramaNIyapaNuM nathI, paraMtu zIlAdi dharma vaDe pazcAtuM ramaNIyapaNuM che, ane dharma pAmyA pUrvanA dAnadharmathI prALu ramaNIyatva hatuM. ane te vAta sthApana karavAthI e artha prApta thAya ke, pradezIrAjAe dharma pAmyA pachI zIlAdinuM pAlana karyuM, tene kAraNe ubhayalokane upayogI evuM pazcAtuM ramaNIyapaNuM teomAM AvyuM, paraMtu pUrve svIkAra karela dAnadharmano nirvAha kare che tenA kAraNe pazcAtuM ramaNIyapaNuM AvyuM nathI. tethI e prApta thAya ke pUrve svIkArela dAnadharma pradeza rAjAnA AlokamAtranA hitarUpa che; kema ke, mithyAtva avasthAmAM temanuM dAna viveka vagaranuM che, ane graMthakAre AlokamAM hita karanArA tenA dAnano anuvAda karIne pAchaLathI karAyela zIlAdi dharma vaDe ja pradezI rAjAnuM paralokamAM hita thayuM che, ema kahyuM che; paraMtu pUrvanA dAnadharmanA nirvAhathI yukta evA zilAdi dharma vaDe pradezI rAjAnuM paralokanuM hita thayuM che, ema kahyuM nathI. mATe jema temanA dharma pAmyA pahelAMnuM dAna paralokanA hita mATe nathI, tema dharma pAmyA pachI dAnadharmano nirvAha karyo che, tethI ja temanuM paralokanuM hita thayuM che tema mAnavAnI jarUra nathI. tethI prastuta sUryAbhadevanA sthAnamAM jinapUjA A lokanI ramaNIyatAmAM vizrAMta thAya che, paralokanA hitamAM nahi. kema ke dhanakarSaNa sthaLamAM jema "cchA purA dikarAI' e prayoga AlokanA hitamAM vizrAMta thAya che, tema sUryAbhadevanuM kRtya A lokanA hitamAM svIkAravuM ucita che; paraMtu pradezanA dRSTAMtathI prApha pazcAt zabdane paralokanA hitarUpe svIkAravuM ucita nathI. ema 'parimANamALa sudhInA kathanane anuvAdaparaka kahIne pUrvapakSIne kahevuM che. tenA nirAkaraNa rUpe graMthakAra kahe che ke, jo pUrvapakSI parimANamALa sudhInA kathanane anuvAdamAtrarUpe svIkAre to e artha prApta thAya ke, pradezI rAjAe pUrvamAM dAnadharma karyo tethI AlokamAM ramaNIya hatA, ane dharma pAmyA pachI zIlAdi pALyAM tethI pazcAtuM ramaNIya hatA; paraMtu pUrve svIkArela dAnadharmano nirvAha karyo tenA kAraNe pazcAtuM ramaNIya nathI. ane e pramANe svIkAravAthI dAnadharma e AtmAnA paralokanA hita mATe kAraNa nathI, evo artha svIkAravo paDe. AthI ja graMthakAra kahe che ke, "rimAmAne sudhInA kathanane anuvAdarUpe kahIne tuM dAnadharmanI vidhino uccheda karavA Icche che ? arthAt tema karavuM zAstrasiddhAMta pramANe paNa ucita nathI. AnAthI e phalita thayuM ke, dharma pAmyA pachI pUrvanA dAnadharmano nirvAha karyo tethI ja zAsanaprabhAvanA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 12 165 thaI. tethI jo pUrvanA dAnadharmanuM pradezI rAjA pAlana na kare to lokamAM dharmanI niMdA thAya ke - "jaina dharma evo che ke, dAnadharmano paNa niSedha kare che !", tethI pradezI rAjAe pUrvanA dAnadharmano nirvAha karyo, tethI ja temano zIlAdi dharma paralokanA hitanuM kAraNa banyo, mATe 'rimAmAne' no pATha anuvAdapara svIkAravo ucita nathI. zloka-12nI TIkAnA atyAra sudhInA kathanano saMkSipta bhAva A pramANe - zloka-11mAM graMthakArazrIe kahyuM ke, prAkU-pazcAt hitArthitAne hRdayamAM jANatA sUryAbhadeve bhaktinAM sAdhanothI bhagavAnanI mUrtine pUjI, tyAM 'prAk'no artha devabhavanI AdimAM ane 'pazcAt'no artha devabhavanA uttarAddhamAM tathA bhavAMta2mAM ema karela che, arthAt sUryAbhadeve bhagavAnanI mUrtinI pUjA karI, te ubhayalokanA zreya mATe thaI. tenI sAme pUrvapakSI luMpAka zloka-12mAM kahe che ke, adhikRta sUryAbhakRtyamAM hitArthitA parabhava mATe nathI kahI, kema ke 'pazcAt' zabda A bhavamAM vizrAMta thanAro che; AgamamAM vaMdanasthaLamAM 'vevyAdinAC' vacana Ave che, te rIte sUryabhaTTatyamAM 'pevvAhiC' vacana nahi hovAthI 'pazcAt' zabda mAtra A bhavamAM ja vizrAMta pAme che. jo parabhavanA zreyamAM vizrAMta ka2vAno AgamagraMthano Azaya hota to vaMdanasthaLanI jema 'pevyAhitrA" pATha sUryAbhanA varNanamAM paNa hota. A kathana sAme prazna thAya ke, vaMdanasthaLanI jema sUryAbhanA kRtyamAM 'pedijJApu' zabdaprayoga bhale na hoya, chatAM 'prAk-pazcAt' zabdathI pretyahitArthitAnuM grahaNa thaI zakaze; kema ke, 'pazcAt' zabda paraloka arthe paNa grahaNa thaI zake che. tenI sAme luMpAka kahe che ke, AgamamAM 'pacchA purA dibANa' vacana dhanakarSaNasthaLamAM paNa kahela che ane dhanArjana to mAtra AlokamAM ja zreyaHkArI che, paralokamAM nahi; tethI dhanArjanasthaLanI jema sUryAbhanA sthaLamAM paNa 'prAk-pazcAt' zabda A lokmAM ja vizrAMta pAmaze; ane sUryAbhadevanI jinArca A lokanuM kRtya thavAthI vyakta devonI sthitimAtra thAya. tenI sAme graMthakA2zrI kahe che ke, rAjapraznIyasUtramAM kezIkumArazramaNe pradezIrAjAne je kahyuM che ke, tuM pUrvamAM arthAt vratasvIkA2kALanA prAraMbhamAM ramaNIya thaIne pAchaLathI vrata svIkAryA pachI aramaNIya na thaIza, ahIM pazcAt ramyatA jema parabhavamAM vizrAMta thAya che, tema sUryAbhakRtyamAM paNa 'pazcAt' zabda parabhavamAM vizrAMta thaze. ahIM vizeSa e che ke, 'prAk-pazcAt' zabdamAM sAmAnyathI jotAM 'prAkR' zabdathI e lAge ke, pradezIrAjA pUrvamAM jyAre nAstika hato tyAre paNa dAnAdi karato hato, tene sAme 2AkhIne prAk ramaNIya kahela che. paraMtu tevo bhAva nathI, tenuM kAraNa nAstikanA dAnadharmane grahaNa karIne jaina sAdhu tene ramya kahe nahi. to paNa pUrvamAM pradezI rAjA dAna karato hato tethI AlokanI dRSTie ramya hato, have dharma pAmyA pachI jo avivekI banIne pUrvanA dAnadharmane choDIne zIlAdimAM pravRtti kare to dharmanI niMdA thAya. tethI kezIgaNadhara pradezI rAjAne kahe che ke, pUrvanuM dAna avivekavALuM hatuM, tethI paralokanuM hita karanAra na hatuM; chatAM teno tuM tyAga karIne zIlAdi mAtra pALIza to paralokanuM hita thaze nahi, mATe pUrve svIkArela dAnadharmanA nirvAhapUrvaka ja zIlAdinuM pAlana karIza to ja tAruM paralokanuM hita thaze. AthI ja 'atra
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 pratimAzataka | zloka : 12 vitiyA' e kathanamAM kahyuM ke, pUrvapratipanna dAnadharmanA nirvAhathI viziSTa zIlAdi guNothI prApha-pazcAtuM ramaNIyatva yathokta ubhayalokanA upayoganuM khyApana kare che. rAjapraznIyasUtramAM kezIkumArazramaNanA pradeza rAjAne kahevAyelA vacananA javAbamAM rAjA vivekI hovAthI samajI jAya che ke, pahelAM ramaNIya thaIne pAchaLathI tuM aramaNIya thaIza nahi, Ano artha, pUrvapratipanna dAnadharmanA nirvAhathI viziSTa zIlAdi guNonA pAlanathI ja prAku-pazcAtuM ramaNIyapaNuM prApta thAya che. paraMtu luMpAka pradeza rAjAnA uttararUpa AgamanA vacanamAM rimAmA sudhIno pATha mAtra anuvAdaparaka che, vidhi to zIlAdipAlanathI ja kahI che, ema kahe che. teno bhAva e che ke, zAstramAM keTalAMka vacano vidhiparaka hoya che ane keTalAMka vacano anuvAdaparaka hoya che. anuvAdaparaka vacano mAtra kathanarUpa hoya che ane vidhiparaka vacana te prakAre kRtya karavAmAM upadezavacanarUpa bane che. jema nyAyapUrvaka dhana kamAvuM joIe, e kathanamAM dhana kamAvAmAM gRhasthonI svataH pravRtti hoya che, tethI e vacanamAM dhana kamAvuM joIe e kathana gRhasthanI dAna kamAvAmAM svataH pravRtti che tethI anuvAdaparaka che, ane vidhi to nyAyapUrvaka kamAvAmAM che. e rIte prastutamAM paNa parimANamAne' sudhIno pATha anuvAdaparaka che, ane vidhi to zIlAdimAM che. tethI zIlAdithI ja pradeza rAjAnI paralokahitArthitA jaNAya che. laMpAkanA A kathana sAme graMthakArazrI kahe che ke, A rIte dAnadharmanI vidhinA ucchedano prasaMga prApta thaze. ahIM "rimAmAne' sudhInA kathanane anuvAdaparaka kahevAthI lupAkanA vacananI puSTi kaI rIte thAya, e prakAranI zaMkA thAya. teno bhAva e che ke, "rimAmAne' sudhInuM kathana anuvAdaparaka levAthI pazcAtuM ramaNIyatA zIlAdi vratathI prApta thAya che, ane AkhA kathanane vidhiparaka levAthI pUrvapratipanna dAnadharmanirvAhaviziSTa zIlAdithI pazcAtuM ramaNIyatA prApta thAya che. tethI "rimANamA' sudhI anuvAdaparaka levAmAM Ave to pazcAtuM ramaNIyatA zIlAdimAtrathI thavAne kAraNe pUrvapratipanna dAnadharma rAjasthitirUpa rAjAnuM kartavyamAtra siddha thAya, paraMtu pazcAtuM ramaNIyatAnuM aMga bane nahi. tethI e prApta thAya ke jema pUrvapratipanna dAnadharma rAjadharmanI sthitirUpa che, tema sUryAbhadevanI bhagavAnanI mUrtinI pUjA devasthitirUpa che, paraMtu pazcAtuM ramaNIyatAnuM kAraNa nathI. tethI ja "rimANamAne' sudhInuM kathana anuvAdaparaka nahi svIkAravA mATe graMthakAra kahe che ke, tuM zuM dAnadharmano uccheda karavA mATe Icche che ? ItyAdi kathanathI "rimAmA' sudhInuM kathana anuvAdaparaka nathI, tenuM sthApana kare che. ahIM vizeSa e che ke kezIkumArazramaNathI pratibodha pAmI pradezIrAjAe vratazIlAdi grahaNa karyA pachI je dAnano pravAha cAlu rAkhyo, te kAraNika dAna anekone bIjAdhAnAdinuM kAraNa bane che; eTale kezIzramaNa kahe che ke, te pahelAM ramaNIya thaIne pAchaLathI aramaNIya thaIza nahi. vratasvIkAra pachI pradeza rAjA dAna na kare to zAsanamAlinya thAya. tethI pradeza rAjAnA dAnapUrvakanA zilAdi dharma jema pazcAtuM ramaNIya hatA ane te paralokamAM vizrAMta thAya che, tema sUryAbhakRtyamAM paNa pazcAtu hitArthitA paralokamAM vizrAMta thAya che.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 12 167 saMkSepathI bhAva e che ke, pUrvamAM pradezI rAjA dAna karatA hatA, tethI A lokanI dRSTithI te 2maNIya hatA; ane dharma pAmyA pachI pUrvanA dAnadharmathI je AlokanI ramaNIyatA che, tenA nirvAhapUrvaka zIlAdi pALe to teno dAnadharma paNa zAsanaprabhAvanAnuM kAraNa bane che. tethI dAnadharmaviziSTa zIlAdithI ja paralokanuM hita thAya che. mATe kezIgaNadharanuM AkhuM vacana vidhimAM ja vizrAMta pAme che. ane 'rimAmAne' sudhIno pATha anuvAdapara laIe to pUrvanuM dAna AlokanI dRSTie 2maNIya che ane pAchaLathI pALelA zIlAdi paralokanI dRSTie ramaNIya che. tethI e siddha thAya ke dharma pAmyA pachI pradezI rAjAnuM vivekapUrvakanuM dAna paNa paralokanA hita mATe nathI, ane A rIte dAnadharmanA vicchedano prasaMga prApta thAya. utthAna : pUrvapakSIe 'nu' thI 'rimAmAne' sudhIno pATha anuvAdamAtra che, tema kahyuM, tenuM nirAkaraNa karIne pharI daDha karavA mATe 'rimAmAne' sudhInuM kathana anuvAda52ka nathI, te batAvatAM kahe che - TIkArtha H na jAnAsi ? mavataH / tuMgiyA zrAddhanA varNanamAM 'hinAmemALe' ItyaMtanI jema 'ramAmAne' ItyaMtamAM 'jJAnaz' pratyayanA baLathI vidhisUcakapaNuM che, te zuM tuM jANato nathI ? e prakAre tane moTI avyutpatti che. 'rimAmAne' sudhIno pATha anuvAdaparaka nathI, e ja vAta dRDha karavA tarka kare che vijJa..... * vavyam / ane jo pratijJAnI dRDhatA mATe zIlAdi vaDe ramaNIyapaNuM nirvAhya che, e prakAre abhisaMdhithI ja ukta pATha nibaddha thAya to AnaMdAdinA vratadAnanA uttaramAM paNa A pATha nibaddha thavo joIe. ethI karIne ajJanI AgaLa keTaluM kahevuM ? 'gata va' AthI karIne ja=pUrvamAM siddha karyuM ke, sUryAbhanA adhikAramAM prAk pazcAt zabda che, te pradezInA adhikAranI jema ubhayalokanuM jakhyApana kare che AthI karIne ja rAjapraznIyasUtramAM sUryAbhanA adhikAranI vRttimAM A pramANe vyAkhyAna karAyuM che. ..... kiM me . vyAvyAtam / mAre pUrve zuM zreyaH che ? mAre pachI zuM zreya: che ? ane mAre pUrve paNa ane pachI paNa zuM hita mATe=hitapaNA mATe=pariNAmasuMdaratA mATe thaze ? (ahIM bhAvapradhAna nirdeza che, tethI 'hitAva' no artha hitatvAya karela che ane teno artha pariNAmasuMdaratA mATe karela che.) 'mulAya'=mAre zuM sukha mATe thaze ? 'kSamAve' A paNa bhAvapradhAna nirdeza che. zuM 'saMtatvAya'=saMgatapaNA mATe thaze ? zuM'niHzreyasAya'=nizcita kalyANa mATe thaze ? zuM 'AnunitArya'=paraMparAe zubhAnubaMdhI sukha mATe thaze ? e pramANe rAjapraznIya vRttimAM kaheluM che. TIkA H atra yadeva bhAvajinavandane phalaM tadeva jinapratimAvandane'pi uktam / na ca 'etat sUryAbhadevasya K-14
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 pratimAzataka | zloka : 12 sAmAnikadevavacanaM na samyag bhaviSyati' iti zaMkanIyam, samyagdRzAM devAnAmapyutsUtrabhASitvAsaMbhavAt / na hi kvApyAgame 'kiM me puTviM karaNijjamityAdike' samyagdRSTinA pRSTe'pi aihikasukhamAtranimittaM srakvaMdanAdikaM 'hiAe suhAe' ityAdirUpeNa kenApi pratyuttaraviSayIkRtaM dRSTaM zrutaM vA / api ca vandanAdhikAre'pi kvacit 'peccAhiAe' ityAdyaivoktaM, kvacicca 'eannaM ihabhave vA parabhave vA ANugAmiyattAe bhavissai' tti noktapAThavaiSamyakadarthanApi / kiM ca 'pacchA kaDuavivAgA' ityatra yathA pazcAt zabdasya parabhavaviSayatvaM, tathA prakRte'pIti kiM na vibhAvayasi ? evaM 'jassa natthi purA pacchA majjhe tassa kuo siyA ?' ityatrApi purA pazcAditi vAkyasya trikAlaviSayatvaM vyaktamiti prakRte'pi tad yojanIyam / / 12 / / TIkArya : - satra .... 3 | ahIM=zloka-11mAM batAvela sUryAbhadevatA adhikAranA pAThamAM sUryabhideve prazna karela ke mAruM pUrve hita zuM che? mAruM pazcAt hita zuM che? tenA pratyuttaramAM je kahyuM tyAM, je bhAvajitanI vaMdanAmAM phaLa che, te ja jinapratimAnA vaMdanamAM paNa phaLa kahevAyeluM che. vizeSArtha : sUryAbhadevanA pAThamAM bhAvajinanA vaMdananuM phaLa kahevAyeluM nathI, paraMtu jinapratimAnA vaMdananuM phaLa batAvAyeluM che; ane te ja sUryAbhadevanA hita mATe che, sukha mATe che, saMgata che, nizcit lyANa mATe che, ItyAdirUpe kahevAyuM, te bhAvajinanA vaMdananA phaLasadaza phaLarUpa che. tethI jinapratimA pUjanIya che, ema siddha thAya che. TIkArya : tat ..... asaMmavAn ! ahIM pUrvapakSI zaMkA kare ke sUryAbhadevanA sAmAjikadevanuM A vacana=sUyabhadevanA kri e puSyi rIganna phri ne pachA vaLakna ItyAdi kathananA uttararUpa zloka-11mAM kahela taM kartha i ga leya..... mahiti ItyAdi vacana, samyagU thaze nahi; e pramANe zaMkAnA uttaramAM graMthakArazrI kahe che - samyagdaSTi devone usUtrabhASIpaNAno asaMbhava che. arthAt samyagdaSTi devo usUtrabhASaNa karatA nathI. ra di ...... zrutaM vA | AgamamAM kyAMya paNa "viMne puai raLikna mAre pUrve zuM karaNIya che ItyAdi pAThamAM samyagdaSTi vaDe puchAye chate paNa ahika sukhamAtranimita evAM mALA-caMdanAdine 'dizAsudAI' ItyAdi rUpa koInA paNa vaDe pratyuttara viSayIkRta jovAyela nathI ane saMbhaLAyela nathI, arthAt AgamamAM kyAMya AvuM koIe javAba ApatI vakhate kahela nathI, ane paraMparAmAM paNa AvuM kAMI saMbhaLAtuM nathI.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 pratimAzataka / zloka 12-13 - pa ra ..... rthanA / ane vaLI vaMdananA adhikAramAM paNa koIka ThekANe "vyAdimAI' ItyAdi ja kahevAyela che ane koIka ThekANe A=vaMdana, Ihabhava ane parabhavamAM paraMparAe (zubhAnubaMdhI sukha mATe) thaze. e pramANe (kathana hovAthI) ukta pAThanI viSamatAnI kadarthanA paNa nathI. | 'punna' TIkAmAM kahela che. e zabdamAM patta naM judA zabdo che ane naM e vAkyAlaMkAramAM che. patta pada vaMdanano vAcaka che. vizeSArtha : vaMdana adhikAramAM pevyAdibhAI=paralokamAM hita mATe kahyuM, ane sUryAbhadevanA adhikAramAM prAphapazcAtu=pUrve ane pachI hita mATe kahyuM; enAthI sUryAbhadevanA adhikAramAM kahela pATha vaiSamyarUpa che, e prakAranI kadarthanA che ema na kahevuM. kema ke, vaMdana adhikAramAM paNa e prakArano viSama pATha che. tethI vaMdana adhikArano viSama pATha jema doSarUpa nathI, e pramANe sUryAbhanA adhikAramAM paNa vevyAdinAkane badale "cchA dimAI' kahyuM te doSarUpa nathI. utthAna : vaLI anya rIte paNa sUryAnA kRtyamAM pazcAt zabdane paralokanA hitArthe grahaNa karavA mATe viSya' ane 'parva' thI zAstramAM anyatra pazcAt zabda paralokAryuM che, e batAvatAM kahe che - TIkArya - viMda gha. vimAsa? vaLI 'chA rAhuvivAre' (uttarAdhyayanasUtratA) kathAmAM jema pazcAtuM zabdanuM parabhavaviSayapaNuM che, tema prakRtimAM sUryAbhakRtyamAM paNa e pramANe kema vicAratA nathI ? - ghaM ... yonanIyam 12. e pramANe jenuM pUrva ane pazcAtuM nathI, tenuM madhya kyAMthI hoya? e prakAre (AcArAMgasUtratA) kathanamAM paNa purA ane pazcAt pUrva ane pachI, e vAkyanuM trikALaviSayapaNuM vyakta che. ethI karIne prakRtimAM paNa te yojavuM joIe=prastutamAM pazcAta zabdathI devabhavano pAchalo bhAga grahaNa na karatAM paraloka saMbaMdhI paNa bhaviSyakALanuM grahaNa karIne yojana karavuM joIe. (kema ke 'nasa natyi.' e vAkyamAM pazcAt zabdathI AkhA bhaviSyanuM grahaNa karavAthI pUrva, pazcAt ane madhya zabdathI trikALaviSayapaNAnI prApti thaI zake che.) II1raNA avataraNikA : sthitiviSayAzaGkAmeva samAnadharmadarzanena prapaJcayata upahasannAha - avataraNikArya - samAna dharmadarzana dvArA sthitiviSayaka AzaMkAne ja karatA evA laMpAkanA upahAsa karatAM graMthakAra kahe che -
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 pratimAzataka/ zloka : 13 vizeSArtha - zloka-11 mAM rAjapraznIya upAMgamAM kahela sUryAbhadevanA adhikAramAM, bhagavAnanI pUjA ane vAvaDI AdinI pUjA e baMnemAM, arcanArUpa samAna dharmane dekhADavA dvArA lepAka kahe che ke - bhagavAnanI mUrtinI pUjA devabhavanI sthiti che, paraMtu paraloka-sAdhaka dharmAnuSThAna nathI. A prakAranI sthitiviSayaka AzaMkAne karatA evA luMpAkano upahAsa karatAM graMthakAra kahe che - zloka : vApyAderiva pUjanA diviSadAM mUrterjinAnAM sthitiH, sAdRzyAditi ye vadanti kudhiyaH pazyanti bhedaM tu na / ekatvaM yadi te vadaMti nijayoH strItvena jAyAMbayo statko vA yatatAmasaMvRtataraM vaktraM pidhAtuM budhaH / / 13 / / zlokArya : sadazapaNuM hovAthI, vAvaDI vagerenA pUjananI jema devatAonI jinezvaronI mUrtinI pUjanA e sthiti che, e pramANe je kubuddhio kahe che, paraMtu bhedane jatA nathI; teo je strIpaNAthI potAnI patnI ane mAtAnuM ekapaNuM kahe, to koNa budhajana=paMDita (temanA) asaMvRtatara vadhyane ghaNA khullA mukhane, baMdha karavA mATe yatna kare ? arthAt koI na kare.ll13 0 zlokamAM "rA' kAra "nAma" arthamAM che, je vAkyAlaMkAramAM che. TIkA : 'vApyAderiva' iti :- vApyAdenaMdApuSkariNyAderiva, AdinA mahendradhvajatoraNasabhAzAlabhaMjikAdiparigrahaH / diviSadAM devAnAM, jinAnAM mUrte: pUjanA sthitiH sthitimAtram / sAdRzyAtarcanAzabdAbhidhAnasAmyAt, iti ye kudhiyA-kutsitaMbuddhayo vadanti, bhedaM tu vakSyamANaM na pazyanti, te yadi strItvena-strIliGgamAtreNa nijayo:-svakIyayoH jAyAMbayo: kAntAjananyorekatvaM vadanti, tat=tarhi ko vA=ko nAma, vaktram mukham arthAt tadIyaM, asaMvRtataraM-atizayenodghATaM budhaH-paMDitaH, pidhAtum AcchAdayituM, yatatAM parAkramatAm, azakye'rthe paMDitasya yatnakaraNasyAyogAd na ko'pi yatatAmiti bhAvaH / TIkArya : vALAve ..... sAcAt, vAvaDI AdinAnaMdApuSkariNI AdinA, pUjananI jema devatAonI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 pratimAzataka) zloka : 13 jinezvaranI mUrtinI pUjana sthitimAtra che, sAdagdhapaNuM hovAthI=arcanA zabdanA abhidhAnanA sAmyathI=samAnapaNAthI, sthitimAtra che. 7. vANA' ahIM kare padathI mahendradhvaja, toraNa, sabhA, pUtaLIo vagereno parigraha=grahaNa, jANavuM. vizeSArtha : pUrvapakSI luMpAkano kahevAno Azaya e che ke, vAvaDI AdinI pUjA ane mUrtinI pUjA temAM "arcanA =pUjA' zabda sAmAnya che. enA kAraNe devanI pUjA sthitimAtra=AcAramAtra che, paNa mokSasAdhaka nathI. TIkArya : tti re .... mAvaE I e pramANekavAvaDI AdinI jema jinezvaranI mUrtinI pUjA, arcanA zabdanA abhidhAnanA samApaNAthI sthitimAtra che e pramANe, je kubuddhio kutsita buddhivALA, kahe che, paraMtu vAsthamANa bheda=zloka-14mAM kahevAze te bhedane jotA nathI, teo strIliMgamAtrathI potAnI patnI ane mAtAne eka kahe che. tethI koNa temanA asaMvRtatara mukha=atizaya UghaDelA mukhane, AcchAdana karavA mATe yatna kare ? kema ke azakya arthamAM paMDitanA yatnakaraNano ayoga che. arthAt koI paNa budha jana temane bolatA baMdha karavAno yatna na kare, e pramANe bhAva samajavo. TIkA : prativastUpamayA dUrAMtare'pi yatkiMcitsAmyena bhrAmyatAmupahAso vyajyate / taduktam - 'kAke kAryamalaukikaM dhavalimA haMse nisargasthito; gAMbhIrye mahadaMtaraM vacasi yo bhedaH sa kiM kathyate / etAvatsu vizeSaNeSvapi sakhe ! yatredamAlokyate, che : savi # 2 iMzizavo, rezAya tame nama: III ti pArUA TIkArya : prativastupamAM ...... anyane prativastunI upamA dvArA dUraMtaramAM paNa kAMIka sAmyathI bhramapaNAno * upahAsa vyakta karAya che. vizeSArtha : prativastuthI sadaza daSTAMta grahaNa karavAmAM Ave che, tema lupAke vAvaDI AdinI pUjA ane mUrtinI pUjAnA sAmyathI mUrtipUjAne devanI sthitimAtrarUpe kahI, tenI prativastarUpe prastutamAM mAtA ane patnInuM dRSTAMta batAvAyela che. ane te prativastunI upamA ApIne mAtA ane patnImAM vaiSamya hovA
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 pratimAzataka, zloka : 13-14 chatAM dUra dUra kAMIka sAmyapaNuM che, arthAt strIpaNArUpe je sAmyapaNuM che tene grahaNa karIne, laMpAkane e bhrama che ke mAtA ane patnI sarakhAM ja che, ema batAvIne teno ahIM upahAsa karavAmAM Avyo che. yadyapi laMpAka mAtA ane patnImAM ekapaNuM kaheto nathI, paraMtu enA jevuM ja vAvaDI AdinA pUjanane ane bhagavAnanI mUrtinA pUjanane te eka kahe che, ema kahIne teno upahAsa karavAmAM Avyo che. utthAna : prativastunI upamAthI mAtA ane patnInA sAmyane kahyuM, tene ja kahenArI sAkSI batAve che - TIkArya : takum .... jAve.. rUti // rU II te kahevAyeluM che - kAgaDAmAM kALApaNuM alaukika che ane haMsamAM dhoLApaNuM svAbhAvika raheluM che. baMnenI gaMbhIratAmAM moTuM aMtara che, ane vacanamAM je bheda che, te zuM kahevAya evo che? arthAt kahI zakAya tema nathI. ATalAM vizeSaNo hovA chatAM paNa te mitra ! je dezamAM evuM dekhAya che ke, koNa kAgaDo ane koNa haMsazizu? te dezane namaskAra thAo. prastuta sAkSImAM sajjana ane durjana manuSyone bheda nahi karanArAono=prativastunI upamA dvArA= kAgaDA ane haMsanI upamA dvArA, upahAsa karyo che. che kAgaDAmAM kALApaNuM svAbhAvika hovA chatAM atizaya kALApaNuM che te batAvavA mATe kAgaDAmAM kALApaNuM alaukika che ema kahela che. vizeSArtha : ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke, pakSIrUpe kAgaDA ane haMsamAM koI bheda nathI, to paNa haMsa ane kAgaDA vacce gaMbhIratA ane vacananI madhuratAne AzrayIne moTo bheda che. Ama chatAM, je dezanA loko pakSIrUpe haMsa ane kAgaDAne sarakhA kare che, te dezane namaskAra thAo; ema kahIne te deza varjana karavA yogya che, ema batAve che. te ja rIte mAtA ane patnI vacce moTo bheda hovA chatAM jeo strIrUpe tene eka kahe che, teo paNa upahAsane pAtra che. te ja rIte prastutamAM laMpAka paNa sUryAbhadevanI vAvaDI AdinI pUjanA ane mUrtinI pUjanAne pUjanakriyArUpe eka kahIne devasthiti kahe che, paraMtu te benI pUjAmAM je moTo bheda che, je zloka-14mAM batAvavAnA che, tene joto nathI, tethI lupAka paNa upahAsane pAtra che. ll13 avatarANikA : bhedahetUnevopadarzayaMstadadarzina AkSipan Aha - avataraNitArtha - bhedanA hetuone batADatA=vAvaDI AdinI arcanA ane jinapratimAnI arcanAmAM bhedanA hetuone batADatAM, tene nahi jonArA=bhedane nahi jonArA, evA luMpAkane AkSepa karatAM graMthakAra kahe che -
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 14 zloka H saddharmavyavasAyapUrvaka tayA zakrastavaprakriyA - bhAvabhrAjitahRdyapadyaracanA'' lokapraNAmairapi / IkSante'tizayaM na ced bhagavatAM mUrttyarcane svaHsadAM bAlAstatpathi laukike'pi zapathapratyAyanIyA na kiM ? / / 14 / / 173 zlokArtha : saddharmavyavasAyapUrvakapaNuM hovAthI ane zakrastavaprakriyAthI bhAvabhrAjita=bhAvathI suzobhita, manohara padharacanAthI ane AlokapraNAmathI paNa devatAonI bhagavAnaviSayaka mUrtinI pUjanAmAM jo atizayane jotA nathI=vAvaDInA pUjana karatAM bhedane jotA nathI, to bALa evA luMpAko laukika paNa pathamAM=mArgamAM, zuM sogaMdathI javizvasanIya nathI thatA ? arthAta sogaMdathI ja thAya che. 14 0 zlokamAM 'zastava prame?' sudhIno pATha sAmAsika che. 0 zlokanA cothA caraNamAM 'tat' pada che te 'tasmAt' arthamAM che. 0 'novioDapi' ahIM 'pi' thI e samuccaya thAya che ke, lokottara=pratimA ane vAvaDI AdinI arcanAnA bhedane batAvanArA zAstramAM luMpAko eTalA zapatha-pratyAyanIya che, laukika evA bhojana ane viSTAnA bhedane batAvavAmAM paNa zapatha-pratyAyanIya=sogaMda khAvA dvArA samajAvI zakAya tevA che. laukika paNa pathamAM sogaMdathI mAne evA che, ema batAvavAthI e kahevuM che ke, luMpAko pratyakSano paNa apalApa kare tevA kadAgrahavALA che. TIkA 'saddharme'tyAdi :- saddharmavyavasAyapUrvakatvam ekaM jinapratimArcanasyAnuSaMgikavApyAdyarcano bhedakam / vyavasAyasabhAsaMbhavikSayopazamanimittasya saddharmavyavasAyasya bhAvatvAt, bhAvAnugataH samyagdRSTikriyAyAzca kriyAMtaravaddharmatvAt, vyavasAyasabhAyAzca zubhAdhyavasAyanimittatvaM kSetrAderapi karmakSayopazamAdihetutvAjjinazAsane nAsiddham / taduktam - udayakhayakhaovasamovasamA jaM ca kammuNo - bhaNiyA / davvaM, khittaM, kAlaM, bhAvaM ca bhavaM ca saMpappe' tti jIvAbhigamavRttau vijayadevAdhikAre prakRtasthale vivRttamAste / tadAlApakazca prakRtAlApakAdaviziSTa iti na pRthaglikhitaH / TIkArtha H saddharma yiAMtaravaddharmatvAt, AnuSaMgika vAvaDI AdinA arcanathI jinapratimAnA arcananuM saddharmavyavasAyapUrvakapaNuM eka bhedaka che. kema ke vyavasAyasabhAsaMbhavI=vyavasAyasabhAmAM thanAro, *****
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 pratimAzataka, zloka : 14 kSayopazama che nimitta jene evA saddharmavyavasAyanuM bhAvapaNuM che, ane bhAvAnugata samyagdaSTinI kriyAnuM kriyAMtaranI jema dharmapaNuM che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, vyavasAyasabhAthI kSayopazama kevI rIte thAya ? kema ke kSayopazama pratye to jIvano aMtaraMga yatna ja kAraNa che. tethI kahe che - TIkArya : vyavasAya ... nasaddha kSetrAdinuM paNa karmanA kSayopazamAdimAM hetupaNuM hovAthI jinazAsanamAM vyavasAyasabhAnuM zubha adhyavasAyanuM nimittapaNuM asiddha nathI. talun - te kahevAyeluM che - 3ya .... vivRttamArta . kAraNathI dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhavane AzrayIne karmanA udaya, kSaya, kSayopazama ane upazama kahevAyelA che. "tti" zabda uddharaNanI samAptisUcaka che, ane jIvAbhigamanI vRttimAM vijayadevanA adhikAramAM prakRtisthaLamAM=pratimAarcana sthaLamAM, (karmanA udayAdi dravyAdine AzrayIne kaI rIte thAya che te) vivaraNa karAyela che. utthAna - pUrvamAM uddharaNamAM batAvyuM ke, karmano kSayopazama dravya-kSetrAdine AzrayIne thAya che, e vAta, jIvAbhigamanI vRttimAM vijayadevanA adhikAramAM pratimAnA arcananA sthaLamAM varNana karAyela che. tethI prazna thAya ke, e pATha paNa jinapratimAnI pUjAnuM sthApana karanAra che, te ahIM kema Apyo nathI? tethI kahe che - TIkArya : tArAparA ..... 1 pRthanjivitA I teno AlApaka=vijayadevatA adhikArano AlApaka, prakRta AlApakathI aviziSTa samAna, che ethI karIne pRtha lakhyo nathI. vizeSArtha : jinapratimAnuM arcana saddharmavyavasAyapUrvaka che, jyAre vAvaDI AdinuM pUjana e AnuSaMgika che, paraMtu saddharmavyavasAyapUrvaka nathI, tethI te baMnemAM bheda che. ahIM prazna thAya ke saddharmavyavasAya hovAne kAraNe jinapratimAnuM pUjana mokSahetuka che ema kaI rIte nakkI thAya ? tethI kahe che ke, vyavasAyasabhAmAM thanAro je kSayopazama te che nimitta jene evo je saddharmano vyavasAya, te bhAvarUpa che; ane bhAvapUrvakanI jinapratimAnI pUjA e mokSArthaka hovAthI dharmarUpa bane che. takuthI temAM sAkSI ApI teno bhAva e che ke, jIvAbhigamanI vRttimAM vijayadevanA adhikArasthaLamAM karmano udaya, karmano kSaya, karmano kSayopazama ane karmano upazama thAya che te kathanamAM, kSetranuM paNa grahaNa
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zlokaH 14 175 karela che. tethI vyavasAyasabhArUpa kSetra zubha adhyavasAyanuM nimittakAraNa che, te jinazAsanamAM asiddha nathI. AthI ja pUrvamAM kahyuM ke, vyavasAyasabhAmAM thanArA kSayopazama nimitte sUryAbhadevane bhagavAnanI bhakti karavAno bhAva thAya che. tethI e prApta thAya che, jema jIvano prayatna kSayopazama pratye kAraNa che tema kSetrAdi paNa prabaLa nimitta che. AthI ja sUryAbhadeva jyAre vyavasAyasabhAmAM jAya che, tyAre saddharma karavAno temane adhyavasAya thAya che; ane tapUrvaka bhagavAnanI bhakti kare che, tethI tenI arcanA dharmarUpa bane che. ahIM vizeSa e che ke, devatAnI vyavasAyasabhA e viziSTa prakAranuM kSetra che, jemAM devatA Ave che tyAre e kSetranA nimitte uttamabhAvane pedA kare tevo karmano kSayopazama thAya che; ane te ja saddharmane karavAnA abhilASarUpa pariNAmane pedA kare che. tethI ja sUryAbhadeva potAnA sAmAnika devane pUche che ke, mAruM pUrvamAM hita zuM che ? pAchaLa hita zuM che ? pUrvamAM paNa ane pAchaLa paNa hita zuM che? tethI te vyavasAyasabhAmAM potAne hitakArI evA dharmane karavAno abhilASa thAya che, te bhAvapadArtha che; ane bhAvapUrvakanI kriyA jinapratimAnI arcanakriyA che, tethI jinapratimAnuM arcana=pUjana, e mokSanA hetubhUta evI dharmakriyA che. TIkA - atra pApiSThA:(STha:)-'nanu dhammiyaM vavasAyaM giNhai' ityatra dhArmiko vyavasAya: kulasthitirUpadharmaviSaya eva yuktaH, ata eva pustake 'dharmArthaM zAstramityatrApi dharmazabdArthaH kulasthitidharma eva, mukhyadharmavyavasAyastu devAnAmasaMbhavyeva, tivihe vavasAe patratte (1) dhammie vavasAe (2) adhammie vavasAe (3) dhAmiNa vavasAha I (3. rU khU. 285) rUtti tRtIyasthAna vyavasAyanAM gharmazALAdhaarmikaadhaarmikaannaaN saMyatAsaMyatadezasaMyatalakSaNAnAM saMbaMdhitvAd bhedenocyamAnAstrithA bhavantIti vyAkhyAnAccAritriNAmeva dhArmikavyavasAyasaMbhavAditi prAha / 'satra papiccha' no anvaya "ti prAda' sAthe che. mukya vyavasAyitu A kathanamAM tividde thI saMmavA sudhIno hetu che. TIkArya : satra..... prAda ! ahIM pUrvamAM kahyuM ke, jinapratimAnA arcatanuM saddharmavyavasAyapUrvatva che, te ja eka bhedaka che e kathanamAM, pAviSTha kahe che - kharekhara dhArmika vyavasAyane kare che - e prakAre ahIM sUyabhadevanA adhikAramAM, dhArmika vyavasAya kulasthitirUpa dharmaviSayavALo ja yukta che. AthI karIne pustakamAMDyadeva jayAre vyavasAyasabhAmAM Ave che tyAre je pustaka grahaNa kare che temAM, dhamarthanuM zAstra che, e prakAranA kathanamAM paNa, gharma zabdano artha kulasthiti dharma ja che, paraMtu mukhya dharmavyavasAya devone asaMbhavita ja che=saMbhavato nathI ja kema ke traNa prakArano vyavasAya kahelo che. (1) dhArmika vyavasAya, (2) adhArmika vyavasAya ane (3) dhArmika-adhArmika vyavasAya. e pramANe ThANAMga sUtranA trIjA sthAnakamAM
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 pratimAzataka, zloka : 14 saMyata, asaMyata ane dezasaMyata lakSaNarUpa dhArmika, adhArmika ane dhArmikA dhArmika vyavasAyIonuM saMbaMdhIpaNuM hovAthI, bheda vaDe kahevAtA traNa prakAra thAya che. e prakAre vyAkhyAna hovAthI cAstriIone ja dhArmika vyavasAyano saMbhava che. ethI karIne mukhya dharmavyavasAya devone asaMbhavita ja che, e prakAre pApiSTha kahe che. ema atraya samajavo. vizeSArtha : pustakaratnamAM ema kahevAmAM Ave che ke, A pustakaratna dharmArthazAstra che, tyAM siddhAMtakAranA Azaya pramANe e pustakaratna AtmAne ja hitakArI che evA pAramArthika dharmaviSayaka che; paraMtu pUrvapakSIne te dharma zabda kulasthitirUpe ja mAnya che, ane tenI puSTi karavA te kahe che ke, mukhya dharmavyavasAya devone asaMbhavita che, ane te vAtanI puSTi pUrvapakSI lupAka sthAnAMgasUtranA pAThathI kare che. sthAnAMgasUtramAM dhArmika vyavasAya saMyatamAM pracalita che, ane devomAM dhArmika vyavasAyano saMbhava nathI; tethI dharma zabdathI kulasthitirUpa dharma grahaNa karavo ucita che, e prakArano pUrvapakSIno Azaya che. ahIM sthAnAMgasUtranA pAThanuM tAtparya e che ke, sthAnAMgasUtramAM traNa prakAranA vyavasAya kahela che. tyAM saMyatane dhArmika vyavasAya kahela che, dezasaMyatane dhArmika-adhArmika vyavasAya kahela che ane asaMyatane adhArmika vyavasAya kahela che. tethI e prApta thAya ke dhArmika vyavasAya saMyatane ja che, paraMtu dezasaMyata ke asaMyatane dhArmika vyavasAya saMbhAve nahi; ane devo asaMyata che, mATe temane dhArmika vyavasAya saMbhavI zake nahi. tethI ghartha zAnnei e kathanamAM paNa dharma zabda kulasthitirUpa ja grahaNa karavo, ane "mbiyaM yavakSArtha nig' e kathanamAM paNa dharma zabda kulasthitirUpa ja grahaNa karavAno che, e prakArano pApiSTha evA laMpAkano Azaya che. utthAna : - uparokta prakAranA lapAkanA AzayanuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - TIkA : sa praSTavyaH, are duSTa ! kimevaM dezasaMyatAnAM sAmAyikAdhyavasAyo'pi na dhArmikAdhyavasAya iti sthApayitumudyato'si ? devAnAmapi jinavaMdanAdhyavasAyo'pi na tatheti vaktumadhyavasito'si ? tarhi viSayabhedAtraividhyaM vyAkhyAsyAmo'ta eva saMyamAsaMyamadezasaMyamalakSaNaviSayabhedAd veti pakSAntareNa vRttau vyAkhyAtamiti cet ? tadapi naigamanayAzritaparibhASAvizeSeNaiva yujyate'nyathA'viratasamyagdRSTInAM samyaktvAdhyavasAya: kutrAMtarbhavediti netre nimIlya vicArayaMtu devAnAMpriyAH / TIkArya : sa praSTavyA .... madhyasatogaNi?te pUchavA yogya che, are !duSTa ! zuM A pramANe dezasaMvatano
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka zloka : 14 177 sAmAyikano adhyavasAya paNa dhArmika adhyavasAya nathI, e pramANe sthApana karavA tuM udhata thayo che ? devono paNa jitavaMdanano adhyavasAya paNa tevA prakArano=dhArmika vyavasAya nathI, e prakAre kahevA mATe tuM adhyavasita thayo che?=prayatnavALo thayo che? TerAsaMghatAnAM sAmayiSyavasAyoDari ahIM 'ri' thI e samuccaya thAya che ke dezasaMyatano, pUjAno adhyavasAya dhArmika adhyavasAya nathI ema tuM kahe che. paNa dezasaMyatano sAmAyikano adhyavasAya paNa dhArmika nahi thAya, ema tuM sthApana karavA ughata thayo che ? ninavaMtanAdhyavasAyoDapi ahIM "ra" thI e samuccaya thAya che ke, devono paNa jinapratimAnA vaMdanano adhyavasAya to dhArmika vyavasAya nathI, ema pUrvapakSI kahe che; paraMtu devono jinavaMdanano adhyavasAya paNa dhArmika vyavasAya nathI, e prakAre pUrvapakSI evo lupAka kahevA mATe tatpara thayo che. vizeSArtha : sthAnAMganA pAThathI devone dhArmika vyavasAyano abhAva sthApana karavAthI lupAkane e prApta thAya che ke, dezaviratidhara jyAre sAmAyika kare che, tyAre temano bhAvathI sAmAyikano je adhyavasAya che, te paNa dhArmika adhyavasAya nathI; ane devono paNa je bhAvatIrthakarane vaMdanano adhyavasAya che, te paNa dhArmika vyavasAya nathI; kema ke sthAnAMgasUtranA vacana pramANe sarvaviratidharane ja dharmano vyavasAya saMbhavI utthAna : pUrvamAM sthAnAMgasUtranA pAThanA baLathI dhArmika vyavasAya saMyatane, adhArmika vyavasAya asaMyatane ane dhArmika-adhArmika vyavasAya dezasaMyatane che, ema batAvIne devone saMyama ke dezasaMyama nathI, tethI dhArmika vyavasAya saMbhave nahi, e prakAre pUrvapakSIe kahyuM. tenI sAme siddhAMtakAre kahyuM ke, e pramANe dezasaMyatano sAmAyikano adhyavasAya paNa, ane devono jinavaMdanano adhyavasAya paNa dhArmika vyavasAya mAnI zakAze nahi; paraMtu te dhArmika vyavasAya tarIke prasiddha che, tethI teno niSedha pUrvapakSI paNa karI zakato nathI. tethI pUrvapakSI kahe che - TIkArya : tardi ... ri ghe? to pachI viSayanA bhedathI vaividhyanuM vyAkhyAna karIzuM. ane tenI ja puSTi karatAM pUrvapakSI kahe che ke, AthI karIne ja sthAnAMganI vRttimAM "athavA saMyama, asaMyama ane dezasaMyamalakSaNa viSayanA bhedathI' e prakAre pakSAMtarathI vyAkhyAna karyuM che. vizeSArtha : pUrvapakSIne e kahevuM che ke, sthAnAMgasUtranuM kathana saMyata, asaMyata ke saMyatAsaMtarUpa traNa vyaktine
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 pratimAzataka| zlokaH 14 AzrayIne grahaNa na karatAM saMyama, asaMyama ane dezasaMyamarUpa viSayanA bhedathI grahaNa karIne ame vyAkhyAna karIzuM. tethI dezasaMyatano sAmAyikano vyavasAya dhArmika adhyavasAya tarIke svIkArI zakAze, ane devono jinavaMdanano adhyavasAya paNa dhArmika vyavasAya tarIke svIkArI zakAze. kema ke devone avirati hovA chatAM vaMdananI kriyA bhAvasaMkocarUpa hovAthI dezasaMyamarUpa che. A rIte svIkAravAthI pUrvapakSIne dezasaMyatano sAmAyino adhyavasAya dhArmika vyavasAya nathI ane devono jinavaMdanano adhyavasAya dhArmika vyavasAya nathI, ema svIkAravAnI Apatti Avaze nahi. svakathananI puSTi karatAM pUrvapakSI luMpAka kahe che ke - AthI karIne ja sthAnAMganI vRttimAM pakSAMtara dvArA saMyama, asaMyama ane dezasaMyamanA bhedathI dhArmika vyavasAya, adhArmika vyavasAya ane dhArmikaadhArmika vyavasAyanuM sthApana karela che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - TIkArca - tapi .... revAnapriyAda ! te paNa=athavA viSayanA bhedathI e prakAranA pakSAMtarathI sthAnAMga sUtranI vRttimAM je vyAkhyAna karyuM te paNa, naigamana-Azrita paribhASAvizeSathI ja ghaTe che. anyathA=rtagamataka-Azrita paribhASAvizeSane grahaNa karavAmAM na Ave to, avirata samyagdaSTino sattvano adhyavasAya kyAM aMtarbhAva pAme ? e pramANe be netrone baMdha karI devAtApriyo= mUrkhaziromaNIo, vicAra kare. vizeSArtha : prasthakanA dRSTAMtathI naigamanaya dUravartI kAraNane paNa kAraNa mAne che, ane pUrvapakSIe "viSayanA bhedathI' e prakAranA sthAnAMganI vRttimAM batAvela pakSAMtaranA AzrayaNathI dhArmika, adhArmika ane dhArmikaadhArmika vyavasAyanA traNa bhedonI saMgati karI te, dUravartI kAraNane kAraNarUpe svIkAranAra naigamanayane AzrayIne paribhASA karavAmAM Ave to ghaTI zake. te A rIte - dezaviratidhara sAmAyikanI kriyA karato hoya tene AzrayIne vivakSA karIe to te sAmAyikanI kriyA dharmAdharmarUpa thAya. kema ke dezaviratidharanA sAmAyikamAM trividha trividhanuM pratyAkhyAna nathI, paraMtu dvividha trividhanuM pratyAkhyAna che. paraMtu te sAmAyikanI kriyA sarvaviratinuM dUravartI kAraNa che, mATe tene dhArmika vyavasAya kahI zakAya. ane devonI jinacaMdananI kriyA paNa saMyama pratyenA ahobhAvarUpa hovAthI dUravartI saMyamanuM kAraNa che, mATe tene dhArmika vyavasAya kahI zakAya. ane samyagdaSTi ke dezaviratidharanI saMsAranI kriyA dUravartI paNa saMyamanuM kAraNa nathI, mATe tene adhArmika vyavasAya kahevAya. ane koI uttama zrAvaka samyagu rIte zrAvakapaNe pALato hoya, tenA kAraNe te zrAvakanI dezavirati pratye koIne ahobhAva thAya. ane te zrAvakanI bhakti kare tyAre, te bhakti saMyamasaMyamarUpa dezaviratinuM dUravartI kAraNa bane, tethI tene dhArmikaadhArmika vyavasAya kahI zakAya.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 14 179 viSayanA bhedathI pakSAMtarane AzrayIne ThANAMgasUtranI vRttimAM traNa prakAranuM vyAkhyAna karAyeluM che te naigamanayane AzrayIne ghaTI zake. ane evuM na mAno to-naigamanayanA AzrayaNa vagara traNa bhedo svIkAro to, aviratasamyagdaSTino adhyavasAya kyAM aMtarbhAva pAmaze ? e prakAre pUrvapakSIe vicAraNA karavI joIe. arthAt jo pUrvapakSI nagamanayane Azrita paribhASAvizeSane AzrayIne viSayabhedathI saividhyane na svIkAre, paraMtu anya rIte viSayanA bhedathI vaividhya svIkAre, to aviratasamyagdaSTino samyaktano adhyavasAya te traNamAM aMtarbhAva pAmI zake nahi. tethI e prApta thAya che, jema dhArmika vyavasAya che, tema adhArmika vyavasAya paNa che ane dhArmikA dhArmika vyavasAya paNa che, ane tenAthI atirikta samyaktano cotho vyavasAya che, tema pUrvapakSIne mAnavuM paDe. avirata samyagdaSTino adhyavasAya kriyArUpa nathI chatAM saMyamanI kriyAnuM dUravartI kAraNa che, tethI nigamanayanuM AzrayaNa karavAthI temAM aMtarbhAva pAmI zake ane naigamanayanuM AzrayaNa na kare to samyaktano adhyavasAya kriyArUpa nahi hovAthI traNa kriyAmAM aMtarbhAva pAme nahi, tethI dharmAdharmAdi traNa kriyAnA adhyavasAyathI samyaktanA adhyavasAyane judo gaNIne cAra vyavasAya mAnavA paDe. jethI sthAnAMgamAM kahela traNa bhedo saMgata thAya nahIM. sthAnAMganI vRttimAM kahela pakSAMtaranA traNa bhedo naigamanayano Azraya karyA vagara pUrvapakSI kare to cotho vyavasAya mAnavAno doSa Ave. te A rIte - (1) dezaviratidhara hoya ke samyagdaSTi hoya, paraMtu te sAmAyika karato hoya to te saMyamaviSayaka adhyavasAya che, mATe dhArmika vyavasAya che. ane devo paNa bhagavAnane vaMdana kare che, te bhagavAnanA saMyama pratyenA pUjyabhAva svarUpa che, tethI saMyamaviSayaka adhyavasAya che, mATe dhArmika vyavasAya che (2) ane saMsArI jIvonI saMsAranI kriyAo asaMyamaviSayaka hovAthI adhArmika vyavasAya che. te ja rIte samyagdaSTi ke dezaviratidharanI paNa saMsAranI kriyAo asaMyamaviSayaka hovAthI adhArmika vyavasAya che, (3) ane upAzrayanuM nirmANa karavuM ke dhanAdi ApavuM te dezasaMyamaviSayaka vyavasAya che. kema ke te AraMbhAtmaka kriyAo che ane saMyamanI ArAdhanAnuM sAdhana hovAthI saMyamarUpa paNa che. tethI saMyamasaMyamasvarUpa upAzrayanuM nirmANa ke dAnAdi kriyAo e saMyamasaMyama viSayaka hovAthI dhArmikA dhArmika vyavasAya che. ane Ama svIkAravAthI samyaktano adhyavasAya saMyama, asaMyama ke saMyamasaMyamarUpa nahi hovAthI uparamAM batAvela traNa prakAranA vyavasAyamAM aMtarbhAva thaI zake nahi. tethI samyaktanA adhyavasAyarUpa evo - cotho vyavasAya mAnavAnI pUrvapakSIne Apatti che. utthAna : pUrvamAM graMthakAre kahyuM ke, naigamanaya Azrita paribhASAvizeSathI ja viSayabhedathI vaividhyanuM vyAkhyAna pUrvapakSI luMpAka karI zake. anyathA samyaktano adhyavasAya kriyAtmaka nahi hovAthI traNamAM aMtarbhAva thaI zake nahi. tenA javAbarUpe pUrvapakSI luMpAka kahe che -
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180. pratimAzataka| zloka 14 TIkA : ekAntAviratAdaviratasamyagdRSTevilakSaNatvAttadvyavasAya: kayAcidapekSayA tRtIye'tarbhaviSyatIti cet ? tarhi ekAnte trairAzikamatapravezApattibhiyA pakSatrayasya pakSadvaya evAMtarbhAvavivakSayA jinapUjAdisamyagdRSTidevakRtyaM dharma eveti vadatAM kA bAdhA ? anyathA tvayA devAnAM jinavaMdanAdyapi kathaM vaktavyaM syAt ? TIkArya : vAnsa ... ? ekAMte avirata karatAM aviratasamyagdaSTinuM vilakSaNapaNuM hovAne kAraNe samyagdaSTino vyavasAya koIka apekSAe trIjAmAM aMtarbhAva pAmaze. teno uttara ApatAM siddhAMtakAra kahe che ke, to pachI ekAMta vairAzikamatanA pravezanI ApattinA bhayathI pakSatrayanuM pakSadvayamAM ja aMtabhavatI vivekSAthI jinapUjAdi samyagdaSTidevanuM kRtya dharma ja che, e pramANe kahetA evA amane zuM bAdhA che ? anyathA .... cAt ? anyathA=pakSatrathI pakSadvayamAM aMtarbhAvanI vivakSAthI jinapUjAdi samyagdaSTi devanAM kRtyo dharma ja che, e pramANe svIkAravAmAM na Ave, to tArA vaDe devonuM jinacaMdanAdi paNa kaI rIte vaktavya thaze ? kaI rIte dharma che e pramANe vaktavya thaze. vizeSArtha : mithyAdRSTi guNasthAnakavartI jIvo ekAMte avirata che, jyAre aviratasamyagdaSTi anaMtAnubaMdhirUpa cAritramohanIya prakRtinA kSayopazamavALA che tethI ekAMte avirata nathI, paraMtu anaMtAnubaMdhInA kSayopazamakRta aMzathI virati paNa che. chatAM alpa hovAne kAraNe tenI vivaphA nahi karIne temane aviratasamyagdaSTi kahela che. tethI aviratasamyagdaSTino samyaktano adhyavasAya, koIka apekSAe=samyaktanA adhyavasAya sahavartI evA cAritramohanIyanI prakRtirUpa anaMtAnubaMdhInA kSayopazamanI apekSAe, tRtIyamAM=dezasaMyamamAM, aMtarbhAva pAmaze. teno uttara ApatAM siddhAMtakAre "rTi...thI vadhA' sudhI je kathana kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, jainazAsanamAM jema eka rAzi, be rAzi Adi aneka rAzionuM varNana che, paraMtu te sarvarAzio ekAMte saMmata nathI. e ja rIte dhArmika, adhArmika ane dhArmikaadhArmika e rUpa trirAzi, jainazAsanane saMmata hovA chatAM ekAMte saMmata nathI. tethI ekAMte vairAzikyanA pravezanI ApattinA bhayathI kathaMcit pakSatrayano svIkAra hovA chatAM, e pakSatrayano pakSadvayamAM ja aMtarbhAva karIne, dhArmika ane adhArmika e prakAranA be bhedo svIkAravAmAM Ave tyAre, jinapUjAdi samyagdaSTi devanuM je kRtya che te dharmamAM ja aMtarbhAva pAmaze. tethI pakSadvayanI apekSAe jinapUjAne dhArmika adhyavasAya kahIe to zuM vAMdho che ? arthAt koI vAMdho nathI. anyathA=pakSatrayanI pakSadvayamAM aMtarbhAvanI vivakSAthI jinapUjAdi samyagdaSTi devanAM kRtyo dharma ja
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 pratimAzataka/ zloka : 14 che e pramANe svIkAravAmAM na Ave to, laMpAka vaDe paNa devonuM jinavaMdanAdi dharmAdharma che e pramANe kahI zakAze, paNa dharma ja che e pramANe kahI zakAze nahi. kema ke devone aviratino udaya che, e apekSAe saMyamano adhyavasAya kahI zakAya nahi. paraMtu jinavaMdanAdi saMyamane anukULa evI kriyA che e apekSAe jinavaMdanAdino dezasaMyamamAM aMtarbhAva karI zakAya, chatAM dharmamAM aMtarbhAva thaI zake nahi; tethI jinavaMdanAdi kriyA dharma che, e pramANe prasiddha vyavahAranA lopano prasaMga prApta thAya. ane jo devonAM jinacaMdanAdi tamane=luMpAkane, dharmarUpe mAnya hoya to te ja rIte jinapUjAdi dharmarUpe mAnya karavAM joIe. TIkA : sarvaviratyAdiyogakSemaprayojakAn, vyApArAneva dharmAdizabdavAcyAn svIkurma iti cet ? nayabhedena paribhASatAM, anugato dharmavyavahArastu puSTizuddhimaccittAnugatakriyaiva / turyaguNasthAnakriyAnurodhAd darzanAcArarUpatvAd darzanavyavasAyAtmakaM jinArcAdi siddhaM devAnAm / taduktam sthAnAMge (33 sU0 281) - sAmA vavANa tivide 50 teM - () nAnavavasANa (2) haMsaLavavasAha () carittavavasAe tti / TIkArya : sarvavitti ... anumadiva | ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke, sarvavirati Adine yogakSemaprayojaka evA vyApArone ja dhamadi zabdathI vAcya ane svIkArIe chIe. tethI jitavaMdanAdi dharmazabdathI vAcya banaze, paraMtu jinapUjAdi dharmazabdathI vAcya nahi bane.) teno uttara ApatAM siddhAMtakAra kahe che ke, nayabhedathI e prakAre paribhASA karo, paraMtu (sarvakriyAmAM) anugata evo dharmavyavahAra puSTizuddhimat citaanugata kriyA ja che. vizeSArtha : sarvavirati AdinA pariNAmanA yoganuM kAraNa jinavaMdana banI zake che ane kSemanuM kAraNa paNa jinavaMdana banI zake che. AthI ja vaMdanakriyA karatAM koIne sarvaviratino pariNAma prApta na thayo hoya to thaI zake, ane sarvaviratinA pariNAmavALI vyakti vaMdanakriyA kare to tenAthI sarvaviratinA pariNAmanuM rakSaNa thAya che, tethI te dhArmika vyavasAya che. jyAre jinapUjAdi tevA nathI, kema ke jinapUjAdi karanAra . jIva jinapUjAdinA baLathI sarvaviratinA pariNAmane pAme tyAre sarvaviratino yoga thaI zake che, paraMtu sarvaviratinA pariNAmavALo jinapUjA kare to sarvaviratinuM rakSaNa thAya nahi; tethI sarvaviratinA yogakSemano prayojaka vyApAra vaMdanAdimAM che, paraMtu jinapUjAdimAM nathI; mATe jinapUjAdimAM dhArmika vyavasAyano vyavahAra thaI zake nahi, paraMtu dhArmikaadhArmika vyavasAyano vyavahAra thaI zakaze. A rIte pUrvapakSIe siddha karyuM ke, jinapUjAdi dharma nahi kahevAya ane jinavaMdanAdi dharma kahI zakAze. teno uttara ApatAM siddhAMtakAra kahe che -
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 pratimAzataka, zloka : 14 nayabhedathI e prakAranI paribhASA karo, paraMtu anugata dharmavyavahAra puSTizuddhimatuM cittaanugata kriyA ja che. teno bhAva e che ke, jeTalA vacanamArgo che, teTalA nayamArgo che; te niyama mujaba sarvaviratinA yogakSemanA prayojaka evA vyApArane ja dharma kahevo, anyane nahi; e vivakSArUpa nayabhedathI= nayavizeSathI, ema kahI zakAya ke jinavaMdanAdi dhArmika vyavasAya che, jinapUjanAdi nahi. paraMtu mokSane anukULa evAM sarva anuSThAno anugata evo dharmavyApAra puSTizuddhimatuM cittaanugata kriyA ja che, e rIte jinapUjA paNa dharmarUpa banaze ja. ahIM vizeSa e che ke, jinapUjAdi, jinavaMdanAdi yAvatuM cAritrapAlananI kriyAo paNa, puSTizuddhimatuM cittane nahi anusaranArI jIve anaMtIvAra sevI che, paraMtu te sthUla vyavahArathI dharmarUpa hovA chatAM pAramArthika vyavahArathI dharmarUpa nathI. jyAre jIvanI aMdara karmamaLa dUra thavAne kAraNe tathAvidha nirmaLatA thAya che, tyAre puSTizuddhimatuM citta pedA thAya che. (puSTi e puNyanA upacayarUpa che, ane zuddhi eTale karmamaLanA apagamathI jIvanI nirmaLatArUpa che.) tethI jyAre prazasta koTino zubha adhyavasAya varte che tyAre jIva puNyAnubaMdhI puNya bAMdhe che, ane azubha karmono apagama kare che tyAre citta puSTizuddhivALuM vartatuM hoya che. ane tevA cittane anusaranArI evI jinapUjA ke jinavaMdanAdi kriyAo bane che tyAre, jIva apunabaMdhakAdi dazAne pAmelo hoya che, ane tethI tevI sarva kriyAomAM anugata pAramArthika dharmavyavahAra che. te dRSTithI jinapUjAmAM ke jinavaMdanAdimAM paNa dharmano vyavahAra mAnavo ucita che, kema ke, puSTizuddhimatuM cittaanugata kriyAo mokSanuM kAraNa bane che. Ama chatAM na vizeSathI vivakSA karo to jinavaMdanamAM dharmavyavahAra thaI zake, paraMtu jinapUjAmAM dharmavyavahAra na thaI zake, paraMtu eTalAmAtrathI koI kSati nathI. jema navizeSathI-nizcayanayathI, to samyakta paNa apramatta munine hoya che teTalAmAtrathI cothA guNasthAnakamAM paNa samyakta mAnavAmAM koI kSati nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, sarva anuSThAnomAM puSTizuddhimatuM cittaanugata kriyA dharmavyApAra che, ane te rIte devonI jinapUjAdi dharmavyApAra che, te batAvavA arthe kahe che - TIkArya : turtha ..... devAnAm | cothA guNasthAnakanI kriyAnA anurodhathI darzanAcArarUpapaNuM hovAne kAraNe devonI jinapUjAdi darzAvyavasAyAtmaka siddha che. vizeSArtha - devone cothA guNasthAnaka sudhInI prApti hoya che. tethI je devo cothA guNasthAnakamAM che, te guNasthAnakane anurUpa kriyA te darzanAcArarUpa che, ane te darzanAcAranI kriyAsvarUpa ja devonI jinapUjA che. tethI devonI jinapUjA darzanavyavasAyAtmaka siddha che.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 14. 183 utthAna : devonI jinapUjAdi darzanavyavasAyAtmaka siddha che, tenI puSTi karavA arthe 'kut' thI sthAnAMgasUtranI sAkSI ApatAM kahe che - TIkArya : takun... vasA, tti te sthAnAMgasUtramAM kahevAyeluM che - sAmAyika vyavasAya traNa prakArano che. (1) jJAnavyavasAya, (2) darzAvyavasAya ane (3) cAritravyavasAya. tti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. vizeSArtha : (1) samyajJAnanI niSpattine anukULa evI adhyayananI kriyA te jJAnavyavasAyarUpa sAmAyika vyavasAya che=rAga-dveSanI maMdatA karavArUpa samabhAvane anukULa sAmAyika vyavasAya che. (2) tattvanA tIvra pakSapAtanI vRddhi kare tevI kriyAo darzanano vyavasAya che=darzanavyavasAyarUpa sAmAyika vyavasAya che, je jinapUjA Adi svarUpa che, arthAt tattvanI rucine pratibaMdhaka evA rAgAdinI alpatA karavArUpa samabhAva pariNAma svarUpa evuM je sAmAyika che, tene anukULa vyavasAyarUpa che. (3) AtmAnA cAritranA pariNAmane ullasita kare tevI cAritrAcAranI kriyA che te cAritra vyavasAya che, arthAt cAritrane anukULa evo sAmAyika vyavasAya che. TIkA : dvitIyaM bhedaka-zakrastavaprakriyA-prasiddhapraNipAtadaMDakapAThaH, na hi vApyAdikaM pUjayatA vApyAdeH purataH zakrastavaH paThito'sti kiMtu arhatpratimAnAmeva sakalasaMpadbhAvAnvitaH (sakalasaMpadbhAvAnvitAnAM) sthitimAtratve tvanyatrApi apaThiSyat / na ca tIrNastvaM tArakastvamityAdayo bhAvA jinapratimAto'nyatrAbhinetuM zakyante / na cAbhinayAdivyApAraM vinA zAMtarasAsvAda iti| yatra yaducitaM tatraiva tatprayojyaM sahRdayaiH / che ahIM graMthamAM sattasaMpAvanvitaH evo pATha che, tyAM sAsaMparmanvitAnAM A pramANe SaSThI bahuvacana hovuM joIe, e pramANe bhAse che. ane te ahapratimAonuM vizeSaNa hovuM joIe, ane te hetuarthaka vizeSaNa che. TIkArya : dvitIyaM ..... kaTibad bIjuM bhedaka prasiddha praNipAtadaMDakapATharUpa zakastava prakriyA che, je kAraNathI vAvaDI AdinA pUjana karatA sUryAbhadeva vaDe vAvaDI AdinI AgaLa zakrastava bhaNela tathI, paraMtu sakala saMpadAnA bhAvothI advitayukta, evI jinapratimAonI AgaLa bhaNela che. K-15
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 pratimAzataka/ bloka : 14 vaLI (jinapUjAnuM) sthitimAtrapaNuM hota to anyatra paNa zakrastava bolyA hota=vApyAdinI AgaLa paNa bolyA hota. vizeSArtha : sUryAbhadeva vAvaDI AdinuM arcana kare che tyAM zakrastava bolyA nathI, paraMtu zakastavamAM rahelA sakala saMpadAnA vAcya bhAvothI yukta evI arihaMtanI pratimAo che, tethI arihaMtanI pratimAo AgaLa zakastava bolyA che. jyAre vAvaDI Adi zakrastavanI sakala saMpadAnA bhAvothI yukta nathI, tethI vAvaDI AdinI AgaLa zakastava bolyA nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, sthitimAtrapaNuM hota to anyatra vAvaDI vagere pAse paNa sUryAbhadeva zakastava bhaNata. tyAM pUrvapakSI kahe ke, sarvatra zastava bhaNe to zuM vAMdho che ? arthAtu zAstramAM jinapratimAnI AgaLa pUjAdi karIne zakrastava bhaNe che tema kahyuM, tyAra pachI vApyAdinuM pUjana kare che ema kahyuM, tyAM paNa zakastava bhaNe che ema arthathI samajI laIe to zuM vAMdho che ? teno javAba ApatAM graMthakAra kahe che - TIkArya : .... zavacajo ! tuM tINa cho, tuM tAraka cho ItyAdi bhAvo jinapratimAthI anyatra abhinaya karavA mATe zakya nathI, arthAt abhinayapUrvaka vyakta karavA zakya nathI. vizeSArtha : jina ane jinapratimAno abheda karIne tuM tIrNa cho, tuM tAraka cho, ema bolI zakAya; paraMtu vAvaDI AdinI AgaLa e prakAre kahevuM e azobhana prayogarUpa che. tethI vAvaDI AdinI AgaLa e prayogo na thaI zake. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, tIrNatva-tArakatva Adi bhAvo jinapratimAdine choDIne anyatra karI zakAya nahi, te ja vAtane spaSTa batAvavA arthe kahe che - TIkArya : 12 .... saH I ane abhinayAdi vyApAra vagara zAMtarasAsvAda thato nathI, ethI karIne jyAM je ucita che, tyAM ja sahadayavALA vaDe te=abhinayAdi vyApAra, prayojaya che=karavA yogya che. vizeSArtha - pratimAnI AgaLa tuM tIrNa cho, tuM tAraka cho, A prakArano abhinayAdi vyApAra karavAthI
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ bloka : 14 185 jIvamAM zAMtarasa utpanna thAya che; ane te prakAranA abhinayo jinapratimAnI AgaLa ja karavA ucita che, paNa vAvaDI AdinI AgaLa karavA ucita nathI. kema ke jinapratimAno jinanI sAthe abheda che, tethI jinapratimAne tuM tIrNa cho, tuM tAraka cho - e pramANe vacanaprayoga karavo ucita gaNAya. jyAre vAvaDI Adine tuM tIrNa cho, tuM tAraka cho - ema kahevuM e ucita kahevAya nahi; ane tevo abhinayAdi vyApAra vAvaDI AgaLa karavAthI zAMtarasano AsvAda thaI zake nahi, paraMtu anucita pravRttirUpa viparyAsa ja AvirbhAva pAme. che jyAre koI jIva upayogapUrvaka tiUT tArayA' Adi prayoga karato hoya tyAre, jANe bhagavAnane tarelA joto hoya ane jagatanA jIvone saMsArasAgarathI tAranArA joto hoya tyAre, te bhAvone batAvanAra mukhanA ane cakSunA abhinayAdi bhAvono je vyApAra thAya che, te jIvamAM bhagavAnanA avalaMbanathI taravAne anukULa evA zAMtarasane utpanna karavAnuM kAraNa bane che. TIkA - tathA bhAvaiH pApanivedanapraNidhAnAdyairdhAjitAni yAni hRdyAni padyAni aSTottarazatasaMkhyAni teSAM racanA pratimAnAM purastadapi tRtIyaM bhedakam, bhAvastutimaMgalAnAM mahodayahetutvena sUtreabhidhAnAt, tasyA dharmAkSepakatvAna hi vApyAderagrekRtA / TIkArya : tathA ..... mathAnAta, ane pApanivedananA praNidhAnAdirUpa bhAvo vaDe karIne brAjita=suzobhita, evA suMdara ekaso ATha saMkhyAvALA paghonI racanA pratimAnI AgaLa karAya che, te paNa tRtIya bhedaka che, kema ke bhAvatutirUpa maMgalonuM mahodayanA hetupaNA vaDe karIne sUtramAM abhidhAna che. vizeSArtha : pratimAnI AgaLa je padyonI racanA karAya che, tenAthI haiyAmAM bhAvatuti pedA thAya che te maMgalarUpa che, ane mahodayano hetu che; arthAt kalyANano hetu che, e pramANe zAstramAM kaheluM che. tethI e prApta thAya ke pratimAnI AgaLa paDyo dvArA karAyela bhAvastuti kalyANano hetu che, tethI devasthitirUpa nathI; ane vAvaDI Adi AgaLa stuti karAtI nathI, paraMtu vAvaDI AdinI mAtra caMdananAM chAMTaNAMrUpa pUjA karAya che, te devasthitirU5 che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, te padyonI racanA pratimAnI AgaLa karAya che, tema vAvaDI AdinI AgaLa kema karAtI nathI ? tethI kahe che -
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 pratimAzataka, bloka : 14 TIkArya : tA ..... maghatA ! tenuM=paghonI racanAnuM, gharmaAkSepakapaNuM hovAne kAraNe vApyAdinI AgaLa paghonI racanA karAtI nathI. vizeSArtha - bhaktithI devatAo je padyonI racanA kare che, te bhAvatutirUpa dharmanuM AkSepaka che, tethI te ucita sthAne ja karI zakAya, game tyAM nahi; ane bhagavAnanI pratimA te padyonI racanA karavA mATe ucita sthAna che. tethI pratimAnI AgaLa padyonI racanA karAya che, paraMtu vApyAdinI AgaLa karAtI nathI. TIkA : tathA caturthaM bhedakaM AlokapraNAmaH / yatra jinapratimAstatra Aloe paNAmaM karei ti pATho'nyatra tu neti vinayavizeSo'pi dharmAkSepaka eva / TIkArya : tathA .... va ane cothuM bhedaka AlokapraNAma jovA mAtrathI praNAma che. jayAM jinapratimA che, tyAM "sAnoT TUTH re tti' - jovA mAtrathI praNAma kare che, e prakAre AgamamAM pATha che; (a) anyatra vAvaDI vagerenI pUjavAmAM AlokapraNAma kare che, evo pATha nathI. pati-pata A, vinayavizeSa paNa=jinapratimA AgaLa AlokapraNAma kare che e prakAre vinayavizeSa paNa, dharmano AkSepaka ja che=jinapUjA dharmarUpa che e prakAre ja batAve che. utthAna : zlokanA be pAdomAM cAra bhedako batAvyA. e cAra bhedako TIkAmAM spaSTa karyA pachI zlokanA uttarAddhanI sAthe e cAra bhedakone yojatAM batAve che - TIkA : tairapi sva:sadAM devAnAM bhagavatAM mUrtyarcane cet-yadi atizayaM-vizeSaM nekSate tattarhi bAlA:vizeSadarzane hetuzaktivikalA luMpakAH, laukike'pi pathi bhojanAdau, zapathena kozapAnAdinA, pratyAyanIyA:-vizvAsanIyA:, kiM na bhavaMti ? api tu tathaiva bhavaMti, kAminIkarakamalopasthite ziSyAnIte vA bhojane kimidaM purISamanaM veti saMzayAtte na virameyurityarthaH, na cAyaM vastuno'parAdhaH, kiM tu puruSasya, nahi ayaM sthANoraparAdho yadenamaMdho na pazyatIti kiyatteSAM mahAmohazailUSapravartitanATyaviDaMbitaM varNanIyamiti dig / / 14 / /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 pratimAzatakazloka : 14 TIkArya : tairava..... mayaMti, tenA vaDe paNa saddharmavyavasAyapUrvakapaNAthI, zakrasavaprakriyAthI, bhAvabhAjita evAM suMdara padhonI racanAthI ane AlokapraNAmathI paNa, devatAonI bhagavAnaviSayaka mUrtinI pUjanAmAM jo atizayad=vizeSane, joto nathI, tethI bALa=vizeSadarzanamAM hetuzaktithI vikala, evA laMpAko, laukika evA bhojanAdi pathamAM paNa kozapAnAdirUpa sogaMdathI vizvAsanIya zuM na thAya ? paraMtu te pramANe ja thAya. novijJapi ahIM 'ri thI e kahevuM che ke, vizeSadarzanamAM hetuzaktithI rahita evA lupAko sAkSAt dekhAya evA laukika pathamAM paNa sogaMda khAvAthI samaje tevA saMzayagrasta che, to lokottarapathamAM to zuM kahevuM ? utthAna : bALa evA lupAko lokottara pathamAM to sogaMdathI vizvasanIya che, paraMtu laukika paNa bhojanAdi pathamAM sogaMdathI ja vizvasanIya che=koI rIte temane yuktithI samajAvI zakAya tevA nathI. te ja vAtane batAvatAM kahe che - TIkArya : vAminI . vi 14 kAminInA karakamaLathI upasthita athavA ziSyathI lavAyela bhojanamAM zuM A viSTA che ke aA che? AvA prakAranA saMzayathI teo virAma pAmatA nathI, te A bhojanano aparAdha nathI, paraMtu puruSano aparAdha che. A sthANuno aparAdha nathI ke jethI AMdhaLo tene na joI zake. paraMtu puruSano aparAdha che.) ti' A pramANe teonuM mahAmoharUpI taTathI pravartita nATyanuM nAcavAnI kriyAnuM, vilaMbita keTaluM varNana karIe? e pramANe dizAsUcana che.14 vizeSArtha - jema koI strI potAnA pati mATe bhojana lAve athavA koI ziSya potAnA guru mATe bhojana lAve, chatAM temane zaMkA thAya ke A bhojana che ke viSTA che ? tyAre sogaMda ApIne te strI ke ziSya kahe ke, A bhojana che; to A saMzayamAM bhojanano aparAdha nathI, paNa puruSanI dRSTino aparAdha che. jema AMdhaLo sthANuneeThuMThAne, na jue, temAM sthANuno aparAdha nathI, paNa AMdhaLAno aparAdha che; tema lupAka zAstravacana jovAmAM AMdhaLo che. tethI te vAvaDInI ane pratimAnI pUjAnA bhedaka zAstravacanone joI zakato nathI, temAM Agamavacanano aparAdha nathI, paNa luMpAkano aparAdha che. te A rIte - laMpAkanuM A mahAmoharUpa naTathI pravartita nATakanuM vilaMbitapaNuM che tethI, te vAvaDI ane pratimApUjAnAM bhedaka zAstravacano hovA chatAM bhedane joto nathI. AnAthI arthathI e phalita thAya che
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 pratimAzataka, zloka : 14-15 ke, mUrtine mAnanArI vyakti paNa potAnI ruci pramANe padArthane joDavA prayatna kare, ane paMktinA vAstavika arthane jovAmAM upekSA kare, to lupAkanI jema tene paNa mithyAtvanA udayanI prApti thAya. tethI tattvajijJAsue zAstranI paMktione samyagu rIte yojana karavA mATe svazaktine gopavyA vagara prayatna karavo joIe, ke jethI tattvaruci jIvaMta rahe, ane to ja zAstravacanothI mithyAtvanI vRddhi na thAya.II14 avataraNikA : atha sthitimabhyupagamyApyAha - avataraNikArya - have sthitine svIkArIne paNa=bhagavAnanI mUrtinI pUjA devabhavanI sthiti che e pramANe svIkArIne paNa, graMthakAra kahe che - vizeSArtha : kahevAno Azaya e che ke, pUrvazlokamAM niSedha karela ke bhagavAnanI mUrtinI pUjA devabhavanI sthiti nathI. have devabhavanI sthiti che, e svIkArIne paNa graMthakAra kahe che - zloka : bhavyo'bhyagragabodhiralpabhavabhAk sadRSTirArAdhako, yazcoktazcaramo'rhatA sthitiraho sUryAbhanAmno'sya yA / sA kalpasthitivanna dharmaparatAmatyeti bhAvA'nvayAn mA kAryurghamamatra ke'pi pizunaiH zabdAntarairvaJcitAH / / 15 / / zlokArtha : je (sUryAbhadeva) bhavya, abhyagragabodhi sulabhabodhi, alpabhavabhAkra=parItasaMsArI, saddaSTivALo-samIcIna daSTivALo=samyagdaSTivALo, jJAnAdino ArAdhaka, vaLI caramaapazcima, bhavavALo, arihaMta vaDe mahAvIradeva vaDe, kahevAyo che. aho ! A sUryAbhadevanI je sthiti te bhAvAnvayathI zubha bhAvanA saMbaMdhathI, kalpasthitinI jema dharmaparatAne dharmavyavahAraviSayatAne, oLaMgatI nathI. pizuna vaDe-nIca vaDe luMpAko vaDe, zabdAMtarathI ThagAyelA= sthiti Adi zabdathI ThagAyelA, evA koI paNa ahIMyAM jinapUjAne sthiti svIkArI emAM, bhrama na karo. II15II.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 pratimAzataka, zloka : 15 vizeSArtha : pratimAnI pUjA e kalpasthitinI jema samyagdaSTi devono AcAra che, mATe sthiti zabdathI bhrama na karo. AnAthI e kahevuM che ke jema kalpa-sAdhuno AcAra, te jema dharmasthitine oLaMgato nathI, tema vimAnAdhipatino AcAra dharmasthitine oLaMgato nathI. vimAnAdhipati samyagdaSTi hoya che, tethI temano AcAra dharmaparatAne oLaMgato nathI. TIkA : bhavyetyAdi :- bhavyA bhavasiddhikaH, abhyagragabodhi: samIpagatabodhiH, sulabhabodhika iti yAvat / alpaM bhavaM bhajatItyalpabhavabhAk parItasaMsArika ityarthaH / satI-samIcInA, dRSTiryasyAsau sadRSTirityarthaH / ArAdhako jJAnAdhArAdhanakartA / ca-punaH / ya: carama: apazcimabhavaH / arhatA zrImahAvIreNoktaH / 'aho' iti Azcarye / asya-sUryAbhanAmno devasya, yA sthitiH, sA kalpasthitivanna dharmaparatAMna dharmavyavahAraviSayatAmatyeti-atikrAmati / kasmAt ? bhAvAnvayAt= zubhabhAvasaMbaMdhAt / atrAdhikRte pizunai: nIcaiH, zabdAntaraiH sthityAdizabdaiH, vaJcitA vyAmohaM prApitA bhramaM mA kAryuH='na dharmo'yaM kintu sthitiH' ityAdibhramabhAjo mA bhUvan ityarthaH / / TIkArya - bhavya ..... tyartha | bhavya=bhavasiddhika, abhyagragabodhi=samIpagatabodhisulabhabodhi, alpabhavane bhaje te alpabhavabhAkaparItasaMsArI, satI=samIcIna daSTi jevI che te sadaSTivALo, ArAdhaka jJAnAdinI ArAdhanA karanAro, vaLI je caramaapazcima bhavavALo, bhagavAna mahAvIradeva vaDe kahevAyo che, 'aho' zabda Azcarya arthamAM che. aho ! evA A sUryAbhanAmanA devanI je sthiti che, te bRhakalpamAM kahela (sAdhunA) kalpanI sthitinI jema dharmaparatAne dharmavyavahAraviSayatAne, oLaMgatI nathI. kema ke zubhabhAvano saMbaMdha che. ahIMyAM adhikRtamAM jinapUjAne sthiti svIkArI emAM, nIco vaDe luMpAko vaDe, zabdAMtarathI ThagAyelA=sthiti Adi zabdathI ThagAyelA=vyAmohane pamADelA evA koIe, bhrama na karavo=A dharma nathI paraMtu sthiti che e pramANe bhramane bhajanArA na thavuM. 0 TakAmAM "gha' zabda punaH arthamAM che. vizeSArtha : bhavya ' bhavothI siddhi che jene te bhavasiddhika=thoDA kALamAM ke dIrghakALamAM saMsAramAMthI avazya je mokSe javAne yogya che, te bhavya che. AnAthI dIrghakALa pachI paNa mokSe janAra jIvanI prApti thAya. tethI bIjAM vizeSaNo paNa batAve che, je rAjapraznIya upAMganA AlApakanI vRttithI jANavAM.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. pratibhAzads| pes : 15 ___ 'abhyagragabodhiH' sabhya sabhApata podhisusamamAthi se prbhaae| mahAvI2 52mAtmA 3 jenA mATe kahevAyeluM che tevA sUryAbhadevanI je sthiti che, te sAdhunI kalpasthitinI jema dharmaparatAne choDatI nathI; kema ke bhAvano anvaya che, arthAt jema bRhatkalpabhASyamAM cha prakAranI kalpasthiti kahI che, ane te kalpasthiti jema dharmarUpa che, tema jinapratimAdi ke vAvaDI Adine sUryAbhadeva pUje che, te sarva devonI sthiti hovA chatAM dharmarUpa che. kema ke zubhabhAvano anvaya che. arthAt sUryAbhadeva samakitadaSTi yAvatuM jJAnAdino ArAdhaka hovAthI, zrI jinapratimAonI pUjA kare che tyAre, A bhagavAnanI pratimA che tevI buddhi thavAthI bhagavAna pratye bahumAnano bhAva vRddhimatuM thAya che, ane te rU5 zubhabhAva tyAM pravarte che. ane vAvaDI AdinI pUjA kare che tyAre paNa, A sudharmAsabhAnI vAvaDI vagere che mATe dharmanA sthAnanI dareka vastuo pUjanIya che, tevI zubha pariNati hovAthI tyAM dharmaparatA che. TI: sUryAbhasya bhavyatvAdinizcAyakAlApako yathA - ahannaM bhaMte ! sUriyAbhe deve kiM bhavasiddhie, abhavvasiddhie, sammaddiTThI, micchAddiTThI, parittasaMsArie, aNaMtasaMsArie, sulabhabohie, dullabhabohie, ArAhae, virAhae, carame, acarame / sUriyAbhAI / samaNe bhagavaM mahAvIre sUriyAbhaM devaM evaM vayAsI-sUriyAbhA ! tumaM ca NaM bhavasiddhie, No abhavasiddhie, jAva carame, No acarametti / bhavasiddhie' tti / vyAkhyA-bhavaiH siddhiryasyAsau bhavasiddhika ityarthaH / tadviparItaH abhavasiddhika: abhavya ityarthaH / bhavyo'pi kazcinmithyAdRSTirbhavati kazcitsamyagdRSTiH / tata AtmanaH samyagdRSTitvanizcayAya pRcchati-samyagdRSTiko mithyAdRSTikaH ? samyagdRSTirapi kazcit parimitasaMsAro bhavati, kazcidaparimitasaMsAraH, upazamazreNiziraHprAptAnAmapi keSAJcidanaMtasaMsArabhAvAt / ataH pRcchati-parItasaMsAriko'naMtasaMsArikaH / parItaH parimita: sa cAsau saMsArazca parItasaMsAraH, so'syAstIti parItasaMsArika: 'ato'nekasvarAt' iti 'ika' pratyayaH / evamanaMtazcAsau saMsArazca-anaMtasaMsAra: so'syAstIti anaMtasaMsArikaH / parItasaMsAriko'pi kazcitsulabhabodhiko bhavati yathA zAlibhadrAdikaH, kazcid durlabhabodhiko yathA purohitaputrajIvaH / tataH pRcchati-sulabhA bodhiH bhavAMtare jinadharmaprApti ryasyAsau sulabhabodhikaH / evaM durlabhabodhikaH / sulabhabodhiko'pi kazcid bodhiM labdhvA virAdhayati / tataH pRcchati-ArAdhayati-samyakpAlayati bodhimityArAdhakaH, itaro virAdhakaH / ArAdhako'pi kazcittadbhavamokSagAmI na bhavatIti / tataH pRcchati-caramaH anaMtarabhAvI bhavo yasyAsau caramaH 'abhrAdibhyaH' iti matvarthIyo 'a' pratyayaH / tadviparIto'caramaH / evamukte sUryAbhAdi zramaNo bhagavAn mahAvIrastaM sUryAbhaM devamevamavAdIt-bho sUryAbha ! tvaM bhavasiddhikaH yAvaccarama iti vRttiH / / TImArtha : sUryAbhadevano bhavyatyAdinizcAyaka=bhavyatyAdino nirNaya karanAra, AlApaka je A pramANe -
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka zloka : 15 191 he bhadaMta ! huM sUryAbhadeva bhavasiddhika chuM ke abhavasiddhika chuM ? samyagdaSTi chuM ke mithyAdRSTi chuM ? parItasaMsArI chuM ke anaMtasaMsArI chuM ? sulabhabodhi chuM ke durlabhabodhi chuM ? ArAdhaka chuM ke virAdhaka chuM ? carama ? chuM ke acarama chuM ? 'ae sUryAbha !' A pramANe saMbodhana karIne zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI sUryAbhadevane A pramANe kahe che - he sUryAbha ! tuM bhavasiddhika che, abhavasiddhika nathI. yAvat tuM carama che, acarama nathI. (nAva. thI ArAhak no virATThaNa sudhIno pATha saMgRhIta che.) vyAkhyA : bhavo vaDe siddhi jenI che te bhavasiddhika e pramANe artha jANavo. (arthAt amuka bhavo pachI je mokSamAM javAno che, te bhavya. e arthamAM bhavasiddhika che.) tenAthI viparIta abhavasiddhika arthAt abhavya, e pramANe artha jANavo. bhavya paNa koI mithyAsRSTi hoya che, koI samyagdaSTi hoya che. tethI potAnA samyagdaSTipaNAnA nizcaya mATe pUche che ke samyagdaSTi chuM ke mithyAddaSTi chuM ? samyagdaSTi paNa koI parimita saMsAravALA hoya che, koI aparimita saMsAravALA hoya che. upazama zreNinA zirabhAgane pAmelA paNa keTalAka samyagdaSTi anaMtasaMsArI hoya che. AthI pUche che ke, parItasaMsArI chuM ke anaMtasaMsArI chuM ? parIta parimita, parimita evo A saMsAra te parItasaMsAra ane te parItasaMsAra jeno che te parItasaMsArika kahevAya. vyAkaraNanA 'toDanevarAt ' sUtrathI rU pratyaya lAgyo che. ' anaMta evo A saMsAra te anaMtasaMsAra, ane anaMtasaMsAra jeno che te anaMtasaMsArika kahevAya. (parItasaMsArika ane anaMtasaMsArika baMne jagyAe karmadhAraya samAsa karyA pachI bahuvrIhi samAsa karyo che.) parItasaMsArika paNa keTalAka sulabhabodhika hoya che, jema zAlibhadrAdi. koI durlabhabodhi hoya che, jema purohitaputra jIva. tethI pUche che ke huM sulabhabodhika chuM ke durlabhabodhika chuM ? sulabha evI bodhi arthAt bhavAMtaramAM jinadharmanI prApti sulabha jene che te sulabhabodhika che. e pramANe durlabha evI bodhi arthAt bhavAMtaramAM jinadharmanI prApti durlabha jene che te durlabhabodhika. sulabhabodhi paNa koI bodhine pAmIne virAdhe che. (A bhavamAM samyaktvamAM aticAra lagADe ke cAritramAM aticAra lagADe te virAdhaka kahevAya.) tethI pUche che ke, huM ArAdhaka chuM ke virAdhaka chuM ? ArAdhanA kare che--bodhine samyak pALe che te ArAdhaka, ane Itara virAdhaka kahevAya. ArAdhaka paNa koI tadbhava mokSagAmI na hoya. tethI pUche che ke, huM carama chuM ke acarama chuM ? carama anaMtara bhAvi bhava jene che te carama kahevAya. 'gaprAtimyaH' e vyAkaraNanA sUtrathI matvarthIya (vALAnA arthamAM) 'a' pratyaya lAgyo che ane tenAthI viparIta te acarama kahevAya. sUryAbhadeve A pramANe kahe chate 'he sUryAbha !' e pramANe saMbodhana karIne zramaNa bhagavAna mahAvIra te sUryAbhadevane A pramANe uttara Ape che. he sUryAbha ! tuM bhavasiddhika che, yAvat carama che. rAjapraznIyanA mULasUtranI A pramANe TIkA che.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 pratimAzatakazloka : 15 TIs: kalpasthitisUtrANi ca (bRhatkalpabhASye a0 6.sU.20) chavihe kappaTThiI paM0 saM0 (1) sAmAiasaMjayakappaTThiI (2) che ovaTThAvaNiyasaMjayakappaTThiI (3) NivvisamANakappaTThiI (4) NiviTThakAiasaMjayakappaTTiI (5) jiNakappaTThiI (6) therakappaTThiI- ityAdIni / ToDArtha : kalpasthitisUtrANi ca mane sthiti sUtra (bhA pramA) cha - chavihe .... ityAdIni / 7 52nI pasthiti seii cha. te 20 prabhAe - (1) sAmA[45 saMyata pasthiti (2) chIpasthApanIya saMyata pasthiti (3) niviMzamAna sthiti (4) niviSya saMyata pasthiti (5)ni 48pasthiti () sthavira spasthiti tyAle (sepasthitimA cha.) TIs: tasmAdarhatpratimArcanaM sUryAbhAdInAM sthitirityucyamAne'pi samyagdRSTisthititvena dharmatvamavyAhatamiti niyUMDham / ToDArtha : tasmAt ..... niyUMDham / 12thI=seusthitisahi sAmallustled seleela tAkI che, te sarvasaMyamInI AcaraNArUpa hovAthI dharmarUpa che, te kAraNathI, sUryAbhAdi devanI apratimAnuM arcana sthiti che, e pramANe kahevAya chate paNa, samakitadaSTinuM sthiti paNuM hovAne kAraNe dharmapaNuM avyAhata che, e pramANe nibUDha chatrasiddha che. TIs: nanu sUryAbhasya tAvatsamyagdRSTitvaM nizcitaM paramaSTAhnikAdau bahavo devA jinArcAdyutsavaM kurvantIti jIvAbhigame prasiddham, tatra ca mithyAdRkparigrahArthaM bahuzabda iti sarvadevakRtyatvena tatsthitiriti cet ? maivam / tatraikaikavimAnasthasaGkhyAtA'saGkhyAtA samyagdRza eva jinapratimApUjAdiparAyaNA iti jJApanArthaM bahuzabdaprayogasAphalyAd / anyathA 'savvesiM devANaM' ityAdipATharacanAprasaGgAt / 0 TIma 'tAvat' za06 pAsyAmA cha. zArtha : nanu ..... cet ? mI pUrvapakSI cha hai, sUryAma sabhyaEinAj GAAD che, paraMtu aNahnikAdimAM ghaNA devo jinAdi utsavane kare che, e pramANe jIvAbhigamamAM prasiddha che;
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 15 193 ane tyAM jIvAbhigamamAM, mithyAdaSTinA parigraha mATe bahu zabda kahela che, jethI karIne sarva devanA kRtyapaNArUpe tasthiti arcanAdinI sthiti, che. to tenA uttaramAM graMthakArazrI kahe che - " mevuM . prasan ! e pramANe na kahevuM. kema ke tyAM jIvAbhigamamAM, ekeka vimAnamAM rahelA saMkhyAtA, asaMkhyAtA samyagdaSTi devo ja jinapratimAnI pUjAdimAM parAyaNa che, e prakAre jaNAvavA mATe bahu zabdanA prayoganuM sAphalya che. "anyathA' ema na svIkArIe to (=saMkhyAtA, asaMkhyAtA samyagdaSTi devo ja jinapratimAdi pUjAparAyaNa che e prakAre jaNAvavA mATe bahu zabdaprayoga che ema na svIkArIe to.) (jIvAbhigamasUtramAM) "sarvesi levA ItyAdi pATharacanAno prasaMga prApta thAya. vizeSArtha : pUrvapakSI luMpAka kahe che ke mithyAtvI devono samAveza karavA mATe jIvAbhigamasUtramAM bahu zabdano prayoga karyo che. tene graMthakAra kahe che ke "bahu' zabdano prayoga karyo che paNa "sarva' zabdano prayoga karyo nathI. jo sarva zabdano prayoga karyo hota to badhA deva-devIo jinapUjA kare che evo artha phalita thAta, ane jinapUjA sarva devonA AcArarUpa sthiti thAta. paraMtu "sarva' zabdano prayoga karyo nathI paNa bahu' zabdano prayoga karyo che. tethI e phalita thAya ke, eka eka vimAnamAM vimAnAdhipati sivAya anya paNa saMkhyAtA, asaMkhyAtA samyagdaSTi devo che, ane teo jinapUjAmAM parAyaNa che; ane tevA samyagdaSTi devonI jinapUjA te sthiti banI, ane te sthiti dharmaparatAne oLaMge nahi. TIkA : adhikRtajIvAbhigamasUtraM cedam / / 'tattha NaM je se uttarile aMjaNapavvae tassa NaM cAuddisiM cattAri NaMdApokkhariNIo padR taMdR-vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI, aparAjiyA, sesaM taheva jAva siddhAyataNA savvA ceiyagharavanaNA NeyavvA / tattha NaM bahave bhavaNavaivANamaMtarajoisiyavemANiyA devA cAummAsiyapaDivaesu saMvaccharesu ya annesu bahusu jiNajammaNanikkhamaNanANuppAyaparinivvANamAiesu devakajjesu, devasamudaesu devasamittIsu ya devasamavAesu a devapaoaNesu ya egaMtaosahiyA samuvAgayA samANA pamuiyapakkIliA aTThAhiAo mahAmahimAo karemANA pAlemANA suhaM. sude vidAMti ri I (phU. 283) TIkArca - . cem II adhikRta jIvAbhigamasUtra A pramANe - tatva ..... vidaraMti ri pa tyAM uttara dizAmAM aMjanI parvata che. tenI cAre dizAmAM cAra naMdApuSkariNIo che. te A pramANe - (1) vijayA (2) vaijayaMtI (3) jayaMtI ane (4) aparAjitA. bAkInuM te pramANe yAvat siddhayetana,
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 pratimAzataka/ bloka : 15 caityagRha sudhInuM varNana naMdIzvaradvIpanA adhikAramAM pUrva dizAmAM Avela aMjana parvatanA varNana pramANe ane tyAMnA siddhAyatanonA varNana pramANe jANavuM. tyAM=aityAlayomAM, ghaNA bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devo comAsI ane pratipadA ekamanA divasomAM, saMvatsaramAM ane bIjA ghaNA jinezvaronA janma, niSkramaNa dIkSA, jJAnautpAta kevalajJAnanI utpatti, parinirvANa mokSakalyANaka, AdimAM devakAryomAM, devasamudayamAM, devasamitimAM deva samavAyamAM ane devaprayojanamAM AvelA chatAM AnaMda-krIDA karatAM mahAmahimAvALA aNahnikA karatA, pALatA atyaMta sukhapUrvaka vihare che. 'tti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. TIkA : 'ceiyagharavatraNA' ityatra caityagRha jinapratimAgRhameva draSTavyam, arhatsAdhvostatrAsaMbhavAdityayamapi lumpakasyaiva zirasi prahAraH / TIkArca - phayara ... prahAra: | jIvAbhigamasUtranA pAThamAM caityagharavarNanA e prayogamAM "caityagRha' zabdathI jinapratimAgRha ja jANavuM. kema ke arihaMta ane sAdhuno tyAM=devalokamAM, asaMbhava che. ethI karIne A paNa=caityagRhathI jinapratimAgRha ja artha grahaNa thAya che e paNa, laMpAkanA zira upara prahAra che. vizeSArtha : jIvAbhigamasUtramAM caityagRhanI varNanA e prakAranA pAThamAM "caityagRha' zabdathI jinapratimAnuM gRha saMbhavI zake, kema ke arihaMta ane sAdhuno tyAM saMbhava nathI. tethI te benuM grahaNa thaI zake nahi, paraMtu jinapratimAnuM gRha ja grahaNa thAya. tethI jIvAbhigamanA A pAThathI paNa e nakkI thAya che ke, caitya zabdathI jinapratimA ja grahaNa thaI zake. ahIM prazna thAya ke caityagRhathI jinapratimAgRhanuM grahaNa thaI zake, ane temAM heta kahyo ke arihaMta ane sAdhuno tyAM=devalokamAM, asaMbhava che; paraMtu lupAka caitya zabdathI arihaMta ane sAdhune grahaNa karato ja nathI, to pachI e prakArano hetu kahevAno graMthakArano Azaya zuM che ? tenuM tAtparya e che ke, pUrvapakSI laMpAka caityano artha jJAna kare che, ane jJAna-jJAnavAnano abheda karIne kevaLajJAnavALA arihaMtane ke zrutajJAnavALA sAdhune caityapadathI grahaNa kare. paraMtu arihaMta ane sAdhunuM gRha devalokamAM saMbhave nahi, kema ke aNagAra devalokamAM hotA nathI. tethI caityagRhathI jinapratimAnuM ghara ja devalokamAM grahaNa karI zakAya. utthAna - pUrvapakSI lupAke pUrvamAM kahyuM ke, jIvAbhigamasUtramAM ghaNA devo jinAcadi utsavane kare che, tyAM
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 pratimAzataka zloka : 15 bahu' zabda mithyASTinA grahaNa mATe che. tenA nirAkaraNarUpe siddhAMtakAre kahyuM ke, "bahu' zabda ghaNA samyagdaSTi devo jinapratimAnA pUjanamAM parAyaNa che tenA jJApana mATe che, paraMtu mithyASTionA grahaNa mATe nathI. anyathA "sarva devo e prakAranI pATharacanAno prasaMga Ave. tyAM zaMkA karatAM pUrvapakSI kahe ke, jema abhavyo cAritra grahaNa kare che tema mithyAdRSTi devo paNa jinapratimAnI pUjA kare ja che, tethI bahu zabdathI samyagdaSTi devonuM ja grahaNa thAya tema kahI zakAya nahi, tethI graMthakAra kahe che - TIkA : yadyapi abhavyAnAM cAritrAdyanuSThAnamiva mithyAdRzAmapi jinapratimApUjAdikaM saMbhavati tathApi bahUnAM devAnAM devInAM cArcanIyA: vaMdanIyA: pUjanIyA ityAdiprakAreNa jinapratimAvarNanaM mithyAdRgapekSayA na yujyate; niyamena samyagdharmabuddhyA jinapratimApUjAvaMdanAdemithyAdRgAcArabahirbhUtatvAt, mAtRsthAnAdikaM vinA ca lokottaramithyAtvalezasyApi ayogAt, cakriNAM dezasAdhanAdyarthasya pauSadhasyevaihikaphalasyApyazravaNAt, vighnavinAyakAdyupazamasya teSAM svataH siddhatvAdanyathA mithyAdRgdevAnAM pura iva yAgabhAgAdivardhanaprasaMgAditi dig / TIkArca - pi... varmitavat joke abhavyonA cAritrAdi anuSThAnanI jema mithyASTione paNa jinapratimApUjAdika saMbhave che, te pramANe bahu zabdathI mithyASTiono parigraha karI zakAya) to paNa bahu deva-devIone arcanIya che, vaMdanIya che, pUjanIya che ItyAdi prakArathI jinapratimAnuM varNana mithyAdaSTinI apekSAe ghaTatuM nathI. kema ke niyamathI samyagu dharmabuddhi vaDe jinapratimAne pUjA-vaMdanAdinuM mithyASTinA AcAratI bahirbhatapaNuM che. vizeSArtha : jema abhavya cAritranuM anuSThAna pAmIne yAvatuM navamA saiveyaka sudhI jAya che, tema mithyAdRSTi devo paNa jinapratimAonI pUjA Adi kare e saMbhave che. to paNa AgamamAM ghaNA deva-devIone pratimA arcanIya che, vaMdanIya che, pUjanIya che, e prakAre je kahyuM che, te mithyASTine AzrayIne saMbhavI zake nahi. kema ke mithyASTi devo devabhavamAM utpanna thAya tyAre, samyaka prakAranI dharmabuddhithI jinapratimAnI pUjAviMdanAdi niyamathI karatA nathI. kema ke mithyASTi devono bhagavAnanI pUjA karavAno AcAra nathI, paraMtu jema abhavyo devalokanI samRddhi AdinI IcchAthI cAritranuM anuSThAna kare che, tema mithyAdRSTi devo paNa kvacit Aloka ke paralokanI AzaMsAthI bhagavAnanI pUjA paNa kare. paraMtu samyagu dharmabuddhithI samyagdaSTi devo ja bhagavAnanI pUjA kare che, ane temane AzrayIne ja AgamamAM ghaNA deva-devIone pratimA pUjanIya che ItyAdi kathana karela che, tema mAnavuM ucita che. kema ke samyagdaSTi devo utpanna thatAMnI sAthe ja sau prathama potAnA pUrva zreyaH pazcAtuM zreya"no vicAra kare che, ane temane bhagavAnanI pUjAmAM ja samyagu
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 pratimAzataka, zloka : 15 dharmabuddhi thAya che, ane tevI samyagu dharmabuddhi mithyAdRSTi devone niyamathI thAya nahi. kvacit mithyAtvanI maMdatA thayelI hoya to thaI zake, paraMtu niyamathI samyagu dharmabuddhi mithyAdRSTi devone thAya nahi, jyAre samyagdaSTi devone niyamathI samyagu dharmabuddhi thAya che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke niyamathI samyagu dharmabuddhi dvArA jinapratimAne pUjA-vaMdanAdinuM mithyASTinA - AcAranuM bahibUtapaNuM che, tyAM pUrvapakSI kahe che ke, zAstramAM laukika ane lokottara ema be prakAranAM mithyAtva che, tethI niyamathI samyagu dharmabuddhithI jinapratimAne pUjA-vaMdanAdi lokottara mithyAtvarUpa hovAne kAraNe, mithyASTinA AcAranI bahirbhata nathI, paraMtu mithyAdRSTino AcAra che. kahevAno Azaya e che ke, jema zvetAMbaro digaMbarane mAnya evI jinapratimAne pUje to lokottara mithyAtvanI prApti thAya, athavA anya darzanakAro vaDe gRhIta evI ApaNI pratimAne pUje to paNa lokottara mithyAtva prApta thAya. kema ke lokottara evI paNa jinapratimA zAstrane asaMmata hoya tene pUjavI te mithyAcArarUpa che, tethI te lokottara mithyAtva che. e rIte pUrvapakSI luMpAkanuM e kahevuM che ke, zAstrane asaMmata evI jinapratimAne pUjA-vaMdanAdi karavAM e lokottara mithyAtva che, tethI e mithyAdRSTino ja AcAra che paNa samyagdaSTino nahi. tenA nirAkaraNarUpe graMthakAra kahe che - TIkArya : mAtRsthAnA i..... kayor aa ane mAtRsthAnAdika vinA lokottara mithyAtvanA lezano paNa ayoga che. 0mAyAne vaza thaIne zAstravacanano potAnI ruci pramANe artha karIne digaMbara AdinI mUrtine je pUje, te mAtRsthAnathI lokottara mithyAtva che. vizeSArtha : ahIM mAtRsthAnAdimAM "Adi' padathI anya kaSAya grahaNa karavAnA che. AthI koI vyakti kaSAyane vaza thaIne bhagavAnanA siddhAMtane amAnya evI paNa jinapratimAne pUje che, tyAre tattva ane atattvane sarakhAM gaNavAnA pariNAmarUpa kASAyika bhAva tene varte che, tethI tyAM lokottara mithyAtva prApta thAya che. paraMtu je vyaktine zAstra vacanano ja tIvra pakSapAta che, tethI tattva ane atattvanA vibhAgamAM kASAyikabhAvane vacamAM lAvyA vagara zAstravacanabaLathI jinapratimAne vaMdanIya, pUjanIya mAne che, tyAre lokottara mithyAtvanA lezano paNa ayoga che. kema ke lokottara evA dharmanA pakSapAtathI ja lokottara dharmanA prarUpaka zAstravacanano tene pakSapAta che; ane zAstravacanano tIvra pakSapAta e kASAyika bhAva nathI, paraMtu anaMtAnubaMdhInA kSayopazamajanya AtmAno nirmaLa pariNAma che. ane prastutamAM devo jinapratimAnI pUjA kare che, te kASAyikabhAvane paravaza thaIne karatA nathI, paraMtu zAstrane saMmata evI jinapratimAno jinanI
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 pratimAzataka, zloka : 15 sAthe abheda karIne temanI pUjA kare che. tethI devonI jinapratimAdi pUjAdimAM lokottara mithyAtvanA lezano paNa ayoga che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, jema cakravartI deza sAdhavA mATe pauSadha kare che, tema devatAo paNa jinapratimApUjana-vaMdanAdi koIka aihika phala arthe kare che. tethI sUryAbhadevanI jinapratimAnI pUjAnA baLathI kalyANanA arthIe jinapratimA pUjavI joIe ema kahI zakAya nahi. tenA nirAkaraNarUpe kahe che - TIkArya : vaLiAM ....... zravaNanA cakravartInA deza sAdhavA Adi mATe pauSadhanI jema ahika phalanuM paNa azravaNa che. ahIM TIkAmAM "dinacari kahela che. tyAM Aja thI e samuccaya karavo che ke lokottara mithyAtvalezano to ayoga che, paraMtu aihika phaLanuM paNa azravaNa che. vizeSArtha : jema cakravartI deza sAdhavA Adi mATe pauSadha kare che, tyAM aihika phalanuM zravaNa che. tema devo jinapratimAnI pUjA kare che, temAM aihika phaLanuM azravaNa che. tethI devo aihika phaLa arthe pUjA karatA nathI, paraMtu kalyANanA arthe pUjA kare che. tethI devonA dRSTAMtathI ApaNA mATe paNa kalyANanA arthe jinapratimA pUjanIya che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, devatAo vinanA upazama arthe jinapratimAne pUje che paNa kalyANanA arthe pUjatA nathI. tethI kahe che - TIkArca - viddhavinAye ... vi . viddhavinAyakAdi upazamanuM vidhvanA samUha AdinA upazamanuM, teone-devone, svataHsiddhapaNuM che. atyaMthA=jo svataHsiddhapaNuM na mAno to, mithyAdaSTi devonI AgaLa vidhvanI upazAMti mATe gRhastho jema yAgabhAgAdi vardhana kare che, tenI jema devone aSTAhnikAdi karatI vakhate vidhvanI upazAMti mATe mithyAdaSTi devonI AgaLa pAgabhAgAdi vardhanano prasaMga Ave, e pramANe dizAsUcana che. che "vivinAyAri' kahyuM tyAM mAri padathI e kahevuM che ke, devone vikhanA samUhano upazama jema svataHsiddha che, tema rogAdino upazama paNa svataHsiddha che. tethI vipnanA samUhanA upazama mATe teo jinapUjAdi karatA nathI, tema rogAdinA upazama mATe paNa teo jinapUjA karatA nathI.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 pratimAzataka, zloka : 15 vizeSArtha : devonA prakRSTa puNyanA kAraNe dareka kAryamAM vighnanA samUhAdino upazama teone svataH varte che; ane tema mAnavAmAM na Ave to, jema gRhastho siddhacakrAdi pUjana vakhate mithyAdaSTi devonI AgaLa bali-bAkuLA vadhAve che, ke jenAthI vipna karanArA mithyAdaSTi devo saMtuSTa thaIne vipna na kare; tethI vipnanA samUhanA upazama mATe jema manuSyalokamAM mithyASTi devonI AgaLa yAgabhAgAdi vardhananI kriyA karavAmAM Ave che, tema IMdrAdidevone paNa bhagavAnanI pUjAnA avasare mithyAdaSTi devonI AgaLa vipnanA samUhanA upazama mATe yAgabhAgAdi vadhAvavAno prasaMga prApta thAya. paraMtu devonA prakRSTa puNyane kAraNe mithyAdaSTi devo teone upadrava karI zakatA nathI, tethI ja devo jinapUjAdi samaye duSTa devonA zamana mATe yAgabhAgAdi karatA nathI. tethI e prApta thAya ke devone vimbano upazama svataH varte che. tethI ja vipnanI upazAMti mATe teo jinapratimAnI pUjA karatA nathI, paraMtu AtmakalyANa arthe jinapratimAnI pUjA kare che. TIkA - nanu yadA vimAnAdhipatitvena mithyAdRSTireva devatayotpadyate tadAtmIyabuddhyA jinapratimAM pUjayati devasthityA ca zakrastavaM paThati AzAtanAM ca tyAjayati / tadvatprakRte'pi syAditi cet ? maivaM, mithyAdRzAM vimAnAdhipatitvenotpAdAsaMbhavAd, vimAnAdhipatimithyAdRgapi syAdityAdivacanasya kvApyAgame'nupalambhAt / ye ca jyotiSkendrAzcandrasUryA asaMkhyAtAste'pi samyagdRSTaya eva syuriti / TIkArya : nana .... saMmavA, "thI pUrvapakSI laMpAka kahe che ke, jyAre vimAnAdhipatipaNAthI mithyAdaSTi ja devapaNA vaDe utpanna thAya che tyAre AtmIya buddhithI jinapratimAne pUje che ane devasthitithI zakrastava bhaNe che ane AzAtanAno tyAga karAve che. tenI jema prakRtimAM paNa=sUryAbhakRtyamAM paNa thAya. "mavaM' thI teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke ema na kahevuM. temAM hetu kahe che - mithyAvRzAM' mithyAdaSTiono vimAnAdhipatipaNA vaDe karIne utpAdano asaMbhava che. mithyASTiono vimAnAdhipatipaNA vaDe karIne utpAdano asaMbhava kema che ? temAM hetu kahe che - vimAnadhipati .... DanuvartamAn ! vimAtAdhipati mithyAdaSTi paNa thAya ItyAdi vacananI kyAMya paNa AgamamAM upalaMbha=prApti, nathI. 2 2 ..... riti / ane je jyotiSka Indro, caMdra-sUryo asaMkhyAtA che, te paNa samyagdaSTi ja hoya che.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 15 vizeSArtha : 199 pUrvapakSIne kahevAno Azaya e che ke, jyAre vimAnAdhipatipaNA vaDe mithyAdaSTi ja devarUpe utpanna thAya che, tyAre AtmIya buddhithI=potAnA vimAnamAM jinapratimA hovAne kAraNe A mArI jinapratimA che e prakAranI AtmIya buddhithI, jinapratimAne pUje che; ane devasthitithI zakrastava bole che, ane AzAtanAno tyAga karAve che, tenI jema sUryAbhadevanA prasaMgamAM paNa thaze. tenuM tAtparya e che ke, luMpAkanA mata pramANe jinapratimAnI pUjA karavI e samakitadRSTi deva mATe saMbhavita nathI. jema svamata pramANe digaMbaranI mUrti samakitadRSTi pUje nahi, ane je vyakti digaMbaranI mUrtinI pUjA kare che te jema svamata pramANe mithyAtvI che, tema luMpAkanA mata pramANe jinapratimA mithyAddaSTi ja pUje. tethI zaMkA karatAM mithyAdRSTi ja, ema 'ja' kAra karIne kahe che ke, vimAnAdhipatipaNA vaDe mithyAdaSTi ja jyAre devapaNA vaDe utpanna thAya che, tyAre AtmIya buddhithI jinapratimAne pUje che; paNa samakitadRSTi pUje nahi. jema vAvaDI Adine AtmIya buddhithI pUje che, tema jinapratimAne pUje che, teTalAmAtrathI jinapratimA pUjanIya siddha thAya nahi. ahIM prazna thAya ke, AtmIyatva buddhithI vAvaDI AdinI jema jo jinapratimAnI pUjA devo karatA hoya, to jinapratimAnI AgaLa zakrastava kare che ane AzAtanAno parihAra karAve che, ane vAvaDI AdinI AgaLa te pramANe karatA nathI, te kema saMbhave ? tethI kahe che - jinapratimA AgaLa zakrastava bhaNe che ane AzAtanAno tyAga karAve che, arthAt devabhavanI sthiti ja evI che ke, jinapratimA AgaLa zakrastava kare ane potAnA sevako pAse AzAtanAno tyAga karAve; tenI jema sUryAbhadeva paNa utpanna thayela tyAre, mithyAddaSTi hovAne kAraNe jinapratimAne pUje che ane devasthitithI zakrastava bole che ane AzAtanAno parihAra karAve che. ane zAstramAM tene je samyagdaSTi Adi kahela che, te devabhavanI pAchaLanI avasthAnI apekSAe che, ane tyAre samyagdaSTi hovAne kAraNe te jinapratimAnI pUjA kare ja nahi, e prakArano pUrvapakSIno Azaya che. na pUrvapakSInA kathananuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke, e pramANe na kahevuM. kema ke mithyAdgaSTi devo vimAnAdhipati thatA nathI. kema ke zAstramAM vimAnAdhipatirUpe mithyAdRSTine kahenAruM vacana maLatuM nathI. ane jyotiSkamAM sUrya-caMdro asaMkhyAtA che, te paNa badhA samyagdaSTi che; tethI vimAnAdhipati samyagdaSTi hovAne kAraNe jinapratimAnI pUjA kare che. mATe teonI jinapUjAnA dRSTAMtathI jinapratimAnI pUjA dharmarUpa ja che, tema svIkAravuM joIe. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke vimAnAdhipati samyagdaSTi hoya che, tenuM nirAkaraNa karatA bhagavatIsUtranA pAThanA baLathI pUrvapakSI vimAnAdhipatine mithyAdRSTirUpe svIkAranI yukti batAvatAM kahe che - K-16
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 pratibhAzata:/cs : 15 TIs: nanu zakasAmAnikAnAmupapAto nijanijavimAneSu bhaNitaH / tathAhi eyaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI tIsae NAmaM aNagAre pagaibhaddae jAva viNIe chaTheM chaTheNaM aNikhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe bahupaDipunnAiM aTThasaMvaccharAiM sAmanapari AgaM pAuNittA mAsiAe saMlehaNAe appANaM jjhosettA saTThibhattAI aNasaNAI cheettA AloiapaDikkaMte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe sayaMsi vimANaMsi uvavAyasabhAe devasayaNijjaMsi devadUsaMtariAe asaMkhijjai bhAgamettAe ogAhaNAe sakkassa deviMdassa devarano sAmANiyadevattAe uvavanne' ityAdi yAvat-goyamAe mahiDhDhIe jAva mahANubhAve, se NaM tattha sayassa vimANassa cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiANaM, sattaNhaM aNiyAhivaINaM, solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM, annesiM ca bahUNaM devANa ya devINa ya jAva viharaitti / yAvat 'sakkassa deviMdassa devaratno avasesA sAmANiyadevA ke mahiDhDhiyA taheva savvaM jAva esaNaM tti / bhagavatyAM tRtIyazatake prathamoddezake / evaM sAmAnikA: pRthak svasvavimAnAdhipataya eva / tadantargata: saMgamako'pi vimAnAdhipaH sa cAbhavyatvAniyamAnmithyAdRSTiH / tasya nijavimAnagatajinapratimApUjanAdidevasthityaiva bhaviSyati / tadvadanyatrApi vadatAM naH ko'parAdhaH? iti cet ? maivaM samyakpravacanAbhiprAyAparijJAnAt / na hi 'sayaMsi vimANaMsi' tti bhaNanena sAmAnikAnAM pRthagvimAnAdhipatitvamAveditaM, bhavanapatijyotiSkasaudharmezAnakalpendrANAmagramahiSINAmapi pRthagvimAnAdhipatitvaprasaMgAt, tAsAM nAmagrAhamapi bhavanavimAnAderuktatvAt / TImArtha : nanu ..... tathAhi - 'na' thI pUrvapakSI jul 3 cha , zanA sAmAjiyonI G5pAta potapotAnA vimAnamAM kahevAyelo che, te A pramANe bhagavatInA trIjA zatakamAM prathama uddezakamAM hetuM che - evaM ..... prathamoddezake |saa prabhArI devAnupriya tiSya nAmano AgAra pratima yAvat vinIta. nA pAraNe chaThTha vaDe avicchinna tapakarma vaDe AtmAne=potAne bhAvato, saMpUrNa ATha varSa saMyamaparyAya pALIne eka mAsanI saMlekhanA vaDe potAne (zarIrane) kSINa karatA, 60 bhakta vaDe aNasaNane chedatA=karatA, AlocanA pratikramaNa karIne mRtyu samaye kALa karIne, saudharmakalpamAM potAnA vimAnamAM upapAta sabhAmAM devadUSyathI DhAMkelI zayyAmAM (aMgulanA) asaMkhyAtamA bhAgamAtranI avagAhanA vaDe deveMdra, devarAjA zakrano sAmAjikadevapaNA vaDe utpanna thayo. ItyAdi yAvat gautama ! mahaddhaka yAvata mahAnubhAva sudhI samajavuM. te tyAM potAnA vimAnamAM cAra hajAra sAmAnika devo, parivAra sahita cAra agramahiSIo, traNa parSadA, sAta sainya, sAta senAdhipati, soLa hajAra AtmarakSaka devo ane anya ghaNA
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 pratimAzataka, zloka : 15 deva ane devIo sAthe yAvat vihare che. tti zabda bhagavatInA pAThanA uddharaNanI samAptisUcaka che. yAvat deveMdra devarAjA zakranA bAkInA sAmAjika devo kevA mahaddhika che, te pramANe sarva yAvat A=tiSaka, jANavo. tti zabda samAptisUcaka che. parva .... saparijJAnAn ! e pramANe zakranA sAmAnikadevono upapAta nija nija vimAnamAM paThita che e pramANe, sAmAjika devo pRthapha sva sva vimAnAdhipatio ja che, ane tenI aMtargata sAmAnikadevonI aMtargata, saMgamaka paNa vimAtAdhipati (che), ane te abhavya hovAthI niyamathI mithyASTi che, (a) tenI=saMgamakatI, tija vimAnamAM rahelI jinapratimAnI pUjatAdi devasthiti ja thaze. ane tenI jemasaMgamakanI jema, anyatra paNa sUryAbhanA kathanamAM paNa, kahetAM amAro zuM aparAdha che ? arthAt saMgamakanI jema sUryAbhanI pUjA paNa devasthiti thaze, ema pUrvapakSI kahe to teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che - "mave' ema na kahevuM. kema ke samyak pravacananA abhiprAyanuM aparijJAna che. te ja vAtane spaSTa karavA arthe kahe che - na di.... 3-At | 'sayaMsi vimAsi' e prakAre bhaNana dvArA=potAnA vimAnamAM e prakAre bhaNata dvArA, sAmANikadevonA pRthar vimAnanuM adhipatipaNuM jaNAtuM nathI. kema ke tema mAnavAthI bhavanapati, jyotiSTha, saudharma ane IzAtakalpanA IndronI agramahiSIonA paNa pRthar vimAnanA adhipatipaNAno prasaMga prApta thaze. kema ke teonA tAmagrahaNane AzrayIne paNa bhavana-vimAnAdi uktapaNuM che. arthAt AgamamAM A paTTarANIonAM nAmavALAM paNa bhavata ke vimAna batAvyAM che. vizeSArtha : jJAtAsUtranA prathama vargamAM te agramahiSIonAM nAmavALAM bhavana-vimAnAdi che ema kahela che, tethI sarvAsa vimAsi e kathananA baLathI sAmAnika devonAM pRthaka vimAna grahaNa karIe to te agramahiSIonAM paNa Indro karatAM pRthagu vimAno che ema mAnavAno prasaMga prApta thaze. paraMtu vAstavika rIte teonAM pRthagu vimAno nathI, paraMtu IndranA vimAnanI aMtargata svataMtra te te nAmanA AvAso che, te ja bhavana ke vimAnarUpe kahela che. tethI "sasi vimAsi' kathana dvArA sAmAnika devonuM pRthaka vimAnAdhipatipaNuM svIkArI zakAya nahi, paraMtu IndranA vimAnanI aMtargata teonA svataMtra AvAso che, ane te rIte saMgama vimAnano adhipati nathI. ane je vimAnanA adhipati hoya te niyamA samakitadaSTi hoya, tevI vyApti che. e prakAranA pravacananA abhiprAyane pUrvapakSI jANato nathI. utthAna : AgamamAM bhavanapati, jyotiSka, saudharma ane IzAnakalpanA IndronI agramahiSIonAM nAmavALA bhavana ane vimAno kahyAM che, te AgamapATha 'tathAdi thI batAve che -
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 pratimAzataka | zloka : 15 TIs: tathAhi - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kAlIdevI camaracaMcAe gayahANIe kAlavaDiMsae bhavaNe kAlaMsi sIhAsaNaMsi cauhiM sAmANiasAhassIhiM cauhi mahattariAhiM tihiM parisAhiM sattahiM aNiehiM sattahiM aNiAivaIhiM solasahiM AyarakkhadevasAhassIhiM annehiya ca bahuehiM bhavaNavAsIhiM asurakumArehiM devehiM ya devIhiM ya saddhiM saMparivuDA mahayA jAva viharati tti jJAtAsUtraprathamavarga tathA 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sUrappabhAdevI sUraMsi vimANaMsi sUrappabhaMsi sIMhAsaNaMsi mahayA jAva viharati jahA kAlIti jJAtA0 / tathA teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMdappabhA devI caMdappabhaMsi vimANaMsi caMdappabhaMsi sIMhAsaNaMsi mahayA jAva viharati jahA kAlItti / jJAtA0 / teNaM kAleNaM 2 padmAvatIdevI sohammekappe paumavaDiMsayaMsi sabhAe suhammAe paumaMsi sIMhAsaNaMsi mahayA jAva viharati jahA kAlItti jJAtA0 / tathA teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kaNhAdevI IsANe kappe kaNhavaDiMsayaMsi vimANaMsi kaNhaMsi sIMhAsaNaMsi mahayA jAva viharai jahA kAlI tti zrI jJAtA0 / (dvi. zru. saptama, aSTama, navama, dasama varga-sU. 161 / 62 / 63 / 64 / ) TIvArtha: 'tathAhi tesa - te kALe te samaye kAlIdevI camacaMcA rAjadhAnImAM kAlAvataMsaka bhavanamAM kALa nAmanA siMhAsana upara cAra hajAra sAmAjika devo, cAra mahattarikA, traNa parSadAnA devo, sAta senA, sAta senAdhipati, soLa hajAra AtmarakSaka devo ane bIjA paNa ghaNA bhavanavAsI asurakumAra deva-devIo sAthe parivarelI moTI (RddhithI) yAvat vicare che, e pramANe jJAtAsUtra prathama vargamAM kahela che. tathA te kALe ane te samaye sUraprabhAdevI sUra vimAnamAM sUraprabhA siMhAsanamAM mahAt (Rddhi vaDe) yAvat vihare che, jema kAlIdevI, e pramANe jJAtAsUtramAM kahela che. tathA te kALe ane te samaye caMdraprabhAdevI caMdraprabha vimAnamAM caMdraprabha siMhAsanamAM moTI Rddhi vaDe yAvat vicare che, jema kAlIdevI, e pramANe jJAtAsUtramAM kahela che. tathA te kALe ane te samaye padmAvatIdevI saudharmakalpamAM padmAvataMsaka vimAnamAM sudharmAsabhAmAM padmasihAsana upara mahAt Rddhi vaDe yAvat vihare che, je pramANe kAlIdevI, e pramANe jJAtAsUtramAM kahela che. tathA te kALe ane te samaye kRSNAdevI IzAnakalpamAM kuSNAvataMsaka vimAnamAM kRSNa sihAsana upara moTI Rddhi vaDe yAvat vicare che, jema kAlIdevI, e pramANe zrI jJAtAdharma sUtramAM kahela che. TI : nanu tarhi agramahiSINAmapi pRthak pRthak bhavanAni vimAnAni ca bhavaMtu iti cet ? maivaM Agame'parigRhItadevInAmeva pRthagvimAnAnAM bhaNanAt / taduktaM 'apariggahiyadevINaM vimANe lakkhA cha huMti sohamme' ityAdi / agramahiSINAmapi svataMtravimAnAdhipatitve'parigRhItadevInAmiva zakrasya tAsAmAdhipatyaM na syAt, na tvevamasti / katham ? iti cet ? zRNu, zakrasya prabhutvavarNanamadhikRtya dvAtriMzallakSavimAnAdhipatitvamevoktaM na tu tattadvimAnavAsidevadevInAmapi / tathAhi-teNaM
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 pratimAzataka, zlokaH 15 kAleNaM teNaM samaeNaM sakke deviMde devarAyA vajjapANI puraMdare sayakkau sahassakkhe maghavaM pAgasAsaNe dAhiNaDDhalogAhivaI battIsavimANAvAsasayasahassAhivaI erAvaNavAhaNe suriMde arayaMbaravatthadhare, AlaiyamAlamauDe, yAvat mahAsukkhe sohamme kappe, sohammavaDiMsae vimANe sabhAe suhammAe sakkaMsi sIMhAsaNaMsi battIsAe vimANA-vAsasayasahassANaM, caurAsIe sAmANiyasAhassINaM, tAyattIsAe tAyattIsagANaM, cauNhaM logapAlANaM, aTThAhaM aggamahisINaM saparivArANaM, tiNhaM parisANaM, sattaNhaM aNiyANaM, sattaNhaM aNiyAhivaINaM cauNhaM caurAsINaM AyarakkhadevasAhassINaM, annesiM ca bahUNaM sohammakappavAsINaM vemANiyANaM devANaM devINa ya, anne paDhaMti-annesiM ca bahUNaM devANa ya devINa ya AbhiogauvavannagANaM AhevaccaM porevaccaM,sAmittaM, bhaTTittaM mahattaragattaM, ANAIsaraseNAvaccaM, kAremANe, pAlemANe, mahayA haya 2 jAva bhuMjamANe viharati' iti jaMbUdvIpaprajJaptau (vakSa. 1 sU. 11) TIkArya : nanu ... rUDhi ! to pachI agramahiSIonAM pRthapha pRthapha judAM judAM bhavana ane vimAno ho, e pramANe pUrvapakSI=luMpAka, kahe to graMthakAra kahe che - mevuM ....... maLanAr ! ema na kahevuM. kema ke AgamamAM aparigRhItA devIonAM ja pRthapha vimAnonuM kathana che. AgamamAM aparigRhItA devIonAM pRthapha vimAna kahela che, te "takuC/ thI batAve che. aparigRhItA devInAM cha lAkha vimAno saudharmakalpamAM che ItyAdi. samiSiIpi .... zuLa, agramahiSIonA paNa svataMtra vimAnanA adhipatipaNAmAM aparigRhItA devIonI jema teo upara agramahiSIo upara, zakranuM Adhipatya na thAya. paraMtu e pramANe che nahi-agramahiSIo upara Adhipatya che. kevI rIte aparigRhItA devIonuM Adhipatya nathI ? ema pUrvapakSI kahe to graMthakAra kahe che ke sAMbhaLa. zasya ...... revInA I zakranA svAmIpaNAnA varNanano adhikAra karIne batrIsa lAkha vimAnanuM adhipatipaNuM ja kahevAyeluM che, paraMtu te te vimAnavAsI deva-devIonuM, paNa (Adhipatya kahevAyeluM) nathI. tathahi.... baMdhUdIpaprajJato te A pramANe - te kALe ane te samaye zakra, deveMdra, devarAjA, vajapANI, puraMdara, zatakratu, sahasrAkSa, maghavA, pAkazAsana dakSiNArdha lokano adhipati, batrIsa lAkha vimAnano adhipati, airAvaNa vAhanavALo, sureMdra, raja vagaranA aMbaravastra dhAraNa karanAro=raja vagaranA devadUSyavALo, paherelI mALAmugaTavALo vAvat mahAsukhavALo, saudharmakalpamAM, saudharmAvalaMsaka vimAnamAM, sudharmAsabhAmAM, zakra nAmanA siMhAsana upara, batrIsa lAkha vimAnanuM. coryAsI hajAra sAmAnika devonuM, tetrIza trAyaaiMzat devonuM, cAra lokapAlonuM, parivAra sahita ATha paTTarANIonuM, traNa parSadAonuM, sAta senAnuM, sAta senApationuM, cAra coryAsI=3 lAkha 36 hajAra
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 pratibhAzatas| Cos : 15 AtmarakSaka devonuM ane bIjA ghaNA saudharmakalpavAsI vaimAnikadeva ane devIonuM, ahIM bIjAo A pramANe kahe cheane bIjA ghaNA AbhiyogikapaNe utpanna thayelA Abhiyogika, deva ane devIonuM netRtvapaNuM, agresarapaNuM, svAmIpaNuM, bhartupaNuM poSakapaNuM, mahattarapaNuM, AjJAthI Izvara senApatipaNuM karAvato, paLAvato moTAM nATaka-gIta Adi thAvat bhogone bhogavato vihare che. e pramANe jaMbudvIpaprajJaptimAM kaheluM che. TI : atra hi - dvAtriMzallakSavimAnaprabhutvameva paThitaM dRzyate na punaH 'sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM' ityAdivat 'battIsAe vimANavAsasayasAhassINaM battIsavimANavAsasayasahassAhivaINamityAdi "annesiM bahUNaM sohammakappavAsINaM vemANIyANaM devANa ya devINa ye" tyAdi uktau ca "savvesiM sohammakappavAsINa" mityAdi / yatrApi 'bahUNaM' paThitaM tatrApi bahuzabdenAbhiyogAdidevatvenotpannA eva grAhyA nAnye, pAThAMtaroktisvArasyAt, sAmAnyasya vizeSaparyavasAnArthamevAnyamatopanyAsAt, prAcyapakSAsvarasakalpane bIjAbhAvAt / tasmAd yAvAnindraparikarastAvAn sarvo'pi zakranivAsavimAna evotpadyata iti pratipattavyam / tathA ca svakIyavimAnazabdenaikasyaiva vimAnasya svasvaprabhutvapratibaddha ekadeza eva grAhyaH, tAvata eva pradezasya svavimAnatvenokteH / ata eva kAlakanAmakaM bhavanaM camaracaMcArAjadhAnyekadezarUpamapi bhavanatvenAgame'bhANi / yathA ca caMdrasUryAdInAM devAnAmagramahiSINAM caMdrasUryAdivimAnaikadeza eva nijavimAnatayA bhaNitastathA tatsAmAnikAnAmapi draSTavyam, anyathA jyotiSkendrasAmAnikAnAmapi pRthak vimAnakalpane jyotiSkANAM paJcaprakAratAniyamo bhajyeta / ata eva 'sasiravigahaNakkhattA' ityAdipravacane zazipramukhazabdaiH zazipramukhavimAnavAsinaH sarve'pi tattannAmabhireva gRhItA bodhyA: / kiJca jinajanmAdiSu sAmAnikAdInAM pAlakavimAnenaivAgamanamAgame bhaNitaM na punaH zeSadevAdInAmiva nijanijavimAnavAhanAdibhirityevamAdi jaMbUdvIpavRtterjeyam / yA ca keSAJcit sAmAnikAnAM maharddhikatvAt pRthagvimAnakalpanA, sApyanalpAjJAnamUlA, sahasrArAdidevalokeSu sAmAnikApekSayA vimAnAnAmalpasaMkhyAtvAt / tathAhi-sahasrAre SaTsahasrANi vimAnAnAM, sAmAnikAstu triMzatsahasrAH / AnataprANatayoH samuditayoH vimAnAnAM catvAri zatAni, sAmAnikAstu viMzatisahasrA:, AraNAcyutayoH samuditayovimAnAnAM trINi zatAni, sAmAnikAstu dazasahasrA iti / taduktaM jaMbUdvIpaprajJaptau (vakSa0 5 sU0 118) 'chassahassA sahassAre, ANayapANayakappe cattArisayA, AraNaccue tinnisaya tti / vimAnasaGkhyeyam / caurAsII asIi bAvattari sattarI ya saTThI ya / pannA cattAlIsA, tIsA vIsA dasasahassA' / / sAmAnikasaMkhyeyam /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 15 TIkArtha H 205 atra kRti | ahIMyAM=jabudvIpaprajJaptinA pAThamAM, 32 lAkha vimAnonuM prabhutva ja paThita=kahevAyeluM dekhAya che. paraMtu sAta sainya ane sAta senAdhipationuM ItyAdinI jema batrIsa lAkha vimAna ane batrIsa lAkha vimAnAdhipationuM (e baMnenuM prabhutva che) ItyAdi paThita nathI, ane anya=bIjA, ghaNA saudharmakalpavAsI vaimAnikadeva ane devIonI ItyAdi kathanamAM sarva saudharmakalpavAsI ItyAdi paThita nathI. vizeSArtha : jaMbUDhIpaprajJaptinA pAThamAM deveMdra, devarAjA zakra sAta sainya ane sAta senAdhipationuM Adhipatya Adi karato vicare che, ema kaheluM che; tenI jema 32 lAkha vimAna ane 32 lAkha vimAnAdhipationuM ema baMnenuM Adhipatya karato vicare che, ema kaheluM nathI. AnAthI e prApta thAya che ke, deveMdra, devarAjA zakranuM 32 lAkha vimAnonuM adhipatipaNuM che, paraMtu te te vimAnanA vAsI deva-devIonuM adhipatipaNuM nathI. kema ke vimAnAdhipationuM svAmitva hota to sAta senA ane sAta senApatio kahela che te rIte, batrIsa lAkha vimAna ane batrIsa lAkha vimAnAdhipatio ema kaheta. paraMtu u52nA sAkSIpAThamAM tema kahela nathI. tema anya bahu saudharmakalpavAsI deva-devIo e pramANe kahyuM, tyAM sarva saudharmakalpavAsI devo, ema kahela nathI. tethI sarva saudharmakalpavAsI devonA teo svAmI nathI, paraMtu anya bahu saudharmakalpavAsI deva-devIonA svAmI che, ane te paNa potAnA Abhiyogika devonA svAmI che, anyanA nahi, evo artha uparanA sAkSIpAThamAMthI nIkaLe che. tethI anya vimAnAdhipationA teo svAmI nathI, paraMtu phakta batrIsa lAkha vimAnonA teo svAmI che. TIkArtha H yatrApi svArasyAt, jyAM paNa=jaMbudvIpaprajJaptinA pAThamAM jyAM paNa, 'bahu' e pramANe kahevAyeluM che, tyAM paNa 'bahu' zabdathI Abhiyogika devapaNA vaDe utpanna thayelA ja grahaNa karavA yogya che, anya nahi. kema ke pAThAMtara uktinuM=pAThAMtaranA vacananuM, svarasapaNuM che. vizeSArtha : jaMbUDhIpaprajJaptinA sAkSIpAThamAM 'nne payaMti' thI je kahyuM, te rUpa pAThAMtaranA vacananuM svarasapaNuM hovAthI, anya bahu deva-devIothI Abhiyogika deva-devIone levAnAM che; ane tyAM jaMbuDhIpaprajJaptinA mULa graMthakArano svarasa che, tethI 'bahu' zabdathI Abhiyogika sivAyanAM bIjAM deva-devIone grahaNa karavAnAM nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke, pAThAMtara uktimAM anya bahu deva-devIono artha AbhiyogikapaNe utpanna
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 pratimAzataka, zloka : 15 thayelA grahaNa karela che, paraMtu prAcyapakSamAM anya bahu saudharmakalpavAsI deva-devIo kahela che. tethI tyAM Abhiyogika deva-devIo prApta thAya nahi. tethI kahe che - TIkArya : sAmAnyaya ..... upacArAt, sAmAnyanA vizeSa paryavasAna arthe ja anya matano upacAsa che. vizeSArtha :* prAcyapakSamAM anya bahu saudharmakalpavAsI deva-devIo kahyAM, tyAM paNa Abhiyogika deva-devIo grahaNa karavAnAM che. paraMtu tyAM tenuM sAmAnyathI grahaNa karela che=Abhiyogika deva-devIorUpe vizeSathI nahi, paraMtu Abhiyogika deva-devIone ja bahu deva-devIo' e rUpe sAmAnyathI grahaNa karela che, ane te sAmAnyanA vizeSa paryavasAna arthe 'sanne pati thI anya matano upanyAsa karyo che. tethI prApakSa ane anyano pakSa e matAMtararUpa nathI, paraMtu sAmAnya-vizeSaparaka ja che. tethI potAnA Abhiyogika devadevIo pratye ja IndranuM svAmitva che, anya pratye nahi, e pramANe artha prApta thAya che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, anya kahe che ema kahevAmAM Ave, ane pAThAMtara uktimAM svarasa hoya, to arthathI prApakSamAM svarasa nathI, ema prApta thAya. tethI te be pakSo sAmAnya-vizeSarUpe paryavasAna pAme nahi, paraMtu matAMtararUpe prApta thAya. tethI anya ghaNA saudharmakalpavAsI deva-devIonuM IndranuM adhipatipaNuM che, e artha prAcyapakSamAM prApta thAya, ane te pakSa pramANe IndranuM anya vimAnanAM deva-devIonuM adhipatipaNuM siddha thAya. tethI kahe che - TIkArya : prAdhyAkSAsvarasapune vinAmAvat prAcyapakSanA asvarasakalpanAmAM bIjano abhAva che. vizeSArtha : jaMbUdIpaprajJaptinA graMthakArane prApakSamAM paNa svarasa che, ane pAThAMtara uktimAM paNa=anyanA pakSamAM paNa, svarasa che; kema ke pUrvamAM kahyuM ke pAThAMtaranA vacanamAM graMthakArazrIne svarasa che, to paNa prAcyapakSamAM asvarasaMkalpanA karavAmAM koI kAraNa nathI. tethI ja prAcyapakSamAM sAmAnyanuM kathana che ane tenA ja vizeSa paryavasAna mATe anyamatano upanyAsa karAyo che. tethI baMne pakSo pramANe "bahu' zabdathI Abhiyogika deva-devIonI ja prApti thAya che, paraMtu anya vimAnanA deva-devIonI prApti thatI nathI. tethI potAnA Abhiyogika deva-devIo pratye ja IndranuM svAmitva che, anya pratye nahi. . utthAna : saMgamane vimAnAdhipatipaNA vaDe sthApana karIne sUryAbhanI arcanAne devasthitirUpe sthApaka luMpAkanI
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 pratimAzataka/ zloka : 15 yuktinuM nirAkaraNa "mavaM" thI ja zarU karyuM che, tenA nigamanarUpe 'tamA" thI kahe che - TIkArya : tasmAn .... pratipattavyam ! te kAraNathI jeTalo Indrano parivAra che, teTalo sarve paNa zakratA nivAsanA vimAnamAM ja utpanna thAya che, ema svIkAravuM joIe. tathA gha .... prAdha: - ane te rIte arthAt jeTalo Indrano parivAra che, te zakranA nivAsanA vimAnamAM utpanna thAya che te rIte, svakIya vimAna zabdathI eka ja vimAnano sva-sva prabhutvathI pratibaddha eka deza ja grahaNa karavA yogya che. arthAt zakranA vimAnano eka deza, ja grahaNa karavA yogya che. tAvata? ...3I kema ke teTalA ja pradezanI svavimAnapaNAthI ukti che. mataya .... Damam | AthI karIne ja arthAt eka dezanI ja vimAnarUpe ukti che AthI karIne ja, camacaMcA rAjadhAnInA eka dezarUpa paNa kAlakanAmaka bhavanane bhavanatvarUpe AgamamAM kahevAyeluM che. yathA .... draSTavya, ane jema caMdra-sUryAdinI agramahiSInA caMdra-sUryanA vimAnono eka deza ja potAnA vimAnapaNAthI kahevAyo, te rIte jyotizkendranA sAmAnikono paNa jANavo. anyathA .... manveta ema na svIkAro to jyotizkendranA sAmAlikanA paNa pRtha vimAnanI kalpanAmAM jyotiSka devonA pAMca prakAranA niyamano bhaMga thAya. saMta parva ...... vadhya | AthI karIne jyotiSkanA pAMca bhedo che AthI karIne ja sasaravAhavavattA' ItyAdi pravacanamAM (AgamamAM) zazi pramukha zabdothI zazipramukha vimAnavAsIo sarve paNa te te nAmathI ja grahaNa karAyelA jANavA. vizva .... yam ! vaLI jinajanmAdi mahotsavamAM sAmAnikonuM pAlaka vimAnathI ja Agamana AgamamAM kahevAyeluM che. zeSa devAdinI jema nija nija vimAnAdi vAhanothI (Agamana) kahevAyeluM nathI, A vagere bIjAM paNa kathano jaMbUDhIpaprajJaptinI vRttithI jANavAM. vizeSArtha : bhagavAnanA janmAdi mahotsava vakhate IMdro pAlaka vimAnamAM Ave che, tema potAnA vimAnamAM vartatA parivArane sAthe lAve che; paraMtu anya vimAnavartAi devone ke vimAnAdhipatione sAthe lAvatA nathI. ane te rIte sAmAnika devo paNa pAlaka vimAnamAM Ave che, tethI teo svataMtra vimAnAdhipati nathI, tema siddha thAya che. ane zeSa devo potapotAnA vimAnAdi vAhanothI Ave che, paraMtu pAlaka vimAnathI nahi.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 pratimAzatakazloka : 15 TIkArya : yA .... alpasaMdhyAtvAn ! ane keTalAka sAmAjika devonuM mahaddhikapaNuM hovAthI je pRtha... vimAnanI kalpanA kare che, te paNa moTA ajJAnamUlaka che. kema ke sahastrAdi devalokamAM sAmAlikanI apekSAe vimAnonuM alpa saMkhyApaNuM che. tethI sAmAjika devonuM pRtha vimAna hoya to vimAnonI saMkhyA vadhI jAya.) tathahi . ta | te A pramANe - sahasAramAM cha hajAra vimAno ane trIsa hajAra sAmAnika devo che. Avata-prANatatA samudita vimAno cAraso ane vaLI vIsa hajAra sAmAjika devo che. AraNa-arcyutanA samudita vimAno traNaso ane vaLI dasa hajAra sAmANikadevo che. "rUti' kathananI samAptisUcaka che. talu ..... sAmAnavasaMdhyeyam ! te jaMbudvIpaprajJaptimAM kahevAyeluM che. sahastrAramAM cha hajAra, Anata-prANatamAM cAraso ane AraNa-arcyutamAM traNaso, A vimAnanI saMkhyA che. saudharma Adi devalokamAM sAmAnikonI saMkhyA A pramANe che - (1) 84 hajAra, (2) 80 hajAra, (3) 72 hajAra, (4) 70 hajAra, (5) 60 hajAra, (6) 50 hajAra, (7) 40 hajAra, (8) 30 hajAra, (9-10) 20 hajAra, (11-12) 10 hajAra A sAmAnika devonI saMkhyA che. TIkA : yag - sAmanirdImAno, yAnATyavimAnata: | avaziSTaikArNavAyuSko, merucUlAM suro yayau' / / (triSaSThizalAkA. parva-10 sa0 4 zloka-316) iti zrI mahAvIracaritre yAnakavimAnamabhANi tadetannAmnA zakravimAnaikadezasaMkIrtanaM bodhyaM, tatra camaracaMcArAjadhAnIdeza: kAlakabhavanaM dRSTAntaH iti / evaM ca sati zakrasAmAniko'pyabhavyaH saMgamako vimAnAdhipatirna saMbhavedeveti saMpanam / ahIM "yatta yAnavimAnImA tatvocce e pramANe anvaya jANavo. TIkArca - yag .... voTya, sAmAnikothI hasAto avaziSTa eka sAgaropamanA AyuSyavALo deva, (saMgama) yAnaka nAmanA vimAnathI merunI cUlA upara gayo, e pramANe zrI mahAvIracaritramAM je vaLI yAtaka vimAna kahevAyuM, te A nAmathI arthAt yAnaka nAmathI zakranA vimAnanA eka dezanuM saMkIrtana jANavuM. tatra ta tyAM=saMgamakanA yAnaka nAmanA vimAnanA kathanamAM, camaracaMcA rAjadhAnIno deza kAlakabhavana daSTAMta che.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 pratimAzataka | zloka : 15 'ti' zabda 'tu thI zarU thatA kathananI samAptisUcaka che. parva gha .... saMpannam ! ane A pramANe hote chate arthAt saMgamakanuM thAnaka vimAna e zavimAnano eka deza hote chate, zakrano sAmAjika paNa abhavya saMgamaka vimAtAdhipati na ja saMbhave, e pramANe prApta thayuM. TIkA : kiJca, mithyAdRSTidevatvenotpadyamAno viSayAdiSu gRddha evotpadyate / tatra ca 'kiM me puTviM karaNijjaM, kiM me pacchA karaNijjaM' ityAdiparyAlocanapurassaraM pustakaratnavAcanena dhArmikaM vyavasAyaM gRhNAtIti ghaTAkoTImeva nATIkate, 'tatthAvi se na yANai kiM me kiccA imaM phalaM' (dazavaikA0 a0 5 u0 2 gA0 47 uttarArddhaH) ityAdyAgamAt / na cAgamasya yathAzrutArthamAtreNa vyAmohaH karttavyaH, pratisUtraM padArthAdicatuSTayakrameNa vyAkhyAnasyaivopadezapadAdAvanujJAtatvAt / paJcavastuke'pyuktaM - ___ 'taha taha vakkhANeyavvaM jahA jahA tassa avagamo hoi / AgamiyamAgameNaM juttIgammaM tu juttIe / (gA0 991) - niryuktAvapi 'jaM jaha sutte bhaNiyaM, taheva jai tabviyAlaNA Natthi / kiM kAliANuogo, diTTho diTThippahANehiM / ' tti / (kalpabhASya ni0 3315) TIkArya : vizva . ughate . vaLI mithyAdaSTi devapaNAthI utpanna thato viSayAdimAM gRddha ja utpanna thAya che. tatra 2 ..... nArIvAte I ane tyAM mithyAdaSTi devapaNAmAM, zuM mAre pUrve karaNIya che ane zuM mAre pazcAt karaNIya che ItyAdi paryAlocanapUrvaka pustakaratnatA vAMcatathI dhArmika vyavasAya grahaNa kare che, e pramANe ghaTatuM ja nathI. temAM hetu kahe che - tatthava ..... sAmAn ! tyAM paNa-devapaNAmAM paNa, te arthAt mithyAdaSTi deva, jANato nathI ke mArA kayA kRtyanuM A phaLa che ItyAdi Agamavacana che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe che ke, dazavaikAlikanA pAThamAM ema kahyuM che ke, mithyASTi devo devapaNAmAM jANatA nathI ke, mArA kayA kRtyanuM mArA devapaNAnI prAptirUpa A phaLa che, paraMtu pUrvakaraNIya zuM che, pazcAt karaNIya zuM che ItyAdi paryAlocanapUrvaka pustakaratnanA vAMcanathI dhArmika vyavasAya karatA nathI, ema kahyuM nathI. tethI kahe che -
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 15 17..... anujJAtatvAn / ane AgamanA yathAsUtra arthamAtrathI vyAmoha karavo joIe nahi, kema ke pratisUtra padArthAdi catuSTayanA kramathI=padArtha-vAkyArtha-mahAvAkyArtha ane ai MparyAyArthanA kramathI, vyAkhyAnanuM ja upadezapadAdimAM anujJAtapaNuM che. vizeSArtha : 210 TIkArya : dazavaikAlikasUtranA pAThanI padArthodirUpe vicAraNA karavAthI e prApta thAya ke, mithyAdaSTi devo viSayomAM Asakta hovAne kAraNe A mArA kayA kRtyanuM phaLa che ? te pramANe vicAraNA karatA nathI; paraMtu prApta thayela bhogAdimAM lIna hoya che. e ja rIte devalokamAM utpanna thayA pachI bhogAdimAM Asakta hovAne kA2Ne, uttama bhogasAmagrIne pAmIne mAre pUrvamAM zuM karavuM joIe, pazcAt zuM karavuM joIe ke jethI mAruM hita thAya ? e prakAranI vicAraNA paNa teo karatA nathI. TIkArya H pagvavastuoDapyun - paMcavastukamAM paNa kahevAyuM che. pa thI upadezapadamAM kahevAyuM che teno samuccaya che. taha taha khuttIC '=je je prakAre teno bodha thAya te te prakAre vyAkhyAna karavuM joIe. Agamika AgamathI, vaLI yuktigamya yuktithI vyAkhyAna karavuM joIe, arthAt zabdArthamAtramAM vyAmoha na karavo joIe. 'niryuoApi' - niryuktimAM paNa kahevAyuM che. 'pi' thI paMcavastukamAM kahevAyuM che, teno samuccaya che. naM nA~ ... tti / sUtramAM je pramANe je kahevAyuM che, te ja pramANe che. jo tenI vicAraNA nathI arthAt vizeSa vicAraNA nathI to kAlika anuyoga dRSTipradhAnothI kema batAvAyo ? 0tti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. vizeSArtha = je pramANe sUtramAM kahyuM hoya te ja pramANe teno artha karavAno hoya to, dRSTipradhAna evA pU. bhadrabAhusvAmI vaDe kAlika anuyoga=uttarAdhyayanAdi kAlikasUtranuM vyAkhyAna karAyuM, te saMgata thAya nahi, kema ke vyAkhyAnathI ja tenA arthano bodha thAya che. ane sUtranA aneka artho thatA hoya che, tethI jo vyAkhyAna karavAmAM na Ave / sUtranA judA judA arthano bodha thaI zake nahi. tethI pUjya bhadrabAhusvAmIe vyAkhyAna karIne kayA sUtrano kayo artha grahaNa karavo che, te batAvyuM che. tethI sUtro yathAzrutArthamAtra grahaNa karavAnAM hotAM nathI, paraMtu te sUtranuM aidaMparya zuM che, nakkI karavAnuM hoya che, ane tenA mATe ja vyAkhyAnanI AvazyakatA che. AthI ja pUjya bhadrabAhusvAmIe kAlikasUtrano anuyoga karela che. utthAna : pUrvamAM siddha karyuM ke vimAnanA adhipati sarva samyagdaSTi ja hoya che, ane teo pratimAnI pUjA kare che, tethI pratimA pUjanIya che. tyAM pUrvapakSI zaMkA karatAM 'nanu' thI kahe che
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 15 1 TIDA : 211 nanu alpabahutvavicAre sarvasaMjJibhyo jyotiSkA devA: saMkhyeyaguNA uktAH teSu ca caMdrasUryAdInAM vimAnAdhipatInAM samyagdRSTitvaniyame samyagdRSTibhyo mithyAdRSTInAM saMkhyeyaguNatve siddhe matizrutajJAnibhyo vibhaMgajJAninaH saMkhyeyaguNA eva saMpadyeran uktAzcAgame'saGkhyAtaguNAH tasmAdananyagatyA caMdrasUryAdayo bahavaH saparikarA api mithyAdRSTitvena vyapadezyA iti cet ? maivaM, gatyantarasya vidyamAnatvAt / tathAhi samyaktvaM tAvad dravyabhAvabhedAdvividhaM tatra paramArthAparijJAne'pi bhagavadvacanatattvarucirAdyaM paramArthaparijJAnaM ca dvitIyam, tadAha- 'tuhavayaNatattaruI, paramatthamayANaovi davvagayaM / iyaraM puNa tuha samae paramatthAvagamao hoI' tti paramArthaparijJAnena ca yadottarottarotkarSamAsAdayatAM svaviSayazraddhAyAM bhAvasamyaktvavyapadezaH kriyate, tadA'dhastanaparijJAnajanitazraddhAyAM dravyasamyaktvavyapadezo bhavati, ata evAviviktaSaTkAyaparijJAne'pi caraNakaraNatattvaparijJAnapUrvakatatpAlane'pi ca syAdvAdena viviktaSaTkAyaparijJAnaM vinA svasamayaparasamayavivecanaM vinA caughatastadrAgamAtreNa dravyasamyaktvaM saMmatau nirNItam / tadAha - 'chappiyajIvanikAe, saddahamANo Na saddahai bhAvA / haMdI apajjavesu vi saddahaNA avibhattA / / (sammatti0 3 / 28 ) ( niyamena saddahaMto chakkAe bhAvao na saddahai - iti pUrvArddha: mudritapustake) / caraNa karaNappahANA, sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa sAraM NicchayasuddhaM Na yANaMti / / (3/67) ityAdi / evaM aviviktena devagurudharmazraddhAnena, navatattvazraddhAnena, gurupArataMtryAdinA ca dravyasamyaktvameva vyapadizanti zrutavRddhAH / yadAropaNapUrvaM cAritrAropaNamapi saphalatAmAskandeta yadAhu -'gurupArataMtanANaM' ityAdi / etAdRzAni ca dravyasamyaktvAni zubhAtmapariNAmavizeSAnugatAni bhAvasamyaktvamapi na vyabhicaranti arpitAnarpitasiddheH ubhayarUpAvirodhAta, ata eva rucibhedA api dravyasamyaktvarUpeNAbhAsamAnA api kSAyopazamikAdibhedeSvevAntarbhAvitA vAcakacakravartinA prajJaptau / tathAhi - 'kiMcehuvAibheyA, dasahAvIdaM parUviaM samae / oheNa taMpimesiM bheANamabhinnarUvaM tu / / tti / (zrAvakaprajJa0 zloka - 52) TIDArtha : 1 nanu ..... vidyamAnatvAt / alpamatvanA viyAramAM sarva saMjJI DaratAM bhyotiSTha hevo saMkhyAtagugugA. kahelA che, ane teomAM=jyotiSka devomAM, caMdra-sUryanA vimAnAdhipationo samyagdaSTipaNAno niyama mAne chate, samyagdaSTio karatAM mithyAdRSTionuM saMkhyAtaguNapaNuM siddha thaye chate, matizrutajJAnIothI vibhaMgajJAnIo saMkhyAtaguNA ja prApta thAya. ane AgamamAM asaMkhyAtaguNA kahelA che, tethI karIne ananyagati hovAne kAraNe ghaNA parivAra sahita paNa caMdra-sUryAdi mithyAdaSTipaNA vaDe vyapadezya che. A pramANe pUrvapakSI kahe to teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che - 'maivaM' romana he umaDe gatyaMtaranuM vidyamAnayAguM che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 pratimAzataka/ zloka : 15 vizeSArtha : alpabadutvanA vicAramAM sarva saMjJI karatAM jyotiSka devo saMkhyAtaguNA kahelA che. yadyapi saMjJIjIvomAM jyotiSka devo paNa prApta thAya che, tethI sarva saMzA karatAM jyotiSka devo saMkhyAtaguNA saMbhave nahi, paNa jyotiSka devone choDIne sarva saMjJI paMcendriya tiryaMco, devo, nArako ane manuSyone grahaNa karIe to tenI apekSAe jyotiSka devo saMkhyAtaguNA che. ane teomAM=jyotiSka devomAM, caMdra-sUryanA vimAnAdhipati samyagdaSTi che, evo niyama mAnIe to samyagdaSTio karatAM mithyASTio saMkhyAtaguNA siddha thAya. kema ke jyotiSka devo sarva saMjJI karatAM saMkhyAtaguNA che, ane jyotiSka devonA adhipati evA caMdra-sUryane samyagdaSTi mAnavAmAM Ave to teono parivAra parimita saMkhyAvALo ja che, paNa asaMkhyAtaguNo nathI. ane jyotiSka devone choDIne anya devone saMjJIthI grahaNa karIe to paNa teo sUrya-caMdranA adhipati karatAM ochI saMkhyAmAM che, tethI vimAnAdhipatione samyagdaSTi mAnIe to samyagdaSTi karatAM mithyASTi jIvo saMkhyAtaguNA ja siddha thaI zake. ane te rIte siddha thavAthI matizrutajJAnIthI vibhaMgajJAnIo saMkhyAtaguNA ja prApta thAya, ane AgamamAM asaMkhyAtaguNA kahelA che. tethI vimAnAdhipatione mithyAdRSTi tarIke svIkAryA vagara mati-zrutajJAnIthI vibhaMgajJAnI asaMkhyAtaguNA AgamamAM kahelA che, enI saMgati karavAno bIjo koI upAya nahi hovAne kAraNe, ghaNA parivAra sahita caMdra-sUryAdi paNa mithyAdaSTi tarIke mAnavA joIe. tethI mithyAdaSTi evA vimAnAdhipati vaDe mUrtinI pUjA karAtI hoya to te dharmasthiti siddha thAya nahi, paraMtu devasthiti mAnavI ja ucita gaNAya, e pramANe zaMkAkArano Azaya che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke, AgamamAM virbhAgajJAnIone asaMkhyAtaguNA kahela che, tenuM samAdhAna bIjI rIte thaI zake che. utthAna : te ja samAdhAna tathA ...... sacavandIvarSAnyathAnupa sudhInA kathanathI batAvatAM kahe che ke - TIkArya : tathahi ..... dvitIyam | samyakta dravya ane bhAvanA bhedathI be prakAranuM che. tyAM paramArthanA aparijJAnamAM paNa bhagavad vacanarUpa je tatva, te tatvanI ruci e Adhakadravyasamyakta che, ane paramArthanuM parijJAna e dvitIya=bhAvasakhyattva che. vizeSArtha - (1) dravyasamyakta - bhagavAnanuM vacana ja tattva che, zeSa atattva che; AvA prakAranI paramArthanA aparijJAnamAM paNa vartatI ruci, te dravyasamyakta che. (2) bhAvasamyakta :- svasamaya ane parasamayanA arthAt svasiddhAMta ane parasiddhAMtanA samyagu bodhane kAraNe bhagavAnanA vacanano je paramArtha che teno bodha, te bhAvasamyakta che.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 15 213 utthAna : 'talAda' thI temAM sAkSI ApatAM kahe che - TIkArya : tudavAna ..... do' tti paramArthane nahi jANato paNa tArA vacananA tatvanI ruci e dravyagata dravyasamyakta che, vaLI tArA samayamAM siddhAMtamAM, paramArthano avagama te bIjuM=bhAvasamyakta che. 'tti'zabda sAkSIpAThanI samAptisUcaka che. paramArtha .... mati ane paramArthanA parijJAna dvArA jyAre uttarottara utkarSane pAmatA evA jIvonI sva-viSayanI zraddhAmAM paramArthaparijJAna viSayanI zraddhAmAM, bhAvasakhyattvano vyapadeza karAya che tyAre adhastanaparijJAtajanita zraddhAmAM dravyasamyaktano vyapadeza thAya che. vizeSArtha : je jIva svasamaya ane parasamayanA vyApAramAM prayatnazIla hoya che, tyAre te jIva paramArthanuM parijJAna kare che. ane paramArthanA parijJAnane kAraNe jyAre uttarottara utkarSane pAmato hoya che tyAre, paramArthanA viSayamAM tenI je zraddhA che, tyAM bhAvasamyaktano vyapadeza karAya che, tyAre adhastanaparijJAnajanita zraddhAmAM dravyasamyaktano vyapadeza thAya che. arthAt svasamaya ane parasamayamAM jeno vyApAra nathI, paraMtu oghathI paramArthane jaNAvanArAM evAM bhagavAnanAM vacanomAM je zraddhA che, te adhastanaparijJAnajanita zraddhA che, ane tyAM dravyasamyaktano vyapadeza thAya che. TIkArya : satta vi ..... nitam ! AthI karIne ja avikti kAyanA parijJAnamAM paNa, ane caraNakaraNa tatvanA parijJAnapUrvaka tenA pAlanamAM paNa syAdvAda vaDe vivikta SakAyanA parijJAna vagara ane svasamaya-parasamayanA vivecana vagara oghathI tenA rAgamAtrane kAraNe paramArthanA rAgamAtrane kAraNe dravyasamyaktano saMmatimAM nirNaya karAyelo che. 'viviSayarijJAneji' ahIM ji'thI e samuccaya thAya che ke, avivikta SakAyanuM parijJAna na hoya to to dravyasamyakta hoI zake che, paNa avivikta SakAyanA parijJAnamAM paNa dravyasamyakta che. che 'varapurAtattvaritAnapUrvatatpattineDaji' ahIM 'pi' thI e samuccaya thAya che ke, caraNakaraNatattvanA parijJAnapUrvaka tenA pAlana rahitamAM to dravyasamyakta hoI zake che, paNa caraNakaraNatattvanA parijJAnapUrvaka tenA pAlanamAM paNa dravyasamyakta che. sArAMza : (1) avivikta SakAyanuM parijJAna hoya ke na hoya, caraNakaraNatattvanA parijJAnapUrvaka pAlana hoya ke na hoya, oghathI bhagavadravacananA rAgane kAraNe dravyasamyakta che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 pratimAzataka/ zloka: 15 (2) syAdvAdathI vivikta SakAyanuM parijJAna ane svasamaya-parasamayanuM vivecana=svasiddhAMta ane parasiddhAMtanuM jJAna, hoya to bhAvasabhyattva che. vizeSArtha : 'kata vi. nirjIta sudhInA kathananuM tAtparya e che ke, je jIvanI sUkSmaprajJA nathI, tevo jIva zAstranA vacanathI syAdvAda dvArA vivikta SakAyanuM parijJAna karI zakato nathI, paraMtu avivikta SakAyanuM parijJAna oghathI kare che. arthAtu zAstramAM eka javanikAya, be javanikAya ItyAdi aneka prakAre jIvonuM varNana karela che, teno te ja rIte sUkSmabodha thavo te vivikta SakAya parijJAna che; ane te paNa syAdvAdathI=nayonI aneka dRSTithI, thAya tyAre bhAvasabhyattva che. ane nayonI daSTi vagara che jIvanikAya che e prakAranuM parijJAna kare tyAre, ane te ja rIte svasamaya-parasamayanA vivecana vagara jJAna vagara, caraNakaraNatattvanA parijJAnapUrvaka tenuM pAlana hoya che tyAre paNa, dravyasamyakta kahela che. jyAre bhAvasamyakta to svasamaya ane parasamayanA jANane ja hoya che. TIkArya : 'tavAda' thI temAM sAkSI ApatAM kahe che - sthiya ..... vimattA cha e paNa jIvanikAyamAM zraddhA karato bhAvathI zraddhA karato nathI. (kema ke) kharekhara, paryAyomAM paNa zraddhA avibhakta che. ghara ... tyAdri svasamaya ane parasamayanA mukAyelA vyApAravALA svasiddhAMta ane parasiddhAMtanA jJAna vagaranA, caraNakaraNamAM pradhAnayatna hoya tevA jIva, nizcayanayathI zuddha evA caraNakaraNanA sArane jANatA nathI, ItyAdi jANavuM. parva - kRtavRddhA e rIte-pUrvamAM kahyuM ke avivikta SakAyanA parijJAnamAM vyasamyakta che e rIte, avikti deva, guru ane dharmanA zraddhAnathI, avikti navatatvanA zraddhAnathI ane avivikta gurupAtaMtryAdithI dravyasamyaktano ja kRtavRddho vyapadeza kare che. vizeSArtha : (1) avivikta deva-guru-dharmanuM zraddhAna:- je jIvane arihaMta e deva che, susAdhu e guru che ane sarvajJakathita dharma e dharma che, e prakAranI tIvra ruci vartatI hoya, paraMtu svasamaya-parasamayano bodha na hoya te avivikta deva-guru-dharmanI zraddhArUpa che. tethI tyAM dravyasamyakta che, paraMtu bhAvasamyakta nathI. jyAre bhAvasamyakta temane ja hoya ke jemane syAdvAdathI aneka rIte devano, guruno ane dharmano bodha che. tethI ja deva-guru ane dharmanuM spaSTa svarUpa, aneka rIte aneka dRSTithI, kudeva-kuguru ane kudharma karatAM pRthagurUpe te spaSTa joI zake che.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 pratimAzataka, zloka : 15 (2) avivikta navatattvanuM zraddhAna:- te ja rIte avivikta nava tattvanuM zraddhAna te che ke, je jIva nava tattvanA svarUpane samajyo na hoya, ke samajyo hoya to paNa zabdamAtrathI ja jANato hoya. paraMtu syAdvAdathI jIvAdi nava tattvonuM svarUpa vizad rIte jANIne te vyakti naveya tattvonA bhAvomAM sthAnanA viniyogane karI zake che temane ja bhAvasabhyatva hoya che. ane jemane Avo vizada bodha nathI, paraMtu A naveya tattvo bhagavAne kahyAM che, tethI jema bhagavAne kahyAM che, te tema ja che, evI oghathI ruci hoya che, temane dravyasamyakta hoya che. ane (3) avivikta guruparataMtra :- te ja rIte avivikta guruparataMtrya e che ke, je sAdhu gItArtha nathI, chatAM oghathI guNavAna evA gurune guru tarIke svIkAre che; ane te sAdhunuM guNavAna evA gurune pAtaMtrya e che ke, A guru kalyANanA arthI che ane kyAreya paNa bhagavAnanA vacananI viruddha nahi bole, te prakArano nirNaya karIne temane guru tarIke svIkAre che, te agItArthanuM guNavAna gurunuM pAtaMtrya che te avivikta gurupArataMtra chejyAre gItArthane zAstramAM batAvela guNavAna gurunuM svarUpa avabuddha hoya che, ane tevA guNothI kalita guruno nirNaya karIne temanuM pAtaMtrya svIkAre che, je vivikta guruparataMtrarUpa che. TIkArya - lAropavpUrva ... mAnce jenA AropaNapUrvaka-pUrvamAM kahyuM ke avikti deva-guru-dharmanuM zraddhAnI Adi dvArA dravyasamyakta che, tenA AropaNapUrvaka cAritra paNa saphaLatAne pAme che. "yavahu' thI temAM sAkSI ApatAM kahe che - vigi? je kAraNathI kahyuM che - guruparataMtra jJAna che ItyAdi. vizeSArtha - je jIvamAM avivikta deva-guru-dharmanuM zraddhAna ke avivikta nava tattvanuM parijJAna ke avivikta guruparataMtyAdi che, te jIvamAM vratoccAraNakALamAM dravyasamyaktano Aropa karavAmAM Ave che, ane dravyasamyaktanA AropapUrvaka temanuM cAritranuM AropaNa paNa saphaLatAne pAme che. kema ke jJAna vagara, cAritra saMbhave nahi ane tevA jIvamAM je guruparataMtra che, te ja temanuM jJAna che. kema ke jJAnI evA gurunuM jJAna, pArataMtrane kAraNe temanI pravRttimAM upayogI bane che, tethI te jJAnapUrvakanuM cAritra hovAthI saphaLatAne pAme che. TIkArca - tazani ... virodhAt ! ane zubhAtmapariNAmavizeSathI anugata evAM AvA prakAranAM dravyasamyakto bhAvasakhyattvano paNa vyabhicAra pAmatAM nathI. kema ke arpita vaDe arpitAnI siddhi hovAthI ubhayasvarUpano avirodha che. K-17
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 pratimAzataka | zloka : 15 vizeSArtha : je jIvamAM kSayopazamabhAvanuM samyakta hoya che, te jIvamAM parA zabRSA, parA cAritrarAga ane parA vaiyAvaccanA guNarUpa zubhAtmapariNAmavizeSa varte che. ane tevA AtmapariNAmavizeSathI anugata evA pUrvamAM varNana karAyelAM dravyasamyakto arthAt avivikta deva-guru-dharma zraddhAnarUpa ke avivikta nava tattva zraddhAnarUpa ke avivikta guruparataMtrarUpa ke avivikta SakAyanA parijJAnarUpa ke svasamayaparasamayanA parijJAna vagara caraNakaraNanA parijJAnapUrvaka tenA pAlanarUpa je dravyasamyakto che, te bhAvasamyaktane paNa vyabhicaratAM nathI. kahevAno Azaya e che ke, je jIvamAM dravyasamyakta varte che, te jIvamAM gauNarUpe bhAvasamyakta paNa varte che; kema ke arpita vaDe anarpitAnI siddhi hovAthI ubhayarUpano avirodha che. arthAt jyAre dravya ane bhAva ubhaya samyakta vidyamAna hoya tyAre, koI ekanI mukhyatA karIne arpaNa karavAmAM Ave che. tethI je jIvamAM zubhAtmapariNAmavizeSa vidyamAna che, te jIvamAM avivikta deva-guru-dharmazraddhAnAdi bhAvone mukhya karIne arpita karavAmAM Ave che, tethI tyAM dravyasamyakta kahevAmAM Ave che; paraMtu te mukhyarUpe arpaNa karavAne kAraNe anarpita evA gauNabhAvanI siddhi thAya che ke je zubhAtmapariNAmavizeSa bhAvasamyaktasvarUpa che. tethI te jIvamAM dravyabhAvaubhayarUpa samyaktano avirodha che. TIkArca - ta va prajJatI AthI karIne ja zubhAtmapariNAmavizeSathI anugata evAM dravyasakhyatvo bhAvasakhyatvane vyabhicaratAM nathI AthI karIne ja dravyasakhyatvarUpe AbhA samAna paNa rucinA bhedo paNa kSAyopathamikAdi bhedomAM ja vAcaka cakravartI vaDe zrAvakaprajJaptimAM aMtabhava karAyelA che. tathahi. te A pramANe - vihuvArUpethI ..... tti ! vaLI saMkSeparuci vagere upAdhinA bhedathI AgamamAM A=samyakva, daza prakAranuM prarUpita che, to paNa oghathI A bhedonuM=daza prakAranA bhedonuM, lAyopathamika Adi bhedothI abhinna svarUpa ja che. '' zabda zrAvakaprajJaptinA uddharaNanI samAptisUcaka che. 'vimevADaja ahIM ' thI e samuccaya karavo che ke, rAgAdirahita upayogano to kSAyopathamika Adi bhedomAM aMtarbhAva karyo, paNa rucibhedono paNa lAyopathamika Adi bhedomAM aMtarbhAva thAya che. che "vyasacavarUpeTmAsamAnADapi" ahIM '' thI e samuccaya thAya che ke, bhAvasabhyattvano kSAyopathamika Adi bhedomAM aMtarbhAva thAya che, paNa dravyasamyaktarUpe AbhA samAna paNa rucibhedono kSAyopathamika Adi bhedomAM aMtarbhAva thAya che. vizeSArtha : daza prakAranA rucinA bhedo zAstramAM kahelA che, te paramArthanA aparijJAnavALI avasthAvALA che,
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 15 217 tethI dravyasammasvarUpa che; to paNa lAyopazamikAdi bhedavALuM je samyagdarzana che, temAM je teno aMtarbhAva karavAmAM Avyo che, tethI kSAyopathamikAdi bhedarUpa je bhAvasamyakta che, te paNa tyAM avazya che. tethI jyAM dravyasamyaktanI arpaNa karavAmAM Ave che tyAM gauNarUpe bhAvasamyakta che, e artha ghotita thAya che. phakta paramArthanA parijJAnavALAmAM bhAvasamyakta mukhyarUpe che, ane paramArthanA aparijJAnavALAmAM bhAvasamyakta gauNarUpe che. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke, dasa prakAranA rucinA bhedo dravyasamyaktarUpa che ane te dravyasamyakta paNa darzanamohanIyanA kSayopazamAdimAM ja aMtarbhAva pAme che, tethI te dasa prakAranAM dravyasamyakto bhAvasamyaktathI anuviddha che. tyAM dase prakAranA dravyasamyaktane bhAvasamyaktarUpe svIkAranI koIkanI zaMkA karIne samAdhAna kare che - TIkA : na caite zrutoktatvAnirupacaritabhAvasamyaktvabhedA eva bhaviSyantIti zaMkanIyam / rAgAdirahitopayogarUpabhAvasamyaktvalakSaNAvyApteH, 'dasavihe sarAgasammaiMsaNe pa0 taM0-NisagguvaesaruI' tyAdisthAnAMgavacanena teSAM rAgAnugatatvapratipAdanAd mokSamArge ca vItarAgasyaiva bhedasya grahaNaucityAt / TIkArya - na cete ... vyAH ! ane A dasa prakAranA rucinA bhedo zroktapaNuM hovAne kAraNe nirupacarita bhAvasabhyattvanA bhedo ja thaze, e pramANe zaMkA na karavI. kema ke sAgAdhirahita upayogarUpa bhAvasabhyattvanA lakSaNanI avyAti che. che ahIM zaMkAkAre nirupacarita bhAvasamyakta eTalA mATe kahela che ke, dravyasamyakta e samyaktanuM kAraNa hovAthI upacarita samyakta che, ane bhAvasamyaktamAM samyaktano upacAra nahi hovAthI nirupacarita bhAvasamyakta che. vizeSArtha : dase prakAranA samyaktanA bhedo zrutamAM kahelA che, tethI te bhAvasamyaktanA bhedo hoI zake, dravyasattvanA nahi, e prakAranI koIkane zaMkA thAya. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che ke, samyakta e AtmAno pariNAma che ane te rAgAdirahita upayogarUpa che. kema ke siddhAvasthA e vItarAgabhAvasvarUpa che ane tenA kAraNabhUta ratnatrayano pariNAma che, je kaSAyanA abhAvasvarUpa ja hoI zake; ane tadaMtargata ja karmanA kSaya ke kSayopazamathI pedA thayela samyagdarzanano pariNAma che, tethI samyagdarzana e rucirUpa jIvano pariNAma thaI zake nahi. paraMtu dasa prakAranI ruci e samyagdarzananI niSpattinuM kAraNa hovAne kAraNe
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 pratimAzataka) zloka : 15 dravyasammasvarUpa che, ane te rucithI janya rAgAdirahita jIvanA upayoga svarUpa te bhAvasamyakta che. ane te bhAvasabhyattvanuM lakSaNa A dasa prakAranA samyaktamAM jatuM nahi hovAthI te dase samyakto dravyasamyakvarUpa che. bhAvasamyakta eTale asaMgaanuSThAnakALamAM vartato jIvano rAgAdi rahita upayoga, je nizcayanayanuM samyakta che, ane sarAgasaMyamIne paNa je tattvanI ruci te paNa dravyasamyakta che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, dasa prakAranA samyaknamAM rAgAdirahita upayogarUpa bhAvasamyaktanA lakSaNanI avyApti che, temAM hetu kahe che - TIkArya - ravide ..... pratipAvanAt dasa prakAre sarAga samyagdarzana kaheluM che. te A pramANe - nisargaruci, upadezaruci ItyAdi sthAnAMganA vacanathI teonuM rAgAtugatapaNAnuM pratipAdana hovAthI rAgAdirahita upayogarUpa bhAvasakhyattvanA lakSaNanI dasa prakAranA sabhyattvamAM AvyAti che. utthAna : ahIM prazna thAya ke bhAvasabhyattvanuM lakSaNa rAgAdirahita upayogarUpa mAtra kema grahaNa karavAmAM Ave che, paraMtu tattvanI rucine bhAvasamyaktarUpe kema grahaNa karAtuM nathI ? tethI kahe che - TIkArya : mosama ..... prAthatyAt aa ane mokSamArgamAM vItarAgarUpa ja bhedanA grahaNanuM aucitya che. vizeSArtha : samyagdarzana-jJAna-cAritra e mokSamArga che ane mokSa e rAgAdirahita jIvanI avasthArUpa che, tethI mokSanA kAraNabhUta samyagdarzanAdi paNa rAgAdirahita upayoga svarUpa ja mAnavAM ucita che. tethI rAgAdirahita upayogarUpa samyagdarzanane ja grahaNa karavuM ucita che, paraMtu rAgAdi aMzavALu samyagdarzana e upacArathI samyagdarzana che. vAstavika rIte rAgAMza e AtmAno pariNAma nathI, tethI tene samyagdarzanarUpe svIkArI zakAya nahi. TIkA - ___tadayamapekSayaiva dravyabhAvavibhAgo bhAvanIya: / kevalaM dravyasamyaktvaM tvapunarbaMdhakasyaiva lokottarabIjaparigrahavazato mithyAdRSTisaMstavaparityAgapUrvakasaMghacaityAdibhaktikRtyaparAyaNasya bhavati, aprAdhAnyayogyatvArthabhedena dravyAjJApadapravRttepaeNthikasattvApunarbaMdhakayoryathAyogamupadezapade vyavasthApanAttadAha'gaMThigasattApuNabaMdhagAiANaM tu davvao ANA / Navaramihadavvasaddo, bhaiavvo suttaNIIe / / ego apAhanne
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 15 219 kevalae ceva vaTTai ettha / aMgAramaddago jaha davvAyario sayA'bhavvo / / tti (gA0 253-254) / tad yathoditabhagavadarcAdiparAyaNAnAM jyotiSkavimAnAdhipatInAmapyaMtataH keSAJcidapunabaMdhakatayApi dravyasamyaktvamaviruddhameva / taddazAyAM ceSanmAlinyabhAgivibhaGgajJAnasaMbhave yathoktasaMkhyApUrtI na kiJcid bAdhakaM pazyAmaH, rucisAmye'pi kevaligamyasya bhAvabhedasyAvazyamAzrayaNIyatvAt, kriyAsAmye'pi, saMyatAdInAM samyaktvAkarSAnyathAnupapatteH / TIkArca - tavayanuM . bhAvanIyara te kAraNathI pUrvamAM kahyuM ke, A dasa prakAranAM sarAga samyagdarzano bhAvasakhyatvane vyabhicaratAM nathI te kAraNathI, apekSAe ja A dravya-bhAvano vibhAga bhAvana karavo. vizeSArtha : paramArthanA aparijJAnamAM paNa bhagavaddvacananI rucinI apekSAe padArtha yathArtha dekhAya che, tethI tyAM dravyasamyakta che, ane darzanamohanIyanA kSayopazamanI apekSAe bhAvasamyakta che. ane paramArthanA parijJAnavALAne tattva pratyeno yathArtha bodha hovAne kAraNe te tattvane tattvarUpe jue che, tethI tyAM bhagavadvacanano rAga mukhya nathI, paNa nirmaLa bodha ja tattvane yathArtha dekhADe che; ane te pramANe ja rAgAdi rahita upayoga sarvatra pravartAve che, tethI tyAM bhAvasamyakta mukhya che. Ama chatAM je AjJAgrAhya padArthamAM temane je tattva dekhAya che, tyAM bhagavAnanA vacanano rAga ja kAraNa che, Ama chatAM tenI gaNarUpe vivakSA karela che. tethI paramArthanA parijJAnavALAne gauNarUpe dravyasamyakta paNa che. TIkArya : vaivarta ..... vyavasthApanAn ! kevala dravyasakhyattva vaLI, lokottara bIjanA parigrahanA vazathI mithyAdaSTisaMstava parityAgapUrvaka saMghacatyAdibhaktikRtyamAM parAyaNa evA apunabaMdhakane ja hoya che. temAM hetu kahe che - aprAdhAnya ane yogyatvanA arthabhedathI dravyAjJApadanI pravRttinuM (anya) graMthika satvamAM=apunarbadhakathI Avya evA graMthidezamAM rahelA jIvamAM, ane apunabaMdhakamAM yathAyoga yathAkrama, upadezapadamAM vyavasthApana che. 0 TIkAmAM vyAjJA pravRttiH' pachI thisIpunarvathayaka pATha che, tyAM "kacaraMthasApunarvighavAyo' e pramANe pATha hovAnI saMbhAvanA che. kema ke "tavAda' - thI upadezapadanI sAkSI Ape che temAM 'TisattApurvadhAmAM tyAM graMthikasattva evA apunabaMdhakAdi e prakAre karmadhAraya samAsa karela che, ane tyAM AdipadathI abhavyAdine grahaNa karela che. abhavyAdimAM Adi padathI sabaMdhakAdinuM grahaNa karavuM. tethI e prApta thAya che, apunabaMdhaka paNa graMthikasatva che ane abhivyAdi paNa graMthikasattva che. paraMtu apunabaMdhakane yogyatvarUpa dravyAjJA che ane anyagraMthikasattvane aprAdhAnyArthaka dravyAjJA che, tethI tyAM anya' pade hovAnI saMbhAvanA che.
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 pratimAzataka) zloka : 15 vizeSArtha : sudeva, suguru ane sudharmanA svIkArarUpa lokottara bIjanA parigrahanA vazathI, jinazAsanavartI apunabaMdhaka paNa, mithyAdaSTinA saMstavanA parityAgapUrvaka caturvidha saMghanI ane caityAdinI bhaktinA kRtyamAM parAyaNa hoya che, ane tevA apunabaMdhakane kevala dravyasamyakta hoya che. kema ke jinazAsanavartI hovAne kAraNe guru Adi pAse jyAre samyakta uccarAve che, tyAre te pratijJA kare che ke, Aja pachI sudeva, suguru ane sudharmane choDIne anya koIne huM svIkArIza nahi. te ja tenuM lokottara bIjanuM parigraha che, ane tenA kAraNe ja te haMmezAM mithyASTithI dUra rahe che, ane darzanAcAranI zuddhinA kAraNabhUta saMghacaityAdinI bhakti kare che. Ama chatAM, caturthAdi guNasthAnaka nahi hovAne kAraNe tenAmAM kevala dravyasamyakta che. jyAre cothAthI chaThThA guNasthAnakavALA jIvomAM paramArthanuM aparijJAna hoya che tyAre, bhAvathI anuviddha evuM dravyasamyakta hoya che. ahIM jinazAsanavartI apunabaMdhakane kevala dravyasamyakta kahyuM ane temAM je hetu kahela che, tenuM tAtparya A pramANe che - bhagavAnanI AjJA be prakAranI che - (1) dravyAjJA ane (2) bhAvAjJA. bhAvANA caturthAdi guNasthAnakavartI samyagdaSTi Adine hoya che, jyAre dravyAjJA apunabaMdhaka ane saphabaMdhakAdi jIvone hoya che, ane te dravyAjJApadanI pravRtti aprAdhAnya arthamAM ane yogyatva arthamAM thAya che. temAM apunabaMdhakane yogyatva arthamAM dravyAjJA hoya che, ane apunabaMdhakanI bahAranA jIvo je kAMI jinapUjAdi kRtyo kare che, tyAM aprAdhAnya arthamAM dravyAjJA che, ane te kathana upadezapadamAM graMthikasattva ane apunabaMdhakamAM yathAkrame karela che. arthAt graMthikasattvane aprAdhAnya arthamAM dravyAjJA kahela che ane apunabaMdhakane yogyatva arthamAM dravyAjJA kahela che. tethI e prApta thAya ke, graMthidezamAM rahelA apunabaMdhakathI anya jIvo je kAMI caityAdi bhakti kare che, te aprAdhAnya arthamAM dravyAjJAnA pAlanarUpe che. tyAM sthUla vyavahAranayathI samyagdarzana hovA chatAM paNa bhAvanA kAraNabhUta evuM dravyasamyagdarzana nathI. jyAre apunabaMdhaka je darzanAcAra seve che, te bhAvanA kAraNabhUta dravyasamyajvarUpa che. Ama chatAM, caturthAdi guNasthAnaka nahi hovAne kAraNe tyAM dravyAjJArUpa ja darzanAcAranuM sevana che, ane te ja kAraNe tyAM kevala dravyasamyakta che. TIkArya : tavAda - te kahevuM che - TiA suttaLI II vaLI graMthikasatva evA apunabaMdhakAdine dravyathI AjJA che. kevala ahIMyAM=graMthikasattva evA apunabaMdhakAdine dravyathI AjJA che ema kahyuM tyAM, dravyazabda sUtranI nItithI bhajanA karavA yogya che. te bhajanA batAvatAM kahe che - mo ..... Daballo | tti ahIMyAM A be dravyazabdanI madhyamAM, kevala ja aprAdhAnyamAM eka varte che eka
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 15 221 dravyazabda varte che. (temAM dRSTAMta kahe che -) je pramANe aMgAramardaka dravyAcArya sadA abhavya che. 'tti' zabda upadezapadanA uddharaNanI samAptisUcaka che. vizeSArtha : dravyAnnA graMthidezamAM rahelAne ja hoya che. temAM apunarbaMdhaka jIvo paNa graMthidezamAM rahelA che ane teone pradhAna dravyAzA hoya che. ane apunaba~dhakAdimAM 'Adi' padathI abhavya-durbhAvyanuM paNa grahaNa thAya che; ane teo paNa graMthidezamAM rahelA che, chatAM temane apradhAna dravyAnnA hoya che, temAM aMgAramardakAcArya dRSTAMta tarIke che. TIkArya = tad pazyAmaH, te kAraNathI=pUrvamAM kahyuM ke saMghacaityAdi-bhaktiparAyaNa evA apunarbaMdhakane dravyasamyaktva che te kAraNathI, yathodita bhagavAnanI arcA vageremAM parAyaNa evA jyotiSka vimAnanA adhipatione paNa, aMtathI keTalAkane apunabaMdhakapaNA vaDe paNa, dravyasamyaktva aviruddha ja che. ane te dazAmAM=apunarbaMdhaka dazAmAM, kAMIka mAlinyabhAgI evA vibhaMgajJAnano saMbhava hote chate, yathokta saMkhyAnI pUrtimAM=AgamamAM kahela alpabahutvanA vicAramAM mati-zrutajJAnIthI vibhaMgajJAnIne je asaMkhyAtaguNA kahyA che te saMkhyAnI pUrtimAM, ame koI bAdha jotA nathI. vizeSArtha : ***** jyotiSka vimAnanA adhipatio zAstramAM kahelI evI bhagavad pUjAmAM parAyaNa hoya che. Ama chatAM, mati-zrutajJAnI karatAM vibhaMgajJAnI asaMkhyAtaguNA che, e saMkhyA anya rIte saMgata nahi thavAthI aMte keTalAka vimAnAdhipatione apunarbaMdhaka avasthA hovI joIe, ema mAnavuM ucita che. ane te rIte paNa teone dravyasamyaktva saMgata thAya ja che. tethI vimAnAdhipati dravyasamyaktvane kAraNe athavA cothA guNasthAnakarUpa bhAvasamyaktvathI saMvalita dravyasamyaktvane kAraNe, bhagavAnanI pUjA kare che. tethI temanI pUjA devanI sthiti kahI zakAya nahi, paraMtu dharmarUpa ja mAnavI ucita che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, jyotiSka vimAnAdhipatione bhagavAnanI bhakti Adi ka2vAnI samyagdaSTi jevI ja ruci dekhAya che, to teone apunarbaMdhaka tarIke svIkA2Ine dravyasamyaktva mAnavAnuM zuM prayojana che ? tethI kahe che - TIkArya : cisAmye'pi anupavatteH / rucisAmyamAM paNa kevaligamya evA bhAvabhedanuM avazya AzrayaNIyapaNuM che. kema ke kriyAnA sAmyamAM paNa saMyata vagerenA samyaktvanA AkarSatI anyathA anupapatti che.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 15 222 vizeSArtha : chaThThA guNasthAnakavartI muni saMyamanI samyag kriyA karIne ja munibhAvane vahana karatA hoya che tyAre, kSaNabhara mithyAtvanAM dalikonA vipAkathI samyaktvane vamIne mithyAtva avasthAmAM pahoMcI jAya che, ane pAchA tarata ja AkarSa dvArA samyaktvane prApta karI le che. jema brAhmI-suMdarIe ke mallinAtha bhagavAnanA AtmAoe pUrvabhavamAM saMyamapAlana vakhate strIveda bAMdhyuM tyAre, mithyAtva guNasthAnakanI prApti thaI, te ja vakhate teonI cAritranI kriyA anya munionA sarakhI ja hatI. te ja rIte bhagavAnanI bhaktimAM parAyaNa evA jyotiSka vimAnanA adhipatiomAM, keTalAka samyagdaSTi ane keTalAka apunarbaMdhakane bhagavAnanI bhaktimAM ruci samAna vartatI dekhAvA chatAM, kevaligamya evo bhAvabheda avazya svIkAravo joIe. arthAt kevalajJAnI bhagavaMta ja jANI zake tevo tattvaruciviSayaka pariNatibheda samyagdaSTi ane apunarbaMdhakamAM avazya mAnavo paDaze. ahIM vizeSa e che ke, apunarbaMdhaka ane samyagdaSTi baMnene bhagavAnanA vacananI pUrNa zraddhA dekhAtI hovA chatAM, ane vimAnAdhipati devo buddhithI paNa ati nipuNa hovA chatAM, kvacit apunarbaMdhaka avasthAne prApta kare che tyAre, anya samyagdaSTi devo karatAM teonI ruci kAMIka alpamAtrAvALI che, tevuM spaSTa vicArarUpe kyAMya dekhAtuM nathI. A rIte apunarbaMdhaka ane samyagdaSTi devo e baMnenI ruci samAna dekhAvA chatAM, jyAre teo apunarbaMdhaka avasthAmAM hoya che tyAre, tattvanI rucimAM ja kAMIka mlAni hoya che. te kevaLajJAnI bhagavaMto ja joI zake che, chadmasthanA jJAnano viSaya banato nathI. utthAna : pUrvamAM siddha karyuM ke vimAnAdhipati evA devo apunarbaMdhaka avasthAmAM hoya tyAre kevala dravyasamyaktvane kAraNe, athavA cothA guNasthAnakamAM hoya tyAre kSayopazamAdirUpa bhAvasamyaktvane kAraNe, jinapratimAnI pUjA kare che, tethI bhagavad mUrti pUjanIya che. tyAM zaMkA karatAM pUrvapakSI 'nanu' thI kahe che - TIkA H nanu pUjAstAvatsamaMtabhadrAH sarvamaMgalAH, sarvasiddhiphalAH, yogatrayotkarSabhedabhinnAH krameNAvaJcakayogatrayavatAmaviratasamyagdRSTyuttaraguNadhAriparamazrAvakANAM pratipAditAH / taduktam viMzikAyAM 'paDhamA paDhamAvaMcakajogeNaM hoi sammadiTThissa / iyarA iyarajogeNa uttaraguNadhAriNo NeyA / / taiyA taiyAvaMcakajogeNaM paramasAvagasseva (ssevaM) / jogA ya samAhIhiM sAhujugakiriyaphalakaraMNA / / ( pUjAviMzikA - 6 / 7 ) TIkArya H navu ...... pratipavitAH / avaMcakayogatrayavALA aviratasamyagdaSTi, uttaraguNadhArI zrAvaka ane paramazrAvakane kramathI samaMtabhadrA, sarvamaMgalA ane sarvasiddhiphalA pUjA, yogatrayanA utkarSanA bhedathI bhinna pratipAdita karAyelI che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratimAzataka, zloka : 15 vizeSArtha : zAstramAM pUjA traNa prakAranI kahelI che. (1) samaMtabhadrA, (2) sarvamaMgalA ane (3) sarvasiddhiphalA. yogAtrayanA utkarSanA bhedathI te bhinna prakAranI che arthAtuM prathama kAyayoganA utkarSavALI che, bIjI vacanayoganA utkarSavALI che ane trIjI manoyoganA utkarSavALI che ane kramasara avaMcakayogatrayavALAone hoya che. te A pramANe - (1) pahelI samaMtabhadrA pUjA yogAvaMcakavALAne hoya che ane tenA svAmI aviratasamyagdaSTi che. (2) bIjI sarvamaMgalA pUjA kriyAvaMcakavALAne hoya che ane tenA svAmI uttaNUNadhArI zrAvaka che. (3) trIjI sarvasiddhiphalA pUjA phalAvaMcakavALAne hoya che ane tenA svAmI paramazrAvaka che. TIkArya : takum' - te uparamAM traNa pUjA batAvI te, viMzikAmAM kahela che - paHI ..... varaNa | pahelI (samaMtabhadrA pUjA) prathama avaMcaka (yogAvaMcaka) yogathI samyagdaSTine hoya che, bIjI (sarvamaMgalA pUjA) bIjA avaMcaka (kriyAvaMcaka) yogathI uttaraguNadhArI (zrAvakone) hoya che ane trIjI (sarvasiddhiphalA pUjA) trIjA avaMcaka (phalAvaMcaka) yogathI paramazrAvakane hoya che. e prakAranI samAdhiothI-traNa avaMcakyogonI traNa prakAranI samAdhiothI-cittanI svasthatAthI, sAdhuno yoga (sapuruSano yoga), sAdhune vaMdananI kriyA (sakriyAnI avApti) ane sAnubaMdha tattvanI prAptirUpa phaLa (sAnubaMdha phaLano lAbha). e che karaNI (kAryo) jene evA traNa yogo che=kramasara kAya, vacana ane manarUpa traNa yogo pradhAna che. A pramANe artha bhAse che. tattva bahuzruto jANe. ahIM 'va' che, tyAM viMzikAmAM 'va' pATha che te mujaba artha saMgata karela che. vizeSArtha : pahelo avaMcakayoga sAdhunA yogane avaMcaka karanAra che, arthAt sAdhuno samyagu yoga karAvanAra che. bIjo avaMcakyoga sAdhune karAtI vaMdanakriyAne avaMcaka karanAra che, arthAt kriyAnA phaLane samyagu niSpanna kare tevA prakAranI kriyAne karAvanAra che. ane trIjo avaMcakayoga sAdhu pAsethI je upadezAdi prApta thAya che, tene avaMcaka karanAra che arthAt upadezane sAnubaMdha phaLavALo karanAra che. ahIM traNa avaMcakayoga te jIvanI tevA prakAranI vizuddhi svarUpa che. tyAM prathama yogAvaMcakamAM guNavAnane guNavAnarUpe joI zake tevI jIvanI zuddhi hoya che. tethI guNavAnano yoga tene avaMcaka prApta thAya che, tethI tene yogAvaMcaka kahevAya che. bIjA kriyAvaMcakyogamAM guNavAnane guNavAnarUpe oLakhyA pachI temane vaMdanAdi kriyA guNanI niSpatti karAve tevI te karI zake, tevI vizuddhi jIvamAM che. tethI tenI kriyA phaLaniSpatti pratye avaMcaka che, mATe te jIvanI karAtI kriyA kriyAvaMcaka che. ane trIjA phalAvaMcakayogamAM
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 pratimAzataka | zloka : 15 guNavAnano yoga thavAthI guNavAna pAsethI tattvanI prAptirUpa je phaLa thAya che, tene samyak pariNamana pamADI zake tevI vizuddhi jIvamAM che. tethI tene phalAvaMcakayoga kahevAya che. AvI vyakti guNavAnanA upadezane pAmIne upadezane te rIte pariNAma pamADe che ke, jethI anubaMdhavALA phaLanI prApti thAya che. (jijJAsue A traNa pUjAnuM vizeSa lakhANa gItArthagaMgAmAMthI prakAzita viMzati viMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdhathI jANavuM.) TIkA H tathA ca vibhaMgajJAne mithyAtvabIjasadbhAve kathaM surANAM pUjAsaMbhavo vinA devasthitimiti cet ? na / apunarbaMdhakAnAmapi caityavaMdanAdikriyAdhikAritvasya paJcAzakAdau vyavasthApitatvAt, saMprAptabIjAnAM bhagavadarghAyA bhAvamArgaprApakatvasya mahApathavizodhakatvasya ca viMzikAyAmevoktatvAcca / tathAdi - TIkArya : 'paDhamakaraNabheeNaM, gaMThiyasattassa dhammamittaphalA / sAduMnumAvo, nAyaD tadda nALuvaMdhu' tti / / bhavaii bhaMgo eso, tahaya mahApahavisohaNo paramo / niviriyasamullAso, nAyaD saMpannavIJassa / / (pUnA vaMziA-8/1) tyAti / tathA kaiM .... * vyavasthApitatvAt, ane te rIte vibhaMgajJAnamAM mithyAtvanA bIjano sadbhAva hote chate devasthitine choDIne vimAnAdhipati evA devone kaI rIte pUjAno saMbhava che ? A pramANe pUrvapakSI kahe to teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, ema na kahevuM. kema ke apunarbaMdhakAdine paNa caityavaMdanAdi kriyAnA adhikArIpaNAnuM paMcAzakAdimAM vyavasthApitapaNuM che. (tethI samyagdaSTithI ja pUjAno saMbhava che, ema kahI zakAya nahi.) utthAna : ahIM prazna thAya ke jo paMcAzakAdimAM apunarbaMdhakone paNa caityavaMdananA adhikArI kahela che, to viMzikAmAM pUjAnA adhikArI tarIke temane kema grahaNa karyA nathI ? tethI bIjo hetu kahe che - TIkArya : saMprAptabIjAnAM utttatvAvya | ane saMprAptabIjavALAonI bhagavad arcAnuM=bhagavAnanI pUjAnuM, bhAvamArgaprApakapaNAnuM ane mahApathavizodhakapaNAnuM viMzikAmAM ja uktapaNuM che. .....
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 pratimAzataka/ bloka : 15 vizeSArtha : ahIM mAnavInAnAM .....thI.... tyA sudhInuM kathana kahyuM tenuM tAtparya e che ke, saMprAptabIjavALA apunabaMdhakathI mAMDIne samyagdaSTi Adi sarva jIvo che, ane saMprAptabIjavALA evA apunabaMdhakane bhAvamArganI prApaka evI bhagavAnanI pUjA che, ane bhagavAnanI pUjA ratnatrayInI ekatArUpa je mahApatha che, tene vizuddha karanAra che. AthI apunabaMdhaka jIva bhagavAnanI pUjA kare che tenA dvArA samyagdarzanarUpa bhAvamArgane prApta karI zake che; ane ratnatrayInI ekatArUpa je asaMgabhAva che, te rUpa je mahApatha che, tenA AvAraka karmano apagama paNa karI zake che. tethI dhIre dhIre te vItarAgabhAva tarapha jaIne mahApathane prApta karI zakaze, tethI tene mahApathano vizodhaka kahela che. ahIM vizeSa e che ke, apunabaMdhaka jIva bhagavAnanI pUjAthI potAnI bhUmikA pramANe krame karIne bhAvamArganI prApti kare che, ane mahApaMthanA AvAraka karmanI paNa vizuddhi potAnI bhUmikA pramANe kare che. jyAre samyagdaSTi Adi jIvo paNa saMprAptabIjavALA hoya che, tethI teo paNa jyAre bhagavAnanI pUjA kare che, tyAre potAne prApta thayelA bhAvamArga karatAM upara uparanA bhAvamArgane prApta kare che; ane mokSanA kAraNabhUta evA asaMgaanuSThAnarUpa mahApaMthanI vizuddhi paNa bhagavAnanI pUjAthI apunabaMdhaka karatAM vizeSa prakAranI kare che. ane kvacit apunabaMdhaka jIvane bhagavapUjAkALamAM viryano prakarSa thAya to mahApaMthanI prApti paNa pUjAkALamAM thaI zake che. AthI ja bhAvanA prakarSathI prathama guNasthAnakathI sIdhI apramatta avasthArUpa sAtamA guNasthAnakanI prApti thaI zake che. utthAna : saMprAptabIjavALAne bhagavAnanI pUjA bhAvamArganI prApaka ane mahApathanI vizodhaka che, e pramANe viMzikAmAM kahyuM che, tema kahyuM, te tathAdi..... thI batAvatAM kahe che - TIkArya : tathAdi. te A pramANe - paDhama ..... nAguvaMdhu tti prathama karaNanA bhedathI graMthidezamAM rahelA jIvane dharmamAtraphaLavALI pUjA thAya che. (a) tevA prakAranA anubaMdha vagarano sAdhuyogAdi bhAva thAya che. ma i..... saMpannavIgalsa || saMpannabIjavALAne A pUjA, parama nijavIryasamullAsarUpa thAya che. (je). bhavasthitinA bhaMgarUpa tathA mahApaMthanI vizodhaka che. sadumbarUmAvo' ahIM ''i zabdathI sankriyA ane upadezAdi phaLa grahaNa karavuM. 0 gAthAmAM '' zabda pUjAno parAmarzaka hovA chatAM nijavIrSollAsane AzrayIne tenI pradhAnatA batAvavA mATe puliMgamAM lIdhela che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226, pratimAzataka| zloka : 15 cha maNimaMja' bhavasthitinA bhaMgarUpa A padathI bhAvamArgamApakapaNuM batAvyuM che. ahIM vizikAmAM "sa6numAvo" e baMne pado prathama vibhaktimAM che. tethI gAthAno artha e thAya ke prathama karaNanA bhedathI graMthiAsannavartAi jIvane pUjA dharmamAtraphaLavALI che, ane graMthiAsannavartI jIvano sAdhuyogAdi bhAva te prakAranA anubaMdhavALo nathI. paraMtu te ja arthane batAvavA mATe poDazaka-9/10 mAM pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe "sAdhuyo vimAvat anuvaMsiddhezva' e pramANe paMcamI vibhakti vAparela che, tene sAme rAkhIne A bhAvArtha lakhela che. tethI viMzikA pramANe ane SoDazaka pramANe arthamAM koI virodha nathI. vizeSArtha : prathama karaNanA bhedathI=prathama karaNa vizeSathI= yathApravRttikaraNathI nahi, paraMtu caramayathApravRttikaraNa rUpa prathama karaNanA bhedathI, graMthimAM rahelA jIvane=graMthiAsakravartI jIvane, pUjA dharmamAtraphaLavALI thAya che. kema ke sAdhuyogAdi bhAvathI sAdhu eTale sadyogAdi bhAvane kAraNe dharmamAtraphaLavALI che, ane anubaMdhanI asiddhi hovAthI, dharmavizeSa phaLavALI nathI, paraMtu dharmasAmAnya phaLavALI che. arthAt bhAvadharma e dharmavizeSa che ane tevA phaLavALI pUjA samyagdaSTine hoya, ane apunabaMdhakane dharmasAmAnya phaLavALI pUjA hoya che. ane bhAvadharma ja sAnubaMdha hoya che ane te samyagdaSTine ja hoI zake, paraMtu apunabaMdhakamAM mithyAtva hovAne kAraNe anubaMdhanI asiddhi che. tethI vizeSa dharma nathI, paraMtu sAmAnya dharma che. Ama chatAM, sadyogAdino bhAva hovAthI sAmAnya dharma=bhAvanA kAraNabhUta dravyadharma hoya che, arthAt tIrthaMkarAdino bhUlathI sadyoga tyAM che. kema ke skUlabuddhi hovAne kAraNe vizeSarUpe tIrthaMkarAdine oLakhavAnI zakti nathI, to paNa abhimukhabhAva che. tethI sadyogAdino bhAva che. tathA bhavasthitinA bhaMgarUpa ane mahApaMthano vizodhaka evo A nija varSollAsa saMpannabIjavALAne thAya che. ahIM saMpannabIjavALA apunabaMdhakAdi che ane pUrva zlokamAM kahyuM ke, dharmamAtraphaLavALI pUjA che, tethI e prApta thayuM ke bhAvamArgaprApaka bhagavad pUjA che. vaLI saMpannabIjavALA apunabaMdhakAdi sarvene pUjAmAM parama nijavIryano samullAsa thAya che, je mahApathano vizodhaka che ane bhavasthitinA bhaMgarUpa che. TIkA : kiM bahunA ? vidhivat pratimAdyarcanarUpadravyakriyaiva darzanAcArarUpA devAnAM dravyasamyaktvaM samitiguptyAdicAritrAcArarUpamiva dravyacAritramiti pratipattavyam,bhAvopabRMhakatvAt, guNavRddhyapratipAtopayogAd, AkarSe tu vibhaMgasaMbhava iti sarvaM samaMjasaM / TIkArya : vi vahunA ... mAvopavRMdayatva, vadhu zuM kahIe ? jema samiti-gupti Adi cAritrAcArarUpa dravyacAritra che, tema darzanAcArarUpa evI vidhipUrvaka pratimAnA arcanarUpa drakriyA ja devonuM
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 pratimAzataka/ zloka 15 dravyasamyakta che, e pramANe svIkAravuM joIe. kema ke bhAvanuM upabRhaka che arthAt darzanAcAranI AcaraNAo samyagdarzanarUpa bhAvanI upabRhaka che, tethI dravyasakvarUpa che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, darzanAcAranI kriyA samyagdarzanarUpa bhAvanI upabRhaka kema che? tethI kahe che - TIkArya : guNavRddhi ..... 35yo, guNavRddhi ane apratipAtamAM upayoga che. vizeSArtha - samyagdaSTi evA devo pUjAdirUpa darzanAcAranuM pAlana karatA hoya to tenAthI samyagdarzanarUpa guNanI vRddhi thAya che ke samyagdarzanathI apratipAta thAya che. tethI bhagavAnanI pUjA samyagdarzanarUpa bhAvanI upabRhaka che. utthAna : pUrvokta rIte artha karavAthI e prApta thAya che ke, darzanAcArarUpa dravyasamyakta devomAM hoya che, tyAre mukhyarUpe sarogasamyakvarUpa dravyasamyakta hoya che. te vakhate paNa te dravyasamyakta bhAvasamyaktathI anuviddha paNa hoya che. to ja e bhAvasabhyatvarUpa guNanI vRddhi ane tenA apratipAtamAM bhagavAnanI arcanAno upayoga thAya. ane e rIte artha karavAthI devone dravyasamyatva svIkArIe to virbhAgajJAnanI saMgati thAya nahi. tethI kahe che - TIkArya : varSetuM. samaMgAsaM vaLI AkarSamAM vibhaMgato saMbhava che. ethI karIne sarva samaMjasa=saMgata che. vizeSArtha : samyaktanA AkarSathI cAritrI paNa mithyAtva guNasthAnakamAM AvIne strIvedAdi bAMdhe che, tema devo paNa samyaktanA AkarSathI mithyAtva avasthAne pAme che tyAre, teone vilaMgajJAnano saMbhava che. tethI mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnI asaMkhyAtaguNA kahyA che, te pAThanI saMgati thaI zake che. ahIM vizeSa e che ke, jyAre AkarSathI mithyAtva prApta thAya che tyAre kevala dravyasamyakta hoya che, ane jyAre cothA guNasthAnakamAM hoya che tyAre bhAvasamyaktathI anuviddha evuM dravyasamyakta devone hoya che. tevA prakAranA nimittane pAmIne pradezathI udayamAM AvatAM mithyAtvamohanIyanAM dalito samyagdaSTine ke munine paNa vipAkamAM Ave tyAre, teo mithyAtvaguNasthAnakane prApta karIne tarata ja pharI kSayopazamabhAvane prApta kare che, jethI samyaktane ke munibhAvane punaH prApta kare che. ahIM je guNasthAnakathI pAta thAya che te AkarSathI thayela che, ema kahevAya che.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 pratimAzataka/ zloka : 15 TIkA : kecittu jyotiSkavimAnAdhipataya utpAtakAle sthAnamAhAtmyAnizcayasamyaktvavaMta eva / anyadA tu vyavahArasamyaktvavaMto nizcayasamyaktvavaMto vetyatra na grahaH ityupapattiH syAdevetyAhuH / taiH nizcayasamyaktvasvarUpameva na buddhaM, apramattacAritrasyaiva nizcayasamyaktvalakSaNAt / taduktaM zrAvakaprajJaptau jaM moNaM taM sammaM jaM sammaM tamiha hoi moNaM ti / Nicchayao iyarassa u sammaM sammattaheU vi / / tti (gA0 61) tacca kathaM devAnAmupapAtakAle saMbhavatIti bhAvanIyaM parIkSakaiH / TIkArya : gi parIkSaH | sthAnanA mAhAbhyathI jyotiSka vimAtAdhipati utpattikALamAM nizcayasamyaktavALA ja che, arthAt cothA guNasthAnakavartI hovAne kAraNe nizcayasamyaktavALA ja che. vaLI acadAnaMdevabhavanI utpattikALa sivAyamAM, vyavahArasamyaktavALA che athavA nizcayasakhyatvavALA che. ethI karIne ahIM Agraha nathI, ethI karIne upapati thaze ja e pramANe keTalAka vaLI kahe che. teno javAba ApatAM graMthakAra kahe che ke, teonA vaDe nizcayasattvanuM svarUpa ja jaNAyuM nathI, kema ke apramatta cAritrIne ja nizcayasamyakta jaNAya che. ta6 zrAvaprajJatI - te pramANe zrAvakaprajJaptimAM kahevAyeluM che. naM mojuM ... devi je mauna che te samyakta che, je samyakta che te mauna che, e nizcayathI samyakta che=mauna ja nizcayanaya samyakta che. ane ItaranuM vyavahAranayanuM je samyakta che, te samyaktano hetu paNa che=nizcayanayanuM je samyakta che tenuM kAraNa paNa che. "tavya'- ane te nizcayasakhyatva, devone upapAtakALamAM kaI rIte saMbhave ? e prakAre parIkSako vaDe bhAvana karavuM joIe. 0 'tti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. sampattadaka vi ahIM 'pi' thI e samuccaya karavo che ke vyavahAranayanuM je samyakta che vyavahAranayathI samyakta to che ja paNa nizcayanayanA samyaktanuM kAraNa paNa che. vizeSArtha : jyotiSka vimAnAdhipati cothA guNasthAnakavartI hovAne kAraNe nizcayasamyaktavALA che; ane anyadA-devabhavanI utpattikALa sivAyamAM bhagavAnanA kahelA dharmane dharmabuddhithI svIkAre che. tethI prathama guNasthAnakavartI hovA chatAM vyavahAra samyaktavALA che. jethI karIne caturtha guNasthAnakavartI je kSayopazamAdarUpa samyakta che, tevA samyaktanI pariNativALA vimAnAdhipatio sadA hoya che tevo Agraha nathI. ethI
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zloka : 15 229 karIne matizrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnIonI asaMkhyAtaguNAnI saMkhyAnI upapatti thaze, e pramANe vaLI keTalAka kahe che. teno javAba ApatAM graMthakAre kahyuM ke, teonA vaDe nizcayasamyaktanuM svarUpa jaNAyuM nathI ane temAM zrAvakaprajJapti gAthA-91nI sAkSI ApI. teno bhAva e che ke nizcayanayanuM samyakta munibhAva sAthe vyAptivALuM che, je apramatta munine saMbhave. ane te sivAyanuM je vyavahAranayanuM samyakta che, te nizcayasamyaktano hetu che, arthAt dravyasamyakta che. tethI avirativALA devone nizcayasamyakta kahI zakAya nahi; paraMtu nizcayasamyaktanA hetubhUta dravyasamyakva, cothA guNasthAnake hoya tyAre bhAvasamyaktathI anuviddha dravyasamyakta che, ane apunabaMdhaka avasthAmAM hoya tyAre kevala dravyasamyakta che. e prakArano pUjya upAdhyAyajI mahArAjano Azaya che. utthAna : A rIte pUjya upAdhyAyajI mahArAje devone nizcayasamyakta saMbhave nahi, ema siddha karyuM tyAM, pUrvapakSI zAstravacanane laIne devone nizcayasamyakta saMbhavI zake ema batAve che. tethI te zAstravacana paNa apramatta munine ja nizcayasamyakta svIkAre che, te batAvavA arthe kahe che - TIkA : ___yadapi 'Nicchayao sammattaM nANAimayappasuha(ddha)pariNAmo' ( ) tti vacanAt tattvavicAraNopabaMhito matizrutAdhupayoga eva nizcayasamyaktvamiti tairucyate tadapi AdipadottaramayaTpratyayArthAparijJAnavijRmbhitaM, kRtsnajJAnadarzanacAritraikopayoga eva nizcayasamyaktvamityasyoktavAkyArthatvAt / TIkArya : ya iDavArthatyAt =je paNa nizcayathI jJAnAdimaya AtmAno zuddha pariNAma samyakta che e pramANe vacana hovAthI tattvavicAraNAthI upaeNhita mati-sutAdino upayoga ja nizcayasamyakta che, e pramANe teo vaDe kahevAya che; te paNa jJAnAdimayamAM je "Adi' pada che, tenA uttaramAM je maya pratyaya che, tenA arthatA aparijJAnanuM vijaibhita che. kema ke kRmna jJAna, darzana, cAritranA eka upayogarUpa janizcayasakhyattva che. e pramANe AnuM mayaTu pratyayavALA vAkyanuM ukta vAkyarthapaNuM che. arthAt "vaM mo' je zrAvakaprajJaptino pATha che, te vAkyano je artha che te vAkyarthapaNuM che. vizeSArtha : "yara' thI je kahyuM tenuM tAtparya e che ke, zAstramAM kahyuM che ke, nizcayathI samyakta jJAnAdimaya AtmAno zuddha pariNAma che. tenAthI pUrvapakSI e kahevA mAMge che ke, jagatanA jIvamAtra jJAnAdimaya che, paraMtu te mithyAjJAnAdimaya che; jyAre tattvavicAraNAthI upabhraMhita evo je mati-zrutajJAnano upayoga varte che, te ja jJAnAdimaya AtmAno zuddha pariNAma che, je devone upapAtakALamAM saMbhavI zake che. AthI ja
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 pratimAzataka, zloka : 15 teo mAruM pUrvanuM hita zuM che ? mAruM pazcAtunuM hita zuM che ? ItyAdi rUpa vicAraNAo kare che. A prakAranuM pUrvapakSInuM samAdhAna paNa sAkSIpAThamAM AdipadanA uttaramAM mayaTuM pratyAyanA aparijJAnathI vibhita che. ane temAM '7 ........ vAtacarthatyAt' thI je hetu kahyo tenuM tAtparya A pramANe - jJAnAdimaya AtmAno zuddha pariNAma ema kahevAthI e prApta thAya che ke, jJAna-darzana-cAritranA pRthagu pariNAmarUpa nahi, paraMtu kRtna=saMpUrNa, jJAna-darzana-cAritranA eka upayogarUpa je AtmAno pariNAma che, te ja nizcayasamyakta che. ane teno upayoga jyAre jIva mohano tyAga karIne AtmapariNAmanA upayogavALo hoya che tyAre hoya che, kema ke AtmapariNAmano upayoga te ja tenuM jJAna, te ja tenuM darzana ane te ja tenuM cAritra hoya che. kAraNa ke jJAna, darzana ane cAritrano eka upayoga tyAre varte che, ane te ja nizcayasamyakta che. A prakAre artha "chiyo samanna nAIphamayakhasuddhapariNAmo A maya pratyayavALA zAstravacanathI prApta thAya che. utthAna : mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnavALA asaMkhyAtaguNA che, te pAThanI saMgati mATe upAdhyAyajIe dravyasamyakta ane bhAvasamyaktanA vibhAga pADIne saMgati karI. tyAra pachI te saMgati mATe anya AcAryo kahe che ke, nizcayasamyakta ane vyavahArasamyaktane grahaNa karIne te saMgati thAya che, ane te pramANe jyotiSkanA vimAnAdhipatione utpattikALamAM nizcayasamyakta ane tyAra pachI vyavahArasamyakta ke nizcayasamyakta svIkArIne te pAThanI arthAt mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnI asaMkhyAtaguNA che te pAThanI, teoe saMgati karI. temAM upAdhyAyajIe batAvyuM ke, nizcayasamyakta apramatta munine saMbhavI zake, mATe vimAnAdhipatine te svIkArI zakAya nahi. have te batAve che ke kadAca pUrvapakSI nizcayasamyakta ane bhAvasamyaktane eka karIne te pAThanI saMgati karavA prayatna kare, to paNa tema na karatAM dravyasamyakta ane bhAvasamyaktane svIkArIne saMgati karavI te ja yukta che. te sthApana karavA arthe kahe che - TIkA : yadi ca nizcayasamyaktvaM bhAvasamyaktvaM caikameveti vivakSyate tadopAdhibhedakRtasamyaktvabhedaparigaNanAnupapattirjijJAsAdikamapyadhikArAnugatabhAvApekSakameva sa ca dravyasamyaktve'pyavicalita evetyuktameva yuktamiti dRDhataramAlocanIyaM sUribhiH / / 15 / / TIkArya : vaDha ..... anupatti, ane jo nizcayasamyakta ane bhAvasamyakta eka ja che e pramANe vivakSA karAya che, to upAdhibhedakRta samyaktanA bhedanI parigaNatAnI anupapatti che.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 pratimAzataka/ zloka : 15 utthAna : ahIM pUrvapakSI jijJAsAdine grahaNa karIne upAdhibhedakRta samyaktanA bhedanI parigaNanAnI saMgati kare to kahe che - TIkArya - vijJAsAvitra........ mUrimita | jijJAsAdika paNa adhikAra-anugata bhAvanI apekSAe ja che, ane te arthAt adhikAra-anugata bhAva dravyasamyaktamAM paNa avicalita ja che. ethI karIne ukta ja arthAt upAdhyAyajIe je dravyasamyakta ane bhAvasamyaktane AzrayIne saMgati karI, te ja yukta che, e pramANe sUrio vaDe daDhatara Alocana karAvuM joIe. arthAt pUrvapakSane kahenArA sUrio vaDe daDhatara Alocana karAvuM joIe. 1pA vizeSArtha: nizcayasamyakta ane vyavahArasamyaktane grahaNa karIne mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnInA asaMkhyAtaguNAnA pAThanI saMgati keTalAka AcAryo A pramANe kare che. temanuM kahevuM e che ke, nizcayasamyakta e caturthAdi guNasthAnakarUpa che ane te ja bhAvasamyakta che=NayopazamAdibhAvarUpa jIvanA pariNAmarUpa bhAvasabhyattva che. tethI nizcayasamyakta ane bhAvasamyakta eka ja vastu che, ane te vimAnAdhipatine utpattikALamAM hoya che; ane anyakALamAM nizcayasamyakta paNa hoI zake ane vyavahArasamyakta paNa hoya. ane jyAre vyavahArasamyakta hoya tyAre cothA guNasthAnakathI teono pAta hoya che; tethI vimAnAdhipatine virbhAgajJAna hoya; ane te apekSAe mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnI asaMkhyAtaguNA saMgata thaI jAya. A rIte keTalAka AcAryoe nizcayasamyakta ane vyavahArasamyaktane grahaNa karIne saMgati karela. tenI sAme upAdhyAyajI kahe che ke, te rIte karavAthI upAdhibhedakRta samyaktanA bhedanI parigaNanAnI anupapatti thaze. arthAt nisargaruci Adi dasa prakAranA upAdhinA bhedathI ThANAMgamAM dasa prakAranA samyaktanA bhedo kahela che te saMgata thaze nahi. kema ke bhAvasamyakta te kSayopazama Adi bhAvarUpa jIvanA pariNAmarUpa che, je kSayopazamanI taratamatAthI aneka bhedavALuM thaI zake, paraMtu bhinna bhinna prakAranI rucine kAraNe tenA bhedo paDI zake nahi. paraMtu bhAvasamyakta jIvanA pariNAmarUpa grahaNa karIne tenA kAraNabhUta prazasta rAgane dravyasamyakta kahIe, ane prazasta rAganA dasa bhedo grahaNa karIne samyaktanA dasa bhedo kahI zakAya. tenAthI e prApta thAya ke, mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnIne asaMkhyAtaguNa kahenAra pAThanI saMgati nizcayasamyakta ane bhAvasamyaktane eka karIne kadAca pUrvapakSI kare, to paNa upAdhibhedathI karAyelA samyaktanA dasa bhedane kahenArA ThANAMganA vacananI saMgati thAya nahi. tethI te K-18
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 pratimAzataka| zloka : 15 rIte vibhAga karavo ucita nathI, ema pUjya upAdhyAyajI mahArAjanuM kahevuM che. tenI sAme pUrvapakSI jijJAsAdikane laIne te bhedonI saMgati kare, te A pramANe - dasa bhedomAM upadezaruci, AjJAruci, saMkSeparuci Adi aneka bhedo che, temAM samyakta pAmanArA jIvone tattvaviSayaka jijJAsA hoya che. temAMthI koIkane upadezamAM atyaMta ruci hoya che tene upadezarucisamyakta kahevAya. tyAre koIka jIvane sAmAnya rIte e khyAla hoya ke bhagavAnanI AjJA ja tattvarUpa che, tethI karIne bhagavAnanI AjJAviSayaka ja jijJAsA paNa thAya, ane tenA kAraNe tenAmAM caturtha guNasthAnakavALuM kSayopazamabhAvanuM bhAvasamyakta vartatuM hoya tyAre tene AjJArucisamyakta kahevAya. e ja rIte saMkSeparuci Adi bhedo paNa samajI levA. tenAthI e prApta thAya ke bhinna bhinna prakAranI jijJAsAdine AzrayIne kSayopazamabhAvarUpa paNa samyaktanA aneka bhedonI saMgati thaI jaze. A prakAre pUrvapakSIe karela dasa bhedonI saMgatine sAme rAkhIne graMthakAra kahe che ke, jijJAsAdika paNa adhikAraanugata bhAvanI apekSAe ja che. tAtparya e che ke, je jIva samyakta pAmavAne yogya che, te jIva samyaktano adhikArI che. temAM , rahelo je bhAva te adhikAra che, je samyakta pAmavAnI yogyatArUpa che; ane samyakta pAmavAnI yogyatA dase prakAranA samyaktanA bhedomAM samAna hovA chatAM, te yogyatAne anugata evo koIka judo judo bhAva dareka jIvamAM varte che, jethI koIkane upadezanI ruci thAya che, to koIkane AjJAnI ruci thAya che. ane AthI karIne ja te adhikArane anusaranAra tevA bhAvanI apekSAe ja judA judA prakAranI jijJAsA jIvane thAya che, ane judI judI jijJAsAnI apekSAe ja samyaktanA dasa prakAranA bhedo pADyA che. ethI pUrvapakSI dasa bhedonI saMgati jijJAsAdikane AzrayIne kare to, tene e svIkAravuM ja paDe ke, bhAvathI samyaktavALA jIvomAM paNa adhikAraanugata evA judA judA bhAvonI apekSAe judI judI jijJAsA thAya che; ane tethI kSayopazamarUpe eka rUpa paNa samyagdarzana dasa bhedavALuM bane, ane e adhikAraanugata bhAva dravyasamyaktamAM paNa avicalita ja che. arthAt graMthakAre pUrvamAM bhAvasamyakta ane dravyasamyaktanA bheda karIne je mati-zrutajJAnI karatAM virbhAgajJAnInA asaMkhyAtaguNAnI saMgati karI, emAM je dravyasamyakta che, temAM paNa adhikAraanugata bhAva avicalita ja che, arthAt ghaTamAna che. tethI e prApta thAya che, nizcayasamyakta ane bhAvasamyaktane eka karIne jema pUrvapakSI saMgati karI zake che, tema bhAvasamyakta ane dravyasamyaktane AzrayIne te saMgata thaI zake che. tema chatAM nizcayasamyakta ane vyavahArasamyaktane AzrayIne alpabadutvanA pAThanI saMgati karavI ucita nathI, paraMtu bhAvasabhyattva ane dravyasamyakta pramANe ja saMgati karavI ucita che. kema ke zAstramAM nizcayasamyakta apramatta munine ja kahela che, paraMtu caturtha guNasthAnakavartI jIvone kahela nathI. jyAre bhAvasamyakta caturtha guNasthAnakavALA jIvone paNa grahaNa karela che, ane tyAM ja ruci aMzane AzrayIne sarAgatA hovAne kAraNe dravyasamyakta paNa kahela che. ane AthI ja paramArthanA parijJAnavALAne bhAvasamyakta ane paramArthanA aparijJAnavALAne ke avivikta
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 15 233 paramArthanA parijJAnavALAne bhagavacananI rucine kAraNe dravyasamyaktva ja svIkArela che; jenI sAkSI saMmatigraMthanI ApI che, tethI te zAstrasaMmata padArtha che. jyAre caturtha guNasthAnake nizcayasamyaktva zAstra svIkAratuM nathI, mATe te rIte kalpanA karIne alpabahutvanA pAThanI saMgati karavI te ucita nathI. e pramANe pUjya upAdhyAyajI mahArAjane kahevAnuM tAtparya che. 15II : zloka-15 mAM batAvela samyaktvanA svarUpanI saMkalanA : mati-zrutajJAnI karatAM vibhaMgajJAnIne asaMkhyAtaguNA kahenAra zAstravacananI saMgati arthe dravyasamyaktva ane bhAvasamyaktvano je vibhAga karela che, tenuM saMkSepathI tAtparya A pramANe che. kevala bhAvasamyaktva : kevala bhAvasamyaktva paramArthanA parijJAnasvarUpa che, ane bhAvasamyaktvavALAne svadarzana-paradarzanano vizad bodha hovAne kAraNe te te nayonI dRSTithI padArthano spaSTa bodha hoya che. tethI padArthane jovAmAM bhagavAnanA vacananA rAganI tyAM mukhyatA nathI, paNa spaSTa bodha hovAne kAraNe padArtha yathArtha bhAse che, ane te ja pramANe ucita pravRtti paNa kare che. AvA bhAvasamyaktvavALA apramatta munio ja hoya che, tethI teo nirvikalpa upayogarUpa zuddha upayogamAM prAyaH hoya che, ane te ja nizcayasamyaktva che; je darzanamohanIyanA kSayopazamAdirUpa jIvanA pariNAmarUpa che, tethI tene bhAvasamyaktva kahela che. jyAre bhAvAnuvidva dravyasamyaktvamAM mohanIyano kSayopazamAdi hovA chatAM paNa, bhagavAnanA vacana pratyeno rAga ja tattva pratye jIvanA valaNane utpanna kare che; ane te bhagavAnanA vacanano rAga samyaktvanuM kAraNa che, paraMtu samyaktva rUpa nathI, tethI tene dravyasamyaktva kahela che. AnAthI e phalita thayuM ke, bhAvasamyaktvamAM rAgAdirahita upayoganI mukhyatA che, ane dravyasamyaktvamAM bhagavAnanA vacananA rAganI mukhyatA che. bhAvAnuviddha dravyasamyaktva : bhAvAnuvidva dravyasamyaktva, paramArthanA aparijJAnamAM paNa je tattva che temAM rucisvarUpa che. tyAM avivikta paramArthanuM parizAna paNa hoI zake, athavA to kevala bhAvasamyaktvamAM je paramArthanuM parijJAna che, tenAthI adhastana parijJAnathI janya bhagavAnanA vacananI ruci paNa hoI zake. ane tevA samyagdaSTine avivikta SaTkAyanuM parijJAna paNa hoya ke na paNa hoya; ane caraNakaraNanA tattvanA parijJAnapUrvaka cAritranuM pAlana paNa hoya ke na paNa hoya; ane avivikta deva-guru-dharmanI zraddhA hoya, avivikta navatattvanuM zraddhAna hoya ane gurupArataMtyAdi paNa hoI zake. ane guNasthAna-4 thI 6 mAM te vartato hoya tyAre teomAM mukhyarUpe dravyasamyaktva che, ane kSayopazamabhAvarUpa gauNarUpe bhAvasamyaktva paNa che; ane AthI ja tyAM bhAvasamyaktvathI anuvidva dravyasamyaktva svIkArela che. ane AvA jIvomAM dasa prakAranAM
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 pratimAzatakazloka : 15 je sarAga samyakta batAvAyAM che, temAMthI ja koIpaNa prakAranuM samyakta vartatuM hoya che, ane AthI ja teone bhagavAnanAM vacana pratyenI rucirUpa rAgAMzavALo upayoga hoya che, jene mukhya karIne dravyasamyakta kahela che; ane anaMtAnubaMdhInA vigamanathI rAgAdirahita upayoga aMzane gauNa karIne bhAvasamyakta gauNarUpe tyAM kahela che. kevala dravyasamyaktaH je loko jainazAsana pratye rucivALA che, ane AthI ja sudeva, suguru ane sudharmane jemaNe svIkAryA che, ane te svIkArarUpa ja lokottara bIjanA svIkArane kAraNe mizrAdaSTionA saMstavanA parityAgapUrvaka bhagavad bhakti Adi kRtyo kare che, tevA apunabaMdhakane kevala dravyasamyakta che. ahIM vizeSa e che ke koI jIva jainazAsanane pAmIne samyakta na pAmyo hoya to paNa, jyAre samyakta uccarAve che tyAre, sudeva, suguru ane sudharmano svIkAra kare che, ane te vakhate darzanAcAranuM paNa samyagu pAlana kare che; Ama chatAM, samyagdarzananI prApti bhAvathI na thaI hoya tyAre paNa te apunabaMdhaka dazAmAM hoI zake, ane kvacit samyagdarzananI prApti pachI paNa AkarSAdi dvArA apunabaMdhaka dazAne pAmyo hoya; Ama chatAM, darzanAcAranA pAlanamAM samyagu yatna hoya ane bhagavAnanA vacananI ruci dhUlathI pUrvanA jevI ja vartatI hoya, to paNa apunabaMdhaka dazAmAM kevala dravyasamyakta che. te vakhate vyakta rIte bhagavAnanA vacanamAM koI saMdeha dekhAya nahi, chatAM kevalIthI gamya tevI samyagdarzanakALamAM vartatI ruci karatAM kAMIka rucinI plAni tyAM hoya che, ke jenA kAraNe samyakta pAmyA pachI paNa AkarSa dvArA apunabaMdhaka dazAne te prApta kare che; ane te jIva darzanAcAranA pAlanathI ja kvacit samyagdarzana karI prApta karI zake che, ane tyAre bhAvathI anuviddha dravyasamyakta bane che. ane je apunabaMdhaka anyadarzanamAM rahelA hoya teone, ke jaina darzanamAM vartatA hoya to paNa, haju deva, guru, dharmanA viSayamAM vizeSa nirNaya nahi hovAne kAraNe, lokottara bIjarUpa A ja deva, A ja guru ane A ja dharma, e rIte jemaNe svIkAra karyo nathI, temane dravyasamyakta paNa nathI. nizcaya samyakta : naM mojuM ti' e sUtrathI siddha nizcayasamyakta apramatta munine hoya che, jyAre bhAvasamyakta cothA guNasthAnake paNa hoI zake che. tethI nizcayasamyakta ane bhAvasamyakta eka nathI, to paNa dravyasamyaktathI ananuviddha evuM bhAvasamyakta che te vItarAgasamyakta che, ane te apramatta munione ja hoI zake che ane te nizcayasamyakvarUpa ja che.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 pratimAzataka/ zloka : 15 zloka-15 aMtargata samaMtabhadrA - sarvamaMgalA - sarvasiddhiphalA pUjAnuM svarUpa (1) samaMtabhadrA pUjA : prathama pUjA sAmaMtabhadrA te jIvanuM paripUrNa bhadra karanArI che, ane te pUjA aviratasamyagdaSTi jIvone hoya che, ane temane yogAvaMcakayoga prApta thayela che. te A rIte - jIvamAM samyakta hovAne kAraNe guNavAnane guNavAnarUpe oLakhavAnI prajJA tene hoya che, tethI tIrthakarane ane sadgurune guNavAnarUpe te oLakhI zake che, mATe guNasaMpanna evA tIrthaMkarAdino yoga tene avaMcaka hoya che. tethI ja temanA pratye atyaMta bhakti hoya che. mATe svazaktine anurUpa uttamamAM uttama sAmagrIthI te bhagavAnanI pUjA kare che te vakhate, tyAM kAyayogano utkarSa varte che; arthAt bhagavAna pratye pUjyatva buddhithI saMvalita evI kAyA dvArA te bhagavAnanI pUjAmAM atizaya yatnavALo hoya che. tethI te samaMtabhadrA pUjA kahevAya che. ahIM kAyayoganA utkarSamAM tene anurUpa manoyoga avazya hoya che, paraMtu manoyoganA utkarSamAM vartatI pUjA jevo manoyoga hoto nathI, ema samajavuM. paraMtu manoyogathI zUnya kevala kAyAno yoga pUjAmAM vyApRta che, tevo bhAva nathI. A prathama pUjAno svAmI aviratasamyagdaSTi, kAyayoganA utkarSavALo, potAnA vyApArathI je zreSThamAM zreSTha sAmagrI maLe tenAthI bhagavAnanI pUjAmAM yatnavALo hoya che. kema ke temane manuSyalokamAM bhagavAnanI pUjA sivAya koI sArabhUta vastu dekhAtI nathI. (2) sarvamaMgalA pUjA ? bIjI pUjA sarvamaMgalA che, arthAt jIvanuM sarva prakAre maMgala karanAra che. ane A bIjI pUjA vacanayoganA utkarSathI pAMcamA guNasthAnakavartI uttaraguNane dhAraNa karanArA zrAvakamAM hoya che, ane tyAM kriyAavaMcakayoga hoya che. te A rIte - uttama puruSono yoga thayA pachI temane karAtI vaMdanAdi kriyA avaMcaka tyAre ja bane ke jyAre jIva viratinA guNasthAnakamAM vartato hoya. ane AthI ja aviratasamyagdaSTine bhagavAnanI yathArtha oLakhANa hovAne kAraNe teo yogAvaMcaka hovA chatAM, viratino bhAva nahi hovAthI kriyAvaMcakapaNuM prApta thatuM nathI; jyAre uttaraguNadhArI zrAvakone viratinA kAraNe kriyAvaMcakayoga hoya che. tethI ja temanI pUjA samatabhadrA pUjA karatAM atizayavALI hoya che. AthI ja tyAM vacanayogano utkarSa hoya che. arthAtu potAnI kAyAthI to teo utkarSavALI sAmagrIthI bhagavAnanI pUjA kare ja che, paraMtu bhagavAnanI pUjA mATe anya pAsethI paNa vacana dvArA uttama sAmagrI meLavIne bhagavAnanI sArAmAM sArI pUjA kare che. - yadyapi apunabaMdhaka dazAmAM ke samyagdaSTi avasthAmAM zaktisaMpanna vyakti vacanathI uttama sAmagrI bIjA pAse maMgAvIne bhagavad bhaktimAM yatna kare, paraMtu virativaMta zrAvaka je prakAranI samyagu yatanApUrvaka
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 pratimAzataka, zlokaH 15 vacanayoganI pravRtti karAvI zake, tevI bIjAne mATe saMbhava nathI. vaLI pUjAnA utkarSamAM jayaNAno pariNAma paNa ati Avazyaka che. tethI virativaMta zrAvaka zakya teTalI hiMsAdinA parihArapUrvaka ane yatanApUrvaka zreSTha sAmagrI vacana dvArA meLavIne te rIte yatanAvALo banI zake che, ke je vacanayoganA utkarSarUpa hoya; ane potAne viratino pariNAma hovAthI temanI kriyA avaMcakarUpa bane tevI hoya che. AthI ja te sarva maMgalonuM kAraNa bane che. (3) sarvasiddhiphalA pUjAH - trIjI pUjA sarvasiddhiphalA che ane te parama zrAvakane ja hoya che. arthAt parama zrAvaka e che ke je atyaMta munibhAvane Asanna che. AthI ja prAyaH te saMvAsAnumatinI bhUmikAmAM che, ane prAyaH pratimAdine vahana karanArA hoya ke atyaMta niravagha jIvana jIvavA mATe yatnavALA hoya. tethI ja sacittAdi vastunA AraMbhanA tyAgamAM ja mukhyarUpe yatna karatA hoya ane niraticAra zrAvakapaNuM pALatA hoya ane tevA parama zrAvako bhagavAna pratye atyaMta bhaktivALA hoya che. tethI ja sarvottama evA puruSanI sarvottama dravyathI ja pUjA karavAnA abhilASavALA hoya che. tethI naMdanavanamAM rahelAM zreSTha puSpone teo bhagavAnanI pUjA mATe yogya mAne che, ane te puSponI prApti potAnI kAyAthI teone asaMbhavita dekhAya che, ane vacanathI paNa te puSponI prApti karI zake tevuM temane lAgatuM nathI. tyAre manathI ja bhAvanA atizaya dvArA naMdanavanamAM rahelAM puSpone laI Ave che, ane atyaMta bhaktinA atizayathI te puSpothI bhagavAnanI pUjA teo mana dvArA kare che. tethI te vakhate bhagavAnanI pUjAmAM manano utkarSa vartato hoya che. - parama zrAvakanI AvI pUjA phalAvaMcakyogavALI hoya che, teno bhAva e bhAse che ke, prAyaH teonI A pUjA amRtakriyA hovI joIe, ane amRta anuSThAna mokSarUpa phaLanuM avaMcaka bane tevuM hoya che. A pUjA parama zrAvakane eTalA mATe hoya che ke, pUjAne anukULa traNe ya yogono utkarSa parama zrAvakamAM ja saMbhavI zake che. kemake pUjAno adhikArI zrAvaka che ane zrAvakanI parama avasthAmAM ja A trIjA prakAranI pUjAno saMbhava che. ahIM traNeya pUjAonAM anvartha nAma hovAthI e artha bhAse che ke, samaMtabhadra zabda paNa kalyANavAcI che, ane sarvamaMgala zabda paNa kalyANavAcI che. paraMtu samaMtabhadra avasthAnI prApti karatAM sarvamaMgala avasthAnI prApti vizeSa kalyANarUpa che. ane enA karatAM vizeSa avasthAnI prApti sarvasiddhiphalA pUjAnI lAge che. A traNeya avasthAmAM puNyAnubaMdhI puNya ke mokSane anukULa nirjarA pradhAnarUpe vartatI hoya che, ane te uttarottara utkarSavALI hoya che.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 pratimAzataka | zloka 16 avataraEis: nanu adhArmikA eva devA ucyanta iti tatkRtyaM na pramANamityAzaGkAM nirAcikIrSurAha - avatarajiartha : adhArmika ja devo kahevAya che, ethI karIne temanuM devonuM, kRtya arthAta pratimAarcatarUpa kRtya, pramANa nathI, e pramANe pUrvapakSInI AzaMkAnuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - Rcos: sadbhaktyAdiguNAnvitAnapi surAn, samyagdRzo ye dhruvaM, manyante sma vidharmaNo gurukulabhraSTA jinAIdviSaH / devAzAtanayA'nayA jinamatAnmAtaMgavallebhire, sthAnAMgapratiSiddhayA vihitayA te sarvato bAhyatAm / / 16 / / doDArtha : sadbhakti Adi guNothI dhruva anvita evA samyagdaSTi devone paNa, gurukuLathI bhraSTa (ane) jinArcAno dveSa karanArA jeoe dharma vinAnA mAvA, teo, sthAnAMgamAM pratiSiddha evI (ane) laMpAkathI karAyelI evI A devaAzAtanA vaDe karIne samyagdaSTi devone dharma vinAnA kahyA e rUpa devaAzAtanA vaDe karIne, mAtaMganI jema jinamatathI sarva rIte bAhyatAne pAbhyA . ||17|| TIkA:_ 'sadbhaktyAdI'ti :- satAM-cAturvarNavarNanIyasthitInAM, bhakti: bAhyapratipattirAdiryeSAM bahumAnavaiyAvRttyAdInAM te ca te guNAzca tairanvitAn yutAn, samyagdRzaH surAnapi ye gurukulAd bhraSTA: tyaktagurukulavAsA, yathAcchandA: yathAcchandavihAriNo jinA dviSo jinapratimApUjAdau dhRtadveSA:= luMpAkazvapAkA:, vidharmaNa:(=vigato dharmo yebhyaste vidharmANastAdRzAnmanyante sma / ) te'nayA'varNavAda- . rUpayA''zAtanayA sthAnAGge pratiSiddhayA'karttavyatvenoktayA vihitayA prasahya kRtayA, mAtaMgavat= cAMDAlavat, sarvata: sarvasmAda, bAhyatAM lebhire / anayA''zAtanayA taiH karmacaMDAlatvaM prAptamiti vyaMga(gya)pratIteH paryAyoktaM, 'vyaMga(gya)syoktiH paryAyokta'miti (kAvyAnu0 6/9) haimavacanAt / devAzAtanayetyanantaramivazabdollekhe teSAM sarvato bAhyatAyAM hetorutprekSaNAt gamyotprekSA ceti dhyeyam /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 pratimAzataka/ bloka: 16. TIkArca - samavasyati... zreya saMtonI bhakti saMto eTale cAturvarNavarNanIyasthitivALA arthAt cAra prakArano saMgha che tenAthI varNanIya sthiti che jemanI evA tIrthakaro, teonI bhakti bAhya pratipatti, e che AdimAM jene evA, bahumAna-vaiyAvaccAdi guNothI anvita arthAta tevA guNothI dhruva=nizcita sahita evA samyagdaSTi devone paNa, jeo gurukuLavAsathI bhraSTa che-tyakta gurukuLavALA che, ane tene kAraNe yathAchaMda che athavA yathAchaMdanI sAthe vicaranArA che, ane jinapUjAmAM dveSa karanArA che arthAt jinapratimAnI pUjAdimAM dhAraNa karyo che dveSa jemaNe, evA luMpAkarUpI cAMDAloe, dharma vinAnA mAvyA arthAt samyagdaSTidevone dharma vinAnA mAlyA; teo=luMpAko sthAnAMgasUtramAM pratiSiddha arthAt akartavyapaNA vaDe ukta, laMpAkathI vihita evI=luMpAkathI baLAtkArathI karAyela evI, A avarNavAdarUpa AzAtanA vaDe karIne cAMDAlanI jema sarvathI jinamatathI sarva rIte, bAhyatAne pAmyA. A AzAtanAthI teo vaDe laMpAka vaDe, karmacaMDAlapaNuM prApta thayuM, e pramANe vyaMgyanI pratIti hovAthI paryAyaukta alaMkAra che, kema ke 'vyaMgyanI ukti paryAyaukta' e pramANe hemavacana che=hemacaMdrAcAryanuM vacana che. ane devAtiyAdevanI AzAtanAthI, e pramANe je kAvyamAM zabda che, tenI pachI'' zabdano ullekha karAye chate, teonI=luMpAkonI, sarvathI bAhyatAmAM hetunI ubhelA hovAthI gamya ubhelA , e pramANe jANavuM. vizeSArtha: prastuta zlokamAM kahyuM ke, devonI avarNavAdarUpa AzAtanAthI vyaMgyarUpe cAMDAlanI jema sarvathI bAhyatAne pAmyA, e kathanathI teo vaDe=AMpAko vaDe, karmacaMDAlapaNuM prApta thayuM, tethI paryAyaukti alaMkAra che. tethI e artha prApta thAya che ke vyaMgyanI pratIti thavAnA kAraNe paryAyaukti alaMkAra che, kema ke kAvyAnuzAsanamAM kahyuM che ke, vyaMgyanI ukti e paryAyaukti alaMkAra che. ane zlokamAM sevAratanA=devanI AzAtanAthI, enA pachI 'va' zabdano ullekha adhyAhAra rAkhIe=gamya rAkhIe, to lupAkonI sarvataH bAhyatAmAM hetunI uakSA prApta thAya che. te A rIte - jANe devanI AzAtanAthI ja teo sarvataH bAhyatAne pAme che. vastutaH teo jinapratimAne nahi mAnatA hovAthI jaina saMghathI bAhya che, to paNa prastuta zlokamAM je devanI AzAtanA hetu che, tenAthI ulTekSA karI ke jANe devanI AzAtanArUpa hetune kAraNe ja teo saMghathI bAhyatAne pAme che, ane ahIM 'va' zabda gamya hovAthI gamya unmelA alaMkAra che. TIkA : ___ sthAnAMgasUtraM cedam / "paMcahiM ThANehiM jIvA dullahabohiattAe kammaM pakareMti / taM0 (1) arahaMtANaM avannaM vayamANe (2) arahaMtapannatassa dhammassa avannaM vayamANe (3) AyariyauvajjhAyANaM avanaM vayamANe (4) cAuvanassa samaNasaMghassa avannaM vayamANe, (5) vivakkatavabaMbhacerANaM devANaM avannaM vayamANe"tti / durlabhA bodhiH=jinadharmo yasya sa tathA, tadbhAvaH tattA, tayA durlabhabodhikatayA, tasyai vA, karma-mohanIyAdi prakurvanti= bmnti| arhatAmavarNam azlAghAM vadan yathA - 'natthi arahaMtattaM, jANaM vA kIsa bhuMjae bhoe / pAhuDiyaM tu
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zlokaH 16 239 uvajIvai (prAbhRtikAMsamavasaraNAdirUpAM) emAi jiNANao avanno / / na ca te nAbhUvaMstatpraNItapravacanopalabdhernApi bhogAnubhavanAdirdoSaH avazyavedyasAtasya tIrthakaranAmAdikarmaNazca nirjaraNopAyatvAttasya, tathA vItarAgatvena samavasaraNAdiSu pratibandhAbhAvAditi / tathArhatprajJaptasya dharmasya zrutacAritrarUpasya, 'prAkRtabhASAnibaddhametat', tathA 'kiM cAritreNa dAnameva zreya' ityAdikamavarNaM vadan / uttaraM cAtra prAkRtabhASAtvaM zrutasya na duSTaM, bAlAdInAM sukhAdhyeyatvenopakAritvAt, tathA cAritrameva zreyo, nirvANasyAnantarahetutvAditi / AcAryopAdhyAyAnAmavarNaM vadan yathA - 'bAlo'yamityAdi, na ca bAlatvAdirdoSo buddhyAdibhivRddhatvAditi / tathA catvAro varNAH zramaNAdayo yasmin sa tathA sa eva svArthikAvidhAnAccAturvarNaH, tasya saMghasyAvaNa vadan yathA 'ko'yaM saGghaH ? yaH samavAyabalena pazusaMgha ivAmArga mArgIkaroti' na caitatsAdhu, jJAnAdiguNasamudAyAtmakatvAttasya, tena ca mArgasyaiva mArgIkaraNAditi / tathA vipakvaM=supariniSThitaM prakarSaparyaMtamupagatamityarthaH, tapazca brahmacarya ca bhavAMtare yeSAM, vipakvaM vA udayamAgataM tapo brahmacaryaM taddhetukaM devAyuSkAdikarma yeSAM te, teSAmavarNaM vadan-na santyeva devAH kadAcanApyanupalabhyamAnatvAt, kiM vA tairviTairiva kAmAsaktamanobhiravirataistathA nirnimeSairaceSTaizca mriyamANairiva pravacanakAryAnupayogibhizcetyAdikaM, ihottaraM-santi devAstatkRtAnugrahopaghAtAdidarzanAt, kAmAsaktatA ca mohasAtakarmodayAdityAdi / abhihitaM ca -'ittha pasiddhI mohaNIyasAyaveyaNIyakammaudayAo / kAmapavittAviraI kammodayao cciya Na tesiM / / aNimisaM devasahAvA NicceTThANuttarA o kayakiccA / kAlANubhAvA titthunnaI pi annattha kuvvaMti tti / (sthA0 5-30 sU0426) ToDArtha : sthAnAMgasUtra cedam / sane sthAna satramA prabhAeo cha - "paMcahiM ..... vayamANe" tti | pAMya sthAno 43 po humohiy||34 humajohiy bhATe bAMdha cha. te yA pramANe - (1) saritAnA apavAhane posato, (2) atizata dhanA apavAhane bolato, (3) AyArya ane upAdhyAyanA avarNavAdane bolato, (4) caturvarNa zramaNasaMghanA avarNavAdane bolato, (5) vipakva tapa ane prakSayaryavANA ponA apane posato (bhipohiyg35 bha pAMca cha). tti iti samAptisUya: cha. durlabhA ..... vananti / humolug||35 4 wiQ cha, meM bhUNa pA6 2. tano samAsa patAva cha - huma che bodhi=jinadharma jene. teo tevA che arthAt durlabhabodhi che. durlabhabodhino bhAva arthAt sattA te durlabhabodhitA che. te durlabhabodhipaNArUpe athavA durlabhabodhipaNA mATe mohanIyAdi karmo bAMdhe che, te prakAre mULano avaya che. vizeSArtha : pAMca sthAno vaDe jIvo durlabhabodhipaNArUpe ke durlabhabodhipaNA mATe karma bAMdhe che. ahIM tRtIyA ane caturthIthI bahuvati samAsano vigraha karela che. tyAM tRtIyA svarUpa arthamAM che. tenAthI e prApta thayuM ke, durlabhabodhipaNArUpe karma bAMdhe che arthAt te baMdhAyeluM karma durlabhabodhipaNA svarUpa che, teno tRtIyAthI vigraha
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 pratimAzataka | zloka : 16 karI batAvela che. ane caturthIthI samAsano vigraha karela che tenAthI e prApta thAya ke, durlabhabodhitA jIvamAM che ane tenA mATe karma bAMdhe che, arthAt durlabhabodhi pedA karavA mATe arthAt durlabhabodhirUpa jIvanA pariNAmane pedA karavA mATe tene anukULa karma bAMdhe che. A bhAva caturthIthI vigraha karela che, tenAthI prApta thAya che. durlabhabodhinAM pAMca sthAno batAve che - TIkAryaH arhatAmavarNam prativandhAmAvAviti / (1) arihaMtonI azlAghAne karato jema arihaMtapaNuM nathI, jANavA chatAM kema bhoga (arthAt AhArAdi bhoga) bhogave che ? vaLI prAkRtikAne seve che (prAkRtikA=samavasaraNAdirUpa vaibhava) ItyAdi jinezvaranA avarNavAdane bolato durlabhabodhipaNArUpa karmane bAMdhe che. durlabhabodhinA kAraNabhUta azlAghA samyag nathI, te batAvatAM kahe che ke, arihaMtapraNIta pravacananI upalabdhi hovAthI teo nathI ema nahi, arthAt che ja. (AnAthI arihaMtanA prathama avarNavAdanuM nirAkaraNa thayuM.) tenuM=bhoga-anubhavanAdinuM, avazya vedavA yogya zAtAvedanIyanA ane tIrthaMkaranAmakarmanA nirjaraNanuM upAyapaNuM hovAthI bhoga-anubhavanAdi doSa nathI. (AnAthI arihaMtanA bIjA avarNavAdanuM nirAkaraNa thayuM.) tathA vItarAga hovAne kAraNe samavasaraNAdimAM pratibaMdhano abhAva hovAthI prAkRtikAdi seve che te doSarUpa nathI. (AnAthI arihaMtanA trIjA avarNavAdanuM nirAkaraNa thayuM.) 'rUti' zabda durlabhabodhinuM prathama sthAna arihaMtanI azlAghAnA nirAkaraNanI samAptisUcaka che. tathArhatprajJaptasya . hetutvAviti / (2) have pAMca avarNavAdanA sthAnamAM bIjuM sthAna batAve che - tathA arihaMte prarUpelA zrutacAritrarUpa dharmanA, A=Agama prAkRta bhASAnibaddha che (e pramANe zrutadharmanA avarNavAdane bolato) tathA cAritrathI zuM ? dAna ja zreyaHkArI che, ItyAdi (cAritradharmanA) avarNavAdane bolato durlabhabodhipaNArUpa karmane bAMdhe che. ane A kathanamAM uttara A pramANe che arthAt azlAghA samyag nathI te batAvanAra uttara A pramANe che - bAlAdi jIvone sukhethI bhaNI zakAya evuM hovAne kAraNe upakArIpaNuM hovAthI zrutanuM prAkRtabhASApaNuM duSTa nathI, tathA nirvANanuM anaMtara hetupaNuM hovAne kAraNe cAritra ja zreyaH che. 'rUti' zabda durlabhabodhinuM bIjuM sthAna arihaMtaprajJapta dharmanA avarNavAdanA nirAkaraNanI samAptisUcaka che. AcAryopAdhyAya * vRddhatvAmiti / (3) avarNavAdanuM trIjuM sthAna batAve che - AcArya, upAdhyAyanA avarNavAdane bolato, jema - A=AcArya bALaka che ItyAdi bolato (durlabhabodhipaNArUpa karmane bAMdhe che. te avarNavAdanuM nirAkaraNa kare che - buddhi AdithI vRddhapaNuM hovAthI bAlatvAdi doSarUpa nathI. 'rUti' zabda durlabhabodhinuM trIjuM sthAna AcArya ane upAdhyAyanA avarNavAdanA nirAkaraNanI samAptisUcaka che. . mArnIrAviti / (4) avarNavAdanuM cothuM sthAna batAve che - tathA tathA zramaNAdirUpa cAra varNo che jemAM te tevuM che arthAt caturvarNa che te ja svArthika aNu vidhAnathI=caturvarNanA
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 pratimAzataka] zloka: 16. arthamAM aNa pratyaya lAgavAthI cAtuvarNarUpa banyuM. te saMghanA cAturvarNarUpa saMghanA, avarNavAdane bolato (durlabhabodhipaNArUpa karmane bAMdhe che.) jema - A saMgha koNa ? arthAt saMgha nathI. je samudAyanA baLathI pazusaMghanI jema amArgane mArga kare che. A avarNavAdanuM nirAkaraNa karatAM kahe che - A avarNavAda sAdhu-suMdara, nathI. tenuM-caturvidha saMghanuM, jJAnAdi guNasamudAyapaNuM hovAthI ane tenA vaDe caturvidha saMgha vaDe, mArgane ja mArgarUpa karavAthI A=avarNavAda sAdhusAco, nathI. 'tti' zabda durlabhabodhinuM cothuM sthAna zramaNasaMghanA avarNavAdanA nirAkaraNanI samAptisUcaka che. tathA ..... tyAra . (5) avarNavAdanuM pAMcamuM sthAna batAve che - vipakvansaparitiSThAne pAmela=prakarSaparyaMtane pAmela, e pramANe artha jANavo. (je sAdhue pUrvabhavamAM sAruM cAritra pALela che, temanuM manuSyabhavamAM tapa ane brahmacarya prakarSane pAmela che, te batAvIne have samAsa khole che -) tathA vipakva tapa ane brahmacarya bhavAMtaramAM=pUrvabhavamAM, jeone che - te vipakva tapa-brahmacaryavALA kahevAya athavA vipakva eTale udayamAM Avela tapa ane brahmacarya eTale tapa ane brahmacaryahetuka devAyuSka karma jeone che - te vipakva tapa-brahmacaryavALA kahevAya. vizeSArtha: pUrvabhavamAM levAyela tapa-brahmacaryahetuka devAyuSka karma jeone udayamAM Avela che, teo vipakva tapabrahmacaryavALA kahevAya. A prakAranA bIjA vikalpamAM tapa-brahmacaryanA kAryabhUta devAyuSkakarmamAM kAraNano upacAra karIne tapa-brahmacarya zabdathI kahela che. TIkArya : teonA=vipakva tapa-brahmacaryavALA devonA, avarNavAdane bolato kahe che - (1) devo nathI, kemake kyAre paNa upalabdha thatA nathI = dekhAtA nathI. (2) athavA viTanA jevA kAmAsakta manavALA evA teo vaDe zuM ? (3) tathA avirativALA teo vaDe zuM ? (4) vinimeSa (nimeSa vagaranA) teo vaDe zuM ? (5) aceSTAvALA teo vaDe zuM ? (6) maratAnA jevA pravacanakAryamAM anupayogI evA teo vaDe zuM ? ahIM uttara - (1) devakRta anugraha ane upaghAtAdinuM darzana hovAthI devo che, ane (2) kAmAsaktatA mohanIya ane zAtAdanIya karmanA udayathI che ItyAdi uttara che.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 pratimAzatakazloka : 10 vizeSArtha: tIvra zAtAvedanIya ane mohanIyakarmanA udayane kAraNe ja teomAM kAmAsaktatA che, paraMtu saMsArI jIvone kAmAdi pratye je rItanuM valaNa che te rIte teonuM kAmAdimAM valaNa nathI, paraMtu dharma pratye ja valaNa che. Ama chatAM prabaLa cAritramohanIya ane zAtAvedanIyakarmanA udayathI teomAM kAmAsaktatA che. teno sAkSIpATha ApatAM batAve che - TIkArya : mahita va - vyaMti 7i | mohanIya ane zAtA vedanIyakarmanA udayathI kAmamAM pravRtta che. e ja sAkSIpAThamAM naMbara-3, 4, 5, 6 avarNavAdanuM nirAkaraNa kare che, te A rIte - (3) karmanA udayathI avirati che. (4) animeSa devasvabhAvathI che. (5) kRtakRtya hovAne kAraNe anuttaradevo ceSTA vagaranAM che. (6) kAlanA anubhAvathI tIrthoti paNa anyatra kare che. 'ti' zabda durlabhabodhinuM pAMcamuM sthAna vipakva tapa ane brahmacaryavALA devonA avarNavAdanA nirAkaraNanI samAptisUcaka che. TIkA : yattu mahAjananetRtvAd devarAjAdivad devAnAmavarNavAdo mahAmohanIyabaMdhahetutvAniSiddho na dharmitvAditipAmaravacanaM tattucchaM, evaM satyasya sUtrasyArthasiddhAnuvAdatvApatterdevamAtrAvarNaniSedhe uktavizeSaNAnupapattezca / yatra hi yatprakArakavarNavAdaiSTasAdhanatayopadarzitastatra tatprakArakavarNavAdagrahapratibandhakadoSadarzanarUpasyaivAvarNavAdasya niSedha ucita ityuktavizeSaNaM phalavat, vipakvatapobrahmacaryaphalIbhUtadevArcanavinayazIlAdiguNapratipanthidoSopadarzanasyaiva tato durlabhabodhitAhetutvalAbhAt / TIkArya : yag.... anupajoDyuM je vaLI mahAjananuM netRpaNuM hovAthI IndrAdinI jema devono avarNavAda mahAmohatA baMdhanuM hetupaNuM hovAne kAraNe niSiddha che, (paraMtu) dharmIpaNAthI nahi, e prakAre pAmaranuM vacana che te tuccha che. kema ke e pramANe hote chate A sUtratA arthasiddha anuvAdapaNAnI Apatti Ave, ane devamAtranA avarNanA niSedhamAM ukta vizeSaNanI=vipakva tapa-brahmacarya e ukta vizeSaNanI, anupapatti che.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 pratimAzataka | zlokaH 1 vizeSArtha: pUrvapakSInuM e kahevuM che ke, jema IMdro moTA samudAyanA netA che tethI temano avarNavAda karavo ucita nathI, tema devo paNa ghaNA samudAyanA netA che; kema ke hariharAdi ghaNA devone ghaNA loko pUje che, mAne che; tethI teono avarNavAda mahAmohanA baMdhano hetu che, tethI te niSiddha che. paraMtu devo adhArmika ja che, kema ke aviratinA udayavALA che, tethI dharmI hovAthI teono avarNavAda niSedha karAyo nathI. tethI teonI jinapratimAnI pUjA e devasthitirUpe kahI zakAya, paraMtu dharmarUpe nahi. paraMtu e prakAranuM pUrvapakSInuM samAdhAna tuccha che. kema ke e pramANe hote chate A sUtranA arthasiddha anuvAdapaNAnI Apatti Ave che. arthAt jema koI rAjAnA avarNavAdane kare to rAjA kupita thaIne tene kAMI zikSA kare to lokamAM rAjAnI niMdA karanAranI niMdA thAya, tethI teno dharma paNa hilanA pAme, mATe rAjAnI niMdA paNa niMdA karanArane durlabhabodhinuM kAraNa bane. tema devanA avarNavAdathI teo kupita thAya ane kAMI zikSA kare to lokamAM temano dharma hilanA pAme che. tethI devano avarNavAda durlabhabodhinuM kAraNa bane, evo artha karavAmAM Ave to e padArtha to arthasiddha che, ane teno ja anuvAda karanAra prastuta sthAnAMga sUtra che, tema mAnavAnI Apatti Ave che. ahIM pUrvapakSI A Apattine ISTApatti kahe to tenA nirAkaraNa arthe bIjo hetu kahe che - ane te rIte artha svIkArIe to devamAtranA avarNano=avarNavAdano, niSedha prApta thAya. kema ke mahAjananA netA sarva devo che, tethI ukta vizeSaNanI anupapatti thAya. kema ke durlabhabodhimAM kAraNa vipakva tapa-brahmacaryavALA devonA avarNavAdamAM durlabhabodhipaNuM kahela che. paraMtu mahAjananA netA sarva devo hovAthI sarva devonA avarNavAdamAM durlabhabodhipaNuM mAnavAmAM Ave to ukta vizeSaNanI asaMgati thAya, kema ke sarva devo tapa-brahmacaryavALA nathI. utthAna : ukta vizeSaNa=vipakva tapa-saMyamavALA devo che e vizeSaNa, kaI rIte saMgata thAya te yuktithI batAvatAM kahe che - TIkArya : vatra di.... detunAmAn ! vaLI jyAM je prakAraka varNavAda ISTasAdhanapaNA vaDe karIne dekhADyo che, tyAM ta...kAraka varNavAdanA grahanA pratibaMdhaka evA doSadarzanarUpa avarNavAdano niSedha ucita che. ethI karIne ukta vizeSaNa phaLavALuM che, kema ke vipakva tapa-brahmacaryanA phaLIbhUta evA devArcana-vinaya ane zIlAdi guNanA pratipaMthI doSonA upadarzananuM ja tenAthI=pUrvamAM 'vatra di thI avarNavAdano niSedha ucita che e pramANe kahyuM tenAthI, durlabhabodhipaNAnA hetutvano lAbha thAya che. ahIM vivava ... upavanaca va' e pramANenI SaSThI vibhaktino anvaya "kurnamathitadetutva nI sAthe che. tenAthI e prApta thAya ke pratipaMthI doSanA upadarzananuM ja durlabhabodhitAnuM hetupaNuM che. arthAt pratipaMthI doSanuM upadarzana durlabhabodhipaNAno hetu che.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja pratimAzataka) zloka : 10 'tataH' zabda "yatra ...... niSedha citaH' kahyuM e kathanano parAmarzaka che, ane teno anvaya "nAma" nI sAthe che. arthAt durlabhabodhinA hetutvano lAbha hovAthI ema kahyuM tyAM "nAmA' nI sAthe che. tenAthI e prApta thAya ke pratibaMdhaka doSadarzanarUpa avarNavAdano niSedha ucita che. tenAthI pratipaMthI doSadarzananA ja durlabhabodhitAnA hetutvano lAbha thAya che. 0 vipava .... turtamodhitAdetutvanAmA' sudhInuM kathana ukta vizeSaNa phalavALuM che temAM hetu che. vizeSArtha: AgaLamAM Agamano pATha batAvela che e prakAre devano varNavAda sulabhabodhitAnA sAdhanapaNA vaDe batAvAyelo che. tethI devanA viSayamAM sulabhabodhiprakAraka varNavAdanA grahaNanA pratibaMdhaka evA doSadarzanarUpa avarNavAdano niSedha ucita che, arthAt AgaLamAM AgamanA pAThamAM vipakva tapa-saMyamavALA devono varNavAda kahevArUpa avarNavAdano niSedha ucita che. ethI karIne devone vipakva tapa-saMyamavALA kahyA, e vizeSa phalavALuM=sArthaka che. kema ke vipakva tapa-saMyamanA phalIbhUta devArcana, vinayazIlAdi guNanA pratipaMthI doSadarzananuM ja durlabhabodhitAnuM hetupaNuM che. arthAt devoe pUrvabhavamAM tapa-saMyama sAruM pALeluM, tenA phaLarUpe ja devabhavamAM bhagavAnanI bhakti-vinaya, ane bhagavAnanA bhaktikALamAM strIo sAthe hAsyAdinA parihArarUpa zIlAdi guNo teomAM che, tevA guNonuM virodhI evuM asaMyama devomAM che tema kahevuM, e durlabhabodhitAnuM kAraNa che. TIkA :___ata evaitatsUtrapratipakSasUtraM yathA - (sthA05 sthA0 u0 2 sU0 426) "paMcahiM ThANehiM jIvA sulahabohittAe kammaM pakareMti-taM0 arahaMtANaM vannaM vayamANe jAva vipakkatavabaMbhacerANaM devANaM vanaM vayamANe" tti ||arhtaaN varNavAdo yathA-"jiyarAgadoSamohA savvaNNu tiyasanAhakayapUA |accaMtasaccavayaNA sivagaigamaNA jayaMti jiNA" / / arhatpraNItadharmavarNo yathA-'vatthupayAsaNasUro aisayarayaNANa sAgaro jayai / savvajayajIvabaMdhurabaMdhuduvihovi jiNadhammo" / / AcAryavarNavAdo yathA - "tesiM Namo tesiM Namo bhAveNa puNopuNovi tesiM Namo / aNuvakayaparahiyarayA je nANaM diti bhavvANaM" / / caturvarNazramaNasaGghavarNavAdo yathA-"eyaMmi pUiaMmi Natthi tayaM jaM na pUiaM hoi / bhu(su)vaNe vi pUaNijjo, na guNIsaMghAo jaM anno" / / devavarNavAdo yathA-"devANa aho sIlaM visayavisavimohiA vi jiNabhavaNe accharasAhipi samaM hAsAI jeNa na kareMti" | tti / / vRttau / TIkArya : saMta .....yathA - AthI karIne ja je varNavAdathI sulabhabodhitA thAya che tenAthI virodhI doSadarzanarUpa avarNavAdano niSedha ucita che. AthI karIne ja A sUtranuM pratipakSa sUtra - je pramANe che (te pramANe kahe che ) paMDiM ....... pati ! pAMca sthAno vaDe jIvo sulabhabodhipaNArUpe athavA sulabhabodhipaNA mATe karma bAMdhe che. (ahIM paNa sumodhivatA tasya vI e pramANe tRtIyA ane caturthIthI samAsano vigraha jANavo.)
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 pratimAzataka / zloka : 16. te A pramANe - arihaMtanA varNavAdane karato ItyAdi pUrvavat yAvat vipakva tapa-brahmacaryavALA devonA varNavAda=zlAghAne karato sulabhabodhipaNArUpe ke sulabhabodhipaNA mATe karma bAMdhe che. "ti" samAptisUcaka che. (1) arihaMtano varNavAda je pramANe che, te kahe che - rAga-dveSa-mohane jItanArA, sarvajJa, devonA nAtha vaDe-devendrothI, pUjAyelA, atyaMta satyavacanavALA, zivagatimAM javAvALA jino jaya pAme che. (2) arihaMtapraNIta dharmano varNavAda je pramANe che, te kahe che - vastunA prakAzanamAM sUrya samAna, atizayarUpI ratnano sAgara, sarva jagatanA jIvono snehIbaMdhu evo zratadharmarUpa ane cAritradharmarUpa baMne paNa prakArano jinadharma jaya pAme che. (3) AcAryano varNavAda je pramANe che. te kahe che - teone namaskAra, teone namaskAra, bhAvapUrvaka teone vAraMvAra paNa namaskAra ke jeo anupakuparahitamAM rata che, ane bhavyajIvone jJAna Ape che. (4) caturvidha zramaNa saMghano varNavAda je pramANe che, te kahe che - AnI pUjAmAM te nathI ke je na pUjAyuM hoya, je kAraNathI bhuvanamAM paNa guNI saMghathI anya pUjavA yogya nathI. (5) devono varNavAda je pramANe che. te kahe che - devonuM aho zIla ! je kAraNathI viSayaviSathI mohita paNa jinezvaranA bhavanamAM apsarAonI sAthe hAsya vagere karatA nathI. tti' zabda uddharaNanA kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha : devoe bhUtakALamAM tapa-brahmacarya pALyuM che, tethI ja devabhavakRta viSayo pratyeno atimoha hovA chatAM paNa zIla pALI zake che; ane devabhavakRta niyata bhogakarma hovAne kAraNe teone viSayo pratyeno mohano pariNAma che, paraMtu prakRtithI zIla pratyeno tIvra pakSapAta che. TIkA : etena 'savizeSaNa' ityAdinyAyAt prAgbhavIyatapaHsaMyamayoreva devavarNanavidhau tAtparyamiti nirastam, ekavidheranyataH siddhatvena camarendrezAnendrAvatiprasaGgena ca viziSTavidhAveva tAtparyAt / TIkArca - vartana ....nirasta, AnAthI sthAnAMgasUtranA pAThamAM devatA varNavAdane kahenArA vRttinA pAThathI, "savizeSaNa ItyAdi vyAyathI prAzmavIya tapa-saMyamaviSayaka jadevavarNanavidhimAM=devonA varNavAdanI vidhimAM, tAtparya che=e pramANe je koI kahe che te nirasta jANavuM.
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 pratimAzataka/ zloka 16 vizeSArtha: pUrvapakSIno Azaya e che ke, devonA pUrvabhavanA tapa-saMyamanI anumodanAmAM sthAnAMganuM tAtparya che, tethI devo vartamAnamAM zIlavALA nathI mATe dharma nathI; tethI temaNe karela mUrtinI pUjAne dharma kahI zakAya nahi. A prakAranuM pUrvapakSInuM vacana, devonuM aho zIla che ! ke viSayarUpa viSathI mohita paNa jinabhavanamAM apsarAo sAme paNa je kAraNathI hAsyAdi karatA nathI, e kathanathI vartamAnamAM teo zIlavALA che, e vRttinA kathana dvArA nirasta jANavuM. te A rIte - pUrvapakSI kahe che tema devanA varNavAda dvArA devanA pUrvabhavanA tapa-saMyamanI anumodanA svIkArIe to te devano varNavAda kahevAya nahi, paraMtu te devanA jIve pUrvamAM pALelA saMyamajIvanano ja varNavAda kahevAya. AthI vRttikAre devo je jinabhavanamAM hAsyAdi. parihAra kare che tene ja zIlarUpe grahaNa karela che, ane sthAnAMgamAM devonA varNavAdathI sulabhabodhitAnI prApti kahela che, tethI devabhavanA ja zIlanA varNavAdamAM vidhinuM tAtparya che. mATe pUrvapakSIe prAbhavanA tapa-saMyamamAM ja vidhinI vizrAMti karI, te nirasta jANavuM. sthAnAMgamAM saMyamInA varNavAda karatAM devonA varNavAdane judA grahaNa karIne sulabhabodhi kahela che, tethI paNa nakkI thAya che ke, devabhavanA ja zIlanuM varNavAda grahaNa karavAnuM che. tema ja vRttikAre devonA zIlanuM svarUpa batAvatAM devo jinabhavanamAM hAsyAdi parihAra kare che tene zIla tarIke grahaNa karela che. tethI paNa nakkI thAya che ke, devabhavanA ja zIlane grahaNa karIne devono varNavAda karavAno che, paNa pUrvabhavanA zIlane grahaNa karIne nahi. utthAna : na' thI pUrvapakSInuM kathana nirasta hovA chatAM tene daDha karavA arthe hetu kahe che - TIkArya : vize .... tAtparthAt ekavidhinuM atyathI siddhapaNuM hovAne kAraNe ane camarendra tathA IzAnamAM atiprasaMga hovAne kAraNe viziSTa vidhimAM ja tAtparya che. vizeSArtha: savizeSaNa' nyAyathI prAbhavIya tapa-saMyamamAM devanA varNavAdanI vidhinI vizrAMti karavAmAM Ave to e prApta thAya ke, devabhavanA varNavAda karavAnA nathI, paNa devoe je pUrvabhavamAM tapa-saMyama pALyAM che, tenA ja varNavAda karavAnA che. tethI pUrvabhavanAM tapa-saMyamarUpa eka vizeSaNamAM ja vidhinI prApti thAya arthAt tapasaMyamamAtramAM ja thAya, paraMtu vipakva tapa-saMyamathI viziSTa evA devabhavamAM na thAya=vizeSaNathI viziSTa evA vizeSyamAM na thAya, paraMtu vizeSaNamAtramAM ja thAya. ane te ekavidhinuM anyathI siddhapaNuM che, te A rIte - pAMca prakAranA varNavAdamAM AcAryanA varNavAda ane caturvidha saMghanA varNavAda kahela che, tenAthI ja devano varNavAda siddha thaI jAya che. tethI devanA varNavAdane pRthagu kahevAnI jarUra rahetI nathI. tethI ThANAMganA pAThamAM
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zlokaH 16 247 pAMcanA varNavAdane badale cAranA varNavAda kahevAthI ja cAlata, ane tenAthI ThANAMgamAM je pAMcanA varNavAda kahela che, te asaMgata siddha thAya. mATe "savizeSaNa' nyAyathI prAbhavIya tapa-saMyamamAM vidhinI vizrAMti karI zakAya nahi, paraMtu viziSTa vidhimAM ja tAtparya che. ahIM vizeSa e che ke, devo paNa pUrvabhavamAM kAM to AcAryarUpe haze kAM to caturvidha saMghamAMthI koIpaNa vyaktirUpe haze. tethI prAzmavIya tapa-saMyamanI prazaMsA karavAmAM devanA varNavAdane vizrAMti karavAmAM Ave to, AcAryanA varNavAda ke caturvidha saMghanA varNavAdathI te siddha ja che. mATe devanA varNavAdane siddha karavA mATe tene pRthagu mUkavAnI jarUra rahe nahi, ane ThANAMgamAM devanA varNavAdane pRtharUpe grahaNa karela che. mATe viziSTa vidhimAM ja tAtparya che. vaLI viziSTa vidhimAM tAtparya svIkAravA mATe bIjo hetu kahe che - mareja camarendra ane IzAnendramAM atiprasaMga che. arthAt camarendra ane IzAnendra pUrvabhavamAM caturvidha saMghanI koIpaNa vyaktirUpe hatA nahi, paraMtu anya darzananA saMnyAsI hatA; ane teonA anyadarzananA prAbhavIya tapa-saMyamanI anumodanA karavAno prasaMga prApta thAya, je svamata pramANe ISTa nathI. tethI viziSTa vidhimAM ja tAtparya grahaNa karIe to camarendra ane IzAnendramAM atiprasaMga paNa prApta thAya nahi. ahIM viziSTa vidhimAM tAtparya che, ema kahyuM teno bhAva e che ke, temanA pUrvabhavanA tapa-saMyamane grahaNa karavAnA nathI, paraMtu pUrvabhavamAM karAyelA tapa-saMyamanA kAraNe teone devabhava maLela che, te devabhavamAM paNa tapa-saMyamanA phaLarUpe jinabhavanamAM apsarAo sAthe hAsyAdinA parihArarUpa je zIla che, te zIlaviziSTa evA devabhavanI ja prazaMsA karavAnI che. TIkA : ___ tasmAd ye 'adhArmikA devA' iti vadanti taistadvarNavAdasya mUlato'pahastitatvAt svakareNa svazirasi rajaH kSipyate iti jJeyam / ata eva satyapyasaMyatatve niSThurabhASAbhayAno saMyatatvamAgame teSAM paribhASitam / 'no dharmiNa' iti tu kumatigrastaiH pratikriyamANaM na kvApi zrUyate, dharmasAmAnyAbhAvaprasaGgena tathAvaktumazakyatvAt, upapAditaM caitanmahatA prabandhena devdhrmpriikssaayaamsmaabhirityuparatAddA TIkArtha: taman ... te te kAraNathI=sthAnAMgamAM pAMca prakAranA varNavAdothI sulabhabodhitA prApta thAya che ema kahyuM, te kAraNathI, 'adhArmika devo che e pramANe jeo kahe che, teo vaDe ta6 varNavAdane= devonA varNavAdane, bhUlathI ja ukheDI nAMkhela hovAthI svakarathI ja svamastaka upara raja naMkhAya che, e pramANe jANavuM. K-19
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 pratimAzataka/ blokaH 16 vizeSArtha: sthAnAMgane mAne, ane sthAnAMgamAM pAMca prakAranA varNavAda batAvAyA che temAM, devavarNavAdano niSedha prApta thAya te rIte artha kare che; te svahAthathI ja svamastaka upara raja nAMkhavA barAbara che. TIkArya : mata va..paribhASita" AthI karIne ja=devone adhArmika kahevA te doSarUpa che AthI karIne ja devomAM asaMmatapaNuM hovA chatAM paNa niSphara bhASAnA bhayathI AgamamAM teo devonuM, nosaMtapaNuM kahevAyeluM che. vizeSArtha : asaMyata zabdano prayoga devA mATe karavAmAM Ave to, guNasaMpanna evA devomAM paNa niSphara bhASAno prayoga thavAthI devonI AzAtanAnuM pApa lAge. tethI devonI AzAtanAnA parivAra mATe AgamamAM devone nosaMyata kahelA che. nosaMyata kahevAthI e prApta thAya ke devo saMyamI nathI, ane asaMyata kahevAthI e prApta thAya ke asaMyamarUpa doSavALA teo che. devo bhUtakALamAM sAruM saMyama pALIne Avela che, tethI vartamAnamAM aneka guNothI kalita teo che. tethI teone asaMyama doSavALA kahevA, te devonI AzAtanA che. paraMtu teo devabhavanA mAhAbhyathI saMyamane pAmI zakatA nathI, mATe AgamamAM temane nosaMyata kahela che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe che ke, jema AgamamAM devone nosaMyata kahela che, tema ame devone nodharmI kahIzuM, tenI sAme graMthakAra kahe che - TIkArya - normiga ... zya, kumatigrasta evA laMpAko vaDe 'nodhama e prakAre je pratikArarUpe kahevAya che, te kyAMya paNa (AgamamAM) saMbhaLAtuM nathI. vaLI yuktithI tenI puSTi karatAM heta kahe che - gharmasAmAnya .... 35ra | dharmasAmAnyanA abhAvano prasaMga hovAne kAraNe te prakAra=devo nodharmI che te prakAre, kahevA mATe azakyapaNuM che. ane A moTA prabaMdha vaDe devadharmaparIkSA graMthamAM amArA vaDe kahevAyeluM che ethI ahIM virAma pamAya che. I16. vizeSArtha - - pAMca prakAranA varNavAdamAM devanA varNavAdano mULathI apalApa devone adhArmika kahevAthI thAya che, tema pUrvamAM sthApana karyuM. tenA pratikArarUpe luMpAka dvArA ema kahevAya che ke, devone adhArmikane badale nodhArmika
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 pratimAzataka zlokaH 16-17 kahIzuM. tenI sAme graMthakAra kahe che ke, e prakAranuM lupAka dvArA pratikAra karAtuM vacana AgamamAM kyAMya upalabdha nathI. arthAt AgamamAM jema devA mATe niSphara bhASAnA parivAra mATe "nosaMyata" zabdano prayoga karyo che, tema "nodhArmika' zabdano prayoga kyAMya karyo nathI. mATe te svamatikalpanAmAtra ja che. vaLI te yuktithI paNa saMgata nathI, te batAvavA mATe hetu kahe che ke, devone nodharmI kahIe to dharmasAmAnyano abhAva prApta thAya. paraMtu devomAM darzanAcAranA pAlanarUpa dharma vidyamAna che. tethI devone nodha kahI zakAya nahi. jyAre nosaMyata devone kahyA, tyAM dezavirati ane sarvavirati saMyamano abhAva devomAM che. tethI nosaMyata kahevAmAM koI doSa nathI, paraMtu nodharmI kahevAthI dharmamAtrano abhAva prApta thAya. jyAre samyagdarzanarUpa dharma teomAM hovAthI te prakAre kahevuM, te yuktithI paNa ucita nathI.II1chA avataraNikA: atha deveSu dharmasthApakAn guNAneva darzayan parAnAkSipati - avataraNikArya : devomAM dharmasthApaka guNone ja dekhADatA graMthakAra parane luMpAkane, AkSepa karatAM kahe che - bloka : zakre'vagrahadAtRtA vratabhRtAM niSpApavAgbhASitA; saccharmAdyabhilASitA ca gaditA prajJaptisUtre sphuTam / ityuccairatidezapezalamatiH samyagdRzAM svaHsadAm; dharmitvapratibhUH khalaskhalanakRddharmasthitiM jAnatAm / / 17 / / zlokArdha : zakramAM=saudharmendramAM, sAdhuone avagraha ApavAno guNa, niravadha vacana bolavAno guNa ane sAdhu AdinA hitasukhAdinI abhilASAno guNa bhagavatIsUtramAM spaSTa kahela che. A prakAre dharmasthitine jANanArAonI dhamapaNAnI sthApanAmAM pratibhU sAkSIbhUta, evI samyagdaSTidevo saMbaMdhI atyaMta atideza vaDe thayela pezalamati=ramaNIya mati, khalane durjanane, khalanA karanArI che. ll17ll TIkA: 'zakre'tyAdi :- zakre saudharmendre vratabhRtAM sAdhUnAmavagrahadAtRtA avagrahadAnaguNaH, tathA niSpApavAgbhASitA=niravadyavAgbhASakatvaguNaH, satAM sAdhvAdInAM, zarmAdyabhilASitA=hitasukhAdikAmi
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 pratimAzataka/ bloka 17 tvaguNaH, 'ca' samuccaye / prajJaptisUtre-bhagavatyAM, sphuTa-prakaTaM, gaditAH ete guNA vyaktaM pratipAditA ityarthaH / iti amunA prakAreNa, uccaiH atyarthaM atidezena sAdRzyagrAhakavacanena, pezalA=ramaNIyA matiH, samyagdRzAM samyagdRSTInAM, svAsadAM devAnAM tatsaMbaMdhinItyarthaH, dharmasthiti-dharmavyavasthAM, jAnatAM sahRdayAnAM dharmitvapratibhUH-dharmitvasthApanAyAM jayahetuH sAkSiNI, kIdRg ? khalaskhalanakRt durjayadurjanaprativAdiparAjayakRdityarthaH / TIkArya : zatyAra ...... tyartha. zakramAM=saudharmendramAM, sAdhuone avagrahadAtRtA=avagrahadAna guNa, niSpApa vAgubhASitA=niravaghavacanabhASakapaNAno guNa, sAdhu AdinA zamadinI abhilASitA= hitasukhAdi IcchavAno guNa, "ra samuccaya arthamAM che. bhagavatIsUtramAM sphaTa prakaTa, kahela che arthAta A guNo vyakta kahelA che. rUti ... pagadityartha A prakAre dharmasthitine=dharmavyavasthAne, jANatArA sahadathavALAonI dharmi-pratibhUdhamapaNAnI sthApanAmAM jayahetusAkSIbhUta evI, samyagdaSTi devo saMbaMdhI atyaMta atideza vaDe sAdathagrAhaka vacana vaDe, thayela pezala-ramaNIya, mati khalane skUlatA karanArI che arthAt durjaya evA durjata prativAdIne parAjaya karanArI che, e pramANe artha jANavo. vizeSArtha : bhagavatIsUtramAM saudharmendramAM sAdhuone avagraha Apavo Adi guNo spaSTarUpe kahela che; ane tyAM bhagavatImAM saudharmendranA te guNo kahyA che, tenAthI atideza vaDe e prApta thAya che ke, saudharmendra jevA anya samyagdaSTi devonI paNa tevA guNovALI ati manohara mati che. ane bhagavatIsUtranA te vacananA atidezathI je zAstronA paramArthane jANavAmAM sahRdayavALA zrAvako dharmavyavasthAne jANe che, temane sarva samyagdaSTi devAmAM tevI ramaNIya mati thAya che, ane te zrAvakonI ramaNIya mati devomAM dharmIpaNAnI sthApanA karavAmAM samartha che. tethI zrAvakonI tevI ramaNIya mati durjana evA luMpAkanA parAjayane karanArI che. TIkA : ayaM bhAvA-samyagdRSTideveSvavagrahadAnAdayo vaMdanavaiyAvRttyAdayazcobhayasiddhAnuguNA darzanAcArasya dharmatvena tadvikRtibhUtAH prakRtivatvikRtiriti nyAyena dharmatayA'kAmenApyeSTavyAH / tatkathaM tadvanto'pyadharmiNa iti vadatAM jihvA na parizaTeta ? bhagavadvandanameva teSAM dharmo nArcAdikamiti tvarddhajaratIyagrahaNe vinA'nantAnubandhinaM haThaM nAnyat kAraNaM pazyAmaH / / TIkArca - mAM mAvA .. riTeta ? darzanAcAranuM dharmapaNuM hovAne kAraNe tad vikRtibhUta=darzanAcAranA
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ rapa1 pratimAzataka | zloka : 17. vikRtibhUta=darzanAcAranA kAryabhUta, samyagdaSTi devomAM avagrahadAnAdi ane vaMdanavaiyAvRtyAdi ubhaya siddha anuguNo, prakRtivat vikRti' e nyAyathI akAma vaDe paNa kAmanArahita vyakti vaDe paNa, dharmapaNArUpe svIkAravA joIe. te kAraNathI te vALAone paNa=AvA guNavALA devone paNa adharmIo' e pramANe kahetAM luMpAkonI jIdyA kema nAza na pAme ? vizeSArtha : laMpAka ane zvetAMbara baMne devone samyagdaSTi mAne che, ane samyagdaSTi devonA avagrAhadAnAdi ane vaMdana-vaiyAvaccAdi ubhaya siddha anuguNo che, arthAt samyagdarzanane anurUpa guNo che; ane darzanAcAranuM dharmapaNuM hovAne kAraNe darzanAcAranA vikRtibhUta kAryabhUta, te guNo che. ane prakRtinI jema vikRti e nyAya che; arthAt darzanAcAra prakRti che ane te dharma che, tethI tenA kAryabhUta evA vaMdana-vaiyAvaccAdi guNo paNa dharma che, e vAta "prati viti e nyAyathI siddha thAya che. tethI devone dharma nahi svIkAravAnI kAmanAvALA evA lupAka vaDe paNa samyagdaSTi devonA avagrahadAnAdi guNone dharmarUpe svIkAravA joIe. ane jyAre samyagdaSTi devonA avagrahadAnAdi ane vaiyAvaccAdi guNone te dharmarUpe svIkAre, to pachI te guNovALA evA devone adharmI kahetAM lupAkanI jIllA kema maunane dhAraNa karatI nathI ? arthAt te prakAre kahetAM temanI jIllA kema aTakatI nathI ? utthAna : A rIte samyagdaSTi devonA avagrahadAnAdi ane vaMdana-vaiyAvaccAdine dharmapaNe svIkAravA joIe, ema sthApana karyuM, tyAM pUrvapakSI luMpAka kahe ke, devone cothuM guNasthAnaka ame svIkArIe chIe, tethI samyagdaSTi devomAM avagrahadAna ane vaMdana-vaiyAvaccadi guNone dharmarUpe ame mAnIe chIe; paraMtu teo pattharanI mUrtinI je arcanA kare che te dharma nathI, paraMtu devasthiti che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - TIkArca - mAnava ... paracAma: bhagavAnanuM vaMdana ja teono=samyagdaSTi devono, dharma che, acaMdi= pUjAdi, nahi; e prakAre vaLI addhajaratIya grahaNamAM anaMtAnubaMdhI kaSAyanI haTha vinA anya kAraNa ame jotA nathI. TIkA : akSarANi cAtra - 'tae NaM se sakke deviMde devarAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma soccA Nisamma haThThatuLa0 samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai vaMdaittA namasai 2 evaM vayAsI-kaivihe NaM bhaMte ! uggahe paM0 ? sakkA paMvide de i0 naM0 - (2) vilopade (2) rADA (3) hAva 35 (4) sArikAde (6)
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ para pratimAzataka/ zlokaH 17 sAhammiuggahe / je ime bhaMte ! ajjattAe samaNA niggaMthA viharaMti, eesiM NaM ahaM uggahaM aNujANemi tti kaTu samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA tameva divvaM jANavimANaM durUhati 2 jAmeva disiM pAubhUte tAmeva disiM paDigae / bhaMte tti bhayavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA, evaM vayAsI-jaM NaM bhaMte ? sakke deviMde devarAyA tubbhe evaM vadati, sacce NaM esamaDhe ? haMtA sacce / sakke NaM bhaMte ! deviMde devarAyA kiM sammAvAdI micchAvAdI ? go0 ! sammAvAdI, No micchAvAdI / sakke NaM bhaMte ! deviMde devarAyA kiM saccaM bhAsaM bhAsai, mosaM bhAsaM bhAsai, saccAmosaM bhAsaM bhAsai, asaccAmosaM bhAsaM bhAsai ? go0 / saccaMpi bhAsaM bhAsai jAva asaccAmosaMpi bhAsaM bhAsai / sakke NaM bhaMte ! devarAyA kiM sAvajjaM bhAsaM bhAsai, aNavajjaM bhAsaM bhAsai ? go0 / sAvajjapi bhAsaM bhAsai aNavajjapi bhAsaM bhAsai / se keNaTheNaM bhaMte ! evaM vuccai-sAvajjapi jAva aNavajjaMpi bhAsaM bhAsai ? go0 ! jAhe NaM sakke deviMde devarAyA suhumakAyaM aNijjUhittANaM bhAsaM bhAsai, tAhe NaM sakke deviMde devarAyA sAvajjaM bhAsaM bhAsai, jAhe NaM sakke deviMde devarAyA suhumakAyaM NijjUhittANaM bhAsaM bhAsai tAhe NaM sakke deviMde devarAyA aNavajjaM bhAsaM bhAsai, se teNaTTeNaM jAva bhAsai / sakke NaM bhaMte ! deviMde devarAyA kiM bhavasiddhie ? abhavasiddhie ? sammadiTThI micchAdiThThIe ? evaM jahA mooddesae-saNaMkumAro jAva No acarame tti / / ' SoDazazate dvitIyoddezake zatake / 'uggahe' tti-avagRhyate svAminA svIkriyate yaH so'vagrahaH / deviMdoggahe tti devendraH zakra IzAno vA, tasyAvagraho dakSiNalokArddha uttaraM deti devendrAvagrahaH / 'rAuggahe' tti rAjA cakravartI tasyAvagrahaH SaTkhaNDabharatAdikSetraM rAjAvagrahaH / 'gihavaiuggahe tti' gRhapatiH mANDaliko rAjA, tasyAvagrahaH svakIyaM maNDalamiti gRhapatyavagrahaH / 'sAgAriuggahe' tti saha agAreNa=gehena varttata iti sAgAraH, sa eva sAgArikaH tasyAvagraho gRhameveti sAgArikAvagrahaH / 'sAhammiggahe' tti samAnena dharmeNa carantIti sAdharmikAH sAdhvapekSayA sAdhava eva teSAmavagrahaH tadAbhAvyapaJcakozaparimANaM kSetramRtubaddhe mAsamekaM varSAsu caturo mAsAn yAvaditi sAdharmikAvagrahaH / evamupazrutyendro yadAcakhyau tadAha - 'je ime' ityAdi 'evaM vayati tti' pUrvoktaM 'ahaM uggahaM aNujANAmI' tyevaMrUpaM vadati abhidhatte / satya eSo'rtha iti / atha bhavatvayamarthaH satyaH tathApyayaM svarUpeNa samyagvAdI uta netyAzaGkyAha, 'sakke Nami' tyAdi samyagvadituM zIlaM svabhAvo yasya sa samyagvAdI prAyeNAsau samyageva vadatIti / samyagvAdazIlatve'pi pramAdAdinA kimasau caturvidhAM bhASAM bhASate naveti praznayanAha, 'sakke NaM' ityAdi / satyApi bhASA kathaJcid bhASyamANA sAvadyA saMbhavatIti punaH pRcchati-'sakke NaM' ityAdi / 'sAvajja' ti sahAvadyenagarhitakarmaNeti sAvadyA tAM 'jAhe NaM' ti yadA 'suhumakAyaMti sUkSmakAyaM hastAdikaM vastviti vRddhAH, anye tvAhuH 'suhumakAyaM ti vastraM, 'aNijUhittANaM' tti apohyAdatvA / hastAdyAvRttamukhasya hi bhASamANasya jIvasaMrakSaNato'navadyA bhASA bhavatyanyA tu sAvadyeti / zakramevAdhikRtyAha-'moUddesae' tti tRtIyazatake prathamoddezakaM / tatpATho yathA'saNaMkumAre NaM bhaMte! deviMde devarAyA kiM bhavasiddhie abhavasiddhie ? sammadiTThI ? micchAdiTThI ? parittasaMsArIe aparittasaMsArIe ? sulahabohIe dullahabohIe ? ArAhae virAhae ? carame acarame ? go0 /
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 pratimAzataka | zlokaH 17_ saNaMkumAre NaM deviMde devarAyA bhavasiddhie No abhavasiddhie, evaM samma0 paritta0 sulaha0 ArA0 ca0 pasatthaM NeyavvaM / se keNaTTeNaM bhaMte ! go0 ! saNaMkumAre NaM deviMde devarAyA bahUNaM samaNANaM bahUNaM saMmaNINaM bahUNaM sAvayANaM bahUNaM sAviyANaM hiyakAmae, suhakAmae, patthakAmae, ANukaMpie, Nisseyasie, hitasuhaNissesakAmae, se teNaTheNaM / / ' 'ArAhaai' tti vyAkhyA-jJAnAdInAmArAdhayitA, 'carame' tti carama eva bhavo yasyAprAptastiSThati, devabhavo vA caramo yasya sa caramaH; caramabhavo vA bhaviSyati yasya sa caramaH / 'hiakAmae'tti hitaM sukhanibandhanaM vastu / 'suhakAmae' tti sukha-zarma 'patthakAmae tti'pathyaM duHkhatrANaM kasmAdevamityAha 'ANukaMpieTa tti kRpAvAn / ata evAha 'Nisseyassie' tti niHzreyasaM mokSastatra niyukta iva naiHzreyasikaH / 'hiasuhaNissesakAmae' tti hitaM yatsukhamaduHkhAnubandhamityarthaH tanniHzeSANAM sarveSAM kAmayate vAJchati yaH sa tatheti vRtto ! TIkArya - 'akSara vAtra' - ane A kathanamAM=zakranA avagrahadAtRtA Adi guNanA kathanamAM, akSaro A pramANe che - tyAre te zakra devendra devarAjA, zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse dharmane sAMbhaLIne haSTatuSTa (thayelo) zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana kare che, vaMdana karIne namaskAra kare che, namaskAra karIne A pramANe kahe che - he bhagavan! avagraha keTalA prakAranA che ? he zakra ! pAMca prakAranA avagraha kahevAyelA che. te A pramANe - (1) devendrano avagraha (zakra athavA IzAreMdrano avagraha) (2) rAjAno avagraha (cakravartIno avagraha) (3) gRhapatino avagraha (mAMDalika rAjAno avagraha) (4) sAgArikano avagraha (zayyAtarano avagraha) (5) sAdharmikano avagraha (samAnadharmavALAno avagraha) e pramANe sAMbhaLIne Indra je kahyuM. te A pramANe - he bhagavaMta ! AryarUpe jeo A zramaNa nigraMtho vicare che, teone huM avagrahanI anujJA ApuM chuM. e pramANe kahIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana kare che, namaskAra kare che, ane vaMdana karIne namaskAra karIne, te ja divya vimAnamAM ArUDha thAya che, ane ArUDha thaIne je dizAmAMthI AvyA hatA, te ja dizAmAM pAchA gayA. (te vakhate) bhagavAna gautamasvAmI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana kare che, namaskAra kare che. vaMdana karIne, namaskAra karIne A pramANe kahe che - he bhagavaMta ! devendra, devarAjA zakre Apane pUchyuM, e artha satya che? bhagavAna kahe che ke hA, satya che. he bhagavaMta ! devendra, devarAjA zakra zuM samyagvAdI che ke mithyAvAdI che ? he gautama ! samyaglAdI che, mithyAvAdI nathI. he bhagavaMta ! devendra, devarAjA zakra (1) satya bhASA bole che ? (2) mithyA bhASA bole che ?
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra54 pratimAzataka/ blokaH 17 (3) satyAmRSA bhASA bole che ? (4) asatyAmRSA bhASA bole che ? he gautama ! satya paNa bhASA bole che, yAvat asatyAmRSA bhASA bole che. he bhagavaMta ! devendra, devarAjA zakra zuM sAvadha bhASA bole che ? anavagha bhASA bole che? he gautama ! sAvadha paNa bhASA bole che, anavadya paNa bhASA bole che. he bhagavaMta ! kayA arthathI A pramANe kaho cho ke, sAvadya paNa yAvat anavagha paNa bhASA bole che ? he gautama ! jyAre devendra, devarAjA zakra sUkSmakAya nahi rAkhIne bhASA bole che, tyAre devendra, devarAjA zakra sAvadha bhASA bole che, (a) jyAre devendra, devarAjA zakra sUkSmakAyane rAkhIne bhASA bole che, tyAre anavadya bhASA bole che. te arthathI (Ama kahevAya che) yAvat bole * che. he bhagavaMta ! devendra, devarAjA zakra zuM bhavasiddhika che ke abhavasiddhika che ? samyagdaSTi che ke mithyASTi che? e pramANe jema moddezakamAM tRtIya zatakanA prathama uddezakamAM, sanaskumAra IndranI jema yAvat " avaratti tyAM sudhI jANavuM. 16mA zatakanA rajA uddezAmAM A pramANe kahela che. tenA viSama artho TIkAmAM kholatAM kahe che - 'de tti avagrahaNa karAya arthAt svAmI vaDe je svIkArAya te avagraha kahevAya. (1) rvivAde 'tti deveMdra zakra athavA IzAna, teno avagraha, dakSiNa lokAI zakeMdrano avagraha kahevAya, uttara lokAI IzAreMdrano avagraha kahevAya. e pramANe deveMdrano avagraha jANavo. (2) "rA ' tti rAjA=cakravartI, teno avagraha te rAjAno avagraha. cha khaMDa bharatAdikSetra rAjAno avagraha jANavo. (3) jiphavaphA" tti gRhapati mAMDalika rAjA, teno avagraha te gRhapatino avagraha, potAnuM maMDala e gRhapatino avagraha jANavo. (4) tArivAre tti agAranI sAthe=gharanI sAthe varte te sAgAra. svArthamAM na pratyaya lAgela hovAthI te pUrva saTIra =sAgAra ja arthamAM 'sArava' prayoga che, ane teno sAgarikano avagraha ghara ja che. e sAgArikano avagraha jANavo. (5) "sAnniAde' tti samAna dharmathI care te sAdhamiko kahevAya. sAdhuonI apekSAe sAdhuo ja sAdharmika kahevAya. temano avagraha te sAdharmikono avagraha kahevAya. temanuM AbhAvya pAMca koza jeTaluM kSetra Rtubaddha kALamAM ziyALAunALAmAM eka mAsa sudhI ane varSAkALamAM comAsAmAM, cAra mAsa sudhI e pramANe sAdharmikano avagraha jANavo. zakre bhagavAnane prazna pUchyo ke, he bhagavaMta ! keTalA prakAranA avagraho che? bhagavAne uttaramAM kahyuM ke, he zakra ! pAMca prakAranA avagraho che. e pramANe sAMbhaLIne IMdra je kahyuM te kahe che - "rU ItyAdi "rva pati tti' sudhInA kathanano bhAva batAve che - huM pUrvokta avagrahanI anujJA ApuM chuM, e pramANe kahe che. | sarve pakSama - satya puoDa rUti . gautamasvAmIe pRcchA karI, teno uttara bhagavAne Apyo ke, zakre je avagraha yAcyo che e artha satya che. " thI AgaLanuM utthAna karatAM kahe che - A artha satya ho, to paNa A=zakra, svarUpathI samyagvAdI che ke nahi ? e pramANe zaMkA karIne kahe che - ' ' Hi he bhagavaMta ! deveMdra, devarAjA zakra samyagvAdI che ke mithyAvAdI che, e praznamAM samyaglAdI kahyuM, teno artha batAvatAM kahe che - samyaga kahevAno svabhAva jeno che te samyagvAdI, prAya: zakra samyagu ja kahe che.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zlokaH 17 papa samyam bolavAno svabhAva hovA chatAM paNa pramAdAdithI zuM A I cAra prakAranI bhASA bole che ke nahi ? e pramANe prazna karatAM kahe che - "have phatyAdri' he bhagavaMta ! deveMdra devarAjA zakra satyabhASA bole che? asatya bhASA bole che ? satyAmRSA bhASA bole che ? yAvat asatyAmRSA bhASA bole che ? e pramANe gautamasvAmI bhagavAnane prazna pUche che. satya paNa bhASA kyAreka bolAtI sAvagha saMbhave che. e pramANe pharI pUche che - 'sava tyAdri' he bhagavaMta ! deveMdra, devarAjA zakra sAvadha bhASA bole che ke anavadya bhASA bole che ? ItyAdi prazna kare che. 'vinaM' ti sAvagha=avagha sahita=nighakarmasahita te sAvadha kahevAya. 'gAI ' ti nA 'kumavA ti=jyAre sUkSmakAyane rAkhyA vagara deveMdra, devarAja zakra bhASA bole te sAvadha bhASA kahevAya ema kahyuM, tyAM sUkSmakAyano artha batAvatAM kahe che - sUkSmakAya=hAtha Adi vastu, e pramANe vRddho kahe che. vaLI anya kahe che - sUkSmakAya=vastra, 'LanUdittA' ti sapohya=-A' rAkhyA vinA, vastra ke hAtha rAkhyA vinA bole to sAvadha bhASA kahevAya. je kAraNathI hAtha AdithI DhAMkelA mukhavALA evA bolatAne jIvanA saMrakSaNathI anavadya bhASA thAya che, vaLI anya sAvadha bhASA thAya che. (1) zakrane ja AzrayIne AgaLa pUche che, je kathana bhagavatIsUtranA trIjA zatakanA prathama uddezAmAM che, te ja pATha bIjA uddezAnA soLamA sUtranI TIkAmAM batAvatAM kahe che - "mokresa' riMkatrIjA zatakano prathama uddezaka samajavo. tatkAro yathA - te pATha A pramANe che - he bhagavaMta ! deveMdra, devarAjA sanaskumAra zuM bhavasiddhika che ke abhAvasiddhika che ? samyagdaSTi che ke mithyAdaSTi che ? parItasaMsArI che ke aparItasaMsArI che ? sulabhabodhika che ke durlabhabodhika che ? ArAdhaka che ke virAdhaka che ? carama che ke acarama che? he gautama ! deveMdra, devarAjA sanaskumAra bhavasiddhika che, avyavasiddhika nathI, e pramANe samyagdaSTi parItasaMsArI, sulabhabodhika, ArAdhaka ane carama che, e pramANe prazasta uttara jANavo. gautamasvAmI bhagavAnane pUche che - he bhagavaMta! kayA arthathI Ama kaho cho ? he gautama ! sanaskumAra deveMdra, devarAjA ghaNA sAdhu ghaNAM sAdhvI, ghaNA zrAvako ane ghaNI zrAvikAonI hitanI kAmanAvALo, sukhanI kAmanAvALo, pathyanI kAmanAvALo, aNukaMpAvALo, mokSamAM niyukta thayelo, badhAnA duHkhanA anubaMdha vagaranI sukhanI IcchAvALo che, te arthathI Ama kahela che. viSama padano TIkAmAM artha batAvatAM kahe che - 'mArI&A ri' ArAdhaka padanI vyAkhyA batAve che - jJAnAdinI ArAdhanA karanAra ArAdhaka kahevAya. 'Arane tti carama ja bhava jene aprApta rahelo che te carama, athavA devabhava jene carama che te carama, athavA caramabhava jene thaze te carama kahevAya. hisavAmag' tti hitanA sukhanA, kAraNabhUta vastu. sudAmag' tti sukha zarma.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pa pratimAzatakA zlokaH 17 patthachAma, tti paththa=duHkhathI trANa=rakSaNa. kayA kAraNathI A prakAra=hitanI kAmanAvALo, sukhanI kAmanAvALo ane pathyanI kAmanAvALo che ? ethI karIne kahe che - 'mAguvaM'i ri = kupAvALo che. hata vadi . AthI karIne ja kahe che - 'sleisbiA tti niHzreyasa=mola, jANe molamAM niyukta thayelo hoya te niHzreyasika kahevAya. 'dilasuphlesAmA tti hita evuM je sukha-aduHkha anubaMdhi evuM sukha aduHkha che phaLa jenuM evuM sukha mokSa, te sarva jIvone prApta thAya evI vAMchAvALo sanaskumAra IMdra che. e pramANe bhagavatInA trIjA zatakanA prathama uddezakanI TIkAmAM kahela che. TIkA - evaM hi samyagdRzo devA maitryAdiguNapAtrANi pariNatiyogAdeva gurvAdibhaktimanto nizAsvApasamena divyabhogenApyabhagnamuktipathaprayANAstatkAlInadarzanakalakSaNakriyAvanto dharmavanta eveti sthitam / / 17 / / TIkArca - vaM di.... sthita che. A rIte pUrvamAM siddha karyuM e rIte, vyAdi guNanA pAtra, pariNatinA yogathI jaguvAdinI bhaktivALA, nizAsvApasamAna divyabhoga vaDe agnimuktipaMthamAM prayANavALA, tatkAlIna darzanaekalakSaNa kriyAvALA evA samyagdaSTi devo dharmavALA ja che, e pramANe sthita che..I1NA vizeSArtha : pUrvamAM siddha karyuM e rIte samyagdaSTi devo maitrAdi guNanA pAtra che. kema ke sAkSIpAThamAM kahyuM ke, teo hitanI kAmanAvALA che, sukhanI kAmanAvALA che, pathyanI kAmanAvALA che. tenAthI e prApta thAya che ke, te devo maitrAdi guNanA pAtra che. vaLI pariNatinA yogathI ja gurnAdinI bhaktivALA che arthAt devabhavanI sthitithI gurvAdinI bhaktivALA nathI, paraMtu gurnAdi pratye haiyAmAM vartatA bahumAnanI pariNatinA yogathI ja gurnAdinI bhaktivALA che. ane nizAsvApa samAna=rAtrimAM sUvA samAna, divyabhoga vaDe karIne paNa abhagnamuktipaMthamAM prayANavALA che. jo ke sAmAnya rIte bhoganA tyAgathI muktipaMthanuM prayANa abhagna bane che, ane te saMyamarUpa muktipaMthathI viruddha evI bhogAdinI kriyA, devomAM saMsArane anukULa che evuM dekhAya che; paraMtu samyagdaSTi devonA te divyabhogo nizAsvApa samAna hoya che, arthAt jema koI musApharo niyata sthAnamAM jatA hoya che tyAre, divasanA prayANa karIne rAtrimAM svApa=UMgha, kare che tyAre, te svApa paMthanA prayANathI viruddha gamanarUpa nathI, paraMtu prayANanA zramane utArIne prayANane akuMThita karavAnA ane prayANane atizayita karavAnA upAyarUpa che. te ja rIte samyagdaSTi devonA divyabhogo, anya saMsArI jIvonA bhogonI jema muktipaMthanA
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzatakazloka 17-18 rapa7 gamananI viruddha dizAmAM nathI; paraMtu pUrvabhavamAM je tapa-saMyamamAM yatna karIne ativegathI muktipaMthamAM gamana kareluM, tenAthI lAgela thAkane dUra karavA arthe kSaNabhara nidrA karavA tulya e divyabhogo che. ane te rIte devabhavamAM thAkane utArIne teo baLasaMcaya kare che, jethI janmAMtaramAM pUrva karatAM paNa ativegathI saMyamamAM yatna karI zake che. tethI jema pathika UMgha karIne baLano saMcaya kare che, paraMtu sthAnanI viruddha dizAmAM gamana karato nathI; te rIte samyagdaSTi devo divyabhogakALamAM paNa muktipaMthane anukULa zaktino saMcaya kare che, paraMtu muktipaMthathI viruddha gamana karanArA nathI. tenuM kAraNa te devabhavamAM saMyama pratyeno vadhato jato bahumAnabhAva hoya che. AthI ja saMyamIonI bhakti karIne ja potAnA jIvananI sArthakatA teo anubhave che. AthI ja jevo AnaMda teone saMyamIonI bhaktimAM Ave che, tevo AnaMda divyabhogomAMthI paNa teo prApta karatA nathI. AthI ja te devo abhagnamuktipaMthanA prayANavALA che. vaLI te devo tatkAlIna=devabhavakAlIna samyagdarzanane anukULa evI darzanAcAranI kriyAvALA che, ane AvA guNovALA hovAne kAraNe dharmavALA ja che, e pramANe sthita che. II1nA avataraNikA: yatyananumodyatvAd devAnAM bhaktikRtyaM na dharma iti gUDhAzayasya zaGkAmasiddhyA nirAkurvanAha - avataraNiyArtha: thatine anumogha hovAthI devonuM bhaktikRtya dharma nathI, e pramANe gUDha AzayavALA laMpAkanI zaMkAne asiddhithI nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - 7 ahIM devonuM bhaktikRtya yatine ananumogha che=anumogha nathI, te asiddha che, ema batAvIne zaMkAnuM nirAkaraNa kare che. zloka : devAnAM nanu bhaktikRtyamapi na zlAghyaM yatInAM yataH, sUryAbhaH kRtanRtyadarzanaruci(vidhi)prazno'rhatA'nAdRtaH / hanteyaM jaDacAturI gurukule kutra tvayA zikSitA ? sarvatrApi hi paNDitairanumataM yenAniSiddhaM smRtam / / 18 / / zlokamAM di' zabda pAdapUrtimAM che. ahIM zlokamAM "nRtyanidhinA' pATha che, tyAM hastalikhita pratamAM "nRtyavarzanaviSe pATha che. paNa TIkAmAM kholelA samAsanA hisAbe te pATha saMgata thato nathI. tethI ahIM nRtyazanavidhijharanA pATha hovAnI saMbhAvanA lAge che, te mujaba zlokano artha karela che.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pa8 pratimAzataka, bloka : 18 zlokArdha : ahIM laMpAka zaMkA karatAM kahe che ke, devonuM bhaktikRtya paNa yatione glAdhya nathI. je kAraNathI karyo che nRtyAdi darzananI vidhino prazna jeNe evo ane arihaMta vaDe anujJA nahi apAyelo evo sUryAbhadeva che. ahIM uttara ApatAM kahe che - AvI ja cAturI tArA vaDe gurukuLamAM kyAM zikhAI? je kAraNathI sarvatra paNa=sarve paNa saMpradAyamAM, paMDito vaDe aniSiddhane anumata kahevAyela che. arthAt paMDito niSedha nahi karAyelane anumata kahe che. ll18l TIkA : ___ 'devAnA'mityAdi :- nanu devAnAM bhaktikRtyamapi-pratimArcanAdi yadi yatInAM na zlAghyaM = nAnumodyaM, tatazca na dharmo, vandanAdi tu zlAghyatvAd dharma eva / ata eva porANameyaM sUriyAbhA' ityAdi pratijJAya yaccaturvidhA devA arhato bhagavato vanditvA namaskRtya svasvanAmagotrANi zrAvayantItyeva nigamitamiti draSTavyamidamitthameva yataH sUryAbhaH kRto nRtyavidheH (nRtyadarzanavidhe:)=nRtyakaraNasya prazno yena saH tathA, arhatA zrImahAvIreNa nAdRta:-tannRtyakaraNapratijJA nAdRtetyarthaH / 0 TIkAmAM to nRtyavive: pATha che. tyAM to mRtyavanavi: pAThanI saMbhAvanA che. "jana' pada chUTI gayuM lAge che. TIkArya : nanu .... gharma ahIM pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che ke, devonuM bhaktikRtya paNa=pratimAarcanAdi paNa, yatione anumodya nathI ane tethI jadharma nathI. vaLI vaMdanAdi glAdhya hovAthI dharma ja che. mata vi . nAtetvartha AthI karIne yatione pratimAarcanAdi anumogha nathI AthI karIne ja "parAneyaM zUriyAmA' he sUryAbha ! A purANuM karma che, ItyAdi pratijJA karIne (bhavanapati vagere) je cAre prakAranA devo arihaMta paramAtmAne vaMdana karIne, namaskAra karIne svasvanAmagotro saMbhaLAve che e pramANe ja nigamana karAyeluM che, e pramANe jANavuM. A Ama ja che, je kAraNathI kayAM che nRtyadarzananI vidhino prazna jeNe evo tathA arihaMta zrI mahAvIra vaDe tenA nRtyakaraNanI pratijJA Adara karAI nathI evo sUryAbhadeva che. ahIM "he sUryAbha ! A purANuM karma che', e pratijJAvAkya A rIte che - sUryAbhanA praznamAM bhagavAne A tAruM purANuM karma che, e siddha karavA arthe pratijJA karI, tethI ghorALamevaM jUriyAmA' e pratijJAvAkya che. tyAra pachI te purANuM karma che, te batAvavA cAra prakAranA devo arihaMta bhagavAnane vaMdana kare che ItyAdi kahyuM, te pratijJAnuM nigamana che. ane meM tyameva'=e ema ja che=devonuM bhaktikRtya yatione glAdhya nathI tethI dharma nathI, vaLI vaMdanAdi glAdhya hovAthI dharma che, e ema ja che. ane temAM heta kahe che ke, je kAraNathI sUryAbhanA javAbamAM
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimA zatakazlokaH 18 rapala bhagavAne nRtyakaraNanI pratijJAno Adara karyo nathI, tenAthI e prApta thAya ke bhagavAnanI vaMdanamAM saMmati che ane nRtyakaraNamAM saMmati nathI, ema pUrvapakSI kahe che. vizeSArtha: jyAre sUryAbhadeva bhagavAnane potAnA vaMdana aMge prazna kare che, tyAre bhagavAna mauna rahetA nathI, paraMtu kahe che ke he sUryAbha!A purANuM kArya che arthAt pUrvanA devoe paNa e prakAre bhagavAnane vaMdanAdi karma AcareluM che, e pramANe kathana kare che. te kathana pratijJArUpa che, ane te prakAranI pratijJA karIne bhagavAna vaDe A rIte nigamana karAyuM ke, cAra prakAranA devo arihaMta bhagavAnane vaMdana karIne namaskAra karIne svasvanAmagotro saMbhaLAve che. tenAthI e prApta thAya ke, bhagavAne vaMdanakriyAnA praznamAM mauna na rahetAM kahyuM ke, pUrvanA devoe paNa vaMdanakriyA karI che, ema tAre paNa karavI ucita ja che. ane pUrvanA devo zuM kare che tenuM nigamana karatAM kahe che ke, cAre prakAranA devo arihaMta bhagavAnane vaMdana karIne, namaskAra karIne, bhaktinA vazathI potapotAnAM nAma-gotro saMbhaLAve che, je bhagavAnanI bhaktinI kriyArUpa che. ane tyAM namaskAra karIne sva-svanAmagotro saMbhaLAve che, e ja nigamana karyuM, paraMtu bhAvatu paryApAsanA kare che, e nigamana karyuM nathI. tethI e prApta thAya ke sUryAbhadeve kahela ke, "huM sUryAbhadeva vaMdana karuM chuM ane vaMdana-namaskAra karIne yAvatuM paryApAsanA karuM chuM." tenA javAbarUpe bhagavAne nigamana pathupAsanA sudhI na karatAM nAma-gotra saMbhaLAve che, tyAM sudhI ja karyuM. tethI nATyakaraNarUpa paryApAsanAmAM bhagavAnanI saMmati nathI. ane tenI puSTi karatAM pUrvapakSI kahe che ke, A Ama ja che, arthAt devonuM bhaktikRtya yatione glAdhya nathI, tethI dharma nathI; vaLI vaMdanAdi glAdhya hovAthI dharma che, e ema ja che. kema ke je kAraNathI sUryAbhadeve potAnuM nRtya dekhADavAnI vidhino prazna karyo tyAre bhagavAne javAba Apyo nahi, jyAre vaMdananuM pUchyuM tyAre A purANuM karma che, e pramANe javAba Apyo. tethI e nakkI thAya che ke, devonuM bhaktikRtya je nRtyAdi che te asaMyamanI kriyArUpa hovAthI jema bhagavAnane saMmata nathI, tema yatione devonI pratimA-arcanAdi glAdhya nathI. ane saMyamI evA bhagavAnane jema devonI vaMdanakriyA saMmata che, tema yatione vaMdanAdi kriyA zlAdhya che. AthI ja devonI pratimA-arcanAdi dharma nathI, paraMtu vaMdanAdi kriyA ja dharma che, e prakArano pUrvapakSIno kahevAno Azaya che. tathA 2 sUtra ..... ane te pramANe sUtra - (amane prApta thayela rAjapraznIya sUtramAM sUtra-21 thI 23 mAMthI A pAThanI saMkalanA karI che.) TIkA: 'tae NaM se sUriyAbhe deve samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM soccA Nisamma haTThatuTTha jAva hayahiyayA uThei, uTheittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai 2 evaM vayAsI,-ahaNNaM bhaMte ! sUriyAbhe deve kiM bhavasiddhie jAva acarime ? ityAdi, tae NaM se sUriyAbhe deve samaNeNaM 3 evaM vutte samANe haTThatuTTha cittamANaMdie paramasomaNase samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai 2 evaM vayAsI-tubbhe NaM bhaMte! savvaM davvaM
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 pratimAzataka/ bloka 18 jANaha pAsaha, savvaM khittaM jANaha pAsaha, savvaM kAlaM jANaha pAsaha, savve bhAve jANaha pAsaha, jANaMti NaM devANuppiyA jAva0 taM icchAmi NaM jAva uvadaMsittae, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sUriyAbheNaM deveNaM evaM vutte samANe sUriyAbhassa devassa eyamaLaM No ADhAi No parijANai, tusiNIe saMciTThai, tae NaM se sUriyAbhe deve samaNaM bhagavaM mahAvIraM doccaMpi taccaMpi evaM vayAsI-tubbhe NaM bhaMte ! savvaM davvaM jANaha jAva uvadaMsittae ttikaTu samaNaM 3 tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei' ityAdi / (rAyapaseNIya sU. 21/22/23) TIkArca - tA ne .... arine ? phatyAti, tyAra pachI te sUryAbhadeva zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse dharmane sAMbhaLIne tene hadayamAM dhAraNa karIne haSTa-tuSTa thayelo yAvat harSAtirekathI harSita hadayavALo thayelo yAvat (ahIM nAva thI ... vittamAlii thI harisavilapamAna' sudhIno pATha saMgRhIta che.) Ubho thAya che, ane Ubho thaIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana kare che, namaskAra kare che. vaMdana karIne, namaskAra karIne A pramANe kahe che - he bhagavan! huM sUryAbhadeva bhavasiddhi chuM? yAvat acarama chuM? ItyAdi pUche che. (ahIM nAva thI samaddhi varine sudhIno pATha saMgRhIta che.) (sU. 21) ta, .... hasitta, tyAra pachI te sUryAbhadeva samai rU=zramaNa bhagavAna mahAvIra vaDe A pramANe kahevAyo chato haSTa-tuSTa cittavALo, AnaMdavALo, parama saumanasyavALo zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana kare che, namaskAra kare che. vaMdana karIne, namaskAra karIne A pramANe kahe che, he bhagavaMta ! Apa sarva dravyane jANo cho juo cho, sarva kSetrane jANo cho juo cho, sarva kAlane jANo cho juo cho, sarva bhAvane jANo cho juo cho. he devAnupriya ! yAvat (ahIM nAva thI mama purva ..... thI masamaU//TyaMti - sudhIno pATha saMgRhIta che) tene huM yAvat (ahIM nAva thI levAnuSyivAdi .... thI navirdi sudhIno pATha saMgRhIta che.) dekhADavA IcchuM chuM. (sU. 22) te i .... vidara, tyAra pachI sUryAbhadeva vaDe A pramANe kahevAyelA hote chate zramaNa bhagavAna mahAvIre sUryAbhadevanA arthanokakathanano, Adara karyo nahi, anujJA ApI nahi (paNa) mauna rahe che. tay i .... huM tyAre . tyAra pachI te sUryAbhadeva zramaNa bhagavAna mahAvIrane bIjI vAra, trIjI vAra paNa A pramANe kahe che. he bhagavaMta ! Apa sarva dravyane jANo cho, yAvat dekhADavA IcchuM chuM. (ahIM nAva thI pUrvavat navirdi sudhIno pATha saMgRhIta che.) e pramANe kahIne traNa vAra pradakSiNA kare che ItyAdi pATha che. (sU. 23) utthAna : pUrvapakSIe pUrvamAM sthApana karyuM ke, sUryAbhadevanA nATaka karavAnA praznamAM bhagavAna mauna rahyA, tethI ja sAdhune bhagavAnanuM bhaktikRtya anumata nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI uttara Ape che - TIkA - atrottaraM - 'hanta' iti khede / iyaM (jaDa)cAturI tvayA gurukule kutra zikSitA ? yanmaunaM niSedhameva vyaJjayatIti / yena kAraNena sarvatrApi sarvasminnapi, sampradAye paNDitaiH 'aniSiddhaM anumataM'
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 pratimAzataka | zloka : 18 smRtam, ata eva svArthamAhArAdi niSpAdayan gRhI apratiSedhAnumatiprasaGgabhayAdeva niSidhyate yazcAniSedhasyAnumatyAkSepakatve'tiprasaGgAdiH so'nupadameva nirAkariSyate / / 18 / / TIkAmAM vaMcAturI pATha che, tyAM mULa zlokamAM nukavAturI hovAthI "nakavAsurI' pAThanI saMbhAvanA che. TIkArtha:matrottara | 'danta' e avyaya ahIM kheda arthamAM che. A jaDacAturI tArA vaDe gurukuLamAM kyAM zikhAI? ke je mauna che te niSedhane ja vyakta kare che? arthAt bhagavAna je mauna rahyA te niSedhane ja vyakta kare che? caMti pachI 'tti" zabda che, te cAturInA svarUpano parAmarzaka che. je mauna che, te niSedhane ja vyakta kare che, e prakAranI jaDacAturI tArA vaDe gurukuLamAM kyAM zikhAI ? ema anvaya jANavo. A tArI cAturI asamaMjasa che, ema batAvatAM kahe che - - ena ....nirAziriSa sAja kAraNathI sarvatra paNa sarve paNa, saMpradAyamAM paMDito vaDe aniSiddhane anumata kahevAyela che. tenI puSTi karatAM kara va' thI kahe che - AthI ja sAdhu mATe AhArAdi niSpAdana karato banAvato, gRhastha apratiSedhanI anumatinA prasaMganA bhayathI ja(sAdhu dvArA) niSedha karAya che. ane je aniSedhanI anumatinA AkSepakapaNAmAM atiSiddhane anumatino AkSepaka svIkAravAmAM Ave to, atiprasaMgAdi doSo che, te anupada AnI pachI ja, nirAkaraNa karAze. 18 vizeSArtha: niSiddham anumate mRtam', e prakAre paMDito vaDe svIkArAya che, mATe bhagavAne sUryAbhadevane nATaka karavAnA praznamAM niSedha karyo nathI, e ja bhagavAnanI saMmatirUpa che. tenI ja puSTi karatAM kahe che - jo gRhastha sAdhu mATe AhArAdi banAvato hoya to teno sAdhu niSedha na kare to anumatino doSa lAge che, tethI ja sAdhuo teno niSedha kare che. te rIte bhagavAne sUryAbhadevanA nATya karavAnA praznamAM niSedha karyo nathI. tethI bhagavAnanI nATaka karavAmAM anumati che, tema nakkI thAya che. ahIM prazna thAya ke - aniSedhamAM anumati mAnazo to jamAli Adine bhagavAne pRthagu vihArano niSedha karela na hato, temAM anumati mAnavAno atiprasaMga Avaze, ane te atiprasaMga A rIte che - jamAlie bhagavAna pAse pRthagu vihAranI anujJA mAMgI tyAre, bhagavAnane jamAli pRthagU vihAra kare te ISTa nahi hovA chatAM bhagavAne mauna dhAraNa karela. kema ke bhagavAna niSedha kare to paNa jamAli pRthagu vihAra avazya karavAnA, tema bhagavAna kevalajJAnathI jANatA hatA. tethI jamAline adhika anarthanA nivAraNa arthe bhagavAne mauna dhAraNa karela. te sthAne maunathI saMmati svIkAravAmAM Ave to atiprasaMga Ave che, tenuM nirAkaraNa zloka-21mAM tathA prajJANe ..... satya jIva sudhInA kathanamAM karela che. II18
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 pratimA zatakazloka : 19 avataraNikA: tUSNIMbhAve bhavadbhirapi kiM bIjaM vAcyamityAkAGkSAyAmAha - avataraNitArtha : tUSpIbhAvamAM=bhagavAna sUryAbhadevanA nRtyadarzananI vidhimAM mauta rahyA temAM, zuM kAraNa che? te tamArA vaDe paNa kahevAvuM joIe. e prakAranI AzaMkAmAM graMthakAra kahe che. arthAt tRSNIbhAva hovAne kAraNe manabhAva hovAne kAraNe, amArA vaDe to bhagavAnathI nRtyadarzananI vidhino svIkAra nathI, mATe dharma nathI ema kahevAya che; Ama chatAM tame sUryAbhanA nRtyadarzanane dharma kaho cho, to bhagavAna mauna rahyA temAM zuM kAraNa kahezo? e prakAranI pUrvapakSInI AzaMkAmAM graMthakAra kahe che - zloka : icchA svasya na nRtyadarzanavidhau svAdhyAyabhaGgaH punaH, sAdhUnAM tridazasya cAtizayinI bhaktirbhavadhvaMsinI / tulyAyavyayatAmiti pratiyatA tUSNIM sthitaM svAminA, bAhyastatpratiSedhako na kalayettadvaMzajAnAM sthitim / / 19 / / zlokArca - nRtyadarzananI vidhimAM svanI bhagavAnanI, IcchA nathI. vaLI sAdhuone gautamAdi sAdhuone, svAdhyAyano bhaMga che ane sUryAbhadevanI bhavano dhvaMsa karanArI atizayavALI bhakti che. A pramANe tulya Aya-vyayane samAna lAbha-hAnine, pratIta karatA svAmI vaDe mauna rahevAyuM, arthAt bhagavAna mauna rahyA. tapratiSedhaka devonI bhaktino pratiSedhaka, bAhya evo laMpAka tad vaMzajonI svAmInA vaMzamAM utpanna thayelAonI, sthitine na jANe arthAt sthitine jANato nathI. ll19ll TIkA:____'iccheti' :- svasya darzanavidhau necchA vItarAgatvAt, sAdhUnAM gautamAdInAM punarnRtyadarzane svAdhyAyabhaGgaH sa cAniSTaH teSAM, tridazasya-sUryAbhasya, ca bhaktiH bhavadhvaMsinI-saMsArocchedinI, tathAtizayinI utkarSavatI, sA ca tasya balavadiSTasAdhanam, ityamunA prakAreNa gautamAdInAM sUryAbhasya nRtyapradarzane samudAyApekSayA tulyAyavyayatAM samAnahAnivRddhikatvaM, pratiyatA kevalajJAnAlokena kalayatA, svAminA zrIvardhamAnasvAminA, tUSNIM-maunena sthitam /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 19 263 TIkArtha: svaccha sthitam vItarAga hovAthI svanI=bhagavAnanI, nRtyadarzanavidhimAM IcchA nathI; vaLI sAdhuonekagItamAdine, nRtyadarzanamAM svAdhyAyano bhaMga che, ane te teoneegItamAdine, aniSTa che; ane sUryAbhadevanI bhakti bhavadhvaMsinI=saMsArano uccheda karanArI ane atizayavALI-utkarSavALI, che ane te=bhakti, tenuM sUryAbhanuM, balavAna ISTasAdhana che. A prakAre nRtyapradarzanamAM gItamAdinI ane sUryAbhanA samudAyanI apekSAe tulya Aya-vyayane jANatA samAnahAni-vRddhine pratIta karatA=kevalajJAnanA prakAzathI jotA, evA svAmI vaDe=vardhamAnasvAmI vaDe, mauna rahevAyuM, arthAt svAmI mauna rahyA. vizeSArtha: bhagavAnane nRtyadarzananI vidhimAM IcchA nathI, kema ke vItarAga che. ane gautamAdi sAdhuone vaLI nRtyadarzanamAM svAdhyAyano bhaMga che, je teone aniSTarUpa che. arthAt bhagavAnanI dezanAthI caudapUrvI evA paNa gautamAdi munione mokSane anukULa aMtaraMga vIryanA pravartanarUpa apramAdabhAva jenAthI daDha rIte ullasita bane che, te rU5 svAdhyAyano bhaMga sUryAbhanA nRtyadarzanane kAraNe thAya che, ane te svAdhyAyano bhaMga te munione mATe ISTa nathI. ane sUryAbhadevane saMsArano ucchedakanAza, karanArI, utkarSavALI vyakti je nRtya karavAthI atizayavALI bane che, te bhakti sUryAbhane baLavAna ISTanuM sAdhana che. arthAt nRtyabhakti potAne bhavano dhvasa karavo ISTa che tenuM sAdhana che, ane te nRtyamAM je pramAdi che tenA karatAM saMsAranA ucchedanI prAptirUpa ISTa balavAna che. tethI balavAna evA ISTanuM sAdhana te bhakti hovAthI sUryAbhanI temAM pravRtti che. jema saMsArI jIvane dhana ISTa hovA chatAM, dhananI prAptino upAya je vepArAdi che temAM, ghaNo zrama karavAthI alpa dhana prApta thatuM hoya tyAre, ISTa evA dhananuM sAdhana vepAra hovA chatAM te balavAna ISTanuM sAdhana na banavAthI vepAramAM pravRtti thatI nathI, paraMtu potAnA zrama karatAM balavAna ISTanI prApti jemAM dekhAya tyAM yatna thAya che; tema prastutamAM sUryAbhane je saMsArano dhvaMsa ISTa che, te nRtya karavAnA zramanI apekSAe balavAna hovAthI ane tenuM sAdhana nRtya hovAthI temAM tenI IcchA varte che. A prakAre nRtyapradarzanamAM gautamAdi munio ane sUryAbhanA samudAyanI apekSAe tulya Aya-vyayane jANatA evA svAmI vaDe mauna rahevAyuM. joke gautamAdi munio ane sUryAbhadeva ubhayarUpa samudAyanI apekSAe, gautamAdine svAdhyAyakRta viziSTa apramAdabhAvanI prAptimAM nRtya pradarzana aMtarAyarUpa che, Ama chatAM te nRtyadarzanathI bhagavAnanI bhakti joIne tenI anumodanAno pariNAma gautamAdi munione thAya tevuM che. te rUpa zubhabhAva hovA chatAM svAdhyAyakRta viziSTa bhAvanI hAni thAya che, ane sUryAbhane saMsAranA ucchedane anukULa bhaktinA atizayano anukULa lAbha thAya che; e pramANe tulya Aya-vyayane joIne bhagavAne mauna grahaNa karyuM. AnAthI e prApta thAya che, jyAM koIne nukasAnIno saMbhava na hoya paraMtu lAbha ja hoya te sthAnamAM vyakta anumati hoya che, jema vaMdanakriyAmAM vyakta anumati che. ane yogya paNa koI jIvane viziSTa lAbhamAM aMtarAya thato hoya ane koIkane lAbha thato hoya to vyakta saMmati apAtI nathI, paraMtu maunarUpe ja saMmati hoya che. K-20
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 pratimAzataka, zloka: 19 utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, gautamasvAmI Adi munione aMtarAya hovAthI ane sUryAbhane lAbha hovAthI bhagavAna mauna rahyA. tyAM prazna thAya ke, jo gautamasvAmI Adine sUryAbhanA nRtyathI nukasAna thatuM hoya to sUryAbhane paNa anyane nukasAna thatuM hovA chatAM nRtya karavAmAM doSanI prApti thaze. tethI kahe che - TIkA: pratyekaM tu yasya yo bhAvo balavAMstadapekSayA tasya vidhirbhavatyevAniSTAnubandhasya aMbalatvAt, nayavizeSeNa tadabhAvAdvA tatsAmrAjyAt, anyathAhAravihArAdividhAvagateH, vAgvizeSe tu sampradAyakrama eva niyAmaka iti / TIkArca - pratye ...tti pratyekane AzrayIne jeno je bhAva balavAna che, te apekSAe tene vidhi thAya ja che. kema ke aniSTatA anubaMdhanuM abalavAnapaNuM hovAthI athavA to nathavizeSathI teno=aniSTo, abhAva hovAthI tenuM vidhinuM, sAmrAjya che. anyathA AhAravihArAdinI vidhimAM agati=aprApti thaze. vaLI vacanavizeSamAM saMpradAyakrama jaliyAmaka che. "ti' kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha : sUryAbhadevane AzrayIne vicArIe to sUryAbhano nRtya karavAno bhAva saMsAranA ucchedana karanAro hovAthI balavAna che, mATe sUryAbhadevanI apekSAe nRtya karavAnI vidhi thAya che. tyAM prazna thAya ke te nRtyamAM gautamasvAmI Adi munione svAdhyAyamAM bhaMga thAya che, te rUpa aniSTa phaLa vidyamAna che, to pachI tyAM vidhi kema prApta thAya? tethI kahe che ke aniSTa anubaMdhanuM abaLavAnapaNuM che. arthAt potAnA nRtyanA pradarzanathI je svAdhyAyano bhaMga prApta thAya che, tene dUra karavAno upAya vidyamAna hovA chatAM tenI upekSA karIne nRtya karavAmAM Ave to, svAdhyAyamAM aMtarAya karavAno pariNAma vidyamAna hovAthI aniSTano anubaMdha baLavAna bane; paraMtu potAnA saMsAranA ucchedanA arthe ja bhagavAnanI bhakti karatAM, te aniSTa dUra karavuM azakya hovAthI tyAM upekSAno pariNAma nathI, tethI te aniSTa phaLanuM abaLavAnapaNuM che. jema saMyamI muni samyagu yatnapUrvaka bhagavAnanI AjJAnusAra vihArAdimAM yatna karato hoya ane samitiomAM samyagu upayukta hoya, chatAM gamanakriyAthI vAyukAyanI virAdhanA avazya thAya che; paraMtu saMyamarakSaNArthe vihAra Avazyaka che ane vihAra karatAM vAyukAyanuM rakSaNa karavuM azakya che, tethI tyAM prApta thatuM vAyukAyanI virAdhanArUpa aniSTa phaLa abaLavAna bane che, mATe tyAM vihAranI vidhi prApta thAya che. tema sUryAbhanA nRtyakaraNamAM vidhi prApta thAya che. vyavahAranayane AzrayIne vicAra karavAmAM Ave to gautamasvAmI AdinA svAdhyAyabhaMgamAM sUryAbhadeva nimittabhAvane prApta kare che, tene sAme rAkhIne prathama hetu kahela che. have nizcayanayarUpa nathavizeSathI vicAra
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka, zloka : 19 25 karIne kahe che ke nizcayanayathI svAdhyAyabhaMganA pariNAmano abhAva hovAthI vidhinuM sAmrAjya che. arthAt nizcayanaya pramANe potAnAmAM vartato pariNAma ja karmabaMdha sAthe ke nirjarA sAthe saMbaMdhita che, ane sUryAbhadevane gautamasvAmI Adi muniono svAdhyAya bhaMga karavAno pariNAma nathI; eTaluM ja nahi paraMtu potAnA nRtyathI prApta e svAdhyAyabhaMga pratye upekSAno pariNAma paNa nathI, paraMtu bhagavAna pratye atizaya bhaktino ja pariNAma varte che. te bhaktivizeSa ja nRtyadarzanamAM yatna karavA preraNA kare che. mATe tyAM aniSTa anubaMdhanA lezano paNa abhAva che, tethI tyAM vidhinA sAmrAjyanI prApti che. anyathA arthAtuM nathavizeSathI aniSTa phaLano abhAva na mAnavAmAM Ave, ane potAnA nRtyanA kRtyathI svAdhyAyano bhaMga thAya che ane te aniSTarUpa che, ema ja mAnavAmAM Ave to, munine AhAravihArAdinI vidhimAM=AhAra-vihArAdinA sevanamAM, vidhinI aprApti thaze. kema ke AhAra-vihArAdi karatAM vAyukAya AdinI virAdhanA, yatanAparAyaNa hovA chatAM paNa avazya thAya che, je aniSTa phaLarUpa che. tethI AhAra-vihArAdimAM munine pravRtti karavI zAstravihita che ema kahI zakAya nahi. paraMtu yatanAparAyaNane hiMsAno leza paNa nathI ema mAnavAmAM Ave, to ja paripUrNa zrAmasyabhAva yatanAparAyaNane che, tema mAnI zakAya. te ja rIte sUryAbhadevanA nRtyakaraNamAM paNa svAdhyAyabhaMgamAM upekSAno bhAva nahi hovAthI paripUrNa vidhinI ja prApti che. ahIM prazna thAya ke pratyekane AzrayIne jo vicArIe to sUryAbhadevane AzrayIne tyAM ja vidhi prApta hatI, to pachI nRtyakaraNamAM bhagavAne vaMdanAdinI jema sAkSAt vacanathI saMmati kema na batAvI ? ane maunathI ja saMmati kema batAvI? tethI kahe che ke, vAguvizeSamAM saMpradAyama ja niyAmaka che arthAt vaMdanAdi sthaLamAM sAkSAt saMmati batAvavI ane nRtya-pradarzanAdi sthaLamAM mauna dvArA saMmati batAvavI te rUpa vacanabhedamAM, saMpradAyano krama ja niyAmaka che. TIkA : imAM tadvaMzajAnAM svAmivaMzotpannAnAM, sthiti maryAdAM, bAhyaH-zAsanabahirbhUto, na kalayet=na jAnIyAt / na hyanyakulamaryAdAM tadbahirvatI jAnAtItyukti: / / 19 // 0 mULa zlokamAM ratnatiSedha:' vAgha' nuM vizeSaNa che. tethI TIkAmAM vadha: zAsanavarkhitA che tyArapachI tatvatiSedha hovAnI saMbhAvanA che. TIkArtha: rUmAM ..... ft: // svAmInA vaMzamAM utpanna thayelAnI A maryAdAne, (tasmRtiSedhaka-devonA bhagavAna saMbaMdhI dravyastavano pratiSedhaka evo) bAhya zAsananI bahAra rahelo, laMpAka na jANe arthAt jANato nathI. je kAraNathI anya kuLanI maryAdAne tadbahirvartI na jANe e pramANe ukti che. 19ll ahIM svAmInA vaMzamAM utpanna thayelAnI A maryAdAne bAhya jANato nathI ema kahyuM, tyAM A maryAdAthI vAglizeSanI maryAdAne grahaNa karavAnI che. 1lA
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 avataraNikA : vAkkramavaicitryamevopadarzayati avataraziddhArtha : pratimAzataka| zloka : 20 (lagavAnanA) vAiDamanI vayanapaddhatinI, vicitratA jatAvatAM Ihe che - zloka : sAvadyaM vyavahArato'pi bhagavAn sAkSAt kilAnAdizan, balyAdipratimArcanAdi guNakRnmaunena saMmanyate / natyAdi dyusadAM tadAcaraNataH karttavyamAha sphuTam, yogyecchAmanugRhya vA vratamatazcitro vibhorvAkkramaH / / 20 / / zlokArtha : vyavahArathI paNa sAvadha evA bali Adi ane pratimAarcanAdine sAkSAt Adeza nahi ApatA evA bhagavAna mauna vaDe guNakArI mAne che. devatAonI nati Adine=vaMdana Adine, teonI AcaraNAne AzrayIne=pUrvanA devatAonI AcaraNAne AzrayIne, bhagavAna kartavyarUpe spaSTa kahe che, (pravRttiyogI pratye) vratane AzrayIne kartavya kahe che ane (IcchAyogI pratye) IcchAne anugrahIne kartavya kahe che. AthI karIne vibhuno=bhagavAnano, citra vAma che. // 20 // 0 zlokamAM 'vA'kAra che, te A cAra prakAranI vyavasthA che te batAvavA arthe samuccaya arthamAM che. TIDA : 'sAvadyamiti' :- yatkila balyAdi pratimArcanAdi ca vyavahArato'pi = sthUlavyavahAreNA'pi, sAvadyaM=sAvadyatvavyapadezaviSayaH, tatsAkSAt = kaNTharaveNAnAdizan bhagavAn maunena guNakRt saMmanyate, maunAkSiptavidhinA tatra pravarttayatItyarthaH / apramAdasAro hi bhagavadupadezo'punarbandhakAdau svasvaucityena vizeSe vizrAmyatIti tadIyaM vAgatizayavijRmbhitam / ata eva 'savve pANA savve bhUyA' ityAdyupadezAdeva tadIyAt keciccAritraM, keciddezaviratim kecit kevalasamyaktvam kecicca madyamAMsAdiviratiM pratipannavantaH te hyapramAdavidhivizeSIbhUtAn svasvocitavidhInanumAya pratibhayA vA pratisandhAya tattadarthe' pramAdameva puraskurvate tathA pravarttante cetyarthataH siddhamupadezapade / TIkArtha : yatkila . vijRmbhitam / rejara jali Ahi jane pratibhAjarthanAhi vyavahArathI bhAga= sthUla
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 pratimAzataka/ zloka : 20 vyavahArathI paNa, sAvadha che-sAvadhatvatA vyapadezano viSaya che, te sAkSAt kaMThathI nahi kahetAM bhagavAna mauna vaDe karIne guNakArI mAne che, arthAt motathI AkSipta vidhi vaDe tyAM pravRtti karAve che. (e pramANe artha jANavo.) je kAraNathI apramAdasAra bhagavAnano upadeza apunabaMdhakAdimAM sva-svaaucityathI vizeSamAM vizrAma pAme che, e prakAre temanA=bhagavAnanA, vacanAtizayanuM vibhraMbhita che. 'dhUnavyavadALA sIvagha ahIM '' thI e samuccaya thAya che ke, saMsAranA sAvadyamAM to bhagavAna anumati ApatA nathI, paNa skUla vyavahArathI paNa je sAvadya hoya tyAM bhagavAna sAkSAt zabdathI anumati ApatA nathI, paraMtu maunathI anumati Ape che. skUla vyavahArathI ema kahyuM, enAthI arthathI e prApta thAya che, sUkSma vyavahArathI ane nizcayanayathI to vidhipUrvaka karAtI jinapUjAdi sAvadya nathI. vizeSArtha: sUkSma vyavahArathI ke nizcayathI to pratimAarcanAdi ke bali Adi sAvadya nathI, paraMtu skUla vyavahArathI tyAM sAvadyapaNAno vyapadeza thAya che; tethI tenA sthAne mauna vaDe karIne bhagavAna saMmati Ape che, e prakArano saMpradAyakrama che. ahIM vizeSa e che ke pratimAarcanAdi ke bali Adi, sUkSma vyavahArathI ke nizcayathI sAvadya nathI; kema ke sUkSma vyavahAranI dRSTie te bhagavAnanI bhaktisvarUpa hovAthI sAvadya na kahI zakAya, paraMtu bhogAdi kriyAo ja sAvadya kahI zakAya; ane nizcayanayanI dRSTie je kriyAnuM phaLa saMyamanI prAptirUpa niravadya bhAva prApta thatuM hoya te kriyAne sAvadya na kahI zakAya. jyAre skUla vyavahAranaya pratimAarcanAdimAM puSpAdinA AraMbhanI kriyAne joIne tene sAvadyarUpe svIkAre che, tyAM bhagavAna maunathI ja saMmati Ape che; ane bhagavAna je kAMI upadeza Ape che te sarva upadezamAM apramAdabhAva pradhAna che, ane bhagavAnano vacanAtizaya evo che ke yogya jIvane zaMkAnI nivRtti karAvIne tene samyaka pravRtti karAve che; ane bhagavAnanA upadeza mATe apunabaMdhakAdi yogya che, tethI bhagavAnanA upadezane sAMbhaLIne apunabaMdhakAdine bhagavAnanA vacanAtizayane kAraNe potapotAnI bhUmikAne ucita kayA prakArano apramAdabhAva karavo, teno bodha thaI jAya che. tethI potAnI bhUmikAmAM pratimAarcanAdi kriyA apramAdarUpa hoya to bhagavAnanA maunathI temanA vacanAtizayane kAraNe prazna karanArane avazya tevo kSayopazama thAya che ke jethI te kriyAmAM e pravRttizIla bane. TIkArya : mata va .... 3pazapa . AthI karIne ja=bhagavAnanA upadezane sAMbhaLIne a5nabaMdhakAdine, bhagavAnanA vacanAtizayane kAraNe potapotAnI bhUmikAne ucita kriyAmAM yatna karavo ucita che, tevo bodha thAya che; AthI karIne ja badhA prANIo badhA bhUto ItyAdi (haNavA joIe nahi.) e prakAranA bhagavAnanA upadezathI ja keTalAka cAritrano, keTalAka dezaviratino, keTalAka kevala samyakvato ane
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 pratimAzataka, blokaH 20 keTalAka madhamAMsAdinI viratino svIkAra karatA evA teo ja, apramAdavidhivizeSabhUta sva-svaucita vidhinuM anumAna karIne, athavA to pratibhAthI sva-svaucita vidhinuM pratisaMdhAna karIne, te te arthamAM apramAdane ja AgaLa kare che, ane te prakAre pravarte che, e prakAre arthathI upadezapada graMthamAM siddha che. vizeSArtha: bhagavAnano vacanAtizaya evo che ke, yogya jIvone apramAdasAra ja potAnI bhUmikAne ucita bodha karAve che. jethI karIne ja saLepaLA... ItyAdi bhagavAnanA upadezathI jeo saMyamamAM daDha yatna karI zake tevI yogyatAvALA che, teo cAritrane svIkAre che; ane jeo evA sattvavALA nathI, teone paNa te sUtrathI to sarvathA ahiMsAmAM yatna karavArUpabodha thavA chatAM, potAne mATe dezaviratimAM yatna ucita che, e prakArano nirNaya karIne teo dezaviratimAM pravarte che. jyAre keTalAka jIvo te upadezathI sarva jIvone nahi haNavAnI rucimAtrane karIne samyaktamAM apramAdabhAva keLave che, kema ke, viratine anukULa potAnuM sattva nahi hovAthI samyaktamAM ja daDha yatnavALA bane che. jyAre apunabaMdhakAdi keTalAka jIvo maghamAMsAdinI sthUla viratine kare che. ane te sarva apramAdavidhivizeSIbhUta sva-svaucita vidhinuM anumAna, te sUtranA upadezane sAMbhaLyA pachI potAnI mAnasika sthiti ke zArIrika sthitine joIne kare che, ke bhagavAnanA A upadezathI mAre sarvaviratimAM ke dezaviratimAM ke samyaktamAM ke maghamAMsAdinA tyAgamAM yatna karavo ucita che; ane te anumAna potAnA saMyoga anusAra teo kare che, ane tyAM pravarte che. jyAre zAstranA sUkSma bodhavALA zrAvako ke pariNAmikI buddhivALA mahAprajJAdhana jIvo, pratibhAne kAraNe potAne zemAM yatna karavo ucita che tenuM pratisaMdhAna karI le che, arthAt nirNaya karI le che. ane te nirNaya karIne te te arthamAM apramAdane AgaLa kare che ane pravarte che, e pramANe upadezapadagraMthamAM arthathI siddha che. arthAt sAkSAt zabdarUpe ghotita nathI, paraMtu te kathanamAM prApta thatA arthathI siddha che. utthAna : pUrvamAM bhagavAnano vacanakrama batAvyo ke sthUla vyavahArathI paNa jyAM sAvadyapaNAno vyapadeza=kathana hoya tyAM bhagavAna maunathI ja saMmati Ape che. have bIjo vacanakrama batAvatAM kahe che - TIkA - dhusadAM devAnAM, natyAdi-vandanAdi, tadAcaraNata:-tadAcaraNamAzritya, sphuTaM karttavyamAha / ata eva 'ahaM sUryAbho devAnupriyaM vande' ityAdhuktau 'porANameya' mityAdyuktaM bhagavatA ayaM ca nATyakaraNAdiparyupAsanAyA apyupadezaH, anyathA 'jAva pajjuvAsAmI' tyasyottarAbhAvena nyUnatApatteH / TIkArca - ghusava ..... nyUnatAH ! devatAonAM vaMdanAdine, temanA AcaraNathI temanA AcaraNane AzrIte parALamethe e prakAranA devonA AcaraNane kahIne, bhagavAna spaSTa kartavya kahe che. AthI
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 pratimAzataka/ zlokaH 20 karIne ja "huM sUryAbha, devAnupriyane vaMdana karuM chuM" ItyAdi vacanamAM A purANuM che, e pramANe bhagavAna vaDe kahevAyuM. ane A=je bhagavAna vaDe kahevAyuM che, nATyakaraNAdi parthapAsanAno paNa upadeza che. temAM hetu kahe che - evuM na svIkArIe to, "nAva anuvAsama' e pramANenA uttarano abhAva hovAthI nyUnatAnI Apatti che. vizeSArtha: devatAonA vaMdanAdine dhorALamevuM e prakAranA devonA AcaraNane AzrayIne bhagavAna spaSTa kartavya kahe che. AthI karIne ja huM sUryAbha, devAnupriyane vaMdana karuM chuM ItyAdi uktimAM, A purANuM che, e pramANe bhagavAna vaDe kahevAyuM. 'kata va... DaoN majAvatA' tyAM sudhInA padArthamAM Adi padathI kahela padArtha A pramANe che - "huM sUryAbha, devAnupriyane vaMdana karuM chuM, ane vaMdana karIne namaskAra karIne yAvatuM parphapAsanA karuM chuM" e pramANe sUryAbhadeva vaDe kahevAya chate, bhagavAna vaDe "A purANuM che' ItyAdi kahevAyuM, arthAt A pUrvanA devoe pUrvanA bhagavaMto pratye Acarela che, ane te kAraNathI arihaMta bhagavAnane vaMdana karIne, namaskAra karIne sva-svanAmagotra saMbhaLAve che e pramANe bhagavAna vaDe kahevAyuM. ane eTaluM ja bhagavAna vaDe kahevAyuM, te arthathI nATyakaraNAdi paryApAsanAno paNa upadeza che. yadyapi bhagavAne sva-svanAma gotra saMbhaLAve che tyAM sudhI ja kathana karyuM che, paraMtu sUryAbhanA praznanA javAbamAM yAvatu paryApAsanA kare che, tyAM sudhI kathana karyuM nathI; to paNa A pUrvanA devoe AcareluM che e kathana,yAvatuM pakpAsanA sudhInA sUryAbhanA praznanA javAbarUpe che. tethI sUryAbe vaMdana karuM chuM tyAMthI mAMDIne yAvatu paryApAsanA karuM chuM ema je kahyuM, te nATyakaraNAdirUpa paryApAsanAnI pRcchA hatI. ane teno paNa javAba bhagavAne porAme thI Apela che, tethI tyAM spaSTa kartavyanuM vidhAna che. anyathA nATyakaraNAdi paryApAsanAnI saMmati svIkAravAmAM na Ave, ane kahevAmAM Ave ke, bhagavAne eTaluM ja kahyuM che ke, pUrvanA devo vaMdana karIne, namaskAra karIne sva-svanAmagotra saMbhaLAve che, tethI vaMdana-namaskAramAM ja bhagavAnanI spaSTa anujJA che, paraMtu nATyakaraNAdi paryApAsanAmAM nahi, to; "nAva pannuvAni' e kathananA uttarano abhAva hovAne kAraNe nyUnatAnI Apatti Ave. arthAt sUryAbhe kahyuM ke huM sUryAbhadeva vaMdana karuM chuM, namaskAra karuM chuM, yAvat paryApAsanA karuM chuM; tenA javAbamAM bhagavAne kevala vaMdanaviSayamAM ja A purANA devoe AcareluM che ema kahyuM, ane papAsanAmAM kAMI javAba na Apyo, tethI bhagavAnanA te pratyuttaramAM nyUnatAnI Apatti Ave. kema ke pUchanAra potAnA praznonA pUrNa javAbathI ja saMtoSa pAme che, ane bhagavAna apUrNa uttara Ape nahi, ethI purANA devoe AcareluM che e kathanathI, nATyakaraNAdi paryApAsanAnI paNa bhagavAnanI anujJA che. ahIM vizeSa e che ke, zloka-19nI TIkAmAM kahyuM ke, nRtyadarzananI vidhimAM bhagavAna, gautamasvAmI Adi munionA svAdhyAyano bhaMga ane sUryAbhanI bhavano dhvaMsa karanArI bhaktinA lAbhane sAme rAkhIne baMne tulya Aya-vyaya jovAthI mauna rahela. tethI e prApta thAya ke nRtyapradarzanamAM bhagavAne maunathI ja saMmati ApI
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 pratimAzataka/ zloka : 20 che, ane ahIM kahe che ke, nATyakaraNAdi paryApAsanAno paNa upadeza che, tethI e be kathanono sAmAnyathI virodha dekhAya. paraMtu jyAre sUryAbhe kahyuM ke huM sUryAbha vaMdana karuM chuM yAvat paryApAsanA karuM chuM, tyAre tenuM te kRtya tenI bhUmikAne anurUpa kartavya che te batAvavA mATe bhagavAne spaSTa saMmati ApI; ane tyAra pachI sUryAbhadeva nATaka karavAnI sanmukha thaIne nATaka karavA mATe pharI anujJA mAMge che tyAre, gautamasvAmI Adi munionA svAdhyAyanA bhaMganA kAraNe bhagavAne maunathI ja saMmati ApI che, ane pUrve sadaM ... va ItyAdi rU5 sUryAbhanA praznamAM tenI bhUmikAne anurUpa je kRtyo kartavya hoya tene kartavya batAvavA arthe, "porAme thI spaSTa kartavyapaNe batAvela che. tethI virodha nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke "porALAM' ItyAdi rU5 bhagavAnanuM vacana nATyakaraNAdirU5 paryApAsanAno paNa upadeza Ape che. tyAM prazna thAya ke bhagavAne 'porArthi' thI mAMDIne yAvat sva-svanAmagotra saMbhaLAve che tyAM sudhI ja javAba Apela che, paraMtu pUrvanA devo yAvatuM paryApAsanA kare che tyAM sudhI javAba Apyo nathI. tethI nATyakaraNamAM bhagavAnanI saMmati che tema mAnI zakAya nahi, paraMtu bhagavAnanI nAmagotranA zravaNa sudhI ja saMmati che ane paryupAsanAmAM asaMmati che, ema sthUladaSTithI lAge che. tethI kahe che - TIkAH na ca nAmagotra zrAvaNavidhiH svatantra eva tasya sukhaduHkhahAnyanyataratvAbhAvena phalavidhitvAbhAvAnApi sAdhanavidhiH paryupAsanAyA eva sAdhanatvAt, tatsamakakSatayA nAmagotra zrAvaNasya sAdhanatvAsiddheH, kintu cikIrSitasAdhanAnukUlapratijJAvidhi zeSatayA tasyopayogaH zeSeNa ca zeSiNa AkSepaH sukara eveti vyutpatrAnAM na kazcidatra vyAmohaH / TIkArca - na gha .....sAdhanA, sAmagotra zrAvaNavidhi svataMtra jatathI, temAM hetu kahe che - kAmagotra zrAvaNanuM sukhahAni athavA dukhahAni-anyataratvano abhAva hovAthI phaLavidhitvano abhAva che. rAmagotra zrAvaNavidhi, sAdhanavidhi paNa nathI. temAM hetu kahe che - parthapAsanAnuM ja sAdhanapaNuM che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, paUpAsanAnI jema nAmagotrazrAvaNavidhine paNa paryApAsanAnI samakakSa svIkArIne sAdhanavidhi kahIe to zuM vAMdho che? tethI kahe che - TIkArya : tatsamavasatayA .... basa, tenA samakakSapaNAthI=parthapAsanAnA samakakSapaNAthI, rAmagotrazrAvaNanA sAdhanapaNAnI asiddhi che.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzatakazloka : 20 utthAna : uparamAM ema sthApana karyuM ke, nAmagotrazrAvaNavidhi svataMtra nathI, tema ja sAdhanavidhi paNa nathI, to zuM che ? ema prazna thAya. tethI 'vistu thI kahe che - TIkArca - vinuM... cAmodara paraMtu cikIrSita evI sAdhanAnukUla pratijJAvidhinA zeSapaNA vaDe karIne teno=nAmagotrazrAvaNavidhino, upayoga che, ane zeSa vaDe zeSIno AkSepa sukara ja che ethI karIne, ahIMyAM=rAjaprastIyanA kathanamAM, bhagavAne porAma" thI thAvat paryApAsanA sudhI uttara na Apyo, paraMtu sva-svarAmagotra saMbhaLAve che, tyAM sudhI adhUro uttara Apyo, temAM vyutpatrione koI vyAmoha nathI. sArAMza - 0nAmagotrazrAvaNavidhi svataMtra ja nathI, nAmagotrazrAvaNavidhi sAdhanavidhi paNa nathI, paraMtu cikIrSita sAdhanAne anukULa pratijJAvidhinA zeSapaNA vaDe nAmagotrazrAvaNavidhi upayogI che. 0nAmagotrazrAvaNavidhi svataMtra nathI, temAM heta 'tI ........ patnavidhiAmAva'i che. 0nAmagotrazrAvaNavidhi zuM che ? tethI kahe che - cikIrSita sAdhanane anukULa pratijJAvidhinA zeSapaNA vaDe nAmaMgotrazrAvaNavidhino upayoga che. vizeSArtha: vidhivacano phaLane batAvanArAM ane sAdhanane batAvanArAM hoya che, ane je vacano dharmakRtyanA phaLane batAvanArAM che, tene phaLavidhi kahevAmAM Ave che; ane phaLanI prAptimAM sAdhanabhUta evI kriyAne batAvanArAM je vacano che, tene sAdhanavidhi kahevAmAM Ave che. tethI e prApta thAya che, phaLavidhine kahenArAM vacano te hoya ke jenAthI dharmanA phaLarUpe sukho batAvavAmAM AvyAM hoya ke duHkhano abhAva batAvavAmAM Avyo hoya. jema kahevAmAM Ave ke saMyamanA pAlanathI mokSanI prAptirUpa ke svarganI prAptirUpa sukho maLe che, athavA to durgatinI paraMparA aTake che, te vacano phaLavidhirUpe che. ane saMsAramAM sukhanI prAptinA upAyo ke mokSanI prAptinA upAyarUpe bhagavadbhakti Adine kahenArAM vacano te sAdhanavidhirUpa che. ane phaLavidhi haMmezAM svataMtra hoya che ane sAdhanavidhi phaLavidhine parataMtra hoya che. kemake phaLanI IcchAthI ja sAdhanavidhi pravartaka hoya che, tethI phaLane parataMtra sAdhanavidhi pravartaka bane che; jyAre phaLavidhi koI anya vidhine parataMtra rahyA vagara svataMtra ja pravartaka hoya che. A vAtane sAme rAkhIne kahe che - nAmagotrazrAvaNavidhi svataMtra nathI, kema ke nAmagotrazrAvaNavidhinuM sukha-duHkhahAni anyataratvarUpe abhAva hovAne kAraNe phaLavidhipaNuM nathI. ane sAdhanavidhi paNa nathI, kema ke paryApAsanAnuM ja sAdhanapaNuM che ane nAmagotrane kahevA e kAMI bhagavAnanI paryApAsanArUpa nathI. ahIM prazna thAya ke, paryApAsanAnA samakakSa
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 pratimAzataka, zloka 20 nAmagotrazrAvaNavidhine svIkArIne tene sAdhanavidhi kahI zakAze. tethI kahe che - nAmagotrazrAvaNane paryApAsanAnI samakakSa kahIne sAdhanavidhi kahI zakAya nahi, kema ke bhagavAnane potAnAM nAmagotra kahevAM te papAsanAnI samAna nathI. to prazna thAya ke nAmagotrazrAvaNavidhi zuM che ? tethI kahe che ke, cikIrSita sAdhanAnukULa pratijJAvidhinA zeSapaNA vaDe karIne teno upayoga che. arthAt sUryAbhadeve bhagavAnanI bhakti karavArUpa je sAdhanAnI IcchA karela tene anukULa evI bhagavAna pAse pratijJA karI, ke huM sUryAbhadeva bhagavAnane vaMdana karuM chuM, namaskAra karuM chuM, yAvatuM parphapAsanA karuM chuM, te pratijJAvidhi che; ane tenA zeSapaNA vaDe karIne=aMgapaNA vaDe karIne, nAmagotranA zrAvaNano upayoga che. kema ke sUryAbhadeve je A prakAranI pratijJA karI, tenA eka aMgarUpe potAnuM nAma gotra saMbhaLAvela che, ane te ja nAmagotrazrAvaNavidhi che; ane te nAmagotrazrAvaNavidhi pratijJAvidhinA eka aMgarUpa che, tethI pratijJAvidhinA aMgarUpe ja teno upayoga che. uparanA kathanathI e sthApana thayuM ke, sUryAbhadeva bhagavAnane je potAnAM nAmagotra saMbhaLAve che, te svataMtra vidhi nathI, sAdhanavidhi paNa nathI; paraMtu pratijJAvidhinA aMgarUpa ja che. tenAthI je phalita thAya che te 'zeve thI batAve che, ane zeSa dvArA zeSino AkSepa sukara che, te A rIte - pratijJAvidhino zeSa nAma gotrazrAvaNavidhi che, ane vaMdana karuM chuM namaskAra karuM chuM yAvatu paryApAsanA karuM chuM te zeSi che. kema ke huM nRtya batAvIne he bhagavaMta ! ApanI paryApAsanA karuM chuM, evI pratijJA sUryAbhadeve karela che; tenuM aMga nAmagotrazrAvaNavidhi che. tethI bhagavAne nAmagotrazrAvaNavidhimAM anujJA ApI, tenAthI papAsanAmAM bhagavAnanI anujJA che, e prakArano AkSepa thaI zake ja che. tethI je vyakti vyutpanna hoya te bhagavAnanA nAmagotrazrAvaNanI anujJAthI nakkI karI zake che ke, sUryAbhane nRtyakaraNamAM paNa bhagavAnanI anujJA maLI gayela che, ane AthI ja bhagavAne sUryAbhane uttara Apyo e kathanamAM=porAme.... tyAMthI karIne bhavanapati Adi cAre nikAyanA devo 'sAruM sAruM nAma:ottArUM sAdiMti sva-svanAmagotra saMbhaLAve che tema kahyuM temAM, nAmagotra saMbhaLAvavArUpa zeSanI anujJA dvArA paryApAsanA karuM chuM e rU5 zeSino AkSepa sukara che. ethI karIne (tti hetu arthamAM che) je zAstravacanomAM vyutpanna che teone ahIMyAM eTale bhagavAnanA A uttararUpa vacanamAM, koI vyAmoha nathI. arthAtu vyutpanna jANI zake che ke bhagavAne nAmagotra saMbhaLAve che tyAM sudhI uttara Apyo, paNa pUro uttara nathI Apyo chatAM bhagavAnanI saMmati pUrA uttaramAM ja che, paraMtu mAtra nAmagotrazrAvaNa sudhInA vaktavyamAM ja nathI. 0 'sAruM sAruM nAmottAruM sarditi' A pATha rAjapraznayasUtramAMthI lIdhela che. utthAna : prathama sthUla vyavahArathI sAvaghamAM maunathI bhagavAnanI saMmatirUpa vibhuno vAphakama=vacanapaddhati, batAvI, tyAra pachI parALane e rIte pUrvanA devonI AcaraNAne AzrayIne devonA vaMdanAdine spaSTa kartavya batAvavArUpa bIjo vAkramaHvacanapaddhati, batAvI, ane have IcchAyogI tathA pravRttiyogI pratye bhagavAnano vAkramaHvacanapaddhati, zuM che, te batAvatAM kahe che -
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 20 TIkA - vrataM=cAritra, syuTa=praTam, pravRttiyozinuM pratyAha icchAyoginaM ca prati yogyecchAmanugRhya Aha itIcchAnulomabhASayAhetyarthaH / - 'E levAnuLiyA maMtavyuM' tyAvinA / 'ahAsuhaM devANuppiyA mA paDibaMdhaM kareha' 203 - 'vA' hAro vyavasthAvAn / TIkArya - vrataM * kRtyartha:| 'he devAnupriya ! A pramANe javuM joIe' ItyAdi dvArA pravRttiyogI prati sphuTa= prakaTa, vratane=cAritrane, kahe che; ane IcchAyogI prati yogya evI IcchAne anugraha karIne kahe che ke, 'he devAnupriya ! 'yathAvua'=jema sukha Upaje tema kara, pratibaMdhane kara nahi.' e prakAre IcchAnuloma bhASA vaDe karIne kahe che, e prakAre artha jANavo. 0 ahIM 'pravRttiyoninaM prati' kahyuM, tyAM pravRttacakrayogI grahaNa karavAnA nathI, paraMtu saMyama grahaNa karelA jIvo, saMyamanI pravRtti ka2nA2A che tevA yogIone grahaNa karavAnA che, mATe 'pravRttiyogI' kahela che. ane 'yoninaM ca prati' kahyuM, tyAM paNa saMyama grahaNa ka2vAnI IcchAvALA evA yogIne grahaNa karavAnA che, paraMtu saMyamane grahaNa karelA evA IcchAyogIne grahaNa karavAnA nathI. vizeSArtha H cAritramAM pravRtti karanArA evA yogIo jyAre vihArAdiviSayaka bhagavAnane pRcchA kare ke gurune pRcchA kare, tyAre bhagavAna ke guru kahe che ke, "he devAnupriye ! A prakAre javuM joIe." ema kahIne gamanaviSayaka spaSTa cAritranI vidhine kahe che. jethI teonA pratye ziSyane ahobhAvano atizaya thavAthI samyagdarzananI nirmaLatA thAya che, ane te ja prakAre te kriyA karavAnuM praNidhAna thavAthI kriyAkALamAM cAritrane anukULa evI uttama pariNati atizaya atizayatara thAya che, je cAritranI vizuddhinuM kAraNa bane che. ane koI vyaktine saMyamane grahaNa karavAnI IcchA hoya ke viziSTa prakAranI ArAdhanA karavAnI IcchA hoya, paraMtu tatkALa pravRtti mATe samartha na hoya tevA IcchAyogIne, temanI yogya IcchAne anusarIne bhagavAna kahe che ke, "je pramANe tamane sukha Upaje tema karo." arthAt je pravRtti ka2vAnI tamArI IcchA che te pramANe tame karo, paraMtu he devAnupriye ! AmAM vilaMba karazo nahi. e vacanathI potAnI IcchAne jaladI saphaLa ka2vI joIe e prakAranI bhagavAnanI AjJA che, tevo nirNaya karIne te IcchAyogI te AjJAne saphaLa karavA mATe zakya prayatno ka2vA utsAhita thAya che. ,, TIkA H
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 pratimAzatakA zlokaH 20 TIkArca - vA' vAro ..... vyavasthAthA ! zlokamAM 'vA' kAra che te cAra prakAranI vacanapaddhatinI vyavasthA batAvI, teno samuccaya karavA mATe "gha' kAra arthamAM che. TIkA - ___evaM vibho: bhagavato, vAkkramo-vacanaracanAnukramazcitrA nAnAprakAra:, maunamapi ca vinItamabhijJaM puruSaM pratIcchAnulomAbhivyaJjakameveti tattAtparyapratisandhAnenaiva prekSAvatpravRttiH sughaTA / ata eva bhagavatA maune svavyavahArAnurodhena kRte'pi pAriNAmikyA buddhyA svakRtisAdhyatveSTasAdhanatvAdyanusaMdhAya nATyakaraNamArabdhaM sUryAbheNa / TIkArtha: ghaM ... sUryAmeLa =A prakAre bhagavAnanI vacataracanAno anukrama nAnA=vividha prakAre che; arthAt pUrvamAM je cAra prakAranI saMmatinA viSayamAM vacanaracanA batAvI te prakAre vacanaracanAno anukrama vividha prakArano che. ane mauna paNa vinIta, abhijJa=jANakAra puruSa prati IcchAnulomAM abhivyaMjaka ja che je jIva bhagavAnanA vacana pramANe ja karavAnI IcchAvALo che evA vinIta ane bhagavAnanA vacananuM tAtparya zuM che, tene jANanArA abhijJa=jANakAra puruSa prati bhagavAnanuM mota temanI saMmatinuM abhivyaMjaka ja che. e prakAre tenA tAtparyanA=bhagavAnanA mauna rahevAnA tAtparyatA, pratisaMdhAna vaDe ja, prekSAvAnanI pravRtti sughaTa che=sArI rIte ghaTe che. AthI karIne ja svavyavahAranA anurodhathI bhagavAna vaDe mauna karAve chate paNa, pariNAmikI buddhithI sUryAbhadeva vaDe karIne svakRtisAdhyatva ISTasAdhanatyAdinuM anusaMdhAna karIne tAtyano AraMbha karAyo. 'svatisAdhyatvedasAyanatyAdi ahIMsAri padathI 'ghanavanidAnanuvaMdhitva' nuM grahaNa karavAnuM che. TIkA :__ taduktaM rAjapraznIyavRttau - 'tae Na' mityAdi / tata: pAriNAmikyA buddhyA tattvamavagamya maunameva bhagavata ucitaM na punaH kimapi vaktum / kevalaM mayA bhaktirAtmIyopadarzanIyeti pramodAtizayato jAtapulakaH san sUryAbho devaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate-stauti, namasyati kAyena, vanditvA, namasyitvA, uttarapuracchimaM ityAdi sumiti pArA
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 20-21 TIkA H ..... talu rAkhapraznIyavRttau - rAjapraznIyavRttimAM te kahevAyeluM che - ta aaN . suramiti / / (nATyakaraNadarzanavidhimAM sUryAbhadeve bhagavAnane traNa vAra pUchyuM, tyAM bhagavAna mauna rahyA.) tyArapachI pAriNAmikI buddhithI tattvano avagama karIne bhagavAnanuM mauna ja ucita che, paraMtu kAMIpaNa bolavuM ucita nathI; kevala mArA vaDe AtmIya bhakti batAvavI joIe, e prakAre pramodanA atizayathI romAMcita thayelo chato sUryAbhadeva, zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana kare che arthAt stuti kare che, kAyAthI namaskAra kare che, ane vaMdana karIne namaskAra karIne uttarapUrva=IzAna dizAmAM, jAya che, ItyAdi sugama che. 0 'kRti' zabda rAjapraznIya sUtranI TIkAnA kathananI samAptisUcaka che. II20nA avataraNikA : ekAdhikArikatulyAyavyayatvAdeva bhaktikarmaNi vibhormonamucitamiti mataM niSedhati 205 avataraNikArtha : eka adhikArI che jene evuM tulya Aya-vyayapaNuM hovAthI ja bhaktikarmamAM bhagavAnanuM mota ucita che, e prakAre matano niSedha karatAM kahe che - vizeSArtha H sUryAbhadevanA praznamAM bhagavAne je mauna dhAraNa karyuM, temAM bhinna adhikArIne AzrayIne tulya Ayavyaya batAvela, jema gautamasvAmI Adi munine svAdhyAyabhaMgarUpe vyaya ane sUryAbhadevane bhaktinI prAptirUpe Aya batAvyo. enI sAme pUrvapakSI kahe che ke, eka sUryAbhadevane AzrayIne ja tulya Aya-vyayapaNuM che. kema ke sUryAbhadeva bhakti kare che, emAM hiMsAdi thAya che, tethI te sAvagha kriyA che, te rUpa vyaya che; ane temane bhagavAna pratyeno bhaktino bhAva thAya che, te rUpa Aya che; tethI ja bhagavAnanuM tyAM mauna ucita che. tethI ja bhaktikarma sAdhune anumodanIya na banI zake, tethI te bhaktikarma dharmarUpa nathI. mATe sUryAbhadevanuM pratimApUjana, bhaktikarma e dharmarUpa nahi hovAne kAraNe tenA baLathI pratimAnI pUjyatA siddha thaI zake nahi. e prakArano pUrvapakSIno Azaya che, tenuM nirAka2Na ka2tAM graMthakAra kahe che - zloka H dAnAdAviva bhaktikarmaNi vibhurdoSAnniSedhe vidhI, maunI syAditi gIrmRSaiva kudhiyAM duSTe niSedhasthiteH / anyatra pratibandhato'nabhimatatyAgAnupasthApanAt, prajJApye vinayAnvite viphalatAdveSodayAsaMbhavAt / / 21 / /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 zlokArtha : niSeghamAM ane vidhimAM doSa hovAne kAraNe dAnAdinI jema bhaktikarmamAM bhagavAna mauna thAya; A prakAranI kubuddhivALAnI vANI, anabhimata tyAganA anupasthApanathI anyatra pratibaMdha hovAne kAraNe, viphalatA ane dveSodayanA asaMbhavathI, prajJApya ane vinayAnvita puruSaviSayaka duSTa kRtyamAM niSedhanI sthiti hovAthI pRSA ja che. II21 o 'prajJApye vinayAnvite' ahIM puruSa zabda adhyAhAra che. tethI artha prajJApya bhane vinayAnvita puruSaviSaya e pramANe karavo. 'duSTe' nahIM viSayArtha saptamI che, tethI huSTa ityabhAM vo artha 2vo. TIkA : pratimAzataka) zloka : 21 'dAnAdAvive 'ti :- dAnazIlAdiSu zrAddhasthAneSu dIyamAne dAnAdAviva bhaktikarmaNi - nATyajinArcAdau, vibhuH niSedhe vidhau ca doSAdubhayataH pAzarajjusthAnIyAnmaunI syAt / tathAhidAnAdiniSedhe'ntarAyabhayam, tadvidhAne ca prANivadhAnumatiriti / tatra sAdhUnAM maunameva yuktam - je adANaM pasaMsaMti vahamicchaMti pANiNaM / je aNaM paDisehaMti, vitticcheaM kareMti te / / 1 / / duhao vi te Na bhAsaMti, atthi vA natthi, puNo / AyaM rayassa heccA NaM nivvANaM pAuNaMti te / / ( pra zru0 a0 11 gA0 20-21) iti sUtrakRdvacanAt, tathA bhaktikarmaNyapi niSedhe bhaktivyAghAtabhayam, vidhI ca bahuprANivyApattibhayamiti maunamevocitamiti bhAva: / / iti iyaM gIH kudhiyAM - kubuddhInAM, mRSaiva / kuta: ? duSTe = doSavati niSedhasthite:- niSedhavyavasthAnAt / etadapi kutaH ? pratibandhataH pratibandhaH = vyAptiH tataH pratibandhAkArazcAyam - yad yatra yena doSavad jJAyate, tattatra tena niSedhyamiti / niSedhArtha:pApajanakatvamaniSTasAdhanatvaM vA / tad yadi doSavati na syAt, tarhi svapravRttivyAghAtadaNDena vipakSabAdhakatarkeNa tadgrahaH / 'dAnazIlAdiSu ' ahIM viSayArtha saptamI che. o bhaktikarmaNi ahIM paae| viSayArtha saptamI che. TIDArtha : dAna . yuktam - zrAddhasthAnIya sevA chAnazIlAhiviSaya hIyamAna = pAtA, dhAnAhinI nema, bhaktikarmaviSayaka=nATya-jinArcAdiviSayaka, niSedhamAM ane vidhimAM ubhayataH pAzarajjusthAnIya doSa
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 21 277 hovAthI vibhu mauna thAya. te A pramANe - dAnAdinA niSedhamAM aMtarAyano bhaya che ane dAnAdinA vidhAnamAM prANivadhanI anumati che. ethI karIne tyAM=dAnAdinA vidhi-niSedhamAM, sAdhune mauna jaucita che. temAM hetu kahe che - je adA . sutrApanAt, dAnanI je prazaMsA kare che te jIvonA vadhane Icche che, ane dAnano je niSedha kare che, te jIvonI vRtticcheda=AjIvikAno cheda kare che. tethI teo=sAdhuo, hA athavA nA bolavArUpa baMne prakAre paNa bolatA nathI, teo=sAdhuo, karmarajanA Ayane=karmabaMdhane, aTakAvIne nirvANa pAme che. e pramANe sUyagaDAMga sUtranuM vacana che. tA ..... vyavasthAnAt / te pramANe=je pramANe dAnamAM mauna ucita che te pramANe, bhaktikarmamAM paNa niSedhamAM bhaktinA vyAghAtano bhaya che ane vidhimAM ghaNA prANInA vinAzano bhaya che, ethI karIne mauna ja ucita che, e pramANe bhAva che. e prakAranI A duSTa buddhivALAonI vANI mRSA ja che. temAM hetu kahe che - doSavAnamAM=doSavALA evA kRtyamAM, niSedhanuM vyavasthAna che. etadapi kuta: ? .nivemiti / A paNa zAthI ? to kahe che ke, pratibaMdhathI. pratibaMdha=vyApti, tenAthI. (AvI vyApti hovAne kAraNe bhaktikarma jo doSavALuM hoya to te niSedhya jabane, tethI tyAM mauna ucita nathI. mATe luMpAkanI vANI tRSA che) ane pratibaMdhano AkAra A pramANe che - je kRtya je vyaktimAM jenA vaDe doSavALuM jaNAya, te kRtya te vyaktimAM tenA vaDe niSedha karavA yogya che. 'kRti' zabda vyAptinA kathananI samAptisUcaka che niSedhArthaH pApajanakapaNuM ke aniSTasAdhanapaNuM e niSedhArtha che. vizeSArtha -- ..... aniSTatAthanatyaM yA / ane niSedhArtha=niSedha karavA yogya artha, A che - sUtrakRtAMganA vacanane laIne pUrvapakSI bhaktikarmamAM doSa hovAne kA2Ne bhagavAna sUryAbhanA prasaMgamAM mauna le che, te sthApana karavA prayatna kare che; ane te pUrvapakSInA kathanamAM mULazlokamAM dRSTAMta tarIke dAnAdi lIdhela che, ane TIkAmAM tenA pUraka tarIke zrAddhasthAnIya dAnazIlAdiviSayaka dIyamAna dAnAdi grahaNa karela che, te dAnAdinA pUrakarUpe che. ane tenAthI e prApta thAya ke, sAdhu paNa gRhasthanAM dAna-zIla-tapa AdinuM mAhAtmya batAve che temAM doSa nathI; paraMtu sAdhu, koI gRhastha dAna Apato hoya ke zIla pALato hoya ane Adi padathI prApta tapa karato hoya tenI prazaMsA kare, to te aviratidhara hovAne kAraNe tenA dAnamAM AraMbhasamAraMbha hoya che tenI anumodanA prApta thAya; zIlamAM dezathI zIlanuM pAlana che ane dezathI apAlana che, tethI apAlanamAM anumati prApta thAya; ane tapamAM paNa dezavirati hovAne kAraNe tenA avirati aMzanI anumodanA prApta thAya. ane niSedha kare to dAnamAM dAna lenAranI vRttino uccheda thAya, zIlamAM je dezathI zIlanuM pAlana che teno niSedha prApta thAya, ane tapamAM je tapanuM sevana che teno niSedha prApta thAya. A rIte vidhi ane
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 pratimAzataka| zloka : 21 niSedhamAM banne bAju doSa hovAne kA2Ne muni jema mauna le che, tema sUryAbhadevanA nATaka-arcanAdimAM bhagavAne mauna grahaNa karyuM che, e prakArano pUrvapakSIno Azaya che. yadipa sUtrakRtAMgamAM kevala dAnanuM ja kathana che, zIlAdinuM grahaNa nathI; ane te dAnane kahenAra sUtra paNa apuSTAlaMbanaviSayaka dAna ja che, je svayaM graMthakAra ja AgaLa batAvavAnA che; tethI puSTa AlaMbanane AzrayIne zrAvaka anukaMpAdAna karato hoya tenI paNa sAdhu anumodanA karI zake che, to supAtradAnanI to sutarAM anumodanA thaI zake. ane te sUyagaDAMganA sUtrathI zrAvakanA zIlAdi ke tapAdinI prazaMsAmAM sAdhune doSa prApta thato nathI, paraMtu pUrvapakSI sUtrakRtAMganA pAThano te prakAre artha grahaNa karIne, sUryAbhadevanA bhaktikarmane arthAt nATaka-jinAryAdine hiMsAtmaka ane bhasyAtmaka svIkArIne bhagavAnanA maunanI saMgati kare che, tenuM nivA2Na karatAM graMthakAra kahe che ke, kubuddhionI A vANI mRSA ja che ane temAM hetu kahe che - duSTa evA kRtyamAM niSedhanI sthiti che, arthAt koI vyakti duSTa pravRtti karato hoya temAM niSedha ka2vo e ja ucita che. tethI jo sUryAbhanuM bhaktikarma hiMsAtmaka hovAne kAraNe duSTa hoya to bhagavAne mauna levuM ucita nathI, paraMtu niSedha karavo ja ucita che. ahIM prazna thAya ke duSTa pravRttino niSedha karavo ucita kema che ? temAM hetu kahe che - pratibaMdha hovAne kAraNe. ahIM pratibaMdhano artha vyApti che, ane vyAptinuM svarUpa A pramANe che - je kRtya je vyaktimAM jenA vaDe doSavAna jaNAya, te kRtya te vyaktimAM tenA vaDe niSedha ka2vA yogya che. tenAthI e prApta thAya ke, bhagavAna vaDe sUryAbhamAM jo bhaktikarma doSarUpe jaNAya, to te bhaktikarmano niSedha ja karavo joIe. kema ke, te bhaktikarma niSedha ka2vA yogya ja che, ane niSedhya evA kRtyamAM niSedhArtha zuM che, te batAvatAM kahe che - niSedhyakRtyamAM niSedhArtha pApajanakatva athavA to aniSTasAdhanatva che. tenuM tAtparya e che ke, niSedhya kRtya pApajanaka che, tethI te niSedha karavA yogya che. athavA to bhaviSyamAM durgatinI prAptirUpa aniSTanuM te sAdhana che, tethI te niSedha ka2vA yogya che. ane tethI temAM rahela pApajanakatva ke aniSTasAdhanatvarUpa dharma che, te ja niSedhArtha che. utthAna : doSavAnamAM pApajanakatva ke aniSTasAdhanatva che, te svIkAranI yukti batAvatAM kahe che - TIkArya H tadyadi taprada: | te=pApajanakatva ke aniSTasAdhatatva, jo doSavALamAM na hoya to svapravRttinA vyAghAtane karanAra evA daMDarUpa vipakSabAdhaka tarka vaDe karIne teno graha=pApajanakatva ke aniSTa sAdhanatvano graha, thAya. .....
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zlokaH 21 279 vizeSArtha: svapravRttino vyAghAta che jenAthI evA daMDarUpa tarkane grahaNa karavAno che, ane ahIM svapravRtithI laMpAkanI bhaktiniSedhanI pravRtti grahaNa karavAnI che. tene ahIM daMDa eTalA mATe kahela che ke, tarkathI lupAkanI bhaktiniSedhanI pravRttino vyAghAta thAya che. tethI tarka e pravRttine vyAghAta karanAra daMDarUpa che. ahIM tarkano AkAra e che ke taoN=pApajanakatva athavA aniSTasAdhanatva, ke roSati na cA=jo laMpAka dvArA doSarUpa svIkArAyelA evA bhaktikarmamAM na hoya, tarda pravRtti na to lupAka bhaktinA niSedhanI pravRtti kare che te paNa na thAya. tenAthI e prApta thAya ke, bhagavAnanA bhaktikarmane laMpAka hiMsAtmaka hovAne kAraNe doSavALuM kahe che, ane temAM jo pApajanakatva na hoya to lupAkathI bhaktinA niSedhanI pravRtti thaI zake nahi; ane lupAka bhaktinA niSedhanI pravRtti kare che, tethI tyAM avazya pApajanakatva lupAke svIkAravuM joIe; ane bhaktikarmamAM pApajanatva svIkAravAmAM Ave to tyAM niSedhanI ja prApti thAya, maunanI prApti thaI zake nahi; jyAre bhagavAne sUryAbhanA bhaktikRtyamAM mauna lIdhuM che, te saMgata thAya nahi. ahIM vipakSavadhatarvegA' kahyuM teno bhAva e che ke, taka haMmezAM vipakSamAM bAdha kare che. ane ahIM pApajanakatvano vipakSa pApaajanakatva che, tethI pApaajanasvarUpa vipakSamAM bAdhaka evo prastuta tarka che, ane tenAthI doSavAnamAM pApajanakatvanI siddhi thAya che. doSavALI kriyAmAM jo pApajanakatva na hoya to te doSavALI kriyAnA niSedhanI pravRtti thAya nahi. ahIM bhaktikRtyane doSavAna svIkArIne ja laMpAka niSedha kare che, tethI tyAM pApajanakatva svIkAravuM paDe. ane laMpAkane abhimata evA doSavAna bhaktikRtyamAM pApajanakatva svIkArIe, to tyAM mauna levuM ucita na gaNAya; ane mauna levuM ucita svIkArIe to lupAke paNa bhaktikRtyano niSedha karavo joIe nahi; ane laMpAka niSedha kare che, tethI nakkI thAya che ke pApajanaka vastuno niSedha karavo joIe. paraMtu bhagavAne sUryAbhanA bhaktikRtyamAM niSedha karela nathI, tethI bhaktikRtyamAM pApajanakatva nathI; mATe ja bhagavAnanI tyAM anumati che. ahIM pApajanakatva ane aniSTasAdhanatva ema be doSo kahevAnuM tAtparya e che ke, tatkAla phaLane sAme rAkhIe to pApabaMdha thAya, tethI pApajanakatva che, ane bhAvi phaLane sAme rAkhIne aniSTasAdhanatva kahela che. utthAna : pUrvokta vyAptimAM vyabhicAra batAvIne zlokanA trIjA-cothA pAdanuM utthAna karatAM katha' thI kahe che. athavA pUrvamAM kahela prativaMdhata: hetumAM vyabhicAra batAvIne hetunA pariSkArane batAvatAM kahe che - TIkA :___atha duSTamazuddhAhAradAnam, tacca vyAkhyAnazaktyabhAve'nukUlapratyanIke na niSidhyata iti vyabhicAraH / tatrAha-anyatra-vinA, anabhimato yastyAgaH tasyAnupasthApanam upasthApanAnukUlazaktyabhAvastataH / taduktamAcAre'STamasya dvitIye - K-21
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 21 'te phAse dhIro puTTho ahiyAsae, aduvA AyAragoyaramAikkhe, takkiyANamaNelisaM / aduvA vayaguttI goyarassaM / " (pra0 zru0 a0 8 u0 2) ityAdi tarkayitvA puruSam, ko'yaM puruSaH ? ityananyasadRzamAcakSIta / sAmarthyavikalena tu vAgguptirvidheyetyAha - aduvA vayaguttIe goyarassa ityAdyarthaH / tathA ca yad duSTaM tacchaktisattve niSidhyate iti niyamopalabhyate / tena ekAntavAdasya duSTasya nirbalena vAdinA'niSedhe'pi vAgguptisamAdhyapratirodhAnna doSa:, taduktaM tatraiva - 200 anuvA vAyAnu viDaitiA taM nahIM-asthi to, patyi joNa, ve to, adhune joNa, sANa jo, aNAie loe, sapajjavasitte loe, apajjavasitte loe, sukaDetti vA, dukaDetti vA, kallANetti vA, pAvaetti vA, sAhutti vA, asAduMtti vA, siddhItti vA, asiddhItti vA, pitta vA, aniratti vA,| naminuM viDivannA mAmagaM dhammaM pannavemANA, ettha vi jANaha akasmAt / evaM tesiM No suakkhAe No supaNNatte dhamme bhavai / se jaheyaM bhagavayA paveiyaM AsupatreNa jANayA pAsayA, aduvA guttI vaogoyarassa tti bemi' / (AcA0 pra0 zru0 a0 8 u 1) vyAkhyA-astinAstidhruvAdhuvAdyekAntavAdamAsthitAnAM trayANAM triSaSTyadhikAnAM prAvAdukazatAnAM vAdalabdhimatA pratijJAhetudRSTAntopanyAsena tatparAjayamApAdayatA samyaguttaraM deyamathavA guptirvAggocarasya vidheyetyetadahaM bravImIti phalitArthaH / TIkArtha - atha . mivAra: | azuddha AhAradAna duSTa che ane te=azuddha AhAradAna, vyAkhyAnazaktino abhAva hote chate anukULa pratyanIkamAM niSedha karAto nathI, ethI karIne vyabhicAra che. (=pUrvamAM batAvyuM ke je doSavALI pravRtti hoya teno niSedha karavo joIe, evI vyApti che, temAM vyabhicAra che.) vizeSArtha : - pratyenIka be prakAranA che - eka anukULa pratyanIka ane bIjo pratikULa pratyenIka. (1) pratikULa pratyenIka pAse anAbhogAdithI sAdhu vahoravA jAya to te vahovavA ja taiyAra thAya nahi, paraMtu sAdhune duSTa vacano vagere ja kahe . ane (2) anukULa pratyanIka sAdhu pratye lAgaNI dharAve che, paraMtu sAdhunA dharma pratye tene aruci che, tethI sAdhu vahoravA Ave to te dAna avazya Ape. ane tevo anukULa pratyanIka azuddha dAna Apato hoya tyAre sAdhunI vyAkhyAnazakti na hoya to A AhAra sAdhune kalpe nahi e prakAranuM sthApana kare nahi. kema ke yuktithI tema sthApana karI zake nahi to, anukULa pratyanIkane sAdhunA dharma pratye aruci hovAthI, te ema ja kahe ke, tamAruM darzana ja khoTuM che ane zuddha AhArane paNa azuddha kahe che, ane e rIte zAsananI avahelanA thAya. tethI A AhAra azuddha che, tema na kahetAM, potAne khapa nathI ItyAdi darzAvI sAdhu te azuddha AhArane grahaNa kare nahi. ane vyAkhyAnazakti hoya to azuddha AhArane azuddharUpe sthApana karIne, anukULa pratyanIkane
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 pratimAzataka, zloka : 21 dharmanI prApti karAvavA mATe yatna paNa kare. jema - zobhanamuni mATe potAnA bhAI dhanapAlakavi anukULa pratyenIka hatA. kema ke dhanapAlakavine jaina darzana pratye dveSa hato, paraMtu potAnA bhAI pratye lAgaNI hatI, tethI dhanapAlakavi temanA mATe anukULa pratyenIka hatA. ane zobhanamuninI vyAkhyAnazakti hatI, tethI dhanapAlakavi dvArA apAyela azuddha AhAradAnano niSedha karyo. arthAt kahyuM ke, A dahIM amArA mATe akathya che, ane vyAkhyAnazakti hovAne kAraNe azuddha tarIke sthApana paNa karI zakyA. paraMtu potAnI vyAkhyAnazakti na hoya to A AhAra azuddha che, ema kahIne teno niSedha karI zake nahi; ane jo niSedha kare to te pratyenIka hovAne kAraNe dharmanuM lAghava kare. tethI karIne doSavALAmAM niSedha karavo joIe, e prakAranI vyAptimAM vyabhicAra che, te A rIte - azuddha AhAra doSavALo hovA chatAM vyAkhyAnazakti na hoya to anukULa pratyanIkamAM niSedha karAto nathI, tethI tyAM mauna levAya che. mATe doSavALI vastumAM niSedha ja karavo joIe ane niSedha na karavAmAM Ave to temAM saMmati che, tema kahI zakAya nahi. utthAna : uparokta vyabhicAranA vAraNa arthe'prativaMdhatA' hetuno pariSkAra karatAM trATa' - thI graMthakAra kahe che - TIkArca - tatrIda.....tata tyAM=vyAptimAM, kahe che ke abhimata je tyAga tenI upasthApanA anukULa zaktinA abhAvathI anyatra enA vinA, vyApti che. vizeSArtha : je dAna ApanAra azuddha dAna ApI rahyo che, tene A dAna azuddha che e rIte anabhimata hovAne kAraNe, te azuddha AhAranA dAnano tyAga dAna ApanArane anabhimata che. jema dhanapAlakavine pote je azuddha dahIM Ape che, tenA dAnano tyAga tene anabhimata che; ane tene azuddharUpe sthApana karavAne anukULa zakti na hoya to tyAM niSedha karAya nahi. tethI tenA sthAnane choDIne avazya niSedha karavo joIe, e prakAranI vyApti che. tethI e prApta thAya ke, bhaktikarmamAM bhagavAnanuM mauna levuM ucita prApta na thAya. kema ke, bhagavAnane sUryAbhanuM bhaktikRtya doSarUpa dekhAya to teno avazya niSedha kare, kema ke sUryAbha anukULa pratyenIka nathI. ane jo koI anukULa pratyenIka hoya to bhagavAnanI vyAkhyAnazakti che, tethI te bhaktikRtyane doSavAnarUpe sthApana karI zake. paraMtu bhagavAnane te bhaktikRtya doSarUpe jaNAtuM na hatuM, AthI ja bhagavAne tyAM maunathI saMmati ApI che. paraMtu pUrvapakSI mAne che tema te bhaktikRtyane doSarUpe svIkArIe to bhagavAne tyAM niSedha ja karavo joIe, jyAre bhagavAna tyAM mauna rahyA. tethI nakkI thAya che ke, bhaktikarma niSedha karavA yogya nathI.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 pratimAzataka, zloka : 21 ahIM anabhimata evo je dAnano tyAga grahaNa karyo che, tema anabhimata evA ekAMtavAda Adino tyAga paNa arthathI grahaNa karavAno che. ahIM vizeSa e che ke, je dAnane Icche che, ItyAdi sUyagaDAMga sUtranuM vacana che, tyAM je mauna rahevAnuM kahyuM che, te bIjAdhAnanuM kAraNa na hoya tevA dAnane laIne kahela che. AvA dAnamAM sAdhunI anumati paNa nathI ane niSedha paNa nathI. kema ke anukaMpAdAna zAstramAM kyAMya niSedha karAyuM nathI, tethI sAdhu niSedha karatA nathI; ane bIjAdhAnanuM kAraNa na hoya tevA dAnanI sAdhu prazaMsA kare to anumati lAge, tethI prazaMsA paNa karatA nathI. kevala zAsanaprabhAvanAnuM kAraNa hoya tevI anukaMpA mokSamArgane anukULa hovAthI sAdhu anumodanA kare che. jyAre bhaktikarmamAM bhagavAnanuM je mauna che, te maunarUpe saMmati ApavA barAbara che. tethI ja te sAdhune anumodanIya paNa che. kevala sAkSAt vacana dvArA tyAM pravartakatA nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, anukULa pratyenIka pratye upasthApanA=vyAkhyAnaanukULa zaktino abhAva hoya to niSedha na karAya. te ja vAta AcArAMgasUtranA AThamA adhyayananA bIjA uddezAmAM kahela che. te batAvatAM kahe che - TIkArtha: takumASTamastha dvitIye - te AcArAMga sUtranA AThamA adhyayananA bIjA uddezAmAM kahevAyuM che - te chAje ..... tyAghartha =puchAyelo dhIra te sparzIne sahana kare athavA puruSano tarka karIne arthAt koNa A puruSa che ItyAdi tarka karIne, ananya sadaza AcAragocarane=AcAraviSayane, kahe. vaLI sAmarthyavikalavaDe vacanagupti rAkhavI joIe e pramANe kahe che - athavA vacanaguptithI gocaranI=piMDavizuddhi Adi AcAraviSayanI, samyam zuddhine kare. 0 AcArAMganA A pAThano artha karyo temAM TIkAmAM "tyAra thI tyA sudhIno artha aMtargata samajavo. arthAt te TIkAno artha AcArAMganA pAThamAM sAthe karela che. vizeSArtha: anukULa pratyenIka azuddha AhAra Apato hoya ane sAdhu grahaNa na kare tyAre te kaTuvacana kahe, upasargo Adi kare yAvat tADanAdi kare, te sarva sparzane=pIDAone, puchAyelo te dhIra sahana kare che. athavA puruSano tarka karIne=jyo A puruSa che, e pramANe tarka karIne, jyAre nakkI thAya ke A prajJApanIya che, tyAre bIjA karatAM potAnA AcAro kAMIka viziSTa koTinA che e prakAre kahe, jethI jainazAsanathI te prabhAvita bane. jema zobhanamunie dhanapAlakavine viziSTa AcAro batAvyA hatA. athavA vacanaguptithI piMDavizuddhi Adi AcAraviSayanI samyaga zuddhine kare, ema kahyuM. tenuM tAtparya e che ke potAnI vyAkhyAnazakti na hoya to azuddha AhArane azuddharUpe sthApana karavA yatna kare nahi, paraMtu potAne te azuddha AhArano khapa nathI, ema kahIne piMDavizuddhimAM yatna kare. AnAthI te azuddha AhArane azuddha kahevAnA viSayamAM je mauna rahevAyuM,
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 21 283 tenAthI te AhAra zuddharUpe che tema sthApana thatuM nathI; paraMtu zAsananuM mAlinya na thAya te mATe mauna dhAraNa kare che ane te vacanaguptirUpa che. TIkArya : tathA gha ... na toSA, ane te rIte=prastuta AcArAMgasUtranuM kathana che te rIte, je duSTa che te zakti hote chate niSedha karAya che, e prakArano niyama upalabdha thAya che. te kAraNathI nirbaLa evA vAdI vaDe duSTa evo ekAMtavAdanA aniSedhamAM paNa vacanaguptinI samAdhino apratirodha hovAthI (tevA sthAnane choDIne anyatra je duSTa hoya teno niSedha karavo joIe, evI vyApti svIkAravAmAM) doSa nathI. vizeSArtha: duSTa evA ekAMtavAdanA niSedhanI zakti hoya ane niSedha na karavAmAM Ave ane mauna dhAraNa kare, to vacanaguptinI samAdhino nAza thAya, ane tethI doSa prApta thAya. te rIte duSTa evA ekAMtavAdano zaktinA abhAvane kAraNe niSedha na karavAmAM Ave to paNa vacanaguptinI samAdhino nAza thato nathI. paraMtu potAnuM sAmarthya na hovA chatAM tenA pratikAra mATe karAto yatna vacanaguptinI samAdhino nAza kare, tethI tyAM maunathI ja lAbha che. mATe tevA sthApanane choDIne anyatra vyApti svIkAravAmAM doSa nathI. utthAna : uparanI vAtamAM ja AcArAMgasUtranI sAkSI ApatAM kahe che - TIkA : takuC/ tanneva - te RnirbaLa evA vAdI vaDe duSTa evA ekAMtavAdanA aniSedhamAM paNa vacanaguptinI samAdhino apratirodha che, te ja vAta tyAM ja AcArAMgamAM ja kahela che. mahuvA ... mA =athavA (paravAdIo judA judA) vAdone kare che (sthApe che), te A pramANe - loka che, (sAtadvIpa jeTalo ItyAdi) athavA loka nathI. (badhuM mAyendrajAla samAna svapna tulya che). loka (ekAMte) nitya che. (athavA) loka (ekAMte) anitya che. loka sAdi che, (athavA) loka aparyavasita (aMta vagarano) che. sukRta kahe che (sAruM karyuM ke sarvasaMgano tyAga karIne mahAvrata grahaNa karyA. A rIte saMyamane suphata kahe che.). (athavA) duSkRta kahe che (mugdha evI mRgalocanAno putra utpanna thayA vagara ja tyAga karyo. tethI saMyama lenAre dukta karyuM tema kahe che). (saMyama levA taiyAra thayelAne) koI kalyANa kahe che, to koI pApa kahe che. koI sAruM kahe che to koI kharAba kahe che (A pramANe svamatirucita kahe che). koI mokSa che ema kahe che, to koI mola nathI ema kahe che. koI naraka che ema kahe che, to koI naraka nathI ema kahe che. je A paraspara vivAda karatA potAnA dharmane prajJApana karatA= kahetA pote nAza pAme che ane bIjAne paNa nAza pamADe che.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzAtaka) zloka : 21 teno uttara ApatAM kahe che - ahIM paNa=loka che loka nathI ItyAdi kathanamAM, akasmA=hetunA abhAvathI, tame jANo. arthAt hetuno abhAva hovAthI ahIM paNa syAdvAda jANavo. A pramANe te ekAMtavAdIono dharma suAkhyAta nathI ane suprajJApita paNa nathI. (AcArAMga sUtra-199) 'kasmA' zabda ahIM saMskRtamAM vaparAyela che. te zA mATe ? teno khulAso AcArAMganI TIkAmAM A pramANe che - 'kasmAri ti mAdhaze bApAnAnAveinA saMtacevo vyArAvihAra taLevo vyArita ti, 'kasmA' zabdanI vyutpatti batAvatAM kahe che - smati detune mAusmA toramAvAhityartha - mAgadha dezamAM govALanI aMganA strI, sudhInAM badhAM ' mA' zabda saMskRtamAM bole che. tethI ahIM paNa te pramANe ja saMskRtamAM uccArela che. mAt zabdano artha hetu che, akasmAtuhetuno abhAva, e pramANe artha jANavo. vizeSArtha: ahIM pUrvamAM tni to!' Adi badhA ekAMtavAdIonA kathananuM nirAkaraNa karatAM kahe che ke, te rIte padArthane ekAMta svIkAravAmAM koI hetu nathI, mATe e badhA ekAMtavAdIo khoTA che. ane tenA nirAkaraNathI arthathI e prApta thayuM ke, sarvatra anekAMta che. jema - "sthi no' ema kahyuM, tyAM loka svarUpe che ane pararUpe nathI, e rUpa anekAMta che. ane ekAMte loka che, ema svIkAravAmAM koI hetu nathI; teno bhAva e che ke loka svarUpe paNa che ane pararUpe paNa che; ane tema svIkArIe to ekAMte loka che tema kahI zakAya. paraMtu tema svIkAravAmAM koI hetu nathI. e ja rIte tni to ItyAdimAM paNa jANavuM. utthAna : ahIM prazna thAya ke, tame A pramANe svabuddhithI kaho cho ? to kahe che ke - nA, bhagavAne batAvyuM e batAvavA arthe, ane vaLI kevA prakArano dharma suprajJApita thAya, e batAvavA arthe kahe che. TIkArya - te nAM .tti ni te navuM = tathA=te A pramANe - A=samasta vyavahArane anusaranAruM koIthI paNa apratihata syAdvAdarUpa vastunuM lakSaNa, jJAnopayogathI jANatA ane darzanopayogathI jotA evA, nirAvaraNa hovAthI A suprajJa satata upayogavALA, bhagavAnazrI vardhamAnasvAmI vaDe kahevAyuM che. athavA A anaMtarokta ekAMtavAdIno dharma sukhyAta nathI, e bhagavAna vaDe kahevAyuM che. athavA (syAdvAdanA sthApananI zaktinA abhAvamAM vacanaviSayaka gupti arthAt mauna rAkhavArUpa) bhASAsamiti rAkhavI, e pramANe bhagavAna vaDe kahevAyuM che. vyAvyA - ... nitArtha I vyAkhyA :- pratijJA, hetu ane dAMtanA upacAsathI teone (prAvAdukone= pAkhaMDIone) parAjaya pamADatA vAdalabdhivALAe asti, nAsti, dhruva, adhruva Adi ekAMtavAda mATe utyitA
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 pratimA zataka | zloka : 21 thayelA 363 pAkhaMDIone samyam uttara Apavo, athavA vAgU viSayanI gupti rAkhavI. A pramANe huM kahuM chuM. (sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne kahe che) e prakAre phalitArtha che. TIkA :- . ___ tathA prajJApye prajJApanIye, vinayAnvite puruSe ityapi vizeSanIyam, kutaH ? niSedhasya viphalatAyAH zroturvRSodayasya cAsaMbhavAt, tena jamAlinA pRthagvihArakarttavyatAM pRSTo bhagavAMstaduSTatAM jAnAno'pi yanna niSiddhavAn kintu maunamAsthitavAMstatra na doSaH, avinIte hi satyavacaH prayogo'pi phalato'satya parva talAda - "aviNIyamANavaMto, kilessai bhAsaI musaM ceva / ghaNTAlohaM NAuM ko kaDakaraNe pavattijja" (150) / / tti (zrIviMzativiMzatikA praka0 7/5) tatprajJApye vinIte sUryAbhe nATyakarttavyatAM pRSTavati bhagavato maunamanumatimeva vyaJjayatIti sthitam / TIkArya : tathA prajJANe ...... asaMmati, tathA pUrvokta vyAptimAM prajJApanIya ane vijayAvita puruSamAM, e prakAre paNa vizeSaNa ApavuM joIe. kema ? temAM hetu kahe che - niSedhanI viphalatAno ane zrotAne SanA udayano asaMbhava che. vizeSArtha - mULa zlokamAM kahyuM ke, anabhimata tyAganA anupasthApanathI anyatra pratibaMdha hovAthI duSTamAM niSedhanI sthiti che. tenAthI vyApti e prApta thAya che, anabhimata tyAganA anupasthApanathI anyatra duSTa kAryamAM niSedha karavo joIe, tyAM prajJApanIya ane vinayAnvita puruSaviSayaka e pramANe vizeSaNa ApavuM joIe. kema ke niSedhanI viphalatA ane zrotAne dveSanA udayano asaMbhava che. kahevAno Azaya e che ke, prajJApanIya ane vinayAnvita puruSa na hoya to, doSavAna vastuno niSedha karavAmAM Ave to; aprajJApanIyatAne kAraNe te upadeza viphala thAya; ane avinIta hovAne kAraNe zrotAne dveSano udaya thAya, paraMtu niSedhanuM prayojana siddha thAya nahi. ahIM prajJApya ane vinayAnvita e be vizeSaNo ApyAM che, teno Azaya e che ke, koI jIva tattvano arthI hoya ane anAbhogAdithI bhUla karato hoya tyAre, yogya vyakti tene samajAve to te samaje tevo hoya tyAre te prajJApanIya kahevAya. ane Avo prajJApanIya jIva jo upadezaka pratye vinayAnvita na hoya, to te upadezaka te jIvane samajAvavA prayatna kare to paNa tene te vAta samajAya nahi. jema prajJApya paNa pUjya
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 pratimAzataka, zloka : 21 haribhadrasUri mahArAja sAheba, brAhmaNa avasthAmAM hatA tyAre, teo jaina sAdhu pratye vinayAnvita na hatA te vakhate, koI jaina sAdhu temane temanuM darzana khoTuM che te samajAvavA prayatna kare to, te vakhate temane te vAta bese. nahi. paraMtu jyAre vizeSa nimittane pAmIne yAkinamahattarA pratye vinayAvita thayA ane yAkinamahattarAe guru pAse mokalyA, tyAre vinayapUrvaka gurune te gAthAno artha pUche che, ane guru kahe che te arthanA tattvane ziSyabhAvathI svIkAre che. te ja rIte je jIva prajJApanIya hoya ane upadezaka pratye vinayAnvita hoya, te jIvanA duSkRtyano samartha vyaktie niSedha karavo joIe, e prakAranI vyApti che. vaLI koI jIva guru pratye vinayAnvita hoya, tethI gurune vinayapUrvaka pRcchA Adi karato paNa hoya, ane ucita vinaya Adi karato paNa hoya, Ama chatAM potAne koI vastumAM asadgaha thaI gayo hoya ane te vastumAM aprajJApanIya hoya, to te vakhate, vinayAnvita paNa aprajJApanamAM tenA duSkRtyano niSedha thAya nahi. jamAlie jyAre bhagavAna pAse pRthagu vihAranI anujJA mAMgI tyAre teo avinayAnvita hatA, ane usUtrabhASaNa karyA pachI aprajJApanIya banyA. TIkArca - tena .... satya va aa tethI karIne prajJApanIya ane vijayAnvita puruSamAM doSavAna vastuno niSedha ucita che, tethI karIne, jamAli vaDe pRtha vihAranI kartavyatAne puchAyelA bhagavAna, tenI duSTatAne jamAlinI pRthar vihAranI duSTatAne, jANatAM paNa niSedha na karyo paraMtu mauna rahyA, tyAM doSa nathI. je kAraNathI avinItamAM satya vacanano prayoga paNa phaLathI asatya ja che. tavAda' - te=avinItamAM satyavacanano prayoga paNa phaLathI asatya che te, kahe che - viLIya .... pattinI || avinItane AjJA karato kleza kare che ane mRSA ja bole che. ghaMTAlAhane jANIne kaTakaraNamAM=kaDu banAvavAmAM, koNa pravRtti kare ? tti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. vizeSArtha : jamAline bhagavAne pRthagu vihArano niSedha karyo hota, to te vakhate, bhagavAnanI AjJAne mAnya kare nahi, tevI bhUmikAmAM jamAli hovAthI, avinIta evA temanAmAM niSedharUpa satyavacanano prayoga paNa phaLathI asatya ja bane. kema ke niSedha karavA chatAM teo pravRtti kare, to bhagavAnanI AjJAnA ullaMghanarUpa vizeSa prakAranuM ahita temane prApta thAya. ane te kathanamAM sAkSI ApatAM tavAda thI kahyuM, teno bhAva e che ke, baraTha loDhAne jANIne, temAMthI kaTarUpa kAryavizeSa thaI zake tevuM nathI tema jANIne, koIpaNa vicAraka vyakti temAMthI kaDu banAvavAno prayatna na kare; tema baraTha loDhA samAna avinIta puruSane vicAraka vyakti AjJA kare nahi.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 pratibhAzatas/Rels:21 utthAna : ahIM prastuta zlokanI anvayArtha TIkA pUrI thAya che. have tenuM nigamana karatAM kahe che - TIvArtha : tatprajJApye ..... sthitam / tarathI-prajJApya savinayAlpita puruSamA 46STa Aryana niSedha karAya che te kAraNathI, prajJApya ane vinIta evA sUryAbhadeve nATakanI kartavyatA pUche chate bhagavAnanuM mauna anumati ja pragaTa kare che, e pramANe sthita che. GuthAna : pUrvapakSIe sUyagaDAMgasUtranA dRSTAMtathI bhaktikRtyamAM mauna niSedhasUcaka che tema kahyuM, tenI samAlocanA 42i cha - TI : yastu bhaktiniSedhe 'ye tu dAnam' ityAdinA dAnaprazaMsAyA api niSedhAd dAnaniSedhaH sutarAmiti pApiSThena dRSTAntatayoktaH so'pyayuktaH / ye tu' ityAdisUtrasya dAtRpAtrayordazAvizeSagocaratvAdapuSTAlambanagocaratvAditi yAvat / puSTAlambane tu dvijanmane bhagavadvastradAnavat, suhastino raGkadAnavacca, sAdhUnAmapi gRhiNAmanukampAdAnaM zrUyate / ___'gihiNo veyAvaDiyaM na kujjA' ityAdinA taniSedhasyApyutsargaparatvAt, bhavati hi tena mithyAdRSTerapyapramattasaMyataguNasthAnAdinibandhanAviratasamyagdRSTyAdiguNasthAnaprAptilakSaNo guNa: prAptadRDhataraguNasthairyArthamapi ca tadanujJAyate, "osannassa gihissa vi jiNapavayaNativvabhAviyamaiassa / kIrai jaM aNavajjaM daDhDhasammattassa'vatthAsu" / / (upa0 mAlA. gA0 352) ityAdinA / svaniSThaM tu phalaM jJAninAM tIrthakRta iva tathAvidhocitapravRttihetuH zubhakarmanirjaraNameva / / TImArtha : yastu ..... yAvat / he jI matinidhamA nATayahinA bhagavAnanI matinA dhamai, 'ye tu dAnam' Scale 43 zava natI prazaMsAna 4 tithI to ti suta cha, me pramAe pA4i8 43 geidugu 43 zava vAyu, 5 mayuna cha. ma 'ye tu ityAdi' sUtra hAta bhane pAtranI dazAvizeSa-gocarapaNuM che=apuSTAlaMbana gocarapaNuM che.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 pratimAzataka, zloka : 21 0 ahIM 'rAvRtriyorkazaviroSovaratva' no artha 'sapuSTAnavanaviratva karelo che. 'tti cAva" zabda e batAve che ke - A pramANe tenuM tAtparya che. vizeSArtha: pUrvapakSI dRSTAMta tarIke 've tu tAna ItyAdi sUtra kahe che, ane teno kahevAno Azaya e che ke, te sUtramAM dAnanI prazaMsAno niSedha che, tethI dAnano niSedha sutarAM che, tethI tyAM mauna levuM ucita che; tema bhaktino niSedha paNa sutarAM che, tethI bhagavAne sUryAbhadevanA nATyakaraNanA viSayamAM mauna grahaNa karela che. Ama je pUrvapakSI kahe che, te paNa ayukta che. kemake tu tAnam' ItyAdi sUtra che, te apuSTAlaMbanano viSaya che. TIkArya: puSTAttatvane ... mUrti . puSTa AlaMbanamAM to brAhmaNane bhagavAnanA vastradAnanI jema, ke AryasuhastinA raMkadAnanI jema, sAdhune paNa gRhasthanuM anukaMpAdAna saMbhaLAya che. ahIM 'sAdhUnA karte arthaka SaSThI vibhakti che, ane 'hi karma arthaka SaSThI vibhakti che. vizeSArtha : sUtrakRtAMganA " tu tAnamityAra sUtrathI apuSTAlaMbanaviSayaka dAnanuM grahaNa karavAnuM che, ane tenAthI e prApta thAya che, apuSTAlaMbanavALA dAnane koI karatuM hoya tyAre, koI vivekI jIva tenI prazaMsA kare to tene prANIvadhanI anumatinI prApti thAya, ane niSedha kare to aMtarAyakarmano baMdha thAya. tethI vivekI jIva tevA sthAnamAM mauna grahaNa kare. ane AnAthI e prApta thAya che, tevA prakAranA dAnanI vivekI jIva vaDe prazaMsA karavI ucita nathI. jyAre tevA prakAranA dAnanI prazaMsA na thaI zake, to vivekI jIva tevuM dAna svayaM na kare, te paNa sutarAM prApta thAya. tethI ahIM dAnano niSedha potAne AzrayIne che, paraMtu anya koI dAna karatuM hoya teno te niSedha paNa kare nahi ane prazaMsA paNa kare nahi. jyAre te ja daSTAMtathI pUrvapakSI bhagavAnanI bhaktine grahaNa karIne e kahevA mAMge che ke, bhagavAnanI bhaktinI anumodanA karavAthI hiMsAnI anumodanA prApta thAya che, ane niSedha karavAthI bhaktibhAvamAM aMtarAya pedA thAya che, tethI koI bhakti karato hoya tenI anumodanA ke niSedha thaI zake nahi; ane te ja rIte potAne bhagavAnanI bhakti karavI paNa ucita nathI. kema ke bhagavAnanI bhaktimAM AraMbha-samAraMbha che. tenA nirAkaraNarUpe graMthakAra kahe che - puSTAlaMbanamAM jema dAna sAkSAt thaI zake che, tema sutarAM tevA dAnanI anumodanA paNa thaI zake che. ane puSTAlaMbana jevI ja bhagavAnanI bhakti che, kema ke puSTAlaMbanamAM, anukaMpAdAnamAM hiMsAdi hovA chatAM hiMsAdinI anumodanAnI prApti thatI nathI, paraMtu dAna lenArane je guNo prApta thAya che, tenI ja anumodanA prApta thAya che. te ja rIte bhagavAnanI bhaktimAM AnuSagika je hiMsA thAya che, tenI anumodanA nathI, paraMtu bhagavAnanI bhaktimAM vartatA zubhabhAvanI ja anumodanA che.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 pratimAzataka | zlokaH 21 utthAna : ahIM prazna thAya ke, zAstramAM dazavaikAlika sUtramAM "jidino vecAhiyaM na jJA'=gRhasthanI vaiyAvacca na karavI ItyAdi saMbhaLAya che, tethI sAdhu gRhasthane anukaMpAdAna kaI rIte karI zake ? tethI temAM hetu darzAvatAM kahe che - TIkArca - jiLio ..... utsaparatva gRhasthanI vaiyAvacca na karavI joIe ItyAdi sUtra vaDe anukaMpAdAnanA niSedhanuM utsargaparapaNuM che. vizeSArtha - gRhasthanI vaiyAvacca na karavI ItyAdi sUtra vaDe anukaMpAdAnano niSedha utsargathI che, tethI apavAdathI sAdhune anukaMpAdAnano niSedha nathI. tethI dAnanI prazaMsAno niSedha apuSTAlaMbanamAM hoya che, puSTAlaMbanamAM nahi. te ja rIte sUryAbhadevanI bhakti tenA saMsAranA ucchedanuM kAraNa hovAthI bhagavAnane teno niSedha ISTa nathI, paraMtu saMmati ISTa che. tethI jo tu rA' ItyAdi sUtra vaDe bhaktino niSedha thaI zake nahi. utthAna - puSTAlaMbanamAM sAdhu dvArA gRhasthanI anukaMpA karavAnuM prayojana zuM? e prakAranI zaMkAnuM samAdhAna "mati" thI karatAM kahe che - TIkArca - mati di..... tanuzAya . je kAraNathI tenA vaDe anukaMpAdAna vaDe, mithyAdaSTine paNa apramattasaMvataguNasthAnaka AdinA kAraNabhUta aviratasamyagdaSTi Adi guNasthAnaka-prAptilakSaNa guNa thAya che, ane prApta thayelA daDhatara guNanA sthaya mATe paNa tenI anukaMpAdAnanI, anujJA karAya che. A vAta upadezamAlAnI sAkSIthI kahe che - motanaER .....DavatthAnuM jinavacanathI tIvra bhAvitamativALA, daDha samyatvavALA evA avasatta=pArzvasthAdi ane suzrAvaka evA gRhasthanuM avasthAmAM dravya, kSetra, kALa, bhAva Adi ApavAdika kAraNomAM, je anavadya ucita, karAya che te sAdhune anujJAta che. vizeSArtha: sAdhu puSTAlaMbanamAM gRhasthanI anukaMpA kare tethI, dAna lenArA evA mithyASTine paNa samyagdaSTi Adi guNasthAnaka-prAptilakSaNa guNa thAya che, ane te guNa apramattaguNasthAnaka AdinI prAptinuM kAraNa bane che. ahIM eTaluM ja na kahyuM ke mithyASTine paNa samyagdaSTi-guNasthAnaka-prAptilakSaNarUpa guNa thAya che, paraMtu
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. pratimAzataka/ blokaH 21 apramattasaMyata Adi guNasthAnakanI prAptinuM kAraNa bane evo te guNa thAya che. tenuM tAtparya e che ke, te anukaMpAdAna svarUpathI sAvagharUpa hovA chatAM, lenArane saMyamAdinI prAptirUpa niravadyabhAvane prApta karAvanAra hovAthI, niravagha evA saMyamanI prAptinA kAraNabhUta evA samyagdaSTiguNasthAnakanI prApti karAve che. tethI phaLathI te dAna niravadya che. ane prApta thayelA daDhatara guNanA dhairya mATe paNa anukaMpAdAnanI anujJA karAya che ema kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, koI vyaktine prApta thayela daDhatara samyagdarzanarUpa guNanA dhairya mATe paNa anukaMpAdAnanI anujJA apAya che. ahIM sAmAnyathI jotAM daDhatara guNa hoya to tenA zairyanI apekSA rakhAya nahi. paraMtu daDhatara evo samyakta guNa paNa jyAre dezavirati Adi bhAvone pedA karI zake che, tyAre te sthira avasthAne prApta thayelo kahevAya che. AthI ja mayaNAsuMdarI daDhatara samyaktaguNavALI hovA chatAM tenA samyaktanA dhairya mATe gurubhagavaMte zrAvakone bhaktinuM sUcana karyuM, jethI anukULa sAmagrI maLavAne kAraNe dezavirati Adi bhAvone teo sArI rIte samajIne, sevIne sthirabhAvane prApta kare. ane A ja kathanane upadezamAlAnI sAkSI dvArA puSTa karela che. utthAna : pUrvamAM sAdhu gRhasthanI je anukaMpA kare che, tyAM je guNa batAvyo te paraniSTha che. arthAt jenI anukaMpA kare che, tevA mithyAdaSTi Adine te guNa prApta thAya che, tema batAvyuM. have te anukaMpAdAnathI svaniSTha phaLa batAvatAM kahe che - TIkArca - niSTha.... nirbaLane vaLI svaniSTha phaLa jJAnIne tIrthakaranI jema tathAvidha ucita pravRttinA hetu evA zubhakarmanuM nirjaraNa ja che. vizeSArtha : - tIrthakaro dIkSA vakhate je varSIdAna Ape che te anukaMpAdAnarUpa che, ane tenuM phaLa tIrthakarone kAMI prApta thatuM nathI, paraMtu lokone upakAra thAya tevA prakAranI ucita pravRttino hetu evuM tIrthaMkara nAmakarmarUpa zubhakarmanuM nirjaraNa thAya che, paraMtu abhinava zubhabaMdha thato nathI. tema je jJAnI che teo apavAdika rIte gRhasthanI anukaMpA kare tyAre abhinava zubha karmabaMdha thato nathI, paraMtu pote pUrvamAM zubhakarma bAMdheluM che, tenuM nirjaraNa thAya che, ane te zubhakarma ja tevA prakAranI ucita pravRtti karAve che. ahIM vizeSa e che ke, je munio udAsIna cittavALA che, teone anukaMpAdAnanA kALamAM paNa tIrthakaronI jema kevala ucita pravRtti karavAno ja pariNAma varte che, anukaMpya pratye lAgaNInI bhInAza ane temanA kalyANanI tIvra vAMchArUpa prazastabhAva hoto nathI, paraMtu samabhAvano ja pariNAma hoya che; je ucita
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zlokaH 21 pravRttinA heturUpa bane che, tethI ja abhinava zubhakarma baMdhAtuM nathI. paraMtu je munione prazasta zubha bhAva varte che, temane jIvonA kalyANanI tIvra vAMchArUpa prazastabhAvane kAraNe puNyAnubaMdhI puNya paNa baMdhAya che. TI :- . tathA ca dAnASTakaM hAribhadram - "kazcidAhAsya dAnena ka ivArthaH prasidhyati / mokSagAmI dhruvaM hyeSa yatastenaiva janmanA / / 1 / / ucyate kalpa evAsya, tIrthakRnnAmakarmaNaH / udayAtsarvasattvAnAM hita eva pravartate" / / 2 / / kalpaH karaNaM kriyAjAtaM samAcAra ityanAntaram / tadAhuH-'sAmarthya varNanAyAM ca chedane karaNe tathA aupamye cAdhivAse ca kalpazabdaM vidurbudhAH" iti tatazca kalpaparipAlanaM vinA'sya nAnyatphalamiti bhAvanA / dharmAvayavatvakhyApanArthaM vA tadityAha . "dharmAGgakhyApanArthaM ca, dAnasyApi mahAmatiH / avasthaucityayogena, sarvasyaivAnukampayA" / / 3 / / aGgam avayavaH / mahAmatirityanantaraM mahAdAnaM dattavAniti karaNIyam / sarvasyaitasya gRhiNo yatervetyarthaH / dharmAGgatvameva spaSTayati - "zubhAzayakaraM hyetadAgrahacchedakAri ca / sadabhyudayasArAGgamanukampAprasUti ca" / / 4 / / zubhAzayA-zubhacittaM, Agraha: mamatvAbhinivezaH, sArAGga-pradhAnakAraNam, anukampAyAH dayAyAH, prasUtiH prasavo, yasya tattathA / yaterapyanukampAdAnaM samarthayati - "jJApakaM cAtra bhagavAn niSkAnto'pi dvijanmane / devadUSyaM dadaddhImAnanukampAvizeSataH" / / 5 / / na caivamAgamavirodhaH, avasthaucityayogeneti vizeSaNopAdAnAdavirodhAt / paThanti ca laukikA api'utpadyate hi sAvasthA dezakAlAmayAn prati / yasyAmakAryakAryaM syAt karmakAryaM ca varjayet' / / iti / etAvadeva spaSTayannAha - "itthamAzayabhedena, nA'to'dhikaraNaM matam / api tvanyadguNasthAnam, guNAntaranibandhanam" / / 6 / / Azayabhedo-adhyavasAyavizeSaH, kathamayaM varAkaH karmakAntArottaraNena nikhilAsukhavirahabhAjanaM
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 21 bhaviSyatItyAdirUpaH / nAtaH = asaMyatadAnAd, adhikriyate durgatAvaneneti adhikaraNam = asaMyatasAmarthyapoSaNataH pApArambhapravarttanam / api tu abhyuccaye anyat = mithyAdRSTitvAdeH caturthAdikaM, guNAntarasya sarvaviratyAdeH, sUtrasya tu vizeSaviSayatvAdavirodha ityAha 292 " ye tu dAnaM prazaMsantItyAdi sUtraM tu yat smRtam / avasthAbhedaviSayaM draSTavyaM tanmahAtmabhiH" / / 7 / / puSTAlambane'niSedhakametaditi garbhArthaH / nanna haribhadrasyaiva zaGkhavAdanapUrvamarthibhyo bhojanaM dApitavata iyaM kapolakalpanA, saMvignapAkSikasya tasya zrutAnuttIrNavAditvAt / tadavadAma dvAtriMzikAprakaraNe vRttikRdanuvAdena - 'na ca svadAnapoSArthamuktametadapezalam / haribhadro hi bhagavAn yataH saMvignapAkSikaH' / / iti ( dAnadvAtriMzikA zlo0 19 ) prakRtaM nigamanAyAha - - " evaM na kazcidasyArthastattvato'smAtprasiddhyati / apUrva: kintu tatpUrvameva karma prahIyate" / / 8 / / asya=tIrthakRtaH, asmAt= mahAdAnAt, apUrvo= abhinavazubhabandhahetuH, jJAnikRtakarmaNo bandhAjanakatvAt, tattIrthakaratvanimittaM pUrvaM= pUrvabhavopArjitam, karma = tIrthakaranAma / / TIDArtha : tathA . hAribhadraM te prAre = jJAnIne zularbha - nirbhayuga 4 isa che te praDAre, haribhadrasUri mRRta dAnASTaka vakSyamANa che - (1) kazcidAha janmanA / 19 / / 6 he che - chAna vaDe urIne sAmano= tIrthaMno, yo artha sare che ? ( arthAt DoI artha sarato nathI. ) 'yataH ' = ke azugathI khA=tIrtha42 te 44nma vaDe avazya mokSagAmI che. (khA prabhAge pUrvapakSInI zaMkA che ke, dAna vagerenuM phaLa to parabhavamAM prApta thAya che. bhagavAna to A janmamAM mokSe jyAnA che, to dAnathI kayo artha sare che ?) ..... (2) ucyate .....! pravartate / / 2 / / he che (uttara Aye che) tIrtharanAmarmanA adhyathI Amano= tIrtharano, kalpa ja evo che (ke) sarva jIvonA hitamAM ja pravarte che. kalpaH arthAntaraM / e5, 2ga, DiyAnbhata, sabhAyAra khA jadhA kheArthavAyI = paryAyavAcI zabda che. tadAhu: - te 485 zab6 42 arthamA che. te upa zabdanA paryAyavAcI zabdonuM uddharAga jatAvatAM he che - sAmarthya budhAH / / sAmarthyamA khAne varganAmAM, chehanamAM tathA rAmAM, upabhAmAM ne adhivAsabhAM paMDito kalpa zabdane jANe che. iti - uddhaganI samAptimAM che. .....
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzatakazloka : 21 263 tatabdha ..... mAvanA | ane tethI karIne=kalpa eTale karaNa, karaNa=kriyAjAta, kriyAjAta=samAcAra artha che tethI karIne, samAcAranA paripAlanane choDIne AnuM dAnanuM, bIjuM koI phala nathI. e prakAranI bhAvanA che. gharbhAvavatva .... tyAdi - athavA dharmAvayavatvanA khyApana mATe te=dAna che, e pramANe kahe che - (3) ghA .... anuSpA //rU II sarvane paNa arthAt gRhastha ane sAdhune paNa avasthA-aucityanA yogathI dAnanI paNa dhamAMgatA vyApana karavA mATe mahAmatie anukaMpAthI mahAdAna ApyuM. ahIM mahAdAna ApyuM te adhyAhAra che. sarvacaiva mAM "va' zabda "pa" arthamAM che. " tAra mAM "' zabda zIlano samuccaya kare che. arthAt jema zIlAdi dharmanAM aMgo che, tema kAraNika dAna paNa dharmanuM aMga che. gharmA ..... 58ti - dhamAMga paNAne ja spaSTa kare che - (4) zumAra re ..... prasUti sAja|| AnnadAna, (ApanAra vyaktinA) (1) zubhAzayane karanAruM che. (2) AgrahatA=mamatvatA, ucchedane karanAruM che. (3) sasuMdara, abhyadayanuM pradhAna kAraNa che. (4) anukaMpA-dayAne, janma Ape che. dayAnI prasUti che jene evuM A dAna che, e pramANe bahuvrIhi samAsa che. yaH ..... samarthati - yatinA paNa anukaMpAdAnanuM samarthana karatAM kahe che - (5) jJApa ...... anupUvizeSata: dIkSA lIdhA pachI paNa anukaMpA vizeSathI=bhAvaanukaMpAthI, brAhmaNane devadUSya ApatAM prAjJa evA bhagavAna ahIMthatinA anukaMpAdAnamAM, jJApaka=daSTAMta, che. ahIM prazna thAya ke A rIte Agamano virodha Avaze, tethI kahe che - 1 gha ..... virodhAt ! ane A pramANe Agamano virodha nathI. kema ke avasthA-aucitya-yogathI e prakAre vizeSaNanuM upAdAna hovAne kAraNe avirodha che. patti ..... mane - ane laukiko paNa kahe che - utpadhatte ..... varnati | deza, kALa ane rogane AzrayIne te avasthA thAya che ke, jemAM akArya kArya thAya ane kArya = kartavya karmanuM varjana thAya. arthAt akartavya kartavyarUpa bane che, ane kartavya akartavyarUpa bane che. "ti' uddharaNanI samAptisUcaka che. patAvavaeNva ati - A ja vAtane spaSTa karatAM kahe che - (6) rutyam .....nivatthanam II6 A rIte pUrvamAM batAvyuM ke avasthA-aucitya-yogathI bhagavAne vastradAna ApyuM che e rIte, Azayabheda hovAne kAraNe (bhagavAnanuM vastradAna) asaMyatadAnathI adhikaraNa=pApAraMbha pravartana, kahevAyuM nathI, paraMtu guNAMtaramAM kAraNabhUta=sarvavirati AdimAM kAraNabhUta, evA anya guNasthAnakanuM mithyAtvAdithI anya avirati Adi guNasthAnakanuM kAraNa kahevAyuM che. sAmelo ..... hapaE adhyavasAyavizeSa zuM che, te batAvatAM kahe che - A rAMka kevI rIte karmavanane
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 pratimAzataka) zloka : 21 oLaMgIne sarvadu:khanA abhAvarUpa mokSanuM bhAjana bane ! ItyAdirUpa adhyavasAya te Azayabheda che. sakriyate ..... pravartanam | adhikaraNa zuM che te batAvatAM kahe che - jenA vaDe jIva durgatino adhikArI karAya te adhikaraNa asaMyatanA sAmarthanA poSaNane kAraNe pApAraMbhanuM pravartana te adhikaraNa, che. vizeSArtha: ahIM '" zabda pUrvanA kathanane batAve che, ane te kathana e che ke, avasthAaucityanA yogathI bhagavAne brAhmaNane vastradAna ApyuM. tethI zloka-pamAM batAvyuM te pramANe Agamano virodha Avato nathI. kema ke sAdhunA vastradAnamAM Azayabheda che. tAtparya e che ke jo brAhmaNa duHkhI che ane tenA dravyaduHkhane dUra karavAnA AzayathI bhagavAne vastradAna ApyuM hoya, to asaMyatanA poSaNanuM kAraNa te vastradAna thAya, tethI te adhikaraNa bane; paraMtu bhagavAne bhAvadayAthI brAhmaNane vastradAna Apela che. tethI ja Azayabheda batAvatAM kahe che ke, A garIba bicAro kaI rIte saMsArasAgarathI tare ! ane saMpUrNa duHkhothI rahita evI mokSa avasthA pAme ! e prakAranA adhyavasAyathI bhagavAne vastradAna Apela che; e rUpa Azayabheda hovAne kAraNe te vastradAna adhikaraNarUpa saMmata nathI, paraMtu vastra lenAra vyakti je mithyAtvAdi guNasthAnakamAM varte che, tenAthI anya evA caturtha aviratisamyagdaSTi Adi guNasthAnakanI prAptinuM kAraNa bane che, ane te caturtha guNasthAnaka vaLI apramattasayata guNasthAnakanuM kAraNa bane che. tethI te vastra lenAra krame karIne sarva duHkhathI rahita mokSa avasthAne prApta karanAra bane che. ane te asaMyatane apAtA vastradAnamAM bhagavAnano Azaya paraMparAe tene apramattasaMyata guNasthAnakanuM kAraNa jANIne ApavAno hato. tethI te vastradAna adhikaraNarUpa banatuM nathI. TIkArya : sUtrae ..... rUAda - vaLI pUrvanA kathana sAthe sUtrakRtAMganA 'ne A tA' sUtrano vizeSa viSaya hovAthI avirodha che, te batAve che - (7) ye tu..... mahAtmama: IITjeo dAnane prazaMse che, ItyAdi je sUtra saMbhaLAyeluM che, te mahAtmAo vaDe avasthAbhedaviSayaka jANavuM. puSTArtavana ..... anuvAna - puNAlaMbanamAM aniSedhaka A sUtra che, e pramANe tAtparyArtha che apuSTa AlaMbanamAM ja A sUtra dAnanI prazaMsAno niSedha kare che. zaMkhavAghanapUrvaka arthIne bhojana ApatA evA haribhadrasUrinI ja A kapolakalpanA che, ema na kahevuM. kema ke saMvijJapAkSika evA temanuM mRtathI anuttIrNavAdIpaNuM che. arthAt saMvijJapAkSika kyAreya paNa Agamaviruddha vacana bole ja nahi, te dvAtrizikA prakaraNamAM aSTaka prakaraNanA vRttikAranA anuvAdarUpe ame kahIe chIe. ra ra ..... saMvinAzi | potAnA dAnane poSaNa karavA A asuMdara kahyuM che tema na kahevuM. je kAraNathI zrI haribhadra bhagavAna saMvijJapAkSika hatA. "ti' zabda kAtrizikAnA uddharaNanI samAptisUcaka che. (dAnAtrizikA zlo. 19)
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 21 prakRtaM sAha - prakRtanuM nigamana karatAM kahe che (8) i ..... prIyaste / / 8 / / 'i'=A pramANe paramArthathI to AnAthI=mahAdAnathI, Amano=tIrthaMkarano, koI apUrva artha=puruSArtha, siddha thato nathI, paraMtu =tIrthaMkarapaNAnuM kAraNa, pUrva=pUrvabhava upArjita, rma=tIrthaMkaranAmakarma, kSaya pAme che. che 'tapUrvameva' ahIM 'F' kAra abhinava zubhabaMdhano vyavaccheda kare che. ahIM apUrva artha siddha thato nathI, tema kahyuM tyAM 'apUrva' zabdano artha karatAM kahe che - apUrvo UnanAt, apUrva=navA zubhakarmanA baMdhanuM kAraNa evo koI artha siddha thato nathI. (e pramANe artha jANavo.) kema ke jJAnIkRta karmanuM=kriyAnuM, baMdha-ajanakapaNuM che. 25 vizeSArtha : mahAjJAnI bhagavAnanI dAnAdi kriyA abhinava zubha karmabaMdhanuM kAraNa banatI nathI; paraMtu te dAnAdi kriyAthI tIrthaMka25NAmAM kAraNIbhUta pUrvabhavamAM bAMdheluM tIrthaMkaranAmakarma ja kSINa thAya che. TIkA H avazyaM coktasUtravihitamaunasya vizeSaviSayatvaM sUtramAtrapraNayinApi mRgyam, kathamanyathA bhagavatyAmAdhAkarmikadAnapratiSedhaH, sUtrakRte ca brAhmaNabhojanadAnapratiSedhaH saGgatimaJcati ? kathaM ca sAdhuguNayuktasyAlpatarapApabahutaranirjarAhetutvenAprAsukadAnavidhirapi ? iti syAdvAdena vastusthApanA'zaktasyaiva ca maunaM tacchaktena tena ca dezakAlAdyaucityenAnyataropadeza eva vidheya ityayameva maunIndraH sampradAyaH / taduktamAdhAkarmikamAzrityAnAcArazrutAdhyayane sUtrakRte - 'ahAgaDAI bhuMjaMti, annamanne sakammuNA / uvalitte tti jANijjA aNuvalitte tti vA puNo / / 1 / / 46 etehiM dohiM ThANehiM vavahAro na vijjai / etehiM dohiM ThANehiM aNAyAraM tu jANae" / / 2 / / ' tti (dvi zru0 a0 5 gA0 8-9 ) TIkArya : avazya ..... sastravAyaH / ane avazya ukta sUtra=ne Ja vALa pasaMsati' e sUtravihita maunanuM vizeSa viSayapaNuM sUtramAtra svIkAranArA vaDe paNa mAnavuM joIe. anyathA, bhagavatIsUtramAM AdhAkarmika dAnano pratiSedha, ane sUtrakRtAMgamAM brAhmaNane bhojananA dAnano pratiSedha kevI rIte saMgata thAya ? ane sAdhuguNayuktane alpatara pApa ane bahunirjarAnA hetupaNA vaDe karIne aprAsukadAnano vidhi paNa kevI rIte saMgata thAya ? arthAt saMgata thAya tahi. ethI karIne syAdvAda vaDe karIne vastunA sthApanamAM azaktane ja mauna che, ane temAM samartha=syAdvAdanA sthApanamAM samartha, evA tenA vaDe dezakAlAdinA K-22
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296. pratimAzatakazloka : 21 aucityathI anyatarano upadeza ja karavo joIe=vidhi-niSedha anyatarano upadeza ja karavo joIe. e pramANe A ja=pUrvamAM kahyuM e ja, maunIja saMpradAya che=bhagavAnanA zAsananI vyavasthA che. takui ... sUtrakRte pUrvamAM kahyuM ke syAdvAdanA sthApanamAM samartha vyaktie dezakAlAdinA aucityathI anyatarano upadeza Apavo joIe=jyAM anucita dAna hoya tyAM niSedha ja karavo joIe ane jyAM ucita dAna hoya tyAM vidhi=vidhAna karavuM joIe, te ja vastu AdhAkarmikane AzrayIne sUtrakRtAMgatA anAcAra-zruta-adhyayanamAM batAvela che. te kahe che - (sAdhupradhAnakaraNane AzrayIne karma te AdhAkarma arthAt sAdhAya Ifja e AdhAkarma, e pramANenI vyutpatithI e artha prApta thAya ke, sAdhune mukhya karIne je rasoI Adi karavAmAM Ave te AdhArmika kahevAya.) sadA ISArUM ..... puLo T9 II AdhArmikane je bhogave te paraspara svakarma dvArA levAyelA jANavA, e pramANe na kahevuM, athavA lepAyelA nathI e pramANe na kahevuM. kema ke mRtanA anupadeza ane upadeza dvArA tyAM karmabaMdha ane abaMdhanI upapatti che. (arthAt AdhAkarmikanA grahaNamAM ke agrahaNamAM mRtano anupadeza hoya to karmabaMdhanI upapatti che, ane mRtano upadeza hoya to karmanA abaMdhanI upapatti che. tethI e prApta thAya ke AdhArmikanA bhogamAM karmabaMdha thAya athavA na thAya.) paTei ..... nAnagpAra II (je kAraNathI) A baMne sthAno dvArA vyavahAra vidyamAna nathI. vaLI A baMne sthAno vaDe anAcAra jANavo. 'tti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. 0 atyaMta Apad dazAmAM AdhArmikanA agrahaNamAM IryAsamiti AdinI azuddhi ane ArtadhyAnanI pravRtti thavAthI bahudoSano prasaMga che, ane atyaMta Apad dazA na hoya to AdhAkarmikanA bhogamAM pakAyanA upamardananA=hiMsAnA, pApanI anumati che; AthI karIne A baMne sthAno ekAMte grahaNa karavAthI anAcAra jANavo. A pramANeno artha upadezarahasya gAthA-101nA vivaraNathI lakhela che. prabhutAnavidhi pachI ti' zabda che. tevaraDyuM..3prANutAnavidhiri sudhInA kathanano parAmarzaka che. vizeSArtha : bhagavatImAM AdhArmikadAnano pratiSedha karAyo che, te doSapoSakatAnA sthAnane AzrayIne pratiSedha karAyo che. paraMtu keTalAka pArthasthAdi evA hoya che ke, tene jo AdhAkarmika dAna na ApavAmAM Ave, to lokone bhegA karIne A zrAvaka, sAdhuo pratye anucita vartana kare che ItyAdi kahIne dharmanI lAghavatA kare, ane lokone zAsanathI vimukha banAve tevA hoya che. teo pratye bhAvaanukaMpAthI ApavAno niSedha karAyo nathI, ane sUtrakRtAMgamAM brAhmaNanA bhojananA dAnano pratiSedha paNa mithyAdarzananI poSakatAne AzrayIne karavAmAM Avyo che. brahmabhojananI mAnyatA e che ke brahmabhojanathI dharma thAya. tethI A mAnyatA mujaba brAhmaNane bhojana
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 21 20 karAvavAthI mithyAdarzananI puSTi thAya che. tethI brAhmaNanA bhojananA dAnano niSedha ka2vAmAM Avyo che; paraMtu yAcaka vagere mAMgavA Ave, tema koI brAhmaNa mAMgavA Avyo hoya, to yAcaka tarIke anukaMpAthI ApavAno niSedha ka2vAmAM Avyo nathI. A rIte dAnanA vidhi-niSedhamAM syAdvAda batAvyo. tenAthI zuM phalita thAya te batAve che - jyAre 'ye tu yAna prazaMsanti" e sUtramAM je niSedha karAyo che, te to ja saMgata thAya ke e sUtranuM dAtA ane pAtravizeSanuM viSayapaNuM hoya, arthAt apuSTAlaMbanaviSayaka e sUtra che. sarva dAnamAM e sUtra grahaNa karavAnuM nathI, nahitara e sUtra pramANe bhagavatI ane sUtrakRtAMgano dAnano niSedha asaMgata bane. kema ke bhagavatInA kathanamAM vRtti-ucchedanI Apatti Ave, ane sAdhuguNathI yuktane aprAsuka dAnanI je vidhi che, te paNa saMgata thAya nahi. kema ke tyAM paNa 'ye tu vanaM' sUtra pramANe prANIvadhanI saMmati AvatI hovAthI vidhirUpa kahI zakAya nahi. paraMtu sAdhuguNathI yuktane koI mugdha jIva niSkAraNa aprAsuka dAna Apato hoya, tene alpa karmabaMdha ane adhika nirjarA kahelI che, tethI te vidhirUpa che. tethI'cetu vAnaM prazaMsanni'sUtra vizeSa viSayavALuM=apuSTAlaMbanaviSayavALuM mAnIe, to ja bhagavatIsUtramAM kahela doSapoSakatAvALA AdhAkarmika dAnano niSedha ane mugdhajIve sAdhune Apela aprAsuka dAnanI vidhi saMgata thAya. sAdhugaNayuktane mugdha jIva mAyA Adi karIne aprAsuka dAna Ape, tenAthI teone alpa karmabaMdha ane adhika nirjarA thAya che, tema kahIne, te ucita che tema batAvela che. tenAthI tevA jIvo mATe te kartavya bane che, e prakAranuM zAstravacana paNa to ja saMgata thAya ke 'ye tu vanaM prazaMsanti' e sUtrane apuSTAlaMbanaviSayaka mAnIe. nahitara mugdha jIvanA aprAsuka dAnamAM paNa prANIvadha svIkArIne karmabaMdhanuM kAraNa mAnavuM paDe. AthI AdhAkarmika dAnano ane brAhmaNane bhojananA dAnano niSedha ka2vA chatAM vRttichedano doSa nathI ane mugdhajIve Apela aprAsuka dAnamAM prANIvadhakRta doSa nathI, te kathana sUyagaDAMganA 'ye tu naM' e sUtrane apuSTAlaMbanavALuM mAno to ja saMgata thAya. syAdvAdena maunIndraH saMpravAyaH sudhInA kathananuM tAtparya e che ke - koI jIva syAdvAda dvArA vastunA sthApanamAM samartha hoya teNe, deza-kAla ane Adi padathI prApta puruSa AdinA aucityathI anyatarano upadeza ja karavo joIe. arthAt yogya dAna hoya to tenuM vidhAna ja karavuM joIe, ane ayogya dAna hoya to teno niSedha ja karavo joIe, paraMtu mauna levuM kyAMya ucita nathI. ane je jIva syAdvAdathI vastunA sthApanamAM samartha na hoya, teNe anucita dAnamAM paNa mauna levuM joIe. kema ke anucita dAnane anucitarUpe syAdvAdathI sthApana na karI zake to lokamAM jaina zAsananuM lAghava thAya. tethI sAmarthyanA abhAvamAM ja mauna grahaNa karavuM ucita che, te sivAya kyAMya maunanI vidhi nathI. ..... ahIM dezakALanA aucityathI ja anyatarano upadeza ka2vo joIe ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke, dezakALa anukULa na hoya to syAdvAdane sthApana karavA samartha paNa vyakti mauna le, ane dezakALa anukULa hoya to avazya syAdvAdane sthApana kare, e prakAre anyatara upadeza ka2vo joIe. te A rIte - syAdvAdathI
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 pratimAzataka/ zlokaH 21 vastunA sthApanamAM samartha paNa vyakti, pratikULa dezakALa hoya arthAtu pArthasthAdithI bhAvita deza hoya athavA to je kALamAM anucita dAnamAM paNa lokone ucita dAnarUpe buddhi atyaMta sthira hoya tevA sthAnamAM, syAdvAdathI anucitane anucita sthApana karavA mATe yatna karavAmAM Ave to paNa, lokamAM te vacana grAhya bane nahi; ane zAsananI niMdA ja thAya. tethI tenA sthAnamAM syAdvAdathI samartha vyakti paNa maunanuM ja grahaNa kare, ane anukULa dezakALa hoya to ja samartha vyaktie syAdvAdane sthApana karavA yatna karavo joIe. kemake phalapradhAna ja vivekI puruSanI pravRtti hoya che. ahIM prazna thAya che, to pachI " tu tAnaM prAMnti' e sUtramAM mauna levAnuM kahyuM che te kaI rIte saMgata thAya ? kema ke syAdvAdathI sthApana karavAmAM samartha puruSa koI sthaLe mauna le nahi; tethI jo te dAna anucita hoya to teno niSedha ja karavo joIe, ane ucita hoya to vidhi ja karavI joIe. tenuM tAtparya e bhAse che ke, pUrvamAM kahyA pramANe dAtA ane pAtranI dazAvizeSagocara A sUtra che. tethI jyAre koI vyakti bIjAdhAnamAM kAraNa na bane tevA prakAranI dAnazALA Adi karavAmAM pravRtta hoya, tevA prakAranA dAnaviSayaka sAdhune pRcchA kare tyAre, syAdvAdathI vastunA sthApanamAM samartha paNa sAdhu, jo tene dharmanI prabhAvanAmAM kAraNa bane tevA anukaMpAdAnamAM joDI zake tema na hoya, ane kevala dAnano niSedha kare, to te dAtAnI pravRtti baMdha thAya tema hoya; ane tenA kAraNe dAna lenArAone AjIvikAnA ucchedanI prApti thAya tema hoya, to tevA sthAnamAM ja mauna levuM ucita che. AthI ja syAdvAdanA sthApanamAM samarthane paNa deza-kAlAdinA aucityathI ja anyataranA upadezanuM kathana karela che, ane tyAM "Adi' padathI puruSane AzrayIne anyatarano upadeza ApavAno che; ane upadeza dvArA te dAtA jyAre tAttvika bodha karAvI zakAya tevo na hoya tyAre, syAdvAdathI tenuM sthApana karavAne badale tyAM mauna levuM ja ucita gaNAya. ahIM puSTAlaMbana sivAyanI dAnapravRttino niSedha karIne viveka pedA karAvI zakAya tevI avasthAmAM to, anucita dAnano niSedha ja karavo ucita che; ane ucita dAnanI anumodanA karIne puSTa ja karAya te ucita che. A pramANe 've tu tAna prAMnti sUtranuM yojana hoya tema bhAse che. utthAna : pUrvapakSInuM e kahevuM che ke AdhAkarmikano niSedha paNa na thAya ane vidhAna=vidhi, paNa na thAya. jo AdhArmikano niSedha karo to kAraNe je AdhArmika grahaNa kare che ane tenA dvArA je saMyamanI vRddhi kare che, temAM avarodha thaze. vaLI jo AdhAkarmikanuM vidhAna karo to je niSkAraNa AdhArmika kare che temane puSTi maLaze, ane AdhArmikanuM teo grahaNa karaze ane tenA dvArA temane karmabaMdha thAya temAM sahAya maLaze. A rIte ubhayataH doSa hovAthI sUtrakRtAMganA kathanathI AdhArminA niSedhamAM ane vidhAnamAM mauna levuM jAucita che. A prakAranA pUrvapakSInA kathana sAme graMthakAra kahe che -
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 21 29 TIkA : na cAtrApi mauna eva tAtparya vibhajjavAyaM ca vivAgarijjA' (sUyagaDAMga) iti granthAdhyayanasvarasAt / sarvatrAskhalitasyAdvAdadezanAyA eva zAstrArthatvAd / ata eva vRttau etadbhajanopadeze - 'kiJcicchuddhaM kalpyamakalpyaM syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM pAtraM vA bheSajAdyaM vA / / 1 / / dezaM kAlaM puruSamavasthAmupayogazuddhipariNAmAn / prasamIkSya bhavati kalpyaM, naikAntAtkalpate klpym||2|| iti vAcakavacanaM ( prazamaratizloka-145-146) samititayodbhAvitam / / 21 / / TIkArya : na 2 ..... zAstrArthatva | sUtrakRtAMgatA ukta kathanamAM mauna ja tAtparya che, ema na kahevuM. temAM hetu kahe che - vibhajyavAda=syAdvAda kahevo joIe. e pramANe sUtrakRtAMga graMthanA (prastuta) adhyayanano svarasa che. hetumAM hetu kahe che - kema ke sarvatra akhkhalita syAdvAdanI dezanA ja zAstrArthapaNuM che. vizeSArtha: ahIM laMpAka kahe ke - "madA DADuM muMna' e prakAranA sUyagaDAMga sUtranuM tAtparya dAnamAM mauna ja ucita che, te batAve che; kema ke te dAnanI prazaMsAthI dAnamAM thatI hiMsAnI anumodanA prApta thAya che, ane dAnanA niSedhathI vRttiuccheda thAya che. ane te rIte bhaktikarmamAM mauna ja ucita che, kema ke saMmati ApavAthI hiMsAnI anumodanA thAya che, ane niSedha karavAthI bhaktithI thatA bhAvomAM aMtarAya thAya che, mATe ja bhagavAne sUryAbhadevanA nRtyakaraNanA praznamAM mauna rAkhela che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - sUtrakRtAMganA je adhyayanamAM 'dAda6 muMna' e sUtra che, te adhyayanano svarasa, samartha vyaktie syAdvAdanuM sthApana karavuM joIe, e prakAranI prarUpaNAmAM che; paraMtu samartha vyaktie paNa mauna levuM joIe, e prakAranA tAtparyathI e adhyayananuM kathana karAyeluM nathI. tethI e prApta thAya che, je prakAranA AdhArmikanA sevanathI karmabaMdhanI prApti thAya che, teno niSedha ja karavo joIe; ane je prakAranA AdhArmikanA sevanathI saMyamanI vRddhi thAya che, te prakAranA AdhAkarmikanA sthApanamAM yatna karavo joIe. A rIte sUtrakRtAMganA prastuta adhyayanano svarasa vibhajyavAdanA=syAdvAdanA, sthApanamAM che. TIkArya : tava ..... 3mAvitam AthI karIne ja=syAdvAdanI dezanAnuM zAstrArthapaNuM che AthI karIne
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 pratimAzataka, zloka 21 ja vRttimAM arthAt sUtrakRtAMganI vRttimAM, AnA="HEIkArUM muMba' e prakAranA sUtranA, bhajanAnA upadezamAM, krizcikSuddha ItyAdi evuM je vAcakavacana che, tenuM samitipaNA vaDe karIne ubhAvana karAyeluM che. arthAta A pramANe kahevuM te bhASAsamiti che. tethI sarvatra akhkhalita evA syAdvAdanI dezanA ApavI e bhASAsamitirUpa che, e artha prApta thAya che. te vAcakavacanano artha A pramANe che - vinvit ..... vA || zuddha evuM (vyavahAranayane abhimata) kaNya, kAMIka (nizcayathI) akathya thAya; (vyavahAranaya abhimata) akathya paNa, (nizcayanayathI) kaltha thAya. (kathya zuM che, te batAve che -) piDa=AhAra, zayyA, vastra, pAtra ke auSadha vagere kathya che. utthAna : vyavahArane abhimata kathya nizcayathI kyAre akathya bane che ? ane vyavahArane abhimata akathya paNa nizcayathI kyAre kathya bane che? te batAvatAM kahe che - TIkArya : teza ..... cam II deza, kALa, puruSa, avasthA, upayoga, zuddhi ane pariNAmane vicArIne (nizcayane abhimata) kaltha thAya che, (vyavahArane abhimata evuM) kaNya ekAMtathI kapya nathI. 21 vizeSArtha: 'dIDivuM sUtramAM maunanuM ja tAtparya che ema lupAka kahe che, tene graMthakAra kahe che - graMthanA adhyayanano svarasa, te sUtrathI syAdvAdanA sthApanano che; ane tenI ja puSTi karatAM pUjya upAdhyAyajI mahArAje batAvyuM che ke, sUtrakRtAMganA vRttikAre vAcakavacanane samitirUpe kahyuM che, teno Azaya e che ke 'hADakuM sUtranI vRttimAM kayyAkadhyanA syAdvAdanA sthApanane bhASAsamitirUpe batAvela che. tethI ja nakkI thAya che ke, je vyakti ucita rIte kalyAkadhyane joDIne syAdvAdane sthApana kare te bhASAsamiti che, mATe munie syAdvAdane batAvavo e bhASAsamiti che. paraMtu zaktisaMpanna muni tevA sthApanamAM mauna svIkAre to bhASAsamitino nAza thAya, tethI vacanaguptino paNa nAza thAya. mATe sAdhue syAdvAda kahevo joIe, e ja artha batAvavA "hADakuM sUtra che. AnAthI e phalita thAya che ke, sadISA sUtra jema zaktisaMpanna vyaktine syAdvAdasthApananuM kahe che temAM hiMsA ke vRtticchedano doSa nathI; tema je dAna doSarUpa hoya teno niSedha karavAmAM, ke je ucita dAna hoya tenI vidhi karavAmAM, " tu tAnaM prazaMsatti sUtra lAge nahi. paraMtu je dAtA sAcuM samajAvI zakAya tevo na hoya, tyAre tene dAnano niSedha karavAmAM vRtticchedano doSa lAge; ane je pAtrane bIjAdhAna karI zakAya tema na hoya tevA dAnanI prazaMsA karavAmAM prANivadhanI anumati prApta thAya. paraMtu zaktisaMpanna vyakti hoya te deza, kAla Adine ucita hoya to sAcuM sthApana kare to zrotAne yathArtha jJAna thAya, tethI te ucita pravRtti karI zake, mATe mauna levAya nahi.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzatakazloka : 21-22 301 AnAthI e prApta thAya che ke, ucita sthAne mauna saMmati ja batAve che, ane bhagavAne sUryAbhadevane nATyakaraNa saMbaMdhI uttara na Apyo, tethI bhagavAnanI temAM saMmati ja che. IFravA avataraNikA: aniSedhAnumatimeva sadRSTAntamupapAdayati - avataraNiyArtha: aniSedhanI anumatine ja daSTAMta dvArA upapAdana karatAM kahe che - bloka : jJAtaiH zalyaviSAdibhirnu bharatAdInAM niSiddhA yathA, kAmA no jinasamakAraNavidhirvyaktaM niSiddhastathA / tIrthezAnumate parAnanumatevyastave kiM tato, neSTA cejjvariNAM tataH kimu sitA mAdhuryamunmuJcati / / 22 / / zlokArca - zalya-viSAdi daSTAMtavaDe jemabharatAdine kAma=viSayo, nakkIniSedhakarAyA, temajinabhavana karAvavAnI vidhi vyakta niSedha karAI nathI. tethI karIne tIrtheza vaDe anumata evuM dravyastava hote chate, para evALaMpAkanI ananumatithI zuM? tejavAtane daSTAMtathI batAvatAM kahe che- jotAvavALAne sAkara ISTa na lAge, tethI zuM (sAkara) madhuratAne choDI de che? arthAt nathI choDatI. rAAM TIkA - _ 'jJAtairiti:' :- 'nu' iti nizcaye, zalyaviSAdibhiH jJAtaiH dRSTAntaiH yathA bharatAdInAM kAmA niSiddhAH tathA jinasamakAraNavidhiLaktaM na niSiddhaH / zrUyate ca sa Agame - 'thUbhasayaM bhAuyANaM cauvIsaM ca jiNaghare kAsI' / (uttarArddha - savvajiNANaM paDimA vaNNapamANehiM niaehiM A. ni. bhA. 46) phatyAdinA | TIkArya : nu ti ...rUrinA I zalya-viSAdinA daSTAMtathI jema bharatAdine kAma=viSayo, nakkI niSedha karAyA, tema jinAlaya banAvavAnI vidhi vyakta niSiddha karAI nathI, ane dhUmadhuM.. ItyAdi dvArA jinabhavana bharate karAvyAM te AgamamAM saMbhaLAya che.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka| zloka : 22 thUbhasayaM nijhaE / (bharate) bhAIonA so stUpa ane (covIsa tIrthaMkara) covIsa jinAlaya banAvyAM. (uttarArdha - nija nija varNapramANa sarva jinezvaronI paDimA bharAvI ItyAdi vaDe jinabhavano bharate karAvyAM te saMbhaLAya che.) TIkAH 302 bAhya yadi ca sa duSTaH syAttadA kAmAdivadeva niSidhyeta, na ca tathA niSiddha ityanumata ityevAnumIyate / 'esa aNumao cciya, appaDisehAo taMtajjuttIe' tti / tathA 'osaraNe balimAI bharahAINa na nivAriyaM teNa / jaha tesiM ciya kAmA sallavisAiehiM NAehiM // 1 / / evaM ca tIrthezAnumate dravyastave parAnanumateH dviSA'nanumodanAt kiM syAt ? na kiJcidityarthaH / rUvameva prativastUpamA draDhayati / cetra=vi riLAM sitA=zarA, meSTA=nAmimatA, tatvi mAdhurya= svabhAvasiddhaM madhuratAguNamunmuJcati ? naivonmuJcati / tadvadbhagavadanumatasya drvystvsyaanydvessmaatraannaasunnaratnamiti zarmArthaH / / 22 / / yadi ca TIkArya :37numIyate / / ane jo te arthAt jinAlaya banAvavAM duSTa hota to bhagavAne kAmAdinI jema ja (teno) niSedha karyo hota; ane te pramANe niSedha karAyo nathI, ethI karIne anumata ja che, e prakAre anumAna karAya che. bAhna ca ane kahe che, arthAt te prakAre niSiddha nathI ethI karIne anumata ja che, e prakAre anumAna karAya che. temAM sAkSI kahe che sa ..... tti / A dravyastava apratiSedhanA kAraNe taMtrayuktithI'na niSiddha anumata' e taMtrayuktithI, anumata ja che. tti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. 'tathA' samuccaya arthamAM che. osaraNa VIEa / / bhagavAna vaDe samavasaraNamAM bharatAdinAM bali Adi nivAryAM nathI, je pramANe teonAM ja zalyaviSAdinA dRSTAMtathI kAma (viSayo) nivAryAM che. 0 vRttimArUM ahIM 'vi' thI caityakaraNa levuM. ..... evaM ca * kRtyarthaH / ane e pramANe tIrtheza vaDe anumata dravyastavamAM bhagavAnanI pratimAnA zatru evA luMpAkanI ananumodanAthI zuM thAya ? arthAt kAMI nahi. e pramANe artha che. rUvameva ..... garmArtha: ||A ja vAtane prativastunI=sadeza vastunI, upamA dvArA dRDha karatAM kahe che - .....
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibhAzata / zloDa : 22-23 303 jo tAvavALAne zarkarA ISTa=abhimata, nathI, to zuM svabhAvasiddha madhuratAne te choDI de che ? arthAt nathI ja choDatI. tenI jema bhagavAna vaDe anumata dravyastavanuM anyanA dveSamAtrathI asuMdarapaNuM nathI. se pramANe tAtparyArtha che. // 2 // avatarazi: yatyanumodyatvameva dravyastavasya sUtranItyA sthApayan paramAkSipati - avatarazikSArtha : dravyastavanA yatinA anumodyapaNAne ja sUtranItithI sthApata karatAM parate AkSepa kare che - zloDa : sAdhUnAM vacanaM ca caityanamanazlAghArcanoddezataH, kAyotsargavidhAyakaM hyanumatiM dravyastavasyAha yat / tatkiM lumpaka ! lumpatastava bhayaM duHkhaughahAlAhalajvAlAjAlamaye bhavAhivadane pAtena notpadyate / / 23 / / zlokArtha : caityanamana, zlAghA ane arcanAdinA uddezathI kAyotsargavidhAyaka evuM je sAdhuonuM nizcita vayana, (=vaMdaNavattiyAe tyAhi nizcita vayana) dravyastavanI anubhatine he che. te vacanano lopa karatAM he luMpaka ! tane duHkhanA samUharUpa hAlAhalanI (jheranI) jvAlAjAlamaya saMsArarUpa sApanA moDhAmAM pAta vaDe zuM bhaya utpanna thato nathI ? / / 23 / / TIkA : 'sAdhUnAmityAdi' :- sAdhUnAM = paramArthatazcAritravatAM, caityanamanazlAghArcanoddezataH caityavandanAdyuddezena, kAyotsargavidhAyakaM = kAyotsargakaraNapratijJA''pAdakaM, hi nizcitaM vacanaM dravyastavasya yat anumatim=anumodanAm, Aha- he lumpaka ! tadvacanaM lumpatastava bhavAhivadane saMsArabhujagavaktrakoDe, pAtena kRtvA bhayaM notpadyate ? ayuktametattaveti vyaGgyam / bhavAhivadane kiM bhUte ? duHkhaugha eva hAlAhalam, tasya yat jvAlAjAlaM vibhAvasuvyAptirUpaM tanmaye / TIDArtha : sAdhU tanmaye / yaitthanabhana, zlAghA -arthavAhinA uddezathI = yaityavaMhavAhinA uddezathI,
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 pratimAzataka, bloka : 23 kAyotsargavidhAyaka=kAyotsargakaraNapratijJAApAdaka, evuM je sAdhuonuM paramArthathI cAritravALAonuM, nizcita vacana dravyastavanI anumodanAne kahe che, te vacana lopatAM laMpaka ! tane saMsArarUpa sApanA mukhamAM paDavA vaDe karIne zuM bhaya utpanna thato nathI? A kathanathI, "tane A ayukta che, e pramANe vyaMgya (artha) che. bhavarUpa sApanuM mukha kevA prakAranuM che, te batAvatAM kahe che - duHkhanA samUharUpa jahAlAhala (jhera), tenI je vAlAjAla=vibhAvasunI=agninI, vyApti rUpa vAlAjAla, tanmaya (A saMsAra) che. TIkA - sUtraM cedaM spaSTameva - 'arihaMtaceiyANaM' ityAdi, asyArthaH arhatAM bhAvArhatAM, caityAni= cittasamAdhijanakAni pratimAlakSaNAni arhaccaityAni, teSAM vandanAdipratyayaM kAyotsarga karomIti sambandhaH / kAyotsarga: sthAnamaunadhyAnaM vinA kriyAntaratyAgaH / taM karomi / kiM nimittam ? ityAha-'vaMdaNavattiyAe' ityAdi / vandanaM-prazastamanovAkkAyapravRttiH, tatpratyayaM tanimittam, yAdRgvandanAtpuNyaM syAt, tAdRkkAyotsargAdapi me bhavatvityarthaH / vattiAe tti' ArSatvAtsiddham / 'pUaNavattiAe'-pUjanaM gandhamAlyAdibhirarcanaM, tatpratyayam / 'sakkAravattiAe' satkAro vastrAbharaNAdibhiH, tatpratyayam / TIkArca - sUtra ..... vastrAmarahimA, tanjhayam ! ane A sUtra zaityavaMdanAdinA uddezathI kAyotsarga vidhAyaka sUtra, spaSTa ja (A pramANe) che - 'arihaMta ceIANa ItyAdi. eno artha A pramANe - arihaMtonA=bhAvaarihaMtonA, caityavaMcitasamAdhijanaka pratimAlakSaNa arihaMtacaityo, teonA vaMdanAdi nimitte kAyotsarga karuM chuM. e pramANe saMbaMdha che. kAyotsarga=kAyAthI sthAna, vacanathI mauna ane manathI dhyAna vinA anya kriyAono tyAga, tene karuM chuM. kayA nimitte ? ethI karIne kahe che - vaMdana nimite ItyAdi. (vaMdana nimitte kAussagna karuM chuM, ema kahyuM tenuM ja tAtparya spaSTa kare che ) valapattinag.." vaMdana=prazasta mana, vacana, kAyAnI pravRtti, tenA nimite (kAussagna karuM chuM.) jevA prakAranuM vaMdanathI puNya thAya tevA prakAranuM (puNya) kAyotsargathI mane thAo. e prakAre vaLattimAW' no artha che. 'ttinag' e pramANe prayoga, ArSapaNAthI pratyakSa nimitta, arthamAM siddha che.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 pratimAzataka, zloka : 23 pUrAvattikA pUjana=gaMdhamAlyAdi dvArA arcana, tenA nimite (kAussagna karuM chuM.) sAravattinA vastrAbharaNAdi dvArA satkAra, tenA nimite (kAussagna karuM chuM.) TIkA - nanu, etau pUjAsatkArau dravyastavatvAtsAyo: 'chajjIvakAyasaMjamo' ityAdivacanaprAmANyAtkathaM nAnucitau ? zrAvakasya tu sAkSAt tau kurvata: kAyotsargadvAreNa tatprArthane kathaM na nairarthakyam ? ucyate-sAdhovyastavaniSedhaH svayaMkaraNamAzritya, na tu kAraNAnumatI, yato 'akasiNapavattagANaM' ityAdhupadezadAnataH kAraNasadbhAvaH, bhagavatAM viziSTapUjanAdidarzane pramodAdinA'numatirapyasti / yaduktam - 'suvvai ya vayararisiNA, kAravaNaM piya aNuThThiyamimassa / vAyagagaMthesu tahA AgayA (eyagayA) desaNA ceva / / 1 / / (SaSThapaJcA. gA0 45) zrAvakasya tvetau saMpAdayato'pi bhaktyatizayAdAdhikyasaMpAdanArthaM prArthayamAnasya na nairarthakyam / kiJca, ete bhagavanto'tyAdareNa vandyamAnAH pUjyamAnA apyanantaguNatvAnna vanditAH pUjitAH syuratra dazArNabhadro dRSTAntaH / TIkArya : nanuM ... nararthavacam ? pUrvapakSI kahe che ke, A pUjA ane satkAra dravyastavarUpa hovAthI, 'cha jIvanakAyano saMyama ItyAdi vacana prAmANyathI, sAdhune zuM anucita nahi gaNAya? vaLI sAkSAt tenuM pUjA-satkAra, karatA zrAvakane kAyotsarga dvArA tenI prArthanA karavAmAM zuM nirarthakapaNuM nathI? Ste - pUrvapakSInI zaMkAno uttara ApatAM kahevAya che - sAdho ....... anumatirathati sAdhune svayaM karavAnI apekSAe dravyastavano niSedha che, paraMtu karAvaNa ane anumodanAno niSedha nathI. jethI masipavattAna'='aparipUrNa saMyamavALAone' ItyAdi upadezadAnathI karAvaNano sadbhAva che, (a) bhagavAnanI viziSTa pUjatAdinA darzanamAM pramodAdithI anumati paNa che. vadhum - je kAraNathI kahevAyuM che, arthAt sAdhune karAvaNa ane anumodanane AzrayIne dravyastavano niSedha nathI, e pramANe pUrvamAM je kahyuM te ja paMcAzakamAM kahevAyuM che - suvya ..... veva ! AvazyakaniyuktimAM saMbhaLAya che ke, vajaRSi vaDe AnuM puSpAdi dravyastavanuM, karAvaNa paNa anuSThita Asevita, che, ane vAcaka graMthomAM pratatAdravyastavaviSayaka, dezanA=prarUpaNA che.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 pratimAzataka, blokaH 23 ahIM pratimAzataka mudrita pustakamAM jAya che, tyAM paMcAzakamAM "yathA" pATha che. 0 tathA" zabda vAkyanA upakSepamAM che, mATe vAkyanI AdimAM mukAya che, arthAt vajaRSinA kathana pachI vAcakagraMthanA kathanano prAraMbha karavA mATe vAkyanI AdimAM 'tathA' zabda mukAyela che, paraMtu 'tathA' zabdano koI artha karavAno nathI. 'va' zabda be kathananA samuccayamAM che. A artha paMcAzakanI vRtti pramANe karela che. TIkArya : zrAvevasya ....... nairarthavacam | vaLI A baMnene pUjA ane satkArane, saMpAdana karatA paNa zrAvakane bhaktinA atizayathI adhikapaNAnA saMpAdana mATe prArthanA karatA evA zrAvakanA pUjA ane satkAranuM nirarthakapaNuM nathI. vizeSArtha: jema koI vyakti eka bhagavAnanI sArAmAM sArI bhakti kare to paNa, anya bhagavAnanI bhaktinI AkAMkSA rAkhe che, tethI ja te bhaktimAM atizayatA Ave che; te rIte je zrAvaka sAkSAt pUjA ane satkAra kare che, ane samyagu pariNata zrAvaka hoya to potAnI zaktine anurUpa sarvottama sAmagrIthI, ane bhagavAnanA yathArtha svarUpane jANato hovAne kAraNe bahumAnanA atizayathI, te pUjA-satkAra karato hoya to paNa, te pUjAsatkAranuM phaLa kAyotsargathI paNa potAne prApta thAo, e prakAranA adhyavasAyarUpa bhaktinA atizayathI adhikatA saMpAdana karavA mATe prArthanA kare. te zrAvaka sAkSAt pote pUjA-satkAra kare che, paraMtu kAyotsarga dvArA paNa pUjA-satkAranuM phaLa mane prApta thAo, e ja adhikatA saMpAdanarUpa che; ane te karavAthI te vakhate bhaktino atizaya pragaTe che. kema ke jemane pUjA-satkAranuM mahattva hoya te vyakti pUjA-satkAranA phaLane kAyotsarga dvArA paNa prApta karavA mATe Icche che tyAre, pUjA-satkArakALamAM vartatI bhakti kAyotsargakALamAM adhika vRddhi pAme che. utthAna : pUrvamAM zrAvakane vaMdana, pUjana arthe kAussagna karavo nirarthaka nathI, tenuM sthApana karyuM. have te ja vAtane dazArNabhadranA dRSTAMtathI vadhAre spaSTa karatAM kahe che - TIkArya : vizva vRdantaH vaLI A bhagavAna ati AdarathI vaMdAtA, pUjAtA paNa anaMtaguNapaNuM hovAthI vaMdita, pUjita na thAya. ahIMyAM dazArNabhadranuM dAMta che.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 pratimAzatakazloka : 23 utthAna - "na thI pUrvapakSIe zaMkA karI ane te thI graMthakAre uttara Apyo, tenA nigamanarUpe kahe che. TIkA - - tadevaM pUjAsatkArau bhAvastavahetutvAdbhaNanIyau eveti / TIkArtha: tavaMti te A rIte dazArNabhadranA dAMtamAM batAvyuM e rIte, pUjA-satkAra, bhAvatavatA hetu hovAthI karavAM ja joIe. vizeSArtha: dazArNabhadra rAjA bhagavAna pratye atyaMta bhaktivALA hatA, ane bhaktinA atizayathI bhagavAnane vaMdana-pUjana karavA mATe jatA hatA, tethI temanI te gamanakriyA paNa vaMdana-pUjananI kriyArUpa hatI. tethI te vakhate ati AdarathI bhagavAna dAtA-pUjAtA hatA, to paNa bhagavAnamAM anaMta guNo che ane te sarva guNothI bhagavAna vaMdana karAtA, pUjAtA na hatA. yadyapi te sarva guNo pratye oghathI ati Adara dvArA vaMdana-pUjana karAtA hatA, to paNa vizeSarUpe vaMdana-pUjana karAtA na hatA. paraMtu jyAre dazArNabhadra rAjA IndranA vaibhavane joIne saMsAra pratye virakta bhAvavALA thAya che, ane saMyamanA pariNAmavALA thAya che, te vakhate bhagavAna vizeSarUpe vaMdita-pUjita bane che, paraMtu te vakhate paNa sAmarthyayoganA namaskArathI bhagavAna viMdita-pUjita thatA nathI. bhagavAnane vaMdana-pUjanane anukULa aneka bhUmikAo che, tethI je je guNanA sevanapUrvaka bhagavAna vaMdAya che, tyAre tenAthI uparanI bhUmikAnA guNanA sevanathI te vaMdAtA nathI. vaMdanakriyAkALamAM je bhUmikA potAne niSpanna thAya, te bhUmikAnA guNathI bhagavAna vaMdAya che ane pUjAya che, tenI uparanI bhUmikAnA guNathI nahi. AthI ja dazArNabhadra rAjAe saMyama grahaNa karIne saMyamanA pAlanarUpa guNathI bhagavAnane vaMdana-namaskAra karyA, tenI pUrvamAM te guNathI bhagavAnane vaMdana-pUjana karI zakyA nahi. AnAthI e phalita thayuM ke, koI zrAvaka ati AdarathI sAkSAt bhagavAnane vaMdana-pUjana-satkAra karato hoya tevo zrAvaka paNa kAyotsarga dvArA vaMdana-pUjananA phaLanI abhilASA kare, te ucita ja che. kema ke pUrvamAM je vaMdana-pUjana Adi zrAvaka kare che, tenI uparanI bhUmikA saMpAdana karavA mATe pharI kAyotsarga dvArA . vaMdana-pUjananA phaLanI abhilASA karavI ucita che. jema eka bhagavAnanI pUjA karyA pachI pharI bIjA bhagavAnanI pUjA karavAthI bhagavAnanI bhaktinA saMskAra dRDha thavAthI uparanI bhUmikA saMpAdana thAya che. AthI ja dazArNabhadra rAjA pUrvamAM vaMdana-pUjana karatA hatA to paNa saMyama grahaNa dvArA vizeSa prakAranuM vaMdana karavuM temanA mATe ucita ja hatuM. tema zrAvakane paNa vizeSa phaLanA saMpAdana mATe kAyotsarga karavo ucita ja che. jema dazArNabhadra rAjAe ati AdarapUrvaka bhagavAnanA pUjA-satkAra karyA ane IndranI samRddhinA
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 pratimAzataka, zloka: 23 nimittane pAmIne te pUjA-satkAra bhAvastavanA hetu banyA, tema je jIva guNasaMpanna evA bhagavAnanA pUjAsatkAra karato hoya te jIvano saMyamano tIvra rAga puSTa banato hoya che, ane puSTa banelo te rAga koI tathAvidha nimittane pAmIne saMyamanA pariNAmane ullasita karavAnuM kAraNa bane che. mATe zrAvaka bhagavAnanA pUjA-satkAra karIne paNa pharI tenA phaLa arthe kAyotsarga kare te ucita ja che. jema eka bhagavAnanI pUjA karyA pachI pharI bIjA bhagavAnanI pUjAthI te bhAva puSTa bane che, tema vaMdana-pUjana karyA pachI pharI te ja phaLanA arthe kAyotsarga karavAthI te bhAva puSTa bane che. TIkA: 'sammANavattiAe' sanmAnA=stavAdibhirguNotkIrtanaM, tatpratyayam / atha etA vandanAdyAzaMsAH kimartham ? ityAha - 'bohilAbhavattiAe' bodhilAbhA-pretya jinadharmaprAptiH, tatpratyayam / eSo'pi kiM nimittam ? ityAha- 'niruvasaggavattiAe' nirupasargo janmAdhupasargarahito mokSaH, tatpratyayaM ca / TImArtha : sammANavattiAe .....tatpratyayam / sanmAvata 43 guDIdad samAna, mita (yocal chu.) atha ..... ityAha - mAna mAzaMsA zA mATe che, methI zine cha - bohilAbhavattiAe ..... tatpratyayam / jIlualt=52alsi PahlnI prApti, nAmita (yosa chu) eSo'pi ..... ityAha - allutii prati 4 zAmita cha, methI zine cha - niruvasaggavattiyAe ..... tatpratyayaM ca / nipasa[=oxcelle GANS mokSa, duild (ayocel chu.) TIkA: ayaM ca kAyotsargaH zraddhAdirahitaH kriyamANo'pi neSTasAdhaka ityata Aha- 'saddhAe' ityAdi, zraddhayA svAbhiprAyeNa na balAbhiyogAdinA / medhayA heyopAdeyaparijJAnarUpayA na jaDatvena, maryAdAvartitayA vA nAsamaJjasatvena / dhRtyA manaHsvAsthyena na rAgAdyAkulatayA / dhAraNayA= arhadguNAvismaraNarUpayA na tacchUnyatayA / anuprekSayA arhadguNAnAmeva punaH punazcintanena na tavaikalyena / 'varddhamAnaye'ti pratyekaM zraddhAdibhiH sambadhyate / evametairhetubhistiSThAmi-karomi kAyotsargamiti vRttiH /
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzatakazloka : 23 309 TIkArya - ... tyAre, ane A kAyotsarga zraddhAdirahita karAto paNa ISTasAdhaka banato nathI. ethI karIne kahe che - "saddhANa' zraddhA vaDe ItyAdi. 'zraddhA' - svAbhiprAyathI, balAbhiyogAdithI nahi. "thiyA' - heyopAdeyanA parijJAnarUpa medhAthI, paraMtu jIpaNAthI nahi, athavA maryAdAmAM rahevAthI asamaMjasapaNAthI nahi. dhRtya - mananA svAsthathI, rAgAdinI AkuLatAthI nahi. ghArIyA - arpaguNanA avismaraNarUpa dhAraNAthI, tat zUnyatAthI nahi. anukrayA - ahaguNonA ja punaH punaH ciMtanathI, takalyathI nahi. vartamAnati ... savadhyate I vadhatI evI, e pramANe zraddhAdi pratyeka sAthe saMbaMdha karAya che. arthAt vadhatI evI zraddhAthI, vadhatI evI medhAthI, ItyAdi... van... vRttiA pramANe A hetuothI huM kAyotsarga karuM chuM. e pramANe A sUtranI vRtti jANavI. vizeSArtha: zraddhayA' potAnA abhiprAyathI, balAbhiyogAdithI nahi. yadyapi balAbhiyogathI kAyotsarga karanAra jIva kvacit hoI zake, paraMtu potAnI IcchAthI je kAyotsarga karanAra varga prApta thAya che, temAM paNa tAttvika zraddhAthI jeo karatA nathI, temanI vyAvRtti balAbhiyogAdimAM kahela Adi' padathI thAya che. je jIvane sAmAnyathI bodha che ke saMsAramAM sAMsArika sukho dhanathI bahulatAe prApta thAya che, tethI dhananA upArjana arthe te ja prakAranI rucithI te yatnavALo thAya che, arthAt dhana e mArA sukhanuM sAdhana che, te ja prakAranI rucithI yatnavALo thAya che. tema je jIvane ema lAge ke sAcuM sukha mukta avasthAmAM ja che, ane te nirAkAMkSa cittavRttirUpa hovAne kAraNe sukhanA saMvedanarUpa bane che, ane te sukhaprAptino upAya samyapha prakAre sevAyelo jinadharma ja che, kema ke jinadharmane sevavAthI ja citta nirAkAMkSa vRtti tarapha jAya che, ane janmAMtaramAM paNa jinadharmanI prApti tevA uttama guNovALA paramAtmAnA pUjA-satkAra AdithI ja thAya che, tevA jIvone ema thAya ke bhagavAnanI pUjA-satkAranA phaLane prApta karIne huM saMsArathI vistArane pAmuM. A prakAranA potAnA abhiprAyathI jyAre kAyotsarga karavAmAM Ave che, tyAre zraddhAthI te kAyotsarga thayo kahevAya. ane te paNa vadhatI jatI zraddhAthI karavAno che, ane vadhatI jatI zraddhAthI tyAre ja kAyotsarga thAya ke samyagu vicAraNAne kAraNe mokSa ane mokSanA upAyonuM mahattva spaSTa spaSTatara thatuM jAya. te jema spaSTatara bane tema te zraddhA vRddhimatuM bane che.
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310. pratimAzataka/ bloka : 23 medhA' medhApUrvaka kAyotsarga karavAno che, je heya-upAdeyanA parijJAnarUpa che; paraMtu jaDapaNAthI karavAno nathI. bhagavAnanA svarUpamAM buddhino samyagu upayoga kAussagnanI pUrvamAM jeNe karelo hoya, te jIvane kAyotsargamAM bhagavAnanA svarUpano sUkSma bodha thAya che. tethI te svarUpanA sUkSma bodha pratye upAdeya buddhi ane tenAthI viruddha bhAva pratye heyabuddhi niSpanna thAya che. ane bodhanI sUkSmatAne kAraNe te atizaya atizayatara bane che, ane kAyotsargakALamAM jo bhagavAnanA svarUpanA parijJAnamAM citta upayukta hoya, to te heyaupAdeyanuM parijJAna vRddhivALuM bane che. medhAno anya artha karatAM kahe che - maryAdAmAM rahevAthI, paraMtu asamaMjasapaNAthI nahi. kAyotsarganI je zAstrIya maryAdA che, temAM buddhine upayukta karIne kAyotsarga karavAno che. paraMtu yathA-tathA asamaMjasapaNA vaDe karavAno nathI. te zAstrokta maryAdA, paramAtmAnA svarUpanuM ke kAyotsargakALamAM karAtA padArthanA svarUpanuM samyagu avagAhana karavA mATe karAtA mAnasayatnasvarUpa che. bRtyA' dhRtithI kAyotsarga karavo joIe, paraMtu rAgAdinI AkuLatAthI nahi. kAyotsarga medhApUrvaka karavA chatAM te mAnasaupayoga paramAtmAnA sUkSma bhAvone sparze ke kAyotsargamAM ciMtavAtA padArthanA sUkSma bhAvone sparze te rIte yatna karavo hoya, to mana svastha joIe, paraMtu rAgAdithI AkuLa na joIe. medhA vakhate yadyapi mAnasayatna tyAM varte che, to paNa te vakhate mana kaSAyonA upazamabhAvavALuM hoya, to ja te karAtA mAnasayatnamAM cittanI upazAMta avasthA atizaya-atizayatara thaI zake che; jyAre vyutthAna avasthAvALuM citta rAgAdinI AkuLatAvALuM hovAne kAraNe, padArthamAM upayukta hovA chatAM, padArthanA sUkSma bhAvone phuraNa karavAmAM asamartha bane che. tethI samyagu kAyotsarganA arthIe cittane tattvathI vAsita banAvIne dhRtipUrvaka kAyotsargamAM yatna karavo joIe. ghArIyA' dhAraNAthI kAyotsarga karavo joIe arthAtu arihaMta bhagavAnanA guNonA avismaraNarUpa dhAraNAthI kAyotsarga karavAno che, paNa tenAthI zUnyapaNAthI nahi. kAyotsargakALamAM kAyotsarganA sUtramAM ja cittane upayukta rAkhavAnuM che. to paNa je arihaMta bhagavAnanA pUjA-satkArAdi nimitte kAyotsarga karAya che, te bhagavAnanuM svarUpa je zAstranA baLathI jJAta che, tene=arihaMtanA svarUpane, buddhithI abhimukha karIne kAyotsarga karavAno che. sUtra bolatI vakhate citta sUtramAM upayukta hoya che, ane kAyotsargakALamAM paNa vicArAtA sUtramAM citta upayukta hoya che; to paNa saMskArAtmAmAM je arihaMtanA guNo potAne jJAta che, te guNone kAyotsarga karatAM pUrve praNidhAnarUpe upasthita karela hovAthI, te paramAtmAnI bhakti nimitte A mArI kAyotsarga kriyA che, e prakArano pariNAma tyAre vartato hovAne kAraNe, arihaMtanA guNanA avismaraNathI ja citta sUtramAM upayukta hovAthI, arihaMtanA guNothI vAsita
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 pratimAzataka | zlokaH 23 thaIne pravarte che. paraMtu koI jIva e prakAranA aMtaraMga yatna vagara kAyotsarga karato hoya, to jJAta paNa arihaMtanA guNonuM kAyotsargakALamAM vismaraNa hovAthI, paramAtmAnA guNo pratyeno pUjyabhAva vRddhivALo thato nathI. tethI dhAraNApUrvaka kAyotsarga karavo joIe. manu kSayA' arihaMtanA guNonuM ja pharI pharI ciMtana karavA vaDe kAyotsarga kare, paraMtu te guNonA ciMtanathI rahita nahi. yadyapi kAyotsargakALamAM mAnasayatna sUtranA arthamAM hoya che, to paNa te kAyotsarga bhagavAnanI bhakti arthe che; tethI paramAtmAnA guNone abhimukha buddhine karIne kAyotsargamAM yatna karavAno hoya che, ane te anuprekSAkALamAM paramAtmAnA guNo buddhinI abhimukha atizaya atizayatara thayA kare te rIte upayukta thaIne, sUtramAM yatna karavAno hoya che. tethI kAyotsargakaraNakALamAM jIvavIrya vItarAgabhAvane abhimukha pariNamana pAmavAmAM prayatnazIla hoya che. AthI ja anuprekSA e kSapakazreNIne sanmukha pariNAmasvarUpa che, ema lalita vistarA graMthamAM kahela che. A zraddhAdi bhAvo prAyaH vyakta hovA joIe, jethI guNonI uttarottara vRddhi thAya. chatAM koI vakhate citta tevuM daDha yatnavALuM na hoya ke bodha sUkSma na hoya tyAre, A zraddhAdi bhAvo bIjarUpe paNa koIkane hoI zake che. utthAna : pUrvamAM "arihaMta ceIANaM' sUtra dvArA sAdhune pUjA-satkAranI anumodanA saMgata che, te batAvyuM. tyAM koIne prazna thAya ke jo dravyastava sAdhune kartavya ja na hoya to tenI anumodanA paNa karavI yukta kahI zakAya nahi. tethI 'arihaMta ceIANa" sUtramAM teno svIkAra karyo che te yukta kaI rIte kahI zakAya ? tenA samAdhAnarUpe kahe che - TIkA : dravyastavAnumodanApi bhAva iti bhAvastavasyopacayAya kAyotsargadvArA tadAzrayaNaM yuktam / anumodyanimittalokopacAravinayotkarSatvAcca tadatyantopayoga: durgataratnAkararatnalAbhatulyatvAdvA yatInAM kRtyaprayatnasyeti bhAvanIyaM sudhIbhiH / / 23 / / TIkArca - vyastava yu" dravyastavanI anumodanA paNa bhAva che, jethI karIne bhAratanA upacaya mATe kAyotsarga dvArA sAdhune tenuM AzrayaNa dravyastavanI anumodanAnuM AzrayaNa, yukta che. K-23
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31e pratimAzataka, zloka : 23 vizeSArtha: dravyastavanuM AcaraNa e svarUpathI sAvaghakriyArUpa hovA chatAM phaLathI bhagavadbhaktisvarUpa che, jyAre dravyastavanuM anumodana bhagavadbhaktinA bahumAnasvarUpa jIvanA bhAvarUpa che, tethI svarUpathI paNa sAvadya nathI; ane sAdhu je bhAvastava karI rahyA che, tenA upacayanuM kAraNa dravyastavanuM anumodana bane che, tethI ja kAyotsarga dvArA muni dravyastavanA anumodananuM AzrayaNa kare te yukta che. utthAna : vaLI te dravyastavanI anumodanArUpa bhAvano atyaMta upayoga kaI rIte che, te batAvavApUrvaka, yatione tenuM AzrayaNa yukta che, te batAvatAM kahe che - TIkArya : amogha .... sumi anumoghanimita lokopacAra vitathano utkarSa thato hovAthI, teno dravyastavanI anumodanAno, atyaMta upayoga che; athavA to yationA kRtyaviSayanA prayatnanuM, durgatane ratnAkaranA ratnonA lAbha tulyapaNuM hovAthI, dravyastavanI anumodanAno atyaMta upayoga che, e pramANe subuddhivALAo vaDe bhAvavuM. 23 vizeSArtha: anumodya evA dravyastavanA nimittathI lokopacAra vinayano utkarSa thAya che. kema ke sAdhuo paNa dravyastavanI anumodanA kare che, tevuM loko jyAre jANe che, tyAre teone paNa evI buddhi thAya che ke kharekhara bhagavAnanA pUjA-satkAra atyaMta kartavya che; tethI munio anumodya evA dravyastavanuM AzramaNa kare che, ane tethI dravyastavanI anumodanAno atyaMta upayoga che. kema ke loko bhagavAnano upacAra vinaya karIne nirjarAnA bhAgI bane evA pariNAmo anumodanAkaranAranA haiyAmAM vartatA hoya che. athavA to yationAM karaNIya kRtyo aneka prakAranAM che, tenI aMtargata dravyastavanI anumodanA paNa karaNIya kRtya che; ane temAM yationo je prayatna karAya che, te ratnonA lAbhanI tulya che. saMsAramAM jIva jema atyaMta daridra avasthAvALo hoya, ane ratnAkaranA ratnono lAbha thAya, to daridra avasthAkALamAM paNa te lAbhathI atyaMta AnaMdita bane che; tema saMsAramAM janmanI prApti thavAthI jIvane durgata avasthA prApta thaI, ane te avasthAmAM yatione karaNIya kRtyanA viSayamAM je prayatnanI prApti thaI, te ratnAkaranA ratnonA lAbha tulya hovAthI, dravyastavanI anumodanArUpa kanya atyaMta upayogI che. tethI ja yatio haMmezAM te kRtya kare che. l/ra3
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 24 avataraNikA : atha dravyastavasya bhaktihiMsobhayamizratvAdekAnumodanena kathaM nAnyAnumodanamityAzaGkAM nirasyan kaviH svasya prekSAvattAmAha - avataraNikArya : dravyastavanuM bhakti-hiMsA ubhayamizrapaNuM hovAne kAraNe ekanA anumodanathI=bhaktinA anumodanathI, kaI rIte anyanuM=hiMsAnuM, anumodana nahi thAya ? e prakAranI pUrvapakSInI AzaMkAnuM nivAraNa karatAM kavi potAnA prekSAvAnapaNAne kahe che; arthAt pote je dravyastavanI anumodanA kare che tenAthI hiMsAnI anumati nathI, paraMtu bhAvastavanA kAraNabhUta dravyastavanI jamAtra anumodanA che, e batAvavA dvArA pote vicAraka che, tethI jadravyastavanI anumodanA kare che, te batAve che zloka H kiM hiMsAnumatirna saMyamavatAM dravyastavazlAghayetyetallumpakalubdhakasya vacanaM mugdhe mRge vAgurA / hRdyAdhAya sarAgasaMyama iva tyaktAzravAMzAH sthitA bhAvAGgAMzamadUSaNA iti punastacchedazastraM vacaH / / 24 / / 313 zlokArtha H saMyamavALAonI dravyastavanI zlAghAthI hiMsAnI anumati zuM nahi thAya? e prakAranuM luMpAkarUpI zikArInuM A vacana mugdha evA mRgalAmAM (=sthAnakavAsI saMpradAyavALAomAM) vAgurA=baMdhapAza, che; vaLI sarAgasaMyamanI jema (dravyastavamAM) bhAvAMgarUpI aMzane hRdayamAM dhAraNa karIne tyaktaAzravAMzavALA ane adUSaNavALA ame chIe, e prakAranuM amArA sAMpradAyikonuM vacana tenA=baMdhapAzanA, chedanuM zastra che. / / 24 / TIkAH 'iimati' :- saMyamavatAM-cAritrinAM, dravyastavanAthavA TravyArvAnumolanayA, jiM hiMsAnumatirna, bhavati ? api tu bhavatyeva, pazyantu dayArasikAH ! iti bhAvaH / etadvacanaM lumpakalubdhakasya lumpakamRgayoH mugdhe = ApAtataH zrutabAhyadharmAcAre, mRge vAgurA = bandhapAza, iti vyastarUpakaM -
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 pratimAzataka/ zloka : 24 TIkArya : saMvanavatAM ... ti bAvarAhe dayArasiko ! tame juo ! cAritrIne dravyastavanI anumodanAthI zuM hiMsAnI anumati nahi thAya ? paraMtu thaze ja e prakArano bhAva che. vizeSArtha : pUrvapakSInuM kahevAnuM tAtparya e che ke, saMyamavALA evA mUrtipUjaka he dayArasiko ! tame juo ke tamArI dravyArcanAnI anumodanAthI hiMsAnI anumati zuM nahi thAya? arthAt thaze ja. ahIM "dayArasika' zabda pUrvapakSI jaMgamAM kahe che. mUrtipUjaka evA sAdhuo cha kAyanA pAlaka che, ethI potAne dayArasika mAne che; paraMtu teo dayArasika nathI, ethI ja dravyapUjAnI anumodanA kare che, e prakArano pUrvapakSIno kahevAno bhAva che. TIkArya : pata .....catarUpavaM -luMpAkarUpI lubdhakanuM A vacana= he dayArasiko ! tame juo' e vacana, ApAtathI zrutabAdhadharma AcaranArA evA mRgalArUpa mugdhamAM vAgarA=baMdhapAza, che. e pramANe luMpAka ane mRgano vyastarUpaka alaMkAra che-pRthar rUpaka alaMkAra che. TIkAmAM 'pata vara' pachI 'tumpanuvyavasya' e pramANe pada che. tyAra pachI 'suppamRAyo e pada , te 'vanyapAza ti' pachI hovuM joIe, ane teno anvaye 'castA nI sAthe che. vizeSArtha: ahIM laMpAka ane mRgano vyastarUpaka alaMkAra che, ema kahyuM, teno bhAva e che ke laMpAkane lubdhakarUpe batAvela che, te rUpaka alaMkAra che; ane ApAtathI zrutabAhya dharmanuM AcaranArA evA mugdhone mRgarUpe batAvela che, te rUpaka alaMkAra che; ane te baMne samastarUpe rUpaka alaMkAra nathI, paraMtu pRthagurUpe rUpaka alaMkAra che. kahevAno Azaya e che ke laMpAka zvetAMbarane je kahe che ke, he dayArasika evA zvetAMbara sAdhuo! tame dravyastavanI anumodanA karIne hiMsAnI anumodanA karo cho, e vacana sthAnakavAsI saMpradAyanA mugdhajIvone temanA pakSathI choDAvIne sAcA pakSamAM javA mATe aTakAvanAra che, tethI temanA mATe baMdhapAzarUpa che. TIkAH mugdhapadamanabhijJazrotarvArthAntarasaGkramitavAcyamiti ya etadvacanaM zrutavAn sa mRtavAneveti vyaGgya iti / punastasya pAzasya chede zastraM vaco'smatsAmpradAyikAnAM - TIkArya : mudhavat .... cA rUtti | mugdhapada anabhijJa=ajANa zrotAmAM arthAntarasaMkramita karIne
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 pratimAzataka | zloka : 2 kahevuM, ethI karIne je A vacanane sAMbhaLe te marela ja che, e prakAre vyaMgya=vyaMjita, thAya che arthAt jaNAya che. kRti kathananI samAptimAM che. vizeSArtha: mugdhapadano artha sAmAnya rIte abhiniveza vagarano thAya che, ane e artha karIe to, mUrtipUjaka ane sthAnakavAsI banne matomAM abhiniveza vagaranA svamatAnusAra pravRtti karanArano saMgraha thAya che. paraMtu mugdha mUrtipUjaka zrutabAhyadharma AcaranArA nathI, jyAre mugdha sthAnakavAsIo zrutabAhyadharmanA AcaranArA che. tethI mugdha mUrtipUjakane choDIne mugdha evA sthAnakavAsIne grahaNa karavA arthe, mugdhapadane anabhijJa zrotAmAM=zAstranA anabhijJa=ajANa, evA sthAnakavAsI saMpradAyanA zrotAmAM, arthAntarasaMkramita karIne kahe che. ethI karIne je mugdha sthAnakavAsIo A upadezaka evA luMpAkanA vacanane sAMbhaLe che te marela ja che, arthAt bhagavAnanI pUjAmAM hiMsA che, e prakAranI mAnyatAne daDha karIne A saMsAranI vRddhine kare che. A bhAva vyaMgya che=arthathI jaNAya che . ahIM vizeSa e che ke mugdhapadathI ApAtathI zrutabAhyadharmane AcaranArA grahaNa karyA, tethI e prApta thAya ke mUrtipUjaka zrAvako je kulAcArathI bhagavapUjA kare che, teo ApAtathI arthAt zAstrArthanA paryAlocana vagara zrutadharmanA AcArane AcaranArA che, chatAM teone mugdhapadathI grahaNa ka2vA nathI; paraMtu mUrtine nahi mAnanArA evA sthAnakavAsIo zAstrArthano vicAra karyA vagara ja je kulAcArathI zrutabAhya evA dharmane AcaranArA che, temane ja ahIM mugdhapadathI grahaNa karavAnA che. 0 mugdhapada, sthAnakavAsI ane derAvAsI baMnemAM rahelA sarva mugdhano vAcaka che, chatAM teno artha mAtra sthAnakavAsI saMpradAyanA mugdhamAM saMkramaNa karIne kahyuM, te arthAtarasaMkrama che. TIkArya : punastasya . sAmbavAyiAnAM, vaLI te pAzanA chedamAM amArA sAMpradAyikonuM vacana zastra che. ahIM zlokamAM prathama be pAdamAM kahyuM ke, A prakAranA lubdhakarUpa luMpAkanuM vacana mugdharUpI mRgalAmAM vAgurA=baMdhapAza, che, teno anvaya zlokanA aMtima pAdanA uttarArdha sAthe che. te batAvavA arthe kahe che ke, vaLI tenA pAzanA chedamAM amArA sAMpradAyikonuM vacana zastra che. zlokanA avaziSTa madhyAMza arthAt trIjA pAdavuM ane cothA pAdanA pUrvArdhanuM utthAna karatAM kahe che - TIkA H itIti kiM, iha prakrAnte dravyastave dravyabhAvobhayAtmake bhAva evAGgabhUto yo'MzaH, taM hRdi citte, AdhAya=sthAyitvA, sarA saMyama va tyA=pekSita:, AzravAMza:=JazravamAno, yeste, tathA anUpaLA= doSarahitAH, vayaM sthitAH smaH / ayaM bhAvaH - sarAgasaMyame'numodyamAne yathA rAgo nA'numodyatAkukSau
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 pratimAzataka, zlokaH 24 pravizati, tathA dravyastave'numodyamAne hiMsAMzo'pi, saMyamatvenAnumodyatve rAgAMzo nopatiSThata eveti dravyastavatvenAnumodyatve sutarAM hiMsAnupasthiti: dravyastavatva(dravyastava)zarIrasyApyaghaTakatvAttasyAH / itthameva zrIneminA gajasukumArasya zmazAnapratimAparizIlane'nujJAte tadavinAbhAvi tacchirojvalanamanujJAta(mananujJAta)mityupapAdayituM zakyate / TIkArya : 'tIti vi', mULa zlokamAM e prakAranuM e batAvavA arthaka ta" zabda che. e ' zabdathI pUrvanI je vAtano parAmarza thAya che te kahe che="ti thI zuM parAmarza thAya che te kahe che - phuda .....mAahIM prakrAMta dravya-bhAva ubhayAtmaka dravyastavamAM je bhAva ja aMgabhUta aMza che, tene hadayamAM sthApana karIne, sarAgasaMyamanI jema, upekSita che AzravAMza jemanA vaDe evA, ane doSarahita evA, ame rahelA chIe. (e prakAranuM amArA sAMpradAyikonuM vacana tenA pAzanA cheda mATe zastrarUpa che.) vizeSArtha: dravyastava eTale bAhya sAmagrIthI bhAvapUrvakanI bhagavadbhaktine anukULa ucita AcaraNA.ahIM bAhya sAmagrIthI ucita AcaraNA te dravyAMza che; ane aMtaraMga bhagavadbhaktine anukULa bhAva che, te bhAvAMza che; ane te bhAvAMzane hRdayamAM rAkhIne sAdhuo dravyastavanI anumodanA kare che, paraMtu bAhya sAmagrIthI thatI pravRttine sAme rAkhIne dravyastavanI anumodanA karatA nathI. AthI ja dravyastavamAM vartatI svarUpahiMsAnuM tyAM anumodana nathI, paraMtu bhagavAna pratye vadhatA jatA bhaktibhAvane kAraNe vadhato jato saMvegano je pariNAma che, tenI anumodanA che. utthAna : pUrvamAM batAvyuM ke dravyastavanI anumodanA karavAmAM ame doSarahita chIe. te kathanathI je bhAva prApta thAya che, tene TIkAmAM 'yaM mAva" thI spaSTa karatAM kahe che -- TIkArca - kartha bhAva:... tada anumodamAna-anumodanA karAtA evA, sarAgasaMyamamAM je pramANe anumodanAnI kukSimAM rAga praveza pAmato nathI, tema anumodyamAna-anumodanA karAtA evA, dravyastavamAM hiMsA aMza paNa anumodanAnI kukSimAM praveza pAmato nathI. te spaSTa batAvatAM kahe che ke, saMyamapaNA vaDe amodhapaNuM hovAne kAraNe rAgAMza upasthita thato nathI ja; e rIte dravyastavapaNA vaDe anumodyapaNuM hovAne kAraNe sutarAM hiMsAnI anupasthiti che. kema ke tenuM hiMsAnuM, dravyastavatA zarIranuM paNa aghaTakapaNuM che=hiMsA dravyastava zabdarUpa zarIranuM aMga nathI. TIkAmAM vyastavatvazarIraraca' che, tyAM vyastavazarIrasya pATha hovAnI saMbhAvanA che.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 24 vizeSArtha : 317 'dravyastava' e zabdarUpa zarIranA ghaTaka be aMzo che. (1) dravya, (2) stava. AnAthI e artha prApta thAya ke bhAvastavanuM kAraNa che mATe 'dravya' zabda kahevAya che, paNa hiMsAtmaka hovAne kA2Ne dravyastava nathI kahevAtuM. mATe 'dravyastava' kAraNavAcI che, paraMtu hiMsAvAcI nathI. tethI dravyastavanA zarIranA ghaTakarUpa paNa hiMsAnI prApti nathI. mATe dravyastavapaNAthI jyAre dravyastavathI anumodanA karAya che, tyAre hiMsAnI anupasthiti rahe che. utthAna : dravyastavanI anumodanAthI hiMsAnI anumodanA nathI, tene ja puSTa karatAM kahe che TIkAryaHitthmev zasyate | A rIte pUrvamAM kahyuM ke, dravyastavatyena anumodyapaNuM hovAne kAraNe hiMsAnI anupasthiti che e rIte ja, zrIneminAtha bhagavAna vaDe gajasukumAranuM smazAnapratimAparizIlana anujJAta karAye chate=saMmata karAye chate, tenA avinAbhAvI=smazAnapratimAparizIlananA avitAbhAvI, tenA zirojvalananuM=gajasukumAranuM mastaka baLavAnuM, ananujJAta che=bhagavAna vaDe asaMmata che, e pramANe upapAdana karavuM=kathana karavuM, zakya che. 0 'cchironvalanamanujJAtam' pATha che tyAM tarovRttanamananujJAtam pAThanI saMbhAvanA che. e mujaba ame artha karela che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, dravyastavanI sAthe avinAbhAvI hiMsA hovA chatAM hiMsAnI anumodanA nathI, paraMtu dravyastavanI anumodanA che, tyAM pUrvapakSI kahe che - TIkA H dravyastava eva paraprANApahArAnukUlavyApAratvAd hiMseti cet ? tathApi dravyastavatvaM na hiMsAtvamiti na kSatiH / vastuto vihArAdAvativyAptivAraNAya pramAdaprayuktaprANavyaparopaNatvaM hiMsAtvaM vAcyam, tacca na prakRta iti na doSaH / TIkArya : dravyastava ..... maiM kSati: |paraprANanA apahArane anukULa vyApArapaNuM hovAthI dravyastava jahiMsA che. tenI sAme graMthakAra kahe che ke, to paNa dravyastavatva e hiMsAtva nathI, ethI karIne koI kSati nathI.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 pratimAzataka/ zlokaH 24 vizeSArtha: pUrvapakSIno kahevAno Azaya e che ke dravyastavanI sAthe avinAbhAvI hiMsA nathI, paraMtu dravyastava ja pote hiMsArUpa che. kema ke paraprANanA apahArane anukULa vyApAra hiMsA padArtha che, ane dravyastava pote hiMsAne anukULa vyApArarUpa ja che. tenI sAme graMthakAra kahe che ke, paraprANaapahArane anukULa vyApArarUpa hovAthI dravyastava hiMsArUpa siddha thAya, to paNa te svarUpahiMsArUpa che, tethI ja dravyastavamAM raheluM dravyastavatva e hiMsAtvarUpa nathI; kema ke jyAM hiMsAne anukULa kliSTa bhAva vartato hoya tyAM paraprANanA apahArane anukULa vyApAramAM hiMsAtva che, paraMtu jema suvaidya cikitsA karato hoya ane koInA prANano nAza thAya, tyAM paraprANanA apahArano vyApAra hovA chatAM te svarUpathI thayelI hiMsAmAM hiMsAtva nathI; tema dravyastavamAM paNa raheluM je dravyastatva che te hiMsAtvarUpa nathI, paraMtu bhAvastavanA kAraNatvarUpa che, athavA bhagavAnanI bhaktine anukULa kriyAtvarUpa che, jethI karIne koI kSati nathI. utthAna : 'yaM bhAva .... na kSattiH' sudhInA kathanane daDha karatAM 'vastutaH' thI kahe che - TIkArya : vastuta: ~ na koSaH vAstavika rIte vihArAdimAM ativyAptinA vAraNa mATe pramAdaprayukta prANavyaparopaNatva=pramAdaprayukta prANano nAza, e ja hiMsAtva che ema kahevuM joIe, ane te prakRtamAM dravyastavamAM, nathI; ethI karIne koI doSa nathI. vizeSArtha : jo hiMsAnuM lakSaNa "prAvyaparoparva hiMsAtva' eTaluM karIe to, apramatta sAdhuothI paNa hiMsAno saMbhava hovAne kAraNe ahiMsA mahAvrata teomAM saMbhavI zake nahi; ane apramatta sAdhune paripUrNa ahiMsaka kahyA che, tethI hiMsAnuM lakSaNa pramAhikayumAvyaparopaLavaM hiMsAtve karavuM paDe. ane te karavAthI vAstavika rIte vihArAdimAM hiMsAnA lakSaNanI ativyAptinuM vAraNa thaI zake che. kema ke gamanAdimAM vAukAyanI virAdhanA thAya che, Ama chatAM tyAM pramAda nathI, paraMtu bhagavAnanI AjJAne anukULa pravRtti che; ane AvuM hiMsAnuM lakSaNa hovAthI, dravyastavamAM hiMsAnuM lakSaNa jatuM nathI, mATe dravyastava hiMsArUpa nathI. ahIM vizeSa e che ke je sAdhuo bhagavAnanI AjJA mujaba vihAra karatA nathI, tyAM hiMsAnuM lakSaNa saMgata thAya che; to paNa jeo kSetrano pratibaMdha TALavA arthe bhagavAne navakalpI vihAra kahyo che te rIte, bhagavadravacananA paryAlocanapUrvaka, ane kSetra pratyeno apratibaMdhabhAva ullasita thAya e rIte aMtaraMga yatnapUrvaka, ane gamanakALamAM koI jIvanA prANano nAza na thAya e rIte samitimAM samyagu yatnapUrvaka vihAra kare che, tyAM hiMsAtva nathI; ane e rIte jeo vihAra karatA nathI tyAM pramAdaprayukta-prANavyaparopaNasvarUpa hiMsAtva prApta
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 319 pratimAzataka, zloka : 24 thAya che. Ama chatAM vizeSa abodha dazAmAM bhagavAnanI AjJA che ke vihAra karavo' e prakAranA mugdhakakSAnA vihAra AdimAM, zubha bhAva vartato hoya ane prajJApanIya bhUmikA hoya, to temAM vartatI hiMsA niranubaMdha bane che. mATe te prakAranuM saMyama paNa AghabhUmikAmAM upAdeya bane che. utthAna : pUrvamAM hiMsAnuM lakSaNa pramAdaprayukta-prANavyaparopaNatvarUpa batAvIne dravyastavamAM hiMsA nathI tema vastuta:' thI sthApana karyuM, tyAM pUrvapakSI dvArA te lakSaNa mAnavAmAM vyavahArano apalApa thAya che te batAvIne, tenA nirAkaraNa arthe graMthakArazrI "rva pati ..... nayajJAna' sudhInuM kathana kare che - TIkA : ____ evaM sati 'savizeSaNa' ityAdinyAyAt pramAdApramAdayoreva hiMsA'hiMsArUpatve pramAdatvApramAdatvAbhyAM eva bandhamokSahetutve vizeSyabhAgAnupAdAnaM syAditi cet ? satyam, pramAdayogAtprANavyaparopaNaM hiMsA, apramAdayogAt prANAvyaparopaNamahiMseti lakSaNayorvyavahArArthamevAcAryaranazAsanAdbandhamokSahetutAyA nizcayataH pramAdatvApramAdatvAbhyAmeva vyavasthite. bAhyahetUtkarSAdapi phalotkarSAbhimAninA vyavahAranayena tu vizeSyabhAgo'pyAdriyata iti sarvamavadAtaM nayajJAnAm / / 24 / / TIkArya : gvaM sati ..... satyam, Ama hote chate=pramAdaprayuktaprANavyaparopaNatva hiMsAtva che, paraMtu mAtra prANavyaparopaNava hiMsAtva nathI, Ama hote chate, savizeSaNa ItyAdi vyAyathI pramAda ane apramAdanuM ja hiMsA ane ahiMsArUpapaNuM hovAne kAraNe, pramAda- ane apramAdava dvArA ja baMdha ane mokSanuM hetupaNuM siddha thaye chate, vizeSabhAganuM prANavyaparopaNavarUpa vizeSyabhAganuM, anupAdAna thaze. e pramANe pUrvapakSI kahe to tenA javAbarUpe graMthakAra kahe che ke, tArI vAta sAcI che arthAt ardhasvIkAra arthe "satya" no prayoga che. vizeSArtha : savizeSaNa' ItyAdi nyAyathI jyAre vizeSaNa sahita hiMsA, hiMsArUpa banatI hoya tyAre, kevala vizeSaNAMzane hiMsArUpa kahevAthI saMgati thaI zake che. tethI pramAdane hiMsA ane apramAdane ahiMsA mAnI zakAya. mATe pramAdava ane apramAdava baMdha ane mokSano hetu siddha thaI zake. tethI vizeSyabhAgane grahaNa na karIe to paNa cAle, e prakArano pUrvapakSIno Azaya che. pUrvapakSInA kathananA javAbarUpe graMthakAra kahe che ke, tamArI vAta sAcI che arthAt ardhasvIkAra arthe 'satya' no prayoga che. utthAna : pUrvapakSInI vAtano 'satya thI ardhasvIkAra che, te ja spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che -
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 pratimAzataka zloka : 24-25 TIkArya : pramAviyAt .... nayajJAnAm II pramAdayogathI prANavyaparopaNa hiMsA ane apramAdayogathI prANaavyaparopaNa ahiMsA, e prakAranA lakSaNanuM vyavahAra mATe ja AcAryo vaDe anuzAsana karela hovAthI, ane baMdha ane mokSanA hetupaNAnI nizcayathI pramAditya ane apramAditva dvArA ja vyavasthiti =prApti, hovAthI, bAghahetunA utkarSathI paNa phaLanA utkarSanA abhimAnI evA vyavahAranaya vaDe vaLI vizeSyabhAga paNa Adara karAya che. jethI karIne nayanA jANanArAone sarva avadAta che. rajA vizeSArtha: pramAda-apramAdane baMdha ane mokSano hetu svIkArIe to prANanAzarUpa vizeSya aMzane hiMsAnA heturUpe kahevAnI jarUrata rahetI nathI. Ama chatAM vyavahAra calAvavA arthe ja vyavahAranayathI AcAryo vaDe pramAdayogathI prANanAtha te hiMsA, ane apramAdayogathI prANaanAza te ahiMsA, evuM lakSaNa karela che. kharekhara to nizcayanayathI jIvanA pramAda-pariNAmathI ja baMdha ane apramAda-pariNAmathI ja nirjarA thAya che, tethI vizeSya aMzane kahevAnI jarUrata ja nathI. to paNa bAhya hiMsA ane bAhya yatanArUpa hetunA utkarSathI karmabaMdha ane nirjarArUpa phaLano utkarSa thAya che, e prakAranuM vyavahAranayanuM abhimAna che; tethI ja vyavahAranaya prANavyaparopaNarUpa vizeSya aMzane svIkAre che. vAstavika rIte bAhya hetunA utkarSathI phaLano utkarSa thAya tevI vyApti nathI. chatAM koI ThekANe tevuM darzana thAya che, tethI vyavahAranayane tevuM abhimAna che. jyAre nizcayanaya to jIvanA prayatnane AdhIna ja pramAda-apramAdano utkarSa che tema kahe che, ane te pramAda-apramAdanA utkarSathI ja baMdha ane nirjarArUpa phaLano utkarSa thAya che, tema mAne che, e prakAre nayanA jANakAro sArI rIte samajI zake che. 24ll avatAraNikA - anupadezyatvAdananumodyatvaM dravyastavasyetyatrAha - avataraNiyArtha: anupadezyapaNuM hovAthI dravyastavanuM anumodyapaNuM che, e prakAranA kathanamAM kahe che - vizeSArtha: pUrvapakSI lupAkanuM e kahevuM che ke, sAdhune dravyastavanuM anupadezyapaNuM che, tethI ja tenuM ananumoghapaNuM che; ane ananumodya hovAne kAraNe dravyastava hiMsAsvarUpa che, mATe ja te dharmarUpa nathI. e prakAranA AzayavALA pUrvapakSInA kathanamAM graMthakAra kahe che -
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 25 321 zloka - mizrasyAnupadezyatA yadi tadA zrAddhasya dharmastathA, sarvaH syAtsadRzI nu doSaghaTanA sautrakramollaGghanAt / tatsamyagvidhibhaktipUrvamucitadravyastavasthApane, vidmo nAparamatra lumpakamukhamlAniM vinA dUSaNam / / 25 / / zlokArtha: jo mizranI mizra evA dravyastavanI, anupadezyatA hoya sAdhuthI upadeza na apAya tema hoya, to zrAddhano sarva dharma te prakAre anupadezya thAya. kema ke nakkI sUtra saMbaMdhI kramanA ullaMghanathI doSaghaTanA sadaza che. te kAraNathI vidhi-bhakti che pUrvamAM jenA evA A ucita dravyastavanA samyam sthApanamAM laMpAkanI mukhaplAni vinA mukha karamAyA vinA, bIjuM koI dUSaNa ame jotA nathI. ||rapI 0 zlokamAM 'satra' zabdathI A arthAt buddhi sahita pUrvamAM sthApana karyuM teno parAmarza karela che. TIkA : 'mizrasye' ti-yadi mizrasyeti hetugarbha vizeSaNaM mizratvAditi yAvat, yadi anupadezyatA, sAdhUnAmupadezAviSayatA dravyastavasya tvayA pratijJAyate, tadA zrAddhasya dharmaH sarvastathA'nupadezya: syAt, tasya mizratAyA: kaNTharaveNa sUtrakRte'bhidhAnAt / iSTApattiratra, sarvaviratirUpasyaiva dharmasya zAstre'bhidhAnAd, aMze svakRtyasAdhyatApratisandhAne'za: evatasyArthasiddhadezaviratirUpatvAt,'jaMsakkai taM kIrai' ityAdivyutpattimatAM tatra pravRttisaMbhavAditi cet? na / dvAdazavratAdivibhAgasya vizeSavidhiM vinA'nupapatteH, atidezena svecchayA grahaNe zramaNaliGgasyApi zrAddhena grahaNaprasaGgAt / TIkAnA prAraMbhamAM '' zabda vadhArAno hoya tema lAge che. TIkArca - mithI ... - mULazlokamAM mizrI' zabda che te hetugarbha vizeSaNa che. tethI eno artha mizratyAhU e pramANe jANavo. vizeSArtha : "nizraW' e dravyastavanuM vizeSaNa che, je hetu arthaka che. tethI mULa zloka pramANe e anvaya che ke, jo mizra evA dravyastavanI anupadezyatA che to zrAddhano sarvadharma te prakAre thAya. ane tyAM mizrano artha hetuarthaka hovAthI mizrapaNuM hovAne kAraNe, e pramANe prApta thAya che.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 pratimAzataka zloka : 25 TIkArya : thara .. bidhAnAn ! jo mizrapaNuM hovAne kAraNe dravyastavanI anupadezyatA=sAdhuone upadezanI aviSayatA, tArA vaDe pratijJA karAya che to zrAddhano sarvadharma te prakAre anupadezya thAya. kema ke tenI=dezaviratinI, mizratAnuM sUtrakRtAMgamAM kaMTharavathI sAkSAt zabdathI, abhidhAna che. rUpattitra...... miyAnA, ahIM pUrvapakSI ISTApati kahe che arthAt zrAddhano sarvadharma anupadezya thAya te pUrvapakSIne ISTa che, temAM hetu kahe che - sarvaviratirUpa jagharSanuM zAstramAM abhidhAna che. utthAna : ahIM prazna thAya ke sarvaviratirUpa dharmanuM ja zAstramAM abhidhAna hoya to dezaviratirUpa dharmanI prApti kaI rIte thaI zake? tethI pUrvapakSI kahe che - TIkArtha: ze.... rUpavaMta, ziviratithI) aMzamAM svakRtiasAdhyatAnuM pratisaMdhAna thaye chate dezaviratirUpa) aMzamAM ja tenuM upadezanuM arthasiddha dezaviratirUpapaNuM che sarvaviratino upadeza ja arthathI dezaviratirUpe prApta thAya che. utthAna : ahIM prazna thAya ke zAstranA upadeza vagara dezavirati dharmamAM pravRtti kaI rIte saMbhave ? tethI kahe che - TIkArca - naM sar ..... Danupapa, je zakya hoya te karavuM joIe, e prakAranI vyutpattivALAonI tyAM= arthasiddha dezaviratipaNAmAM, pravRttino saMbhava che, A pramANe pUrvapakSI kahe to tene graMthakAra kahe che ke, ema na kahevuM, kema ke vizeSa vidhi vagara bAravratAdi vibhAganI anupapatti asaMgati, che. vizeSArtha : aMzamAM ja upadezanuM arthasiddha dezaviratirUpapaNuM che ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke, zAstramAM pAMca mahAvratorUpa sarvaviratinuM ja abhidhAna che, paraMtu upadeza sAMbhaLanArane ahiMsAdi mahAvratanA viSayamAM je chae kAyanA rakSaNAdinuM varNana che, temAM sthAvara AdinuM rakSaNa potAnI kRtithI asAdhya che, e prakAranuM pratisaMdhAna thaye chate, anya aMzamAM potAne je kRtithI sAdhya lAge che tenI ja virati karavAnI te IcchA kare che; kema ke "je zakya hoya te karavuM joIe,' e prakAranA zAstravacananA pratisaMdhAnathI zakyamAM te vyakti pravRtti kare che. paraMtu tenuM varNana zAstramAM upalabdha nahi hovAne kAraNe arthathI siddha te dezaviratirUpa bane che, e prakArano pUrvapakSIno Azaya che. ane teno bhAva e che ke, koIne dezaviratino upadeza ApavAmAM Ave to, tatsahavartI je dezathI avirati che tenI anumodanAno prasaMga Ave. tethI upadeza haMmezAM sarvaviratino ja Apavo joIe.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 pratimAzataka/ bloka: 25 asamartha vyakti paripUrNa na karI zake to svayaM zaktine anurUpa dezamAM yatna kare che, tethI upadezakane aviratirUpa ItarAMzanI anumatino prasaMga Ave nahi. A prakAranI pUrvapakSInI ISTApattimAM graMthakAra kahe che ke, tamArI vAta barAbara nathI. kema ke vizeSa vidhi vagara bAravratAdi vibhAganI anupatti che. Azaya e che ke, pAMca mahAvratorUpa sarvaviratino ja jo zAstramAM upadeza hoya, ane svakRti asAdhyatAnA pratisaMdhAnane kAraNe zeSamAM je pravRtti karAya che te ja dezaviratirUpa che tema kahevAmAM Ave to, pAMca mahAvratonA aMzarUpa pAMca aNuvrato kadAca prApta thaI zake, paraMtu bAravratonA vibhAganI prApti thaI zake nahi. tethI dezaviratinuM vizeSa vidhAna karanArAM vAkyo zAstrasaMmata ja che. mATe dezaviratino paNa upadeza zAstrasaMmata ja mAnavo joIe, arthaprApta nahi. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, dezaviratino upadeza ApavAthI tenA ItarAMza aviratimAM saMmatinI prApti thAya, tethI upadeza sarvaviratino ja apAya. jeo vyutpannamativALA che teo pAMca mahAvratonA upadezathI paNa bAravratonA vibhAgane atidezathI prApta karI zake che, tema mAnavuM ucita che. tethI graMthakAra kahe che - che atideza=eka sthAne maLatA dharmanuM anya sthAne sUcana karavuM. TIkArca - tina ..... prasAta | atidezathI svecchAe vratonA grahaNamAM zrAvaka vaDe zramaNaliMganA paNa grahaNano prasaMga prApta thAya. vizeSArtha: sAdhu dvArA pAMca mahAvratono ja upadeza ApavAmAM Ave, ane tenA dvArA zakti hoya to te pAMca mahAvrato pUrNa ja grahaNa karavAM joIe tevo samyagu bodha jo zrotAne thAya, to paNa potAnI tathAvidha zakti na hoya to potAnI zaktine anurUpa karavuM joIe tevo nirNaya karIne, sarvaviratinA upadezanA kathanathI ja zrotAne aNuvratAdi bAra vratonA atidezano bodha thAya che; ane tenA kAraNe svecchAthI ja zrotA bAra vratone grahaNa kare che, paraMtu guru tene bAra vratono upadeza ApatA nathI; jo Ama svIkAravAmAM Ave to, svecchAthI ja zrAvakane sAdhuliMganA grahaNano prasaMga Ave. kema ke jema bAra vratanA upadeza vagara svecchAthI ja teNe bAra , vato grahaNa karyA, tema koI zrAvakane sarvavirati grahaNa karavAnI IcchA thaI, tyAre te guru pAse jaIne sAdhuvezanuM grahaNa na karatAM svecchAthI ja sAdhuliMga grahaNa kare, to tene ucita mAnavuM joIe. paraMtu te rIte sarvavirati levI ucita nathI, ema mAnavAmAM Ave to, te ja rIte atidezathI svecchAthI bAra vrato grahaNa karavAM te paNa ucita nathI tema mAnavuM joIe. ane tema svIkArIe to e ja siddha thAya ke, guru dvArA ja bAra vratono paNa upadeza apAya che, ane guru ja te bAra vrato uccarAve che. mATe dezavirati dharma mizra che, ema kahIne sAdhu dvArA te anupadezya che, tema kahevuM ucita nathI.
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 pratimAzataka/ bloka : 25 TIkA : dRzyata eva keSAJcit zrAddhAnAM bhikSAgrahaNAdikaM yativratamatidezaprAptamiti cet ? dRzyate tadadraSTavyamukhAnAm, na tumArgavartinAm, anucitapravRttermahAmohabandhahetutvAd, bhikSuzabdapravRttinibandhanasya zrAddhe'nupapatterAnandAdibhiranAdaraNAt, ambaDasya tu parivADliGgatvena bhikSAyA(yAm) anaucityAbhAvAt / tata:zrAddhadharmavaddvya stavasya nAnupadezyatA; apratiSedhAnumatyAkSepaparihArayorubhayatratulyayogakSematvAt, yatidharmAnabhidhAnAtprAganabhidhAnasyApyubhayatra tathAtvAt, yatidharmasya prAgabhidhAnezrotustadazaktatve jJAte taM prati zrAddhadharmaprarUpaNaM yathAvasarasaGgatyA bhAvastavasya prAgabhidhAne tadazaktiprakAzakaM pratyeva dravyastavAbhidhAnamiti kramasyaiva rUDhatvAd, ata eva gRhapatiputrabandigRhavimokSaNanyAyaH sUtrasiddhaH / TIkArtha: tRzyata ..... t? ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke, zrAddha vaDe zramaNaliMgagrahaNano prasaMga prApta thaze ema je pUrvamAM kahyuM te doSarUpa nathI. kema ke keTalAka zrAddhone atidezaprApta evuM bhikSAgraNAdika pativratA dekhAya ja che. vizeSArtha : pUrvapakSIne kahevAnuM tAtparya e che ke, sAkSAt zrAvakone bhikSA grahaNAdirUpa yativrata zAstramAM upadiSTa nathI, paraMtu bhikSA grahaNanuM prayojana cha kAyanA AraMbhamAM nivartana arthe sAdhuo mATe upadiSTa che. tethI koI zrAvaka sarvathA sAdhupaNuM grahaNa na karI zake to paNa, zakti mujaba viratine sevato annAdiviSayaka AraMbhanA nivAraNa arthe atidezaprApta arthAt sarvaviratinA upadezathI arthaprApta, evA bhikSA grahaNAdikane keTalAka zrAvako kare che, tethI te rIte koI sAdhuveSa paNa grahaNa kare to paNa doSa nathI. TIkArca - vRzyate..... vanyadetutvaH, pUrvapakSInA kathananA nivAraNa arthe graMthakAra kahe che ke, adaSTamukhavALAone te dekhAya che=bhikSAgraNAdika dekhAya che, paraMtu mArgamAM rahenArAone nahi; kema ke anucita pravRttinuM mahAmohanA baMdhanuM hetupaNuM che. utthAna : zrAvakane bhikSA grahaNa karavI anucita kema che te batAvatAM kahe che - TIkArya : mithurAddha .... manovityAmavAn ! bhikSazabdanI pravRttinA nibaMdhana evA bhikSAgraNAdikanI zrAddhamAM atupapati hovAthI AnaMdAdi zrAvako vaDe anAdaraNa karAyela che, vaLI aMbaDane parivrAjakaliMgapaNuM hovAne kAraNe bhikSAnA anaucityano abhAva che.
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 25 325 vizeSArtha : bhikSA grahaNAdirUpa yativrata zrAvakanA vezamAM koI karato hoya to te anucita pravRtti karanAra che. yadyapi kadAca koI AhArAdiviSayaka AraMbhanA nivAraNa arthe bhikSAvRtti karato hoya, ane zaktine anurUpa nirAraMbha jIvana jIvavAno yatna karato hoya, to paNa zrAvakanA vezamAM bhikSAnuM grahaNa karavuM te anucita pravRttirUpa hovAthI zrAvakane saMbhave nahi. tethI ja kahe che ke te anucita pravRttinuM mahAmohanA baMdhanuM hetupaNuM che. kema ke mithyAtvanA udayathI ja bhagavAnanI AjJAnirapekSa evI bhikSAvRtti karavAno pariNAma thaI zake che, paraMtu vivekI jIva haMmezAM bhagavAnanA vacanane anurUpa ja pravRtti karato hoya che. ane te bhikSA grahaNAdi anucita pravRtti che tene ja puSTa karavA arthe kahe che ke, bhikSuzabdanI pravRttinA kAraNabhUta evI bhikSAvRttinI zrAddhamAM anupapatti hovAthI, AnaMdAdi zrAvako vaDe teno anAdara karAyela che. ahIM koIne prazna thAya ke, AnaMdAdi zrAvakoe bhale te bhikSA grahaNAdino svIkAra nathI karyo, paraMtu aMbaDa paNa zrAvaka hatA, teo bhikSAvRtti karatA hatA, tethI te anucita pravRtti nathI. tethI kahe che ke, aMbaDa zrAvakanuM parivrAjakaliMgapaNuM hovAne kAraNe bhikSAmAM anaucityapaNAno abhAva che. arthAt aMbaDa, parivrAjaka hovAne kAraNe lokamAM zAsananI glAni thavAno saMbhava nathI, ane pote parivrAjakaliMga grahaNa karyA pachI sanmArgane pAmyA hovAthI, sarvaviratinA grahaNanI IcchA hovA chatAM temAM zaktino abhAva hovAne kAraNe parivrAjakaliMgathI ja teo bhikSAvRtti kare che. tethI bhojana arthe AraMbhAdino prazna Ubho na thAya tathA dharmanuM lAghava paNa na thAya, tethI te pravRttimAM anucitapaNuM nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke jo mizra evA dravyastavanI sAdhune anupadezyatA hoya to sarva zrAddhadharma paNa anupadezya thaze, tenAthI e prApta thayuM ke sAdhune dravyastava anupadezya nathI.te ja vAtanuM nigamana karatAM tata:'thI kahe che - TIkArya - tata? .... kSetviA, tenAthI pUrvamAM siddha karyuM tenAthI zrAddhadharmanI jema dravyastavanI anupadezyatA nathI, kema ke apratiSedhanI=jeno niSedha na karAyo hoya tenI anumatinA AkSepa ane parivAranuM ubhayatra tulya yogakSemapaNuM che. vizeSArtha - dravyastavanI anumodanAmAM apratiSedha =aniSedha karAyelI evI hiMsAnI anumatinI prApti thaze, e prakAre jo pUrvapakSI AkSepa kare, to graMthakAra kahe che ke, te zrAddhadharmamAM paNa prApta thaze; ane teno parivAra pUrvapakSI A pramANe kare ke, sAdhu prathama zrAvakadharmano upadeza ApatA nathI, paraMtu sAdhudharmano ja upadeza Ape che; paraMtu jeo sAdhudharma mATe asamartha hoya che, temane zrAddhadharma batAve che, tethI aviratinA aMzamAM upadezakane anumati prApta thaze nahi. to graMthakAra kahe che ke, e ja prakArano parihAra dravyastavamAM paNa thaI
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 pratimAzataka/ zlokaH 25 zake che. tethI apratiSedhanI anumatinA AkSepa ane parivAranuM banne sthaLamAM=zrAddhadharmamAM ane dravyastavamAM, samAnapaNuM che. kahevAno bhAva e che ke, jema dezaviratino upadeza apAya che tyAM dezaviratimAM dezathI virati ane avirati ubhaya aMza hovA chatAM, upadezakano Azaya aviratinuM sevana karAvavAno nathI, paraMtu sarvathA viratinuM sevana karavA asamartha vyaktine dezathI viratinuM ja sevana karAvavAno Azaya che, tema dravyastavano upadeza ApanAra sAdhuno Azaya e che ke, zrotA bhAvAstavamAM ja yatna kare. paraMtu temAM te asamarthatA batAve tyAre tene dravyastavano upadeza Ape che. ane dravyastavamAM paNa hiMsA aMza ane bhakti aMza be hovA chatAM gRhastha hiMsA kare tevo Azaya nathI, paraMtu bhagavAnanI bhakti kare tevo ja Azaya tyAM hoya che. tethI jema dezaviratimAM apratiSedhanI anumati nathI, tema dravyastavamAM apratiSedha karAyela evI hiMsAnI anumati nathI. ahIM zrAddhadharmamAM ane dravyastavamAM baMne sthAnomAM samAnapaNuM che, ema na kahetAM tulyayogakSemapaNuM che ema kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, je prakAre dravyastavamAM apratiSedhanI anumatino yoga pUrvapakSI dvArA prApta karAvAya che, te rIte zrAddhadharmamAM paNa apratiSedhanI anumatino yoga prApta thaze. ane je prakAre pUrvapakSI zrAddhadharmamAM apratiSedhanI anumatinA AkSepano parihAra karIne zrema kare che, arthAt zrAddhadharmamAM te Apatti nathI e pramANe rakSaNa kare che, te prakArano kSema dravyastavamAM samAna che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke zrAddhadharmamAM ane dravyastavamAM baMne sthAne tulyayogakSemapaNuM che, temAM hetu kahe che - TIkArya : tidharma....tathAti, yatidharmanA anabhidhAnathI=akathanathI, pUrvamAM anabhidhAnanuM akathAnuM, baMne ThekANe tathApaNuM=samAtapaNuM che arthAt zrAvakadharmamAM ane dravyastavamAM baMne ThekANe samApaNuM che. tethI zrAvakadharma ane dravyastavamAM samAnapaNuM che, mATe jema sAdhu zrAvakadharmano upadeza Ape che tyAM zeSa aviratinI anumodanA nathI, tema dravyastavanI anumodanAmAM paNa hiMsA aMzamAM anumodanA nathI. vizeSArtha : yatidharmane kahyA pahelAM jema zrAddhadharma nahi kahevAnuM kathana zAstramAM che, tema bhAvastavane kahyA pahelAM dravyastavane nahi kahevAnuM kathana zAstramAM che. utthAna : yatidharmanA abhidhAna pahelAM, zrAddhadharmanA anabhidhAnanuM baMne ThekANe samAnapaNuM che, temAM heta kahe cheTIkArya : ttidharmaca.... mahatyA, thatidharmanA prA" abhidhAnamAM zrotAnuM temAM yatidharmamAM, azaktapaNuM
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 pratimAzataka / zlokaH 25 jJAta thaye chate, tenA prati azakta evA zrotAnA prati, zrAddhadharmanuM prarUpaNa che. te ja rIte) yathAvasarasaMgatithI bhAvastavanA prAguM abhidhAnamAM tenIebhAvastavanI, azaktinA prakAzaka evA zrotA prati jadravyastavanuM abhidhAna che, e pramANe kramanuM ja rUDhapaNuM che. vizeSArtha: upadezaka saMsAranI nirguNatA batAvIne tenAthI chUTavAnA upAyarUpe dharma ja eka kAraNa che, te prakAre zrotAne upadeza Ape che; ane jyAre zrotA dharma sAMbhaLavA mATe abhimukha bane che, ane dharmaviSayaka pRcchA kare che, tyAre upadezaka pahelAM yatidharmanuM prarUpaNa kare che; paraMtu jyAre zrotA yatidharmamAM potAnI azakti batAve tyAre zrotAne zrAddhadharmanuM prarUpaNa kare che. te ja rIte bhagavAnanA stavaviSayaka koI prasaMga cAlato hoya ke zrotAe prazna pUchela hoya ke kaI rIte bhagavAnanuM stava thAya, e rUpa yathAvasarasaMgatithI bhAvastavanuM abhidhAna pahelAM karavAmAM Ave che; ane temAM zrotA jyAre potAnI azaktinuM pradarzana kare, tyAre tene dravyastavanuM kathana karavAmAM Ave che. e prakAre kramanuM ja rUDhapaNuM che. TIkArya : gata va ..... sUrasiddharAA ja kAraNathI=bhAvastavanuM pahelAM abhidhAna karAve chate bhAvastavanI azaktinuM prakAzana karAyA pachI jadravyastavanuM abhidhAna che, e prakAranA kramanuM jarUDhapaNuM che A ja kAraNathI, gRhapatiputrabaMdigRhavimokSaNanyAya sUtrasiddha che. vizeSArtha : je prakAre baMdigRhamAMthI=jelamAMthI, potAnA chae putrone choDAvavA mATe gRhapati samartha na banyo tyAre, kevala eka moTA putrane, vaMzaparaMparA bacAvavAnA AzayathI choDAvavA yatna kare che tyAre bAkInA pAMca putrane jelamAM rAkhavAno zreSThIno Azaya nathI ke temAM zreSThInI anumodanA nathI; tema zrotAne bhAvastavanuM kathana karIne chae kAyanA pAlanano ja sAdhu upadeza Ape che, paraMtu jyAre zrotA sarvavirati grahaNa karavA taiyAra thato nathI tyAre tene dravyastavanuM kathana kare che, ane temAM trasakAyanA rakSaNano pariNAma hoya che, ane bhagavadbhakti dvArA saMyama pratyenA sattvane pragaTa karavA mATeno yatna hoya che, tethI upadezakane bAkInA sthAvara jIvanI hiMsAmAM anumatino Azaya hoto ja nathI. ahIM vizeSa e che ke, dravyastava e dravya sAmagrIthI bhagavAnanI bhaktisvarUpa che, ane temAM vartato bhagavAna pratyeno pUjyabhAva te bhAvastavarUpa che; chatAM temAM dravyanI pradhAnatA hovAne kAraNe ane bhAva alpa hovAne kAraNe tene dravyastava kahevAmAM Ave che. bhAvastava e bhagavAnanI AjJAnA pAlana svarUpa che, ane bhagavAnanA guNonA smaraNathI cittane atyaMta nirapekSabhAva pratye laI javAnA yatnasvarUpa che, je munione hoya che, ane tyAM mokSane anukULa evo nirapekSabhAva pradhAna hoya che, tethI tyAM bhAvastava pradhAnarUpe che. ane te bhAvatavane ullasita karavA mATe je K-24
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 pratimAzataka, zlokaH 25 mana, vacana ane kAyAnI pravRtti karavAmAM Ave che te dravyarUpa hovAthI dravyastava kahI zakAya, paraMtu tenI tyAM mukhyatA nathI, bhAvonI mukhyatA che, tethI te bhAvastava kahevAya che. AthI ja caityavaMdanamAM bhagavAnanA guNagAna dvArA bhAvone mukhyarUpe ullasita karavAnA hoya che, tethI te bhAvatavarUpa che. Ama chatAM zrAvakanuM citta saMpUrNa niravadyabhAvavALuM nathI, tethI caityavaMdana karavAmAM paNa temane bhAvastava alpamAtrAmAM hoya che; jyAre munine caityavaMdanakALamAM bhAvastava vizeSarUpe ullasita thAya che, kema ke zeSa kriyAkALamAM paNa temanuM citta niravadya bhAvavALuM hovAthI bhAvastavarUpa che. ane jyAre muni bhagavAnanA guNagAnarUpa caityavaMdananI kriyA kare che, tyAre vizeSarUpe bhagavadbhAva pratye tenuM citta ullasita thAya che, tethI ja caityavaMdanamAM bhAvastavano vyavahAra vizeSarUpe rUDha che. TIkA tadidamAha-sautrasya-sUtrasiddhasya kramasyollaGghanAt=ullaGghanamAzritya, nuriti nizcaye doSaghaTanA=doSasaGgatiH, sadRzI-tulyA, kramaprApte upadeze tu na ko'pi doSa iti / avyutpanna prati kramaviruddhopadeze sukararucerutkaTatvenApratiSedhAnumatiprasaGga: doSAvahaH / samyagdRSTiM prati tu yathAyogyopadeze'pi na doSaH iti tu vyavahArAdigranthArNavasaMplavavyasaninAM prasiddhaH panthAH / tAja TIkArya : vidramahaM - te A kahe che pUrvamAM kahyuM ke, A prakAranA kramanuM je rUDhapaNuM che te A varcamANa, kahe che. vizeSArtha : TIkAmAM batAvyuM ke, pahelAM yatidharmanA abhidhAna pachI ja temAM asamartha prati zrAddhadharmanuM prarUpaNa che, e prakAranA kramanuM rUDhapaNuM che, te kathanane zlokamAM batAvatAM kahe che - TIkArca - sItrasya ....toSa ti sautranA=sUtrasiddha kramanA, ullaMghanathI nakkI doSaghaTanA doSasaMgati, sadaza tulya che. vaLI krama prApta upadezamAM koI paNa doSa nathI. 'topa tti' ahIM 'ti' zabda kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha : pUrvapakSIe kahela ke zrAddhadharmanA kathanamAM amane anumatino prasaMga prApta nathI, kema ke yatidharmanuM kathana karyA pachI ja temAM je zrotA asamartha che tene ja zrAddhadharmanuM prarUpaNa karavAmAM Ave che, ane je upadezaka yatidharmanA kathana vagara ja zrotAne zrAddhadharmanuM kathana kare che, ane e rIte kathana karIne sUtrasiddha kramanuM ullaMghana kare che, tenAthI
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 25 zrotAne dezaviratinI prApti thAya to paNa, upadezakane dezaviratimAM rahelA avirati aMzarUpa bhAganI anumatinI prAptirUpa doSasaMgati prApta thAya, ane jo krama prApta upadeza Ape to koI doSa nathI. tenA samAdhAnarUpe graMthakAra kahe che ke, dravyastavamAM paNa te ja pramANe tulya doSasaMgati che. jo upadezaka bhAvastavanuM kathana karyA vagara dravyastavanuM kathana kare, to sUtrasiddha kramanuM ullaMghana thavAne kAraNe tene dravyastavamAM vartatA hiMsArUpa ItarAMzanI anumatinI prAptirUpa doSasaMgati prApta thAya; ane upadezaka bhAvastavano upadeza ApyA pachI bhAvastava mATe asamartha hoya tenA prati dravyastavano upadeza Ape to krama prApta upadezamAM koI doSa nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, sUtrasiddha kramanA ullaMghanane AzrayIne doSasaMgati tulya che, tyAM prazna thAya ke, to pachI sarvane prathama yatidharmano ja upadeza Apavo joIe evo ekAMta che? ke temAM paNa koI vikalpa che? tethI kahe che - TIkArya : vyutpanna ... nyAdA avyutpannane zAstranA tAtparyatA ajANane, AzrayIne, kramaviruddha upadezamAM sukara rucinuM utkaTapaNuM hovAne kAraNe apratiSedhanI=aniSedhanI, anumatino prasaMga doSAvaha che, vaLI samyagdaSTi pratye yathAyogya upadezamAM paNa doSa nathI. e prakAre vaLI vyavahArAdi graMthorUpa samudramAM DUbakI mAravAnA svabhAvavALA jIvono prasiddha mArga che. 0 cavadAra prinyAya ..... ahIM sA'i padathI nizcayane kahenAra graMthanuM grahaNa karavuM. vizeSArtha: avyutpanna te che ke jene prathama dezaviratino ane pachI sarvaviratino upadeza ApavAmAM Ave to, dezavirati karatAM sarvavirati adhika che tema te sAmAnyathI jANe che chatAM, dezavirati ane sarvaviratirUpa be prakAranA dharmamAM meru ane sarasava jeTaluM ja mahAaMtara che, tene spaSTa jANavA mATe jenI buddhi vyutpannara samartha, nathI. tevA avyutpanna prati prathama dezaviratino upadeza ApavAmAM Ave to, dharmanI rucivALA evA paNa teo, sarvaviratirUpa kaThina dharmamAM ullasita vIryavALA thavAne badale, sukara rucivALA teo dezavirati dharmamAM ullasita thAya che, ane tenA kAraNe teo baMne prakAranA dharmamAM sahelAIthI thaI zake tevA dezavirati dharma pratye ja pratibaMdhavALA bane che. tethI teo dharmanA tIvra arthI bane tyAre, prathama teone sarvavirati dharmano upadeza ApavAmAM na Ave to apratiSedhanI anumatino prasaMga prApta thAya. arthAt teo je dezaviratine grahaNa kare che teno ItarAMza je avirati che teno apratiSadha-aniSedha thavAne kAraNe aviratinI anumatino prasaMga upadezakane prApta thAya che. vaLI samyagdaSTi pratye yathAyogya upadeza paNa doSarUpa nathI ema kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, samyagdaSTi jIvo sUkSma prajJAvALA hoya che, tethI temane dezaviratino upadeza ApavAmAM Ave to dezavirati
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320. pratimAzataka/ zloka : 25 temane AsannabhAvavALI hovAthI zIdhrabhAvathI pariNAma pAme che, ane tyAra pachI sarvaviratino upadeza ApavAthI sarvaviratinA mahattvane paNa teo sArI rIte avadhAraNa karI zake che. tethI potAnI zakti hoya to teo sarvaviratine paNa grahaNa kare, ane zakti na hoya to dezavirati dharma paNa svIkAre. ane koI samyagdaSTi jIvo ati sattvavALA dekhAya to teone prathama sarvaviratino upadeza ApavAthI sarvavirati dharma temane samyagu pariNAma pAme che, tethI tevA jIvone AzrayIne prathama sarvavirati dharmano upadeza apAya che. mATe samyagdaSTi jIvone AzrayIne upadezano koI niyata krama nathI. e prakAre vaLI=avyutpanna prati kramaviruddha upadezamAM apratiSedhanI anumatino prasaMga prApta thAya che, ane samyagdaSTi prati yathAyogya upadezamAM paNa koI doSa nathI, e prakAre vaLI, vyavahArAdi graMthorUpa samudramAM DUbakI mAravAnA svabhAvavALA jIvono prasiddha mArga che. TIkA - tat-tasmAt kAraNAt, samyag avaiparItyena, vidhibhaktipUrvamucitasya dravyastavasya sthApane upadeze, jAtApratibhAkhyanigrahasthAnasya lumpakasya mukhamlAniM vinA'paraM dUSaNaM vayaM na vimAna jAnIma: / vinoktiralaGkAraH / / 25 / / TIkArca - ta' te kAraNathI=pUrvamAM siddha karyuM ke dravyastava sAdhune anumodha che te kAraNathI, samyaguru aviparItapaNA vaDe, vidhi-bhaktipUrvaka ucita dravyastavanA sthApanamAM upadezamAM, prApta thayo che apratibhAkhyanigrahasthAna apratibhA nAmanuM parAbhava sthAna, jemane evA luMpAkanI mukhasvAmi vinA bIjuM dUSaNa ame jotA nathI. A kAvyamAM vinokti alaMkAra che. 7 TIkAmAM 'sI' pada che teno anvaya sthApananI sAthe che, ane vidhipUrva' no anvaya ucita dravyastava sAthe che. vizeSArtha : zAstrokta vidhi ane haiyAnI bhaktipUrvaka je dravyastava karAya che tene samyagu rIte koI upadezaka sthApana kare to koI doSa nathI, paraMtu viparItapaNAthI sthApana kare to avazya tyAM doSa che. jema koI upadezaka prathama bhAvastavano upadeza ApyA vagara dravyastava karavo joIe tema kahe, to te viparIta sthApana che, ane te kathana suvicAraka vyaktione mukhaslAninuM kAraNa bane. paraMtu prathama bhAvastavano upadeza Ape, ane zrotA bhAvastavamAM potAnI asamarthatA jaNAve tyAre dravyastavanuM kathana kare, to te samyaga rIte sthApana hovAthI tyAM doSa nathI. Ama chatAM, jeone dravyastava pratye aruci che tevA lupAkane ja mukhanI plAni prApta thAya che=luMpAkanuM mukha karamAI jAya che te ja eka doSa che, ema graMthakAra luMpAka pratye kaTAkSa kare che.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 pratimAzataka | zlokaH 25-26. ahIM"nAnapratimAdhyanipradAnaca' e lupAkanuM vizeSaNa che.jpAkanI mukhaslAni kema thaI temAM hetuarthaka A vizeSaNa che. A kathanamAM dUSaNa zuM che to kahyuM ke - luMpAkanI mukhaplAni thaI te dUSaNa che, ane laMpAkanI mukhaslAni kema thaI ? temAM hetu e che ke laMpAkanI uttara ApI zake tevI pratibhA haNAI gaI, tenA kAraNe te nigrahasthAna pAmyo che, tethI mukhaslAni thaI che. lupAkanuM A gatinimArthanidAnI vizeSaNa mULamAM nathI. TIkAmAM A vizeSaNa batAvyuM che, tenuM kAraNa tenI mukhaplAni kema thaI te batAvavA arthe kahela che. A kAvyamAM vinokti alaMkAra che. te A rIte - lupAkanA mukhanI plAni sivAya bIjuM dUSaNa ame jotA nathI, e kathana vinA' zabdathI alaMkAranA prayogarUpa che, tethI vinokti alaMkAra che. garapA avataraNikA : dravyastave hiMsAnumateryAvadvizeSAbhAvAt sAmAnyAbhAva ityanuzAsti - avataraNikArya : dravyastavamAM hiMsAnI anumatinA thAva vizeSano abhAva hovAthI sAmAnyano abhAva che, e prakAre anuzAsana karatAM kahe che - vizeSArtha : hisAviSayaka anumatinA jeTalA vizeSa prakAro che te sarvano dravyastavamAM abhAva che. ane jemAM sarvavizeSano abhAva hoya temAM tenA sAmAnyano paNa abhAva hoya. jema ke jyAM lImaDo, AMbo, pIpaLo Adi sarva vizeSa vRkSano abhAva hoya tyAM vRkSasAmAnyano paNa abhAva hoya. tethI dravyastavamAM hiMsAnI anumatinA sarva vizeSano abhAva hovAthI sarva sAmAnyano abhAva che, e vAta have graMthakAra batAve che - zloka : nAzaMsAnumatirdayApariNatisthairyArthamudyacchatAm, saMvAsAnumatistvanAyatanato dUrasthitAnAM katham / hiMsAyA aniSedhanAnumatirapyAjJAsthitAnAM na yat, sAdhUnAM niravadyameva tadidaM dravyastavazlAghanam / / 26 / / zlokArca - je kAraNathI dayApariNatinA dhairya mATe udhama karatA evA (sAdhuone) AzaMsAnumati nathI, to anAyatanathI dUra rahelA evA (sAdhuone) saMvAsAnumati kevI rIte hoya ? arthAt na hoya. AjJAsthita evA (sAdhuone) hiMsAnA aniSedharUpa anumati paNa nathI. te kAraNathI A dravyastavanuM zlAghana=zlAghA, sAdhune niravadha ja che. ||rajI.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 pratimAzataka zloka : 26 TIkA : ___'nAzaMsA' iti :- bhagavatpUjAdarzanAd bahavo jIvA samyagdarzananairmalyamAsAdya cAritraprAptyA siddhisaudhamadhyAsatAmiti bhAvanayA pUjA karttavyeti dayApariNatisthairyArthamudyacchatAm udyamaM kurvANAnAM, sAdhUnAmAzaMsAnumatirna bhavati, upadezaphalecchAyAM hiMsAyA aviSayatvAt / saMvAsAnumatistvanAyatanato hiMsA''yatanAd, dUrasthitAnAM sAdhUnAM kathaM bhavati ? puSpAdyAyatanamevAnAyatanamiti cet ? tarhi samavasaraNasthitAnAmanAyatanavartitvaprasaGgaH / na ca devagRhe'pi stutitrayakarSaNAtparato'vasthAnamanujJAtaM sAdhUnAmiti vidhivandanAdyarthamavasthAne noktadoSaH / AjJAsthitAnAM kramAviruddhopadezAdyAjJAvartinAM, hiMsAyA aniSedhAnumatirapi yad-yasmAtkAraNAd, na bhavati, tat-tasmAt kAraNAd, idaM dravyastavasya zlAghanaM mAhAtmyaprakAzanaM, sAdhUnAM niravadyameva zubhAnubandhitvAditi niSkarSaH / / 26 / / TIkArya : mavijUnA ..... viSayatva / bhagavAnanI pUjAnA darzanathI ghaNA jIvo samyagdarzananI nirmaLatAne pAmIne cAritranI prApti dvArA siddhirUpI mahelane pAme, e prakAranI bhAvanAthI pUjA karavI joIe, e pramANe dayApariNatinA dhairya mATe udyama karatA arthAt zrotAnI dayApariNatinA dhairya mATe udyama karatA evA sAdhuone AzaMsAnumati nathI. kema ke upadezanI phalecchAmAM hiMsAnuM aviSayapaNuM che, arthAt upadezanuM phaLa zrotAnI dayApariNatinI sthiratA karavAnuM che, taviSayaka sAdhune IcchA che, temAM hiMsAnuM aviSayapaNuM che. vizeSArtha: upadezaka sAdhu zrotAne "pUjA karavI joIe, e prakArano jyAre upadeza Ape che tyAre kahe che ke, atyaMta bhaktipUrvaka, vivekapUrvaka ane uttamottama dravyothI jyAre bhagavad bhakti karavAmAM Ave, tyAre bhagavAnanI pUjAnA darzanathI ghaNA jIvo samyagdarzananI nirmaLatAne pAme che, yAvat siddhisukhane pAme che; tethI tevA uttama AzayathI bhagavAnanI pUjA karavI joIe. A prakAranA upadezathI zrotAmAM bhAvadayAnI pariNati sthira thAya che, tethI temAM udyama karatA evA sAdhune hiMsAnI AzaMsAnumati prApta thatI nathI. kema ke upadezanA phaLarUpe teone e ja IcchA che ke zrotAnI bhAvadayA sthira thAya. ahIM vizeSa e che ke, bhagavAnanI pUjA potAnI bhagavAnanI bhaktinI vRddhi mATe karavAnI che ane potAnI darzanazuddhi mATe karavAnI che. AthI ja bhagavAnanI bhakti karatAM karatAM ghaNA jIvo cAritranI pariNatine pAme che. Ama chatAM anya jIvone paNa samyagdarzananI prApti thAya evA AzayathI saMbuddha zrAvako udAratApUrvaka bhagavAnanI pUjA kare che. tethI jema svanuM kalyANa pUjAmAM apekSita che tema parane sanmArganI prApti thAo tevo Azaya paNa pUjAmAM ISTa che.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka 26 333 bhagavAnanI pUjAnA darzanathI yogya jIvone samyagdarzananI nirmaLatA thAya che, te A rIte - je jIvone sAmAnyathI bhagavAna pratye bahumAnabhAva hoya che, te jIvo vivekapUrvaka karAyelI bhagavAnanI uttamottama bhaktine joIne bhagavad-bhakti pratye bahumAnabhAvavALA thAya che; ane bhagavAnanI bhakti pratyeno bahumAnabhAva darzanazuddhinuM kAraNa bane che. kema ke bhagavAna e vyaktirUpe pUjanIya nathI, paraMtu jeoe mahAsattvathI AtmAnA vItarAgabhAvarUpa svabhAvane AvirbhAva karyo che, mATe teo pUjanIya che. tethI je jIvo vItarAgane vItarAgabhAvarUpe sUkSma buddhithI joIne temanA pratye jema jema bahumAnabhAvavALA thAya che, tema tema vItarAgatAnA sUkSmabhAvone jovAnI nirmaLa daSTi temanAmAM pragaTe che; ane A rIte vikasaMpanna zrAvaka bhagavAnanI pUjA karato hoya to, anya yogya jIvone paNa tenI bhakti joIne bhagavAna pratye bahumAnabhAva vadhe che, te samyagdarzananI nirmaLatA che. kema ke AtmAnA vAstavika svarUpane jovuM te ja yathArtha darzana che. AthI ja sudeva, suguru ane sudharmano tIvra pakSapAta e samyagdarzanarUpa che tema zAstramAM kahyuM che. kema ke sudeva te zuddha AtmatattvanI pragaTa thayelI evI AtmAnI avasthA che, ane suguru, zuddha Atmatattvane pragaTa karavA mATe yatna karavArUpa jIvanI avasthA che, ane sudharma, zuddha Atmatattvane pragaTa karavA mATe kriyA svarUpa che. jemane zuddha Atmatattvane pragaTa karavAnI IcchA thAya temane te avasthAne pAmela pratye, te avasthAne pAmavA mATe yatna karanAra pratye, ane zuddha Atmatattvane pAmavAnA upAyabhUta AcaraNA pratye, atyaMta pakSapAta thAya che. TIkArca - saMvAsanumatistu ..... mati ? vaLI saMvAsAnumati paNa, anAyatanathI hiMsAnA AyatanathI= sthAnathI, dUra rahelA sAdhuone kevI rIte thAya ? arthAt na thAya. 0 zlokamAM 'tu' zabda che te 'punaH' arthamAM che, ane TIkAmAM 'saMvAsanumatira"i pATha che tyAM '' zabda adhyAhAra samajavo. vizeSArtha : ahIM anAyatanano artha hiMsAnuM Ayatana karela che. tethI e prApta thAya che ke nahIM sevavA yogya je Ayatana eTale ke sthAna te anAyatana che; ane sAdhu gRhasthavAsathI sarvathA para hovAthI hiMsAnA sthAnabhUta evA gRhavAsathI=anAyatanathI, atyaMta dUra rahelA che, tethI teone saMvAsAnumati saMbhavatI nathI. TIkArya : puSpAyatana .....prasarA ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke, puSpAdinuM Ayatana jaanAyatana che. teno uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che ke, to pachI samavasaraNamAM rahelA munione anAyatanamAM avasthAnano=rahevAno, prasaMga Avaze. vizeSArtha: pUrvapakSIne kahevAno Azaya e che ke, derAsaramAM zrAvako puSpAdithI pUjA kare che ane puSpAdinuM
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 pratimAzataka| zloka : 26-27 Ayatana ja anAyatana che=hiMsAnuM sthAna che; ane sAdhuo derAsa2mAM darzana Adi mATe jAya che, tethI teo anAyatanathI dUra nathI, tethI sAdhune saMvAsAnumati doSa prApta thaze. tene graMthakAra kahe che ke, jo puSpAdinuM Ayatana ja anAyatana mAnazo to samavasaraNamAM devatAo puSpo (sacitta) pAthare che, tyAM rahenAra sAdhune paNa anAyatanamAM=hiMsAnA AyatanamAM, saMvAsa svIkA2vAnI Apatti Avaze. ane tema svIkArIe to samavasa2NamAM beThelA munione paNa saMvAsAnumati doSanI prApti mAnavI paDaze. utthAna : ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe munio samavasaraNamAM bhagavAnanI dezanA sAMbhaLavA sivAya rahetA nathI, tethI tyAM rahevAthI anAyatanano prasaMga nahi Ave. tenA nirAkaraNa mATe graMthakArazrI kahe che - TIkArya - 7...... . novoSaH / devagRhamAM=derAsaramAM, paNa sAdhuone traNa stutinA karSaNathI= bolavAthI, vadhu avasthAna=rahevuM, anujJAta nathI. ethI karIne vidhivaMdanAdi mATe avasthAnamAM ukta doSa nathI= anAyatanamAM rahevAno doSa nathI. utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke, sAdhune dravyastavamAM AzaMsAnumati nathI, temaja saMvAsAnumati paNa nathI. have aniSedharUpa paNa anumati nathI, te batAve che - TIkArtha: AjJAsthitAnAM . nirSaH / / AjJAmAM rahelAone=kramathI aviruddha upadeza Adi ApavAnI AjJAmAM rahelAone, hiMsAnA aniSedhanI anumati paNa nathI. je kAraNathI traNe anumati nathI, te kAraNathI dravyastavanI zlAghA=mAhAtmyanuM prakAzana, sAdhuone niravadya jache, kema ke zubhAnubaMdhIpaNuM che, e pramANe niSkarSa jANavo. 7 'niSedhAnumatirapi' ahIM 'vi' zabdathI AzaMsAnumati ane saMvAsAnumati e be anumati paNa nathI teno samuccaya ka2vAno che. tethI 'yasmAt ArAt' no anvaya traNe anumati sAthe karavAno che. mATe artha A pramANe thAya ke - je kAraNathI traNe prakAranI anumati sAdhuone nathI, te kAraNathI dravyastavanI zlAghA sAdhuone niravagha ja che. 'zumAnundhitvAt' ahIM 'anubaMdha' zabda phalArthaka che. tethI gRhasthanI dayApariNatinA svairyarUpa zubha phaLa grahaNa karavAnuM che. II26nA avataraNikA : kazcidAha -
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 pratimAzataka | zloka : 27 avataraNikArya : laMpAka aMtargata koIka kahe che - zloka :- - sAdhUnAmanumodyamityatha na kiM karttavyamarcAdikam, satyaM kevalasAhacaryakalanAneSTAnumAnaprathA / vyAptiH kvApi gatA svarUpanirayAcArAdupAdhestava, . klIbasyeva vRthA vadhUnidhuvane tad bAla ! tarke ratiH / / 27 / / zlokArtha: sAdhuone arcAdika anumogha che, jethI karIne kartavya kema na hoya? 'satya thI graMthakAra kahe che tArI vAta sAcI che. kevala sAhacaryanA kalanathI=puraskaraNathI=AgaLa karavAthI, anumAnanI prathA ISTa nathI, kema ke svarUpathI niravadhAcArarUpa upAdhi hovAne kAraNe vyAti kyAMya paNa gayelI che arthAt vyApti nathI. te kAraNathI, he bAla ! lIbane=napuMsakane, strInA saMbhoganI jema tArI tarkamAM rati vRthA che. ll27ii. 0 zlokamAM agha' zabda che te pUrvapakSInA kathananA prAraMbhaarthaka che.. TIkA - ___'sAdhUnAm' iti :- dravyastavo yadi sAdhUnAmanumodyastadA teSAM karttavyaH syAditi cet ? kimidaM svatantrasAdhanam, prasaGgApAdanaM vA? nAdyaH, sAdhukartavyatvasyAnabhIpsitatvenAsAdhyatvAd / TIkArca - sAdhunA A pramANe TIkAnA prAraMbha arthe mULa zlokanuM pratIka lIdhuM che. tyAra pachI zlokanA arthanA prAraMbha pUrve tenI bhUmikArUpe tarka karatAM kahe che - dravyastavo .... madhyatva | jo dravyastava sAdhune anumogha hoya to teone kartavya thAya, A pramANe pUrvapakSI kahe to tyAM graMthakAra pUrvapakSIne pUche che ke, zuM A svataMtra sAdhana che? arthAt pUrvamAM karela tarka svasiddhAMtane siddha karavA arthe che? athavA prasaMga ApAdanarUpa che? tyAM prathama vikalpa barobara nathI, kema ke sAdhuone kartavyatvanuM abhipsitapaNuM anicchanIyapaNuM hovAne kAraNe asAdhyapaNuM che. vizeSArtha: koI vyaktie potAno mAnelo siddhAMta siddha karavo hoya tyAre tarka svataMtra sAdhana bane. jema ke
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 pratimAzataka, zloka 27 pUrvapakSIne dravyastava sAdhune kartavyarUpe mAnya hoya to te kahI zake ke, jo sAdhune dravyastava anumogha che to tamAre dravyastava sAdhune kartavyarUpe paNa mAnavuM joIe. tenA dvArA potAne je kartavyarUpe mAnya che, tenI siddhi sAmenI vyaktine te karAvI zake tyAre svasiddhAMtanuM sAdhana prastuta tarka bane. paraMtu Adya vikalpayukta nathI, kema ke pUrvapakSIne dravyastava sAdhune kartavyarUpe mAnya nathI. TIkAH antyetvAha-'sAdhUnAm' iti / athAnumodyamiti hetoH sAdhUnAmarcAdikaM kiM na kartavyam ? yadi anumodyaM syAt, karttavyaM syAt, na ca karttavyamasti, ato nAnumodyamiti viparyayaparyavasAnam, tathA ca etattarkasahakRtAnmizrutvAdihetorananumodyatvasiddhirityarthaH / atrottaram-satyam, yattvayA''pAtata prasaJjanaM kRtam, paraM kevalasya sAhacaryasya kalanAt=puraskaraNAd, anumAnaprathA prasaGgApAdananiSThA neSTA, na hi sAhacaryamAnaM vyAptiH pArthivatvalohalekhyatvayorapi tatprasaGgAt / tathA ca tarkamUlavyAptyasiddhermUlazaithilyadoSaH ityarthaH / yad yad anumodyaM tattatkarttavyamityatra niyatasAhacaryAd vyAptirastyevetyatrAha vyAptiH kvApi gatA=dUre naSTA, kasmAt ? svarUpanirayAcArAt svarUpaniravadyAcArAdupAdheH / yatra sAdhukarttavyatvaM tatra svarUpato niravadyatvam, yatra ca tadanumodyatvaM tatra svarUpato niravadyatvamiti nAsti, kAraNavihitAnAM varSAvihArAdInAM nadyuttArAdInAM saMyatyavalambanAdInAM cAnumodyatve'pi svarUpaniravadyatvAbhAvAt / tathA ca, anaupAdhikasahacArarUpavyAptyabhAvAnmUlazaithilyaM vajralepa iti bhAvaH / utthAna : pUrvamAM be prazno karelA ke A tarka svataMtra sAdhanarUpe che? ke prasaMga ApAdanarUpa che? temAM prathama vikalpa saMgata nathI, ema batAvIne have aMtya vikalpamAM vaLI kahe che - aMtya vikalpanuM utthAna 'sAdhUnAm thI mULazlokamAM che te batAvavA arthe 'sAdhUnA rUti' e pramANe TIkAmAM kahela che. TIkArtha - tha rUtyartha | 'natha' thI pUrvapakSI kahe che ke, anumodyarUpa hetuthI sAdhune acaMdika kema kartavya na thAya? jo anumodya hoya to kartavya thavuM joIe, ane dravyastava kartavya nathI arthAt tamArA mata pramANe dravyastava sAdhune kartavya nathI, ethI anumogha paNa nathI, e prakAre viparyayamAM tarka paryavasAna pAme che. ane te rIte pUrvamAM ame je tarka karyo ane te tarka viparyayamAM paryavasAna pAmIne anumodhatvanuM sthApana kare che te rIte, A tarka sahakRta evA mizratyAdi hetuthI anAmodhatvanI siddhi thaze, e pramANe artha jANavo.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 27 vizeSArtha: jema koI vyakti parvato vahnimAna dhUma' e prakAranuM anumAna kare, ane potAnA dhUmarUpa hetune koI aprayojaka kahI na zake tad arthe tarka kare ke ivahni vinA dhUmo cari rdartinacoDani '=jo agni vagara dhUma hoya to agnithI janya paNa na hoya. e rUpa tarkanA sahakAravALA dhUma hetuthI vahninI siddhi abAdhita rIte thaI zake che. tema prastutamAM prastuta tarkanA sahakAravALA evA mizratyAdirUpa hetuthI=hiMsA vaDe mizravAdarUpa hetuthI, dravyastavane ananumodyarUpe siddha karI zakAze, ema pUrvapakSInuM kahevuM che. prastutamAM anumAnano AkAra A pramANe che - dravyastava (pakSa) ananumodya che (sAdhya), hiMsAthI mizrapaNuM hovAthI (hetu). ahIM mizrapaNArUpa hetu tarkanA sahakAravALo thavAthI sAdhyanI siddhi karaze, ema laMpAkanuM kahevuM che. TIkArya : matrottaram ..... tatrasAt ! ahIMyAM=pUrvokta prakAranA pUrvapakSInA kathanamAM, uttara ApatAM graMthakAra kahe che - tArI vAta sAcI che, je tArA vaDe ApAtathI prasaMjana karAyuM Apatti apAI, paraMtu kevala sAhacaryanA kalanathI=sAhacaryane AgaLa karavAthI, prasaMga-ApAdana-niSTha evI je anumAnanI prathA anumAna karavAnI paddhati, che te ISTa nathI; je kAraNathI sAhacaryamAtra vyApti nathI. ane jo sAhacaryamAtra vyApti mAnavAmAM Ave, to pArthivatva pRthvIpaNuM, ane lohalakhyatvamAM=loDhAthI bhedavApaNAmAM, paNa vyApti mAnavAno prasaMga Ave. vizeSArtha : pUrvapakSIe kahyuM ke, je anumodya hoya te kartavya hoya te sthUladRSTithI sAcuM che, te batAvavA arthe graMthakAre TIkAmAM "satya" kahela che. paraMtu vAstavika rIte je anumodya hoya te kartavya hoya tevI vyApti nathI, phakta sahacAramAtra che. tethI jo sAdhune dravyastava anumodya hoya to kartavya mAnavuM joIe, evo prasaMga ApI zakAya nahi; ane te prasaMga ApavA dvArA puSTa karAyela anumAna thaI zake nahi, je kAraNathI sAhacaryamAtra vyApti nathI. kema ke pArthivatvamAM ane lohalakhyatvamAM vyApti mAnavAno prasaMga Avaze. tethI e phalita thAya che ke jyAM vyApti hoya tyAM ja tarka thaI zake, ane tarkathI puSTa thayela hetuthI sAcuM anumAna thaI zake. ahIM vizeSa e che ke, sAdhune dravyastava anumogha che, kAraNa ke te bhagavAnanI bhaktirUpa che, ane te anumodanA bhAvaoNvarUpa che, tethI sAdhune kartavya che. Ama chatAM sAdhu dravyastavanI bhUmikAthI uparanI bhUmikAvALA bhAvastavane karavA samartha che, tethI svarUpathI sAvadya evI dravyastavanI AcaraNA teone kartavya nathI, kema ke bhAvastavanI prApti arthe ja zrAvakane dravyastavanI AcaraNA che. ane sAdhu to bhAvatava karI zake che, tethI temane dravyastavanI AvazyakatA nathI.
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 pratimAzataka zloka 27 TIkArya : tathA ..... rUtyarthaane te rIte pUrvamAM kahyuM ke anumodhatva ane kartavyatva e bemAM sAhacaryamAtra che paraMtu vyApti nathI te rIte, tarkabUla vyAptinI asiddhi hovAthI mUlazaithilya doSa che. e pramANe tAtparya che. vizeSArtha : anumAna karavAmAM hetune tarkano sahakAra maLe to ja hetu sAdhyano gamaka bane. ane tarkanuM mULa vyApti che, arthAt hetu ane sAdhyanI vacce vyApti hoya to ja samyagu tarka thaI zake, tethI tarkanuM mULa vyApti che. jyAre prastutamAM tarkanA mULabhUta vyAptinI asiddhi hovAthI mULazithilatA nAmano doSa che, tethI tarka thaI zakato nathI. tethI mizratvarUpa hetu ananumoghavarUpa sAdhyano gamaka thaI zakato nathI. ahIM vizeSa e che ke, pUrvapakSI anumAna kare che ke sAdhune dravyastava anumogha nathI. temAM heta kahe che ke, mizrapaNuM hovAthI. ane te hetunI puSTi arthe te tarka kare che ke jo anumodya hoya to te kartavya hoya. ane zvetAMbara mata pramANe sAdhune dravyastava kartavya nathI mATe pUrvapakSI pramANe anumodya nathI. A prakAre tarka karIne dravyastavamAM rahela hiMsAthI mizratvarUpa hetune te tarkathI puSTa kare che, ane siddha kare che ke, sAdhune dravyastava anumodya nathI. tethI dravyastava e pApapravRttirUpa che paNa dharmarUpa nathI. A prakArano pUrvapakSIno Azaya che. tyAM graMthakAra kahe che ke - pUrvapakSIe je tarka karela ke, jo anumodya hoya to te kartavya hoya, e tarkamAM vyApti nathI, paraMtu anumodyatva ane kartavyatva vacce sahacAramAtra che. kAraNa ke, sAdhuo zrAvakane dezaviratino paNa upadeza Ape che, tethI sAdhune te dezavirati anumodya che Ama chatAM kartavya nathI, tethI vyApti nathI. to paNa sarvavirati Adino upadeza Ape che te jema anumodya che tema kartavya paNa che. tethI anumodyatva ane kartavyatva vacce sahacAramAtra che. tethI tarkanI mULabhUta vyAptinI asiddhi che. tethI mULazaithilya nAmano doSa che, mATe pUrvapakSInuM anumAna saMgata nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, tarkanI mULabhUta vyAptinI asiddhi che, tethI mULazaithilya doSa che, tyAM pUrvapakSI kahe cheTIkArya : ya ya ..... 35Athe je je amodha hoya te te kartavya che, emAM niyatasAhacarya hovAthI vyApti che. arthAt anumodhatva ane kartavyatva e baMnenuM sAhacaryamAtra nathI paraMtu niyatasAhacarya che, tethI vyApti che ja. A prakAranA pUrvapakSInA kathanamAM graMthakAra kahe che - vyApti kyAMya paNa gayela cheH dUra gayelI che, kema ke svarUpathI niravadhAcArarUpa upAdhi che= svarUpathI sAvadhanA abhAvarUpa je niravadyAcAra, te rUpa upAdhi che.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ patimAzataka | zloka : 27 vizeSArtha : vyAptimAM upAdhinI prApti hoya te doSarUpa che, tethI tyAM vyApti samyagu prApta thaI zake nahi. jema Aadhana saMyogarUpa upAdhithI viziSTa evA vatrinI sAthe dhUmanI vyApti che, tethI vahni ane dhUmanI vyApti thaI zakatI nathI. tema prastutamAM svarUpathI niravadya AcArarUpa upAdhithI viziSTa anumodyatvanI sAthe kartavyatvanI vyApti che, tethI anumodyatva ane kartavyatvanI vyApti thaI zake nahi. AnAthI e phalita thAya che ke - jyAM ArdradhanasaMyukta viziSTa vahni hoya tyAM dhUma hoya tevI vyApti che, tema je je svarUpathI niravadyAcAraviziSTa anumodya hoya te kartavya hoya tevI vyApti che. tethI jema ArdradhanasaMyogarahita evA ayogolakamAM tapAvelA lokhaMDanA goLAmAM, vahni che chatAM dhUma nathI, tema svarUpathI sAvagha evI pUjA paNa zrAvakane hitarUpa hovAthI sAdhune anumodya che chatAM kartavya nathI. tethI anumogha ane kartavya vacce sahacAramAtra che, paraMtu vyApti nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, svarUpathI niravagha AcArarUpa upAdhi che, tethI anumodyatva ane kartavyatvanI vyApti thaI zake nahi. tethI te upAdhine ja spaSTa karatAM kahe che - TIkArca - tra ..... niravadattAmAvAn ! jyAM sAdhunuM kartavyapaNuM che tyAM svarUpathI niravadyapaNuM che, ane jyAM sAdhunuM anumodyapaNuM che tyAM svarUpathI niravadyapaNuM che ema nathI. kema ke kAraNavihita varSAdivihAronuM ane saMyati avalaMbanAdirUpa nadIuttArAdinuM anumodyapaNuM hovA chatAM paNa, svarUpathI niravadyapaNAno abhAva che. vizeSArtha : - sAdhunuM je kAMI kartavya hoya te niravadya hoya tevI vyApti che, paraMtu sAdhune anumodya hoya te svarUpathI niravadya hoya tevI vyApti nathI. tethI e prApta thAya che, anumodya be prakAranuM che. (1) svarUpathI niravadya, (2) svarUpathI sAvadya. ane kartavya te ja che je svarUpathI niravadya hoya. tethI je svarUpathI niravadya hote chate anumodya hoya tenI sAthe ja kartavyatvanI vyApti che. mATe svarUpathI niravagha vizeSaNathI viziSTa anumodyatvanI kartavyatvanI sAthe vyApti che, paraMtu anumodyatva sAmAnyanI nahi. tethI svarUpathI niravadyatvarUpa upAdhinI prApti thatI hovAthI anumodyatva ane kartavyatvanI vyApti nathI. ahIM vizeSa e che ke, varSAkALamAM vihAra ke nadI UtaravAnI kriyA kartavya che, tethI sAdhuo apavAdathI te te kriyA kare che. Ama chatAM svarUpathI niravadane ja kartavya kahyuM, teno bhAva e che ke, vyavahAranaya pravRttine kartavya-akartavyarUpe vibhAjana kare che, ane tyAM je svarUpathI niravadya che, tene ja utsargathI kartavyarUpe mAne che. ane A vAtane sAme rAkhIne ahIM kahela che ke, je svarUpathI niravadya hoya te ja kartavya bane.
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 pratimAzataka/ zloka: 27 jagatamAM sarva pravRttio apekSAe kartavya bane che ane apekSAe akartavya bane che. AthI ja hiMsA, mRSAvAda Adi sarva bhAvo zAstranA hita arthe kartavya bane che, ane te te saMyogomAM ahiMsAdi sarva pravRttio paNa sAdhune akartavya bane che. tethI utsarga ane apavAda ubhayasApekSa kartavyane kartavyarUpe svIkArIne vibhAga karavAmAM Ave to kartavya ane akartavyano vibhAga rahe nahi, paraMtu te te saMyogomAM te te kartavya che ane te te akartavya che evo vibhAga prApta thAya. AthI ja vyavahAranaya utsargathI je kartavya che tene ja kartavyarUpe svIkAre che, ane anumogha to svarUpathI niravagha hoya ke svarUpathI sAvadya hoya to paNa jenuM phaLa sAruM hoya te anumodya bane, ane jenuM phaLa sAruM na hoya te anumogha na bane. AthI ja abhavyanuM niraticAra cAritrapAlana paNa svarUpathI niravadya hovA chatAM anumodya banatuM nathI, kema ke phaLathI te saMsAranuM kAraNa bane che, jyAre zrAvakanI bhagavadbhakti anumodya bane che, kema ke phaLathI mokSane anukULa bhAvanI vRddhinuM kAraNa che. AnAthI phalita e thayuM ke, anumodyamAM phaLane sAme rAkhavAmAM Ave che, ane kartavya-akartavyanA vibhAgamAM niravadyane sAme rAkhavAmAM Ave che. pUrvamAM tathA va ..... to e pramANenA kathanathI sthApana karela ke - takamUlavyAptinI asiddhi hovAthI anumAnanuM mULa zithila che. te ja vAta tha yar ..thI... niravadyatvamAvat sudhInA kathanathI spaSTa karI, have tenuM nigamana karatAM kahe che - TIkArya : tathA gha ..... mAva: I ane te rIte pUrvamAM batAvyuM ke svarUpathI niravala AcArarUpa upAdhi hovAthI pAdhika vyApti che te rIte, anopAdhika sahacArarUpa vyAptino abhAva hovAne kAraNe, mULazaithilyano doSa vajalepa tulya che, e prakArano bhAva che. prastuta zlokanA aMtyapAdanuM utthAna karatAM kahe che - TIkA : evaM ca zuSkapAThabalIvardasya tarke mukhaM pravezayata upahAsamAha-tat-tasmAtkAraNAt, he bAla ! avivekin !, tava tarke rativRthA, antaraGgazaktyabhAvAt / kasya kutra iva ? klIbasya vadhUnidhuvana iva-kAntAratasaMmaI iva, na ca vidyAmukhacumbanamAtrAt tadbhogasaubhAgyamAvirbhavati / yat sUktam vezyAnAmiva vidyAnAM mukhaM kaiH kairna cumbitam / hRdayagrAhiNastAsAM dvitrAH santi na santi ca / / TIkArya : vaM ra... 35ramAra - ane A rIte tarkamAM mukhane praveza karAvatA evA zuSka pATha karavAnA kAraNe balIvadaMrUpa evA luMpAkanA upahAsane (karatAM) kahe che -
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka : 27 vizeSArtha: 341 luMpAka jainAgamo bhaNe che paraMtu AgamonA tAtparyane yathArtha joDato nathI, tethI tenA abhyAsane zuSka pATharUpa kahela che. ane baLada jema jADI buddhivALo hoya che, tema luMpAka zAstronA paramArthane pakaDavAmAM jADI buddhivALo che, tethI Agamone samyag joDato nathI, te batAvavA arthe luMpAkanuM vizeSaNa batAve che ke, zuSka pATha karanAra evA balIvarda jevo te che=baLada jema khAvA mATe jyAM tyAM mukha nAMkhe che, tema potAnI mAnyatAne sthApana karavA mATe luMpAka tarkamAM mukhane praveza karAve che, paraMtu te baLada jevo hovAthI tarkane samajyo ja nathI. ane 'A rIte'=pUrvamAM laMpAke kahyuM ke - je je anumogha hoya te te kartavya hoya paraMtu tevI vyApti nathI e rIte, teno tarka khoTo che, ema batAvIne tenA upahAsane karatAM graMthakAra kahe che - - TIkArtha H ..... tat zavattvamAvAt / te kAraNathI=pUrvamAM kahyuM ke tarkamULavyAptinI asiddhi che, tethI mULazaithilya doSa che, ane tyArapachI te mULazaithilya doSa vajraleparUpa che te siddha karyuM te kAraNathI, he bALa ! tArI tarkamAM rati vRthA che. kema ke aMtaraMga zaktino abhAva che, arthAt luMpAkanI tarka karavAnI aMtaraMga zakti nathI. kasya gAvirbhavati / konAmAM konI jema? (rati vRthA che?) to kahe che ke, strIbhogamAM napuMsakanI jema. (tArI tarkamAM rati vRthA che.) vidyAnA mukhacuMbanamAtrathI tenA=vidyAnA bhoganuM saubhAgya prApta thatuM nathI. yat sUktaM nti haiM / / uparamAM je kahyuM, tene kahenAruM sUkta (subhASita) batAve che - vezyAnI jema vidyAnuM mukha konA konA vaDe cuMbita thayuM nathI? teonA arthAt vidyAonA hRdayane grahaNa karanArA be che athavA nathI paNa hotA. traNa hoya vizeSArtha: ..... - zAstra bhaNanArAo ghaNA hoya che, paraMtu zAstranA 52mArthane jANavAnuM saubhAgya koIkanuM ja hoya che, te batAvavA arthe kahe che - vidyAnA cuMbanamAtrathI vidyAnA bhoganuM saubhAgya maLatuM nathI. prastutamAM luMpAka jaina zAstro vAMce che paraMtu tenA 52mArthane jANato nathI. AthI ja AgamanA rahasyane samajavAnuM saubhAgya tene prApta thatuM nathI, mATe zuSka tarka karIne zAstranA paramArthano viparIta rIte te artha kare che. utthAna : niravaghamAM paNa je anumogha hoya te kartavya na hoya. kema ke ekacelAdi AcAra niravadya che, tethI anumodya che, chatAM badhAne kartavya banatA nathI. te dekhADe che -
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 TIkAH kiJca, acelakAdInAM ekacelAdyAcArasyAnumodyatve'pi tadakarttavyatvAtsUtranItyA vyakta eva roSaH / yavArtham - TIkAryaH pratimAzataka| zloka : 27 'jo'vi duvatthativattho egeNa acelago va saMtharai / hu te hIti paraM savve'vi ya te jiNANAe / / (bRhatkalpabhASya gA0 3994) / / 27 / / jingyu, vaLI, acelakAdione ekacelAdi=eka vastrAdi, AcAranuM anumodyapaNuM hovA chatAM paNa tenuM=ekacelAdi AcAranuM, akartavyapaNuM hovAthI, sUtranI nItithI=acelakAdine ekacelAdi AcAranuM anumodyapaNuM hoya paNa kartavya na hoya, e prakAranA AgaLamAM kahevAnArA sUtranI nItithI, vyakta jadoSa che; arthAt je anumodya hoya te kartavya che, e prakAranA svIkAramAM vyakta jadoSa che. 'yavArtha' - jenI sAkSIrUpe ArSasUtra batAve che - jo vi . nibApu / / je paNa be vastravALA, traNa vastravALA saMstaraNa pAme che, athavA eka vastra vaDe saMstaraNa pAme che, athavA acelaka saMstaraNa pAme che, teo jinezvaranI AjJAmAM 8.112911 che bRhatkalpabhASyamAM gAthA-3984 A pramANe che : - jo vi tivatthaduvattho, egeNa acelago va saMtharai / na te khiMsati paraM, savveNa vi tinni ghettavyA / / vizeSArtha: be vastravALA ane traNa vastravALA jinakalpIo hoya che, ane eka vastravALA tIrthaMkaro devadRSya sahita hoya tyAre hoya che, ane devadUSyanA dUra thayA pachI tIrthaMkaro acela hoya che. teo bIjAnI hIlanA karatA nathI ane sarve paNa teo jinezvaranI AjJAmAM che. A prakAranA ArSavacanathI e phalita thAya che ke, acelaka evA bhagavAna paNa ekacelAdi AcAranI anumodanA kare che. ekacelAdimAM 'Adipada'thI ekacelavALA paNa bhagavAna be cela ke traNa celavALA AcAranI anumodanA kare che, to paNa bhagavAna mATe be cela ke traNa cela kartavyarUpe banatAM nathI; tethI anumodyatvanI sAthe kartavyatvanI vyApti nathI, mATe pUrvapakSI anumodyatvanI sAthe kartavyatvanI vyApti bAMdhe che, temAM vyakta doSa che. 0 AjJA=Agama, tIrthaMkaranI pravRtti paNa AgamAnusArI ja hoya che, tethI tIrthaMkaro paNa jinezvaranI AjJAmAM che, tema kahela
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 343 pratimAzataka/ bloka : 27-28 tIrthakaro sivAya koI acela hoya nahi. chabIjAnI halanA karatA nathI, tethI anumodanA che ja, kema ke zAstraviruddha hoya te pravRttinI upadezamAM niMdA karAya che ane je pravRttinI upadezamAM niMdA karAtI nathI, te pravRttinuM arthathI anumodana prApta thAya che.rA avataraNikA: nanu yadi dravyastavAnumatirbhAvastavopacayAyApekSyate tadA dravyAcaiva kathaM nApekSyate? tatrAha - avataraNitArtha - zloka-23nI TIkAmAM kahela ke dravyastavanI anumodanA paNa bhAvastava che, jethI karIne bhAvastavanA upacaya mATe kAyotsarga dvArA tenuM AzrayaNa yukta che. te kathanane sAme rAkhIne "raju thI pUrvapakSI kahe che ke, jo dravyastavanI anumati bhAvastavatA upacaya mATe apekSA rakhAya che, to dravyAcanI ja kema apekSA rakhAtI nathI? tyAM kahe che-pUrvapakSInA te kathanamAM graMthakAra kahe che - bloka : dugdhaM sarpirapekSate na tu tRNaM sAkSAdyathotpattaye, dravyArcAnumatiprabhRtyapi tathA bhAvastavo natvimAm / ityevaM zucizAstratattvamavidana yatkiJcidApAdayan, kiM matto'si, pizAcakI kimathavA kiM vAtakI pAtakI / / 28 / / glo kArtha: je pramANe ghI (potAnI) utpatti mATe sAkSAt dUdhanI apekSA rAkhe che tRNanI nahi, e pramANe bhAvastava paNa dravyarcAnI anumati vagerenI (apekSA) rAkhe che, AnI dravyarcAnI nahi, e prakAranA=uparamAM varNana karyuM e prakAranA, pavitra evA zAstratattvane nahi jANato, (a) yatkiMcit ApAdana karato arthAt dravyArcA anumodha hoya to kartavya hoya ItyAdi yatkiMcit ApAdAna karato, zuM tuM mata cho? athavA zuM pizAcakI=pizAcathI grasta cho? athavA zuM vAtakI-vAyurogathI pIDita cho? athavA zuM pAtakI=pApI cho? In28II 0 zlokamAM dravyAnumatijhamRtya' kahyuM tyAM "prakRti' thI apunabaMdhakanA bhAvo, samyagdaSTinA bhAvo, dezaviratinA bhAvo, AdinI paNa anumodanA grahaNa karavAnI che. 'mRtya' ahIM 'ri' zabdathI cAritranI AcaraNAno samuccaya karavAno che. TIkAH "yutha' kRti - =vRtti, thotpatti sughaM-kSIra, apekSate, kSIrAva vyavadhAna sarSika K-25
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 34 pratimAzataka, zlokaH 28 utpadyamAnasyopalambhanAt, na tu tRNam, gavAbhyavahAreNa tathApariNaMsyamAnamapi, vyavadhAnAt / tathA bhAvastava upacitAvayavisthAnIyo dravyArcAnumatiprabhRtyapi svAvayavabhUtaM kAraNamutpattaye'pekSate / na tu imAM-dravyAoM, vyavadhAnAt / ata eva dravyAgnikArikAvyudAsena bhAvAgnikArikaivAnujJAtA sAdhUnAm / / TIkArca - sarSi .... vathAnAt je pramANe ghI (potAnI) utpati mATe dUdhanI apekSA rAkhe che, kema ke . dUdhathI ja avyavadhAna dvArA utpadhamAnaHutpanna thatA evA, ghIno upalaMbha thAya che; paraMtu gAyanA abhyavahArathIHkhAvAthI, bhAvimAM te rIte=dhI rIte, pariNAma pAmatA evA paNa tRNanI apekSA rAkhatuM nathI. kema ke vyavadhAna che arthAt ghInI utpattimAM tRNanuM vyavadhAna che. tathA .... evadhAnani te ja prakAre upacita avayavisthAnIya evo bhAvAstava svaavayavabhUta evA dravyAcanI anumati vagere paNa kAraNanI utpatti mATe apekSA rAkhe che, paraMtu AnIdravyAcanI nahi, kema ke vyavadhAna=aMtara, che. vizeSArtha : ahIM bhAvastavanuM vizeSaNa upacita avayavisthAnIya kahela che, tenuM tAtparya e che ke, aneka avayavonA upacayathI=samudAyathI, upacita evo=puSTa thayelo evo, avayavisthAnIya bhAvastava che. jema aneka taMtunA upacayathI upacita avayavI paTa che, tema aneka bhAvonA upacayathI upacita evuM bhAvastava che; jyAre dravyarcAnI anumati vagere bhAvo bhAvastavanA avayavabhUta kAraNo che, jema paTa prati tenA avayavabhUta taMtuo kAraNa che. AnAthI e prApta thAya ke,bhAvastava e kevala caityavaMdananI kriyArUpa ja nathI, paraMtu niravabhAvamAM vartato muni dravyastavanI anumati vagere aneka bhAvo karato hoya tyAre, tenuM cittaratna bhagavad guNo pratye prasarpaNa karatuM hoya te svarUpa bhAvastava che; ane temAM upaSTabhaka caityavaMdananI kriyA che, ane te bhAvastavanuM Asanna kAraNa hovAthI upacArathI caityavaMdananI kriyAne paNa bhAvastava kahevAmAM Ave che. TIkArca - gata va .....sAdhUnAm || A ja kAraNathI=pUrvamAM kahyuM ke, upacita avayavisthAnIya evo bhAvastava potAnI utpatti pratye potAnA avayavabhUta evI dravyarcAnI anumati AdinI paNa apekSA rAkhe che, paraMtu dravyAcanI nahi, A ja kAraNathI, dravyAgnikArikAnA yajJAditA, dAsa vaDe= nirAsa vaDe, bhAvAgnikArikA ja sAdhuone anujJAta che. dravyarcA bhagavAnanI bhaktirUpa che ane bhavanI prAptinA vyavadhAnathI mokSanuM kAraNa che. dravyAgnikArikA yajJarUpa ke ISTApUrtirUpa che, te mAtra bhautika sukhanI kAmanAthI karAya che ane bhavanuM ja kAraNa che.
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka | zloka 28 345 vizeSArtha : dravyarcA e bhagavAnanI bhaktirUpa che ane te puNyabaMdha dvArA sadgatinI prApti karAve che, ane tyArapachI mokSanuM kAraNa bane che. ane dravyAgnikArikA e svargIya kAmanAthI karAtA yajJarUpa che athavA to kAmanAthI karAtA ISTApUrvasvarUpa che, ane tyAM mokSanI kAmanA nahi hovAthI te paraMparAe paNa mokSanuM kAraNa banatI nathI; jyAre bhAvAgnikArikA e cAritranA pariNAmarUpa che ane bhAvatava paNa cAritranA pariNAmarUpa che. ane ahIM kahyuM ke, A ja kAraNathI dravyAgnikArikAnA sudAsathI bhAvAgnikArikA sAdhune anujJAta che, enAthI e kahevuM che ke, dravyArcA e bhavanI prApti dvArA mokSanuM kAraNa che, tethI sAdhu dravyarcA karatA nathI. A ja kAraNathI, bhavamAtranuM kAraNa evI dravyAgnikArikAno niSedha karIne sAdhune bhAvAgnikArikA anujJAta che. cha dravyArcA=bhagavAnanI pUjA. dravyAgnikArikA anya darzanasaMmata ISTApU karma ane yajJakarma. bhAvAryA=jainadarzanane saMmata evuM saMyama ane bhAvAgnikArikA=anya darzanane paNa saMmata evuM sAdhupaNuM ane jainadarzanane saMmata evuM sAdhupaNuM anyadarzanavALA paNa sAdhune dravyAgnikArikAno niSedha karIne bhAvAgnikArikA karavAnuM kahe che. tenAthI paNa nakkI thAya che ke, sAdhune dravyarcA karavAnI nathI, paraMtu bhAvArthAnA avayavabhUta dravyarcAnI anumati vagere ja karavAnI che; kema ke bhavanA kAraNabhUta evI dravyAgnikArikAno sAdhune jema niSedha che, tema bhavanA vyavadhAnathI mokSanuM kAraNa hoya evI dravyarcAno paNa sAdhune niSedha che. TIkA : tathA ca tadaSTakaM hAribhadraM - TIkArya : tathA 2 ..... dArimarda - ane te pramANe dravyAgnikArikAnA vyadAsa vaDe bhAvAgnikArikA ja sAdhuone anujJAta che te pramANe, haribhadrasUrinuM te aSTaka agnikArikA aSTaka (kahe che ) zloka -1 TIkA : "karmendhanaM samAzritya dRDhA sadbhAvanAhutiH / dharmadhyAnAgninA kAryA diikssitenaagnikaarikaa"||1|| zlokArca - dIkSita vaDe karmajanane AzrayIne dharmadhyAnarUpI agni vaDe daDha evI saMbhAvanAnI Ahuti che jemAM tevI agnikArikA karavI joIe.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 pratimAzataka/ zlokaH 28 TIkA : karmendhanaM samAzrityAgnikArikA kAryeti yogaH / agnikArikA-agnikarma, dRDhA-karmendhanadAhapratyalA |sdbhaavnaiv AhutiH ghRtaprakSepalakSaNA yasyAM sA / dharmadhyAnaM zukladhyAnasyopalakSaNam / ahIMjhurgezvasamAcinirijhAveryA-karmedhanane AzrayIne agnikArikA karavI e pramANe anvayache. agnikArikA eTale agnikarma arthAt homakarma samajavuM. che daDha eTale karmarUpI iMdhanane bALavA samartha, dhRtaprakSepalakSaNa sadbhAvanAnI ja Ahuti che jemAM tevI agnikArikA karavI joIe. mULa zlokamAM "dharmadhyAna' zabda "zukladhyAna'nuM upalakSaNa che. vizeSArtha: agni prajavalita karyA pachI temAM vRta prakSepa karavAmAM Ave to agni vadhu prajvalita bane che; tema bhAvAgnikArikAmAM dharmadhyAnarUpI agni hoya che, ane te agnine prajavalita karavA mATe saMveganI vRddhine karanAra evA zubhabhAvonI vAsanAone tyAM pravartAvavI, te agnimAM ghI nAMkhavAne sthAne che. tenAthI dharmadhyAnarUpI agni vizeSa prajavalita bane che, kema ke sarva pravRttiomAM saMveganI vRddhithI ja karmano nAza thAya che. tethI saMveganI vRddhine karanAra zubhabhAvonI vAsanAne AhutirUpe svIkArAya che. avataraNikA: parasiddhAntenApi etatsAdhayati - avataraNikArca - dhyAnAgnikArikA ja dIkSita vaDe karavI joIe, e vAta parasiddhAMtathI paNa sthApana kare che - zloka -2 TIkA : "dIkSA mokSArthamAkhyAtA jJAnadhyAnaphalaM sa ca / zAstra ukto yataH sUtraM zivadharmottare hyadaH" / / 2 / / zlokArthaH| dIkSA mokSa mATe kahevAyelI che, dravyAgnikArikA mokSanuM sAdhana che, e pramANe AzaMkAnA nirAkaraNa mATe kahe che ) jJAna-dhyAnanuM te mokSa che. (jJAnadhyAnanuM phaLa mokSa che te kaI rIte jANyuM? to kahe che -) zAstrokta che, je kAraNathI zivadharmottaramAM zaivAgamavizeSamAM, A=AgaLanA zlokamAM kahevAnAruM sUtra che.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 pratimAzataka/ zloka: 28 avataraNikA : zivadharmottaraM tannAma / tadeva sUtraM darzayati - avataraNikArya : zivadharmottara tenuM nAma che=sUtranuM (AgamanuM nAma che, evuM sUtra te ja batAve che=jJAna-dhyAnanuM phaLa mokSa che, te ja batAve che - zloka -3 TIkA - "pUnA vipulaM rAjyanirvei saMpA. tapaH pApavizuddhyarthaM jJAnaM dhyAnaM ca muktidam" // 3 / / zlokArca - pUja vaDe vipula rAjya prApta thAya che), agnikAryathI saMpatti thAya che ane tapa pApavizaddhi mATe che ane jJAna-dhyAna mokSa ApanAruM che. avataraNikA - parAbhyupagamenaivAgnikArikAM dUSayitvA phalato dUSayati - avataraNikArya : (pUrvanA zlokamAM) paranA abhyapagama vaDe ja agnikArikAne dUSita karIne, dravyAgnikArikAnA phUlane AzrayIne dravyAgnikArikAne dUSita kare che - zloka -4 TIkA : "pApaM ca rAjyasaMpatsu saMbhavatyanaghaM tataH / na taddhatvorupAdAnamiti samyagvicintyatAm" / / 4 / / taddhatvo: rAjyasaMpatkAraNayoH pUjAgnikArikayorupAdAnam AzrayaNam / zlokArca - ane pApa rAjyasaMpatti hote chate saMbhave che, te kAraNathI tenuM=rAjya ane saMpattinA heturUpa pUjA ane dravyaagnikArikAnuM, upAdAna=AzrayaNa, niravadha nathI, e pramANe samyam vicAravuM joIe. avataraNikA : rAjyasaMpatsaMbhavipApasya dAnAdinA zuddhirbhaviSyatItyatrAha -
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. avataraNikArtha: rAjya ane saMpattithI saMbhavI pApanI zuddhi dAnAdithI thaze, e pramANenI AzaMkAmAM kahe che - zloka :-5 TIkA H " vizuddhizcAsya tapasA na tu dAnAdinaiva yat / tadiyaM nAnyathA yuktA tathAcoktaM mahAtmanA / 5 // yaM=niriA / manyavA=dhyAnAtiriohetunA / mahAtmanA=vyAsena / zlokArtha: je kAraNathI AnI=rAjyAdijanya pApanI, vizuddhi tapathI ja thAya che, paraMtu dAnAdithI nahi; te kAraNathI A=agnikArikA, anyathA-dhyAnAtirikta evA homahavanAdi kriyArUpa hetuthI yukta nathI, arthAt dhyAnarUpa hetuthI yukta che, ane te pramANe mahAtmA vyAsa vaDe kahevAyuM che. (je AgaLanA zlokamAM batAvAze.) 0 zlokamAM 'jJAnAvineva' ahIM je 'vAra' che teno saMbaMdha 'tapasA' sAthe che. avataraNikA: uktamevAha avataraNikArya = ukta vyAsavaDe je kahevAyuM che te ja, kahe che - zloka :-6 TIkA H "dharmArtha yastha vittehA, tasyAnIdA rIvalI | prakSAlanAddhi paGkasya dUrAdasparzanaM varam" / / 6 / / rIyasI=preyasItA | zlokArtha pratimAzataka| zloka : 28 : jene dharma mATe vittanI IcchA che tene anicchA zreSThatara che, je kAraNathI kAdavanA prakSAlana karavA karatAM dUra rahIne asparzana karavuM zreSTha che. utthAna : uparanA arthamAM zaMkA karIne samAdhAna kare che - asi : evaM tarhi gRhasthenApi pUjAdikaM na kAryaM syAt, naivam, yato jainagRhasthA na rAjyAdinimittaM pUjAdi
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka / zloka: 28 349 kurvanti / na ca rAjyAdharjitamavadyaM dAnena zodhayiSyAma iti manyante, mokSArthameva teSAM pUjAdau pravRtteH / mokSArthitayA ca vihitasyAgamAnusAriNo vItarAgapUjAdermokSa eva mukhyaphalam, rAjyAdikaM tu prAsaGgikam / tato gRhiNaH pUjAdikaM nA'vidheyam / dIkSitetarayozcAnuSThAnasyAnantaryapAramparyakRta eva vizeSa iti / TIkArya : parva .... naivam, A rIte to zloka naM. 3-4 mAM pUjAne pAparUpe sthApana karyuM A rIte to, gRhastha vaDe paNa pUjAdi kartavya thaze nahi, e pramANe nathIgRhastha vaDe pUjAdi kartavya nathI, e pramANe nathI. A ja vAtaneegRhasthane pUjAdi akartavya kema nathI, A ja vAtane, spaSTa karatAM 'yataH ..... nAgavigheyam' sudhInA kathanathI batAve che - ta? ..... nAgavidheyam ! je kAraNathI jaina gRhastho rAjyAdi nimitte pUjA karatA nathI, ane rAjyAdithI arjita pApa dAna vaDe zodhana karazuM, ema mAnatA nathI. kema ke mokSArtha ja teonI pUjAdimAM pravRtti che. mokSArthIpaNAthI vihita AgamAnusArI vItarAgapUjAdinuM mokSa ja mukhya phaLa che, vaLI rAjyAdika prAsaMgika phaLa che. tethI gRhasthone pUjAdi avidheya nathI. ahIM prazna thAya ke, gRhasthanI pUjA paNa mokSArthaka che ane sAdhunI bhAvAgnikArika paNa mokSArthaka che, to bemAM bheda zuM ? teno uttara Ape che - TIkArya : rakSita ..... vizeSa:, dIkSita ane ItaranA anuSThAnanuM AmaMtartha ane pAraMpardhakRta ja vizeSa che. 'ti' zabda agnikArikA zloka-1nI TIkAnI samAptiarthaka che. avataraNikA : dIkSitasyApi sampadarthitve'gnikArikA yukteti zaGkAM nirAkurvannAha - avataraNitArtha : dIkSitane saMpattinuM athANuM hote chate agnikArikA yukta che dravyAgnikArikA yukta che, e prakAranI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM kahe che - ahIM TIkAmAM saMparyatveDanihArivA yu' pATha che tyAM aSTakanI vRttimAM "saMparyatve sati yutel dravyanihArivyA' pATha che te saMgata lAge che. zloka :-7 TIkA : "mokSAdhvasevayA caitAH prAya: zubhatarA bhuvi / jAyante hyanapAyinya iyaM sacchAstrasaMsthitiH" / / 7 / / etA:-saMpadaH, zubhatarA: puNyAnubaMdhinyaH, prAya ityanenAvyavahitanirvANabhAvAtsaMpadabhAve'pi na kSatiH /
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ ztso pratimAzataka, zloka: 28 zlokArya : je kAraNathI mokSamArganI sevAthI ja jagatamAM A saMpattio, prAyaH zubhatarA-puNyAnubaMdhinI, ane anapAyinI thAya che, te kAraNathI A=agnikArikA, bhAvAgnikArikAthI anyathA dravyAgnikArikarUpe yukta nathI. A satuzAstra saMsthiti che. zlokamAM "prAya' zabda kahela che. tethI vyavadhAna vagara=aMtara vagara, nirvANabhAvanI prAptithI saMpattinA abhAvamAM paNa kSati nathI. vizeSArtha: pUjA karavAthI zrAvakane paNa janmAMtaramAM maLelI saMpattio mokSamArganI sevAthI zubhatara ane anapAyinI bane che, paraMtu mokSamArganI prApti vagara te zubhatara banatI nathI. tethI mokSamArgane pAmelA evA saMyamIne mATe te kartavyarUpa banatI nathI. avataraNikA - paramatenaiva dravyAgnikArikAM nirAkurvanAha - avataraNikArya : paramatathI ja dravyAgnikArikAne nirAkaraNa karatAM kahe che - zloka : pUrva na mokSAma, samasyopavatam * akAmasya punaryoktA saiva nyAyyA'gnikArikA" / / 8 / / zlokArca - IcchApUrti mokSanuM aMga nathI, je kAraNathI) sakAmo=abhyadayanA abhilASIone, (te) varNana karAyuM che, vaLI akAmane kAmanA vagaranAne, je kahevAI zloka-1 mAM je kahevAI, te agnikArikA nyAyayukta che. avatAraNikA - iSTApUrtasvarUpamidam - avataraNikArca - rUApUrNasvarUpam - ISTApUrtanuM svarUpa A=valyamANa che - TIkA :attarvedyAM tu datta, zraddhAnAM samakSatA : RtvigbhimantrasaMskArairiSTaM tadabhidhIyate" // 1 //
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zloka 28 351 "vApIkUpataDAgAni devatAyatanAni ca / / gajhalAnamAmI, pUmimIyate" sArA ti | sakAmasya abhyudayAbhilASiNaH / akAmasya-svargaputrAdyanAzaMsAvataH yoktA 'karmendhanam' ityAdinA sA ca pratipAditA / na cAnyApyakAmasya bhaviSyati 'svargakAmo yajeta' ityAdau pratipadaphalazruteH / 'iSTApUrtaM manyamAnA variSThaM nAnyazchreyo ye'bhinandanti mUDhAH / na kasya pRSThe sukRtena bhUtvA, imaM lokaM hInataraM vA vizanti' iti zrutezca / TIkArtha: antarvedai .... kAmathI pAchA brAhmaNonI samakSa Rtviga yajJa karanAra, goro vaDe maMtrasaMskArapUrvaka yajJanI vedikAnI aMdara je apAyuM te ISTa kahevAya che. vAvI talAni .... kAmathI te sArA vAvaDI, kUvA, taLAva, devAlaya, atrazALA, bagIcA pUrva kahevAya che. 'tti' zabda ISTa ane pUrtanA svarUpanI samAptidarzaka che. sakAmano artha abhyadayanI abhilASAvALA arthAt saMsAranA sukhanI IcchAvALA, ane akAmano artha svarga-putrAdinI anAzaMsAvALA samajavo. mULazlokamAM "yA 3el' kahyuM che. tenAthI prathama zlokamAM batAvAyela dharmadhyAnarUpI agnivALI bhAvAgnikArikAnuM grahaNa karavAnuM che. na i ... prati vattakRteH, ane anya paNa=bhAvAgnikArikAthI anya paNa dravyAgnikArikA paNa, akAmane=akAmanAvALAne, thaze ema na kahevuM. kema ke svarganI kAmanAvALo yajJa kare ItyAdimAM pratipada phaLanI zruti che. vizeSArtha : vedamAM kathana che ke ISTApU mokSAMga nathI, ane sakAmane te upavarNita che ane akAmane vaLI bhAvAgnikArikA ja yukta che. A prakAranA kathana pachI pratipada ja=pAchaLanA taratanA padamAM ja, "svarganI kAmanAvALAe yajJa karavo joIe" ItyAdi kathano karyA che. tethI e prApta thAya che, kAmanAvALAe ja dravyAgnikArikA karavI joIe. mATe akAmanAvALAne to dravyAgnikArikAno niSedha ja siddha thAya che. dravyAgnikArikAno niSedha batAvavA mATe vaLI bIjI paNa zruti che, te batAvatAM kahe che - TIkArya : rUpUrNa ..... ti zruteDyuM ! ane IpUrva zreSTha zreya ane anya nahIM, e pramANe mAnatA je mUDho abhinaMdana pAme che=(ISTApUrta karIne) harSa pAme che, teo sukRta vaDe arthAt ISTApUrvarUpa sukRta vaDe, svargamAM pravezIne AlokamAM ke hInatara lokamAM praveza kare che. e prakAranI kRti che. (akAmanAvALAne anyatra dravyAgnikArikA, hotI nathI. kema ke atyakArikAnI vedamAM ja nidA karelI che, tethI niva evI dravyAgnikArikA akAmanAvALA kare nahi, e prakArano bhAva che.)
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 pratimAzataka zloka: 28-29 TIkA : ityevaM uktajAtIyaprakAramavidan-ajAnan, yatkiJcidApAdayan jAtiprAyamupanyasya sabhAyAM jAtopahAsa: kiM mattA-unmAdavAnasi? kimathavA pizAcakI=pizAcagrasto'si? kiM vAtakI sannipAtAkhyavAtarogavAnasi? kiM pAtakI mahApAtakavAnasi? atra yatkiJcidApAdAne mattapizAcakitvAdihetUnAmutprekSA / / 28 / / TIkArya : rUtyevaM ..... mahApAtavAnasi? A rIte pUrvamAM batAvyuM ke - jema ghI potAnI utpatti pratye dUdhanI apekSA rAkhe che paraMtu tRNanI nahi, tema bhAvastava paNa dravyArcAnI anumatinI apekSA rAkhe che paraMtu dravyAcaMnI nahi, e rIte, pUrvamAM kahela jAtIya prakArane nahi jANato ane yatkiMcit ApAdana karato=jo sAdhune dravyA anumodya hoya to te dravyAcAM kartavya paNa thavI joIe e pramANe yatkiMcit ApAdana karato, jAtiprAyaH evA potAnA kathanano upavAsa karIne asaMbaddha vacanono upacAsa karIne, sabhAmAM jAtaupahAsavALo evo tuM zuM matta cho?=utpAdavALo cho? athavA tuM zuM pizAcakIpizAcagrasta cho? athavA tuM zuM vAtakI arthAta sannipAta nAmanA vAtarogavALo cho? athavA tuM zuM pAtakI arthAt mahApAtakavALo cho ? satra....3nmelA ! ahIMyAM yatkiMcit ApAdanamAM mata-pizAcakI Adi hetuonI unnekSA che. tethI ubhelA alaMkAra che. 28 mULa zlokamAM 'vi zAtrata vin kahyuM teno ja artha 'nAtI prakAra che. 'unAtIyAravanuM kahyuM tyAM jAtIya prakAranuM tAtparya e che ke - jema ghI pratye avyavahita kAraNa dUdha , te anya jAtIya prakAra che; ane vyavahita kAraNa tRNa che, te anya jAtIya prakAra che. tema ahIM bhAvastava pratye dravyarcA che te anya jAtIya prakAra che, ane dravyarcAnI anumati che te anya jAtIya prakAra che. te baMnemAM bhinna bhinna jAtIyatvena kAraNatA che, te bhinna jAtIya prakArane luMpAka jANato nathI. 'iivat kApavayana' no phalitArtha nAtiprAyamucistha samAyAM nAtopadAra che, te pUrakarUpe che. yatkiMcituM ApAdana karato=jAtiprAyaH vacanono upanyAsa karIne sabhAmAM upahAsa pAmanAro laMpAka che. ahIM jAtiprAyaH=asaMbaddha vacano grahaNa karavAnAM che, ane te A pramANe che - jo dravyarcA anumodya hoya to kartavya hoya, e rUpa asaMbaddha vacanono upanyAsa karIne sabhAmAM upahAsa pAmanAro laMpAka che. avatAraNikA - api ca -
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 343 pratimAzatakazloka : 29 mavatazivArtha : api ca-pUrvamA jhuMDe, bhuni mAvastavanA 6payaya bhATe dravyaratavanI manumati 5re cha, paraMtu dravyarcA karatA nathI. tethI zrAvaka bhAvasavanI niSpatti mATe dravyarcA kare che, tema muni mAvastavanA 6payaya bhATe dravyAryA maratA nathI? jatAyA garthe 'api ca' thI samukhyaya radishe cha - dos: dravyArcAmavalambate na hi munistartuM samartho jalaM, bAhubhyAmiva kASThamatra viSamaM naitAvatA zrAvakaH / bAhubhyAM bhavavAri tartumapaTuH kASThopamAM nAzrayed dravyA_mapi vipratArakagirA bhrAntIranAsAdayan / / 29 / / ResArtha : - ahIM jagatamAM, bebhujA dvArAjalanetaravAne samarthamANasaviSamakASThanuM jema avalaMbana leto nathI, tema muni dravyarcAnuM avalaMbana letA nathI. eTalAmAtrathI=sakaMTaka kASTha jevI dravyAryA che eTalAmAtrathI, bhujAvaDe bhavajalanetaravA asamartha(ane) vipratArakanIvANI vaDe bhrAMtine nahi pAmato evo zrAvaka, dravyarcAno paNa Azraya karato nathI ema nahi, arthAt kare che. ra9ll 05bhA 'dravyArcAmapi' yuM tyai 'api' thI sAmAyi poSAhano sabhuzyaya 428 che. Tos: 'dravyArcAm' iti :- atra jagati bAhubhyAM jalaM tartuM samarthaH, viSamaM sakaNTakaM kASThamiva munirbhujena (bhAvena) bhavajalataraNakSamaH na hi-naiva, dravyArcAmavalambate, svarUpataH sAvadyAyAH tasyAH sakaNTakakASThasthAnIyAyA avalambanAyogAt, naitAvatA kuzrutAdidoSeNa svaucityamavidan (svaucityaM vidan) zrAvaka: bAhubhyAM bhavavAri-saMsArasamudraM, tartumapaTuH san kASThopamAM-viSamakASThatulyAM, dravyA! nAzrayet / kiM kurvan ? vipratArakasya girA'pi bhrAntI: viparyayAn, anAsAdayan aprApnuvan, tadAsAdane tu svaucityAparijJAne syAdeva tadanAzrayaNaM mugdhasyeti bhAvaH / / 29 / / 02Imai bhujena cha tyo 'bhAvena' 416 saMgata do cha. ToDArtha : atra ..... ayogAt, pItamai, go dvArA lane taravA mATe samartha sevo mAsa
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa4 pratimAzataka/ zloka : 29 viSama=sakaMTaka (kAMTAsahita) kASThanuM jema avalaMbana karato nathI, tema bhAva vaDe bhavajala taravA mATe samartha evo muni dravyAcaMnuM avalaMbana karato nathI, kema ke svarUpathI sAvadha evI sakaMTakakASThasthAnIya dravyAcanA avalaMbanano ayoga che. vizeSArtha : muni bhAvapUjA dvArA bhavasamudrane taravA samartha che, tethI sakeTakakASThasthAnIya svarUpathI sAvadya evI - dravyarcAnuM avalaMbana munine hotuM nathI. ahIM vizeSa e che ke - muni niSparigrahabhAvavALA hoya che, tethI bhagavAnanI AjJAnA pAlana dvArA niSparigrahabhAva vRddhi pAme e rIte bhAvapUjA karatA hoya che. ane parigraha e AtmAno vikRtabhAva che, tethI parigrahadhArI zrAvaka A potAno parigraha saMsAramAM DubADanAra che tema jANe che; Ama chatAM niSparigrahabhAva karavA mATe asamartha hovAthI, uttama dravyathI bhagavAnanI pUjA karIne mArI saMpattine saphaLa karuM, e prakArano bhAva kare che, ane te prazasta parigrahano bhAva puNyAnubaMdhipuNya dvArA navA bhavanI prApti karAvIne mokSanuM kAraNa bane che. tethI dravyAcaM navA bhavanI prAptirUpa kAMTAvALI che, ane janmAMtaramAM munibhAvanI prApti karAvIne mokSanuM kAraNa bane cheetaravAnuM sAdhana bane che. muni e parigrahabhAva choDIne bhagavAnanI AjJAnA pAlanathI karavA samartha che, tethI kAMTA jevI bhavaparaMparAnI prApti temane thAya nahi; ane zIdhra tarI zake che, tethI sakeTakakASThasthAnIya svarUpathI sAvadya evI dravyarcAnuM avalaMbana munine hotuM nathI. TIkArya : netAvatA .. nAzrayet ! ATalAthI pUrvamAM kahyuM eTalA kuzrutAdi doSathIsvarUpathI sAvadha evI dravyAca sakaMTakakASThasthAnIya che ItyAdirUpa kumutAdi doSathI, potAnA aucityane jANatotra zrAvakapaNAne ucita evI A dravyAcaM che e prakAre potAnA aucityane jANato, zrAvaka, bhujA dvArA saMsArasamudrane taravA asamartha hovAthI viSama kASThatulya evI dravyAno Azraya nathI karato ema nahi, arthAt Azraya kare che. hiM pharvana .... BInuvana, zuM karato evo zrAvaka dravyAcano Azraya kare che? teno uttara Ape che - vipratArakanI ThaganAranI, vANI vaDe paNa bhrAMti=viparyAsane, nahi pAmato evo te dravyAcato Azraya kare che. arthAt dravyarcA e sAvadha che mATe dhamarthe te karavI joIe nahi, A prakAre ThaganAra evA laMpAkanI vANI vaDe paNa viparyAsane nahi pAmato evo zrAvaka dravyAcaMno Azraya kare che. talAsI ... mA II vaLI tenA AsAdanamAM=viparyAsanI prAptimAM, potAnA cityanuM aparijJAna hote chate mugdhane tenuM vyAcatuM, anAzrayaNa, thAya ja e prakArano bhAva che. purA TIkAmAM 'kuzrutAvivona' kahyuM che, te mULamAM "utAvatA kahyuM tenuM pUraka che. 'ovityavid ahIM 'voriyaM vin pAThanI saMbhAvanA che ane te mujaba artha karela che.
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAzataka/ zlokaH 29 rUpapa | mULa zlokamAM strociMga vilanapATha nathI, ane TIkAmAM citya vina e pATha e zrAvakanuM vizeSaNa che ane te hetu arthaka vizeSaNa che, ane mULa zlokamAM je zrAvaka zabda che tenuM pUraka che. te hetu A rIte che - zrAvaka potAnA aucitna jANe che, AthI karIne dravyAcaMno Azraya nathI karato ema nahIM, arthAt kare che, temAM sva-aucityane jANe che, te hetu che. vizeSArtha : pUrvamAM kahyuM ke, sAdhu sakaMTakakASThasthAnIya dravyAcaMnuM avalaMbana karatA nathI. eTalA kathanamAM dravyAca taravAnuM sAdhana hovA chatAM taranArane kAMTA lAge che, e prakArano kuzrutAdi doSa dravyarcAmAM che, ane kuzrutAdi ahIM "Adi' padathI te kAMTA vAgavAthI thatI pIDArUpa kuphaLanI prApti che. tethI dravyarcAmAM be doSonI prApti che. A baMne doSo hovA chatAM zrAvaka jANe che ke, huM bhujAthI saMsArasAgarane tarI zake evA sAmarthyavALo nathI, tethI mArA mATe kaMTakavALA kASTha jevI paNa dravyArcA karavI ucita che. je vyutpanna zrAvaka che, te luMpAkanI ThaganArI vANIthI viparyAsane pAmato nathI, te A rIte - laMpAka kahe che ke, dravyarcA sAvadya che mATe te dharmarUpa banI zake nahi. A prakAranI luMpAkanI vANInA zravaNathI vyutpanna zrAvaka viparyAsane pAmato nathI; kema ke te jANe che ke, saMsAramAM huM sAvadya pravRtti karuM chuM ane te aprazasta sAvadya che mATe tenAthI saMsAranI vRddhi thAya che, ane bhagavAnanI pUjAmAM je svarUpathI hiMsA che te zubhabhAvanuM kAraNa che tethI prazasta che; ane niravadyanA phuraNarUpa uttama bhAvane huM karI zakuM tema nathI, tethI bhagavAnanI bhaktirUpa prazasta bhAvo dvArA puNyAnubaMdhipuNyanI prApti thaze; tenAthI navA janmanI prAptirUpa kAMIka saMsAranI kadarthanAnI prApti thaze, to paNa, te puNyAnubaMdhipuNyanI sahAyathI krame karIne saMyamanI prApti ane mokSanI prApti thaze, tema vyutpanna zrAvaka jANe che. AthI ja te dravyarcAnuM AzramaNa kare che. vaLI je avyutpanna mugdha zrAvako che, teo laMpAkanI vANI sAMbhaLI tenAthI bhrAMti prApta kare to, teo dravyarcAnuM anAzramaNa kare che. kema ke potAnI bhUmikA mATe ucita zuM che tenuM parijJAna te mugdha zrAvakane nathI, tethI potAnI bhUmikA pramANe hitakArI evI dravyarcAnuM AzrayaNa teo karatA nathI. e prakArano bhAva che. ra9II
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI praviNabhAi paMDita vivecita pustakonI yAdI (1) yogaviMzikA zabdazaH vivecana * (2) adhyAtmaupaniSat zabdazaH vivecana (3) viMzatirvizikA zabdazaH vivecana pUrvArdha (4) viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha (5) adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 () adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 (7) adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 (8) ArAdhakavirAdhaka caturbhAgI zabdazaH vivecana (9) samyakta SasthAna upai zabdazaH vivecana (10) adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 (11) pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 * anupalabdha pustako
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'e jinapratimA jinavara sarakhI, pUjo trividha tume prANI, 'jinapratimAmAM saMdeha ne rAkho, vAcaka jazanI vANI. 'jinapratimA jina sarikhI jANe, paMcAMgInA jANa, | ' kavi jasavijaya kahe te giA, kIje tAsa vakhANa. - zrI yazovijayajI upI. jehane pratimAzuM nahIM prema, tehanuM mukhaDuM joie kema, jehane pratimAzuM nahIM prIta, te to pAme nahi samakita. 'jehane pratimAzuM che vera, tehanI kaho zI thAze pera, jehane pratimA nahIM pUjA, Agama bole teha apUjaya. nAma thApanA dravya ne bhAva, prabhune pUjo sahI prastAva, je nara pUje jinanAM biMba, te lahe avicala pada avilaMba. pUjA che muktino paMtha, nitanita bhAkhe ima bhagavaMta, sahi eka nara kavinA niradhAra, pratimA che tribhuvanamAM sAra. - zrI udayaratnajI upA. 5. jana maracanTa sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda - 7. phona : 960 49 16 >> Title Designed By : Dhuuna 660 81 19 - 660 96 92