Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mUlavAyakAran pU. AcArya bhagavaMtazrI klIviMbhUrIzrvarajI ma TIkAkAra a pU.AcArya bhagavaMta zrI somavalakazruthvirajI ma. 018jaNAtAd 1 bhAvAnuvAda vAparAmAlA - bhAvA] 1EkAra nuM pU. zrImada uirTANAjaru ne 0 prakATAka (c) zrI pA! vAi A svara bhagavAna jaina dera: taTasTa mahIdharapurA, chAparIvAzerI sUra-1 - 395. 05
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharaNe-padmAvatI saMpUjitAya zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrIdAna-prema-rAmacaMdra-hIrasUrisabhya namaH che nama: zIlopadezamAlA (gujarAtI bhASAMtara ) .. : mUlagraMthakAra : sakalasiddhAMtasAravedI pa. pU. AcAryadeva zrI jayakIrtisUrIzvarajI mahArAja : TIkAkAra : zItapriya pa. pU. AcAryadeva zrI saMmatilakasUrIzvarajI mahArAjA : bhAvAnuvAdakAra : siddhAMtamahedadhi sva. pa. pU. AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI ma.nA paTTAlaMkAra paramagAtArtha parama pUjaya AcAryadeva zrImadvijaya hIrasUrIzvarajI ma. nA ziSyaratna parAthaparAyaNa parama pUjya AcAryadeva zrImadvijayalalitazekharasUri ma. ne vineya AcAryadeva zrI rAjazekharasUri mahArAja
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ : prakAzaka :. zrI sALavInA AdIzvara bhagavAna jaina daherAsara TrasTa chAparIyA zerI-sUrata (pUjyapAda gacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrI mahodayasUri ma. sA.nA paramatAraka upadezathI) mUlya : rUA. 40=00 - : " . " :. vuiM meM 2049 vIra saM. 2519 ' I. sa. 193, nakala 1000 * prAptisthAna : zrImatI lalitAbena lallubhAI jhaverI paiSadhazALA mahIdharapurA-chAparIyA zerI, sUrata-3lpa003 sUcanA : A pustaka jJAnakhAtAnI rakamamAMthI prakAzita thayela hovAthI pU. sAdhu-sAdhvIjI ke jJAnabhaMDAra sivAya kaI paNa gRhastha A pustaka vasAvavuM hoya te chApelI kiMmata cUkavIne ja vasAvavuM, anyathA deSanA bhAgIdAra banI javAya. bharata prinTarI nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rIlIpha roDa, amadAvAda. phona : 387964.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya prazAMtamUrti suvizAla gacchAdhipati pa. pU. AcArya deva zrImadvijayamaheAyasUrIzvarajI mahArAjAnA moMgala AzIrvAdathI zrI sALavInA AdIzvara bhagavAna jaina daherAsara TrasTa taraphathI A zIlApadezamAlA" graMthanuM prakAzana karatAM ame haSa anubhavI rahyA chIe. A graMthanuM nAma yathArtha che. zIla eTale brahmacarya, zIlanA-brahmacaryanA upadezAnI mAlA te zIlApadezamAlA. A graMthamAM brahmacaryanA ghaNA mahimA gAyA che. zIlapAlana karavAthI thatA lAbheAnuM ane zIlabhaMgathI thatI hAninuM aneka dRSTAMtApUva ka rocaka varNana karavAmAM AvyuM che. AmAM AvelI kathAe sAmAnyajanane paNa vAMcavI game tevI che. bhUtakALamAM A graMtha upara thayelI aneka TIkAonI racanAthI jANI zakAya che ke bhUtakALamAM A graMtha ghaNA pracalita hatA. jinadAsa zrAvake gurunI pAse sAta vaSa~nI vaye zIlApadezamAlAnuM vyAkhyAna sAMbhaLIne jIvanaparyaM ta ekAMtare brahmacarya vrata pALavAnA niyama lIdhA hatA. enI patnI suhAgadevIe paNu lagna pahelAM sAdhvIjI pAse ekAMtare brahmacarya pALavAnA niyama lIdhA hatA. je divase jinadAsane vratanI chUTa hatI te divase patnIne niyama hatA. je divase patnIne chUTa hatI te divase jinadAsane niyama hatA. AthI baMnee gurunI pAse yAvajjIva brahmacarya vratanA svIkAra karyAM hatA. A vigata senapraznagraMthamAM (saLaMga praznanaMbara) 396mA praznanA uttaramAM jaNAvI che. AnA uparathI paNa samajI zakAya che ke pUrve A graMtha sAmAnya janasamAjamAM ghaNuMA pracalita hatA. Aje jayAre janasamAjamAM zIlanA prema ghaTavA lAgyA che, zIlabhaMganA prasaMgA khUba vadhI rahyA che, zIlanI rakSA thAya te mATe mahApuruSAe batAvelI maryAdAone- niyamanA bhAMgIne bhukko thaI rahyo che, pariNAme kumArIonu kaumAya` khaMDita thavAnA bhaya upasthita thaI rahyo che, kAmavAsanA vadhe tevuM vAtAvaraNa sarjAI rahyu che tyAre, zIla upara prakAza pAtharatA A graMtha ghaNA upaceAgI banI raheze. zIleAdezamAlA graMtha mahArASTrI prAkRta bhASAmAM che, ane tenA upara " zIlatara'giNI " nAmanI saMskRta TIkA che. zIleApadezamAlA mULagraMthanA kartA AcArya zrI jayasiMhasUrinA ziSya AcArya zrI jayakIrtisUri che. teozrInA jIvananI vizeSa kAI mAhitI amane prApta thai nathI. zIlatara`giNI sa`skRta TIkAnI racanA rudrupallIya gacchanA AcAya. zrI saMghatilakasUrinA ziSya AcArya zrI sAmatilakasUrie vi.sa. 134 mAM karI che. temanuM bIjuM nAma vidyAtilaka hatuM. teozrIe bIjA paNa vIrakalpa, SaDjha nasUtraTIkA, laghustavaTIkA ane kumArapAladeva carita vagere graMthAnI racanA karI che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4 ] prastuta prakAzananI pUrvabhUmikA kAMika A pramANenI che: vyAkhyAnavAcaspati, mahAna zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeva zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnI AjJA ane AzIrvAdapUrNAMka teozrInA laghu gurukha' paramagItA sva. pa. pU. AcAryadeva zrImadvijayahIrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pa.pU. AcArya zrImadvijaya lalitazekharasUrIzvarajI mahArAja svaziSyA sAthe sUrata-chAparIyAzerI zrImatI lalitAbena lallubhAI jhaverI pauSadhazALAmAM cAtumAsAthe padhAryA. teozrInA prabhAve cAturmAsamAM ArAdhanA-prabhAvanAnI suMdara suvAsa phelAi. teozrIne jJAnakhAtAnI rakamanA sadupayoga karAvavA mATe vina`ti karatAM teezrIe, jeezrInA anuvAda caturvidha saMghamAM khUba upayAgI banI rahyA che pUjya AcArya deva zrI rAjazekharasUri mahArAje karelA, A A TIkAsahita zIleApadezamAlA graMthanA bhASAMtaranA prakAzana tarapha amAruM lakSa doryuM. ameAe sahaSa A bhASAMtaranuM prakAzana karavAnA niNa ya karyAM. tenA phaLasvarUpe Aje ame A graMtharatnane zrImatI lalitAbena lallubhAI jhaverI pASadhazAlA ane zrI vamalacaMdra khImaca'Dha sutarIyA upAzrayanA jJAnadravyanI AvakamAMthI chapAvIne ApanI samakSa mUkI zakayA chIe. A prasaMge eka spaSTatA karavI atyaMta jarUrI che ke jJAnadravyanA upayoga mukhyatve prAcIna graMthAnA hastalekhana, jJAnabhaDArAnuM saMrakSaNu, pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtAnI adhyayana vyavasthA vageremAM samucita rIte ja karavA ceAgya che. AvA graMthAnu prakAzana karavAnuM kartavya o ke yathAzakti zrAvakoe ja adA karavAnuM che. te zakaya na hoya ane jJAnadravyanA upayAga anivAyaeN ane te paNa temAM jarUrI maryAdAnuM pAlana Avazyaka che. tethI ja pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtA tathA zrIsa MghA hastakanA jJAnabhaMDArAne ja A graMtha sAdara samarpita karAze. gRhasthAe A graMtha vasAvavA hAya teA tenuM pUru' mUlya jJAnakhAte aNu karIne ja vasAvavA ane jJAnabhaMDAramAMthI vAMcana karavA mATe upayoga karavA hAya tA tenA ceAgya nakarA jJAnakhAte ApavA cUkavuM nahi. jethI kAIpaNa prakAranA doSanA bhAgIdAra na thavAya. pa. pU. AcArya deva prasazeAdhana Adi kAryo khUba cIvaTathI karI ApavA badala zrI lalitazekharasUrijI ma.sA., pa.pU. AcArya deva zrI rAjazekharasUri ma. sA. ane pa.pU. munirAja zrI dha zekharavijayajI ma. sA.nA ame RNI chIe, samayasara suuMdara mudraNa karI ApavA badala bharata prinTarInA mAlika zrI kAMtilAla DI. zAha vagerene paNa ame bhUlI zakIe tema nathI. prAMte-A graMthanuM vAMcana-ciMtana-manana karIne sau koi zIlanA premI banIne zIlanuM pAlana karanArA aneA e ja paramazubhecchA. -zrI sALavInA AdIzvara bhagavAna jaina daherAsara TrasTa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. A. zrI rAjazekharasUri mahArAjanA saraLa ane subedha zailImAM AlekhAyelAM preraNAdAyI pustake 1 mAtApitAnI sevA mAtA-pitAno upakAra keTale badho mahAna che? emanI sevA kAje kaI kaI cIjonuM balidAna karavuM joIe? vagere jANavA A pustikA ghaNI upayogI che. enI traNa AvRttimAM 16 hajAra nakalo pragaTa thaI cukI che. "muMbaI samAcAra' ane "janmabhUmi' vagere dainikapatroe paNa Ane sAre AvakAra Ape che. ramaitrI sAdhanA maitrI, prada, karaNa ane mAdhyastha e cAra bhAvanAo dharmanuM mULa che, ane pramodAdi traNa bhAvanAonuM mULa maitrI che. AvI mahimAvaMtI maitrInA svarUpane ane mahimAne jANavA mATe A pustikA vAMcavI jarUrI che. 3 pramedapuSpaparimala AmAM pramodabhAvanAnuM saraLa ane sugama vivecana karavAmAM AvyuM che. guNAnurAganI garimAne, guNa prazaMsAthI pragaTa thatA anekAneka lAbhone, ane guNa-avaguNane pAramArthika svarUpane samajavA mATe A pustikA avazya vAMco. 4 satsaMganI suvAsa AmAM satsaMganA mahimAnuM ane kusaMgathI sajAtA anarthonuM vividha rIte varNana karavAmAM AvyuM che. satsaMga anekAneka daSTithI keTalo badhe jarUrI che ane lAbhadAyI che enuM puNya darzana meLavavA mATe A pustikA aneka rIte AdaraNIya che. 5 bhavabhAvanA AmAM bArabhAvanAonuM varNana che, paNa pAMcamI saMsArabhAvanAnuM varNana ghaNuM vistArathI karavAmAM AvyuM che. AthI A pustikA duHkhamAM samAdhi mATe Tonika auSadhatulya ane vairAgya pioSaka che. jainanA dareka gharamAM A pustikA hovI jarUrI che. AnI traNa AvRttimAM cAra hajAra nakalanuM prakAzana thayuM che. 6 tavArthAdhigamasUtra AmAM chava vagere navatAnuM vizada chatAM saraLa ane sugama vivecana karavAmAM AvyuM che, jainazAsananA prANabhUta nava taronuM spaSTatAthI ane vistArathI jJAna meLavavA mATe A pustakanuM avagAhana jarUrI che. - prAptisthAne jayendra velajI haraNiyA, 17 B, digvijaya ploTa, jAmanagara-361005 | (saurASTra) tatvArthAdhigamasUtra mahesANA zrI yazovijayajI jaina pAThazAlAmAM maLe che. amRtalAla jIvarAja . 17 ema; AjhAdaroDa, phAtamAbAI korTa, jekabasarkala mubaI-400 011
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdara samaNu A graMthanu' gujarAtImAM bhASAMtara karavA mATe mane jeeAzrIe premapU preraNA karI te kavikulikarITa pa. pU. A. zrImadvijayalabdhisUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya prazAMtamUrti 5. pU. panyAsapravara zrIpadmavijayajI gaNivaranA karakamalAmAM sAdara samaNu. - rAjazekharasUri
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya 3-4 5 viSayAnukramaNikA gAthA pija viSaya gAthA peja maMgalAcaraNa 1 2 | zIlanA kAraNe strIo paNa pUjya che. 43 130 : zIlapAlanane upadeza. 2 4 | zIlanA kAraNe gRhastha zIlanuM mAhAsya paNa zreSTha che. 44-45 131 zIla mokSanuM mukhya kAraNa cera paNa zIlapAlanathI zIlavatAnI prazaMsA 6-7 12 ! sadgatimAM jAya. 46 138 tapasvIomAM paNa nimala zIlavaMtI strInI prazaMsA. 47 144 zIlavALA a5 hAya. 8 13. | mahAsatInuM svarUpa 48 15 tatvajJAnIne paNa zIlapAlana duSkara 9 16 | | parapuruSane sevanArI strI mahAsatI nathI. 49 145 zIlapAlana badhAya dharmothI adhika duSkara 10 16 niMdanIya paNa strIo zIlathI zIlapUrvaka karelA dAnAdi pramANabhUta che. 11 17 prazaMsanIya bane 50 145 nirmalazIlo prabhAva 12 17 sItA-subhadrAnI prazaMsA 51-52 14 tapasvI paNa zIlarahita hoya te mahAsatIo sukhomAM lobhAtI nathI. pa3 151 mokSa na pAme. 13 20 mahAsatIonAM daSTAMto 54 158 zIlapAlananI duSkaratA 14-15 21 patithI tyajAyelI satIonAM draSTAMta 55 187 subhaTo paNa strIthI chatAya che. 16-17 22 mahAsatIonAM dRSTAMta 56 235 mAnI jIva paNa strIne AdhIna bane che. 18 zIlavaMtane saMga paNa bahuguNakArI bane. 57 ra36 paMDita paNa strIne AdhIna bane che. 19 30 zIlarahitanA anekaguNe paNa guNa nathI 58 256 strIthI thayelI laukika devonI viDaMbanA 20 zIlavAnane A bhavamAM ja maLatAM phaLa. 59 256 kAmI devone pUjanArAone upahAsa 21 zIlathI bhraSTa banelAonAM dRSTAMto. 6 thI 62 257 kAmI gurUone pUjanArAone upahAsa, 22 zIlathI bhraSTa phUlavAlakanuM dRSTAMta. 63 257 cothAvatanA bhaMgamAM zeSagratAne viSaya tRSNAthI tapa paNa nirarthaka bane. 64 262 paNa bhaMga 23thI 25 parastrIgamanathI mahAna paNa laghu bane. 65 266 viSayAsakta jIva guru na hoI zake. 26 36 zIlavinAzathI apajaza phelAya. 66 267 zAstramAM maithunane ekAMte niSedha. 27 36 zIlamAM Adara karavAne upadeza. 67 280 dhIra paNa strIsaMganA kAraNe dhamathI zIlarakSA viSe dazavaikAlikanI bhraSTa bane, 29-30 37 cAra gAthA 6thI72 281 naMdiSeNa strInA kAraNe cAritrathI zIlarakSA mATe strItyAganA ' bhraSTa banyA. 31 44 Agrahano hetu 73-74 281 taddabhavamokSagAmIone paNa viSayo duSkraya che. 32 47 potAnA AtmAne ja bodhapradAna. 75 282 kAmadeva dujeya che. 33-34 50 viSayasukhamAM Asaktane thatAM duHkha kAmane jItanArAonI prazaMsA 35thI39 50 76-77 284 daSTAMtathI zIlapAlananuM samarthana 40 88 viSayAkAMkSAne dUra karavAno upadeza. 78 285 sthUlabhadranA zIlanI prazaMsA 41 102 strIonA denuM varNana. 79thI85 285 zIlamAM makkama chava lobhAto nathI. kara 114 strIethI virakta banelAonI prazaMsA. 86 286
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya gAthA peja viSaya gAthA peja strImAM vizvAsa mUkanAranI durdazA muni ane gRhasthane hitazikSA. 101-102 308 thAya. 87 288 | strIone hitazikSA. 103 309 strIo vizvAsa karavA yogya nathI. 88-89 304 kevI strIo virala hoya tenuM kathana 104 309 parastrInA premathI potAne bhAgyazALI mahAsatIo zIlamAM daDha hoya che. 105 310 mAnanArAone Thapake.. 90 304 "satI" zabdane artha. - 106 310 aneka strIomAM Asaktane zivavadhU satI na hovA chatAM potAne satI na Icche. 305 mAnanAra strIonI duSTatAnuM kathana. 107 302 mekSa meLavavA zIlapAlanane ja upadeza. 92 305 ukta viSayanuM daSTAMtathI samarthana. 108 311 kAmathI pIDAyelAne duHkha ja che. 93-94 305 mahAsatInuM lakSaNa, 109 328 strIonuM zarIra paNa vairAgyanuM kAraNa che. 95 306 zIla rakSAne upAya. 110 328 zIlanuM mAhAtamya-zIla rahitanI niMdA. strI sAthe ekAMtamAM rahevAthI 96-97 306 doSAropaNanI saMbhAvanA. 111 328 kevo chava zIlanI rakSA kare tenuM kathana. 98 306 zIla pAlananA phaLanuM kathana. 112 329 muninA zIlanI rakSAne upAya 99 307| kevo chava zIla pALe te jaNAve che. 113 329 gRhasthanA zIlanI rakSAne upAya 100 308 | maMgala AzIrvAda. 114 332 -94 30/Saa viSayanuM vairAgyanuM kAra STAMta peja 247 31 151 25ra 31 182 48 dRSTatAnI akArAdi anukramaNikA peja | dRSTAMta agaDadatta 289 naMdayaMtI aMjanAsuMdarI 163 pradezI rAjA AdrakumAra 38 brahmA Indra madanarekhA satI RSidattA 187 manoramA kamalA 219 malilanAtha bhagavAna kalAvatI 224 mahAdeva kulavAlaka 258 ratisuMdarI guNasuMdarI-puNyapAla rahanemi ripumardana-bhuvanAnaMdA dattaputrI (zRMgAramaMjarI) 276 rukamiNI ( nAradanA saMbaMdhamAM) damayaMtI rohiNI dvaipAyanaRSi vajIsvAmI draupadI vizvAmitra RSi dhanazrI satI vaMkacUla narmadAsuMdarI 172 zIlavatI neminAtha (navabhavanI vigata) sItAjI nArada sudarzana zeTha nUpUra paDitA (aMtagata mahAvata- subhadrA satI rANune prasaMga) 267 suMdarI naMdiSaNa sthUlabhadra caMdra 32 22 200 13 262 330 17 252 114 15 139 235 311 131 147 para 158 103 44.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharaNe padmAvatI saMpUjitAya che. huM zrI zrIzaMkhezvara pAzvanAthAya namaH zrI dAna-prema-hIrasUrigurubhyo namaH uM nama: pUjyapAda AcAryadeva zrI jayakIrtisUri viracita pUjyapAda AcAryadeva zrI saMmatilakasUri kRta zIlataraMgiNuM TIkA sahita zIpadezamAlA graMthano AcArya zrI rAjazekharasUri kRta gujarAtI bhAvAnuvAda TIkAkAranuM maMgalAcaraNa upadeza ApavAnA samaye jemanA dAMtanAM kiraNothI mizrita thayelA ane khabhA upara phelAtA kezanA aMkuroe suvarNa pAtramAM rahelA dahIMthI mizrita thayelI ane lAMbI evI dUrvAnI (dhrokhaDanI) lIlAne (kaceSTAne) dhAraNa karI, arthAt tenA jevI zobhAne dhAraNa karI, te AdinAtha bhagavAna kalyANa mATe thAo. (1) mRganA lAMchanavALA ane pRthvImaMDala upara harSa pAmatA jIvonA pAramArthika vikAsane karatA evA je zAMtinAtha bhagavAna saMsAra upara arucibhAvavALA makSanA uttama sAdhanane (=cAritrane) pAmIne sthira ane dedIpyamAna lakSamIvALA thayA, te zAMtinAtha bhagavAna kalyANa mATe thAo.' (2) 1. A zloka Thacarthaka hovAthI tenA arthanI caMdra ane zAMtinAtha bhagavAna e bemAM ghaTanA thAya che. te A pramANe - jema (mRgaIcchA = ) caMdra (kumuddo = ) caMdravikAzI kamaLAne ( virArA= ) yogya vikAsa (ghA = ) kare che, tema (paDhAna: rana = ) mRgalAMchanavALA thayA chatA (:= ) je zAMtinAtha bhagavAna ( murAMga) pRthavImaMDala upara harSa pAmatA jInA (gujaM vijJA= ) vAstavika vikAsane (raghAna:= ) kare che, jema caMdra (mathAti +mAthaMka) pArvatIne hitakara bhAvavALA (zivottamar=) mahAdevanA mastakane (=mastaka rUpa Azrayane) (595) pAmIne (ritharamANutI:) sthira ane dedIpyamAna zobhAvALA (mamata= ) thayo, tema je zAMtinAtha bhagavAna (manamAhita+mArca=) saMsAra viSe arucibhAvavALA (fhAramAE= ) mokSanA uttama sAdhanane=cAritrane (=) pAmIne ( rimANu = ) sthira ane dedIpyamAna (anaMtasukhAdirU5) lakSmIvALA (amUtaethayA, (fcha ra ta =) te zAMtinAtha bhagavAna kalyANa mATe thAo.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMtho muktirUpI ramaNInuM anyamAM na hoya tevA prakAranuM rUpa jJAnarUpI arisAmAM joIne jeo bAlyAvasthAthI temAM ja manavALA thayA te neminAtha bhagavAna kalyANanI vRddhivALA ( kalyANanI vRddhi karanArA) thAo. (3) jemanA jJAnamAM aneka bhAvoe pratibiMbita thaIne bAdhA vinA nivAsa karyo, ane (paraspara virodhI evA) sAta na zatrutAno (=virodhane) tyAga karIne phaNAnA bahAne rahyA. te pArzvanAtha bhagavAna kalyANa mATe thAo. (4) je jina garbhamAM hovA chatAM mAtA-pitAnI lakSamI badhI taraphathI vRddhi pAmI te siddhArtha rAjAnA putra aMtima tIrthakara mane siddhAryonA samUhathI zreSTha kare, arthAt mArAM sarva kAryone siddha kare. (5) je kalAvAna guruonA hastanA saMgathI (hastanA sparzamAtrathI) jaDa paNa manuSya doSathI thayelI durdazAne nAza kare che, ane ratnomAM caMdrakAMta maNinI jema kalAvAna manuSyamAM agrapadane pAme che, te zrIguruo jaya pAme. (6) pUrve zrIjayasiMhasUrinA zrI jayakIrti nAmanA ziSya je zAstranI racanA karI che te zAstranI sukhapUrvaka samajI zakAya tevI vRttine sva-paranA upakAra mATe huM cu chuM. mUlagraMthakAranuM maMgalAcaraNa ahIM jemaNe tapadezarUpa amRtanA sArane ekaTho karyo che evA prakaraNakAra, puNyarUpI velaDInA pallavono vikAsa karavA meghanA AraMbha samAna zrI zIlapadezamALA nAmanA prakaraNanA prAraMbhamAM sAra-asArane vicAra karavAmAM kuzaLa evA catura puruSanA cittane camatkAra pamADavA mATe, vicArapUrvaka pravRtti karanArA puruSo pravRtti kare e mATe, ane vighasamUhanI zAMti karavA mATe, pitAnA ISTadevane namaskAra karavApUrvaka, abhidheya, projana ane saMbaMdhathI manahara evI prathama gAthAne kahe che - AbAlabaMbhayAriM, nemikumAraM namittu jayasAraM / sIlovaesamAlaM, vucchAmi viveyakarisAlaM // 1 // 1. A loka Thacarthaka hevAthI tene artha caMdrakAMta maNi ane manuSya e baMnemAM ghaTe che. te A pramANe -(naroDapi rovara) jema jaDa paNa caMdrakAMta maNi (strAvatai=) caMdronA ( mAtra) kiraNonA saMgathI (RAritoSadu:= ) doSothI thayelI durdazAne nAza kare che, ane ( ju puri thirtika ) ratnamAM agrapadane (samAnujoka) meLave che, tema (rAvatAM ceSAM= ) kalAvAna je guruonA ( mAtra ) hastasaMgathI ( naroDA nara = ) jaDa paNa manuSya (nAzitoSaturA:= ) doSothI thayelI durdazAno nAza kare che ane hAthatAM puri rithasiMs) kalAvAmAM agrapadane (samajhavuseka) meLave che, (4tu te gujaa:) te gurue jaya pAmo.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda gAthAtha-bAlyAvasthAthI brahmacArI ane jagatkAra evA bAvIsamA tIrthaMkara nemikumArane namIne vivekarUpI hAthInI zAlA samAna zIpadezamalAne kahIza. . TIkAtha-(bAvAjInAvAra -) nideza (=kathana) bhAvanI pradhAnatAvALA hoya che, arthAt nirdezamAM bhAvanI mukhyatA hoya che. AthI vAra zabdane bAlabhAva evo artha che. A eTale AraMbhIne. AvAsa eTale bAlabhAvathI (bAlyAvasthAthI) AraMbhIne. brahmacArI eTale cethA vratane dhAraNa karanArA. tevA prakAranA manohararUpa rUpI saMpattithI IMdrANIne jItanAra rAmatIno tyAga karIne giranAra parvatanA zikhara upara jaladI dIkSAne svIkAra karyo hovAthI neminAtha bhagavAna bAlyAvasthAthI ja brahmacArI hatA. rAjImatInA tyAganuM svarUpa te AgaLa kahevAmAM AvanArA zrI neminAtha bhagavAnanA caritramAM vistArathI spaSTa karavAmAM Avaze. (4tsAra :-) jagatamAM (= traNa bhuvanamAM) sAra=pradhAna. anyamAM na hoya tevA durdhara zIlarUpI dhurAnA bhArane vahana karanArA hovAthI neminAtha bhagavAna jagansTAra hatA. athavA jagatamAM sAra=rahasyabhUta, arthAt parama svarUpa vaDe dhyAna karavA gya. athavA gayA evuM ja saMskRtarUpa samajavuM. jayathI sAra zreSTha te jayasAra. neminAtha bhagavAna bAhya ane atyaMtara zatruo upara vijaya meLavavAthI zreSTha hatA. (jemakumAra:-) saMsAravAsamAM paNa traNa varSa sudhI svayaM sAme AvatI rAjyalakSamIne tRNa samAna gaNa hovAthI temanAtha bhagavAnanuM kumArapaNuM jANavuM, arthAt rAjya na svIkAravAthI nemanAtha bhagavAna kumAra kahevAyA. (rIsTorAmaTi-) zIla eTale maithunanA tyAgarUpa cothuM vrata. tenA upadeza eTale anvayavyatirekathI dRSTAMte, arthAt anvayathI=zIla pAlanathI thatA guNone ane vyatirekathI=zIlanuM pAlana na karavAthI thatAM doSane jaNAvanArAM dRSTAMte kahevA te zIlapadeza. te zIlapadezanI mAlA=zreNi te zIlapadezamAlA. athavA mAlA eTale puSponI mAlAnA jevI mAlA. jema puponI mAlAne hRdaya upara (=chAtI upara) ane kaMThapIThamAM ( kaMThamAM) dhAraNa karavAmAM Ave che, tema zIlapadezarUpa pu moTA bhAge hRdayamAM ane kaMThamAM dhAraNa karavAmAM Ave che, AthI puSponI mAlA ane zIlapadezarUpa puSpa e baMnemAM samAnatA hovAthI zIlapadezarUpI pupamAM mAlAnI upamA yukta che. AnAthI e paNa siddha thayuM ke (jema mAlAmAM eka ja jAtinAM puSpa aneka hoya che tema) vizeSa upadeza ApavAnA hetuthI keTalAMka vacanone pharI pharI kahevAmAM paNa deSa nathI. kahyuM che ke * AnAthI graMthakAra e kahevA mAge che ke jema hAthI hastizAlAmAM rahe che, tema viveka zIlavaMta puruSomAM rahe che. zIlarahita puruSamAM prAyaH viveka na hoya.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthano sajjhAya-jhANa-tava-osahesu uvaesa-zruha-payANesu / / saMtaguNakittaNesu ya, na huMti puNaruttadosAu // 1 // svAdhyAya, dhyAna, tapa, oSadha, upadeza, stuti, dAna ane (anyamAM) vidyamAna guNenuM kIrtana karavAmAM punarukti doSa lAgato nathI." (viveriphAsTa :-) viveka eTale heya (=tyAga karavA yogya) ane upAdeya (=svIkAravA yogya) ne vicAra. viveka e ja kari=hAthI. A zIlapadezamAlA vivekarUpI hAthInI zAlA samAna che. kAraNa ke jema hAthI zAlAmAM rahe che, tema viveka zIlepadezamAlAmAM rahe che, arthAt jyAM zIlapadezamAlA hoya che tyAM viveka rahe che. ahIM vAcya-vAcakarUpa saMbaMdha che. prakaraNane artha vAgya che ane prakaraNa vAcaka che. zIla saMbaMdhI upadeza abhidheya (=kahevA yogya) che. vivevarirADhAM e zabdothI projana jaNAvyuM che. prayojana kartAnuM ane zrotAnuM ema be prakAre che. e baMne prajananA paraMparA ane anaMtara ema be prakAra che. temAM kartAnuM paraMparA prajana mokSaprApti che. anaMtara prayajana bhavya jIvo upara anugraha karavo e che. zretAnuM paNa paraMpara prayajana mekSagamana che, ane anaMtara prayajana prakaraNanA arthanuM jJAna thavuM e che. ahIM maMgalAcaraNamAM anya tIrthakarone namaskAra na karatAM zrI neminAtha bhagavAnane ja namaskAra karyo te graMthanI zIlasaMbaMdhI pradhAnatAne ja vyakta kare che. ahIM tIrthakaronA cAra atizanuM sUcana A pramANe che:- kacarA e padathI apAyApagama e atizayanuM sUcana karyuM che. nAsA e padathI pUjAtizayanuM sUcana karyuM che. jJAnAtizaya vinA pUjAtizaya na hoya ethI pUjAtizayanA sUcanathI jJAnAtizayanuM paNa sUcana karI dIdhuM che. jJAnAtizayathI avazya upadezanI pravRtti thAya che. AthI jJAnAtizayanA sUcana dvArA vacanAtizayanuM sUcana karI dIdhuM che. A pramANe ahIM cAra atizanuM sUcana karyuM che. [1] have phala batAvavApUrvaka zIlane ja upadeza ApatA graMthakAra kahe che - nimmahiyasayalahIlaM, duhavallImUlaukkhaNaNakIle / kayasibasuhasaMmIla, pAlaha niccaM vimalasIlaM // 2 // gAthAtha - sarva parAbhane cUro karI nAkhanAra, duHkharUpI velaDIenA bhUlane ukheDI nAkhavA kodALI samAna ane mokSasukhanI prApti karAvanAra nirmala zIlanuM tame niraMtara pAlana kare TIkAtha:- jevI rIte ravaiye dahIMnA (mATInA) vAsaNane cUre karI nAkhe tevI rIte zIla sarva parAbhavane cUre karI nAMkhe che. AthI ja zIlanuM pAlana karanArAone siMha, balavAna hAthI, sApa, yuddha AdinA parAbhava pIDA karatA nathI.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda jema velaDI jalavRSTithI thAya che tema duHkha karUpI jalanI vRSTithI thAya che, mATe duHkhane velaDInI upamA ApI che. zIla lAMkhAkALathI AcarelAM ( =utpanna karelAM ) lAkhA duHkhAnA nAza kare che. zIlanuM niraMtara pAlana karavuM joie. dAna, tapa, bhAvanA vagere dharmo jeTalA kALa pALavAmAM Ave teTalA kALa phUla ApanArA thAya che, paNa zIla tevI rIte phala Apatu nathI. kAraNa ke zIla lAMbA kALa sudhI pALIne ekavAra paNa zIlanuM khaMDana karavAmAM Ave te saMpUrNa vratanA bhRga thAya che. AthI zIlanuM niraMtara pAlana karavu joIe. kahyuM che ke "leAkeA bhArane upADe che, paNa visAmeA letA haiAya tyAre bhArane upADatA nathI. paNa A zIlanA bhAra teA jAvajIva visAmA lIdhA vinA upADavA joIe." [2] A bhavamAM ane parabhavamAM prApta thatA zIlanA mAhAtmyane ja e gAthAothI kahe cheH lacchI jasaM payAvo, mAhappamarogayA guNasamiddhI | sayalasa mIDiyasiddhI, sIlAu~ iha bhavevi bhave // 3 // paraloevi hu narasura- samiddhimutrabhuMjikaNa sIlabharA / tihuyaNacaNamiyacaraNA, ariNA pAvaMti siddhisuhaM // 4 // zabdArtha :-bha vinA brahmacaryanuM pAlana karavAthI A bhavamAM paNa lakSmI, yaza, pratApa, mAhAtmya, Arogya ane guNasamRddhinI prApti thAya che, cAvat sala vAMchitAnI prApti thAya che. vizeSAtha :-lakSmI=cakravartI, vAsudeva, baLadeva ane mAMDalika rAjA vagerenI sa`patti. yazasa dizAomAM phelAtI praza'sA. pratApa=AjJAnuM khaMDana na thAya tevu" aizvaryAM. mAhAtmya=sapa vagere puSpamAlA ArUipe dekhAya. Arogya-javara, atisAra, bhagaMdara ane kSaya vagerenI pIDA na thAya. guNasamRddhi=mahAvratA ane aNuvratAnI puSTi. 3 zabdA :-sArI rIte pALelA zIlanA prabhAvathI manuSya devanI lakSmIne bhAgavIne (aMte) traNa jagatane vaMdanIya ane RNurahita banelA jIvA meAkSasukhane pAme che. vizeSA:-ahIM RNu zabdathI pUrvanAM zubhAzubha karmo samajavAM. kAraNu ke jema RNu avazya cUkavu paDe che tema karyAM avazya bhAgavavA paDe che. AthI RNarahita . anelA eTale sarva karmAthI mukta banelA. 4 A pramANe e gAthAnA a che. bhAvA tA kathAthI jANavA. te viSe ane puNyapAla e benuM dRSTAMta khatAvavAmAM Ave che. te A pramANe : guNasuda darI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadeza mAlA graMthane jabUDhIpa nAmane dvIpa che. te dvIpa-caMdra sUryanA bahAnAthI cAra cakone dhAraNa kare che ethI te jANe ke cakravartIne paNa Izvara che. te jaMbudvIpamAM ja bharatakSetra che. e bharatakSetranA dakSiNavibhAgamAM lakSamIthI vibhUSita zrIbhaddilapura nAmanuM manahara nagara che. temAM atizaya UMcA mahelanI Toca upara rahele sUrya suvarNakuMbha jevo dekhAya che, svargagaMgA dhajA jevI ane tArAo ghugharIo jevA dekhAya che. te nagaramAM atizaya parAkramathI siMha samAna arikezarI nAmane rAjA hato. (te nagaramAM rahelAM) ratno jANe rAjAnA pratApanA kaNiyA hatA evI huM kalpanA karuM chuM. te rAjAnI jenadharmathI zobhatI, akhaMDita bhoga-saibhAgyavALI ane kAmadevarUpI hastinuM lAlana karanArI kamalamAlA nAmanI paTarANa hatI. te rANathI aneka devatAonI aneka mAnatAothI lAMbA kALe se putranI upara eka putrI janmI. pitAne dhanya mAnatA rAjAe mahAna janmotsava karAvyuM. pachI tenuM guNasuMdarI evuM sAnvartha nAma rAkhyuM. kAmavRkSanI latAnI jema pratidina vadhatI te caMdrakalAnI jema sarvane priyadarzanavALI thaI tenA zarIrarUpI vanamAM mAdaka unmAdarUpI nI kethI sicAyela ane hAvabhAvarUpI phelAtI chAyAvALuM yauvanarUpI vRkSa vRddhi pAmyuM. zA bhaNIne te ekavAra sarva aMgomAM vibhUSA karIne mAtAnI AjJAthI pitAnA caraNomAM namavAnI IcchAthI rAjasabhAmAM AvI. cosaTha kaLAothI pUrNa, jANe sAkSAt sarasvatI hoya tevI ane vinayathI atyaMta namra banelI putrIne rAjAe meLAmAM besADI. pachI madapUrNa zArInA ja taraMgavALI sabhAne jotA te rAjAe madathI unmatta banelA hAthInI jema jagatane tRNa samAna gaNyuM. te vicAravA lAge ke A mArI sabhA devasabhA che, A sevake deve che, mArI pAse Icchita lakSamI che ane huM iMdra chuM. svargamAM zuM AnAthI bIjuM kAMI vizeSa che? arthAt nathI. ItyAdi gavarUpI ghebaranA atizaya ajIrNanA kAraNe rAjA, daMDathI AkramaNa karAyele sarpa jema viSane bahAra kADhe tema, (madarUpI jheravALuM) vacana belyoH he loko ! tame A pRthvI upara devI kIDAthI devatAnA jevuM sAmrAjya bhogave che te konI maherabAnIthI ? 1. jaMbudvIpamAM be caMdra ane be sUrya hoya che. AthI TIkAkAre ahIM kalpanA karI che kejabUdIpa caMdra-sUryanA bahAnAthI cAra cakone dhAraNa kare che ane ethI te cakravartIne paNuM Izvara che. kAraNa ke cakravartIne eka cakra hoya che, jyAre jambudvIpane cAra cakra che. 2. nAma pramANe guNo hoya tevA nAmane sAnvatha kahevAmAM Ave che. suMdarI eTale suMdara strI.. guNothI suMdara strI te guNasuMdarI. te guNothI suMdara hatI mATe tenuM guNasuMdarI evuM nAma sAnvartha che. 3. jyAre hAthInA gaMDasthalamAM mada vadhI jAya che tyAre hAthI madathI umatta banIne game tema pravRti kare che ane koIne gaNakArato nathI. 4, ahIM zabdArtha A pramANe che:-kalAprANAyA maherabAnIrUpI mahela upara caDhIne chApelI pratamAM ghaNAvANA-ema je chapAyuM che tenA sthAne kArAvAlA ema joIe.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda A pramANe vacana sAMbhaLIne ziyALAnI jema samakALe Akula banelA sevake e rAjAne kahyuM: he svAmI sadA ApanI maherabAnIrUpa kalpavRkSanI chAyAmAM rahelA ame bhramaronI jema Icchita phalAsvAdane pAmIe chIe. A sAMbhaLIne karmanA marmane jANanArI ane jainadharmathI vAsita thayelI kumArIe, jANe sevakanA A kathanane dUra karatI hoya tema, mAthuM dhuNAvyuM. vismaya pAmelA rAjAe mastaka dhuNAvavAnuM kAraNa pUchyuM tyAre teNe spaSTa kahyuM ke, he pitAjI ! zubhAzubha phaLanI prAptimAM karma ja kAraNa che. jenI maherabAnIthI loko dhanavAnI khuzAmata kare che te mAtra eka lakSamI ja lAMbA kALa sudhI jaya pAme, bIjI vastuthI zuM? A sAMbhaLIne atyaMta gusse thayelA rAjAe bhavAM caDhAvIne kahyuM: tuM ke nI maherabAnIthI sadA A pramANe sukha bhegave che? rAjaputrIe kahyuM: A badhA ja leke pote karelAM karmonA phaLane bhegave che, anya te mAtra nimitta bane che. rAjAe tene kheALAmAMthI utArIne tenI pAsethI AbhUSaNo vagere laI lIdhuM, lagabhaga jarI gayelI ane malina sADI paherAvI. pachI potAnA sevaka dvArA jarI gayelA vastravALA, garIba ane kRzakAyAvALA kaThiyArAne belAvIne tenI sAthe guNasuMdarInAM lagna karyA. rAjAe guNasuMdarIne kahyuM : jA, potAnA karmane bhagava, pitAnI jIbhanuM (=vacananuM) phala pAma. pachI rAjAe sevakene AjJA karI ke je AnI pAchaLa jaze te mAro zatru che. aMtaHpuranI strIoe ane maMtrIoe rAjAne kahyuMH bALaka anucita AcaraNa kare te paNa tenA upara kepa na karavo joIe. bAlyAvasthAmAM patnInA stanane kheMcate putra zuM mAravA gya thAya che? ItyAdi ghaNI vinaMti karavA chatAM rAjAe keInuM paNa vacana na mAnyuM, balake sarSanI jema gusse thaye. vizeSa vikasatA mukharUpI kamalavALI, huM pitAnA puNyakarmone bhegavIza ema mAnatI ane puNyavaMtI evI te jema rAjahaMsI kAgaDAnI pAchaLa jAya tema kaThiyArAnI pAchaLa gaI. bhikhArInA jIrNa thaI gayelA gharamAM AvIne teNe patine besavA mATe Asana ApyuM. kaThiyArAe tene kahyuM : he rAjaputrI! tuM tArI IcchA hoya tyAM jA. ahIM tArA lAyaka zuM che? arthAt ahIM tArA lAyaka kAMI ja nathI. suvarNa jyAM jyAM jAya che tyAM tyAM dhanane lAve che. (ema tuM bIje jyAM jaIza tyAM sukhI thaIza.) guNasuMdarIe kahyuM : he svAmI! AvuM vacana pharI na bolaze, ciMtAmaNiratnasamAna A5 ja mArA zaraNa che. pachI vinayathI namelA mukhavALI guNasuMdarIe potAnA nakho atyaMta kema havA chatAM kaThiyArAnA jaTArUpe rahelA mastakanA kezene cheDavAnuM zarU karyuM, teTalAmAM tene kezomAMthI caMdananI sugaMdhane anubhava thaye. AthI tene Azcarya thayuM. teNe vicAra karIne rahasya jANI lIdhuM. pachI teNe patine pUchayuM : he svAmI! Aje Ape lAkaDAene bhAre kyAM mUkyo che? patie kahyuM bhejana meLavavA mATe kaMdoInI dukAne mUkyo che. tethI tenI sAthe kaMInI dukAne jaIne bhAre gharamAM mUkAvyuM. vAdaLathI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane DhaMkAyele paNa sUrya zuM che bane che? caMdanane TukaDe laIne guNasuMdarI sugaMdhI dravya vecanAranI dukAne gaI. tyAM caMdananA TukaDAne vecIne maLelA dhanathI vastro ane AbhUSaNe lIdhAM. pachI teNe jANe sAkSAt leze hoya tevA patinA mastakanA kezane chUTA karIne zarIre telathI mardana karyuM. pachI hAtha, paga ane nakhane svaccha karavApUrvaka snAna karAvyuM. puNyathI rAja putrI maLI ethI kaThiyArAnuM puNya ja pAlana karyuM. AthI (lekee) tenuM "puNyathI je paLAya=rakSaNa karAya te puNyapAla" ema sArthaka puNyapAla" evuM nAma pADayuM. puNyapAla je vRkSamAMthI caMdanane TukaDo lAvyA hatA te vRkSane guNasuMdarIe ghare maMgAvyuM. vyavahArathI bahAra karAyelA puruSothI (=sAdhuethI) hamezAM upayogamAM levAtAM meruparvatanAM zikharo paNa samaya jatAM "kSaya pAme che ema jANIne guNasuMdarIe badhuM ya caMdana vecIne hajAra sonAmahoro meLavI. enAthI vepAra karIne vyavahAra calAvyuM. kuzaLa guNasuMdarI patine pazunI jema heya-upAdeyanA jJAnathI rahita jANIne vidyAbhyAsa karAvavA mATe bahAragAma laI gaI. tyAM bArAkhaDI bhaNAvIne akSaro zikhavADaDyA ane gaNitanA vyavahAramAM paNa kuzaLa banAvyuM. vastra ane kariyANuM vagerenI parIkSA kevI rIte karavI te zikhavADayuM. pachI ekAMtamAM heya-upAdeya kAryo saMbaMdhI samajaNa ApI. sarva vidyAomAM kuzaLa guNasuMdarIe patine ceDA ja divasemAM dharmamAM ane vyavahAramAM asAdhAraNa pravINa banAvyA. guNasuMdarIe pite strI hovA chatAM patine te rIte kuzaLa banAvyo ke jethI vidvAnonA paNa cittamAM camatkAra utpanna karyo. krame karIne pati svayaM sarva kAryomAM pravRtti karavA lAge tyAre nizcita banelI guNasuMdarIe eka pustaka vAMcyuM. temAM sAta auSadhione bhegI karI amuka prakriyA karavAthI suvarNanI siddhi thAya evo prayoga jANavAmAM AvyuM. AthI iMTe bhegI karIne temAM sAta auSadhio meLavIne ghaNuM sonuM banAvyuM. have te jANe amRtanA samudramAM DUbI hoya tema citAthI vizeSa mukta banI; ane jema bhramarI kamalamAM rame tema te dharmarUpI udyAnamAM adhika ramavA mAMDI. lakSamI vaDe rAjAnI jema vilAsa karate puNyapAla paNa dAna ane caturAIpUrvakanAM kAryothI ghaNI prasiddhine pAmyuM. tenI lakSamI je pramANe vadhavA mAMDI te pramANe dharma paNa uttarottara vadhavA mAMDyo. dharma vaDe dAna ane dAnathI yaza uttarottara vadhavA mAMDaze, ane te pramANe tenI caturAI paNa uttarottara vadhI. kahyuM che ke- jaDa paNa manuSyo lakSmInA paricayathI kuzaLa bane che, caturAI bharelA caritrovALI strIone yauvanane mada ja lalitane zuMgAravALI krIDAone 1 Ane bhAva e che ke-je navuM dhana meLavavAmAM na Ave te meLaveluM dhana thoDA ja samayamAM khalAsa thaI jAya mATe navuM dhana meLavavuM joIe.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda zikhavADe che. dharmamAM buddhivALA puNyapAle tyAMnA rAjAnI anujJAthI jamIna laIne tyAM UMcA dvAravALuM jinamaMdira baMdhAvyuM. sadA eka sthaLe ja rahevAthI manuSya jaDa bane che-tenI buddhine vikAsa thatuM nathI e kAraNe rAjaputrIe patine dezAMtara javAnI IcchAvALo karyo. dezAMtara javA mATe utsuka banelA puNyapAle ghaNuM vAhanane ane seMkaDo kariyANuone laIne sArthanI meTI (=sArI) goThavaNa karI. pachI paTaha vagaDAvIne ghASaNa karAvI ke sArthanI sAthe AvanArAomAM je bhAtA vinAnA haze temane bhAtuM ane jemane vAhana joItuM haze temane vAhana ApIza. (samaya thatAM) teNe tyAMnA rAjAnI rajA lIdhI ane stutipAThakae maMgala karyuM eTale hAthInI jema dAna dete te siMhaladvIpa tarapha cAlyo. sarva ADaMbarathI mArgamAM ja te "puNyapAla nAmane nAyaka jANe jaMgama kalpavRkSa che" ema badhA sthaLe prasiddhine pAmyo. rastAmAM jinazAsananI prabhAvanA karavApUrvaka jaNa thayelA jinamaMdirane uddhAra karatA teNe jANe potAnA puNyapuMja hoya tevAM navIna caityone baMdhAvyAM. pRthvI upara yazane phelAvatA ane AnaMdathI manohara lAgate te aneka dezone oLaMgIne anukrame siMhaladvIpamAM AvyA. tyAM teNe sevakane addabhuta mANeka2thI banAvelA ghaNuM AbhUSaNethI alaMkRta karIne jANe zarIradhArI kalpavRkSo hoya tevA karyA. jANe IMdranI spardhA karate hoya tema teNe te ja bhAleja dezamAM thayelA lAkha azvone mANasa pAsethI maMgAvyA. jANe dAnanI spardhA karavAthI aparAdhI thayA hoya tema bhadrajAtinA hajAra hAthIone paNa vidhyAcala parvatamAMthI teNe lIdhA. ghaNA vaibhavane anubhava karAvIne have avasara pAmIne guNasuMdarIe madhuravANIthI patine kahyuM: he svAmI! sUryathI atyaMta tapelA pakSIonA gaLAnA jevuM caMcaLa dhana prApta karIne vivekI puruSe tene jaladI saphala karavuM joIe. he nAtha ! je dhana puNyanA sAdhanane poSatuM nathI athavA svajana ane saMbaMdhIonA kautuka mATe thatuM nathI te dhanathI zuM? tethI jyAM arikezarI rAjA che tyAM javuM ucita che, jethI te paNa AMkho phADIne karmanA phalane jue ! guNasuMdarInuM kahevuM sAMbhaLIne tenA bhAvane samajavAmAM kuzaLa ane prabala sAmarthyavALA teNe jaladI prasthAna mATenI bherI vagaDAvI. jANe samrATa hoya tema mArgamAM sAme AvavuM vagere rIte rAjAonA satkArane pagale pagale pAmato te 1. hAthInA gaNDasthalamAMthI jharatA madane dAna kahevAmAM Ave che. AthI madane jharAvatA hAthI dAna (=mada) Ape che ema kahevAya. jema hAthI dAna Apato (=mada jharAvato) cAle tema puNyapAla rAjA dAna ApatA cAlya. 2. pote dAna Ape che ane hAthI paNa dAna Ape che. (=mada jharAve che.) AthI hAthIoe pitAnA dAnanI spardhA karI mATe te aparAdhI thayA ema ahIM kavinI kalpanA che.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane AgaLa gayo. rastAmAM tIrthane pAmIne atizaya dAna, saMghapUjA ane prabhAvanA vagere kAryothI jenazAsananI unnati karI. leke AzaMkA karavA lAgyA ke zuM A cakravartI che? athavA pRthvI upara Avele iMdra che? athavA mahAsainyavALe vAsudeva pRthvIne sAdhe che? pachI egya yuktithI vicAra karIne A "mahAnAyaka" che e pramANe tene ghaNe prasiddha karyo. keme karIne zrI bhajilapuranA sImADA sudhI AvIne teNe janmabhUminAM pUrvanAM aneka cihnone joyAM. pUrvanA kaThiyArAnA prasaMgane yAda karI karIne "brahmAthI paNa karmanI vicitratA durladaya che" ema teNe mitranI AgaLa kahyuM. zaheranI najIkamAM sArthano paDAva nAkhIne svArtha ane parArthane jANanAra teNe tyAM vimAnasamAna na mahela banAvaDAvyuM. jANe guNone ekaThA karyA hoya tema ratnone thALImAM mUkIne sAthevAhe arikezarI rAjAne bheTazuM ApyuM. te te dezAMtaramAM anubhavelA AzcaryakArI vRttAMtathI rAjAnA cittane viramayavALuM banAvyuM. rAjAo paNa AkhI jIMdagI sudhI paNa je bhAva na jue te bhAvene dezAMtaramAM musApharI karanArAo sahelAIthI anubhave che. rAjA dhanathI tamArA keTalAka hAthIone levAnI IcchA rAkhe che ema maMtrIe kahyuM eTale udAra ane zreSTha evA zeThe kahyuMH dhananuM zuM kAma che ? A badhuM ja svAmInA caraNamAM samarpI dIdhuM che. mATe prasanna thaIne tyAM ja AvIne mArA upara anugraha kare. kautukathI tenA vaibhavane jovAnI IcchAvALo rAjA paNa cheDA parivArane sAthe laIne sArthamAM gaye. vividha poSAka paherIne praveza karatA ane nIkaLatA tathA vividha bhASA bolatA lokethI sArthane svargalekanA je joIne te cittamAM camatkAra pAme. teTalAmAM puNyapAle vinayathI rAjAne nAnamaMDapamAM lAvIne bAjoTha upara besADyo. davaRddhithI snAna karIne cInAI (=cIna dezamAM banelAM) vastra paherIne jinapUjA karavAnI IcchAvALo rAjA jinamaMdiramAM gayA. tyAM rAjAe kapUrathI pUrNa kastUrI, caMdana, agarucaMdana ane kezarathI tathA uttama stavanathI jinezvaranI pUjA karI. pachI rAjA bhojanazALAmAM beTho eTale senAnA bAjoTha upara ratnanI suMdara thALIo mUkI. zrata vastra ane AbhUSaNane dhAraNa karanArI jANe devI hoya tevI keI e pUrvadizAnA dvArathI AvIne thALImAM phaLa mUkyAM. pharI lIlA raMganAM vacce ane AbhUSaNone dhAraNa karanArI koI strIe dakSiNa dizAnA dvArathI nIkaLIne manohara rasoI pIrasI. pILAM vastro vagerethI mane hara koI strIe pazcimadizAnA dvArathI AvIne pakavAnno mUkyAM. rAtAM vone dhAraNa karanAra kaI rIe uttaradizAnA dvArathI AvIne ghI vagere mUkyuM. eka ja rUpavALI cAra strIone joIne rAjAe Azcarya thavAthI pUchayuM : tamAre keTalI strIo che? puNyapAle smita karIne rAjAne kahyuM : he svAmI ! Ape jenI je rIte dhAraNa karI che te te rIte ja che. bhojana karyA pachI paraspara AkarSAyela cittavALA puNyapAla ja ahIM tAm pratyaya svAthamAM levAthI tene vizeSa koI artha nathI. (siddhahema 7-3-7)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 gujarAtI bhAvAnuvAda ane rAjA navIna snehathI pUrNa vAtamAM beThA. te vakhate samayanI jANakAra guNasuMdarI pUrve pitAe ApelI sADI paherIne harSathI utAvaLe tyAM AvI. tene joIne oLakhIne rAjA vilo paDI gayA ane tenI A saMkecAI gaI te kamaLatApUrvaka bolyAH he putrI : sAre poSAka paherIne mArA khaLAne alaMkRta kara. guNasuMdarIe te pramANe karyuM. pachI karmanA phaLane mAnatA rAjAe kahyuM: tuM ja mane unmArgamAMthI sanmArgamAM lAvI. guNasuMdarIe kahyuM: bhajanasamaye eka ja huM vAraMvAra AvatI hatI. paNa bhinna bhinna gAra karIne AvatI hovAthI Ape mane na oLakhI. he putrI ! A puNyapAla koNa che? ema rAjAe dhImethI pUchyuM eTale satI guNasuMdarIe chaDIdAra puruSa dvArA prAraMbhathI potAnuM vRttAMta jaNAvyuM. maMtrI, sAmaMta ane aMtaHpuranI strIo vagere nagarajane A vRttAMtane sAMbhaLIne utkaMThAthI tyAM AvyA. AMsuothI bhiMjAyelI AMkhevALI mAtAoe tene AliMgana karIne kahyuM : he putrI ! tArA meLApathI Aje AnaMde amArAmAM (=amArA hRdayamAM) paga mUkyo che. dhAvamAtAo ane bAlyAvasthAnA snehathI tene maLavA mATe utsuka banelI sakhIo jorathI huMkAra karavA lAgI ane premathI parANe tene bheTI paDI. tenA vaibhavane sAMbhaLI sAMbhaLIne vismayathI belatI strIoe atizaya kalAhala karyo. guNasuMdarIe pitAnA sevakane harSathI vastro, AbhUSaNe ane tAMbUla ApIne satkAra karyo. joke e puNyapAlane paNa bIjanA caMdranI jema utkaMThAthI je. te paNa vinayathI mastaka namAvIne AdarathI sasarAne namyA. pachI jamAI ane sasare e baMne hAthI upara besIne aMtaHpura ane parivAranI sAthe mahAna ADaMbarathI nagara tarapha cAlyA. rastAmAM zrIvardhamAnasUrinI madhura ane hitakara dharmadezanA sAMbhaLIne rAjAe jamAIne kahyuM ke, jo ke tamArA vaibhavane sAMbhaLIne ja mane vairAgya thaI gayo che, te paNa huM vistArathI jainadharmane sAMbhaLavAne IrachuM chuM. badhAe bhegA thaIne sUrIzvaranA caraNamAM namIne atizaya saMveganuM kAraNa evuM dharmanuM mAhAbhya sAMbhaLyuM. te A pramANe - lakSamI, yaza, sukulamAM janma, pratApa ane priyanuM milana- A sarva dharmarUpI kalpavRkSanuM phaLa che ema jinezvaroe kahyuM che. vaLI- guNasuMdarIe (pUrvabhavamAM) je nirmala zIla pALyuM hatuM, tenuM A bhavamAM A phaLa maLyuM che ane aMte te mekSa paNa pAmaze. duHkharUpI taraMgothI yukta A apAra bhavarUpI samudrane dIkSArUpI naukAne Adara karyA vinA tarI zakAya tema nathI. A sAMbhaLIne rAjAe kahyuM: huM ApanA caraNono Azraya svIkAruM chuM. mahAtmAe paNa kahyuM pramAda na kara. (nivAsasthAne) jaIne maMtrIonI sAthe vicAraNA karI. pachI dayALu rAjAe kedIone mukta karyA. pitAne putra na hovAthI rAjyasaMpatti jamAIne ApI. arthIone vAMchita ApyuM. pachI mahAna ADaMbarathI cAritrane svIkArIne niraticArapaNe pALyuM. nItimAM kuzaLa puNyapAla rAjAe jinadharmanI
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zIlapadezamAlA graMthano prabhAvanA karatAM lAMbA kALa sudhI sAmrAjyanuM pAlana karyuM. ekavAra guNasuMdarIe puNyapAlane upadeza ApyaH yauvana nAzavaMta che, lakSmIne utkarSa kSaNabhaMgura (kSaNavAramAM nAza pAmavAnA svabhAvavALo) che, kAyA seMkaDo kaSTothI yukta che. mATe tame dharmamAM mati karo. sulocana nAmanA putrane rAjaya upara besADIne daMpatIe mahotsavapUrvaka dIkSA lIdhI. te baMne lAMbA kALa sudhI niraticAra cAritra pALIne zAzvata sukhavALA, avinAzI ane avikArI (=jemAM jarApaNa pheraphAra na thAya tevA) mokSane pAmyA. je dhIra manuSya A zIlarUpI mANikya ratnane akhaMDapaNe hRdayamAM dhAraNa kare che te manuSya guNasuMdarInI jema A lokamAM ane paralokamAM vAMchita arthanI prApti thavAthI AnaMdita bane che. [3-4]. mokSanA sAdhaka bIjAM dharma kAraNe hovA chatAM paramArthathI zIla ja mokSanuM kAraNa che ema kahe cheH devo gurU ya dhammo, vayaM tavaM guttimavaNinAhovi / puriso nArI vi sayA, sIlapavittAI agdhaMti // 5 // gAthAtha - deva, guru, dharma, vrata, tapa, gupti, pRthvInAtha, puruSa ane strI paNa sadA zIlathI pavitra hoya te ja gauravane pAme che. TIkAtha:- deva=tIrthasthApanA vagere karanAra. guru=dharmAcArya. dharma=heya-upAdeyane upadeza. vrata-dIkSA svIkAra. tapa=bAhA ane atyaMtara e be bhedane AzrayIne bAra bhedavALuM. gupri=mana, vacana ane kAyAnuM rakSaNa karavuM. gAthAmAM navaniSi e sthaLe rahelA ari zabdathI bhikhArInuM paNa grahaNa karavuM. puruSa zabdathI gharmI puruSa samaja. zrI zabdathI ekSasAdhana jJAna-darzana-cAritrarUpa traNa ratnane dhAraNa karanArI strI samajavI. A badhA niraMtara zIlathI pavitra hoya te ja gauravane pAme che, arthAt zIlavaMte ja pUjaya bane che ane sugatimAM javAne lAyaka bane che. [5] zIlamAM bIjA manuSya pravRtti kare e mATe zIlavaMte duSkara kArya karanArA che ema jaNAvIne be gAthAothI zIlavaMtenI ja prazaMsA karatA graMthakAra kahe che - dAyArasiromaNiNo, ke ke na huyA jayaMmi sappurisA / ke ke na saMti kiM puNa, thovacciya dhariyasIlabharA // 6 // chaTTahamadasamAI-tavamANAvi hu aIva uggatavaM / akkhaliyasIlavimalA, jayaMmi viralA mahAmuNiNo // 7 // gAthArtha -jagatamAM dAtAraziromaNI satyapuruSa kaNa kaNa nathI thayA? vartamAnamAM paNa dAtAra puruSe kaNa kaNa nathI? paNa zIlane bhAra dhAraNa karanArA thoDA ja hoya che. 1. mULa gAthAmAM rahelA kiM kuLa zabdane punaH evo artha jaNAya che. TIkAmAM e sthaLe punaH evo ja ullekha che. punaH zabdane kayAreka "paNa" e artha paNa thAya che, ahIM "paNa" e artha jaNAya che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 13 TIkAtha:- dayAthI A (=bhinA) banI javAnA kAraNe jeo (bIjAnA rakSaNa mATe) pitAnA jIvane (=zarIrane) paNa trAjavAthI tele tevA dAtAra puruSa bhUtakALamAM ghaNuM thaI gayA che. A viSe kahyuM che ke karNazcarma zivirmAsaM, jIvaM jImUtavAhanaH / dadau dadhIcirasthIni, nAstyadeyaM mahAtmanAm // 1 // kaNuM rAjAe cAmaDI ApI, zibirAjAe mAMsa ApyuM, jImUtavAhana rAjAe pitAnA prANa ApyA, ane dadhIci rAjAe hADakAM ApyAM. mahAtmAone na ApavA lAyaka kaMI paNa nathI." vartamAnamAM paNa dAtAra puruSo ghaNuM che. kiMtu puruSo paNa (=sapuruSamAM paNa) zIlane bhAra dhAraNa karanArA thoDA ja hoya che. [6] gAthAtha - jagatamAM chaThTha, aThThama ane cAra upavAsa vagere atizaya ugra tapa tapanArA paNa (etapa tapanArAomAM paNa) akhaMDita brahmacaryavALA mahAmunio avazya viralA ja hoya che. TIkAtha:- tapasvIomAM paNa nirmalazIlavALA viralA ja hoya che. kAraNa ke brahmacaryavratanuM pAlana duSkara che. AgamamAM kahyuM che ke-"iMdriyamAM rasanA, karmomAM mehanIya, vratamAM brahmacarya ane guNiemAM mane gupti A cAra duHkhathI jItI zakAya che." [7] tapasvIomAM paNa nirmalazIlavALA viralA hoya che e ja viSayane laukika daSTAMtathI kahe che - jaM loe vi suNijjai, niyatavamAhapparaMjiyajayAvi / dIvAyaNavissAmitta-pamuhamuNiNovi panbhaTThA // 8 // gAthArtha - tapasvIomAM paNa nirmalazIlavALA viralA hoya che. jethI lekamAM paNa saMbhaLAya che ke potAnA tapanA mAhAbhyathI jagatane AkarSavArA paNa dvaipAyana, vizvAmitra vagere munie paNa bhraSTa banyA. TIkAtha- sukAM pAMdaDAM ane zevAlano AhAra karanArA tathA pANI pInArA paNa dvaipAyana, vizvAmitra vagere munioe strInI zRMgAra bharelI ceSTAothI calita banIne zIlane bhraSTa karyuM. A pramANe gAthAne artha che. bhAvArtha te kathAothI jANu. te bhAvArtha A pramANe che - dvaipAyana RSinI kathA pAMDavone pUrvaja, hastinApurane nAyaka ane zikArano vyasanI zAMtanu rAjA jaMgalamAM gaye. tyAM premathI svapriyAne AgaLa karIne haraNa palAyana thaI gayuM. deDIne tenI pAchaLa ja rAjA uttama jaMgalamAM prave. temAM AgaLa sAta mALavALo mahA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zIlapadezamAlA granthane mahela joIne rAjA e mahela upara caDyo. tyAM rahelI bALAe rAjAnA paga dhoyA ane pUjAnI sAmagrIthI rAjAnI pUjA karI. rAjA pratye bALAne sneha vadhavA lAge ane ethI tenI romarAja vikasvara banI. pachI suMdara mukhavALI te bALAne rAjAe pUchyuM tuM keNa che? kemanI putrI che? vanamAM ekalI kema che? bALAe kahyuM huM janu nAmanA vidyAdhara rAjAnI gaMgA nAmanI putrI chuM. patinI prApti thAya tyAM sudhI vanamAM rahevuM evA tiSanA vacanathI ahIM rahI chuM. tethI te nAtha ! ApanA vegathI hamaNAM tiSavacana mane phaLyuM che. pachI rAjA gaMgAne paraNIne potAnA nagaramAM gaye. keme karIne gaMgAe putrane janma ApyuM. tenuM gAMgeya nAma pADayuM. meTA thayelA tene mAmAe dhanurveda (=bANavidyA) vagere vidyA zikhavADI. ekavAra zAMtanue yamunA nadInA kinAre nAvamAM beThelI satyavatI nAmanI kanyAne joIne tenA pitAnI pAse tenI mAMgaNI karI. naukAsainyanA adhipati tenA pitAe kahyuM. ApanA jevo vara kyAMthI maLe? paNa Apane gAMgeya nAmane putra che. AthI kanyA ApavAne mane utsAha thato nathI. gAMgeya rAjyane hakkadAra hovAthI mArI putrIne putra rAjyane kyAMthI bhogavI zake? A sAMbhaLIne AnaMda rahita banelo rAjA pitAnI nagarImAM gaye. pitAnA bhAvane jANanArA gAMgeye nAvikane kahyuM: huM (jIvanaparyata) brahmacarya pALIza ane rAjya tArI putrInA putrane ApIza. tenA AvA sAhasathI tuSTa thayelA dee puSpavRSTi karI, ane "jaya jaya" evA zabdo bolIne (bhISmapratijJA karI hovAthI) gAMgeya bhISma che ema kahyuM. arthAt gAMgeyanuM bhISma evuM nAma pADayuM nAvike jaladI kanyA ApIne bhISmane kahyuM: ekavAra meM Ane (=satyavatI nAmanI bALakIne) yamunAnadInA kinAre jaI te vakhate dee kahyuM A ratnAMgada rAjAnI satyavatI nAmanI putrI che. putra vinAnI mArI patnIe vAtsalyathI enuM pAlana karyuM. pachI AnaMdathI bhIme pitAne satyavatI bheTa karI=se pI. rAjAe tene paraNane kevaLa sukhane ja anubhava karyo. krame karIne satyavatIe asAdhAraNa sAhasavALA ane paraspara vAtsalyabhAvavALA citrAMgada ane citravIrya nAmanA be putrone janma Apyo. zAMtanunuM mRtyu thatAM bhIme citrAMgadane rAjya upara besADyo. te ekavAra yuddhamAM nIlAMgada nAmanA zatruthI haNAye. have bhIme vicitravIryane pahelAM rAjya ApyuM, pachI aMbikA, aMbAlikA ane aMbA nAmanI traNa kanyAo paraNAvI. vicitravIryane kSayarogane pAmela tathA dharma, kAma, artha ane puruSArtha thI rahita bane jeIne bhISma kulachedanI zaMkAvALa bane. AthI teNe vicAryuM keI paNa rIte kulanI vRddhi karavI joIe. AthI bhIme satyavatIthI utpanna thayelA ane anugrahavALA dvaipAyanaRSine prasanna karyA. bhISma haipAyana RSine kahyuM: he baMdhu! tame samayajJa che; mATe kSaya pAmatA kulane uddhAra kare. A. pramANe prArthanA karAyelA teNe traNa vadhUone traNa putro utpanna karyA. baMne AMkhe pATe
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 15 bAMdhIne dvipAyana RSinI pAse gayelI aMbAlikAe dhatarASTrane janma Ape. zarIre caMdanano lepa karIne gayelI aMbikAe pAMDune janma Apyo. zaMkA vinA gayelI aMbAe vidurane janma Apyo. atizaya duSkara tapane karatA AvA paNa muni sahelAIthI bhraSTa banyAM. kharekhara ! viSaye muzkelIthI jItI zakAya che. kahyuM che ke kAnInasya muneH svavAndhavavadhUvaidhavyavidhvaMsino, naptAraH kila te'pi golakasutAH kuNDA: svayaM pANDavAH / paJcaite'pi samAnajAyata iti prAtaH samutkIrtanaM, teSAM pAvanamAH kathaM nu viSamA dharmasya zUnyA gatiH2 // 1 // vizvAmitra RSinuM daSTAMta A pramANe saMkSepathI kaipAyana RSinuM daSTAMta je pramANe jANyuM che te pramANe kahyuM. have vizvAmitranuM daSTAMta kahevAmAM Ave che - kSatriyenuM bhUSaNa ane gAdhirAjAnA putra evA vizvAmitre vaziSThaRSinI spardhAthI (=vaziSTanI samAna thavA) tApasI dIkSA lIdhI. pachI te pAkelAM ane sukAM pAMdaDAM, pANI ane zevAlane AhAra karIne ghaNuM duSkara tapa karato hato. sUrya sAme daSTi rAkhatA hatA. samaya jatAM ene vastuone utpanna karavAnI zakti prApta thaI jJAnI sUce tene dareka vastuone utpanna kare te jANIne tapathI bhraSTa karavA menakA nAmanI devAMganAne pRthvI para mekalI. menakAe vasaMtaRtu vagere vikrvIne pRthvIne svarga jevI karI dIdhI. Ama karIne teNe vizvAmitranI pAMce Indriyane jaladI vihala banAvI dIdhI. kAmathI vihala banelA AzayavALA teNe dhyAnane bhaMga karIne ane potAnI tapa kriyAne bhUlIne menakAne gaLe lagADI. mithyASTionA zAstramAM kahyuM che ke-"sArI rIte kAbumAM rAkhelI paNa Idriyone vizvAsa na kara. vizvAmitra RSie paNa utkaMThApUrvaka menakAne gaLe lagADI. * atizaya 1. A viSe vizeSa vigata A pramANe che:-bhISma aMbikAne kahyuM ke tuM vastra rahita thaIne yamunA nadInA kAMThe tapa karatA pAyana RSinI pAse jA. aMbikAe vicAryuM ke, e te mArA jeTha thAya. (depAyana satyavatInA putra che ane citravIrya paNa satyavatIne putra che. AthI te aMbikA vagere traNene jeTha thAya.) AthI vastra rahita thaIne mArAthI temanI pAse kema javAya ? Ama vicArIne te vastra rahita karelA potAnA dehane sukhaDa ane kezara vagere cepaDIne kaipAyana RSi pAse gaI. kaipAyana tenA upara mohita thaIne Adara karIne bolyo ke tAre putra thaze paNa kADhiyo thaze. bIja divase bhIme aMbAlikAne mokalI te paNa zaramanA kAraNe pitAnI AMkhe pATA bAMdhIne gaI. tethI tene daipAyane kahyuM ke tAre putra thaze paNa AMdhaLo thaze. trIjA divase bhISma aMbAne mokalI. te ni:zaMkapaNe gaI. pachI te traNene anukrame pAMDu, dhRtarASTra ane vidura e traNe putra thayA. 2. nIrajI muje ItyAdi zlokane artha mane barAbara samajAyuM nathI mATe lakhyo nathI.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 zIlopadezamAlA graMthane, anurAgavALI menakAne lAMbA kALa sudhI bhogavI. pachI caitanyane pAmelA teNe dhyAnabhaMgamAM keTalo kALa pasAra thaye? ema menakAne pUchyuM. teNe kahyuM: navase sAta varSa cha mahinA ane traNa divasa pasAra thayA. A kSatriyavaMzamAM utpanna thayele mahAtapasvI paNa vizvAmitra tapathI bhraSTa karAye. mATe nirmalapaNe zIlanuM pAlana duSkara che. ahIM graMthavistAranA bhayathI svarUpamAtra kahyuM che. A baMne daSTAMtane vistAra te mahAbhAratamAMthI jANa le. ahIM gAthAmAM kahelA "Adi' zabdathI reNukA vageremAM kAmukapaNe prasiddha thayelA yamadagni vagere jANavA. [8] mithyAdaSTi munionI vAta dUra rahI, tatvanA jJAtAone paNa zIlapAlana duSkara che ema jaNAve che - jANati dhammatattaM, kahaMti bhAvaMti bhAvaNAo ya / bhavakAyarAvi sIlaM, dhari pAlaMti no pavarA // 9 // gAthArtha-jeo dharmatatvane jANe che ane bIjAone kahe che, bhAvanAo bhAve che, saMsAra bhIru che ane pravara che teo paNa zIla dhAraNa karIne tenuM pAlana karatA nathI. TIkAtha -dharmatattva = jinezvarae kahele mokSamArga. dharmatatvane kahe che ema kahIne ahIM tattvajJAnanI daDhatA (= nizcitatA) jaNAvI che. (kAraNake anizcita jJAnavALa bIjAne kahI na zake.) bhAvanA = anitya vagere bAra prakAranI bhAvanAo. pravara = uttamakula ane uttama jAtivALA. AvA jIvo paNa siMhanI jema zIla svIkArIne paNa ziyALanI jema savathI calita thAya che, arthAt jevI rIte zIlane svIkAra karyo te ja rIte pALI zakatA nathI. AgamamAM kahyuM che ke:-"cAra prakAranA puruSo kahyA che. te A pramANe -1. keTalAka puruSo siMhanI jema cAritrane svIkAra kare che ane siMhanI jema tenuM pAlana kare che. 2. keTalAka puruSe siMhanI jema cAritrane svIkAra kare che ane ziyALanI jema tenuM pAlana kare che. 3. keTalAka puruSo ziyALanI jema cAritrane svIkAra kare che ane siMhanI jema tenuM pAlana kare che. 4. keTalAka puruSo ziyALanI jema cAritrane svIkAra kare che ane ziyALanI jema tenuM pAlana kare che. A cAra bhAMgAomAM pahele ane trIje e be bhAMgA zubha che ane bAkInA be azubha che. [9] zIlapAlana badhA ya dharmothI duSkara che ema kahe che - dANatavabhAvaNAI-dhammAhito sudukaraM sIlaM / iya jANiya bho bhavvA, aijattaM kuNaha tattheva // 10 // gAthArtha -dAna, tapa, bhAvanA vagere dharmothI zIla duSkara che, ema jANIne he bhavya! tame zIlamAM ja atizaya Adara kare.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 17 TIkAtha-zIla duSkara che e aMge kahyuM che ke-"bhAvanA ane dAna kSaNika che, arthAt bhAvanA ane dAna bahu ja thoDIvAra karI zakAya che, ta pa paNa niyata sthitivALuM che, paNa zIlanuM parizIlana te yAjajIva sudhI karavAnuM hoya che, tethI tenuM pAlana duSkara che." he bhavya ! zIla duSkara che ema jANIne zIlamAM ja parama Adara kare, paNa duSkara che ema mAnIne tenI upekSA na karo.10] zIla ja pramANa che, arthAt zIla vinA keI ja dharma pramANa nathI ema kahe che - taM dANaM so ya tavo, so bhAvo taM vayaM khalu pamANaM / jattha dharijai sIlaM, aMtarariuhiyayanavakIlaM // 11 // gAthA-TIkAtha-te ja dAna dAna tarIke gaNAya che. te ja tapa tapa tarIke gaNAya che, te ja bhAva bhAva tarIke gaNAya che, vrata paNa te ja pramANa che, je dAna, tapa, bhAva ane vratamAM AMtarazatrunA hRdayane bhedavA mATe navA bhAlA samAna zIla dhAraNa karavAmAM Ave. [11] anya vratamAM aticAro lAgavA chatAM zIlanA niraticAra pAlananuM mAhAmya kahe che...... kalikAraovi jaNamAraovi sAvajajoganiraovi / ____jaM nAraovi sijjhai, taM khalu sIlassa mAhappaM // 12 // gAthAtha -kalaha karanArA, lekene mAranArA, ane sAvaghagamAM tatpara evA paNa nArada je siddha thAya che, te kharekhara ! zIlano prabhAva che. TIkAtha-nArada yuddhanI IrachAvALA hoya che, mATe kalaha karanArA hoya che, ethI ja lokone mAranArA che, eTale ke lekenA saMhAranA hetu che. sAvadyagamAM tatpara eTale parInuM apaharaNa karAvavuM ane zakyane saMga karAvo vagere pApapravRttimAM Asakta. (ahiMsA vagere) bIjA vratamAM zithilatA karavA chatAM nArada mokSane pAme che, te nirmala zIlane prabhAva che. A pramANe gAthAne artha che. vistRta artha te kathAthI jANo. temAM ruphimaNanuM daSTAMta che. te A pramANe che - nAradanI kathAmAM rukimaNunuM daSTAMta dvArikA mahAnagarImAM kRSNa nAme vAsudeva hate. baladeva sahita te moTA rAjyanuM pAlana karate hate. ekavAra kalaha karanAra, kriIDAnA premI, kutUhalI ane (brahmacaryanI) prabhAnA vaibhavathI prakAza karanArA nArada pharatAM pharatAM kRSNanA mahelamAM AvyA. balarAma sahita kRSNa keTalAka pagalA temanI sAme gaye. temanA caraNanuM prakSAlana karyuM. pUjAnI sAmagrIthI pUjA karI, namaskAra karyo. krIDAnA premI hovAnA kAraNe caMcaLa evA nArada tyAM kSaNavAra rahIne aMtaHpuramAM gayA. darpaNamAM mukhane jetI satyabhAmAe temanI pUjA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 zIlapadezamAlA graMthane na karI. AthI nArade vicAryuM. iMdrANIoe paNa mArI avajJA karI nathI. paNa A ahaMkAravALI hovAthI aucitya paNa na AcaryuM. gusse thayelA te chalAMga mArIne uDIne kuMDinapura gayA. tyAM rukimaNIe temane satkAra karyo. nArade tenI AgaLa kRSNanA guNe kahyA. kRSNa pratye tene anurAgavALI banAvIne paTamAM tenuM rUpa AlekhyuM. satyabhAmA pratye dveSanA kAraNe te rUpa jaladI kRSNane batAvyuM. A devI keNa che ema kuNe pUchayuM. nArade kahyuMH rumiNa nAmanI A kanyA che ane saphamI nAmanA rAjAnI nAnI bahena che. vismayapUrvaka tenA mogarAnuM phUla ane caMdra jevA manahara guNene sAMbhaLatA kRSNa rukimaNI pratye atizaya anurAga dhAraNa karyo. AthI kRSNa nAradane kahyuM: he devarSi ! je rIte A mArI priyA thAya te rIte kare. athavA kalpavRkSane karelI prArthane zuM kyAreya niSphala thAya? nArade kahyuMH kheda na kare. je rIte rukimaNa tamArI patnI thAya tema karuM chuM. tame (tamArI bahena mane Apo ema rukimaNInI mAgaNI mATe rukima rAjA pAse) dUta mokale. rumi rAjA tamArA pratye kevuM vartana kare che te joIe. harSa pAmelA kuNe A pramANe kahetA nAradanI pUjA karIne rukimaNInI mAgaNI karavA mATe rumI rAjA pAse dUta mokalyo. rumIe kahyuMH ame bahenane govALane nahi ApIe pahelAM mahAparAkramI zizupAla Ane vara prApta thayA che=zeLe che. ratna sonAnI sAthe zobhe, pittaLanI sAthe na zobhe. rumIe dUta dvArA kRSNane A pramANe kahevaDAvyuM. A vakhate miNInI pheIe rukimaNane kahyuM he putrI ! pUrve atimukta munie te kRSNanI paTarANI thaze ema kahyuM che. Aje premathI tArI mAgaNI karavA chatAM kRSNane koithI nA kahIne rukamIe have tane zizapAlane ApI che. miNIe pahelAM nAradanI pAsethI zizupAla kharAba rUpavALe che ema jANyuM hatuM. AthI pote zizupAlane apAI che ema sAMbhaLIne rukimaNI viSAdathI udAsIna banI gaI. zuM kyAre paNa jJAnInI vANI niSphala thAya? ema belatI rukimaNe kRSNa pratye anurAgavALI che ema pheIe nirNaya karyo. AthI teNe jaladI dUta dvArA kRSNane jaNAvyuM ke, tamane anurUpa evI krimaNa pratye tamane anurAga hoya to tame gusapaNe jaladI Ave. huM mahA mahinAnI AThamanA roja nAgadevanI pUjAnA bahAne rukimaNIne udyAnamAM lAvIza. A tarapha kuMDinapuramAM vivAha nimitte karelA mahatsavamAM miNIne paraNavA mATe utsuka evo zizupAla AvyuM. nAradanA mukhathI zizupAlanuM Agamana jANIne baladeva ane kRSNa e baMne be ratha upara besIne kaMDinapura AvyA. pUrve saMketa karelA sthAnamAM keIe AgaLa karelI 'rumiNIne joIne kRSNa vicAryuM. A nArade jevI kahI hatI tenAthI paNa vadhAre suMdara che. pachI kRSNa rukimaNane snehapUrvaka kahyuM: he bhadre ! snehane AdhIna banele ane ethI jema bhramara kalpavRkSanI maMjarIne yAda kare tema tane yAda karate huM dUrathI Avyo chuM. AthI vilaMba 1. ahIM 'jInonamaramarathai e padane hetupUrvaka artha lakhyo nathI.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 19 karyA vinA jaladI ratha upara caDha. pheIthI Adeza apAyelI rukimaNI paNa ratha upara caDhI. pitAnA doSane chupAvavA pheIe pikAra karyo ke hA hA ! kRNa baLAtkAre rukimaNIne uThAvI jAya che! kAryanI sArI rIte siddhi thavAthI utsAhita banelA kRSNa jANe zatruone utpAta na hoya tema zaMkha pUrIne (=vagADIne) baladevanI sAthe cAlyA. saMgrAma mATe vAgelAM vAjiMtronA avAjathI AkAzane kSubdha banAvatA ane zastronA samUhathI jANe pRthvIne bhojananI lAlasAvALI banAvatA hoya tevA zizupAla ane ruphamI rAjAne sainyasahita pitAne pAchI lAvavA AvatA jANune rukamiNI bhayathI dhrujavA lAgI. teNe kRSNane kahyuM: he nAtha ! tame baMne ekalA che, te be asaMkhya sainyathI parivarelA che. tamane bene mArA nimitte A kaSTa AvyuM, AthI huM vyAkuLa chuM. kRSNa kahyuMH he priyA ! tuM bhaya na pAma. zatruno vinAza karanArA mArA parAkramane tuM che. tene bhayane dUra karavA kRSNa eka hAthathI tADanA aneka vRkSone ukheDI nAkhyA. he priyA ! bicArA ane kAgaDAnA jevA caMcala A be mArI AgaLa keNa che ? Ama kahIne kRSNa vIMTInA vajAnuM kapUranI jema cUrNa karI nAMkhyuM. dhathI kRSNane yuddhane AraMbha karatA joIne baladeva priyA sahita kRNane AgrahapUrvaka AgaLa mokalIne pote tyAM ja rahyo. rukimaNIthI prArthanA karAyelA kRSNa baLadevane kahyuMH tAre yuddhanA medAnamAM kUra paNa phamI rAjAne jIvate rAkha. vegavALA rathathI kRSNa priyAnI sAthe ghara tarapha cAlyA eTale jema meruparvatathI 'samudranuM maMthana thayuM hatuM tema baladeve vairIonA sainyarUpa samudranuM manthana karyuM. zatruonA balano nAza karanAra baladeve iMdravajanI jema haLathI hAthIrUpa parvatane pADI nAkhyA. yuddhanA medAnamAM marelA anA puchaDArUpI cAmarothI pRthvIe jANe vIra puruSanuM vALavALuM bichAnuM karyuM hatuM. yuddhamAM parAkramI subhaTanI sAthe paDelA aneka rathI yuddhabhUmi jANe vetAle jevA hADapiMjarathI bhayaMkara thaI. ziyALa jevo zizupAla bhaya pAmIne bagalAthI mukta thayelA mAchalAnI jema pitAnA sainyanI sAthe nAsIne kyAMka jato rahyo. yuddha krIDAmAM kutUhalavALA nArada A vakhate AkAzamAM zizupAla upara atizaya hasatAM hasatAM tALIo pADIne nAcyA. have jeNe dhanuSane kAnanuM kuMDala karyuM che e rukamI rAjA siMhanI jema baLathI phALa mArIne baladevanI sAme AvyuM. rukamI rAjAnI bANazreNIne tIkaNabANathI utAvaLe chedatA baladevarUpI hajAme rukamInA mukhasahita mastakane muMDI nAkhyuM. baladeve tene kahyuM: tuM baMdhupatnIne bhAI hovAthI baMdhupatnInA vacanathI tane jIvate choDI dauM chuM. tethI bhikSunI jema AtmAnuM poSaNa kara, paNa mara nahi. zaramanA kAraNe kuMDinapura javA mATe asamartha ruphamI tyAM bhojakaTa nAmanuM nagara vasAvIne rahyo. yugAMta sudhI kIrtistaMbha-samAna te nagara vasAvyuM eTale kRtakRtya banelo baladeva tyAMthI dvArikApurI gaye. 1. vedika dharmamAM "zaMkare merupavAne ravaiyo banAvIne samudranuM maMthana karyuM" evI mAnyatA che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane A tarapha dvArikAnI najIka AvIne rukimaNInI zaramane choDAvatA kRNe phimaNIne madhura zabdothI kahyuMH mahelanI zreNiomAM rahelA ratnonI kAMtithI AkAzane prakAzita karanArI ane dee banAvelI devapurInI jevI A dvArikA nagarI che. ahIM naMdanavanamAM devAMganAnI jema kIDAgRha, udyAne, sarovare ane maMdiramAM kIDAo karIne bagIcAne saphala kara. A vakhate avasara pAmIne rukimaNIe kRSNane kahyuM he svAmI! tame nokaraDInI jema pakaDIne mane ahIM laI AvyA. huM zuM thaIza? arthAt have mArI kevI sthiti thaze? zekyanA hAsyane mAre sahana karavuM paDaze. kRNe tene sarva rANIomAM mukhya banAvIza ema kahIne saMteSa pamADyo. pachI jema vasaMta (Rtu) mogarAnI velaDIne ramADe tema kRSNa vilAsarUpI samudrane taravA naukAsamAna rukimaNune gAMdharva vivAhathI paraNIne ramADI. kapaTamAM kuzaLa kRNe udyAnamAM lahamIdevInA maMdiramAM rahelI junI mUrtine khaseDIne tyAM rukimaNIne rAkhI, ane sUcanA karI ke satyabhAmA Ave tyAre tAre lakSamIdevInI jema nimeSa rahita rahevuM. A pramANe rukimaNIne zikhAmaNa ApIne kRSNa savAre ghare AvyA. adhika gusse thayelI satyabhAmAe pUchayuM: he pUrta ! strIne kayAM mUkI ! kRSNa spaSTa kahyuM: bahAra lahamIdevInA maMdiramAM mUkI che. saMbhrama pAmelI satyabhAmAM paNa zakyonI sAthe jaladI tyAM gaI. lakSamIdevInA maMdiramAM rukimaNIne pratyakSa jevA chatAM satyabhAmAe A lakSamIdevI che ema mAnyuM. te belIH aho ! citrakAranuM kauzalya Azcarya pamADe tevuM che. pachI tenA caraNomAM mastaka mUkIne vinaMti karI ke, he lakSamIdevI ! huM kRSNa navI lAvelI patnInA rUpane jItanArI banuM tevI rUpALI mane banAva. mArI A kAmanA pUrNa thaze tyAre tArI pUjA karIza. pachI Ama-tema joIne satyabhAmAe kRSNane pharI pUchayuM: he dhUrta ! patnI kyAM che? kRSNa kahyuM AgaLa cAla, batAvuM. have rukimaNae kRSNanI AgaLa UbhI rahIne pUchyuM: AmAM mAre keNu namavA lAyaka che? AthI kRSNa satyabhAmAne batAvI. satyabhAmAe kRSNane kahyuM tame ja Ane (rukimaNIne) kapaTathI atizaya caturAI zikhavADI che. A paNa nirlajaja che ke jethI eNe mane pitAnA caraNomAM namADI. kRSNa smita karatAM kahyuM: bahenane vaMdana karavAmAM zo doSa che? saMtoSa pAmelI A ja tArA vAMchitane pUraze. vAyuthI halAvAyelA patranI jema krodhathI dhrujatA zarIravALI satyabhAmA kUdIne khedarUpI samudramAM DUbI. pachI te potAnA nivAsamAM gaI. A pramANe kRSNa rumiNane sarva zakyothI adhika satkAra karavApUrvaka paTarANI banAvI. A pramANe lokone nAza karatA ane atizayazavALA zekyabhAvane karanArA paNa nArada je mokSa pAme che te zIlane vilAsa=prabhAva che. [12] tapasvI paNa zIlarahita hoya te mekSane pAmate nathI e kahe che - dAyAvi tavassIvi hu, visuddhabhAvovi sIlaparibhaTTho / na lahai sivasuhamasama, tA pAlaha dukkara sIlaM // 13 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 21 gAthA :-dAtA hAya, tapasvI hoya, ane vizuddhabhAvavALA hoya evA paNa jIva ne zIlathI bhraSTa hoya teA nizcayathI asAmAnya evA meAkSasukhane pAmatA nathI. tethI duSkara zIlanuM pAlana karo. TIkA:-dAtA = sadA dAnamAM tatpura. tapasvI=chaThThuM ane aThThama vagere duSkara tapane karavAnA svabhAvavALA, vizuddhabhAvavALA=nirmala vicAravALA. asAmAnya=kevalI paNa jenuM pUrNa varNana na karI zake tevuM. zIlanA AvA prabhAva hAvAthI he bhavye! jo tame meAkSanA arthI hA teA duSkara zIlanuM pAlana kareA. uddeza ane upadezamAM saMkhyAnI viSamatA hAvA chatAM prAkRta bhASA heAvAthI doSa' nathI. [13] have pharI e gAthAethI zIlapAlananI duSkaratAne kahe che H- dIsaMti aNege uggakhaggavisamaMgaNe mahAsamare / bhaggevi sayalasinne, maMbhIsAdAyiNo dhIrA // 14 // dIsaMti sIhaporisa - nimmahaNAdaliyamayagalagaNA ya / mayaNasarapasarasamaye, saporisA kevi viralA ya // 15 // gAthA: tIkSNa talavArothI viSama AMgaNuAvALA mahAyuddhamAM sakalasainya bhagna thavA chatAM bhaya na pAmeA ema mAlanArA dhIrapuruSA dekhAya che. (14) siMhanA baLanA nAza karanArA ane hAthIonA samUhane bhedI nAkhanArAo paNa dekhAya che. paNa kAmadevanuM khANu phelAya=vAge tyAre kAIka ja mardAnagIvALA rahe che. (15) TIkA:-zatrunA subhaTAe peAtAnA sainyane judI judI krizAemAM palAyana karI devA chatAM sAhasa karIne gabharAe nahi, bhaya na pAme, ema khIjAone hiMmata Ape ane pote paNa yuddhamAM TakI rahe evA paNa dhIrapuruSA saMsAramAM hoya che. kAraNake AvA ja puruSA subhaTanI maryAdAmAM praveza karI zake che, arthAt AvA ja puruSA subhaTa banI zake che. kahyuM che ke-" mahAsulaTAnu sainya bhagna thavA chatAM jeo verIAnA samUhane lAta mAravAmAM tatpara che, temane mAtA mastake dhAraNa kare che. kAraNa ke tevA subhaTo ja pRthvIne dhAraNa kare che. " [14] siMhanA baLanA nAza karanArA ane hAthIone khaMDita karanArA paNa dhIrapuruSa saMsAramAM dekhAya che, paNa kAmadevanA unmAda jAgrata mane tyAre koIka ja mardAnagIvALA rahe che, arthAt kAmarUpI zasranA prahAra thAya tyAre tenAthI khacavA mATe zIlarUpI zastrane dhAraNa karanArA viralA ja hAya che. kahyuM che ke-daza avasthArUpI dazamastakavALA ane deva-dAnavAthI duje ya evA kAmadevarUpI rAvaNa zIlarUpI zastrathI ja jItI zakAya che.' [15] 1. dAtA vagere uddeza ekavacanamAM che, ane 'pAlana kare? e upadeza bahuvacanamAM che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane, subhaTe paNa prIthI jItI zakAya che ema kahe che - je nAmati na sIsa, kassavi bhuvaNevi te mahAsuhaDA / rAgaMdhA galiyabalA, rulaMti mahilANa caraNatale // 16 // gAthArtha-jeo jagatamAM koIne paNa mastaka na namAve tevA mahA subhaTe paNa rAgAMdha ane belahIna banIne strIonA caraNatalamAM ALoTe che. TIkAtha-jeo samasta jagatamAM keIne paNa potAnuM mastaka na namAve tevA rAvaNa samAna mahAbaLavALA paNa puruSe rAgAMdha banIne anurAganA kAraNe strIonI AgaLa "huM tane vaza chuM" ema belavA lAge che ane kAmavAsanAnA kAraNe jANe bala kSINa thaI gayuM hoya tevA banIne strIonA caraNutalamAM ALoTe che. [16] uparyukta viSayane ja vizeSathI kahe che - sakkovi neya khaMDai, mAhappamaDapharaM jae jesi / tevi narA nArIhi, karAviyA niyayadAsattaM // 17 // gAthAtha-iko paNa jemanA phelAtA garvavALA mAhAbhyanuM khaMDana karI zakatA nathI te paNa manuSya strIo vaDe pitAnA dAsa karAyA che. TIkArtha-bIjAnI vAta dUra rahI, IMdra paNa jemanA ahaMkArane dUra karavA samartha nathI, arthAt jeo potAnA baLanA ahaMkArathI iMdrane paNa gaNatA nathI, teo paNa strIo vaDe vividha rIte viDaMbanA pamADAyA che. A viSe ripumardana rAjA ane bhuvanAnaMdA rANInuM daSTAMta che. te A pramANe - ripamadana ane bhuvanAnaMdI rANInuM daSTAMta ahIM bharatakSetramAM sukhavAsa nAmanuM nagara hatuM. tyAM atizaya UMcA mahelanI upara tArAo akSatanA (= cokhAnA) jevA jaNAtA hatA. temAM mAnathI mahAna, atizaya pratApanA tApathI yukta ane meruparvatanI jema ratnathI samRddha ripumardana nAmano rAjA hatA. tene nyAyano sAgara evo buddhisAgara nAmano maMtrI hato. tene premarUpI saMpUrNa dhanavALI ratisuMdarI nAmanI patnI hatI. te nagaramAM pUrva dizAmAM zrI AdinAthabhagavAnanuM devavimAna jevuM UMcuM ane atyaMta suMdara maMdira hatuM. tenI AgaLa atizaya vizALa ane UMcuM AmravRkSa hatuM. te vRkSa upara manuSyabhASAmAM kuzaLa evuM popaTanuM yugala hatuM. ekavAra putrane janma thatAM popaTanuM yugala hoSita banyuM. pRthvImAM rAjAthI paNa adhika pitAnI saphalatAne dhAraNa karI, arthAt te baMne ame rAjAthI paNa adhika puNyavaMta chIe ema mAnavA lAgyA. ekavAra pati anya popaTImAM Asakta che ema mAnIne popaTIe popaTane mALAmAM praveza na Apyo ane kahyuMH jyAM tArI priyA che tyAM jA. anyamAM Asakta manuSya upara prema, parAdhIna saMpatti ane satya-asatya vagerenA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda he bhadrA ! jyAM bhedane nahi jANanArA manuSyanI sevA A traNa manuSyAnu jhera che. popaTe kahyuM : mArA aparAdhane kSamA kara. pharI tevuM nahi karuM. pApaTe A pramANe ghaNuM kahyuM chatAM popaTIe na mAnyuM. pApaTe kahyuM : teA kulanuM kAraNa mArA putrane Apa, jethI javuM hoya tyAM jatA rahuM ane tuM paNa tane sukha upaje tema rahe. popaTIe kahyu : eka teA jAte aparAdha karyo ane vaLI putrane mAge che! he peApaTa! tuM atizaya kuzaLa che. kharekhara ! jagata rAja vagaranuM che. A pramANe vivAda karatA te baMnene putranI mAlikI keAnI ? e viSe saMzaya thayA. AthI rAjakulamAM jaine baMnee peAtAnI vigata kahI. rAjAe vicAryuM : jema khetaramAM khIja vAvIne utpanna thayeluM phaLa khetaranA mAlika meLave che te ja pramANe putrarUpa saMtAnane pitAe ja meLavavuM joie. A pramANe vicArIne rAjAe putra peApaTane apAvyeA. pApaTIe A maryAdAne (=nyAyane) cApaDAmAM lakhAvI. vairAgyayukta peApaTIe AmravRkSanI nIce beThelA zrutajJAnIne vaMdana karIne potAnuM AyuSya pUchyuM. jJAnIe kahyuM : he pe|paTI ! teM manuSya AyuSya bAMdhyuM che. AjathI trIjA divase maMtrInI putrI banIne rAjapatnI banIza. kayAreka joIne ( = vAMcIne ) upayAgathI jAtismaraNujJAna - thAya ema vicArIne teNe sAdhue kahelA vRttAMtane maMdiranI bhIMtamAM lakhyo. pachI muninI pAse jaine vadhatA zubhAzayavALI teNe vidhithI anazananA svIkAra karyA ane khareAbara pAlana karyuM. zubhastrothI sUcita ane zubheAdayavALI teNe maMtrInI ratisuMdarI patnInA kukSirUpI kamalamAM lakSmInI jema nivAsa karyAM. samaya thatAM tenA janma thayA. rUpasaMpattithI devAMganAne jItatI te putrInu` bhuvanAnaMdA nAma rAkhavAmAM AvyuM. samaya jatAM te meATI banI. pUpuNyanA paripAkathI thADA ja divaseAmAM teNe sarasvatInI jema kalAsamUhamAM kuzaLatAne dhAraNa karI. ekavAra udyAnanA AbhUSaNa samAna jinamaMdiramAM akSarazreNine joine tene jAtismaraNujJAna thayuM, ane ethI turata teNe pApaTanA bhavanu' smaraNa karyuM. A ja jinezvaranA prabhAvathI huM maMtrInA gharamAM utpanna thaI ema vicArIne te sadA bhaktithI jinapUjA karatI hatI. ekavAra rAjAe matrInA uttama azvathI ane peAtAnI gheADIethI janmelA aneka kizAra avAne maMtrI pAsethI maMgAvyA. bhuvanAna dAe te azvakizArAne ApavA na dIdhA. na ApavAnuM kAraNu khatAvatAM teNe kahyuM: A avA pitAnA gheADAthI utpanna thayelA che jenu` khIja hAya tenI ja te vastu thAya che. jo rAjAne AmAM vizvAsa na AvatA hAya to peAtAnA cApaDAne jIe. kAraNake pApayugalanA putra mATe vivAda thayA tyAre rAjAe jAte A kAya cApaDAmAM lakhyo che. cApaDAmAM te kAyadAne te pramANe ja vAMcIne vismaya pAmelA rAjAe bhuvanAnaMdA khAlapa'DitA che ema jANyuM. keTalAka divaso pasAra thayA bAda ripumana rAjA bhuvanAnaMdAne paraNyA. paraNyA pachI rAjAe (mAtra dekhAvathI) gusse thaIne jIvanAnaMdAne Adeza karyo ke, he priyA ! 23
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zIlapadezamAlA graMthane, tuM paMDitA che. AthI tene sarvalakSaNothI yukta putra na thAya tyAM sudhI tAre mArA ghare na AvavuM. jarAka hasIne bhuvanAnaMdAe paNa kahyuM: he svAmI ! nakkI putra thayA pachI ja ApanA ghare AvIza. vaLI bIjuM paNa Apa sAMbhaLo ke tyAre ( mane putra thaze tyAre) * huM kayAMya paNa ApanI pAse mArA paga dhovaDAvIza ane mArA paganI mojaDIo upaDAvIza. A pramANe pratijJA karIne bhuvanAnaMda pitAnA pitAnA ghare gaI. ekAMtamAM maMtrInI AgaLa vRttAMta kahyo. maMtrIe kahyuM- he putrI ! muzkelIthI banI zake tevI A ghaTanA kevI rIte banI zakaze? bhuvanAnaMdAe kahyuM- he pitAjI ! sArI rIte jelI, buddhithI asAdhya zuM che? nItizAstramAM kahyuM che ke dhanurdhArI vaDe cheDAyeluM bANa ekane ja haze, athavA ekane paNa na ha, paNa buddhimAnathI upayoga karAyelI buddhi rAjAnI sAthe AkhA dezane haNe che." maMtrIe kahyuM. A kArya atizaya bhAgyabaLa sivAya buddhithI, dAnathI ke puruSArthathI zakya nathI. bhuvanAnaMdAe kahyuM Ape kahyuM tema ja che, emAM kaI saMzaya nathI. prANIone A saMsAramAM buddhi paNa bhAgyathI ja maLe che. he pitAjI ! have Apa jaladI rAjAnA AvAsanI najIkanI bhUmimAM zrI AdinAtha bhagavAnanuM maMdira karo. temAM suMdara strIo trikAla vAjiMtranI sAthe gIta gAIne manohara saMgIta kare tevuM paNa kare. jemAM (mAtra) strIo rahe tevuM mAruM ghara paNuM (maMdiranI bAjumAM) banAve. maMtraNanA mahAsAgara maMtrIe bhuvanAnaMdAe kaheluM karAvyuM. maMdiramAM vAjiMtro vAgavA lAgyA, gIta gavAvA lAgyA. atizaya zaNagAra sajIne bhuvanAnaMda jAte nRtya karavA lAgI. mAruM sAcuM nAma sAMbhaLIne kadAca rAjA mane yAda kare ema vicArIne maMtrIputrIe potAnuM lIlAvatI" evuM bIjuM nAma rAkhyuM. ekavAra madhurapaMcamasvarathI gavAtA AdinAtha bhagavAnanAM gIta (=stavana) mahelanI agAsI upara caDhelA rAjAe sAMbhaLyAM. sAmAnya rAjaputrano veza dhAraNa karIne rAjAe maMdiramAM pazcima taraphanA dvArathI AvIne nATaka joyuM. rAjA nRtya karatI lIlAvatInA netrabANathI e haNAye ke jethI te sthAnathI uThavAnuM paNa bhUlI gayA. saMgIta pUrNa thayA pachI lIlAvatI pAlakhImAM besIne pitAnA ghare gaI eTale rAjA paNa tenA ghare gaye ane tenA ghare ja kSaNavAranI jema rAtri pasAra karI. rAjA A pramANe dararoja maMdiramAM nATaka jete hatuM ane rAta lIlAvatInA ghare ja vItAvate hatuM. rAjA tyAM je je ceSTA karatA hatA te badhuM lIlAvatI tenA pitAne jaNAvatI hatI, ane tene pitA te badhuM cepaDAmAM lakhate hate. ekavAra mejaDIo vinA pAlakhImAM besIne teNe rAjAne kahyuMH mejaDIone upADanArI keI strI nathI, mATe tame A mejaDIone harSathI ghare laI Ave. rAjA paNa mojaDIone mastake mUkIne gharanA 1. ahIM dhavaDAvIza ema jaNAvyuM che, paNa AgaLa paga dabAvavAnuM jaNAvyuM che, paga dabAvavAnI vAta barobara jaNAya che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25. gujarAtI bhAvAnuvAda AMgaNAmAM lAvyA. pUrva mujaba ja nartakIe rAte tene suvADavo. ekavAra teNe rAjAne kahyuMH he svAmI ! mArA paga bahu duHkhe che. tame mArI sakhIne uThADe, jethI te kSaNavAra mArA paga dabAve. trIjI vyaktinA Agamanane sahana nahi karanArA rAjAe jAte tenI evI pagacaMpI karI ke jethI te sukhapUrvaka UMghI gaI. svapnamAM teNe potAnA mukhamAM pravezatA saMpUrNa caMdrane je. pachI jAgelI teNe joyuM te rAjA hajI paga dabAvato hato. paga dabAvavAnuM baMdha karAvIne te sahasA UThI. pachI teNe rAjAnI AgaLa svapnanI vAta karI. rAjAe kahyuM: he bhadrA! tane sarvottama putra thaze. teTalAmAM rAtrinI samAptine sUcavate zaMkha vAge. rAjA jaladI UThIne potAnA mahelamAM gaye. lIlAvatIe dharmadhyAna karatAM karatAM rAtri pasAra karI. savAre sUryodaya thatAM te pitAnA ghare AvI. pitAne rAtrine vRttAMta kahyo. potAnA gharanuM bAraNuM baMdha karI dIdhuM. ekAMtamAM rahIne garbhanuM sukhapUrvaka pAlana karavA lAgI. bIjA divase rAjAe lIlAvatInI pADozaNa bahenane pUchayuM lIlAvatI kyAM gaI? teNe kahyuM huM jANatI nathI. tenA vinA rAjA atyaMta duHkhI thaI gayo. rAjAe kaSTathI rAtri pasAra karI. savAre rAjAe maMtrIne pUchayuM: he maMtrI ! tamArA devamaMdiranI bAjumAM lIlAvatI nAmanI je nartakI rahetI hatI te kyAM gaI te jaNAvo. maMtrIe kahyuM che deva! te kharAba AcaraNa karanArI hatI tethI meM tene maMdiramAMthI kADhI mUkI che. AthI te keIkanA ghare jaIne rAta pasAra kare che. tethI tenA sthAne bIjI kaI nartakI hoya te zodhavI. A pramANe sAMbhaLIne rAjA mauna banyo ane AkArane chupAvIne rahyo, arthAt pitAnA aMtaranA bhAvone bahAra jaNAvA na dIdhA. samaya thatAM maMtrI putrIe sarva aMgomAM zubha lakSaNavALA putrane janma ApyuM. keme karIne maMtrIe tene gupta rIte sarva kalAono abhyAsa karAvyuM. ekavAra maMtrI putrasahita putrIne sabhAmAM laI gaye. rAjAe tene pUchyuM: vaDhathI mukha DhAMkanArI A koNa che? maMtrIe kahyuM he nAtha! te ja A mArI putrI ane tamArI priyA bhuvanAnaMdA che, A tamAre putra ane mAro dohitra che, ema dhyAnamAM le. (A sAMbhaLIne gussAnA kAraNe) kaMpita hoThavALo rAjA jeTalAmAM kaMIka bole teTalAmAM maMtrIe tenA hAthamAM potAne copaDe Age. maMtrIputrInI sAthe ekAMtamAM paNa je karAyuM hatuM ane je belAyuM hatuM te badhuM ja lakheluM joIne rAjA Azcarya pAmyuM. priyA tarapha zarama ane sneharasathI mizrita thayelI daSTine nAkhatA rAjAe potAnA vartanane vAraMvAra yAda karIne lAMbA kALa sudhI mAthuM dhuNAvyuM. pachI putrane sarva aMge AliMgana karIne potAnA khoLAmAM besADIne rAja balya he putra! A rAjya tAruM che ane badhI lakSamI tArI che. are! mahAsatI tArI mAtAe putranA janmathI ane pratijJAne pUrI karavAthI mane sahelAIthI jItI lIdhuM che ane
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 zIlapadezamAlA graMthane AnaMdita paNa karyo che. AvaDe sahelAIthI jitAyelA evA mArA paiyane, baLane, parAkramane ane yazane paNa dhikkAra thAo, dhikkAra thAo. maMtrIe kahyuM: kheda na kare. kAraNa ke A pratApa Apane ja che. aruNa (=sUryodaya pahelAM thato lAla prakAza) aMdhakArano je nAza kare che te sUryane prabhAva che. have rAjAe vairAgya pAmIne rAjya putrane ApyuM ane pote dIkSA laIne AtmakalyANa sAdhyuM. AvA pratApI paNa ripumardana rAjAne patnIe dAsa banAvyuM te bIjAonI zI gaNatarI? [ 17]. strInI AdhInatAne ja vizeSapaNe kahe che - maraNevi dINavayaNaM, mANadhaNA je narA na jaMpati / tevi hu kuNaMti lalliM. bAlANa ya nehagahagahilA // 18 // gAthAtha-mAnane ja dhana mAnanArA je uttama manuSya prANAte paNa dInavacana bolatA nathI te mAnI manu paNa sanehanA kAraNe kadAgrahathI dabAIne avazya strIonI AgaLa garIbanI jema prArthanAvIne ane khuzAmata bharelA vacane bele che. TIkAtha-mAnane ja dhana mAne tevA puruSo ja uttama che. kahyuM che ke-"adhama puruSe dhanane Icche che, madhyama puruSo dhana ane mAnane Icche che, uttama puruSe mAnane Icche che, moTAonuM mAna e ja dharma che. ahIM vijayapAla rAjA ane lakSamIrANInuM daSTAMta che. te A pramANe vijyapAla rAjAlakSmIrANInuM daSTAMta purimatAla nAmanuM nagara hatuM. temAM mahelanI agAsIo upara caDhelI strIonA mukhethI akALe caMdranI bhrAti thatI hatI. temAM mAnavaMta manuSyamAM ziromaNi vijayapAla nAmano rAjA hatA. tenI vadhatA vilAsanA abhimAnavALI raMbhA nAmanI rANI hatI. ekavAra hAthI upara besIne rAjavATikAe jatA rAjAe jANe bIjI lakSmIdevI hoya tevI lakSamI nAmanI zreSiputrIne joI. rAjA tenA netrarUpa jALathI tenA pratye AkarSAye. rAjavATikAmAMthI pAchA pharIne mahelamAM AvyuM. pachI tenA pitAnI pAse mAgaNI karIne rAjA lakSamIne paraNyA. rAjAnuM citta lakSamImAM hatuM. AthI te rAta-divasa aMtaHpurane choDatA na hatA=aMtaHpuramAM ja rahetuM hatuM, ane lakSamInI sAthe ja vilAsa karate hate. rAjyanI vyavasthA karavAnuM teNe cheDI dIdhuM. lakSamInI sAthe bhegavAtA bhogathI nacAvAyele te kIDAnI jema AtmAne bhUlI gaye ane vivekarahita banI gayo. teNe A pramANe keTaloka kALa pasAra karyo. ekavAra maMtrIe kahyuM: he svAmI ! rAgane AdhIna banela sAmAnya mANasa paNa laghutAne pAme che te rAjA kema na pAme? kramathI ja 1. vAkyaracanA philaSTa na bane e mATe prastuta zabdane artha anuvAdamAM lIdhe nathI.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 27 sevAtA dharma, kAma ane arthanA vistAro vAMchita bhegane Ape che, anyathA te niSkala bane che. rAgarUpI ghaNA viSathI aMdha banelA guNavAnanA guNo nAza pAme che. guruenA upadeze temanA kAnamAM pravezatA nathI. he rAjedra! ApanA zatruo udyamavALA thAya che. tethI he prabhu! Asaktine cheDe ane havethI rAjyanI ciMtA kare. rAjAe kahyuM : he maMtrI ! sAMbhaLo, tame ajJAna che ethI A pramANe kaho che. jhakA khAte nidrALu mANasa zuM taLAInI (=gAdalAnI) rAha jue che? pANInI tRSAvALo pANI meLavIne zuM amRta mATe rAha jue che? e pramANe strImAM Asakta thayela manuSya zuM anya kAryamAM anurAgavALo thAya? jyAM sudhI A strI mArI AMkha sAme che=jIve che tyAM sudhI tamAre mAro jIva jANo. mAre rAjyaciMtAnuM prayojana nathI. A pramANe rAjAne rAjyacitAthI vimukha jANIne maMtrI vagere bhegA thaIne jeTalAmAM kaMIka paraspara maMtraNa karatA hatA teTalAmAM savAranA samaye lakSamIrANIne ulaTI thaI. tethI rAjAe jaladI cikitsakane lAvyA. cikitsaka upAyothI ghaNI cikitsA karI rahyA hatA teTalAmAM sUryodaya thatAM te ociMtI maraNa pAmI. rAjAnuM zarIra tatkAla vadhatI mUrchAthI vihala banIne pRthvItala upara paDayuM ane kASThanI jema nicetana banI gayuM. caMdananA pANInuM tenA upara siMcana karavAmAM AvyuM ane paMkhAothI havA nAkhavAmAM AvI. AnAthI te caitanyane pAmya ane unmatta bALakanI jema raDavA mAMDyo. he priyA ! tuM kyAM gaI che? mane uttara Apa. AvA hAsyane lAMbe kALa sahana karavA huM samartha nathI. A pramANe vilApa karatA ane tenA paDakhAne nahi choDatA tene keIe kahyuM? A marI ja gayelI che. AthI ene agni saMskAra kare. gusse thayelA rAjAe kahyuM? A kaye duSTa kaTu zabdothI TAMkaNInI jema mArA koMne chole che? re re! pApI ! pitAnA putra vagere lekano agnisaMskAra kare. A mArI prANapriyA te so varSa sudhI Avaze. AthI je amaMgala vacana belaze te mAro zatru che. A pramANe bolatA paNa rAjAnI upekSA karIne tene agnisaMskAra karyo. lakSamI rANImAM ja cittavALo ane have vizeSa karIne tene nahi te rAjA iMdriyonA saMcArane rokanAra gAtmA jevo thayo. rAjAe jyAM sudhI prANapriyAnI vizeSa zuddhi (=kyAM che evI vizeSa mAhitI) nahi meLavuM tyAM sudhI bhejana nahi karuM evI pratijJA karI. rAjAe bhajanano tyAga karyo tene daza divasa thaI gayA. (rAjAne koI paNa rIte bhojana karAvavuM joIe evA AzayathI) maMtrIoe keIka puruSane zikhavADIne rAjAnI pAse mokalyo. teNe rAjAne kahyuM : he deva! Aje huM Apane vadhAmaNI ApuM chuM ke bhAgyathI priyAnI zuddhi (kayAM che evI mAhitI) maLI che. rAjAe harSamAM AvIne pUchayuM kayAM che? puruSe devabhASAmAM kahyuM: he deva!
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthano madavALA hAthInA jevI cAlavALI ApanI priyA IMdrasabhAnI madhyamAM beThelI che ane manovAMchita sukhethI saMtoSane dhAraNa kare che. paNa ApanAM darzana vinA kheda pAme che. teNe Apane kahyuM che ke Apane paNa tyAM manuSyalakamAM rahevuM gya nathI. kAraNa ke manuSyalaka Adhi, vyAdhi, durgandha ane pIDAothI duHkhada ( =duHkha denAra) che. svarga sarva indriyanI prIti ane puSTi karanArA bhogothI dedIpyamAna che. ethI he nAtha! je Apane mArI jarUra hoya te jaladI ahIM Ave. je naMdanavana svAdhIna hoya te karyo vidvAna puruSa mabhUmimAM kIDA kare. AthI rAjAe kahyuM: he maMtrijane ! mane jaladI svargane mArga batAve, jethI huM tyAM jaIne priyAnA mukhakamalane jouM. pelA puruSe kahyuM he deva! jyAM sudhImAM huM svargamAM ApanA Agamanane kahIne AvuM tyAM sudhI Apa bhajana karo, snAna karo, pANI pIo, rAjya, deza ane rAjabhaMDAra vagerene saMbhALa ane puNyane sAdhe. puruSanA AvA vacanathI rAjAe bhojana vagere karyuM. kAraNa ke buddhihIna ke buddhizALI, raMka ke rAjA asatyane paNa rAgathI satya jANe che." lAMbA kALe pharI AvIne te puruSa rAjAnI pAse Avyo. teNe A kapavRkSanAM phaLa devIe mekalyA che ema kahIne rAjAnI AgaLa apUrva moTAM ane manahara phaLe bheTa dharyA. pachI teNe devIe AbhUSaNe maMgAvyA che ema kahIne rAjA pAse zarIranAM sarva AbhUSaNa mAgyA. maMtrIoe jaladI rAjAnA dekhatA AbhUSaNe tene ApI dIdhA. pachI te puruSane keTalAka divaso sudhI gupta rAkhe. te puruSa thoDA thoDA divase A pramANe vAraMvAra rAjAnI pAse Ave che ane jAya che. ekavAra ke dhUrta puruSe A vRttAMta jANe. teNe bhAjapatranA jevuM cIkaNuM suvarNapatra banAvyuM. temAM akSara ketarIne e akSarane kastUrI rasathI bharI dIdhA. pachI tene patranI ( kAgaLanI) jema vIMTIne rAjAnA hAthamAM arpaNa karyuM. teNe rAjAne kahyuM: he deva ! huM patravAhaka chuM. devIe mane svargathI mokalyo che. A pramANe sAMbhaLIne tenA zarIre rUMvATAM khaDAM thaI gayAM. patrane khelIne A devasAmagrI dhanya che e pramANe prazaMsA karatA teNe patra vAM. (temAM A pramANe lakhyuM hatuM"svasti zrI purimatAlanagara, iMdra jevA pratApI zrI vijayapAla rAjAnA caraNa kamaLAmAM premathI namIne, svargathI Atura lakSamI rANI utkaMThApUrvaka jaNAve che ke, ahIM mane kuzala che. Apa mArA hRdayamAM vaselA che ethI huM atizaya bhAravALI chuM. huM tyAM ( manuSyalokamAM) AvavA atizaya utkaMThAvALI hovA chatAM atibhAranA kAraNe AvavA samartha nathI. mATe Ape prasanna thaIne potAnA sarva aMgenAM AbhUSaNe mekalavA, jethI huM devIomAM patine ghaNuM mAnane dhAraNa karuM, arthAt patine AnA upara ghaNuM mAna che ema devIone thAya. vaLI- eka pakhavADiyAmAM ke eka mahinAmAM sArAM vastro ane AbhUSaNe vagere bIjuM paNa A ja vRddhanA hAthe pitAnA kalyANanA samAcAra jaNAvavA sAthe mokalavuM" rAjAe
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 29 maMtrIone kahyuM : mArAM AbhUSaNa, vastro ane sugaMdhI vilepana vagere AnA hAthamAM Ape. kAraNa ke- priyasvajananA samAcAra ApanAra lAkha mUlya meLave che, lekha laI janAra karoDa mUlya meLave che, priyasvajananA darzananuM se kroDa jeTaluM mUlya che, ane milananuM te kaI mUlya ja nathI. rAjA avicArI hovAthI game tene game te ApI deze ane ethI rAjya vinAza pAmaze ema jANIne maMtrIoe maMtraNA karI. pachI maMtrIoe AdarapUrvaka rAjAne pUchyuM. A patravAhaka svargamAM kevI rIte jaze? rAjAe javAba ApyoH jevI rIte Avyo tevI rIte jaze. maMtrIo bolyAH he svAmI te devInI kRpAthI ahIM AvyuM che, paNa jaze kevI rIte? A sAMbhaLIne rAjAe pUchayuM: pUrve Avele puruSa svargamAM kevI rIte ga? maMtrIoe kahyuM te agnimAM baLIne svargamAM gayo. rAjAe AjJA karI ke A paNa e rIte svargamAM jAya. AthI bhaDake baLatA agnimAM nAkhavA mATe tene laI javA lAgyA. A joIne pa nAmanA zeThe rAjAne kahyuM: he deva! A vRddha che, enA aMge vRddhAvasthAthI zithila thaI gayA che, AthI te svargamAM javA samartha nathI, AthI kaI yuvAna mANasane mekala joIe. maMtrIoe kahyuM : he svAmI! A zeTha sAro javAba ApI zake che, vAcALa che ane zIdhra jaI zake te che, mATe devInI pAse tene ja mokale. rAjAe te pramANe ja svIkAryuM. AthI kasAIo pazune laI jAya tema maMtrIo tene bAMdhIne laI javA lAgyA. zeThanA saMbaMdhIoe maMtrIone pUchayuM : ANe che deSa karyo che ? maMtrIoe kahyuM? Ane mukhadeSa ( mukhathI nakAmuM bolavArUpa doSa) sivAya bIje kaI doSa nathI. pachI tenA svajanoe bhaktithI maMtrIvargane AmaMtraNa ApIne tene choDAvyA. pelA dhUtArAne paNa dayAthI maMtrIoe choDI dIdho. - pharI ekavAra rAjAe vRddhamaMtrIone kahyuM: tame devIne svargamAMthI ahIM teDAve. tenA vinA huM dukhI thAu chuM. maMtrIoe A viSe vicAra karyo. pachI navIna yauvanavALI, uttama ane vicakSaNa evI lakSamI nAmanI strIne rAjAnA alaMkAro paherAvIne ane badhuM samajavIne nagaranI bahAra udyAnamAM rAkhI. pachI maMtrIoe rAjAne kahyuM ke, devIne laI AvavA mATe svargamAM mANasane mokalyo che. bIjA divase savAre te puruSe rAjAne kahyuM : he deva ! huM Apane vadhAmaNI ApuM chuM ke bhAgyathI devI udyAnamAM AvI gayA che. ( harSa mAM AvIne) rAjAe sarva aMgomAM paherelAM potAnAM AbhUSaNe vagere tene ApyuM. pachI rAjA ghaNI sAmagrIthI (=ghaNA ADaMbarathI) udyAnamAM Avyo. AdarathI devIne joIne rAjA harSa pAmyuM. rAjAe uttama maMtrIone kahyuM : mahAvIe potAnI rU5saMpattithI potAnA svargavAsanI khAtarI karAvI che. te pUrve zyAma hatI, kAna nAnA hatA, haTha lAMbA hatA, nAsikA vAMkI hatI. hamaNAM te uttama aMge ane upAMgAthI dedIpyamAna banI che. AmAM saMzaya zo che? kAraNa ke svarganuM bhajana amRtarasa che.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zIlapadezamAlA graMthane maMtrIoe kahyuMH denA sarva bhAvo zreSTha hoya che. vaLI- ApanA AgrahathI tuSTa thayelA i A devIne sarva aMgamAM suMdara banAvIne ApanI pAse mokalI che. AnaMdathI atyaMta pUrNa banelA rAjAe devIne potAnA hAthInA skaMdha upara besADIne jaladI pitAnA aMtapuramAM laI gaye. atizaya vadhatA rAgathI tenI sAthe rAta-divasa bhogasukhane anubhavate rAjA tene svarganI vAte pUchato hato ane sArI rIte samajAvAyelI te paNa svarganI vAta kahetI hatI. A pramANe mAnarUpa dhanavALA je mahAna manuSya pRthvIne tRNasamAna gaNe che te paNa prabaLa kAmavAsanAnA kAraNe bIjAne AdhIna nahi bananArI strInI seMkaDe khuzAmata kare che. A pramANe snehanA kAraNe kadAgrahamAM vijayapAla rAjAnuM daSTAMta pUrNa thayuM. [18] paMDite paNa strIne AdhIna banI jAya che ema kahe che - je sayalasatthajalanihi-maMdaraselA sueNa gAraviyA / bAlAlalluravayaNehiM, tevi jAyaMti hayahiyayA // 19 // gAthArtha - jeo sarvazArUpI samudramAM sumeru parvata jevA che, ane zrutathI garviSTha banelA che tevA vidvAne paNa strIonA vilAsavALA vacanethI sArA AzayathI rahita banI jAya che. TIkAtha-jema sumeru parvata samudrane avagAhIne (=samudranI aMdara pravezIne) rahyo che, tema jemaNe sarva zAstrono abhyAsa karyo che ane ethI sarva zAstromAM praveza karIne rahelA hovAthI sarva zAstrorUpI samudramAM sumeruparvata samAna che. tathA bIjAomAM na hoya tevuM kRtarahasyanuM jJAna potAnAmAM hovAthI garviSTha banI gayA che, tevA vidvAne paNa strIonA vilAsa bharelA vacanathI sArA AzayathI rahita banI jAya che, arthAt tyAMja rAgarUpI sAgaramAM DUbI jAya che. kahyuM che ke-" vidvAnane paNa A nirmala vivekarUpI dIpaka tyAM sudhI ja prajavalita rahe che ke jyAM sudhI mRga jevA cakSuvALI strIthI capaLa AMkherUpI vastranA cheDAethI tADana karAto nathI. " [19]. pharI paNa laukika devAnI ja cIthI thayelI viDaMbanAne kahe che - hariharacaurANaNacaMda-sUrakhaMdAiNovi je devA / nArINa kiMkarataM, karaMti dhiddhI visayataNhA // 20 // gAthAtha-kRSNa, mahAdeva, brahmA, caMdra, sUrya ane gaNapati vagere je deva che teo paNa jIonuM dAsapaNuM kare che svIkAre che. AthI viSayatRSNAne (=IhiyenI viSayAmAM lolupatAne) dhikkAra che:
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 gujarAtI bhAvAnuvAda TIkArya laukikamatamAM "A devane chIoe navA navA prakArathI nacAvyA che. temAM kRSNanI te parataMtratA rukimaNInI sAthe lagna karavAnA prasaMge spaSTa karI ja che. AthI ahIM pharI kahetA nathI. gopIonI sAthe krIDA karavAnI AsaktithI te te viDaMbanAnA prakAre lekamAM prasiddha hevAthI aneka rIte jANavA. jemake-" kRSNane ekITase jotI ane dahIMnI khAlI goLImAM ravaiyAne nAkhatI rAdhA jagatanuM rakSaNa kare. jenA capala cakSurUpI bhramara rAdhAnA stanarUpa puSpaguccha upara phare che, te kRSNa paNa dohavAnI buddhithI baLadane bAMdhyo." (mahAdevanI vigata:-) mahAdeva pArvatInA virahane sahana nahi karI zakavAnA kAraNe ardhanArI mahAdevanuM (=ardhA aMgamAM nArInuM ane ardhA aMgamAM mahAdevanuM) svarUpa dhAraNa karanArA banyA. AthI temanuM strIdAsapaNuM spaSTa ja che. kahyuM che ke"A mAtA che? nA, A mAtA nathI. kAraNa ke enA mukhanI AgaLa pILA dADhInA vALa hetA nathI. (A mUrtimAM te mukhanI AgaLa pILA dADhInA vALa che.) te zuM A pitA che? nA, A pitA nathI jakAraNa ke pitAnuM stanathI bhAre baneluM hRdaya kyAreya joyuM nathI. te pachI A kaI strI che? athavA A kayo puruSa che? A zuM che ane kevI rIte che? A pramANe bhaya pAmIne gaNapati (=mahAdeva ane pArvatIne putra) dUra gayo eTale pArvatInI sAthe hAsyapUrvaka ekAMtamAM kIDA karanArA mahAdeva rakSaNa kare." mahAdevanuM AvuM caritra keTaluM kahevAya ? brahmAno vRttAMta A pramANe che -brahmA pUrve kyAreka jaMgalamAM gayA. tyAM sADA traNa karoDa varSa sudhI dusaha tapa karyo. te jANune IMdra potAnA cittamAM kSobha pAme. je A krodha kare te mane paNa (svasthAnathI) bhraSTa kare. A ciMtAne kAraNe idra meru parvata upara kIDA karatuM nathI, naMdanavanamAM paNa AnaMda pAmate nathI, nATakanI prazaMsA karatA nathI, priyAone paNa khuza karatA nathI. A pramANe IMdrane zUnya cittavALa joIne raMbhA vagere devAMganAoe aMjali joDIne kahyuM : he devarAja ! badhI saMpatti svAdhIna hovA chatAM zuM Apane paNa kaMIka duHsAdhya che? jethI Apa khinna dekhAo che. InDe kahyuMH svabhAvathI caMcaLa abhiprAyavALI strI je ke maMtraNAne yogya nathI, te paNa hitakArIne duHkha jaNAvIne sukha meLavI zakAya che. kahyuM che ke-"bheda bhAvathI rahita cittavALA mitrane, guNavAna nekarane, priya strIone ane nehayukta svAmIne duHkha kahIne jIva sukhI thAya che. zaidakanA saTTA brahmA paNa svayaM tIvra tapa kare che, tethI mAruM mana kaMpe che=asthira rahe che. raMbhA vageree kahyuM: he svAmI ! A kAma keTaluM che? arthAt A kAma sAva DuM che, ame kSaNavAramAM temane kSobha pamADIe chIe. A pramANe pratijJA karatI devAMganAone InDe pRthvI upara mokalI. devAMganAoe pRthvI upara AvIne brahmAnI AgaLa rahIne grAma
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 zIlapadezamAlA graMthane rAgathI advitIya manahara saMgIta karyuM. brahmAnI badhI iMdriya devAMganAonA gIta, nRtya ane vAjiMtrothI vyAkSita banI gaI, kSaNavAramAM kAyA haraNanI jema ceSTArahita banI gaI. have devAMganAoe kahyuM: tapane cheDIne Icchita varadAna mAgo. devAMganA. omAM raMbhA nAmanI devAMganAe sArA ADaMbaravALI vANIthI brahmAne kahyuMH A ame chIe, A bakaro che, A dArU che. he prabhu! je amArA upara ApanI kRpA hoya te A traNamAMthI koI ekane svIkAra karo. brahmAe vicAryuM ke devIone bhegavavAmAM Ave te tapane nAza thAya. bakarAne jIvaghAta kare tapasvIone ucita nathI. pANI je dArU te ziSTa puruSomAM azubha gaNAto nathI. AthI dArU pIvAnuM svIkArIne brahmAe niHzaMkapaNe dArU pIdhe. pachI dArUnA unmAdavALA ane bhUkhathI gherAyelA brahmAe bakarAne haNIne khAdhe. pachI devIone bhegavavAnI IcchA karI. A pramANe devIoe brahmAnI parIkSA karI. have devIoe vicAryuM ke, navA tapathI te amoe ene bhraSTa karI dIdhe che, arthAt na tapa karavAnuM te baMdha karAvI dIdhuM che, paNa pUrve karelA tapane te kevI rIte vece ? arthAt pUrve karelA tapane vecI de tevuM have karavuM joIe. A pramANe vicArIne te devIe te ja vakhate nRtya karatI karatI dakSiNa dizAmAM gaI tethI brahmAe eka koDa varSanA tapathI (=eka koDa varSanA tapanA puNyathI) dakSiNa dizA tarapha eka (=bIjuM) moTuM karyuM. e pramANe (devI anya dizAmAM gaI eTale) devIonA darzana mATe utsuka brahmAe bIjA eka koDavarSa tapathI trIjuM moTuM karyuM. (trIjA eka koDa varSanA tapathI) uttara dizAmAM zuM meTuM karyuM. tenA anurAganI parIkSA karavA mATe devIo nRtya karatI karatI AkAzamAM gaI. AthI brahmAe ardhA koDavarSanA tapathI kaThora mukhavALuM mastaka utpanna karyuM. pachI devIo namaskAra karIne ane upahAsa karIne svargamAM jatI rahI. A pramANe brahmA cAra mukhavALo thayo ane strInA dAsapaNAne pAmyA. (caMdranI vigata:-) caMdrane jyAre tiSakamAM iMdra padavI ApavAnI hatI tyAre caMdrane namaskAra karavA suro ane asure parivAra sahita caMdranI pAse AvyA. A vakhate devatAonA guru bRhaspatinI patnInA rUpamAM caMdranuM citta AkarSAyuM. AthI bRhaspatinI patnIne bheLavIne budhane utpanna karyo. (sUryanI vigataH-) sUryanA tejane sahana nahi karI zakatI ane pazcimadizAmAM gheDInuM rUpa dhAraNa karanArI rannAdevI nAmanI strIne haMmezA bhegavavAnI IcchAvALA sUrya vizvakarmAnI (=devonA suthAranI) pAse potAnuM zarIra cholAvyuM. (gaNapatinI vigata:-) jo ke gaNapati lekamAM 1. pRthvI upara pharatA sUye koI ratnAdevI nAmanI rUpavatI strIne joI. tethI meha pAmelA sUrya ratnAdevInI pAse bheganI prArthanA karI. ratnAdevIe kahyuM; he svAmI ! ApanuM teja mArAthI sahana thaI zakatuM nathI. mATe ochuM karo. AthI sUye brahmA pAse jaIne kahyuMH mahArAja mAruM teja ochuM karo. AthI brahmAe saMdhADo maMgAvI tenA upara sUyane caDAvI tenuM zarIra ghasavA mAMDavuM. pachI sUrye ratanadevIne bhogavI.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 33 brahmacArI tarIke mAnya che, te paNa je te deva che te avirata hevAthI duzIlatAnuM bhAjana ja che. gAthAmAM rahelA Adi zabdathI ahalyAnA jAra tarIke prasiddha iMdra vagere jANavA. kahyuM che ke-"zuM kamala jevA netravALI devIe nathI? jethI che tApasI ahalyAne bhegavI. hRdayarUpI ghAsanI jhupaDImAM jyAre kAmarUpI agni pradIpta bane che tyAre ko paMDita paNa ucitane anucitane jANe che?" [20] AvA prakAranA ja devane pUjanArAone upahAsa kare che__ pUijjati sivatthaM, kahiMvi jai kAmagadahA devA / gattAsUyarapamuhA, kiM na hu pUyaMti te mUDhA // 21 // gAthAtha-mithyAtvarUpI madirAthI jemanuM caitanya (=jJAna) haNAI gayuM che evA kaI jIvo je mekSa mATe pUrvokta svarUpavALA kRNa, mahAdeva, brahmA vagere kAmagardabha dene pUje che te te mUDha jIvo khADAomAM pharatA bhUMDa vagere pazuone kema pUjatA nathI? TIkAtha-jeo kAmanA kAraNe gadheDAnI jema yogya vicAra karavAmAM mUDha banI gayA che te kAmagardabha che. jemake- brAe potAnI putrInI sAthe bhega bhogavavAnI IcchA karI, athavA jeo kAmane viSe Asakta hovAnA kAraNe strIo vaDe gadheDAnI jema bhAra vahana karAya che te kAmagardabha che. kahyuM che ke- "jenA vaDe brahmA, viSNu ane maheza strIonA gharanuM kAma karanArA dAsa karAyA che, vANIne aviSaya evA caritrathI pavitra thayelA te kAmadeva bhagavAnane namaskAra thAo." (1) AvA devane paNa je vivekahIna cho tattapaNe (sAcA deva mAnIne) pUje che te ajJAna jIvo khADAmAM pharatA bhuMDa vagerene kema pUjatA nathI? nagaranA bhuDe paNa sadA kAmAtura hoya che. tethI teo paNa temanA pUjya kema na bane ? kAraNa ke te devonA ane bhuMDanA AcAramAM kaI bheda nathI. [21] have kAmAtura brAhmaNane guru tarIke svIkAranArA mithyAtvIone upahAsa karatA graMthakAra kahe che - visayAsattovi naro, nArI vA jai bhaija gurubhAvaM / tA pAradAriehiM, vesAhiM vA kimavarAddhaM // 22 // 1. Ina gautama RSinI rUpavatI strI ahalyAne joIne kAmAtura thaye. pachI ekavAra gautamaRSi snAna mATe nadIe gayo tyAre Idra ahalyA sAthe viSayasukha bhogavyuM. eTalAmAM gautamaRSi AvI gayA. Indra bilADAnuM rUpa karI bahAra nIkaLyo. gautame tene oLakhIne zApa dIdhe ke-"tAre hajAra bhaga (ni) thAo." pachI dee RSine ghaNuM prArthanAthI manAvyA ane sahaane nAma karAvyuM.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane gAthArtha-je viSayAsakta paNa puruSa ke strIne guru tarIke Adara karAya che te parastrIgAmIoe ane vezyAoe ze aparAdha karyo che? TIkAtha- je viSayamAM Asakta paNa vyAsa, vizvAmitra ane vasiSTha brAhmaNa vagere puruSane athavA viSayamAM Asakta banelI paNa pArvatI ane aruMdhatI vagere strIne guru tarIke Adara karAya che to parIgAmI puruSoe ane vezyAoe ze aparAdha karyo che? (jethI temane guru tarIke na mAnavA.) kAraNa ke guNanI daSTie e badhAmAM kaI bheda nathI. A pramANe mithyAtvIono A upahAsa che. kahyuM che ke-" je sarAgI deva heya, abrahmacArI paNa guru hoya ane dayAhIna paNa dhama hoya, to to khedanI vAta che ke A jagata vinAza pAmyuM che. " (le. zA. pra. 2. gA. 14) A pramANe lokika devAnuM ane guruonuM zIla rahitapaNuM jANavuM. temanuM zIlarahitapaNuM (temanA) zAstromAM kahelI yuktiothI ja ame jaNAvyuM che. svamatamAM (jainamatamAM) paNa badhA ja devo ane tApasa avirata hevAthI ja duzIlatAnuM bhAjana che. AthI AmAM Agamana vireAdha nathI. [2] have cethA vratano bhaMga thatAM bAkInA cAra vratone paNa bhaMga thAya ema kahe che? mehuNasanArUDho, navalakkha haNei suhumajIvANaM / raya gAthamavayAgo, hiMsA jIvAmida rarU gAthArtha - abrahmanuM sevana karanAra puruSa utkRSTathI nava lAkha sUkamajIne haNe che, AvA AgamanA vacanathI zIlanAM bhaMgamAM pahelI jIvahiMsA thAya che, arthAt zIlabhaMga karanAre pahelAM ja prANAtipAta viramaNavratanI virAdhanA karI. TIkAtha- sUkSama eTale kevalajJAnIthI ja jANI zakAya tevA sUkSamajI. abrahmanuM sevana karanAra puruSa utkRSTathI navalAkha sUramajIvone haNe che. AgamamAM kahyuM che ke"strInI yonimAM eka, be, traNa yAvat utkRSTathI lakSapRthakatva(=be lAkhathI navalAkha) beIdriya jIve utpanna thAya che. 1. puruSanI sAthe strIne saMga thatAM te jIvo nAza pAme che. jema vAMsanI naLImAM tapelA loDhAno saLiyo nAkhavAmAM Ave to vAMsano nAza thAya che, tema puruSanI sAthe strIne saMyoga thatAM strInI yonimAM utpanna thayelA beIdriya jIne vinAza thAya che. 2. eka manuSya bhogavelI nArInA garbhamAM garbhAjapa ceMdriya manuSpo eka vakhate utkRSTathI navalakha utpanna thAya che. te navalAkhamAMthI eka athavA bene saMtAnapaNe janma thAya che, bAkInA badhA tyAM ja emane ema vinAza pAme che. 3. vaLI (bhagavatIsUtra za. 2 u. 5 mAM) kahyuM che ke-hebhagavaMta! maithuna sevanAra prANu ke asaMyama kare che? he gautama! jema
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 gujarAtI bhAvAnuvAda koI puruSa pUrathI (=vanaspati vizeSathI) bharelI naLInA athavA rUthI bharelI naLInA tapelA ( leADhAnA) saLiyAthI nAza kare, tevI rIte mathuna sevanAra jIva' asaMkhyAtA jIvAnA nAza thAya tevA asayama kare che.1 4. AvA AgamavacanathI zIlanA bhaMgamAM pahelI jIvahiMsA thAya che, arthAt zIlabhaMga karanAre A rIte pahelAM ja prANAtipAtaviramaNavratanI virAdhanA karI. [23] khIjA-trIjA vratanA bhaMga kevI rIte thAya che te jaNAve cheH no kAmINa sacaM, pasiddhameyaM jaNassa sayalassa / titthayarasAmipamuddA - dattaMpi hu tattha khalu hujja ||24|| gAthAtha :- kAmIone satya hAtuM nathI e sakala leAkamAM prasiddha che. zIlabhaMgamAM tItha kara adatta ane svAmI-adatta vagere adatta paNa thAya. TIkA :- kAmIjIvAmAM = viSayalAlasAthI asvastha banelA jIvAmAM kAmI jIvAmAM satyavAdIpaNuM saMbhavatuM nathI e bInA sakala leAkamAM prasiddha che. kahyu che ke--vaNika, vezyA, cAra, jugArI, paradArAgAmI, dvArapAla ane kapaTI A sAta puruSA asatyanA madira haiAya che. ' ahIM kAIne prazna thAya ke-pitA vagerenI anujJAthI paraNelI peAtAnI patnIonI sAthe ja maithuna sevavAnA AgrahavALAne paNa trIjA vratanA bhaMga kevI rIte thAya ? A praznanA samAdhAna mATe graMthakAra gAthAnA uttarArdhamAM jaNAve che ke- tIthaMkaraadatta, svAmI adatta vagere adatta ( = cArI ) paNa thAya. tItha karAe meAkSarUpa la meLavavA mATe sana karanArAone maithunanA sarvathA niSedha karI hAvAthI svasrI sAthe maithuna sevanArane paNa tIthaMkaraadrutta doSa lAge. svAmI eTale rAjA. rAjae paNa A kA karavAnI anujJA ApI na heAvAthI AmAM svAmIadatta doSa lAge. ahIM gAthAmAM AvelA Adi (=pramukha) zabdathI jIvaadatta ane guruadatta jANavuM. (srInI cenimAM rahelA jIvAe mane haNNA evI anujJA ApI na heAvAthI jIvaadatta doSa lAge. gurue paNa A kArya mATe anujJA ApI na heAvAthI guruakratta doSa lAge.) AgamamAM kahyuM che ke-svAmIadatta, jIvaadatta, tIrthaMkaraadatta ane guruadatta ema cAra prakAre adattAdAna (=cArI) che ema gItArtho kahe che." A pramANe zIlabhaMgamAM trIjA vratanA bhaMga jANavA. [24] 1. puruSa-strInA maithunathI strInI yonimAM asaMkhya samU ima pace driya manuSyA utpanna thAya che, temanuM AyuSya aMtamu dUta jeTaluM hAya che. aMta bAda e badhA jIvA mRtyu pAme che. ( sabhASasaptati gAthA-63)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthana cethA-pAMcamA vratane bhaMga kevI rIte thAya te jaNAve che - abbaMbha payarDa ciya, apariggahiyassa kAmiNI neya / iya sIlabajjiyANaM, kattha vayaM paMcavayamUlaM // 25 // gAthAtha-TIkA-zIlabhaMgamAM cethA vratane bhaMga te spaSTa ja che. parigraha rahitane zI hatI ja nathI, te tene upabhega kyAMthI hoya? arthAt parigraha viramaNa vratanA bhaMga vinA strI paNa na rAkhI zakAya. A pramANe zIlarahita chane pAMcatranuM mULa evuM zIlavata kyAMthI hoya? arthAt zIlane bhaMga thatAM pAMce ya vratane bhaMga thAya che. [25]. viSayAsakta jIva guru na hoI zake e upadeza Ape che - tA kaha visayapasattA, havaMti guruNo tahA puNo tehiM / mA vinAnA gALA, maLiya kazo are raddA gAthAtha-TIkAtha-tethI viSayamAM Asakta cha guru kevI rIte hoya? kAraNake eka vratanA bhaMgamAM sarvatrane bhaMga thAya che ane je zIlavaMta hoya te ja guru sevavA lAyaka che. tathA durazIla te guruoe jinAjJA bhAMgI che. kAraNake zArAmAM A (=have pachInI gAthAmAM kahevAze te) kahyuM che. [26] zAstramAM zuM kahyuM che te kahe che - na hu kiMci aNunAyaM, paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / muttuM mehuNabhAvaM, na taM viNA rAgadosehi // 27 // gAthAtha-tIrthakaroe sAvadyarUpa kaI paNa kAryanI ekAMte anujJA ApI nathI, ane ekAMte niSedha paNa karyo nathI. paNa maithunane ekAMte niSedha karyo che. kAraNake maithuna rAgadveSa vinA thatuM nathI. TIkAtha-je nirvAha na thAya te sAvavano paNa svIkAra karyo che, arthAt sAvavA paNa kArya karavAnI anujJA ApI che. tAtparya ke anujJAta ane niSiddha e baMne ya sarvatratamAM utsarga ane apavAdathI saMmata paNa che ane asaMmata paNa che. sUriomAM uttama pUjyazrI jinavalabhasUrie kahyuM che ke-"nirdoSa AhAra AdithI jyAre sAdhuna nirvAha thaI zakato hoya tevA avasare paNa deSita AhAra AdinuM dAna ApanAra ane lenAra baMnene ahitakArI che. nirdoSa AhAra AdithI nirvAha na thatuM hoya tyAre (mAMdagI AdimAM) deSita AhAra AdinuM dAna ApanAra ane lenAra baMnene hitakara che. A viSe rogInuM daSTAMta che, jvarAdithI pIDAtA regIne ghebara vagere ApanAra vaidya jema
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 gujarAtI bhAvAnuvAda baMnenuM ahita kare che ane bhasmaka vAtAdinA rogathI pIDAtA rogIne ghebara vagere ApanAra vaidya baMnenuM hita kare che tema ahIM paNa samajavuM." A utsargo ane apavAde cethAvratanA bhaMgane cheDIne jANavA. kAraNa ke mithunasevanamAM utsarga ane apavAda nathI. maithunasevana rAga-dveSa vinA thatuM nathI. saMsAranuM mUla AraMbha ( =jIvahiMsA) che ane rAga-dveSa AraMbhanA staMbharUpa che. kahyuM che ke"je rAga-dveSa na hoya te keNu dukhane pAme ? kAne sukhathI Azcarya thAya? koNa mokSa na pAme ??(u. mA. gA. 129) [27] upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che - tA sayala iyarakaTThA-NuTTANasamujjama parihareu / ikaM ciya sIlavayaM, dhareha sAhINasayalasuhaM // 28 // gAthArtha-TIkAtha-tethI he bhavyajIvo ! kaSTathI karI zakAya tevAM tapazcaryA vagere anuSThAne viSe udyama cheDIne jenAthI svarga-mokSanAM sukhe svAdhIna che tevA eka zIlavratane ja dhAraNa karo. [28]. dhIrapuruSe paNa rIsaMsarganA kAraNe mekSamArgathI bhraSTa bane che ema jaNAve che sAvajjajogavajjaNa-sajjA niravajjaujjuAvi jae / nArIsaMgapasaMgA, bhaggA dhIrANa sivamaggA // 29 // gAthArtha -saMsAramAM dhIra puruSanA abrahmasevana vagere sAvavAnA tyAgamAM sulabha tathA nirava egamAM sarala evA paNa mokSamArgo saMbaMdhanA prasaMgathI bhAMgI gayA. TIkAtha-nArIne saMga ja mokSamArganI prAptimAM aMtarAyabhUta hovAthI dhIrapuruSanA mokSamArgo bhAMgI gayA. kahyuM che ke-"he saMsAra ! jo vacce dustAra strIo na hoya te tAre kAThe dUra nathI." [29]. saMsargane ja (=rasaMga ja anarthane hetu che e viSayane ja) daSTAMtathI deDha karatA graMthakAra kahe che - saMvegagahiyadikkho, tabbhavasiddhIvi addayakumAro / vayamujjhiya cauvIsaM, vAse sevisu gihavAsaM // 30 // gAthAtha-saMvegathI dIkSA lIdhI hovA chatAM ane te ja bhavamAM mokSe janArA hovA chatAM AdrakumAre saMyamane choDIne cAvIsa varSa sudhI gRhavAsa sevyuM. TIkAthara=gAthAne bhAvArtha daSTAMtathI jANa. te daSTAMta A pramANe che : 1. hIrouchamayanA e avataraNikAne bhAvArtha lakhyo che. zabdArtha A pramANe chedhIrapuruSonuM ja AlaMbana letA, arthAta dhIra puruSone ja vaktavyane viSaya banAvatA graMthakAra kahe che
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zIlApadezamAlA graMthanA Ardra kumAranuM dRSTAMta A ja bharatakSetramAM pRthvIrUpI suMdarInI veNInA maNisamAna ane saoNMpattithI svarganA nagarane paNu halakA pADanAra rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. te nagarImAM jANe rAjan 2zabdanA bhramathI vadhatA premavALI saghaLI kaLAe jene seve che tevA zreNika rAjA hatA. tenA jainadharma nA jANakAra ane bhayarahita abhaya nAmanA putra hatA. tenA tirUpa tArA rAjama`DalamAM adhika dIpatA hatA. anya dvIpamAM (Ardraka nAmanA anArya dezamAM Ardra ka nAmanA nagaramAM) rahelA Adraka rAjAnI pUrvathI cAlI AvatI prItimAM vadhAro karavA mATe zreNika rAjAe maMtrIne bheTA sAthe Ardraka rAjA pAse meAkalyA. maMtrIe jANe svAmInI prItinA puMja hoya tevuM te dezane ucita kAmaLI vagere bheTachu. rAjAnI AgaLa dharyuM. Aka rAjAe parama premathI te bheTaNa laIne AdarapUrvaka zreNikanA rAjyanI kuzaLatA pUchI. maMtrIe paNa zrI zreNikanA vRttAMtarUpI vAI rahelA malayapatanA pavanathI Aka rAjAnI maneAvRttirUpI velaDIne sArI rIte nRtya karAvI, arthAt zreNikanA sArA samAcAro jANIne AMka rAjAne AnaMda pamADyo. pachI Ardra karAjAnA Aka nAmanA putre pUchyuM: huM maMtrI ! tamArA svAmInA yAgya phAI kumAra paNa che? kAraNa ke lAMbAkALanI prItine TakAvI rAkhavA mATe huM tenI sAthe AdarapUrvaka kulane yAgya prIti karavAne icchuM chuM. kahyuM che ke-jema pitAnuM RNa putramAM Ave, putranuM RNu tenA putramAM Ave tema, dina pratidina vadhatI prIti kramazaH jemanA putrAmAM ane prapautrAmAM Ave che temaja dhanya che." maMtrIe kahyuM: dhanA jANakAra, buddhimAna, karuNAnidhi, pAMcaso maMtrIonA adhipati, kRtajJa, kuzaLapuruSomAM agresara, zrI zreNikarAjAnA putra ane abhaya evA nAmathI prasiddha banelA maMtrIne zuM tame sAMbhaLyA nathI ? Ardra karAjAe zreNikanA putranI sAthe maitrIne IcchatA putranI "he putra! sAruM' yuM, tuM suputra che" ema praza'sA karI. zreNikaputranA guNNAne ane nAmane sAMbhaLIne vismaya pAmelA atizaya AnaMdathI pUN khanelA kumAre paNa maMtrIne A pramANe kahyuM: mane pUchyA vinA na javuM. mArA sa MdezA sAMbhaLavA. kAraNa ke mAruM mana Agraha-pUrNAMka abhayamaMtrI pratye AkarSAya che. 1. mULamAM choLo evA prayoga che. paNa aMnI kharAkhara ghaTanA karavA anuvAdamAM "pRthvIrUpI suMdarInI" ema lakhyuM che, tathA ahIM veNInA maNisamAna" evA prayAganA sthAne mastakanA maNi samAna" evA prayAga vadhAre baMdhabesatA gaNAya. 2. pAna zabdanA cadra ane rAjA ema be artha thAya che. eTale caMdramA rahelI kaLAone evA bhrama thaI gayA ke A zreNika rAjA=caMdra che. tethI saghaLA kaLAo tene sevavA lAgI. 3. tArAnA pakSamAM pAnamantuja eTale caMdrama Dala atha thAya.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 39 have Adraka rAjAe (zreNika rAjA mATe motI vagere bheTazuM ApIne) potAnA puruSonI sAthe maMtrIne javAnI rajA ApI. AdrakumAre paNa abhayakumAra maMtrIne motI vagere kahyuM. rAjagRhanagaramAM AvIne maMtrIe zreNikane AdrarAjAe mekaleluM bheTazuM ApyuM ane abhayamaMtrIne saMdezAnI sAthe AdrakakumAre mekaleluM bheTazuM ApyuM. abhayakumAramaMtrIe vicAryuM ke A keI Asannabhavya (=najIkamAM mekSamAM janAra) jIva che, jinazAsananI atizaya IcchAvALo che. pUrve cAritranI virAdhanA karIne anAryomAM utpanna thayuM che. abhavya ke dUrabhavya jIva mArI sAthe maitrIne IcchatuM nathI. kAraNa ke samAna dharmavALA jInI paraspara prIti thAya che. tethI tene tIrthaMkaranI pratimA avazya mekalavI joIe. te jinapratimAne joIne jAtismaraNa pAmIne samyakatva pAmaze. A pramANe vicArIne buddhimAna ane dharmAnurAgI abhayakumAre AdinAthanI pratiSThita thayelI senAnI pratimAne pUjAnAM upakaraNe sahita nAnI peTImAM mUkI. e nAnI peTIne moTI peTImAM mUkI. te peTI rAjAnA bheTazuonI sAthe AkarAjAnA puruSanA hAthamAM ApI. peTIne ughADIne AdinAthanI pratimAne joIne harSa thI pUrNa banelA AkumAre paNa cittamAM vicAryuM ke A AbhUSaNa kaMThamAM paherAya? mastake paherAya? ke hRdaya upara dhAraNa karAya ? Ane pUrve meM joyuM che ema vicArate te jAtismaraNa pAmyo. teNe vicAryuM. A bhavathI trIjA bhave huM magadha dezamAM vasaMtapuranagaramAM sAmAyika nAmano kaNabI hatA. mArI baMdhumatI nAmanI patnI hatI. have ekavAra meM patnInI sAthe dharma sAMbhaLIne vairAgyasahita dIkSA lIdhI. ekavAra sAdavIonI mathe rahelI patnIne joIne pUrvanA anurAgathI meM tenI IcchA karI. te jANIne patnIe A muni mArA ane potAnA vatane bhaMga na kare evA AzayathI anazanane svIkAra karyo. anazananuM pAlana karIne mRtyu pAmIne te devalokamAM gaI. A sAMbhaLIne vratabhaMganA bhayathI meM paNa anazana svIkAryuM. huM marIne deva thayA. tyAMthI anAryomAM utpanna thaye. mAre te guru che ane te baMdhu che ke jeNe mane pratibaMdha karyo. A pramANe vicArIne teNe abhayakumArane jevAne manoratha karyo. teNe pitAne kahyuM huM abhayakumArane jevAne Irachu chuM. pitAe kahyuMH ApaNe svasthAnamAM rahIne ja zreNikanI sAthe prIti karIe chIe. pitAe tene rokyo, paNa te svayaM javA mATe utsuka hoM. AthI te anurAgavALI kulInI jema javA mATe ke rahevA mATe samartha na bane. nahi joyelA paNa abhayakumAranA guNene joyelA hoya tema daDha vicArate te gharamAM ke vanamAM ema kyAMya svasthatAne na pAmyo. anya kAryone tyAga karIne abhayakumArane ja gInI jema ekAgratAthI cittamAM dhAraNa karatA teNe patinI prApti mATe 'preSitAnI jema kaSTathI divasa pasAra karyo. abhayakumAranI vAta karate 1. preSitA eTale jene pati paradeza gayela che tevI strI. jemAM proSitA patinA virahathI kaSTathI divasa pasAra kare tema AdrakumAre. abhayakumAranA virahathI kaSTathI divasa pasAra karyo.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 zIleApadezamAlA graMthanA Ardraka abhayakumAra pAse javAnA avasara jovA lAgyA. uDIne peAtAnI IcchA pramANe jatA pakSIone teNe peAtAnAthI adhika mAnyA. have Ardra karAjAe pAtAnA putrane abhayakumAranI pAse javAnI IcchAvALA jANIne pAMcaso sAmAne tenuM rakSaNa karavAnA Adeza karyo. chAyAnI jema rAta-divasa peAtAnA paDakhAne nahi mUkatA sAmata rAjAethI Ardra kumAre pAtAne kedI jevA mAnyA. nagaranI bahAra gheADAone calAvatA te peAtAnI IcchA pramANe dUra paNa jatA hatA ane sAmAne vizvAsa upAvavA svayaM pAche AvI jatA hatA. ekavAra samudramAM ratnAthI bhareluM vahANa taiyAra karAvyuM. vahANanA AgaLanA bhAgamAM jinapratimAne mUkI, sAmatA peAtAne jotA na hatA tyAre jaladI vahANumAM besIne te A dezamAM AvyA. tyAM dhanane sAtakSetramAM vAparyuM, jinapratimA abhayakumArane ApIne pratyekabuddha te sAdhuveza paherIne jeTalAmAM sAmAyika uccare che teTalAmAM AkAzamAM devIe kahyuM: tuM vrata na le. kAraNa ke tAre bhAgalavALAM karmo bhAgavavAnAM che. bhAgalavALAM karmo tItha karAne paNa bhAgavavA paDe che. mATe te karmI bhAgavyA vinA tuM vrata levAne cAgyA nathI. te dhama thI zuM ? ke jenAthI narakamAM javu paDe, arthAt je dharmInA svIkAra karyA pachI tenA bhaMga karIne narakamAM javuM paDe te dharmInA svIkAra na karavA joie. Adra kumAre daivIvANInA anAdara karIne vrata svIkAryuM". ati ugra cAritrane pALatA A kamuni ekavAra vasa Mtapura nagaramAM AvyA. madhumatInA jIva vasaMtapura nagaranA zreSThInA ghare dhanavatI nAmanI patnInI zrImatI nAmanI putrI thayeA. ekavAra Aka muni nagaranI bahAra devamaMdiramAM kAussaggamAM rahyA hatA. A vakhate sakhIothI yukta zrImatI tyAM ramavA mATe AvI. pachI tyAM "he sakhIe ! patine va" ema khAlikAe kahyuM. khAlikA maMdiranA 1eka eka thAMbhalAne bheTIne "A mAro pati A mArA pati" ema kahIne varavA lAgI, zrImatIe paNa kAussagamAM ubhelA A munine thAMbhalAnA bhramathI bheTIne "A mArA pati" ema kahyuM. A avasare sArI pasa DhagI karI sArI pasa MdagI karI" ema daivI khAlI. pachI gArava karatI devIe tyAM ratnAnI vRSTi karI. ga iravathI bhaya pAmelI zrImatI muninA pagamAM paDI. A anukUla upasarga che ema jANIne munie khIjA sthaLe vihAra karyAM. mAlika vinAnuM dhana rAjAne AdhIna thAya evA niyama hatA. AthI rAjapuruSo jeTalAmAM te ratnAne le che teTalAmAM devI melI ke A ratnA meM zrImatInI A muni sAthe thayelI sagAImAM ApyAM che. devInuM A vacana sAMbhaLIne ane tyAM sarpone joIne rAjapuruSo palAyana thaI gayA. 1. A vigata TIkAmAM nahAvA chatAM vizeSa spaSTatA mATe angrathanA AdhAre lakhI che..
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 gujarAtI bhAvAnuvAda te dhana zrImatInA pitA devadatta kaI jAtanA vidana vinA laI lIdhuM. bAkInA loke kevaLa kautuka jatA rahyA. zrImatI juvAna thavA chatAM ane pitAnA kahevA chatAM koIne varI nahi. teNe pitAne kahyuM: jenA gRhadevatAe (=gharamAM rAkhelI pratimAnA adhiSThAtA deve) dhana ApyuM che te ja mAre vara che. te dhana laIne Ape paNa emAM anumati ApI dIdhI che. AthI Ape mane bIjAne na ApavI. laukike e paNa kahyuM che ke rAjAo ekavAra bole che, sAdhuo ekavAra bole che. kanyAo ekavAra paraNAvAya che. A traNa eka eka vAra thAya che. he vatsa! bhramaranI jema bhamatA te munine tuM kevI rIte meLavI zakIza? kadAca maLI jAya te paNa tuM tene kevI rIte oLakhI zakIza? kAraNa ke seMkaDothI adhika sAdhuo hoya che. zrImatIe kahyuM : he pitAjI! tyAre temanA pagamAM paDelI evI meM cihna joyuM che. ethI je temane huM jouM te sahelAIthI oLakhI lauM. tyArathI tyAM je je sAdhue Ave te sarvane te bhikSAdAna ane vaMdana karavA lAgI. bAramA varSe AvelA te munine zrImatIe citra joIne oLakhI lIdhA. zrImatIe munine kahyuM: he svAmI! Apa mArA vara che. kAraNa ke te vakhate meM Apane pati karyA che. te vakhate Apa thuMkelAnI jema mane mUkIne ane tiraskArIne jatA rahyA. paNa hamaNAM he nAtha ! mArI upekSA na karo, mane bhega. he svAmI ! have paNa je Apa mArI avajJA karaze te Apane zrIhatyAnA pApathI lepIne huM agnimAM baLI marIza. rAjA ane lokethI prArthanA karAyelA Adraka munie devavANIne vicArIne zrImatIne paraNyA. zuM bhAvI anyathA thAya che? krame karIne temane trIjA varSe putra thaye. te putra nava varSanA thayA tyAre AdrakumAre zrImatIne kahyuMH tane sahAyaka putra thayelo che. AthI huM have dIkSA lauM chuM. buddhimatI zrImatI te vakhate reMTiye laIne rU kAMtavA mAMDI. bALake kahyuM: he mA ! A teM zuM zarU karyuM che? zrImatIe kahyuM: he vatsa ! tAro pitA tapa karavA mATe jaze ane tuM te hajI nAkhe che. AthI reMTiye ja mAruM zaraNa che. A pramANe sAMbhaLIne bALake popaTanI jema kAlI bhASAmAM kahyuMhe mA ! mArA pitA kyAM javAnA che? emane huM bAMdhIne rAkhuM chuM. pachI reMTiyAthI kAMtelA sUtarathI pitAnA pagane bAMdhatA teNe A pramANe kahyuM : he mA ! tuM bhaya na pAma. jhuMDa nAmanuM jalacara prANI jema hAthIne bAMdhI le (=pakaDI le) tema meM pitAne sUtaranA tAMtaNuothI bAMdhI ja lIdhA che. bALakanI te ceSTa joIne AdrakanuM citta dayALu banyuM. AthI teNe kahyuM : bALake mArA pagamAM sUtaranA jeTalA baMdhana=AMTA karyA che teTalAM varSo sudhI huM gRhavAsamAM rahIza, tethI adhika nahi. pachI sUtaranA baMdhana gaNyA te bAra thayA. AthI teNe gharamAM rahIne bAra varSo pasAra karyA. avadhi pUrNa thatAM teNe vicAryuM. pUrvabhavamAM meM manathI paNa cAritra bhAMgyuM te anAryapaNAne pAmya, paNa hamaNAM te sarvathA cAritra choDI dIdhuM
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4ra zIleApadezamAlA graMthanA hAvAthI mArI kaI gati thaze? pachI zrImatInI rajA laIne muniveza paherIne pavananI jema ( apratibaddhapaNe ) vihAra karyAM. A kamunie ekavAra rAjagRhanagaranA mArgamAM peAtAnA pAMcase sAmatAne joIne oLakhI lIdhA. te sAmaMtA cArI karIne peAtAnA nirvAha karatA hatA. AthI munie temane pUchyuM: peTane pUravAnA bIjA upAcA hAvA chatAM tameAe A ze dhaMdhA zarU karyAM che ? temaNe paNa munine A pramANe kahyuMH jyArathI Ape amane vanamAM mUkI dIdhA tyArathI ame zaramathI svAmIne peAtAnuM sukha batAvatA nathI. Apane ja zeAdhatA ame ATalI bhUmi sudhI AvyA chIe. jIvananirvAhanA bIjo upAya na maLavAthI cArIthI jIvIe chIe. munie kahyuM : he bhadro! sAMbhaLeA, tame bhavya che, tethI huM tamane maLyA chuM. mATe pote AcarelA pApanI AleAcanA karIne dharmane Adaro. muninI dharmamaya dezanA sAMbhaLIne puNyazAlI te rAjaputrAe sa'sArarUpI samudrathI tAranArI dIkSA lIdhI. H temanAthI yukta Adramuni mahAvIra bhagavAnane vaMdana karavA rAjagRhanagara tarapha gayA. rastAmAM maLelA gAzALAe temanI sAthe vivAda zarU karyAM. teNe kahyuM : ahA ! mAtra kaSTa ja jenuM phUla che tevA A tapa niraka karavAmAM Ave che, kAraNa ke sukha ane duHkha vagere bhAgavavAmAM 1niyati ja pramANa che. jIva seMkaDA upAyAthI je kAne sAdhI zakatA nathI te kArya niyatibaLathI sahelAIthI thaI jatuM dekhAya che. Adrakamunie kahyuM : jema tema na ela. niyati ane puruSArtha e baMnethI kA siddhi thAya che. jemake-thALImAM raheluM bhAjana karmathI prApta thayuM che. thALImAM raheluM te bhAjana jyAM sudhI hAtha mukhamAM na mele tyAM sudhI sukhamAM pezatu' nathI. athavA kAika kArya niyatithI thAya che ane kAika kArya puruSAtha thI thAya che. AthI kArya niyati ane puruSA e ubhayasvarUpa ja che, kayAreya ekasvarUpa nathI ja. kahyuM che ke--"bhAgyanu khaLa aciMtya che' niyatinuM khaLa aciMtya che, ane puruSAnuM baLa paNa aciMtya che. khAdelA phUvA vageremAM kayAreka AkAzamAMthI pANI paDe che teA cAreka pAtALamAMthI paNa paNI Ave che. '' A pramANe A kamunie duSTAtmA gAzALAne niruttara karyAM. kautukavALA devA, vidyAdharA ane gadhAe temanI stuti karI. have muni hastitApaseAnA AzramamAM AvyA. te AzramamAM jIvadayAnA AbhAsathI dharmAMmAM bhrAntivALA tApaseA rahetA hatA. arthAt te tApaseA jIvahiMsAne paNa ajJAnatAthI jIvadayA mAnatA hatA. te Azrama hAthInA mAMsathI bhareluM hatuM. [kAraNa ke te tApase 1 niyati eTale bhavitavyatA. je kALe je thavAnuM heAya te thAya tene bhavitavyatA kahevAmAM Ave che. badhuM ja bhavitavyatA pramANe thAya che, prayatna karavA nirarthIka che ema mAnanAra niyativAdI kahevAya. gaiAzALA niyativAdI hatA. AthI teNe pAtAnA niyativAdanuM samana karavA muninI sAthe vAda zarU karyAM.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda hAthInuM mAMsa khAtA hatA.] tyAM tApasAe munine kahyuM: haNAyelA ghaNA dhAnyajIvAthI zuM? haNelA eka hAthI zreSTha che, jethI lAMkhA kALa pasAra karI zakAya. [arthAt dhAnyanuM bhAjana karavAnA badale hAthInA mAMsanu` bhAjana karavu' joie. kAraNa ke dhAnyanA bheAjanamAM dhAnyanA aneka jIvA mare che. hAthInA mAMsamAM eka ja hAthI mare che. eka hAthI mArIne meLaveluM mAMsa ghaNA vakhata sudhI cAle che. Ama hAthInu mAMsa khAvAmAM hiMsA echI thAya.] tApasAe A pramANe kahyuM eTale pAMcase muniethI parivarelA A kamuni je dizAmAM hAthI leADhAnI sAMkaLeAthI bAMdhelA che te dizA tarapha gayA. te hAthIe bhaktithI namra lAkethI vaMdAtA munine joine kama laghutAthI namavAnI bhAvanA karI. ayaskAMta maNi (=leAcu khaka) samAna mahiSanA darzInathI jatenI sAMkaLe| tUTIne pApanI jema dUra paDI gaI. (hAthI muni tarapha doDavo.) hAthIne AvatA joIne loko palAyana thaI gayA. game teTalA pavana hoya to paNa meru sthira rahe tema muni bhaya pAmyA vinA sthira rahyA. hAthIe mastaka namAvIne muninA caraNAne sparzI sparzIne praNAma karyA, ane parama sukhane prApta karyuM. muninA atizaya prabhAva joIne tApase gusse thayA. paNa Ardra ka maharSie te badhAne pratikhAdha pamADyo. tethI sa`vega ane nivedathI yukta temaNe vIrajinane namIne meAkSanI IcchAthI cAritra lIdhuM. 43 tyAM abhayakumAra sahita zreNikarAjAe Ardra munine vaMdana karyuM.. A kamunie rAjAne dharmalAbharUpa AzIrvAda ApyA. rAjAe kuzaLatA pUchIne munine kahyuM: huM mahiSa hAthInA baMdhanathI chUTavAnA AzcaryakArI prasaMga sAMbhaLavAne Icchu chu. munie kahyuMH he mahArAja! hAthInuM baMdhanathI chUTavu e AzcaryakArI nathI, paNa sUtaranA tAMtaNAonA baMdhanathI chUTavuM e mane atizaya duSkara lAge che. zreNike pUchyuM: te kevI rIte? AthI munie reTiyAnA ane sUtaranA tAMtaNAnA prasaMga vistArathI kahyo. tathA dha prAptimAM upakArI hAvAthI abhayakumAranI praza MsA karI. niSThANuvatsala evA teM mane pratibaMdha pamADyo ema kahIne saghaLA vRttAMta abhayakumArane jaNAvIne dhama lAbharUpa AzIrvAda ApyA. A pramANe A muninuM AzcayakArI caritra sAMbhaLIne zreNika ane abhayakumAra sahita sa leAkeA harSa pAmyA. pachI badhA potAnA ghare gayA. A kamunie rAjagRhanagaramAM jinendra zrI vIrasvAmIne vaMdana karyu. pachI potAnA manuSyabhavane saphaLa karIne ane sarva karmInA nAza karIne Akamuni mekSa pAmyA. vizuddha savegathI dIkSA lIdhI hAvA chatAM ane te ja bhavamAM meAkSamAM janArA heAvA chatAM Akamuni cAvIza varSo sudhI gRhavAsamAM rahyA. kharekhara ! viSayA bhaya'kara che ! [30] sAmAnya mAnavanI vAta dUra rahI, tItha karanA haste dIkSita banelAne paNa srI- sa'gathI dASa thAya ema jaNAve cheH
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane paidivasaM dahadaha-bohagovi sirivIranAhasIsovi / seNiyasuovi satto, vesAe naMdiseNamuNI // 31 // gAthAtha-dararoja daza daza puruSone pratibodha pamADanArA (=pratibodhIne cAritra levA mATe mokalanArA) hevA chatAM, zrIvIranA haste dIkSita banelA hovAM chatAM ane zrI zreNika rAjAnA putra hovA chatAM zrI naMdaNamuni vezyAmAM Asakta banyA=bAra varSa sudhI vezyAnA ghare rahyA. TIkAtha-gAthAne bhAvArtha daSTAMtathI jaNAvo. te A pramANe - naMdiSeNamuninuM dRSTAMta kaIka dezamAM kaIka brAhmaNe yajJa karavAnuM zarU karyuM. temAM eka karane yajJabhUminuM rakSaNa karavAnuM kahyuM. jinadharmane jANakAra te nekare ekavAra te brAhmaNane kahyuM. yajJamAM anna vagere je kaMI vadhe tene huM paNa mane ThIka lAgaze te pramANe upayoga karIza. brAhmaNe te pramANe svIkAryuM eTale te yajJabhUminuM rakSaNa karavA lAgyo. yajJakriyA mATe vidvAna brAhmaNone bolAvavAmAM AvyA. madhuparka vagerene tathA seMkaDe ghaDA pramANa ghIne homa karyo. dararoja bhAta, modaka AdithI atithione jamADavAmAM Ave che. sadAcArI te nekara darareja vadheluM prAsuka anna ane cekhAnuM atizaya zuddha pANI munione bhaktithI vahorAvato hato. te avasara pramANe vastra vagere paNa meLavIne munione vaherAvate hatuM ane vahorAvyA pachI vaMdana vagerethI AtmAne pavitra karate hate. te marIne devalokamAM utpanna thaye tyAM teNe ghaNA kALa sudhI bhegene bhagavyA. bhAvapUrvaka karelI theDI paNa kriyA phalavALI thAya che. tyAMthI te zreNika rAjAnA putrapaNe utpanna thaye, ane naMdiSaNa evA nAmathI prasiddha thaye. keme karIne te yauvananI zebhAne pAmyA. pitAe tene anupama lAvaNya, rUpa, saubhAgya ane zarIranI zobhAvALI pAMcaso rAjakanyAo paraNAvI. - A tarapha sallakIvanamAM rahela hAthaNuonA TeLAne adhipati eka hAthI jema adhipatideva devIonI sAthe kIDA kare tema hAthaNIonI sAthe svecchA mujaba kIDA karate hate. keI hAthI mane mArIne A hAthaNIonA TeLAne nAyaka na thAo ema vicArIne utpanna thayelA hAthIrUpa baccAne mArI nAkhatA hatA. yajJa karanAra brAhmaNano jIva te TeLAmAM hAthaNInA udaramAM avataryo. hAthaNIe A garbhanuM huM kaI paNa prakAre rakSaNa karIza ema vicAryuM. pachI te kapaTathI page laMgaDI banIne dhIme cAlatI hatI. AthI te pAchaLa rahI jatI hatI. eka pahora pachI premathI rAha jotA nAyaka pAse jaIne bhegI thaI jatI hatI. A pramANe kapaTathI kyAreka eka divase te kyAreka be divase bhegI 1. dahIM, ghI, pANI, madha, ane sAkara e pAMca dravyonA mizraNane madhupaka kahevAmAM Ave che. 2. salakI hAthIone priya eka jAtanI vanaspati che. salakIvanamAM eTale salakI jemAM aSki hoya tevA vanamAM.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 45 thatI teNe nAyakane vizvAsa pamADyo. sIethI kaNa kaNa nathI chetarAtuM? prasUtine divasa najIka AvatAM eka divasa nAyaka dUra hatuM tyAre te tApasenA Azrama pAse gaI. tene potAnA mastake ghAsane pUDe mUkIne caraNamAM paDatI joIne tApasee jANyuM ke A zaraNanI mAgaNI kare che. AthI tApasee tene kahyuMH he vatsa ! tuM ahIM bhayarahita rahe. janma thatAM ja putrane tyAM mUkIne pote TeLAmAM jatI rahI. vacce vacce gupta rIte bALakane dhavaDAve che. tApasa vaDe svAbhAvika premathI ghAsa ane sallakavanaspatinA pAMdaDAothI poSAte te kramazaH AzramanA vRkSanI jema vRddhi pAmyuM. te bALakanI jema krIDA karate hatuM ane ghAsa vagere khAtuM hatuM. teNe svayaM mastake kezajaTAnI veNI karI. tApase. AzramanA vRkSone pANI sIMce tyAre te paNa pANI sIMcatuM hatuM. AthI te pRthvI para "secanaka evA nAmathI prasiddha thaye. sAta hAtha UMce, nava hAtha lAMbe, traNa hAtha jADe, nAnI DekavALa, mahuDAnA puSpa jevI pILI AMkhavALo, sAte aMgethI suMdara, cAse cAlIsa sulakSaNavALo ane bhadrajAtine te hAthI krame karIne madenmatta banyA. nadInA kinAre pANI pIvAne mATe AvelA pitAne baLathI mArIne pote yUthapati thaye. pitAnA vRttAMtane jANIne teNe hRdayamAM vicAryuM ke, jevI rIte mArI mAtAe kapaTa karIne tapovanamAM mAruM rakSaNa karyuM ane je rIte dUrakarmavALA meM mArA pitAnuM jevuM karyuM tevuM bIje kaI mAruM na kare tema karavuM joIe. Ama vicArIne teNe vAMdaro jema pakSInA mALAne bhAMgI nAkhe tema tApasenA Azramane bhAMgI nAkhyo. tApasee vanamAM sArAM lakSaNovALe eka hAthI che ane teNe amArA Azramane bhAMgI nAkhyo che ema zreNikane kahyuM. rAjA jaMgalamAM jaIne tene bAMdhIne nagaramAM laI AvyuM. pUrve kyAre ya baMdhana joyuM na hovAthI te hAthI sarSanI jema aMtaramAM banya. moTA sthAnamAM meTA AlAnamAM baMdhAyele te udyama vinAne banI gayuM. te vakhate te gurUSavALA mAnI puruSanI jema AMkha mIMcIne rahyo, arthAt aMdarathI baLatuM hatuM, paNa bahArathI zAMta rahyo. tApase e AlAnakhaMbhamAM baMdhAyelA tenI pAse AvIne kahyuM: teM amArA AzramanuM rakSaNa sAruM karyuM? he durAtman ! amee tAruM ghaNuM kALa sudhI lAlanapAlana karyuM. chatAM te je duSTaAcaraNa karyuM tenuM A phala bhegave che. Ama tApasoe tene tiraskAra karyo. hAthIe vicAryuM: cokasa emanA kahevAthI huM A dazAne pAme . pachI teNe AlAnastaMbhane ukheDIne baMdhanane toDI nAkhyuM. dhathI lAla - AMkhavALA teNe jaladI vanamAM Azrama pAse jaIne tApasenI pAMdaDAMothI banAvelI jhuMpaDIone talanI jema masaLIne kApusanI jema pheMkI dIdhI. tApasanA rakSaNa mATe ane hAthIne pakaDavA mATe azvArUDha thayelA putranI sAthe zrIzreNika rAjA vanamAM 1. hAthIne bAMdhavAnA thAMbhalAne AlAna kahevAmAM Ave che.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 zIlapadezamAlA graMthane, gaye. jema kSINa thayelA maMtravAdIo duSTabhUtane maMtrathI vaza na karI zake tema zreNikaputra tene vazamAM lAvavA samartha na thayA. jema jAMgulInuM vacana sAMbhaLIne sarpa zAMta thaI jAya tema hAthI naMdiSaNanuM vacana sAMbhaLIne pUrvabhavane yAda karIne jANe citramAM AlekhAyeluM hoya tema zAMta thaI gaye. bALaka jema bakarA upara beze tema naMdiSeNa te hAthI upara besIne sahelAIthI tene AlAnastaMbha pAse laI Avyo. tene suMdaralakSaNethI pUrNa jANe bIje yuvarAja hoya te jANIne zreNika rAjAe paTTahastI karyo. ekavAra aMtaHpura ane putranA samUhathI yukta zreNika rAjA guNazila nAmanA udyAnamAM zrI mahAvIra prabhune vaMdana karavA gaye. bhagavAnanI (dAna-zIla-tapa-bhAva e) cAra prakAranI kaNa mATe amRta samAna dezanA sAMbhaLIne abhayakumAra vageree gRhasthadharmanA sArane meLavyuM. zreNikane pUchIne koI paNa rIte vratalevAnI IcchAthI zrI vIra prabhunI pAse jatA zreSTha buddhivALA naMdiSeNane AkAzamAM rahelI devIe spaSTa kahyuMH he vatsa! zuM bhegaphalavALuM karma bhagavyA vinA kSaya pAme ? arthAt na pAme. AthI tuM samayanI rAha jo, beTI utAvaLa na kara. cAritrAvaraNIya karmane gharamAM ja ( rahIne) khapAva. sAdhunA mArgamAM rahelA mane karma zuM karaze ? e pramANe dhIratAnuM AlaMbana laIne naMdiSeNu zrIvIraprabhunI pAse gaye. prabhue paNa tene cAritra levAne niSedha karyo. paNa te AgrahathI aTakyo nahi. hAthInA be dAMta AgaLanA bhAgamAM ja hoya che, pAchaLa nahi. harSathI dIkSA laIne te prabhunI sAthe vihAra karavA lAgyA. atizayadusaha tapathI potAnA zarIrane kRza karI nAkhyuM. utpanna thatI bhegecchAne baLAtkArathI nirodha karavAnI IcchAvALA temaNe zmazAna vageremAM vizeSa karIne ghera AtApanA karavA lAgyA. Ama chatAM iMdriyarUpI cera vikArarUpa araNyanI atizaya sanmukha AvavA lAgyA. AthI mAnI evA temaNe ApaghAtane vicAra karyo. zastrathI zarIrane kApavA lAgyA eTale devIe zAne buThuM karI dIdhuM. agnimAM paDavA lAgyA eTale devIe agnine ThaMDe karI dIdho. jherane khAvA lAgyA eTale devIe jherane zaktihIna karI nAkhyuM. laTakIne gaLe phAMso khAvA lAgyA tyAre devIe baMdhanane pAMdaDAnI jema chedI nAkhyuM. parvata uparathI paDavA lAgyA tyAre devIe pakaDIne AdarapUrvaka kahyuM? A saMsAramAM zuM karmane bhogavyA vinA kaI khapAvavA samartha thAya che? bhogavavA gya karma tIrthaMkarane paNa avazya bhegavavuM ja paDe che. tethI tame nirarthaka ja prayatna karo cho. mArA vacanane kema yAda karatA nathI ? atizaya tapa karanArA te ekavAra chaThutapanA pAraNe ajANathI ekalA vezyAnA gharamAM pravezyA. dharmalAbha e pramANe kahIne muni jeTalAmAM pAchA pharI rahyA hatA teTalAmAM vezyAe hasIne A pramANe kahyuM amAre dharmalAbhanuM kAma nathI, ane te kevala dhanalAbha thAo. 1. jAMgulI=sarpanA jherane utAravAne maMtra jANanAra.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 gujarAtI bhAtrAnuvAda A vezyA paNa mane hase che e pramANe vicArIne atizaya garvane adhIna banIne naMdiSeNa munie labdhithI AkAzamAMthI taNakhalAne kheMcIne dhananI vRSTi karI. have vezyA paNa deDIne bhamarInI jema temanA caraNamAM paDI. caraNomAM paDIne teNe kahyuM: he nAtha ! kalpavRkSa samAna A5 AMgaNAmAM AvIne anAtha ane ApanA pratye anurAgavALI mane choDI de e barAbara nathI. jema hAthI priyavacanathI anurAgavALo banI jAya tema mahAtmA paNa vezyAnA priya vacanathI anurAgavALA banI gayA ane bhogone viSa (jevA) jANatA hovA chatAM AtmAne premathI bAMdhe. rAgamAM mUDha banelA te devInI vANI ane vIravacanane yAda karIne sAdhuveza mUkIne vezyAne ghare rahyA. daza ke dazathI adhika puruSone je divase pratibaMdha na pamADuM te divase mAre dIkSA levI evI pratijJA te vakhate naMdiSeNe lIdhI. naMdiSeNa ghaNuM bhegone bhogavavA lAgyA. tathA dararoja dazane pratibaMdha pamADIne zrI vIra jinanI pAse mokalyA pachI bhojana vagere karatA hatA. have bhegavavA yogya baLavAna karmanA baMdhanane kSaya thatAM ekavAra nava puruSe pratibaMdha pAmyA, Takka (=bhATa) jAtine dazame puruSa pratibaMdha na pAme. samayane jANanArI vezyAe A vakhate naMdiSeNane raseI taiyAra thaI gaI che ema kahyuM. abhigraha pUro na thavAnA kAraNe te bhojana karavA UbhA na thayA. (mahenata karavA chatAM) te pratibaMdha na pAmyuM. taiyAra thayeluM bhajana nIrasa thaI jatAM vezyAe vAraMvAra temane belAvyA. te svAmI! bIjuM (=bIjIvAra) bhajana taiyAra thaI gayuM che. tethI vilaMba kema karo cho? naMdiSeNe kahyuMH Aje (hajI sudhI) dazamo puruSa pratibaMdha pAmyo nathI. vezyAe smitapUrvaka kahyuM : he svAmI! tame ja dazamA thaI jAo. naMdiSeNe hA kahI. bhegaphalavALuM karma kSaya pAmyuM che ema jANIne naMdiSeNe zrI mahAvIra prabhunI pAse jaIne pharI dIkSA lIdhI. potAnA duzcaritranI AlocanA karIne parISahene sahana karatA ane vizuddha AtmAvALA naMdiSeNa muni devalokamAM gayA. AvA paNa naMdiSeNa muni viSayothI vaza karAyA emAM zuM Azcarya che! kAraNa ke smaraNa mAtrathI haNanArA viSe viSasamAna che. [31] te ja bhavamAM mokSagAmIone paNa viSaye dujeya che ema jaNAve che - jaunaMdaNo mahappA, jiNabhAyA vayadharo caramadeho / rahanemI rAyamaI, rAyamaI kAsi hI visayA // 32 // 1. Ayura=sthitikAla. bhAgya che sthitikAla je te mothALu. mogyapus vizvananuM 'vizeSaNa che. "bhogavavA yogya sthitikAla che jene evA karma baMdhanane nAza thatAM" A pramANe zabdArtha thAya. paNa anuvAdamAM bhAvArtha lakhyo che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 zIlapadezamAlA graMtho gAthAtha yadunaMdana, mahAtmA, jinabaMdhu, vratadhArI ane caramazarIrI evA paNa zrIrathanemIe rAjImatI pratye rAgamati karI. khedanI vAta che ke viSaye khedane lAvanArA che, arthAt dujeya che. TIkAtha-yadunaMdana=zrI samudravijaya rAjAnA putra. mahAtmA-upazAMta cittavALA. jinabaMdhu=zrI nemijinanAM laghubaMdhu. vratadhArI-cAritradhArI caramazarIrI.=te ja bhavamAM mokSagAmI. rAjamatI-ugrasena rAjAnI putrI. je viSayae AvA paNa rathanemIne vikArothI kAyara banAvI dIdhA te viSaya kenAthI jItI zakAya? arthAt viSane jItavA kaThIna che. A pramANe gAthArtha che. bhAvArtha te daSTAMtathI jANavo. te dRSTAMta A pramANe che rathaneminuM dRSTAMta virakta buddhivALA bAvIsamA zrI neminine rAjyo ane jimatIne paNa tyAga karIne giranAra parvata upara dIkSA lIdhI. temane nAno bhAI rathanemi rAjimatInI sAthe vivAha karavAnI icchAthI tene prasanna karavA mATe vividha bheTo mokalavA lAgyo. pitAnA baMdhunA premathI mArA viSe premavALo te bheTa mekale che ema vicArIne rAjimatI paNa tenA pratye snehathI kaI zaMkA ryA vinA bheTa svIkAravA lAgI. eka divasa rathanemie vivAha karavAnI IcchAthI rAjimatIne prArthanA karI. jimatIe madana phala sughIne ulaTI karIne tene kahyuM ke, A khAo. rathanemie kahyuM? zuM huM kUtare chuM ? jethI duHkhI mANasanI jema vameluM khAuM. rAjimatIe kahyuM ke te pachI tamArA baMdhue tajelI (=vamelI) mane bhagavAne tame kevI rIte gya che? vaLI- hAthIne choDIne gadheDAne keNa adhika mAne ? ratanane anAdara karIne kAcamAM keNa buddhi kare ? A baMdhunA snehane anusare che ema mAnIne meM bheTo lIdhI. janmAMtaramAM paNa zrInemijina sivAya bIjo koI mAro vara na thAo. zrIneminine kevalajJAna thatAM pativratA rAjImatI dIkSA laIne sAvI thaI. vihAra karatAM bhagavAna ekavAra giranAra parvata upara samavasaryA. tyAM kRSNa vagere aMtaHpurasahita prabhune vaMdana karavA gayA. saMsAra pratye vairAgyajanaka dharmadezanA sAMbhaLIne rathanemie zrInemininI pAse dIkSA lIdhI. rAjImatInI pAse ghaNI strIo dIkSA laIne tenuM barobara pAlana karatI hatI. uttama phaLa ApanArAM kAryomAM puNyazAlIe zuM zithila thAya? arthAt na thAya. ekavAra zrI nemijinane vaMdana karIne jatA rathanemi rastAmAM varSAdathI takalIphamAM mukAyA ane ethI parvatanI guphAmAM peThA. te vakhate varSAdathI takalIphamAM mukAyelA rAjamatIe paNa tyAM rathanemi che ema nahi jANavAthI te guphAmAM praveza karyo. mArA upara daSTi rAkhIne rahelA rathanemine rAjImatIe aMdhakArathI na joyA. AthI temaNe (bhinA thayelAM) vastrone sukAvavA mATe Aju-bAjumAM mUkyAM. jANe svargalekane jItavA mATe hoya tema, tapazcaryAne karatA, vamathI rahita banelA ane pAtaLI kAyAvALA rAmatIne joIne rathanemi atizaya,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda kAmAtura thayA. AthI temaNe vicAryuM ke jANe sRSTinuM sArabhUta bheguM kareluM hoya tevI kAyAvALI A strIne meM ekavAra paNa bhegavI nathI. mArA nirarthaka janmane dhikkAra thAo! jANe bhAIne vera vALavA mATe hoya tema, kAme rathanemine marmasthAnomAM te rIte haNyA ke jethI aMtaramAM vyAkula banelA te potAnA AtmAne paNa bhUlI gayA. nokaranI jema kaMIka dhrujatA zarIravALA ane vyAkula banelA rathanemi uThIne rAjamatInI AgaLa AvIne AMkha UMcI karIne UbhA rahyA. pachI temaNe rAjamatIne kahyuM he bhadra! svecchAthI tuM Ava. ApaNe baMne (bhego bhegAvIne) janmane saphaLa karIe. pachI chellI avasthAmAM tapazcaryA karIzuM. nahi sAMbhaLavA lAyaka A sAMbhaLIne saraLa cittavALA satI rAjamatIe (surata) vastro paherI lIdhA. pachI dhIratA dhAraNa karIne rathanemine spaSTa kahyuM ke, he mahAnubhAva! bhavanuM kAraNa e A tamAre prayatna che? (pUrve lIdhelI) te pratijJAne yAda karo. dIkSAne bhUle nahi. sAdavInI sAthe mithuna sevavuM vagere badhighAtaka che ema zrI neminAthe je kahyuM hatuM te zuM Aje ja bhUlI gayA? kahyuM che ke "sAdavInI sAthe maithuna sevavAthI, dharmanI apabhrAjanA karavAthI, munine ghAta karavAthI ane devadravyane vinAza karavAthI bedhine ghAta thAya ema bhagavAne kahyuM che." pUrve gRhasthAvasthAmAM hatI tyAre meM tamane vANIthI IchayA nathI, te Aje cAritrAvasthAmAM tamAre Adara kevI rIte karuM? huM bhegavaMzamAM utpanna thaI chuM ane tame aMdhakkuLamAM utpanna thayA che. AthI AvuM anucita kArya baMnenI zaramane vadhAranAruM che. agaMdhanakuLamAM utpanna thayelA tiryaMca sarpo paNa vameluM khAtA nathI. vamelAne khAvAnI IcchAvALA (=baMdhue vamelI mane bhegavavAnI IcchAvALA) tame tenAthI paNa adhika hIna che. niSkalaMka zarIravALA prANIne A janma saphala che. khaMDita brahmacaryavALA prANInA jIvanane dhikkAra thAo ! aho! jenAM mULiyAM ukhaDI gayAM che tevuM vRkSa pavanathI sthira na rahe tema, strIothI vyApta lekamAM tamAruM caMcaLa hRdaya kyAMya sthira nahi rahe. tethI keDinA (ramavAnI keDilA) mATe keDine (eka kroDa dhanane) nAza na kare. mATe dhIratAne dhAraNa karIne zuddha dharmane sArI rIte Acare. kAmanmAdanA baLarUpI sarSa mATe asAdhAraNa jAMgulI samAna evI rAmatInI vacanayuktio sAMbhaLIne rathanemie A pramANe vicAryuM guNarUpa saMpattionuM nidhAna A rAmatI strI hovA chatAM dhanya che, ane huM puruSa hovA chatAM azubha kAryarUpI samudramAM DUbelA mane dhikkAra thAo! ahA ! e sI hovA chatAM enAmAM nirmala dhIratA che. huM paMcamahAvratadhArI puruSa hovA chatAM mArI adhIratAne dhikAra thAo! meM pUrve ane hamaNa anucita AcaraNa karyuM. mane dhikkAra thAo. athavA avasthA pramANe puruSanI laghutA ane mahattA thAya che. AthI je mahAsatIe narakarUpa kUvAmAMthI mAre uddhAra karyo che te ja mArA baMdhu che, athavA te ja mArA guru
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 zIpadezamAlA graMtho paNa che, AmAM (jarAya) saMzaya nathI. puNyAtmA rathanemi A pramANe vicArIne zrIneminAthanI pAse gayA. temanI pAse ducaritranI AlocanA karIne gADha tapane svIkAra karyo. rathanemie cAra varSa pachI dIkSA lIdhI, eka varSa sudhI chavastha rahyA, pAMca varSa sudhI kevalI rahyA. navaso ne eka varSa jeTaluM saMpUrNa AyuSya pUrNa karIne saMpUrNa vizuddhAtmA rathanemi mekSamAM gayA. ahA! virativALA AtmAne paNa potAne AdhIna karyo te A viSaye sarvAdhika duSTa che. [32] pUrvokta traNa daSTAMtene upasaMhAra kare che - mayaNapavaNeNa jai tArisAvi suraselanicalA caliyA / tA pakkapattasarisANa iyarasattANa kA vattA // 33 // '' gAthA-TIkAthI - je kAmadevarUpI vAyuthI meruparvata jevA dhIra zrI Adraka, naMdiSaNa ane rathanemi vagere mahAmunio paNa calitacittavALA banI gayA te pachI pAkelAM pAMdaDAM samAna adhika hIna jIvonI zI vAta karavI ? arthAt tevA calAyamAna thAya temAM koI Azcarya nathI. [33] kAmadevanI ja dujeyatAne kahe che - jippaMti suheNaM ciya, harikarisappAiNo mahAkUrA / ikkacciya dujjeyo, kAmo kayasivasuhavirAmo // 34 // gAthAtha-siMha, hAthI, sarpa vagere mahAkrara jIvo sukhethI ja jItI zakAya cheH te te upAyathI vaza karIne damI zakAya che, paNa mokSasukhano nAza karanAra eka kAmadeva ja dujeya che. TIkAtha-kAmadeva dujeya che e viSe kahyuM che ke " A pRthvI upara madanmatta hAthInA kuMbhasthaLane bhedavAmAM zara manuSyo (ghaNuM) che, keTalAka pracaMDa siMhane vadha karavAmAM paNa kuzaLa che, paNa huM vidvAnenI AgaLa haThathI ( makkamatAthI) kahu chuM ke kAmadevanA abhimAnane cUre karavAmAM sUra puruSo viralA che." [34]. kAmane jItanArAonI ja prazaMsA kare che - tihuyaNavimayaNaubbhaDa-payAvapayaDovi visamasaravIro / jehiM jio lIlAe, namo namo tANa dhIrANaM // 35 // gAthArtha-svarga, manuSya ane pAtAla e traNa lekamAM rahenArA ane vaza karavAmAM samartha evA mahAbhyathI yukta paNa kAmadeva rUpa subhaTane jemaNe ramatathI jItI lIdho che te dhIra mahAtmAone vAraMvAra namaskAra ho.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 51 TIkAtha- jemaNe AtmAne vaza karyo che te ja namaskArane cagya che ane te ja dhIra puru vaMdanIya che. vIra puruSa vidyAnA balavALo hoya che ane te bIjAne chaLathI paNa jIte che. kAraNa ke tema karavuM e tene dharma che. e pramANe kAmadeva paNa pizAcanI jema chetare che. kahyuM che ke-" strIonA madhya trivalirUpI tripathamAM ane puSTastanarUpI cokamAM jarA paNa khalanA pAmelA puruSane kAmadevarUpI pizAca chetare che." [35] zIlathI yaza paNa avazya maLe che ema upadeza ardha niyasIlavahaNadhanasAra-parimaleNaM asesabhuvAyala / surahijjai jehiM imaM, namo namo tANa purisANa // 36 / / gAthAtha-TIkA -jeo jAte zIlane dhAraNa karela jIviDIQUI traNe bhuvanane sugaMdhI banAve che te puruSone vAraMvAra namaskAra thAo A tAtparya e che ke jemaNe zIlathI saMpUrNa jagatane vAsita banAvI dIdhuM che te ja vaMdanIya che. [36]. (kAmadevanA bANenI) viSamatAne vizeSathI jaNAvavA mATe kAmadevanI dujeyatAne ramaNIkaDakkhavikkheva-tikkhabANehiM sIlasannAho / jesiM gao na meyaM, namo namo tANa suhaDANaM // 37 // gAthArtha - jemanuM zIlarUpI bakhtara strIonA kaTAkSarUpI nIhaNa bANethI bhedAyuM nathI te subhaTone vAraMvAra namaskAra thAo. TIkAtha- jemanuM zIlarUpI bakhtara strIonA kaTAkSarUpI tIkSaNa bANathI bhedAyuM nathI temane ja namaskAra karavA gya che. kya jIva strIothI khaMDita thayo nathI ? kahyuM che ke-"dhanane pAmIne kaNa abhimAnI banyo nathI? viSayane adhIna banelA kyA puruSanI Apattio nAza pAmI che? pRthvI upara strIothI kenuM mana khaMDita nathI karAyuM? rAjAne kANu priya che? ke kALane viSaya banyo nathI? mAganAra kANu gauravane pAmyo che? durjananI jALamAM phasAyelo ye puruSa kuzaLapaNe temAMthI bahAra nIkaLyo che?[37] . 1. madhyatrivali eTale peTa upara paDatI traNa karacalIe. 2. traNa mArge jyAM bhegA thatA hoya tene tripatha kahevAmAM Ave che. 3. vikSetrapheMkavuM. vAkaya kilaSTa na bane mATe anuvAdamAM vikSepane artha karyo nathI. svayaM samajI le.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthano ve A ja viSayane daSTAMtathI daDha kare che - nivadhUyA niyarUvA-vahatthiyAsesasuMdarIvaggA / ghaNasohaggA niruvama-pimmA lAyaNNaruirammA // 38 // kAnanA ruva, paririyA sena neminA baMbhavvayadhArINaM, paDhamodAharaNamesa jae // 39 // gAthA - pitAnA rUpathI sarva suMdarIone upahAsa karanAra, atizaya saubhAgyanA kAraNe sarvathI adhika spRhaNIya, nirupama premavALI (=navabhavanA snehavALI), sauMdarya ane kAMtithI manahara evI rAjaputrI rAmatIne je neminAtha bhagavAne vRddhAvasthAthI zithila thayelA aMgavALI vRddhAnI jema tyAga karyo te neminAtha bhagavAna jagatamAM brahmacarya vrata dhAraNa karanArAomAM prathama daSTAMta che. TIkArtha vRddhA nIrasatAnA kAraNe yuvAnane tyAjya hoya che. neminAtha bhagavAna virAgI hovAthI temaNe rAjImatIne vRddhAnI jema tyAga karyo. AthI neminAtha bhagavAna brahmacArIomAM prathama daSTAMtarUpa thayA. daSTAMta arthane daDha kare che. kahyuM che ke-"yuktithI arthane vicAra karanAra puruSanA viSayamAM Avelo artha jyAM sudhI uThADanAra=ubhuM karanAra puruSanI jema daSTAMtane Teke na levAmAM Ave tyAM sudhI magajamAM kurato nathI. (3magajamAM besato nathI.) A pramANe gAthAne zabdArtha che. bhAvArtha te zrI neminAtha bhagavAnanA caritrathI jANa. te A pramANe che - zrI neminAthanA navabhavanI kathA (pahelo bhava dhana-dhanavatI) jemanuM navA navA rasarUpI amRtanuM poSaNa karatuM navabhavanuM caritra namanArA jIvane jANe navanidhi pragaTa kare che=batAve che te neminAtha zAMti mATe thAo. emanA lAMchanamAM rahelI zaMkhAkAranI rekhAo jANe traNa jagatamAM emanA ja cAritranI rekhA= pratiSThA che ema kahe che. temanuM caritra ahIM kahevAmAM Ave che. asaMkhya dvIpazreNiemAM dIpaka samAna A (=aMbU nAmanA) dvIpamAM sarva saMpattionuM sthAna evuM bharatakSetra che. caMcaLa paNa lakSamI temAM acalA (Rsthira) thaIne rahI tethI ja jANe temAM "acala' evA nAmanuM prasiddha zreSTha nagara che. temAM parAkramathI aneka rAjAone parAbhava karanAra vikrama nAmane rAjA hatA. yuddhamAM lakSamI tene pAmIne viSNunA saubhAgyane pAmatI hatI, arthAt jema lakSamI viSNune varI tema yuddhamAM lakSamI=saMpatti vikama rAjAne varatI hatI. tenI vizuddha pAMkhavALI haMsalInA jevI dhAriNI nAmanI paranI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 gujarAtI bhAvAnuvAda hatI. teNe eka divasa rAtrinA aMte svapnamAM AmravRkSa joyuM. pachI koI divyapuruSe tene kahyuM: A vRkSane huM nava vAra ropIza. tethI uttarottara enuM utkRSTa phala thaze. pahelAM huM ene tArA AMgaNe repIza. savAre jAgelI rANIe rAjAne svapna kahyuM : rAjAe paMDitene te svapnanuM phaLa pUchayuM. paMDitAe kahyuM : A svapnanuM putra prAptirUpa moTuM phaLa thaze. AmravRkSane nava vAra ropavAnuM phaLa zAthI ame jANatA nathI, tene te jJAnI jANe. dhAriNIe harSanA bhAranI sAthe garbha dhAraNa karyo. samaya thatAM kavinI vANI jema suMdara kAvyane janma Ape tema- dhAriNIe putrane janma Apyo. rAjAe daza divasa sudhI putrano janma mahotsava karAvyuM. temAM kedIone choDAvyA, ane (ghaNuM) dAna ApyuM. rAjAe bAramA divase svavaMzamAM utpanna thayelA lokone vaAdithI pUjyA ane putranuM "dhana" evuM suMdara nAma rAkhyuM. krame karIne kaLAethI ane vayathI vadhate te rIone moha pamADanArA ane ratine krIDA karavA mATe vana samAna yauvanane pAmyuM. A tarapha kuMkumanagaramAM siMha nAmano rAjA hatA. tene nirmala AzayavALI vimalA nAmanI patnI hatI tathA jANe konA tApane dUra karanArI svargamAMthI utarelI gaMga hoya tevI "ghanavatI" nAmanI putrI hatI. te kalyANakArI lakSaNethI yukta hatI. tenA 1rati ane prIti upara vijaya meLavavA mATe jANe phalaka hoya tevA be gAlA hatA. te durgadharUpI aghADA (vanaspati)ne davA dAtaraDA samAna hatI, arthAt tenuM zarIra sugaMdhI hatuM. tenuM mukha nirmala caMdra jevuM hatuM. tenI kamaLanA jevI dIpatI be A hatI. jANe yauvanarUpI samudranuM avagAhana karavA (=samudramAM pesavA) stanarUpI ghaDAo jeNe meLavyA che evI te zobhatI hatI. te ekavAra lahamIdevI kamaLanA vanamAM rame tema camelIvRkSanI sugaMdhathI manahara udyAnamAM jaIne vecchA pramANe krIDA karavA lAgI. vanamAM bhramarInI jema bhamatI teNe citrapaTTathI yukta kaI puruSane azekavRkSanI nIce beThele che. AmAM zuM che? ema bolatI dhanavatInI sakhI kamalinIe kautukathI tenA hAthamAMthI citra sahita citrapaTTane jhuMTavI lIdhuM. citra joIne teNe kahyuM : sura, asura ane rAjAomAM AvuM rUpa saMbhavita nathI. tethI cakkasa kaI e pitAnI IcchAthI pitAnuM kauzala batAvavAnI IcchAthI A citra AlekhyuM che. aha! ane amRtanA pAraNuM samAna A rUpa kevuM suMdara che ! AmAM sAmAnya citrakAranI rekhAmAtra paNa nathI ema huM samaju chuM, arthAt A citra koI sAmAnya citrakAre AlekhyuM nathI. kamalinInuM vacana sAMbhaLIne mitapUrvaka citrakAre kahyuM H A keI deva ke dAnava nathI, kiMtu dhana 1, rati ane prIti e baMne kAmadevanI patnIo che. 2. kheDato khetarane kheDavA mATe haLanI aMdara loDhAnuM aNIdAra sAdhana rAkhe che. tene phalaka phaLuM kahevAmAM Ave che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 zIlepadezamAlA graMtho nAmane manuSya che. tenA paNa svAbhAvikarUpanuM Alekhana karavA huM samartha nathI. meM je pramANe tenuM rUpa joyuM te pramANe yathAzakti kaMIka A AlekhyuM che. A dhana keNa che ema pUchayuM eTale citrakAre kahyuM : acalapuranA svAmI zrI vikama nAmanA rAjAne A dhana nAmano putra che. rUpanuM sauMdarya joIne ane citrakAranuM vacana sAMbhaLIne dhanavatInA zarIramAM te ja kSaNe vikasatA romAMcarUpI aMkuro pragaTa thayA. vAraMvAra dhananuM rUpa joI joIne dhanavatI jANe mUcha pAmI rahI che ane kaMIka A khelI rahI che ema joIne kamalinIe citrakArane kahyuM : he citranA bhaMDAra ! sAruM! sAruM ! teM citra sAruM citarya che. A pramANe spaSTa vakrokti kahIne kamalinI bIje jatI rahI. dhanavatI tenuM lAvaNya atizaya pIne viSa jevA vanane choDIne tRSNa sahita ghare gaI. dhanamAM ja manavALI te rAta-divasa besavAmAM, sUvAmAM, javAmAM ke bhejana karavAmAM ema kyAMya garIba mANasanI jema sukha na pAmI. ekavAra ekAMtamAM rahelI tene khedapUrvaka sakhIe pUchayuM he sakhI! tuM kRSNa pakSanI caMdrakaLAonI jema dararoja kSINa kema thAya che? pAtaLI kAyAvALI dhanavatIe jANe reSapUrvaka kahetI hoya tema kahyuM he sakhi ! tuM mane sAmAnya mANasane ucita zuM kahe che? kAraNa ke zuM tArAthI paNa kaMI gupta che? kamalinIe kahyuMhe mAnini ! tArI vAta sAcI che. tuM dhanane Icche che e huM samajuM chuM. te citradarzanane nidhAnanI jema huM bhUlI gaI nathI. jANavA chatAM meM tane je mazkarIvALuM vacana karyuM te mApha kara. kAraNa ke hAsyathI kaheluM reSA mATe thatuM nathI. vaLI tyArathI tane dhana viSe anurAgavALI jANIne meM bIjA ja divase jatiSIne A viSe pUchyuM hatuM ke, A mArI sakhIne je puruSa game che te puruSa tene pati thaze? vizvasanIya vacanavALA teNe paNa e pramANe thaze" ema kahyuM che. tethI te nirmala dhanavati ! tuM kAyaratAne cheDIne dhairyane dhAraNa kara. kamalinIthI A pramANe kahevAyelI dhanavatI kaMIka sukha pAmI. ekavAra te zaNagAra sajIne pitAne vaMdana karavA gaI. tene joIne rAjA varanI citArUpI samudramAM DUbI gayo. jANe mahAtmAonAM ciMtavelAM kAryo (tatkALa) phaLe ja che ema kharekhara ! te ja vakhate vikramarAjAnI pAsethI dUta AvyA. rAjakAryanI vigata kahIne dUta mauna rahyo eTale rAjAe tene pUchyuM: he dUta! acalapuramAM Azcarya zuM che? te kahyuMH he deva! parAkrama e ja jenuM dhana che evA vikramarAjArUpI samudramAMthI utpanna thayela ane traNa bhuvanamAM paNa jenI kiMmata na karI zakAya tevuM dhana nAmanA putrarUpI kaustubha rana e ja eka Azcarya che ema Apa jANe. he nAtha ! tevI rIte karavuM joIe ke 3. tuja zabdanA UMcA dAMtavALo, AgaLa Avela, AgaLa nIkaLela vagere aneka artho che. tamAM ahIM " AgaLa nIkaLela " atha ghaTI zake che. romAMcarUpI aMkuro jene AgaLa nIkaLyA cheH pragaTa thayA che, e zabdArtha thAya. bhAvArtha te lakhyA mujaba ja che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 gujarAtI bhAvAnuvAda jethI dhana ane dhanavatInuM sarjana karanAra vidhAtAne paNa prayAsa saphala thAya. rAjAe kahyuM kharekhara ! mArA mananI vAta samajIne teM barAbara kahyuM che. tethI tuM acalapura pAcho jA ane tArA vacanane saphala kara. sakhIe A vRttAMta dhanavatInI AgaLa kahyo. dhanavatIne sakhInA varaprAptinA sUcaka vacana upara vizvAsa na AvyuM. AthI teNe sakhIne mokalIne dUtane potAnI pAse bolAvyA. kAraNa ke vivekI mANaso zaMkAvALA kAryamAM vizeSa udyamavALA hoya che. dUtanA mukhathI badhuM sAMbhaLIne suMdara mukhavALI te atizaya AnaMda pAmI. kaMkunA pANIthI patra lakhIne dUtane ApyuM. A patra dhanane pahoMcADaje ema kahIne tene rajA ApI. AnaMdita manavALo te dUta jaladI acalapura gaye. pachI dvArapALa vaDe sUcana karAyele (=rAjAne jaNAvIne aMdara javAnI rajA apAyela) te sabhAmAM beThelA rAjAnI pAse upasthita thaye. pachI dUta bele he deva ! vismayavALA siMharAjAe vikramarAjAnI kuzaLatA pUchI che, ane tyAM (siMharAjAne) kuzaLa che. paNa ApanA kumArane putrI dhanavatI ApavA mATe mane utAvaLe mekalyo che. dhanavatInA rUpane anurUpa vara dhana ja che. tethI saMtAnanA saMgathI paNa tamArA bene sneha vRddhi pAme. "tema thAo" ema svIkArI te rAjAe tene rajA ApI. pachI te dhananI pAse gaye. jANe mUrta sneha hoya te dhanavatIne patra tene A. kumAre jAte patrane lIne vAM. te ja vakhate avasara pAmIne kAmadevanA bANathI haNa. patra A pramANe hate:-"ApanAthI jitAyela kAmadeva jANe spardhAthI mane haNe che. tethI mArI upekSA na kare. he nAtha ! A sivAya bIjuM kAMI huM mAgatI nathI." tenI caturAIthI khuza thayelA kumAre paNa potAnA manahara hAranI sAthe zagArayukta pratipatra dUtane ApyuM. vastrAdithI prasanna karIne mekalAyela dUta kuMkumanagara gaye. kArya siddha thayuM che, ema jaNAvIne siMharAjAne saMteSa pamADaze. pachI kumArano hAra sahita patra dhanavatIne Ape. teNe ekAMtamAM khelIne patra vAMce. te patra A pramANe hate -"ramAMthI vikasita zarIravALA ane hRdayamAM tene dhAraNa karatA mane paNa kAmadeva spaSTa pIDA kare che. tethI lagna karIne A zatrune chata joIe." A pramANe dhanane kAmadevanI AjJAmAM rahela jANIne jANe (dhanakumAranA) guNenI zreNi hoya tevA tenA hArane kaMThamAM dhAraNa karyo. pachI sArA divase siMha rAjAe svayaMvarA (=jAte varane pasaMda karanArI ) dhanavatIne acalapura mekalI. dhane tene paraNIne janmane saphala banAvyuM. ekavAra udyAnamAM zrI vasuMdhara nAmanA jJAnI birAjamAna che ema jANIne vikramarAjA parivAra sahita vaMdana karavA gaye. divyapuruSe AmravRkSane navavAra ropavAnuM je kahyuM hatuM tenuM phaLa pUchayuM. jJAnI sAdhue temanAthanA navabhavanuM caritra kahyuM. jinamatamAM sthira banIne badhA ya potAnA ghare gayA. eka divasa dhana ane dhanavatI krIDA karavA mATe udyAnamAM gayA. tyAM kaI munine mUchathI cetanA rahita joIne bhaktithI
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 zIlapadezamAlAgraMthane svastha ryA. tethI dhana pitAne dhanya mAnavA lAgyuM. te muninI dezanA sAMbhaLIne dhana atizaya vairAgyane pAmyA. sAdhune ghare laI jaIne baMnee khIra vaherAvI. sAdhune mAsakalpa sudhI tyAM rAkhIne baMne dharmamAM daDha pariNAmavALA thayA. pitAvaDe rAjya upara besADAyelA dhane pRthvInuM pAlana karyuM. dhane dhanadatta ane dhanadeva nAmanA be bhAIe ane dhanavatInI sAthe sugurunI pAse dIkSA lIdhI. krame karIne AcAryapada prApta karIne bhavya lekene pratibaMdha pamADyo. maraNa samaye be baMdhuo ane dhanavatInI sAthe anazana svIkAryuM. mahinAnA aMte AyuSya pUrNa karIne snehathI yukta dhana ane dhanavatI saudharma devalokamAM idranA sAmAnika deva thayA. trIje bhava citragatiratnAvatI A tarapha vaitADhaya parvatanI uttara zreNinuM AbhUSaNa ane jANe sUryanA tejane pujA hoya tevuM sUrateja nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM vidyAdharamAM uttama ane nAma pramANe guNavALe zUra nAmano rAjA hate. jema viSNune lakSamI patnI hatI, tema tene vidyunmatI nAmanI patnI hatI. dhanane jIva tyAMthI cyavIne vidyummatInI kukSimAM putra paNe avataryo. tenuM citragati nAma pADavAmAM AvyuM. klAsamUhane pAra pAmanAra te zobhavA lAge. vaitAdyaparvatanI ja dakSiNa zreNinuM AbhUSaNa zivamaMdira nagara hatuM. temAM caMdranA jevA ujajavala yazasamUhavALe anaMgasiMha rAjA hatA. saudharma devakathI vele dhanavatIne jIva te rAjAnI zaziprabhA nAmanI patnInI kukSimAM putrIpaNe utpanna thaye. tenuM ratnAvatI nAma pADavAmAM AvyuM. jemAM samudramAMthI ghaNuM ratno pachI lamI utpanna thaI tema ratnAvatI ghaNA putra pachI utpanna thaI. AthI te mAtA-pitAne ghaNI priya hatI. jema lahamIdevIne pati viSaNu che tema ratanavatIne zreSTha vara keNa thaze? ema vicArIne rAjAe jyotiSIne pUchayuM. jotiSIe kahyuM : jema (dUdha-pANIne) suviveka karavAnI buddhivALI hasalI mAnasa sarovaramAM lIlApUrvaka khele, tema suviveka karavAnI buddhivALI tamArI putrI yuddhamAM tamArA hAthamAMthI je talavAra kheMcI leze ane nadIzvaradvIpamAM jenA mastake puSpavRSTi thaze, vizuddha ubhaya pakSavALA tenA cittamAM lIlApUrvaka khelaze, arthAt te tamArI putrIne vara thaze. ratnAvatI putrIne varane jANavAmAM upayukta buddhivALA vidyAdhare A pramANe sAMbhaLIne jyotiSIne dAnathI khuza karyo. - A tarapha bharatakSetramAM cakrapura nAmanA nagaramAM jANe lakSamIdevInA kaMThane alaMkAra hoya te sugrIva nAmane rAjA hatA. tenI yazasvatI ane bhadrA e be patnIe hatI. te bene anukrame sumitra ane pa nAmanA be uttama putra hatA. te bemAM meTe putra guNathI zreSTha ane jainadharmane jANakAra hatA. bIje tenAthI viparIta svarUpavALo, pApI ane sarSanI jema dUra hato. A (Te putra) haze tyAM sudhI mAre putra rAja
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 57 kevI rIte banaze ema vicArIne bhadrAe sumitrane jhera ApyuM. sumitra saMkaTane pAme tyAre pava harSita kevI rIte bane ! ema krura bhadrAe na vicAryuM. strIone AvuM vicAravAnI buddhi kyAMthI hoya? viSanA vegathI sumitra mUcha pAmI rahyo che ema sAMbhaLIne rAjA marmasthAnamAM haNAya. saMbhrAnta bane te maMtrIonI sAthe jaladI tenI pAse gaye. maMtrIoe karelA maMtra-taMtra vagere aneka upAyothI paNa durjananI duSTabuddhinI jema viSane vega zAMta na thayuM. bhadrAe viSa ApyuM che e pramANe lokektine sAMbhaLIne bhadrA duSTa sarpiNInI jema palAyana thaIne kyAMka jatI rahI. rAjAe sumitranA paralekanA bhAthArUpa dharma karyo, ane tenA guNene yAda karI karIne muktakaMThe rudana karyuM. te vakhate kautuka jovAnI AkAMkSAvALA ane pRthvI upara bhamatA citragatie sumitranA duHkhathI cakrapurane duHkhI thayeluM joyuM. pachI vimAnamAMthI utarIne sumitrane viSathI mUchita thayelo jANIne maMtrathI pavitra pANI chAMTIne sacetana karyo. buddhimAnomAM zreSTha ane svastha cittavALA sumitre UbhA thaIne "A zuM? ema pUchyuM. aho ! maMtrane prabhAva ghaNuM che. tene sakala vRttAMta kahyo. utkarSane sanmukha thayela ane sarva AzAone addabhuta rIte pradIpta karatA (=vadhAratA) evA sumitre pavane (=nAnA bhAIne) harSita banAvyuM. pachI teNe UbhA thaIne prANa ApavAthI upakArI thayelA citragatine namIne tenuM ku vagere utkaMThApUrvaka pUchyuM. (citragatinA) maMtrInA putranI pAse rahelA citragatina ane atizaya harSane karAruM tenA vaMzanuM nAma vagere badhuM kahyuM. jema mATI datA kuMbhArane nidhinuM darzana thAya tema, mane Apane saMga thavAthI viSa ApanArI paNa sAvakI mAtA mArI upakAriNI banI ema sumitre kahyuM. pachI sumitre baMdIjananI jema citragatinI stuti karI. tathA mAtA-pitA sahita teNe AgrahapUrvaka (potAnA ghare laI jaIne) pitAnI samRddhi pramANe citragatinI sevA karI. pitAnA ghare javA utsuka banelA ane ethI pitAnA ghare javA mATe pUchatA citragatine sumitre prArthanA karI ke ahIM kevalI padhAre tyAM sudhI raho. keTalAka divaso pachI pUrva paricita kevalajJAnI padhAryA. citragati sumitra vagerenI sAthe vaMdana karavA gayA. pachI AgaLa jaIne beThelA sugrIva vagerene kevalI bhagavaMte phlezane nAza karanArI dezanA ApI. te A pramANe -"A dharmamekSAbhilASI jIvana jamIna thAya che, arthAt saMsArarUpI kedamAMthI cheDAve che. tethI buddhizALIeAe 1 bIjA arthamAM sumitra eTale sUya. sUrya saMkaTamAM heya tyAre padma kamaLa vikasita kevI rIte bane ? 2. bIjA arthamAM dayane sanmukha thayelA ane sarva dizAone adabhUta rIte prakAzita karatA sUryo kamaLane vikasita karyo.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlApadezamAlA ajJAnarUpI aMdhakAranA nigraha karanAra A dharma karavA joIe. rAjApaNuM, kripaNuM ane devapaNu' vagere A samRddhie sArI rIte ArAdhelA A dharmanA ja paramANue che. dhama meAkSa mATe che. meAkSa mATenA dharma sAdhu ane zrAvakanA bhedathI be prakAranA che. temAM eka dhama (=sAdhudharma) mAkSanA saraLa mArga che. bIjo kaIka vakra che." pachI citragatie kahyuM : hA! saMsAramAM huM chetarAye chuM. kAraNa ke A dharma svAdhIna hovA chatAM meM eka prakAranA paNa dharma Acaryo nathI. AthI teNe tArUpI zAkhAethI cAre tarapha vIMTAyelA ane niraticArapaNArUpa puSpothI alaMkRta evA samyaktvarUpI kalpavRkSanA Azraya lIdhA. have namatI DokavALA (=namatA mastakavALA) sugrIve munine pUchyuM: sumitrane viSa ApIne te bhadrA kayAM gaI? munie kahyuM : te ahIMthI nAsIne rastAmAM jaI rahI hatI tyAre cAreAe tenAM vastro ane alaMkAro lUMTI lIdhAM ane tene palleipatinI pAse lai gayA. padghipatie paNa tene viSNukAnI pAse vecI. temanI pAsethI nAsI chUTelI te dAvAnalamAM baLIne pahelI narakamAM gaI. tyAMthI nIkaLIne tiya "capaNAmAM anaMtabhavA sudhI bhamaze. rAjAe kahyuM : jenA mATe pApa karyuM. te padma jIve che ane peAte narakamAM gaI. ahA! karmInI gati vicitra che. asAra sa'sAramAM jIvA nira mAha pAme che. savegamAM utsAhavALA sumitre paNa te vakhate kahyuM: huM pitAjI! mane rajA ApeA, jethI huM dIkSA lauM. jemAM strIe zAkinInI jema putrAne paNa haNe che te dAruNu zmazAna jevA A saMsArathI huM kaMTALI gayA cheM. sayamarUpI udyAnamAM sArI buddhivALA sugrIve sumitrane dIkSAnA niSedha karI peAtAnA rAjya upara besADI svayaM dIkSA lIdhI. navA rAjA thayelA mitra sumitrane nagaramAM praveza karAvI citragati pAtAnA nagaramAM gayA. sumitra rAjAe padmane keTalAMka gAme ApyAM. paNa te teTalAM gAme thI satASa na pAmyA ane IcchA mujaba pRthvI upara bhamavA lAgyA. 58 A tarapha sumitranI bahena ke je kaliMga rAjAnI patnI hatI, tenu ana gasiMhanA putra kamala vidyAdhare apaharaNa karyuM. sumitranI sAthe thayelI maitrInA Adara karIne citragati rAjAe jAte tyAM jaIne kamalanI sAthe yuddha zarU karyuM. putrane sahAya karavAnI IcchAthI ana gasiMha tyAM AvyA. citragatie yuddhamAM tene hathiyAra vinAnA karI nAkhyo. have ratnavatInA pitA ana`gasiMhe ghaNA kALa pUrve deve ApelA ane mAravAmAM sarvottama evA khaDga mahAratnanuM smaraNa karyuM. te jaladI khelyA re re bALaka ! jaladI nAsI jA, anyathA hu tIkSNa talavArathI kamalanA nAlanI jema tArA mastakane kApI nAkhIza. citragatie smitapUrvaka kahyuM: he vRddha! zu' teM sAMbhaLyuM nathI ke kAyaranA hAthamAM rahelu zastra vIrapuruSonuM ja AbhUSaNa thAya che. pachI citragatie jaladI : 1. sugrIvanA zabdA` 'sArI DAkavALA' evA thAya. paNa tevA artha ahIM baMdha besatA jaNAtA nathI. AthI sugrIva zabdanA " sArI buddhivALA " evA bhAvAtha lakhyo che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda cittAnI jema chalAMga mArIne tenA hAthamAMthI talavAra kheMcI lIdhI ane mitra sumitranI bahenane laI lIdhI. cakrapura jaIne sumitrane tenI bahena ApI. virakta buddhivALA ane buddhizAlIomAM zreSTha evA sumitre rAjya upara putrane mUkIne dIkSA lIdhI. moTA tapone karatA sumitra rAjarSi magadhadezamAM gayA. tyAM keI gAmanI bahAra kAyetsargamAM rahyA. oramAnabhAI pavaeN kAtsargamAM rahelA tene joIne dhanA AvezathI ghInI AhutinI jema agnine prajavalita karyo. sumitrane zatru mAnanAra, krara svabhAvavALA ane mAtAnI gatimAM javAnI IcchAvALA teNe bhAthAmAMthI bANa kheMcIne pAradhinI jema munine mArI nAkhyA. mahAtmA paNa zubhadhyAna ane ArAdhanA vagerethI samAdhipUrvaka mRtyu pAmIne brahmalekamAM mahaddhika deva thayA. mitra citragatie sumitranA mRtyune jANIne zeka karyo. pachI naMdIzvaramAM yAtrA karavAno nirNaya karyo. putrI ratnAvatI sahita anaMgasiMha tathA bIjA vidyAdhara tIrthayAtrA mATe naMdIzvaramAM harSathI bhegA thayA. tyAM AnaMdita cittavALA citragatie zAzvatA arihatenI dravyapUjA karIne vividha tethI stuti karI. te A pramANe -he svAmI! anaMta saMsArabhramaNathI thAkelA jIvane mAravADamAM mahAna sarovaranI jema eka tuM ja AnaMda mATe thAya che. saMsAramAM DUbelo. paNa huM je tAruM darzana pAme tenAthI niHzaMkapaNe uttarottara samRddhione pAmIza. ahIM divyaRddhinuM mULa evA citragatine AdarathI yAda karIne sumitradeve tenA mastake puSpavRSTi karI. asaMgasiMha vidyAre puSpavRSTine jovAthI ane A khaga haraNa karanAra che ema jANIne "A putrIne vara che? e nirNaya karyo. te vakhate deva ane citragatine paraspara prazaMsA karatA joIne garva rahita banelA vidyAdharo citragatine namyA. te vakhate ranavatInI daSTi lAvaNyarUpI amRtanA sAgara evA citragatimAM tevI DUbI ke jethI ratnAvatI te sthAnathI na khasI. ratnAvatIne citragati pratye anurAgavALI jaIne ane jyotiSInA vacanane yAda karIne ranavatInA pitAe sUra rAjAne A vAta kahI. pachI te baMnee AnaMdathI temane vivAha karAvyuM. kaye ajJAna mANasa paNa ratnane suvarNamAM na jeDe ! citragati dhanathI puSTa banelA artha ane kAmane ratnAvatInI sAthe Acarate hate. krame karIne te cethA puruSArthane sAdhaze. dhanadatta ane dhanadeva e be deva svargathI cyavIne citragatinA mane gati ane capalagati nAmanA nAnAbhAI thayA. citragatie putra puraMdarane rAjya upara besADIne be nAnA baMdhuo ane ranavatInI sAthe dIkSA lIdhI. ghaNA tapane karatA citragatimunie bhavya jIne dharmamAM pravartAvyA. pAdapogamana anazanathI mRtyu pAmIne citragatimuni mAheMdra nAmanA cethA devalokamAM zreSTha deva thayA. be baMdhuo ane ratnAvatI e traNa paNa tyAM ja deva thayA. caDhiyAtA sukharUpI lamIvALA te deve harSanI varSothI sukhamaya jIvanavALA ane ghaNu saMpattivALA cethA devalokamAM sAdhika sAta sAgaropama pramANa potAnuM AyuSya pasAra karyuM.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA (pAMcame bhava aparAjita-prItimatI) A tarapha pRthvIrUpI strInA lalATamAM tilaka samAna pazcima mahAvidehamAM padma nAmano vijaya che. temAM siMhapuranagara che. temAM duzmanAvaTarUpI agni mATe megha samAna harinaMdI rAjA hatuM. tenI kIrtithI AkAzamAM caMdra TukaDA thayele dekhAtuM hatuM, arthAt rAjAnI kIrti sahana na thavAthI caMdra jANe bhAMgI paDyo hoya tevuM jaNAtuM hatuM. tenI kAmadeva upara daDha zAsana karanArI priyadarzanA nAmanI patnI hatI. tenA cAMdanI jevA ujajavala guNae jagatane AzcaryathI raMgI dIdhuM hatuM. citragatine jIva maheMdra devalakathI cyavIne te be putra che. tenuM aparAjita nAma hatuM. te pavitra buddhivALo hate. aparAjitane vimalabodha nAmane maMtrIputra mitra hate. sukhamAM ane duHkhamAM te baMnenI be netronI jema samAna dazA hatI, arthAta eka sukhI hoya te bIje paNa sukhI raheto hato ane eka duHkhI hoya te bIjo paNa duHkhI rahetuM hatuM. ekavAra te baMne jaMgalamAM azvone khelAvatA hatA. A vakhate duSTa azvo temane eka kSaNamAM dUra mahAna jaMgalamAM laI gayA. te be azva uparathI nIce utarIne lagAmane DhIlI kare che teTalAmAM ghoDAo jaladI kRtadana mANasanI jema nIce paDyA. mArgamAM thAkelA ane tRSAthI gherAyelA rAjaputra ane maMtriputra kaliyugamAM nyAya ane dharmanI jema kSaNavAra nisteja thaI gayA. mitra jevA sarovarane pAmIne ane amRta jevA pANIne pIne te baMne jANe samudrane pAra pAmyA hoya tema svastha cittavALA thayA. pachI rAjaputre kahyuM: he mitra! ApaNI dezAMtaramAM javAnI IcchA hatI te (hamaNAM) saphaLa thaI che. jo ke mAtA-pitAnI rajA lIdhI na hovAthI teone ApaNe viga sahana karavo paDaze, te paNa teo jema tema karIne sahana karI leze. tethI ApaNe AzcaryothI pUrNa pRthvItala upara pharIe. A pramANe aneka camatkArone jovAmAM parAyaNa te baMne madenmatta hAthInI jema IcchA mujaba pRthvI upara pharyA. eka sthaLe rAjaputrothI trAsa pamADAyelA ane zaraNe AvelA coranuM temaNe rakSaNa karyuM, tathA rAjAnA sainyane jItIne zrIkezalarAjAnI rUpathI devasuMdarI jevI kamalamAlA nAmanI putrIne rAjaputra paraNya. ekavAra vidyAdhara rAjAnI ratnamAlA nAmanI putrInuM eka vidyAdhare anurAgathI apaharaNa karyuM. te kanyA tene IcchatI na hatI. AthI te rudanapUrvaka vilApa karavA lAgI. tenA vilApathI A jANIne rAjaputre vividha zastrothI yuddha karIne sUryakAMta vidyAdhara pAsethI tene choDAvI. sUryakAMte paNa tenA haiyathI khuza thaIne cAMdAne rujhavanArI mahA mUlyavaMtI maNisahita mUlikA vanaspati tene ApI, tathA tenA mitrane rUpa parAvartana karanArI guTikA ApI. kAraNa ke tevA puruSe gaurava karavAnuM jANatA hoya che. ratnamAlAne pitAnA pratye anurAgavALI jANIne tenA mAtA-pitAnI anujJAthI rAjaputra para.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 61 pharI anya keI nagaramAM bhuvanabhAnuM vidyAre jyotiSInA vacanathI rAjaputrane pitAnI be kanyA paraNAvI. pachI ghAtakathI haNAyelA suprabha nAmanA rAjAnA ghAne rAjaputre mUlikAnA prabhAvathI rujhavI dIdhuM. AthI zubha buddhivALo te suprabha rAjAnI asAdhAraNa svarUpavALA rUpanI zobhAthI devAMganAone trAsa pamADanArI kanyAne paraNya. tyAM ja pharatA te be ekavAra kuMDanapuramAM AvyA. tyAM kamaLa upara birAjamAna kevalajJAnIne vaMdana karyuM. karNarUpI pAtramAM amRtanA taraMgavALI temanI dezanA sAMbhaLIne temaNe pUchayuM he bhagavaMta! ame bhavya chIe ke abhavya jJAnIe kahyuM tame bhavya che. pachI jJAnIe aparAjitane kahyuM: tuM bIjuM sAMbhaLa, tuM A bhavathI pAMcamA bhave nemi nAmane bAvIsamA tIrthaMkara thaIza. A maMtrIputra (tAre) prathama gaNadhara thaze. A pramANe sAMbhaLIne harSa pAmelA te be tane vaMdana karatA pharavA lAgyA. A tarapha janAnaMda nAmanA nagaramAM jitazatru rAjA hatA. tenI zIlarUpI alaMkArane dhAraNa karanArI dhAriNI nAmanI patnI hatI. ratnAvatIne jIva mAhe drakalpathI cyavIne khANamAM uttama ratna utpanna thAya tema dhAriNInI kukSimAM utpanna thaye. samaya thatAM jema caMdranI prajA sudhAne (=amRtane) janma Ape (=utpanna kare che tema dhAriNIe putrIne janma Ape. tenuM prItimatI nAma pADayuM. te kanyA guNanI sAthe vadhavA mAMDI. jANe sarasvatImAM lAMbA kALa sudhI rahevAthI phaleza thavAnA kAraNe uddavigna banI hoya tema, saghaLI vidyAo bIjo AdhAra meLavavAnI IcchAthI tene ja Azraya lIdhe. krame karIne yauvanane pAmelI teNe pratijJA karI ke- mane vidyAthI je jItI le tene ja huM varIza. vicakSaNa putrInI atizaya muzkelIthI pUrNa thAya tevI pratijJAne jANIne pitAe putrInA vara mATe svayaMvara karavAno prayatna karyo. je je kaLAomAM prItimatI atizaya kuzaLa vikhyAta hatI te kalAone abhyAsa karavAmAM rAjAonI zreNi prItivALI banI. jitazatru rAjAe belAvelA bhUcara ane khecara e badhA ya rAjAo tyAM AvyA. putraviyeganI piDAthI eka harinaMdI rAvatA na AvyuM. keTalAka kautukathI AvyA, te keTalAka bhAgya ane saubhAgyanA abhimAnathI AvyA. tyAM AvelA rAjAethI (=eka ja sthaLe badhA rAjAe bhegA thavAnA kAraNe) bAkInI pRthvI jANe rAjAethI rahita banI gaI. kalAkuzalatAnI vicAraNArUpa amRtanuM pAna karavAnI IcchAthI aparAjita kumAra paNa mitranI sAthe tyAM AvyA. pUrve jenAra keI ApaNane oLakhI na le ema vicArIne te baMnee mukhamAM guTikA nAkhIne jaladI rUpaparAvartana karyuM. AgaLa cAlatA pratihArIo jemanI guNazreNi gAI rahyA che tevA vidyAdhara ane bhUcara rAjAo tyAM UMcA maMca upara beThA. 1. dezamAM pratihArI eTale dvArapAla evo artha prasiddha che. paNa ahIM pratihArI eTale sadA sAthe rahenAra chaDIdAra puruSa evo artha vadhAre baMdha besato jaNAya che. A
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamalA A vakhate uttama mAlAthI yukta, sakhI sahita ane jANe devone AkarSavArI svargamAMthI utarelI devI hoya tevI prItimatI AvI. te kumArIne jotA badhA rAjAo te rIte kAmathI moha pamADAyA ke jethI sthira AMkhavALA ane jaDa jevA thaI gayA. pratIhAriNI strIe prItimatIne kahyuMH A seMkaDe khecara ane bhUcara rAjAo beThelA che. e rAjAomAM sarasvatInI jema parIkSA karIne zreSTha varane pasaMda kara. te vakhate prItimatIe vAdinI (=vAda karanAra) thaIne aneka prazno kahIne tenA uttara pUchaDyA. jANe strI jAtinA pakSapAtathI sarasvatIe aparAdhI mANasanI jema staMbhita karI dIdhA hoya tema, te rAjAe uttara na ApI zakyA. AthI prItimatInA pitAe vicAryuM kharekhara ! vRddha hovAnA kAraNe bhUlI javAthI brahmAe prItimatIne anurUpa varanuM sarjana karyuM nathI. meM ahIM cAre bAjuethI badhA rAjAone bhegA karyA. paNa teomAM putrIne gya keI nathI. hA! have zuM thaze? maMtrIe rAjAne kahyuM he mahArAja! viSAda na kare. duttA vasuvA= pRthvI ghaNAM ratnovALI che. guNethI adhika paNa keI puruSa haze. tethI hamaNa rAha juo. pachI rAjAe paTahathI ghoSaNA karAvI ke- ahIM je kaI prItimatIne jItaze te ja eno vara thaze. A sAMbhaLIne aparAjite vicAryuM: moTA mANasane strI sAthe vAda kara egya nathI. kahyuM che ke-"bALakanI sAthe mitratA, akAraNa hAsya, gadheDAnuM vAhana, saMskAra vinAnI vANI, strIo sAthe vAda ane khalapuruSanI sevA A chamAM puruSa laghutAne pAme che." zrI jItAI jAya te paNa temAM puruSano utkarSa na thAya. Ama vicArIne aparAjite (thAMbhalAmAM rahelI) putaLIne divya zaktivALA maNithI sparza karyo. tethI pUtaLIe kahyuMH he prItimati! mAnane choDa, mArI sAthe vAda kara. A rAjAo te mANasanA AkAre pazuo che. mArA guru A rAjaputra aparAjite mArA upara hAtha mUkIne je maherabAnI karI che te maherabAnIthI vAdamAM tatpara banelI mane bRhaspati paNa na jItI zake. sarasvatInI putrI jevI pUtaLIe A pramANe kahyuM eTale prItimatInuM mana khuza thaI gayuM. AthI vAda karavA mATe AvIne prItimatIe pUtaLIne prazno pUchayA, ane pUtaLIe tenA uttara ApyA. te A pramANe praznaH guru keNa? uttaraH tattvajJa. praznaH dharma ko? uttaraH jIvadayA. prazna zuM karavuM joIe? uttaraH bhavane che. praznaH zuM satya che ? uttaraH prANIonuM hita. pachI pUtaLIe prazna pUcho. brahmacArIonI patnI kaI? maitrI brahmacArIonI patnI che e A praznane uttara che. paNa prItimatI maNinA prabhAvathI A uttarane na jANI zakI. A pramANe jitAyelI prItimatIe pUtaLIne kahyuM zuM A mALA tArA kaMThe nAkhuM? pUtaLIe uttara ApyaH mArA guru A aparAjitanA kaMThamAM zreSTha mALA paherAva. muzakelIthI pUrI karI zakAya tevI tArI pratijJAne kSaNavAramAM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 gujarAtI bhAvAnuvAda teNe pUrNa karI che. (aparAjitane joIne) pUrva bhavanA premanA kAraNe prItimatinA zarIramAM rezamAMcA pragaTa thayAM ane ethI tenAM vastro hAlI uthAM. pachI teNe aparAjitanA kaMThemAM vizuddha mALAnuM AropaNa karyuM.. AthI rAjAe kSeAbha pAmIne zarama vinA A pramANe khelavA lAgyA :- are ! A kApaDIyA vaLI kANu che? ke je ame vidyamAna hovA chatAM A kanyAne paraNaze ? A pramANe pracaMDa udyamavALA ane kApathI pRthvIne kaMpAvanArA te rAjAe yuddha karavA mATe jema sarpo garuDanI pAse upasthita thAya tema aparAjitanI pAse upasthita thayA. kumAra eka heAvA chatAM jANe bahurUpI hoya tema, teNe pavana photarAne pheMkI de tema cAre bAjuethI badhA rAjAone parAsta karyA. pUrve srIe zAothI puruSAne jItyA hatA, ane hamaNAM eka puruSe zastrAthI amane jItI lIdhA ema vicArIne pharI bhegA thaIne rAjAe laDavA lAgyA. jema iMdra mATA patAne paNa pADI nAkhe tema aparAjite vegathI kudI kudIne rAjAene khaLa vinAnA karIne pADI nAkhyA, pachI sAmaprabha nAmanA mAmAe bhayaMkara yuddhamAM paNa vAdaLamAM DhaMkAyelA sUryanI jema tene oLakhI lIdhA. tenAthI aTakAvAyelA rAjAe kSaNavAramAM yuddha karatA aTakI gayA. mAmAe kumArane sarva aMgAmAM AliMgana karIne A pramANe kahyuM: huM bhANeja ! ghaNA samaye tuM jovAmAM AvyA. tuM bhramaranI jema kema bhame che? tArI zeAdha meLavavA mATe tArA mAtA-pitA duHkhI thaI rahyA che. te rAjAoe pitAnA yAtrika ( =svajana ) thaine mahAtsavapUrvaka aparAjitanA prItimatInI sAthe vivAha karAvyA. jitazatrurAjAe potAnA maMtrI sumatinI putrIne aparAjitanA vimalabAdha nAmanA mitranI sAthe premathI paraNAvI. vivAharUpa maMgala thai gayA pachI te baMnee pAtAnuM svAbhAvika rUpa pragaTa karyuM. pachI rAjAthI satkArAyela te baMnee pAtapeAtAnA sthAnane alaMkRta karyuM. aparAjita kuMDanapuramAM rahelA che ema jANIne hiranadI rAjyae tene mAlAvavA mATe mahAmaMtrI kIrtirAjane tyAM meAkalyA. aparAjite peAtAnI khecarI ane bhUcarI e sarva patnIone kuMDanapura khelAvI lIdhI. pachI sasarAnI rajA laIne prItimatI (vagere sava patnIo)nI sAthe tyAMthI cAlyA. dAnathI pRthvInA leAkeAne khuza karatA ane samRddhithI moTA iMdra jevA jaNAtA te thADA ja divasomAM siMhapura nAmanA nagaramAM AvyA. aparAjita utkaMThApUrvaka pitAnA caraNAmAM namyA. tenI patnI mAtAne harSa thI namI. maneAti ane capalagati e be jIveA devalAkamAMthI cavIne aparAji tanA sUra ane sAma nAmanA nAnAbhAI thayA hatA. te e aparAjitane namyA. ekavAra harinadIe putrane rAjya upara besADyo, ane pAte dIkSA laIne mAkSamAM gayA. vimalaeAdha aparAjita rAjAnA maMtrI thayA, prItimatI tenI paTTarANI thai, ane e
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA, baMdhuo mAMDalika rAjA thayA. (samaya jatAM) aparAjita rAjAe putra padmane rAjya upara besADyo, ane pote be baMdhuo, maMtrI ane prItimatI patnInI sAthe dIkSA lIdhI. maraNanA aMte anazana pALIne AyuSya pUrNa thatAM te badhA AraNakalpamAM iMdranA sAmAnika deva thayA. (sAtamo bhava zaMkha-yazematI) A tarapha sukharUpI latAonI vRddhi mATe jalamaya pradeza samAna prathama (=jabU) dvIpamAM ratna vagere ghaNuM RddhiothI samudra samAna zrI hastinApura nAmanuM nagara hatuM. temAM hAthIothI devanI sAthe spardhA karanAra zrISeNa nAmane rAjA hatuM. tenI zreSTha hAthInA jevI cAlavALI zrImatI nAmanI rANI hatI. zaMkhanA svapnathI sUcita aparAjitane jIva jema zaMkha samudramAM utpanna thAya tema zrImatI rANanI kukSimAM avataryo. samaya thatAM tene janma thaye. pitAe tenuM zaMkha evuM nAma rAkhyuM. yauvananI sanmukha banele te sarva kaLAethI pUrNa banya. vimalabodhane jIva subuddhimaMtrIne putra thaye ane matiprabha evA nAmathI prasiddha thaye. pUrvabhavanI jema tenI sAthe zaMkhane maitrI hatI. ekavAra sImADAnA pradezanA loe zrIzrISeNa rAjAne jaNAvyuM ke, vizAla zikharavALA parvatanI pAse zrIcaMdra zizirA nAmanI nadI che. tyAM sainyavALo, balavAna ane atizaya kaSTathI pakaDI zakAya tevuM samaraketu nAmano palipati kile bAMdhIne rahelo che. te ApanA dezanI lamIne lUMTe che. A pramANe na sAMbhaLI zakAya tevuM sAMbhaLIne niSkapaTa pratApathI sUrya samAna ane tene nigraha karavAnI IcchAvALA rAjAe yuddhaprayANanI bherI vagaDAvI. parAkramanA ullAsathI siMha samAna zaMkhakumAre rAjAne kahyuM : he pitAjI! mAtra palipatine jItavA Apa jAte ATale badhe udyama kema kare che? khuza thayelA rAjAe tene javA mATe Adeza karyo. sainyathI pRthvItalane DhAMkI denAra zaMkhakumAra pallInI hada pAse AvyA. paddhipati nAsI gaye, killo choDIne bIjI tarapha jate rahyo. nItine jANanAra yuvarAja paNa svayaM jhADImAM saMtAI gaye. gupta vicAra ne jANanAra teNe sArasainyathI yukta potAnA sAmaMtavaDe padvipatinA majabUta killAne sArI rIte grahaNa karAyele karAvyuM, arthAt pitAnA sAmaMtane sArasainya laIne killAmAM praveza karAvyuM. are ! are ! zaMkhane jIvate ja pakaDe pakaDe e pramANe Adeza karatA padvipatie subhaTene gADha preraNA karI. mahAbaLavALA kumAre paNa jema jIva karmovaDe pitAne vIMTI le che tema killAmAM rahelA potAnA subhaTanI sAthe tene cAre bAjuthI vIMTI lIdhA. tene cAre bAjuthI evI rIte gherI lIdhuM ke jethI tene nAsI javAne kyAMya avakAza na maLe. AthI te kaMTha (=abhA) upara kuhADe mUkIne kumAranA zaraNe gaye.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 gujarAtI bhAvAnuvAda cArAyelI vastuo jema jema ALakhANI tema tema sImADAnA aMte rahenArA lokone ApI. pachI killAmAM peAtAnA sAmaMtane mUkIne ane padghipatine peAtAnI sAthe laIne kumAra cAlyA. rastAmAM jatA te eka divasa rAte chAvaNImAM sukhapUrvaka sUtelA hatA. A vakhate teNe karuNa zabda sAMbhaLyA. AthI te te tarapha gayA. eka strIne raDatI joine teNe pUchyuM: huM bhIru! tArA duHkhanuM kAraNa zu' che ? vizvAsa pAmelI teNe A pramANe kahyuM: aMgadezamAM caMpakavRkSAnI sugaMdhavALI caMpAnagarI che. temAM jitAri rAjA che. tenI kIrtimatI patnI che. tenI kukSirUpI chIpamAM metI samAna yazeAmatI nAmanI putrI hatI. jANe pUrva guNAnA abhyAsa karyo hAya tema, te guNAthI pUrNa hatI (anukrame ) te yauvanane pAmI. e 1pakSathI ( =paDakhAethI) yukta hovA chatAM kalAsamUhathI maneAhara hatI. jema padminIne ( =sUvikAsI kamalinIne ) caMdra na game tema Ane rAjAe na gamyA. paNa ekavAra yuvAnAnA guNNAnuM vadhu na thaI rahyuM hatu. tyAre zrISeNu rAjAnA putra zaMkhane sAMbhaLIne (arthAt zaMkhanA guNNAne sAMbhaLIne)tenA viSe atizaya anurAgavALI thai. tene zaMkha viSe anurAgavALI jANIne pitAe tenI praza'sA karI. ene ApavA mATe jitAri rAjAe mANasAne jeTalAmAM hastinApura mAkalyA teTalAmAM maNizekhara vidyAdhare tenI mAMgaNI karI. A zrISeNunA putra zaMkhane ApI dIdhI che ema kahIne jitArie tene nA pADI. jema sicANA calInuM apaharaNa kare tema teNe kredhathI cazeAmatInuM apaharaNa karyuM. tenI bAhumAM vaLagelI huM ATalI bhUmi sudhI AvI. ahIM te pApIe mane balAtkAre tenA hAthathI cheADAvI dIdhI. huM tenI dhAvamAtA chuM. mArA vinA te duHkhathI raheze evA vicAra mane duHkhI kare che. zaMkhe kahyuM : he mA ! raDa nahi, dhIratAne dhAraNa kara. A huM jAuM chuM. te vidyAdharane haNIne hamaNAM ja tArI kanyAne pAchI lAvuM chuM. A pramANe kahIne vIrAmAM uttama zakha tene zeAdhavA mATe pravRtta thayA tyAre kharekhara pUrvadizAe udayAcala paryaMta upara dIpakanI jema sUryane mUkayo. vizALa zikharavALA pava tanI guphAnA dvAramAM beThelA ane yazeAmatIne prAnA karatA te adhama vidyAdharane zakhe joyA. mArA prANapriya svAmI zaMkha ja che, khInne koI nahi, A pramANe potAnI pratijJAne kheAlatI yazeAmatIne zakhe sAMbhaLI. utsuka 1. ahIM be arthavALA zabdaprayAga che. eka arthamAM pakSacutA eTale e pAMkhathI yukta khe pAMkhathI yukta pakSI hAya. pakSIomAM kaLA (=vidyA) na heAya. paNa yaze|matI e pakSathI (=paDakhAthI) yukta hAvA chatAM tenAmAM kaLAsamUha hatA. AthI ahIM !hyuM ke te be pakSathI (=paDakhAethI) yukta heAvA chatAM kalAsamUhathI manehara hatI. 2. padminInA pakSamAM rAkhanlR zabdane caMdra atha che.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAhA graMthane banelA zaMkhane Avate joIne A zaMkha ja che evI kalpanA karIne vidyAdhare zatru mATe kALa samAna talavArane kheMcI. pachI teNe yazomatIne kahyuM: jANe mArA bhAgyathI ja kheMcAyela hoya tema tAro svAmI A zaMkha mane maLe che, te tuM je ke hamaNAM ja ene devAMganAono atithi karuM chuM. tiraskArapUrvaka zaMkha bolyAH re re! adhama vidyAdhara ! parastrInI cerI rUpa pApavRkSanuM phaLa tane(hamaNAM ja)batAvuM chuM. jema siMha1rekArane (=re evA akSarane sAMbhaLIne) paga ThekIne pRthvIne kaMpAve, tema vidyAdhara zaMkhakumAranA vacana sAMbhaLIne paga ThekIne pRthvIne kaMpAvate zaMkhakumAranI sAme AvyA. kumAre agaNitapuNyanA prabhAvavALA vidyAdhararAjAnA avaMdhya zastrone potAnAM zastrathI dUra karyA. pachI lAghavatAthI tenA hAthamAMthI bANa kheMcIne te bANathI yegI jema (zuddha) AtmAthI (azuddha) AtmAne haNe tema tene haNya. bANanA prahArathI te chedAyela mULavALA vRkSanI jema nIce paDyo. tene pavana vagerethI sacetana karIne pharI yuddha mATe AhAna karyuM. vidyAdhara beH he kumAra ! guNAnurAgavALI A jema tamArI priyA che tema mane paNa Adeza pramANe karanAra tamAre nakara jANe. tathA siddhAyatananI yAtrAthI puNyanI vRddhi mATe ane amArA upara anugraha karavA mATe vaitAdyaparvata upara mArI sAthe cAlo. zaMkhakumAre tene svIkAra karyo. senAne pitAno vRttAMta jaNAvIne jaladI hastinApuramAM mokalI dIdhI. svAmI yuddhamAM nIce paDI gayA, paNa zaMkhakumAre emane jIvADyA, AthI te svAmInA upakArI che, ema vicArIne maNizekharanA subhaTe zaMkhakumArane namyA. yazomatInI dhAvamAtAne tyAM bolAvI lIdhI. pachI vidyAdharathI vibhUSita zaMkhakumAra yazomatI ane kanyAnI sAthe kAma karIne vaitADhya parvata upara gaye. tyAM zaMkhakumAre yazomatInI sAthe niSkapaTacittathI siddhAyatanamAM zAzvatajinenI pUjA karI. pachI maNizekhara zaMkhakumArane pitAnA nagara kanakapuramAM laI gayo. jANe lakSamIdevInI dAnazALAmAMthI ApatuM hoya tema divyavaza vagerethI maNizekhare zaMkhakumAranI pUjA karI. tyAM zaMkhakumAre zatrune saMhAra, rAjyanuM dAna vagerethI vIra vidyAdhara upara anekavAra upakAra karyo. AthI khuza thaIne vidyAdharoe tene aneka vidyAo ApI. zaMkhakumAre tyAM te vidyAo sAdhI. vidyAdharae tene potAnI kanyAo paNa ApI. paNa zaMkhakumAra yazAmatIne paraNya na hovAthI te kanyAone paNa paraNyo nahi. pitAnI putrIothI yukta vidyAdhare ane yazomatInI sAthe zaMkhakumAra caMpAnagarImAM AvyuM. AthI jitAri rAjAne ghaNo ja AnaMda thayo. ghaNI samRddhithI svargane paNa parAbhava karanAra te nagaramAM zaMkhakumAra vidyAdhara kanyAonI sAthe yazomatIne para. kartavyane jANanArAomAM uttama e zaMkhakumAra zrIvAsupUjya svAmInI yAtrA karIne 1. jema : pava jAna, tema ? ghA rejA re avyaya che. te nIca vagerene lAvavAmAM vaparAya che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda ane sarva sasarAone kahIne hastinApura gaye. zrISeNarAjAe zaMkha upara rAjyadhurAne nAkhIne dIkSA lIdhI ane zubhadhyAnathI kevalajJAna prApta karyuM. ekavAra hastinApura padhArelA zrISeNa kevalIe suvarNakamala upara besIne dharmadezanA ApI. zaMkharAjA aMtaHpura sahita tyAM vaMdana karavA Avyo. dharma sAMbhaLIne vairAgyane pAmelA teNe kevalIne pUchayuM : he svAmI! satya vicArathI (=paramArthathI) saMsAra asAra che, te paNa mAre yazomatI viSe premanuM baMdhana zA mATe che? kevalajJAnarUpI prakAzathI carAcara vizvane jANanArA kevalI bhagavaMte temane pUrvabhavane saMbaMdha anubaMdha (=paraMparA) sahita kahyo. he rAjana! dhananA bhavamAM e tamArI dhanavatI nAmanI priyA hatI. bIjA bhavamAM tame baMne pahelA devalokamAM utpanna thayA. trIjA bhavamAM tame citragati thayA ane e (tamArI priyA) ratnAvatI thaI. cothA bhavamAM tame baMne mATendra devalokamAM gayA. pAMcamA bhavamAM tame aparAjita rAjakumAra thayA, ane e prItimatI (tamArI priyA) thaI. chaThThA bhavamAM tame baMne AraNa devalokamAM gayA. sAtamA bhavamAM e tamArI yazomatI nAmanI patnI thaI che. AThamA bhAvamAM aparAjita vimAnamAM tame baMne deva thaze. tyAMthI cyavIne tame bharatakSetramAM yAdavakuLamAM janma pAmIne bAvIsamAM neminAmanA tIrthakara thaze. A yazomatI rAmatI nAmanI kanyA thaze. tamArA pratye ja anurAgavALI te paraNyA vinA dIkSA laIne pachI muktimAM jaze. AthI A premano Avega jAgate che, ( UMghate nathI), ane baMnene navamA bhAvamAM muktinA phalarUpe pariNamaze. pUrvabhavamAM tamArA je be nAnA baMdhuo hatA te A be baMdhuo ane matiprabha maMtrI e traNa tamArA gaNadhara thaze. pachI zaMkharAjAe putra kaMDarIkane rAjya upara besADIne priyA, nAnA be baMdhuo ane maMtrInI sAthe dIkSA lIdhI. vizvane zAMti ApavAmAM samartha A zaMkhamuni keI apUrva zaMkha hate, ke je zaMkhataparUpI tApane pAmavA chatAM rAganI sahAya na lIdhI. arihaMtabhakti AdithI vizasthAnakanI ArAdhanA karIne zaMkhamunie tIrthakara nAma karmane zuddha (=Dha) nikAcita karyuM. vairAgyane vahana karatA, Asaktirahita ane zuddhatAne dhAraNa karatA zaMkhamuni zaMkhanI jema zobhatA hatA, paNa aMdara (=aMtaramAM) vakratAthI rahita hatA. saMlekhanA karIne bhAvanA, kSamApanA, duSkRtagaha, anazana, cAra zaraNane svIkAra ane paMcaparameSThIne namaskAra A cha prakAre ArAdhanA karavApUrvaka aMtaraMga zatruone kSaya karyo. pachI mamatArahita banelA te munie pAdapapagamanane svIkAra karyo. zaMkhamuni mRtyu pAmIne yazomatI AdinI sAthe aparAjita nAmanA anuttara vimAnamAM gayA. 1. zaMkhanA pakSamAM rAga eTale raMga. bhautika zaMkha tApane sahana kare te tene rAga=raMga badalAI jAya che, paNa bhagavAna taparUpI tApane sahana karavA chatAM rAgane AdhIna banatA nathI. 2. zaMkha adara vakra hoya che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zIzAlA graMthane tyAM te jIva hadayamAM AMtarika AnaMda anubhava karate hatA, tathA arihaMtanA guNa gAnamAM sukhane anubhava karatA hatA. A rIte teNe tyAM tetrIsa sAgaropamapramANa AyuSya pasAra karyuM. (nava bhava neminAtha-rAjImatI) A tarapha jaMbUdvIpanA dakSiNa bharatArdhamAM jANe lakSamIne bhaMDAra hoya te zrIkuzA nAmano deza hate. sarva prakAranA dhAnyarUpI saMpattithI yukta, lAMbA rekhAothI zobhita te dezanA uttama kSetramAM 'nirItitA e eka doSa hatuM. te dezamAM pragaTa thayuM che atizaya zaurya jemAM evuM zauryapura nAmanuM nagara hatuM. te nagaranI lakSamIne jovAnA kutUhalavALo iMdra hajAra AMkhavALo thA. pUjya jainazAsanathI yukta ane dazAryomAM prathama e samudra vijaya te nagaramAM tiSyakramAM caMdranI jema rAjA hatA. viSNune pArvatInI jema samudra vijyane zivAdevI patnI hatI. sAta aMganA dAnathI te patine zaMkarane jeTalI pArvatI priya hatI tenAthI paNa adhika priya hatI. A tarapha kArtika vada bArasanI madhyarAtrie kanyA rAzimAM rahelA caMdrane citrA nakSatramAM ega thaye tyAre traNa jJAnathI vibhUSita te zaMkhane jIva aparAjita vimAnathI cyavane zivAdevInI kukSimAM avataryo. A samaye kSaNavAra nArakene paNa sukha thayuM, ane traNa jagatamAM sarva tarapha udyota pragaTyo. hAthI, vaja, siMha, lakSamIdevI, puSpamALA, ratnapuMja, baLate agni, caMdra, sUrya, vimAna, padmasarovara, samudra, vRSabha ane kuMbha e cada svapnane sukhamAM pravezatAM joIne mAMrUpI taraMgathI vyAkula banelA zivAdevI mAtA jAgI gayA. zivAdevIe samudravijayane svamanI vigata kahI. sAMbhaLIne AnaMda pAmelA samudravijaye pitAnA krokhuki nAmanA nimittavettAne svecchAthI vANIthI svamanuM phala pUchayuM. puNyathI te ja vakhate cAraNazramaNa paNa tyAM padhAryA. te vakhate mahAsvapnane sAMbhaLIne te bee svamanuM phaLa A pramANe kahyuM - mahApuNyathI prApta karI zakAya evI saMpattio jemanAthI maLe tevAM A svapnane tIrthakaronI ke cakravatInI mAtA jue che. AthI Apane traNa jagatanuM rakSaNa karavA mATe dIkSA lenAra, jenuM darzana abhaya ApanAruM che, sarva jIne AdhAra, kulane muguTa ane lakattara e putra thaze. vistRta udayavALA rAjA ane rANI A pramANe sAMbhaLIne AnaMda pAmyA. bahumAnapUrvaka satkAra karIne te baMne jJAnIne javAnI rajA ApI. AsanakaMpathI bAvIsamA tIrthaMkarane garbhamAM avatarelA jANIne idro jinane namIne khuza thayA. lakSamIe rAjAnuM poSaNa karyuM, arthAt rAjAnI lakSamInI vRddhi thaI dezane 1. nita tiH jamAta ta6 niti, nitino mAraH rititA, A vigraha pramANe nirAtitA eTale Iti-upadravane abhAva evo artha thAya. paNa ahIM graMthakAre nijhA ri= mA rimana ta6 niti, nitino mAvaH nititA, Avo vigraha kalpIne nirItitAne deSarUpa jaNAvela che. A vigrahamAM nirItitA eTale rItine maryAdAne abhAva e artha thAya.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda abhyadaya thaye. rAjAnA bhaMDAromAM ratnonI vRSTi thaI. jema lakSamI caturAIne, kavinI vANa sArA arthane ane khANa amUlya ratnane dhAraNa kare tema zivadevIe garbhane dhAraNa karyo. zivAdevIe zarIra jANe prabhunA prabhAvathI pragaTa thayela zukladhyAnarUpI amRtathI lepAyuM hoya tema, pILuM dhAraNa karyuM, arthAt zivAdevInuM zarIra kaMIka pILuM thayuM. zubhagarbhanA prabhAvathI zivadevIne thayelA "kedIone mukta karavA" vagere dahalAone rAjAe pUrNa karyA. rAjAe jyAre je 'puMsavana vagere kriyA karavAnI IcchA karI tyAre te kriyA che AvIne jaladI karI dIdhI che ema rAjA jete hate. Azcarya che ke prabhu meTA thavA chatAM mAtAnuM udara na vadhyuM. saMpattimAM ke vipattimAM meTAomAM vikRti kayAMthI thAya? zrAvaNa suda pAMcamanI (madhya) rAtrie citrA nakSatramAM caMdrane vega thaye ane lagna saumya grahathI yukta thayuM tyAre zivAdevIe putrane janma ApyuM. AsananA prakaMpathI chappana dikakumArIe tyAM AvI ane potAnA Agamanane jaNAvIne jinane namI. keTalIka kumArIe saMvartavAyuthI eka jana sudhI sUtikAgrahane zuddha karIne prabhunI pAse UbhI rahIne jinanA guNa gAvA lAgI. bIjI keTalIka kumArIe bhUmine sugaMdhI pANIthI siMcIne prabhuthI dUra rahIne nRtya karavA lAgI. keTalIka hAthamAM jhArI laIne, keTalIka hAthamAM darpaNa laIne, keTalIka hAthamAM cAmara laIne, keTalIka hAthamAM paMkhAne laIne, keTalIka hAthamAM dIvaDIone laIne, mAtAnI sAthe jinane namIne, prabhunI najIka UbhI rahIne, jinanA guNone gAvA lAgI. keTalIka kumArIoe jinanA nAlane chedIne pRthvImAM dATyo ane khADAne kapUra vagere sugaMdhI padArthothI pUrI dIdho. keTalIka kumArIoe sUtikAgrahathI pUrva, uttara ane dakSiNadizAmAM siMhAsanathI yukta cekavALA mane hara traNa kadalIgRhe kya. te kadalIgRhamAM (dakSiNadizAmAM) jinane ane mAtAne uddavartana karyuM, (pUrva dizAmAM) snAna karAvyuM, pachI caMdana rasathI vilepana karIne vajha-alaMkAra vagerethI vibhUSita karyA. te vakhate (uttaradizAmAM) caMdananI bhasma karI, te bhasmanI rakSApoTalI karIne baMnenA hAthe bAMdhI, pachI parvata tulya dIrgha AyuSyavALA thAo ema kahIne be geLA aphaDAvyA. have saidhame AsanakaMpathI AvIne, sUtikAgrahane traNa pradakSiNA karIne, jina ane mAtAne namIne, mAtAne avasthApinI nidrA ApIne, jANe spaSTapaNe prabhunA pAMca mahAvratane mAgavAnI IcchAvALo hoya tema, pAMca rUpa karyA. eka rUpathI hAthamAM jinane dhAraNa karyA. eka rUpathI jina upara chatra dhAraNa karyuM. be rUpothI jinane be cAmara vIMjhavA. vAraMvAra Dekane vALIne jina mukha upara daSTi nAkhate te pAMcamAM rUpathI jinanI 1. puMsavana eTale strIne garbha rahyA pachI amuka samaye karavAmAM Avato eka prakArane saMskAra. 2. udvartana eTale zarIrane svaccha karanAra cUrNa vagere roLIne zarIrane sApha karavuM.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane AgaLa vajane uchALate cAlavA lAge. ati pAMDukaMbalA nAmanI zilA upara pUrva dizAmAM jinane pitAnA meLAmAM padharAvyA. te vakhate bIjA tresaTha idro te ja pramANe bhegA thayA. Abhigika dee banAvIne mUkelA, eka yeAjana UMcA, tIrthanA pANIthI bharelA, sonuM, rUpuM, rana ane mATI e cAra kevalanA (=mizraNa vinA) pratyekanA banAvelA eka hajAra ne ATha tathA suvarNa-rUpuM, suvarNa-ratna, rUpuM-ratna, suvarNa-rU5 - ratna e pramANe mizraNathI pratyekanA banAvelA eka hajAra ne ATha kaLazathI ane teTalI ja jhArIothI vAMjitranA nAdapUrvaka iMdroe prabhunuM snAtra (=janmAbhiSeka) karyuM. khuzamanavALA azruta vagere idroe kramazaH jiteMdrano abhiSeka karIne, divyapuSpa vagerethI jineMdranI pUjA karIne stuti karI. have IzAnaMdra pAMca rUpa karIne prabhune potAnA khoLAmAM lIdhA. pachI prabhune abhiSeka karavA tatpara thayelA sadharmedra cAra dizAomAM sphaTika maNinA cAra vRSabha karIne temanA ziMgaDAomAMthI uchaLatA pANInI dhArAothI prabhune abhiSeka karyo. tuMba (=gaMdharva jAtine deva) svAmInA guNane gAvA lAgyuM. iMdra stuti karavA lAge. devAMganAo vAjiMtranA vinipUrvaka prakaTa nRtya karavA lAgI. che ke prabhune sugaMdhI kaSAyaraMganA vastrathI lUchIne, kalpavRkSanA puSpothI pUchane, divya be vastro paherAvyAM. prabhunI AgaLa divya cekhAothI aSTa maMgala AlekhIne gavAtA maMgala gItApUrvaka AratInI vidhi karI. idranI putrI raMbhA vagere apsarAonA nRtyapUrvaka IMdra nATaka karAvyuM. jemanA kaMkaNa ane nUpura raNakAra karI rahyA che tevI nRtya karatI apsarAoe netrakaTAkSAthI puSponI jema jinanuM pUjana karyuM. jenA be hAtharUpI kamala bhegA thaI rahyA che evA i prabhunA kaMThamAM puSpamALA paherAvIne kAvyarUpI puSpothI prabhunI pUjA karI, arthAt stuti karI. te A pramANe - he prabhu ! ApanI zarIrakAMtirUpI IMdranIlamaNinI zreNine jatI mArI hajAra AMkha Aje ja prasanna thaI rahI che. he yadunAyaka ! ApanA zarIranI yamunA nadInA jala jevI zyAmakAMti e pRthvI upara gaMgAnA jala jevA ujajavala yazanI utpatti che e Azcarya che, arthAt zyAmaDhAMti ujajavala yazane utpanna kare che e Azcarya che. A mecUlikAnI pRthvI mahAratnathI pUrNa che te paNa avazya amUlya ratna evA ApanAthI ja ratnavALI thaI che. Ape A dakSiNAvarta zaMkhane kheLAmAM dhAraNa karyo che tethI kharekhara! e zaMkha pUjanArAonAM vAMchitene avazya pUre che. A pramANe stuti karIne jinane IzAneMdra pAsethI potAnA be hAthamAM laIne pUrva pramANe ja pAMca 1. ahIM "guraphuratyeka' e zabdano atha vAkya philaSTa thaI jAya e hetuthI anuvAdamAM karyo nathI. tene bhAvArtha A pramANe che :- ahIM IMdranA hAthane kamaLanI upamA ApI che ane e be hAtharUpI kamala bhegA thaI gayA (=biDAI gayA) ema jaNAvyuM che. kema bhegA thaI gayA? e praznane kalpanAthI uttara ApyA che ke jANe bhagavAnanA mukharUpI caMdranI kAMtithI IMdranA be hAtharUpI kamala bhegA thaI rahyA che. sUryavikAsI kamaLa caMdranI hAjarImAM bIDAI jAya che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gujarAtI bhAvAnuvAda 71 rUpA karIne mAtAnI pAse mUkavA. jema sUrya padminInI nidrAne (=sa kAcane) dUra kare tema iMdre zivAdevInI avasvApinI nidrAne dUra karI ane jinanA pratibiMbane saMharI lIdhuM. iMdranI AjJAthI kubere samudravijaya rAjAnA gharamAM hane karanArAM suvarNa ratnAnI anekavAra vRSTi karI. IMdre prabhunA aMguThAmAM amRtanA saMcAra karyAM. bhUkhyA thayelA prabhu e amRta pItA hatA. kAraNa ke tIrthaMkarA stanapAna karatA nathI. te vakhate iMdra pAMca apsarAone prabhunI dhAvamAtA tarIke rAkhI. pachI iMdre naMdIzvara dvIpamAM jaine aSTAhnikA mahAtsava karyAM. pachI sava devA pAtapeAtAnA sthAne gayA ane mahAtsavA karyo. teTalAmAM jANe prabhunA tejathI dUra karAI hoya tema rAtri pUrNa thaI. lokAne AnaMda ApanAra dakSiNa dizAnA pavana vAvA lAgyA. dizAe prasanna thaI. Akhu jagata ha maya thai gayuM. pUrvAMIzAe jANe prabhune bheTa ApavAnu phUla hoya tema, sUryane pragaTa karyAM, kamala jevA nayaneAvALA zivAdevI padminInI (=sUryavikAsI kamalinInI ) jema jAgyA. zivAdevIe jaMgama kalpavRkSa samAna putrane joceA. dAsIee rAjAne putrajanmanI vadhAmaNI ApI. vasaMtaRtumAM kAyalanI jema rAjA turata prasanna thayA. rAjAe kedIone baMdhanathI mukta karyA. rAjAoe lAvelA zreSTha hAthI ane azva vagere bheTAMothI samudravijaya rAjAnu` mATuM paNu AMgaNuM sAMkaDu thaI gayuM. rAjAe leAkamAM Azcaya kare tevA putranA janmamaheAtsava karyAM. te mahAtsavamAM nRtya karatI vezyAonA nAda sabhaLAtA hatA, tathA rAjAe jJAtijanAnI ane nagarajanAnI pUjA karI. chaThThA divase jAgaraNu, sUrya darzana, caMdradarzana vagere karyuM. khAramA divase nAmakaraNanA utsava karyo. mALaka garbhamAM hatA tyAre paNa lokonA ariSTA=aniSTo nAza pAmyA hatA, AthI tenu' ariSTanemi evu' sArthaka nAma pADyuM. kAI jAtanA bhAra vinAnI baMdhuonI patnIe ghaNA putrAne ramADyA hAvA chatAM jANe khALako joyA na hoya tema spardhAthI prabhune ramADyA. rAjAevaDe eka hAthamAMthI bIjA hAthamAM laI javAtA nemisvAmI eka kamaLathI bIjA kramaLamAM jatA rAjahaMsanI jema zAlyA. svAmInA kaMThamAM rahelI meAtIAthI yukta senAnI mALA jANe mukharUpI caMdranI sevA mATe tArAonI zreNi ugI hoya tema zeAbhI. prabhunA svAbhAvika saubhAgyathI leAkAe prabhu mATe ma'galA karyA. zrInemikumAra mAtA-pitAnA seMkaDA manArathAnI sAthe vRddhi pAmyA. A tarapha kRSNe kaMsane mArI nAkhyA. AthI kaMsanI patnI jIvayazA peAtAnA pitA prativAsudeva jarAsaMdhanI pAse gaI. rudana karatI teNe kaMsavadhanI vigata kahI, 1. 70 (sittera)mA zrlAkamAM bahu ja TuMkamAM jaNuAvyu. hAvAthI vAMcanArane tenA bhAva kharAkhara samajAya e mATe anuvAdamAM anya graMthanA AdhAre thADA vistArathI jaNAvyuM che. "tA have temAM pariNAma zuM Avaze te kahe!" tyAM sudhInuM lakhANa 70 (sittera)mA zrlAkaneA ja bhAvAnuvAda samajaveA,
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlApadezamAlA graMthanA jarAsaMdhe tene kahyuM tuM runnuna na kara. huM kaMsanA ghAtakAne parivAra sahita mArI nAkhIza. pachI jarAsaMdhe dUtane saghaLI vigata samajAvIne samudravijayanI pAse meAkayAM. te tyAM jaIne kahyuM: tamArA svAmI jarAsaMdha tamane AjJA kare che ke, kaMsanA ghAta karanArA rAma ane kRSNa e ene amane soMpI de. samudravijaya Adie tArA svAmInI A AjJA ceAgya nathI ema aneka rIte tene samajAvyA. pachI kRSNa vageree krAdhamAM AvIne tenu apamAna karyu.. bIjA divase samudravijaye peAtAnA sarva bAMdhavAne ekaThA karIne kraSNuki nimittiyAne pUchyu... ke, he mahAzaya ! amAre trikhaMDa bharatakSetranA adhipati jarAsaMdhanI sAthe vigraha UbheA thayA che, teA have temAM pariNAma zuM Avaze te kaheA kraSNukie kahyuM: kRSNa ane rAma thoDA ja kALamAM adha bharatanA adhipati thaze, tethI tamAre A viSe kheda na karavA. paNa hamaNAM te tamAre pazcimadizAmAM zrIviSyapa ta tarapha jaIne samudranA kinAre niHzaMkapaNe rahevu. kRSNanI patnI satyabhAmA jyAM e putrane janma Ape tyAM nagarI banAvIne sunizcita rahevuM. ( tyAM jatAM ja tamArA zatruonA kSayanA prAra`bha thaze. ) yAdavezvarAe sAta kulakoTi yAdavAnI sAthe zauya - purathI prayANa karyuM. ugrasena rAjA agiyAra kulakoTi yAdavAnI sAthe gayA. krame karIne vidhyapa ta pAse AvyA. tyAM AvyA tyAre yAdavAe sAMbhaLyu` ke yADhavAne mAravA sainya laIne AvatA jarAsaMdhanA putra kAla mRtyu pAmyA che. kAlanA mRtyunI vAta sAMbhaLIne (kroSTie sAcu` kahyuM ema vicArIne) yAdavAe satyavAdI krokanI pUjA karI. ekavAra mArgamAM jatA temane atimuktaka muni maLyA. samudravijaya Adie vaMdana karIne temane pUchyuM: have pachI amAruM zuM thaze? munie kahyuM: tamArA putra khAvIsamA tIrthaMkara thaze, tathA rAma ane kRSNa dvArikA nagarImAM raheze ane bharatanA adhipati thaze. A pramANe kahIne munie khIjA sthaLe vihAra karyAM. AnaMda pAmelA yAdavAe saurASTra dezamAM AvIne chAvaNI nAMkhI. tyAre satyabhAmAe be putrAne janma ApyA. tenA bhAnu ane bhAmara evA nAma pADyAM. have kRSNe susthitadevane sAdhavA mATe aThThama tapa karyAM. prasanna thayelA te deve pratyakSa thaIne rAmane sudhASa nAmanA ane kRSNane pAMcajanya nAmanA zaMkha ApyA. pachI teNe kRSNane A pramANe kahyuM H kAma kahA, tame mane zA mATe yAda karyA ? kRSNe kahyuM : ( pUrve thaI gayelA) vAsudeve je dvArikAnagarIne pANImAM DubADI dIdhI che te have mane Apa. deve iMdrane vinaMtI karI. IMdre kubera dvArA navAjana paheALI ane khAra ceAjana lAMbI dvArikAnagarI karAvI. temAM aDhAra hAtha UMcA, khAra hAtha paheALA ane nava hAtha bhUmimAM rahelA khAI 72 1 viMdhyaSata pAse jatAMja tamArA zatrunA kSayanA prAraMbha thaze ema kroSpaSTie pUrve kahyuM hatu. viMdhyapavata pAse jatAM kAlanuM mRtyu thayuM AthI krokinuM kaheluM sAcuM paDayuM.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 gujarAtI bhAvAnuvAda sahita kilo karyo. ekamALa, be mALa, traNa mALa vagere mALavALA, goLa vagere vividhazobhAvALA ane vimAna jevA keDe mahele karyA. A mahela dazArthonA che, A bIjA mahele ugrasena rAjAnA che, ItyAdi spaSTatAthI dee ramatamAM mahele taiyAra karyA. te sarva mahela maNi-suvarNamaya hatA, arthAt maNi ane suvarNanA banAvelA hatA. sarva mahela killAthI yukta ane kalpavRkSothI gherAyelA hatA. AvA suMdara mahele zebhatA hatA. vAsudeva mATe sarvataibhadra nAmane aDhAra mALavALo ane baLadeva mATe pRthivIjaya nAmano aDhAra mALavALo mahela karyo. te be mahelanI AgaLanA bhAgamAM rAjasabhA karI. pachI maMdiranI zreNI karI. kubere mAtra eka ahorAtramAM A nagarI banAvI. pazcima samudranA kAMThe kRSNane rAjyAbhiSeka karavAmAM AvyuM. devoe karelA mahotsava pUrvaka kRSNa dvArikAmAM praveza karyo. zrInemikumAra traNa jJAnathI yukta hovA chatAM udyAnamAM rAma vagerenI sAthe ajJAnanI jema bAlakrIDAothI ramyA. temaNe paNa prabhune ghaNuM ramatAthI ramADyA. uMmarane anusaranArA bhAve meTAene paNa bAdhA kare che. have IcchA pramANe jemane vaibhava maLyuM che evA prabhu bAlyAvasthAne oLaMgIne jema vRkSa puSpa-kulanI avasthAne pAme tema yauvanane pAmyA. samacaturasasaMsthAnavALA, vajaRSabhanArAcasaMghayaNavALA ane dazadhanuSa UMcA svAmI guNathI anupama hatA. badhI ja kaLAomAM pote ja potAnA upAdhyAya banIne kuzaLatAthI te te viSayanuM viziSTa jJAna meLavIne prabhue ( lokonA) hRdayamAM Azcarya utpanna karyuM. yauvana vikArI che evI je zAzvatI prasiddhi che tene prabhue saphala karI, paNa kAminIomAM, pitAnAmAM nahi, arthAt yauvanane pAmelA prabhune joIne strIo vikArane vaza banatI hatI, paNa prabhu vikArane vaza banatA na hatA. A tarapha vaNika ghaNuM kariyANAM laIne dvArikAmAM AvyA. tyAM kariyANuM vecyAM. dvArikAmAM thatA lAbhathI vizeSa lAbha meLavavA ratnakaMbalene vecavA mATe te vaNike rAjagRhanagaramAM gayA. te uttama vaNike e jIva zAne ratnakaMbale batAvI. jIvayazAe artho lAkha mUlya ApavAnuM kahyuM. AthI vaNikee kahyuMH dhikkAra thAo ! amoe dvArikAmAM eka lAkha mUlya maLatuM hatuM chatAM ratnakaMbale na ApI. kAraNa ke atibha kevaLa jIvana mULanAza mATe thAya che. e dvArikA nagarI kevI che? ema chavayazAe temane pUchayuM. temaNe viratArathI kahyuM ke, samudra ApelA sthAnamAM dee te nagarI banAvI che. . kubere tene ghaNA kALathI dhana-dhAnya vagerethI pUrNa banAvI dIdhI che. temAM devakI ane vasudevane putra kRSNa rAjaya kare che. A pramANe sAMbhaLIne jANe bhUtanA vaLagADavALI hoya tevI, chUTAkezavALI ane mAthuM kUTatI teNe jarAsaMdhane kahyuM ke kaMsane zatru hajI paNa
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 zIlapadezamAlA graMthane jIve che. A sAMbhaLI jarAsaMdhane kaparUpI agni saLagI uThayo. jANe vAyusamUhathI hoya tema zirane dhuNAvatA teNe kahyuM: he vatsa! dhIrI thA. Ama kahIne teNe yuddhaprayANanI bherI vagaDAvI. sahadeva vagere putro tathA duryodhana ane zizupAla vagere hajAre rAjAo cAre bAjuthI bhegA thayA. pachI apazukanoe rokavA chatAM krodhathI baLatA pratApI jarAsaMdhe sUryanI jema pazcimadizA tarapha prayANa karyuM. AkAzamAM pharatA ane yuddha jevAnA kautukavALA nArade kRSNane jarAsaMdhanA prayANanI vAta kahI. A sAMbhaLIne huMkAra karatA kRSNa bAhu ane sAthaLamAM AsphAlana karyuM. pachI prayANanI IcchAvALA teNe yuddhaprayANano paTaha vagaDAvyuM. yuddha mATe taiyAra thayelA dazArtA parivAra sahita bhegA thayA. sADA ATha koDa putro kRSNane cAre bAjuthI gherI vaLyA. ugrasena paNa dhara vagere putronI sAthe AvyuM. zAMtanu rAjAnA putro mahAsana vagere paNa AvyA. jANe pAMca avayane dhAraNa karatA hoya tevA, arthAt eka ja AtmAnA pAMca aMgo hoya tevA, mahAbalavAna pAMca pAMDa bhegA thayA. patnI, sAsu vagerenA saMbaMdhamAM je rAjAo hatA teo paNa te vakhate bhegA thayA. jyAre getranI vRddha strIoe yuddhanA prayANanuM maMgala karyuM, stutipAThake ane zukano paNa A udyama vijayakArI che evuM sUcana karI rahyA hatA, vAjiMtronA lekane bharI de tevA mahAna ivanirUpI maMgala thaI rahyuM hatuM, tyAre korTukie ApelA vijaya nAmanA suMdara muhUrtamAM, dAruka nAmanA sArathivALA ane garuDanA cihnavALA ratha upara besIne, sainyasahita kRSNa pUrva--uttara (IzAnI dizAmAM prayANa karyuM. gaMbhIra vanivALA senA ane samudra e baMne vegane AzrayIne samAna thayA, arthAt samudra jeTalA vegathI vahete hate=AgaLa vadhatuM hatuM teTalA ja vegathI senA paNa AgaLa vadhatI hatI. tathA te bane pralayakALanA pavanathI kSobha pAmelA sAgiri ane vidhyagiri jevA (=asthira) jaNAtA hatA. te vakhate senA-rUpAnA meTA mukuTanI kAMtinA maMDalathI (=gherAvAthI) AkAza hajAre caMdra-sUryothI yukta banyuM. hAthIone garava, gheDAene hekArava, rathane satkAra ane pAyadaLa lazkaranA siMhanAdathI zabdamaya baneluM jagata zabhA pAmyuM. azvonI khurIthI uDelI dhULathI dhUsarA (kALA-dhoLA mizraraMgavALA) banelA AkAzamAM amAsanI rAtrinI jema bhUte ane rAkSase svecchA mujaba pharavA lAgyA. haMsa ane Dibhaka e be maMtrIonI sAthe vicAraNA karIne jarAsaMdhe zatruothI saMbhavita vidanenA nAza mATe hajAra AzAvALuM cakravyuha racyuM. e cakranI aMdara 1. pazcimadizA tarapha vaLelA sUryane avazya nAza thAya che, tema jarAsaMdhano paNa nAza thavAno. hovAthI ahIM "sUryanI jema" ema upamA ApI che.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 75 hajAra rAjAo, be hajAra ratha, se hAthI, pAMca hajAra athavo, seLa hajAra pAyadaLa lazkara- ATaluM sainya goThavAyuM. cakranA aMte (=cakanI paridhimAM) savA cha hajAra rAjAo rahyA. cakranI madhyamAM pAMca hajAra rAjAonI sAthe jarAsaMdha rahyo. cakranA pRSThabhAgamAM kaurava ane gAMdhAra rAjAonuM sainya rahyuM. cakabUhanI bahAra vividha vyuha racIne rahelA rAjAo yuddha mATe yAdavezvarene IcchatA rahyA. te sAMbhaLIne yuddharUpI samudramAM mAchalA samAna yAdavee paNa cakravyuhane jItavAnI IcchAthI garuDabUhanI racanA karI. cakravyuhanI madhyamAM ardhakeTi (=pacAsa lAkha) kumArone rAkhyA. cakravyuhanA mastake kRSNa ane balabhadra rahyA. temanI cAre bAju sarva rAjAe tevI rIte rahyA ke jethI te joIne paNa zatruonuM atizaya abhimAna ogaLI jAya. i avadhijJAnathI jANIne zrInemikumAra mATe divyazathI alaMkRta ane mAtalisArathivALA potAnA rathane mokalyA. have yuddha karavA mATe baMne pakSanA senAdhipatio sAmasAme AvyA. yuddhanA medAnamAM traNa lekane Azcarya pamADanAruM ke lAhalavALuM yuddha zarU thayuM. vIra puruSoe karelA paraspara talavAranA ghAthI agni utpanna thaye. te ja agnine vIra puruSanA zarIranA lehInA taraMgee zAMta karyo. pAyadaLasainyanA pRthvI upara paDatA pagothI uDatI dhULathI aMdhakAra phelAye, ane tUTatA keyUranA ratnasamUhathI kSaNavAramAM prakAza paNa thaye. caturaMgI senAnA vinAzathI phelAtA lehInA taraMgathI jANe lAla karAyela hoya tevo sUrya astAcala parvatanA zikhara upara AvyuM. tyAM raNamedAnamAM chedAyela mastakavALA ane atibhayaMkara dhaDe lehIthI tuSTa thayelA vetAlanI jema cAre bAju nRtya karavA lAgyA. te vakhate tyAM subhaTanA siMhanAthI cAre bAju pUrAyelA AkAzamAM nArada tALIo pADIne nAcavA lAgyA. jitameLavanArA yAda naca laya e avAja karatA yuddhathI nivRtta thayA. jene senAdhipati haNAyo che evuM jarAsaMdhanuM sainya paNa yuddhathI nivRtta thayuM. bIjA divase jarAsaMdhe damaSanA putra zizupAlane senApati banAvyuM. teNe smita karIne kRSNane kahyuM he kRSNa! tuM gokulanuM rakSaNa kara. ItyAdi belatA tenuM mastaka kRSNa jema kuMbhAra cakramAM rahelA ghaDAne derAthI kApI nAkhe tema, talavArathI kApI nAkhyuM. jarAsaMdhe rAmanA dazaputrane mArI nAkhyA tyAre rAme paNa deDIne jarAsaMdhanA aThThAvIsa putrane mArI nAkhyA. vaLI kRSNa jarAsaMdhanA egaNasitera putrone mArI nAkhyA. putravadhanA reSathI aMdha banele jarAsaMdha paNa deDyo. teNe gadAthI rAmane haNyA. AthI lehInI ulaTI karatA rAma pRthvI upara paDyA. teNe kRSNarUpI sUryane daDha lokhaMDanA 1 je ke ahIM mAtra rAvaH e ja prayoga che. eTale enAthI kRSNarUpI sUrya e artha na nIkaLe, paNa bArUpI durdina evI je upamA che tene baMdha besatI karavA meM kRSNarUpI saya evo artha karyo che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 zIleAdezamAlA graMthanA baNArUpI dinAthI DhAMkI dIdhA. yAdavAnI senAne A pramANe jarAsaMdhathI chUTI chavAyI karAyelI ane myAnamukhavALI joIne mAli sArathie zrI nemikumArane kahyuM: huM svAmin ! ApanI e bhujAe saMpUrNa leAkanu rakSaNa karavA samartha che. tethI yAdavAne nicapaNe haNutA jarAsaMdhanI upekSA nahi karavI joIe. yadyapi Apa tRNumAM ane zrIvRndamAM, peAtAnAmAM ane pArakAmAM samabhAvavALA che, teA paNa he nAtha ! hamaNAM nAtharahita banelA pulanA uddhAra karo. jue, vizva upara upakAra karanAra paNa sU kairavAne (=caMdravikAsI kamaLAne) saMkeAcIne peAtAnA khaMdhu padmavananA zuM vikAsa karatA nathI ? vaLI A zatrue ApanI avajJA na kare ane ApanI bhujAnu khala jIe e mATe Apa zastrane grahaNa karA ane yadukuLane prakAzita karo. A pramANe sAMbhaLIne ane peAtAnuM nAma sArthaka karavA mATe zrI nemikumAre hAthathI AlphAlana karIne dhanuSya lIdhuM. dhArAbaddha pANIrUpI khANusamUhathI rAjAerUpI haMsAne tamAlavRkSanA patra jevA zyAma karatA nemirUpI varSAda Ama-tema (=aniyata sthAnamAM) varasyA. mukuTavALA rAjAonA svAmI zrI nemikumAre mukuTone bhAMgIne ane mastAne mu`DIne lAkho mANasAne vilakhA banAvyA. jarAsa dhanA sainyarUpI samudra yAdaveA rUpI khAoAciyAmAM je DubI gayA te cekiMganAtha nemikumAranA prabhAva che. zrI nemikumAre karelA upacArathI pharI navA khalavALA thayelA khalabhadra madonmatta hAthI vRkSAnA vinAza kare tema zatruonA vinAza karyAM. peAtAnA sainyane hata-pratihata thayeluM jANIne gusse thayelA ane jANe prasiddha yamarAja na hAya tevA jarAsaMdhe kRSNane A pramANe kahyu :-2 2gApAlamAla ! tu' baLathI mArA jamAIne haNIne jema maMtravAdI pAsethI vetAla nAzI jAya tema pazcima samudra tarapha nAzI gayA. tu ziyALanI jema nAzatA hovA chatAM kALe tane lAvI mUkayo che. AthI hamaNAM tane kaMsanA mArgamAM laI jaIne putrInI pratijJAne pUrI karIza. kRSNe kahyuM : vilaMba na kara, mArI sAme Ava, jethI pitA, putrI ane jamAI e traNenA eka samudAya karuM, arthAt traNene eka sthaLe bhegA karI dauM. A pramANe kAla jevA bhayaMkara, paraspara eka-bIjAnA tiraskAra karatA, samudranI jema garjanA karatA, ane atizaya khalavALA te khane laDyA. tevu... koI zastra na hatuM, tevI koI vidyA na hatI, tevI keAI 'cArI na hatI, ane tevu kAI bhramaNa na hatuM ke jenAthI yuddhamAM kuzaLa te be rAjAoe te vakhate yuddha na karyuM hAya. himavata vagere kula pa tA kaMpavA lAgyA, diggajo bhramathI vyAkula banI gayA, samudro kSubdha banyA, ane jANe brahmAMDa phUTI gayuM. have jarAsaMdhe peAtAnA badhAM zasrA jItAI gayA eTale jANe khInne sU hAya tevuM cakra kRSNa upara phekayuM. te cakra krIDAnA daDAnI jema kRSNanA vakSasthaLane 1. cArI eTale yuddhamAM thatI bhinna bhinna gati=cAla bhramaNa eTale yuddhamAM thatuM bhinna bhinna paribhramaNu.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 77, sparzIne rAjahaMsanI jema kRSNanA hAtharUpI kamaLa upara spaSTapaNe ArUDha thayuM, arthAt kRSNanI chAtIne sparzIne kRSNanA hAthamAM AvyuM. dee A navame vAsudeva thaye e pramANe cheSaNa karI, tathA pRthvIne sugaMdhI pANIthI sIMcIne pRthvI upara puSpavRSTi karI. kRSNa hajI paNa jema tema bolatA jarAsaMdhanI kAyArUpI beDInA cakrathI be bhAga karI nAkhyA. devatAoe jayadhvani karyo. have jANe sarvanA saMhAra mATe janmI hoya tevI chavayazAe turata mAtAnI sAthe agnimAM prANane homI dIdhA. neminAtha vaDe makalAcela mAtali sArathi potAnA sthAne gaye. kRSNa bharatAIne jItIne dvArikAmAM praveza karyo. kRSNane rAjyAbhiSeka thaI gayA pachI seLa hajAra rAjAoe potAnI be be kanyAo bhaktithI kRSNane arpaNa karI. kRSNanA zaMkha, khaga, dhanuSa, cakra, vanamAlA, maNi ane gadA e sAta ratna utpanna thayA. vAsudevapaNAnI samRddhithI alaMkRta kRSNa rAmanI sAthe bharatArdhanuM sAmrAjya bhogavyuM. A pramANe zrInemikumAre kaMsa patnInI pratijJAnA kAraNe thayelA yuddhanA maMDapamAM lAkha rAjAone bAMdhIne rAkhyA ane jarAsaMdhane vadha karAvyuM. parijananI sAthe kIDA-vilAsa karatA ane viSayathI atizaya vimukha evA zrI nemikumAre yauvanane pasAra karyuM. svecchA pramANe pharanArA ane hajAro khecarI-bhUcarI patnIothI parivarelA pradyumna ane zAMba vagere kumArane eka divasa dvArikAnA upavana vageremAM krIDA karatA joIne samudravijaya ane zivAdevIe zrInemikumArane A pramANe kahyuM: vizva upara asAdhAraNa vAtsalyavALA he vatsa! tArA lekettara caritrethI putravALA manuSyamAM ame ja zreSTha pratiSThAne dhAraNa karIe chIe. paNa he putra! tuM yuvAna banavA chatAM lagna karate nathI tethI ame bIjAnI patnIone joIne duHkhI thaIe chIe. vidhAtAe AkhuM jagata bethI ja ( benA ja) saMbaMdhavALuM banAvyuM che. jo, suvarNanA Azraya vinA mANekAratna paNa zobhatuM nathI. vahunA darzana mATe vizeSa utsuka banelI huM zivAdevI bhUmimaMDalamAM te ja strIone dhanya mAnuM chuM ke je strIonI AgaLa AjJA pramANe karanArI, suMdara poSAkavALI ane cakSu mATe amRtanA pAraNuM samAna vahuo pharI rahI che. nemikumAre mAtA-pitAne praNAma karIne madhuravANIthI kahyuM jenAthI pariNAme duHkha maLe tevI kanyAne svIkAravA mATe huM utsAhita thatuM nathI. jyAre huM kuzaLa ane hita karanArI priyAne joIza tyAre ja svIkArIza. tethI Ape jarApaNa kheda na karavo. paMDitamAM zreSTha evo kaye puruSa duHkhanI velaDI jevI ane bhayaMkara jevItevI strIone svIkArIne duHkhanuM bhAjana thAya? nemikumAre sarala AzayavALA mAtA-pitAne A pramANe samajAvI dIdhA. athavA tattvadaSTivALA puruSe potAnAthI ane bIjAothI kabUla karAtA nathI A tarapha yazomatIne jIva aparAjita vimAnamAMthI cavIne ugraserAjAnI patnI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane dhAriNInI putrI thaye. mAtA-pitAe tenuM rajImatI evuM nAma rAkhyuM. sadA pANInA AzrayavALI kalpavelInI jema te vadhavA lAgI. jema caMdrakaLA kumudanA (caMdravikAsI kamaLanA) ullAsane kare che tema lekenA harSamAM vRddhi karatI ane sarva kaLAone grahaNa karatI te yauvanane sanmukha banI. bicAro caMdra rAjImatInA mukhanI sAthe spardhA kevI rIte karI zake? kAraNa ke samudranI unnati (bharatI) thatAM tenI kAMti vizeSa dIpatI nathI. rAmatInuM sarjana karanArane huM yauvana mAnuM chuM. jethI teNe ramatathI rAjImatInA zarIra, vANI ane mana e traNene catura banAvyA. ekavAra kumArothI viMTaLAyelA nemikumAre kIDAthI kRSNanI AyudhazALAmAM jANe bIjA kRSNa hoya tema praveza karyo. zA dhanuSa, naMdaka khaga, ane sudarzana cakra upara daSTi pheravatA nemikumAre jANe pitAnA cihnanA premathI hoya tema vAraMvAra zaMkhane je. nemikumArane hAthathI zaMkhane levAnI IcchAvALA jANIne paheregIre namIne smitapUrvaka kahyuMH he prabhu sAMbhaLe, A zaMkhane pUravAnI (=vagADavAnI) vAta te dUra rahI, kiMtu zaMkhane levA (=upADavA) mATe paNa vAsudeva sivAya bIje kaI samartha nathI. mATe nirarthaka prayAsa na karo. potAnA baLathI baLavAna svAmIe jema bALaka krIDAnA daDAne upADe tema hAthathI zaMkhane upADyo. pachI svAmIvaDe ramatathI mukha AgaLa dhAraNa karAyela zaMkha jANe hRdayamAMthI nIkaLela zukala dhyAnane piMDa hoya tema che. zaMkhane pUryo eTale lekanA udarane (3khAlI jagyAne) pUrI denAra vini utpana thaye. paheregIre rogInI jema mUcha pAmIne bhUmi upara paDyA. capaLa taraMgovALA samudro pralayakALanI. jema kSubdha banyA. pRthvI pITha kaMpI uThI. kharekhara ! brahmAMDa phUTI gayuM. jANe lAMbe kALa. eka sthaLe rahevAthI thayelA premathI samudrane maLavA mATe hoya, tema dvArikAno kille te ja kSaNe hAlavA (=kaMpavA) mAMDyo. A vakhate rAjAothI bharAyelI sabhAmAM beThelA kRSNa A davani sAMbhaLIne saMbrAnta banIne cAre bAju daSTi nAkhI. kRSNa rAmane kahyuM zuM bIjA dviIpathI vAsudeva AvyA che ? athavA zuM bIje vAsudeva utpanna thaye che ? kAraNa ke zaMkha vAgyA che. A pramANe kRSNa vicArI rahyA hatA teTalAmAM paheregIree AvIne kahyuM tamArA ja A zaMkhane neminAthe vagADyo che. A pramANe sAMbhaLIne kRSNa saMbhramanA AvegathI nahi samAtA vismayane jANe mastakane halAvavAnA bahAnAthI samAvatA hoya tema rahyA. kharekhara ! amArA kulamAM nemi cakravartI thayA che. kAraNa ke A zaMkha meM pUrve pheMkyo hato tyAre kyAre paNa A dhvani thaye nathI. kRSNa A pramANe vicArI rahyA hatA tyAre jagatane AnaMdakAraka AzayavALA nemikumAra svayaM jANe 1, rAjamatInA pakSamAM mokSarasanA AzrayavALI. 2. rAmatInA pakSamAM ghaNoparAtI eTale stana vRddhi thatAM, stanavRddhi thatAM rAjamatInI kAMti, vizeSa zobhe che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda saMzayane bhedavAnI IcchAvALA hoya tema premathI tyAM AvyA. pitAnA ardhA Asane beThelA kumArane kRSNa pUchayuM: AkAza-pRthvInA udarane (khAlI jagyAne) bharIde tevA avAjavALo zaMkha tame pheMkyo ? nemikumAre hA kahI. romAMcanA aMkurathI dAMtavALA kRSNa pharI nemikumArane madhura zabdothI A pramANe kahyuM he baMdhu ! tamee zaMkha pheMkyo tyAre pRthvI paNa kaMpI, rAmanA manamAM paNa bhane vega thayo. tethI baMdhu ! kutUhalI huM tamAruM bAhubaLa jevA IcchuM chuM. mATe akhADAmAM jaIne kSaNavAra mallayuddha karIe. svayaM kautukavALA svAmIe paNa tene svIkAra karyo. atizaya harSa pAmelA baMne baMdhuo yuddha mATe taiyAra thayA. svAmIe pitAnuM bala anaMta che ema vicArIne kRSNane kahyuM he baMdhu! ApaNe be ramatathI paNa yuddha karIe te gya nathI. eka-bIjAnA bAhurUpI staMbhane vALIne ja ApaNe kautukane pUrNa karIe. A viSe rAma sAkSI jevA bane. svAmIe A pramANe karyuM eTale kRSNa pitAno hAtha lAMbo rAkhe. nemikumAre te hAthane jema bALaka kAkaDIne vALe tema vALI dIdhe. have svAmIe sapanI phaNA jevA hAtharUpI daMDane lAMbe rAkhe. ene vALavA mATe kRSNa jarA paNa samartha na thayA. pitAnuM jeTaluM jera hatuM teTalA jorathI nemikumArane hAtharUpI staMbhane pakaDIne rahelA ane laTakatA kRSNa vRkSa upara laTaktA vAMdarAnI jema zelyA. nemikumArane hAtha vajAnA staMbhanI jema jarAya hAlyA nahi. pachI kRSNa hRdayanA abhiprAyane chupAvIne baMdhune AliMgana karyuM, ane kahyuM ke, he baMdhu! ApaNuM ja kula prazaMsanIya che. kAraNa ke temAM bIjAmAM na hoya tevA baLavALA tamArA jevA vIra thayA che. ItyAdi prazaMsA karatA kRSNa nemikumArane rajA ApI. have vismayathI praphullita mukhavALA kRSNa rAmane kahyuM: he Arya ! laghubaMdhu nemikumAranuM bAhubaLa meM joyuM. AvuM bAhubaLa vizvamAM cakravartInuM ane iMdranuM paNa nathI. he baMdhu ! jagatane jItanArAothI paNa na jItI zakAya tevA baLathI zobhatA nemikumAra atizaya durlabha evA cha khaMDa pramANa pRthvInA rAjyane kema bhegavatA nathI ? kRSNanI zaMkAne dUra karavA rAme smita karIne kahyuMH ApaNe paNa emanA ja baLathI sAmrAjyane bhogavIe chIe. he baMdhu ! je e baLathI lAkha rAjAone nigraha na karata te tame yuddhanA medAnamAM jarAsaMdhano vadha kevI rIte karata? nemi bAvIsamA tIrthaMkara thaze ema nimittiyAe kahyuM che. AvA nemi narakane karanArA rAjyane kevI rIte che? zrIrAme A pramANe kahyuM te paNa kRSNanI zaMkAne dUra karavA deve kahyuM ke, kumArAvasthAmAM daDhavratavALA neminAtha mekSamAM jaze. A pramANe sAMbhaLIne khuza thayelA kRSNa bhaktipUrvaka rAmane kahIne aMtaHpuramAM gayA ane te nemicaritra kahyuM. tyAM nemine belAvIne kRSNa - vAtsalyapUrvaka vizeSa bahumAna karIne khuza karyA. paraspara premathI manahara te baMnee ratnasiMhAsana upara besIne snAna karyuM, caMdanathI vilepana karyuM ane (sAthe) divya
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamalA graMthane bhojana karyuM. aMtaHpura sahita kRSNa A pramANe dararoja udyAna, vAvaDI ane sarevaramAM zrInemikumAranI sAthe premathI ramavA lAgyA. ekavAra kRSNa aMtaHpuranA rakSakane ane dvArapAlane AjJA karI ke, mArA prANapriya baMdhune kyAMya aTakAva nahi, tathA rukimaNI, satyabhAmA ane revatI vagere patnIone kahyuM ke, tamAre diyara nemine caturAI bharelAM vacanethI AkarSavA. tyArabAda nemi ekalA paNa kRSNanA aMtaHpuramAM jatA hatA. samacittavALA puruSe badhe niHzaMkapaNe phare che. jarApaNa vikAra vinA suMdara vacanasamUhane belatA svAmI upahAsavALI ramatathI caMcaLa evI bhAbhIone khuza karatA hatA. have zivAdevIe kRSNane kahyuM tame nemine te rIte samajAve ke jethI te putravadhUnA mukhane jovAnI mArI IcchAne jaladI pUre. kRSNa satyabhAmA vagere dvArA A vAta nemine kahevaDAvI, nemie paNa kuzaLavacanothI sahelAIthI bhAbhIone niruttara karI dIdhI. jANe neminA lagna mATe sahAya karavAnI IcchAvALI hoya tema dakSiNadizAnA pavanathI puSTa evI vasaMtaRtu AvI. nagarajanethI ane aMtaHpurathI paNa cAre bAjuthI parivarelA kRSNa ramavA mATe neminI sAthe giranAra parvata upara gayA. jemaNe dAru pIdhe che evA yAda sAthe kasuMbo laIne strIonI sAthe krIDA karavA mATe jANe keyAe bolAvyA heya tema udyAnamAM gayA. jANe ( puSpomAMthI) pragaTa thatI parAganA bhAthAvALA kAmadevanI pUjA karavA mATe hoya tema yAdavee patnIonI sAthe udyAnanI zerIomAM puSpo cuMTyAM. kRSNanA AdezathI satyabhAmA vagere strIo puSpane cuMTavAnI IcchAthI neminI sAthe udyAnamAM gaI. koI strIe jANe kAmadevano bhAle hoya tevI zreSTha AmravRkSanI maMjarI chAtIne pragaTa karavApUrvaka neminA hAthamAM ApI. keI strIe zrIneminA. jANe jAgatA kAmadevanI rakSA piTalI hoya tevA kezapAzane megarAnA phulothI zaNagAryo. kaI strIe zrIneminA be AMkhanA AMtaraDAmAMthI dhULa dUra karavAnA bahAnAthI bhramarInI jema mukharUpI kamaLanI sugaMdhanuM pAna karyuM. keI strIe bagalane batAvavApUrvaka tilaka karyuM. jenuM vastra ( = sADI) khasI rahyuM che evI kaI strIe be gAlamAM patra karyuM = caMdana vagerethI patra citaryuM. jANe zrInemine vikArI karavA mATe samartha na thaI ethI lajajAthI hoya tema vasaMtaRtu pUrI thaI ane grISmaRtu AvI. kRSNanI patnIo jalakrIDA karavA mATe vAvaDIemAM peThI. bhAbhIoe zrInemiprabhune paNa kheMcIne sAthe lIdhA. temaNe kRSNanI sAthe zarama vinA jalakrIDAo karI. tyAM kRNuvaDe hAthamAM pakaDAyelA zrInemi sAkSI jevA thayA. have kRSNathI saMketa karAyelI rukimaNI vagere strIoe zrInemine zaMgArapUrvaka picakArIothI svaccha ryA. neminAthe paNa temanI sAthe niHzaMkapaNe krIDA karI. tevA puruSa keInI paNa IcchAno bhaMga karatA nathI. nemie picakArInA pANIthI keI strInA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda be stanarUpI kaLazeA upara tADana karyuM. te srInI chAtI upara chavAyelA jalabaMdu hAranI zAbhAne pAmyA. nemie karelA jalasiMcanathI kAika srIonI nADInI gAMTha chUTI gaIDhIlI thaI gaI, kAika strIonI kAMcaLI phATI gai, kAika srIe vasrarahita banI. svAmI pAte puSkarapatranI jema rAgathI na lepAyA, paNa jema cUrNanA vaNu tAMbUlane rAgavALu=raMgavALuM kare tema strIone rAgavALI karI. have rukimaNIe ApelA hAthanA TekAvALA zrInemi rAjaha`sanI jema vAvaDInA kAMThe AvyA. pachI jAkhavatI ha thI prabhunI pAse vacce laI AvI. gAMdhArIe vividha racanAthI kezapAza bAMdhyA. revatIe vajranA cheDAethI nemikumArane vIMjhavA. padmAvatIe prabhunA kaMThamAM hAra paherAvyA. caraNAne dAkhatI ane caMdanarasathI siMcatI satyabhAmAe jANe kreAdhavALI hAya tema kumArane A pramANe kahyuM: huM kumAra ! ajJAnInA jevA tamArA A kadAgraha zuM che ? jethI pU puruSoe AcarelA mArganA haThathI lApa karo che. (pUrve thayelA) badhA rAjAoe prathama vayamAM lagna karIne yauvanane sala karyuM hatuM ane aMte vratanA svIkAra karyA hatA. tethI atizaya saubhAgyavALI prathamavayane vratAthI pUrI karanArA tame tADavRkSanA phUlanI IcchA karanArA puruSanI jema keAne upahAsya nathI ? ityAdi cuktithI bhAbhIe kahI rahI hatI tyAre kRSNe kahyuM: huM khaMdhu! tame avajJA na karo. bhAbhIone khuza karo. jinezvarA saMsAramAM pahelAM prAyaH srIsahita hatA, pachI tI'nI sthApanA karIne aMte mekSamAM gayA. ApaNA kulamAM thayelA zrI munisuvratasvAmIe paDelAM bhAgeA bhAgavIne pachI vrata lIdhuM hatuM. AthI huM kulamaMDana ! tamAre paNa kulAcAranA lApa na karavA joIe. A pramANe kahIne kRSNa aMtaHpura sahita neminA pagamAM paDavA. khaMdhunI dAkSiNyatAthI svAmIe "te pramANe he" ema lagnanA svIkAra karyAM. nemie lagnanA svIkAra karyAM che ema sAMbhaLIne zrIsamudravijaya ane zivAdevI haSa pAmyA, ane saMdezA lAvanArane dAnathI saMtASa pamADyo, pachI varSARtu AvI tyAre ati harSa pAmelA kRSNa nemine nyuRNu karIne patnIonI sAthe dvArikAnagarImAM AvyA. 81 have prabhune cAgya kanyAnI zeAdha karatA kRSNane satyabhAmAe hapUrvaka kahyuMH mArI rAjImatI nAmanI nAnI mhena che. ( te nemikumArane ceAgya che.) te vakhate jema sUrya jyeAtizrcakranA budhagrahanA khalathI yukta hoya che, tema jayAtiSamAM budha (vidvAna baladevathI cukta kRSNa paNa ugrasena nAmanA rAjAnA rAjamahelamAM gayA. teNe paNa e hAthanI aMjali karIne nemikumArane potAnI putrI ApI. kRSNe zauya purI AvIne te vAta samudravijayane karI. 1. strIo keDe vastra rahe e mATe nAbhi pAse DhArI vagerethI gAMTha bAMdhe che te. ( zabda kAzamAM zrotsittA zabdanA A atha jovAmAM AvyA nathI. paNa prakaraNanA anusAre meM A a lakhyA che. bhUla jaNAya tA sudhArI levI 11
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 zIlapadezamAlA graMthano utsukatAvALA temaNe krAMTukine bolAvIne lagnanuM muhUrta pUchayuM. teNe kahyuM kRSNa sUtA hoya tyAre vivAhanuM kArya karavuM yogya nathI. kRNe hasIne kahyuMH (zarIrathI ane sattAthI ema) baMne rIte balavAna huM sAkSAt jAgate hovA chatAM A zaMkA kayAMthI thAya? arthAt A zaMkA beTI che. bIjuM - neminA vivAha maMgalamAM vilaMba karo nathI. madanmatta hAthI AlAnamAM baMdhAyela hoya te paNa tene vizvAsa na karavo joIe. kriSNukie kahyuMte zrAvaNa suda chaThTha zuddha che. ugrasena ane samudravijaya baMne lagna mATenI jaladI taiyAra karavA lAgyA. baMnenA rAjamahelamAM maMgaladavani thavA lAge. akhaMDa saibhAgyavaMtI ane puSTa zarIravALI strIo AnaMdathI cetarapha pharavA lAgI ratnavALuM taraNu, maMDapa vagere badhI sAmagrI IrachAnusAra dee ja racI dIdhI. lagnanA najIkanA divase kuMtI, zivAdevI vagere yAdavIoe nemine pUrva dizAmAM siMhAsana upara besADIne lagna prasaMge gavAtA gIte gAvApUrvaka jaladI navaDAvyA, tathA jemaNe mIMDhaLa bAMdhyuM che tevA vara nemine varane cogya vastro paherAvyAM. tyArabAda temaNe ugrasenanA rAjamahelamAM jaIne rAjamatIne snAna karAvyuM. zaNagAravA mATe dAsIoe tene cekamAM besADI. A vakhate rAjamatInuM rUpa jevAnI atizaya IcchAvALI strIo kSaNavAra atizaya AMkhe UMcI karIne rahI, arthAt rAjImatIne ekITase jovA lAgI. pUrvabhavanA priya nemine pAmIne tene maLavAnI utkaMThAthI Akula thayelI rAjImatIe paNa te rAta duHkhapUrvaka pasAra karI. sUryodaya thatAM nemikumAre snAna ane vilepana karyuM. pachI temane jANe zuladhyAnanA aMze hoya tevA metInA AbhUSaNothI zaNagAryA. caMdra jevuM nirmala chatra temanA mastake dharyuM. gaMgAnA pravAha jevA (sapheda) cAmaro temane vIMjhavA mAMDayA. luNa utAravAmAM AvyuM. kumArikA bahenoe maMgala karyuM. yAdavone AnaMda karanArA vara zrInemi sapheda ghoDAvALA ratha upara ArUDha thayA. mArgamAM emanI pAchaLa kRSNa vagere uttama yAda cAlavA lAgyA. (A pramANe ADaMbarathI jatA) zrInemi ugrasenanI raNabhUmi sudhI AvyA, seMthAmAM tArAnI zreNi jevA motIsamUhane dhAraNa karatI rAmatIne vicakSaNa sakhIo jharukhAmAM laI gaI. tenA suvarNanI be jhAMjharathI levAyelA be caraNe kharekhara! jANe caraNarUpI kamaLane jANanArA rAjahaMsanA Azrayane pAmelA jevA thayA, eTale ke rAjahaMsa jevA thayA, arthAt jema rAjahaMse kamaLanA guNane jANatA hovAthI kamaLane ja Azraya le che, tema caraNee jANe rAjImatInA guNane jANIne rAjamatIne ja Azraya lIdhe. tenI AMkhe dekhAvaDI ane svaccha havA chatAM, jANe A AMkhe sAMbhaLavAmAM aTakAve che ema vicArIne hoya tema, dhAvamAtAe tenI ane kAjaLanI 1. tenI AMkho jovAmAM ja lIna banelAne bIjAo kaMI kahe to jonAranuM tenA tarapha dhyAna na rahe. mATe AMkho sAMbhaLavAmAM aTakAve che aMtarAya kare che ema kalpanA karI che."
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 gujarAtI bhAvAnuvAda rekhAthI aMkita karI. jANe jaMbudvIpamAM A ja mukhya che ema samajIne kuMDalanA bahAnAthI be sUryoe tene Azraya lIdhe che, ane gAlanA bahAnAthI be caMdroe tene Azraya lIdhe che. te vimAnanI jema jharukhA upara beThI. teNe jharukhAnA avakAzamAMthI nimeSarahitanethI neminA lAvaNyarUpI amRtanuM pAna karyuM. te vakhate jamaNI bAhu ane jamaNI AMkha pharakI. AthI te vara durlabha che ema mAnIne te khinna banI gaI. tene plAna jevI jene Akula thayelI sakhIoe kahyuM: he sakhi ! hamaNAM viSAda rUpI cAMDAlane praveza kema thayuM che? teNe paNa satya kahyuM. he sakhio ! bhAgya vinAnI huM zuM karuM? kAraNa ke AnaMdanA sthAne azubha nimitta upasthita thayuM che. sakhIoe kahyuM H he sakhi! amaMgala zAMta thAo. tArA A vacanane dhikkAra . gotradevIe badhI rIte ApaNuM kuzala karaze. bheja rAjAe ekaThA karelA jalacara ane sthalacara prANIone zrI nemie te vakhate karuNa AkraMda karatA joyA. zrI nemie Azcarya pUrvaka pUchayuM : A prANuo zA mATe ekaThA karAyA che? sArathie sAcuM kahI dIdhuM. he deva! ApanuM Atithya karavA mATe A prANIo rAkhelA che. nemi belyAH rAjA vinAnA vizvane dhikkAra thAo ! dayArahita A lekone dhikkAra che ! kAraNa ke A pramANe zaraNa rahita pazuone vadha kare che. A pramANe kahIne karuNArUpI aMkurAothI aMkurAvALA thayelA zarIrane dhAraNa karatA nemie rathane pazuonA vADA tarapha vALe. dInamukhavALA ane dIna AMkhevALA pazuoe paNa svAmIne joyA, ane pota potAnI bhASAthI svAmI AgaLa amAruM rakSaNa karo, amAruM rakSaNa karo e pramANe pokAra karyo. sArathine AjJA karIne prabhue jIne baMdhanathI mukta karAvyA, ane rathane svaprajananI siddhi tarapha (=giranAra parvata tarapha) vALe. atizaya saMbhramathI brAnDa banelA samudravijaya vagere ane zivAdevI vagere rathane choDIne (=rathamAMthI utarIne) neminI pAse AvyA. AMkhamAMthI AMsu pADatA mAtA-pitAe putrane A pramANe kahyuM- he putra! mahatsavanA prAraMbhamAM virasa kema kare che? arthAt raMgamAM bhaMga kema kare che? he naMdana ! amAre ocituM AMsu pADIne raDavAnuM kema thayuM? arthAt tuM amane ociMtu kema raDAve che? mATe tuM pAcho phara, kSata upara kSAra na nAkha. dhIranemie kahyuMH he pitAjI! pazuone A pramANe (=baMdhanamAM rahelA che e pramANe) jeIne meM karmasamUhathI vIMTaLAyelA AtmAne yAda karyo, arthAt jema pazuo baMdhanamAM rahelA che ema huM (karmanA) baMdhanamAM rahelo chuM e pramANe AtmAne yATa karyo. mATe tene mukta karavA mATe huM saMyamanA mArge prayatna karIza. tamane saMteSa pamADanArA mahAnemi vagere putra che. A pramANe sAMbhaLIne mAtA-pitA mUI pAmyA. kRSNa pote vihala banelA hovA chatAM dhIrajathI samudravijaya ane zivAdevIne AzvAsana ApIne ucita vacana belyA. te A pramANe - he baMdhu! jevI rIte karuNathI
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlA padezamalA graMthane A pazuone mukta karAvyA, tema atizaya duHkhI thayelA mAtA-pitA upara anugraha kema karatA nathI? nemiprabhue kahyuM huM mAtA-pitAne duHkharUpI samudramAMthI uddhAra karavAnI IcchAvALo ja chuM, tethI he kRSNa! nirarthaka muMjhAo nahi. mArA A prayatna uddhAra mATe che. A pramANe mAtA-pitAne ane baMdhuone pitAnA vrata levAnA manorathane kahyo. pachI raDatA sarva yAdavenI upekSA karIne svAmI ghare gayA. have lekAMtika dee prabhune vinaMti karI ke, jagatanA jIvonA hitanA AdhAra he svAmin ! tIrthane pravartAve. iMdranA vacanathI ghuMbhaka dee lAvIne mUkelA suvarNathI (=senAmahorothI) prabhue (lenAranI) IcchA pramANe vArSika dAna ApavAnuM zarU karyuM. varane pitAnI IcchA pramANe pAchA gayelA jANIne vyAkula banelI rAmatI tUTelI hAralatAnI jema pRthvI upara paDI. sakhijanathI zItala upAyathI cetanAne pamADAyelI rAjImatI jANe potAnuM badhuM ja luMTAI gayuM hoya tema vAraMvAra vilApa karavA lAgI. vidhAtAe mane zA mATe saI? athavA huM garbhAvasthAmAM ja kema na haraNa karAI? huM zA mATe yauvanane pAmI? hA hA ! huM bAlyAvasthAmAM paNa kema na marI gaI? je nemine vidhAtAe mArA mATe na saryAM hatA te mane te batAvyA zA mATe? nidhinuM darzana na thAya e sAruM che ke jethI nidhinA apaharaNanuM duHkha na thAya. A pramANe potAnI niMdA karatI ane premathI prabhune yAda karatI te vAraMvAra mUcha pAmI, AkaMdana karyuM ane bhUmipITha upara ALoTI. have dukhI thayelI sakhIoe kahyuM: neminA viSe tAro Agraha nakAme che. he sakhi ! jeNe tane kaI ja kAraNa vinA cheDI dIdhI che te nakkI nIrasa (tArA upara rAgathI rahita) che. rUpa ane parAkramathI yukta ane kSatriya che. mATe anurUpa varathI janmane saphala kara. caDhAvelAM bhavAMthI bhayaMkara bhrakuTIvALI rAmatI belI: ahA! pApiNIo dUra jAo, tamArA A vacanane dhikkAra thAo! manapriya hovAthI meM svecchAe nemine vara karyA che. tethI hAthI uparathI utarIne gadheDA upara kevI rIte besuM? je ke nemie hAthathI mAre Adara karyo nathI, te paNa have pachI te A mArA dharmAcArya paNa thAo. anya varanI sAthe vivAha karavA mATe anurodha karatA svajanonI upekSA karIne pativratA rAjImatI nemine dIkSAkAlanI rAha jovA lAgI. - vArSika dAna pachI neminA bhAvane jANanArA Idroe AvIne prabhune tIrthodakathI navaDAvyA. pachI devee banAvelI ane hajAra rAjAethI upADI zakAya tevI uttarakurA nAmanI zibikAmAM prabhu ArUDha thayA. sadharmedra ane IzAnaMdra be bAju cAmara dhAraNa karyA. sanaskumAra IMdra chatra dhAraNa karyuM. bIjA Idroe racelAM aSTamaMgalene dhAraNa karyA. sthira AzayavALA zrInemi rAjamahelathI cAlyA. temanI pAchaLa mAtA-pitA, bhAI-bahena, sura-asura ane rAjAo cAlyA. zivAdevI vagere strIoe gaddagada vANIthI maMgala gIte
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 85 gAyAM. mATAe paNa kathAMya mAhanI AjJAnuM ullaMghana karatA nathI. nemine cAritrarUpI lakSmIne paraNavA mATe jatA joIne rAjImatI pUrva dizAnA vAyuthI kSatazreNi 'duHkhI thAya tema duHkhI thai. have tenI suMdara mukhavALI sakhIe prabhunI AgaLa rahIne ane sakhInA duHkhane yAda karI karIne nemine upAla bhapUrvaka kahyuM: lAkamAM saMbhaLAya che ke strIomAM ca'caLatA adhika hAya che. paNa nakkI karelA kAryathI viruddha karavAnA kAraNe tamArAmAM ja caMcaLatA rahelI che ema huM jANuM chuM. bheALI rAjImatI dhUta tamArA viSe niraka anurAga kare che. kAraNa ke muktirUpI strImAM anurAgI banelA tame saMcamane svIkArI che. ahA ! jarAsa'dhanA vadha karyo tyAre lAkhA rAjAonA nigraha karIne have rAjaputrInA vivAhamAM pApanA bhayavALA thayA che! ahA! he dyUta! tame kharA dayALu che, jethI svakarmAMthI lAvIne mUkAyelA pazusamUhane cheDAvIne rAjImatIne duHkharUpI samudramAM pADI. tame dAnavIra paNa kharA che, ke jethI eka varSa sudhI suvarNa dAnathI AkhA vizvane saMtASa pamADayo, paNa dIna rAjImatIne dRSTithI paNa sateSa na pamADI. traNa jJAnavALA tamane A upAlabhA ApavAthI sayu". cihnarUpa zaMkhanA saMgathI vakratA tamane vaLagelI che ema huM jANuM chuM. A pramANe tenA vaDe niMdA ane upAlaMbha garbhita stutiothI kahevAyelA nemi jANe sAMbhaLyu' na hoya tema aTakavA vinA gayA. sahaMsAmra vanamAM prabhu zikhikAmAMthI utaryAM. pachI AbhUSaNA vagere mUkI dIdhu'. chaThTha tapavALA ane traNa so varSanI vayavALA prabhue zrAvaNa suda chaThThanA divase pUrvAdghakALe citrAnakSatramAM caMdranA cAga thatAM dIkSA lIdhI. te vakhate prabhune manaHpavajJAna utpanna thayuM. nArakone paNa kSaNavAra sukha utpanna thayuM. prabhunI sAthe hajAra rAjAoe dIkSA lIdhI. kRSNa, rAma ane pAMDavA vagere prabhune vaMdana karIne potAnA ghare gayA. bIjA divase gAkulamAM 2hetA varadatta brAhmaNanA gharamAM zrInemi prabhunuM khIrathI chaTThatapanuM pAraNuM thayuM. enA gharamAM dhanavRSTi, puSpavRSTi, vavRSTi, jayajaya evA dhvani ane IMdubhinAda e pAMca vyiA thayAM. cApana divasa sudhI pRthvI upara vicarIne prabhu pharI giranAra pava tanI aMte ( =upara ) AvelA sahasAmravanamAM padhAryA. tyAM aTThamatapavALA ane vetasa vRkSanI nIce rahelA prabhu AsAmAsanI amAsanA pUrvAhnakALe citrAnakSatramAM cadranA yoga thatAM kevalajJAna pAmyA. tyAM siMhAsana calAyamAna thavAthI IMdro AvyA ane traNa gaDhavALA samavasaraNanI racanA karI. devAe dareka gaDhamAM dareka dvAre dhUpapAtrA mUkelAM hatAM, tAraNa ane dhajAe bAMdhelI hatI, ane vAvaDIe karI hatI. madhyagaDhamAM ( prabhune vizrAma karavA mATe ) devachaMda ane azAvRkSanI racanA karI hatI. suvarNa kamala upara caraNane sthApatA prabhue pU dvArathI samavasaraNamAM praveza karyAM. pachI " tIne namaskAra thAe" ema belavApUrvaka pUrvAbhimukha besIne 1. duHkhI te| jIva thAya, kSatazreNi nahIM, AthI 'zrutazreNi duHkhI thAya' e kathana upacArathI che. 2. apeAra pahelAM.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 zIleApadezamAlA graMthanA prabhue siMhAsanane alakRta karyuM.. devAe anya traNa dizAmAM anya traNa siMhAsanA karyAM, ane temanI upara nemiprabhunA traNa pratibiMkha vidhuryAM. te samavasaraNamAM krama pramANe paDhA beThI. udyAnapAlakoe dvArikAmAM jaIne kRSNane A samAcAra jAvyA. kRSNe samAcAra ApanArane sADhA khAruM karoDa rUpiyA ApyA. kRSNa tItha karane vaMdana karavA mATe sava samRddhithI AvyA. prabhu pratye Asakta manavALI rAjImatI paNa jema bhramarI mAlatI puSpa pAse Ave tema prabhu pAse AvI. bhavarUpI aMdhArA kUvAmAMthI bahAra nIkaLavA rajIsamAna prabhunI dezanA sAMbhaLIne varadatta rAjAe dIkSAnI mAgaNI karI. prabhue be hajAra rAjAonI sAthe varadatta rAjAne ane ghaNI kanyAonI sAthe rAjImatIne mahotsavapUrvaka dIkSA ApI. rAjImatIne jIvanaparyaM ta svAmInA caraNa kamalanI sevA karavAnA manArathavALI joIne kRSNe prabhune snehanuM kAraNa pUchyuM. [AthI prabhue dhana ane dhanavatInA prathama bhavathI naveya bhavAnA saMbaMdha kahyo. ] pUrvabhavanA baMdhu dhanadatta ane dhanadeva tathA maMtrI vimalakhAdha aparAjita vimAnamAMthI cyavIne ahIM rAjA thayA hatA. te traNe rAjAoe rAjImatInA prasaMgathI peAtAnA bhavA sAMbhaLIne vairAgya utpanna thavAthI prabhunI pAse dIkSAne pAmyA, prabhue te traNa sahita varadatta vagere agiyArane gaNadharapade sthApyA. temaNe tripadIne pAmIne dvAdazAMgInI racanA karI. daza dazArNoe ugrasena ane pradyumna vagere putronI sAthe zrAvakapaNAnA svIkAra karyA. rAma ane kRSNe samyaktvanA svIkAra karyAM. rumiNI vagere putravadhUonI sAthe vivekavatI, zivAdevI, rAhiNI ane devakI prabhunI pAse zrAvakadhane pAmI. A pramANe caturvidha saMdha thaI jatAM pahelI pArisi pUrNa thaI gaI. bIjI parisimAM gaNadhare dharma kahyo. kRSNe tyAM khali laI AvyA. AkAzamAM uchALelA khalimAMthI ardhA li devAe AkAzamAM ja addharathI laI lIdhA. nIce paDelA ardhA alimAMthI ardhA li leAkeAe vahecIne laI lIdheA, ane ardho bali rAjAe lIdhA. prabhunA tImAM traNa mukhavALA ane manuSyanA vAhanavALA gAmedha nAmanA cakSa zAsana rakSaka hatA, tathA siMhanA vAhanavALI kuSmAMDI (=aMbikA) nAmanI devI zAsanarakSikA hatI. pApane dUra karatA bhagavAna Azcaya kArI prAtihAryo ane maneAhara atizayAnI sAthe bhUmitala upara vicaravA lAgyA. lokAlokane prakAzita karanArA ane jagatane 1punarjIvita karatA svAmIe anAya dezamAM paNa bhavya lokAne khAdha pamADayo. prabhunA aDhAra hajAra sAdhue, yakSiNI Adi cAlIza hajAra sAvIe, eka lAkha ne egaNAtera hajAra zrAvakA, traNa lAkha ne egaNucAlIza hajAra zrAvikAo, doDha hajAra avadhijJAnI, teTalA ja kevaLajJAnI, teTalA ja vaikriya labdhivALA, cAra se| caudapUrva dhArI, 1. bhAvathI mRtyu pAmI rahelA jagatane bhAvathI pharI jIvADatA.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 87 AThaso vAdIo (=vAdalabdhivALA), eka hajAra mana:paryavajJAnI thayA. kevalajJAnanA divasathI pRthvI upara vicaratA neminAthano caturvidha zrIsaMgha ATale ja hate. vratarUpIlakSamI ane jJAnarUpI lakSamI vidyamAna hovA chatAM tenI upekSA karIne muktirUpI priyAne paraNavAnI IcchAvALA zrInemijina giranAra parvata upara padhAryA. tyAM chellI dezanA sAMbhaLIne keIka ja samyatvane pAmyA, keIke dIkSAne ane keIka zrAvakadharmane pAmyA. bhagavAna eka mahinAnA upavAsa karIne pAMcase ne chatrIsa sAdhuonI sAthe pAdapepagamana anazanane pAmyA. bhagavAna aSADha suda AThame citrAnakSatramAM caMdrane vega thatAM siddhirUpI strInA vakSa:sthalano (chAtIne) alaMkAra banyA, arthAt mokSa pAmyA. pradyumna ane zAMba vagere kumAra, zrI neminAthanA baMdhuo, kRSNanI strIo ane bIjA paNa sAdhuo muktinuM bhAjana thayA. jene AtmA mukta banyo che ane je sAdhavIgaNanI pravartinI che te rAmatI paNa zrIneminAthathI abhedane pAmyA, arthAt bhagavAna ane rAjImatI e baMne siddha banavAthI e baMnemAM kaI bheda na rahyo. jinezvare avaMdhyaprArthanAvALA hoya che. rAjImatI eka varSa sudhI chavasthapaNAmAM rahyA, cAra varSa sudhI gRhavAsamAM rahyA, pAMca varSa sudhI kevalI avasthAmAM rahyA. zrInemijinanA mAtA-pitA thA devakane pAmyA. dazAryo ane bIjA cha paNa vaimAnika devakanI lamIne pAmyA. zrIneminAthanuM traNa varSakumAra avasthAmAM, chavastha ane kevalI avasthAmAM sAta varSa, ema saghaLuM AyuSya hajAra varSanuM hatuM. zrI naminAtha prabhunI mukti thayA pachI pAMca lAkha varSa vItyA bAda bAvIsamA jinezvara zrIneminAthanI mukti thaI. I kubera dvArA zrIneminAthanI zibikA banAvIne, jinanA zarIranI pUjA karIne, te zibikAmAM jinanA zarIrane jAte vidhipUrvaka padharAvyuM. naiRtya dizAmAM gozISa caMdananA kAThethI citA racIne temAM zibikA padharAvI. agnikumAra dee agni pragaTAvyuM. vAyukumAra devoe agnine prajavalita karyo, ane (deha baLI gayA pachI) meghakumAra dee agnine ThArI dIdhe. idroe jinezvaranI dADhAo lIdhI. devoe bAkInAM asthi lIdhAM. rAjAoe prabhunAM vacce lIdhAM. sajajanee bhasma lIdhI. bAkInA sAdhuonI aMtima kriyA devoe karI. zrI giranAra parvata upara neminAthanI nirvANabhUmimAM Ide maMDapa karyo. e maMDapamAM zilA upara idde vajathI prabhunuM nAma lakhyuM. nArakene paNa kSaNavAra mahAna AnaMdanI urmione utpanna karanAra zrInemiprabhunA nirvANa kalyANukane A pramANe yaktavidhithI idroe ujavyo. pachI naMdIzvaradvIpamAM ATha divasa sudhI subhaktithI zAzvata jinenI pUjA karIne prabhunA guNe pratye AdaravALA badhA ya idro potAnA sthAne gayA. A pramANe jema neminine ATha bhavathI anurAgavALI rAmatIne tyAga karIne sarvotkRSTa prakAranA zIlanuM pAlana karyuM, tema bhavya jIve paNa kSaNe kSaNe uttama prakAranA zIlanuM pAlana karavuM joIe. [39]
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIpadezamalA graMthane zIlapAlananuM ja samarthana kare che - sirimallinemipamuhA, sAhINasivAvi baMbhavayalINA / jaI tA kimaNNajIvA, siDhilA saMsAravasagAvi // 40 // gAthAtha -je jemane mokSa svAdhIna hatA (=te ja bhavamAM avazya mekSamAM janArA hatA) tevA paNa zrI mallinAtha ane zrI neminAtha vagere brahmacarya vratamAM lIna banyA (=lagnano tyAga karIne brahmacaryanuM ja pAlana karyuM), te pachI saMsArane vaza paDelA bIjA sAmAnya prANIo zIlapAlanamAM zithila kema che? TIkAtha-te ja bhavamAM mokSamAM janArAo paNa je zIlanuM pAlana kare che te saMsAramAM DUbelA sAmAnya chAe mokSarUpa phala meLavavA mATe vizeSathI zIlanuM pAlana karavuM joIe. zrI mallinAtha ogaNIsamA tIrthaMkara che ane zrI neminAtha bAvIsamA tIrthakara che. zrI neminAthanuM caritra pahelAM kaheluM ja che. zrI mallinAthanuM caritra kahevAmAM Ave che. te A pramANe : zrImallinAthanuM dRSTAMta jemanuM cihna kaLaza darzana mAtrathI paNa namelA bhavya jIvanuM kalyANa kare che te zrI mallijina saMpatti mATe thAo. mahimAnA bhaMDAra jaMbudvIpanA pazcima mahAvidehamAM jagatamAM baLavAna ane prasiddha salilAvatI vijaya che. temAM kalaharUpI malathI rahita vItazekAnagarI che. te nagarInA gharamAM rahelA maNioe iMdradhanuSanI zobhA AkAzamAM dhAraNa karI rAkhI. te nagarImAM atizaya parAkramI bala nAmane rAjA rAjya karatA hatA. tenA yazarUpI puruSanuM sarjana karavA tArAo jANe kASTha jevA (=rejahIna) thaI gayA hatA. tenI zIlavaMtI dhAriNI nAmanI patnI hatI. te dhariNIthI (=pRthvIthI) eka mAtrAthI adhika hatI te yaMgya ja che. kAraNa ke te dhariNIthI (=pRthvIthI) keTalAka guNavaDe adhika hatI. te bene zUravIramAM zarabha samAna mahAbala nAmane putra hate. kame karIne te vizvanI sIone vaza karavA mATe auSadhasamAna yauvanane pAmyuM. pitAe tene cosaTha kaLAothI yukta pAMca so kanyAo mahotsava pUrvaka atyaMta AnaMdathI paraNAvI. tenA vaizramaNa, abhicaMdra, dharaNa, pUraNa, vasu ane acala e cha mitra hatA. jema jIvaloka sadA chaThAyathI sahita hoya tema te sadA mitronI sAthe rahetA hatA. te mitronI sAthe potAne ucita evI vividha kIDAothI niHzaMkapaNe krIDA karato hate. vinaya karanAra teNe gyakALe AcAryanI pAse cha aMga jevI mitrazreNinI sAthe ja kaLAone 1. maNionI prabhA AgaLa mArI prabhA jhAMkhI paDI jaze ema vicArIne IndradhanuSa pRthvI upara na AvatAM AkAzamAM ja rahyuM ema kavie kalpanA karI che. 2. zarabha siMhathI paNa adhika balavAna prANuM che. tene ATha pago hevAthI aSTApada paNa kahevAmAM Ave che. 3. zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirukta, chaMdazAstra ane jyotiSazAstra e cha aMgo che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda abhyAsa karyo. koI veLA teNe dharmAcAryanI (vidyAsaMbaMdhI) sAmagrIne vyagratA vinA pAmIne cha prakAranA tapa jevA te mitronI sAthe ja te sAmagrIne saphala banAvI. tenuM mana kriIDAmAM ja hevAthI te mitronI sAthe nagara, udyAna, vAvaDI ane sarovaramAM pharate hate. eka divasa balarAjA sainyasahita udyAnamAM AvyA. tyAM jJAnI zreSTha AcAryane joIne vaMdana karyuM. svAbhAvika vAtsalyavALA te mahAtmAe paNa tene yogya jANIne megha jevI gaMbhIravANIthI dharmadezanA ApI. te A pramANe - "mRgatRSNAmAM aMdha banelA ane sukhanI bhrAtithI tRSAvALA banelA ajJAna prANIo bhavarUpI jaMgalamAM mRganI jema ghaNuM bhame che. puNyazALI jIva hajAre dukhane ApanArA saMsArano tyAga karIne svarga ane mokSane ApanArI jenadIkSAne AnaMdathI svIkAra kare che. A pramANe sAMbhaLIne rAjAe vicAryuM. huM dIkSA lauM, paNa mAre putra rAjyadhurAne vahana karavA mATe hajI samartha tha nathI. ItyAdi vicAratA tene AcAryo pharI upadeza Apyo ke, " kabala jayazIla hovAthI arthAt badhuM karma pramANe thatuM hovAthI tArA hRdayamAM A citA kema che? bAlyAvasthA, yauvana ke vRddhAvasthA sukha-duHkhanuM kAraNa nathI, kirtA pUrve upArjana kareluM karma sukha-duHkharUpa phalane Ape che. zaraNa rahita ane jemane AtmA rAgAdithI vyAkula che tevA tiryane (=pazu-pakSI vagerene) vanamAM pUrve karelA eka karmane choDIne bIje kaI zaraNu nathI. tethI putranI rAjyanI dhurA dhAraNa karavA saMbaMdhI tArI paNa citA nirarthaka che. badhAya prANIo avazya potAnuM kareluM karma bhegave che. vaLI AyuSya vAyuthI bahu ja hAlatA pIpaLAnA pAna jevuM caMcaLa che. yauvana vijaLInA jevuM asthira che. zarIra kSaNavinazvara che. prema ghAsa upara rahelA pANInA je asthira che. vaibhava paNa nitya nathI. kyAMya keI keInuM nathI. mATe Atmahita karavuM joIe." tethI vikalpothI rahita banelA ane vairAgyanA ja taraMgavALA te rAjAe dIkSAne svIkAra karyo. be prakAranI zikSAmAM kuzaLa banelA te rAjarSi tapathI AThe ya karmone khapAvIne prAMte kevalajJAna utpanna karIne muktinA vilAsane pAmyA. tethI (=bala rAjAe dIkSA lIdhI tethI) maMtrI ane sAmaMta rAjA vageree mahAbalane sArAmuhUte pitAnA rAjya upara sthApyuM. teNe rAjyanuM barobara pAlana karyuM. pratApathI zatruone trAsa pamADanAra mahAbala rAjA jANe che bala hoya tevA che mitronI sAthe rahIne prajA upara zAsana calAvatA hatA. kamalavatI nAmanI tenI patnIe jema pUrvadizA sUryamaMDalane janma Ape tema badhAya aMgamAM suMdara putrane janma A. mahAna samRddhithI putrane janmamahatsava karAvIne bAramA divase tenuM balabhadra evuM nAma rAkhyuM. jema vasudevanA Azraye rahela zaMkha samudramAM praDhatAne pAme che, tema balabhadra sarva
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane aMgenI zobhA sAthe atizaya praDhatAne pAmyA. tethI zastromAM ane zAstromAM pAra pAmela (=kuzaLa banela) mahAbala rAjAe mahAtejasvI putrane yuvarAja pada upara abhiSeka karyo. nItimAna balabhadra rAjyakAryomAM prayatna karate thaye eTale kRtakRtya banela rAjA pote jina dharmamAM udyamavALo thayo. dAna, zIla, tapa, bhAva ane zAsananI prabhAvanA vagere dharma kAryo satata karIne teNe ja mane saphala karyo. eka divasa brAtithI bhrAnta banelA jaDa lekethI sevAtA keI pAkhaMDIne joIne mahAbale A pramANe vicAryuM - zubhAzubha phalanuM kAraNa karma ja che ema jANatA puNyazALI munio A jagatamAM pitAne ane parane saMsArarUpI samudrathI tAre che. pAkhaMDIone dhikkAra thAo! zikArI jevA pAkhaMDIo maMtra-taMtra AdinA upadezathI mUDha jene jema zikArIo mRgone pAzamAM nAkhe tema bhavarUpI pAzamAM nAkhe che. viveka rahita upakAra vagere dharmAbhAsanI prarUpaNa karanArA, mUDha ane mUDhadhArmikone AkarSatA pAkhaMDIo pitAne chetare che. ItyAdi bhavavairAgyathI zuddha dharmamAM ja buddhivALA teNe saMyama levAnI bhAvanAthI svayaM putrane rAjya upara abhiSeka karyo. pachI mahAbale zrIvIra nAmanA gurunI pAse mitronI sAthe caDhatA bhAvathI dIkSA lIdhI. jANe bhayanA zatru hoya tevA sAte ya munio ATha karmone jitavAnI IcchAthI cAritra pALavA lAgyA. mokSalakSamIne meLavavAnI IcchAvALA temaNe sarva bhadra, siMhanikrIDita vagere tapathI karmone khapAvyAM. viziSTa phalanI AkAMkSAvALA tapasvI mahAbala munie tapa pUrNa thavA chatAM rogane daMbha karIne pAraNuM na karyuM. viziSTa tapane karatA mahAbala munie mAyAthI strIvedane baMdha karyo. ahe ! mehanI ramata kevI che? vidhipUrvaka ArAdhelA arihaMtabhakti vagere vIsa sthAnakethI temaNe nikAcitapaNe tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karyuM. rAzI lAkha pUrvanA AyuSyavALA sAte ya uttamamunio AyuSyanA aMte anazana karIne vaijayaMta nAmanA anuttara vimAnamAM deva thayA. tyAM temaNe tetrIsa sAgaropama pramANa AyuSya eka lavanI jema pasAra karyuM. A tarapha jaMbUdvIpanA lakamIne krIDA karavAnuM maMdira evA dakSiNa bhAratamAM videha nAmane prasiddha deza hatuM. temAM mithilAnagarI hatI. tenI samRddhi joIne devAMganAo svargamAM rahevA mATe DhIlI banatI hatI. temAM ivAku kuLamAM thayela kuMbha nAmane rAjA hatuM. tenA mahela upara caMdra jANe yazane kuMbha hoya tema zeete hate. tenI zIlathI vibhUSita prabhAvatI nAmanI rANI hatI tenA guNonI saMkhyA gaNavAmAM tArA rekhA jevA dekhAyA, arthAt tenAmAM tArAothI paNa adhika guNe hatA. mahAbalane jIva vaijayaMta vimAnamAMthI cyavIne phAgaNa suda cothe azvinI nakSatramAM caMdrane yoga thatAM madhyarAtrie jema rAjahaMsa kamaLa upara bese tema rANInI kukSimAM avataryo. A vakhate 1. lava eTale lagabhaga doDha miniTa
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 gujarAtI bhAvAnuvAda te jIva traNa jJAnathI yukta hate. ane teNe nArakIone paNa kSaNavAra sukha ApyuM. mahAbalanA bhAvamAM tapamAM paNa karelI mAyAthI te jIva tIrthakarapaNAmAM paNa ApaNe utpanna thaye. rAtrinA aMte cauda mahAsvapna joIne vikasita banelA romAMcarUpI aMkurAvALI rANIe nidrAne tyAga karyo. rANIe rAjA pAse jaIne rAjAne cauda mahAsvane kahyAM. he svAmina ! meM hAthI vagere cauda svapnane mukhamAM praveza karatA joyA che. te A svapnanuM phaLa zuM thaze te kahe. rAjAe paNa potAnA aMtaramAM harSa pAmIne rANIne A pramANe kahyuM : he devI! A mahAsvapnathI mahAna lAbha thaze. ApaNe catarapha dhanabhaMDAra ane dhAnyanA ke ThArathI ghaNA vadhIzuM. muzkelIthI jItI zakAya tevA paNa zatruo sukhethI jItI zakAze. uttarottara saMpatti vadhaze evI saMbhAvanA karAya che. vaLI tuM samaya pUrNa thatAM zubhalakSaNavALI kuladIpaka ane dhIra putrIne janma ApIza. kAnane amRtanA pAraNuM samAna patinA vacanane sAMbhaLIne teNe bAkInI rAtri dharma"jAgarikAmAM udyata banIne pasAra karI. dethI satata sevA karavA gya rANIe patinA maneranI sAthe jema pRthvI nidhAnane dhAraNa kare tema garbhane dhAraNa karyo. rAjAe jyAre puMsavana vagere je kriyA karAvavA mATe icchA karI tyAre te kriyA IMdra vageree svayaM karI garbhapaSaka ane deza-kAlane ucita vihAra-AhAra Adi te te kiyAethI rANIe sukhapUrvaka garbhanuM poSaNa karyuM. zubha garbhanA prabhAvathI trIjA mahine rANIne puSpanI zayAmAM sUvAne dehale thaye. dee te dehale pUro karyo. mAgazara suda agiyArase azvinI nakSatramAM caMdrane vega thayo tyAre prabhAvatIe jema pUrvadizA sUryabiMbane janma Ape tema putrIne janma ApyuM. te putrI tejathI dIpakane jhAMkhe pADanArI, sarva aMgamAM suMdara lakSaNovALI, tAlizapatra ane IMdranIlamaNinA jevA nIlaraMgavALI ane zubha lakSaNavALI hatI. A vakhate narakanA jIvone paNa kSaNavAra sukha thayuM. jagata jANe tejanA pujathI gherAyeluM hoya tevuM (=prakAzavALuM) thayuM. dizAe prakAzavALI thaI vAyu sukha utpanna karanArA vAyA. saMpUrNa jagata bhegInA cittanI jema sukhathI bharapUra banyuM. A tarapha siMhAsana calita thavAthI avadhijJAnathI jinezvaranA janmane jANIne alakamAM rahenArI ATha dikakumArikAo pitAnuM kArya karavAnI IcchAthI vAhana sahita ane parivAra sahita jaladI tyAM AvI, AvIne jinane ane jinanI mAtAne namaskAra karyA. pachI temaNe kahyuM: he jaganmAtA ! tame amArAthI bhaya pAmaze nahi ame adhelokamAM rahenArI ATha dikumArikAo avadhijJAnathI tIrthakaranA janmane jANIne temanI bhakti karavA mATe ahIM AvI chIe. Ama kahIne IzAna khUNAmAM rahelI temaNe staMbha- 1. zabdArtha A pramANe che- nidrArUpI saMkecane tyAga karyo. nidrA e eka prakArane saMkeca che. ane jAgaraNa e eka prakArane vikAsa che.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane vALuM ane pUrva tarapha mukhavALuM sUtikAgraha karyuM. pachI saMvata nAmanA vAyuthI sUtikAgRhane cetarapha eka jana sudhI zuddha karyuM. UrvilemAM rahenArI ATha dikakumArikAe paNa Asanane kaMpa thavAthI meruparvatanA zikhara upasthI tyAM AvI sugaMdhI pANInI vRSTithI eka jana sudhI pRthvIne siMcIne ane puSpavRSTi karIne jinanA guNe gAvA lAgI. pUrva dizAnA rucakaparvata upara rahenArI ATha dikakumArIkAo paNa potAnA hAthamAM darpaNa rAkhI mAMgalika gIta gAtI gAtI pUrva dizAmAM UbhI rahI. dakSiNa cakaparvatathI AvelI ATha dikumArikAo hAthamAM kaLaza dhAraNa karIne dakSiNa dizAmAM gAyana karatI UbhI rahI pazcima cUkaparvatathI paNa ATha dikumArIkAo AvIne, hAthamAM paMkho rAkhIne pazcima dizAmAM UbhI rahIne, jinanA ane jinamAtAnA guNe gAvA lAgI. uttarasTacakaparvata upara rahenArI ATha dikumArikAo AvIne, hAthamAM cAmara rAkhIne uttara dizAmAM UbhI rahIne, gIte gAvA lAgI. vidizAnA rucAparvata upara rahenArI cAra dikakumArikAo hAthamAM dIpaka rAkhIne IzAna vagere vidizAomAM gIta gAtI UbhI rahI. rUcakadvIpathI cAra dikumArikAe bhUmimAM khADe chedIne temAM nAbhinAla mUkayuM. (khADAne ratna vagerethI pUrI dIdho. tenA upara dUrvAthI (=dhrothI) pIThikA bAMdhI.) pachI jinanA janmagRhathI pUrva, dakSiNa ane uttara e traNa dizAomAM cekathI zobhita traNa kadalIgRho karyA. te darekamAM eka eka ema traNa siMhAsana karyo. pachI mAtAnI sAthe jinane kramazaH te kadalIgRhamAM padharAvIne (pUrvamAM) sugaMdhI lakSapAka telathI te baMnenuM abhaMga karIne uddavartana karyuM. pachI (dakSiNamAM) snAna karAvIne vastrathI zarIra lUchayuM, baMnene vacce tathA AbhUSaNe paherAvyAM. pachI (uttaramAM) gazIrSa caMdanathI tema karyo. te (agnithI thayela) bhasmathI rakSApeTalI karI. (e rakSApoTalI baMnenA hAthamAM bAMdhI.) prabhunA kAnanI pAse pASANanA be geLAe vagADyA. A pramANe kramathI bhakti karIne dikakumArikAo kudavA lAgI, nAcavA lAgI, maMgala gIte ane bhagavAnanA guNe gAvA lAgI. te vakhate svargamAM ekI sAthe zAzvatI ghaMTAo vAgI tathA idronAM hRdayanI sAthe Asane kaMpyAM. pachI avadhijJAnathI jinanA janmane jANIne sabameM kSaNavAramAM mananuM samAdhAna karyuM. [ acAnaka Asanane kaMpa thavAthI ke e viThTho che ke jeNe mAruM Asana calAyamAna karyuM evA vicArathI sadharmendrane krodha AvyuM. paNa pachI jinajanmanA kAraNe Asana calAyamAna thayuM che evuM jANavAmAM AvavAthI krodha zamI gaye.] pachI saidha ghaMTA vagaDAvI. ghaMTAnA nAdathI kroDe devo sAvadhAna thaI gayA ane 1. ahIM kramazaH ema kahyuM che ane pUrva-dakSiNa-uttara e kramathI ullekha karyo che. AthI ahIM kAuMsamAM anukrame pUrva-dakSiNa-uttara lakhyuM che. paNa triSaSTizalAkA puruSacaritramAM dakSiNapUrva-uttara e kramathI ulekha che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda senApatinA vacanathI badhAya zakanI pAse bhegA thayA. te ja vakhate pAlaka IcchA pramANe janAruM, lAkha jana paheluM aMdaranA bhAgamAM mANeka ratnanI pIThikAvALuM, pAMcaso jana UMcuM, pAlaka nAmanuM vimAna vikavyuM. zakeMdra uttara vaikriyarUpa karIne te vimAnamAM ArUDha thayA. duMdubhinA moTA avAjathI dizAnAM mukhene baherAM karanAra ane saghaLI sAmagrIthI yukta te vimAna mithilAnagarI tarapha cAlyuM. AThamA naMdIzvara dvIpamAM jaIne ratikara parvatanI upara idra jema upakramethI AyuSya saMkSipta thAya tema vimAnane saMkSipta karyuM. pachI saidharmedra ogaNIsamA tIrthaMkaranA janmagRhamAM AvyA, sUtikAgrahane traNa pradakSiNa ApIne jinane namyA. pharI i jinane ane jinamAtA rANaprabhAvatIne namIne mastake aMjali joDIne kahyuM : he jaganmAtA ! he ratnakukSi! he kRpAvati! traNe bhuvanamAM putravALI strIomAM tame ja mukhya che. huM ogaNIsamA tIrthakarane janmamahotsava karavAnI IcchAthI Avyo chuM. AthI tame gabharAze nahi. pachI i parivAra sahita rANIne avasthApinI nidrA ApI, zrI mallinAthanuM pratibiMba mAtAnI pAse mUkayuM. jANe pAMca kalyANakavALA svAmInI huM ekI sAthe sevA karuM evI bhAvanAthI hoya tema saudharmo potAnAM pAMca rUpo karyA. eka rUpathI gozISa caMdanathI lIdhelA pitAnA be hAthamAM jema garIba mANasa nidhAnane le tema prabhune lIdhA. eka rUpathI prabhunI pAchaLa rahIne prabhunA mastake jANe ekaThA karele prabhune yaza hoya tevuM sapheda chatra dharyuM. be rUpathI prabhunI baMne bAju jANe prabhune viSe spRhAvALA gaMgAnA be pravAha hoya tevA be cAmara vIMjhayA. eka rUpathI vizeSa meLavavAnI IcchAthI pitAnI AgaLa kUdatA bALakanI jema prabhunI AgaLa vajane ullALatA cAlyA. meruparvata upara AvelI atipAMDu kaMbalA zilA upara prabhune pitAnA meLAne alaMkAra banAvIne, arthAt prabhune potAnA meLAmAM dhAraNa karIne Idra beThA. te ja pramANe Asana calAyamAna thavAthI bIjA agrutedra vagere tresaTha iMdro paNa pitA potAnI samRddhi sahita AvyA. vyaMtaranA seLa ane vANuvyaMtaranA soLa ema vyaMtaranA batrIsa idro, sUryano eka, caMdrane eka, bhavanapatinA vIsa ane vaimAnikanA daza ema cosaTha idro ahIM bhegA thayA. ghaNI samRddhi (zobhA)vALA ane tIrthajalathI bharelA vividha kaLazothI vAjiMtronA nAdapUrvaka jinezvarane abhiSeka karyo. have IzAne pAMca rUpi karIne jinane pitAnA meLAmAM dhAraNa karyA. pachI saudharmendra jinezvarane abhiSeka karyo. jinanA abhiSekanuM pANI dee siddhacUrNanI jema lIdhuM. te pANI kiMmatI AbhUSaNonI jema te te aMge mAM lagADayuM. kaSAyaraMganA sugaMdhI vAthI prabhunA zarIrane luchIne, caMdana vagerethI vilepana karIne, divya vastrathI pUjA karIne, arthAt divya 1. arthAta prabhunA pAMce ya kalyANakenI huM ekI sAthe ArAdhanA karuM evI bhAvanAthI heya tema. 2. jenAthI svIkAryonI siddhi thAya tevuM cUrNa
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane. vastro paherAvIne, mastake mukuTa paherAvyuM. prabhunA be kAnamAM suvarNa kuMDale, kaMThamAM divya. motInI mALA, be bAhumAM bAjubaMdha, be kAMDAmAM kaMkaNe, keDamAM ghugharIovALo kaMdare ane be caraNomAM mANeka ratnanA teDA paherAvyA. prabhunA AbhUSaNe eka-bIjAnI zobhA mATe thayA, arthAt AbhUSaNe prabhune zobhAvatAM hatAM ane prabhu AbhUSaNane zobhAvatA. hatA. pachI pupamALAothI jagama kalpavRkSa samAna prabhunI pUjA karIne prabhunI AgaLa rUpAnA akSatathI maNipaTTamAM aSTamaMgala AlekhyA. prabhunI AgaLa Arati utArI devIoe prabhunI AgaLa nRtya karyuM ane IMdra svayaM saMgIta karyuM. tyArabAda AnaMdathI pUrNa sau meM prabhunI stuti karI. pachI pitAnA pAMca rUpo karIne izAneMdranA kheALAmAMthI pUrvavat jinane lIdhA. te badhAya IMdro parivAra sahita naMdIzvara dvIpamAM gayA ane tyAM aSTAhnikA mahatsava karIne potAnA sthAne gayA. saudharmedra sUtikA gRhamAM jaIne jinezvarane mAtAnI pAse sthApana karyA ane avasthApinI nidrAne dUra karI. prabhunA ozIke be vastro ane be ratna kuMDala mUkyAM. prabhunA netrane vineda thAya e mATe caMdaravAmAM vividha suvarNa ane ratnothI yukta zobhAvALI mALAone samUha mUkyo. pachI iMdranI AjJAthI kubere kuMbharAjAnA gharamAM batrIsa keDa suvarNanI ane batrIsa kroDa ratnonI vRSTi karI. lekamAM je je atizaya durlabha hatuM ane je je sukha ApanAruM hatuM te te badhuM rAjAnA gharamAM prabhubhaktithI pUryuM. pachI idra traNe lokamAM devo vaDe A pramANe ghoSaNA karAvIH- je jinanuM ke jinamAtAnuM azubha ciMtavaze tenA mastakane "arjakamaMjarInI jema sAta prakAre bhedI nAkhIza. pachI idra jinezvaranA aMguThe amRtane saMcAra karyo. pAMca apsarAo dUdha pIvaDAvanAra, snAna karAvanAra, zaNagAra karanAra, krIDA karAvanAra ane kheALAmAM besADanAra ema pAMca dhAvamAtA thaIne rahI. pachI saudharmedra naMdIzvara dvIpamAM pUrva dizAmAM AvelA aMjanagiri upara zAzvata caityamAM aSTAkSikA mahatsava karIne jevI rIte AvyA hatA te rIte potAnA sthAne gayA. kanyAne vibhUSita joIne harSapUrNa banelI rANIe Azcarya pUrvaka IMdra vagerenA Agamanane yAda karyuM. te badhuM sAMbhaLIne harSa pAmelA kuMbha rAjAe kanyAne janma mahotsava putrothI paNa adhika karyo. rAjyanA sAte ya aMgomAM sarvAdhika vRddhi joIne kanyAnA janma nimitte ghaNuM tuSTidAna apAvyA. jANe saMsArarUpI kedakhAnAmAMthI A ja nakkI choDAvaze ema vicArIne heya tema, rAjAe saghaLA kedIone choDI devAnI AjJA karI. tyAre kuMbha rAjAe pRthvIne daMDarahita karI te yogya che. kAraNa ke vadhanI A kanyA 1. arjakamaMjarI eka jAtanA vRkSanI mAMjara che, te jyAre paphava thaIne kUTe che tyAre tenA sAta bhAga thaI jAya che. 2. svAmI, maMtrI, mitra, bhaMDAra, rASTra, killo ane senA e sAta rAjyanAM aMgo che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda paNa traNa daMDane choDaze. jANe sarva saMpattinI vRddhinuM kAraNa A kanyA ja che ema vicArIne heya tema, rAjAe saghaLA mApane moTA karavAnI AjJA karI. jANe A ja mohanidrAmAMthI jagADanArI che ema vicArIne hoya tema, rAjAe SakIne jAgaraNa mahAtsava karAvyuM. agiyAramA divase jJAtivarganuM ghaNuM RddhithI sanmAna karyuM, ane mAtAne mAlyano (=puSpanI zayyAmAM suvAne) dehale thaye hatA ethI te kanyAnuM malli evuM nAma rAkhyuM. devIo vaDe manovAMchita kIDAothI lAlana karAtI te naMdanavanamAM rahelI kalapalatAnI jema vadhavA lAgI. tene karmakSapazamathI upAdhyAyanI apekSA vinA jANe thApaNa karelI hoya tema saghaLI kaLAe pragaTa thaI. pacIza dhanuSa UMcI, pavitra lAvaNyathI pUrNa ane traNa jJAnathI pavitra evI zrImallikumArI yauvanane pAmI. A tarapha acalane jIva vaijayaMtavimAnamAMthI A ja bhAratamAM zrI sAketapuramAM avataryo. pratibuddhi evA nAmathI prasiddha bane te tyAM ja rAjA thaye. tenI atizaya premavALI padmAvatI nAmanI patnI hatI. ekavAra nAgadevanI yAtrA mATe te priyAnI sAthe kyAMka ga. (rastAmAM) teNe pupanA megarAne ane puSpanA maMDapane joye. A baMne ane patnIne vAraMvAra joIne teNe lekamAM A traNa ratno che ema prazaMsA karI. A sAMbhaLIne tenA subuddhi nAmanA maMtrIe tene kahyuM : he deva! AmAM Apa ATale mada kema kare che? kAraNa ke vadurajJA vasudharA=pRthvI ghaNuM ratnovALI che. kuMbharAjAnI mali nAmanI kanyA jevI rUpavatI che tevA rUpane vistAra traNa lekamAM kayAMya jovAmAM AvatuM nathI. huM mAnuM chuM ke potAnI sRSTino utkarSa jevAnI IcchAthI kutUhalI vidhAtAe jANe strIonI puSpamALA hoya tevI te mallikumArIne ja sarje che. A sAMbhaLIne pUrvabhavamAM utpanna thayelA anurAganA saMskAro jAgRta thayA ane ethI tene paraNavA mATe kuMbharAjAnI pAse dUta mokalyA. dharaNane jIva paNa vaijayaMta vimAnamAMthI cyavane pUrNa caMpAnagaramAM caMdrachAya nAme rAjA thayo. tyAM jina dharmamAM atizaya daDhanaya nAmano zreSThI hate. vepAra karavA javA mATe te ekavAra vahANumAM beTho. A vakhate i enI jinadharmamAM sthiratAnI prazaMsA karI. temAM eka deve IrSyAthI tenI prazaMsAne sahana na karI. devalokamAMthI utarIne te samudramAM gayo. tenA vahANane hAlakaDolaka karyuM. tenI dharmasthiratAnI parIkSA karavA deve tene kahyuMH je jinadharmane cheDIne mArI sevA kare te vahANane pAra pahoMcADuM, anyathA tuM vahANane DubeluM che. zreSThIe kahyuMH A leka ane paralekamAM sukha ApanArA jainadharmane javAnA svabhAvavALA mAtra prANanI rakSA mATe buddhizAlI e koNa che? ItyAdi parIkSAothI deve tenuM satva joyuM. pachI teNe pratyakSa thaIne i karelI prazaMsAne 1. vRkSa upara rahelAM punA jaththAne.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane prasaMga kahyo. devatAnuM darzana niSphala na hoya ema harSathI bolatA teNe zreSThIne cAra kuMDala ApyAM. pachI te svargamAM gaye. nayazeTha paNa sukhapUrvaka samudrane pAra pAmIne mithilApurI gaye. tyAM teNe bheTamAM kuMbharAjAne be kuMDala ApyAM. kuMbharAjAe te kuMDala te vakhate tyAM AvelI zrI mallikumArIne ApyAM. kariyANuM vagere vecIne. zeTha caMpAnagarImAM AvyuM. bAkI rahelA be kuMDala caMdrachAya rAjAne ApyAM. vismaya. pAmelA rAjAe paNa kuMDala kevI rIte maLyAM? ema pUchyuM. tethI nayazeThe je pramANe banyuM hatuM te pramANe kahyuM ane prasaMgathI kuMbharAjAnI putrI zrI mallinA rUpanuM varNana karyuM. he svAmina ! tyAM bIjAmAM na hoya tevuM tenuM rUpa joI joIne jovA lAyaka jevAthI meM AMkhane saphala karI che. A sAMbhaLIne pUrvanA snehanA mehathI teNe paNa kuMbharAvAnI kanyAne paraNavA mATe jaladI pitAnA dUtane mokalyo. pUraNane jIva paNa vaijayaMta vimAnamAMthI cyavIne zrAvastInagarImAM rukima nAmane rAjA thaye. tenI dhAriNI nAmanI patnI hatI. ekavAra potAnI kanyAnuM rUpa joIne vismaya pAmelA teNe dezAMtarathI AvelA eka kaMcukIne pUchyuM ke, mArI putrInuM jevuM rU5 ane ezvaryA che tevuM rUpa ane aizvarya kyAMya te joyuM hoya te mane kahe kaMcukIe kahyuMH he deva ! lake svecchA pramANe game tema bele che. paNa madhyastha puruSa guNa ane deSanA bhedane jANI le che. mAnasika rogathI deze paNa guNe jevA manAya che. tethI ja Apa pakSapAtane dUra karIne guNa-deSanA bhedane nirNaya karatA ho te sAMbhaLe. mithilA mahAnagarImAM kuMbharAjAnI putrI mallinuM jevuM rUpa che tevuM rUpa kayAMya nathI. saubhAgya vagere aizvarya tenAmAM evuM jovAmAM Ave che tevuM devIomAM paNa nathI, te pachI zeSa strIomAM zI vAta karavI ! A sAMbhaLIne pUrvabhavamAM prasiddha banela atizaya premathI pUrNa banelA teNe mallikumArI mATe kuMbharAjAnI pAse pitAne dUta mekalya. vasuno jIva paNa vaijayaMta vimAnamAMthI cyavane vArANasI mahAnagarImAM jANe jayarUpI lamIne staMbha hoya te zaMkha nAme rAjA thaye. eka divasa mallinA te be kuMDale duSTa mANasanA cittanI jema bhAMgI gayA. rAjAe sAMdhavA mATe te kuMDalo senIne ApyA. sanIe kahyuM: he deva ! divya vastune sAMdhavA mATe huM samartha nathI. tethI rAjAe tene kADhI mUkyo. te tyAMthI vArANasI gayete eka divasa rAjAnAM darzana karavA mATe rAjasabhAmAM gayo. rAjAe tene dezamAM kaI prakAranuM Azcarya te joyuM che ema pUchyuM. AthI teNe mallinA rUpanuM varNana karyuM. A sAMbhaLIne pUrvabhavamAM abhyAsa karAyelA prazasta snehane AdhIna banelA teNe paNa tene paraNavA mATe dUtane mekalya. vaizramaNane jIva paNa vaijayaMta vimAnamAMthI cyavane hastinApuramAM adInazatru nAmane rAjA thaye. ekavAra mallikumArInA malla nAmanA nAnAbhAI e videzanA citrakAre dvArA. 1. rAjanA janAnakhAnAnA adhikArIne.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda citrazAlA citarAvavA mAMDI. temAM eka citrakAra devatAe ApelA varadAnanI labdhivALe hato. AthI te zarIranA eka aMgane joIne saMpUrNa zarIranuM citra cItaravA samartha hatuM. kyAreka citrazALAmAM pravezelA male citramAM citarelI mallikumArIne sAkSAta mallikumArI samajIne zaramathI ekadama pAcho pharyo. citrakAre kyAreka jALiyAmAMthI zrI mallikumArInA caraNanA aMgUThAne joIne tenuM yathAvasthita rUpa cItaryuM hatuM. dhAvamAtAe barobara joIne kumArane kahyuM ke, he vatsa ! citrapratimAmAM tuM nirarthaka bhrAnta thayo che, arthAt citrazAlAmAM AlekhelI zrI mallikumArInI pratimAmAM tane sAkSAta mallikumArInI brAti thaI che. tethI citrazAlAmAM jA. gusse thayelA male citrakArano jamaNe hAtha chedIne tene potAnA dezamAMthI kADhI mUkyo. bIjA dezamAM bhamate te hastinApura gaye. teNe avasare adInazatru rAjAnI AgaLa mallinA rUpanuM varNana karyuM. pUrvabhavamAM vRddhi pAmelA rAgamAM magna manavALA ane zilyanI jema mallikumArInuM dhyAna karatA rAjAe te vakhate potAnA dUtane meka. abhicaMdrane jIva paNa vaijayaMta vimAnamAMthI cyavane kAMpilyapuramAM jitazatru nAmane rAjA thaye. keIka pAkhaMDinI (=parivrAjikA) aMtaHpuranI strIone dharma kahetI hatI. mallikumArIe dharmanA vivAdamAM tene jItI lIdhI. te mithilAnagarImAMthI nIkaLane kAMpilyapuramAM gaI. jitazatru rAjAnI AgaLa mallikumArIne rUpanuM varNana karyuM. pUrvabhavanA vikAsa pAmatA anurAganA taraMgothI yukta thayelA teNe paNa mallikumArIne paraNavA mATe kuMbha rAjAnI pAse potAne dUta mokalya. bedha pAmavAnI IcchAvALA (=dha pAmavAne lAyaka) te mitronI pUrvabhavanA snehathI karAyelI te (lagna saMbaMdhI) prArthanAone zrI mallikumArIe avadhijJAnathI jANI. (temane pratibaMdha pamADavA mATe) zrI mallikumArIe ekavAra potAnA mahelanA madhyabhAgamAM Avela azokavanamAM eka oraDAmAM ratnanA samUhathI AkAzane prakAzavALuM kare tevuM (arthAt zreSTha ratnovALuM) pITha karAvyuM. te pIThanI upara potAnI ratnothI prakAzamAna senAnI pUtaLI karAvI. pUtaLInA tALavAmAM chidra rAkhavAmAM AvyuM. e chidranI upara suvarNakamaLanuM DhAMkaNuM hatuM. te pUtaLImAM tevAM ratna goThavavAmAM AvyAM hatAM ke jethI zarIranA badhA avayave spaSTa thatA hatA. tenA kAraNe catura puruSo paNa tene jaIne jANe A sajIva mallikumArI che ema jANatA hatA. bArIovALA mahelamAM daravAjAothI baMdha karelAM cha dvAre zreSTha buddhivALI zrI mallikumArIe karAvyAM. buddhithI pUtaLInA pAchaLanA bhAgamAM AvelI bhIMtamAM chidra karAvyuM. mallikumArI dararoja sarva 1. zarIramAM zalya hoya tyAre vAraMvAra temAM citta jAya che. tevI rIte rAjAnuM citta vAraMvAra malikumArImAM jatuM hatuM.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA graMthane prakAranA AhAranA piMDane bhIMtamAM karelA chidra dvArA pUtaLInA tALavAmAM rahelA chidramAM nAkhatI hatA, pachI te chidrane suvarNamaya kamaLanA DhAMkaNAthI baMdha karI detI hatI. te chae ya rAjAonA dUtee vivAha mATe kuMbharAjAnI putrI mallikumArInI mAgaNI karI. tamArA jevAnA saubhAgyethI mArI putrIne AtmA hArI javA gya nathI, arthAt tamArA jevAone paraNIne mArI putrI hArI jAya e yaMgya nathI, Ama kahIne kuMbharAjA vaDe tiraskArAyelA te dUte potAnA sthAne gayA. dUte kaheluM sAMbhaLIne te rAjAe paNa gusse thayA. gusse thaIne pUrvabhavanA abhyAsathI doDatI prItinA kAraNe thayelI maitrIthI pUrNa banelA te chae rAjAoe paraspara A pramANe maMtraNa karI:- saubhAgya, lAvaNya ane bhAgyanA utkarSanI paraMparA dUra rahI. arthAt ApaNe saubhAgya Adine vicAra karavo nathI. AkAzamAMthI paNa paDelI kanyA avazya kaI paNa patine vare che. paNa bIjA puruSamAM anurAgavALo kuMbharAjA e kanyA ApaNane nahi ja Ape. AthI ApaNe ene baLAtkAre paraNIzuM. A pramANe IrSyAthI badhAya rAjAonA sainyathI ekaThA thaIne jhedhathI caDhAvelAM bhavAothI vakra banelA te chae rAjAoe jema pUrvanAM karmo jIvane gherI le tema mithilAnagarIne gherI lIdhI. zuM karavuM? e viSe mUDha banelA kuMbha rAjAne tAtkAlika buddhivALI mallikumArIe madhurasvarathI kahyuM : he pitAjI! hamaNAM A rAjAone te pramANe AjJA kare ke jethI vizvAsa pAmelA teo sAMje ekalA Ave. kAmadevathI vyAsa te rAjAo Ave eTale te chaene jyAM mArI suvarNanI pUtaLI che tenI AgaLa AvelA oraDAmAM cha dvAramAM ekI sAthe praveza karAve. kuMbharAjAe te pramANe karyuM. paraNavAnI IcchAthI AvelA te rAjAe jANe sAkSAt mallikumArI hoya tevI mallikumArInI suvarNamaya pUtaLIne joI. capalanetravALA te rAjAe pUtaLIne joIne jeTalAmAM harSathI pUrNa banyA ane vismaya pAmyA teTalAmAM mallikumArIe pUtaLInA tALavAnA bhAgamAM raheluM kamaLanuM DhAMkaNuM kADhI nAkhyuM. tethI tyAM nAsikAne phADI nAkhanArI atizaya ugra durgadha phelANI. AthI te rAjAoe moDhuM pheravI nAkhyuM. A samaye mahilanAthe te rAjAone kahyuM A pUtaLI senAnI hovA chatAM je temAMthI durgadha phelAI, te pachI maLathI bharelA dehavALI mArAmAM tame rAga kema kare che? vivekI ye puruSa kripAkaphala levA mATe saMmati Ape? viSe viSatulya che, athavA viSathI paNa adhika kharAba che, kAraNa ke viSa eka bhavane nAza kare che, jayAre viSaye te bhavaparaMparAne nAza kare che-aneka bhAve sudhI AtmAnuM ahita kare che. capaLa AMkhevALI strI te mekSanA mArge janArAne bhavarUpI jaMgalamAM dhakelI de che. AthI kayo DAhyo puruSa raDI upara bahumAna rAkhe? yauvana pavananA jevuM asthira che. zarIra rogonuM pAMjaruM che. 1. huM tamane mallikumArI ApIza ethI tame ekalA mArA mahelamAM Ave e pramANe AjJA kare.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda AthI saMsAranA svarUpane jANanArAone viSayanI IcchA kevI rIte thAya? A pramANe upadeza ApIne ane pUrvabhavano saMbaMdha kahIne zrI mallinAthavaDe baMdha pamADAyelA te rAjAe kSaNavAramAM jAtismaraNa jJAna pAmyA. temaNe mallikumArIne vinaMtI karI ke, AgaLa cAlanArA tame amArI AgaLa thAo ke jethI ame bhavane nAza karavA cAritravrata svIkArIe. zrImallikumArIe kahyuM : mane kevalajJAna thaze tyAre tamane paNa avazya cAritranI prApti thaze. A pramANe sAMbhaLIne atizaya saMvignamanavALA ane mane hara te rAjAoe te vakhate mallikumArIne khamAvyA. pachI te rAjAo jevI rIte AvyA hatA tevI rIte gayA. - tyArabAda zrI mallinAthane janmathI se varSa thayA tyAre kAMtika devoe AvIne zrImallitIrthakarane samayane ucita vinaMti karIH he prabhu! maravA paDelA jagatanA jIvone jIvADanAra asAdhAraNa auSadha samAna tIrthane pravartA. A pramANe kahIne lekAMtikadeve pAMcamA devalokamAM gayA. trika (=traNa rastA bhegA thAya tevuM sthAna) ane rAjamArga vagere sthAnamAM rahelA dravyane dee zrImallinAthanI pAse lAvIne mUkayuM. zrImallinAthe sAMvatsarikadAnamAM te dravya apAvyuM. mAgazara suda agiyArase vAjiMtre vAgI rahyA hatA, gIta gavAI rahyA hatA ane baMdIjane jayadhvani karI rahyA hatA, tyAre divya alaMkArothI dedIpyamAna malikumArI zibikA upara ArUDha thayA. zibikAne pahelAM manuSyae pachI dee ane idroe upADI. prabhunA mastake zrata chatra dharyuM. prabhunI baMne bAjue cAmara vIMjhayA. prabhue sahasAvanamAM jaIne kaMkelIvRkSanI nIce zibikA uparathI utarIne AbhUSaNe utAryA. pachI kumAra avasthAmAM rahelA mallinAthe devadUSya laIne pUrvahakALamAM azvinI nakSatramAM caMdrane vega thaye tyAre siddhanI sAkSIe traNase strIo ane saMyamanI bhAvanAvALA (eka hajAra) rAjAonI sAthe cAritra lIdhuM. prabhue aThThama tapa karyo hate. prabhue sAmAyika pada uccaryuM eTale jANe pUrve saMketa thaye heya tema turata ja kSaNavAramAM mana:paryavajJAna utpanna thayuM. jema unALAnA tApathI tapelA musApharane rastAmAM raheluM vRkSa sukha mATe thAya tema, jinadIkSA nArakIone paNa kSaNavAra sukha mATe thaI. zrImalliprabhune te ja divase ghAtakarmono kSayathI thanAruM ane traNe lokone jaNAvanAruM kevalajJAna utpanna thayuM. have idronAM Asane cAre bAjuthI kaMpI uThayA. svargalokamAM jANe kUta hoya tevI ghaMTAo svayaM vAgI. saudharmedra airAvaNa hAthInuM zarIra lAkha jana pramANa moTuM karIne tenA upara besIne vegathI tyAM Avyo. utkaMThAthI pUrNa bIjA paNa azruta vagere idro huM pahelA jAuM, huM pahelo jAuM ema spardhAthI parivAra sahita tyAM AvyA. vAyukumAra dee eka jana sudhI bhUmine zuddha karI. meghakumArae
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 zIle pahemAlA graMthane bhaktithI sugadhI pANInI vRSTi karIne bhUmine siMcI. dravyanA samUhavALA vyaMtaroe ratnothI UMcuM bhUmitaLa bAMdhyuM, mANekaranethI pUtaLIo ane teNe karyo. temAM brijAo, zveta chatro, tenI nIce aSTamaMgala ane bIjI paNa badhI racanAo vyaMtaradevoe ja karI. tyAM pahele ratnamayagaDha vaimAnikadee banAvyuM. ratnathI gaDhanI upara UMcA kAMgarA banAvyA. madhyagaDha suvarNathI jatiSkaiMdrAe banAvyuM. rathI gaDha upara jANe bhUmirUpI lahamIdevInA mukuTa hoya tevA kAMgarA banAvyA. rUpAne trIjo gaDha bhavanapatinA ibee banAvyo. tenI upara jANe suvarNanA kamaLo hoya tevA suvarNanA kAMgarA banAvyA. dareka gaDhamAM jANe cAra prakAranA dharmarUpI lakSamInA vivAha mATe maMDapa hoya tevA cAra daravAjA karyA. dareka dvAre dhUpa pAtro mUkyAM ane kamaLasahita vAvaDIe karI. samavasaraNanI madhyamAM vyaMtaroe azokavRkSa racyuM. vRkSanI nIce pITha banAvI. tenI upara chaMda race. chaMdakanI madhyamAM pUrva dizA tarapha prabhunuM siMhAsana mUkyuM. siMhAsananI upara jANe (jJAna-darzana-cAritrarUpa) traNa ratno hoya tevAM traNa cha mUkyAM. tyAM siMhAsananI be bAjue be ya cAmara dhAraNa karI rahyA hatA. samavasaraNanAM (cAre) dvAranI upara dharmacaka mUkayuM hatuM. prabhune ArAma karavA mATe bIjA gaDhamAM devachaMda racyo hate. karoDe devAthI parivarelA prabhue kamaLo upara caraNe mUkIne pUrva dvArathI samavasaraNamAM praveza karyo. azokavRkSanI pradakSiNA karI tIrthane namaskAra karIne jema vAdaLa merunA zikhara upara ArUDha thAya tema zrImalli prabhu siMhAsana upara ArUDha thayA. anya paNa traNa dizAomAM siMhAsana upara vyaMtaree prabhunAM traNa biMbe mUkyAM. jANe tejanA pudgalo prabhunI sevA mATe bhegA thayA hoya tema, prabhunA mastakanI pAchaLa bhAmaMDala pragaTa thayuM. jANe prabhunA zabdone paDa hoya tema AkAzamAM duMdubhi vAgI. jANe vizvamAM A eka ja prabhu che ema kahetA hoya tema UMce davaja karyo. trAsa pAmatA kAmadevanA hAthamAMthI nIce paDI gayelA bANene bhrama karAve tevI jAnu pramANa vividha puSpavRSTi atizaya zobhatI hatI. sabhA yathAsthAne besI gaI eTale Idra aMjali joDIne zrI malli prabhunI stuti zarU karI. te A pramANe - he prabhu! ApanAM caraNe azaraNa manuSyagaNane zaraNa ApanArAM che. he prabhu! kAbUrahita iMddhirUpI pANIne Apa kAbUmAM rAkhanArA che, ethI ApanI indriya samabhAvavALI che. he prabhu! ApanA kara ane caraNa nirmala kamalAla jevA uttama che. he prabhu! Apa janma-maraNathI bharelA bhavanA bhayane dUra karanArA che. he prabhu! Apa bhavabhayarUpI mAchalInA kalakala avAjane nAza karanAra che. he prabhu! seMkaDe nayone atizaya vistAra karavA mATe ApanuM mukha caMdra samAna che. he prabhu! ApanI vANu devo ane vivAre mATe namra ane rasamaya che. he prabhu! Apa taranArA che, sukhamaya che, satata abhayane ApanArA che,
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 101 ane dayALu che. he prabhu! Apa uttama darzanane dhAraNa karanArA che. Apa madarUpI vanane nAza karanAra che. he prabhu! ApanA hAtha kapaTano nAza karanAra che. Apa zamarUpI dhananA bhavana cho. he prabhu! Apa sakala jagatanuM rakSaNa karanAra che. Apa bhavarUpI rogane nAza karanArA che. he prabhu! ApanuM vacana pANIvALA vAdaLAnA avAjanI jema jayane karanAruM che, arthAt jema pANIvALA vAdaLA garjanA sAthe avazya varSe che, tema ApanuM vacana avazya saphala bane che. (bhagavAnanA upadezathI keIne kaI jIva avazya dharma pAme.) he prabhu! Apa mokSapada meLavavAmAM tatpara che. Apa sadA kAmathI (=vAsanAthI) rahita cho. he prabhu! ApanA caraNemAM gaNadharo namelA che. ApanI gati ( cAla) uttama hAthInA jevI che. he prabhu! atizaya madarUpI ghora aMdhakAra karanArA vAdaLonA samUha mATe Apa pavana samAna che. he prabhu! ApanA dAMta zveta che. bhayane nAza karanArA he prabhu! Apa jaya pAma! jaya pAme ! A pramANe eka ja svaravALI stutithI mallijinezvaranI stuti karIne IMdra bhagavAnanA mukhanI sAme dRSTi rAkhIne besI gaye. kuMbharAjA, pratibuddhi vagere rAjAonI sAthe mallijinane pradakSiNA ApIne ane namIne prabhunI AgaLa beTho. zrImalijine sarvajInI bhASAmAM pariNamanArI, arthAt sarvajIne potapotAnI bhASAmAM samajAya tevI, ane bhavapratye vairAgyanuM kAraNa evI dezanA ApI. pratibaMdha pAmelA pratibuddhi vagere rAjAoe dIkSA lIdhI. zrIkuM bharAjAe paNa zrAvakadharmane svIkAra karyo. jemaNe tripadIne pAmIne bAra aMgonI kSaNavAramAM racanA karI te bhiSaga vagere aThThAvIsa gaNadhare thayA. divasano the bhAga prahara kahevAya che. A eka prahara pUrNa thatAM zrIkuMbharAjA kalamakhAne ADhaka pramANu bali laI AvyA. vAgatA vAjiMpUrvaka pUrva dvArathI baline samavasaraNamAM laI gayA. deva ane manuSyae e baline prabhunI AgaLa AkAzamAM traNavAra uchALe. e balimAMthI ardho bali devee nIce bhUmi upara paDe e pahelAM ja AkAzamAM ja addharathI laI lIdhe. bAkI rahelA ardhA balimAMthI ardhI bali rAjAe lIdhe. ane bAkIne bali sAmAnya manue lIdhe. prApta thayela baline mAtra eka kaNa paNa thayelA rogane nAza kare che, ane cha mahinA sudhI navo rega na thAya. tethI te badhA ya che baline saMgraha karavAmAM tatpara hatA. bIjA divase vizvasenanA gharamAM paramAnnathI prabhunuM pAraNuM thayuM. tyAM pAMca divya pragaTa thayAM. ' zrImalijinanA tIrthamAM hAthInA vAhanavALo, cAramukhavALo ane ATha hAthathI vibhUSita kubera nAmane yakSa hato. tenA jamaNa cAra hAthamAM varada, abhaya, kuhADI ane 'trizUla hatAM, DAbA cAra hAthamAM bIjoruM, mALA, muddagala ane talavAra hatAM. prabhunI cAra hAthavALI vaiTayA nAmanI zAsanadevI hatI. tenA DAbA be hAthamAM talavAra ane bIjoru hatAM, jamaNA be hAthamAM varada ane mALA hatAM. zrImadviprabhuthI dIkSita thayelA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 zIlapadezamAlA graMthane cAlIsa hajAra sAdhuo, paMcAvana hajAra sAvIo, sAta ne aDasaTha caudapUrvadhare, be hajAra ne base avadhijJAnIo, sattarasane pacAsa mana:paryavajJAnIo, be hajAra navase vaikriyalabdhivALA, caudaso vAda labdhivALA, eka lAkha ne eMzI hajAra zrAvake, traNa lAkhane sittera hajAra zrAvikAo- ATale saMpUrNa parivAra zrImallijinanA zAsanamAM jANa. karoDo dethI sevA karavA yogya ane caturvidha saMghathI yukta zrImallitIrthakara pRthvIne pavitra karI rahyA hatA. kumAra avasthAnuM ane kevalajJAna avasthAmAM raheluM cAritraparyAya sudhInuM AyuSya maLIne mallinAtha prabhunuM saMpUrNa AyuSya paMcAvana hajAra varSa jeTaluM hatuM. pAMcase sAdhuo ane pAMcase sAdhvIonI sAthe eka mAsanuM anazana karIne, sametazikhare jaIne, phAgaNa suda bAraze bharaNI nakSatramAM zukalezyAvaDe ogaNIsamA zrI mallitIrthakara mokSa pAmyA. te ja pramANe Asana calAyamAna thavAthI avadhijJAnathI jANIne sarva Idro nirvANa mahotsava karavAnI IcchAthI bhegA thayA. temaNe mAyarahita manuSyamAM ziremaNi evA malilaprabhunuM kSaNavAra nArakIjIvone paNa sukha ApanAruM mokSakalyANaka ujavyuM. pachI kaI jAtano upadrava na thAya e mATe temaNe prabhunI dADhAo ane dAMte lIdhA. pachI temaNe naMdIzvara dvIpamAM jaIne aSTAhnikA mahotsava karyo. pachI mokSanA abhilASI temaNe potapotAnA vimAnamAM mANuvaka staMbhanI upara vajanA DAbalAomAM prabhunI dADhAe mUkI. aranAtha prabhunA nirvANa pachI hajAra kroDa varSa gayA pachI zrImallitIrthakarane mekSanI prApti thaI. ahe! ApaNAmAM rahevA chatAM anya tIrthakathI caDhiyAtuM, tIrthakaranI lakSamIthI priya thanAruM ane zIlathI ujajavala evuM malliprabhunuM caritra he uttama munio ! vismita hadayavALA banIne sAMbhaLo. A pramANe jema avazya mekSamAM janArA paNa mallijine zIlane utkRSTapaNe pALyuM, tema anya bhavya jIve kapaTa vinA satata zIlanuM pAlana karavuM joIe. (40) - gRhasthapaNAmAM zIlanI daDhatA viSe be daSTAMte kahIne have cAritrInI zIlasaMbaMdhI daDhatAne kahe che - so vAra mo, garAririririze. jassajavi baMbhavae, jayaMmi vajei jasaDhakkA // 41 // gAthAtha-AzcaryakArI cAritrathI zebhAvALA jemanI brahmacaryavrata saMbaMdhI jayalerI Aje paNa jagatamAM (==Na lokamAM) vagADavAmAM Ave che te sthUlabhadra jaya pAme. 1. athavAthad eTale kartavya avasthAmAM raheluM, prabhune kevalajJAna thAya tyArathI kartavya avasthA thAya che, AthI kartavya avasthAmAM raheluM eTale kevalajJAna avasthAmAM raheluM. malijinane dIkSAnA divase ja kevalajJAna thayuM che. mATe kevalajJAna ane cAritrane paryAya bhinna nathI=eka ja che. mATe ahIM kahyuM ke kevalajJAna saMsthAmAM raheluM cAritraparyAya sudhInuM AyuSya... "
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 103. TIkAthI -zrI sthUlabhadra zrI AryasaMbhUtivijayanA ziSya hatA, ane zrI zahAlanA putra hatA. saMsAra avasthAmAM (bAra varSa sudhI) bhagavelI kezA vezyAnA gharamAM rahIne cha vigaIvALo AhAra karanArA hovA chatAM tevuM (=niraticAra) zIlapAlana karyuM, ethI temanuM cAritra AzcaryakArI banyuM. AthI ghaNe samaya vItI javA chatAM Aje paNa temanI jayabherI vagADavAmAM Ave che, eTale ke kAma upara vijaya meLavyuM hovAthI temane tevA prakAranA "yuddhavIra' tarIke kavio vaDe varNavavAmAM Ave che. jayabherI eTale kAmadevarUpI rAjAnA sainya upara meLavelA vijayanA udyamane sUcavanArI bherI. jaya pAma eTale sarvathI adhikapaNe vartA=raho. A pramANe gAthAne zabdArtha che. bhAvArtha saMpradAyathI jANo ane te A pramANe che : sthUlabhadranuM dRSTAMta A bharatakSetramAM pATalipuranagara che. te nagaramAM AvelA maMdiranA kaLazo rAte sUryanI bhrAti dhAraNa karatA hatA, arthAt kaLazamAM sUryane bhrama thatuM hatuM. temAM prajAne AnaMda pamADanAra naMda nAmane rAjA hatA. tenI kIrtirUpI nartakI tenA UMcA nava vaMzamAM nRtya karatI hatI. tene pakaDAla nAmane maMtrI hatA. tenI buddhithI bhrama pamADAyelo bRhaspati vakra paribhramaNamAM thayelI bhrAntithI sadA AkAzamAM paribhramaNa kare che. te maMtrInI jANe guNothI lamInI zakya hoya tevI lakamAvatI nAmanI patnI hatI. jANe tenI saraLatArUpI kalAthI zarama pAmelI mRgalIoe vanane Azraya lIdho che. tenI kukSirUpI zaktimAM (matInI chIpamAM) metI samAna sthUlabhadra nAmane putra thaye. naMdarAjAnA cittane AnaMda ApanAra zrIyaka nAmane bIjo putra hato. temAM sthUlabhadra kezA nAmanI vezyAmAM kAmathI mohita thaIne kSaNanI jema bAra varSa pasAra kya. zrIyaka naMdarAjAne catura aMgarakSaka ane vizvAsanuM bhAjana thaye sthAne karelI sevA icchitane ApanArI thAya che. tyAM kuzaLa, belavAmAM hoMziyAra ane mahAkavi vararuci brAhmaNa hatuM. te sadA ekasone ATha kAvyathI rAjAnI stuti karate hate. te mithyAdaSTi hovAthI maMtrI kayAreya tenI prazaMsA karatuM na hatuM. AthI rAjAe paNa tene kaMI paNa dAna na ApyuM. kAraNa ke rAjAo bIjAnuM mukha jenArA hoya che, arthAt maMtrI vagerenuM kahevuM karanArA hoya che. upAyane jANanArA vararucie maMtrInI patnIne AkarSI lIdhI. hAthaNInA dehathI madonmatta hAthIo paNa vaza karI zakAya che. patanInA kahevAthI zakatAle tenI prazaMsA karavAnuM svIkAryuM. hAthathI ghaMTInI jema jhIothI keNa bhamADA nathI ? ekavAra rAjAnI AgaLa kAvyane bolatA vararucinI maMtrIe "aho! subhASite madhura che." e pramANe prazaMsA karI. tethI rAjAe ene ekase ATha sonAmahora ApI. rAjAo pazuonI jema spaSTapaNe parapraya hoya che, arthAt bIjAonA kahevA pramANe
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zIlAdezamAlA graMthanA karanArA haiAya che. rAjA tene darAja dvAna ApavA lAgyA. AthI maMtrIe rAjAne dAna ApavAne niSedha karyA. rAjAe kahyuM: dAnakriyAmAM tamArI prazaMsA ja kAraNa che, arthAt tame prazaMsA karI ethI huM dAna ApuM chuM. maMtrIe kahyuM: bIjAnA banAvelA kAvyA mAlanAra AnI prazaMsA kevI? te vakhate te meM kAvyAmAM rahelA guNunI ja prazaMsA karI hatI, nahi ke bIjAnI, arthAt kAvya khelanAranI praza MsA karI na hatI. rAjAe kahyuM: A nirmAlyathI ( =jInA leAkeAthI ) mArI stuti kare che mATe duSTAtmA che. kAcA ghaDAnI jema rAjAe sukhapUrvaka ja bhAMgI zakAya chepheravI zakAya che. maMtrIe kahyuM; tenA elelA kAvyAne bhaNatI khAlikAe paNu ( AvatI kAle ) savAre Apane saMbhaLAvaze. maMtrInI bAlyAvasthAthI kuzaLa sAta putrIe hatI. temAM eka putrI ekavAra sAMbhaLeluM kAvya vagere khAlI zakatI hatI, khIjI be vAra sAMbhaLela khelI zakatI hatI. trIjI traNa vAra sAMbhaLeluM khAlI zakatI hatI. ema kramazaH sAtamI sAtavAra sAMbhaLeluM kheAlI zakatI hatI. jema karmo jIvane saMsAra sAgaramAM pADe che tema varucine pADavA mATe ma`trIe peAtAnI sAta putrIone sAta bhayanI jema paDadAmAM rAkhI. te sAta putrIonA yakSA, cakSaittA, bhUtA, bhutadattikA, seNA, veNA ane reNA e pramANe nAmeA hatAM. vararucie kahelI navI kAvyazreNine sAMbhaLIne maMtrInI sAta putrIe mATInA kramathI sarasvatInI jema spaSTa AlI gaI. rASa pAmelA rAjAe vararucine tuSThiAna na ApyuM. kaI paNa bhAMgavuM jeTaluM saheluM che teTalu banAvavuM saheluM nathI. 1have vararuci dhatIMga karavA lAgyA. te A pramANeH- teNe eka yaMtra banAvyu. te yaMtrane gaMgAnadImAM geAThavIne rAja rAtre gupta rIte te ya MtramAM senAmahoronI pATalI mUkI AvatA hatA. bIjA divase savAre gaMgAdevInI stuti karIne pagathI yaMtrane ThAkatA hatA, tethI catramAM rahelI sonAmahorAnI pATalI uchaLIne bahAra AvatI hatI. vararuci te pATalIne lai letA hatA. teNe lAkamAM evI vAta phelAvI ke, huM gaMgA devInI sudara zleAkeAthI stuti karuM chuM, tethI tuSTa thayelI gaMgAdevI mane sAnAmahora Ape che. A pramANe karatA teNe jagatane vismita banAvI dIdhuM. mAtra bAhyane ja jonArA kyA kyA mANasA dhUtArAothI chetarAtA nathI ? maMtrIe krUratA guptacara puruSaDhArA tenA A SaDayaMtrane jANI lIdhuM. zatru najIkamAM hoya tyAre buddhimAna puruSA sukhe sUtA nathI. eka divasa maMtrIe te yaMtramAMthI (guptarIte) dhana maMgAvI lIdhu. pachI savAre kautuka jovAne utsuka rAkhane tyAM lai gayeA. dhIra evI gaMgA devInI stuti karIne varuci kavie jaladI yatrane khe...cyu' (=pagathI dabAvyuM.) te paNa dhana na UchaLyuM. mANasAnA jotAM te vilakhA banI gayA. zaramathI jANe pAtAlamAM praveza karavA mATe 1. ahIM vizeSa spaSTatA thAya e mATe TIkAgra thamAM na heAvA chatAM anya graMthAnA AdhAre ka'Ika vizeSa lakhyuM che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 105 nIcA mastakavALo thaye heya tevuM dekhAyuM. ame bIjanuM dhana letA nathI, mATe tAruM dhana tuM le ema kahIne maMtrIe tene dhananI piTalI ApI. A vakhate pratyuttarane krama dUra rahe, arthAt pratyuttara ApavAnI vAta te dUra rahI, kintu sarvasamakSa maMtrIthI apAyelI dhananI piTalInI sAthe teNe gaMgAmAM DUbI javAnuM Icchayu. maMtrIe rAjAne tenuM svarUpa kahyuM eTale rAjAe maMtrIne kahyuM tame bahu sAruM jANyuM, sarSanI jema chidrone zodhanArA vararuci brAhmaNe maMtrInI dAsI vagerene maMtrInA mahelamAM thatI pravRtti viSe pUchavA lAge. zrIyakanA vivAhano prasaMga najIkamAM AvyuM tyAre eka divasa maMtrIomAM rAjA samAna zakAle rAjAne bheTazuM ApavA mATe zara, chatra vagere sAmagrI taiyAra karI. maMtrInI dAsI pAsethI A sAMbhaLIne jema ThaMDIthI pIDAyelo mANasa kAmaLIne pAmIne harSa pAme tema harSa pAmyA. pachI teNe sukhaDIthI bALakone AkarSIne bALako dvArA A pramANe gheSaNa karAvI - zakahAla je karaze te mUDha loke jANatA nathI. te naMdarAjAne mArIne rAjya upara zrIyakane besADaze. jema DAMgaranA khetaramAM piopaTa ghoSaNA kare tema daDAnI jema pagale pagale kUdatA bALake niHzaMkapaNe avasare A pramANe ghoSaNA karavA lAgyA. rAjAe vicAryuM svecchAthI bALake je kahe, strIo je kahe, ane je vacana akasmAt bolAyuM hoya, te prAyaH beTuM na hoya. A pramANe vicArIne rAjAe khAtarI karavA mATe maMtrInA ghare carapuruSane mokalyA. temaNe AvIne je pramANe joyuM hatuM te pramANe rAjAnI AgaLa kahyuM. zastra, chatra ane azva vagere sAmagrIne sAMbhaLIne kaparUpI kAdavavALo thayele rAjA jema pramAdI guNazreNithI khasI jAya tema vizvAsathI khasI gaye, arthAt have tene maMtrI upara vizvAsa na rahyo. tethI savAre maMtrIe praNAma karyA tyAre rAjA maMtrIthI vimukha thaI gaye. rAjAnA cittane jANIne maMtrIe ekAMtamAM zrIyakane kahyuM: he putra! duSTa keI puruSe rAjAne mArA upara kepavALo karyo che. AthI ApaNA kulamAM ocite A upadrava utpanna thayela che. tethI huM jyAM sudhI jIvate heluM tyAM sudhI A upadrava dUra nahi thAya. AthI savAre jyAre huM rAjAne praNAma karuM tyAre tAre mAruM mastaka kApI nAkhavuM. zrIyake kahyuM: zuM plekha paNa AvuM kArya karavAnI IcchA kare? A pramANe kahetA ane azru pUrNa netravALA zrIyakane maMtrIe (pitAnI) dADhIne sparzIne pharI kahyuM? hamaNAM vRddhAvasthAthI gherAyelA mane haNIne kulane uddhAra kara. he vatsa! kaI paNa manuSya zuM kAkiNane nAza karIne koDane nathI Icchate? huM rAjAne praNAma karatAM pahelAM jhera khAI laIza. AthI jherathI prANa rahita banelo huM marIza. mAruM mastaka kApyA pachI tAre rAjAne kahevuM ke he svAmin ! pitA paNa je duSTa hoya te huM temane Iracha nathI. pitAe jema tema karIne zrIyakane samajAvyuM, eTale teNe te pramANe karyuM. tema karIne teNe maMtrI svAmidrohI che" evI bhrAntivALA sabhya lekane 14
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 zIlapadezamAlA graMthane samajAvyA. pitA pUjya che ema rAjAe kahyuM eTale zrIyake pharI kahyuM ke kAnanA cheda mATe thAya te senAthI paNa zuM? pachI rAjAe maMtrI mudrAnA samasta vyApAra karavAnI (=maMtrIpadane svIkAravAnI) zrIyakane AjJA karI. aucitya samajIne zrIyake rAjAne vinaMti karI ke he deva! mAre sthUlabhadra nAmane buddhizAlI mATe bhAI che. vezyAnA gharamAM rahele sukhI te sUryanA udayane ane astane paNa jANatuM nathI. rAjAe tene belAvIne te ja pramANe kahyuM. sthUlabhadre kahyuMH mAsTorAri =huM vicAra karuM chuM. rAjAe hA kahI eTale sthUlabhadra azoka udyAnamAM gayA. tyAM teNe yegInI jema idriyane sthira karIne ane manane ekAgra karIne vicAravAnuM zarU karyuM. te A pramANe - mAre adhikAranuM zuM kAma che? jema zAkinI vidyAmAM ( =zAkinI vidyA sAdhavAnI hoya tyAre) mANasa svajana ane parajana pratye nirapekSa banI jAya che tema, adhikAra hoya tyAre dhanathI vyAkula banelo prANI svajana pratye ane parajana pratye paNa nirapekSa banI jAya che. aho! adhikAramAM kulanAM kAryo cheDIne ane dharma paNa cheDIne game tema karIne svAmInuM kArya barAbara karavuM paDe che. jema kyAreka durbhAgyanA vegathI virakta thayelI bI narakathI paNa adhika dukha pamADe che tema adhikAra jIvane narakathI paNa adhika duHkha pamADe che. tethI vezyAothI paNa adhika niMdya adhikArane Adara kArya-akAryane vicAra karanAra kaye buddhizAlI kare? sure, asure ane manuSyathI pUjya, ane cAritrarUpI sAmrAjyamAM rahelA te mahAtmAo dhanya che ke jeo potAne ane bIjAne tAre che. tethI huM sarva kAryone sAdhanArI A jaina dIkSAne svIkAruM. A pramANe vicArIne teNe te ja vakhate kezane lagna karyo. ratnakaMbalamAMthI rajoharaNa banAvyuM. rajoharaNathI zobhatA teNe rAjasabhAmAM AvIne rAjAne "dharmalAbha thAo" ema kahyuM. he maMtrInAyakanA dhIraputra! te bahu ja sAruM vicAryuM, te duHsAdhya A ArahyuM che, e pramANe rAjAe prazaMsA karI. pachI muzakelIthI upADI zakAya tevA moTA bhArane upADanAra te muni bakhtara paherI taiyAra thayelA ddhAnI jema mehanA sainyane jItavA tyAMthI nIkaLI gayA. te vakhate temane satya ane suMdara yuga e ja mAruM badhuM dhana che ema mAnanArAnI jema sarva sthale samatAthI bharelA joIne rAjA paNa Azcarya pAmyA. sarva sAvadyAgathI nivRtta thayelA temaNe te vakhate saMbhUtivijaya AcAryanA caraNakamalane Azraya pAmIne cAritrane svIkAra karyo. bhadra hAthInI jema jJAnarUpI aMkazathI aMkuzavALA ane jinAjJArUpI eka salakI vanamAM ja manavALA te sthUlabhadravihAra karavA lAgyA. jema sUrya anya kapamAM jAya tyAre lakSamI (=zabhA) kumudvatIne Azraya le che 1. kumuvatI eTale caMdravikAzI kamalinI. caMdrano udaya thatAM kamalinI vikAza pAme che ane tethI zobhe che. mATe ahIM lakSmI eTale zobhA.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 107 tema maMtrImudrAnA sarva vyApa:rarUpI lakSmIe zrIyakanA Azraya lIdho. pitAnA verane yAda karatA zrIyake kAzA vezyAnA Azraya lIdhA. kAraNa ke chalathI sAdhI zakAya tevI vastumAM AvI ja strIe hiMmata kare che. anekavAra sthUlabhadra AdinA saMbadhavALI vAta karatA teNe jema TaMkaNakhAra zarIranI dhAtune pIgaLAvI de tema tenA manane pIgaLAvI dIdhuM. ekavAra teNe kAzA vezyAne kahyu: sthUlabhadrane pravAsa karAvyA ane pitAne rAjA temanA pratye avizvAsavALA thAya tevA karyAM. he devI! A badhuM vararucinuM kAma che. A vaira tamArI sahAyathI ja sAdhI zakAya che, arthAt tamArI sahAyathI ja veranA badalA laI zakAya tema che. vezyAe smita karIne pUchyuM: kevI rIte ? zrIyake kahyuMH te brAhmaNa tamArI bahenanI sAthe peAtAnI marajI mujaba krIDA kare che. jo tene dAru pIvaDAvavAmAM Ave te ApaNe kRtArtha thaI jaIe. A pramANe sAMbhaLIne teNe e kAnA svIkAra karyo ane te pramANe ja karAvyuM. kSayakAle pavitra puruSA paNa kulAcAranA tyAga kare che. A sAMbhaLIne veranA badalA levAmAM tatpara zrIyake jema bilADI uMdaranI sAthe maitrI kare tema vararucinI sAthe maitrI karI. kRtakRtya thayelA vararuci jema bhramara kamaLa vanamAM gamanAgamana kare tema rAjasabhAmAM nitya gamanAgamana karavA lAgyA. rAjAe paNa kAvya premathI tenuM vAravAra sanmAna karyuM. have te gatAnugatika vanArA leAkamAM nitya pUjanIya banI gayA. kayAreka avasara jANIne rAjAe zrIyakane ekAMtamAM kahyuM; jema IMdranA maMtrI gRhaspati che, tema amArA maMtrI zakaDAla hatA. jema ca' vinA rAtrina zAthe tema tenA vinA mArI sabhA zAbhatI nathI. jema keAI kAgaDAne uDADavAmAM ratnane gumAve tema A niraka mRtyu pamADAyA. zrIyake kahyuM he svAmI! zuM karIe ? madyapAna karanArA vararucie tyAre bALakA dvArA niraka upadrava karAvyA. rAjA melyA e brAhmaNa hovA chatAM zuM dArU pIe che? zrIcake kahyuM : he svAmI ! te huM Apane savAre batAvIza. pUrve zikhavADAyela mALIe rAjasabhAmAM badhAne eka eka kamaLa ApyuM, paNa vararucine madanakulanA cUNuthI mizrita kamaLa ApyuM. zrIyake kamaLane suMghIne sugaMdhanI prazaMsA karI. tethI badhAe kamaLa suMdhyuM. kAraNake jagata jAte khAtarI karanAruM hAya che. utsuka banelA brAhmaNe paNa peAtAnuM kamaLa suMdhyuM. zvAsanA vAyuthI te cUrNa nAsikAnA vivara dvArA aMdara gayuM. AthI teNe dArUnI ulaTI karI. tenI gaMdha sahana na thavAthI leAkeAe enA dhikkAra ane tiraskAra karyAM. te zAstranA abhyAsathI rahita puruSanI jema sabhAmAMthI jaladI nIkaLI gayA. atizaya tapelA sIsAnA rasapIne teNe prAyazcitta karyu. zrIyakanA vairanI sAthe te camanA maMdiramAM gayA. : zrIke na darAjAnA sAta aMgAne svIkArIne 1parA, svArtha ane rAjyA e traNene vidha vinA sAdhyA. buddhizAlI sthUlabhadra sAdhue gupta rahIne khAra aMgAne 1. parakAya, svakAryuM ane rAjyakAya e traNene eka-bIjAne virAdha na Ave te rIte sAjyA.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zIlapadezamAlA graMthane sAdhyA. AthI temaNe zrIyakathI paNAne (=moTAIne) siddha karyuM. jemAsuM AvatAM traNa sAdhuoe guru pAse AvIne bhavane nigraha karavAmAM kuzaLa abhigrahane lIdhA. te A pramANe - eke kahyuM ke, huM cAra mahinA upavAsa karIne siMhanI guphAnA dvAra AgaLa kAryotsargamAM rahIza. bIjA sAdhue kahyuM ke, huM cAra mahinA dRSTiviSa sarpanA bilanA dvAra AgaLa kAryotsargamAM rahIza. trIjA sAdhue kahyuM ke, huM cAra mahinA upavAsa karIne kUvAnA kAMThA upara kAryotsargamAM rahIza. zrI saMbhUtivijayagurue zrutajJAnathI te sAdhuonI tapazakti jANIne anujJA ApI. A vakhate sthUlabhadre kahyuM: he prabhu! huM kezAvezyAnA gharamAM citrazAlAmAM vahUrasavALuM bhajana karavApUrvaka comAsuM rahIza evo abhigraha mAre le che. zrIsaMbhUtivijaya AcArya zrutajJAnanA upayogathI temane badhI Idriyane vaza karavAmAM samartha jANIne anujJA ApI. guruthI rajA apAyelA traNe sAdhuo yakta sthAne gayA. sthUlabhadra kAmadevanI IrSothI kezAnA ghare gayA. UbhI thaIne jANe kaTAkSanA samUharUpI akSatethI ceka karatI hoya tema te belI: he nAtha! mane zI AjJA che? je AjJA hoya te kahe. samatAnA bhaMDAra mahAtmA sthUlabhadra dharmalAbharU5 AzIrvAda ApIne kAmadevarUpI hAthI mATe vidhyAcala samAna kezAnI citrazALAmAM rahyA. cAritrane sahana nahi karI zakanArA A pUrvanA snehathI mArA ghare AvyA che ema vicArIne kezA te munine parasavALo AhAra vaherAvavA lAgI. nakkI lajajAnA kAraNe A mane kaMI kahetA nathI ema vicArIne kezA baporanA jANe ziSyA hoya tema temanI AgaLa besavA lAgI. teNe netranA cheDAone halAvyA ( kaTAkSa karyA). paNa te muninA manane na halAvI zakI. teNe chAtInA vastrane DhIluM karyuM, paNa te munine dhyAnathI DhIlA na karI zakI. hAvabhAvapUrvaka vilAse vagerethI teNe kevaLa pitAne kheda pamADyo. AkAzamAM akSaranI jema muninA manamAM jarA paNa rAga na pragaTyo. kezAe vicAryuM. cesa A dIkSA siddhagavALAthI AkarSAyelAmAM thaI che, arthAt kaI siddhagIe sthUlabhadrane AkarSIne dIkSA ApI che. tethI e dIkSAnA prabhAvathI mAkhaNa samAna kemaLa paNa sthUlabhadra kSaNavAramAM kaThaNa banI gayA. A pramANe vicArIne jANe daSTirUpI kamaLathI gUMchaNuM letI hoya tevI kozAe lAMbA kALanA snehane yAda karI karIne pUrve bhagavelA bhegone yAda karAvyA. muni te kamalapatranI jema nilepa hRdayavALA rahyA ane kezAne jANe gupta AlecanA letI hoya tevI mAnI. jema pANImAM prahAro ane virAgI puruSamAM motI vagerenA hAra nakAmA thAya tema munimAM vezyAnA te vikAre nakAmA thayA. jema parvatamAM siMhanI phALo nakAmI thAya tema kezAnA dararoja navA navA zaMgArarUpa vikAre mahA 1. zrIyake svArtha, parAthara ane rAjyArthi e traNane athavA rAjyanA sAta aMgane sAdhyA, paNuM sthUlabhadra bAra ane sAdhyA. AthI temaNe zrIyakathI potAnI moTAIne siddha karI.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 109 munimAM nakAmA thayA. jema vidvAnAnI sabhAmAM pratibhAva maLavAnA kAraNe vaktAnI kuzaLatA vadhe tema keAzAnA te upasage^thI muninA dhyAnanuM teja vadhyu. tethI kheda pAmelI te muninA caraNeAmAM praNAma karIne khelI: pUrvanA snehane vaza thaIne meM A pramANe je karyuM... tenI mane kSamA Apo. Ama teNe kSamA mAgI eTaluM ja nahi, balke muninA mukhathI dharma sAMbhaLIne te dharmImAM atizaya sthira banI. teNe zrAvakadharmInA svIkAra karIne makkamatAthI abhigraha lIdhA. te A pramANe:- have pachI tuSTa thayelA rAjA mane jene Ape te sivAya anya puruSanA mAre jAvajIva niyama che. paraspara svIkArelA vAdamAM jitAyelA kAmadevane sthUlabhadre kozAnA abhigrahanA bahAne kaiAzAnI pakaDamAM karAvI dIdhA, arthAt vezyAnA kabajAmAM karAvI dIdhA. abhigrahane pUrNa karanArA, kAinAthI ya nahi niMdAyelA ane jANe traNa puruSArtha hoya tevA te traNa munie sugurunI pAse gayA. gurue UbhA thaIne svAgatam ema khAlIne temanI kaMika prazasA karI. pachI temane durArA tame duSkara karanArA che. ema kahyuM. sanmukha AvelA sthUlabhadrane gurue UbhA thaIne kahyuMH suMdara AcaraNu karanArA he mahAbhAgyazAlI ! tamAe ghaNuM duSkara karyuM che. gurue A pramANe kahyuM eTale IrSyAvALA traNa sAdhuoe A pramANe vicAryuM ahA ! sthUlabhadra maMtrIputra hAvAthI gurue tene A vizeSathI kahyuM, arthAt ApaNA karatAM tenI vizeSa prazaMsA karI. jo SaD rasavALA AhAra karanAra paNa A ghaNuM duSkara karanArA hoya teA AvatA cAmAsAmAM ApaNe paNa e tapa karIzuM. A pramANe IrSyAthI yukta temaNe kaSTathI ATha mahinA pasAra karyo. have siMha guphAvAsI munie sthUlabhadre je abhigraha lIdheA hatA te abhigraha lIdhe. gurue upayAgathI jANI lIdhuM ke A muni sthUlabhadranI sAthe spardhAvALA che, arthAt sthUlabhadranI irSyAthI abhigraha karyo che, tathA abhigrahane pALavAmAM asamartha che. AthI gurue temane kahyuM: huM muni! A Agrahane mUkI do. he muni ! AvA tapa karavA mATe enA sivAya bIjo keAI samatha nathI. zeSanAga vinA bIjo keNu A pRthvIne dhAraNu karavA sama che? gurune rAkavA chatAM temaNe te abhigraha lIdhe jema gadheDA hastizAlAmAM Ave tema munikezAnA ghare AvyA. sthUlabhadranI sAthe spardhA karanArA che ema jANIne parIkSA karavA kAzAe jema kUtarAne ghIthI bhAjana karAve tema munine SaDsavALuM bheAjana karAvyuM. jANe zRMgAranI asAdhAraNa nadI hAya ane atizaya kAmanI tijorI hAya tevI kAzA zaMgAravALA peASAka paherIne mutinI pAse gai. tenA sukharUpI caMdrane joine muninA cittarUpI sAgara kSubdha banyA, ane adbhuta kAmarUpI vaDavAnala bhabhUkI uThyo. tethI te jANe kAmarUpI viSanI urmioe temanuM caitanya harI lIdhuM hAya tevA thaI gayA. AvA te sAdhupaNAne ane spardhAthI karelA tapane bhUlI gayA.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zIlapadezamAlA graMthano eTaluM ja nahi, kAmarUpI vAyunA regathI thayelI vihalatAnA kAraNe temaNe kazAnI mAgaNI karI. kezAe kahyuMH dhana lAve ane icchita sAdhe. kAmanI AsaktithI caMcaLa netravALA te kumunie pharI kahyuM he bhadrA! amArI pAse dhana kyAMthI heya. AthI mArA upara jaladI prasanna thA. jeNe jene upadeza sAMbhaLyo che evI te kezAe munine kheda pamADavA mATe kahyuM : je bhoga bhogavavAnI IrachA hoya te nepALadezamAM jAo. tyAM dayAnidhi nepAlane rAjA anya dezanA sAdhuone eka eka ratnakaMbala Ape che. tethI kAmarUpI vAyusamUhathI caMcaLa banelA te muni jema grISmaRtu pUrNa thatAM 'kamaLane jANanAro hAthI nepAla tarapha cAle tema nepAla tarapha cAlyA. tyAMthI ratnakaMbala meLavIne ane vAMsamAM mUkIne ( chupAvIne) jema bhramara mAlatIne yAda kare tema kezAne yAda karatA te muni pAchA pharyA. lAkha jAya che evA pipaTanA vacanathI caree tene rastAmAM gherI lIdhA. tapAsIne kaMI nathI ema vicArIne coroe choDI dIdhA. muni AgaLa cAlyA. pharI pipaTe lAkha jAya che ema kahyuM. AthI coroe tenI pAse AvIne sAcuM kahe ke tArI pAse zuM che? ema pUchayuM. munie paNa sAcuM kahI dIdhuM ke, A vAMsanI aMdara ratnakaMbala mUkayuM che. dayAthI caroe munine cheDI dIdhA. munie e ratnakaMbala kezAne ApyuM. jema khaMDita thayelA ratnamaya biMbane agAdha jalavALA sarovaramAM padharAvavAmAM Ave tema kezAe manaharapaNa ratnakaMbalane kAdavamAM pheMkI dIdhuM. muni bolyAH he mugdhA! A ratnakaMbala atizaya kiMmatI che ane durlabha che, te Ama anAdarathI phATelA vastranA TukaDAnI jema kAdavamAM kema pheMkI dIdhuM? kezA belI: he mUDha! tame A ratnakaMbalane zeka kare che, paNa durlabha cAritrarUpI. mANeka ratanane DUbAvatA tame kema lajajA pAmatA nathI ? hA ! a5pramANu sukhAbhAsanI AzAmAM bhrAnta banelA jaDa cho anaMta mokSasukhathI bhraSTa thAya che. ItyAdi kahIne bodha pamADAyelA ane ethI vairAgyavALA thayelA munie kezAne kahyuM: jema agnithI saLagelA gharamAMthI bALakane bacAvavAmAM Ave tema te mane sArI rIte tArI dIdhA che. have mahAna AzayavALo huM aticAra svarUpa doSanI AlocanA karavAnI IcchAthI gurunA caraNano Azraya laiza. he suMdarI! tane dharmalAbha thAo. te vakhate kezAe be hAtha jeDIne munine kahyuM he muni! Apane bedha pamADavA mATe meM ApanI AzAtanA karI te badala mane kSamA Ape. lajajAthI munie mukha nIce karI dIdhuM. virakta buddhivALA te munie guru pAse jaIne AlecanA laIne pharI ghaNu tapo karyA. ekavAra rAjAe 22thikane kAmathI (=vAsanAthI) rahita evI paNa kezA ApI. kezA rathikanI AgaLa sthUlabhadranA guNenI prazaMsA karavA lAgI. ekavAra rathike zasyAmAM rahIne 1. hAthIne bisa=kamaLane dAMDala bahu priya hoya che, arthAta khAvAmAM bahu bhAve che. - 2. rathika rathamAM besIne yuddha karanAra.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 111 AMbAnI luMbane bANathI viMdhI, te bANane bIjA bANathI vIMdhyuM, tene trIjA bANathI vIMdhyuM, Ama eka pachI eka bANanA mUlamAM nAkhelA bANathI AMbAnI lUMbane sArI rIte prApta karI zakAya tevI karI. pachI ardha-caMdrAkAra bANathI A>> luMbanA DIMTAne chedI nAkhyuM. pachI subhaTemAM mukhya te rathike te ja vakhate hAthathI AmRtyuba laIne kezAne ApI. rathike potAnuM kauzalya batAvIne kezAne mukha sAme joyuM. kezAe sarasavanA DhagalAmAM soya mUkI, tenA upara pupo mUkyAM. pachI teNe suMdara'cArIothI nRtya karyuM. Ama chatAM kuzaLa ane devInI jema nizcala te soyanI aNIthI vIMdhANI nahi ane teNe pupone paNa na halAvyA. tenI kalAthI tuSTa thayelA rathike tene kahyuM huM tane zuM ApuM? kezA belIH meM zuM Azcarya karyuM ke jethI tame mArA upara tuSTa thayA cho? ghuvaDe rAtre divya dRSTivALA hoya che, pakSIo AkAzamAM uDanArA hoya che, jAtithI siddha hoya tema abhyAsathI siddha karelA A kAryamAM zuM Azcarya che? atyaMta duSkara te te che ke, abhyAsa nahi karyo hovA chatAM ane jAtithI siddha na hovA chatAM mahAmuni sthUlabhadra je zIlapAlana karyuM. jema sUryanA saMsargathI mAkhaNa ane agnithI sIsuM pIgaLI jAya che tema strInA saMsargathI puruSa avazya pIgaLI jAya che. ItyAdi sthUlabhadranA svarUpane rAtadivasa kahetI kozAe jema caMdrAsnA kairavane (=caMdravikAsI kamaLane) bodha pamADe (=vikasita kare) tema rathikane bedha pamADyo. kalyANanA abhilASI ane sthUlabhadranA guNone yAda karatA teNe dIkSA lIdhI, ane kezA paNa potAnA abhigrahamAM sthira rahI. A tarapha bAra varSane duSkALa paDyo. saMghe atizaya muzkelIthI pAra pAmI zakAya tevA duSkALane samudranA kinAre (=kinArAnA gAmanagaramAM) kaSTathI pasAra karyo. bhaNelAne pATha (=AvRtti) kara vagere sAmagrI na maLavAnA kAraNe siddhAMta bhUlAI gayA. (duSkALa pUrNa thaI gayA bAda) badhe ya saMgha pATaliputramAM bhege thaye. sUtranA AlApane kyAMka kyAMkathI saMgraha karIne kramazaH agiyAra aMge paripUrNa kya. pachI zrutavicchedanA bhayavALA saMgha (=nepALadezamAM rahelA) cauda pUrvanA jANakAra bhadrabAhu svAmIne lAvavAnI IcchAthI be munine mokalyA. bhadrabAhasvAmIe kahyuMH meM hamaNuM mahAprANadhyAna zarU karyuM che. tethI huM AvI zakuM tema nathI. be munio pAchA AvyA. pUrvano AdhAra karavAnI IcchAvALA saMdhe, arthAt sAdhuo pUrvanA jANakAra bane evI IrachAvALA saMgha, pharI be munione zrI bhadrabAhasvAmI pAse mokalyA. sUriomAM idra samAna zrIbhadrabAhusvAmIne vaMdana karIne be munioe kahyuMH jaina zAsanamAM je saMghane (= saMghanuM kahyuM) na mAne tene zei daMDa thAya? temaNe kahyuM te niyama saMgha bahAra thAya. munioe kahyuM: he bhagavaMta! te zramaNa saMgha Apane ja saMgha bahAra karavA 1 cArI eTale nRtyamAM thatI bhinna bhinna gati-cAla. 2 ahIM saMgha zabdathI zramaNasaMgha samaja.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zIlapadezamAlA graMthane, Irache che. A pramANe sAMbhaLIne temaNe kahyuM: saMghanI je IcchA hoya te huM karavA taiyAra chuM. paNa je saMgha mArA upara maherabAnI kare te mahAbuddhizALI munione (mArI pAse) mekale. huM (darajI) sAta vAcanA ApIza temAM eka vAcanA bhikSAthI AvIne, bIjI kAla veLAe (madhyAhna samaye), trIjI vyaMDila bhUmithI AvIne, jethI vikAlaveLAe (saMdhyA samaye), traNa AvRttinA samaye (pratikramaNa pachI) ApIza. A pramANe vina vinA saMghanuM ane mAruM kArya siddha thaze. be munioe pAchA AvIne saMghane A pramANe kahyuM. khuza thayelA saMghe sthUlabhadra vagere pAMcaso sAdhuone temanI pAse mekalyA. dhyAnamAM aMtarAya thavAnA kAraNe zrIbhadrabAhusvAmI vAcanA ochI ApavA lAgyA. AthI sthUlabhadra sivAya badhA sAdhuo kaMTALIne potAnA sthAne jatA rahyA. vidhipramANe karavAmAM tatpara zrIsthUlabhadra muni te kaMTALyA vinA vinaya vagerethI. gurunA manane AkarSI lIdhuM. dhyAnanA pArane pAmelA ane harSa pAmelA zrIbhadrabAhu svAmI paNa pratIrachaka zrIsthUlabhadra munine tRpti thAya teTalI vAcana vyAkulatA vinA ApavA lAgyA. samAdhirUpI amRtanA pAnathI tRpta thayelA manarUpI vaibhavavALA zrIsthalabhadra muni krame karIne be vastu nyUna daza pUrve bhaNyA. have dIkSA laIne pRthvI upara vicaratI zrI sthUlabhadranI bahene tyAM vaMdana karavA mATe AvI. temaNe gurune pUchayuM: he svAmI! zrI sthUlabhadra muni hamaNAM kyAM che? gurue kahyuM te ahIM devamaMdiramAM pUrvone abhyAsa karI rahyA che. ahaMkArathI yukta zrI skUlabhadra bahenone AvatI joIne kautakanI IcchAthI siMhanA zarIrane Azraya karIne rahyA. bahene potAnI AgaLa siMhane joIne pAchI pharI. temaNe gurune kahyuM he prabhu! tyAM avazya sthUlabhadrane phADIne siMha rahelo che. gurue upayoga mUkIne sthUlabhadrane vikAra pAmelA jANyA. temaNe sthUlabhadranI bahenane kahyuM: te tamArA bhAI tyAM che ja. vaMdana kare. siMha jate rahyo che. tyAM jaIne sthUlabhadrane joIne vismaya pAmelI bahenoe vaMdana karyuM. zrI sthUlabhadra (potAnI dIkSA pachI kuTuMbamAM banelA) dhArmika samAcAre meTI bahenane pUchayA. teNe AnaMdapUrvaka samAcAra kahyA. te A pramANe - he bhagavaMta! amArI sAthe zrIyake paNa dIkSA lIdhI. paNa sudhAnA kAraNe ekAsaNuM paNa karavA te samartha na hatA. sAMvatsarika parvanA divase mArA kahevAthI temaNe parisInuM paccakakhANa karyuM. pirisi paccakhANa pUrNa thatAM paccakhANa pAravAnI IcchAvALA temane meM pharI kahyuM tame purimaDUDha kema karatA nathI ? kAraNa ke A parva durlabha che. saraLa temaNe lajajAthI tene paNa svIkAra karyo. purimaDha paccakhANa paNa pUrNa thatAM bhajana karavAnI IcchAvALA munine pharI utsAhita karIne avaDhanuM paccakakhANa karAvyuM. avaDhanuM paccakakhANa paNa pUrNa thatAM rAta nidrAthI sukhapUrvaka pasAra thaI jaze ema samajAvIne temane karmakSaya mATe upavAsanuM paccakkhANa karAvyuM. pachI ardhI rAte bhUkha vadhavAnA kAraNe zarIra vyAkula banI gayuM.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 113 te mahAtmA ArAdhanApUrvaka mRtyu pAmIne svargamAM gayA. munighAtathI thayelA pApanuM prAyazcitta karavAnI IcchAthI meM zramaNasaMghanI AgaLa tenI vigata kahI. saMghe kahyuM tamane prAyazcitta na Ave. kAraNa ke tame temane tAravA mATe ja te tapa karAvyo hato. pitAnI niMdA karatI meM pharI saMghane A pramANe prArthanA karI - je tIrthakara svayaM kahe te mane samAdhi thAya. tethI dayALuomAM mukhya evo saMgha kAyotsargamAM rahyo. te vakhate zAsanadevIe saMghane A pramANe kahyuM - huM sAdevIjIne zrI sImaMdharasvAmI pAse laI jaIne jyAM sudhImAM ahIM pAchI laI AvuM, tyAM sudhI mArA kalyANa mATe (=javAAvavAmAM sahAya mATe) saMgha kAryotsargamAM ja rahevuM. te vakhate zAsanadevI mane kSaNavAramAM mahAvidehakSetramAM laI gaI. harSathI meM zrI sImaMdhara jinezvarane vaMdana karyuM. jine kahyuM. A pravartinI nirdoSa ane kapaTarahita che. prabhue mArI AgaLa be cUlikA kahI. devI mane hAthamAM pakaDIne bharatakSetramAM pAchI laI AvI. ahIM AvIne meM be cUlikA saMghane arpaNa karI. A pramANe kahIne yakSA parivAra sAthe potAnA sthAne gaI. have sthUlabhadra muni vAcana levA mATe gurunI pAse AvyA. gurue kahyuMH tame vAcanA mATe gya nathI. tethI dIna mukhavALA muni dIkSAdivasathI potAnA aparAdhone vicAravA lAgyA. pachI temaNe gurune kahyuM: mane keI aparAdha yAda AvatuM nathI. A sAMbhaLIne guru bolyA: Aha! a5rAdha karIne paNa mAnatA nathI. pachI aparAdhane yAda karIne te muni gurunA caraNakamalemAM paDyA. mArA eka aparAdhane mApha kare. huM pharI AvuM nahi karuM. guru bolyAH pharI kare ke na karo, paNa hamaNAM to aparAdha karyo. AthI jema tAvathI pIDAyelAne kAkaDI na apAya tema tamane vAcanA na apAya. have sthUlabhadra munie gurunA roSane zAMta karavA mATe saMghane prArthanA karI. ciMtAmaNi vinA bIje keNa Icchita ApavA samartha thAya? sUrie saMghane kahyuM: jema A hamaNa vikArane pAmyA tema have pachI bIjA zaTha sAdhuo vizeSa vikArane pAmaze. tethI pUrve mArAmAM ja bAkI raheze =viracheda pAmaze ema huM jANuM chuM. ene daMDa thAo, e mATe bAkIne pATha ene na Apa joIe. saMghe pharI gADha Agraha karyo. AthI mArAmAM pUrvene viccheda na thAo. ema vicArIne uttama muni sthUlabhadrane sUtrathI vAcanA ApI. sUrie bAkInA pUrvenI vAcanA tamAre keIne na ApavI e pramANe AjJA karIne bAkInA pUrvonI vAcanA temane vidhipUrvaka ApI. jema sUrya pUrvadharamAM (=udayAcala parvatamAM) udaya pAme che, tema pUrvadhAmAM (= pUrvadhAre vidyamAna hatA tyAre ) udaya pAmanArA ane sarva pUrvene dhAraNa karanArA zrI sthUlabhadra munie AcAryapadane prApta karIne yogya bhavyasamUhane 1. pravartinI=mukhya sAbI. 15
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zIlapadezamAlA graMthano baMdha pamADyo. atizaya ghera tapa karIne ane jANe amRtanA taraMge hoya tevA tAvikapadanA upadezathI ghaNA kALa sudhI bhavya jIvonI zreNIne bedha pamADIne zrIsthalabhadrasUri svargamAM gayA. [41] zIlapAlanamAM tatpara chavanA zIlane lebhathI paNa bAdhA thatI nathI ema jaNAve che - taM namaha vayarasAmi, sayaMvarA rayaNakoDisusamiddhA / avagaNiyA jeNa tiNeva, sidvidhUyA pavararUvA // 42 // gAthAtha:- svayaMvarA, keTiranaeNthI susamRddha ane manahara rUpavatI rukRmiNuM nAmanI eSiputrIne keTiranI sAthe jINuM ghAsanI jema je mahAtmAe choDI dIdhI te vakhasvAmIne praNAma kare. TIkAtha:- svayaMvara=guNone sAMbhaLIne svayaM gADha anurAgavALI thayelI. keTaratnothI susamRddha=aneka abaja pramANa dhanathI yukta. vAsvAmI jevA samabhAvavALA ja mahAtmAo namasakArane yogya che. samatAnuM svarUpa A pramANe che -" jyAM nathI duHkha ke nathI sukha, jyAM nathI rAga ane nathI dveSa, jyAM nathI moha ane nathI keI icchA, te zAMtarasa muniene kahyo che, arthAt A zAMtarasa muni emAM hoya che. ane AvA zAMtarasane ja sava vastuomAM samabhAva kahyo che. A pramANe gAthArtha che. bhAvArtha te A che - vajasvAmInuM dRSTAMta A ja jaMbUdvIpamAM bharatArdhanA lalATanA tilaka samAna ane dhana saMbaMdhI AzIrvAda ApanAra purahita hoya tevo avaMti nAmane deza hato. temAM tuMbavana nAmanuM sthAna hatuM. te sthAna jANe lakSamInuM sabhAsthAna hoya tevuM hatuM, ane jANe svargamAMthI paDI gayA hoya tevA ane premane IrachanArA lekethI vibhUSita hatuM. temAM pavitrAtmA dhanagiri nAmane zreSThiputra prasiddha hatuM. jANe samRddhithI kuberanI sAthe dastI karI hoya te hate, arthAta tenI pAse kubera jeTaluM dhana hatuM. mana-vacana-kAyAthI dharmakAryamAM ja tatpara te krame karIne jema jegI samatAnA samUhane pAme tema yauvanane pAme. tenA vivAha mATe mAtA-pitA je kanyAne svIkAra karatA hatA, te kanyAne dIkSArthI te jema tRpta mANasa bhajanane niSedha kare tema jaladI niSedha karate hate. te kaheto hato kehuM patnI, mitra vagerene choDIne avazya dIkSA laIza, mATe mane pitAnI kanyAne ApIne keIe pastAvuM nahi. tattva ane atattvano vicAra karanAre, buddhivALo ane dharmI e te A pramANe kahIne jema haMsa navala ghAsavALA pradezane niSedha karAve (navala ghAsavALA pradezamAM na jAya) tema kanyAnA mAtA-pitAne baLAtkAre niSedha karAvatuM hatuM,
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 115 arthAt amAre dhanane kanyA ApavI nathI ema nA kahevaDAvatA hatA. have dhanapAlanI sunaMdA nAmanI putrIe dhanagiri vinA bIjA keIne huM nahi paraNuM e nizcaya karyo. AthI nahi IrachatA paNa dhanagirinI sAthe sunaMdAne mAtA-pitAe paraNAvI. bhogavavA yogya karmanA pratApathI RtusnAtA sunaMdAne dhanagirie bhegavI. te vakhate kuberane sAmAnika deva devalokamAMthI cyavane jema haMsa kamalamAM avatare (bese) tema sunaMdAnI kukSimAM avataryo. be rIte sattvane pAmelI patnI sunaMdAne pUchIne ghanagirie siMhagiri gurunI pAse dIkSA lIdhI. patnInA baMdhu AryasamitanA sahAdhyAyI banIne dhanagirie jema bhramara puparasene grahaNa kare tema badhA zrutanuM grahaNa karyuM. sukhapUrvaka garbhanuM pAlana karatI sunaMdAe sArA divase jemanaMdanavananI pRthvI kapavRkSane janma Ape tema uttama putrane janma Apyo. janmanA maMgalagIta gAtI strIo kumAranA zarIrane sparzI sparzane A pramANe belI -he anukaMpApAtra ! je tArA pitAe dIkSA na lIdhI hota te tAro avazya mahAna janmotsava thAta. ghaNA dhanavALI paNa chIe puruSa vinA zuM kare? telane kSaya thaI jatAM moTI paNa dIvaDI keTalI zebhe? A pramANe sAMbhaLIne tarka vitarkamAM tatpara bALakane jAtismaraNa jJAna thayuM. AthI bALaka hovA chatAM eNe cAritra mArganA musAphara banavAne vicAra karyo. mArA guNethI AnaMdita thayelI mAtA mane kyAreya choDaze nahi, ema vicArIne mAtAne kheda vadhe e mATe te niraMtara raDavA lAgyuM. hiMcakAmAM ghaNuM hIMcakAvavA chatAM, kemaLa vacane kahevA chatAM ane hAlaraDAM gAvA chatAM revatInI (=duSTa devInI) dRSTithI duSTa thayelA bALakanI jema te raDate baMdha na thaye. A pramANe rudana karatA tenA cha mahinA vItI gayA. sunaMdA priyaputravALI hovA chatAM khUba kaMTALI gaI A tarapha dhanagiri ane AryasamitathI AgaLa karAyelA ane AvezathI rahita zrIsiMhagiri tuMbavanamAM padhAryA. te vakhate Arya samitathI yukta dhanagirie gurune namIne sAMsArika saMbaMdhIone vaMdana karAvavA mATe, arthAt sAMsArika saMbaMdhIonA ghare javA mATe pUchyuM. te vakhate kaMIka zukanane vicArIne vikasita mukhavALA AcArya vismayapUrvaka vANu belyA. te A pramANe - Aje tamane ahIM mahAna lAbha thaze. paNa Aje sacitta ke acitta je bhikSA maLe tene tamAre niSedha na kare. pachI te be mahAmunio sunaMdAnA ghare gayA. te bannene bAraNAmAM jeIne sakhIoe hasatAM hasatAM sunaMdAne kahyuM he sakhI! te A dhanagiri AvyA che, temane A bALaka ApI de. vyavahAramAM dekhAya che ke leka pitAnA chokarAne keI paNa rIte rAkhe che. bALakanA rudanathI khUba kaMTALI gayelI sunaMdA be hAthamAM chokarAne laIne dhanagirinI AgaLa AvI. A bALaka atizaya mukelIthI pALI zakAya tevo hevA chatAM ATale kALa meM tene pALe. tenAthI atizaya leza pamADAyelI huM have te kaMTALI gaI chuM. tame nispRha hovA chatAM Ane 1. eka rIte AtmAne satvaguNa ane bIjI rIte sattva eTale garbha, ema be rIte.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 zIlapadezamAlA graMthane svIkAre. tame vAtsalyavALA pitA che. he kRpAhIna ! jevI rIte mArI upekSA karI tevI rIte raDatA tamArA putranI upekSA na kare. gurunA vacanane yAda karIne dhanagirie smitapUrvaka kahyuM che kalyANI ! sAruM, tAruM vacana avazya karavu (=mAnavuM) joIe. paNu utAvaLathI ApIne pachI pazcAttApa na karIza. potAnA hAthe je ApI dIdhuM hoya te pAchuM maLatuM nathI. tethI vicAra kara. athavA potAnI vastumAM bIjAne zuM pUchavAnuM hoya? te paNa duSTanA nigraha mATe A viSe (=bALaka ApavAmAM) mANasane sAkSI rAkha. kaTALelI mugdha sunaMdAe tema karIne bALaka ApyuM. catura dhanagirie paNa bALakane lIdhe. temaNe bALakane pAtrAnI jhoLImAM rAkhe. jene manoratha siddha thayA che e te bALaka jema keI jIva tArika upadezathI raDate baMdha thAya tema turata raDate baMdha thaI gaye. gurunA adezane karanArA te baMnee sunaMdAnA gharathI pauSadhazALA pAse AvIne nisahi kahIne jaladI pauSadhazAlAmAM praveza karyo. bhArathI dhanagirinI be bhujArUpI latA vaLI gaI che ema gurue joyuM. AthI temaNe dhanagirine kahyuMH jhoLI mane ApIne tame kSaNavAra visAmo le. teTalAmAM dhanagirie paNa puSTa ane sUryanI kAMti jevA dedIpyamAna putraratnane AnaMdapUrvaka gurunA hAthamAM ApyuM. tenA ghaNe bhArathI gurune paNa hAtha namI gaye. te lakSaNathI (=patAne hAtha namI gayo e lakSaNathI) gurue tene pitAnAthI adhika jA. sarvalakSaNothI yukta ane AkRtithI amRta samAna te bALakane joIne ziSyanI citAmAM kRtakRtya banelA gurue kahyuM ATalA baLathI ane kAMtithI kharekhara A pRthvItalamAM jinazAsanane zobhAvanAra yugapradhAna thaze. A karmarUpI hAthIne ghAta karanAra hevAthI ane ratnane (=jJAna-darzana-cAritrarUpa traNa ratnane) dhAraNa karanAra hovAthI mArA siMhagiri evA nAmane satya karaze. A cakkasa saMghano AdhAra che mATe ghaNA prayatnathI enuM rakSaNa karavuM joIe. tethI enA pAlanamAM kalyANakArI bhaktivALA bhavya jIne javA joIe. vaja jevo bhArI hovAthI gurue tenuM vajA evuM nAma rAkhyuM. sUrie pAlana karavA mATe bALaka sAdhavIone seM. sAdhavIoe pAlana karavA mATe catura, snehavALI ane krIDAthI AnaMdita bananArI zayyAtaranI strIone bALaka sa. strIo vaDe spardhAthI niraMtara pAlana karAtA bALakane jema caMdra nakSatramAM phare tema eka kheLAmAMthI bIjA meLAmAM pheravavAmAM AvyA. saubhAgyanA asAdhAraNa amRtakuMDa samAna te bALakane je je strI 2mADatI hatI te te strIe A bALaka jema mAtAmAM sneha dhAraNa kare tema mArAmAM ja sneha dhAraNa kare che ema jANyuM. tene ISTa hoya tevI krIDAothI chokarAoe tene ramADyo. vaje paNa temane bIjI bIjI vizeSa ramata batAvI. varSo jema vRkSane poSe tema Ioe zaNagAra, ramata, stanapAna, snAna ane vilepanathI tene pi. hRdayarUpI kamaLamAMthI nIkaLatI parAganI kaNikAo samAna suvarNaratnanI kaMThI tenA gaLAmAM atyaMta zebhatI hatI. jANe dharmathI yukta hoya tevI kIDAothI dararoja ramata ane acitta AhAranuM bhajana karate buddhizAlI vaja sAdavIonA manane harSa pamADate hate.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 117 sunaMdAe vizeSa prakAranI zobhAthI suzobhita tene joIjoIne "A mAro putra che" ema zrAvikAonI pAse tenI mAgaNI karI. zrAvikAoe kahyuM tamArA A saMbaMdhane ame jANatA nathI. A bALaka amArI pAse mUkelI gurunI thApaNu ja che ema samajIne ame tenuM pAlana karIe chIe. zrAvikAoe tene A pramANe kahyuM eTale te samudAyathI bhraSTa banelI vAnarInI jema dUra rahIne vajaratnanI jema atizaya durlabha vajane joyA karatI hatI. atizaya ullAsavALI ane parAdhIna evI sunaMdA kayAreka zrAvikAonA ja ghare AvIne vajane dhAvamAtAnI jema stanapAna karAvatI hatI. ke - - A tarapha acalapuranI pAse be nadIonI vaccenI bhUmimAM kanyApUrNa nAmanuM tIrtha hatuM. temAM tApase rahetA hatA. temAM lepakriyAne jANanAra eka tApasa pagamAM pAdukAo paherIne agAdha pANImAM haMsa samAna gatithI cAlatuM hatuM. A pramANe dararoja lepanA yegathI nadI utaratA teNe kautuka jovAmAM tatpara lokene Azcaryacakti banAvyA abhimAnI teNe tamArA zAsanamAM paNa AvA prabhAvavALe kaI che? ema zrAvakane smitapUrvaka kahyuM. ekavAra vega ane tapanA bhaMDAra ane vajanA mAmA zrI AryasamitasUri vihAra karatAM karatAM svecchAthI tyAM padhAryA. zrAvake e te tApase karelI niMdA temane jaNAvI. temaNe paNa gAnathI tenI yuktine jANIne zrAvakene A pramANe kahyuM: ajJAnarUpI aMdhakAranA maMdira evA tApasamAM tapazakti zI heya? paNa keIka lepathI mUDha mANasane te Azcarya pamADe che. tethI jinamatane jANanArA tamAre e vijJAnamAM Azcarya na pAmavuM. pAralepane A vidhi bIjAnA mAtra upadezathI ( =batAvavAthI) sAdhI zakAya che. tethI pAkhaMDanI parIkSA mATe tame tApasane bhejana mATe) AmaMtraNa Ape. bhaktinA bahAne pAdukAsahita enA paga dhovA. jaina zAsananI hIlanAne nAza karavA thatI mAyA paNa sukha ApanArI thAya. tethI zrAvakoe daMbhathI tApasane (bhajana mATe) AmaMtraNa ApyuM. zrAvakanI bhaktithI abhimAnavALe te deDakAnI jema kudI kudIne eka zrAvakanA ghare bhojana mATe Avyo. zrAvake jANe atizaya zraddhAthI hoya tema ApanA caraNaprakSAlananA pANIthI amArA gharamAM kuzaLa thaze ema kahIne bAraNAmAM AvelA tenAM caraNa dhoyAM. garama pANIthI paga te rIte dheyA ke jethI puSkarapatranI jema. leza paNa lepa na rahyo. pachI tenA pagamAM gozISacaMdanathI vilepana karyuM. AthI tene vicitra hadayasaMtApa agninA tApanI jema vRddhi pAme. zrAvake phUrasavALA AhArathI AdarapUrvaka tene bhojana karAvyuM. athavA svArthanI siddhi mATe lAkaDuM mAthe mUkAya che. paganA lepane nAza thavAthI nadImAM bUDI javAnI zaMkAthI Akula banelA teNe tAvathI pIDAyelA puruSanI jema bhejanano svAda na jA. hajI paNa kaIka lepano aMza rahyo haze ema vicArIne sAhasathI te bhejana pachI lekasamudAyanI sAthe nadInA kAMThe AvyA. . te vakhate leDhAnI nAvanI jema te yazanI sAthe nadImAM DUbI gayo. tethI leke
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 zIleApadezamAlA graMthanA hAthanI tALIe pADIne jorathI hasavA lAgyA. kAi paNa daMbhathI nadIne taratA A daMbhIe vya ApaNane chetaryA ema mithyASTie paNa vicAravA lAgyA. te vakhate bheAja rAjA vaDe khelAvAyelA sUri janatAnI samakSa jinazAsananI prabhAvanA karavA mATe tyAM padhAryA. cAganA mAhAtmyathI vazamAM rahenArI nadIne temaNe kahyuM : he vatsA! mA Apa, jethI tArI sAme pAra jAuM, jANe khaMne mitrA hoya tema tatkAla baMne kAMThA bhegA thai gayA. saMgha, rAjA ane lokothI yukta sUri sAme kinAre AvyA. sUrine atizaya joine gaCrahita banelA tApasAe te vakhate AcAryanA caraNAmAM vairAgyathI dIkSA lIdhI. brahmadvIpamAM rahenArA te tApasazramaNAnI para`parAmAM je zramaNA thayA te AgamamAM brahmavaipika evA nAmathI prasiddha banyA. vajA traNa varSanA thA tyAre dhanagiri vagere sAdhue vihAra karatAM karatAM tyAM tuMkhavana sthAnamAM gayA. Icchela muni dhanagiri lAMkhA kALe AvatAM sunaMdAe te vakhate temanI pAse jANe thApaNa mUkela hAya tema putranI mAgaNI karI. munie kahyuM: huM mugdhA ! nirarthaka na kheAla, te vakhate kema na vicAryuM...? kAraNa ke sAkSIpUrvaka ApIne mAgaNI karatI tuM lajajA pAmatI nathI ? A sAMbhaLIne sunAe A pramANe kahyuM : kuTuMbIo sAthe meM vicAraNA karI na hatI. AthI kuTuMbIothI rajA nahi apAyelA khALakane ANa levAnI IcchA kare ? te baMne pakSeA vivAda karavAnI IcchAthI bALaka vajrane sAthe laIne rAjasabhAmAM gayA. rAjAnI DAkhI tarapha parivArasahita sunaMdA beThI ane saghaLA ya zrIsaMgha rAjAnI jamaNI tarapha beThe. baMnenA praznottarA sAMbhaLIne bheAjarAjAe AjJA karI ke, khelAvAyelA A bALaka jenI pAse jaze tenA thaze. baMne pakSAe A nyAya mAnya rAkhyA. strInA pakSavALAoe rAjAne kahyuM: he deva ! A bALaka lAMbA kALa sudhI sAdhvIonI vacce rahelA che, tethI temane anusaranArA thaze. tethI pahelAM mAtA javAne kheAlAve e ceAgya che. rAjAe hA kahI. AthI rAmAMceAthI yukta suna dAe sukhaDI ane vividha ramakaDAM tenI AgaLa mUkavAM. pachI jema gAya peAtAnI vANIthI vAcharaDAne khAlAve tema sunaMdAe sAkara, madha ane drAkSa jevA asAdhAraNa mAdhuryane phelAvanArI vANIthI jaladI putrane melAvyA. he vatsa ! mArI pAse Ava, mane AnaMda Apa. mArA kheALAne alaMkRta kara, meAka, drAkSa, gALa ane sAkara vagere le. A gheADe che, A hAthI che, A adbhuta daDA che, A gADAne le, he vatsa ! mane AnaMda Apa. hai pUjaya ! huM tArA mali thAuM chuM, arthAt tArA mATe mAre jenA bhAga ApavA paDe tenA bhAga ApavA taiyAra chuM, tArAM netrAnAM ovAraNAM lauM chuM, huM pavitra vatsa ! tu' mArI pAse Ava. huM tArA mukha mATe marI rahI chuM. he vatsa ! dIna mane na cheDa, mane sathA halakI na kara, me... tArA gabha vagerenuM poSaNa che, tethI tuM RNI che, tethI RNu vinAnA thA. he vatsa ! jo ke tuM virakta che, te paNa mArA prabhAvanI vRddhi mATe ekavAra karyuM
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 119 mane AliMgana Apa, tuM mArA ghare Ava. jema pavananA vaTALiyAthI meru paryaMta calAyamAna na thAya tema, sunaMdAnA pralAbhanavALA, khuzAmata bharelA ane kuzaLa aneka vacanAthI tenuM mana calAyamAna na thayu.. gaurava karavAmAM mAtA pitAthI adhika che ema jANatA paNa va te vakhate cittamAM vicAyu" ke, jo huM mAtAnuM vacana mAnuM te saMghanuM apamAna thAya, ane tethI bhavarUpI samudrane oLaMgavAnuM muzkela banI jAya. A pramANe (=saMghanuM mAna rAkhavAthI ) tA saMgha ane mAtA e baMnenI sAthe sevA thaze. kAraNa ke laghukarmI mAtA paNa mArA vinA cAritra leze. ityAdi dIrghadRSTivALA, deDhacittavALA ane bALaka evA paNa teNe jema vItarAga saMsAranA padArthoM upara STi na kare tema mAtA upara najara na karI. pachI rAjAthI prerAyelA ane praphullita manavALA dhanirie jANe tattva hAya tema rajoharaNane jaladI hAthamAM lIdhuM. he vatsa ! jo dIkSA levA mATe tAru' mana dRDha hAya tA mAkSalakSmInA dUta evA A rajoharaNane le. jema buddhizALI puruSa ciMtAmaNiratnane le ane hAthInuM baccuM kamaLane le tema vajra kUdIne AdarathI rajoharaNa lIdhuM. jema nALa sahita kamaLane ukheDIne nIcAmukhavALu karAyeluM kramaLa zAle tema vajranA hAtharUpI kamalamAM raheluM gurunu te rajoharaNa AAlyuM. gAla upara hAtha mUkIne vihalacittavALI sunaMdAe kSaNavAra manane sthira karIne cittamAM A pramANe vicAyu " : - pahelAM bhAIe dIkSA lIdhI, pachI patie dIkSA lIdhI, have pachI putra paNa dIkSA leze, tethI mAre paNa dIkSA ja ucita che. A pramANe vicArIne tyAMthI uThIne sunaMdA ghare AvI. sAdhue vAne laine peAtAnA upAzraye gayA. sa`yamamAM mativALA te bALake tyAra pachI stanapAna na karyuM. 'A kaI AzcaryakArI nathI. kAraNa ke cetanA laghu nathI. vratanI sanmukha bhAvavALA hAvAthI gurue ene dravyathI paNa dIkSA ApIne sAdhvIone soMpyA. atizaya AnaDhanA bhaMDAra evI sunaMdAe paNa siMhagirisUrinI pAse ja vairAgyathI dIkSA lIdhI. padAnusArI buddhivALA vaje jema samudra nadIone grahaNa kare tema sAvIenA mukhathI sAMbhaLIne agiyAra agAne grahaNa karyAM. ekavAra ATha varSanA vajra munine sAthe laI guru avati gayA. avaMtinagara tarapha jatAM rastAmAM varSAda varasyA. sAdhue apNayanI virAdhanAne rokavA mATe kayAMka yakSamaMdiramAM rahyA. te vakhate vajra muninA pUrvabhavanA mitradevAe rahevAnA ghara vagere. anAvIne viSNunuM rUpa karyuM". pachI temaNe vajramuninA sattvanI ( = pariNAmanI ) parIkSA karavA mATe varSAdane dhImuM karIne sUrine AhAra-pANInA lAbha ApavA vinaMti karI. gurunI AjJAthI vajramuni vahAravA cAlyA. pANInA jhINA jhINA chAMTA paDatA 1. stanapAna baMdha karyuM... e.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zIlapadezamAlA graMthane joIne vajamuni jema sApathI pAchA vaLe tema pAchA vaLyA. devee vRSTine baMdha karIne pharI vajA munine vinaMti karI. gurunI AjJA laIne bIjA eka sAdhunI sAthe vAmuni AvasahI karIne bhikSA mATe (IryAsamiti vagere) saMyamapUrvaka cAlyA. tyAM ghAsanI jhuMpaDIomAM aneka prakAranA bhaThya bhejana vagere ane aneka prakAranA zAka joIne ja muni vismaya pAmyA. dravya ane kSetra vagerene vicAra karIne temaNe bhikSA vahArAvanAranA mukhane joyuM. nimeSa (= palakArAne) abhAva vagere lakSaNathI A de che ema vajA munie jANyuM. A devapiMDa hovAthI aThapya che (= sAdhuone na khape tevuM che, ema kahIne vajamuni pAchA gayA. dee pitAnA mULa svarUpamAM rahIne vajamunine potAnI oLakhANa ApI. pachI temane vaikriyalabdhi ApIne tevo jaladI adazya thaI gayA. A sAMbhaLIne guru vajamuninA A kAryathI Azcarya pAmyA. eka vAra jeTha mahinAmAM ghebara vaharAvavA mATe te ja jaMbhikadee vaNikanuM rUpa laIne vaja munine (bhikSA mATe) vinaMti karI. pUrva mujaba ja A devapiMDa che ema jANIne vajani pAchA pharyA. deve temane AkAzagAminI vidyA ApIne adazya thaI gayA. * . . bhaNatA munirvAda pAsethI sAMbhaLI sAMbhaLIne sthiracittavALA vamunie agiyAra aMgone vaja jevAM daDha karyo, arthAt kyAreya bhUlAya nahi tevAM pAkAM karyA. gurue jyAre bhaNavA mATe preraNA karI tyAre temaNe potAnI buddhine pragaTa na karI, arthAt huM ATaluM kRta bhaNI gayo chuM ema na jaNAvyuM. guru je pATha ApatA hatA te pAThane ja (pitAne yAda hovA chatAM, aspaSTa avAja pUrvaka belatA hatA=zekhatA hatA, ane pUrvanA zratane bhaNatA bIjA sAdhuo pAsethI sAMbhaLIne jaLo jema lehIne grahaNa kare tema kamaLa cittavALA vajamuni pUrvanAM sUtre grahaNa karI letA hatA. ekavAra sAdhuo bhikSA mATe gayA ane guru spaMDilabhUmie gayA tyAre pauSadhazALAmAM ekalA vamuni rahyA. A vakhate sAdhuonA badhA vaTiyA (= vastronI poTalIe) bhegA karIne kramazaH goThavI dIdhA. pachI pite gurunI jema besIne (vaTiyAene sAdhuo kalpIne) vAcanA ApavA lAgyA. IMDilabhUmithI pAchA AvelA gurue. dUrathI avAjano kolAhala sAMbhaLIne potAnA cittamAM vicAryuM ke, zuM Aje sAdhuo - bhikSAthI jaladI AvI gayA che? zuM svAdhyAya karatA kSamAyukta sAdhuo amArI rAha jue che? bAraNA pAse AvelA gurue jANyuM ke A te vaja ja che. agiyAra aMgenA ane pUrvanA AlAvAone sAMbhaLIne guru vismaya pAmyA. jemAM AvuM pAtra che te amAre ga7 dhanya che. cekasa eNe munio pAsethI pATha sAMbhaLIne bhaNI lIdhuM che. atizaya vAtsalyavALA te gurue "A zarama na pAmo" ema vicArIne moTA avAjathI nisIhi belyA. A sAMbhaLIne ja munie jaladIthI vIMTiyAone yathAsthAne mUkI dIdhA.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 121 ane gurunAM caraNAnuM pramAna karyuM. vajra muni ciMtAmaNinI jema peAtAnA hRdayanA bhAvAne chUpAvIne rahyA. AcAryazrIe vicAryuM" ke, khAla paNa nirmalabuddhivALA enI kAI avajJA na karA, zuM leAke guptakhaLavALA ( = nAnA) hAthIne mATI vahuna karAvatA nathI ? ( jema leAkeA A rIte hAthInI avajJA kare che tema A bAla che ema samajIne tenI keAI avajJA na kare ema karavuM joie. ) A pramANe vicAryA pachI tamane vAcanA vajra Apaze ema sAdhuone khIne pote najIkanA gAmamAM gayA. vAcanAnA samaya thatAM gurunI AjJAne AdhIna sAdhuo gurunI buddhithI vAmuninI AgaLa vAcanA mATe beThA. vajra jevA dRDha cittavALA vajramunie paNa gurunI AjJAne jANIne vismita cittavALA sAdhuone vidhipUrvaka vAcanA ApI. kSayApazama vaDe vikasatI buddhinA prazna thI te muni eka ja vAra kahIne maMmativALA paNa munione barAbara samajAvI detA hatA. pAMca-cha divasa gayA pachI AcArya zrI mahAragAmathI AvI gayA. temaNe vAcanA sukhapUrNAMka thai ne ?" ema gItA sAdhuene pUchyuM. bhaktithI praNAma karIne temaNe kahyuM: vajramuni khAdha pamADavAnI labdhivALA che, tethI te ja amArA vAcanAcAya thAo. ameAe jaMgama zruta bhaMDAra evA emanI pUrve ajJAnatAthI je avajJA karI che tenI amAre ApanI pAse AleAcanA levI joie. AdarapUrvaka pUjAcelA gurue vajramunine aga ane upAMga vagere je zruta bhaNavAnu khAkI hatuM te zruta bhaNAvyu', pachI siddhAMtanI maryAdAnA uSa thAya e mATe dharmAcArye vajramuninA utsArakalpane vidhipUrvaka karyAM. jema agastiRSi samudranuM badhuM pANI pI gayA tema vajramunie gurunI pAse STivAda vagere jeTalA sUtrA nA saMgraha hatA te badhuM sArI rIte grahaNa karI lIdhu. muzkelIthI vihAra karatA sUri tyArabAda dezapuranagara AvyA. tyAM AvIne temaNe vajramunine AnaMdathI kahyuM: he vatsa! dazapUrvane dhAraNa karanArA bhadragupta nAmanA AcArya vihAra karatA karatA hamaNAM avaMtInagarImAM AvelA che. temane kAI ziSya 1. jema citAmaNi huM ciMtAmaNi chuM ema kAIne kahe nahi, tema temaNe huM badhuM zruta bhaNI gayA chuM ema kahyuM nahi. ra. anyanI pAse vidhipUrvaka bhaNelA ja sAdhu bIjAne bhaNAvI zake e maryAdAne 3. utsArakalpanA artha A pramANe che : - eka divasa ATaluM zruta bhaNavuM, bIjA divase ATaluM zruta bhaNuvu, trIjA divase ATaluM zruta bhava', ema amuka zruta bhaNavAmAM amuka divasA thavA ja joIe. niyata karelA divaseAthI vaDeluM na bhaNI zakAya, ema sAmAnyathI niyama che. paNa vizeSa kAraNathI divasanuM pramANu gaNyA vinA jaladI bhaNAvI devuM te utsArakalpa. arthAt vidhipUrvaka ghaNA divaseAmAM bhaNI zakAya tevA zrutane thADA divaseAmAM bhaNAvI devu te utsArakalpa 16
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zIlapadezamalA graMthane nathI.tArA sivAya bIje kaI e mAro ziSya nathI ke je dazapUrvene AtmasAta (= pitAne AdhIna) karI le. mATe ujajenI jaIne tuM te pUrve bhaNavAne gya che. hAthIthI vahana karI zakAya tevA mahAnabhArane gadheDAo vahana karavA samartha nathI. te vatsa ! dazapUrvone samAdhithI abhyAsa karatA tAruM cakkasa zAsanadeve cAre taraphathI sAMnidhya karaze. "hA" e pramANe svIkAra karIne nothI zobhatA ane be sAdhuethI cukta vA muni jANe garvane jItavAnI IcchAvALA hoya tema dazapuranagarathI cAlyA. sAMje ujajenI pahoMcyA ane rAte nagaranI bahAra rahyA. te samaye zrIbhadraguptasUrie svapna joyuM. te A pramANe - Aje kaI pratIcchake mArA hAthamAMthI dUdhathI bhareluM pAtra laIne tRpti thAya tyAM sudhI dUdha pIdhuM. (svapnanuM phaLa A pramANe che:-) Aje buddhinuM pAtra evA keIka atithi sAdhu Avaze, ke je mArI pAsethI sUtrathI ane arthathI dazapUrvene grahaNa karaze, tethI huM dhanya chuM. dazapUrve mArAthI ja viccheda nahi pAme. tethI enAthI (=bhaNavA AvanArathI) vidyAnuM pAtrAga ( =pAtramAM vidyAnuM dAna karavuM e) rUpa uttama phaLa prApta thaze. suIne uThelA gurue sAdhuonI AgaLa A pramANe kahyuM. savAranA jaladI nihi belatA vaja muni tyAM AvyA. AkRti ane tejathI A vA ja che ema vicAratA ane vAcanA mATe A yogya che ema jANatA AcArya manamAM atizaya harSa pAmyA. AcArya be hAthethI jeTalAmAM ja munine bheTavAnI IcchA kare che, teTalAmAM ja muni jaladI AcAryanA caraNa kamaLamAM namyA. kalyANakArI kriyAvALA ane vaja muninA mukharUpI snAnA teja tarapha najara karatA AcAryo paNa vaja munine bheTIne saMyamakriyAomAM kuzaLatA pUchI. vaLI temaNe pUchyuM ke, he vatsa! pramAda2hita sukhavALA gurunA caraNakamaLane cheDIne avaMtI AvavAmAM zuM kAraNa che? bhaktithI namra banatA vA munie AdarathI gurune kahyuMH gurunA vacanathI daza pUrve bhaNavA mATe huM ahIM Avyo chuM. jema ghaNuM teja sUryamAM ja hoya, athavA kalAnI vRddhi thatAM tejavALA caMdramAM ja ghaNuM teja hoya, tema daza pUrve ApanAmAM ja che. pachI siddhidAyaka vAsakSepavALAne ane bedha pAmatA vajamunie gurunA prabhAvathI addabhuta rIte daza pUrvo pUrNa karyA. daSTivAda vagere sUtrone jenI pAse uddeza karyo hoya tenI pAse ja anujJA thAya evI ja paraMparA che. AthI bhadraguptasUrinI AjJAthI vaja muni dazapUrve bhaNIne dharmAcAryanA caraNomAM namavAnI IcchAthI dazapura gayA. harSa pAmelA siMhagirisUrie dazapUrvI vaja munine pUrvenI anujJApUrvaka gaNanI anujJA ApI. te mahotsavamAM vAsvAmInA mitra bhakadevoe jANe svarganI lImInA akSate hoya tevA pupanI vRSTi karI. tyArabAda siMhagirisUri anazana karIne samAdhirUpI nisaraNIthI svargarUpI agAzI upara caDyA. 1. ahIM sita prayoganA sthAne riguNa e prayoga vadhAre yogya gaNAya. siddhaguNa eTale jemanA guNo prasiddha banyA che tevA, athavA jemAM guNa siddha thaI gayA che tevA.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 123 tyArabAda navA navA AzcaryomAM tatpara zrI vajasUri pAMcase sAdhuonI sAthe bhUmimaMDala upara vicAravA lAgyA. kaLAnA bhaMDAra zrI vajasUri jyAM jyAM gayA tyAM tyAM leke jANe pUrNa AzcaryamAM magna banyA hoya tevA thayA. A tarapha zrI vAsvAmInI sAdavIoe pATalipuramAM dhana nAmanA vaNikanI azvazALAmAM sthiratA karI. te zreSThInI amiNI nAmanI guNasaMpanna putrI hatI. te kanyA sAdavIonA saMsargathI vivekarUpI puSpa kaLIonA madhura rasavALI banI. te sAdhvIonA mukhathI sadA zrI vajI svAmInA zIla, saubhAgya vagere guNasamUhane sAMbhaLatI hatI. te bhramarInI jema zrI vAsvAmInA sauMdaryanI suvAsanuM pAna karIne virAgavALI hovA chatAM zrI vAsvAmImAM ja anurAgavALI thaI. teNe manathI nirNaya karIne A pramANe pratijJA karI ke, jema rohiNIne pati caMdra che tema mArA pati zrI vajasvAmI ja che. sAdavIoe tene kahyuM he mugdha! jema mAravADanI bhramarIe karele kalpavRkSanI maMjarInA bhegane manoratha niSkala che tema virakta zrI vAsvAmI viSe tAre A maratha niSphala che. rukamiNIe javAba Apya: je mAro A manoratha saphala nahi bane te mAre paNa zrI vAsvAmIne priya evA cAritrarUpI caraNanuM zaraNa che. jema vATa vAlepamAM eMTI jAya tema rukamiNInI cittavRtti zrI vajAsvAmImAM tevI rIte cUMTI gaI ke jethI te pitAnI IcchAthI calita na thaI. vAsvAmIne IcchatI A amiNIe anupama zreSTha saudaryanI paNa kAcanI jema upekSA karI, paNa anya koIne pati na karyo. ekavAra AcArya zrI vajAsvAmIne pATaliputramAM AvelA sAMbhaLIne nagara lAkethI parivarele rAjA harSathI sAme gaye. TeLe TeLe rahelA sarva sAdhuone tejathI sUrya jevA ane lAvaNyanA sAgara jevA joIne (arthAt badhAne eka sarakhA jeIne) rAjA AmAM vAsvAmI keNa che? evA vicAramAM paDyo. saMzayarUpI hiMDenAthI DelAvAyelA manavALA teNe lAMbe kALa vicAra karIne tamArAmAM guru vAsvAmI keNa che? ema sAdhuone pUchayuM. sAdhuoe kahyuM- he rAjahaMsa! tamane TiTeDA jevA amArAmAM rAjahaMsa samAna vAsvAmIne bhrama kyAMthI thaI gaye? hArazreNi jevI A sAdhuzreNimAM je mahA tejasvI nAyaka jevA jaNAya tene tamAre zrI vAsvAmI ja jANavA. have rAjAe asAdhAraNa lAvaNyavALA ane tArAothI parivarelA caMdranI jema sAdhuothI parivarelA zrI vajIsvAmIne dUrathI AvatA joyA. aniSTane jenArI AMkhane jANe amRtathI pUrNa karate heya tema rAjA zrI vajAsvAmIne bhaktipUrvaka namyuM. rAjAe zrI vajA svAmInA be caraNemAM prakAza karatI vakhaprabhArUpI caMdanarasathI jema siddhacUrNathI lalATamAM tilaka karAya tema lalATamAM tilakakriyA karI. sarva parivArathI yukta zrI vajasUrie te vakhate nagarInA pAsenA bhAgane alaMkRta karIne dharmadezanA ApI. temanA dAMtenI prabhArUpa
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zIlApadezamAlA graMthanA jalanI vRSTithI mananA melane jemaNe dheAI nAkhyo che evA rAjA vagere nagaraloka Azcaya pAmIne pAta peAtAnA sthAne gayA. pachI aMtaHpuranI strIe paNa zrI vAsvAmInA rUpavaibhavane sAMbhaLIne rAjAnI rajA laIne sUrine praNAma karavA mATe AvI. te vakhate zrI vajIsvAmIne jovA mATe atizaya utsuka banelI rukimaNIe pitAne kahyuM: huM pitAjI! te mArA pati AvelA che. te bhramaravRttivALA che, arthAt bhramaranI jema eka sthaLe rahetA nathI. tethI je mane paraNyA vinA jaze te nI agninuM ja zaraNuM svIkArIza. dhanazreSThI divya AbhUSaNA ane vastrothI yukta ane kroDa dhanathI sahita putrI rumiNIne zrI vAsvAmInI pAse lai gayA. uttamabuddhivALA ane mAruM rUpa joIne nagaranI strIonuM citta kSAbha pAme evA bhayavALA zrI vAsvAmI graMthanA jema saMkSepa kare tema potAnA rUpane sa MkSepIne rahyA. zrI vAsvAmIne joine bhaktajanAe vicAyu" ke ahA! duSTa vidhAtAe atizayavALI vidyAthI yukta A vizvagurunA rUpanI zAbhA guNAne anurUpa karI nathI. jJAnarUpa netrathI bhaktajanAnA AvA cittane jANIne jagatane vismaya pamADanAra zrI vajAsvAmIe svAbhAvika rUpa karyuM.... jANe vijaLInA nirmalapuMja hoya tevA zrI vajrasvAmIe suvarNa kamala upara besIne saMsAranA phlezanA nAza karanArI dharmadezanA ApI. pharI loko khelyA: emaNe potAnA A svAbhAvika rUpane saMkSepI lIdhuM hatuM, ApaNA upara kRpA karIne pharI te svAbhAvika rUpa pragaTa karyuM." che. A pramANe zAsananI prabhAvanA karanAra Azcaryane jotA saMdha ha pAmyA. athavA meghagarjanAthI zuM mAralA nRtya karatA nathI? peAtAne dhanya mAnatA dhanazeThe vicAyu A mArI kanyA dhanya che ke jeNe peAtAnA cittarUpI suvarNAla'kAramAM zrI vAsvAmIne ja praveza karAvyA che. kanyAne ApavA mATe varanA vicAramAM ja manavALA thayelA dhanazeThe jema kAmI puruSa zIlanI kathAne na sAMbhaLe tema zrI vAsvAmInI dezanAne na sAMbhaLI. dezanA pUrNa thayA bAda dhanazeThe uThIne zrI vAsvAmIne A pramANe vinaMti karI:- jema meAgarAnI velaDI vasaMtaRtumAM anurAgavALI hoya tema A kanyA ApanA viSe ghaNA kALathI anurAgavALI thayelI che. tethI ceAgya enA sabadhathI vidhAtAnI sRSTi saphUla thA. rukRmiNI utpanna thayA pachI bAne ghaDavA e ucita che. he dayAnidhi ! mArA pati vajrAsvAmI che anyathA mAre agni zaraNa che evI pratijJA levAmAM kuzaLa A kanyAne tame paraNA. kalpavRkSanA puSparasanA svAdamAM lubdha banelI bhramarInI jema ApanI AkAMkSAthI eNe keTalA vAne nA nathI pADI ? arthAt jeTalA vA AvyA teTalA badhAne nA pADI che. Apa sarvAMthI adhika rUpavALA che ane A paNa 1. bIjA arthamAM rumiNI eTale strI. vajra eTale bALaka. strI utpanna thayA pachI bALakane upanna karavA e ucita che.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 125 rUpathI ratine jItanArI che. tethI he svAmI ! suvarNamAM ratno saMga karIne mArA manane khuza kare putrInA karavimocana samaye Apane asaMkhya guNone AdhAra evuM suvarNa aneka kreDa ApIza. zrI vAsvAmIe kahyuMH zuM ajJAnI paNa kaI cAritranA sAmrAjyane choDIne saMsAranI AdhInatAne Irache? bhege sarpanI phaNuM samAna (bhayaMkara) che. saMsAranuM sukha viSasamAna che. lakSamI ane zrI saMsArasukhanuM mULa che. AthI vivekI puruSa tene kema Adara kare? cAragativALA saMsAramAM paribhramaNanuM kAraNa ane kipAkaphala samAna viSayamAM koNa rAga kare? he dhanaje tArI kanyA mArA viSe gADha anurAgavALI hoya te hamaNuM mane priya evA saMyamane Azraya le. nAza pAmavAnA svabhAvavALA, atizaya akALa rahenArA ane saMsAravRddhinuM kAraNa evA A saMgothI zuM? jemAM anaMtasukha Ave che=maLe che tevA mokSa mATe prayatna karavo joIe. ItyAdi AcAryanI dezanArUpI amRtanA siMcanathI rukamiNInI mehapIDA zAMta thaI gaI ane ethI teNe te ja vakhate cAritra lIdhuM. AkAMkSA karatA hAthamAM vaja levo e (rukamiNI mATe) ye.gya che, anyathA A rukamiNI meharUpI parvatane kevI rIte chedI zakata. te vakhate zrI vajasUrinI dezanAnA sArathI saMvegarUpa aMkurothI dedIpyamAna thayelA kayA kyA bhavyarUpI ka9pavRkSo dIkSArUpI phaLane na pAmyA? arthAt temanI dezanA sAMbhaLIne aneka e dIkSA lIdhI. A tarapha labdhinA sAgara zrI vajasUrie saMghanA kArya mATe AkAzagAminI vidyAne mahAparijJA adhyayanamAMthI uddhAra karyo. jenAthI manuSyakSetra sudhI jaI zakAya tevI A AkAzagAminI vidyA keIne paNa ApavA cogya nathI ema zrI vAsvAmIe saMghane 1. saMsAramAM ajJAna leke suvarNamAM aneka guNa rahelA che ema mAne che. A aMge eka kavie kahyuM che ke... yasyAsti vittaM sa naraH kulInaH sa paNDita: sa zrutimAn guNaza: / sa eva vaktA sa ca darzanIya., sarva guNAH kAJcanamAzrayante // 1 // jenI pAse dhana che te manuSya akulIna hoya te paNa kulIna kahevAya che, buddhihIna hoya te paNa buddhizALI kahevAya che, zAstranuM jJAna na hoya te paNa zAstrajJa kahevAya che, guNonuM bhAna na hoya te paNa guNajJa kahevAya che, bolatA ya na AvaDatuM hoya te paNa vaktA kahevAya che, kurUpavALo hoya te paNa dazanIya kahevAya che kAraNa ke badhA guNa senAne Azraya le che. 2. ahIM kavinI kalpanAne bhAva A pramANe cheH- moharUpI parvata vajathI ja chedAya. samiNIe . AkAMkSAvALA pitAnA hAthamAM vajana ( =vajarine) lIdhe to te moharUpI parvatane chedI zakI, arthAta te vajasvAmIne varI te eno moha dUra thaye, je te vajIsvAmIne na varI hatI te tene A rIte vajasvAmInI dezanA sAMbhaLavA na maLata ane ethI tene meha dUra na thAta. AthI teNe vajane - hAthamAM lIdhe vajIsvAmIne varI te sAruM thayuM.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zIleApadezamAlA graMthanA kahyuM. svayaM uddhRta karelI ane jabhakadevAe paNa ApelI AkAzagAminI vidyAnA kAraNe ( saMhitamAM ) prayatnazIla ane mahAbhAgyazAlI evA zrIvasUrinA sa`ghamAM prabhAva ghaNA vacceA. jANe jaMgama vidyAsAgara hoya tevA zrI vasUri pUrva dezAmAM vihAra karIne kramathI ekavAra uttaradizAmAM gayA. tyAM prajAne saMtApa pamADanAra bhayakara dukALa paDyo. tethI sadde yugapradhAna zrI vajrasUrine vinati karI te A pramANeH- ahIM sekaDo rAMka manuSyArUpI ziyALAthI vyApta dukALarUpI jaMgalamAM kevaLa sudhArUpI rAkSasInA maMtra jAgatA rahe che. te maMtrathI pIDAyelA ghaNA bAdhavALA paNu dhanikAe dharmakriyA ane kulAcAranI maryAdAone cheADI dIdhI che. leAkeA ceAgInI jema zarIranuM utkRSTa dhyAna kare che, paNa paramAtmAnuM darzana thatAM parama harSa pAmatA nathI. jema DhahIMnAM pAtrAmAM bilADAe tUTI paDe tema kUtarAe lAkaDIe upADavA chatAM bhikSAcaronI bhikSA upara tUTI paDe che. sAdhue bhikSA mATe Ave tyAre paNa bhavya jIveA bAraNAM baMdha karI de che, ane ema karIne svargagatinA paNa bAraNAM baMdha karI de che. AthI huM nAtha! Apa AvA saMkaTamAMthI sa`dhanA uddhAra karavAne cAgya che, arthAt Ape saMghanA uddhAra karavA joIe. kAraNake jema rAhaNu paryaMta ratnAnA nidhAna che. tema Apa labdhinA nidhAna che. saMghanI A vinatine sAMbhaLIne AcArya mahArAje vicAyu` ke, saMghanA kArya mATe vidyAnA upayoga doSa mATe thatA nathI. pachI sUriomAM cakravartI ane tapeAnidhi evA zrI vajrasUrie carmaratna jevuM utkRSTa ane vizALa paTa vikavyu. te paTa upara sa'dhanI sAthe svayaM besIne gacchane dhAraNa karanArAomAM zreSTha zrI vajrasUrie AkAzamA gAminI vidyAnA upayAga karyAM. jANe rUpI cAga hAya tevA paTa jANe meAkSamAmAM bhavyajIvAnI musApharIne batAvatA hAya tema AkAzamAM cAlyo. sUrinA mukhya zayyAtara datta nAmanA brAhmaNa gAyA carAvavA mATe gayA hatA. te te ja vakhate ghare AvyA. zrI vAsvAmIne saMgha sahita AkAzamAM jatA joIne dharmanA jANakAra te brAhmaNe mastakanA vALa kApIne UMcI dRSTi karIne A pramANe kahyuM:- he yatIzvara ! huM tamArA zayyAtara chuM, ane have sAdharmika thayA chuM. tethI anAtha mane cheDIne Apa kema jAe che ? tenuM kathana sAMbhaLIne ane kApelA vALane joIne daza pUdhara ane dhIra zrI vajrasUrie A ( nIcenA ) sUtrAne yAda karyuM": " jee sAdharmikavAtsalyane dhAraNa karanArA, svAdhyAyamAM tapura, prabhAvaka ane cAritramAM ghamALA hoya temane sa zaktithI tAravA joie." tethI sUrie zayyAtarane paTamAM besADyo. pachI jema pavanathI vAdaLa cAle tema paTa cAlyeA. AkAzamAM devAthI vaMdAtA, saMghanA manane khuza karatA ane paTanA vAhanavALA zrI vasUri mahApura nAmanA nagaramAM gayA. sulabhabhikSAvALA te pradezamAM soMgha zrI vasUrinI kRpAthI vighna rahita banIne dharmAM kAryone sAdhavA lAgyA.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 gujarAtI bhAvAnuvAda tyAM jaina zrAvake ane bauddha upAsake dharmakriyAmAM paraspara spardhA karatA hatA. viruddhadharma vairanuM kAraNa che. tyAM ghaNA ekaThA thayelA jaina zrAvakoe lokone AnaMdakArI mahApUjA vagere utsavothI bauddhone jItI lIdhA. jema durjana bIjAnI stutine niSedha kare tema bauddhabhakta rAjAe jainone yupe ApavA mALIone niSedha karyo. jema bhavya jIva (bhArI karmonA kAraNe) dharmasAmagrIne na pAme tema jaina zrAvake rAjAe niSedha karyo tyAra pachI sulabha paNa puSpo jheDe dhanathI paNa meLavI zakatA na hatA. tethI dhanADhya zrAvake jANe pAMcavarNavALAM puSpo hoya tevAM ratnathI ane kapUra vagere sugaMdhI padArthothI samAdhipUrvaka pUjA karatA hatA. A pramANe zatruone jItI lIdhA hovA chatAM vizeSa utkarSane meLavavAnI IcchAvALA zrAvake puSpo lAvavAne upAya vicAravA lAgyA. have zAsanane priya evA sAMvatsarika parvamAM zrAvakee puSpapUjA karavAnI IcchAthI zrI vajasUrine vinaMti karI. te A pramANe kRtrima puSpothI karelI pUjA kevI zobhAne pAme? kyAMya ratananA bhajanathI tRpti thatI nathI. he svAmI! ApanA jevA lablinidhAna guru vidyamAna hovA chatAM jo ame AnaMda na pAmIe te nakkI gharamAM tejasvI maNi hovA chatAM te maNi aMdhakAranA parAbhavane pAme enA jevuM thAya. tethI pupe meLavIne saMghane harSavALA kare.caMdra sivAya bIjo kaNa kumudvatI ne (=caMdravikAsI kamaLanI velaDIne) harSavALI (=vikAsavALI) kare ? A pramANe saMghe vinaMti karI tethI vidyAne upayoga prabhAvanAnuM kAraNa che, ema vicArIne zrI vajAsUri pakSInI jema AkAzamAM uDyA. palakArAmAM mAhezvarInagarImAM pahoMcIne hutAzanadevanA bagIcAmAM gayA. tyAM pitA dhanagirine mitra taDita nAmano mALI maLe. pUrva dizAmAM thayelA sUryanA prakAze jANe mitranA kAraNe prakAza che, arthAt mitranA vinA jIvanamAM prakAza nathI, ema sUcana karyuM. savAre zrI vajasUrine AvelA joIne mALIe bhaktithI vaMdana karyuM. pachI teNe kahyuMH ApanA mukhanAM darzanathI huM khuzI thaye chuM, paNa mAruM zuM kAma che te pharamAve. tethI zrI vajAsUrie kahyuM: saMghanA moTA kArya mATe huM puSpo levA mATe Avyo chuM. jema rehaNa parvata ratna ApavA mATe samartha che tema puSpo ApavA mATe tuM samartha che. mALIe kahyuMH ahIM darareja visalAkha puSpa thAya che. AthI hamaNuM IrachA mujaba pupa laIne mane kRtArtha karo. sUrirAja pupone jaladI taiyAra rAkha ema tene kahIne pote vyAkulatA vinA laghu himavaMta parvata upara gayA. siddha thaI gayelA guNothI yukta zrI vajasUri tyAM zAzvata caityane namIne lahamIdevInA kamalavanathI alaMkRta draha pAse gayA. hRha rAjahaMsanA samUhathI vyApta hatuM. temAM guMjArava karatI bhramara zreNinuM gAyana thaI rahyuM hatuM. sUrie
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zIlapadezamAlA graMthane te drahamAM lakSamIdevInuM pANImAM raheluM maNimaya kamaLa joyuM. padyadevanI pUjA karavAnI IcchAthI eka kamaLa laIne lakSamIdevI jaI rahI hatI, teTalAmAM zrI vAsvAmIne joIne te vinayapUrvaka namI. pachI teNe AjJA pharamAve ema kahyuM. zrI vajasUrie AzIrvAda ApIne tenA hAthamAM raheluM hajArapatravALuM kamaLa tenI pAse mAgyuM. je Apane jarUra hoya te A iMdravanamAMthI bIjAM lAkho kamaLo Apane Apu ema kahIne teNe te kamaLa sUrine ApyuM. sUri lakSamIdevIe ApeluM kamaLa laIne pAchA vaLIne pharI hutAzana vanamAM AvyA. devanI jema suvarNa-ratnamaya vimAna vikuvyuM. tene puSpothI bharIne tenA uparanA bhAgamAM lakSamIdevInuM kamaLa mUkayuM. chatranI nIce bese tema te padyanI nIce pote beThA. AthI tArAmaMDalathI zebhA pAmelA caMdranI jema teo atizaya zobhA pAmyA. jema potapotAnA vimAnamAM rahelA devo iMdranI sevA kare, tema tatkAla smaraNa mAtrathI AvelA dedIpyamAna jaMbhakadevo sUrinI sevA karavA lAgyA. saMghanA harSane karatA evA sUri vAgI rahelA vAjiMtranA mahAna vanithI AkAzane bahera karI denAra, gandharva ane kinnara dethI vyApta ane ghugharIonA samUhathI yukta evA zreSTha vimAnamAM besIne laghu himavaMta parvatathI mahApurInagarI tarapha jaladI cAlyA. ratnakAMtithI AkAzane vyApta karanAra vimAnane joIne bauddhoe vicAryuM ke nakkI A bauddhadarzanane prabhAva che. bauddho pitAnI ghaNI RddhinI sAthe ane saghaLI sAmagrI sahita ekaThA thayA, tathA UMcA mukhavALA thaIne jema UMcA vRkSanA phalane jue tema vimAnane jevA lAgyA, teTalAmAM te vimAna jinamaMdiromAM gayuM. upara jetA bauddho A joIne turata jANe kAjalanA rasathI lepAyelA hoya tevA zyAma thaI gayA. jenee te paryuSaNa parvanI ArAdhanA mahotsavapUrvaka tevI rIte karI ke jethI teo vadhatA AnaMdathI pUrNa thaI gayA ane deve paNa Azcarya pAmyA. te vakhate jemane udyama atizaya niSphaLa thaye che tevA bauddho zrI vajasUrirUpI sUryanA tevA prabhAvane joIne ghuvaDa jevA thaI gayA. jinacaityamAM puSpa samUhanI atizaya sugaMdhathI AkAzamAM bhamatA bhamarAo jANe bauddhonA apajaze hoya tema zobhyA. zrI vAsvAmInI pratibhAnA tejathI rAjA ane sarva prajAnA ajJAnarUpI aMdhakArasamUhane nAza thaye. ane ethI te badhA jinezvaranA bhakta banyA. mahApurI nagarImAM ja pratIrachaka AryarakSita mahAmunine zrI vajasUrie sADA nava pUrve jaladI bhaNAvyA hatA. A pramANe sthAne sthAne adabhuta prabhAvanAne karatA zrIvAsUrie krame karIne dakSiNadizAmAM vihAra karyo. ekavAra ociMtI kaphanI takalIpha thaI tyAre zrIvAjasUri bhajana pachI laIza ema vicArIne zuMThanA gAMThiyAne kAna upara mUkyo. bhojana karyA pachI svAdhyAya-dhyAnamAM tatpara zrIvAjasUri kAna upara te ja pramANe rahelA zuMThanA gAMThiyAne bhUlI gayA. rAte AvazyakaveLAe muhapattithI athaDAcele zuMThane gAMThiye khaTa eve
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 129 avAja karate nIce paDyo. atyAre temane te gAMThiye yAda AvyuM. AthI temaNe vicAryuM ke, dhikkAra che mane! mane pramAda bAdhA kare che. tethI zarIrano tyAga karIne parabhavane sAdhuM. A tarapha bAravarSane dukALa paDatAM (=bAra varSane dukALa paDaze ema jJAnathI jANIne ) zrIvAjasUrie vasena nAmanA ziSyane tyAMthI bIjA sthaLe vihAra karAvyo. dukALa paDayA bAda bhikSAne na pAmatA agItArtha sAdhuo zrIvAjasUrie (vidyAnA baLathI lAvIne) ApelA AhAranuM bhajana karatA hatA. ekavAra zrIvAjasUrie gItArtha sAdhuone kahyuM ke, A dukALa cakkasa bAra varSa sudhI raheze, tethI baLelA (= sukAI gayelA ) zarIra mATe saMyamane bAdhA pahoMcADavAthI saryuM. tethI kaI tIrthamAM jaIne anazana. AdithI prANene tyAga karIe A pramANe vicAra karIne zrIvAjasUri te ja vakhate keTalAka sAdhuonI sAthe tatkAla karmakSaya karanArA eka parvata pAse AvyA. A vakhate eka bAlamunie anazana svIkAravA mATe zrIvAjasUrine kahyuM. zrIvAjasUrie nA pADI. te paNa te bAlamuni chetarIne (=sAdhuone khabara na paDe te rIte) tyAM AvyA. AthI zrIvAjasUri te bAlamunine dayAthI (= bAlamunine duHkha na thAya e hetuthI) parANe eka gAmamAM mUkIne pote giri upara ArUDha thayA. - bAlamunie vicAryuM ke jo huM parvata upara jaIza te gurune asamAdhi thaze. mArA upara javAthI gurune asamAdhi na thAo ema vicArIne bAlamuni svayaM anazana svIkArIne parvatanI nIce rahyA. iMdriyasamUhane kAbUmAM rAkhanArA ane sUryanA tApathI tapI gayelA te bAlamuni mAkhaNanI jema ogaLI gayA ane svargamAM gayA. bAlamuninI zarIranA saMskAra karavA mATe devene AvatA joIne sAdhuoe zrIvAjasUrine devenA AgamananuM kAraNa pUchyuM. zrIvAjasUrie bAlamuninA kALadharmanI vAta kahI. munioe bAlamuninI prazaMsA karI. te A pramANe -A sAdhunI buddhi sArI che ke jethI temane pAchaLa mUkyA hevA chatAM amArAthI AgaLa thaI gayA. tethI ame sukhanA hetuomAM hajI paNa pramAda kema karIe chIe? ema vicArIne temaNe gurunI sAthe anazanane svIkAra karyo. te vakhate kaI mithyASTi devIe zrAvikAnuM rUpa karIne sAdhuone mAdaka batAvIne kahyuM ke, pAraNuM kare. ahIM mithyASTi devIne avagraha che ema jANIne zrI vajasUri te parvatane cheDIne anya parvatanA zikhara upara gayA. tyAM samyagdaSTi devIne avagraha hovAthI samAdhithI anazana pAlIne badhA sAdhuo svargamAM gayA. temaNe ja A vRttAMta iMdrane jaNAvyuM. AthI I jaladI tyAM AvIne rathamAM besIne parvatane cotarapha pradakSiNA ApI. tyAM rathanA ThekAvAthI bhAMgI gayelAM vRkSe Aje paNa che. tyArathI te parvata "rathAvata" evA nAmathI prasiddha thayA. svayaM IMdre temanI aMtima kriyA karI. pachI citAomAM suvarNanI banAvelI stupaNi sthApI. zrI vajIsvAmInI mUrtinI puSpa vagerethI pUjA karIne ane stuti karIne temanA guNenA dhyAnathI pUrNa bane iMdra svargamAM gaye. G.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlopadezamAlA graMthano - A tarapha mRtarUpI sAgarane pAra pAmelA ane gurunI hitazikSAne AdhIna banelA zrI vAsenamuni se pArakanagara AvyA. tyAM zrAvakemAM zreSTha jinadatta nAmanA zeTha hatA. temanI jinadharmamAM kuzala IzvarI nAmanI patnI hatI. temane dharmakAryomAM kuzaLa evA cAra putro hatA. temanAM caMdra, uddezika, nAgendra ane vidyAbhata e pramANe nAme hatAM. vivedI te badhA anAjanA abhAvathI ApaNuM kadAca apamRtyu thAya evI zaMkAthI jhera khAIne ArAdhanApUrvaka prANa tyAga karavAnI icchAvALA hatA. dUra na karI zakAya tevA dukALathI kSINa thaI gayelA emaNe (khIranI aMdara jhera meLavIne te khIranuM bhojana karavuM evA IrAdAthI) eka lAkha rUpiyAthI khIranI thALI meLavI. arthAt eka lAkha rUpiyA kharcIne eka thALI jeTalI khIra banAvI. paNa temAM haLa jhera nAkhyuM na hatuM. teTalAmAM zrI vajasUrinI zikSArUpI amRtathI pUrNa banelA ane bhikSA mATe gayelA zrI vajA sena muni jANe temanAM karmoe ja lAvyA hoya tema temanA ghare AvyA. pitAne dhanya mAnatI IzvarIe muninI AgaLa AvIne kahyuM: sAruM thayuM, sAruM thayuM, mahAbhAgyathI Apa samayasara ahIM padhAryA. A khIra hajI sudhI viSathI mizrita karI nathI. A khIrane grahaNa karIne amane bhavarUpI samudrathI tAre. tethI zrI vajasUrinI hitazikSAne yAda karIne mahAtmAe A pramANe kahyuMH nirarthaka mRtyu na pAme. kAraNa ke savAre sukALa thaze. te vakhate sukALanuM A ja nizcita lakSaNa kahIne mane jJAnakuMja zrI vajasUrie anya dezamAM mokalyuM hatuM. A pramANe temanA vacanathI te badhA apamRtyuthI nivRtta thayA. savAre anya dezamAMthI anAjanAM ghaNAM vahANe AvyAM. AthI sukALa thaye. te cAreya zreSThiputroe bodha pAmIne mokSa meLavavAnI IcchAthI cAritrane svIkAra karyo. temaNe cAra gacho sthApyA ane te cAra gaccho temanA nAmathI prasiddha banyA. AthI A vAsena nAmanI zAkhA Aje paNa pravarte che A pramANe prabhAvaka puruSe viSe mastakanA muguTa samAna ane labdhinA sAgara zrI vAjasUri svarga sthAnamAM gayA tyArathI bharatakSetramAM cothA saMghayaNane ane dazamA pUrvane viccheda thayA. [42] zIla pAlananI zaktithI strIo paNa pUjya che ema upadeza Ape che - pAlaMtI niyasIla, ThAvaMtI suddhadhammamaggami / rahanemi muNipi jae, pujA rAImaI ajjA // 43 // gAthArtha - pitAnA zIlane pALatI ane rathanemi munine paNa zuddhadharmamArgamAM sthApana karatI AryA rAmatI jagatamAM pUjya banyA. TIkArya - zrI neminAthe dIkSA lIdhI tyAra pachI zrI neminAtha sivAya bIjA puruSe pratye rAgathI rahita banelI zrI ugrasena rAjAnI putrI rAjImatIe maithuna sevana mATe caturAI bharelA seMkaDe khuzAmata vacane bolavAmAM vAcAla mukhavALA zrI neminAthanA 1. lAkha rUpiyA ApIne khIranuM bhojana taiyAra thAya e.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 131 laghubaMdhu rathanemine pratibadha karIne vratanI daDhatAmAM joDyA. parUpa dhanavALA AvA zrI rAmatI sAdhavajI saMsAramAM pUjya banyA. zIlapAlana ja rIonI mahattAne jaNAve che. kahyuM che ke-"zIla jIvatuM hoya= vidyamAna hoya te kula, A loka-paraloka e banne leka ane yaza jIvatA rahe che. AthI strIone zIlarakSA ja prANathI paNa adhika ISTa che. A pramANe gAthAno artha che. kathA te pahelAM ja kahI dIdhI hovAthI ame ahIM kahetA nathI. [3] zIlanuM asAdhAraNa pAlana karavAthI gRhastha paNa atizaya utkRSTa che ema jaNAve che - te dhannA gihiNovi hu, maharisimajhaMmi je udAharaNaM / niruvamasIlaviyAre, pAvaMti pasiddhamAhappA // 44 // gAthArtha - niraticAra brahmacaryavratanI parIkSAmAM prasiddha prabhAvavALA banelA jeo maharSionI madhye dAMtane pAme che, eTale ke mahAmunionA brahmacarya vrata saMbaMdhI daDhatAnI prazaMsA karavAnA avasare vakhaNAya che, te gRhavAsamAM rahetA hovA chatAM kRtakRtya ja che. TIkAtha - prANIonuM zIla ja uttama bhUSaNa che. kahyuM che ke-"adharyanuM bhUSaNa madhuratA (=bhASAmAM mIThAza) che, parAkramanuM bhUSaNa vANIne saMyama che, rUpanu bhUSaNa upazama (=virAgabhAva) che, zratanuM bhUSaNa vinaya che, dhananuM bhUSaNa pAtramAM dAna che, tapanuM bhUSaNa samatA che, samarthanuM bhUSaNa kSamA che, dharma bhUSaNa mIna che, paNa zIla badhAonuM sarva kAla mATe niyata thayeluM uttama bhUSaNa che." [44] ukta artha ja daSTAMtathI daDha kare che - sIlapabhAvapabhAviya-sudaMsaNaM taM sudaMsaNaM sahU~ / kavilAnivadevI hiM, akhohiyaM namaha nicapi // 45 // gAthArtha - zIlanA prabhAvathI jainazAsanane prabhAvita karanAra ane kapiladAsI tathA (abhayA) rANathI calita nahi karAyelA te sudarzana zrAvakane tame sadAya praNAma kare. 1 TIkAtha- vratamAM daDha hovAthI gRhastha paNa sAdhunI jema niraMtara namaskAra karavA yegya che. A pramANe gAthArtha che. bhAvArtha daSTAMtathI jANa. daSTAMta A pramANe che sudarzananuM dRSTAMta aMgadezanI pRthvIrUpI veNImAM cUDAmaNi samAna ane AkAzamAM gherAyelA vAdaLomAM rahelI vijaLInI jema zobhatI caMpA nAmanI nagarI hatI. temAM dadhivAhana rAjA iMdranI
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 zIlapadezamAlA graMthane jema rAjya karatuM hatuM. tene yaza kSIrasamudranA dUdha je ujajavala ane kalezathI rahita hatuM. tenI abhayA nAmanI patnI hatI. tenA lAvaNyarUpI samudre yazathI ujajavala rAjAne addabhuta rIte Asakta karyo hato. te nagarImAM vRSabhadAsa nAmane zrAvaka hatA. : tenI jinadharmamAM ja premavALI ahadAsI nAmanI patnI hatI. te zrAvakano zubha bhaviSya vALa ane bheMsanuM pAlana karanAre subhaga nAmane kara hate. te zeThanI bheMsane vananI bhUmimAM carAvate hate. ekavAra mahA mahine sAMjanA ghara tarapha pAchA pharelA teNe rastAmAM vasrarahita munine kAyotsargamAM rahelA joyA. ghare AvavA chatAM ghaNA himanI varSomAM kaSTathI rahelA te sAdhunuM ja dhyAna dharatA dayALu teNe kaSTathI rAtri pasAra karI. pachI veLAsara uThIne meM ene AgaLa karIne jatA evA teNe munine te ja pramANe kAyetsargamAM rahelA joyA. munine namIne kSaNavAra tyAM ja muninI pAse beThe. teTalAmAM tenA puNyanA bIjanI jema sUryane udaya thaye. tethI jANe bIjo sUrya na hoya tevA tIvra tejavALA cAraNamuni nAme arihaMtANuM ema kahIne jaladI AkAzamAM uDyA. namo arihaMtANaM padane AkAzagAminI vidyAne maMtra samajatA teNe e padane nirmala motInA hAranI jema hRdayamAM dhAraNa karyo. jema kAmI puruSa priya patanInA nAmanuM raTaNa kare tema A rAta-divasa cAlatAM, besatAM, sUtAM, jAgatAM, ghare ane bahAra te padanuM ja raTaNa karatuM hatuM. ekavAra zeThe tene pUchayuM jema daridra puruSa durlabha nidhAnane meLave tema te durlabha A pada kyAMthI meLavyuM. AkAzagAminI vidyAne ja maMtra meM meLavyo che ema kahIne teNe tenI prAptine vRttAMta kahyo. zeThe tene kahyuM: A vidyA kevaLa AkAzamAM javAmAM kuzaLa che ema nahIM, ki, svarga ane mekSanuM paNa kAraNa che ema tuM jANu, athavA traNa lokamAM je kaMI durlabha che te badhuM A padathI kAmadhenunI jema sulabha thAya che tethI ame hamaNuM tane guNa pramANe nAmavALo subhaga mAnIe chIe. paNa A vidyA te apavitra hoya tyAre na japavI. A pramANe AzvAsana ApIne (=samajAvIne tene saMpUrNa namaskAra bhaNavyuM. jema nirdhana puruSa nidhAnane pAmIne sArI rIte grahaNa kare tema teNe namaskArane sArI rIte grahaNa karyo. have te niraMtara namaskAra maMtranuM parAvartana karavA lAgyA. krame karIne musApharo mATe yamasamAna varSAkALa AvyuM. meghe pRthvIne badhI tarapha kevaLa samudrarUpa karI tyAre subhaga bheMsane laIne jaladI vanamAM gayo. te vakhate se nadIne jaladI tarIne bIjAnA khetaramAM peThI. mArA svAmIne Thapako na Ave ema vicArIne AkAzagAminI vidyAnI buddhithI namaskAra maMtranuM dhyAna dharate te jhaMpa lagAvIne nadImAM paDavo. khIlAthI viMdhAyelo te mRtyu pAmyuM. namaskAra maMtranA prabhAvathI sArA sapanAthI sUcita thayela te jema rAjahaMsa mAnasa sarovaramAM Ave tema ahaMdInI kukSimAM avataryo. te bALakanA garbhamAM AvyA pachI trIjA mahine ahaM dAsIne dharmamaya dehalA thayA. zeThe
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 33 te dehalA pUrA karyA. samaya thatAM ahadAsIe sarva aMgomAM zubha lakSaNavALA putrane janma ApyuM. zeThe utsavapUrvaka tenuM sudarzana evuM nAma karyuM. puNyathI thanArI Rddhi mAtA-pitAnA maneranI sAthe vadhI. sudarzane saghaLI kaLAo jANe pUrve zikhelI hoya tema jaladI grahaNa karI lIdhI. krame karIne yauvanane pAmelA vivekI evA tene pitAe manoramA nAmanI kanyA paraNavI. bIjanA caMdranI jema sarvane AnaMda Apate sudarzana lekamAM ane rAjavargamAM ghaNe mAnya banyA. A tarapha jema vasaMtaRtune kAmadevanI sAthe prIti che tema tene kapila nAmanA rAjapurohitanI sAthe prIti thaI. sadA paraspara vAtacItarUpI amRtanI vRSTithI te benA aMtara khuza thatA hatA. rAma lakSamaNa samAna temanA A pramANe sukhapUrvaka divasa pasAra thatA hatA. ekavAra kapilA nAmanI patnIe purohitane pUchayuM, he svAmI! Apa AjakAla sarva kAryomAM DhIlA kema jaNAo che? purohite kahyuM mAre sudarzana nAmano prANapriya mitra che. tenI sAthe vAtacItanA sukhamAM magna banelA mane kaMI paNa yAda AvatuM nathI. patnIe pUchyuM e keNa che? kevo che? purohite kahyuM: e RSabhadAsa zeThane putra che ane bahu buddhizALI che. AkAzamAM tArAonI jema tenA rUpa, lAvaNya, saujanya, ane dAkSiNya vagere keTalA guNonuM varNana karI zakAya? he bhadra jema pavinIe (sUryavikAzI kamalanI velaDIe) caMdrane nathI tema te guNanidhi ene je nathI ane sAMbhaLe paNa nathI, AthI tAre janma vyartha che. tenA ujajavala paNa guNene sAMbhaLIne kapilAnuM aMtara sudarzana pratye Asakta banyuM. AthI kapilA tene jevAnI IcchAthI upAyane vicAravA lAgI. eka divasa purohita rAjAjJAthI ekAMtamAM AvelA kaI gAme gaye. tyAre kAmathI vihala banelI kapilA sudarzananA ghare gaI. teNe sudarzanane kahyuM : Aje tamArA mitranA zarIre sAruM nathI tethI ghare AvIne sudarzana rUpI amRtavALI daSTithI temane saMtoSa pamADe. mitra premathI te paNa te vakhate tenA ghare jaladI ga. mAro mitra kyAM che ema teNe pUchyuM. te belI bhaya vinAnA sthAnamAM che. jema kaeM pramAdIne nigadamAM laI jAya tema kapilA sudarzanane gharanA aMdaranA bhAgamAM laI gaI kAmAsakta teNe ekAMtamAM zRMgArika ceSTAo dvArA sudarzana pAse viSayasukhanI mAgaNI karI. bAraNuM baMdha karIne ane keDanuM baMdhana DhIluM karIne nirlajapaNe game tema bolI. tatkAla utpanna thayelI buddhivALA teNe smita karIne tene A pramANe kahyuMH he bhadra! sArathI rahita A saMsAramAM yuvAnInuM phaLa A (=viSayasukha) ja che. " paNa vidhAtAe mane napuMsaka banAvIne viDaMbanA pamADI che. tethI te strI ! jema bhUkhe thayele musAphara tADavRkSanA phalanI abhilASAmAM brAnti pAme che. tema tuM A puruSapaNane AkAra dhAraNa karanAra mArAmAM brAti pAmI che. pachI lajajA pAmelI kapilAe jAo jAo ema kahIne sudarzananA marathanI sAthe bAraNAne khelyuM. baMdhanathI mukta
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 zIlapadezamAlA graMthane thayelAnI jema jaladI nIkaLIne saMsArane tRNasamAna vicAratA sudarzanazeTha sIdhA raste ghare gayA. A prasaMga banavAthI rAkSasIsamAna strIothI gabharAyelA sudarzana zeThe have pachI bIjAnA gharamAM na javuM evo nirNaya karyo. jANe Aga hoya te, sadA dharma dhyAnamAM tatpara ane AtmAne kAbUmAM rAkhanAra sudarzana zeTha sarva kAryo deSa na lAge te rIte karatA hatA. ekavAra dadhivAhana rAjA purohitanI sAthe sudarzanane laIne udyAnamAM krIDA karavA mATe gaye. pachI jema idrANI idranI pAchaLa jAya tema kapilAnI sAthe vAhana upara beThelI abhayA rANI dadhivAhana rAjAnI pAchaLa gaI. A tarapha te samaye jANe guNothI sAmrAjyanI lakSamI hoya tevI ane cha putrothI yukta evI sudarzananI patnI paNa rastAmAM cAlI rahI hatI. tene joIne kapilAe paTarANI abhayAne vismayapUrvaka pUchayuM: cha rasanI jema cha putrothI yukta A nagara zrI kezu che? abhayAe kahyuM che brAhmaNI! tuM Ane paNa kema nathI oLakhatI ? jANe gharanI lakSamI hoya tevI A A sudarzananI patnI che. pharI kapilAe smita karIne pUchyuM: jo A sudarzananI patnI hoya te jema IkSane phaLanI prApti na thAya tema Ane putre kyAMthI thAya? abhayA belIH he bahu bolakI ! AvuM saMbaMdha vagaranuM kema bele che? kAraNa ke putra prAptinuM lakSaNa rAjA ane raMka e baMnemAM samAna hoya che. kapilA bolI. tenAmAM puruSapaNuM nathI, arthAt ne napusaka che. A sAMbhaLIne abhayA belI: he capalA ! ekasa te ene kyAMka joyo che, satya kahe. abhayAe A pramANe pUchayuM eTale kapilAe sudarzana nane napuMsakapaNAno vRttAMta pahelethI kahyo. tethI abhayAe kahyuM- he mUDha! cakkasa tuM chetarANI che. dharmI sudarzana parastrImAM napuMsaka che, svImAM nahi. pavinIne saMkeca karate caMdra zuM doSa ApavA lAyaka che ! pachI abhayA jema vAnarI upara hase tema kapilA upara hasI. vilakhI banelI kapilAe zaramapUrvaka dhImA avAje kahyuM: mUDha huM te tenAthI napusakapaNAnA daMbhathI chetarANI, paNa tArI caturAI huM te ja jANuM ke jo tuM sudarzananI sAthe kAmakrIDA kare. garvathI kapilAnA vacanano svIkAra karIne rANIe kahyuM- he sakhI! je ema hoya to meM enI sAthe sahelAIthI kAmakrIDA karelI ja che ema tuM jANu. kAraNa ke aneka rAjakanyAothI calita na karAyele paNa A rAjA mArA vaDe bhavAMrUpI latAnA kaTAkSathI bALavA naranI jema bhamADAvAya che. rAga vinAnA paNa tApasa rIo vaDe kAmakrIDA karAvAyelA che, te pachI sadI IcchA pramANe strIsaMga karanArA A sudarzananuM te zuM kahevuM? vRkSa ekeMdriya hovA chatAM kaTAkSothI vikasita bane che, te pachI paMceMdriya ane kuzaLa evA A sudarzanane #bha pamADavAmAM keTale zrama karavo paDe? je huM enI sAthe kAmakrIDA na karuM te mAre agnimAM praveza kara ema pratijJA karatI abhayAraNI udyAnabhUmimAM AvI. lAMbA kALa sudhI udyAnanI saMpattine saphaLa banAvIne abhayA ane kapilA sAMje piotapotAnA ghare gaI.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 135 have rANIe eka ja manavALI paMDitA nAmanI pitAnI dhAvamAtA AgaLa pitAnI pratijJAne te ja vakhate kahI. dhAvamAtAe kahyuM he putrI! te A sAruM vicAryuM nathI. kAraNake tuM hajI paNa mahAtmAonI dhairyazaktine jANatI nathI. sAmAnya paNa jinezvarabhagavAnane zrAvaka parastrI soMdara hoya che, sudarzananI te savamaryAdA spaSTapaNe hada vinAnI che. jenI buddhi sadA gurusevA ane dharmadhyAnamAM ekatAna banI gaI che evA sudarzananI sAthe kAmakrIDA karavAnuM te dUra rahyuM, paNa tene ahIM lAvavAnuM paNa azakaya che. kaye buddhizALI mRgatRSNAnuM pANI pIvAnI pratijJA kare? ko buddhizALI sasalAnA ziMgaDA levAnI IcchAthI jaMgalamAM bhame? te pramANe A sudarzanA zIlano bhaMga karavAmAM rU5 ane saubhAgyanA garvathI ka mANasa prayatna karavAnI IcchA kare? rANIe pharI AgrahapUrvaka kahyuM he mAtA ! tuM ene ekavAra ahIM laI Ava, pachI huM tane bIjA keI kAmamAM nahi joDuM. vicArIne paMDitAe kahyuM : je tAre A nizcaya che te tene lAvavAne upAya meM vicArI lIdhuM che. e parvadivase zUnyaghara vagere sthaLe kAyetsarga kare che. tyAre ja tene laI javo, bIjI rIte tene saMga thaI zake tema nathI. abhayA belIH sAruM, sAruM, atithI vibhUSita he paMDitA! tuM yathArtha nAmavALI che. ethI tAre A upAya kara. paMDitAe "hA" ema kahyuM. pachI paMDitA sudarzananA mApa jeTalI kAmadevanI pratimA rAjamahelamAM lAve che ane pAchI laI jAya che. Ama karatI teNe paherIgarone vizvAsavALA karyA. A tarapha komurI parvanA divase krIDA karavA mATe rAjAe paTahanI ghoSaNA karAvIne prajAne udyAnamAM bolAvI. te divase sudarzana zeTha mAsIparvamAM dharmakAryo karavAnI IcchAthI rAjAne kahIne gharamAM ja rahyA. paMDitAe tyAre rANIne kahyuM: Aje tAre udyAnamAM na javuM, jethI Aja tArI pratijJA saphala thAya. Aje mane mastakavedanA pIDA kare che evA bahAnAthI rANI rAjAne pUchIne ghare rahI. strIo tAtkAlika buddhinA baLavALI hoya che. sudarzana divase devapUjAdi kAryo karIne rAte pauSadha laIne zunya gharamAM kAyatsargamAM rahyA. tyArabAda paMDitAe sudarzanane guptapaNe vAhanamAM nAkhIne abhayAne soMpyA. guptapaNe sudarzana zeThane laI jatI paMDitAne dvArapALoe rokI nahi. dhAraNa karelA zaMgArarUpI bANanA bhAthAmAMthI jeNe bhrakuTirUpI bANa kheMcyuM che evI ane jeNe kaTAkSarUpI bANa taiyAra karyuM che evI abhayAe sudarzana zeThane pitAnuM lakSaya karyuM. teNe kahyuM ke, he bhadra! tame je atizaya duSkara tapa karyo che te Aje tamane phaLe che. . A jjane mUkI de. have harSa pAmIne ISTane karo. A pramANe hAsyavacana belatI teNe aneka prakAranI vikAravALI ceSTAo karI. pachI kAmAtura thayelI teNe sudarzana zeThane - 1. ahIM eka sthaLe "bhadra e pramANe saMbodhana karyuM che, bIjA sthaLe " dhRSTa" e pramANe saMbodhana karyuM che. A virodhAbhAsa che. AthI meM anuvAdamAM " dhRSTa' saMbodhanane ulekha karyo nathI.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 zIlepadezamAlA graMthane chAtImAM laIne sarva aMgamAM AliMgana karyuM. te vakhate sudarzana zeTha vizeSathI dhyAnamAM 2hyA. zuM pralayakALanA pracaMDa pavanathI meruparvata calita thAya che? abhayAe pharI kahyuM : he dhUrta! tuM mane tArI AgaLa keTaluM nacAvIza? kAmarUpI hAthIthI bhaya pAmelI huM tArA zaraNe rahelI chuM. tethI tArA mATe ghaNA kALa sudhI kheda pAmelI mArI upekSA na kara. mUkha paNa karyo mANasa phegaTa (=mahenata vinA) maLelA amRtane tyAga karavAnI IcchA kare? dhIra sudarzane buddhithI vicAryuM ke, je huM A saMkaTathI mukta thaIza te kAryotsarga pArIza, anyathA mAre anazana che. A pramANe prArthanA karatI paNa abhayAne sudarzana zeThe sahelAIthI tiraskArI nAkhI. have gusse thaIne caMDIdevI jevI banelI abhayA sudarzana zeThane bIvaDAvavA mATe tatpara thaI. teNe kahyuM ke, tArA jJAnane dhikkAra che. tuM mane jANatA nathI. amRta evI mArI avajJA na kara. mAnavALI tuSTa thayelI mane amRta jANa ane rujha thayelI mane viSe jANa. A tIvratAthI cokkasa huM tArI yamadUtI thaI chuM. gusse thayelI ane kuTithI bhayaMkara evI abhayAe ItyAdi rIte sudarzana zeThane bIvaDAvyA. paNa sudarzana zeTha vizeSathI dhyAna avasthAmAM ArUDha thayA. zaMkaranA netromAM rahelA agninA saMgathI caMdra amRtanuM dhAma bane che. prabhAta thatAM vilakhI banelI ane roSathI vyAkula thayelI abhayAe nakha vaDe potAnA zarIramAM ujharaDA karIne bUma pADI. AthI paheregIre saMbhramathI jaladI tyAM AvyA. temaNe tyAM ekalA zAMta ane kAryotsargamAM rahelA sudarzana zeThane joyA. jema caMdranI aMdara viSanA taraMge na hoya tema A zeThemAM A saMbhavatuM nathI. AthI temaNe jaladI rAjAne jaNAvyuM. rAjA jAte tyAM Avyo. abhayAe AMkhamAM AMsu lAvIne khalanA pAmatI vANIvaDe rAjAne kahyuMH he deva ! huM Apane pUchIne keTalAmAM ahIM AvI teTalAmAM jema ociMtuM keLAnuM phala AvIne paDe tema meM Ane mArI AgaLa je. A duTe mArI sAthe kAmakrIDA karavAnI IcchAthI kuzaLa ane khuzAmatavALAM vacane mane kahyAM. kAmakrIDA karavAne nahi icchatI evI mArA upara eNe balAtkAra karyo ane mArA zarIramAM nathI ujharaDA karyA. AthI meM pokAra karyo. zuM abaLAomAM baLa hoya? jema dUdhamAM porA na saMbhave tema AnAmAM A cokkasa asaMbhavita che ema mAnIne rAjAe sudarzana zeThane A zuM che? ema vAraMvAra pUchayuM. abhayA rANInI dayAthI sudarzana zeTha kaMI paNa bolyA nahi. kAraNa ke pIlAta paNa zeraDIne sAMTha madhura rasa bahAra kADhe che. parI gamana karanArA ane cAronuM mauna e ja lakSaNa che ema vicArIne rAjAe sudarzana zeThamAM deSanI kalpanA karI. pachI rAjAe gusse thaIne rakSaka puruSane A pramANe AjJA karI - AnI viDaMbanA karIne ane enA dezane nagaramAM jAhera karIne Ane nigraha kara =ene zULI upara caDAvI de. pachI rakSaka puruSe emane gheTAnI jema vALethI . athavA mUkha paNa kayo mANasa maLelA amRtane nirarthaka tyAga karavAnI IcchA kare?
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 137 kheMcIne bahAra laI gayA. kahyuM che ke-yauvanamAM avazya viDaMbanAo thAya che. sudarzana zeThanA mastake kaNeranI mALA ane kaMThamAM lImaDAnI mALA paherAvI. zAhIthI mukha kALuM karyuM. lAla caMdananA rasathI zarIre vilepana karyuM. vaSya puruSane paherAvavAmAM AvatA poSAka paherAvyA. pachI gadheDAnI upara besADIne mastaka upara sUpaDAnuM chatra dhAraNa karyuM. pachI nagArAnA avAja pUrvaka ane A sudarzana zeThe aMtaHpuramAM aparAdha karyo che mATe ene vadha karavAmAM Ave che evI gheASaNapUrvaka emane subhaTae nagaramAM pheravavAnuM zarU karyuM. loko A pramANe bolavA lAgyA :- rAjAe A sAruM na karyuM. AvA mANasamAM A aparAdha na saMbhave. A kuzIla nathI. je e aparAdhI hoya te enuM me AvuM na hoya. athavA e zUnyagharamAM (suve che= ) kAtsargamAM rahe che, ethI AmAM enA bhAgyane ja aparAdha che. badhuM dhana ApIne paNa A keIpaNa rIte jIvate mukta karAze ke kema e prazna che. nagarajane A pramANe bolI rahyA hatA ane hAhAkAra macAvI rahyA hatA, tathA sajajane raDI rahyA hatA, tyAre sudarzana zeTha potAnA gharanI pAse AvyA. A joIne strIomAM ziromaNi ane mahAsatI mane ramAe manamAM vicAryuM ke, hA hA, mArA svAmImAM A ghaTI zake tema nathI. kAraNa ke je caMdramAMthI aMgArAnI vRSTi thAya, agnimAMthI pANI pragaTe, sUrya pazcima dizAmAM uge, te paNa mArA svAmImAM deSa na thAya. A pramANe vicAryA pachI maMdiranA gabhArAmAM jaIne jinapUjA karIne mahAsatI mane ramAe kAryotsarga karyo. teNe zAsanadene manamAM kahyuM ke, he zrI jinazAsanadeva ! tame sAMbhaLo. kalaMka rahita zrAvakane A upadrava Avyo che, je tame sAMnidhya karaze te huM A kAryotsargane pArIza, anyathA kulInI evI mAre anazana che. kAtsargamAM rahelI teNe A pramANe divyavANI sAMbhaLI - he vatsa ! khinna na thA, ame sAMnidhya karIzuM. A tarapha rakSaka puruSoe sudarzana zeThane nagaramAM pheravIne zULI upara caDhAvyA. zuLI suvarNakamaLanuM Asana banI gayuM. pharI sudarzana zeThane mAravA mATe rakSakapuruSoe talavAra ane lAkaDIonA prahAra karyA. paNa e prahAro kaMThamAM mALArUpa, mastakamAM muguTarUpa, be kAnamAM kuMDalarUpa, be bAhumAM bAjarUpa, be pagamAM kaDalArUpa ane be hAthamAM kaMkaNarUpa banI gayA. rakSakoe A Azcarya jaladI rAjAne jaNAvyuM. rAjA hAthaNI upara besIne zrIsudarzana zeThanI pAse AvyuM. rAjAe pazcAttApUrvaka sudarzanazeThane bheTIne kahyuM he zreSThI sArA bhAgyathI Aje tame jIvatA jevAyA che. tame potAnA prabhAvathI jIvatA rahyA che. jenI dharmavAsanA zarIranA aMgenI rakSA karI rahI che, puruSomAM zreSTha te manuSya divyazastrane paNa buThuM kare che. je vivekahIne puruSa strIonA vacanamAM vizvAsa kare che te pRthvImAM dadhivAhanarAjAnI jema saMtApanuM bhAjana thAya che. 1. ghogha7 = prakarSathI udaya pAmatA pragaTa thatA ema zabdArtha che. ' 18
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zIlApaTTezamAlA graMthanA paranI vANIthI meM je aparAdha karyAM tenI mane kSamA Ape|. A pramANe khAlatA rAjA sudanazeThane hAthaNI upara besADIne utsavapUrvaka pAtAnA mahelamAM laI gayA. te vakhate atizaya hane vaza banIne leAkAe manAramAne A pramANe kahyuM; tamane maMgalAthI (=icchitanI siddhiothI) vadhAvIe chIe, tame kAyAtsaga ne pAza pAro rAjAe snehapUrvaka vastra, mALA ane vilepanathI satkArIne satya hakIkata pUchI. teNe paNa satya kahyuM. rAjA khAlyA: huM zreSThI ! te tamAe ja mArA upara akRtyanA abhiSeka karyAM che, arthAt tamAe ja mane A pApa (=sudanane zULI upara caDhAvavAnI AjJA karI e pApa) karAvyuM che. kAraNa ke te vakhate me* tamane pUchyuM hatuM chatAM tame kaMi paNa melyA nahi. abhayArANIne zikSA karavA mATe gusse thayelA rAjA pAse suda nazeThe rAjAnA caraNAmAM mastaka lagADIne rANInA abhayanI mAgaNI karI, arthAt rANIne abhayadAna ApavAnI vinaMti karI. sudazanazeThe karelI jinadharmanI prabhAvanAne jANIne rAjA tyArathI jainazAsanamAM rAgavALA thayA. have rAjAe aneka leAkeAthI parivarelA suDha nazeThane hAthInA skaMdha upara besADIne harSoMthI temanA ghare melyA. abhayArANI A vRttAMtane jANIne jAte gaLe phrAMsA khAine maraNa pAmI. kAraNa ke pote karelAM pApA peAtAnA AtmAmAM ja Ave che. paDitA pATalIputramAM devadattA vezyAnI pAse jatI rahI. tevAM pAtrA mATe AvuM ja sthAna yAgya che. teNe devadattAnI pAse suinazeThanA zIlanu vaNu na karyuM.. devadattAe kahyuM: jo huM tene najare jouM tA tenA zIlane jANyuM. saMsArathI virakta banelA sudarzanazeThe dIkSA lIdhI. eka gAmathI khIje gAma vihAra karatA sudarzanamunine ekavAra paDitAe pATaliputramAM taiyA, pa`DitA (kapaTathI) zrAvikA thaIna, vaMdana karIne pAraNAnA bahAne munine vezyAnA ghare laIgaI. kAraNa ke sAdhue saraLa heAya che. khAraNuM baMdha karIne munine bAMdhIne pa`DitAe muninI kadaOnA karI. jema ratnanA dIpaka pavanathI calita na thAya tema muni dhyAnathI calita na thayA. sAMje mukta karAyelA virAgI muni udyAnamAM gayA. pratimAne vahuna karatA te muni smazAnamAM kAryAtsa mAM rahyA. tyAM paNa vyaMtarI thayelI abhayA munine joIne gusse thaI. pAtAnAthI ke anyathI thayeluM vaira klezanu kAraNa che. teNe gusse thaine aneka upasargAthI munine herAna karyo, mahAtmAe zubhadhyAnathI kevalajJAnane prApta karyuM. te ja vakhate devAe kevalajJAnanA mahimA karyo. pachI munie (suvarNa nA) kamaLa upara esIne dezanA ApI. dezanAmAM meAkSanu* asAdhAraNa kAraNu evA sAdhudhama ane zrAvakadharmanI prarUpaNAkarI. ghaNA bhavya lokAe sAdhudhama nA ane zrAvakadhama nA svIkAra karyAM. vyaMtarI thayelI abhayAe paNa te vakhate zrAvakadhama nA svIkAra karyAM. vezyA devadattA ane paMDitA paNa Adha pAmI. A pramANe pRthvI upara vihAra karatA sudarzanamuni bhavyasamUhanA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 139 saMsArarUpI sAgarathI uddhAra karIne ane zIlanA anupama prabhAvane bhuvanamAM sthApana karIne mekSarUpI lahamInA mastakanI mALA banyA. [45] cara paNa zIlaguNanA pAlanathI sugatinuM bhAjana bane che ema jaNAve che - e jo anAyaraovi hu, nivabhajApatthiovi navi khuddho / sIlaniyamANukUlo, sa vaMkaculo gihI jayau // 46 // gAthAtha - zIla ane abhigrahanA pAlanamAM tatpara banela je cArathI ja AjIvikA calAvatA hovA chatAM ane rAjapatnIthI prArthanA karAyeluM hovA chatAM calita na banyuM te gRhastha vaMkacUla jaya pAme. TIkAthI - jaya pAma eTale sugatirUpa phalathI utkarSavALo thAo. cerI mATe (rAjamahelamAM) praveza karyo hovA chatAM ane rAjA sAthe virodhavALI banelI paTTarANI (bhAga mATe) prArthanA karatI hovA chatAM vaMkacUle niyamane anusarIne paTTarANIne tRNanI jema tyAga karyo. A pramANe saMkSepathI artha che. vistArathI artha te A pramANe che vaMkacUlanuM dRSTAMta jANe puNyarUpI bIjenA aMkura hoya tevA ghaNI RddhivALA lokothI sevavA (=rahevA) lAyaka rathanupUracakravAla nAmanuM nagara hatuM. temAM zatruone tapAvanAra vimalayaza nAmano rAjA hatA. tenA pratAparUpI sUryanI AgaLa (AkAzamAM rahele) sUrya kaNa jevo dekhAte hate. IMdrane IMdrANInI jema ane zaMkarane pArvatInI jema tene maMgalakArI asAdhAraNa kalAonA AyarUpa sumaMgalA nAmanI rANI hatI tenI kukSimAM thayelI vaMkacUlA nAmanI putrI hatI, ane jANe agninI javAlA hoya tevo durnatimAna vaMkacUla nAmano putra hato. jema caMdrane rohiNI paraNAvI tema yauvanavayane pAmelA tene pitAe mahAna rAjAnI rUpa ane guNothI yukta kanyA paraNAvI. jema durgaNe yazane bahAra kADhe tema pitAe saMtApa karanAra, asaddavartanavALA ane nyAya mArgane nahi jANanArA tene gharamAMthI bahAra kADhI mUkyo. jema pApabuddhi dutinI ja sAthe jAya tema bAlaraDApAthI dAjhelI putrI paNa baMdhumehathI tenI ja sAthe gharamAMthI nikaLI gaI. keTalAka aMgarakSaka ane patnIthI yukta rIja putra vaMkacUla rAjAnI jema cAlyuM. jema ajJAnI viDaMbanAne pAme tema te kaI meTA jaMgalamAM gaye. tyAM teNe jANe bhAlA ane dhanuSavALA yamadUta hoya tevA bhilene joyA. bhiloe kumArane AkRtithI rAjA jANIne AdarapUrvaka namaskAra karyo ane tyAM AvavAnuM kAraNa pUchyuM. tenA vRttAMtane jANIne harSa pUrvaka bhilee kahyuM: "amArI pallino svAmI mRtyu pAme che tethI tame
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 zIlapadezamAlA graMthane paslipati thAo. temanA vacanane svIkArIne vaMkacUla temanA sthAne gayo. tyAM bhilenI senAthI namaskAra karAyele te palipati thaye. pApakarmonA udayathI bhilonI sAthe pRthvItalane lUMTate vaMkacUla pitAnA parAkramothI atizaya prasiddhine pAmyA. kyAreka sAthathI bhraSTa banelA caMdvayazasUri bIjA cha sAdhuonI sAthe pRthvI upara vicaratAM vicaratAM te sthAnamAM AvyA. A tarapha pravAsIone mATe yamasamAna varSAkAla Avyo tyAre vAdaLonA samUhathI gherAyeluM AkAza stananA bhArathI namI gayelI juvAna strInI jema zobhavA lAgyuM. jema luccA puruSe aparAdhone utpanna kare tema pRthvIe aMkurane utpanna karyA. jema dhanuSa jIvAthI (=dorIthI) sahita thAya thAya tema rastAo cAre bAju jIvathI sahita= jIvALA thayA. have vihAra karavo agya che ema jANIne caMdrayazasUri pallimAM AvyA. rAjaputre harSathI mahAtmAone vaMdana karyuM. mahAtmAoe dharmalAbharUpa AziSa ApIne vaMkacUlanI pAse vasati mAgI. teNe kahyuM: tame sthAnane svIkAro ane IcchA pramANe rahe, paNa mAruM eka vacana karavuM mAnavuM. he parama jinabhakto ! tamAre maherabAnI karIne amArI AgaLa koI paNa rIte dharmopadeza na kahe. tame hiMsAthI rahita dharmane upadeza Ape che ane pApAcaraNa karanArA amArI dararoja hiMsA ja AjIvikA che. te pramANe ho ema svIkArIne teNe ApelI vasatimAM mahAtmAo rahyA. svAdhyAya vagere yugothI samAdhipUrvaka cAturmAsa pUrNa karyuM. sUrie rAjaputrane kahIne tyAMthI vihAra karyo. je pramANe meM kahyuM hatuM te pramANe sUrie pALyuM evA vicArathI harSa pAmelo te paddhinI hada sudhI vaLAvavA gayo. have pAchA vaLatA tene sUrie madhuravANIthI kahyuMH tamArI sahAyathI ame ATalA kALa sudhI sukhethI rahyA. AthI premathI kaMIka upakAra karavAnI IcchAvALA ame paNa Aloka ane paralokamAM zubha phaLa ApanArA niyamane ApavAnI IcchA rAkhIe chIe. teNe kahyuM- he bhagavaMta! huM te niyamone kevI rIte pALI zakIza? sUrie kahyuMH zakti pramANe niyamo levA. Ama chatAM amAro Agraha nathI. te niyame A pramANe che :- (1) keIvAra tuM jyAre jIvane mAravA mATe taiyAra thAya tyAre sAta pagalA pAchA haThaDyA pachI IcchA pramANe tuM karI zake che. (2) tuM je phalanuM nAma na jANe te phala tAre na khAvuM. (3) rAjAnI paTarANIne mAtA samAna gaNavI. (4) jyAre paNa kAgaDAnuM mAMsa na khAvuM. ahA ! sArI rIte pALI zakAya evA A niyamo prayatnathI pALavA joIe. ApanI moTI maherabAnI ema kahIne teNe e niyame svIkAryA. ghaNA guNavALA sUrie bIje vihAra karyo. have kaIvAra grISmaRtu AvatAM bhilasenAthI parivarelo vaMkacUla keIka gAmane luMTavA mATe tyAMthI cAlyo. te gAmanA loke pahelethI ja palAyana thaIne kyAMka jatA rahyA hatA. bhUkhyA ane tarasyA thayelA teo bapore pAchA pharyA. pachI dIna mukhavALA
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 141 teo keIka vRkSanI nIce beThA. tRSA ane sudhAthI vyAkuLa banelA keTalAke jaMgalamAM pharavA lAgyA. temaNe phaLothI namI gayelA UMcA kripAThavRkSane joyuM. pariNAmane nahi jANanArA temaNe te vRkSanAM phaLa khAdhAM. sainike vaMkacUla mATe te phaLe vaMkacUla pAse laI AvyA. abhigrahane yAda karIne teNe pUchayuM: A phalanuM nAma zuM che? A phaLa kevuM che? temaNe kahyuM: he deva ! tenuM nAma ame jANatA nathI. paNa tenI madhuratA addabhuta che. teNe kahyuM: huM nahi jANeluM phaLa khAte nathI. bhile belyAH he deva! svasthatA hoya tyAre abhigrahano Agraha rAkhavo joIe, paNa hamaNAM prANanA saMdehamAM A phaLa khAvA joIe. kAraNa ke jIvatA rahelAe vAraMvAra niyame laI zakaze. vaMkacUle dhIrajathI kahyuM. Ama na kahevuM. kAraNa ke "lamI bhale nAza pAme, mANe paNa bhale kSaya pAme, paNa vacanathI je svIkAryuM hoya te sthira rahevuM joIe." te badhA ya pitAnI IcchA pramANe phaLo khAIne sUI gayA. eka sevake vaMzUlanI dAkSiNyatAthI te phaLe na khAdhAM. vaMkacUla sUIne madharAte uThavo. pachI teNe nokarane uThADIne badhAne jaladI uThADa ema kahyuM. nekare badhAne uThADyA, paNa te badhA keIrIte uThayA nahi. AthI teNe badhAne mukha ughADIne joyA che te badhA mRtyu pAmyA hatA. teNe vaMkacUlane A binA jaNAvI. te paNa A sAMbhaLIne vismaya pAmyuM. pachI harSa ane viSAdathI sahita te hAthamAM talavAra laIne tyAMthI cAlyo. ghare gayelA teNe dIpakaprabhAnA samUhathI bAraNanA chidramAMthI pitAnI priyAne puruSa sAthe sUtelI joI. A joIne te gusse thaye. tethI talavAra kheMcIne gharanI aMdara peThe. baMnene haNavAnI IcchAvALe te jeTalAmAM prahAra karavAne prAraMbha kare che teTalAmAM tene niyama yAda AvyuM. AthI te jaladI sAta pagalA pAcho pharyo te pAcho pharI rahyo hate tyAre tenI talavAra bAraNAmAM athaDAI. talavAranA khaTaskAra avAjathI vaMkacUlA jAgI gaI. uThIne te sahasA belIH he! tuM koNa che? he! ahIM tuM keNa che? bahenanA svarane jANIne teNe talavArane pAchI kheMcIne pUchyuM te A puruSane veza zA mATe paheryo che? sArI buddhivALI bahene kahyuMH sAMje naTe AvyA hatA. teo nATakamAM tArI hAjarInI apekSAvALA hatA. AthI huM puruSane veza paherIne sabhAmAM beThI. kAraNa ke je ema kahevAmAM Ave ke vaMkacUla vagere kyAMka gayA che ane ethI patni zUnya che te tArA zatruo parAbhava kare. AvuM na bane e mATe meM puruSane veza paheryo. te nATakane =naTalekene) rajA ApIne huM bahu moDI ghare AvI. ALasanA kAraNe puruSane veza paherIne ja huM bhAbhInI sAthe sUI gaI. vaMkacUle kahyuM bahena ! te gurue dhanya che ke jemaNe mAro uddhAra karavAnI IcchAthI A niyamo ApyA. ajANyA phalanA tyAgathI huM jIvato rahyo ane e rIte mAro uddhAra thaye. sAta pagalA pAchA -haThIne ghAtanA niyamathI patnI ane bahenane meM vAta na karyo ane e rIte mAre
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 zIlapadezamAlA granthane uddhAra thayo. AthI ja A mahAtmAo sva-paranA tAraka che. amane dhikkAra thAo. amee te vakhate sadA temanI vANuM na sAMbhaLI. have vaMkacUla pitAne sahAya rahita ane saMkaTavALo kalpIne ghAsanI jema palIne ' mUkIne ujajenI nagarI gayo. bahena ane patnIne keI zeThanA ghare mUkIne te pote te cerIthI ja IcchA mujaba vilAsa karavA lAge. kyAMya keInAthI paNa nahi oLakhAyela aticatura vaMkacUla haMmezAM ja dhanavAnA gharamAM khAtara pADavA lAgyA. ekavAra teNe A pramANe vicAryuM - dhanavALA vepArIone dhikkAra thAo! teo keDi jeTalA dhananA vyayanI bhrAtithI putrone paNa haNe che. pArakA dhanane IcchatA bhikSuka brAhmaNe paNa upekSA karavA gya che. jeo DAmAMthI paNa che cerI le che te sanIloke keNa che? arthAt temanI te vAta ja zI karavI? je vezyAo ziSTAcAravALA lokone dveSa karavA cogya che, ane dhananI IcchAthI keDhIAone paNa kubera jevA jue che, te vezyAonuM dhana zuM kAmanuM? (A ciMtanane sAra e che ke vepArI Adine tyAM corI nahi karavI joIe.) je corI karavI hoya te rAjAne tyAM corI karavI joIe. jethI je temAM saphaLatA maLe te jIvanaparyata cAle teTaluM dhana maLe ane saphaLatA na maLe te lAMbA kALa sudhI yaza maLe. varSAkALamAM A pramANe vicArIne te jaMgalamAMthI ghe laI AvyuM. ghanI puchaDIe vaLagIne te rAjamahelanI upara caDhyo. teNe pAMcamI kSaNe rAjAnA vAsabhavanamAM praveza karyo. tyAM kaI suMdara strIe tene tuM koNa che? ema pUchavuM vaMkacUle kahyuM huM cAra chuM. teNe pharI pUchyuM: tuM levAne Icche che? vaMkacUle kahyuM: maNi ane rana vagere levAne IrachuM chuM. vaMcUlanA rUpamAM mugdha banelI teNe kahyuM te caro bIjA ja che ke jeo ratna vagerene grahaNa kare che. paNa tuM to mArA cittane ceranAro hovAthI dekhatAone ceranAra che=AkarSI lenAra che. je tuM mAruM kaheluM kare te tArA manorathane pUruM. vaMkacUle pUchayuM tuM koNa che? teNe kahyuM huM rAjAnI rANI chuM. meM saubhAgyanA garvathI rAjAne reSavALo karyo che. tethI jema nirdhana mANasa nidhAnanI prApti thavAthI pitAne saphala banAve tema te potAne saphaLa banAva. rAjapanI mAre na bhogavavI evA abhigrahane yAda karIne vaMkacUle rANIne kahyuM: tuM badhI rIte mArI mAtA che. smRtikAroe paNa kahyuM che ke rAjapatnI, gurupatnI, mitrapatnI, patnInI mAtA ane potAnI mAtAA pAMca mAtAo kahI che. he mUkha! tane AdhIna banIne AvatI evI mArI tuM upekSA na kara. rANIe vaMkacUlane AvuM ghaNuM kahyuM chatAM dhIra te jarApaNa calita na thaye. kAmathI pIDita thayelI teNe pharI krodhapUrvaka kahyuM. je tuM mane nathI Icchato te Aje tArA upara yama 2Se bharAye che ema samaja. mATe jaladI uttarano vicAra kara, arthAt barobara vicArIne uttara Apa. nIcenA mALamAM sUtelA rAjAe jAte A badhuM sAMbhaLyuM. pitAnA zarIrane nakhethI ujharaDIne rANIe pikAra karyo ke, are! keIra ke jAra
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 143 evA A durAtmAe ahIM praveza karyo che. A sAMbhaLIne rAja rakSake hAthamAM talavAra laIne jaladI AvI gayA. are! pakaDe, pakaDa, kayAM che? kyAM che? ema belIne subhaTee kelAhala karyo. A vakhate rAjAe subhaTane AjJA karI ke, mahAsattvavALA tene mAra nahi, paNa tene kedamAM pUrI rAkha. rAjAe rANInA vRttAMtane vicAratAM vicAratAM rAtri pasAra karI. savAre rAjasabhAmAM beThelA rAjAe cerane bolAvIne baMdhanathI choDAvyo. te paNa rAjAne namIne rAjA AgaLa beThe. rAjAe tene saumyadaSTithI joyo, ane pUchayuM jemAM mANasa praveza na karI zake tevA mArA mahelamAM tuM kevI rIte peThe ? ceromAM varasamAna vaMkacUle kahyuM- he deva ! khAtara pADavAthI huM kaMTALI gayo chuM. dhananA mohathI ghonI puchaDIne vaLagIne huM mahela upara caDho. he prabhu! jema bilADI dUdhane jue tema tyAM mahArANIe mane joyo. Apa IcchA pramANe mAro nigraha kare. kAraNa ke pote meLavelI vastune bIjAo kevI rIte laI zake ? rAjAe kahyuM tArA sAhasathI huM tuSTa thayo chuM. AthI ja mArA vaDe paTarANu tArA upara prasanna karAvAI che, arthAt mArI preraNAthI te tArA upara prasanna thaI che. vaMkacUla beH he deva ! paTarANI nakakI mArI mAtA che. rAjAe dekhAvathI gusso karIne rAjarakSakone AjJA karI ke, A duSTa cArane zuLI upara caDhAvIne mArI nAkhe. te paNa jema samyagdaSTi jIva dunathI calita na thAya tema dhIra te calita na thayo. rAjAe rakSakanA nAyakane ekAMtamAM kahyuM ke, sAhasikamAM mukhya A ceranI avazaya rakSA karavI, arthAt tene mArI na nAkhavo. nAyaka tenA doSanI ghoSaNA karavApUrvaka tene nagaramAM pheravIne vadhasthAne laI gayo. tenI AgaLa zuLI taiyAra karavAmAM AvI. te paNa gurue ApelA abhigrahane yAda karatA ane daDha savavALA teNe paTarANInI IcchA na karI. tene pharI rAjAnI pAse laI javAmAM AvyuM. rAjAe tene potAnA putra tarIke svIkArIne yuvarAjapada upara sthApana karyo. vaMkacUla patnI ane bahenanI sAthe tyAM sukhapUrvaka rahyo. teNe A pramANe vicAryuM - huM dhanya chuM, mArA janma saphala che. have je pharI te AcAryane jouM te uttamadharmane svIkAra karuM. vaMkacUla A pramANe vicArI rahyo hato e daramiyAna ekavAra tyAM AcArya padhAryA. teNe bhAvapUrvaka sUrine vaMdana karyuM ane dharma sAMbhaLe. pachI zuddha buddhivALA teNe arihaMta mArA deva che, susAdhuo mArA guru che, jIvadayA tatva che, e pramANe zrAvakadharmano svIkAra karyo. tyArabAda vaMkacUla gItArtha zrAvaka thaye, sAdhu ane sAdharmika vagerene bhakta thaye ane jinapUjAmAM tatpara bane. A tarapha ujajainI nagarInI pAse zAligrAmamAM jinadAsa nAmane zrAvaka rahe hatA. te vaMkacUlane parama mitra thaye. ekavAra vaMkacUle atizaya muzkelIthI jItI zakAya tevA palTipatine yuddhamAM haNI nAkhe. pachI yuddhamAM lAgelA aneka zasethI jarjarita
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 zIlapadezamAlA graMthane, thayela te ghare AvyuM. upAyo karavA chatAM tenI pIDAthI te ghaNe duHkhI thaye. vaidyoe roganAzaka kAgaDAnuM mAMsa khAvA mATe kahyuM. rAjAe AjJA karI ke kAgaDAne mArIne tenuM mAMsa laI Ave. vaMkacUle kahyuM. mAre mAMsabhakSaNano sarvathA tyAga che. rAjA be he putra! tuM jIvate rahIza te pharI pharI niyama thaze, paNa marI jaIza te badhuM jaze. tethI mAMsa khA. rAjAnuM kaheluM A sAMbhaLIne vaMkacUle spaSTa kahI dIdhuM ke- jIvana jatuM hoya te bhale jAya, paNa huM akArya te nahi karuM. tethI vaMkacUlanA mitrane lAvavA mATe rAjAe pitAnA mANasane zAligrAma mokalyA. tethI mitra pratye snehavALo jinadAsa paNa ujajenI tarapha cAlyuM. teNe rastAmAM vRkSanI nIce divya ane taruNa strIone retI joI teNe temane pUchayuM tame ahIM zA mATe raDe che? jhIoe kahyuM. ame saudharma devalokamAM rahenArI devIe chIe, ane patithI rahita chIe. je vaMkacUla kAgaDAnuM mAMsa na khAya te amAre pati thAya. he bhadra! te je hamaNAM tamArA vacanathI mAMsa khAze te pati vinA ame kevI rIte rahIzuM. mATe ame rahIe chIe. huM vaMkacUlane kAgaDAnuM mAMsa khAvAne upadeza nahi ApuM ema devIone samajAvIne jinadAsa ujajenI gaye. tyAM AdarathI vaMkacUlane maLe. vaMkacUlanA zarIrane joIne jinadAse badhAnI hAjarImAM rAjAne kahyuM ke, have ene dharmarUpa auSadha ja ApavuM egya che. have ene dharmarUpa auSadha ApavAmAM vilaMba na karavo joIe. tethI ArAdhanA karIne, sAdharmika vageremAM dhanano upayoga karIne, puNyanI anumodanA karIne, duSkatanI gaha karIne, ane jIvo pratye kSamApanA karIne dharmatatvane jANakAra vaMkacUla samAdhithI mRtyu pAme. dharmane anukUla buddhivALe vaMkacUla bAvIsa sAgarepama pramANa AyuSyavALA bAramA azruta devalokamAM uttama deva thaye. tenI agnisaMskAranI kriyA karIne ghare jatA jinadAse te ja pramANe divya yuvatIone retI joI. teNe temane pUchayuM: vaMkacUlane kAgaDAnuM mAMsa ApyuM nathI, te tame hajI paNa vilApanI ceNa kema kare che? temaNe kahyuM tyAM gayelA tamee te pramANe karyuM ke jethI te amane oLaMgIne uttama bAramA devalekamAM gaye. tyArathI jinadAsa paNa jinadharmamAM daDha pariNAmavALe thaye buddhizALI ke puruSa sArI rIte joyelA phaLamAM sAkSInA mukhane jue? gRhastha paNa vaMkacUle rANI viSe akhaMDa zIlanuM pAlana karyuM, ane ethI te ghaNuM samRddhine pAmIne AlekamAM ane paralokamAM paNa sukhane zreSTha bhoktA thaye. [46] have gRhasthapaNAmAM mahAsatIonA zIlaprabhAvane kahevAnI IcchAvALA graMthakAra cAra zlokathI mahAsatIonA ja guNanI prazaMsA kare che - akkhaliyasIlavimalA, mahilA dhavalei tinnivi kulAI / iha paraloesu tahA, jasamasamasuhaM ca pAvei // 47 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 145 gAma :- niraticArapaNe suMdara rIte ceAthu vrata pALavAthI nirmala banelI strI traNe kuLAne prasiddha kare che, A leAkamAM jaze pAme che, (zIlapAlananA sAmarthyathI ja) paraleAkamAM svayaM ane meAkSa vagerenAM asAdhAraNa sukhAne pAme che. TIkA - traNa kulA=pitRkula, mAtRkula ane zvasurakula, jazazIlane prabhAva joIne leAkAe karelI prazaMsA. prAkRtabhASAnA kAraNe 'phroDyu' e sthaLe dvivacananuM bahuvacana thayuM che. (47) mahAsatIenu" svarUpa jaNAvavA sAthe mahAsatInI prazaMsA kare cheH jA niyataM muttaM, sukmeki na Ihae naraM annaM / AbAla bhayArINa sA risIpi thavaNinjA // 48 // gAthA :- je strI potAnA patine mUkIne svapnamAM paNa anya puruSane IcchatI nathI te AkhAla brahmacArI maharSione paNa stuti karavA cAgya che. TIkA :- je strI jIvanaparyaM ta mana-vacana-kAyAnI zuddhithI petAnA patinu ja dhyAna kare che te mahAsatI che, ane temanA niraticAra zIlaguNunI janmathI brahmacArI evA mahAtmAo paNa stuti=prazaMsA kare che. (48) parapuruSane sevanArI sra mahAsatI nathI ema jaNAve che:prpurissevnniio, kularamaNIo havaMti jai loai / tA vesAdAsINaM, paDhamA rehA kulabahusu / / 49 // gAthA :- jo lAkamAM kulIna srIe parapuruSane sevanArI thAya teA vezyAonI kulavadhUmAM prathama pakti gaNAya, arthAt kulavadhUnI gaNatarI karavAmAM Ave te vezyAonA pahelA nabara Ave. TIkA :- jo lAkamAM kulIna srIe parapuruSane sevanArI thAya te vezyAe prathama nabaranI kulavadhUe gaNAya, arthAt vezyA paNa kulavadhUe ja kahevAya. kAraNa ke svaccha dapaNe bhaTakavAmAM baMne samAna ane, (49) sahajapaNe niMdanIya paNa zrIe prazaMsanIya bane che enuM kAraNa jaNAve che:tucchaavi ramaNijAI, pasaMsaNijjA surAsuranarANaM / vihiyA mahAsa,i kAhi~ vi aivimalasIlAhiM // 50 // gAthA :- tuccha paNa strIjAtine atinirmalazIlava MtI keTalIka mahAsatIee deva, dAnava ane mAnavAne prazaMsanIya banAvI che. 19
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zIlapadezamAlA graMthane TIkAtha: zIlaparIkSAnA avasare camatkArane utpanna karanArI mahAsatIoe bIjAtine traNe jagatamAM prazaMsanIya karI che. turacha eTale gaMbhIratAthI rahita, strIonuM tucchapaNuM jagaprasiddha che. AgamamAM kahyuM che ke- "strIo tuccha, ghaNuM gavavALI ane dhatithI durbala hoya che. AthI je strIone daSTivAda bhaNAvavAmAM Ave te "huM daSTivAda paNa bhaNuM chuM' ema garvavALI banIne puruSano parAbhava thAya ItyAdi prakAranI pravRtti karIne durgatimAM jAya. AthI parAnugrahamAM pravRtta tIrthakaree atizayavALA "utthAnazrata' vagere adhyayana ane dRSTivAda strIone bhaNavA mATe niSedha karyo che." (vi. A. gA. 552) niyasIlamahAmaMteNa, pabalajalaNaM jalaM kuNaMtIe / sIlagghosaNapaDaho, ajjavi jhaNahaNai sIyAe // 51 // gAthArtha - pitAnA zIlarUpI mahAmaMtrathI prabala agnine jala karatA zrI sItAjInA zIlanI uddaghASaNa kara paTaha Aje paNa vAgI rahyo che=jANe ke Aje paNa tenA paDaghA paDI rahyA che.' TIkAtha - zrI rAmacaMdrajIe rAvaNano vadha karyo. tyArabAda zIlabhaMganI zaMkAne dUra karavA zrI sItAjIe deva, dAnava ane manuSyanI samakSa baLatA kheranA aMgArAvALA khADAmAM praveza karyo. te ja vakhate zIlanA prabhAvathI khADAmAM jala pragaTa thayuM. jalanA puranI upara suvarNakamaLa taravA mAMDayuM. zrI sItAjI e suvarNakamaLanI kaNikA upara besI gayA. te vakhate "ya jaya" evA zabdo thayA. jaya jaya evA zabdothI sItAjIe lekanA udarane yazathI bharI dIdho. A pramANe gAthAne saMkSepathI artha che. vistArathI artha te AgaLa kahevAmAM AvanArA zrI rAvaNanA caritramAM pragaTa karavAmAM Avaze. (51) zIlanA prabhAvane anya camatkAra jaNAve che: cAlaNidhariyajalAe, saMghamuhugghADaNaM kuNatIe / caMpAdArughADaNa-miseNa naMdau subhaddA sA // 52 / / gAthArtha - cAlaNImAM pANI dhAraNa karIne caMpAnagarInA dvArane ughADavAnA bahAne jeNe saMghanA mukhanuM uddaghATana karyuM=saMghanI prabhAvanA karI te satI subhadrA dirdhAyu bane. 1, athavA mULagAthAmAM ghaNA evuM vacana sAnukaraNa anukaraNavALuM che. (kaI "mahAnubhAva" e zabda bole, te sAMbhaLIne bIjo koI mANasa "mahAnubhAva" ema bole te te zabda sAnukaraNa= anukaraNavALA kahevAya.) arthAta sItAjInA zIlanI udghoSaNA karato paTaha Aje paNa jhahaNe che.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 147 TIkA :- zrI subhadrAe sUtaranA tAMtaNAethI mAMdhelI cAlaNIthI kUvAmAMthI pANI laIne caMpAnagarInA daravAjA upara chAMTayuM. AthI daravAjA ughaDI gayA. AvI rIte daravAjA ughADIne zrI subhadrAe jainazAsananI prabhAvanA karI. AvI satI subhadrA dIrghAyu bane. ahIM kavie tevI prabhAvanA karavAnA kAraNe zrI subhadrA jANe jIvatI hAya tema tene abhinadana ApyA che. A pramANe gAthAnA sakSepathI artha che. vistArathI atha tA A pramANe cheH subhadrAnuM dRSTAMta pRthvInA AbhUSaNurUpa vasaMtapura nAmanuM nagara hatuM. temAM jANe puNyarUpI aMkurAenI zreNi hAya tevI jinamaMdiranI zreNi zAbhatI hatI. rUpanuM abhimAna karanAra jitazatru nAmane rAjA te nagaramAM zAsana karatA hatA. jANe AkAza tenI talavAranI rekhArUpa hatuM ane tArAo temAM puSpamALArUpa hatA. te nagaramAM prasiddhavaibhavavALA jinadAsa nAmanA zrAvaka hatA. tenA guNA badhAnA hRdayamAM hAranI jema krIDA karatA hatA. tenI jinamaMti nAmanI patnI hatI. te jainadharmasaMbadhI premanA sAgara hatI, tattvanI mAlArUpa hatI ane zIlathI zAbhatI hatI. te enI drAkSA jevI madhuravANI kheAlatI subhadrA nAmanI putrI hatI. tenA lAvaNyanI spardhAthI samudra apeya ( =na pIvA lAyaka ) thayeA. jema haseA padminInA (=kamaLAnI velaDInA ) Azraya le tema guNAe tenA Azraya lIdhA. krame karIne te yuvAneAnA manane mAha pamADanAra cauvanane pAmI. yauvanathI zAbhatA aneka mithyArdaSTie subhadrAnI mAgaNI karI, tA paNa jinadAsa zeThe jema kAgaDAone khIra na apAya tema mithyASTione subhadrA na ApI. ekavAra bauddhadhama mAM kuzaLa yuddhadAsa nAmanA vika caMpAnagarIthI tyAM vepAra karavA mATe AvyA. kAivAra kAIka kAma mATe buddhadAsa zeThanA ghare AvyA. suMdara vasrovALI subhadrAne teNe joi. tenI sAthe lagna karavAnI IcchAvALA teNe loko pAsethI upAya jANI lIdheA. pachI jema ratnanA arthI samudranA kinArAne sevesamudranA kinAre jAya tema te jainamunionI sevA karavA lAgyA. zraddhA vinA paNa sAdhuonI sevA karatA te jema mAlatI puSpAnA saMsargathI tala gaMdhane pAme tema sAdhuonA saMsargathI samyagdarzanane pAmyA. pachI dhama nA jANakAra te dararAja jinapUjA, caityavaMdana, Avazyaka vagere karavA lAgyA. ratna maLI jatAM kANu pramAda kare? pachI jema guru vinIta ziSyane zruta Ape tema jinadAse sAdharmika evA yuddhadAsane hathI putrI ApI. zubhamuhUta mAM sarva prakAranI samRddhithI rohiNI 1. AnA bhAva e che ke te rAjAe AkAzamAM satra talavAra calAvI hatI, arthAt teNe ghaNAM yuddho karyAM hatAM ane temAM satra vijaya meLavyA hatA. puSpamALA vijayanI sUcaka che.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 zIleApadezamAlA graMthanA ane caMdranI jema te enuM vivAharUpa maMgala thayuM. te ba Mne potAnI icchA pramANe tyAM ja rahyA. AnaMdathI pUchu te enA tyAM keTalAka kALa yugalikAnI jema sukhapUrNAMka pasAra thayA. dhana meLavI lIdhuM eTale buddhadAsa ghare javA mATe utsuka thayA. prayANu karavAnI IcchAvALA teNe ekavAra vinayathI sasarAne ghare javA mATe vAta karI. tattvanA jANakAra jinadAse tene madhuravANIthI kahyuM: he vatsa! tame sAruM kahyuM. je putrA mAtApitAne namaskAra karavAmAM tatpara che te (sAcA ) putrA che. paNa he vatsa! tamArA mAtApitA - bhinna dharma vALA che. jema pADo ane bhesa gheADIne sahana na kare tema tee jinadha vALI subhadrAne kevI rIte sahana karaze? buddhadAse kahyuM: huM subhadrAne judA gharamAM rAkhIza. tethI te me tene uttama suvarNa nI jema kayA dvaSa Apaze? pachI jinadAse hA kahI eTale buddhadAsa subhadrAnI sAthe krame karIne devalAkane jitanArI caMpAnagarImAM AvyA. subhadrAne judA gharamAM rAkhIne pote pAtAnA ghare gayA. tethI sAsu ane naNuMda subhadrAnA doSone jovA lAgI. subhadrA saraLapaNe zrI jainadharmanI ArAdhanA karatI hatI. tenA ghare bhAta-pANI Adi mATe sAdhue paNa AvatA hatA. svacchandI tArI patnI ekAMtamAM sAdhuonI sAthe krIDA kare che ema sAsu vagere leAke buddhadAsane dararAja kahevA lAgyA. buddhadAsa javAba ApatA hatA ke e zIlavatI che. tamAre Amana khelavu joie. zuM pralayakALamAM paNa kayAreya ( zuddha) seAnAmAM mala hoya ? yuddhadAse Ave! javAba ApyA tethI duna leAka vizeSa rIte khIjuM chaLa jovA lAgyA. ekavAra tapasvI enA ghare bhikSA mATe padhAryAM. ghAsanuM eka taNakhaluM pavanathI uDIne temanI AMkhamAM paDyu. zarIranI kAIpaNa jAtanI sevA nahi karanArA te tapasvIe AMkhamAMthI taNakhaluM kADhyu nahi. subhadrAne bhikSA ApatAM tapasvInI AMkhamAM pIDA thatI hovI joie evI zakA thaI. tethI teNe jIbhathI jalakI muninI AMkhamAMthI taNakhaluM kADhI nAkhyuM. te vakhate subhadrAnA seMthAmAMthI sindUra tapasvInA kapALe cAMTI gayuM. te sindra rakta (lAla) hovA chatAM 1vicitra hatuM. kAraNa te pAchaLathI viraktatAne (=rAganA abhAvane, arthAt dveSane) karanAruM thaze. mAtAe yuddhadAsane kapALamAM apasiMdUranA cihnavALA munine atAvatAM kahyuM: he vatsa ! satI vahune jo. cihnanA maLe yuddhadAsa paNa mAtAnA kathanane mAnIne subhadrA upara virAgavALA thayA. strIethI kANu khaMDita nathI karAye ? teNe vicAyuM ke-- je A mahAbhAgyava`tI paNa niMdya kAryAM kare che te nirAdhAra ane vyAkuLa baMnelA guNA pAtALamAM cAlyA jAo. patine sneha vagaranA joIne mahAsatIe vicAryuM" ke, doSanA mULavALA A gRhasthAvAsamAM kalaMka lAge Azcaya kArI nathI. paNa amRta jevA nila zrIjinazAsananA ecitA A je ava vAda thayA te 1. eka pakSamAM vitra eTale vividha raMgavALu ane eka pakSamAM kinna eTale vicitra-AzcaryakArI,
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 149 mArA hRdayamAM viSAda kare che. jyAM sudhI A zAsanamAlinya dUra nahi thAya tyAM sudhI huM cokkasa kAryotsarga nahi pAruM ema saMdhyA samaye vicArIne, jinezvaranI pUjA karIne, zAsanadevInuM dhyAna karIne, te ekAMtamAM kAyotsargamAM rahI. ekAgra cittavALI te kAryotsargamAM rahI te ja kSaNe zAsanadevIe pragaTa thaIne tene atyaMta spaSTa kahyuM ke, he putrI ! jema tapathI prerAIne deve Ave tema huM tArA saravathI prerAIne AvI chuM. jaladI kahe, jethI huM tAruM vAMchita karuM. AnaMda pAmelI subhadrAe kAryotsarga pArIne zAsanadevIne namIne kahyuM: zAsanane lAgelAM A kalaMkane dUra kare zAsanadevIe subhadrAne pharI kahyuM ke he vatsa! kheda na kara. savAre tArI zuddhi karavA sAthe dharma prabhAvanA karIza. subhadrAne A pramANe kahIne zAsanadevI adazya thaI gaI. subhadrAe zeSa rAta dharmamAM ja citta rAkhIne pasAra karI. savAra thatAM dvArapAle nagaranA daravAjAone jorathI kheMcIne ughADavA lAgyA te paNa kaI paNa rIte daravAjA ughaDyA nahi. AthI AkaMdana karatA pazuo ane saghaLA ya nagarajane vyagra banI gayA. vyAkula cittavALA rAjAe A kAma deve kareluM che ema mAnyuM. pavitra thaIne, haiyelAM vastro paherIne, bIjA pAse dhUpa dhAraNa karAvIne ane aMjali joDIne rAjA bolya: he devo ane dAnavo ! ahIM je kaI kupita thayA hoya te jaladI mArA upara prasanna thAo. rAjAe A pramANe kahyuM eTale AkAzamAM spaSTa vANI pragaTa thaI te A pramANe - je tamAre jaladI daravAjA ughADavA hoya te kaI mahAsatI (kAcA) sUtaranA tAMtaNAthI bAMdhelI cAlaNIthI kUvAmAMthI pANI kADhe, ane te pANI nagaranA daravAjAone traNa aMjaliothI chAMTe. A sAMbhaLIne nagaranI strIo te ja vakhate taiyAra thaI gaI brAhmaNa, kSatriyANI, vaNika strI ane zudrI evI keI na hatI ke je cAlaNIthI pANI kADhatI vilakhI na banI hoya. keI strI sUtarathI bAMdhatI vakhate, kaI strI cAlImAMthI pANI nIkaLI gayuM tyAre, keI strI cAlIne kUvAmAM nAkhatI hatI tyAre phajeta thaI. have vinayavatI subhadrAe sAsune madhuratAthI kahyuM : he mAtA! je Apa kaho te hamaNuM huM paNa pitAne jouM. sAsue upahAsapUrvaka kahyuM : tAruM satIpaNuM pahelAM amee jANeluM ja che, hamaNuM nagarajanomAM phajeta na thA. A strIo satI hovA chatAM nagaranA daravAjA ughADavA samartha na banI jainamuninI sadA sevA karanArI tuM sAce ja samartha che. subhadrAe kahyuM: he mAtA ! Ape A yogya kahyuM che. jo ke hamaNAM (zalapAlananuM) sarva hovuM e duHzakya che, te paNa huM pAMca AcArothI potAnI parIkSA karIza. subhadrAe A pramANe kahyuM eTale naNaMde tenA upara hisavA lAgI. subhadrAe snAna karyA pachI gheAyelAM vastro paherIne, paMcanamaskAramaMtranuM 1 sAsue satItvanI te ThekaDI uDAvI. AthI subhadrAe satItvathI pitAnI parIkSA karavAnuM na kahetAM pAMca AyArothI potAnI parIkSA karIza ema kahyuM,
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zIlapadezamAlAgraMthana smaraNa karyuM. pachI jANe guNothI bAMdhI hoya tema sUtaranA tAMtaNAthI cAlaNIne bAMdhI. e cAlaNane lekasamUhanA dekhatAM Azcarya rIte kUvAmAM nAkhI. pachI pANIthI bharelI cAlaNI kUvAmAMthI bahAra kADhI. jema siddho (=muktimAM jatA ja) pitAnA zarIrane - nirodha kare tema kautukanI AkAMkSAvALA dee cAlaNanA chidrone baMdha karI dIdhA. sUtaranA tAMtaNA subhadrAnA zIlarUpI siddhacUrNathI jANe vaja jevA daDha banI gayA hoya tema ATalo badho bhAra hovA chatAM jaladI rakSaNa karAyA, arthAt zIlanA prabhAvathI sUtaranA tAMtaNa jarA paNa tUTyA nahi. parivAra sahita tyAM AvIne aMjali joDIne rAjAe kahyuM : he satI ! sAruM thayuM. sAruM thayuM. jaladI nagaranA daravAjA ughADe. jANe jagatane jitanAruM yaMtra hoya tevA pANIne dhAraNa karatI, bhadrika gajedranA jevI gativALI ane vikasatA mukhavALI subhadrA pUrvanA daravAjA tarapha cAlI. tenI pAchaLa maMtrIo, sAmate, rAjA ane nagarajane cAlI rahyA hatA. stutipAThake jaya jaya evA zabdo uccArI rahyA hatA. A rIte te nagaranA pUrvanA daravAjA pAse AvI pahoMcI. pachI parameSTi namaskAramaMtranuM uccAraNa karatI subhadrAe traNa aMjaliothI te pANI dvAra upara chAMTayuM. jema jAMgulI maMtranA jApathI viSathI pIDAyelAnAM netro ughaDe tema be daravAjA ughaDI gayA ane duSTa manuSyanA be kAna paNa ughaDI gayA. AkAzamAM duMdubhio vAgI. nagarajanee subhadrAnI prazaMsA karI. dee jainadharmane jaya thAo, jainadharmane jaya thAo ema jaya jayakAra karyo. subhadrAe dakSiNa ane pazcima dizAnA daravAjAo paNa ughADIne sAsu ane naNaMda vagere durjanonA moDhAone baMdha karyo. uttara dizAnA daravAjA pAse AvIne subhadrA belI H je kaI bIjI strI satItvanuM garva dhAraNa karatI hoya te A daravAjAne ughADaze. subhadrA mahAsatInA zIlamAhAbhyanuM sUcana karate uttara dizAne daravAje caMpAnagarImAM Aje paNa baMdha paDela che. pRthvItalamAM subhadrAne A zIlarUpI dIpaka apUrva che. te dIpaka 'zatrurUpI pANInA pUranA saMsargathI vadhAre pradIpta banyA. jANe traNa varganI siddhi pitAnA hAthamAM rahelI che ema batAvatI hoya tema subhadrA satIe nagarInA traNa daravAjA ughADyA. caMpApurInA leke jenA aneka guNo gAI rahyA che evI subhadrAe nagarajane ane rAjAnI sAthe caityaparipATI karI. pachI rAjAe subhadrAne utsavapUrvaka ghare mekalI. subhadrAe badhAnI samakSa jainadharmanAupadezaA. rAjA jenadharmane svIkArIne ane subhadrAnI prazaMsA karIne pitAnA mahelamAM gayo. Azcaryayukta banelA badhA leke pitapitAnA ghare gayA. pazcAttApa karatA kuTuMbe paNa tenuM sanmAna karyuM. mAtA-pitAe paNa tyAM AvIne subhadrAne abhinaMdana ApyAM. buddhadAse dAsanI jema subhadrAnA be caraNakamalamAM paDIne potAnA 1. sAmAnya dIpaka pANInA pUrathI bujhAI jAya, tyAre zIlarUpI dIpaka vadhAre pradIpta bane. AthI te apUrva che.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 151 aparAdhanI mAphI mAgI. subhadrA gRhastha dharmanuM pAlana karIne ane aMte saMyamano svIkAra karIne sugatimAM gaI [ pa ] mahAsatIo zIvarakSA mATe rAjya vagerenAM sumAM lebhAtI nathI ema jaNAve che - niyasIlarakkhaNatthaM, taNaM va rajjaM ca pariharaMtIe / sayalasaINaM majhe, iha rehA mayaNarehAe // 53 / / gAthAtha-patAnA zIlanI rakSA mATe rAjyane paNa tRNanI jema cheDatI madanarekhAnI saMsAramAM sarva satIonI madhyamAM pratiSThA che, arthAt zIlapAlananamAM sarva satIomAM tene ja utkarSa che. TIkAtha-A pramANe ga thAna zabdArtha che. bhAvArtha te dRSTAMtathI kahe che - madanarekhAnuM daSTAMta avaMti dezamAM lakSamIthI yukta sudarzana nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM tArAo bhegI mANasonA nirmAlya pu jevA dekhAtA hatA, arthAt bhegI mANase tArAothI paNa adhika uttama vastuone bhegavatA hatA. temAM bahudharma karanAra ane mahArathI e maNiratha rAjA hatA. AkAzamAM rahele caMdra jANe tenA yazane piMDa hoya te jaNAtA hatA. yugabAhu nAmane yuvarAja tene nAno bhAI hatA. tenI manarekhA nAmanI patnI hatI. te prasiddha satI hatI. tenI rUpasaMpattine jaIne kAmadeva jAte ja pitAnA AtmAmAM banyuM. mahAdeve kAmadevane bALe evo je lekapravAda thaye te peTe che. have maNirathe kyAMka madarekhAne joI. AthI tene kAmadeve pAMca bANothI ha. eNe cittamAM vicAryuM ke kAmadevanA jIvanasvarUpa madana rekhAne mAre kaI paNa rIte vaza karavI joIe. Ama vicArIne tene vaza karavA mATe tenA mATe haMmezAM bheTa mekalavA lAgyA. kahyuM che ketu jene vaza karavAne Icche che tene pahelAM phI vagere uttama bhejaya vastu ApIne tene saMtoSa pamADa. tenA svAdamAM lubdha banela prANa kArya-akAyane jANato nathI. madanarekhA paNa maNirathe mekalela puSpa, tAMbUla vagerene A jeThane prasAda che ema mAnIne AdarapUrvaka letI hatI. ekavAra maNirathe tenI pAse dUtI mokalI. dUtIe madanarekhAne kahyuM: he bhadrA! tamArA guNethI tamArA pratye rAgI banelA rAjAe A pramANe kahyuM che - he suMdara bhamaravALI madana rekhA! jyArathI meM tane bArImAM rahelI joI tyArathI mArA mATe eka ghaDI eka varSa jeTalI pasAra thaI che. tethI mane pati svIkArIne sAmrAjayanI mAlika thA. A pramANe sAMbhaLIne dharmane jANanArI madana rekhAe dUtIne kahyuM: keTalAka puruSanuM mana paNa parazImAM jatuM nathI, tyAre keTalAke putra vagerenI patnIne paNa saMga karavA irache che. strIomAM zIla nAmane mahAguNa jagatamAM prasiddha che. jema jIva cAlyA jatAM prANI
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 zIle|padezamAlA graMthanA mATe badhuM nakAmuM tema zIlanA nAza thatAM badhuM nakAmuM che. tame jemanA mATA bhAI che temanI huM patnI chuM, AthI dararAja mArI rAjyanI mAlikI che ja. athavA rAjyanI mAlikI bhale na heA. mAre rAjyanuM zuM kAma che? vaLI- hai tI! tAre mArA vacanathI jeThane kahevuM ke A pramANe khelatA tame peAtAnA maMthI paNa lajjA pAmatA nathI ? dUtIe paNa AvIne rAjAne te pramANe ja jaNAvyuM. te paNa tenA rAgamAM Asakta rAjA jema dArUDiyA dArUthI pAchA na phare tema peAtAnA AgrahathI pAche na pharyAM. teNe vicAryuM ke, ceAsa A bhAI jIve che tethI te mane IcchatI nathI. Ama vicArIne jema cAra rAtrinuM dhyAna dhare tema te baMdhunA vadhanA upAya vicAravA lAgyA. have AMbAnI maMjarIethI unmatta banelI kAli pakSIonA svarathI sUcita thayela ane kAmadevarUpI yuvarAjathI yukta evI vasa taRtu jaladI AvI. jANe vasaMta RtuthI AjJA karAyela puruSa na hAya tevA vasaMtaRtunA kuzaLa pavana vRkSA, velaDIe ane latAmaMDapeAmAM badhe pharavA lAgyA. vRkSA unmatta bhamarAonA gujAravanA zabdothI jANe gIta gAI rahyA che evA dekhAtAM hatAM, vikasita banelA pallavAthI jANe hamAM AvIne hAtha vaDe nRtya karI rahyA che evA jaNAtA hatA, ghAsane ukheDIne vikasatI kaLIevALAM puSpAthI jANe vasaMtaRtunu` bheTaNuM taiyAra karyuM hoya ema jaNAtuM hatuM. lAla phUlothI yukta, kasuMbAnA raMgathI raMgelAM vastrAthI uttama ane sapheda puSpAnA hAra dhAraNa karanArI vanalakSmI AvI. jema iMdra iMdrANInI sAthe jAya tema, yugakhADu madanarekhAnI sAthe vasaMtaRtune sala karavA mATe udyAnamAM gayA. AkhA divasa puSpAne cuMTavA vagere krIDA karIne rAte yugamAhu priyAnI sAthe kailIgRhamAM nizcitapaNe sUI gayA. niya maNiratha rAjAe avasara jANIne talavAra laIne thADA piravAranI sAthe guptapaNe kailIgRhamAM praveza karyA. teNe kulamaryAdA, jaza, dharma ane zarama vagere mUkIne bhAIne talavArathI DaoNkamAM haNye. ahA ! kAmanA udaya kevA che ? tethI manarekhAe karuNusvare peAkAra karI, badhA paherIgaro jaladI bhegA thayA. maNiratha rAjA potAnA ghare gayA. madanarekhAe prahArane jANIne prANanA tyAga karatA yugabAhunA kAnanI pAse jaladI AvIne yugabAhune A pramANe kahyuM:- he mahAbhAgyazALI ! tame niraka jarA paNa kheda na kareA. badhe prANIonA pUrve karelA karmanA ja doSa che. have tamArA prANA ka AvI gayA che, ethI dveSa na karA, anyathA (dveSa karaze! tA) tame asamartha hovAthI niraka paraleAkathI bhraSTa banaze. tethI manane samAdhimAM rAkhA, jinanuM zaraNu svIkAro, mamatAne mUkA, badhA jIvA pratye maitrIbhAva dhAraNa karo. A lAkamAM ane paraleAkamAM paNa mArA arihaMta dhruva thA, susAdhue guru thAo ane jine je kahyuM che te pramANu thAe e pramANe ciMtA. 1. dha satra-dhama zAlA, arthAt bahudhama karanAra. 2. mahArathI-daza hajAra dhanurdhArI sAthe ekalA laDI zake tevA yeddo.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 gujarAtI bhAvAnuvAda siddha bhagavaMta AdinI sAkSIe peAtAnA sarva duSkRtyenI niMdA karo. badhI vastuomAMthI mAha dUra karIne pA~canamaskAra maMtranuM smaraNa karA. jenA nila prANA namaskAramaMtranuM smaraNa karatAM karatAM jAya te jo meAkSamAM na jAya te niyamA vaimAnikadeva thAya. pAMca aNuvratA, traNa guNavratA ane cAra zikSAtratA e zrAvakanAM bAravratAnA svIkAra karA. pRthvI upara mitra, putra, patnI vagere eka paNa jIvAnu... rakSaNu karanAra nathI. A lAkamAM ane paraleAkamAM dharma ja jIvAtuM rakSaNa karanAra che. manuSyabhava vagere sAmagrI phrI maLavI duSkara che ema jANIne maLelI te sAmagrInA phalane meLavA. mATe he mahAmati ! pramAda na kareA. A pramANe manarekhAnA vacanathI yugamAhunA kepa zAMta thaI gayA. teNe madanarekhAnuM kaheluM badhuM svIkAryuM. pUrNa vairAgyathI mRtyu pAmIne te brahmalAkamAM (=pAMcamA devalAkamAM) deva thayA. duSTa te vakhate hAhAkAra macI gayA. putra caMdreyaza ane sava piravAra raDavA lAgyA. madanarekhAe A pramANe vicAryuM: ahA ! mAtra viDaMbanA ja jenA rUpanuM phaLa thayuM te huM gabha mAMthI ja mRtyu kema na pAmI ? kAraNa ke jema suga'dha caMdananA vinAzanuM kAraNu ane che tema huM ja hamaNAM niSkapaTa cittavALA patinA mRtyunuM kAraNa thaI. je AtmAe mArA mATe A baMdhune mAryAM te mArA zIlanuM kha`Dana karaze. AthI mAre catnathI zIlanuM rakSaNa karavu joIe. A pramANe vicArIne putra vagere sarva parivAra raDI rahyo hAvA chatAM ene tRNanI jema cheADIne uttaramAM garbhane dhAraNa karatI madanarekhA te ja vakhate rAtrimAM ja palAyana thaI gai. tenA pagamAM kAMkarA vagerenI pIDA thatI hatI, pagamAMthI leAhI nIkaLI rahyuM hatuM. AvI sthitimAM pUrva dizA tarapha jatI te eka bhaya'kara aTavImAM AvI. tyAra bAda rAtri pUrNa thaI. madhyAhna samaye teNe phaLa vagerenuM bhakSaNa karyuM. kAraNa ke bhUkha ane tarasa vagere duHsahya che. pachI sAgArika paccakkhANa laIne zramane dUra karavA mATe kAi latAgRhamAM paMcanamaskArama MtranuM smaraNa karIne sUI gaI. rAtre vAgha ane siMha AdinA zabdothI trAsa pAmelI madanarekhAe tyAM ja sa` aMgAmAM uttama lakSaNavALA putrane janma ApcA. bALakane alaratnamAM vIMTIne tenA hAthamAM pitAnA nAmavALI zreSTha vIMTI paherAvI. pachI vajra vagerenuM prakSAlana karavA mATe sarovaramAM pravezatI madanarekhAne jalahastIe sUMDhamAM laIne AkAzamAM uchALI. jema bAjapakSI tetarane pakaDI le tema te vakhate nadIzvaradvIpamAM javAnI IcchAvALA eka vidyAdhara rAjAe madanarekhAne AkAzamAM laI lIdhI. rAtI maDhanarekhAe 1. sAgArika eTale AgArathI sahita. AgAra eTale chUTa. amuka chUTa rAkhIne levAmAM AvatA paccakkhANune sAgArika kahevAmAM Ave che. 2. jalahastI eTale pANImAM utpanna thanAra hAthI jevuM eka prANI. 20
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 zIlapadezamAlA graMtho tene A pramANe kahyuM - sAMbhaLe, A jaMgalamAM taratamAM ja janmele mAre bALaka che. tene jaMgalI pazuo khAI jaze, athavA stanapAna vinA te svayaM marI jaze, kRpA karIne mane bALaka pAse laI jAo athavA te bALakane ahIM laI Avo. teNe kahyuMH je tuM mane pati mAne te huM A kAma karuM. cokkasa tArA ja bhAgyathI hamaNu huM AkAzamAM AvI pahoMce. huM vidyAdhara cakravartI maNicUDano maNiprabha nAmane vidyAdhara rAjA chuM. mArA pitAe dIkSA lIdhI che. pitAnA caraNomAM praNAma karavAnI IcchAthI huM jaI rahyo chuM. he kalyANI ! jema popaTa drAkSAne jue tema meM tane ahIM I. tethI he moharamukhavALI ! mAro svIkAra karIne vidyAdharanI adhipati thA. he mAninI ! zuM kaI jI kalpavRkSane meLavIne tenI avagaNanA kare? tephAnI ghoDAthI haraNa karAyela mithilAnagarInA rAjA pavarathe tArA putrane laI lIdhuM che. tenI patnI puSpamAlA vaDe putra tarIke pAlana karate te sukhI che. A pramANe prajJapti vidyAthI jANIne tane meM A kahyuM che. tethI viSAdane mUkIne mAre svIkAra kara. vidyAdhara rAjAe A pramANe kahyuM tethI atizaya khinna banelI madana rekhAe hRdayamAM A pramANe vicAryuM. zIlanI rakSA mATe te huM ATalI bhUmi sudhI AvI, te paNa aha ! A pharI zIlabhaMgano prasaMge upasthita thaye. mAre kaI paNa rIte zIlanI rakSA cesa karavI joIe, ane A kAmathI pIDita che. AthI hamaNAM te kAlavikSepa karavo e ja gya che. Ama vicArIne madanarekhA belI he mahAbhAgyazALI! pahelAM tame mane naMdIzvaramAM yAtrA karAvo. pachI huM tamArI IcchA pUrI karavA viSe prayatna karIza. tethI khuza thayela te madana rekhAne jaladI naMdIzvara laI gaye. tyAM bAvana caityamAM arihatene vaMdana karyuM. pachI baMnee maNicUDa nAmanA munine vaMdana karyuM. cAra jJAnavALA te mahAtmAe paNa putranA bhAvane jANIne dezanAthI maNiprabhane e vairAgyavALe karyo ke jethI teNe UbhA thaIne madana rekhAne bahenanI buddhithI praNAma karyA. madanarekhAe munine putrane vRttAMta pUchayo. munie pUrvanA keTalAka bhava sahita putrano vRttAMta je pramANe hato te pramANe ja kahyo. A tarapha jANe bIje tejasvI sUrya hoya tevo ane devIo jenA guNasamUhane gAI rahI che te uttama deva vimAnane mUkIne AkAzamAMthI nIce utaryo. pachI te deva atizaya namra banIne satI madana rekhAne traNa pradakSiNA ApIne tenA caraNakamalamAM namyuM. pachI sAdhuone namIne megyasthAne beTho. A ayukta che ema vicArIne maNiprabha vidyAre devane pUchyuM: cAra jJAnavALA mahAtmAne mUkIne pahelAM tamoe strIne namaskAra karyo. je tamArA jevAo paNa maryAdAnuM ullaMghana kare te e zuM kahevAya? A pramANe sAMbhaLIne deva jeTalAmAM vidyAdhara rAjAne javAba Ape teTalAmAM te cAraNamunie vidyAdhara rAjAne kahyuMH kRtajJa A uttamadeva ThapakAne gya nathI. kAraNa ke pUrvabhavamAM A deva talavAranA ghAthI duHkhI thaI rahyo hato. enI patnI A
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 155 madanarekhAe jinadharmarUpI amRtanA zuddha upadezarUpI cAMgaLAethI enA manane zAMta karyuM hatuM. vadhatA vairAgyavALA e pitAnuM AyuSya pUrNa karIne pAMcamA brahmaleka devalekamAM uttama deva thayo. dharmAcAryane yAda karIne e jaladI ahIM Avyo. te munione cheDIne pahelAM A mahAsatIne namyo e cagya che. kAraNa ke je sAdhu vaDe ke je zrAvaka vaDe je jainadharmamAM sthira karAyela hoya te sAdhu ja ke te zrAvaka ja tene dharmacArya thAya, AmAM kaI saMzaya nathI. jagatamAM samyakatva sArabhUta che. samyatva badhAthI adhika durlabha che. tethI A jagatamAM jene samyakatva ApanAre zuM nathI ApyuM? A pramANe sAMbhaLIne vidyAdhara rAjAe paNa te devanI pAse mAphI mAgI. deve paNa satI madana rekhAne A pramANe pUchyuM: tamAruM zuM vAMchita karuM? madanarekhAe kahyuM jyAM mAro te putra che te mithilApurImAM mane laI jA. tethI deva AkAzanA mArge madana rekhAne kSaNavAramAM mithilApurImAM laI gaye. te nagarI zrI naminAtha ane zrImallinAtha e be tIrthakaronA janma, dIkSA ane kevalajJAna kalyANakathI pavitra thayelI hatI. te baMnee temAM rahelAM caityane vaMdana karyuM. pachI pravartinI sAdhavI pAse jaIne baMnee dharma sAMbhaLe. pachI deve madanarekhAne kahyuM tame mArI sAthe Ave, jethI putrane apAvuM. madana rekhA belI. anAdi saMsAramAM zuM keIne paNa kaI paNa putra che ? arthAt keIne ke putra nathI. AthI cAritra levAnI mArI IcchA hovAthI sAvInAM caraNe mAruM zaraNa che. pachI pravartinI sAvIne ane mahAsatI madanarekhAne namIne deva cogya sthAne gaye. madana rekhAe dIkSA lIdhI. bALakanA prabhAvathI badhA rAjAo padyaratha rAjAne namyA, AthI e bALakanuM nAma evuM nAma pADayuM. krame karIne te kaLA ane puruSArthane jIvavAnuM sAdhana evA yauvanane pAmyuM. pitAe tene ekaso ne ATha kanyAo paraNAvI. pachI padyaratha rAjAe tene rAjya upara sthApana karIne pote dIkSApUrvaka sukhane anubhava karIne mokSa meLavyuM. A tarapha maNiratha rAjAe je rAtrie baMdhune haNe te rAtrie kALo sarpa tene Daspe. audradhyAnamAM rahela te marIne cethI naraka pRthvImAM utpanna thaye. tethI maMtriee yugabAhunA putra caMdrayazane rAjyAbhiSeka karyo. ekavAra namirAjAnA takAMtivALA paTTahastIne viMdhyAcaLa yAda AvyuM. AthI te AlAnastaMbhane ukheDIne bhAgye mArgamAM ene caMdrayaza rAjAe pakaDI lIdhe. nami rAjAe carapuruSo dvArA A jANyuM. tethI teNe dUta dvArA te hAthInI caMdrayaza rAjA 1. eka hAthanI hatheLImAM pANI vagere pravAhI padArtha jeTale samAya teTalA mApane cAMgaLuM kahevAya che. jema AMkha baLatI hoya to ThaMDA pANInuM eka eka cAMgaLuM AMkhomAM chAMTIe tethI AMkho zAMta thAya, tema madanarekhAe jinadhamarUpI amRtanA zuddha dharmopadezarUpI cAMgaLAo yugapAhunA manamAM chAMTIne manane zAMta karyuM.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 zIlapadezamAlA graMthane pAse mAgaNI karI. caMdrayaza rAjAe dUtane kahyuM: cekasa nami rAjA nItine jANakAra nathI. bIjAnA hAthamAM gayelI vastune emane ema phogaTa ja kema meLavI zakAya? A ' rIte dUtane tiraskArIne rAjAe rajA ApI. balavAna namirAjA senA laIne caMdrayaza tarapha gaye. caMdrayaza rAjA paNa tenI sAme AvavA cAlya, paNa (azubha) zukanoe tene rokyo. AthI te pitAnA sthAne ja sainyathI parivarIne rahyo. namirAjA tyAM AvIne tenI nagarIne gherIne rahyo. namirAjAnI mAtA sAda vIjIe A vRttAMta sAMbhaLe. mANasane kSaya karIne A be narakamAM na jAo ema vicArIne pravartinInI AjJA laIne te sAdavajI namirAjAnI pAse gayA. mirAjAe UbhA thaIne sAdhavajIne zreSTha Asana upara besADyA. lAMbA kALathI thayelI aMtaranI prIti zuM nAza pAme ? arthAt nAza na pAme. pachI sAdavIjIe kahyuM- he rAjedra lamI taraMgenA jevI caMcaLa che. tenA mATe karele yuddhane udyama kevaLa narakanA pariNAmavALo thAya che. temAM paNa moTA bhAInI sAthe kevaLa kSayanuM ja kAraNa evuM bhayaMkara yuddha karavuM e vizeSarUpe tane yegya nathI. vismaya pAmelA namirAjAe pUchyuM. ahIM mArA moTAbhAI kezu che? sAdhvIjIe kahyuM. caMdrayaza tAre mATe bhAI che.namirAjAe prazna karyo kevI rIte ? sAdhvIjIe saghaLo saMbaMdha kahyo. A sAMbhaLIne rAjA anvayavALA daSTAMtanI jema (harSa ane zoka e) *ubhaya avasthAmAM rahyo. namirAjAe potAnI pAlaka mAtA puSpamAlAne pUchayuM eTale teNe vIMTI ane kaMbalaratna e baMne batAvyAM. AthI tene vizeSarUpe khAtarI thaI, have baMdhu viSe jene prema baMdhAya che e namirAjA turata yuddhathI nivRtta thaye. uttama manavALA jIve (prema khAtara) prANene paNa tRNa samAna gaNe che. pachI sAdavajI caMdrayaza rAjAnI pAse gayA. jema caMdrane joIne samudranI velA UbhI thAya che ( samudramAM pANInI vRddhi thAya che) tema tyAM sAdavajIne joIne badhA UbhA thayA. jenI AMkhamAM harSanA AMsuo vahI rahyA che evA caMdrayaza rAjAe mAtAne bhaktithI praNAma karIne mAtAnA mukhathI sarva vRttAMta sAMbhaLyo. jema meghagarjanAne sAMbhaLIne mayUra harSa pAme tema mAtA pAsethI namirAjA bhAI che ema jANIne zrI caMdrayaza atizaya harSa pAme. pachI caMdrayaza rAja ghaNA ADaMbarathI AdarapUrvaka namirAjAnI sAme gaye. caMdrayaza rAjAne potAnI pAse Avate sAMbhaLIne namirAjA paNa harSathI tenI sAme gaye. sUrya ane caMdranI jema baMne premathI maLyA, pachI baLadeva ane vAsudevanI jema mithilApurImAM praveza karyo. have caMdraya namine kahyuM: he vatsa! pitAnA mRtyu pachI mane dIkSA levAnI IcchAthI rAjyamAM paNa Adara rahyo nathI. tethI have tuM rAjyane svIkArIne mane kRtArtha kara. A pramANe samajAvIne caMdraya namine rAjyAbhiSeka karyo, ane pote dIkSA laIne 1. caMdayaza rAjA mAro bhAI che ema jANIne harSa thayo ane bhAInI sAthe yuddha karyuM evA vicArathI zeka thayo.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 157 AtmakalyANa sAdhyuM. jeNe zatruone namAvyA che e namirAjA akhaMDa baMne rAjyanuM pAlana karavA lAgyA. ekavAra namirAjAnA zarIramAM pUrvanAM karmothI prerita ane jANe uSNanAmakarmanA udayanI caramasImA hoya te, arthAt atizaya uya e cha mahinAne mahAna dAha thaye. tenI zAMti mATe aMtaHpuranI sarva strIo gazIrSa caMdana ghasavA lAgI. A vakhate pIenA hAthamAM paherelAM kaMkaNene (=aMgaDIone) avAja thavA lAgyA. jANe agnine sparza karyo hoya tevA dAhathI uddavigna banelA tene jema zekathI gherAyelAne vINAne dhvani dukhI kare tema kaMkaNenA avAje duHkhI karyo. tethI mirAjAnA kahevAthI avAjane baMdha karavA mATe strIoe kramazaH eka eka kaMkaNane hAthamAMthI utArIne eka kaMkaNa paherI rAkhyuM. arthAt pahelAM eka kaMkaNa utAryuM eTale avAja cheDe e thavAthI rAjAne jarA zAMti thaI, AthI pachI bIjuM eka kaMkaNuM utAryuM, pachI trIjuM kaMkaNa utAryuM, ema kramazaH eka eka kaMkaNa utAryuM. chelle saubhAgyanAM cihna mATe eka kaMkaNa hAthamAM rahevA dIdhuM. A tarapha tenA cAritrAvaraNIya karmarUpa baMdhane tUTI jatAM ene zubha bhaviSyavALo vicAra AvyuM te A pramANe - kaMkaNazreNinA daSTAMtathI bahuparigrahavALo jIva avazya duHkhI thAya che. tethI ekalA banavuM e zreSTha che, arthAt jema ghaNAM kaMkaNe hatAM te temAMthI avAja thatuM hatuM ane ethI duHkha thatuM hatuM, paNa eka kaMkaNuM rahyuM te avAja baMdha thaye ane duHkha paNa gayuM, tema jIva ekale bane te sukhI thAya. AthI je A mAro dAha zAMta thaze te huM cAritra svIkArIza. Ama vicArIne te sUI gaye. uMghamAM tene svapna AvyuM. svapnamAM teNe potAne meruparvata upara sapheda hAthI upara ArUDha thayela che. savAre rAjA uThayo. te dAhathI mukta banI gaye. svapnane vicAra karatAM karatAM tene jAtismaraNa jJAna thayuM. teNe putrane rAjya upara besADIne pite dIkSA lIdhI. nagaranA devatAe Apela veza paheryo. mamatvathI rahita namirAjarSi tyAMthI nIkaLI gayA. te vakhate i avadhijJAnathI namirAjarSine joyA. namirAjarSinA AzcaryakArI pratibodhathI harSa pamADAyela idra brAhmaNanuM rUpa karIne temanI parIkSA karavA mATe temanI pAse AvyA. brAhmaNe namirAjarSine kahyuMH pratrajyAnuM mULa dayA che ema jJAnIo kahe che. tame dIkSA lIdhI ethI A prajA dukhanA kAraNe AjaMdana kare che. tamArI dIkSA pUrvApara viruddha che. AthI he mahAbhAgyazAlI ! pahelAM sukhane anubhavIne A pramANe dIkSA levAne gya che. namirAjarSi belyA: mAruM kaI nathI ane huM keIne nathI. huM koIne duHkhI karatuM nathI, ane mArA mATe keI jIva duHkhI thatuM nathI. badhA ja svArtha mATe prayatna kare che. potAne svArtha siddha na thAya te duHkha pAme che. tethI mamatvathI rahita cittavALo huM paNa svArthane sAdhuM chuM. A pramANe IMdranA
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 zIlapadezamAlA grathana. vacananA yuktipUrvaka pratyuttaro ApatA mahAmunie pitAnA nirmamatvabhAvathI brAhmaNane niruttara karI dIdhuM. tethI i pitAnA svAbhAvika rUpamAM rahIne namirAjarSine bhaktithI praNAma karyA pachI te potAnA sthAne gaye. mirAjarSie paNa mokSane meLavyuM. jenI buddhi samatAmAM joDAyelI che evI madanarekhA vividha tapathI potAnA karmarUpI prabalamalanA DAghane joIne ane zIla viSe vaparanuM hita karanArI pratiSThAne pAmIne mekSa-- rUpI lakSamInuM bhAjana thaI [53] zIlane jIvADanArAM mahAsatIonAM daSTAMtane kahe che - naMdau sIlAnaMdiya-jaNaviMdA suMdarI mahAbhAgA / aMjaNasuMdarinammaya-suMdariraisuMdarIo ya // 54 // gAthAtha:- zIlathI kasamUhane AnaMdita karanArI ane mahAbhAgA ( mahAna. bhAgyavatI) evI suMdarI, aMjanAsuMdarI, narmadA suMdara ane ratisuMdarI lAMbo kALa jaya pAme. TIkAtha-mahAbhAgAnuM lakSaNa A che- jene janma duSTa apavAdathI haNAye nathI te zrI mahAbhAgA che. kahyuM che ke-"jene janmathI prAraMbhI maraNa sudhI. atyaMta sUkSma paNa dUSaNa na lAge te strI pRthvI maMDalamAM mahAbhAgA, jANavI.' A pramANe gAthAne zabdArtha che. bhAvArtha te thAothI jANa. temAM paheluM suMdarInuM daSTAMta che. te A pramANe - suMdarInuM daSTAMta A ja avasarpiNImAM prAraMbhamAM vinItAnagarImAM zrInAbhirAjAnA putra zrI RSabhaprabhu rAjyanuM pAlana karatA hatA. temanI sumaMgalA ane sunaMdA nAmanI be patnIe hatI. ekavAra sumaMgalAe cada mahAsvapna joyA. teNe te svapno jJAnathI zobhatA RSabharavAmIne kahyA. RSabhaprabhue paNa kahyuM: tane cakkasa cakravartI putra thaze. prabhunA janmathI cha lAkha pUrva eTale kALa gayA pachI sumaMgalAe pahelAM bhArata ane brAhmIrUpa yugalane janma Apyo. jema suguru pAsethI lIdhelI vidyA jJAna ane vAsanAne (=saMskArane). janma Ape tema sunaMdAe paNa suMdara AkRtivALA bAhubali ane suMdarI e bene janma A. jema ratnanI khANa ratnanI paraMparAne (=eka pachI eka) janma Ape tema sumaMgalAe pharI egaNapacAsa putra-putrIrUpa yugalane janma Apyo. jema viMdhya parvatamAM. hAthInA bacAo moTA thAya tema te badhA krame karIne moTA thayA. jema hAthIonA TeLAno nAyaka hAthI zebhe tema putra-putrIothI parivarelA RSabhaprabhu zobhatA hatA. prabhue lekavyavahAranI pravRtti mATe se zilpAne kahIne bhAratane bahetara kaLAe zIkhavI. bharate paNa anya baMdhuone te kaLAono abhyAsa karAvyuM. sArA kSetramAM vAvelA DAMgaranA bIjanI jema sArA pAtramAM paDelI vidyA so prakAre bhedAya che, arthAt
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 159 ghaNI vRddhi pAme che, pachI prabhue bAhubaline puruSa, strI, hAthI ane azvanA salakSaNA aneka bhedathI zikhavADyA. brAhmIne jamaNA hAthathI aDhAra lipie zikhavADI. suMdarIne DAbA hAthathI gaNita zikhavADayuM. have jemanAM bhAgavALAM karmo kSINa thaI gayA che ane jemanA mAhaba dhana chUTI gayA che evA RSabhaprabhu saMsArarsama`dhI vairAgyabhAvanA bhAvavA lAgyA. tevAmAM lokAMtika devAe AvIne prabhune vinaMti karI ke, he svAmI! Apa lAvyavasthAnI jema dhamatI pravartAvA. pachI prabhue bharatane sAmrAjyarUpI sa`patti ApI. dezAnA vibhAga karIne khIjA putrAne yathAyeAgya dezeA ApyA. pachI dIkSA laIne Arya ane anArya dezeAmAM mAnapaNe vicaratA ane hAtharUpI pAtrane dhAraNa karatA prabhue eka varSe InnurasathI pAraNu* karyuM.. jema RSabhaprabhue sa nItionI (=ucita vyavahAronI ) maryAdA pravartAvI tema A dAnadharma zreyAMsakumAre ja pravartAvelA che. tyArathI ja prajAmAM dAnadharmanI zarUAta thaI che. chadmasthamudrAthI sadezAmAM vicaratA prabhue eka hajAra varSa sahelAIthI pasAra karyAM. RSabhaprabhue ayeAdhyAnI pAse AvelA purimatAla nAmanA nagaramAM jaIne te nagaranA zakaTamukha-udyAnamAM praveza karyA. tyAM aTThamatapanA paccakkhANavALA ane nyatrAdhavRkSanI nIce beThelA traNa jagatanA guru zrI RSabhadevane kevalajJAna utpanna thayuM. tethI iMdroe samavasaraNunI racanA karI. A tarapha rAjyanuM pAlana karatA bharata rAjAnI sabhAmAM jANe A lAkanI ane paralAkanI lakSmInA dUtA hAya tevA camaka ane zamaka nAmanA be puruSo ekI sAthe gayA. temAM eke RSabhaprabhune kevalajJAna pragaTa thayuM che e samAcAra ApyA. khIjAe zasrazALAmAM cakraratna utpanna thayuM che evA samAcAra ApyA. jIvaghAtanuM kAraNu evA cakranI pUjAvidhinI upekSA karIne bharata mahArAjA traNalAkane abhaya ApanArA nAthane namavA mATe tyAMthI jaladI cAlyA. parivAra sahita bharata mahArAjA uttara dizAnA dvArathI samavasaraNamAM praveza karIne tInAthane ha pUrvaka vaMdana karyuM. pachI bharata mahArAjA IMdranA ardhA Asana upara beThA ane aMjila joDI eTale prabhue sarva jIvAne pAtapeAtAnI bhASAmAM samajAya tevI vANIthI dezanA ApI. te A pramANeH- vRddhAvasthA, mAnasika pIDA, zArIrika pIDA ane durdazArUpI magaramacchanA samUhanI (vividha) jAtiethI bharelA A saMsArarUpI khArA sAgaramAM jIvAne sukha zuM che? jemAM sukhA dUra karAyAM che ane je karADA duHkheAthI bharelA che evA A saMsAramAM marubhUminI jema rAga koNa kare ? viSaye durjananA vacananI jema avazya bhayaMkara pariNAmavALA che. jIvAnA prema pAkelA phaLanI jema paDavAnA (=nAza pAmavAnA) svabhAvavALA che. he buddhimAna jIvA ! cAragativALA sa'sAra duHkharUpa che ema vicArIne sarvathA meAkSa mATe ja prayatna karo. paNa te mekSa
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlApadezamAlA graMthane sa sarvIsAvadyonI virati vinA durlabha che. AthI sAvadyonI viratinA svIkAra karIne sarva duHkhAne jalAMjali Ape. A pramANe dezanA sAMbhaLIne bharata mahArAjAnA pAMcase putroe ane sAtasA pautroe dIkSA lIdhI. bharata mahArAjAnI rajAthI brAhmIe paNa dIkSA lIdhI. amRtanA kuMDane meLavIne tRSAvALA kANu amRta'Dane levAmAM vila`kha kare ? cAritra levAnI IcchAvALI suMdarIne bAhubalie cAritra levAnI rajA ApI, paNa bharata mahArAjAe niSedha karyAM. AthI te prabhunI pahelI zrAvikA thaI. suMdara kAMtivALI ane lAvaNyanA asAdhAraNa taraMgAvALI suMdarIne A zrIratna thaze evI IcchAthI te vakhate rAkhI. bharata mahArAjAe svAmInA caraNAmAM zrAvakadhama svIkAryAM. pachI cakraratnanI pUjA karavAnI IcchAvALA bharata mahArAjA jaladI zastrazALAmAM AvyA. cakrane cAre bAju pradakSiNA ApIne namaskAra karyAM. pachI aSTAhnikA mahAtsava karIne digvijaya karavA mATe prayANa karyuM. sadA sALahajAra yakSeAthI parivarelA cakravartIe bharatakSetranA che. khaDhAne sAlyA. cakra, chatra, khaDga ane IMDa e ekedegdriya cAra ratnA cakravartInI zasrazALAmAM utpanna thayA. jANe jJAna, darzIna ane cAritra hAya tevA kAkiNI cama ane maNi e traNa ratnA cakravartInA mahAna koSamAM utpanna thayA. senApati, gRhapati, purAhita ane vakI e cAra nararatnA vinItAnagarImAM utpanna thayA. hastiratna ane azvarana e e vaitADhaya parvatanI taLeTImAM utpanna thayAM. zrIratna uttara vidyAdhara zreNImAM utpanna thayuM. jema ja mUThThIpa gaMgA ane siMdhu vagere cADha nadIethI zAle che tema mahArAjA cAdaratnAthI zAlatA hatA. bharatanA adhipati bharatacakravartI sATha hajAra varSo pachI sarva samRddhinI sAthe vinItA nagarImAM AvyA. pachI bAra varSa sudhI bharata mahArAjAnA cakravartIpadanA abhiSeka thayA. tyArabAda vajanAnA darzananI utkaMThAvALA bharata mahArAjA svajanAne yAda karavA lAgyA. tethI rAjasevakoe temane suMdarI khatAvI. temaNe suMdarIne joI te tenA rUpa ane lAvaNya hima paDavAthI karamAyelI kamalinInI jema, atyaMta sUkAyelI ilInI jema, divase caMdralAnI jema, atyaMta nisteja banI gayA hatA. zarIrarUpI latAmAM mAtra hADakAM rahyAM hatAM. suMdarIne jANe khIjA bhavamAM AvI hoya tevI ane anyanA jevA zarIravALI kuza joIne bharata mahArAjAe sevakAne A pramANe zuM: are! zu` mArA gharamAM tevI dhAnyarUpa sa`patti nathI ? jo ema hAya tA cAsa bIja utpanna karanArI paNa bhUmi khIja vinAnI hoya tema saMbhave che. athavA zuM kRpaNatAnA kAraNe ahIM kAi paNa mANasa peAtAnI icchA pramANe khAI zakatA nathI ? je ema hAya tA samajavuM ke khArA samudramAM utpanna thayelA prANIo paNa khArA rasanI 160 1. sAvadya eTale pApavALA mana-vacana ane kAyA e traNa yogA. pApavALA mana, vacana ane kAyA e traNa yAgAnA savathA tyAga karavA e sa sAdyonI virati che. sa*sAvaghonI virati eTale ja dIkSA.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 161 rucivALA che. athavA zuM A seIyAo pitAnA kAryamAM tatpara nathI? jo ema hoya te kAmanI corI karanArA hevAthI raIyAone paNa dUra karavA joIe. athavA zuM khajUra, khAreka, drAkSA, nALiyera ane phaLo vagere tathA sukhaDI vagere daridranA gharamAM na hoya tema nathI? zuM udyAnamAM vRkSe phalathI rahita banI gayA che? je ema heya te samajavuM ke kalpavRkSa prArthanAthI vimukha banI gayA che, arthAt prArthanA karavA chatAM kalpavRkSo kaMI ApatA nathI. athavA zuM ghaDA jevA AuvALI paNa gAye dUdha ApatI nathI? jo ema hoya te samajavuM ke gaMgA, sidhu vagere nadIo bhayaMkara unALAnA tApathI sukAI gaI che. have je bhejana vagere sAmagrI hovA chatAM A suMdarI kaMI khAtI nathI te kaI roga tene pIDA kare che. je tema hoya te raMgane pratikAra karavAmAM kuzaLa evA badhA uttama vaidyo mabhUmimAM pANInI naheranI jema zuM marI gayA che? have je amArA mahelamAM divya auSadhi tamane na maLI te samajavuM ke te himAlaya parvata avazya auSadhithI rahita banI gayo che. ahe! A suMdarI jANe janmathI ja dukhethI dAjhelI hoya tema kasAInA gharamAM bAMdhelI bakarInI jema durbala kema thaI gaI che? sevakoe bharata mahArAjAne namIne A pramANe kahyuM - ApanA gharamAM kalpavRkSanI jema anna (vagere) kAMI paNa durlabha nathI. paNa Ape jyArathI digvijaya karavA mATe prayANa karyuM, tyArathI suMdarI sadA AyaMbila kare che. Ape jyAre tene dIkSA letI aTakAvI tyArathI ja te bhAvathI sAdhavInI jema rahI che. bharata mahArAjAe suMdarIne pUchayuM: he kalyANinI! zuM tuM pUjya pitAjInI pAse dIkSA levAne Irache che? suMdarIe tevI IrachA che e pratyuttara Apyo. bharata mahArAjA pharI bolyAH meM pramAdathI athavA mUDhatAthI ATalA kALa sudhI mahAsatI suMdarIne dIkSA levAmAM aMtarAya karyo. tethI hamaNAM paNa pitAnuM vAMchita sAdhatI A mahAsatI ja cakkasa pUjaya pitAjInI sAce ja suMdarI che-suMdara che, arthAt pUjya pitAjInA badhA saMtAnamAM A suMdarI ja adhika suMdara che. madirAthI unmatta banelAnI jema hitAhitane nahi jANatA ame viSayamAM Asakta banIne rAjyasaMpattimAM mUcha dhAraNa karIe chIe. AvA amane dhikkAra thAo ! jema bhoga sukhone bhegavanArA mANaso nAzavaMta sugaMdhavALA puSpothI potAnI bhegavAMchAne sAdhe che, tema yegIo nAzavaMta A zarIrathI ja mokSane sAdhe che. mAnasika pIDA, zArIrika roga, maLa, mUtra, mela ane parasevA svarUpa A zarIrane DuMgaLInA TukaDAnI jema sugaMdhI karavAnuM zakya nathI. tethI A zarIrathI cAritrarUpa phaLa meLavavAmAM Ave te sAruM che. nipuNa manuSya ja retImAMthI suvarNanA aMzanI jema A zarIrathI cAritrarUpa 1. ahIM unnatinA zabda saMskRta ke prAkRta zabdakoSamAM mArA jovAmAM AvyA nathI. AthI meM saMbaMdhane anusarIne tene khAreka artha karyo che. 1
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 zIlapadezamAlA graMthane phaLa meLave che. have harSa pAmelA bharata mahArAjAe suMdarIne dIkSAnI anumati ApI. tyAre suMdarI kRzazarIravALI hovA chatAM harSathI puSTa zarIravALI strInI jema zobhI A tarapha unALAnA tApathI tapelA cha mATe megha samAna zrI RSabhaprabhu vihAra karIne aSTApada parvata upara padhAryA. aSTApadaparvata upara zrI RSabhaprabhu padhAryA che, ane dezanA ApI rahyA che, evA samAcAra udyAnapAlakee jaladI cakravartIne ApyA. A samAcAra sAMbhaLIne (cha khaMDanA) vijayathI paNa adhika harSane dhAraNa karatA bharata mahArAjAe udyAnapAlakane sADA bAra kroDa suvarNa ApyuM. bharata mahArAjAe suMdarIne kahyuM kharekhara ! tArA manorathanI siddhi mATe khetaramAM svAti nakSatranA varSonI jema jagadaguru pUjya pitAjI aSTApadaparvata upara padhAryA che. have bharata mahArAjAnI AjJAthI aMtaHpuranI strIoe suMdarIne dIkSA svIkArane abhiSeka karAvya, arthAt snAna karAvyuM. pachI vilepana karIne zIlathI suMdara evI suMdarIe jema zaradaRtumAM AkAza ujajavaLa vAdaLone dhAraNa kare tema ujajavaLa be vacce dhAraNa karyA. te vakhate tenA zarIramAM kiMmatI ane tejavI ratnanA aneka alaMkAro jANe nirmala zIlanA alaMkAro hoya tema zobhavA lAgyA. te vakhate suMdarInA rUpa sauMdaryanI AgaLa subhadrA nAmanuM strIratna te jANe dAsI hoya tevuM dekhAvA lAgyuM. pachI bhAdaravA mAsanI meghazreNinI jema garIbene IcchA pramANe dAna ApatI te zibikAmAM ArUDha thaI sapheda chatrathI te zobhatI hatI. tene cAmara vIMjhavAmAM AvatA hatA. maMgalapAThake tenA aneka guNonI khUba prazaMsA karI rahyA hatA. te aMta puranA parivAra, sainya ane aneka rAjAethI zebhatI hatI. harSathI puSTacittavALA bharata mahArAjA tenI pAchaLa cAlI rahyA hatA. tenI bhAbhIo bhaktithI maMgala gIta gAI rahI hatI. suMdara strIo pagale pagale tenuM lUNa utAratI hatI. vAgI rahelA vAjiMtronA UMce jatA nAdothI AkAza baheruM thaI gayuM hatuM. A pramANe AvatI mahAsatI suMdarI pUjya pitAjIthI pavitra thayela aSTApada parvata upara AvI. pachI vairAgyanI vAta karavAmAM kuzaLa bharata ane suMdarI bhavabhayavALA jIvanuM zaraNa evA samavasaraNa pAse AvyA. dharmacakravartI zrI RSabha prabhune bharata cakravartIe AdarathI vaMdana karyuM. suMdarIe vaMdana karIne ane aMjali joDIne prabhune gadgad vANIthI A pramANe kahyuM: he trijagatpati ! ghaNuM kALathI Apa manathI pratyakSa ja hatA, paNa ghaNuM puNya ekaThuM thavAthI bhAgyoge Aje Apa najarathI pratyakSa jovAmAM AvyA che. bharata mahArAjAnA dabANathI ATalA kALa sudhI meM cAritrana lIdhuM. tenAthI huM jAte ja chetarANI chuM. mArI moTI bahena brAhmI, bhatrIjA ane temanA putro te badhA dhanya che ke jemaNe ApanA mArgane svIkAra karyo che. te vizvavatsala! mane dIkSA ApIne tAro tAro! AkhA jagatane prakAzita karanAra sUrya zuM gharane prakAzita na kare? he mahAbhAgyavaMtI ! he mahAsattvavaMtI ! sAruM sAruM ema belatA prabhue suMdarIne bhavarUpI samudrane taravA mATe naukA samAna
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 163 dIkSA ApI. pachI prabhue suMdarIne dharmarUpI udyAna mATe pANInI nIka samAna ane amRtatulya hitazikSA saMbaMdhI upadeza Apyo. pachI pitAne kRtakRtya jevA ane tArUpa dhanavALA sAdavajI suMdarI sAdhvIsamudAyamAM krama pramANe beThA. pramodathI pUrNa banelA bharata mahArAjA dezanA pUrNa thayA pachI prabhujIne, sAdhuone ane sAdhvIjIone vaMdana karIne ayodhyAmAM gayA. buddhimAnamAM zreSTha evA sAdhvIjI zrI suMdarIe paNa be prakAranI zikSA grahaNa karIne niraticAra ane vidhipUrvaka cAritra pALyuM. jema svAti nakSatramAM chIpa motIne prApta kare tema suMdarIe nirdoSa tapazcaryAothI ghAtI karmono nAza karIne kevalajJAna meLavyuM. zrI suMdarI anupama zIlanI nirmalatAthI utpanna thayelA kevalajJAnane ghaNA kALa sudhI pALIne, arthAt ghaNu kALa sudhI kevalI avasthAmAM rahIne, parvatemAM uttama aSTApada parvata upara anaMta sukhavALA mekSane pAmyA. aMjanAsuMdarInuM daSTAMta have aMjanAsuMdarInuM daSTAMta kahe che - A ja jaMbudvIpamAM zAzvata kalyANanuM maMdira ane vidyAdharanI be zreNiethI yukta vaitADhaya parvata che. temAM vidyAsiddhonA sthAnavALuM ane jANe svargane jItavA mATe hoya tema upara upara majalAovALuM prasiddha prahUlAdanagara che. te nagaramAM zatrusamUhane nAza karanAra pralAda nAmane rAjA hatA. AkAzamAM rahele sUrya jANe te rAjAne zarIradhArI pratApa hato. tenI guNarUpI mANeka ratnonI khANa evI padyAvatI nAmanI rANI hatI. tene guNethI jANe iMdrane putra jayaMta hoya te pavanaMjaya nAmane putra hate. kautakavALe te RSabhadatta vagere mitronI sAthe krIDA karavAnA udyAnomAM ane vAvaDIomAM vinoda kara, dhanurvidyAne abhyAsa kare ane lazkarI tAlIma levI vagere krIDA karate hate. A tarapha te ja zreNimAM aMjana nAmanuM nagara hatuM. aMjanaketu rAjA idranI jema tenuM pAlana karatuM hatuM. tenI buddhimAnane mAnanIya evI aMjanavatI nAmanI rANI hatI. te benI netromAM amRtanA aMjana samAna aMjanAsuMdarI kanyA hatI. jANe rUpa ane sauMdaryanI sImA hoya tevI ane sarva prakAranA guNavALI te pitAnA manorathanI sAthe yuvAvasthAne pAmI. jema varSARtumAM nadInuM pUra cAre bAju phelAya tema aMjanAsuMdarInA rUpa, sauMdarya ane guNenI vAta "pahelAM huM khabara ApuM-pahelAM huM khabara ApuM" ema ahaMpUrvaka aneka rAjAonA sthAnomAM phelANI. rAjAoe potAnA ane pitAnA kumAronA kAmadevanA jevA rUpane paTamAM AlekhI AlekhIne maMtrIonA hAthe mokalyA tethI A janAsuMdarInA mAtA-pitA vamaNinA guNonI jema te rAjAonA ane rAjaputronA rUpa, kula, aizvarya, vidyA, zIla ane parAkrama e guNone vicAravA lAgyA. A daramiyAna ekavAra jANe kAmadevanA AjJA paTa heya tevA bhaviSyavrata ane pavanaMjaya e enA paTe ekI sAthe maMtrInA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlapadezamAlA grathane hAthamAM AvyA. parIkSAmAM kuzala rAjAe sarva kumAronA paTane tarAnI jema choDIne e be paTanI dhAraNa karI, arthAt e benA guNenI dhAraNA karI. aMjanaketu rAjAe e bemAM samAna uttama guNene jANIne pharI maMtrIne e bemAM rUpa ane guNamAM keNa adhika che? ema pUchayuM. maMtrIe kahyuM- he deva! A bhaviSyadatta guNamAM vizeSa che. paNa te janmathI aDhAramA varSe mekSamAM jaze ema jinezvare kahyuM che. guNethI adhika hevAnA kAraNe bhaviSyadattane kanyA ApavAnI IcchAvALA paNa rAjAe bhaviSyadatta alpa AyuSyavALa che evI zaMkA karIne na ApI. te vakhate zAzvatakSetra naMdIzvaradvIpamAM yAtrAmAM hajAro vivAre mahAna samRddhithI bhegA thayA. tyAM aMjanaketu rAjAe prahUlAdana rAjAnA putra pavanaMjayane egya joIne harSathI kanyA ApI. naimittikoe jaladI alpa divasamAM Ave tevuM muhUrta ApyuM. yegya saMbaMdha thavAthI khuza thayelA te baMne potapotAnA ghare gayA. aMjanaketu rAjAe potAnI samRddhi pramANe mahAna utsava karavA mATe ADaMbaravALI vivAhanI sAmagrI ekaThI karI. pachI te mahAna ADaMbarathI sarva parivAra sahita gaLa mAnasa sarovaramAM AvIne rahyo. mATe vistAra karavAnI IcchAthI adhika saMkhyAmAM AvavA mATe prahUlAdana rAjAne lagnapatrikA mekalI. prahUlAdana rAjAe paNa janamAM javA mATe svajanene AdarathI lAvyA. samRddhi heya tyAre putra vagerenA kAryomAM kaNa kaNa udyamavALA thatA nathI? A tarapha RSabhadatte pavanaMjayane kahyuM- he mitra ! maitrIthI thayelo prema patnI premathI adazya thaI jaze. pavanaMjaye smita karIne kahyuMH he mitra ! mane patnIne jovAnuM kutUhala thayuM che. AthI keIne khabara na paDe tema rAte jaIne tene joIe. baMne AkAzamAge vimAnathI jaladI mAnasa sarovaranI hada pAse gayA. kALAM vastro paherIne sasarAnA gharamAM praveza karyo. sakhIothI parivarelI ane paraspara vAta karavAmAM rasavALI aMjanAsuMdarI jyAM hatI tyAM te baMne gayA. te vakhate keIka sakhIe aMjanAsuMdarIne kahyuM: he sakhI! pUrve tArA mATe je pati vicArAyo hate te najIkamAM mokSamAM janAro che. AthI sArA paNa alpa AyuSyavALA patithI zuM? tRpti vinA patinA viyeganuM duHkha kharekhara atyaMta dusahya hoya che. aMjanAsuMdarIe kahyuMH he sakhI! A carcAthI zuM ? amRtane chAMTe paNa muzkelIthI meLavI zakAya che ema te zuM sAMbhaLyuM nathI? A pramANe sAMbhaLIne tiraskAra karAyelA siMhanI jema kepathI lAla AMkhavALe pavanaMjaya talavAra 1. ahIM pako : e prayoga che. veSane artha guNa na thAya. paNa Aju bAjune saMbaMdha jotAM veSa atha baMdha besatA nathI thato, guNa artha baMdha besatA che. AthI anuvAdamAM guNa zabdane prayoga karyo che. 2, smyAtrA=jAna.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 165 kheMcIne aMjanAne haNavA mATe deDato hato teTalAmAM RSabhadate hAthathI talavAra kheMcIne tene kahyuMH ziSTapuruSane mATe anucita ane aprastuta e A prayatna che? arthAt A prayatna kare tane na ghaTe. eka te rAtrimAM bIjAnA gharamAM ApaNe AvyA ane bIjuM kanyAne vadha karavo e cagya nathI. jyAM sudhI tuM tene para nathI tyAM sudhI e pArakI che, ethI paNa tuM ene haNe e yogya nathI. A pramANe RSabhadare tene rakyo eTale aMjanAsuMdarI pratye virakta cittavALo ane udAsIna thayela te talavArane myAnamAM mUkIne pitAnA ghare gaye. have temaNe aneka hAthIe, a, ratha ane pAyadaLonI sAthe jaNAvelA divase jAnamAM javA mATe taiyArI karavA mAMDI. maMgaladavanithI yukta nagArAMo (=vArji) vAgyAM eTale kumArane zaNagAravA mATe saibhAgyavaMtI strIo AvI. ADaMbarapUrvaka AvelI te strIone joIne pavanaMjaye pitAne zuM ISTa che te temane jaNAvavA pAse rahelA mitrane kahyuM A ADaMbara zA mATe che? jema sajajana kharAba vAtane na Icche tema huM Avo vivAha karavAne IcchatuM nathI. A sAMbhaLIne vilakhI banelI te strIoe pavanaMjayanI mAtAne A vAta kahI. mAtAe utsukatAthI pavanaMjaya pAse AvIne AzIrvAdapUrvaka kahyuM - he vatsa! te sAmAnya lekenI paNa AzAone pUrI che te hamaNu mAtAne paNa nirAza karavI e zuM tArA mATe cegya che? kurtithI vivAhanI sAmagrI bhegI karavAmAM vyAkulacittavALe rAjA paNa te sAMbhaLIne kumAranI pAse jaladI AvyuM. teNe kumArane kahyuM: adhama mANasane gya ane zaramAvA jevuM A zuM saMbhaLAya che? zuM ApaNe AdareluM kArya kyAMya zithila thAya kharuM? zuM ApaNuM jIvatAM aMjanAsuMdarIne bIje kaI paraNaze ? jema zaMkare khaMDitacaMdrane na mUkyo=dhAraNa karyo tema AdareluM kArya keIe (keI dhIrapuruSe) mUkayuM nathI. A pramANe roSa ane ahaMkArapUrvaka kahIne prahalAdana rAjAe kumArane hAthathI kheMcIne vAhanamAM besADyo. kulIna puruSa lajajAthI paNa pUjyAnA vacanane kyAMya paNa anyathA karatA nathI ema vicArIne guptaroSavALA kumAre jaladI prayANa karyuM. sibhAgyavatI strIoe te vakhate tenuM uttama maMgala karyuM. teNe muguTa, hAra ane bAjubaMdha vigere kiMmatI AbhUSaNe paheryA. tenA mastake caMdramaMDala jevuM veta chatra dhAraNa karavAmAM AvyuM. tenI be bAju gaMgAnA taraMge jevA caMcala cAmare vIjhAI rahyA hatA. jaya jaya evo avani thaI rahyuM hatuM. teNe yAcakane dAnathI khuza karyA. daSTithI badhAne satkAra karate hate. tAMbulathI tenuM mukha suMdara dekhAtuM hatuM. jAnanI AgaLa jate pavanaMjayakumAra devasenAnI AgaLa cAlatA kArtikasvAmInI jema atyaMta zete hate. kanyApakSa taraphathI moTA 1. kArtikasvAmI-pArvatIne putra
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 zIleApadezamAlA graMthanA mATA ghaNA mANasA sAme AvyA hatA. ethI bhUmi 1lirAjyanI jema mahAtsavamaya banI gaI. dAna, bhAjana, sanmAna ane paherAmaNI karavAthI vivAhamaMgala thayu' ane rAjAnA harSanI vRddhi thai. te vakhate anurUpa u mara ane rUpavAvALA vadhU ane vara e ane rahiNI ane caMdranI jema leAkamAM prazaMsAne pAmyA. peAtAnA ghare javAnI IcchAvALA prahalAdana rAjAe svajanAne tuSThiAna ApIne rajA ApI. AthI svajanA jevI rIte AvyA hatA tevI rIte gayA. zuddhakulAcAramAM parAyaNa aMjanAsuMdarIe peAtAnA guNAthI lakSmInI jema kuTuMbane khuza karyuM. paNa pUrNAMkanI parAdhInatAthI patie tene caMDAlaNInI jema gharamAM paNa cakSuthI na sparzI, arthAt kathAreya enI sAme paNa na joyu. jema rAgamAM ghIvALuM bhAjana AnaMda mATe na thAya tema patibhaktA, pati pratye anurAgavALI ane mahAsatI paNa te aMjanAsuMdarI patinA AnaMda mATe na thaI patibhaktine nahi mUkatI ane kavikArone jANatI aMjanAsuMdarIe jema samudra maryAdAne oLaMge nahi tema maryAdAnuM ullaMdhana kayuM nahi. A tarapha varuNu rAjAnI sAthe yuddha karavAnI icchAvALA prativAsudeva rAvaNe yuddhamAM sahAya ApavA mATe prahalAdana rAjAne khAlAvavA mATe laMkAthI mAkalelA rAjadUta tyAM AvyA. yuddhanA kautukavALA prahlAdana rAjAe tAtkAlika sainyasamUhane belAvanArI jayabherIne vagaDAvI. jayalerIne sAMbhaLIne ane yuddha mATe pitAne taiyAra thayelA jANIne pavana jace vicAryuM. ke, huM vidyamAna hovA chatAM yuddha karavA mATe pitA jaze e ceAgya nathI. AthI pitAne namIne yuddha mATe javA mane anujJA Ape ema prArthanA karI. pachI yuddhamAM javA mATe pote bIDuM jhaDapyuM, arthAt yuddha mATe javAneA ni ya karyAM. kAraNa ke sama putrA pitAne zrama thAya e sahana karatA nathI. pati mAtAne pUchIne yuddha mATe javAnI IcchAvALA che ema jANIne aMjanAsuMdarI sAsunA ghare AvI. sAsue paNa tene na khAlAvI. udAsIna manavALI ane patinI STine meLavavAne IcchatI te thAMbhalAnA TekA laIne UbhI rahI. kumAra paNa taiyAra thaIne ane sainyane AgaLa rastAmAM mAkalIne pote AzIrvAda levA mATe mAtAnA gharamAM AvyA. teNe mAtAnA caraNAmAM vadana karyuM, mAtAe paNa AziSavacana kahyAM, pachI putrane ceAgya zikhAmaNa ApIne yuddhamAM javAnI rajA ApI. thAMbhalAne TekA laIne UbhelI, sthira zarIravALI ane patinI dRSTine meLavavAne IcchatI te ajanAsuMdarI rUpALI putaLInI jema AAbhI. kumAra parivAranI sAthe mAtAnA gharamAMthI nIkaLyA. jANe udAsIna hoya tema teNe aMjanAnI sAme paNa na joyuM. satata vahetA netranA AMsuothI jANe bhUmimAM pANI chAMTatI hoya 1. balirAjA ghaNA yajJA ane mahetsavA karAvatA hatA tethI tenuM rAjya * maheAtsavamaya hatuM.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 167 tevI ane zUnyacittavALI aMjanAsuMdarI potAnA ghare pAchI AvI. gayelA kumAre pahelAM prayANamAM mAnasa sarovaranA kinAre sukhapUrvaka sainyane paDAva nakhAvyuM. tyAM rAte sarovaranA kinAre cakravAkIne AkrandanathI vyAkula joIne pavanaMjaye mitrane pUchayuM: he mitra! A zuM che? mitre kahyuM he deva! bhAgyanI parAdhInatAthI cakalAka ane cakravAkI divase bhegA rahe che ane rAte haMmezAM ja chUTAM paDI jAya che. AthI patinA virahathI AkaMdana karatI cakravAkI AMsu pADe che. he baMdhu! jIvatI hovA chatAM marelA jevI te savAre patinA saMyogane pAmaze. A tarapha aMjanAsuMdarInuM bhegAMtarAya karma kSINa thayuM. AthI pavanaMjaya bAra bAra varSathI mArA vaDe tajAyelI aMjanAsuMdarI kevI rIte rahI zakI haze? tethI he mitra! huM tenI pAse javAne IcchuM chuM. tene maLIne pAcho AvI jaIza. mitre jAo ema kahyuM, eTale te ja vakhate te aMjanAsuMdarInA ghare gaye. kSaNavAra bAraNu AgaLa UbhA rahelA teNe te mahAsatIne duHkhI thatI joIne huM pAcho Avyo chuM ema belIne bAraNuM UghADayuM. te ja divase snAna karelI aMjanAsuMdarInI sAthe viSayasukha bhegavyuM. aMjanA garbhavatI banI pote ahIM AvyuM che enI bIjAone khAtarI thAya e mATe aMjanAne pitAnI vIMTI ApIne pavanaMjaya sainyamAM pAcho gaye. patinA AdarathI harSa pAmelI aMjanAe pUrvanI durdazAne bhUlIne potAnA AtmAne saphala mAnyo. kAraNa ke AzA paramasukha che. trIjA mahine ene garbha kaMIke pragaTa thaye. A asatI che ema sasarAe manamAM kalpanA karI. harSanA udayane lAvanAra tene garbha caMdra jema jema vadhe che tema tema tenAmAM (=aMjanAmAM) kalaMka paNa vadhatuM jAya che. vadhatA garbhavALI aMjanAne kuTuMbIoe garbha aMge pUchayuM eTale teNe sAsune patinI te vIMTI batAvI. sAsue kahyuM: mAre putra daSTithI paNa tAre Adara karatuM na hatuM, te pachI teNe pAchA AvIne tArI sAthe viSayasukha bhegavyuM e vAta ame kevI rIte mAnIe? sAsue A pramANe aMjanA upara khoTA kalaMkane Arepa karIne ane tene dhikArIne kADhI mUkI. doSamAM pakSapAta karanArA viralA ja hoya che. ekalI, nirAdhAra banI ane dukhI evI satI aMjanA baMdhAyelA premanA kAraNe je bAlyAvasthAthI bahenapaNI hatI te sakhInI sAthe pitAnA gharanA mArge cAlI. pitAnA ghare gayelI tene tenA vRttAMtane jANanArA pitA vageree paNa tiraskArI. kAraNa ke deSamAM kaIpaNa pitAnuM thatuM ja nathI. svajanoe karelA apamAnathI vizeSa zarama AvavAthI jIvavAmAM paNa nirapekSa banelI ane AMsuone varSAvatI aMjanA satI tyAMthI cAlI nIkaLI. potAnI zaramanA kAraNe gAma vageremAM kyAMya nahi jatI satI aMjanA jaMgalamAM ja bhamI. zuddhazIle tenuM rakSaNa karyuM. kaMda, mUla ane phalone AhAra karatI ane jharaNAnuM pANI pItI evI te mAtra
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 zIlapadezamAlA graMthane eka dAsI ja sahAyamAM hovA chatAM nirbhayapaNe rahI. garbhane samaya pUrNa thatAM kyAMka guphAmAM teNe jema vamaNinI khANa vajaratnane janma Ape tema ugatA sUrya jevA tejasvI putrane janma Apyo. jANe zIlarUpI zastrathI ja hoya tema siMha, vAgha, hAthI, citto, cera, pANI ane agni vagerenA bhayathI rahita te eka vanamAMthI bIjA vanamAM bhamI. ekavAra teNe pANInI zodha karavA mATe dAsIne anyavanamAM mekalI. cittane anusaranAra sevaka eka ja hoya te paNa zuM duSkara che? pANInI zodha karIne AvelI dAsIe aMjanAne kahyuMH tharvatanA zikhara upara kAyetsargamAM rahelA eka munine meM joyA. harSita cittavALI teNe tRSAne bhUlI jaIne jaladI bALakanI sAthe parvata upara caDhIne munine bhaktithI vaMdana karyuM. munie kAryotsarga pArIne tene dharmanA AzIrvAdathI prasanna karI, ane pratilekhita bhUmi upara besIne upadeza ApyuM. te A pramANe - "he mahAnubhAvA ! ghaNA dukhasamUhathI bharelA A saMsAramAM AzAone AdhIna banelA jIvane dharma vinA anya keI zaraNe AvelAnuM rakSaNa karavA samartha nathI. saMge viyegavALA che. pravRttio (=zuM thavuM te) karmane AdhIna che. Ama chatAM mahAdhIna jIva nirarthaka dha karIne bIjAne deSa Ape che. bhegavavA yogya karma keInAthI paNa anyathA karI zakAtuM nathI. pite upArjana karelA karmane bhogavIne ja jIva vAMchitane meLave che. bIjuM, jemaNe pUrvajanmamAM akhaMDa dharma ryo nathI temane ghaNI maTI paNa saMpattie Apatti sahita phaLe che. dharma zrAvaka ane sAdhunA bhedathI be prakArane kahyo che. A dharma, svarga ane mekSanA saMbaMdhanuM kAraNa che ane dukhane dUra kare che." A pramANe sAMbhaLIne vairAgyavALI thayelI aMjanAsuMdarIe samyaktvanI prAptimAM "thanArA abhigrahonI sAthe jenadharmane svIkAra karyo. munie ApelA upadezanA AdhAre A muni viziSTa jJAnavALA che ema jANIne aMjanAsuMdarIe pUchayuM: he bhagavaMta! mane kyA karmathI A duHkha thayuM? munie kahyuM he bhadrA! pUrvabhavamAM tuM zeThanI patnI hatI. tArI jinadharmathI bhAvita eka zakya hatI. te abhigraha laIne zrIjinapratimAnI darareja puSpa, dhUpa, ane bIjA paNa prabhune arpaNa karavA egya dravya vagerethI pUjA karatI hatI. mithyAtvanA Agraha ( pakaDa)nA kAraNe tuM enI pUjAne sahana karI zakatI na hatI. AthI asUyA ane krodhathI ekavAra te jinapratimAne te ukaraDAmAM nAkhI dIdhI. jinapratimAnI pUjA vinA bhojana nahi karatI zakya zrAvikAne te rabAra kSaNe pachI te pratimA ApI. te karmane A bAra vArSika vipAka tane thayuM che. vizeSa prakArano e vipAka have Doka ja bAkI rahyo che. aMjanAe bhaktithI aMjali jeDIne pharI pUchyuM 1. jyAre samyaktvane svIkAra kare tyAre arihaMta e ja mArA deva che, susAdhuo e ja mArA. guru che ane jinezvare kahelo dhama e ja mAre dhama che ItyAdi abhigrahane svIkAra karavo paDe che. 2. kSaNa eTale muhUrtane bAramo bhAga, AthI bAra kSaNa eTale eka muddata (=e ghaDI).
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda he bhagavaMta ! mane anusaranArI A dAsI kakSA karmathI pIDAya che? muni bolyA: he gharmazIlA ! tuM jyAre pratimAne saMtADI rahI hatI tyAre eNe A sthAnamAM pratimA dekhAya che, arthAt pratimA barAbara gupta banI nathI ema vAraMvAra kahyuM. teNe A pramANe kahyuM tethI te pratimAne jarApaNa na dekhAya e rIte saMtADI dIdhI. te karmathI bicArI A paNa duHkhane anubhave che. A sAMbhaLIne AzcaryathI praphullita banelI aMjanAsuMdarIe pitAnA sukha-duHkhamAM badhA sthaLe karmane pramANa mAnyuM. aMjanAsuMdarIe pharI pUchyuM: he bhagavaMta! mArA zubhakarmane udaya kyAre thaze? A bhavamAM zubhakarmane udaya thaze ke nahi? munie kahyuMH he mahAsattvavALI ! tAruM karma lagabhaga khapI gayuM che. ahIM ja rahelI tane tAre mAmo maLaze. pachI mAmAnA gharamAM pitAnA gharanI jema rahIza. A daramiyAna tArA patinA milanane upAya enI meLe ja thaze. AvA AzvAsanathI satvanuM AlaMbana laIne sAdhu sevAmAM tatpara mahAsatI parvatanA zikhara upara rahI. A tarapha tene sUryaketu nAmane vidyAdhara mA naMdIzvaradvIpamAM yAtrA karIne pitAnA ghara tarapha jaI rahyo hato. cAraNazramaNanA puNyaprabhAvathI tenuM vimAna staMbhI gayuM. kyAMya tIrtha ullaMghana karavA yogya nathI ja. puNyanA lAbhathI pitAne dhanya mAnatA vidyAre paNa parvatanA zikhara upara utarIne munine harSa thI vaMdana karyuM. sAdharmika che ema mAnIne aMjanAne vaMdana karI rahyo hato tyAre svara ane rUpanA anusAra A mArI bhANeja che ema aMjanAne oLakhIne te harSa pAmyA. tene vRttAMta sAMbhaLIne dayAnA pariNAmavALe banele te aMjanAsuMdarIne sAthe laIne cAlyA. bhANejanA bAlaputrane avyakta madhura vacanethI lADa laDAvate sUryaketu vimAnamAM besIne AkAzamAge gaye. raNakAra karatI ghugharIonA madhuranAdathI harSa pAmela ane e madhuranAdane sAMbhaLavA jeNe kAna mAMDyA che e te bALaka dhyAnastha yegInI jema (sthira) rahyo. ekavAra bAlacApalyanA kAraNe ramatathI hAtha dvArA vimAnanI ghugharIne kheMcate te mAmAnA khoLAmAMthI nIce jamIna upara paDyo. AthI aMjanAsuMdarI AkaMdana karavA lAgI. te A pramANe - hA daiva! tevuM duHkha ApIne hajI tuM tRpta thaye nathI. jethI putranuM mukha javAnA mArA sukhane tuM sahana karI zakyo nahi! hA huM haNAI gaI chuM! sukhanI AzA sAthe A vimAna paNa haNAI gayuM che! cekasa zilAthI ke paththarathI mArA bALakane cUro thaI gayo haze ! A pramANe bhANeja jerathI AkaMdana karI rahI hatI teTalAmAM sUryaketu jaladI vimAnamAMthI kUdIne e sthaLe nIce utaryo. tyAM teNe bALakane tenA vaja jevA majabUta zarIrathI cUra thaI gayelI zilAnA cUrNamAM beThelo joye. nehathI bALakane mastakamAM suMdhIne cAre bAjuthI pRthvIne (=paththara-kAMkarA vagerene) dUra karIne jema kAdavamAMthI mANeka 22
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 zIlapadezamAlA graMthane ratnane le tema be hAthethI bALakane lIdhe. be hAtha rUpa kamalethI haMsanI jema bALakane lADa laDAvatA teNe bhANejane jANe bheTazuM ApatuM hoya tema bALaka arpaNa karyuM. bALakane akhaMDita aMgavALa joIne jANe nidhAnanI prApti thaI hoya tema AnaMdita cittavALI teNe bALakane vAraMvAra sparza karyo. A bALake Azcarya thAya te rIte zilAne cUro karI nAkhyo ethI tyArathI mAmAe tenuM "zilAcUra evuM nAma pADyuM. sUryaketu bhANejane utsavapUrvaka potAnA ghare laI gayo. svajana lAMbA kALe jovAmAM Ave tyAre prAyaH kuTuMbIo harSa pAme che. trAsarahita banelI ane dIna-anAthajanene dAna ApavAmAM tatpara te dhArmika satkAryothI sukhapUrvaka divaso pasAra karatI hatI. mAmAnA ghare rahele sukamala kAyAvALo bALaka jema caMdra tArAomAM phare tema eka hAthamAMthI bIjA hAthamAM pharate hato. te nagaramAM ane te dezamAM paNa aMjanAsuMdarI ane tene bALaka e benI ja vAta kastUrInI gaMdhanI jema cAre bAju phelAtI hatI. - A tarapha varuNane jitIne vijayI banela pavanaMjaya mahatsavapUrvaka pitAnA ghare AvyuM. pitAnA caraNamAM praNAma karIne mAtAnA AzIrvAda lIdhA. saubhAgyavaMtI strIonA AzIrvAda lIdhA, ane lekene vANIthI satkAra karyo. pachI utsavamAM utsava samAna patnInA mukhane jovAnI IcchAthI te jema hAthI hAthaNInA sthAnamAM Ave tema potAnA nivAsabhavanamAM AvyuM. devathI zUnya devamaMdiranI jema gharane patnIthI 2hita jeIne pavanaMjaya patnInA virahathI vyAkula banI gayo. te A pramANe vilApa karavA lAgyAM- he zAMta priyA ! tuM kyAM gaI? te vakhate rAtrinA aMte meM tAro saMga karyo. A vAta vAtsalyanidhi mAtAne keIe paNa na kahI. athavA gharamAMthI nIkaLatI tane mArI mAtAe rekI nahi, suvicAravALA maMtrI vagere lekee paNa na rokI. te ApattimAM tArA mAtA-pitA paNa zudra thayA. hA! mArA Agamana sudhI temaNe paNa tAre Adara na karyo. cekasa te marI gaI haze, athavA jaMgalI prANaeAe tenuM bhakSaNa karyuM haze! he bhadrA ! he khIlelA rUpavALI ! he sarva prakAranA guNone samudra! he sundarI! jIvate huM tArA snehanA RNathI rahita nahi banI zakuM. A pramANe vilApa karatA ane zekathI duHkhI thayelA pavanaMjaye turata caMdananA lAkaDAonI citA goThavI. mAtA-pitAe tene vividha vacanathI samajAvyuM, te paNa virogarUpI javaranA vegathI duHkhI thayelA teNe maraNane Agraha na mUkyo. A tarapha kAlakSepa karavAnI IrachAvALA mitra RSabhadatte mitrane bheTIne tenI pAsethI traNa divasa mAgyA. cakakasa zIlanA prabhAvathI te jIvatI haze, tethI tuM rAha jo, jethI huM tenI zodha karI lAvuM. A pramANe pratijJA (=saMkalpa karIne ane vimAnamAM besIne RSabhadatta turata pakSInI jema AkAzamArge cAlyuM. zahera, udyAna, gAma ane nagara vagere sthaLe khUba
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 171 bhamate ane strI-bALaka vagerenI vAtacItamAM aneka prakAranI vAtane sAMbhaLate te trIjA divase sUrya puranA udyAnamAM gaye. tyAM strIonI vAtacItamAM teNe "aho ! bALakanuM saibhAgya kevuM che?" ema sAMbhaLyuM. A sAMbhaLIne teNe vicAryuM ke zukana anukUla hovAnA kAraNe huM kalpanA karuM chuM ke aMjanAsuMdarIe bALakane janma ApyA che ane tenI A vAta che. A pramANe vicAratA RSabhadatte temanI najIkamAM rahIne temanI "aMjanAsuMdarI mAmAnA ghare AvI" tyAM sudhInI badhI vAta sAMbhaLI. harSa pAmelo te sUryaketu rAjAnI sabhAmAM gaye. tyAM teNe bALakane meLAmAM rAkhIne beThelI aMjanAne joI. aMjanAsuMdarIe AvelA patinA mitrane jevA mAtrathI oLakhI lIdhe. lajajA pAmelI te Asanane choDIne saMbhramasahita ubhI thaI pachI teNe mAmAne vRttAMta jaNAvIne praphullita cittavALA tenuM svAgata karyuM. aMjanAsuMdarIe lAvelA snAna, pANI, bhejana vagereno niSedha karIne atizaya harSathI pUrNa banelA RSabhadatte kahyuM: putrasahita aMjanAsuMdarIne jovAthI mAre zrama sarvathA dUra thaI gayo che. saphala banelAene phaleza zo hoya! paNa vAta evI che ke- varuNane jitane pavanaMjaya utsavapUrvaka snehanA aneronI sAthe ghare Avyo. gharane aMjanAsuMdarIthI rahita joIne vyAkula banelo te citAmAM praveza karavAnI IcchAvALo thaye. paNa meM tene traNa divasa mATe rokI rAkhe che. tethI aMjanAsuMdarIne jaladI mekale. baMnene gharamAM dIrghakALa sudhI kalyANa thAo ! tamAre A upakAra seMkaDe zAkhAomAM vRddhi pAme. samayane jANanArA sUryaketue te vakhate jamAIne mitranI sAthe putra sahita bhANejane sasarAnA ghare mekalI. atizaya harSa thI utAvaLo thayelo te aMjanAne vimAnamAM besADIne prahUlAdana nagaranA udyAnamAM AvyuM. aMjanAne udyAnamAM rAkhIne pite AgaLa gaye. teNe putra sahita aMjanAnA AgamananAM Azcaryane jaNAvIne putra sahita rAjAne manoronI sAthe vadhAmaNI ApI. badhA harSa pAmyA. atizaya harSavALA ane Adarayukta manavALA temaNe RSabhadattanI vANIne prANa ApanAra auSadha samAna mAnI. jANe na ugelo caMdra hoya tevA pavanaMjayanaH putrane jovA mATe nagaranA leke jANe samudrI jatA hoya tema gayA. aMjanAne nagara praveza karAvavA mATe vAji 2 vAgavA lAgyA. ghaNu maMgala gIte belAvA lAgyA. (bhA mATe rastAmAM bAMdhelA) kapaDAnA cheDAo hAlI rahyA hatA. gharanA dvAra upara maMgala mATe bAMdhelI capala parNamALA hAlI rahI hatI. A rIte mahotsava pUrvaka prahUlAdana rAjAe putra sahita putravadhUno pitAnA nagaramAM praveza karAvyA. 1. vadhAmaNI ApI eTale ke AnaMdane vadhAryo. jema AnaMdane vadhAryo tema temanA mane rathane paNa vadhAryA. kAraNake putra sahita aMjanA maLavAthI temane aneka manoratha thayA. Ama RSabhadakti AnaMdanI sAthe manorathane vadhAryA. AthI ahIM maneronI sAthe vadhAmaNI ApI evo ulalekha che. 2. lekenA ToLe ToLAM jaI rahyA hatA. moTA moTA ToLA jANe sAgara hoya tevA dekhAtA hatA. AthI "ahIM jANe sagAro jatA hoya tema gayA" e ullekha karyo che.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 zIlopadezamAlA graMthane vizeSa prItithI pUrNa cittavALI sAsue paNa jene zreSaguNenI khAtarI karAI che. tevI putravadhUne ghaNuM mAna ApyuM. pativratA, prazaMsanIya putravALI ane patine priya evI aMjanA phalathI zobhatI kalpavelaDInI jema tenA harSa mATe na thaI? arthAta badhAnA harSa mATe thaI. pUrvajanmane yAda karatI ane zuddha vairAgyanI asAdhAraNa nadI evI aMjanAsuMdarI jainadharmane AcaravA lAgI. saMbaMdhI sajajane e pavanaMjayanA putra zilAcUranuM harSathI "hanumAna" evuM nAma karyuM. prahalAdana rAjAe nirmala puNya sAmagrIne pAmIne ane potAnA rAjya upara putrane sthApIne pote dIkSA lIdhI. lIlA mAtrathI pRthvInuM pAlana karatA ane mahAparAkramI pavanaMjaya rAjA ghaNuM sAmarthyane pAmya. jema rAmacaMdrajInA paTarANa sItAjI hatA, jema IMdranI paTarANI IMdrANuM che. tema pavanaMjayanI paTarANI aMjanAsuMdarI thaI. adabhutasthiratAvALI aMjanAsuMdarIe akSayapuNyathI dharma, artha ane kAma e trivarganA sArabhUta sAmrAjyane sArI rIte anubhava karyo. yuvAvasthA ane suMdara aMgopAMgothI manahara hanumAna paNa udAratA, zUratA ane gaMbhIratA vagere guNenI sAthe vRddhi pAme. vIsamA munisuvrata tIrthakaranA zAsanamAM thayelA keI AcArya vihAra karatA te zaheramAM padhAryA. temanI dezanA sAMbhaLIne aMjanAne saMvegarUpI dIpaka prajavalita banyuM. AthI pativratA teNe dIkSA mATe pati pAse prArthanA karI. pavanaMjaye tene saMsAramAM rahevA mATe ghaNuM kahyuM paNa te kaI paNa rIte saMsAramAM na rahI. AthI sthira premamAM tatpara ane priyAne mitra mAnanAra pavanaMjaya rAjAe yuddhamAMthI pAchA na haThe tevA yuddhavIra hanumAnane rAjya ApIne pote saMyamarUpI sAmrAjyane svIkAra karyo. satI aMjanAsuMdarIne Azcarya kArI caritrarUpI caMdanane hadayamAM lagADIne zubhabhAvavALA jIvo zIlarUpI sugaMdhIcUrNathI sugaMdhI cittavALA bane. namadAsuMdarInuM dRSTAMta have narmadA suMdarInuM daSTAMta kahevAmAM Ave che - A bharatakSetramAM vadhatI lahamIvALuM vardhamAna nAmanuM nagara hatuM. te nagaranAM caityanA tejathI saMpatti jANe devanagarane tirasakAra karI rahI hatI. temAM rUpathI kAma devanA garvane dUra karanAra zrI saMpratinAmane rAjA hatA. tene zatruonI apakIrtithI ja jANe AkAza zyAma banI gayuM. tenA nagaramAM RSabhasena nAmane sArthavAha hate. tenI jANe dharmanI ja zreSTha mUrti hoya tevI vIramatI nAmanI patnI hatI. e benA sahadeva ane vIradAsa nAmanA nItimAna putra hatA, ane lAvaNyane asAdhAraNa mahAsamudra evI RSidattA nAmanI putrI hatI. aneka mithyAdaSTio RSidattAnI mAgaNI karatA hovA chatAM RSabhasene temane RSidattA na ApI. bimAranI pAse madha keNa laI
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 173 rUpacaMdra nagarathI vepAra mATe peAtAnA gharanI jema svecchA jAya? ekavAra rudradatta nAmanA mahAnadhanika vaNikaputra tyAM AvyA. mitra kuberadattanA ghare rahIne vepAra karatA te pramANe rahe che. unmattahAthI upara beThelA teNe sakhIonI sAthe zerImAM AvelI devI jevI RSidattAne joI. jema cAtaka AkAza sAme jue tema te meATA stanavALI ane rAjahaMsa samAnagativALI RSidattAne ja ghaNA vakhata sudhI jotA rahyo. pachI teNe kuberadatta pAsethI enI saghaLI vigata jANI lIdhI. tene meLavavAnI IcchAthI mithyASTi hovA chatAM teNe jainadharmanuM zikSaNa lIdhuM. e daMbhI hovA chatAM tenA vivekathI zeThanuM citta tenA pratye AkarSAyuM ane tene kanyA ApI, kharekhara ! daMbha dhUtAne mATe kalpavRkSa che. zeThe sArA divase RSidattAne mahotsavapUrvaka paraNAvI. jema kuLavAna zrI khetaramAM pANI sIMcIne peAtAne kRtakRtya mAne tema zeTha peAtAne kRtakRtya mAnavA lAgyA. keTalAka mahinAo vItyA pachI sasarAne pUchIne jema kAmadeva ratinI sAthe jAya tema patnIthI yukta te peAtAnA nagaramAM gayA. tyAM pitAe RSidattAnI sAthe ja rudradattane abhinaMdana ApyA. jema bALaka ratnane cheDI de tema rudradatte jainadharmane mUkI dIdhA. tenA sa`saga thI RSidattA paNa mithyAtvane pAmI. zakhanI sAthe maLelA vAyu zuM dudegdhane pAmatA nathI ? A jANIne zuddha jaina tenA mAtA-pitAe putrajanma, putravivAha vagere prasa'gAmAM ene dUra karI, arthAt ene na khAlAvI. krame karIne RSidattAe putrane janma ApyA. tenuM mahezvaradatta evuM nAma pADyuM. samaya thatAM sarva kaLAothI yukta te yuvAvasthAne pAmyA. A tarapha sahadevanA RSidattanAmanA pahelA putra hatA. tenI suMdarI nAmanI patnIe sArA svapnathI sUcita thayela garbhane dhAraNa karyo. tene narmadA nadImAM snAna karavAnA DhohalA thayA. AthI sahadeva tene peAtAnA sAmAM narmadA nadInI pAse ja laI. gayA. zubha divase patnInI sAthe narmadA nadInI vidhipUrNAMka pUjA karyAM pachI narmadA nadImAM praveza karIne jalakrIDA karI. vepAranA sukhavALA te sthAnamAM ja rahelAM sahadeve tyAM ja nApura nAmanA nagaranI racanA karI. temAM jANe potAnA samyaktvarUpI zarIrane pASavA mATe puNyarUpI AhAra hAya tevuM ane meruparyaMta jevuM UMcuM jinamaMdira banAvyuM. jema bhamarAe kamaLa pAse Ave tema ghaNA vepArIoe pAtapAtAnA sthAnAne cheDIne tyAM AvIne sthiratA karI. samaya thatAM jema vaisUrya miNanI bhUmi vaijhUnI saLIne janma Ape tema suMdarIe suMdara lakSaNavALI putrIne janma ApyA. pitAe putranA janmanI jema enA janmanA utsava karyA. pachI tenuM nadAsu darI' evuM nAma pADyuM. nama dAsuMdarIe paNa jANe pUrve abhyAsa karelA hoya tema (sahelAIthI) saghaLI kaLAonA abhyAsa karyo, jema pUrNimA pUrNacaMdrane pAme tema te pUrNa yauvanane pAmI. RSidattAe nA suMdarInuM rUpa bahu suMdara che ema sAMbhaLyuM. AthI teNe peAtAnA putra mATe na dAsu darInI mAgaNI
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 zIlapadezamAlA graMthane karavAno vicAra karyo. pachI teNe A pramANe vicAryuM - saDI gayelA pAMdaDAnI jema svajanathI dUra karAyelI mane dhikAra he! jenadharmane choDI lenArI mAre ghaNuM sahana karavAnuM che. je svajana parvanA divasamAM paNa mAro Adara karatA nathI te mArA putrane pitAnI putrI kevI rIte Apaze? AvA vicArathI retI tene rudradatte raDavAnuM kAraNa pUchyuM. teNe te saghaLI vigata kahI. A sAMbhaLIne putre kahyuM H he pitAjI! mane tyAM mekale, jethI huM svajanone khuza karIne mAmAnI putrIne paraNIne mAtAne harSa pamADuM. tethI pitAnI AjJAthI mahezvaradatta cAlyo. thoDA ja divasomAM narmadApura nagaramAM AvI gaye. nAnA (=mAtAnA pitA) vagere svajanoe kalajajAthI tene satkAra karyo. tIrthakare paNa ucita AcArane tyAga karatA nathI. jema zikArI suMdara gItathI haraNAone vaza kare tema teNe potAnA dhIratA, gaMbhIratA, udAratA vagere uttamaguNothI svajanane vaza karyo. ekavAra nAnA khoLAmAM beThelA mahezvaradattane kahyuM : he vatsa ! jema jAMgulImaMtrathI sapane vaza karAya tema te amArA cittane vaza karI lIdhuM che. tethI tane zuM ISTa ApIne ame sukhI banIe. nAnAe A pramANe kahyuM eTale teNe narmadA suMdarI kanyAnI mAgaNI karI. nAnAe kahyuM: he vatsa! te yogya kahyuM che. paNa tAruM kuLa mithyAtvanI sImA che, tethI mAruM mana zaMkA kare che. mahezvaradatte kahyuM : kuLa dUra rahe, kulanI carcAthI zuM? kamaLane mastaka upara mUkanArAo zuM kamaLanI utpattine jue che? mane te tamAre jinadharmI ja jANavo. sarva prakAranI parIkSAothI ane tevA segaMdathI paNa teNe pote jenadharmI ja che e vizvAsa pamADayo. have RSabhasene premathI sahadevanuM hRdaya sAthe AliMgana karyuM. pachI teNe harSathI mahezvaradatane gauravapUrvaka narmadA suMdarI ApI. jema strI hAthamAM (hatheLImAM) citravallIne kare tema mahezvaradatte narmadA suMdarIne potAnA hAthamAM karI, arthAt te narmadA suMdarIne para. narmadAsuMdarIne paraNIne te mane rathanI racanArUpI rAjamArgane musAphara banya, arthAt teNe manorathane pUrNa karyo. narmadA suMdarIe tenA unmatta hAthInA jevA manane dharmopadezarUpI aMkuzathI sanmArgagAmI karyo. keTaloka kALa gayA pachI sasarA vagerenI rajAthI jema hAthI viMdhyAcala parvata tarapha jAya tema te patnInI sAthe pitAnA ghare gaye. caraNomAM namelI narmadasuMdarIne kheALAmAM besADIne RSidanA jema varSARtumAM vanabhUmi harSa pAme=vikasita bane tema harSane pAmI. varganI gaMgA samAna narmadAsuMdarIe sukRtarUpI pANIthI sasarAnA gharane mithyAtvarUpI kAdavathI rahita karyuM. pati mATe dharmotsavanI nadI jevI narmadA suMdarI sarvasvajanonA sanmAnanA sukhapUrvaka samaya pasAra karavA lAgI. ekavAra te darpaNamAM mukha jetI, mukhamAM tAMbUla cAvatI ane vilAsanI ceNa karatI jharukhAmAM beThelI hatI. te vakhate tyAM nIce mArgamAM eka sAdhu jaI rahyA hatA. teNe thuMkeluM tAMbUla muninA mastake paDyuM. jJAnI evA te munie tene
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 gujarAtI bhAvAnuvAda, joIne jANe gusse thayA hoya tema kahyuMH je A pramANe muninI AzAtanA kare che te patinA viyegane pAme che. khinnamanavALI narmadA suMdarIe jharUkhAthI utarIne sAdhunA e caraNomAM paDIne kahyuM ke huM baLI gaI chuM, nirbhAgyA chuM, duSTa chuM, zrIjinezvaradevanI upAsikA hovA chatAM meM A pramANe avinaya karyo. mahAmAo viAvanA sarva jIve pratye vAtsalyavALA hoya che, pavitrakaruNarasanA sAgara hoya che. AthI mArA te aparAdhane mApha karo. samadaSTivALA munie zatruo upara paNa kepa karatA nathI. pitAnAo upara paNa rAga karatA nathI, potAnA prANa jAya te paNa zrApa ApatA nathI. tethI duSTabhAva vinAnI mane je zApa Apyo che te dUra karo. kAraNa ke caMdanane kApavAmAM Ave te paNa temAMthI sugaMdha pragaTe che. muni bolyA ! he vatsa zrAvikA ! nirarthaka kheda na pAma. jaina munio kyAMya paNa zApa ane nigraha karatA nathI. meM akasmAt A hakIkata mAtra ja kahI che. lImaDo kaDavo che ema kahevAmAM Ave tyAre zuM kaI duHkhI thAya che? karmaSathI patinI sAthe tAre viyega thaze. pote upAjelA karmane bhagavate jJAnI koNa khinna bane? A pramANe samajAvIne sAdhu pitAnA mArge gayA. narmadasuMdarIe sAdhune vaMdana karyuM. raDatI tene patie zAMta karI. pachI te ghare AvI. takalIpha vinA satata jainadharmane karatI mahAsatI narmadasuMdarIe thaDaka kALa sukhapUrvaka pasAra karyo. ekavAra mahezvaradatta vepAra karavAnI IcchAthI yavanadvIpanA dezane gya kariyANuM laIne yavanadvIpa tarapha cAlyo. patie sAthe AvavAnI nA pADavA chatAM kadAgrahathI jema palAzavRkSanA patronI zreNi vAvAjhoDAnI sAthe cAle tema narmadA suMdarI patinI sAthe cAlI. vahANamAM caDhIne dariyAnA madhyamAM jAya che teTalAmAM teNe dUrathI keInA vaDe gavAtuM gIta sAMbhaLyuM. svaranA lakSaNemAM kuzaLa narmadasuMdarIe rAte te gIta sAMbhaLIne patine prasanna banAvavAnA IrAdAthI kahyuM- he svAmI! je A madhuravANIthI gIta gAI rahyo che tenuM zarIra zyAma che. hAtha, paga ane vALa sthUla che. te saravazAlI che. enA guaubhAgamAM mazo che. keDamAM jamaNI tarapha lAMchana che. tenI uMmara batrIsa varSanI che. tenI chAtI pahoLI che. have mahezvaradatta vicAryuM ke, jema menakA (=himAlayanI patnI) vizvAmitranI sAthe anurAgavALI hatI tema cokkasa A mArI patnI te puruSanI sAthe anurAgavALI che. anyathA, jema pavinI (caMdravikAsI kamalanI velaDI) caMdranA amRta varSAvanArA svarUpane jANe che tema A enA dehanA lakSaNane kevI rIte jANe? aho ! ATalA kALa sudhI huM ene mahAsatI jANatuM hatuM, paNa have huM ene kulane ucheda karanAra yamarAjanI dhajA mAnuM chuM. je strIo svArtha mATe putra vagerene paNa tRNa samAna gaNe che te strIo upara buddhimAna keNa zAkinIonI jema vizvAsa kare? zuM hamaNAM ja ene thuMkanI jema samudramAM nAkhI dauM? athavA Ane talavArarUpI daMDathI keLanA jhADanI jema chedI nAkhuM? A pramANe nirdoSa
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 zalapadezamAlA graMthano narmadAsuMdarI viSe kaMI paNa anucita Acare teTalAmAM kRpamAM (=naukAnA madhyabhAganA staMbha upara) rahelA niyamake UMcA avAjathI A pramANe kahyuM:- vahANane jaladI thabhAve. vaane nIce pADe, arthAt saDhane utArI le, naukAnI sAMkaLane laI le, arthAt sAMkaLane laMgara sAthe bAMdhI de. A rAkSasadvIpa AvI gayuM che. pANI ane dhana vagere sAmagrIne ahIMthI jaladI saMgraha karI le. A pramANe sAMbhaLIne vahANa saMcAlakee te badhuM te pramANe karyuM. mAyAthI gurUSavALo mahezvaradatta te dvIpamAM ramavA mATe narmadA suMdarIne jaMgalamAM kayAMka laI gaye. mugdha narmadAnuM darI dhUta tenI sAthe eka vanamAMthI bIjA vanamAM pharI pharIne thAka lAgavAthI netarathI gahana sarovaranA kinAre kyAMka sUI gaI. te vakhate jANe pUrve upArjana karelA azubhakarmanI dUtI hoya tevI nidrA jaladI AvI gaI, ane ethI tenI AMkha micAI gaI. mahezvaradatte vicAryuM tene hamaNAM talavAra vagerethI mArI nAkhavAmAM Ave che te pitAnA aparAdhane nahi jANaze. paNa A pramANe (ekalI paDelI teo potAnA aparAdhane yAda karI karIne mRtyu pAme. A pramANe vicArIne jema AMdhaLo mANasa sapanI brAtithI puSpamAlAne cheDe tema tene mUkIne, jema cADiyAthI brAnDa banela pipaTa zAlikSetrathI nAsI jAya tema te nAsI gaye. nAsIne te vahANu pAse AvyuM. vahANasaMcAlakee tene pUchyuM tArI patnI kyAM che? teNe kahyuMH hAya! mArI patnIne jaMgalamAM rAkSasa khAI gaye. haNavA mATe AvatA tene joIne huM jaladI nAsI chUTyo. mATe tame paNa vahANane khUba utAvaLathI calAve. bhaya pAmelA temaNe paNa tema karyuM. AtmA (=prANa) kone priya nathI? mAyAthI jANe vahANamAM caDhavAne Irachata na hoya tevo mahezvaradatta paNa vahANamAM calyo. teNe vicAryuM buddhimAna meM Aje vyabhicAriNIno tyAga karyo te sAruM karyuM. ene tyAga karIne meM kApavAdane paNa rokI dIdhe. mahezvaradatte A pramANe vicAryuM. paNa mUDha te e jANatuM nathI ke huM bhAgyathI haNAyeluM che. jANe patnInA viyogathI duHkhI thaye hoya tevA tene vepArIoe samajAvyuM. krame karIne te yavanadvIpamAM AvyA. lAbhathI yukta banelo te potAnA nagaramAM gaye. teNe mAtA-pitAne patnI marI gaI che e pramANe ja kahyuM. duHkhI thayelA mAtA-pitAe putravadhUnA preta kAryo karyA. pachI temaNe putranI sAthe bIjI kanyAne paraNavI. A tarapha narmadA suMdarI sukha ApanAra paMca namaskAramaMtranuM smaraNa karatI jeTalAmAM uThI teTalAmAM teNe patine na je. pati mArI mazkarI kare che ema mAnatI narmadAsuMdarIe patine kahyuM : he nAtha ! Ava, Avo. huM AvA prakAranA hAsyane sahana 1. khetara vageremAM pazu-pakSIone bhaya pamADavA mATe ghAsa vagerethI UbhA karele manuSyane AkAra. - 2. marelAne uddezIne karavAmAM AvatA laukika AcAre.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 177 karavA samartha nathI. cittathI zaMkita banelI teNe jaladI jAte uThIne khavAyelA ratnanI jema dareka kAMThAmAM ane dareka vRkSamAM joyuM. kyAMya paNa patine na je. AthI te eTaluM badhuM raDI ke AMsuonI garamIthI tenuM gaLuM sukAI gayuM. raDatI evI tene pAse rahelA mRgalAnA TeLAe karuNAthI joyA karatA hatA. zekathI duHkhI banelI te potAnA avAjanA prativanine dUrathI sAMbhaLIne jema mRgalI mRgatRSNikA tarapha daDe tema pratidavani tarapha deDI. tevuM kaI vana na hatuM, tevAM kaI vRkSa na hatAM, evI kaI jhADI na hatI, ke jyAM te bhamI na hoya ke UMcAsvare raDI na hoya. jANe tenA zekathI ja hoya tema sUrya anya dvIpamAM gaye ane jANe satIne sukhI karavA mATe hoya tema vidhAtAe caMdrane mokalyo. patiduHkhanA kAraNe caMdramAe paNa agnikuMDanI jema tene tapAvI. rAkSasanI jema caMdrathI bhaya pAmelI teNe latAgRhamAM praveza karyo. jANe se varSa jeTalI hoya tema rAtrine pasAra karIne savAre patinA guNone yAda karIne AkAza ane pRthvIne bharI denAruM rudana karyuM, he nAtha ! jema caMdra kumudinIne choDIne jAya tema dIna ane ekAMta sthira premarUpI amRtamaya evI mane sUtelI choDIne tame kyAM gayA? A pramANe pite retI ane musApharone raDAvatI tathA patinA samAcAra pUchatI teNe pAMca divasa pasAra karyA. chaThThA divase samudranA kAMThe jyAM vahANa rekAyuM hatuM tyAM gaI tyAM sthAna zUnya joyuM. pachI nirAza banelI teNe muninA te vacananuM ullaMghana karI zakAya tema nathI ema vicAryuM, ane vivekathI yukta banelI teNe zoka ocho karyo. te mahAsatIe jAte ja AtmAne A pramANe samajAvya - he jIva! pUrve upArjana karelA potAnA karmane (samatAthI) bhagava, kheda na kara. pachI teNe snAna karIne arihaMta devane vaMdana karyuM. vanamAM phalAhArane karatI te tApasI jevI thaI. te satIe mATInuM jinabiMba banAvIne te jinabiMbane kyAMka guphAmAM nizcalatA mATe AMkhanI AgaLa sthApita karyuM. suMdara buddhivALI satIe phala, puSpa ane sAme nAmanuM dhAnya vagerethI jinapUjA karIne jyotiSmatI vRkSanA telathI dIpakane pragaTAvyA. savAre uThIne jinabiMbanI AgaLa ekAgracitte svAdhyAya ane stavana vagere karavA dvArA tyAM paNa divasene saphala banAvyA. ekavAra sadagatine sAdhavAnI IcchAthI vrata levA mATe jema rAjahaMsI mAnasa sarovaramAM javA mATe Irache tema teNe bharatakSetramAM javAnI IcchA karI. A tarapha bambara dezanA baMdare jate ane vivekabuddhivALo ene vIradAsa nAmane kAke te pradezamAM AvyuM. pitAnA sainyasamudAyathI parivarelo narmadA suMdarInA pagalAenI zreNine joI joIne parvata pAse gayA. tyAM teNe zrI jinastuti sAMbhaLI. avAjanA lakSaNathI A narmadA hevI joIe ema vicAratA teNe guphAmAM praveza karyo ane 23
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zIlapadezamAlA graMthane A mATe utsava samAna tene Azcarya pUrvaka joI narmadAsuMdarI kAkAne oLakhIne gaLe vaLagIne raDI. kAke paNa snehathI zeka ane AnaMdanA AMsuothI chavAI gaye. kAkAe tene pUchayuM : he putrI! tuM ekalI kema che? ane ahIM tAruM Agamana kevI rIte thayuM? satIe potAne saghaLe vRttAMta jaNAvyuM. bhAgyanI niMdA karato kAke narmadasuMdarIne laIne bambara baMdare AvyuM. bahAra sArthane paDAva rAkhe. mahAsatIne svaracha vAmaMDapamAM rAkhI. pachI pote bheTazuM laIne rAjasabhAmAM gaye. ardhI karamukti vagerethI rAjAe tene satkAra karyo. kariyANuM vagerenA levaDa-devaDanI vyavasthA karI. A tarapha rAjAnI kRpApAtra ane saubhAgyarUpI saMpattinI zALA evI hariNI nAmanI vezyA tyAM prasiddha hatI. te tyAM musAphara pAsethI eka hajAra ne ATha senAmaheza letI hatI. AvI vyavasthA rAjAe karI hatI. te vezyAe vIradAsane belAvavA pitAnI dAsI mekalI. ame svapatnImAM saMtoSavALA chIe ema kahIne vIradAse tene nA kahI. dAsIe ekahajAra ATha senAmaheronI vyavasthAnI vAta karI eTale vIradAse tene vyavasthAnuM dhana (ekase ATha senAmahera) ApyuM. dAsIe jaIne te badhuM dhana hariNIne harSathI ApyuM. vezyAe kahyuMH A dhanathI zuM? tuM tene ahIM laI Ava. AthI dAsI pharI varadAsane belAvIne vezyAnI pAse laI gaI. dAsIe vezyAne kAnamAM kahyuM ke tenA ghare keIka strI che, te tenI patnI hoya, bahena hoya ke pachI putrI heya. paNa tenuM rUpa devAMganAone paNa jhAMkhI pADe tevuM che. je haraNanA jevI AMkhevALI te strI tamArI AjJAne AdhIna bane te tame pitAnA ghare kalpavelaDI avatarI che ema jANe. tAtkAlika buddhivALI hariNIe kapaTathI nizAnI (=khAtarI) mATe varadAsanI vIMTI lIdhI. dAsIne kAnamAM kaMIka kahIne ane vIMTI ApIne mokalI. tethI 5TamAM kuzaLa dAsIe narmadA suMdarI pAse jaIne A pramANe kahyuM - he suMdarI! zeTha amArA ghare rahelA che ane tamane bolAve che. tenI nizAnI (=khAtarI) mATe A vIMTI che. mATe jaladI Ave. vIradAsanA nAmathI aMkti vIMTI joIne niSkapaTa narmadasuMdarI tenI sAthe ja vezyAnA ghare gaI. tene bIjA bAraNAthI praveza karAvIne jaladI bhoMyarAmAM rAkhI. kRtakRtya banelI vezyAe e vIMTI vIradAsane pAchI ApI. akhaMDitatratavALa varadAsa tyAMthI potAnA ghare gaye. tyAM narmadA suMdarIne na jotAM kSobha pApe. sevakane pUchayuM. upAye karavA chatAM te kayAMya tenI mAhitI meLavI zakyo nahi. dhUtArAonA atizaya gupta rIte karelA kAryanA pArane zuM kaI pAmI zake? varadAse vicAryuM. jeNe mAyAthI niSkapaTa A satInuM apaharaNa karyuM che te huM ahIM houM tyAM sudhI kevI rIte pragaTa karaze? arthAt pragaTa nahi kare. vIradAsa A pramANe vicArIne, kariyANAe laIne, rAjAne pUchIne, vastuothI vahANene bharIne potAnA nagara tarapha cAle. vizuddhabuddhivALA vIradAse bharuca AvIne upAyane jANanArA jinadAsa nAmanA mitra zrAvakane badhI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 179 vigata kahI. pachI tene narmadA satInI zedha mATe jaladI mokalyA. jinadAsa paNa narmadA satInI zodha mATe jarUrI sAmagrI sAthe laIne barbara baMdare gaye. A tarapha viradAsa tyAMthI gayo eTale suvarNa mATe jenuM citta haNAI gayuM che evI vezyAe narmadAsuMdarIne kahyuM : he bhadrA ! vezyAno baMdha karIne potAnA janmane saphaLa kara. jema urvazI mahAna aizvaryavALA iMdrane mAnya che tema te rAjAne mAnya thA. tenAM vacanathI jANe baLI gaI hoya tevI narmadA suMdarI hAthane halAvatI belI mArA jIvatA mArA zIlarUpI mANekarananuM haraNa karavA A koNa Icche che? vezyA belI : pRthvItalamAM amAre ja janma saphala che. ahIM rahelI paNa ame potAnI marajI mujaba bhegone bhegavIe chIe. narmadAsuMdarIe kahyuM : A sukhanA kAraNe (vivekI) kaNa potAne kalyANathI vaMcita rAkhe ? bALake ja mANekaranethI caNAne kharIde che. jema vAMchitanI prApti mATe jaDapuruSa ciMtAmaNine mAre tema narmadasuMdarInA vacanathI kepa pAmelI vezyA tene jaladI mAravA lAgI. vezyAthI mAra marAtI narmadA suMdarI manamAM paMcanamaskAra maMtranuM smaraNa karavA lAgI. tenA prabhAvathI vezyA ociMtI prANethI mukta thaI vezyAnA mRtyu pachI tenA pade sthApavA mATe rAjAnI AjJAthI maMtrI narmadAsuMdarIne prArthanA karavA lAgyA. je huM mAlika banIza te 2chA pramANe ahIMthI nIkaLI zakIza ema potAne nIkaLavAne upAya jANIne jema zaMkare rIpaNuM mAnyuM tema satIe maMtrInuM vacana mAnyuM. maMtrInA mukhathI satInA saMdaryane sAMbhaLIne tene jevA utsuka banelA rAjAe tene lAvavA mATe sukhAsana (=pAlakhI) mokalyuM. rAjasevake tene sukhAsanamAM besADIne ane tenA mastake chatra dhAraNa karIne mahAna ADaMbarathI nagaramAM jaladIthI jeTalAmAM laI jAya che teTalAmAM zIlarakSA mATe gAMDapaNa auSadha che ema jANIne te nagaranI moTI khALamAM paththaranI jema paDI. jema lehanA bakhtarathI zarIrane vaTe tema A te apUrva caMdanano lepa che ema bolatI satIe zarIrane kAdavathI lIMpyuM. viSayenI viruddha bolanArI satIe vone zarIra uparathI utArIne pAMdaDAnI jema phADI nAkhyA. zIlarUpI jIvane vinAza karanArA sarpone trAsa pamADavA mATe teNe temanI sAme sApanuM jhera utAravA mATe maMtra belanArI strInI jema dhULa pheMkI. jANe muzakelIthI nivAraNa karI zakAya tevA maMtrathI grahaNa karAI hoya tema bhayaMkara AkRtivALI teNe pitAnA zauryanuM varNana karavA pUrvaka addabhuta nRtya karyuM. tenI vigata sAMbhaLIne 1. zaMkaradeve bhasmAsura rAkSasane varadAna ApyuM ke tuM jenA mastaka upara hAtha mUkIza te marI : jaze. A varadAna meLavIne teNe zaMkaranA ja mastaka upara hAtha mUkavAno nirNaya karyo. AthI zaMkaradevI bhAgavA lAgyA. te zaMkaradevanI pAchaLa paDyo. AthI zaMkaradeva mohinInuM rUpa dhAraNa karIne tenI sAme nAcavA lAgyA. mohinImAM mugdha banIne bhasmAsura paNa nAcavA lAgyo. nAcatAM nAcatAM teNe potAnA mastaka upara hAtha mUkayo. AthI te maraNa pAme.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 zIlapadezamAlA graMthane rAjAe potAnA mAMtrikone tyAM mokalyA. satIe mAMtrikane paththarothI kUtarAonI jema mAryA. have lekee tene karAnA paththaranI vRSTinI jema dUrathI choDI dIdhI. pAMdaDAethI vIMTaLAyelA vaMTeLiyAnI jema bALakothI viMTaLAyelI te nagaramAM bhamavA lAgI. ekavAra jinezvaradevanA rAsene gAtI, bALakothI yukta ane jIrNavAvALI tene jinadAse jaI. karuNAthI Adra banelA teNe tenI AgaLa AvIne pUchayuM : he vyaMtarAdhIzA ! tuM keNa che ?te mane kahe. huM jinezvaradevane bhakta chuM. teNe javAba Apyo ke jo tame jena cho te tamAre mane ekAMtamAM pUchavuM. mATe hamaNAM nirarthaka thaI rahelA raMgamAM bhaMga na kare. bIjA divase jema vaMTeLiye pAMdaDAone vikherI nAkhe tema bALakone dUra bhagADIne teNe kaI vanamAM jaIne pitAnI IcchA pramANe jinezvaradevane vaMdana karyuM. jinadAsa paNa tenI pAchaLa tyAM gaye. teNe aMjali joDIne tene vaMdana karIne pUchyuM : dharmamAM ja manavALI tuM keNa che? teNe paNa A zrAvaka che ema mAnIne tene pitAne saghaLe vRttAMta kahyo. A sAMbhaLIne jinadAse tene kahyuM, he narmadasuMdarI ! meM tane joI te sAruM thayuM. kAraNa ke he putrI ! tArA mATe ja huM ahIM Avyo chuM. mitra vIradAse bharuca zaherathI mane ahIM mokalyo che. mATe kheda na kara. badhuM sAruM thaze. kAraNa ke avasare sArI rIte jelI buddhithI zuM asAdhya che? paNa Aje tAre saMpUrNa baLathI hAthiNanI jema ghaTa, vAsaNa vagerene bhAMgatAM bhAMgatAM rAjamArgamAM pharavuM. A pramANe saMketa karIne jinadAsa AgaLa jaIne Ubhe rahyo. te paNa gaI ane te pramANe karyuM. A daramiyAna rAjAe dayALu jinadAsane kahyuMH gAMDI thayelI A zIe jema vAnarI udyAnane upadravavALuM kare tema A nagarane upadrava vALuM karyuM che. mATe anarthane karanArI e Ane keDharegavALI strInI jema mArA ATalA AgrahathI samudranA pele pAra dUra mUkI Ave. rAjAnI AjJAthI harSane pAmela jinadAsa narmadAzaMdarIne beDIothI bAMdhIne divya auSadhinI jema sAthe laI gaye. kAdavamAMthI ciMtAmaNi maLe tema dulabha narmadA suMdarIne meLavIne snAna karAvIne navAM vastra paherAvyAM. mitrapriya jinadAsa kiMmatI kariyANAnI jema tene vahANamAM caDhAvIne jaladI narmadApura laI gaye. narmadA suMdarIne AvatI jANIne pitA vagere tenI pAse gayA. te pitA vagerene namIne gaLe vaLagIne UMcA svare raDavA lAgI. tene jIvatI meLavIne RSabhasena vagere harSa pAmyA. tethI temaNe mAMgalika AcArapUrvaka pharI janmotsava karyo. tathA jainamaMdiramAM mahApUjApUrvaka sAdharmika vAtsalya vagere ghaNAM dharmakAryo karyA. jinadAsa gauravapUrvaka keTalAka divaso sudhI rahIne varadAsane pUchIne bharuca zahera gaye. A tarapha ekavAra Arya suhasti nAmanA dazapUrvadhara AcArya vihAra karatA narmadApura padhAryA. narmadA suMdarI mAtA-pitA ane kAkAnI sAthe jemaNe bhavo alpa
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 181 karI dIdhA che tevA AcAryane vaMdana karavA mATe gaI. dharmalAbha rU5 AzIrvAda ApIne gurue dharmane upadeza Apyo. dezanAnA aMte vIradAse gurune namIne pUchayuM : he prabhu! narmadAsuMdarIe pUrvabhavamAM kayuM karma karyuM ke jethI nirdoSa paNa te duHkhanuM bhAjana thaI. gurue zratanA upagathI jANIne kahyuMjANe bhUmine mApavAne daMDa hoya te vidhya nAmano parvata che. pRthvInI mALA jevI A narmadAnadI temAMthI nIkaLI che. e nadInI narmadA nAmanI mithyAdaSTi adhiSThAtrI devI che. eka divasa zreSavALI thayelI teNe narmadAnA kAMThe kAryotsargamAM rahelA dharmaruci nAmanA munimahAtmAne upasargo karyA. muninI nizcalatAthI e samyagdaSTi banI. te devI yuvIne tamArI putrI A narmadAsuMdarI thaI. pUrvabhavanA abhyAsathI A narmadA nadImAM snAna karavAnA dehalAthI vRddhi pAmI. sAdhune karelA upasargothI baMdhAyelAM azubhakarmonA udhyathI duHkhI thaI. (A sAMbhaLIne) narmadAsuMdarIne jAtismaraNa jJAna thayuM. pachI teNe dIkSA lIdhI. tapazcaryA karatI teNe ujajavala avadhijJAnane prApta karyuM. pravartinIpadane prApta karIne te rUpacaMdra nagara gaI. ghaNe kAla pasAra thaI javAthI ane tapa-kaSTanA kAraNe zarIra kRza thaI javAthI tene keIe oLakhI nahi. sAdhvIvRdathI vibhUSita narmadasuMdarIsAvI RSidattAe ApelA potAnA upAzrayamAM ghaNe kALa rahI tyAM teNe karmanA marmane vIMdhanArA dharmane upadeza Apyo. te upadezane RSidattAnI sAthe mahezvaradatta paNa sAMbhaLe. ekavAra narmadA sAdavajIe mahezvaradattane atizaya saMvegane utpanna karavA mATe auSadhasamAna saMpUrNa svarazA kahyuM. A sAMbhaLIne pazcAttApane pAmela mahezvaradatta be svarazAa nyUna nathI, arthAt enAthI nahi joyeluM paNa jANI zakAya che. AthI te mArI patnIe paNa e badhuM cakkasa svarazAstrathI jANyuM hatuM. pApI, adhama ane avivekathI kalaMkti banelA mane dhikAra che ke je meM priya ane satI patnIne vanamAM ekalI mUkI. tethI bhAgyathI haNAyele huM savazAlIone doSa ApavA lAyaka thaye chuM. jagatamAM atizaya duHkhI puruSanI jema mArAthI adhika kaI pApI nathI. ItyAdi pazcAttApa karatA tene dayAthI pravartinIe kahyuM- he bhadra! te ja huM narmadA tamArI pAse che. tethI viSAda na kare. badhA ja jIva pUrvanA karmathI prerAIne pravRtti kare che. keI keIna nuM poSaNa karanAra nathI ane keI keIne prema karanAra nathI, arthAt bIjAo eka-bIjA upara je dvaSa ke prema kare che te pUrvanA karmathI prerAIne kare che. pachI mahezvaradatte sAvajane khamAvI. kurAyamAna thatA vairAgyathI dedIpyamAna teNe Aryasuhasti nAmanA gurunI pAse uttama cAritra lIdhuM. saMvega pAmelI vidattAe paNa cAritra lIdhuM. te baMne tapa tapIne 1. athavA Avo artha paNa thaI zake che. jagatamAM jema mArAthI adhika kiI saMtApa pAmanAra nathI, tema mArAthI adhika koI pApI paNa nathI, arthAta meM bahu moTuM pApa karyuM che ane eno mane ghaNo saMtApa thayo che.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 zIlapadezamAlA graMtho svarganI saMpattine pAmyA. suMdarabuddhivALI narmadA sAdhvIjIe paNa avadhijJAnathI potAnA mRtyune najIka jANIne saMlekhanApUrvaka anazanane svIkAra karyo. mRtyu pAmIne devakamAM utpanna thaI. tyAMthI cAvIne mahAvidehakSetramAM utpanna thaI tyAM rAjyasaMpattine bhegavIne dIkSA lIdhI, nirmalazIlanA vegathI ATha karmone bhedIne te narmadAsuMdarI mekSane pAmI. ratisuMdarInuM daSTAMta have ratisuMdarInI kathAne prAraMbha karavAmAM Ave che - jANe saMpattiono saMketa hoya tevuM sAketa nAmanuM nagara hatuM. temAM caMdra zreSionI sIonA mukharUpa caMdranuM nirmAlya hate. zarUpI hAthIo mATe siMhasamAna narakesarI rAjA hate. tArAo jANe te rAjAnI talavArathI haNAyelA zatruonA hAthIonA (=hAthIonA gaMDasthalamAMthI nIkaLelA) metIe hatA. tenI jANe pRthvI upara rahelI devI hoya tevI kamalasuMdarI nAmanI rANI hatI. teNe kalyANayukta vaMzaparaMparAthI AvelI rAjalakSamInA vilAsamAM ja Adara karyo hate. temanI ratisuMdarI nAmanI pavitra putrI hatI. te ratisuMdarI jANe vidhAtAe pitAnI sRSTinA saiAMdaryanI eka sthaLe bhegI karelI zobhA hoya tevI hatI, arthAt te bahu zobhatI hatI. jema tArAothI caMdrakalA pari. vare tema sakhIothI parivarelI teNe eka divasa guNazrI nAmanI pravartinIne vaMdana karyuM. pravartinIe paNa te vakhate tene amRta jevI madhuravANuthI metInI mALA je ujajavala dharmopadeza Apyo. te A pramANe - jema garIba mANasa mene pAmIne temAMthI ratnane grahaNa kare tema buddhimAna puruSe durlabha manuSya janmane pAmIne tenAthI gharmarUpI phaLane grahaNa karavuM joIe. jema bALaka ratnathI pUrNa nidhAne maLavA chatAM keDIne Icche che tema mUDha mANasa mekSaphalavALA manuSya janmamAM bhegone Icche che. tethI samyatvane ane saMyamane svIkAra kara, ane nirmala tapa tapIne bhavanA pArane pAma. tArUpI agnithI tapAvela ane zIlarUpI nirmala jalathI becela chava agnithI pavitra thayelA 12nakaMbala jema karmamalane tyAga kare che. he rAjaputrI ! zarIrazobhA nAzavaMta che. zarIranuM phala tapazcaryA che. AthI jIvanaparyata jinadharmamAM prayatna kara. A pramANe pravatinInA mukharUpI caMdramAMthI nIkaLatA) vacanarUpI amRtane pIne tenI jJAnadaSTi ullAsane pAmI. teNe madhura svare kahyuM: he sAdavajI! Ape mane prazaMsanIya A sAruM kahyuM. paNa huM nitya pramAdI devAthI vatene svIkAravA mATe asamartha chuM. tethI Apa prasanna thaIne vAcharaDA upara bhAra mUkavAnA nyAyathI mane bhavapatanamAM AlaMbanabhUta 1. zabdoSamAM 34ra zabdano ratnakaMbala artha jovAmAM Avyo nathI, tyAM sajjara zabdanA vastra vagere atha jaNAvela che. Ama chatAM karatamAM ratnakaMbala atha vadhAre baMdha besatA jotA hovAthI ratnakaMbala artha karyo che.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 183 gRhastha yogya dharma Ape. tethI pravartinIe tene samyaphavaratnane ApIne kahyuM che putrI ! zIla ja strIone uttama dharma che. zIlane pALanAra svayaM pApathI nivRtta thAya che ane bIje jIva paNa pApathI nivRtta thAya che. AthI tAre anya puruSanA tyAgarUpa zIlavrata pALavuM. zIlathI ja pRthvatalamAM sUrya ane caMdra sudhI kIrti nRtya kare che. zIlathI ja kalyANanuM sthAna evA mekSane pAmI zakAya che. jema varSAdathI latAonA aMkurA pragaTe che tema zIlanA prabhAvathI strIonA sarva mane A ja bhavamAM phaLe che. zIla paralekarUpa saMsAramAM duHkha ane durgatirUpI parvata mATe lAMbA kALa sudhI varUpa zA thAya che, arthAt zIlanA prabhAvathI paralekamAM lAMbA kALa sudhI duHkha ane durgatinI prApti thatI nathI. zIla paraMparAe mukti Ape che. A sAMbhaLIne atizaya AnaMda thavAthI ratisuMdarInA zarIramAM atizaya remAM pragaTa thayA. teNe AdarapUrvaka parapuruSatyAgano niyama lIdho. A tarapha naMdana nAmanA nagaranA caMdra rAjAe potAnA kAma mATe dUtane sAketa pura maka. dUta (kAma patAvIne) sAketapurathI naMdananagara AvyA. dezanI vigatanuM varNana karavAnA avasare dUta pAsethI rAjAe sAMbhaLyuM ke, ratisuMdarI atizaya rUpavatI che. A sAMbhaLavAthI ratisuMdarI pratye atizaya rAga thavAnA kAraNe caMdrarAjAne jarA paNa UMgha AvatI na hatI. AthI teNe ratisuMdarI mATe narakesarI rAjA pAse maMtrIne mokalyA. tethI A baMnene saMbaMdha egya che ema mAnIne kuzaLa narakesarI rAjAe jema caMdrane rohiNI ApI tema tene ratisuMdarI ApI. rAjAe zubhadivase ratisuMdarIne mahAna ADaMbarathI naMdanapura mekalI. jema kRSNane lakSamI svayaMvarI hatI tema ratisuMdarI caMdrane svayaM varanArI banI. sArA muhUrtamAM te baMne prazaMsanIya vivAha maMgala thaI gaye eTale naMdananagaramAM vardhApanano utsava thaye. ratisuMdarIne joIne loke A zuM kaI devI che? athavA vidyAdharI che? ke pAtAla kanyA che? ema belavA lAgyA. jema cAMdanIthI yukta caMdra badhAthI adhika zobhe che tema priyAthI alaMkRta ane kSatriyarUpI nakSatrone nAyaka caMdrarAjA sarvotkRSTa sthAnane pAmyA. jema siMha siMhane kahe tema, kurudezanA adhipati ane balavAna maheMdrasiMha rAjAe ekavAra caMdrane dUtanA mukhethI kahyuM. te A pramANe he deva! jema sUryanI sAthe kamaLone prIti che tema, tamArI sAthe amArI pUrva puruSonI paraMparAthI AvelI prIti ATalA lAMbA kALa sudhI TakI rahI che. kulane prakAzita karanArA ane sAttivaka je putro pUrvajoe AcarelA saMbaMdhano lepa karatA nathI te ja putra garavanuM sthAna bane che. tethI saujanyarUpI zaMkhane akhaMDapaNe dhAraNa karatA tamAre pitAnuM badhuM kAma saMzaya vinA mArAthI sAdhavuM, arthAt tamAruM kaI paNa kAma hoya te mane kahevuM, huM karI ApIza. vaLI bIjuM-prItine vadhAravA mATe naveDhA ratisuMdarIne amane bheTAmAM mokalavI, jethI
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 zIlApadezamAlA graMthanA ame tenA satkAra karIe. jenI sAthe prIti hoya tenA gaurava mATe priyA paNa ApI zakAya. tethI ja vasiSTamuni varDa Adara karAyelI arundhatI kAne mAnya nathI ? dUtanuM vacana sAMbhaLIne alpa smita karIne caMdrarAjA melyAH jema caMdrane cAMdanI priya che tema sujanA kAne priya nathI ? paropakAra, maitrI, dAkSiNya, priyabhASaNa, suMdara zIla, vinaya ane tyAga-A sajajanAnA guNA che. tethI he kRta ! tArA rAjAe mane A sAruM kahyuM ke, jema samudra maryAdAne oLaMgatA nathI, tema kuLavAna puruSA maryAdAnA lApa karatA nathI. ame paNa ucita kahevA jevuM kahIzuM. mArA prANa jevI devInI mAgaNI karavI e prItinuM lakSaNa nathI. te kahyuM; temanu vacana anyathA karavuM e tamArA mATe caiAgya nathI. kAmaLatAthI sAdhI zakAya tevA kAya mAM kaThAratA karavI e viveka nathI. maryAdAnA lApa karatA samudrane kANu rokI zake? samudra kSubdha bane tyAre pula bAMdhavA mATe keNu samartha thAya? tevI rIte yuddhanA meDhAnamAM bhayaMkara mahedrasiMha rAjAne paNa kANu sahana karI zake tema che? mATe peAtAnA hita mATe te rAjA viSe sAmanA prayoga karavA joIe. have rASathI lAla thayelA caMdrarAjAe kahyuMH are kRta! anyanI strIone mAgatA tArA e rAjA sArA kuLavAna che! zu` koI potAnI patnIne khIjAnA ghare meAle ? zeSanAganA jIvatA (tenA mastake rahelA) ratnane koNa laI zake? dUte pharI kahyuM he bhUpa ! tAttvika vacanane sAMbhaLeA, game te rIte pAtAnuM avazya rakSaNa karavuM joIe evI rAjanItine yAda karo. nAkarAthI dhananuM rakSaNa karavuM joIe, arthAt nAkarAnA bhAga ApIne paNa dhananuM rakSaNa karavuM joIe. nAkara ane dhana e khanethI patnInuM rakSaNa karavuM oie. nAkara, dhana ane patnI e traNethI peAtAnA jIvananu rakSaNa karavuM joIe, ItyAdi khAlatA tane rAjAnA sevake jema kRpaNa puruSa bhikhArIne bahAra kADhe tema gaLethI pakaDIne sabhAmAMthI bahAra kADhayo. te jaIne te ja pramANe maheMdrasiMha rAjAne kahyuM. maryAdAne tyAga karIne mahedrasiMha rAjA sainyanI sAthe jANe samudra cAlatA hoya tema cAlyA. tene AvatA sAMbhaLIne jema caMdra rAtrinA adhakAranA phelAvAnI sAme thAya tema rASathI vyAkula thayelA ca'drarAjA paNa tenI sAme thayA. yuddhamAM krame karIne baMnenuM sainya khasavA lAgyuM, baMnenu' saghaLu' sainya palAyana thai gayuM eTale jema be siMha laDe tema e baMnenuM bhayaMkara yuddha thayuM. jema rAhu caMdra upara AkramaNa kare tema bhAgyavazathI maheMdrasiMha rAjAe AkramaNa karIne caMdrane jIvatA khAMdhIne maMtrInA hAthamAM soMpyA. jema mRgalAo nAsI rahyA hAya tyAre zikArI nAsI rahelI haraNIne pakaDI le tema mahedrasiMha rAjAe caMdrarAjAnuM sainya nAsI rahyuM hatuM tyAre nAsI rahelI ratisu darIne pakaDI lIdhI. ratisu darInA lAbhathI tuSTa thayelA te ca MdrarAjAne chUTA karIne potAnA nagaramAM AvyA. kAmarUpI-bhIlathI haNAyelA teNe ratisuMdarIne kahyuM: huM suMdara bhammaravALI ! jyArathI meM dUtanA mukhathI tane sAMbhaLI tyArathI jema bhramaranuM hRdaya mAlatImAM utkaMThita ane
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 185 tema mAruM hRdaya tArAmAM utkaMThita banyuM. he bhadrA! tArA mATe ja mAre A prayatna hatuM. tethI have prasanna banIne kurudezanI adhipati banIne mArA e prayatnane saphaLa kara. have ratisuMdarIe vicAryuM. mArA A zreSarUpane dhikkAra thAo ! jema phalathI yukta vRkSa durdazAne pAme tema mArA pati AvI durdazAne pAmyA. kAmI, durAcArI ane jugArInI jema utsuktAvALA eNe mArA cittane vicAra karyA vinA AvI ceSTA karI. tene dhikkAra thAo ! jema kasAInI dukAnamAM baMdhAyelA bekaDAne potAnuM jIvana bacAvavuM muzkela che tema have pachI mAre AnAthI zIlanI rakSA kevI rIte karavI ? athavA prANu saMkaTamAM hoya tyAre kAlakSepa karavo e ja kalyANa mATe che evuM nItivAkya che. A nItivAkyane yAda karIne ratisuMdarIe sAmethI ja tene kahyuM he zreSThatRpa! tamAre gADha anurAga jA. ethI je niSphala na kare te tamane kAMIka prArthanA karuM. rAjAe kahyuM- he "raMbheru ! A prArthanA vacana to zuM? tArA mATe upayogamAM levAyelA A prANe paNa mArA mATe tRNasamAna che. he suMdara bhammaravALI! je mastaka Ape tenI pAse zuM cakSunI mAgaNI karAya? ethI tuM mArI pAse atidurlabha paNa mAga. huM tArI mAgaNIne pUrI karuM chuM. ratisuMdarIe kahyuMH cAra mAsa sudhI mArA brahmacaryane bhaMga na kare. A sivAya bIjuM kAMI mAre joItuM nathI. rAjA bolyA he suMdara mukhavALI ! A vacana vApAtathI paNa adhika bhayaMkara che. te paNa huM tArI AjJA anyathA nahi karuM. dukharUpI samudramAM DubelI te tenA dvIpasamAna A vacanane pAmIne sUryathI saMtapta banelA puruSa vRkSanI chAyA pAmIne khuza thAya tema khuza thaI pachI paNa A mane AdhIna ja che ema vicArIne rAjA dhanane bhUmimAM dATIne raMka jema khuza thAya tema manamAM khuza thayo. ratisuMdarI satata AyaMbila ane upavAsa vagere tapazcaryAothI zarIranuM zeSaNa karavA lAgI. snAna, vilepana ane AbhUSaNono tyAga karyo. be stana vaccenuM aMtara vadhI gayuM. mukharUpI kamaLa karamAI gayuM. lehI, mAMsa, nAsikAne agrabhAga ane kammara sUkAI gayA. vALa kaThora thaI gayA. AkhuM zarIra melathI zyAma thaI gayuM. himathI baLelI kamalinInI jema te AkRtithI ja bhayaMkara banI gaI AvI ratisuMdarIne rAjAe ekavAra joI teNe ratisuMdarIne pUchayuH he mRganA jevI AMkhavALI! tArI AvI avasthA kema thaI? zuM tane kaI roga che? athavA cittamAM dararoja kaI du:kha utpanna thAya che? teNe kahyuM he deva! vairAgyathI meM A vrata dhAraNa karyuM che, tethI phAgaNa mAsamAM vana jema mArI kAyA kAMtirahita thaI gaI che. he mahArAja ! A vrata mAre game tema karIne paNa pUruM karavuM joIe. kAraNa ke vratabhaMga narakanuM kAraNa che. rAjAe pUchyuM: tArA vairAgyanuM kAraNa zuM che? jethI te bhAgane vegya AvA zarIrane pu5- 1. keLa jevI jAdhavALI.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 zIleApadezamAlA graMthanA mALAnI jema taparUpI agnimAM nAMkhyuM ! pativratA ratisu darIe kahyuM: huM rAjedra! juo, temAM pahelAM to seMkaDA doSAthI bhareluM A zarIra ja vairAgyanuM asAdhAraNa kAraNa che. A zarIra nava dvArAthI carakhI, lAhI, mAMsa, meda, hADakAM, pitta, vidyA, mUtra ane zleSma vaDe durgaMdhane bahAra kADhe che. vAraMvAra vilepana, snAna ane dhUpa vagere upAcethI sArI rIte pavitra karela paNa A zarIra potAnI durgaMdhane koi paNa rIte mUkatuM nathI. aMdara ke bahAra je je bhAgasAdhana zarIra pAse laI javAmAM Ave=zarIra mATe upayoga karavAmAM Avete te bhAgasAdhana luccA puruSane karelA upakAranI jema virUpatAne pAme che, arthAt kharAba banI jAya che. mAtra dekhAvathI maneAhara paNa aMdarathI azucinuM' nidhAna zarIra jema viSThA gadheDAne vairAgya utpanna kare che tema kene vairAgya utpanna na kare? guNI jIvA paNa kiMpArkalanI jema jemAM mAha pAme che, te haNAyelA A zarIranA bIjA paNa moTA doSo dekhAya che. A pramANe tenI vairAgyavALI paNa dezanAthI rAjA jema meghanI vRSTithI mugazaila bhAvita na bane=palaLe nahi tema bhAvita na banyA. rAjAe vicAryuM": A tapathI phleza pAmelI che teA paNa niyama pUrNa thatAM saMskArita karAyelI e phrI svastha avasthAne pAmaze. rAjAe ratisu darIne kahyuM: he mugdhA ! niraka kheda na kara. tArA niyamane pUro kara. Ama kahIne smitathI lepAyelA mukhavALA rAjA jatA rahyo. niyamanI avadhi pUrNa thatAM pAraNA pachI rAjAe pharI kahyuMH he bhadrA! tArA saMga karavA mATe Aje huM ghaNA utkaMThita chuM. satIe kahyuM: he deva ! badhe svArtha ja adhika balavAna che. atighaNA samaya pachI Aje ja meM snigdha bheAjana karyuM che. tethI hamaNAM mAruM Akhu' zarIra vyAkula che. mAthu phATe che. hRdayamAM zUla vagere thAya che. sAMdhAo tUTe che. A pramANe kahI rahyA pachI guptapaNe meADhAmAM madanala nAkhIne mArmika buddhivALI teNe kRtaghna puruSanI jema khAdheluM badhuM vamI nAkhyuM. teNe rAjAne kahyuM: huM rAjendra ! ahe ! zarIranI kRtaghnatAne jue, tevu maneAhara bhAjana zarIre kSaNavAramAM azuci karI nAkhyuM. tamArA jevA mUrkhane mUkIne bhUkhyo thayelA hoya tA paNa peAtAne bhAgyazALI mAnanAra kANu vaseluM khAvAnI IcchA kare ? rAjAe pUchyuM: huM mUkha kevI rIte? mahAsatIe javAba ApyA : huM vicakSaNa ! ahIM abhiprAya spaSTa che, AthI kaMIkahevAnI jarUra nathI. bIjAe bhAgavelI strIothI 1. AnA AdhAre e jaNAya che ke khIjA pazuenI jema gadheDA viSThA jarA paNa nahi khAtA DhAya, athavA ahIM khIjo artha A pramANe thAya:- zarIra gadheDAnI vizvA (lAda)nI jema kAne vairAgya utpanna na kare ? paNa A ad karavAmAM prastuta viSayane puSTi maLatI nathI. kAraNa ke gadheDAnI viSThA karatAM te manuSyanI viSThA vadhAre kharAba che. tA TIkAkAra " manuSyanI viSThAnI jema ' Ama lakhata. AthI paheleA artha vadhAre ThIka jaNAya che.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda adhika bIjuM niMdanIya zuM che? tethI huM vicakSaNa! bIjAe bhegavelI strIne icchatA tame zuM ThapakAne pAtra nathI thayA ? rAjAe kahyuM: he suMdarI ! A sAcuM che, huM e badhuM samaju chuM. paNa atizaya rAgathI tAro saMga karavAmAM huM lubdha chuM. mahAsatIe kahyuM. jene rAga sthira hoya tenA pratye anurAga kara joIe. AthI hajI paNa mArA A nIca zarIra viSe anurAga za kare? rAjAe pharI kahyuMH tapathI sukAyelA paNa A zarIramAM A tArA be netro junA pAtramAM rahelA ratnanI jema traNa lekamAM amUlya che. zIlarakSA mATe bIjA upAyane nahi jANatI satIe sahasA pitAnA be netrane ukheDIne rAjAne ApyA. A joIne Azcarya pAmele rAjA rAgathI mukta banyA ane tene saMvega atizaya vadhe. have teNe saMbhramapUrvaka satIne kahyuM che kudarI A bhayaMkara kAma kema karyuM ? hA hA ! A duSkara kAma mArA ane potAnA (=satInA) duHkhanuM ja kAraNa che. ratisuMdarIe kahyuM- he deva! jema atizaya tIvrarogIone kaDavuM auSadha sukhanuM ja kAraNa che tema A kArya ApaNuM banenA sukhanuM ja kAraNa jANavuM. pachI teNe upadezathI rAjAne dharmamAM sthira karyo. vairAgyane pAmelA teNe paNa satIne khamAvI. pachI zIlanA prabhAvathI zAsanadevIe enAM atizaya zobhAthI manohara be netre karyAM. rAjAe paNa maMtrIonI sAthe tene naMdana nagara mekalI. teNe caMdrarAjAne jaNAvyuM ke ratisuMdarI mArI bahena che, sagI bahena che. caMdrarAjAe ratisuMdarInI prazaMsA karI. ratisuMdarI satI nirmala ziladharmanuM pAlana karIne kema karIne mekSasukhane pAmaze. [54] patithI tyajAyelI mahAsatIonA paNa zIlaprabhAvane kahe che - risidattA davadaMtI, kamalA ya kalAvaI vimalasIlA / nAmaggahaNajaleNavi, kalimalapakkhAlaNaM kuNaha // 55 // gAthAtha - nirmala zIlavaMtI RSidattA, damayaMtI, kamalA ane kalAvatI e sarva satIo jaya pAme. he bhavyajano ! e satIonI stuti, prazaMsA vagere dUra rahe, temane mAtra nAma grahaNarUpa jalathI paNa kaliyuganA malanuM = pApanuM prakSAlana karo. TIkAtha - gAthAne A saMkSepathI artha che. vistArathI artha te daSTAMtethI jANa. temAM paheluM RSidattAnuM dRSTAMta che. te A pramANe - RSihattAnuM dRSTAMta A ja bharatakSetramAM madhyakhaMDamAM zrIrathamaIna nAmanuM nagara hatuM. temAM zrImaMtanA gharamAM kubera vaNikaputra je jaNAtuM hatuM. tyAM hemaratha rAjA hatA. tenI talavArarUpa velaDI zatruonI sIonA uNa paNa netrajalathI vRddhi pAmo. tene suyazA nAmanI
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 zIlapadezamAlA graMthane patnI hatI. tenA netree haraNane jItI lIdhI. cokkasa tethI haraNIe jaMgalane Azraya lIdhe che. jaMgalane Azraya lIdhe hovA chatAM haraNI mArgane seve che. temane kanakaratha nAmane mahAparAkramI putra hatuM. tenI kIrtirUpI patnI bALa hovA chatAM AkAzamAM sahelAIthI paribhramaNa karatI hatI. - A tarapha pRthvIrUpI lImInI veNI samAna koberInagarI hatI. te nagarInuM gavarUpI vajane dhAraNa karanAra suMdarapANi nAmane rAjA zAsana karatuM hatuM. tenI pativratA strIonA tilaka samAna vAsulA nAmanI patnI hatI. jema merunI bhUmi ka5velaDIne janma Ape tema vAsulAe rumiNI nAmanI putrIne janma ApyuM. rumiNI have yauvanamAM ArUDha thaI che ema rAjAe jANyuM. AthI teNe kanakakumAranI sAthe rukumiNano saMbaMdha egya che ema vicArIne rukamiNI kanakakumArane ApI. kanakakumAra pitAnI AjJAthI rukimaNIne paraNavA mATe cAlyuM. te rastAmAM sImADAnA rAjAone potAnI AjJAne AdhIna karate hate. krame karIne te rAjapatnInI jema sUryane nahi jenAra ane UMcAM vRkSothI DhaMkAyela eka meTA jaMgalamAM AvyuM. pANI jevAnI IcchAthI pUrve mokalelA sevakae AvIne vRkSanI nIce beThelA kumArane kahyuM- he deva! ApanI AjJAthI ame dUranI bhUmi sudhI gayA. tyAM jANe pRthvInuM mukha hoya tevuM ane kamaLathI bhareluM eka sarovara joyuM. ame jeTalAmAM sarevaranA kAMThe gayA teTalAmAM tyAM vananA AzramamAM hIMcakAthI ramavAnI IcchAvALI kaI kanyAne joI. amane joIne te ekadama dUra bhAgI gaI ane vidyAdharInI jema khabara na paDe te rIte vRkSonI ghaTAmAM saMtAI gaI jema daridrIne citravelI na maLe tema ame suMdaramukhavALI tene jaMgalamAM zodhavA chatAM pharI na joI jema meghagarjanAne sAMbhaLIne mera harSa pAme tema A sAMbhaLIne kumAra paNa harSa pAmyuM ane temanI sAthe temaNe batAvelA mArge cAlyo. te AmravanamAM Avyo ane haraNanI jema tenI aMdara chupAI gaye. tyAM vismayathI prakullita banelA teNe caMcaLa AkhevALI te kanyAne jaI. teNe vicAryuM cakkasa A muninA zApathI paribhraSTa thayela devI che. mabhUmimAM kalpalatAnI jema AvuM zIratna bhUtalamAM kyAMthI hoya? A pramANe rAjaputra jeTalAmAM te kanyAnA rUpamAM moha pAmya teTalAmAM te kanyA sainyana kelAhala sAMbhaLIne palAyana thaI gaI. sainyane tyAM ja sarevaranA kAMThe vRkSonI ghaTAmAM rAkhIne kAmanA AvezavALe kumAra te vanamAM bha. tene nahi jete kAmI cittavALo te kumAra dUra gaye. tyAM AgaLanA bhAgamAM UMcA teraNavALuM eka maMdira joyuM. cokakasa AmAM haraNanA jevI AMkhevALI te manahara kanyA paNa haze ema vicArIne rAjaputre aMdara praveza karyo. tyAM zrISabhadevanI pratimAne joIne te potAne dhanya mAnavA lAgyo. 1. ahIM mAga zabda dviarthaka che. eka arthamAM mArga eTale viSNa. bIjA artha mAM mArga eTale mRga. "
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 189 pachI teNe jeTalAmAM vananA puSpothI aciMtyaphalavAnI pUjA karI teTalAmAM jema cAMdanInI sAthe caMdra Ave tema te bAlikAnI sAthe vizALa jaTAnA bhAravALA vRddha muni tyAM AvyA. rAjaputrane jotI muni putrIe vicAryuM ke, zuM A Idra che? athavA caMdra che? athavA sAkSAt kAmadeva che? vismaya pAmelA kumAre paNa jinane vaMdana karIne munine vaMdana karyuM. munie paNa "tuM dIrghakALa sudhI jIva" evA AzIrvAda ApyA. munie tene tAruM kula karyuM che ema pUchayuM ane mane tAruM nAma kahe, ema kahyuM. kumAranA stutipAThaka bhATe munine kumAranI badhI vigata kahI. kanyAnA mukharUpI caMdrane viSe cakeranI jema daSTi dhAraNa karanAra kumAre paNa munine pUchyuM. A kanyA keNa che? ahIM maMdira kema che? Apa keNa che? pachI munie kahyuM: he vatsa! A kathA moTI che. huM pUjA karIne jyAM sudhImAM AvuM tyAM sudhI tuM ahIM rahe. tema he" ema kahIne kumAra anya maMDapamAM beTho. munie bAlikAnI sAthe maMdiramAM jaIne devapUjA karI. kumAre kanyAne joI, ane kanyAe (kanyA tarapha) vaLelI DakavALA ane utsuka kumArane capaLa ane nirmala AMkhethI vAraMvAra je. muni kumArane maMdiranI uttara dizAmAM pitAnI jhuMpaDImAM laI gayA. tyAM pUjAnI sAmagrI vagerethI kumAranI pUjA karIne munie kumArane A pramANe kahyuM - he vatsa! maMtritAvatI nAmanI manohara nagarI che. hariSaNa nAmane rAja te nagarInuM rakSaNa karatA hatA. tenI yathArtha nAmavALI priyadarzanA patnI hatI. tenI kukSimAM thayela ajitasena nAmano putra hatA. ekavAra tephAnI gheDe rAjAne azvo khelAvavAnA sthAnamAMthI A vanabhUmimAM baLAtkAre laI AvyuM. rAjA atidakSa hevAthI pIpaLAnA vRkSanI DALane pakaDIne cAlatA paNa ghaDA uparathI jaladI A vanamAM utaryo. ahIM AgaLa rahelA taLAvamAM rAjAe mukhanuM prakSAlana karyuM. pachI rAjAe vizvabhUti nAmanA tApasane sArI rIte namaskAra karyA. kaccha ane mahAkachanI vaMza paraMparAmAM AvelA te mahAmunie "zrI RSabhajina tamArA kalyANa mATe thAo" ema AzIrvAda kahyA. baMne paraspara kuzalavRttAMta sukhapUrvaka jeTalAmAM kahI rahyA hatA teTalAmAM vanamAM moTe kelAhala pragaTa thayA. AzramavAsIo A zuM che? ema IzArApUrvaka bolyA. rAjAe jANyuM ke cakkasa mArA pagalAvALA mArgathI mAruM sainya AvyuM che. rAjAe uThIne senAne sAMtvana ApyuM. muninI ArAdhanA karatA rAjA eka mAsa sudhI tyAM ja rahyo. te rAjAe puNyarUpI samudra mATe caMdra samAna ane zreSTha teraNavALuM zrI RSabha prabhunuM A maMdira karAvyuM che. svecchAthI potAnI nagarImAM javAnI IcchAvALA te rAjAne kulapatie viSane dUra karanAra eka maMtra ApyuM. rAjyanuM pAlana karatA ane sabhAmAM beThelA tene ekvAra kaI rAjyanA dvArapALe AvIne jaNAvyuM. te A pramANe he devI! kalyANavALI zrImaMgalAvatI nagarI che. temAM mahAtejasvI priyadarzana rAjA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 zIlapadezamAlA graMthane rAjya kare che. jema meghanI vidyuta patnI che tema tenI vidyutmabhA patnI che. tenI kukSimAM utpanna thayelI guNethI pavitra banelI prItimatI nAmanI putrI che. tene Aje duSTa sarpa karaDo che. tethI tamane jaNAvavA mATe priyadarzana rAjAe mane jaladI mokalyo che. upakAranI buddhivALA teNe vegavALA hAthIothI maMgalAvatI nagarImAM jaIne rAjaputrIne garuDanI jema viSarahita karI. kanyAnA pitAe te kanyA tene ApI. tene paraNIne te rAjA potAnI nagarImAM AvyuM. rAjAnA praveza nimitte nagarajane daravAjAone zaNagArelI kamAna bAMdhI hatI. keTalAka kALa gayA pachI potAnA yuvAna putrane rAjya upara besADIne te daMpatIe tApasavratane svIkAra karyo. te baMne vizvabhUti nAmanA tapasvInA caraNamAM rAdhAvedha sAdhavAnI jema vratanI ArAdhanA karavA lAgyA. pAMcamA mahine strImaMtranI jema prItimatIne garbha tatkAla jarAka pragaTa thaye. namelA mastakavALA rAjAe sahacarI prItimatIne pUchyuM he bhadrA! kula ane zIlane anucita tAre A garbha kema dekhAya che? prItimatIe javAba Apyo vratanA svIkAra pahelAM ja A garbha hatA, paNa jema vAdaLanI madhyamAM rahelI caMdrakaLA kSaNavAra na dekhAya tema A garbhane meM na jAye. temaNe vicAryuMahIM rahelA ApaNe tapasvIomAM dhikkArane pAtra banIzuM. AthI savAre bIjA sthaLe cAlyA javuM. Ama vicArIne vyAkula ane citArUpI Acamana jalathI yukta manavALA temaNe gAla upara DAbe hAtha mUkIne sUIne te rAtri pasAra karI. savAre temaNe duSTa vyaMtarathI taddana khAlI karAyelA gRhasthanA gharanI jema te Azramane tapasvIothI khAlI che. tethI vilakhA banelA temaNe pitAnI capaLa ane vikrata avazeSanI jema Amatema pheravI. jema pakSI sukA pAMdaDAvALA vRkSane choDIne jAya tema Azramane cheDIne jatA dhImA pagalAvALA eka vRddhamunine joyA. hariNamunie te vRddha muni pAse jaIne aMjali joDIne kahyuM: mane kaho ke kayA kAraNathI A tapovana zUnya che? vRddhamunie kahyuM: vatsa! tamAruM A niva kArya joIne keregavALA puruSanI jema A Azramane choDIne badhA anya vanamAM gayA che. A pramANe kahIne muni jaladI IjhelA sthaLe gayA. kheda pAmelA hariSaNa muni pitAnI jhuMpaDImAM pAchA AvyA. jema sAdhu lakSamInI niMdA kare tema potAnA karmanI niMdA karatA temaNe cAra mahinA se varSa jeTalA pasAra karyA. garbhane kALa pUrNa thatAM prItimatIe jema kalpavelaDI ISTa phala ApanAra saMpattine janma Ape tema putrIne 1. garuDa kazyapaRSine putra che. te gADika maMtrathI jherane dUra kare che. 2, strInI gupta vAtanI jema, 3. pAri eTale pALa. gAlanI pALa upara ema zabdArtha che. 4. jema koI vepArI amaka mAla vecAI gayA pachI have mAla keTale bAkI rahyo che ema mAla upara najara pherave tema..
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 191 janma Apyo. RSinI kRpAthI A prApta thaI che ema vicArIne tenA mAtA-pitAe te vakhate tenuM RSidattA evuM sArthaka nAma pADayuM. tenI mAtA suvAvaDanA regathI mRtyu pAmI. pachI pitAe tene pALIne ATha varSanI karI. rUpavatI ene vanamAM pharanArA cha upadrava na kare e mATe e adazaya thaI zake e hetuthI pitAe tenI AMkhamAM aMjana karyuM. dAkSiNyatAthI uttama te pitA huM chuM, ane te kanyA A che. vanamAM bIjAone nahi dekhAtI teNe tane ja darzana ApyuM che. paraspara eka-bIjAne jotA RSidattA ane rAjaputre snehapUrNa daSTithI eka-bIjAne pitAnA AtmAnuM arpaNa karyuM. te benA bhAvane vicArIne munie kumArane kahyuM kegya evA tamane A kanyA atithinuM satkAra thAo, arthAt huM tamane atithinA satkAramAM A kanyA ApuM chuM. kumAre "tema he" ema svIkAryuM. pachI jema zaMkara pArvatIne paraNe tema sukemala vANavALe kumAra tene paraNya. jema bhamara mAlatImAM (kamAlatI pupamAM) sukhapUrvaka rahe tema rAjaputra keTalAka divase sudhI navoDhA RSidattAnI sAthe tyAM sukhapUrvaka rahyo. kumAranI sebatathI bheLI paNa RSidattA vicakSaNa banI. pADala vanaspatithI vAsita thayelI mATI zuM sugaMdhane pAmatI nathI? vairAgyamAM tatpara banelA munie potAnI putrI ane jamAIne pUchIne paMcaparameSTi stavanuM ( namaskAramaMtranuM) smaraNa karatAM karatAM agnimAM praveza karyo. tethI pitAnA dukhathI pRthvI upara ALoTIne raDatI patnIne amRta jevI priyavANIvALA kumAre samajAvI. rAjaputra pahelAM je kanyAne paraNavA mATe pitAnA nagarathI cAlyo hato tene cheDIne tyAMthI ja RSidattAnI sAthe potAnA ghare pAcho pharyo. RSidattAe rastAmAM harivarSa vaDe lavAyelA bIjethI sarvaRtuomAM phalathI zobhe tevI vRkSazreNine vAvI. A pramANe keTalAka divasamAM te rathamaIna nagara Avyo. pravezanimitte pitAe karelA utsavapUrvaka vizAlanetravALA teNe nagaramAM praveza karyo. patine mAnya ane sadAcAravALI RSidattAe vinaya vagere guNethI badhAnA cittone prasanna banAvyA. kuzaLa AzayavALA kumAra yuvarAjapadane pAmIne deguMdaka devanI jema be prakAranA viSayane bhegavavA lAgyo. have kIberI nagarImAM suMdarapANi rAjAe sAMbhaLyuM ke kumAra muninI putrIne paraNIne pAcho pharyo che. yauvananA unmAdathI unmatta banelI ane rAjaputramAM atyaMta kAmAtura thayelI kamiNI paNa A sAMbhaLIne upAyane vicAravA lAgI. teNe maMtrataMtrane jANanArI, kroDa kapaTa karavAmAM kuzaLa, ane pApiNI sulasA nAmanI kaI yoginInI pAse yAcanA karI ke, te RSidattAne kalaMka Ape ane te pati mane Apa. yoginI 1. ahIM "harivarSanA sthAne "hariNa" hevuM joIe. kAraNa ke RSinuM nAma hariSeNa che. 2, bhAga ane upabhoga ema be prakAranA
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 zIlApadezamAlA graMthA tenA vacananA svIkAra karIne rathamana nagaramAM AvI. sarpiNInI jema e jIbhavALI, rAkSasInI jema duSTa cittavALI ane ALasarahita cittavALI sulasA atizaya adhakAra thayA tyAre (rAjamahelamAM) avavApinI nidrAne ApIne tathA tyAM eka mANasane mArIne jema duvRttivALI strI jAya tema kumAranA mahelamAM AvI. patinI pAse sUtelI RSiittAnA sukharUpI kamaLane lAhIthI lAla karyuM duSTAnI duSTatAne dhikkAra thA. ! tenA ozIkA AgaLa mAMsapiMDanA kara'DIyA mUkayo. pachI avasvApinI nidrAne saMharIne rAjaputranA mahelamAMthI palAyana thaI gaI. savAre marelA mANasane joine tenA parivAre kAlAhala karyAM. tethI kumAra paNa jAgI gayA. te vakhate teNe vRttAMta jANyA. patnInA mukhane lAhIthI lAla thayeluM joine ane ozIkA pAse mAMsapiMDane joine kumAre cittamAM zaMkA karI. te A pramANe :- koi manuSya marI gayA che ema sabhaLAya che. A paNa AvI dekhAya che. hA hA ! mArI prANapriyA zuM rAkSasI haze ? AmAM AvuM saMbhave nahi, ane A ahIM dekhAya che. A pramANe joIne uttama buddhivALA teNe patnIne jaladI uThADI. sUIne uThelI patnIne teNe kahyuM: he devI ! hai priyA ! jo chupAve nahi te huM tane kaMIke pUchyuM, teNe kahyuM: jaladI kaheo. kumAra AlyAH he priyA ! ahIM rAte kAI puruSa marAyA che ane hamaNAM tAruM. ezI mAMsa sahita che ane mukha lAhIthI niMdita thayeluM che. tethI huM bhadrA! tuM zuM rAkSasI thaIne paNa (=rAkSasI heAvA chatAM) suniputrI khanI che ? A pramANe pratyakSa joIne koI paNa AvI kalpanA kare. patinA vacanane sAMbhaLIne ane potAne tevI joIne atizaya bhaya pAmelI ane vyAkula netravALI teNe kumArane kahyuM: asaMbhavita Ane huM vANIthI paNa kahevA sama nathI. pUrvakarmanA prabhAvathI kAI vairIe A karyuM... che. athavA jo pUjya svAmIne khAtarI na thatI hAya tA sathI DaMsAyelA 1avayavanI jema jaladI mane nigraha karo. karuNAsiMdhu ane vivekI kumAre tene kahyuM: he bhadre ! huM tane khIjanA caMdranI kaLAnI jema nirdoSa samajuM chuM. A pramANe khelatA teNe duja nAnA sukhAne baMdha karavA mATe amRtane varSAvanAra tenA mukhane svaya. dhAyu, ceAgiNI dararoja A pramANe kare che ane kumAra jema savAranA pavana himanA kaNAne dUra kare che tema lAhI-mAMsane dUra kare che. ekavAra te vRttAMtane jANanAra rAjAe gussAthI kahyuM: re re! duSTamaMtrI ! tame rAjyanI ciMtA karatA nathI. darAja thatA eka manuSyanA A sa`hAranI upekSA karavAmAM Avaze teA e vadhatA vyAdhinI jema vyApaka banI jaze. maMtrIee kahyu: he deva ! A viSe ame prayatna karIe ja chIe. paNa hai deva ! ApanA nagaramAM A hiMsA mAnavakRta nathI. jo e hiMsA maMtrakRta hoya to ene ame na jANI zakIe. Ama 1. sarpathI DasAyelA avayavanA nigraha karavA eTale teTalA avayavane kApI nAkhaveA.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 193 chatAM je badhA pAkhaMDIone A nagarathI bahAra kADhI mUkavAmAM Ave te cesatethI zAMti thAya. A pramANe maMtrIothI gherAyelA rAjAe jainamunione mUkIne bAkInA badhA darzananA pAkhaMDIone nagaramAMthI dUra karavAnI AjJA karI. A daramiyAna duSTa AcaraNavALI, dRracittavALI ane pitAne vidvAna mAnanArI sulasAe rAjAne ekAMtamAM A pramANe kahyuM: he deva ! keIka deve Aje mane svapnamAM kahyuM ke, Aje rAjA pAkhaMDIene nagaranI bahAra kADhaze. AthI nirdoSa te temanI thaIne temanI pAse jA ane kahe ke, bilADI dUdha pI jAya tyAre zuM bheMsanA baccAne marAya! vanamAMthI lAvelI rAjAnI rAkSasI putravadhUe ja A karyuM che ema jANavuM. A pramANe kahIne deva adazya thaI gaye. je asaMbhAvanIya A vRttAMtamAM Apane zaMkA hoya te Aje Apa jAte ja A kautukanI tapAsa kare. pachI rAjAe tene rajA ApI. rAjAe te rAte potAnA putrane pitAnI pAse suvADyo ane putravadhUnI pAse carapuruSane rAkhyA. AthI kumArane nidrA na AvI ane arati pragaTa thaI. kumAre vicAryuM. mArI priyAne deSa cakkasa Aje pragaTa thaze. eka tarapha mArAthI pitAnA A AdezanuM ullaMghana karI zakAya tema nathI ane bIjI tarapha patnInuM duHkha AvyuM che. AthI A meTuM saMkaTa che. A tarapha kUracittavALI sulasAe te kArya te ja pramANe karyuM. rAjAe carapuruSa vaDe savAre putravadhUne tevI (lehIthI lAla moDhAvALI ane ozIkA pAse mAMsano karaMDiye paDayo che tevI ) thayelI joI. have gusse thayelA rAjAe putrane tiraskAra karyo. are ! patnIne rAkSasI jANatA hovA chatAM gharamAM rAkhe che ! are krUra ! are durAcArI ! he rAkSasIpati ! moTAIne mUkI de. mogarAnA phUla jevA ane caMdra jevA nirmala A kulane teM kalaMkita karyuM. kumAre paNa namIne kahyuMH Apa krodha na kare. temAM A saMbhavatuM nathI. kiMtu keIka duSTanuM A kArya che ema Apa jANe. krodhAveza rUpI phaNathI bhayaMkara rAjArUpI sarSe pharI kahyuM he mUDha! je vizvAsa na karate he te jAte jaIne je. rAjAnI AjJAthI kumAranI mukhakAMti ghaTI gaI. teNe patnI pAse jaIne patnIne plAna mukhavALI joIne madhuravANIthI kahyuM he suMdaravacanavALI ! pUrvanAM karmo udayamAM AvyAM che tyAre huM zuM karuM? ke I yegiNI rAjAnI AgaLa tane rAkSasI kahe che, ane Aje savAre cara puruSa dvArA jAte tane tevI joI have pachI karmanI paravazatAthI tAruM zuM thaze? te huM jANatA nathI. - have krodhathI DhaMkAyela cittavALA rAjAe dUra laI jaIne mArI nAkhavA mATe RSidattAne kezathI kheMcIne ghAtakI puruSone ApI, tathA AjJA karI ke, tamAre A duSTa rAkSasIne AkhA nagaramAM pheravI pheravIne smazAnamAM laI jaIne mArI nAkhavI. patnInA dukhathI ApaghAta karatA ane AMkhamAMthI vahetA AMsuvALA rAjaputrane paNa pitAe
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zIlapadezamAlA graMthane bAMdhIne rAkhyuM. RSidattAnA mastake muMDana karyuM. mastakanI zikhAnA cheDe zrIphaLanI mALA bAMdhI. DekamAM lImaDAnA pAnanI lAMbI mALA paherAvI. mukha upara zAhI paDI. cUrNothI enuM zarIra citra-vicitra karyuM. pachI ene gadheDA upara besADI. enA mastake daMDane avalaMbIne rahelA sUpaDAnA TukaDAnuM chatra dharyuM. enI AgaLa meTuM kAhala vAjiMtra, raNazIMgu ane nagAruM vagADavAmAM AvatuM hatuM. A rIte keTavALAe te satIne nagaranI aMdara pheravI. keTalAka nagarajane hAhAkAra ane keTalAka nagarajane pracaMDa pikAra karI rahyA hatA. AvA nagarajanathI jovAtI tene duSTa puruSa smazAnazreNimAM laI gayA. sUrya AkAzane cheDIne samudramAM paDyo ane durjananI jema aMdhakAra phelAye. A vakhate te puruSamAMthI dayAhIna eka puruSe satIne kahyuM : he krA! potAnA devanuM smaraNa kara. Ama kahIne te jeTalAmAM satIne prahAra kare che teTalAmAM bhayane kAraNe thayelI atizaya mUchathI te satI bhUmi upara paDI. mUchathI pRthvI upara paDelI tene A marI gaI che ema mAnIne tevI ja sthitimAM tene mUkIne te puruSa jaladI pitAnA ghare gayo. ThaMDA pavanathI sacetana karAyelI caMcaLacakSuvALI te te sthAnane zUnya joIne jALamAMthI mukta thayela mRgalInI jema te nAsI gaI. savAre bhaya pAmatI teNe Ama tema joyuM. pachI nirjana sthAnamAM pratidhvanithI AkAza ane pRthvInI kukSine bharI detI te raDI, arthAt meTA sAde khUba raDI. he pitAjI je te vakhate durmati meM Apane na mUkyA heta te huM A duHkhanuM bhAjana kevI rIte thAta? he jIva! te pUrvabhave je duSkRta karma karyuM che tenA vipAkathI tane A kalaMka AvyuM che. sAhasadhIra ane priyavatsala he nAtha ! vRddhAnI jema du:kharUpI khADAmAM paDelI potAnI patnInuM rakSaNa kare. A pramANe vilApa ryA pachI zekane ocho karIne te maMdagatithI dakSiNa dizAmAM pitAnA Azrama tarapha cAlI. rastAmAM ghAsanI aNIethI tenA paga cIrAtA hatA. pitAnA hAthe vAvelI vRkSazreNie batAvelA mArge te satI pitAnA tapovanamAM gaI pitAnA agnidAhanA sthAnane joIne snehane yAda karIne te raDI. he pitAjI ! Apa kyAM che? duHkhI banelI mane ApanAM darzana Ape. pahelAM pitAnuM A tapovana mArA mATe zahera jevuM hatuM, paNa hamaNuM duHkhathI baLelI mArA mATe te agni samAna thayuM che. have te ja vakhate manamAM zeka e che karIne kaMda, mUla ane phalane AhAra karatI te tapasvinInI jema tyAM rahI. ekavAra pativratA teNe vicAryuM. huM vanamAM ekalI mArgamAM rahelA beraDInA boranI jema sadA sukhapUrvaka kevI rIte rahI zakIza? zIla sIone 1. zALA: jIva-e padone artha A pramANe - madirAnA saMgane pAmela napuMsaka jema vastrane choDI de tema. kuratA padamAM rahela aMbara zabdane napuMsakanA pakSamAM vastra thAya ane sUryanA pakSamAM AkAza artha thAya.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 gujarAtI bhAvAnuvAda AlokamAM ane paralekamAM siddhi ApanAruM che. mAre te zIlanuM mALAnI jema nirmalapaNe pAlana kayA upAyathI karavuM? hA jANya, pitAe batAvelI parama auSadhi vidyamAna che. tenA prabhAvathI zrI puruSanuM rUpa pAme che. pavitrikA nAmanI te aiASadhine kAnamAM nAkhIne tenAthI te puruSanuM rUpa pAmI. muni veSane dhAraNa karIne jinane pUjatI te sukhapUrvaka rahI. kAbUmAM rakhAyela ane priyAnA virahathI vyAkula thayela kumAra paNa jANe sArabhUta badhuM cerAI gayuM hoya tema rAjyamAM paNa zUnamUna rahyo. kRtakRtya, nirdaya ane vijaya meLavanArI te sulasAe jema bAkaDAnI hatyA caMDikAdevIne harSa pamADe tema kRmiNane harSa pamADI. have te vakhate koberI nagarInA abhimAnI rAjAe vAcAla manuSyamAM mukhya evA dUtane hemaratharAjA pAse mokalyo. te tyAM jaIne rathamaIna nagarInA rAjAne kahyuM he deva ! tamAro putra kauberI nagarI na Avyo temAM zuM kAraNa che ? tethI he deva! miNIne paraNavA mATe putrane jaladI mokale. kAraNa ke te svAmI! vivekI puruSe sajajananI avajJA karatA nathI. dUtanA te vacanane svIkArIne rAjAe putrane ekAMtamAM kahyuM- he putra! tuM sadA kAMtirahita ane jaDanI jema zUnya kema dekhAya che? pUrvanA azubha karmothI nirmAyeluM je kaSTa ahIM AvI paDyuM hoya tene mUkIne (=bhUlIne) dhIra puruSo avazya sarvakAryonA bhArane vahana kare che. tethI he vatsa! tuM mArA AgrahathI koberIpuranA rAjAnI putrIne paraNavA prayANa karIne mArA manane khuza kara. pitAnI AjJAnI avajJA karavA mATe kuzaLatA nahi hovAthI sainyasamUhathI pRthvItalane kaMpAvate te cAle. krame karIne te tapavanamAM AvIne kumAromAM mukhya teNe RSidattAne yAda karIne kheda pAmIne A pramANe vicAryuM:- te A vana che, te A maMdira che, te A sarevara che, te A vRkSe che ke jyAM snehapUrNa huM suMdara netravALI RSidarAne para hate. Aje te A badhuM tenA vinA mane duHkha ApanAruM thayuM che. te vidhAtA! avyavasthita svabhAvavALA te A zuM karyuM? A pramANe zoka karate te RSabhaprabhunA maMdiramAM gayA. te vakhate priyanuM sUcana karatI tenI jamaNI AMkha pharakI. teNe vicAryuM cakakasa A (AMkha pharakI e) mArA mATe niSphala che. mArI te priyA kyAM che? athavA pahelAM paNa mane jenuM darzana priya hatuM evuM A zreSTha maMdira ahIM che. praphulla ane AzcaryavALe te jeTalAmAM A pramANe vicArI rahyo che teTalAmAM RSidattAe tene pupe ApyAM. A priyA te nathI ne? ema priyAnA bhramane sparzatI AMkhavaDe RSidattAne jotA teNe paNa jANe priyAnA bhramane satya karatA hoya tema tenA hAthamAMthI harSathI puSpamAlAne lIdhI. gupta AkAravALA munie tyAre cittathI vicAryuM ke cokkasa mArA pati rukamiNIne paraNavA mATe jaI rahyA che. kumAra paNa jinane namIne te munine
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 zIlapadezamAlA graMthane potAnA taMbumAM sAthe laI gayA. tyAM vastra bhojana vagerethI tenI pUjA karI. pachI teNe pUchayuM: he muni ! tame A vanamAM kyAre AvyA ane kyAMthI AvyA? e pitAnuM vRttAMta mane jaNAve. jANe dAMtanA kiraNe rU5 rekhAthI kumAranuM maMgala karatA hoya tema munie kahyuM. pahelAM ahIM hariSeNa muni hatA. tenI RSidattA nAmanI prANa tulya priya kanyA hatI. keIka rAjaputra tene paraNIne pitAnA nagaramAM gayA. muni agnimAM praveza karIne devaloka pAmyA. pRthvI upara pharI pharIne te ja vakhate huM ahIM AvyuM. ahIM ja rahetA ane pAMca varSo thayA che. he kumAra ! Aje tamArA darzanathI mArA pAMca varSa saphala thayA che. kumAra paNa beH jema sukI jamIna jalavRSTithI tRpta na thAya tema AnaMdapUrvaka Apane jetI mArI AMkha tRpta thatI nathI. munie paNa kahyuM he deva! kaIka keIkane harSa karanAra bane. sUryane joIne pave harSa pAme che ane caMdrane joIne kera ( =caMdravikAsI kamaLo) harSa pAme che kumAre Agraha pUrvaka munine kahyuMH mAruM mana hamaNAM tamArA premarUpI sAMkaLathI ja baMdhAyeluM che. mAre AgaLa javAnuM che. tethI tame mArI sAthe Ave. tyAMthI pAchA pharelA tame A AzramamAM pitAnI IcchA pramANe karaje. muni belyA he deva! A viSayamAM Agraha na kare. kAraNa ke RSione rAjAne saMsarga daSavALe thAya che. parivAra sahita kumAre te pramANe prArthanA karI ke jethI RSidattA munie sAthe AvavAne svIkAra karyo. have jANe astAcala parvatanI zilA upara pAkelA phaLanI jema sUrya bhAMgI gaye hoya ane jANe tenA rasathI saMdhyAnA vAdaLoe saghaLI dizAone raMgI dIdhI hatI. pachI 'jenA kiraNe phelAI rahyA che e caMdra sAta RSiothI yukta havA chatAM jANe mahAmunine namavA mATe AvyA hoya tema AvyuM. te baMne saMdhyAnAM kAma karIne premanI vAtethI AnaMdita manavALA banyA. pachI baMnee eka palaMgamAM sUIne rAtri pasAra karI. krame karIne harSa pAmele RSidattAne pati kauberI nagarI pAse AvyA. pachI rAjAe praveza nimitta utsava karyo. nagarajanee dvAramAM teNe bAMdhyAM. have jotiSIe kahelA muhUrtamAM kumAre rukamiNanI sAthe vivAha rU5 utsava karyo. (sasarAe dAyajAmAM ApelA ghaNA vaibhavathI) te samRddhithI idrane paNa jItanAre thaye. rAjAe kumArane keTalAka divasa tyAM ja rAkhe. vizvAsathI bharelI rumiNIe ekavAra pUchyuM jema ahalyAe IndranA cittane rAgI banAvyuM hatuM tema tamArA cittane rAgI banAvanAra te tapasvinI 1. RSidattAmahAmunine pUjI rahyA che kiraNe jenA evo caMdra evo paNa artha thaI zake. 2. AkAzamAM tArA rUpe rahelA sAta RSione saptarSi kahevAmAM Ave che. 3. ahIM payata zabda prayoga kRti vagerenA prayoga jevo che. kaI paNa vastunA uparanA ke nIcenA bhAganA taLiyAne tala kahevAmAM Ave che.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda RSidanA kevI hatI? jenI AMkheAmAM asu che evA kumAre paNa gadagadda vANIthI kahyuM: traNe jagatanI chIe tenA caraNanI rajatulya che ema huM mAnuM chuM. hAhA ! tArI jevI paNa tenA virahamAM mArI priyA thAya che. pANIthI rahita marudezamAM kSAravALI vAvaDIo paNa AnaMda mATe thAya che. A sAMbhaLIne amiNIne guse AvyuM, ane ethI teNe giNIne preraNA karavI vigere potAne badhe parAkrama harSa pUrvaka kahyo. RSidattAmuni guptapaNe miNInuM te vacana sAMbhaLIne potAnuM kalaMka dUra thavAthI sItAnI jema harSa pAmyA. A pramANe tenI vANI sAMbhaLIne lAla AMkhavALA kumAre dahIMnA vAsaNamAM mIThuM nAkhanArI kutarInI jema tene tiraskArI. duSTa cittavALI, mane duHkharUpI samudramAM pADanArI, atizaya pApiNI ane pUra evI tane dhikkAra thAo. tenA prANane ghAta karanArI tane dhikkAra thAo ! hA! he narakanI atithi! pitAnuM hita sAdhavAnI IcchAvALI te duSTa chIe baMne lekamAM viruddha evuM kArya karyuM. A pramANe tene tiraskAra karIne mahAduHkhanA bhArathI vyApta teNe tene dUra karI. pachI gharamAM citA karAvIne jeTalAmAM Ubhe thAya che teTalAmAM koberInA rAjAe tyAM AvIne tene hAthamAM pakaDI lIdhe. azruthI bharelA netrovALA loke cAre bAjuthI tene roke che. keIne paNa vacanathI kumAra aTakta nathI, teTalAmAM RSidattA munie tyAM jaladI AvIne kumArane kahyuM: he jagatanA AdhAra kumAra ! te vakhate mane vanathI ahIM lAvatA tame je kahyuM hatuM te tame bhUlI gayA zuM ? zuM tamArA jevAo paNa mAtra zI khAtara mare? vaLI-2napRthvI samAna hoya tevI je A tamane priya che, te A jIvatI che. marelA tamane priyAnA saMganI vAta paNa avazya durlabha che. jIvatA tamane kyAMkathI paNa avazya maLaze. kumAra bAlya: he muni! bALakanI jema mane kema 2mADa cho ? je marelA paNa maLatA hoya te kaI duHkhI na thAya. he mahAsaravavaMta! zaMkA na kare. tamArA A satvathI te uttama rasI hamaNuM cokkasa jIvatI thaze. kAraNa ke satva ciMtAmaNitulya che. A pramANe sAMbhaLIne pahoLI AMkhavALA kumAre pharI kahyuM ! he muni ! tame mane ekavAra e kahe ke zuM tame tene kyAMya joI che? athavA sAMbhaLI che? munie kahyuM huM jJAnathI jANuM chuM, kAraNa ke munio jJAnarUpadaSTivALA hoya che. te bhadra! yamarAjAnA dhAmamAM rahelI tamArI priyA sukhI che. kumAre pUchyuM te ahIM kevI rIte Ave? munie javAba Apya: he deva! tenA caraNamAM AtmAne dhAraNa karIne, arthAt tenA caraNamAM mArA AtmAne praveza karAvIne, svamitra mATe satI patnIne mekalIza. kumArane munimAM AzA pragaTI. kumAre munine kahyuM- he mitra! te vilaMba kema kare che? munie pUchyuM he deva! tamAruM hita AcaratA mane tame dakSiNa zuM Apaze? kumAre javAba ApyA pahelAM tame mArA manane vaza karI lIdhuM che. hamaNAM
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 zIlapadezamAlA graMthane tamane mAro AtmA paNa Ave. mitra mATe zuM na apAya? munie hasIne kahyuM tamAre AtmA te tamArI pAse ja rahe. avasare huM je mAgaNI karuM te tamAre anyathA na karavI. kumAre "hA" ema kahyuM eTale munie paDadAmAM praveza karyo. tethI kutUhalanA kAraNe utAvaLI thayelI saghaLIya nagarI ahIM bhegI thaI. stutipAThakane (=bhATapuruSane) samudAya manaharadhvanithI satInuM satva, tapa, dhyAna ane mAhAmya pRthvImAM jaya pAme che ItyAdi stuti karI rahyo hato. hAthamAM puSpamALA laIne AkAzamAM rahelA deva ane dAnavo jema kheDUto varSIdanI rAha jue tema AturatAthI RSidarAnI rAha joI rahyA hatA. anya sarva kAryo bhUlI jaIne vismayathI ullasitacittavALo rAjakumAra paNa UMcI akhathI RSidattAnI rAha joI rahyo hate. kRtyane jANanArAomAM mukhya RSidattAe kAnamAMthI pavitrikA auSadhi dUra karI. agnimAMthI pasAra thayela suvarNanI saLI jevI camakatI kAMtivALI, jANe upapAtazayyAmAMthI avatarelI devI hoya tevI, amUlya AbhUSaNathI dIpatI, ghuMghaTathI jeNe maDhuM DhAMkI dIdhuM che tevI, ane prasannamukhavALI RSidarA mahAsatI pragaTa thaIne rAjasabhAmAM AvI ane kumAranA caraNamAM daSTi nAkhI, arthAt kumAranA caraNamAM namI. devoe te vakhate te pativratA ! jya pAma! jaya pAma! evA AzIrvAdapUrvaka tene mastake puSpavRSTi karI. te vakhate potAnA rUpathI rukamiNIne dAsI jevI karatI RSidattAne joIne lokee tenA viSe rahelA kumAranA rAganA AgrahanI prazaMsA karI. jema samudra cAMdanIne joIne harSa pAme tema kIberInagarIne rAjA paNa jamAIne jIvADanAra auSadharUpa RSidattAne joIne ekadama harSa pAmyuM. rAjA RSidattAne kumAranI sAthe zreSTha hAthI upara besADIne pitAnA mahelamAM laI gayA. tyAM teNe snAna vagerethI gauravapUrvaka tene satkAra karyo. rAjAe te vakhate sulasAnuM nAka ane be kAna kApIne tenI aneka rIte viDaMbanA karIne tene dezamAMthI kADhI mUkI. rAjAe potAnI putrIne paNa kaThora zabdothI ghaNe Thapako Ape. rAjAe kumArane ghaNu kALa sudhI tyAM ja rAkhe. jANe zekasahita hoya tevA kumAre ekavAra priyAne kahyuMH tArA caraNamAM sthApela mArA mitra duHkhI thAya che. RSidarA hasIne belIH he dayAnidhi ! kheda na kare. auSadhinA yogathI meM ja A badhuM karyuM che. paNa pUrve Ape jene svIkAra karyo che te varadAna mane Ape. he nAtha! mArA upara prasanna thAo. Ape mArI bahena ruphamiNIne mArI jema ja jevI. aho ! vivekavaMtI te emAM paNa karuNAvaMtI che ema vicArIne sukamalavANIvALA kumAre tene kahyuM ema thAo. A pramANe patinA vacanathI harSa pAmelI satI RSidattAe rumiNIne belAvIne patinI samakSa netrone saMkocIne tene namI. have kumAra sasarAne pUchIne jema kAmadeva prIti ane ratinI
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 199 sAthe jAya tema be patnIonI sAthe potAnA nagara gaye. pitA premathI tenI sAme gaye. kumAre nagarImAM praveza karyo. A vakhate nagarI nArInAM netrarUpI kamaLonI zreNithI jaNe temAM puSpa verelAM hoya tevI jaNAtI hatI. (satya) vRttAMtane jANIne rAjA pitAnA aparAdhathI lajajA pAmyuM. teNe satIomAM cUDAmaNi samAna RSidattAne ghaNuM mAna ApyuM. have jitendriya te rAjAe kanakaratha kumArane rAjya upara besADyo, ane pite zrIbhadrasUrinI pAse cAritra laIne mekSamAM gaye. pRthvInuM pAlana karato kanakaratha rAjA krame karIne RSidattAthI siMharatha nAmanA putrane pAmyuM. ekavAra RSidattAnI sAthe jharUkhAmAM beThelo kanakaratha rAjA vAdaLasamUhane vinAza pAmate joIne vairAgya pAmya. udyAnamAM zrIbhadrayazasUri padhAryA che ema sAMbhaLIne te parivAranI sAthe jaladI vaMdana karavA mATe gaye. sUrinI mehanAzaka dezanA sAMbhaLIne RSidattAe be hAtha joDIne jJAnI gurune pUchayuM: he bhagavaMta! meM pUrvabhavamAM zuM duSkRta karyuM ke jethI rAkSasI e pramANenuM khoTuM kalaMka mArA upara AvI paDayuM? gurue jJAnarUpI daSTithI joIne gaMbhIravANIthI kahyuMH bhadrA A ja bharatakSetramAM gaMgApura nAmanuM nagara hatuM. temAM gaMgadatta nAmano rAjA hatA. tenI gaMgA nAmanI patnI hatI. huM temanI gaMgasenA nAmanI uttamazIlavALI putrI hatI. tyAM caMdrayazA nAmanA sAdhvIjI hatA. temanI pAse dharmane sAMbhaLIne te duSTa viSayano anAdara karyo, arthAt dIkSA lIdhI. te vakhate saMga nAmanA koI sAdavajI tapa karatA hatA. sadA duSkara karanArA te sAdavajInI badhA loke prazaMsA karatA hatA. te IrSAthI tenI uttama prazaMsAne sahana na karI. AthI te te sAdavajIne kalaMka ApyuM. IrSyA hoya tyAre viveka kyAMthI hoya? te sAdhvIjIne kalaMka A pramANe ApyuM -"saMgarahita dekhAtI A sAdavI saMgasahita che. kAraNake divase tapa kare che, paNa te rAkSasInI jema maDadAnuM mAMsa khAya che." samatArUpI amRtathI yukta te sAdavajI suMdara tapa karatA hatA. tethI he vatsa! te A karma baMdha karyo. te pApanI teM AlecanA paNa na karI. AlecanA rahita te karmanA vipAkathI bhavazreNimAM bhaTakIne tuM gaMgApuramAM rAjaputrI thaI. pachI dIkSA laIne kapaTapUrvaka tapa karIne aMte anazanapUrvaka mRtyu pAmIne IzAnedranI idrANI thaI. tyAMthI cyavane hariSeNa rAjAnI putrI thaI. pUrvanA e alpakarmathI A kalaMka thayuM. A pramANe mAtra vacanathI paNa je duSkarma bAMdhyuM hoya tenAthI jIva anya seMkaDo bhavothI paNa chUTI zakto nathI. vairAvyarUpI kalpavRkSa mATe naMdanavananI pRthvI samAna A vANIne sAMbhaLIne tene jAtismaraNa jJAna thayuM. AthI teNe paNa te badhuM jANyuM. tethI karmathI gabharAyelI RSidattAe sUrine vinaMti karI. he bhagavaMta! mane saMsArathI tAranArI dIkSA jaladI Ape. te
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 zIlapadezamAlA graMthane jANIne vizeSathI virAgavALA thayelA rAjAe paNa aMjali jeDIne dIkSA mATe gurune prArthanA karI. gurue paNa kahyuM: zubhakAryamAM vilaMba kara egya nathI. kharekhara ! A asAra saMsAramAM tapazcaryA phala che. pachI siMharatha putrane pitAnA pade rAjyAbhiSeka karIne zubhamativALA te baMnee te AcAryanI pAse dIkSA lIdhI. talavAranI dhAra upara cAlavA samAna atizaya ugra cAritranuM AcaraNa karavAmAM AdaravALA teo mAyAthI rahita zuddha tapanuM AcaraNa karavA lAgyA. pachI ekavAra te baMne gurunI sAthe zItalanAtha tIrthakaranA janmathI pavitra karAyela zrIbhadilapura nagaramAM AvyA. tyAM vizuddha dayAnanI paraMparAthI hAthInI jema karmarUpI kuMjane (kalatAsamUhane) mULathI ukheDIne te baMne kevalajJAnane pAmyA. prazaMsanIya AcaraNavALA te baMne kevaLIo jema caMdrakalA caMdranA kalaMkane nAza kare tema samasta karmarUpI kalaMkanA lezane nAza karIne muktinA mastake viziSTa sthAnane pAmyA. damayaMtInuM daSTAMta have damayaMtInI kathAne prAraMbha karavAmAM Ave che - jemAM sudharmarUpa kalyANane svIkAra karavAmAM AvyuM che evI kezalApurI nagarI hatI. te nagarIne keTa prayatna vinA devAMganAo mATe ArIse banate hato, arthAt keTa eTalo badhe UMce ane arisA je nirmala hato ke jethI AkAzamAM jatI devIonuM pratibiMba temAM vinA prayatna paDatuM hatuM. temAM zatruonI AIonA zaMgArano niSedha karanAra niSadha rAja hatuM, arthAt niSadha rAjAe zatruone nAza karyo hate, ethI vidhavA banelI tenI patnIe zRMgAra karatI na hatI. tenI talavAra rUpI lAkaDI zyAma hovA chatAM ujajavala yazane utpanna karatI hatI. tenI lAvaNyathI suMdara evI lAvaNyasuMdarI nAmanI priyA hatI. tenI (madhurI vANIthI jitAyelI vINA kApaNAne pAmI, arthAt kArUpa banI gaI te bene zatruone saMtApa pamADavA mATe agnisamAna nala nAmane mATe putra hatuM, kUbara nAmano nA putra te atizaya durAcArI ane garviSTha cittavALo hate. A tarapha vaidarbhadezanI lamIne zobhAvanAra kaMDina nagara hatuM. temAM asIma parAkramavALA bhIma nAmano rAjA pRthvInuM zAsana karate hato. tenI puSpadaMtA nAmanI patnI hatI. jema lakSamI caturAIne janma Ape tema puSpadaMtAe sapheda hAthInA svapnathI sUcita putrIne avasare janma Ape. pUrva karmanA prabhAvathI udayAcala parvata upara rahelA sUryanA jevuM tene kapAlalane zebhAvanAra tilaka janmathI hatuM. janmathI chaThThA divase pachIjAgaraNa ane sUrya-caMdranA darzana vagere karyA pachI ravapnanA anusAre tenuM
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 201 damayaMtI evuM nAma thayuM. svabhAvathI ja suMdara te bALAne zakya mAtAo paNa caMcaLa ane manahara capaTIo Adi vaDe ramata karIne hasAvatI hatI. krame karIne pagamAM jhaNajhaNatA manohara jhAMjharavALI te dhAvamAtAnI TacalI AMgaLIne pakaDIne skUlanA pAmyA vinA cAlavA lAgI. zrImaMtanI rIo ene DhIcaNa upara besADIne harSa pUrvaka dhImethI halAvatI ane e rIte tene ghaNuM nRtya karAvatI hatI. prakAzatA sobhAgyarUpI sugaMdhavALI teNe bAlyAvasthAne oLaMgIne jema samudra nadIone grahaNa kare tema saghaLI kalAone grahaNa karI. ekavAra nivRtidevIe damayaMtIne bhAvI tIrthakara zrI zAMtinAthanI suvarNa pratimA ApIne A pramANe kahyuM - kalyANakAriNI A pratimA tAre nitya pUjavI. teNe te pratimAne jANe hRdayamAM sthApita karatI hoya tema gRhatyamAM harSathI sthApita karI. damayaMtIe kAmadevarUpI rAjAnA zahera samAna yauvanamAM praveza karyo. yauvanamAM krame karIne sarva aMgamAM manohara zebhA vadhI. tenI mukhanI bhAthI jitAyele caMdra bhUtanA vaLagADavALo thaI gayo. tethI te Aje paNa bhUtapatinI (=zaMkaranI) ja sevA kare che, arthAt zaMkaranA mastake rahelo che. anurUpavaranI prApti nahi thavAnA kAraNe mAtA-pitAnI citAnI sAthe vadhatI teNe krame karIne aDhAra varSo pasAra karyA. pachI bhImaratha rAjAe putrInA zreSTha varane meLavavAnI IcchAthI maMtrIonI saMmati meLavIne svayaMvarano AraMbha karyo. bhImarAjAe dUta mokalIne rAjAone lAvyA. jema haMse mAnasa sarovaramAM bhegA thAya tema te svayaMvaramAM iMdrasamAna lakSmIvALA rAjAo bhegA thayA. te vakhate dUtathI vinaMti karAyela niSadha rAjA paNa jaladI AvyuM. tyAM te nala ane kRbara e be putrothI zobhA pAmyo. bhIme paNa badhA rAjAono atizaya satkAra karyo. idrasamAna samRddhivALA bhIma rAjAe badhA rAjAone rahevA mATe AvAsamaMDapo ApyA. kuMDinanagaranA loko kAmadeva jevA uttama (=rUpALA) naLane joIne bAkInA rAjAone 2 keDhiyA jevA mAnavA lAgyA. bhIma rAjAe zipIo dvArA sudharma sabhA jevuM svayaMvara maMDapa banAvyuM. temAM seMkaDo suvarNanA thAMbhalA hatA. gya sthAne siMhAsano mUkyAM hatAM. bhUmitalamAM nIlamaNi jaDelAM hatA. pagathiyAonI zreNi vamaNithI banAvI hatI. thAMbhalAomAM rahelI sarva aMgomAM vibhUSita pUtaLIo zebhatI hatI. e pUtaLIo jANe ke svayaMvaranA kautukane jovAnI IcchAthI devIo AvI 1. davadaMtI ane damayaMtI evA be nAma che. ahIM badhA ja sthaLe davadaMtI evA nAmane ulekha hovA chatAM damayaMtI nAma vadhAre prasiddha hovAthI anuvAdamAM damayaMtI nAmano ullekha karyo che. 2. zabdakoSamAM voTara zabdane koDhiyo' e artha levAmAM Avyo nathI. paNa voTara zabdanI je vyutpatti jaNAvI che tenA AdhAre A artha lakhe che. 21
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ .202 zIlApadezamAlA graMthanA hAya tevI jaNAtI hatI. jANe ke damayaMtIne zaNagAravAnI icchAthI rAjAee samudramAMthI ratnA laI AvavA mATe sUryane prArthanA karI hoya tema sUrya samudramAM praveza karyAM, arthAt sUryanA asta thayA. jANe ke ame damaya tIne joI paNa nahi zakIe evA vicArathI hoya tema te vakhate sthAvara patA zyAma thaI gayA. svayaMvaramaMDapamAM aneka rAjAe ekaThA thayA che ema sAMbhaLIne amRta varSAvanAra paNa rAjA (=caMdra) tArArUpI meAtInI mALAethI alagRta banIne tyAM AvyA. ApaNe bhAgyathI savAre damayaMtIne STithI joizuM ema vicAratA rAjAene jANe rIsANI hoya tema nidrA na AvI. zarIra uparathI utArAtA alakArAnA tejathI jANe tiraskAra karAyelI hoya tema, zrI rAmacaMdrajI vaDe tiraskAra karAyelI zUrpaNakhAnI jema, rAtri jaladI palAyana thaI gaI. jANe ke AbhUSaNAthI zaNagArAyelA damayaMtInA mukha pAse zeAbhAthI rahita huM lajajA pAmIza evA vicArathI hoya tema savAre caMdra palAyana thaI gayA. jANe 'nAmathI tulya evA rAjAe vaDe prAthanA karAyA hoya tema, pUrvadizAnA parvate peAtAnA mastake sUryamaMDala khatAvyuM. sUryanA udaya thatAM jema sarAvaramAM kamaLA vikasita ane tema rAjasamudAyanA sukharUpI kamaLAnI zreNi vikasita banI. kiMmatI vasrA ane alakArothI sa aMgeAmAM vibhUSita thayelA rAjAe jalI ma`Dapa tarapha doDavA, maMcAmAM ratnasiMhAsana upara beThelA rAjAe zAlyA. te rAjAe jANe ke kaututhI sadvIpanA sUryAM ahIM AvyA hAya tevA jaNAtA hatA. niSadha rAjAe prAtaHkAryo karyo. pachI ucita rIte vastro ane abhUSaNNAne dhAraNa karanArA, pavRkSa samAna ane devakumAra jevA peAtAnA e kumArane AgaLa karIne niSadharAjA maMgalapAThAnuM uccAraNa karatA adijanAnI sAthe svayaMvara maMDapamAM jaIne maMca upara caDayo. AlAka ane paraleAkanI AAbhAnA puMja hAya tevA niSadha rAjAnA be putrone joine rAjAonA mana damayaMtI viSe nirAza thai gayA, arthAt damayaMtI amane nahi vare evA vicAravALA thayA. vizeSa paNe lAnA nidhAna jevA naLane joIne vivAhanI AzA dUra rahI, kiMtu rAjAo peAtAne bhUlI gayA, arthAt jANe pAtAnuM astitva ja nathI ema mAnavA lAgyA. saubhAgyavatI strI #maya tIne svaya`vara ma`DapamAM lAvavA mATe aneka rIte zaNagAravA lAgI. tenA pagAmAM aLatAnA manohara rasa jANe rAjAonA zarIradhArI anurAga pagAmAM vaLagyuM! hAya tema zAbhA pAmyA. tenA gAlemAM kastUrIthI banAvelI citraracanA jANe kAmadevarAjAnI prakAzatI prazasti hoya tema zeAbhI, tenA ceATalAmAM rahelA megarAnAM puSpAnA ujjavala hAra jANe tenA sukharUpI caMdranI sevA karavA mATe nakSatro AvyA 1. saMskRtamAM rAjA ane patA e baMnene mUmRt kahevAmAM Ave che. mATe parvata ane rAjA nAmathI tulya che.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 203 hoya tema zobhatuM hatuM. tenA kAnamAM rahelAM ratnajaDita kuMDale jANe rAhugrahanA bhayanI bhrAMtithI caMdra-sUrya AvyA hoya tema bhavA lAgyA. netromAM aMjananI rekhA jema kamaLomAM bhramarI zebhe tema zobhatI hatI. paherAvelAM be vastro jANe gaMgAnadInA taraMge hoya tema zabhyAM. bhamarIo jema kamalinIne vibhUSata kare tema, harSa pAmelI dAsIoe tene vadhAmaNi, motI ane vairya ratnanAM ghaNuM AbhUSaNothI vibhUSita karI. A rIte dAsIethI vibhUSita karAyelI damayaMtI zobhavA lAgI. have damayaMtIne svayaMvaramAM A pramANe laI javAmAM AvI - strIo madhura davanithI gIta gAI rahI hatI. tenA mastake sapheda chatra dhAraNa karavAmAM AvyuM. cAre bAju cAmaro vIMjhavAmAM AvatA hatA. tene pAlakhImAM besADI hatI. kAmadevanA pAsatulya mALA paherAvI hatI. jANe zarIradhArI zobhA hoya tevI damayaMtIkumArI A rIte svayaMvaramaMDapamAM AvI. caMdrakaLA jevI damayaMtIne joIne rAjAorUpI samudro kSobha pAmyA ane zaMgArane pradIpta kare tevI vividha ceSTAo karavA lAgyA. jANe manuSyanA zarIrane dhAraNa karanAra sarasvatI hoya tevI ane damayaMtInI AgaLa cAlatI dvA2pAlikA rAjAenA vaMza, zaurya, nIti ane AcAronuM varNana karavA lAgI. te A pramANe - A aMgadezanA rAjA che. temaNe uttamakItithI bhUmitalane bharI dIdhuM che. temanA (rUpALA) zarIrathI jitAyele kAmadeva atizaya zarIrahita banI gayA che. he devI! magadha dezanA A rAjA tejanA prabhAvathI sUrya samAna che. kaliMgadezanA A rAjA jhaLahaLatA hAranA jevA ujajavala yazasamUhavALA che. lATa, karNATa ane medapATa dezanA A rAjAo anukrame kAMtibhA, zaurya ane gAMbhIryathI vibhUSita che. jema hazI sthaLa upara rahelA kamaLono Adara na kare tema damayaMtIne te rAjAone Adara nahi karatI joIne dvArapAlikAe pharI AnaMdathI kahyuM : he devI! devatulyavaibhavavALA AgaLa rahelA A niSadhadezanA rAjA che. azvinIkumAra jevA A nala ane kUbara emanA putro che. rAjArUpI vanamAM bhramarInI jema bhamatI enI daSTi jema sapheda hAthI sapheda kamaLamAM rAgavALa bane tema naLa upara ghaNu kALa sudhI rAgavALI banI. jenA romAMca vikasita banyA che evI teNe cittamAM A pramANe vicAryuM - jema vRkSamAM kalpavRkSa prazaMsanIya che tema rAjAomAM A nala ja prazaMsanIya che. cokkasa vidhAtAe potAnI sRSTinuM sArabhUta ene ja karyo che. jema badhAM nemAM kaustubha ratna zreSTha che tema badhA rAjAomAM navA zreSTha che. pachI teNe dhrujatAM dhrujatAM nalanA gaLAmAM varamAlAnuM AropaNa karyuM. jema sumeru parvata upara tArAonI zreNi zobhe tema tenA gaLAmAM e varamALA zobhA pAmI. damayaMtI nalane varI eTale spardhA karanArA rAjAoe nala upara AkramaNa karyuM. nala rAjAe bANanI vRSTithI e rAjAone nigraha karyo. pachI paraspara prItivALA thayelA niSadha ane bhIma 1. rAhugraha caMdra ane sane grasita kare che. AthI ja caMdragrahaNa ane sUryagrahaNa thAya che. ahIM kavie ka95nA karI che ke rAhagraha amane grasita karaze evA bhayathI caMdra ane sUrya enA kAna pAse AvIne rahyA che.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 zIlapadezamAlA graMthano rAjAe nala ane damayaMtInA vivAhano mahatsava karAvyo. hastameLApanA avasare ekabIjAne hastameLApa thayo tyAre jANe parasevAnA bahAnAthI te baMne cittamAM ektAne pAmyA. agnine pradakSiNA ApyA pachI karamacananA avasare bhImaratha rAjAe nalane ratno, azvo ane hAthIo vagere ApyA. pachI niSadharAjA putra ane putravadhUnI sAthe kezaladeza tarapha cAlyo eTale jema maMgalagraha sUryanI pAchaLa jAya tema bhImarAjA niSadharAjAnI pAchaLa gaye. pati saMkaTamAM AvI paDe te paNa te patine anusaranArI thaje evI zikhAmaNa putrIne ApIne bhImarAjA pAcho pharyo. damayaMtIe pitAnI zikhAmaNane morapakSInI kalagInI jema mastake dhAraNa karI. pachI zaramathI namelI evI navoDhA damayaMtI naLanA ratha upara caDhI. naveDhAnA vilAsane jovAnA kutUhalavALA naLe te vakhate sArathi dvArA rathane avaLA mArgo calAvyuM. rastAmAM prasiddha vRkSa AdinA praznonA bahAne jugArI pati nale damayaMtInI lajajAne ochI karI. te vakhate nala rAgavALe thayo che evI AzaMkA karIne jANe spardhAthI heya tema anurAgavALA sUrya anurAgavALI saMdhyAnuM AliMgana karyuM. jANe dhUtArI sakhI hoya tevI saMdhyAe damayaMtInI lajajAne ochI karI. te vakhate nalanuM mukharUpI kamaLa addabhuta vikAsane pAmyuM. jema vasaMta Rtu megarAnI velaDIne ramADe tema nale vAtsyAyane kahelI yuktiothI navA pragaTelA yauvanavALI damayaMtIne ramADI. ghaNe aMdhakAra thatAM sainyane vAraMvAra paDatuM joIne nale sutelI priyAne kahyuH he devI! UMgha nahi, jAga. he priyA aMdhakArane dUra karavA tArA tilakane pragaTa kara. damayaMtIe kapAlane luchIne tilakane vadhAre tejasvI karyuM. jema sUryanA prakAzathI jue tema kapALe rahelA tilakathI daMpatIe AgaLa kAryotsargamAM rahelA eka munine joyA. muninI AsapAsa bhamarAo pharI rahyA hatA ethI ane muninA zarIra upara mada joIne nalarAjAe jANyuM ke, jaMgalanA hAthIe gaMDasthaLamAM utpanna thayelI khaNujane dUra karavA muninA zarIre ghasyuM che. AvA munine nalarAjAe vaMdana karyuM. te vakhate A vRttAMtane jANIne niSadha vagere sarva manuSya te munine vaMdana karavA AvyA. badhAe munie kahelI dharmadezanA sAMbhaLI. dezanA pUrNa thayA pachI nale munine vaMdana karIne aMjali joDIne damayaMtAne kapALamAM sUrya jevuM tejasvI tilaka kema che? ema pUchyuM. jJAnI munie tene kahyuM. teNe pUrvabhavamAM tIrthakaronI ArAdhanA mATe tapa karyo hato. tenA ujamaNAmAM tIrthaMkara pratimAnA kapAle ratnanAM tilaka 1. damayaMtIe pUrvabhave 576vAra lAga2 tIrtha karatapa AyaMbilathI karyo. pahelA bhagavAnanI ArAdhanA eka AyaMbilathI karavAnI. "bIjA bhagavAnanI ArAdhanA be AyaMbilathI karavAnI. ema eka eka AyaMbila vadhatAM covIsamA bhagavAnanI ArAdhanA 24 AyaMbilathI karavAnI. Ama ekavAra vIsa tIrthakaronI ArAdhanAmAM kula traNaso AyaMbila thAya. damayaMtIe pa76 vakhata 300 AyaMbila lAgaTa karyA. Ama 480 varSa sudhI lAvaTa AyaMbila karyA. A tapanA ujamaNumAM teNe covIseya tIrthakaronI pratimAnA kapAle ratnanAM tilaka karyA hatAM.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 205 karyA hatAM. tethI enA kapALamAM sUryanA eka TukaDA jevuM tilaka che. karma karIne damayaMtI sarvakalyANanuM bhAjana thaze. muninI amRta samAna vANIne sAMbhaLIne AnaMdathI pUrNa banelA te badhA jaladI pitAnI rAjadhAnImAM AvyA. te vakhate nagarajanoe ghaNuM maMgala karyuM. lajajArahita banIne damayaMtInI sAthe navI navI krIDAothI krIDAkaratA naLe divasene dIna jevA, arthAt atyaMta nAnA banAvyA ane rAtrione kSaNa ApanAra jevI, arthAt kSaNa jevI atyaMta nAnI banAvI. nalane rAjya upara besADIne ane phUbarane yuvarAjapade sthApIne niSadhe cAritra lIdhuM. pachI niSadhamuni devalokamAM gayA. dharma, artha ane kAma e vivargane sAdhavAmAM tatpara ane satI damayaMtIthI yukta nale lAMbA kALa sudhI akhaMDapaNe rAjyanuM pAlana karyuM. balavAna nale krame karIne ardhA bhAratakSetrane sAdhyuM=svAdhIna karyuM. rAjAoe kRSNanI jema tene pharI rAjayAbhiSeka karyo. nalanA rAjyane meLavavAnI IcchAvALe, kUra ane vakacittavALe kRbara jema ziyALa siMhanA chidrone jue tema nalanA chidrone nitya jevA lAge. nirmala aMta:karaNavALA nala te ja baMdhunI sAthe sajajanone zaramAvanArI jugArakrIDA karavA lAgyA. jema viSayanA rAgI nI indriye viruddha paDe tema ekavAra baMdha-makSa vagere tanA jANu kAra paNa nalarAjAnA pAsAo viruddha paDayA. gAma, khANa ane nagara vagere hArI jate hevA chatAM nala jema maMkaDo IznarasathI dUra na thAya tema jugArathI nivRtta na thaye. patine tevA prakAranA kadAgrahamAM paDelA joIne viSAdavALI damayaMtI jAte tyAM AvI ane madhura vANIthI A pramANe belI: mahAna iMdra samAna vaibhavavALA che svAmI ! Apane hajI jugAranuM vyasana kema che? kaye puruSa dUdha svAdhIna hovA chatAM kAMjI pIvAmAM Asakta thAya? niMdA nahi pAmelA he svAmI A pRthvIne kRbarane AdhIna na kare. pANImAM bagalAne praveza thatAM mAchalAonI kaI gati thAya te Apa jANe ja che. A pramANe AsapuruSae ane bhImarAjAe paNa nalane rokavA chatAM nala jugArathI nivRtta na thaye. bhAgya jyAre ruSTa bane tyAre zuM ane saddabuddhi thAya? pratikUla bhAgyanA kAraNe krame karIne dhIme dhIme hArate te potAnA zarIranA AbhUSaNone ane aMtaHpura sahita damayaMtIne paNa hArI gayo. harSa pAmelA kUbare kahyuM ke baMdhu ! mArI pRthvIne choDI de mArI pRthvIne choDIne cAlyo jA. tethI nala zarIre mAtra vastro dhAraNa karIne nagaramAMthI nIkaLI gayo. patinI pAchaLa jatI damayaMtIne kRbare svecchA mujaba kahyuM he bhadrA ! tuM jivAI gaI che, tethI nalanI pAchaLa na jA, mArA aMtaHpuramAM Ava. nagarajanoe ane pradhAnoe damayaMtIne na rokavA kRbarane prArthanA karI=samajAvyuM. AthI damayaMtIne ratha upara besADIne nala pAse mokalI. nale (damayaMtIne potAnI sAthe rAkhIne) rathane pAcho vALyuM. te vakhate dAsI vagere vaganI rajA letI damayaMtIe jema varSAda vanazreNine bhInI kare tema tenA manane bhInuM na karyuM? te vakhate nagarajane nagaramAM
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 zIlapadezamAlA graMthane A pramANe bolavA lAgyA:-hA kurabhAgya ! jo pahelAM paNa A pramANe karavAnI tArI IcchA hatI te nalane ardhA bharatakSetrane mAlika kema karyo? jANe huM tene sparza karIza te mane zApa Apaze evI zaMkAthI sUrya kiraNethI jeno sparza karyo nathI te damayaMtI page cAlIne pRthvI upara kevI rIte jaI zakaze? jeNe A be viSe A pramANe AcaraNa karyuM te A kUra kRbarane dhikkAra thAo. nagarajane ane maMtrI vagere leke nalane ghaNA vAhane bheTa ApavA lAgyA, paNa nale tene svIkAra na karyo. parAkramI puruSo potAnA AtmA upara ja AdhAra rAkhanArA hoya che. buddhinA bhaMDAra nale anusaraNadi sevAmAM tatpara evA vRddha maMtrIo ane nagarajanene jema tema karIne kaSTathI pAchA vALyA. kharekhara! damayaMtInI jema zebhA paNa nalanI pAchaLa gaI. jo ema na hoya te te vakhate te nagara zobhA vinAnuM kema thaI gayuM? gadagadda vANIthI te te udyAnanI manaharatAne batAvatA nale thAkelI paNa damayaMtIne dhIme dhIme calAvI. te vakhate svayaM patie mastake ane cheDo dharyo tyAre damayaMtI jeTalI khuza thaI teTalI khuza pUrve mastake dharAyelA chathI paNa thaI na hatI. nala garamIvALI thayelI damayaMtIne pAMdaDAothI vIMjhata hatA, thAkelI damayaMtInA caraNone dabAvate ha; tRSAyukta thayelI damayaMtIne kamalinInA paDiyAothI pANI pIvaDAvete hate. kyAreka thAkelI paNa damayaMtI naLanA paga dabAvatI hatI te naLa savanuM AlaMbana laIne tene rekate hate. daMpatIe phalAhArathI baporane samaya karyo. sAMje kyAMka latAgRhamAM rahIne rAtri pasAra karI. ekavAra te be jANe pracaMDasUryanA kiraNothI trAsa pAmelA aMdhakArathI Azraya karAyela hoya tevA ane ghaTAdAra vRkSavALA eka moTA jagalamAM AvyA. pachI nale jaMgalanA sarovaramAM paga dhoyA. patnI damayaMtIne karamAyelA mukhavALI jeIne nale manamAM A pramANe vicAryuM - pravAlanA jevA ke maLa sparzavALI A kyAM ane duHkhanA taraMgovALA mArgo kyAM? puSpathI utkRSTa zobhA ja thAya, nahi ke paganA joDA. pachI vizrAma karavA mATe nale kyAMka manahara zilAtalamAM azokavRkSanI kuMpaLethI uttama zayyA banAvI. puSpanAM DIMTAothI damayaMtInuM zarIra duHkhI na thAo evI buddhithI nale te zayyAne potAnA uttarIya vastrathI DhAMkI. mArge cAlavAthI thAkelA te baMne parameSTi namaskAra maMtranuM uccAraNa karIne ane bhujArUpI latA upara mastaka mUkIne vecchAthI sUI gayA. have damayaMtInA mArganA duHkhathI agninI jema baLatA naLe te vakhate jANe hiMsaka pazuonA saMsargathI heya tema dUra vicAraNA karI. te A pramANe - damayaMtIne mitra huM mArgarUpI samudranA pArane kevI rIte pAmIza? pitAnI marajI mujaba pharanArA puruSa mATe strIo sadA beDI samAna che. tethI Ane sUtelI ja mUkIne huM ja rahuM. te savAre pitAnA ke diyaranA ghare jatI raheze. jANe bhaviSyamAM thanArA pati viyeganA
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 207 dukhanI dUtI hoya tema damayaMtIe AMkha baMdha karI teTalAmAM tenI AMkhe jaladI nidrAthI mIMcAI gaI pachI dhIme dhIme AliMgana mudrAne tyAga karatA nale damayaMtInI bhujArUpI latAne vaLagelI pitAnI bhujAne kheMcI lIdhI. nale manathI damayaMtIne kahyuM che mugdhA! tuM cAMDAla jevI ceSTA karanAra A nalane vicAra, ke je sUtelI ane vizvAsavALI evI tane ekalI choDI devA IcchA kare che. pachI nale manathI bhAgyane kahyuM: he bhAgya! mArI pAse A anucita kArya kema karAve che? ketakIne azubha dehale karate tuM laijA pAmyo nathI. have damayaMtInA zarIranI nIce dabAyelA vastranA cheDAne phADavAnI IcchAvALA ane AMsuothI gherAyelA mukhavALA nala hAthamAM charI laIne (hAthane Thapako ApatAM) A pramANe vicAryuM :- hA hA ! he mahAbhAgyazAlI hAtha ! Ane hAtha pakaDavAmAM tuM pravRtta thayA hatA, ane te ja enA sarvAge AliMgana karavAmAM nakkI karAyela atithi banyo hato. tethI he jamaNe hAtha! zuM tArAmAM dAkSiNyatA paNa nathI? athavA krUrajAtivALA (pazuo)nA saMgathI tArAmAM karuNA kyAMthI hoya? A pramANe Ta5ktA AMsuvALA nale potAnA vastranA cheDAne chedI nAkhyuM. pachI potAnA lehIthI vastranA cheDe A pramANe zabdo lakhyA - he suMdara netravALI! vaDalAothI DAbI taraphano mArga kuMDinapura tarapha jAya che, kezuDAnA vRkSethI jamaNI taraphano mArga kezalAnagarI tarapha jAya che. he gajagAminI! jyAM tane ruce tyAM tAre javuM. huM pitAnuM mukha kyAMya batAvavA samartha nathI ja. A pramANe lakhIne na cAlyo. aMtaramAM dukha hovAthI raDatA teNe vAraMvAra damayaMtInA mukharUpa kamalane joyuM. pachI teNe vidhAtAne Thapako ApatAM vicAryuM : hA vidhAtA je te damayaMtIne sarvathI caDiyAtI sajI te duHkhI kema karI? pite vAvelI beraDIne paNa na ja cheThavI joIe. pachI teNe vanadevatAone uddezIne kahyuM he sarva vanadeva! mArA upara prasanna thaIne sAMbhaLo. tamAre te rIte karavuM ke jethI te mAgane jANe ane upadravathI rahita bane. A pramANe jaNAvIne ane Dokane vALIne pharI patnIne jAte nala vRkSethI (=vAnA kAraNe) adezaya banyA tyAM sudhI gaye. Ane jaMgalanA hiMsaka pazuothI kaI upadrava na thAo ema vicArIne te pAcho vaLyo. latAnA AMtarAmAM ene jete Ubho rahyo. pitAne Thapako ApatAM teNe vicAryuM che durAtmA ane asamartha nala! jenI priyA vanamAM A pramANe ekalI sUI rahI che te tuM bhasmIbhUta kema thaI jatuM nathI ? nala A pramANe vicArI rahyo hato tevAmAM rAtri pUrNa thaI. te badhA vicAre aMdhakAranI jema nAnA manamAM vilIna thaI gayA. have sUrya udaya pAmI rahyo che ema jANIne navA tyAMthI cAlyA. AgaLa jatAM teNe javAlArUpI jaTAothI yukta agnine je. baLI rahelA jaMgalanA pazuonuM AkaMdana sAMbhaLate nala agninI najIka gaye. tyAM teNe manuSyanI vANI sAMbhaLI. te
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 zIlapadezamAlA graMthane A pramANe - IzivAkukularUpI samudra mATe caMdrasamAna ane vizvamAM asAdhAraNa nehALa he nala rAjedra! dAvAnalathI baLatA mAruM rakSaNa karavuM te zabda je taraphathI AvyA te tarapha najara karanAra nale velaDIonA vanamAM eka sarSane je. dhIra nale A pramANe kahyuM: huM mahAnAga ! tuM mAruM nAma kevI rIte jANe che? ane manuSyanI bhASA kevI rIte bole che? sarpe tene javAba ApyoH he mahAbhAgyazALI ! huM pUrvabhavamAM manuSya hatuM. te saMskAronA kAraNe A bhavamAM huM manuSyabhASAmAM belI zakuM chuM. mane avadhijJAna paNa che, tethI huM saMpUrNa jagatane jANe hAthamAM raheluM hoya tema joI zakuM chuM. tethI te nRpa! mAruM rakSaNa kara. huM paNa upakAra karanAro chuM, arthAt huM paNa tArA upara upakAra karIza. sarve nalane A pramANe kahyuM eTale nale latAonA vistAramAM pitAnA vastrane cheDe laMbAvyuM. vastranA cheDe vaLagelA sApane nale jema kUvAmAMthI pANI kheMce tema kheMcI lIdho. jema kRtadana jIva sajajanane DaMza de herAna kare tema sarSe nalane ja DaMza dIdhe. nale tene hAthathI dhakelIne bhUmi upara nAkhe. pachI nale tene kahyuM be jIbhavALA nAga! te suMdara upakAra karyo. sapanuM viSa nalanA zarIramAM vyApI javAthI zarIra kubaDuM banI gayuM. pitAnA zarIrane kubaDuM joIne turata vairAgya pAmelA nale cAritra levAnI IcchA karI. have sarSe divyarUpa dhAraNa karIne nalane kahyuM: he vatsa! huM tAro ja pitA niSadha chuM, mATe kheda na kara. he vatsa! dIkSAnA prabhAvathI huM brahmalokamAM deva thaye chuM. tAruM saMkaTa jANIne Aje A mAyAthI ahIM AvyA che. tArA zarIranuM A kurUpapaNuM tArA hita mATe ja samajavuM. kAraNake tArA A rUpathI zatruo tane herAna nahi kare. he vatsa! hajI tAre ardhA bharatakSetranuM sAmrAjya bhogavavAnuM che. samaya thaze tyAre dIkSAnA avasarane paNa huM jaNAvIza. he vatsa! A bilanuM phaLa ane A karaMDiye le. prANanI jema A bene sadA sAcavavA. he vatsa! jyAre pitAnA (svAbhAvika) rUpamAM rahevAnI IcchA thAya tyAre zrIphaLane pheDIne temAMthI vastro kADhI leje, tathA karaMDiyAmAMthI hAra vagere AbhUSaNeno samUha laI leje. A vastro ane AbhUSaNe tuM tArA zarIre dhAraNa karIza eTale tuM A zarIrathI mukta banIza ane pitAnA (svAbhAvika)rUpane pAmIza. A pramANe kahIne ane te be vastuo tene ApIne deve kahyuM: he vatsatArI kyA sthaLe javAnI IcchA che. te kahe, jethI huM tane tyAM laI jauM. nale kahyuM he pitAjI! mane susumAranagaramAM laI jAo. nale te ja kSaNe pitAne susumAranagaranA daravAjA AgaLa rahela joyo. vikasita mukhavALe te jeTalAmAM nagara tarapha jAya che teTalAmAM teNe nagaranI aMdara mahAna kolAhala sAMbhaLe. are ! A zuM? e pramANe bhayabhIta banIne kSaNavAra rahyo teTalAmAM yama je madenmatta hAthI tenI pAse AvyuM. e hAthI
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 209 madanA kAraNe vRkSazreNine DhaphAnI jema cAre bAju phetA pheMkatA ane pralayakAlanA pavananI jema badhuM avyavasthita karatA karatA nalanI pAse AvyA hatA. unmatta banelA tene peAtAnA vazamAM karavA koI samatha na hovAthI prajAnA sa`hArane jotA rAjAe e bahu UMcA karIne kahyuM: huM nagarajanA ! sAMbhaLeA, je koI A hAthIne vaza karavA samartha banaze tene huM ghaNI sa...patti ApIza. A pramANe sAMbhaLIne jenA parAkramanI utkaMThArUpI agni pragaTI rahyo che evA nala hAthI tarapha siMhanI jema vegathI doDayo. he kubaDA ! mara nahi, mara nahi, ema nagarajane e rokavA chatAM nale patrananI jema jatA hAthIne Dheku mArIne kahyuM: huM duSTa! A srIo ane bALakAne na mAra. tArA madanA nAza karavA mATe asAdhAraNa siMhasamAna A huM tArI AgaLa AvIne Ubhe rahyo chuM. pachI nale krodhAMdha, unmatta ane doDatA te hAthIne vAMkI cAlanA kramathI ghaNA kALa sudhI ramADayo. ghaNA kALa pachI khinna banelA tenI AgaLa nale peAtAnuM uttarIya vasra nAkhyuM. hAthI te vajrane paNa peAtAnA dAMtA mAravA lAgyA. nala tenA skaMdha upara caDhI gayA. tenA kuMbhasthalamAM peAtAnA hAthAthI DhAkIne ghaNA kALe zAMta karIne nala tene tenA utkRSTa AlAnastaMbha pAse laI gayA. A asAdhAraNa puruSa che ema vicArIne dadhipaNu rAjAe nalanA kaMThe AdarapUrvaka ratnamAlA paherAvI. pachI nale hAthIne AlAnastaMbhamAM khAMdhyA. jaya jaya e pramANe khAlI rahelA nagarajanAnI sAthe nala SipaNuM rAjA pAse AvIne beThA. rAjAe tene gauravapUrvaka vastro ane sarva aMgAnA AbhUSaNA ApyAM. pachI rAjAe tene vaMza--kula Adi pUchyu. nale kahyuM: huM bhUpati! mArI janmabhUmi keAzalAnagarI che. mAre saghaLA svajanavarga paNa tyAM ja kuzaLatA anubhave che. huM nalarAjAnA kubaDo rasAIcA chuM. hu saghaLI kalAe tenI pAsethI ja premathI zIkhyo chuM. vaLI bIjI - huM bhUpati ! A pRthvImAM sUryapAka rasAI nala rAjA ja jANe che, ane tenI kRpAthI huM jANuM chuM, amArA e sivAya bIjo kAI sU pAka 2seAI jANatA nathI. durbhAgyathI khaMdhu kUMbaranI sAthe nala jugAra ramavA lAgyA. hamaNAM te jugAramAM rAjaya hArI gayA. patnI sahita te kayAMka jate rahyo ane marI gayA. A sAMbhaLIne nalanI guNazreNine yAda karatA ane zAkaparAyaNu banelA dadhipaNa rAjAe tenAM pretakAryAM karyAM. ekavAra dadhipaNu rAjAe nalane prAthanA karI ke sUrya pAka rasAI banAvI Apa. AthI jalatI sUryavidyAnu. smaraNa karatA nale cAkhAthI saMpUrNa bharelA thALane taDake mUkIne sU pAka rasAI banAvI pachI teNe sarasAthI suMdara te rasoI badhAne jamADI. rAjAe te vakhate nalane pAMcase gAma ane eka lAkha Taka (=seAnAmahora) bakSisa ApyA. nale eka lAkha TaMkanA svIkAra karyAM, paNa gAmA na lIdhAM, pharI ekavAra khuza thayelA rAjAe nalane kahyuM: tane bIjuM 27
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 zIlapadezamAlA graMthane paNa je ISTa hoya te tAre levuM. nale kahyuM: he deva! jeTalI pRthvImAM ApanuM zAsana pravarte che teTalI pRthvImAM jugAra, dArU ane zikAra baMdha karAve. nala upara AdaravALA rAjAe te badhuM te ja pramANe karyuM. A pramANe tyAM rahetA tenA divase sukhapUrvaka pasAra thatA hatA. eka divasa sarovaranA kAMThe vRkSanI chAyAmAM beThelA nalanI pAse paradezI keI brAhmaNa AvIne beThe. baMne paraspara vAta karI rahyA hatA. A daramiyAna nalane sarva aMgemAM kubaDe joIne vikasita netravALo te brAhmaNa be kaleke spaSTa che . te A pramANe che - anAryANAmalajjAnA, durbuddhInAM hatAtmanAM / rekhAM manye nalasyaiva, yaH suptAmatyajat priyAM 1 // visrabdhAM vallabhAM snigdhAM, suptAmekAkinIMvane tyaktukAmo'pijAtaHki, tatraiva sa na bhsmsaat|| "huM anArya, lajajAhIna, dubuddhivALA ane haNAyelA chamAM nalane ja agresara mAnuM chuM, ke jeNe sutelI patnIne tyAga karyo. vizvAsa pAmelI ane sanehALa patnIne jaMgalamAM ekalI sUtelI choDavAnI irachAvALe te tyAM ja bhasmasAt kema na thaI gaye ?" pachI bhale te sAruM kahyuM ema prazaMsA karIne brAhmaNane pUchyuM tuM keNa che? kyAMthI AvyuM che? nalane A vRttAMta teM kyAM sAMbhaLe? brAhmaNe javAba ApyaH huM kuzala nAmane brAhmaNa chuM, ane kuMDinanagarathI Avyo chuM tyAM me nalanI A vAta sAMbhaLI. vikasita mukharUpI kamalavALA teNe pharI kahyuM: nale damayaMtIne tyAga karyo tyAM sudhI vRttAMta meM sAMbhaLe che, bAkIne vRttAMta kahe. brAhmaNe kahyuM: damacaMtIne sUtelI ekalI cheDIne nala jo rahyo, pachI ravi zeDI bAkI rahI tyAre damayaMtIe svama joyuM. te A pramANe - AMbAnA vRkSa upara caDhIne meM vecchAthI tenAM phale khAdhAM. pachI hAthIe te vRkSane UkheDI nAkhyuM eTale huM pRthvI upara paDI. savAre jAgelI te patine na jevAthI manamAM bhaya pAmI. Amatema najara nAkhIne teNe cittamAM A pramANe vicAryuM : he duSTa bhAgya ! baLelI mArA upara hajI paNa zuM karavAnI tArI IcchA che ke jethI AvI avasthAne pAmelI huM patine najarathI jotI nathI. athavA mukha devA mATe sarevaramAM gayelA saibhAgyanA asAdhAraNa bhaMDAra temane vanadevatA harI gaye (lAge) che. athavA kIDA karavAnA hetuthI kyAMka latAonA jhuMDamAM saMtAI gayA (lAge) che. Ama vicArIne tyAMthI uThIne damayaMtI dareka vRkSamAM patine zedhavA lAgI. patine kyAMya nahi jevAthI zekanA kAraNe jANe mana bhedAI gayuM hoya tema saghaLA vanane revaDAvatI te raDI ane mUcha pAmI. pachI jaladI svapnane yAda karIne tenA arthanI teNe vicAraNA karI. te A pramANe - svapnamAM je A AmravRkSa dekhAya te sarvazreSTha mArA pati che. phale e rAjyalamI che, ane hAthI phUbara che. vRkSa uparathI mAruM je patana thayuM e mane patine viraha thaye e cekasa
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 211 artha che. A pramANe vicArIne je kaMI bane che te badhuM pUrvabhavanA karmanA kAraNe bane che ema mAnatI te satI vastranA cheDe zabdane joIne vAMcyA. vAMcIne teNe vicAryuMjema haMsanuM mAnasa sarovaramAM sthAna hoya tema temanA cittamAM hajI paNa mAruM sthAna che, jethI temaNe jAte zabda lakhIne mane javAnI AjJA ApI. pati vinAnI strIone pitA ja zaraNa hovAthI huM vaDanA raste pitAnA ghare jaIza. pachI haraNInI jema bhayathI vihala banelI ane maMtranI jema nalane yAda karatI damayaMtI pitAnA ghara tarapha cAlI. tIkSaNa ghAsathI enA paga bhedAI rahyA hatA. ethI enA caraNe pILA raMgathI yukta lAla raMgavALA thaI gayA hatA. AthI te jANe 'lAkhanA rasathI pRthvIne nizAnIvALI karI rahI hatI. enuM zarIra parasevAthI bhinuM thaI gayuM. uDatI dhULathI kaMIka pAMDu varNavALuM thaI gayuM. AgaLa jaIne teNe nAnA taLAvamAM haMsInI jema snAna karyuM. pachI teNe vanamAM praveza karyo. damayaMtIne siMhe aMbikAdevI jevI, sarpo jAMgulI vidyAthI sarpa pakaDanArI strI jevI ane hAthIo siMhaNa jevI mAnatA hatA. nirjana vanamAM jatI tene zIlanA prabhAvathI hiMsaka pazuo paNa jANe potAnA sahAyaka hoya tevA thayA. vanane oLaMgavA mATe kaMIka upAyane vicAratI damayaMtIe ghaNA gADAothI gIca banela eka sArtha je. sArthane jevAthI tenuM mana jeTalAmAM svastha banyuM teTalAmAM to jema viSaye kAmukane gherI le tema caroe sArthane gherI lIdhe. satI damayaMtIe hAtha UMcA karIne ene kahyuM he re ! tame jatA rahe. jema nALiyera viSe popaTane prayatna niSphaLa jAya che tema sAthe viSe karele tamAro prayatna niSphaLa jaze. satInA e vacananI avajJA karIne sArthane luMTavA pravRtta thayelA cerene damayaMtIe maMtrAkSanI jema huMkArAothI aTakAvyA. sArthavAha parivAra sahita damayaMtInI pAse Avyo. damayaMtIne kuladevInI jema jetA sArthavAhe sArI rIte vaMdana karyuM. pachI sArthavAhe damayaMtIne pUchyuM: he kalyANI ! tuM keNa che? nirjana vanamAM bhamatI tuM amArA puNyagathI ahIM kyAMthI AvI che? teNe nalanA jugArathI AraMbhI saghaLe potAno vRttAMta ene kahyo. sArthavAhe A nalanI patnI che ema jANIne ene potAnI bahena jevI mAnI. sArthavAhanA taMbumAM rahetI te mArgane sukhapUrvaka oLaMgavA lAgI. krame karIne musApharone saMtApa karanAre cemAsAne kALa Avyo. gaLiyA baLadanI jema gADAMo kAdavamAM kheMcavA lAgyA. varSIdane abhAva thatAM vastuone taDakAmAM rAkhavA lAgyA. tyAM sArthane 1. stabaka zabdano artha guccha' thAya che. paNa ahIM te artha baMdha besato jaNAtA nathI. AthI anuvAdamAM "rasa artha lakhyo che. - 2 varSAdanA kAraNe anAja vagere bagaDI gayuM hoya ethI bagADane dUra karavA taDakAmAM rAkhavA lAgyA;
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 zIlapadezamAlA graMthane ghaNe vilaMba thaze evI zaMkA karIne te satI sArthavAhane paNa pUchyA vinA tyAMthI ekalI nIkaLI gaI. pitAnI AgaLa amAsanI rAta je zyAma ane dADhethI bhayaMkara rAkSasane jaladI Avate joIne damayaMtIe A pramANe suMdara kahyuM - he bhadra! sAMbhaLa, dharmabuddhivALI mane mRtyuthI bhaya kyAMthI hoya? paNa parI evI mane tuM je sparzIza te bhasmasAt thaI jaIza. AvA tenA savathI tuSTa thayelA rAkSase tene kahyuM huM tAruM zuM ISTa karuM? damayaMtIe kahyuM te kahe ke mArA patine mane meLApa kyAre thaze? rAkSase kahyuM. bAra varSa pachI cekasa tArA patine tane meLApa thaze. damayaMtI bolIH A ja mAruM ISTa che ane te te kahI dIdhuM che. tAruM kalyANa thAo. tAre jyAM javuM hoya tyAM jA. lAMbA kALa sudhI dharmane AdhIna bana. pachI rAkSasa divyarUpane dhAraNa karIne adazya thaI gaye. te vakhate damayaMtIe abhigraho lIdhA. te A pramANe- priyane meLApa nahi thAya tyAM sudhI tAMbUla, raMgavALAM vastra, puSpa, AbhUSaNe ane vigaIe nahi lauM. kame karIne te parvatanI eka guphA pAse AvI. tyAM lIlA ghAsavALA pradezamAM vRkSa hatAM. tyAM damayaMtIe zAMtinAtha bhagavAnanI mATInI mUrti banAvIne guphAnA khUNAmAM padharAvI. puSpasamUhathI tenI pUjA karavA lAgI. tapazcaryA karatI te svAbhAvika rIte nIce paDelA vRkSaphathI tapanuM pAraNuM karatI hatI. te pApano nAza karanAra parameSTi namaskAra maMtranuM smaraNa karatI hatI. ekalI hovA chatAM nirbhayapaNe tyAM keTaleka kALa pasAra karyo. pUchayA vinA damayaMtI cAlI javAthI sArthavAhane "kaMIka aniSTa thaze" evI zaMkA thaI. AthI te damayaMtInA pagale pagale cAlyuM. guphAmAM jinapUjA karatI damayaMtIne teNe joI. sArthavAhe tene pUchavuM tuM A pUjA kayA devanI kare che? damayaMtIe javAba A selamAM zAMtinAtha bhagavAnanI pUjA karuM chuM. te benI vAtacIta sAMbhaLIne tyAM tApase AvyA. tethI damayaMtIe vistArathI jainadharma kahyo. A sAMbhaLatA vasaMta nAmanA A sArthavAhane karmasamUha tUTavA lAgyo. AthI te jaina dharmane svIkAra karIne sArthanI sAthe tyAM ja rahyo. eka divasa najIkanA AzramamAM rahelA tApase varSAdanI dhArAthI herAna thaI javAthI atyaMta vyAkula banI gayA. tethI damayaMtIe tApasanI cAre bAju vistRta kuMDALuM karyuM. pachI te belI: je huM jinezvaradevanI upAsanA karanArI mahAsatI houM te vAdaLAo varase nahi. vAdaLAo paNa jANe saMketa karI rAkhyuM hoya tema varasatA baMdha thaI gayA. te tApase svastha thayA. vismaya pAmelA temaNe vicAryuM cesa rInuM rUpa dhAraNa karanArI A kaI devI che. pachI pratibaMdha pAmelA temaNe jenadharmane svIkAra karyo. sArthavAhe tyAM ja moTuM manehara nagara vasAvIne zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM UcA teraNavALuM maMdira karAvyuM. tyAM damayaMtIe pAMcase tApane pratibaMdha pamADa hatuM te uparathI te nagara tApasapura evA nAmathI prasiddha
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 213 banyuM. ekavAra tyAM zrIyazobhadrasUri padhAryA. te vakhate virAgavaMta ane nirmalabuddhivALA kulapatie temanI pAse dIkSA lIdhI. navA paraNelA kRbaranA putra siMha kezarIe teja guru pAsethI jANyuM ke have pitAnuM AyuSya pAMca divasa jeTaluM ja che. AthI teNe tatkAla dIkSA lIdhI. parvatanA zikhara upara te muni kevalajJAnI banyA. tene mahimA karavA mATe dene AvelA joIne damayaMtI, sArthavAha ane tApase te kevalI bhagavaMtane vaMdana karavAnI IcchAthI parvatanA zikhara upara gayA. tyAM badhAe temanI dezanA sAMbhaLI. te vakhate kevalI bhagavaMte te badhAnI samakSa A damayaMtI mahAsatI, satyavaMtI, dharmane jANanArI ane arihaMtadevanI parama bhaktA che ema kahyuM. bAkI rahelAM karmono kSaya thavAthI tyAM kevalI bhagavaMta mokSane pAmyA. damayaMtIe pitAne pUrvabhava pUcho eTale zrIyazobhadrasUrie tene pUrvabhava kahyo. te A pramANe - he bhadrA! pUrvabhavamAM nala mammaNa nAmane rAjA hatA. tenI priya karanArI vIramatI manI patnI hatI. ekavAra tame be kayAMka jaI rahyA hatA tyAre sAme manine joyA. apazukana thayA ema samajIne te munine bAra ghaDI sudhI rokI rAkhyA. pachI kSaNavAramAM kaidhane mUkIne tame baMnee munine khamAvyA. tenA kAraNe bAra varSa sudhI tamArA bene A viyoga thayo che. tyAM rahIne jinezvarane pUjatI ane zAsanaprabhAvanAne karAvatI damayaMtInA sAta varSo pasAra thayA. eka divasa keIe guphAnA dvAra AgaLa AvIne damayaMtIne kahyuM: he damayaMtI ! meM hamaNAM najIkamAM tamArA patine joyA. huM te jaladI jauM chuM. kAraNake sArtha mArI rAha joto nathI. A pramANe sAMbhaLIne tenI pAchaLa cAlatI te vanamAM AvI. ekavAra damayaMtIe rAkSasIne sAme AvatI joI, paNa zIlanA prabhAvathI tene rAkSasanI jema jaladI khaMbhAvI dIdhI. tarasathI pIDita thayelI teNe zIlanA prabhAvathI pRthvIne hAthathI ThokIne nadI pragaTa karI. nirmala pANI pIne snAna karyuM. ekavAra te dhanadeva nAmanA sArthavAhanI sAthe acalapura gaI. tyAM jANe AkAzamAM rahI hoya tema nagaranI bahAra rahI. tyAM RtuparNa rAjAnI caMdrayazA nAmanI patnI damayaMtInI mAsI thatI hatI. te damayaMtIne pitAnA mahelamAM laI gaI. sarvathA saMbaMdhanA jJAnathI rahita damayaMtIe mAsIne oLakhI nahi. damayaMtIne mAtra bAlyAvasthAmAM joI hovAthI mAsIe paNa tene jaladI oLakhI nahi. mAsIe tene tenI vigata pUchI. paNa vigata gupta rAkhavAnI hovAthI damayaMtIe vigata na jaNAvI te paNa mAsIe tene AdarathI pitAnI putrI jevI joI, arthAt pitAnI putrInI jema rAkhI. have mAsInI rajA meLavIne damayaMtI dAnazALAmAM dAna devA lAgI. tyAM vadha karavA mATe laI javAtA carane damayaMtIe choDAvyA. te cAra vasaMta nAmanA sArthavAhane nokara hatuM. teNe 1. apamAna thavAnA kAraNe te vasaMta sArthavAhathI chUTo thaI gayo hato. acalapuramAM AvIne teNe rAjamahelamAM corI karI, cerI karatAM te pakaDAI gaye
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 zapadezamAlA graMthane te vakhate damayaMtIne kahyuM he devI! tame jyArathI nIkaLI gayA tyArathI sArthavAha duHkhI thaI gayuM. teNe khAvAnuM choDI dIdhuM. zrIyazobhadrasUrie ane lekee tene samajAvyuM eTale azruthI bharelAM netravALA teNe sAta divasa pachI bhejana karyuM. ekavAra ratna ane suvarNa vagerenA bhaTaNAethI kUbara rAjAne saMteSa pamADIne vasaMta sArthavAha tApasapurane svAmI banIne rAjA thaze. kRbara rAjAe vasaMta sArthavAhane vasaMtazekhara nAmane rAjA banAvIne tApasapura meka. tamArI kRpAthI vasaMtazekhara rAjA tApasapura AvyuM. damayaMtIe cArane kahyuM: he vatsa! mArA vacanathI tuM dIkSA le. laghukarmI hovAthI catura teNe harSathI dIkSA lIdhI. have pUrva paricita harimitra nAmano brAhmaNa kuMDananagarathI acalapura AvyuM. te rAjAnA darzana karIne caMdrayazA rANInI pAse gayA. rANIe tene kuzaLatA pUchI. teNe kahyuM bahena ! sarvatra kuzaLa che. paNa nala ane damayaMtInI ciMtA mane pIDA upajAve che. kRbaranI sAthe pAzAethI jugAra ramatA nala badhI pRthvI hArI gaye. AthI tyAMthI nIkaLIne damayaMtInI sAthe jaMgalamAM gaye. jaMgalamAM damayaMtIne ekalI mUkIne pite kyAMka ja rahyo. A sAMbhaLIne bhImarAjA ane puSpadaMtI rANu e be khUba duHkhI thayA. te bene zedhavA mATe temaNe mane vinavaNuM karIne meka. dareka gAma, dareka nagara ane dareka jaMgalamAM bhamate huM atyAre ahIM Avyo chuM. meM emane kyAMya joyA nahi. A pramANe sAMbhaLIne caMdrayazA AkaMdana karavA lAgI. AthI AkhuM rAjakula zekathI vyAkula thaI gayuM. kAraNa ke Azrita svAmIne anusaranArA hoya che. bhUkhathI kRza banelA udaravALe brAhmaNa bhojana karavAnI icchAthI jaladI dAnazALAmAM gayA. tyAM damayaMtIne joIne te Azcarya pAmyuM. teNe damayaMtIne namIne kahyuM he bhImaputrI ! AkhuM jagata bhamIne meM Aje tane joI. hAhA ! ratna gharamAM hoya, paNa mUDha mANasa ene zodhavA pRthvI upara bhame che. brAhmaNe RtuparNa rAjAne ane damayaMtInI mAsI caMdrayazA rANIne damayaMtInI prAptinI vadhAmaNI ApI. te vakhate temanI AMkhamAM rahelAM zekanAM AMsuo harSanAM AMsue banI gayA. caMdrayazA jaladI dAnazALAmAM AvI. teNe damayaMtIne gADha bheTIne kahyuM: he vatsa ! huM tArA mATe balirUpa thAuM chuM, arthAt huM tArA mATe bhega ApavA taiyAra chuM. tuM bhANejI hovA chatAM tane nahi oLakhI zakanAra mUDha mane dhikkAra thAo ! he vatsA ! te potAne gupta rAkhIne mane zA mATe chetarI ? pachI caMdrayazAe tene pitAnA ghare laI jaIne sugaMdhi pANIthI snAna karAvyuM ane cAMdanI jevA (sapheda) vastro paherAvyAM. pachI rANI tene hAtha jhAlIne rAjAnI pAse beThI. rAjAe damayaMtIne vigata pUchI eTale teNe rAjya hArI javuM vagere vAta kahI. damayaMtInA AMsusamUhathI glAni pAmelA mukhane luchatA rAjAe tene kahyuM: he vatsa! AmAM kheda zuM karavuM? karmanI gati AvI ja che.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 215 te vakhate devakamAMthI AvIne kAMtithI rAjasabhAne udyotavALI karatA keI uttama deve damayaMtIne namIne A pramANe kahyuM tame e pUrve jenuM rakSaNa karyuM hatuM te huM piMgala nAmane cAra chuM. mane jenadharma saMbaMdhI utkRSTa baMdha pamADIne tamAe ja cAritra levaDAvyuM hatuM. pachI huM ekavAra smazAnamAM kAryotsargamAM rahyo hate. tyAM citAnA kAraNe pragaTelA dAvAnalathI baLele huM tamArA ja prabhAvathI saudharmadevalekamAM uttama deva thayo. tethI he devI! tame dIrghakALa sudhI vijaya pAme. A pramANe bolatA te deve rAjasabhAmAM sAta kroDa suvarNanI vRSTi karI. jenadharmanuM pratyakSa phala joIne harSa pAmelA rAjAe paNa jainadharmane svIkAra karyo. have harimitra brAhmaNe rAjAne kahyuM: damayaMtI ahIM ghaNo kALa rahI. AthI have tene vAhana upara besADIne senAnI sAthe pitAnA ghare mekale. rAjAe paNa te pramANe karyuM. putrIne AvatI sAMbhaLIne bhImarAjA patnInI sAthe sAme gaye. harSanAM AMsurUpI jalathI pUrNa damayaMtIe pitAne praNAma kyAM ane mAtAnA gaLe vaLagIne mohapUrNa rudana karyuM. pachI rAjAe mahotsavapUrvaka tene nagarapraveza karAvyuM. 'he kubaDA ! sAta rAta sudhI utsava thayA pachI rAjAe damayaMtIne badhI vigata pUchI. tyAre teNe mArA sAMbhaLatAM ahIM sudhInI pitAnI kathA kahI. pachI pitAe vAtsalyapUrvaka tene kahyuM che vatsA ! ApaNu ghare sukhapUrvaka rahe. je rIte tAruM kArya pUrNa thaze te rIte huM prayatna karIza. khuza thayelA rAjAe harimitra brANane pAMcase gAma bakSisa ApyAM ane kahyuM ke nala rAjAnuM Agamana thaze tyAre tane arthe rAjya ApIza. A tarapha dadhipaNe rAjAno vivekabuddhivALo dUta pitAnA kArya mATe susumArapUrathI kuMDinapura gaye. eka vAra keIka avasare teNe bhImarAjAne kahyuMH he deva ! dadhipaNuM rAjAnI pAse nalarAjAne raseIo AvyuM che. te rasathI manahara sUryapAka raseI jANe che, tathA vicakSaNa te zreSThahAthInuM damana karavuM vagere bIjI paNa kaLAone jANe che. te kubaDA ! A pramANe sAMbhaLIne damayaMtIe lajajApUrvaka bhImarAjAne kahyuMH he pitAjI ! A pRthvI upara temanA sivAya bIje kaI sUrya pAka rasoI jANatuM nathI. he pitAjI! temaNe guTikA, maMtra ke deva vagerenA prabhAvathI potAnuM asalarUpa gupta rAkhyuM che. cokkasa te niSadha rAjAnA putra ane ApanA ja jamAI che. tethI bhImarAjAe mane zikhAmaNa ApIne jaladI ahIM mokalyo. tethI he bhadra! pUchate pUchate tArI pAse AvyA. tane joIne khinna banelA meM A pramANe vicAryuM- damayaMtIne hADakAnA aMzamAM matInA aMzanI A brAti zI thaI? arthAt damayaMtIne AvA kubaDA mANasamAM naLa rAjAnI 1. taLAvanA kAMThe beThelA kubaDAne paradezI brAhmaNa A badhuM kahI rahyo che. mATe "he kubaDA !" evuM saMbodhana che.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 zIlapadezamAlA graMthanA brAnti thaI che. devatulya AkRtivALo ane jANe zarIradhArI zebhAne ja hoya tevo nala rAja kyAM ane jANe dhanuvaMtanA rogavALe heya te kharAba ane kubaDo tuM kyAM! kyAM kalpavRkSa ane kyAM eraMDavRkSa! kyAM mANekarana ane kyAM paththara ! he kubaDA ! tane joIne have damayaMtIne mane ratha paNa kubaDa thaI gaye=bhAMgI gaye. hA! te sarva zubha zukanazreNi vyartha banI. je Icchita phaLatuM hoya=IcchA pramANe thatuM hoya te kaI paNa duHkhI na thAya. hAhA ! parIkSaka! te daMpatine viyega kevI rIte thaye ! ema patnIne yAda karIne te kubaDe te vakhate raDyo. pachI teNe brAhmaNane kahyuMH he brAhmaNa ! A pavitra kathAne kahenAra tuM pUjya che. tethI tuM mArA nivAsamAM Ava, tAro satkAra karuM. potAnA gharamAM sUrya pAka seInuM bhojana karAvIne pUrve maLela TaMka ane AbhUSaNa vagere tene ApyuM. pachI te brAhmaNa kuMDinapura gaye. viSAdavALA teNe bhImarAjAnI AgaLa kubaDAnI te vigata kahI. pachI te kubaDe vAta cAlatI hatI tyAre raDyo, huM manohara raseI ja, kubaDAe lAkha TaMka vagere mane ApyuM, A badhuM kahyuM. tethI damayaMtIe kahyuM: he pitAjI! have vikalpabuddhi na karavI, arthAt have nala rAjA aMge vividha kalpanA karavAnI jarUra nathI. cekasa tame tene kubaDAnA rUpamAM pitAne jamAI ja jANe. he pitAjI! kaI paNa rIte ekavAra te ThIMgaNane ahIM laI Ave. cihnothI A nala rAjA che ke bIje kaI che ema huM cokkasa oLakhI laIza. have bhIma rAjAe kahyuM: he putrI ! khoTA svayaMvarano prAraMbha karIne susumArapuranA rAjAne bolAvavA mATe mANasa melavAmAM Ave te je te kubaDe nala haze te cokkasa tenI sAthe Avaze. kAraNa ke pitAnI strIne parAbhava sahana karavo e pazuo mATe paNa duSkara che. vaLI te azvone jaladI calAvavAnI vidyA jANe che. te vidyAnI paNa parIkSA karavA mATe svayaMvaranuM muhUrta najIkanuM kahevuM. Ama vicArIne bhImarAjAe potAnA vizvAsu puru dvArA dadhipaNuM rAjAne beTA svayaMvaramAM caitra suda pAMcamanA divase bolAvyA. najIkano divasa kahevAthI dadhipaNuM rAjA viSAdavALo banI gaye. kubaDAe rAjAne pUchayuM: he deva! ApanuM paNa citta udAsIna kema che? rAjAe kahyuMH nala rAjA mRtyu pAme che e sAMbhaLIne damayaMtI savAre svayaMvara karaze. vacce cha prahara ja rahyA che. tethI he kunja! tene meLavavAnI mArI AzA durlabha dekhAya che. kubaDAe kahyuM he deva! muMjhAo nahi. huM tamane kaMDinapura savAre pahoMcADI daIza. paNa mAre Icchita zreSTha ghoDAothI yukta ratha mane Ape. rAjAe tema karyuM eTale kubaDAe badhuM taiyAra karyuM. chaDIdAra, be cAmaradhArI ane chatradharathI parivarele rAjA ane kubaDe e cha rathamAM ArUDha thayA. | kubaDAe (nege Apela) divya bilAnuM phaLa ane karaMDiye pitAnI keDamAM bAMdhyA. 1. dhanavaMtanA rogathI zarIra vikRta thaI jAya che. 2. A karaMDi kerI vagerenA jevo moTo karaMDiye na samaja, kiMtu hIrA-jhaverAta rAkhavAnA nAnA dAkhaDA je samajavo. jethI tene sukhethI keDe bAMdhI zakAya.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 217 kubaDe ratha calAvyo. mArgarUpI samudramAM pavanathI prerAyelA vahANanI jema ratha cAlavA lAgyA. have rathanA pavanathI uDeluM vastra jamIna upara paDI gayuM. AthI rAjAe kahyuM he kuja ! ratha ubhe rAkha, nIce paDeluM vastra laI laIe. kubaDAe smita verIne kahyuMH he deva! jyAM ApanuM vastra paDyuM che tyAMthI pacIsa vaijana jeTalI bhUmi pasAra thaI gaI che. A ghaDAo madhyama che. paNa je uttama azvo hoya to cokkasa ATalA samayamAM pacAsa ejana jeTalI bhUmi oLaMgI jAya. rastAmAM phaLethI yukta baheDAnuM vRkSa joIne pitAnA utkarSane pragaTa karatA rAjAe sArathine jaladI kahyuM: gaNyA vinA ja A vRkSanAM phaLonI saMkhyA huM jANuM chuM. kuMThinapurathI pAchA pharatI vakhate huM tane A kutUhala batAvIza. kubaDAe kahyuM he deva! mane hamaNAM ja A kosuka batAve. huM sArathi chuM tyAM sudhI tamAre kulinapura pahoMcavAmAM vilaMba thaze e bhaya sarvathA rAkha nahi. rAjAe kahyuM: A vRkSanAM phaLonI saMkhyA aDhAra hajAra che. kubaDAe ratha uparathI utarIne vRkSane muThIthI ThokaryuM. te ja vakhate jema (AkAzamAMthI) jalabiMduo paDe tema pavanathI hAlelA vRkSa uparathI daDa daDa phaLe pRthvI upara kharI paDyAM. phaLo gaNyAM te teTalI ja saMkhyA thaI. pachI kubaDAe potAnI azvone jaladI calAvavAnI vidyA rAjAne ApIne tenI pAsethI A gaNitavidyA lIdhI. eka tarapha sUryanA sArathine ratha udayAcala parvata upara pahoMce te bIjI tarapha kubaDA sArathine ratha kaMDinapuranA daravAjA AgaLa pahoMce. damayaMtIe te rAte svapnane joIne pitAne kahyuMH he pitAjI! Aje nivRttidevI mane kozalAnagarInI bhUmimAM laI gaI. tenA kahevAthI huM phaLothI zobhatA AmravRkSa upara caDhI. devIe mArA hAthamAM khIleluM kamaLa ApyuM. te vakhate keka pakSI te vRkSa uparathI pRthvI upara paDayuM. bhImarAjAe kahyuM: he putrI ! teM A uttama svapna joyuM che. A svapnathI e sUcita thAya che ke- tane bhUtakALanA aizvaryapadanI prApti thaze, patino samAgama thaze, ane kRbara rAjayathI bhraSTa banaze. A pramANe baMne vAte karI rahyA hatA teTalAmAM ja maMgala nAmanA sevake dadhipaNuM rAjA nagaranA daravAjA pAse AvI gayA che ema kahyuM bhImarAjAe dadhipaNuM rAjAnuM Atithya karyuM. pachI bhImarAjAe dadhipaNuM rAjAne sUrya pAka seI banAvI ApavA mATe prArthanA karI. dadhipaNuM rAjAe te vakhate kubaDAnI pAse sUrya pAka rasoI karAvI. dadhipaNuM rAjAe parivAra sahita bhImarAjAne sUrya pAka rasoI jamADI. te raIne ghare maMgAvIne damayaMtI te raseI jamI. pachI teNe pitAne kahyuMH kubaDe heAya ke laMgaDo hoya, paNa cesa te nala rAjA ja che. jJAnI bhagavaMte kahyuM hatuM ke, nala sivAya bIje kaI AvI raI banAvavAmAM kuzaLa nathI. tethI he pitAjI! kubaDAnA rUpamAM A niSadhanA putra ja che. zuM 28
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlApadezamAlA graMthanA zvetAMbaramuninI vANI anyathA thAya? vaLI- enI AMgaLInA agrabhAganA sparzImAtrathI jo mAru zarIra rAmAMcavALu' thaze te e nalarAjA ja che ema jANavuM. have aMgaspa karavA Agraha karAyelA kubaDAe kahyuM: huM janmathI brahmacArI hovAthI strInA spa karatA nathI. bhIme ghaNA Agraha karIne jema tema karIne e vAtanA svIkAra karAvyA. AthI kukhaDAe AMgaLIthI tenA aMganA pAkatA phADalAnI jema sparza karyAM. aMgamAM rAmAMca thatAM dama yatI spaSTa elI: he nAtha ! te vakhate tame sutelI mane cheADI dIdhI, paNa hamaNAM jAgatI mane kevI rIte cheDI zakazeA? A pramANe kahIne damayaMtI Adra - cittavALA tene gharanI aMdara laI gaI. nale deve kahelA vidhithI kSaNavAramAM potAnu svAbhAvika rUpa pragaTa karyuM. jema yAginI rUpasthadhyAnanA yAgathI sarva aMgAmAM praveza kare tema patinA vAstavikarUpane jotI damayatIe patinA sagAmAM praveza karyAM. bahAra AvelA nalane bhImarAjA gADha bheTI paDayo. pachI harSoMthI yukta teNe nalane peAtAnA Asana upara besADIne ajila joDIne kahyuM: A moTuM rAjya ane vipattithI rahita A sa'pattio tamArI che. ame paNa tamArI AjJAnuM pAlana karanArA chIe. AthI tamArI IcchA pramANe AjJA karI. nalane joine sabhrAnta thayelA dhipaNu rAjAe paNa nalane namIne kahyuM: ajJAnatAthI meM je (anucita) AcaraNa karyuM" tenI tame kSamA karo. te dhanadeva sArtha vAha bhImarAjAnAM dana karavA AvyA. damayaMtIe bhImadvArA tenuM baMdhunI jema gaurava karAvyuM. damayaMtIe tApasapuranA rAjAne ane RtupaNu rAjAne khAlAvavA mATe bhImane vinaMti karI. AthI bhIme tA mAkalIne te ene paNa khelAvyA. bhIma navI navI bhaktithI te badhAne mAna ApavA lAgyA. A rIte tyAM ja rahelA temanA eka mahinA muhUttanI jema pasAra thai gayA. 218 eka divasa kAi dhruve tyAM AvIne damayaMtIne kahyu: he devI! tame mane eLakhA che? tame te vakhate tApaseAnA adhipatine pratiaiAdha karIne samyaktva pamADyuM hatuM ane jaina dIkSA levaDAvI hatI. krame karIne te sAdharma devalAkamAM kezara nAmane deva thayA. te huM chuM. AthI tame mArA sAcA upakArI che. A pramANe kahIne te dhruve praNAmapUrvaka sAta kroDa suvaNunI vRSTi karI. pachI te je pramANe AvyA hatA te pramANe jatA rahyo. vasa'tazekhara, RSipaNuM, RtupaNuM ane bhIma vagere rAjAe prauDhapratApI ane sphUrtivALA nalanA rAjyAbhiSeka karyAM. baMne rIte balavAna evA sava rAjAenI sAthe sainyAthI pRthvIne dhrujAvatA nalarAjA kezalAnagarI tarapha cAlyA. nalane rativartubha nAmanA udyAnamAM AvelA jANIne kumare mRtyunI sAthe--saMba dha karyAM, arthAtmaravAnI taiyArI karI. nyAyamAM tatpara nale dUta dvArA kUbarane kahyuM ke pAzAethI mArI sAthe jugAra rama, athavA tIkSNamANeAthI yuddha kara. kUbare dhIrapuruSathI sAdhI zakAya tevI yuddhakriyAnA niSedha karIne jugAranA svIkAra karyAM, joyelA amAM spRhAvALA kANu na thAya? jenuM
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 gujarAtI bhAvAnuvAda agaNitapuNya ekaThuM' thayu che evA nale jugAramAM pRthvIne jItI lIdhI. baMdhu kUbarane yuvarAjapade sthApita karyAM. a bharatakSetranA sarva rAjAoe bheTaNAMe dharIne nakSa rAjAnI sevA karI. nala rAjAe paNa jayAM sudhI peAtAnI AjJA pravrutI hatI tyAM sudhI vidhnA dUra karyAM, arthAt badhAnuM sArI rIte rakSaNa karyuM.. gayelI lakSmI krI jemane prApta thaI che evA nala ane damayatIe maheAsavA karIne kaiAzalAnagarInA jinamaMdirAne vaMdana karyu=arihaMta paramAtmAnI bhakti karI. jainazAsananI prabhAvanA karatA ane pRthvInuM pAlana karatA nala rAjAnAM hajArA varSo sukhapUrvaka pasAra thaI gayAM. niSadeve (=deva thayelA nalanA pitAe)1 avasare peAtAnA putrane kahyuM he putra! sAra-asAranA vivekavALAne rAjyanI AzA zI hAya saMpatti vaTALiyAthI ghumatA rUnA moTA DhagalAnI jevI caMcaLa che. AvI sapattiomAM nila cittavALA kayA puruSa rAga kare? AthI zrutathI saddabuddhivALA banelA te pati-patnIe pachI puSkala nAmanA putrane rAjya upara besADIne jainadIkSA lIdhI. vividha tapAthI saMyamanu' pAlana karatA nalarAjaSa gurunI sAthe pRthvI upara vihAra karavA lAgyA. svabhAvathI sukeAmaLa hAvAthI nalarAjaSa (thoDA vakhata pachI) sayamamAM zithila thai gayA. niSadhadeve (=nalanA pitAdeve) svargamAMthI AvIne nalarAjarSane pharI sayamamAM dRDha karyA. nalarAjarSinuM kAmane AdhIna banelu mana koIpaNa rIte damayaMtImAM Asakta banatuM hatuM. AthI dIkSA pALavA mATe asamartha nalamunie anazananA svIkAra karyAM. nalamuni mRtyu pAmIne uttaradizAnA kUbera nAmanA dikpAla deva thayA. damayaMtI paNu anazanapUrvaka mRtyu pAmIne kUberanI patnI thaI. A pramANe pAparUpI kAdavane dUra karatI, nirmalazIlane dhAraNa karatI ane kAMya paNa hIlanAne nahi pAmelI A imayaMtI manuSya. bhavamAM sarva karmonA kSaya karIne duHkhathI rahita ane ana`ta evA meAkSasukhane pAmaze. kamalAnuM draSTAMta have kamalAsatInI kathA kahevAmAM Ave che. te A pramANe - lATa nAmanA kreza hatA. aneka ratnAkarAthI (=ratnanI khANeAthI) yukta te deza jANe eka ratnAkaravALA (samudravALA) ja khUdvIpane zaramAvatA hatA. te nagaramAM bhRgukaccha (bharuca) nAmavuM nagara hatuM. te nagaranA udyAnane arihatAe pavitra karyu hatuM. jANe peAtAne pavitra karavA mATe DAya tema narmadA nadI khAinI jema e nagarane vIMTaLAine rahelI hatI. temAM megharatha nAmanA rAjA hatA. tenA pratAparUpI sUrya dizAeAne prakAzita karatA hatA. paNa Azcarya e hatuM ke te kamaLAne vikasita karatA na hatA. tenI dhanA kAryomAM nimala cittavALI vimalA 1. zabdArthaM A pramANe cheH-niSadhadevarUpI caMdre avasare putrane kahyuM. 2. ahIM bIjo artha paNa thaI zake. te A pramANe :- Azcarya thAya te rIte lakSmIne vikAsa karatA hatA.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 zIlapadezamalA graMthane nAmanI patnI hatI. te benI lamIdevInI jema harSanuM pAtra kamalA nAmanI putrI hatI. te kanyA sAta baMdhuothI nAnI hatI. yauvananI sanmukha banelI te aneka yuvAnanA mananuM saMmehana karanArI auSadhi samAna banI. jema kAyala pakSIo vasaMtaRtune yAda kare ane hAthIo viMdhya parvatanI bhUmine yAda kare tema kAmane AdhIna banelA rAjaputre tene ja yAda karatA hatA. A tarapha sopAra nagaramAM rativallabha nAmano rAjA hatA. te kAmadevanI jema konA cittamAM vasyA na hatA? arthAt te badhAnA cittamAM vasI gayuM hatuM. megharatha rAjAnI sAthe maitrI karavAnI IcchAvALe te sadA megharAjAne aneka bheTaNIo mekalate hate. temanA kAryakuzaLa dUte sadA hAthamAM lekhe =kAgaLa) ane bheTazuo laIne AvatA hatA ane jatA hatA, e rIte te be vacce prema vadhate gaye. dAnathI, prazaMsAnAM vacana nathI. anukUla vartanathI zatru paNa mitra banI jAya che, to pachI madhyastha rahenAranI (=samabhAvamAM rahenAranI) te vAta ja zI karavI? megharAjAe vicAryuM. A vinaya vagere guNethI rativallabha rAjAnI tulya zuM bIje kaI rAjaputra che? arthAt nathI jema A rativallabha sarvaguNethI zreSTha che tema A kamalA putrI paNa sarvaguNethI zreSTha che. tethI sarva janasamUhathI prazaMsanIya e A bene saMbaMdha egya che. ekavAra megharatha rAjA parivAra sahita rAjasabhAmAM beTho hato tyAre kamalA kanyA tyAM AvIne pitAnA kheALAmAM beThI. kanyAne sarva alaMkArathI suMdara jaIne rAjA te ja vakhate cittamAM varane zodhavAnI ciMtAthI yukta banyuM. pachI rAjAe mahAnamaMtrIone kahyuM: jema rahiNIne vara caMdra che tema kamalA mATe egya varanI vicAraNA kare. rativallabhane sarva prakAre zuddha ane dUSaNathI rahita jANIne jema zAstrajJAtAo zAmanA egya arthane kahe tema maMtrIoe rativallabha yogya che ema kahyuM. A sAMbhaLIne rAjAe vicAryuM tattvadaSTivALA maMtrIoe mArA ja manathI vicArIne hitakara vacana kahyuM che, arthAt meM je vicAryuM hatuM te ja temaNe vicAryuM che. pRthvImAM rAjAo prAyaH rAjasabhAne zobhAvanArA hoya che, rAjya te paramArthathI maMtrIone AdhIna hoya che, arthAt paramArthathI rAjya te maMtrIo ja calAve che, ema huM mAnuM chuM. rAjAonI AMkhe maMtrIo ja che ema kahevAmAM Ave che. idra maMtrIonI AMkhethI ja hajAra AMkhavALo che. rAjAonA rAjayanAM saMpUrNa banelAM sarva aMgemAM eka maMtribala ja sarvathI adhika vikAsa pAme che, arthAt rAjyanAM sarva aMgomAM maMtrIbala ja sarvathI adhika gaNAya che. A pramANe vicArIne rAjAe spaSTa kahyuM: he uttama maMtrIo ! tamee manathI sAruM vicArIne pathya AhAranI jema hitakara suMdara kahyuM. tethI rativallabhane kanyA ApavA mATe sepAranagaramAM sArA ane kuzaLa dUtane mokalIe. eka divasa kanyA ApavA mATe zAla nAmanA buddhizAlI dUtane leTAnI sAthe rativallabha rAjAnI pAse mokalyA. rativallabha rAjAe lakSamInI jevI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 221 kamalAne svIkAra karyo. pachI dUtano satkAra karIne pAcho mokalyA. rativallabha rAjA mahAna vaibhavathI AvIne sArA muharta jema kRSNa lakSmIne paraNe tema kamalAne para karamocananA avasare rAjAe jamAIne ratno, alaMkAra, maMgaLavALA hAthIo ane ghoDAo vagere ghaNuM ApyuM. eka divasa rativallabhe potAnA ghare javA prayANa karyuM. megharatha rAjA AdarathI jamAInI pAchaLa sImA sudhI jaIne pAcho pharyo. rativallabha rAjAe ADaMbarathI potAnA nagaramAM praveza karyo. te A pramANe - sthAne sthAne strIoe pravezanimitta utsava karyo, bhATacAraNee uccArelA jya jya evA zabdo cAre bAju phelAI rahyA hatA, ghaNuM dAna apAI rahyuM hatuM, ghaNI prajA bhegI thaI hatI, vAgI rahelAM ghaNAM vAjiMtroe dizAnA avakAzane baherA karI dIdhA hatA. mUrtimaMta rAjyalakSamI jevI patnIthI zobhatA rativallabha rAjAe A pramANe potAnA nagaramAM praveza karyo. cAlavAnI paddhatithI rAjahaMsIno tiraskAra karanAra, arthAt rAjahaMsInI gatithI paNa adhika suMdara gativALI, guNothI ujajavala, sarva aMgomAM suMdara evI priyAmAM rAjA rAjyalakSamInI jema Asakta banyo. A tarapha samudranI aMdara AvelA girivardhana nagaramAM kIrtivardhana nAmane rAjA hatuM. te strIomAM lelupa hato. ekavAra teNe kamalAnuM atizaya rUpa kAnethI sAMbhaLyuM. AthI jema mANasa dhatUrAno rasa pIne behoza banI jAya tema te kAmanI mUchathI behoza banI gayo. AthI teNe yugedhara nAmanA zreSTha mAMtrika mitrane ekAMtamAM kahyuMH he mitra! tArI pAse rahelI vaza karavAnI kaLAnuM phaLa zuM? jethI tuM kArya karI zake tema hovA chatAM, gharamAM anaMta nidhAna raheluM hovA chatAM bhAgyahIna puruSa jema duHkha sahana kare tema huM ATaluM duHkha sahana karuM chuM. rAjAnA ISTa kAryane jANIne vivekamAM nipuNa mitre rAjAne kahyuM: jIo pativratA (=satI) ane asatI ema be prakAranI hoya che. je te mahAsatI haze te tene lAvavAnI mahenata bartha thaze. je te asatI haze te tamArA mane ratharUpI samudramAM nAva samAna banaze, arthAt tamAre mane ratha pUrNa thaze. rAjAe kahyuMH he mitra! kAmathI haNAyelA mane tuM paNa kema haNe che? tuM ekavAra tene ahIM laI Ava. bAkInI mahenata saphala banaze ke niSphaLa banaze e mArA AdhIna che. bheMyarAmAM maMtrajApa ane hama vagere kriyAo karIne, jema pavanano vaMToLio patrazreNine kheMcI jAya tema, mitra kSaNavAramAM sUtelI kamalAne kheMcI lAvyA. jAgelI A mahAsatI mane bhasmasAta na kare ema vicArIne, jema panAmanI nAgaNathI mANasa dUra bhAge tema te bhoMyarAmAMthI bahAra nIkaLI gaye. kIrtivardhane rAjAe mAtra maMgalasUcaka AbhUSaNavALI paNa kamalAne jaIne vicAryuM: AvI paNa (trazaNagArathI rahita hovA chatAM) A vizvane moha pamADe tevI che. jema sugaMdhathI zobhatI kamalinI rAjahaMsanA manorathane pUrNa kare tema savAre jAgelI A mArA manorathane pUrNa karaze. atizaya utkaMThAthI rAjA belyoH he bhadrA!
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 zIlopadezamAlA graMthane UMgha nahi, jAga. jAgelI teNe cUthathI bhraSTa banelI mRgalInI jema cAre bAju joyuM. te bolavA lAgI ke, ghara kyAM che? A karyuM sthAna che? huM kyAM chuM. ? mArI UMgha kyAM jatI rahI? athavA A iMdrajAla che? athavA A svapna che? mArA te pati kayAM che? A pramANe bolatI ane vihala thayelI tene rAjAe tenA caraNakamalemAM namIne kahyuM, he bhadrA ! tArI AgaLa rahele huM kIrtivardhana nAmane tAro pati chuM. huM tArI AjJAne AdhIna chuM. AthI A mahela, A sthAna, A nagara ane A samRddhi e badhuM tAruM jANu. krodhayukta mukhavALI satI kamalAe te duSTane kahyuM he duSTa AtmA ! akIrtine vadhAranAra tuM mArI AgaLa zuM che ? arthAt mArI AgaLa tAruM kaMI cAlaze nahi. he dubuddhi! jema kAgaDe rAjahaMsIne bhegavavAnI IcchA kare tema rativallabha rAjAnI pativratA patnIne bhegavavAnI IcchA karanAra tuM koNa che? mane jaladI mArA ghare melI de, nahi te mArA patinAM bANe tArA mastakane dikSAla devene balidAna ApavA mATe kApI nAkhaze. kamalAne vacananA prahAra karIne ane lAkaDIothI mArIne rAjAe kahyuMH jema hAthI latAkuM jane bhAMgI nAkhe tema huM hamaNAM tArA satIpaNAne bhAMgI nAkhIza. jANe karmathI upanna thayelA pudgale hoya tevI leDhAnI sAMkaLethI rAjAe tene sarva aMgamAM bAMdhI. pachI kAmadhenunI jema tene ekAMta sthAnamAM rAkhI jema rovaDe cerAyelI vastu kyAMya na dekhAya tema savAre zayyAmAMthI uThelA rAjAe patnIne na joI vRkSa uparathI nIce paDI gayelA vAMdarAnI jema Ama-tema jaIne rativallabha rAjAe paheregIrene pUchyuM. jANe vismaya pAmyA hoya tema paheregIree kahyuM: rANI page cAlIne kyAMya gayA nathI. kAraNa ke rAtri pUrNa thaI tyAM sudhI ame jAgatA hatA. anya sarva dvIpamAM ane rAjAonA sthAnamAM kramazaH guptacara ane dUta puruSone mekalIne patnInI ghaNI zodha karI. rAjA kyAMya koI paNa prakArane tene pate meLavI zakyo nahi. jJAnathI jANI zakAya tevI vastuone bAhyacakSuvALA zI rIte joI zake? pachI dharmamAM nipuNa rAjAe nirNaya karyo ke cesa vidyAsiddha vagere kaI puruSe mArI patnInuM haraNa karyuM che. mArI patnIno patto maLato nathI. tethI A rAjya nirarthaka che, mArI A saMpattione dhikAra thAo, A bAhubalane dhikkAra thAo. teNe paTaha vagaDAvIne gheSaNa karAvI ke, je kaI mArI patnInA mAtra samAcAra jaNAvaze tene huM mAruM adhuM rAjya ApIza. mAro A janma hAhA! jIvatA marelA jevuM che. kAraNake jema sutelA puruSanA mastaka uparathI muguTane cArI le tema mArI patnInuM keIe haraNa karyuM che. A pramANe bAhubalanI niMdA karate ane guptagussAvALe rAjA jenI zakti maMtrathI khaMbhita karI dIdhI che evA sarSanI jema aMtaramAM baLavA lAgyuM. - A tarapha pAMcamA mahine zekane pAmelA rAjAnA nagaranA udyAnamAM sUryasamAna kevalI padhAryA. jema meghanA AgamanathI kheDUta harSa pAme tema kevalInA AgamanathI harSa
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 223 pAmelA rativallabharAjAe kevaLa bhagavaMta pAse jaIne temanI vairAgyakAriNI dezanA-- vANIne sAMbhaLI. dezanAnA aMte rAjAe pUchyuM. mArI patnI jIve che ke marI gaI che ? tethI kevalIe je pramANe banyuM hatu. te pramANe badhuM kahyuM. rAjAe pharI pUchyuM: A kayA karmanuM phUla che. he nAtha ! te mane jIvatI pAchI maLaze ke nahi? pachI kevalIe kahyuM: huM rAjan vismaya nAmanA mahAna nagaramAM duya nAmanA rAjA che. dhanyA nAmanI tenI patnI che. ekavAra gusse thayelI te dhanyAe kSudhA-tRSAthI vyAkula thayelI peAtAnI dAsIne nicapaNe khAMdhIne bheAMyarAmAM rAkhI, gheADA divaso pachI prasanna thayelI teNe tene baMdhanathI mukta karI. te baMdhananA kAraNe rANIe atyaMta bhayaMkara karma bAMdhyuM. pachI aneka gatimAM te karmanuM phala bheAgavIne hamaNAM tArI patnI thaI che. A baMdhana chelluM che. A bhavathI pUrvanA bhavamAM teNe je paMcamInA tapa karyAM hatA tenAthI te mAtra eka mahinAmAM baMdhanathI mukta banaze. tethI te mahAsatI saMdeha vinA tane maLaze. kAraNa ke jIvAnAM karmo bhAgavAyA pachI ja kSaya pAme che. A pramANe kevalInI katakacUrNa samAna dezanAne sAMbhaLIne ghaNA bhavya jIvA pAparUpI kAdavathI mukta banyA. rativadyubha rAjA patnIne lAvavAnI IcchAthI jeTalAmAM kIrtivardhana sAthe laDAI karavAnI IcchA kare che. teTalAmAM vihAra karatA mahAbala nAmanA te ja kevalajJAnI bhagavaMta krame karIne girivana nagaramAM padhAryA. jema prAtaHkAlanA pavanathI nageADavanaspatinAM puSpA kharI paDe tema te kevI bhagavatanA prabhAvathI kamalAsatInI leDhAnI sAMkaLe! jalI tUTI gaI. kIrtivana rAjA paNa te kevalI bhagavaMtane vadana karavA mATe AvyA. kevalI bhagavate paNa tene dharmanA AzIrvAda ApyA, pachI tene vizeSathI kheAdha pamADavA mATe kamalAsatInA ja pUrvabhava saMba`dhI vRttAMta tenI samakSa kahyo. A leAkamAM paNa zIlarUpI vRkSanA uttama phUlane jue. kamalAsatInA zarIre khAMdhelI sAMkaLA tUTI gaI che ane tenI pUrvavat avasthA thaI gaI che. A sAMbhaLIne mAnarahita baneleA ane atizaya bhaya pAmelA kIrtivana rAjA pazcAttApa karavA lAgyA. te A pramANe - hA ! me` ubhayaleAkamAM viruddha A zuM karyuM"? kAmAsakta me' kamalA mahAsatInuM je viruddha ciMtavyuM te tenA zIle niSphaLa karyuM.. A pramANe vicArIne te tyAMthI uThIne kamalAne jyAM ekAMtamAM rAkhI hatI tyAM gayA tene bahAra lAvIne zarma pAmelA te tenA caraNeAmAM namIne tene khamAvI. pachI teNe satIne kahyuM: he bhaginI ! jeNe tane A duHkha Apyu te huM ja chuM. mAruM mukha jovA lAyaka nathI. huM pApI ane ciThTho chuM. huM leAkamAM niMdita thayA . akArya karavA taiyAra thayelA mane te pahelethI akA thI aTakAvI dvIdhA, tethI cAkkasa tuM ja mArA baMdhu che ane tuM ja mAro dharmAcAya che. huM jAte ja tane tArA nagaramAM laI jaIza. paNa tAre rativallabha rAjyanA krodha dUra karavA.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 zIlapadezamAlA graMthano pachI atizaya mUlyavAna ratnanA DhagalAothI vAhanane bharIne kIrtivardhana rAjA kamalAnI sAthe vegathI cAlyo. - rativallabha rAjA sainyanI sAthe jeTalAmAM sImADA sudhI Avyo teTalAmAM tyAM kamalAne patra lAvanAra puruSa sAme maLe. roSadaSTi ane teSadaSTithI mizra rativallabha rAjAe tatkAla kamalAe lakhele patra vAMce. te A pramANe - svastizrI hRdayamAM rahelA zrI rativallabha svAmIne praNAma karIne samudra madhyathI kamalA patnI vinaMti kare che ke, he svAmI ! ApanI kRpAthI mAruM zIla akhaMDa che. sadAya mArA hRdayamAM rahelA ApanAthI huM anAtha chuM. bhaktithI yukta kIrtivardhana nAmano baMdhu paNa ApanA cara. nAM darzana karavAnI IcchAthI mArI sAthe AvI rahyo che. patra vAMcIne rAjAe vicAryuM aho ! kamalAnA zIlanuM mAhAsya! jethI mAro zatru mitra banI gaye. pachI baMne rAjAo samudranA kinAre bhegA thayA ane baMnee paraspara ucita satkAra karyo. tethI nagarajanoe harSathI praveza nimitta daravAjAonI kamAno zaNagArI. kamalAsatInI sAthe baMne rAjAoe sopAranagaramAM praveza karyo. kIrtivardhana rAjA keTalAka divaso sudhI premathI gauravapUrvaka tyAM rahIne pachI potAnA nagaramAM gaye. rativallabha rAjAe kamalAsatInI sAthe trivarganA sArabhUta gRhasthapaNAne pUrNapaNe sAyuM. krame karIne putra rAjyabhAranI dhurAne dhAraNa karavAmAM samartha thaI jatAM tene upara sAmrA jyane bhAra nAkhyA. pote baMne viSayathI niHspRha banyA. pachI dAna ApIne ane saMghanI pUjA karIne daMpatIe zrIspaMdanasUrinI pAse dIkSA lIdhI. dIkSAnuM pAlana karatA ane dUra karmasamUhane nAza karatA te baMnene vizvane prakAzita karanAra kevalajJAna utpanna thayuM. jema sUrya kamalene vikasita kare tema krame karIne bhavyajIvasamUhane bodha pamADIne rativallabha kevalI mokSapadane pAmyA. nirmala kevalajJAnathI pRthvIne vAsita karanAra kamalA mahAsatI paNa bhRgukacchanagaramAM putrAdi parivAra sahita mAtA-pitAne pratibaMdha pamADIne mokSapadane pAmyA. kalAvatInuM daSTAMta have kalAvatInI kathA prakAzita karavAmAM Ave che - A ja jabUdvIpamAM kamala nAmane deza hato. apAralakSamI, kadalIvana ane talavRkSethI uttama te deze svargane jItI lIdhuM hatuM. te nagaramAM zaMkhapura nAmanuM nagara hatuM. tArAomAM pratibiMbita thayeluM ane zaMkhapura vaDe lakSamIthI nizcitapaNe jItAceluM svarga jANe puSpathI zaMkhapuranI pUjA karatuM hatuM. te nagaramAM prajAne anukUla karanAra zrImAna zaMkha nAmane rAjA hatA. paNa Azcarya e che ke te hadayamAM vakratAne dhAraNa 1. bIjA arthamAM A ane tikTottamA e be zabdone apsarA artha che. tA 2. dariyAmAM thato zaMkha aMdarathI vakra hoya che. paNa A rAjA zaMkha hovA chatAM aMdarathI vaka na hato mATe Azcarya che..
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 225 karatA na hatA. yuddhamAM jItIne svAdhIna karelI, ekachatrIya ane khIjAenA AkramaNathI rahita pRthvIne te rAjA satI strInI jema bhAgavatA hatA. pAtAnI rAjasabhAmAM beThelA tene ekavAra gajazeThanA datta nAmanA putre haSa thI praNAma karyAM ane bheTachuM ApyuM. rAjAe tene kuzaLatA pUchI. ApelA Asana upara datta beThA. rAjAe tene kahyuM paradezane ceAgya kaIka kautuka kahe. AthI datte kahyuM: he deva ! hu* vepAra mATe devazAlanagara gayA hatA. kAraNake amArI lakSmI vepArarUpI sAgaramAM vadhe che. he nAtha ! mAru' kArya karIne huM tyAMthI pAchA AvyA chuM. paNa te nagaranI Azcaya paraparAne kahevA mATe huM sama nathI. tethI huM deva! enI (=Azcaya para parAnI) mAtra vAnagIne Apa jAte ja jue ema beAlatA datte rAjAnI AgaLa eka citrapaTa mUkayu'. te citrapaTamAM AlekhelI kAI uttama strIne joine A devI che' ema rAjAe mAnyuM. AthI pRthvInA iMdra te rAjA tene jaladI namyA. datte kaMIka hasIne kahyu ke, huM deva! A manuSya-srI che. Ape Ane devI mAnI ethI ene paTTadevI (=paTTarANI) ja mAnA. jema garIba puruSa nidhAnane jue tema rAjAe te citrapaTane joyu'. citrapaTa joIne rAjAe datane kahyuM: AvuM zreSTha rUpa manuyeAmAM jovAmAM AvatuM nathI. datta kahyuM: he deva ! A manuSyasrI ja che ema jANeA. dhruNAkSara nyAyathI ja A AvI rUpavatI banI che. vidhAtAnu A kauzalya nathI. rAjAe pUchyuM: te A kANu che? datte kahyuM; A devazAla nagaramAM zAsana karanAra zrIvijayasena rAjAnI zrImatI rANInI kukSimAM utpanna thayelI kalAvatI nAmanI putrI che. te kharekhara! kalA, saiAbhAgya ane rUpa vagerethI sRSTinI kaseATI che. tenI juvAnIrUpI lakSmI jema jema vadhavA lAgI tema tema rAjAnA hRdayamAM tenA vara mATenI ciMtA vadhavA mAMDI. eka divasa jinabhaktA teNe "je mArA cAra praznonA javAba Apaze tene huM paraNIza" e pramANe pratijJA karI. tethI tenA varanI ciMtArUpI samudramAM atizaya DUbelA rAjAe te vakhate tenA vara mATe svayaMvaramaMDapa karAvyA. he deva ! A tarapha vepAra karavAnI icchAvALA huM peAtAnA nagarathI devazAlanagara tarapha jaI rahyo hatA. vacce koIka sthaLe jagala AvyuM. e jaMgalamAM meM vijayasena rAjAnA duSTa azvathI apaharaNa karAyelA jayasena nAmanA putrane mUrchA pAmelA joyA. me tene jIvADayo. pachI tene pAlakhImAM besADIne keAI jAtanI takalIpha vinA tenA ghare paheAMcADatho. te upakArathI rAjA mane sadA putra jevA mAnavA lAgyA. ekavAra rAjAe mane sabhA samakSa kahyuM: he vatsa! teM je rIte svabaMdhu jayasena upara upakAra karyo tema bahena kalAvatI mATe zreSTha varane zeAdhIne ciMtArUpI samudramAMthI mArA uddhAra karavAne tu yAgya che. te vakhate enI sAthe ApanA saMga ceAgya che ema vicArIne paTamAM 28
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 zIlapadezamalA graMthane enI AkRtinuM Alekhana karIne huM ahIM AvyuM. A mAtra vAnagI che. huM enuM rUpa jevuM che tevuM AlekhavA samartha nathI. sUryanI jeTalI prabhA che teTalI prabhA tenA pratibiMbamAM na hoya. gInI jema citrapaTane jotA rAjAnI AMkho kSaNavAra vikasvara banI gaI pachI mastaka dhuNAvIne rAjAe dattane madhuravANIthI kahyuMH mitra pratye asAdhAraNa vAtsalyavALA he datta! te mArA upara suMdara upakAra karyo. paNa mArA jevAnuM tevuM bhAgya kyAMthI hoya? ke jethI AvA pAtrane saMga thAya. datta AnaMda pAmIne kahyuM: he nAtha ! nirarthaka kheda na kare. zubha zakunethI huM jANuM chuM ke e cesa ApanI patnI thaze. paNa he deva! Apa jaladI sarasvatI devInI ArAdhanA kare ke jethI cAra praznonA uttare jANI zakAya. tethI zaMkharAjAe brahmacarya pAlana vagere upAyothI sarasvatI devIne prasanna karI. sarasvatI devIe pragaTa thaIne kahyuM tuM kararUpI kamalathI pUtaLIne sparza karIza eTale pUtaLI paNa te ja kSaNe kalAvatIe pUchelA praznonA uttara Apaze. lalATe aMjali joDIne rAjAe sarasvatIdevInI kRpAne svIkAra karyo. sarasvatIdevI te badhuM kahIne turata adazaya thaI gaI. pachI kRtakRtya thayele zaMkharAjA jaladI dattanI sAthe sainyathI pRthvIne kaMpAvate devazAla nagara javA mATe cA. zaMkharAjAne Avate sAMbhaLIne vijayasena rAjAe jayasena putrane zaMkharAjAnI sAme mokalyA. zaMkharAjAne jovAnI IcchAvALI nArIonA netrasamUhethI jANe AkAzane nIlakamalamaya karate hoya tevA devazAlanagaramAM zaMkharAjAe mahAna ADaMbarathI praveza karyo. have kalAvatIne paraNavAnI IcchAvALA rAjAo svayaMvara maMDapamAM AvyA. zaMkha paNa UMcI agAzIvALA ane UMcAmALavALA maMca upara caDyo. kalAvatI svayaMvara maMDapamAM AvI. te A pramANe teNe (zarIre dhAraNa karelA) vicitra alaMkArathI idradhanuSanI racanA karI hatI. teNe potAnI sAthe rahelI) dhUpaghaTikAomAMthI nIkaLIne tarapha phelAtA dhUmADAthI ene kALA banAvyA hatA. te jANe sAkSAt kalAnI adhiSThAtrI devI hoya tevI hatI, rUpathI jANe bIjI lakSmIdevI hoya tevI hatI, vidhAtAe jANe saudaryano badhe ja sAra tenAmAM ekaTho karyo hoya tevI hatI, jema kamalinI bhramarIothI vIMTaLAyelI heya tema te sakhIothI cAre bAju parivarelI hatI. tenA mastake chatra dhAraNa karavAmAM AvyuM hatuM. tenA upara cAmaro vIMjhAtA hatA, ane ethI mastakanA keze nRtya karatA hatA (=pavananA kAraNe hAlatA hatA). sakhIoe tene hAtha pakaDyo hate. jANe kAmadevanA dhanuSyanI derI hoya tevI mAlAne dhAraNa karatI, ane jANe caMdranI snA hoya tevI kalAvatI svayaMvara maMDapamAM AvI. pachI praznonI patrikA jenA hAthamAM che evI dAsIe kahyuM: he rAjAo ! cAra praznonA uttara kahe. (1) deva kene kahevAya?(2) guru kene kahevAya? (3) tava zuM che?
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 227 (4) sattvanuM svarUpa zuM che ? je rAjA A cAra praznonA spaSTa uttare kaheze te kalAvatInI uttama mALAne cagya banaze. pachI badhA rAjAoe potapotAnI buddhinA anusAre uttara ApyA. paNa parama zrAvikA kalAvatIe te uttare mAnya na karyA. pachI jANe kuberanA nidhAnanI prApti thaI hoya tema kalAvatInI sAthe harSa pAmelA zaMkharAjAe kahyuMH mArI A pUtaLI praznonA uttara Apaze. Ama kahIne teNe thAMbhalAmAM rahelI pUtaLInA mastake kara rUpI kamala mUkayuM. pUtaLIe uttara ApyA. te A pramANe - (1) vItarAga uttama deva che. (2) mahAvratadhArI guru che. (3) jIvadayA tava jANavuM. (4) iMdriyono nigraha karavo e sarva che. A uttarothI harSa pAmelI ane jenI manekAmanA atyaMta pUrNa thaI che evI kalAvatIe zaMkharAjAnA kaMThamAM varamALA paherAvI. tethI te vakhate anya rAjAo zaMkha upara gusse thaI gayA te paNa lAvatInA zIlanA mahAprabhAvathI zaMkhane parAbhava vagere kazuM karI zakyA nahi. sArA muha brAhmaNe eka Asana upara beThelA te benA hAthamAM vilepana karIne temano hastameLApa karAvyuM. hAthamAM manahara vIMTI paheravAnA bahAne temaNe ApaNI A premamudrA eka svarUpa che e pramANe pratijJA karI. vijayasena rAjAe hastisamUha, azvasamUha ane vastra vagerethI zaMkharAjAne satkAra karyo. pachI zaMkharAnA kalAvatInI sAthe potAnA nagara tarapha cAlyo. harSanAM AMsuothI bharelA netravALe vijayasena rAjA dUra sudhI temanI sAthe gayo. pachI kalAvatIne hitazikSA ApIne te pAcho vaLe. vijayasena rAjAnI AjJAmAM tatpara e datta, bahena kalAvatInA premanA kAraNe zaMkhanI sAthe gaye. mArgamAM eka rathamAM besIne jatA te bee rAta, divasa, pakSa ane mAsa eka kSaNanI jema pasAra karyA. airAvaNa hAthI upara beThelA iMdra ane iMdrANInI jema hAthI upara beThelA te bee ghaNuM ADaMbarathI nagaramAM praveza karyo. paTarANI kalAvatInI sAthe rAjyasukhane anubhavatA zaMkharAjAe ramatathI (=ramatanI jema) ghaNe kALa pasAra karyo. eka divasa zadhyAmAM rahelI kalAvatI rANI svapnamAM amRtathI pUrNa kaLazane joIne jAgI gaI. pachI teNe patine svapnanI vAta karI. harSathI pragaTelA romAMcavALA zaMkharAjAe te vakhate kalAvatIne kahyuMH he bhadrA ! tane rAjyarUpI hAthI mATe staMbha samAna uttama putra thaze. jema tAmraparNI nadI motIne dhAraNa kare tema garbha dhAraNa karatI kalAvatI rANI e ATha mahinA ane vIsa divasa prasAra karyA. A pahelI prasUti pitAnA ghare kare evo lekavyavahAra hovAthI vijayasena rAjAe kalAvatIne bolAvavA pitAnA mANasane mekalyA. jayasena kumAre (kalAvatInA bhAIe) te mANasanI sAthe bahenane ApavA mATe jANe pitAne mUrta sneha hoya tema vaca sahita be bAjubaMdha (berakhAM) mokalyA. te mANase e varu sahita be bAjubaMdha pUrvane paricita hovAthI dattane ApyA. datte mANasane sAthe rAkhIne te vastuo kalA
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 zIpadezamAlA-graMthano vatIne ApI. mAtA-pitAnA kuzaLatAnA samAcAra sAMbhaLIne AnaMdathI pUrNa banelI kalAvatIe temane harSathI satkAra karIne temane vidAya ApI. te vakhate baMdhusnehanA kAraNe bAjubaMdhane harSathI hAthanI bAhuomAM paherIne sakhIonI sAthe beThI. pachI pitAnI bAhuomAM bAjubaMdhane joIne pramodathI pUrNa aMta:karaNavALI te kalAvatI sakhIonI sAthe hasavA lAgI. aMtaHpuramAM Avate rAjA hAsyane avAja sAMbhaLIne A strIo zuM bole che te sAMbhaLuM " ema vicArIne jharukhAnA AMtarAmAM rahIne sAMbhaLavA lAgyA. pachI bAhumAM bAMdhelA bAjubaMdhane joI joIne kalAvatI sakhIone uddezIne jANe pitAnA harSane bahAra kADhatI hoya tema vANInI racanAne bahAra kADhI, arthAta, kalAvatI sakhIonI AgaLa belI. te A pramANe :- aho ! dIrgha AyuSyavALA tene mArA upara sthira prema che, jethI teNe A addabhuta be bAjubaMdha mane Aje mokalyA. ghaNu kALa pachI Aje mane tenA hAthe A vastunI prApti thaI che. paNa te sAkSAt maLaze tyAre mAro janma saphala thaze sakhIoe paNa kahyuM: he mahAdevI ! jema vizvane AnaMda ApanArA caMdrane kumudinI pratye ghaNe prema hoya che tema tene tArA upara ghaNe prema che. A sAMbhaLIne rAjAne krodha pradipta banyA. AthI teNe krUra vicAraNA karI. te A pramANe - kalAvatI rANI cokkasa bIjA ja kaIka puruSa viSe premavALI che. caNoThInI jema mAtra bahArathI ja rAgavALI ane vAnaranI jema capaLa AMkhevALI A ene dhikkAra che ke jemanAmAM puruSa Asakta thAya che. tethI kavacanI jema mAtra zarIramAM ja Asakta rahenArI ane mahAduHkha ApanArI ane tyAga karIza. A pramANe manamAM vicArIne rAjA pAcho vaLIne jato rahyo. jANe (bhaviSyamAM thanArA) kalAvatInA tyAgane jANIne e tyAgane jevA asamartha hoya tema sUrya rAjAnA vivekanI sAthe asta pAmyuM. tethI rAjAnI kaIthI pUrNa karI zakAya tevI AzAnI jema aMdhakAra phelAyo. rAjAe guptapaNe be cAMDAlaNIone AjJA karI ke, rANIne jaMgalamAM mUkIne bAjubaMdha sahita be hAthane kApIne laI levA, A aMge bIje kaMI vicAra karavo nahi. baMne rIte (dravya ane bhAva ema baMne rIte) karuNAthI rahita rAjAe zamyApAlakane AjJA karI ke, keIne khabara na paDe te rIte rANIne laI jaIne jaMgalamAM kyAMka mUkI de. zayyApAlaka ekalI raNane saMbhramapUrvaka rathamAM besADIne ke I meTA jaMgalamAM laI gayo. pachI te zekapUrvaka kalAvatInI sAme Ubho rahyo ane gadagada vANIthI beka he devI ! rAjAe kaIka deSathI Apane vanamAM mUkI devAnI mane AjJA karI che. tenI vANIne sAMbhaLIne kalAvatI mUcha pAmI. pachI vananA pavanathI koI paNa rIte te caitanyane pAmI. jema chedAyelA vRkSa uparathI latA pRthvI upara paDe tema te ratha uparathI pRthvI
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 229 upara paDI. te pitAne ane bhAIne vAraMvAra yAda karavA lAgI. jANe mUInA' karatI hoya tema UMcA svare muktakaMThe rudana karavA lAgI. karuNAthI rahita hovA chatAM peAtAnI niMdA karatA ane raDatI lAvatInI sAthe raDatA zayyApAlaka prabhAte lAvatIne cheADIne peAtAnA nagara tarapha javA taiyAra thayA. kalAvatIe tene kahyuM: he bhadre ! zaMkharAjAne mArA sadeze| A pramANe kaheje. dAsI evI mArA viSe je AcaraNa karyu. te zuM ApanA kuLane ucita che ? Apane mArA viSe jo koI zaMkA hatI teA mArI pAse divyeA vagere karAvavA hatA. mAruM je thavAnuM hoya te thAo, paNa tamAruM kalyANa thAo. AMsuethI bharelAM netrAvALA zayyApAlaka rANIne AzvAsana ApI rahyo hatA teTalAmAM jANe mUta (=rUpI) doSa hoya tevI be cAMDAlaNIe tyAM AvI. Aha ! huM pApiNI ! pAtAnA patine chetaravAnuM A phUla bhAgava. ema kahIne te cAMDAlaNIee kalAvatInA bAjubaMdha sahita be hAtha kApyA. pachI te bane tyAMthI jatI rahI. pachI e duHkhathI (=pativiyeAga ane karacheda e be duHkhathI) duHkhI thayelI phlAvatIe Thapako ApavApUrvaka za'khane kahyuM: he nAtha ! pAkI gayelA cibhaDAnI jema phATI jatA mArA hRdayanuM rakSaNa karo. te vakhate Akula thayelI lAvatI nadInA kinAre vRkSeAnI jhADImAM gaI. tyAM teNe tevA duHkhamAM paNu sukhanA hetu evA putrane janma ApyA. te melI: he vatsa ! tuM peAtAnAthI ja sukhI thA, ghaNA dIrghAyuvALA thA, kAraNa ke bhAgye mane tAru pASaNa karavAmAM asamartha banAvI che. hA! garIba kuTuMbamAM paNa putranA janma thatAM utsavA thAya che. huM rAjapatnI hovA chatAM mane utsavanA lezanA paNa sa`zaya che. A tarapha te vakhate ja*galanI nadInuM meATuM pUra jema kIDAne tANI jAya tema bALakane tANI javA lAgyuM. pativratA kalAvatI parameSThinamaskAra maMtranuM smaraNa karIne khelI : jinazAsanane jIvADanArI he zAsanadevI mAtA! jo me mana-vacana-kAyAnI zuddhithI zIlane nirmAla pALyuM hoya teA bALakanA pAlananA upAya ane jalazAMti thA. tethI zIlanA prabhAvathI pharI navA hAtha thaI gayA, nadInu pANI zAMta thayuM, ane AkAzamAMthI puSpavRSTi thai jema hanumAna samudrane tarIne Azcarya pAmyA tema kalAvatI tyAM jAte zIlanI lIlAne joI Azcaya pAmI. A daramiyAna kAI tApase tyAM AvIne kalAvatIne kahyuM; he vatsA ! putrane janma ApanArI tAre ahIM rahevuM cegya nathI. tethI jyAM jIvasamUhane kAInAthI bhaya nathI tevA AzramamAM Ava, Ama kahIne tApasa tene kulapati pAse laI gayeA. pitA svarUpa kulapatie tene gaddagadavANIthI vRttAMta pUchyo. kRza uttaravALI teNe zaramapUrvaka dhIme rahIne peAtAnA vRttAMta kahyo. kulapatie kahyuM: he bhadrA ! niraka kheDha na kara, lakSaNeAthI huM jANuM chuM ke cAkkasa tuM pharI kalyANane pAmIza. A pramANe kulapatithI AzvAsana 1. gAyanamAM svarAnI caDha-utarane mUchanA kahevAmAM Ave che.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 zIlapadezamAlA-graMthane pamADAyelI kalAvatI harSa pAmI. pachI putra sahita te tyAM tApasIenI sAthe pitAnA gharanI jema sukhapUrvaka rahI. A tarapha cAMDAlaNIoe kalAvatInA chedavAthI durdazAvALA thayelA keNIthI mAMDIne kAMDA sudhInA be hAthone bAjubaMdha sahita zaMkharAjAne batAvyA. bAjubaMdhamAM jayasenanuM nAma jeIne vyAkuLa banI gayelA ane nisteja mukhakAMtivALA rAjAe dattane bolAvIne pUchyuM: zuM Aja kAla devazAlanagarathI ahIM keI AvyuM hatuM? datte kahyuM: he deva ! vijayasena rAjAnA mANaso ja ahIM AvyA hatA. te mANasanI sAthe rANI mATe jayasena kumAre addabhuta be bAjubaMdha mokalyA hatA. meM te be bAjubaMdha rANIne ApI dIdhA che. A pramANe sAMbhaLIne duHkhanA kAraNe rAjAnuM zarIra dukhathI gherAI gayuM. AthI jema vAthI haNAyela himAlaya parvata pRthvI upara paDe tema te siMhAsana uparathI pRthvI upara paDayo. caMdana vagere upacAra dvArA mahAkaSTathI caitanyane pAmIne te pazcAttApa karavA lAge. chAtIne kUTate te A pramANe belyo - aho ! huM ke mUDhapaNe AcaraNa karanAra chuM! ahA ! huM kevo maMdabhAgyavALo chuM! aho ! huM vicArahIna chuM! aho ! huM kevo nirlajaja chuM! ahe! huM ke vidvAnamAM agya chuM ! aho! huM kevo duSkArya karanAra chuM. ! aho! huM ke nahi jovA lAyaka mukhavALo chuM ! ahA ! huM ke akulIna chuM! A pramANe vilApa karatA tene maMtrIee pUchyuM: A zuM che? lajajA ane pazcAttApapUrvaka pikAra karIne teNe A pramANe kahyuM huM kyAM jAuM? huM zuM kahuM? huM kyAM pesI jAuM? huM zuM karuM? hAya! meM jAte ja A AtmAne kaSTamAM pADyo che. hA! kulAcArane Adara karyA vinA, pitAne ucita zuM che? ene vicAra karyA vinA ane dharmane nAza thaze ene paNa vicAra karyA vinA duSTAtmA meM A zuM karyuM? jema caMdranI cAMdanImAM kalaMka ane dUdhamAM porA asaMbhavita che tema tenAmAM deva asaMbhavita hovA chatAM meM kema tenAmAM doSa vicAryo? hA ! meM garbhavatI patnIne nirjana jaMgalamAM kema makalI? tathA te pitAnA ghare mokalavAne gya hovA chatAM meM tene pitAnA ghare na mokalI. tethI huM mAruM meTuM kene batAvuM? tathA have prANane dhAraNa karate huM pitAnAthI paNa lajajA pAmuM chuM. tethI kASThasamUhathI ekaThI karAyelI citAne taiyAra karo ke jethI huM nArInI hatyAthI malina banelA mArA dehane temAM bALI nAkhuM. A pramANe rAjAnI AgrahavALI vANI sAMbhaLIne zekavALA gajazeTha vagere nagarajano ane mukhya maMtrIoe rAjAne A pramANe kahyuM- he nAtha ! eka te potAnA keIka karmathI rANI mRtyu pAmI ane have Apa pitAnA mRtyuthI prajAne nAza karavAne mATe kema Iccho ? vaLI bIjuM- he svAmI! je hamaNAM Apane baLI maravAne Agraha jAgrata thaze te, eTale ke Apa baLI maraze te, jema chidravALA vaiDUryamaNimAM guNo (=rAo) praveza kare tema ApanA rAjyamAM zatruonA guNa (=lAbha) praveza karaze. tethI te vivekI ! nirarthaka A mRtyunI
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 231 vAtane paNa Apa choDI de. agnimAM zarIrane pataMgiyAo hemI de, nahi ke subhaTa. ityAdi nagarajanonA ane pradhAnonA yuktiyukta paNa vacanonI avagaNanA karIne rAjA maravA mATe vegathI jaMgala tarapha cAlya. samayanA jANakAra ane (ethI ja) kAlakSepa karavAnI IcchAvALA gajazeThe madhuravANIthI zrI zaMkharAjAne kahyuM he deva! je Apane devI meLavavAnI IcchA hoya te puNyanI vRddhi kare. kAraNa ke puNyavRddhithI ja pUrve upArjana karelI mahAna Apattio nAza pAme che. tethI ahIM ja udyAnamAM zrI jinezvaranuM maMdira che. temAM aciMtya phalavALI mUrtinI jaladI pUjA karavI e ApanA mATe yogya che. vaLI ahIM udyAnamAM amitateja nAmanA mahAmuni rahelA che. hamaNAM kalyANanI IcchAthI temanI paNa sevA karavI yogya che. gajazeThanA te samayane yaMgya vacanane sAMbhaLIne zaMkharAjAe jinapUjA karI. pachI sAdhune vaMdana karIne temanI sAme beTho. viziSTajJAnI ane (ethI ja) tenA bhAvane jANanArA mahAmunie madhuravANIthI bhavanAzinI dezanA ApI. te A pramANe - pUrvakarmanI parAdhInatAthI prerAyelA ane bhrAMtine dhAraNa karanArA jevo saMsArarUpI jaMgalamAM brAtine pAmelA haraNanI jema vyartha bhame che. saMsAramAM ja ahIM sukha che ahIM sukha che evI brAtithI pagale pagale dukhanA saMbaMdhavALA thAya che, ane pavanathI uDADAyelA palAzavRkSanA pAMdaDAnI jema phleza pAme che. khedanI vAta che ke jema viSayasukhane abhilASI jIva kalpavRkSane seve che, tema aMta:karaNathI uddavigna banela saMsArI jIva A lekamAM ane paralokamAM sukha ApanAra jinAjJAne sevata nathI. tethI he nRpa ! durlabha A manuSya janmane pAmIne nirarthaka mRtyu na pAma. cekakasa tuM gheDA ja kALamAM kalyANanuM bhAjana thaIza. A pramANe mahAmuninI vANI sAMbhaLIne rAjA jaladI harSa pAmyA ane te rAtrie tyAM ja vizrAma karyo. rAtrinA aMte rAjAe svapna joyuM. savAre te svapna gurunI AgaLa kahyuM. te A pramANe - kAcA eka phaLavALI velaDI kalpavRkSa uparathI nIce paDI. pUrNa phaLavALI te velaDI pharI tatkAla te vRkSa upara ArUDha thaI. gurue kahyuM nRpa ! tame kalpavRkSa che, tamArI priyA velaDI che. tamArI priyAe putrane janma ApyuM che. te pharI tamArI pAse Avaze. AthI khuza thayelo uttama rAjA jaladI nagaramAM AvyuM. pachI rAjAe pAyadaLa ane azvothI sahita dattane rANIne zodhavAnI AjJA karI. cAre bAju najara karIne ekavRkSathI bIjA vRkSa tarapha ane ekavanathI bIjA vanamAM bhamatA datta jema samudramAM dvIpane jue tema dUrathI eka tApasane je. jaladI tenI pAse jaIne datte pUchayuM: he bhagavaMta! Ape duHkhI thayelI ekalI keI ne A vanamAM kyAMya joI? tApase sAme prazna karyo he bhadra! e cInuM tamAre zuM kAma che
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 zIlapadezamAlA graMthane te kahe. dara beH agnimAM praveza karatA rAjAnA prANanI rakSA karavA mATe amAre e strInuM kAma che. rAjAnI sahAyathI AzramanuM rakSaNa thAya che ema mAnIne dattane putra sahita kalAvatI batAvI. dUrathI dattane joIne kalAvatIne zoka pragaTa thaye. AthI te raDI paDI. e rudananA parvatemAM paDaghA paDyA. pRthvI ane AkAzanA avakAze (=khAlI jagyAo) e paDaghAothI bharAI gayA. datte kalAvatIne kahyuM: he bahena ! 2Da nahi, pUrvabhavamAM upajelA A karmaphalane bhagavyA vinA jinezvaro paNa mukta thatA nathI. tethI te vivekavatI ! dhIratAne dhAraNa karIne ratha upara ArUDha thA, ane tArA potAnA darzanarUpI amRtadaSTithI rAjAne jaladI AzvAsana Apa. pazcAttApane pAmele rAjA jaladI agnimAM praveza karI rahyo hato. paNa tArA samAgamanI AzAthI Ajano divasa tene kaSTathI rokI rAkhe che. tethI kulIna kalAvatI pati pratye karuNAthI mana mUkIne javA taiyAra thaI. jaladI kulapatine namIne kalAvatIe kulapati pAsethI vidAyanI rajA mAgI. tethI hitakAMkSI kulapatie tene AzIrvAda ApIne makalI, putra sahita kalAvatI dattanI sAthe cAlI. kalAvatI nagaranI najIka AvI gaI che ema sAMbhaLIne rAjA tenI sAme gayo. kalAvatI maLI eTale AMsuthI yukta netravALA rAjAe mukha nIcuM karIne kalAvatIne kahyuM: he bhadrA ! te vakhate meM nirdoSa paNa tamane vanamAM mokalIne je viDaMbanA pamADI te mArA aparAdhanI he devI! tame kSamA karo. atizaya prItivALA rAjAe A pramANe kalAvatInuM sanmAna karIne AdarapUrvaka mahotsavathI tene nagarapraveza karAvyuM. nagaranI ane aMtaHpuranI strIothI parivarelI kalAvatIe 'jayaMta sahita IMdrANanI jema potAnA putra sahita aMtaHpuramAM praveza karyo. pachI rAjAe bAramA divase potAnA putranuM svapnanA anusAre "pUrNakalaza evuM nAma rakhAvyuM. ' ekavAra kalAvatIe ekAMtamAM rAjAne pUchyuM: he svAmI! mArA kyA deSa thI tame mane te daMDa karAve? rAjAe lajajApUrvaka kahyuM: he bhadrA! ekamanA caMdranI snAnI jema tArAmAM sarvathA avazya kaI deSa nathI. paNa tArA pUrvabhave uparjana karelA karmaSanA kAraNe meM te kArya karyuM ke je kArya caMDALo paNa na kare ! he priyA ! tenuM mULa kAraNa te te jayasenanuM nAma lIdhA vinA ja be bAjubaMdhanI je prazaMsA karI te che. pUrvabhavanuM tAruM je karma che te karmane paNa hamaNAM nagaranA udyAnamAM rahelA amitateja nAmanA munine pUchIne jANI laIzuM. tethI munine vaMdana karavAnI IcchAthI kalAvatInI sAthe parivArasahita rAjA naMdana udyAnamAM gaye. udyAnamAM jinamUrti pratye sadabhaktipUrvaka jinezvaranI pUjA karI. pachI te baMne munine 1. jayaMta IdrANIne putranuM nAma che. 2. kalAvatIe svapnamAM amRtathI pUrNa kaLaza joyo hato.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 gujarAtI bhAvAnuvAda vaMdana karIne muninI AgaLa beThA. dezanA pUrNa thayA pachI rAjAe aMjali joDIne munine pUchayuM: he bhagavaMta! kalAvatIe pUrvabhave evuM kahyuM karma karyuM ke jethI te nirdoSa hovA chatAM meM tenA be hAtha kapAvyA. jJAnarUpI cakSuthI jANIne munie kahevAnuM zarU karyuM. te A pramANe - mahAvidehakSetramAM mahendra nAmanuM nagara hatuM. temAM suMdara parAkramavALe naravikrama nAmano rAjA hatA. lIlAvatI nAmanI tenI patnIe sucanA nAmanI putrIne janma Apyo. te kanyA bAlyakALathI ja dharmarasika ane kautukapriya hatI. te mAtA-pitAnA atizaya premanuM pAtra hatI ane kalAsamUhanuM maMdira hatI. krame karIne te bAlyAvasthA ane yuvAvasthA e be avasthAnI saMdhirUpa uttama vayane pAmI. ekavAra te pitAnA khoLAmAM beThI hatI tyAre keIe manahara uttama popaTa bheTa Apyo. pachI kutUhalI rAjAe popaTane hAthamAM laIne bolAvyo. popaTa jamaNe hAtha UMcA karIne AzISavacane bebhe. te A pramANe - he nRpa kurAyamAna thatA zatrurUpI aMdhakAra pakSane nAza karanAra, rAjArUpI caMdranA tejanI vRddhi karanAra ane vizvane prakAzita karanAra Apano pratAparUpI sUrya zobhA pAmo. khuza thayelA rAjAe uttama popaTa lAvanArane potAnA zarIranA alaMkAro ApI dIdhA. pachI teNe uttama te popaTa potAnI putrIne premathI Ape. jema daridrI mANasanI putrI modakane meLave tema khaMjana pakSInA jevA netravALI sucanAe te uttama popaTane meLavIne ghare jaIne te popaTane senAnA pAMjarAmAM pUryo. sAkaranA TukaDA, cokhA ane dADamanAM phalonA bhojanathI ane drAkSa vagerenA pANIthI harSapUrvaka tenuM poSaNa karatI hatI. sulocanA tene kyAreka hAthamAM rAkhIne, kyAreka chAtIe rAkhIne, kyAreka khoLAmAM rAkhIne ane kyAreka pAMjarAmAM rAkhIne tenI pAse bolAvatI hatI ane e rIte tene gammata karAvatI hatI. jema bhegI mAnasika ekAgratAne na mUke tema sucanA tene bhojanamAM, zayanamAM, rAjasabhAmAM, vAhanamAM, vanamAM ke gharamAM mUkatI na hatI, arthAt tene badhA ja sthaLe potAnI sAthe rAkhatI hatI. vasaMtaRtumAM ekavAra sucanA aneka sakhIonI sAthe pAMjarAmAM rahelA popaTane laIne popaTanA jevA raMgavALA udyAnamAM gaI. tyAM zrI sImaMdharasvAmIne vaMdana karavA mATe teNe jinamaMdi2mAM praveza karyo. popaTe paNa zrIvItarAgane joIne manamAM vicAryuMmeM A pUrve kyAMka jeyuM che, AvuM biMba meM pUrve kyAMka joyuM che. A pramANe ghaNA kALa sudhI aneka tarka-vitarka karatA tene jAtismaraNa jJAna thayuM. pachI teNe vicAryuM ke, pUrvabhavamAM huM sugatinI prAptinuM jAmIna (sAkSI) evuM cAritra pAmyuM hatuM. cAritra pAmyA pachI kSapazamathI sarvazA bharyo, paNa bhaNavAmAM ja buddhivALA meM cAritranI kriyAo sarvathA na karI. vastra, pustaka ane pAtra vageremAM huM mUcha karate hato ane ethI 30.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 zIlapadezamAlA graMtho taravane jANanArI mArI buddhi AnaMdita thatI hatI. jJAna dvArA paropakAra karavA chatAM huM jJAnane nirarthaka hArI gaye. vratane virAdhIne aMtasamaye nirarthaka vratanI zuddhi na karI. maraNa pAmIne A jaMgalamAM huM uttama popaTa thaye. najIkanA kALamAM ja (=pUrva bhavamAM) bhaNelA zAstrajJAnanA baLathI huM tiryaMcanA bhAvamAM paNa bhaNanAre ane vANImAM kuzaLa thaye. tethI hAthamAM jJAnarUpI dIpaka prApta thavA chatAM puNyarahita huM cAritramArganI virAdhanA karIne tiryaMcagatimAM janmarUpa samudramAM zA mATe DUbI gayo ? have pachI huM sadA A nAthane vaMdana karIne ja bhejana laIza e A niyama mAre A bhavamAM paNa ho. sucanA paNa tIrthakarane bhaktithI namIne ane pUjIne pAMjarAsahita popaTane laIne potAnA mahelamAM AvI. ekavAra (= jana samaye) rAjakanyA sulocanA popaTane hAthamAM laIne jeTalAmAM jamavA beThI teTalAmAM popaTa potAnA niyamane yAda karIne "namo arihaMtANuM" ema belIne AkAzamArgo uDI gayo ane tIrthakarane vaMdana karavA maMdiramAM gaye. manavacana-kAyAnI zuddhithI potAnI IcchA pramANe zrI sImaMdhara bhagavAnane vaMdana karyuM. pachI khuza thayela te phaLone AhAra karIne udyAnamAM pharavA lAgyA. A tarapha rAjaputrI popaTanA vigathI AkaMdana karavA lAgI. AthI subhaTe popaTane pakaDavA mATe garuDa pakSInI jema deDaDyA. vRkSanI DALI upara gusapaNe beThelA tene jaladI pAzathI bAMdhIne subhaTo kanyAnI pAse laI gayA. rAjaputrIe tene hAthamAM laIne premavALA avyaktavacanathI kahyuMH mAtAtulya mane choDIne tuM ja rahyo ethI huM tArA upara vizvAsa karatI nathI. A pramANe kahIne rAjaputrIe te uDI na zake e mATe dhathI tenI pAMkho jaladI kApI nAkhI. jema duSTa AcaraNathI upArjana karelAM karmo jIvane apAra saMsArarUpI sAgaramAM rAkhe che tema rAjaputrIe tene pAMjarAmAM pUrI dIdho. popaTa paNa vicAravA lAgyo ke, parAdhInatAnA duHkhane dhikkAra thAo ! hA ! te vakhate mUkhe meM svAdhIna paNa saMyamanI kriyA na karI. tethI he jIva! hamaNuM gADha vedanAne sahana kara. pApakarmanA udayavALA tane jinamukhane jovAno avasara kyAM maLavAnuM che? A pramANe ciMtAnA saMtApamAM DUbele, hArI gayelAomAM agresara ane virAgI teNe jANe karmanA aNuone mUkate hoya tema AMsuone mUkyA. pachI te anazanathI keTalAka divase marIne saudharmadevalokamAM atizaya ane anupama vilAsavALA deva thaye. sucanA paNa popaTanA (viyeganA) duHkhathI anazanapUrvaka mRtyu pAmIne saudharmadevalokamAM tenI priyA thaI. te baMne sukha bhogavavA lAgyA. he nRpa tyAMthI cevele popaTane jIva tuM zaMkha nAmano rAjA thayela che, ane sulocanAne jIva A kalAvatI thaye che. pUrvabhavamAM kalAvatIe popaTa banelA tArI je pAMkho chedI te karmanA vipAkathI te enA be hAtha kapAvyA. sarva prakAranA zubha ke azubha karmanuM phala avazya daza prakAre ke ghaNA prakAre (=dazagaNuM ke anekagaNuM). thAya che. A sAMbhaLavAthI jAtismaraNane pAmIne te baMne saMyamane svIkAra karavA taiyAra
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 gujarAtI bhAvAnuvAda thayA. sAdhune vaMdana karIne baMne ghare gayA. pUrNakaLaza nAmanA potAnA putrane rAjya upara besADIne te baMnee amitateja gurunI pAse dIkSA lIdhI. ghaNuM kALa sudhI cAritrane pALIne te baMne sArA (=vaimAnika) svargane pAmyA. tyAMthI cevelA te baMne azubha karmanA aNuono (sarvathA) kSaya karaze, pachI krame karIne mokSane pAmaze. [5] keTalIka mahAsatIo gRhavAsamAM rahetI hovA chatAM temano zIlaprabhAva maharSi ne paNa stuti karavA lAyaka bane che ema jaNAve che - sIlavainaMdayaMtI-maNoramArohiNI pamukkhANaM risiNovi sayA kAlaM, mahAsaINa thuNaMti guNe // 56 // gAthArtha :- zIlavatI, naMdayaMtI, manoramA ane rohiNI Adi mahAsatIo jaya pAme. janmathI brahmacArI maharSio paNa te mahAsatIonA guNenI sadAkAla prazaMsA kare che. TIkAtha - ahIM "Adi zabdathI jemane prabhAva lokamAM vyakta (=prasiddha) nathI tevI lakSamAM levA lAyaka pativratA strIo ghaNI che ema jaNAvyuM che. A gAthAne bhAvArtha daSTAMtothI jANavo. temAM pahelAM zIlavatInuM daSTAMta vistAravAmAM Ave che. te A pramANe che : zIlavatInuM dRSTAMta jabUdvIpa nAmanA kaparUpI muguTamaNine zobhAvanAra naMdanavana nAmanuM uttama nagara hatuM. temAM rahelI havelIonA uparanA bhAgamAM uchaLate kAMtisamUha jANe ke AkAzamAM rahelA caMdra upara hasI rahyo che ane ethI caMdra kSINa thatuM jAya che. temAM arimardana nAmano rAjA hatA. te rAjAne ghaNI ane uttama kAMtine dhAraNa karate yazarUpI caMdrane udaya vizvarUpI maMDapamAM zobhI rahyo hate. te nagaramAM rAjAne mAnya ane sadAcArI ratnAkara nAmane zeTha hatA. te zeThanI deSarahita guNenA udayavALI zrI nAmanI patnI hatI. bhaviSyamAM sukhanuM kAraNa evA zrAvakadharmanuM nirAbAdhapaNe pAlana karate te ghaNe samaya thavA chatAM putranA vistArane pAme nahi. putranA abhAvane kAraNe mahAduHkhathI duHkhI thayelI ane ziSTAcAranuM pAlana karanArI zrIe ekavAra zeThane kahyuM: he svAmI! nagaranA udyAnamAM ajitanAthanA maMdiranI AgaLa pragaTa mahAzaktivALI ajitabalA nAmanI devI che. sevA karAyelI te devI putra vinAone putra, dhana vinAone dhana ane durbhAgIone saubhAgya Ape che. tethI he Aryaputra! tame te devI pAse putranI mAgaNI karI. putra mATe te potAnA prANa paNa bheTa dharavAmAM Ave che. zeThe te pramANe devInI ArAdhanA karI. temane uttama putra thaye. pote
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 zIlapadezamAlA graMthane ArAdhelI kriyAo kALe karIne bhAgyegathI phaLe ja che. janmanimitte utsava karyA pachI bAramA divase tenuM devInA prabhAvanuM sUcana karatuM "ajitasena" evuM nAma pADayuM. kame karIne te bAlyAvasthAne oLaMgIne yauvananI zobhAne pAmyo. jANe spardhAthI hAya tema sarasvatI ane kAMti e baMnee tene Azraya lIdho. tethI jema buddhimAna puruSa zAstrArthanA saMdehanI ciMtA(=vicAraNA) kare tema ratnAkara zeTha putrane anurUpa kanyA mATe ciMtA karavA lAgyA. je A mAro putra pitAnA guNothI tulya kanyAne na pAme te cokkasa vidhAtAnI mahenata vyartha bane. kAraNa ke sevakanA guNane na jANI zake te svAmI, parAdhInatA, avinIta sevaka ane duSTabhAryA A cAra jIvane mananA zalya che. A tarapha ratnAkara zeThe ja pUrve vepAra mATe mokalela koIka vaNikaputra tenI pAse AvIne beThe. zeThe tene vepAranI vigata pUchI eTale kuzaLa teNe lAbha-hAni vagere badhuM je pramANe banyuM hatuM te pramANe kahyuM. vizeSa vigata jaNAvatAM vaNikaputre kahyuM ke, huM maMgala karanArI maMgalA nAmanI mahAna nagarImAM gaye. tyAM meM jinadatta nAmanA zeThanI sAthe vepAra karyo. ekavAra te zeThe mane bhojana mATe prArthanA karI. AthI huM tenA ghare jamavA gaye. tyAM meM jANe svargamAMthI bhraSTa thayelI devI hoya tevI eka kanyAne joI meM zeThane pUchayu: A koNa che? tethI Azcaryayukta manavALA zeThe uttara ApeH jANe zarIradhArI ciMtA hoya tevI A mArI putrI che. kAraNake, Ane uttama vara maLaze ke nahi? A tenA patine gamaze ke nahi? A pitAnA guNathI sasarA vagerene khuza karaze ke nahi? A zIlanuM pAlana karaze ke nahi? ene putra thaze ke nahi? athavA enA sasarA vagere vargane kevI rIte saMteSa pamADI zakaze ? enI zakyo na thAo, derANI-jeThANIe ene deza na Apo, A pramANe pitAnA gharamAM jANe rUpadhArI ciMtA hoya tevI kanyA meTI thAya che. A mArI kanyA guNarUpI mANekaratnanI rahaNuparvatanI taLeTI che. pakSInA zabda sudhI sarva prakAranA jInI bhASAne jANavAmAM kuzala che. zIlavatI nAmanI A kanyA rUpa, kaLA ane guNathI prasiddha che. AthI ene egya jamAI mATenI ciMtA mane atizaya duHkhI kare che. meM te zeThane kahyuMhe deva! ciMtA na karo. naMdanavanapuramAM ratnAkarazeThane putra ajitasena A kanyAne yogya vara che. jinadatta zeTha bolyAH he bhadra! te bahu sAruM kahyuM. varanI ciMtArUpI samudramAM DUbelA mAro Aje teM uddhAra karyo. A pramANe kahIne ajitasenane zIlavatI putrI ApavA mATe potAnA jinazekhara nAmanA putrane mokalyA che. buddhine bhaMDAra te paNa mArI sAthe ahIM ja Ave che. tethI he zreNI ! je karavA jevuM hoya te mane kahe. zeThe kahyuMH he mahA bhAgyavaMta! te suMdara upakAra karyo. mane Aja sarva lAbhathI adhika lAbha thaI gayuM. pachI ratnAkara zeThe zreSThiputra
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 237 jinazekharane satkArapUrvaka potAnA ghare) belAvyuM. jinazekhare bahena zIlavatI ajitasenane harSathI ApI. ajitasena paNa jinazekharanI sAthe ja maMgalAnagarImAM ga. zIlavatIne paraNIne ghaNuM samRddhi sAthe potAnA ghare gaye. jANe gharanI lakSamI hoya tevI ane potAnA kula mATe amRtanI nIka samAna zIlavatInI sAthe ajitasene trivarganA sArabhUta gRhastha dharmanuM ghaNu kALa sudhI pAlana karyuM. ekavAra satI zIlavatI rAte ziyALavIno avAja sAMbhaLIne mastake ghaDo mUkIne gharamAMthI bahAra nikaLI. jema kAmistrI vRddha puruSano tyAga kare tema nidrAthI dUrathI tyAga karAyela zIlavatInA sasarAe te vakhate te mahAsatIne gharamAMthI nIkaLatI joI. vikalparUpI samudramAM DUbelA teNe manamAM A pramANe vicAryuM - huM A lakSaNothI A vahune kuzIla samajuM chuM. sArA kuLamAM utpanna thayelI paNa ghaNuM rAganA taraMgethI yukta strIo prAyaH nadInI jema nIce janArI ja thAya che. svArthamAM tatpara A strIo bahArathI ja mane hara hoya che. aMdarathI te sonAnI churInI jema atizaya bhayaMkara hoya che. zIlavatI niMdA nahi karavA yogya kaMIka kAma karIne ghaDAne mUkIne deI paNa jAtane vikalpa karyA vinA pharI potAnI zayyAmAM sUI gaI. jema pANImAM tuMbaDuM sthiratAthI tare tema seMkaDo ciMtAmAM paDavAnA svabhAvavALI dhIratAthI yukta ane utsuka banelA zeThe thaDI rAta bAkI rahI tyAre patnIne kahyuM: zIla ane guNethI mahAna he priyA ! tane vahu ( putravadhU ) kevI lAge che? panIe kahyuMH badhuM kulanI maryAdAne kare che. zeThe kahyuM: pitAne jANakAra mAnanArI he priyA ! tArI buddhi aMtarmukhI buddhi nathI, arthAt tuM UMDANathI vicAratI nathI. kAraNa ke meM Aje rAte vahune ekalI kyAMka kIDA karavA mATe gayelI joI che. samasta pramANethI te pratyakSa pramANu ja balavAna che. tethI vahune caMdranA zarIranI jema kalaMkavALI jA. A tarapha ajitasena paNa pitAnA caraNene namavAnI IcchAthI tyAM Avyo. zeThe tene khedapUrvaka kahyuMH he putra! ahIM huM zuM kahuM? vidhAtAe ApaNA gharanA AMgaNAmAM divya velaDI ropI. paNa tenAthI te sahana na thayuM. kAraNa ke tevA (=uttama) kuLamAM utpanna thayelI hovA chatAM ane guNavaMtI hovA chatAM A vahu samavallI nAmanI latAnI jema vakratAne dhAraNa kare che. ajitasene paNa zaramapUrvaka kahyuMH jina dharmamAM tatpara paNa A ja duSTa AcaraNa kare che te te sarva guNe nAza pAmelA jANavA. he putra! huM jANuM chuM ke vahu ApaNA kulamAM kapalI jevI hatI. paNa hamaNAM 1. nadInA pakSamAM ghaNuM pANInA taraMgothI yukta evo artha thAya. 2. ahIM tuMbaDuM ane zeTha e bemAM sthiratAnI (dhIratAnI) sarakhAmaNI karI che. jo tuMbaDuM thira na rahe te pANImAM DUbI jAya, sthira rahe te ja pANImAM tarI zake. eTale jema tuMbaDuM pANImAM taravAmAM sthira che tema zeTha ciMtAmAM paDavAmAM dhIra=sithara che, arthAt ciMtAothI jarAya kaMTALatA nathI.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 zapadezamAlA graMthane jevAyela doSavALI te viSavelIthI caDhiyAtI che. jemanuM zIla svArthanA ja kAraNe vidyuta latAnA jevuM caMcaLa che te strIomAM jIvanA zvAsanI jema ze vizvAsa rAkhI zakAya? kahyuM che ke- zIlatyAgamAM tatpara banelI strIo patinA guNothI bAMdhI zakAtI nathI, parIkSakothI pArakhI zakAtI nathI ane dhanathI rAkhI zakAtI nathI. zAstromAM saMbhaLAya che ane lokamAM kahevAya che ke kAmathI vihata strIo durAcArane seve che. A vahu Aje rAte pANI lAvavAnA bahAne kyAMka gaI ane eka pahoramAM te pAchI AvI gaI. te vakhate huM jAgato hato. mATe A vahune durAcAravALI ane tyAga karavAne gya jANu. mAtA-pitAnI AjJAne AdhIna rahenAra ajitasena "tema ho" ema kahIne tyAMthI gaye. zeThe savAre asatya belIne zIlavatIne kahyuM he putrI ! tane maLavAne utsuka tAro, pitA tane belAve che. rAtrinA te vikalpane jANIne kuzaLa zIlavatIe vicAryuM: sAcuM senuM zuM parIkSAmAM kaMpe che? ratnAkara zeTha svayaM ratha taiyAra karIne ane maMgala karIne zIlavatInI sAthe maMgalAnagarI tarapha cAlyo. mArgamAM nadI AvatAM zeThe zIlavatIne kahyuMH he putrI ! paganA joDAne utArIne pANImAM cAla. aMtaramAM kaMIka vicArIne jeDAne vizeSathI paheryA arthAt jeDAne majabUta paherIne nadI utarI. AthI pahelethI (beTI zaMkArUpa) pApane dhAraNa karanAra zeThe tene avinIta mAnI. AgaLa jatAM maganA khetarane phaLavALuM joIne zeThe kahyuM: aha! dhAnyarUpI lakSamI khetaranA mAlikanA hAthamAM ja rahelI che. vahue kahyuMH Apa kahe che te satya che, paNa je te dhAnya mAlikanA hAthamAM Ave e pahelAM bIjAo ene khAI na jAya te. zeThe vicAryuM. A saMbaMdha vinAnuM belanArI, paNa che. AthI meM enA viSe enA pratikUla AcaraNane anurUpa karyuM che. ema vicArIne AnaMda pAmelA zeThe utAvaLathI rathane calAvyuM. AgaLa jatAM samRddhithI kuberanI nagarI jevuM, raMga-rAgavALuM ane lokothI bhareluM nagara joIne zeThe mAthuM dhuNAvIne te nagaranI prazaMsA karI. vyApaka buddhivALI zIlavatIe kahyuM A nagara sAruM che, paNa ujajaDa na thAya te zeThe vicAryuM ullaMTha bhASA belanArI A vahu mArA upara paNa hase che. AgaLa jatAM ghaNuM prahArathI jarjarita thayelA subhaTane joIne zeThe sAruM sAruM ema tenA parAkramanI prazaMsA karI. subhaTane joIne jema vasaMtaRtumAM keyala madhura bole tema vahu madhura vANIthI bolI: A bicAre kAyara che. ethI ene sArI rIte kuTayo che. zeThe vicAryuM duSTa AcaraNa karanArI A cekasa huM je kahuM tenAthI ulaTuM kahenArI che. jethI teNe pratyakSa viSayamAM paNa unmattanI jema viruddha artha kahyo. A pramANe vicArato ane zIlavatIne tyAga karavAnI potAnI pravRttinI anumodanA karate zeTha rastAmAM kyAMka vaDalAnA vRkSanI nIce beThe. sthira buddhinI prabhAvALI vahu paNa vaDanI chAyAne choDIne ghaNuM dUra taDakAmAM ane oDhIne beThI. zeThe tene kahyuMH he jinadatta zeThanI putrI ! chAyAmAM besa. sAMbhaLIne paNa nahi sAMbhaLanAranI jema upekSA karIne te rahI. zeThe
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 gujarAtI bhAvAnuvAda vicAryuM aho ! pratikULa AcaraNavALI A kuziSyanI jema upekSAne yogya che. Ama zIlavatInI upekSA karIne pote vaDalAnI chAyAmAM sukhapUrvaka beThe. pachI zeTha tyAMthI cAlyA. AgaLa jatAM kyAMka nAnA gAmaDAmAM jaladI tUTI jAya evI traNa cAra jhuMpaDIe joIne zeThe gAmaDAne kharAba hAlatavALuM kahyuM. tethI buddhimAna manuSyamAM uttama zIlavatI kaMIka vicArIne moTA avAje belIH A sthAna janasamUhathI bhareluM che. khinna banelA zeThe cittamAM vicAryuM: viparIta zikSAvALA azvanI jema A vahu badhI rIte ulaTI che. zeThe jeTalAmAM Ama vicAryuM teTalAmAM zIlavatIne mAne tyAM AvyuM. te zeThane AdarapUrvaka potAnA ghare laI gaye ane bhojana vagerethI tenI bhakti karI. teNe zeThane rekAvAne Agraha karyo. paNa zeTha te javAnI ja utkaMThAvALA hatA. zIlavatInA mAmAe tene vastra vagerethI satkAra karyo. zeTha vahunI sAthe AgaLa cAlyA. jaMgalamAM AvelA zeThe rathane vRkSanI chAyAmAM rAkhe. bhojana karyA pachI thAkelA zeTha kSaNavAra ratha upara sUtA. tyAMthI pitAnuM ghara najIkamAM che ema jANatI, zubha AcAravALI ane potAnA kAryanI prAptithI (=potAnuM kArya have siddha thaze ethI) harSa pAmelI vahu jamavA beThI. A vakhate keraDAnA vRkSanA guccha upara beThele kAgaDe bolavA lAgyo. tenI bhASAne jANIne zIlavatIe kahyuM: are! kakaLATa kema kare che ? A sAMbhaLIne zeThe vicAryuM: vAcALa ane durAcAravALI A ahIM manuSya keIna hovAthI pakSIo sAthe paNa bole che. 'karaMbAne jevAmAM utkaMTha kAgaDo atizaya bolI rahyo hatuM tyAre avasarane vicArIne zIlavatIe niHzaMkapaNe moTethI kahyuM he kAga ! eka durtItithI huM patithI chUTI paDI. have je bIjI dunati AcaravAmAM Ave te huM mArA mAtA-pitAne paNa na maLI zakuM. jAgatA zeThe gUDha abhiprAyavALA A vacanane sAMbhaLIne zIlavatIne kahyuMH he putrI ! dunatithI ema kema bole che? zIlavatI bolIH he sasarAjI! huM taddana sAcuM ja kahuM chuM. kAraNa ke caMdananI jema mArA guNe ja deSa mATe thayA che. puSpasamUha vRkSanI DALano bhaMga kare che. pIchAMonA bhapakAnA kAraNe meranI gati maMda thAya che. ethI pIchAMone bhapako meranA vadha mATe thAya che. suMdara cAlavALA uttama azva baLadanI jema bhAra vahana karAvAya che, guNavAna mANasamAM prAyaH karIne A guNe vairI thAya che. mUDha meM bAlyAvasthAmAM baMdhunA AgrahathI sarva zAstromAM mukhya pakSIta nAmanA zAstrano abhyAsa karyo. jema gADikanI vANIthI sarpathI phaMsAyela mANasa kSaNavAramAM Ubhe thAya tema zeTha kSaNavAramAM rathamAMthI UbhA thaIne jaladI zIlavatInI pAse 1. dahIM ane bhAtanA mizraNathI thatI eka bhojananI vAnagI. te samaye zIlavatI karaMbo khAI rahI hatI. mATe kAgaDo karaMbAne meLavavAnI AzAthI karabAne jovAmAM ukaMTha hatA. 2. caMdanamAM zItalatA ane suvAsa vagere guNe che, AthI te ghasAya che, kapAya che. AthI tenA guNo deSa mATe thAya che.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 zIlopadezamAlA graMthane, ga. zIlavatI belIH he sasarAjI! te vakhate rAte Apa jAgatA hatA tyAre bhAgyahIna huM ziyALavIne avAja sAMbhaLIne UbhI thaI. ghaDo laIne huM nadIe gaI ghaDAthI huM nadI tarIne sAme kinAre gaI. pachI jalamAMthI maDaduM khecyuM. e maDaduM meM ziyALavIne ApyuM. te maDadAnI keDamAM bAMdhelA amUlya AbhUSaNone laIne ghaDAmAM nAkhIne huM jaladI pitAnA ghare AvI. e AbhUSaNane meM pRthvImAM dATI dIdhA. te AbhUSaNe te pramANe ja rahelA che. A durnatithI huM ATalI pRthvI sudhI AvI. hamaNuM karaMbanI mAgaNI karato A kAgaDe kahe che ke, karIra vRkSanA mULanI nIce daza lAkha sonAmahora che. tethI huM kahuM chuM ke he kAga ! kSata upara kSAra nAkhavAnI jema ahIM azubha phalavALuM A vacana pharI pharI mane na kahe. tethI saMbhramapUrvaka kAnane halAvatA (=mastakane DolAvatA) vRddhe pUchayuM: he putrI ! zuM A sAcuM che? zIlavatIe javAba Akhe AmAM ze saMzaya che? arthAt A sAcuM che. tethI vRddhe yuvAnanI jema keDa bAMdhIne hAthamAM jema kamala grahaNa kare tema lokhaMDanI kodALI lIdhI. kAgaDAne svajananI jema karo apAvIne pote AdarathI keraDAnA vRkSanA mULane davAnuM zarU karyuM. jANe zIlavatInA guNa hoya tevA sonAmahoranA kalaze pragaTa thayA. jANe zIlavatInA dene dUra karato hoya tema (kaLazanI upara rahelI dhULane dUra karI. vRddha vicAryuM aho ! mArA gharamAM A vahu mUrtimaMta lakSamI ja che. jema keI kAcanI bhrAMtithI marakatamaNinI avagaNanA kare tema meM (veSabhrAMtithI) tenI avagaNanA karI. A pramANe vicAratA teNe senAmahoronA kalazane jaladI rathamAM mUkyA, ane potAne aparAdha jaNAvIne zIlavatI pAse kSamA mAgI. jema yuddhamAM vijayI banela rAjA vagere yuddhamAMthI rathane pAche vALe tema, vahunI prazaMsA karatA ane gharamAM rahelA dhanane jovAmAM utsuka banelA teNe rathane pAcho vALe. vahue kahyuMH he pitAjI ahIMthI mArA pitAnuM ghara najIkamAM ja che. tethI mArA mAtA-pitAne maLavA mATe A ucita avasara che. zeThe kahyuM: he putrI ! tArA pitAnA ghare javAnA Agrahane choDI de. hamaNu kulane ujajavala kara, ratha upara besa ane jaladI mArA mane rathane pUrNa kara. kuzaLacittavALI teNe sasarAnI dAkSiNyatAthI te pramANe karyuM. harSita cittavALA zeThe rathane pAcho vALe.. zIlavatIe pUrve je je kahyuM hatuM te te badhuMya hetupUrvaka kahyuM hatuM ema mAnato zeTha parvatanI taLeTImAM vaselA ujajaDa gAma pAse AvyA. zeThe madhura vANIthI kahyuM che putrI ! tAruM vacana hetuthI rahita nathI, arthAt te pUrve je je kahyuM hatuM te te badhuMya hetupUrvaka kahyuM hatuM. tethI (huM tane pUchuM chuM ke) ujajaDa A gAmane te A gAma lokathI bhareluM che ema kayA kAraNathI kahyuM hatuM? zIlavatIe kahyuM: he pitAjI! A kAraNa prasiddha che. lake heya teTalA mAtrathI ApaNuM kAma thatuM nathI. jyAM kaI paNa svajana hoya te sthAna lekethI zUnya hoya te paNa suMdara che. Apane AvelA
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 241 sAMbhaLIne mArA mAmAe ahIM Apano satkAra karyo. ethI A gAma ApaNA mATe te lokethI bhareluM thayuM. tethI zIlavatInuM kathana gUDha AzayavALuM hoya che ema jANatA zeThe vahunuM sarva prakAranuM kathana cANakyanA kathananI jema seMkaDo hetuothI yukta hoya che e nirNaya karyo. krame karIne zeTha mArgamAM rahelA vaDavRkSanI nIce Avyo. teNe vahune pUchyuM: he putrI ! te vakhate te A vRkSanI chAyA kema choDI dIdhI hatI ? vahue javAba ApyAra he sasarAjI! zuM Ape pUrve A kyAMya sAMbhaLyuM nathI ke vaDavRkSa upara beThele kAgaDo rInA mastaka upara vizvA kare te cha mAsamAM te strInA patine moTI Apatti Ave tathA vRkSanA mULamAM sarSa Adine vAsa hoya, ethI vRkSanI chAyAmAM sarpa AdinA kAraNe aneka deSa thAya. svAdhIna kAryamAM deSarahita AcaraNa karavuM sAruM, AthI huM vaDachAyAne mUkIne taDakAmAM rahI. zeTha bolya: sAruM, sAruM. he kulAdhAra he sarvabhAvamAM kuzaLa ! vRddhAvasthAnA kAraNe matirahita banelA mane te bedha pamADyo che. A pramANe vahunI prazaMsA karatA ane pitAnA kAryathI zaramAtA teNe pharI pUchayuM: subhaTane sArI rIte kuTo che ema tuM zA mATe bolI ? vahue uttara Ape che pitAjI! tene thayelA prahAro sAmA na hatA, arthAt prahAre chAtImAM thayA na hatA, nAsatA evA tene pITha pAchaLa prahAro karIne kuTayo hate. A sAMbhaLIne tenI buddhithI Azcarya pAmelA zeThe pharI pUchyuM zahera prazaMsanIya ja hoya che. chatAM te te zaherane ujajaDa kema kahyuM hatuM? vahue javAba ApyA ApaNane joIne belAve tevA svajane je nagaramAM na hoya te nagara sArI rIte vaseluM hoya te paNa ApaNane tenAthI zuM lAbha? kahyuM che ke- svAbhAvika snehathI suMdara evo priyamANasa je eka paNa na hoya te lekethI bharelI paNa pRthvI jaMgala jevI jaNAya che. zeTha bolyA he mahAbhAgyavaMtI ! te sAcuM kahyuM. A maganuM khetara pAkI gayeluM hovA chatAM te tene khavAI gayeluM kema kahyuM? tethI manohara drAkSa jevI madhuravANI belanArI ane suMdara evI zIlavatIe kuzaLa manuSyathI jANI zakAya te artha kahyo. praznano javAba ApatAM te bolIH he sasarAja! sAme juo. A kheDUta khetaranI bhUmimAM Ama tema bhamI bhamIne khetaranI rakSAnI darakAra karyA vinA pitAnI IcchA pramANe jaladI jaladI maganI zIMge khAI rahyo che, tethI cokkasa eNe vepArI pAsethI vyAje paisA lIdhA che, ane enA badalAmAM A khetaranuM anAja tene ApI dIdhuM che. AthI A khetaranA anAjanI mAlikI te vepArInI che. eTale jeTalI zIMge huM khAIza teTaluM mAruM, bAkInuM badhuM te vepArInuM che ema vicArIne te pitAnI marajI pramANe zIMga khAI rahyo che ane ethI ja khetaranI rakSAnI darakAra karatA nathI. AthI ja meM pUrve 1. bahAdura subhaTa sAmI chAtIe prahArane sahana kare paNa nAsI na jAya 31
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 zIlapadezamAlA graMthane A khetarane khavAI gayeluM kahyuM hatuM. pachI vismaya pAmelA zeThe te kheDUtane bolAvIne jAte pUchyuM. teNe paNa kahyuM ke, huM pahelAM vepArI pAsethI vyAje paisA lAvyo chuM. [tenA badalAmAM A khetaranuM dhAnya tene ApI dIdhuM che.] AthI A dhAnya khavAI gayuM che. utpanna thayeluM A badhuM dhAnya te vepArI laI leze. A dhAnyathI mane mAtra pari. zramanuM ja phaLa maLaze, arthAt dhAnyane taiyAra karavAmAM meM je parizrama karyo che te ja phaLa mane maLaze, dhAnya nahi maLe. A pramANe kahIne te mANasa ja rahyo. zeThe nadIne joIne zIlavatIne pharI pUchayuM: he putrI ! te vakhate pANImAM cAlatI vakhate te jeDA kema utAryA nahi? zIlavatIe javAba ApyuM. temAM dekhAya nahi tevA kAMTA ane kIDA vagereno bhaya rahe, AthI meM jeDA na utAryA. he pitAjI ! thoDA mATe kAyAne kaSTamAM keNa nAkhe ? ItyAdi putravadhue kahelI yuktiothI zeThanuM mana khuza thayuM. krame karIne zeTha ghare AvyA. ghare AvatA zeThane nagarajane joI rahyA. pachI vahue AbhUSaNe batAvyAM. AbhUSaNo laIne khuza thayelA zeThe putra ane patnIne saghaLe vRttAMta kahyo. pachI zeThe sarvadhananI mAlika tene ja banAvI. tenAM kAryothI ghara sadA navI navI lakSamIne pAmatuM hatuM. AyuSya asthira hovAthI krame karIne zeTha kALadharma pAmyA. jema chAyA vRkSane anu sare tema zeThANI paNa jaladI zeThane anusarI, arthAt kALadharma pAmI. tethI svajanee ajitasenane kuTuMbanA vaDila tarIke sthApe. teNe ghaNA kALa sudhI gRhastha dharmanuM pAlana karyuM. arimardana rAjAe ogaNapacAsa maMtrIone bhegA karyA hatA, arthAt ogaNapacAsa maMtrIe rAkhyA hatA. viziSTa buddhivALA keIne mukhyamaMtrI karavAnI IcachAvALA rAjAe ekavAra pratyeka nAgarikane pUchyuM mane je lAta mAre tene ze daMDa kare joIe? badhAe kahyuM: mastaka cheda karavuM joIe, athavA te sarva daMDane yaMgya che. te sAMbhaLIne ajitasene zIlavatIne te vigata jaNAvI. cAra prakAranI uttama buddhinuM nidhAna zIlavatIe A pramANe kahyuM tene sarva aMgemAM dhAraNa karavAnA abhUSaNe ApIne khuza karavA joIe. ajitasene pUchavuM e kevI rIte ? zIlavatIe javAba Apya rAjAne je priya hoya tene (=patnI ke bALakane choDIne bIje kaye buddhimAna rAjAne mAravAnI IcchA paNa kare? ajitasene te uttara rAjAne kahyo. khuza thayelA rAjAe dharma kAryomAM tatpara tene sarvamaMtrIomAM mukhyamaMtrI banAvyuM. ekavAra arimardanarAja cha prakAranuM sainya laIne sImADAnA dezanA siMha nAmanA rAjAnI sAthe yuddha karavA mATe gaye. AthI ajitasena manamAM kaMIka citAvALo banyA. zIlavatIe ciMtAnuM kAraNa 1. ahIM vAta zabda che. AjJArata Acamana. vAkya philaSTa bane ethI jAvAnA zabdano artha bhAvAnuvAdamAM karyo nathI.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 243 pUchyuM eTale teNe spaSTa kahyu` ke, je ke tuM suzIlavALI che te paNa ghare tane ekalIne cheDIne rAjAnI sAthe javAnI icchAvALA mane zAMti nahi rahe. zIlavatI beAlI: rAja kAryAM koI paNa rIte karavA joie. mArA zIlane milana karavA mATe iMdra paNa sama nathI. Apane khAtarI thAya e mATe ApanA kaThamAM A puSpamALA paherAvuM chuM. A puSpamALAne Apa jyAM sudhI karamAyA vinAnI jue tyAM sudhI mane suzIlavALI samajavI. Ama kahIne zIlavatIe tenA kaMThamAM jANe peAtAnI guNamALA paherAvatI hAya tema puSpamALA paherAvI. AnaMda pAmelA ajitasena tyAMthI cAlyA. rAjA puSpA vinAnA koI moTA jaMgalamAM paheAMcyA. tyAM teNe ajitasenanA kaMThamAM khIlelI puSpamALA joI. rAjAe tene pUchyuM: A khIlelI puSpamALA puSparahita A sthAnamAM kayAMthI AvI ? maMtrIe spaSTa kahyuM: A puSpamALA patnInA zIlanA prabhAvathI sadA karamAyA vinAnI rahe che. maMtrI A pramANe kahIne peAtAnA sthAnamAM gayA eTale kutUhalI ane vivekabuddhivALA rAjAe peAtAnA hAMsI-mazkarI karavAnA svabhAvavALA puruSonI AgaLa A vAta kahI. tethI kAmAMkura maMtrI khelyAH strIone zIla kayAMthI hoya ? lalitAMga maMtrIe kahyuMH he deva! kAmAMkure je kahyuM te satya che. ratikeli maMtrI bAlye: he deva ! Apane A viSayamAM sazaya ze ? arthAt Ape kAmAMkuranI vAtamAM keAI saMzaya rAkhavA nahi. azAka maMtrIe kahyuM: he deva A viSe saMzayane dUra karavA mATe mane mekaleA. tethI kutUhalI rAjAe zIlavatInA zIlanA nAza karavA mATe azAkane bahu dhana ApIne peAtAnA nagaramAM mAkalyA. azAka rAjAnA veSa paherIne nadananagaramAM paheoMcyA. zIlavatInA gharanI najIkamAM sthAna laIne rahyo. zIlavatInuM mukha jovAmAM hAMziyAra te agAne vakra karatA karatA ane paMcamasvaramAM gAtA gAtA tenI AgaLa pharavA lAgyA. tene ghaNA prakAranA vikArA karatA joine zIlavatIe vicAyu: A mArA zIlanA vinAza karavAnI IcchA kare che. cAsa mUDha A puruSa siMhanI kesarAone khe'cavAne icche che, athavA haNAyela aMtaHkaraNavALA te sArI rIte havana karela agnimAM paDavAnI IcchA rAkhe che. paNa kautuka tA jou ke duSTa buddhivALA A zI ceSTA kare che. Ama vicArIne te netranA khUNAthI tene jovA lAgI. zaMkArahita banelA azAke kArya siddha thayuM che ema vicArIne tenI pAse kRtIne meAkalI. dUtIe tene A pramANe kahyuM:he bhadrA! tArA pati rAjAnI sAthe anya sthaLe gayA che. tArI A jIvAnI vanamAM rahelA puSpanI jema niSphaLa jAya che. tethI huM sabhAgyavatI! jANe tArA bhAgyathI ja 1. ahIM ja zabdanA kuLa artha che. vAkaya philaSTa bane ethI bhAvAnuvAdamAM ha zabdanA artha karyo nathI.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 zIlapadezamAlA graMthane AkarSAyeluM hoya tema rAjamAnya ane anurAgI A puruSa tArA saMgane Irache che. zIlavatIe kahyuM: yauvanalakamInuM phaLa levuM e ucita che. paNa kulIna nArIone anya puruSane saMga karo egya nathI. Ama chatAM je manavAMchita maLe to A paNa karAya. kAraNa ke pariNAme abhaya paNa vastu sneha ane lobhathI phalane grahaNa karanArI thAya che=bhaya thAya che, arthAt mANasa sneha ane lebhathI abhaya paNa vastunuM bhakSaNa kare che. tethI dUtIe pUchyuM tuM keTaluM dhana mAge che? arthAt tAre keTaluM dhana joIe che? hamaNAM taiyArI mATe te ardho lAkha ghana mane Ape. pharI bIjuM arthe lAkha dhana laIne pAMcamA divase pite Ave. jethI tyAM sudhImAM huM e sukhe besI zake tevuM Asana taiyAra karI rAkhuM. harSa pAmelI dUtIe te vAta azokane jaNAvI. azoke ApeluM ardho lAkha dhana dUtIe zIlavatIne ApyuM. pachI suMdara buddhivALI zIlavatIe gupta rIte pitAnA mANase dvArA eraDAnI aMdara majabUta (UMDo) khADe dAve. khADAnI upara vaNATa vinAne (pa) palaMga mUkyo. tenI upara vastra pAtharI dIdhuM. saubhAgyathI jagatane tRNasamAna mAnate ane (kAmanA kAraNe) pAgala banela azoka pAMcamA divase hAthamAM tAMbUla laIne ane ardho lAkha laIne Avyo ane palaMga upara beThe. besatAM ja ekadama khADAmAM paDI gaye. jema jIvane narakabhUmimAM rAkhe tema tene khADAmAM rAkhyuM. doraDAthI bAMdhelA zakerA dvArA tene bhajana ane pANI ApatI hatI. eka mahine thaye eTale rAjAe hAMsI-mazkarI karanArA maMtrIone kahyuMH azoka hajI sudhI Avyo nathI. tenuM kArya thayuM ke nahi? pachI rAjAe ratikeline dhana ApIne javAne Adeza karyo. zIlavatI sAthe kAmakrIDA karavAnI IcchAvALo rati keli naMdananagara AvyuM. zIlavatIe tenI pAsethI paNa eka lAkha dhana laIne tene paNa khADAmAM pADo. kharekhara! sArI rIte jelI buddhithI kyAMya paNa asAdhya zuM che? e pramANe karma karIne kAmAMkura ane lalitAMgane paNa eka eka lAkha laIne khADAmAM nAkhyA. ahIM kavi kalpanA kare che ke, mahAsatI zIlavatIe jANe cAra puruSanA bahAne cAragatinA saMsAra dukAne pAtAlamAM nAkhI dIdhA. siMharatha rAjAe zatrune jItIne nagaramAM praveza karyo. nagarajanee rAjAnA nagarapraveza samaye maMgala nimitte puSpamALAenI racanA karI. have dIna mukhavALA ane bhUkhathI pIDAtA khADAmAM paDelA te puru e zIlavatIne kahyuM ke AtmAne nahi jANanArA manuSya amArI jema duHkhanuM bhAjana thAya che. ame tAruM mAhAsya jANyuM nahi. tArA Adezane karanArA amane ekavAra A naraka jevA khADAmAMthI bahAra kADha. zIlavatIe kahyuM: huM je pramANe kahe tema kare te huM tamane chUTA karuM. temaNe kahyuM amAre je karavA egya hoya te kahe zIlavatI belI. huM jyAre "e pramANe thAo" ema kahuM tyAre tamAre paNa
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 245 e pramANe thAo" ema belavuM. A pramANe temane zikhavADIne sarvAdhika buddhimatI zIlavatIe patine kahyuMH ekavAra parivAra sahita rAjAne ApaNA ghare AmaMtraNa Apa. patie rAjAne te pramANe AmaMtraNa ApyuM. rAja tenA ghare Avyo. rAjAnA Agamana nimitte zIlavatIe gharane meMtInI dhajAo ane caMdaravA vagere dvArA vistArathI zaNagAyuM hatuM. AthI AkAza prakAzavALuM banI gayuM hatuM. zIlavatIe badhI rasoI gupta rAkhI hatI. parivAra sahita bhajana karavA mATe beThelA rAjAe vicAryuM bhejanane kaI prayatna dekhAtuM nathI ane amane bhojana mATe AmaMtraNa ApyuM che. tethI ahIM A zuM Azcarya che? pachI zIlavatIe khADAnA dvAra pAse AvIne puSpo vagerethI AdarapUrvaka pUjA karI. pachI te UMcA avAje A pramANe belIH he yakSo ! sarva prakAranI rasoI jaladI taiyAra kare. khADAmAM rahelA purue "e pramANe thAo" ema kahyuM eTale zIlavatIe raI pragaTa karI. kautukathI Aka yela manavALA rAjAe bhajana karyuM. khADAmAM rahelA yakSenA vacanathI bIjI paNa sAmagrI prApta karavAmAM AvI. zIlavatIe cAra lAkha dravyane vyaya karIne tAMbUla, vastra ane alaMkAro lAvIne gupta rAkhyA. pachI teNe yakSone tAMbUla, vastra ane alaMkAra taiyAra karavA kahyuM: yakSee "e pramANe thAo" ema kahyuM eTale zIlavatI e tAMbUla, va ane alaMkAre pragaTa karyA ane e tAMbUla, vastro ane alaMkArathI rAjAne satkAra karyo. rAjAe vicAryuMA keI apUrva siddhi che, jethI khADAmAM belAyelA vacanathI badhuM thaI gayuM. pachI rAjAe zIlavatIne pUchyuM: he bhadrA ! A zuM Azcarya che? zIlavatIe kahyuM- he deva! mArA gharamAM siddha thayelA cAra yakSe che. temanAthI badhuM meLavavAmAM Ave che. pachI rAjAe vastra vagerethI zIlavatIne satkAra karIne tene potAnI bahena karI. pachI tenI pAse rAjAe bahumAnathI yakSenI mAgaNI karI. zIlavatIe kahyuM: he svAmI! amAruM A jIvana paNa A5nuM che te pachI yakSonI zI vAta karavI? tethI svAmInI AgaLa yakSe hAjara karavAmAM Avaze. (pachI rAjA parivAra sahita rAjamahelamAM jato rahyo.) zIlavatIe A pramANe svIkArIne kAmAMkura vagere cArene khADAmAMthI bahAra kADhyA. pachI temane snAna karAvyuM. pachI temanA zarIre sapheda caMdanathI vilepana karyuM ane cotarapha puchapathI alaMkRta karyA. pachI te cArene vAMsanA karaMDiyAomAM nAkhyA. te karaMDiyAone dhUpa karavApUrvaka rathamAM mUkyA. mukhyamaMtrI temane laIne cAlyo. rastAmAM vAjiMtro vagaDAvavAmAM AvatA hatA. temane avAja dizAonA aMta sudhI phelAto hato. rastAmAM nATaka karAvavAmAM AvatuM hatuM. rAjA bahumAnapUrvaka sAme Avyo. pachI jANe have jagata mArA hAthamAM raheluM che ema mAnato rAjA temane potAnA rAjamahelamAM laI gayA. te vakhate rAjAe raIyAone Aje tamane yakSo divyabhejana Apaze ema kahIne raseI banAvavAnI nA pADI.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 zIleApadezamAlA graMthane bheAjananA samaye yakSanA karaDiyAenI pUjA karIne rAjAe kahyuM: bhAjana taiyAra thA. temaNe kahyuM: ema thAe. badhA mANase (rasAI hamaNAM pragaTa thaze evI AzAthI) mukha UMcu karIne joI rahyA. paNa temanI AgaLa rAjAe kahelu kaMI paNa pragaTa na thayuM. tethI vilakhA banelA rAjAe karaDiyAe ughADavA, karaMDiyAemAM karamAyela iMdriyAvALA ane paheALA mukhavALA cAra mANasAne joyA. bhayakara rAkSasa jevA temane joine A yakSA nathI kiMtu rAkSaso che ema kahIne rAjA ekadama tyAMthI khasI gayA. te puruSAe jaladI kahyuM: he deva ! ame yakSA nathI ane rAkSaseA paNa nathI, kiMtu ApanA mazkarA kAmAMkura vagere maMtrIe chIe. temane kharekhara joine ane eLakhIne rAjAe kahyuM: huM bhadro ! rAgI kAgaDAnA jevI tamArI A avasthA kevI rIte thaI ? temaNe peAtAnA vRttAMta jevI rIte banyA hatA te rIte kramazaH kahyo. mastakane dhuNAvatA rAjAe zIlavatInA zIlanI prazaMsA karI. rAjAe zIlavatIne melAvIne kahyuM: he pativratA ! tAruM buddhikauzalya Azcaya kArI che. zIlapAlananA A prayatnathI tuM keAne prazaMsanIya nathI ? arthAt badhAne prazaMsanIya che. te vakhate nahi karamAyelI puSpamALAthI ja meM spaSTa tAru zIlamAhAtmya jANyuM hatuM. Ama chatAM ajJAnatAthI je A kayuM tenI kSamA karavI. baMdhusamAna mArA upara A viSe gussA na karavA. zIlavatIe jinadharmanA upadeza ApIne rAjAne medha pamADavo ane mazkarA matrIone paragnIgamananI nivRtti karAvI. rAjAe satkAra karIne zIlavatIne tenA ghare melI. zIlavatI peAtAnA ghare AvI. rAjakAryanI dhurAne dhAraNa karatA ajitasena paNa zIlavatInI sAthe vizeSapaNe dharmakAryo karavA pUrNAMka kALa pasAra karavA lAgyA. te nagaramAM ekvAra cAra jJAnane dhAraNa karanArA damaghASa nAmanA muni padhAryA. ajitasena te munine vaMdana karavA mATe priyAnI sAthe gayA. dezanAnA aMte uttamamunie zIlavatIne kahyuM; he bhadrA ! pUrvabhavanA abhyAsathI tAru nila zIla zAle che. ajitasene ajali joDIne gurune pUchyuM: kevI rIte? gurue kahyu kuzapuranagaramAM sulasa nAmanA zrAvaka hatA. suyazA nAmanI tenI patnI hatI. temanA ghare prakRtithI bhadraka duryaMta nAmanA nAkara hatA. tenI dugilA nAmanI patnI hatI. ekavAra gilA suyazAnI sAthe sAdhvIjIonI vasatimAM (=upAzrayamAM) gaI. suyazAne AdarapUrvaka pustakAnI pUjA karatI joIne durkhilAe pravartinIne (=mukhya sAdhvIjIne) pUchyuM: huM AryA ! Aje kayuM parva che? pravartinIe kahyuMH Aje prasiddha jJAnatithi zukla pa'camI che. je jIva A zula pa camInA divase upavAsa kare, pustakAnI pUjA kare ane jJAnanuM gaurava kare te paraleAkamAM sukha, saubhAgya, bhAgya (=supuNya) ane buddhi vagere vaibhavane pAme che 1. ahIM Avi padanA arthI svayaM samajI levA. 2. anya graMthAmAM 'kumapura' evuM nAma vhevAmAM Ave che.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 247 ane zuddhazIlathI yukta te krame karIne meAkSane pAme che. A pramANe sAMbhaLIne dugilA elI. mArI A svAminI (=suyazA) dhanya che. mArI jevI te niMdya che ke je ahIM svahita karavA mATe asamartha che. pravartinIe kahyuM: jo tu dAna, ane tapa karavA mATe samatha nathI teA svAdhIna evA zIlanuM bhAvathI tuM paNa pAlana kara. he vivekavatI! jIvana paryaMta parapuruSane tyAga kara tathA AThama ane cauDhaza tithimAM svapatinA paNa tyAga kara. abhigraha laIne ha` pAmelI teNe patine niyamanI vAta karI. kalaghutAnA kAraNe teNe paNa bhAvathI te niyamanA svIkAra karyo. krame karIne bhAvanI zuddhi thavAthI te bane samyaktvane pAmyA. dugilAe paNa krame karIne jJAnapaMcamInA tapa karyAM. baMne kAladharma pAmIne saudharma devalAkamAM deva thayA. tyAMthI cyavelA durgAMta jIva tame ajitasena thayA che, ane durkhilA jIva te A zIlavatI satI che. te jJAnanI ArAdhanAnA puNyathI viviSTa matirUpa vaibhavavALI thaI che. A sAMbhaLIne baMnene jAtismaraNa jJAna thayuM. tethI te badhuM emaNe jAte ja jANyuM. AthI utkaTa vairAgyane pAmelA te baMnee jaladI cAritranA svIkAra karyAM. cAritranI dhurAne lAMkhA kALa sudhI pALIne te baMne pAMcamA devalAkane pAmyA. tyAMthI cavIne ni`lazIlanA yAgathI (=pAlanathI) te baMne kaivalajJAna pAmIne meAkSamAM jaze. naMdaya...tI satInuM dRSTAMta have nayatI satInI kathA kahevAmAM Ave che. te A pramANe:- kalyANakArI ane apAra manuSyeAvALuM zrI peAtanapura nAmanuM nagara hatuM. jANe tenI aneka prakAranI lakSmIne joIne (kAlAdhi ) samudra zyAma thaI gayA. te nagaramAM pragaTa parAkramavALA naravikrama nAmanA rAjA hatA. Azcaya che ke tenI talavAra dhArAdhara hAvA chatAM zatrusamUhane saMtApa pamADatI hatI. te nagaramAM jANe lakSmInI dAnazALA hoya tevA sAgarapAta nAmanA zreNI hatA. tenA pavitra AcAromAM kuzaLa samudradatta nAmanA putra hatA. pUrva upArjana karelA puNya samUhathI teNe bAlyAvasthAmAM paNa jema ratnaparIkSaka ratnAne grahaNu kare tema saghaLI kaLA grahaNa karI lIdhI. jema jagalanA hAthI viMdhyAcala parvatanA vanane pAme tema samudraitta krame karIne yauvanane pAmyA. yauvanamAM tenA vilAsa vikAsa pAmI rahyo hatA. tenuM yauvana prazastamadanuM maMdira hatuM. A tarapha sApAranagaramAM nagarajanAnA utkaSanA bhaMDAra evA nAgadatta nAmaneA zeTha hatA. tenI na`yatI nAmanI kanyA hatI. te mAlyAvasthAne ALagIne yauvanane 1. ahIM pArAvara zabda dviarthIka che. AzcayanA arthamAM thApA eTale vRSTi, ghara eTale dhAraNa karanAra, arthAt vRSTine dhAraNa karanAra. talavAranA arthamAM dhArA eTale tIkSNadhAra, arthAt tIkSNadhAra dhAraNa karanAra.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 zIlapadezamAlA graMthane pAmI, te jinadharmamAM nipuNa buddhivALI hatI, zIlarUpI mANekarananI bhUmi hatI, kAmadevarUpI rAjAnI rAjadhAnI hatI, zebhA sahita hatI ane yuvAnonA manane khUba AnaMda pamADatI hatI. jANe vidhAtAnA egya prayatnane satya banAvavA mATe tatpara thaye hoya tema sAgara pote pitAnA putranI sAthe naMdayaMtIne paraNAvI. jANe citravelIne meLavI hoya tema ekAMte premane atyaMta IrachatI na dayaMtIne meLavIne samudradattanA mane pUrNa thayA sahadeva nAmanA bAlyakALanA mitranI sAthe krIDA karatA teNe keTaleka kALa vilAsathI pasAra karyo. ekavAra judA judA dezenuM vijJAna ane dhana meLavavAnI utkaMThAvALA teNe vahANa dvArA vepAra karavAnI IcchAthI pitAne pUchyuM, arthAt vahANa dvArA vepAra karavAnI potAnI icchA pitAne jaNAvI. pitAe kahyuM mArI pAse karoDonI saMkhyAmAM dhana che. tethI he putra! te dhanane tuM bhagava. gharanA AMgaNAmAM kalpavRkSa phaLeluM hoya te jaMgalamAM koNa jAya? samudradatta be he pitAjI! pUrvajee upArjana karelI lamIne kAyarapuruSe ja bhagave che. kAraNa ke jema yauvanamAM (mAtAne dhAvavI, mAtAnI sAthe zayana karavuM vagere rIte) mAtA bhegavavA gya nathI, tema pitAnI lakamI bhogavavA gya nathI. A pramANe putranI utsAhathI manahara vANIne sAMbhaLIne sAgarati zeka ane AnaMda e baMne avasthAthI yukta bane. teNe gadgad vANIthI A pramANe kahyuM - pitAe upArjana karelA dhanathI aprazasta madavALA banelA ghaNuM leke heya che, pite upArjana karelA dhanathI dAna karanArA ane sukha bhogavanArA viralA ja hoya che. A pramANe bolatA teNe jema mAganAra mAgelA dhanane prAmANika karAve tema pitAne Agraha koIpaNa rIte prAmANika karAvyuM. pachI mitranI sAthe javA mATe utkaMThAvALA thayelA samudradatta svajanene pUchIne ( =kahIne) zubha nakSatramAM vahANa kariyANAthI bharyuM. te vakhate samudradatte mitrane kahyuM. meM panI sivAya bIjA svajanone pUchayuM (=kahyuM che, arthAt patnIne pUchayuM (=kahyuM) nathI. kAraNa ke te vakhate patnI RtuvaMtI banI hatI. mitre kahyuM: lAMbA kALathI nehavALe huM tArI pAse hovA chatAM je tane ciMtA pIDA kare che te kalpavRkSanA sevake dIna banelA jANavA. jemano AtmA dAkSiNya, kulamaryAdA ane lajajAthI baMdhAyelo che evA puruSane ane svecchA pramANe prema karanArAone mitra sivAya bIjuM koI auSadha nathI. maryAdAvALo hovA chatAM rAgarUpI samudranI laharIone AdhIna banele samudradatta rAte keIne paNa khabara na paDe te rIte potAnA gharanA dvAra pAse AvyA. tyAM teNe surapAla nAmanA dvArapAlane ratnanI vIMTI ApI ane vIMTIne sAcavavI ema kahyuM. pachI te potAnA vAsabhavananI pAse AvyA. tyAM teNe jALIne AMtarAmAMthI cheDA pANImAM mAchalInI jema atyaMta vyAkula banelI patnIne joI priyA zuM kare che ema vicArIne samudradatta patnIne joI rahyo che teTalAmAM arativALI banelI mahAsatI naMdayaMtI ghaNuM
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 249 kALathI nidrA nahi AvavAnA kAraNe zasyAmAMthI uThIne udyAnamAM gaI. udyAnanuM zilAtala caMdranA prakAzathI ujajavala banyuM hatuM. pativiyeganI pIDAthI dukhI banelI pativratA satI te zilA upara sUtI. teNe zilAne baLatA aMgArAnI gADI jevI mAnI. have te kemaLa sparzavALA azaka-vRkSanA pAMdaDAMone zilAtala upara pAtharIne sUtI. pharI teNe caMdranAM kiraNene daMDa jevA jANyAM. vilApa karatI te belI hA ! jaladI javAnI IrachAvALA patie te vakhate mane bolAvI paNa nahi. tethI A pramANe mArA nirarthaka A jIvanathI zuM? patinA viyegathI vihala banelI satI naMdayaMtI patinA guNene yAda karI karIne phAMse khAvAnI IcchAvALI thaI ane ethI gharanI pAsenA bagIcAnA vRkSanI pAse gaI tyAM bhave bhave guNone bhaMDAra te ja mAro pati thAo ema bolI. pachI te jeTalAmAM potAnA uparanA vastrathI (=sADIthI) vRkSazAkhAmAM phAMse khAvAnA baMdhanathI pitAnI kAyAne bAMdhe che teTalAmAM samudradatte kudIne phAMsAne chedI nAkhe. pachI samudradatta te ja vakhate uchaLatA atizaya rAgathI te divase nAkhela tene, jema lehacuMbaka leDhAnI kezane bheTe tema, bheTayo. arthAt samudradatta tenI sAthe kAmakIDA karI. pachI prasanna thayelI patnIne pUchIne (=kahIne) pharI te vahANamAM AvyuM. karmanI anukUlatAthI te samudranA pArane pAmyA. - garbhavatI ane gupta udaravALI naMdayaMtIe harSa pAmIne sukhapUrvaka traNa mAsa pasAra karyA. jema vajInI bhUmimAM vajAnI saLI ane dhanavALI bhUmimAMthI nidhAna pragaTa thAya tema krame karIne teno garbha kaMIka pragaTa thaye. sasarAe kalpanA karI ke mArI putravadhU cakkasa asatI che. kAraNa ke putre prayANa karyuM tyAre A RtuvaMtI hatI. kahyuM che ke- mAtra uparathI sadAcAravALA vartanathI strIomAM vizvAsa na kare. tevI strIo kiMpAkaphaLanA bhakSaNanI jema pariNAme azubha phalavALI thAya che tethI cakkasa Ane cAMDAlaNanI jema amArI paMktimAMthI dUra karavI joIe. jethI niSkalaMka amArA kuLamAM gaLIno cAMdalokaDAgha na thAya. A pramANe vicAryA pachI putravadhUne tatkAla tyAga karavAnI IcchAvALA zeThe niSkaruNa nAmanA mANasane kahyuM ke, A putravadhUno vanamAM tyAga kara. te paNa kaI paNa bahAnAthI satIne jaMgalamAM laI gayo. jema sarSanI kAMcaLInA bhramathI matInI mALAne mUkI de tema teNe satIne jaMgalamAM jaladI mUkI dIdhI. teNe satIne kahyuM- he zreSTha zrI ! keI kAraNathI tane jaMgalamAM choDI devA mane kahyuM che. AthI have tuM tArI marajI mujaba jyAM javuM hoya tyAM jA. A pramANe kahIne te jeTalAmAM pAcho phare che teTalAmAM ociMtA AvI paDelA saMkaTanA bhayathI gabharAyelI mahAsatI mUcha khAIne mULathI chedAyelI velaDInI jema bhUmi upara paDI. vananA ghaNe ThaMDA pavanathI tenI mUcha dUra thatAM te belI: hahA! kayA aparAdhathI mAre tyAga karyo ? A 3ra
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 zIlopadezamAlA graMthane pramANe kahIne te raDavA lAgI. te vakhate vRkSanA AMtare rahele niSkaraNa jeTalAmAM joI rahyo che teTalAmAM siMha ane vAgha vagere prANIo satIne dUrathI namIne potAnA mArge cAlyA gayA. zAsanadevIe viSanuM bhakSaNa karatI satInuM rakSaNa karyuM, ane maravAnI IcchAvALI tene phAMse kApI nAkhe. paMcanamaskAra (mahAmaMtrInuM smaraNa karIne teNe parvatanA zikhara uparathI jhaMpApAta karyo tyAre paNa te ja devIe vacce palaMga pragaTa karIne tenuM rakSaNa karyuM. te vicAravA lAgI. pati ane pitA vagerethI tajAyelI mane yama paNa grahaNa karavAnI IcchA rAkhatA nathI. bhAgya zuM mAruM bIjuM paNa (aniSTa) karaze? Ama vicArIne te khinna banI gaI. te potAnA janma vagerene niMdavA lAgI. avazya thanArA karmane jANatI te satI yUthathI bhraSTa banelI haraNInI jema AgaLa cAlI. A tarapha zikAra mATe nIkaLelA bhagukaccha nagaranA zrI pavanAmanA dayALu rAjAe te satIne joI. teNe satIne madhuravANIthI belAvI. satIe kaheluM tenuM vRttAMta jANyuM. pachI rAjA tene bahena karIne potAnA nagaramAM laI gaye. rAjAe satIne kahyuM che bhaginI ! patinI prApti na thAya tyAM sudhI dAnazALAmAM dIna-yAcakavargane dAna ApatI tuM sukhapUrvaka rahe. ucaka manavALI ane patinuM dhyAna karatI naMdayaMtI te kALane ucita ane dharmane anusaratA evA dAnane karatI sukhapUrvaka rahI. te vakhate te jagalamAMthI turata pAchA pharelA niSkaruNe zeThane satInA zIlane prabhAva kahyo. pUrve sAgara pote pitAnA kAma mATe dvArapAla surapAlane naMdayaMtInA pitAnA ghare mokalyo hate. te surapAla paNa ghaNA samaya pachI atyAre naMdayaMtInA pitAnA gharethI Avyo. tenI sAthe nAgadatte pitAnI putrI mATe AbhUSaNe vagere kahyuM hatuM. te AbhUSaNa vagere naMdayaMtIne ApavAnI IcchAvALA surapAle pUchyuM: ahIM naMdayaMtI kema dekhAtI nathI? sAgara pote tene vRttAMta kahyo. viSAdavALA surapAle raDatAM raDatAM kahyuMH pativratAne nirarthaka tyAga karyo. te vakhate gayele paNa tamAre putra rAte guptapaNe AvyA hatA, ane ApanI putravadhUne saMga karIne pharI vahANamAM cAlyA gayA hatA. te vakhate tamArA putre mane mArA AgamananI vAta anivArya kAraNa vinA keIne na karavI evA) sagaMda ApyA hatA ane (AgamananA purAvA mATe) nAmathI aMkita pitAnI A vIMTI mane ApI hatI. Ama kahIne surapAle te vIMTI sAgara patane batAvI. tethI zoka sAgaramAM paDelA sAgara pote putravadhUnI zodha karavA mATe tene AjJA karI ane pote paNa (zedha karavA) cAle. A tarapha samudradatte kariyANuM vecyuM ane kharIduM. ghaNA lAbhathI yukta bane te avasare sukhapUrvaka ghare AvyuM. naMdayaMtIne vRttAMta sAMbhaLIne teNe pitAne AkAra chupAvI dIdhe, arthAt aMtaramAM utpanna thayelA dhAdi bhAvene bahAra na jaNAvA dIdhA.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 251 pachI te keTalAka mANasane ane bhAtuM sAthe laIne patnIne zodhavA mATe cAlI nIkaLe. gAma, karbaTa ane 'beTa vagere nagare, ane jaMgalanI bhUmimAM ghaNA kALa sudhI te bhame. pachI bhAtuM khUTI javAthI nekare pAchA jatA rahyA. tethI ekalo paNa te mitranI jema nadayaMtIne yAda karate karate ghaNA kALa sudhI pRthvI upara bhamyo. kaMda, mUla ane phaLanuM bhakSaNa karIne potAno nirvAha karate hate. (paribhramaNa karavAthI) tenuM peTa kRza thaI gayuM, tenA zarIranuM te ja ghaTI gayuM, hAtha ane paga kRza thaI gayA. pharate pharato te kAma karIne bhagukaccha nagaramAM gaye. sudhAthI gherAyelo te tyAM ja dAnazALAmAM gaye. nayane mATe amRta samAna potAnI priyAne joIne oLakhI lIdhI. naMdayaMtIne paNa tene joIne tatkAla AnaMda thayo. pragaTelA anurAganA lakSaNethI teNe "A pati che e hRdayamAM nirNaya karyo. saMbhrama sahita UbhI thaIne potAnuM aucitya karIne jANe nuMchaNa karatI hoya tema tene daSTithI spRhApUrvaka je. baMnenI paraspara daSTi maLatAM satIne pUrvanI duHkha bharelI durdazA yAda AvI. te vakhate satI jANe bhAdaravA mAsanI vRSTi hoya tevI thaI, arthAt tenI AMkhamAMthI atizaya AMsue vahevA mAMDyA. te vakhate AsuvALA patie amRtavRSTi jevA potAnA hAtharUpI kamaLathI satInI AMkhone sApha karIne tene AzvAsana ApyuM. samudradatta lAMbA kALanA pravAsathI khinna thaI gayA hovA chatAM patnInA mukharUpI caMdrane jovAthI (samudranI jema) AnaMdarUpI jalanA taraMgathI paripUrNa baje. naMdayaMtInA patine tyAM Avela jANIne, jema kAmadeva vasaMtaRtunI sAme jAya tema, rAjA AdarapUrvaka tenI sAme gayo. tene kuzala samAcAra pUchayA. pachI tene baMdhunI jema potAnA ghare laI ga. vaidyanA auSadhapragothI tene kAma karIne puSTa banAvyuM. keme karIne sAgara pota zeTha ane surapAla vagere jema AtmAomAM karmo bhegA thAya tema, tyAM bhegA thayA. A tarapha kevalajJAnIrUpI sUryanuM tyAM Agamana thayuM. temane vaMdana karavA mATe samudradatta vagere parivAra sahita gayA. dezanA pUrNa thayA pachI naMdayaMtIe pUchayuM he bhagavaMta! kyA karmathI mane A kalaMka AvyuM? Ama pUchIne naMdayaMtIe potAno pUrvabhava pUcho. bhagavaMte kahyuM: pUrvabhavamAM yajJanA utsavamAM bhikSA mATe AvelA sAdhu upara naMdayaMtInA jIve "A zUdra chee pramANe daSAropaNa karyuM. ene sasarA vagere badhAe enuM anumodana karyuM. A karma sAmudAyika hovA chatAM (=sAmudAyikapaNe baMdhAyeluM hovA chatAM) tArAmAM ja daDha banyuM. tethI tuM mahAsatI hovA chatAM jema lake pUrNa caMdramAM kalaMkanI saMbhAvanA kare che tema, sasarAe tArA viSe A kalaMkanI 1. karbaTa ane kheTa e baMne amuka prakAranA nagara che. kharAba nagaranI kabaTa saMjJA che, ane parvata vagerethI gherAyelA nagaranI kheTa saMjJA che.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIleApadezamAlA graMthanA para saMbhAvanA karI. A saMsAramAM je karmonA bhAvAnI AlAcanA karI nathI te karmA, arthAt je bhAvAthI karmo baMdhAyAM hoya te bhAvAnI AleAcanA na karavAmAM Ave te khaMdhAyelAM te karmA, tAphAnI gheADAonI jema, jIvAne sa MsArarUpI aTavImAM niraMtara bhamADe che. puNyazALI jIvA zrI jinezvare kahelA dharmone AdarathI karIne krame karIne svarga ane meAkSanA sabaMdhavALA thAya che ane ethI te jIvA zreSTha aizva vALA ane che. A pramANe sAMbhaLIne na yatI satI bhajavairAgyarUpI sAgaramAM paDI, arthAt tene sa'sAra pratye vairAgya thayA. jema chIpa meAtIne dhAraNa kare tema teNe cittamAM vratanA manArathane dhAraNa karyAM. have nadaya'tIe gRhasthAnAM vratAnA svIkAra karIne garIbAnA uddhAra vagere kAryothI peAtAnA janma saphala karyAM. na yaMtI mahAsatI lAMbA kALa sudhI A pramANe gRhasthadharmane pALIne, aMte cAritrane svIkArIne, Atma vizuddhithI (badhAM) karmone khapAvIne mAkSasukhane pAmI. maneAramAnu dRSTAMta have mahAsatI maneAramAnI kathAnA avasara che. A manAramA je sudghanazeThanI patnI hatI te jANavI. tenA zIlanuM mAhAtmya A pramANe che:- jyAre abhayArANIe zrI sudarzanazeTha upara upasa karyA tyAre manAramAe kAyAtsaga karyAM. e kAyAtsaga thI AkRSTa thayelI zAsanadevIe jinadharmanI tevA prakAranI prabhAvanA karI. maneAramAnuM jinadhanI prabhAvanA rUpa A zIlamAhAtmya sudanazeThanA dRSTAMtamAMthI ja jANI levuM. rAhiNInu dRSTAMta have rahiNI mahAsatInA hRSTAMtane zreAtAnA karNAnuM AbhUSaNa karavAmAM Ave che. te A pramANe = zrI pATalIputra nagara hatuM. tenI samRddhithI aMtaramAM baLelA yakSAnA adhipati kubera (=kharAba zarIravALA) e pramANe prasiddha thayA. te nagaramAM zatruone trAsa pamADanAra zrInaMda rAjA hatA. tenI (caMdrathI adhika ujajavala) kIrtithI ghaNA kALathI tiraskAra karAyela caMdra AkAzamAM AnaMda pAmatA na hatA. te nagaramAM dhanAvaha nAmanA zeTha hatA. te anya dvIpAnI lakSmInI zALArUpa hatA, arthAt anya dvIpAmAM rahelI lakSmI tenI pAse AvatI hatI. dhanavaDe te jANe kuberanA kiputra hoya tevA jaNAtA ane hatA. tenI rAhiNI nAmanI patnI hatI. jANe kala`ti ca'drane cheDIne pRthvImAM AvelI ane vizvanA saghaLA jIvAne mAha pamADanArI (caMdranI patnI) rAhiNI hAya tevI te jaNAtI hatI. dhanAvaha zeTha ekavAra patnIne kahIne samudramAnI musApharI karavA gayA. vepArIe prAyaH 1. sauMskRtamAM ghera zabda che. caiva eTale zarIra. thoIyaM e niyamathI vaira eTale veda, kullitaM vera vasya jJa: ghera:, jenuM zarIra kharAba=kheDALa che te kubera, aMtaramAM baLatA hatA mATe tenuM zarIra kheDALa thayuM ema kavikalpanA che.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 253 paradezamAM rahenArA hoya che. tyArathI sakhIvRMdathI yukta rohiNI mastakamAM veNa bAMdhIne, arthAt vALa oLavAnuM baMdha karIne, dharmakAryothI divase pasAra karavA lAgI. A tarapha dhULa ane kadaMbapuSponA samUhanI reNuthI AkAzane dhoLA ane pILA raMgavALuM karanAra grISmakALe tApanA yauvanane utAryuM, arthAt ghaNuM tApavALe unALo Avyo. udyAnanI lahamIne saphala karavA jatA zrInaMdarAjAe ghAmathI pIDAyelI ane jharukhAmAM rahelI rahiNIne joI. ghaNA kALathI (patinA) vira havALI ane suMdara lAvaNyanI racanAthI zobhatI rahiNIne joI joIne te kAmathI atyaMta haNAye. tethI te udyAna kIDAne bhUlI gayA. lajajAthI rahita cittavALA tene saMtApa bamaNuM thaI gaye. te tyAMthI pAchA pharIne ghare gayo. kAmarUpI apasmArathI DhaMkAI gayelI cetanAvALA rAjAe dUtIne bheTa ApIne rohiNI pAse mekalI. tenI pAse jaIne dUtIe kahyuM ke subhra ! Aje tArA upara kAmadeva tuSTa thayuM che, jethI zrInaMdarAjA pite tane cAhe che. tethI teno saMga karIne suMdara yauvanane saphala kara. A sAMbhaLIne jene reSa utpanna thaI rahyo che evI rohiNIe manamAM vicAryuM. aha! pitAnA kulane vicAryA vinA niraMkuza rAjA unmattahAthInI jema mArA zIlarUpI vRkSane bhAMgaze. tethI te jayAM sudhI potAnI dhAraNa na choDe tyAM sudhImAM tene upAyathI baMdha pamADavo joIe. A pramANe vicArIne satIe dUtIne madhuravANIthI kahyuM he sakhI! strIo svabhAvathI suMdara puruSane Icche che. mane te rAjA svayaM Icche che. tethI A dUdhamAM sAkara samAna thayuM. paNa caMdra ane lakSamInI jema amAruM kula nirmala che. tethI suMdara puruSomAM zreSTha rAjA rAte guptapaNe Ave. A pramANe rAjAnuM bhUTaNuM laIne ane pote paNa rAjA mATe bheTazuM ApIne mahAsatIe prasanna thayelI dUtIne jaladI rajA ApI. dUtIe satInA vacanarUpa amRtathI zrInaMdarAjAne AnaMda pamADyo. rAjAe te divasane eka varSa samAna pasAra karyo. jANe zrInaMdarAjAnA hRdayamAMthI pragaTa thayuM hoya tevA ghaNA aMdhakArathI dizAonuM maMDala cAre bAjuthI malina thayuM tyAre, zreSTha ziMgAra karIne, sevakane rajA ApIne, ane mazkarA maMtrIne sAthe laIne rAjA rahiNInA ghare gayo. sahasA UbhI thayelI dAsIoe rAjAne satkAra karyo. rAjA jANe manoratha upara besate hoya tema UMcA sihAsana upara beThe. pachI rAjAe daSTine dUtInI jema cAre bAju pheravI. rehiNI paNa bhUmi upara daSTi rAkhIne rAjAnI AgaLa AvI. rAjAnI (harSanA AMsuothI) bhInI thayelI. cAre bAju trAMsI phelAtI ane caMcaLa evI A manA jevI AMkhovALI rohiNIne joIne jaDa banI gaI rAja viThThAI dhAraNa karIne jeTalAmAM kahevAno prAraMbha kare che teTalAmAM rahiNIe sakhIvRMdane rAjA mATe rasoI lAvavAnI AjJA karI. pachI rahiNIe rAjAnI AgaLa 1. apasmAra vAIne roga. te regamAM jIvane zuddhi rahetI nathI.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 zIlapadezamAlA graMthane eka meTe thALa mUkyo. pachI te thALane jANe potAnA guNothI bharatI hoya tema manahara phalethI bharyo. pahelAMthI zikhavI rAkhelI dAsIoe navAM navAM vastrothI DhAMkelI nAnI tapelIe rAjAnI AgaLa mUkI. jANe pitAnI marajI mujaba rahiNInA lAvaNya rasane jaladI pI pIne tRSAthI pIDAyo hoya tema rAjAe rahiNI pAse sarabatanI mAgaNI karI. tethI rahiNIe navI navI tapelImAMthI tene svAda cakhADyo. teNe badhI tapelIomAM eka ja svAdane anubhava thaye. AthI vismaya pAmelA rAjAe rohiNane kahyuMH jema pakavAnnonI sAthe zAkonA svAdamAM bheda paDe che tema che mugdhA! judA judA DhAMkaNuothI zuM svAdamAM bheda paDe? rohiNI belI: he rAjana! ahIM mRganI jema tRSNA tarapha deDate kaNa mugdha che te vivekapUrvaka vicAravAthI Apane khabara paDaze. je tapelInA DhAMkaNAnA bhedathI svAdamAM bheda na thAya te zuM rUpa ane veSa vagerenA bhedathI strIomAM bheda thAya? jema keI brAMtithI AkAzamAM aneka caMdrone jue tema kAmuka puruSa kAmarUpa bhramanI bhrAMtithI strIomAM meha pAme che. jema sUryakAMta maNi sUryadarzanathI atizaya prajavalita bane che tema mUDha puruSane kAmarUpI agni pradarzanathI atizaya prajavalita bane che. vaLI- he deva! Apa ja prajAnA pitAtulya che. Apa ja badhA lekenuM bhedabhAva vinA rakSaNa karanAra che. je ApanAthI paNa anyAyanI pravRttio pragaTa thAya te caMdramAMthI aMgArAnI vRSTi thaI gaNAya. nyAyayukta paNa viSayanuM sukha narakanI khANa che, sugatirUpI saMpattione kSaya karanAra che, pApanuM nagara che, te pachI je A anyAyayukta viSayasukha che tenA mATe zuM kahevuM? tethI A5 kulAcArane yAda kare, suvicArarUpI mArgane tyAga na kare. A pramANe rahiNInA vacanathI rAjAnA jJAnarUpI netra ughaDI gayA. AthI rAjAe anyAyarUpa cAMdAne rujhavanArI rohiNanI pAse pitAnA aparAdhanI kSamA mAgI. teNe hiNIne kahyuMH he bhadrA! durAcArane upadeza ApanArA pagale pagale hoya che, paNa hitakara vastunuM dAna karanArA (=hita mATe upadeza ApanArA) keIka viralA ja hoya che. te A apajazarUpa aMdhakAravALA mahAna kUvAmAMthI mAro uddhAra karyo che. tethI paramArthathI tuM mArI bahena che, athavA guru che. A pramANe satIne kahIne satkArya karanAra naMdarAjA satInA guNonA utkarSane yAda karate karate. pitAnA ghare gaye. - A tarapha dhanAvahane lAMbA kALanA virahathI patnIne maLavAnI utkaMThA thaI. te anya dvIpamAMthI dhana meLavIne ghare AvyA. rohiNIe paNa dhanAvahana mukharUpI caMdranI snArUpI amRtamAM tarIne potAnA netrorUpI nIlakamalane lAMbA kALe kRtArtha karyA. kyAreka vAcALa dAsInA mukhathI rAjAnA Agamanane vRttAMta sAMbhaLIne dhanAvahe hRdayamAM A pramANe vicAryuM vAnara madhapuDAne, bhUkhe mANasa AhArane ane kAgaDo nirjanasthAnamAM dahIMnI ghaDIne pAmIne zuM mUkI de? te pramANe lAvaNyarUpI amRtanI
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 255 nIka samAna mArI A patnI rAjAnA netranA atithipaNAne pAmIne suzIlavALI kevI rIte rahe? A pramANe aMtaramAM kalpelA ghaNA vikalpAvALA te dhanAvaha kUvAmAM sUtelA grAha nAmanA jalacara prANInI jema rAte nizcala thaIne rahyo. jANe enA cittanI luSatAne dhAvA mATe samartha hoya tevA vAdaLAe varSAkAle vRSTi karavAnuM zarU karyuM. kaseTInA paththara samAna lAMbA AkAzamAM jANe rAhiNInA zIrUpI suvarNanI parIkSA karavA mATe vidhAtAe rekhA karI hoya tema vijaLI AAbhI sAta divasA sudhI atizaya vRSTi thaI. phelAtu nadInA pANInuM pUra nagaranA daravAjA sudhI AvyuM. jema paracakrathI bhaya pAme tema A pUrathI bhaya pAmelA nagaranI bahAranA lokoe, jema khInnenA samUha lane bharI de tema, te nagarane bharI dIdhuM. nadInuM pUra atyaMta najIkamAM AvI gayu. tethI rAjAe jalaDhI nagaranI pALAnA daravAjA baMdha karAvI dIdhA. jema samudranuM pANI vedikA upara caDhe tema nadInA pravAha killAnI bhIMta upara caDhavA mAMDatho eTale bhaya pAmelA rAjA peAtAnA ISTadevanuM smaraNa karavA lAgyA. iSTadevanA kahevAthI rAjAe tatkAla rAhiNIne khelAvIne jAte ja nagarInA daravAjA upara caDAvI. parameSThinamaskAra maMtrane gaNavApUrvaka hatheLImAM pANI laIne rAhiNI khAlI: huM gaMgA! je mAruM zIla tArA zarIranI jema mana-vacana-kAyAthI zuddha heAya te tuM A nagarathI jema garuDathI nAgasenA pAchI pharI tema pAchI phara. A pramANe kahIne jeTalAmAM hAthamAM raheluM pANI pUranA pANI upara siMcavAne Icche che teTalAmAM mAyAnI jema te pUra adRzya thaI gayuM. te vakhate gaMgAnadInA pANInI sAthe leAkeAnA cittamAMthI bhIti ane rohiNInA patimAMthI vikalpabuddhi jaladI pAchI pharI. ahA zIla ! ahA! A jainadharma ! A pramANe pRthvI upara ane AkAzamArge UMcA avAjathI AzIrvAda uccAryA. pachI rAhiNInI mithyAtvanA nAza karanArI dezanAvANIthI rAjA jainadharmanI sanmukha thayA. rAjAe rAhiNInI sAthe nagaranI caityaparipATI karIne rAhiNIne utsavapUrvaka ghare paheAMcADI. dhanAvaha zeThe paNa nagarajanA sahita rAjAnA harSoMthI satkAra karIne rajA ApI. rohiNInAM nimala caritrA lAkamAM phelAyAM. zIlanA mAhAtmyane jovAthI dhanAvahazeTha vagere badhA meAkSalakSmInuM Aka Nu karanArA jainadhane sadA AdaravA lAgyA. te rAhiNI A pramANe jainadhama saMbaMdhI prabhAvanAmaya zIlanu pAlana karIne ane manuSyajanmane saphaLa banAvIne sukRtanI atizaya sthiratAne pAmI, arthAt tene bhavAMtaramAM paNa sukRtAnI prApti thaI. [56] have zIlavaMta manuSyAnA saMga paNa bahu guNakArI che ema kahe cheH-- sIlakaliehiM saddhi, saMgovi hu bahuguNAvaho hoi / kappUra saijjhataMpi, kuNai vatthUNa surahitaM // 57 // gAthA :- zIlavaMta manuSyeAnA sahavAsa paNa kapUranI sAthenA vAsa paNa vastuone sugaMdhI kare che. avazya bahu guNukArI bane che.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 zilapadezamAlA graMthane TIkAtha- gaMdharahita vastumAM paNa kapUranA sahavAsathI kapUranI sugaMdha Ave che. AgamamAM kahyuM che ke-"je jevAnI maitrI kare che te thoDA ja kALamAM te banI jAya che. punI sAthe rahetA tala paNa puSpanI gaMdhavALA banI jAya che." [57] zIlarahitanA te bAkInA aneka guNe paNa guNa nathI ema kahe che-- sayalovi guNaggAmo, sIleNa viNA na sohamAvahai / nayaNavihUNaMva muha, lavaNavihUNA rasavaivva // 58 // gAthArtha- jema cakSuthI rahita mukha ane lavaNathI rahita raI zobhA na pAme tema zIla vinA saghaLo ya guNasamUha zobhA pAmata nathI. TIkArtha - udAratA, sthiratA, gaMbhIratA, vijJAna (GzAajJAna) ane jJAna (=anubhavajJAna) vagere guNe zIla vinA zobhatA nathI. kahyuM che ke-"aizvaryAnuM bhUSaNa madhuratA (=bhASAmAM mIThAza) che, parAkramanuM bhUSaNa vANIne saMyama che, rUpanuM bhUSaNa upazama (=virAgabhAva) che, zratanuM bhUSaNa vinaya che, dhananuM bhUSaNa pAtramAM dAna che, tapanuM bhUSaNa samatA che, samarthanuM bhUSaNa kSamA che, dharmanuM bhUSaNa mauna che, paNa zIla badhAonuM sarva kArya mATe niyata thayeluM uttama bhUSaNa che." navihIne vA" (zi. 8/1/203) e prAkRta vyAkaraNanA sUtrathI mULagAthAmAM viTTIna zabdanuM vihULa evuM rUpa thayuM che. [ 58]. | zIlavaMtane A bhavamAM ja maLatAM pratyakSa phaLane kahe che :. vivisAriri-ropipisAyArUpapurA | savi gumAvA, parvata sIvaMtaf IRBI | gAthArtha - viSa, sa, hAthI, siMha, cera, zatru, pizAca ane zAkinI (=devI zakti) vagere badhAya azubha padArtho zIlavaMte AgaLa samartha banatA nathI=zIlavaMtenuM azubha karI zakatA nathI. IS TIkAthe - upadrava karanArA hevAthI duHkhane utpanna kare te padArtho azubha che. badhAya azubha bhAve zIlavaMtenuM azubha karI zakatA nathI. kahyuM che ke-"zIlanA prabhAvathI manuSyone niyamA agni paNa pANI samAna, sApa paNa (kulanI) mALA samAna, vAgha paNa haraNa samAna, duSTa hAthI paNa zvAna samAna, parvata paNa patthara samAna, viSa paNa amRta samAna, vizna paNa utsava samAna, zatru paNa mitra samAna, samudra paNa krIDA karavAnA sarevara samAna, ane jaMgala paNa potAnA ghara samAna banI jAya che." [59]
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257. gujarAtI bhAvAnuvAda " have zIlane svIkAra karIne zIlathI bhraSTa banelAonuM duHkha jANavuM azakya che ema kahe che - __sIlabbhaTThANaM puNa, nAmaggahaNapi pApatarubIyaM / jA puNa tesipi gaI, taM jANai hu kevalI bhayavaM // 6 // gAthAtha - zIlabhraSTanuM nAma grahaNa paNa pApavRkSanuM bIja che. zIlabhraSTonI saMsAraparibhramaNarUpa je gati thAya che tene kevalI bhagavaMta ja jANe che. TIkAtha- jema bIja vRkSane utpanna kare che tema zIlabhraSTa nuM nAmagrahaNa paNa pApanuM kAraNa che. zIlabhraSTa manuSyanA zIlanAzarUpa duSkatane kaI pAra nathI. ethI zIlabhraSTonI saMsAra paribhramaNarUpa gati kevalI sivAya bIjA jJAnIothI jANavI azakya che. mATe tenI gatine kevalI bhagavaMta ja jANe che. [60] vaLI- zIlabhraSTa manuSyane A leka ane paralokamAM prApta thatA duHkharUpa phalane kahe che baMdhaNacheyaNatADaNa-mAraNapamuhAi~ vivihadukkhAI / iha loyaMmi tahAthira-majasaM pAvaMti gayasIlA // 61 // gAthAtha- zIlabhraSTa manuSyo A lekamAM paNa baMdhana, chedana, tADana, mAraNa Adi vividha dukhone tathA sithara apajazane pAme che. TIkAI- baMdhanadoraDA AdithI bAMdhavuM. chedana=zAethI kAna, nAsikA vagere aMgene cheda kara. tADanaHlAkaDI AdithI pITavuM. mAraNa=prANuno nAza. "Adi zabdathI bIjA paNa karthanAnA prakArone pAme che ema jANavuM. sthira=lAMbA kALa sudhI rahenAra. [61] dAlidakhuddavAhI, appAu kurUvayAI asuhAI / ___ narayaMtAi~ vasagAi~, vigaliyasIlANa paraloe // 6 // gAthA-TIkAtha - zIlabhraSTa manuSyane paralokamAM paNa dAridratA, zudravyAdhio, alpa AyuSya, kurUpa vagere azubha ane naraka sudhInA azubha paNa hastagata (hAthamAM rahelA) bane che [62] zalabhraSTanuM ja daSTAMta kahe che - niruvamatavaguNaraMjiya-surovi so kUlavAlao sAha / mAgahiyAsaMgAo, galiyavao pAvio kugaI // 63 // gAthA - duSkara tArUpa guNathI devane AkarSI lenAra paNa phUlavAlaka sAdhu mAgadhikA vezyAnA saMgathI cAritrathI bhraSTa banIne kugati pAmyA. TIkAtha- A pramANe gAthAne zabdArtha che. bhAvArtha daSTAMtathI jANa. te daSTAMta A pramANe che - 33
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 zIleApadezamAlA graMthanA kUlavAlaka muninuM dRSTAMta kaIka AcArya hatA. tee 'kSamAnA AdhAra heAvAnA kAraNe kadanA pAmelA nAgarAja pAtAlamAM pesI gayA. vidhipUrvaka gaNunuM pAlana karatA te AcAryane zrImahAvIra bhagavAnanA ziSya gezAlAnA jevA ziSya thayA. te svabhAvathI ja duvirtIta, guru kahe tenAthI pratikUlabuddhivALA, kAcakAnI jema udvegakArI ane vAnaranI jema caMcaLa hatA. guru tene sAraNA, vAraNA vagere hitazikSA ApatA hatA. paNa jema tAvathI pIDAyelAne ghInAM biMdue jhera bane tema tene e hitazikSA jherarUpa banI. eka vAra ghaNA guNAvALA te AcAya tI yAtrA karavAnI IcchAthI te ja ziSyanI sAthe ujayaMta pa ta upara gayA tyAM kuziSyane yAtrA mATe AvelA srIvagane viSe caMcaLa lAcanavALA joIne AcArya netronI caMcalatA karavAnA niSedha karyAM. teNe cittamAM krodhane dhAraNa karyo. tethI paryaMta uparathI utaratA gurunA cUca karI nAkhavA mATe te kuziSya camanA gALA jevA mATA paththara (gurunI upara paDe tema) gabaDAvyA. paDatA paththara ThAkara khAtA hatA=bIjA paththara sAthe athaDAtA hatA. e ThAkaranA avAjane sAMbhaLIne kuzaLa AcAya e paga paheALA karIne UbhA rahyA. ( eTale paththara be paganI vaccethI nIkaLI gayA. AthI ) te niSphaLa banyA. AthI AcArya ne kaMIka gussA AvyA. temaNe kuziSyane kahyuM; hai durAtmA ! tuM. AthI cAritranA vinAzane pAmIza. duSTabuddhivALA teNe huM tyAM ja rahIza ke jyAM strInuM mukha paNa na jouM, Ama karIne tamArA zApane vya karIza, e pramANe pratijJA karI. maryAdArahita teNe jema tRSALu puruSa sarAvarane cheADI de tema gurune cheDI dIdhA, ane jema ajJAnI kumArgomAM jAya tema te koI moTA jagalamAM gayA. nadInA kinAre kAryAtsaga mAM rahIne tapa karatA hatA, ane paMdara divase ke mahine sA vagerenI pAsethI AhAra meLavIne pAraNuM karatA hatA. ekavAra varSAkALa AvatAM parvatamAMthI nIkaLatI nadIe phulaTA strIonI jema svaccha dapaNe javA lAgI, arthAt nadIomAM pANI atyaMta vadhI javAthI naThThIe game te mAge vahevA mAMDI. je nadInA kinAre kuziSya kAryAtsa`mAM hatA te nadI paNa game-tema vahevA mAMDI. AthI zrI jinazAsananI bhaktAdevIe vicAryuM; cAsa sava tarapha vadhatA A nadInA pravAha kRtaghna puruSanI jema munine tUkhADI deze. tethI devIe nadInA pravAhane bIjI tarapha vALyA. tyArathI te sAdhu pRthvImAM phUlavAlaka tarIke prasiddha thaye A tarapha zreNika rAjAe halla ane vihallane hAra, kuMDala ane vastra sahita secanaka hAthI ApyA. zreNikanuM mRtyu thatAM kRNika rAjA zAkanA kAraNe rAjagRhamAM rahI zakayo nahi. AthI teNe vAstuvidyAnA paDitAe batAvelA sthAne jaladI caMpA nAmanI 1. nAgarAjanA pakSamAM kSamA eTale pRthvI, nAgarAja pRthvIne dhAraNa kare che evI leAkamAnyatA che.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 259 navI nagarI vasAvI. kAla vagere daza bhAIonI sAthe te caMpAnagarImAM rahyo. pachI paTTarANI padmAvatInA nitya AgrahanA kAraNe kRNike hala-vihalla pAse hAra vagere cAra vastuonI mAgaNI karI. tethI buddhimAna te baMne e mAgaNIne bhaviSyamAM azubha phaLavALI jANIne pitAnuM sArabhUta badhuM laIne rAte vizAlAnagarImAM jatA rahyA. vizAlAnagarInA rAjA zrIceTaka temanA nAnA thatA hatA. buddhimAna teNe te bena snehathI yuvarAjanI jema satkAra karyo. te bene vizAlAnagarImAM gayelA jANune kRNike vicAryuM ke mAre na baMdhu rahyA ane na ratna rahyAM. huM baMnethI bhraSTa thaye. te paNa svIkAreluM A kArya huM zreNikane putra thaIne jAte ja cheDI dauM te huM potAnAthI paNa zu na lajA pAme? A pramANe vicArIne teNe krodhathI dUta mokalIne caTaka rAjA pAse halla-vihalanI (=halla-vihallane seMpI devAnI) mAgaNI karI. zaraNe AvelA be bhANejane ceTakarAjAe na ApyA. tethI re re" e pramANe belAvAyelA siMhanI jema vadhelA krodhavALA kRNike sarva sainyathI vaizAlI nagarIne gherI lIdhI. te vakhate baMne rAjAonA sainyanuM paraspara mahAna yuddha thatAM eka kroDa ane eMsI lAkha subhaTe maryA. parAkramI halla ane vihalla rAte secanaka hAthI upara besIne kUNuMkanA sainyane haNIne jaladI pAchA jatA rahetA hatA. upAya karavA chatAM kRNika rAjanA subhaTe secanaka hAthIne mArI nAkhavA ke pakaDI levA mATe kyAreya samartha na banyA. tethI kheranA aMgArAnI khAInA prayogathI secanaka hAthIne mArI nAkhe. bhavathI nispRha banelA hala-vihallane zAsanadevI zrIvIrajinanI pAse laI gaI temaNe zrIvIrajinanI pAse dIkSA lIdhI ane svArthane sAdhI lIdhuM. vaizAlI nagarIne levA (= jItavA) mATe asamartha banelA balavAna kRNike A pramANe pratijJA karIH- je huM haLamAM gadheDAone joDIne e haLathI vaizAlInagarIne na kheDuM te mAre bhUgupAtathI ke agnimAM praveza karIne mArA prANa tyAga karo. pachI pratijJA karavA chatAM nagarIne bhAMgavA mATe asamartha kRNika rAjA hRdayamAM atyaMta viSAda pAmyo. guANAne lepa karavAthI phUlavAlaka upara roSa pAmelI devIe AkAzamAM rahIne atizaya kheda pAmelA kRNikane A pramANe kahyuM - kulavAlaka muni mAgadhikA vezyAne saMga karaze te kRNika ramatathI vaizAlInagarIne grahaNa karI leze. A vANI sAMbhaLIne jayanI AzAnI sanmukha banelA rAjAe bahumAnathI mAgadhikA nAmanI vezyAne belAvI. rAjAe tene vastra ane alaMkArothI satkAra karIne tene kahyuMH he bhadrA ! te jIvanaparyata aneka puruSanI buddhine Azraya lIdho che. tethI Aje jaladI amArA kAryamAM potAnI kalAne saphala kara. he kalAvatI ! phUlavAlakane pati karIne laI Ava. hA ema kahIne vezyAe tene svIkAra karyo. te vakhate rAjAe tene rajA ApI. pachI kapaTamAM atizaya kuzaLa teNe kapaTathI zrAvikAno veSa dhAraNa karyo.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 zIlapadezamAlAgraMthane janmathI zrAvikA jevI te tIrthamaMDalane vaMdana karatI karatI jyAM kUlavAlaka hite te pradezamAM AvI. jANe vairAgyathI pUrNa hoya evI te munine vaMdana karIne belI: huM Apane giranAra vagere tIrthonI vaMdanA karAvuM chuM. munie kAyotsarga pArIne dharmalAbha rUpa AzIrvAda ApyA. tIrthone vaMdana karIne teNe pUchyuM: he vivekavatI ! tuM kyAMthI AvI? te bolI : he nAtha ! dharmanuM ja zaraNa svIkAranArI huM caMpAnagarIthI AvI chuM. tIrthone vaMdana karIne meM jaMgama tIrtha svarUpa Apane vaMdana karyuM. te maharSi! mArI pAse betAlIsAthI rahita bhAtuM che, tene vaherIne mArA upara anugraha kare. tenI bhaktithI vaza thayela sAdhu vaheravA gaye. jemAM pahelethI (recaka) dravyanuM saMjana karyuM che evA modake teNe vahAvyA. modakanuM bhakSaNa karatAM ja sAdhune eTale badha atisAra (=jhADAne roga) thaI gaye ke jethI te potAnA aMgene pheravavA mATe paNa asamartha banI gaye, arthAt atyaMta azakta banI gaye. jANe pUchavA mATe hoya tema te mukha upara vara rAkhIne tyAM AvI. tene tevI avasthAvALe joIne gaddagata vANIthI belIH he muni ! ApanI AvI avasthA mArA kAraNe thaI che. sAdhune rega ApanAra mane dhikkAra he ! narakamAM paNa mane sthAna nahi maLe. vaLI nirjana vanamAM asvastha Apane ekalAne cheDIne anyatIrthamAM javuM e mamatArahita mArA mATe yogya nathI. tethI glAnasevAthI ja AtmAne pavitra karIza. A pramANe kahIne te vAraMvAra auSadha vagere ApavA lAgI keme karIne vezyAe tenA zarIrane tevI rIte caLyuM ke jethI tene potAnA) sarva aMgane sparza karAvyuM. keme karIne tene nirogI banAvyA ane pitAne vaza karyo. kAraNa ke saMkaTamAM paDelA sarva manuSya sukhethI grahaNa (=vaza) karI zakAya che. kaTAkSa, zRMgArika ceSTAo, mukhanA vikAro ane vacanayuktiothI teNe krame karIne tenA tapane sAmarthyahIna karI nAkhyuM. strIsaMsargathI tapa nakAmuM banI jAya che. pachI satata sAthe vAsa, vikArI bhajana ane ThaThThA-makarIvALA vacananI yuktithI te bene daMpatIvyavahAra thavA lAge. dhikkAra che mehaceSTAne ! jema kriIDA (ela) mATenA vAnarane derIthI bAMdhIne laI jAya tema phUlavAlakane vezyA kRNika pAse jaladI laI AvI. teNe kRNikane kahyuM- he deva! A kUlavAlakane pati karIne huM ahIM laI AvI chuM. je kAma hoya te pharamAvo. tethI kRNike phUlavAlakane AdarathI kahyuM: he muni ! je pramANe vaizAlI jaladI bhAMgI zakAya te pramANe karo. kRNikanA vacanane Adara karIne phelAtI buddhivALA munie sAdhune veSa dhAraNa karIne jema bagale sarovaramAM praveza kare tema vaizAlInagarImAM praveza karyo. kRSikarAjAe te vakhate nagarIne vizeSarUpe gherI lIdhI. muni paNa kaI jAtanI reka-Teka vinA nagarInI aMdara pharavA lAgyo. cAre tarapha nagarImAM rahelI aneka vastuone jotA teNe
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 261 munisuvratasvAmInA stUpane joIne vicAryuM. cokkasa A stUpanI pratiSThAnuM muhUrtabala ghaNuM che, arthAt A stUpanI pratiSThA ghaNu ja balavAna muhUrtamAM thayela che. te muhU nA prabhAvathI A nagarI iMdrathI paNa na bhAMgI zakAya. tethI keIka upAyathI stUpanuM utthApana karavuM joIe. A pramANe vicAro te have panIhArIonA mArgamAM vAraMvAra bhamavA lAgyA. tyAM paraspara nagarIne ghero ghAlavAnI vAtane karatI ane duHkhI thayelI strIoe munine joIne A pramANe pUchayuM- he bhagavaMta! ghaNA kALathI thayelA nagarInA gherAthI ame ghaNA duHkhI thaI gayelA chIe. tethI nagarIne ghere kyAre dUra thaze? amane jaladI AzvAsana Apo. te beH jema AMtaraDAmAM malane saMgraha hoya tyAM sudhI vyAdhi dUra na thAya tema jyAM sudhI A stUpa akhaMDita che tyAM sudhI nagarIne ghere dUra nahi thAya. A viSe pramANa e che ke A stUpane bhAMgavAnI zarUAta karatAM ja tatkAla zatrunuM sainya samudranI bharatInI jema dUra jatuM raheze. ene saMpUrNa pADI nAkhatAM tame kRtArtha banI jaze saMpUrNapaNe nagarIne ghere dUra thaI jaze. kAraNa ke A stUpanI pratiSThA kSayakArI muhUrtamAM thaI che. tethI huM pahele huM pahele evA utsAha pUrvaka lokoe stUpa bhAMgavAnuM zarU karyuM. saMkaTamAM paDelA kyA uttama puruSo dhUrtIthI chetarAtA nathI ? tethI stUpa bhAMgavAmAM AvatAM lokene vizvAsa bese e mATe duSTamuni jANI joIne sainyasahita kRNikane be gAu dUra laI gaye. te vizvAsanA anusAre naga2nA lekee kuvAsanI zilA sudhI stUpane harSathI bhAMgI nAkhyuM. tethI bAra varSanA aMte kUNike vaizAlIne bhAMgI. ATalA kALa sudhI te nagarI stUpanA prabhAvathI laI zakAtI na hatI. te vakhate kRNika ane ceTakanuM yuddha baMdha thaI gayuM. A avasarpiNImAM AvuM cuddha kyAreya thayuM nathI. (yuddhanA medAnamAMthI nIkaLatA ceTaka rAjAne kRNike belAvyA ane kahyuM he pUjya mAtAmaha ! kaho, ApanI zI AjJA karuM ? temaNe kahyuM: thaDe vilaMba kara, A vAvaDImAM huM snAna karuM tyAM sudhI kSaNavAra nagarImAM praveza na kara. kUNike te vAtane svIkAra karyo eTale zubhadhyAnavALA ceTaka rAjA gaLe leDhAnI pUtaLI bAMdhIne vAvaDImAM paDayA. te vakhate dharaNendra sAdharmikapaNAthI (paDatA evA) ceTaka rAjAne jhIlI lIdhA. pachI gharoMdra ceTaka rAjAne potAnA bhavanamAM laI gayo. jIvavAnI AzAthI rahita banelA ceTaka rAjA anazanane niyama laIne ane aMtima ArAdhanA karIne AThamA devaloka pAmyA. ceTaka rAjAno dehitara ane jayeSThAne putra satyakI vidyAdhara nagaranA badhA lekene nIlavaMta parvata upara laI gaye. te vakhate kRNika rAjAe haLAmAM gadheDAone joDIne e haLathI saMpUrNa vaizAlInagarIne kheDI, ane e rIte pitAnI pratijJA pUrI karI. pachI pUrNa thayelA manorathavALA kRNika rAjAe mahAna mahotsava pUrvaka mahAna caMpAnagarImAM praveza karyo. mAgadhikA vezyAnA saMganA rAgarUpI samudramAM jenI 1. mAtAmaha=mAtAne pitA.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 zIleApadezamAlA graMthanA buddhi DUbelI che evA phUlavAlaka sAdhu zIlakha'DanathI thayelA pApanA kAraNe aneka bhava sudhI ghaNuM bhamaze. [63] aMtaramAM viSayarasanI tRSNAthI ca caLatA hoya tyAre tapazcaryA paNa niraka bane che ema jaNAve che - samaNI vihu visayarasA, puvvabhave dovaI kayaniyANA / sivadAyagaM vi hu tavaM, muhAi hAriMsu hI moho ||64 || gAthA:- pUrva bhavamAM draupadI sAdhvI banI hovA chatAM saktinA ) kAraNe niyANuM karIne mAkSadAyaka paNa tapane vya mAha khedArI che. viSayarasanA (bheAgAhArI gaI. kharekhara! TIkA- A pramANe gAthAnA sakSepathI atha che. vistArathI artha te A pramANe cheH-- draupadInu dRSTAMta sarva garviSTha zatrune kapAvanArI ca'pA nAmanI mahAnagarI hatI. te nagarIne maNimaya kille devIe mATe ArisAsamAna hatA. te nagarImAM jANe traNa guNNA hoya tevA traNa brAhmaNu khaMdhue hatA. sthira cittavALA temanAM sAmadeva, sAmabhUti ane sAmadatta evAM nAmeA hatA. temanI gADha premavALI anukrame nAgazrI, bhUtazrI ane yajJazrI evA nAmathI prasiddha traNa patnIo hatI. badhAe vArApharatI eka gharamAM bhAjana karavu' evI traNe ma enI vyavasthA hatI. eka divasa potAnA vArAnA divase hRdayamAM AnaMda pAmelI nAgazrIe vividha svAdavALA zAkeAthI maneAhara rasoI taiyAra karI. teNe ajANatAM pAkeluM kaDavI tuMbaDInu phUla aneka dravyAnA saskAra karIne pakAvyuM, arthAt pADelI kaDavI tuMkhaDInuM zAka khanAvyuM. raMdhAI gayA pachI A tuMbaDInuM phaLa kaDavuM che ema jANavA chatAM karmAMnA duvipAkanA kAraNe kRpaNa teNe teTalI vastu nakAmI jaze ema vicArIne sarpathI 'sAyelI AMgaLInI jema tenA tyAga na karyA. atizaya lAbhI brAhmaNIe kaDavI tuMbaDInuM phula pakAvIne=rAMdhIne vAsaNamAM rAkhI mUkayu'. kaDavI tuMbaDInA phala sivAya bIjI bhAjanavAnagIothI kuTuMbane bheAjana karAvyuM. pati ane diyara vagere bhAjana karIne kSaNavAramAM bahAra gayA. A tarapha sAnavaDe sUryasamAna ane niSpApa cAritranuM sthAna evA dhama ghASa nAmanA AcAya te nagarInA udyAnamAM padhAryA. temanA dhama ruci nAmanA ziSya mAsakhamaNanA pAraNe jema ekaDA katalakhAnAmAM jAya tema nAgazrInA ghare gayA. brAhmaNIe vicAryuM : AmAM (=kaDavI tu khaDInA zAkamAM) karelA aneka vastuenA vyagra nakAmA na
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 263 thAo ane bhikSAnI IcchAvALA A bhikSukane paNa saMteSa thAo, Ama vicArIne nAgazrIe te tapasvIne jANe durgatimAM paDavA mATe potAnuM bahAnuM ApatI hoya tema te tuMbaDInuM zAka ApyuM. te mahAtmAe bhikSAthI AvIne te tuMbaDInuM zAka gurune batAvyuM. vAtsalyathI yukta cittavALA gurue tene joIne tatkAla kahyuM duSTatAthI athavA ajJAnatAthI nAgazrIe ApeluM A kaDavI tuMbaDInuM zAka jaladI prANIonA prANane nAza karanAruM che. tethI Ane dhaiDilamAM (=avarahita pradezamAM) kyAM paNa yatnapUrvaka paraThavI de. A Adezane pAmIne te tapasvI nagarathI bahAra gayA. koI paNa rIte te pAtramAMthI eka biMdu pRthvI upara paDayuM. te biMdune vaLagelI hajAro kIDIo maravA lAgI. A joIne tapasvIe vicAryuM. A pramANe je A biMdu paNa prANano nAza kare che te saMpUrNa A phala keTalA jIvone bhasmasAt nahi kare? mAre eka jIva mare e zreSTha che, keDe jI na maro, ema vicArIne harSathI yukta sAdhue svayaM te zAka khAdhuM. jAte ArAdhanA karavA pUrvaka samAdhithI mRtyu pAmIne siddha thayelA manorathavALA te tapasvI sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thayA. dharmaruci munine bahAra vilaMba kema thaye? e jovA mATe dharmaghoSasUrie bIjA munione AjJA karI. te sAdhu o dharmaruci munine mRtyu pAmelA joIne temanAM badhAM upakaraNo pUjya gurunI pAse lAvyAM. pachI temaNe je pramANe joyuM hatuM te pramANe gurune kahyuM. AcArye viziSTajJAnathI te muninI sugatinI prApti vagere yathArtha vigata jANIne munionI AgaLa kahI. samadeva vagere brAhmaNoe kaI paNa rIte lekamukhathI te vigata jANI. pachI gusse thayelA temaNe nAgazrIne gharamAMthI jaladI kADhI mUkI. lekethI nidAyelI ane mAra khAtI nAgazrI halakI kUtarInI jema tarapha bhamavA lAgI. tenuM zarIra te ja bhavamAM khAMsI, atisAra ane ugra tAva vagere rogothI gherAyuM, ethI teNe naraka pRthvInI jenI vedanAne anubhavI. bhUkha-tarasathI duHkhI thayelI ane atizaya raudradhyAnamAM lIna te chaDI narakanI mahemAna banI. tyAMthI nIkaLIne mAchalAomAM utpanna thaI. tyAMthI sAtamI narakamAM gaI. tyAMthI mAchalAne bhava pAmIne pharI sAtamI narakamAM ja gaI. A pramANe duSTa te badhI narakamAM be be vAra bhamI. pachI te pRthvIkAya vagere niemAM utpanna thaI. nAgazrIne te jIva saMsArarUpI sAgaramAM bhamyA pachI girinarI-pASANunyAyathI karma laghutA thavAthI caMpAnagarImAM rahelA sAgaradattazeThanI subhadrA zeThANInI kukSimAM sumArikA nAmanI kanyA thaye. te ja nagarImAM jinadatta nAmano zeTha hate. te zeDanI bhadrA nAmanI patnI hatI. te be kalA-vijJAnane bhaMDAra sAgara nAmane putra hatA. ekavAra jinadate gharamAM rahelI sukumArikAne joIne vicAryuM ke, A mArA putra sAgarane yogya che. jinakata potAne 1. amuka vastu mAre kharIdavI ja che enI khAtarI mATe pahelAM je kaMI bahAnuM ApavAmAM Ave che te.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 zIlapadezamAlA graMthane baMdhu vargane bhego laIne mahAna gauravathI sAgaradattanA ghare gaye. tyAM teNe sukumArikAnI mAgaNI karI. sAgaradane kahyuM: sAruM, varane kanyA ApavAnI ja hoya che. paNa A sukumArikA mane sadabhAgyanI rekhAnI jema prANathI paNa adhika priya che. enA vinA huM eka muhUrta paNa rahI zakatuM nathI. tethI tamAro putra sAgara mA gharajamAI thAo. putranI sAthe vicAraNA karuM chuM ema kahIne jinadatta ghare gaye. jinadatta te vAta sAgarane kahI. sAgara mauna rahyo. jene niSedha na karAya te saMmata che ema mAnatA jinadatte sAgaradattane kahyuM ke mAro putra tamArA gharajamAI banaze. mahAna RddhithI te bena lagnamahotsava thaye. te vakhate hastamocana samaye sasarAe sAgarane ghaNuM dhana ApyuM. tyAM saubhAgyavaMtI strIonuM yathAyegya sanmAna karavAmAM AvyuM. sAgara ane sukumArikA e baMnee zayanagRhamAM palaMgane Azraya lIdhe. sarvaprakAranA bhogonI sAdhana-sAmagrI hovA chatAM karmanA kAraNe sAgarane sukumArikAne sparza aMgArA je lAgyuM. jANe bhayaMkara unALAmAM baLatI agninI bhaThThImAM rahyo hoya tema sAgare eka kSaNa bhayaMkara eka varSanI jema pasAra karI. sukumArikA UMghI gaI eTale te nAzIne pitAnA ghare ja rahyo. pati vinAnI ane jANe hAranI paMkti hoya tevI sukumArikA zayyAmAM ja rahI. patinI jema nidrAthI tAjAelI, arthAt jAgelI, sukumArikA Ama-tema jaIne cUthathI bhraSTa thayelI haraNInI jema raDavA lAgI. sukumArikAne patithI tajAelI ane raDatI joIne dAsIe subhadrAne A vigata jaNAvI. subhadrAe patine jaNAvyuM. sAgaradatta paNa jamAInI vigata jinadattane jaNAvI. tethI jinadatte AkSepapUrvaka putrane tiraskAra karyo. te A pramANe- vairyanA sAgara hai sAgara! kulana te A sAruM na karyuM. kAraNa ke svajananuM apamAna na karavuM joIe. jene ApaNe svIkAra karyo hoya te guNavAna hoya ke guNarahita hoya te paNa tene tyAga na kare joIe. zaMkara kalaMkavALA ane vakra caMdrane tyAga karatA nathI. tethI he vatsala! hamaNAM paNa sukumArikA pAse jaIne tene Adara kara, kuLamAM svajananI avajJAthI thanArA navA deSane na kara. sAgare spaSTa kahyuM agnimAM praveza karuM e sAruM che paNa ghare nahi jAuM. havethI te mArI bahena che. jinadattanA gharanI bhIMtanA AMtare rahelA sAgaradatte A badhuM sAMbhaLyuM. jenI AMkhamAMthI AMsuo kharI rahelA che evA jinadatte ghare AvIne putrIne kahyuM: he putrI ! sAgara tArA upara kaI paNa rIte te rIte virakta thayo che ke jethI aMgArAnI gADInI jema tane svapanamAM paNa IcchatuM nathI. tethI tArA mATe anya patine vicArIza. gAmaDiyA mANase ratnane dezavALa kahe tethI ratna alpamUlyavALuM banI jatuM nathI. 1. ahIM "saMbhrama' artha mAM mAtA praga be vAra thayela che.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 265 . eka divasa bAramAM beThelA sAgaradatta zeThe bhaTakatA kaIka bhikhArIne je tenA hAthamAM eka ghaDAnuM ThIkaruM hatuM, tenuM zarIra mAkhIonA samUhathI vyApta hatuM, tenuM zarIra kharAba hatuM, te yuvAna hatuM, teNe zarIre mAtra laMgoTI-potaDI paherI hatI, ane jANe mUrtimaMta dAridraya hoya tevo dekhAte hate. zeThe abhaMga, udvartana ane snAnathI, bhikhArInA zarIrano mela dUra karyo. caMdananuM vilepana karyuM. divya be vastro paherAvyA. pachI zeThe tene kahaH A sukumArikA nAmanI mArI putrI che ane mArI A ghaNI lakamI che. tethI te ahIM vilAsa karate sukhapUrvaka rahe pitAne deva je mAnate ane uchaLatA AnaMdathI pUrNa te paNa tenA ghare gharajamAInI jema rahyo. zaMgAra dhAraNa karelI sukumArikAnI sAthe te zayanagharamAM gayuM. bhikhArIe sukumArikAno saMga agnidAha jevo anubhavyuM. sukumArikAne rAkSasI jevI mAnIne, ekadama UbhuM thaIne, ane hAthamAM ghaDAnuM ThIkaruM laIne te jaladI nAsI gaye. . te ja pramANe raDatI putrIne AzvAsana ApIne pitAe kahyuMH tAre A pUrvakarmane keIka vipAka upasthita thayo che. pUrva karmanA vipAkathI sUrya paNa AkAzamAM bhame che, guNI paNa puruSa bhikSA mATe ghaNuM bhaTake che, mUkha paNa saMpattine bhegave che. tethI tuM nirarthaka kheda na kara, karmanAza mATe prayatna kara, ane garIbone dAna ApatI tuM zAMtithI mArA ghare rahe. svakarmanA marmane jANatI ane samabhAvathI indriyo jitanArI te jinakti dharmane karatI pitAnA gharamAM rahI. ekavAra tenA ghare bhikSA mATe sAdhvIo AvI. teNe sAvIne bhaktithI zuddha AhAra-pANI vaherAvyAM. virAgapAmelI teNe jema nirdhana puruSa mANekaratnane grahaNa kare tema te sAdavIonA caraNakamalamAM karmarUpI velaDIone kApanAruM cAritra grahaNa karyuM. kAmadevarUpI mahAna hAthIne aMkuzamAM rAkhanAra ane karmane atyaMta nAza karavA tatpara banelI teNe anekavAra moTA tapa karavAno prAraMbha karyo. kyAreka vizeSa ugra tapazcaryA karavAnI IcchAthI pravartinIne vaMdana karIne zuddha cittathI A pramANe pUchyuM: nirjana udyAnanI bhUmimAM sUryanI sAme daSTi rAkhIne huM AtA panA karavAne IcchuM chuM, ane atizaya duSkatone nAza karavAne Irachu chuM. sAdhvIoe kahyuM: dharmamArgamAM sAvIone upAzrayanI bahAra AtApanAvidhi karavAnuM ke IpaNa rIte kalpa nahi. temanI vANIne anAdara karIne te keIka udyAnamAM AvIne jeTalAmAM sUrya sAme daSTi rAkhIne AtApanA karavAnuM zarU kare che teTalAmAM teNe tyAM AvelI devadattA nAmanI vezyAne joI te vezyAe eka puruSanA meLAmAM paga mUkyA hatA, bIjA puruSanA meLAmAM te beThI. hatI, trIjo puruSa tene paMkhA nAkhI rahyo hate, cothe puruSa mastakamAM AbhUSaNa pahe 1. abhaMga zarIre tela vagere caLavuM. udvartana=zarIre cUrNa vagere ghasIne zarIrane mela dUra 34
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 zIlapadezamAlA graMthane rAvI rahyo hato, ane pAMcame puruSa tenA mastake chatra dhAraNa karI rahyo hato. tenA asAdhAraNa bhAgyathI saubhAgyanA vaibhavane joIne jenI bhegalAlasA pUrNa nathI thaI evI sukumArikA sAdhavIe niyANuM karyuM. te A pramANe je mArA AcarelA A tapanuM phaLa hoya te bhavAMtaramAM devadattAnI jema pAMca pativALI thAuM. te ja pramANe tapa karatI ane A pramANe nidAna karatI tene sAdhvIo nidAna na karavA mATe rokavA lAgI tyAre teNe manamAM vicAryuM ke, sAdhavIo pahelAM mAre svajananI jema Adara karatI hatI ane hamaNAM jema niSkAraNa vairiNIne tiraskAra kare tema mAro tiraskAra kare che. A pramANe vicArIne judA upAzrayamAM rahelI te cAritranuM pAlana karatI hatI. IcchA mujaba karatI hovAthI jainazAsananI malinatAne vadhAratI hatI. pachI vidhipUrvaka ATha mahinA sudhI saMlekhana karIne te saudharmadevalokamAM nava palyopama AyuSyavALI devI thaI. tyAMthI cyavelI te kAMpiyanagaranA drapadanAmanA rAjAnI draupadI nAmanI kanyA thaI rUpathI teNe apsarAne paNa jItI lIdhI hatI. te yuvAna na banavA chatAM sadA yuvAna hatI. uttama vara meLavavAnI IcchAthI teNe pitAnI AgaLa rAdhAvedhanI (=je rAdhAvedha sAdhe tene huM paraNIza evI) pratijJA lIdhI. drupada rAjAe pratyeka rAjAne jaladI dUta mokalIne svayaMvaramAM rAjAone bhegA karyA. te vakhate yudhiSThira vagere pAMca pAMDe tyAM AvyA. jema haMsalI sarevaramAM Ave tema draupadI svayaMvaramAM AvI. pAMce pAMDavone varavAnI IrachA hovA chatAM pAtaLA zarIravALI teNe lajajAthI dAsInA hAthathI arjunanA kaMThamAM mALA AropI. divya prabhAvathI eka puSpamALA paNa te pAMca pAMDavonA kaMThamAM judI judI jovAmAM AvI. jeNe puNya karyuM che tevI A rAjakanyA sAruM varI, sAruM varI, e pramANe AkAzamAM sahasA devavANI thaI. drupadarAjA vicAravA lAgyuM ke, huM eka kanyA pAMcane ApavA mATe kevI rIte utsAhita thAuM? kadAca huM pAMcane ApuM te paNa badhAne upahAsya banIza. varamALA pAMcenA kaMThemAM Arepita thaI che. divyavANIe tene Adara karyo che. tethI ahIM zuM thaze? kupadarAjA A pramANe ciMtArUpI mahAsamudramAM DUbI gaye. satya kartavyamAM mUDha bane te ghaNA kALa sudhI vicAravA lAgyuM. teTalAmAM AkAzamArgathI tyAM cAraNazramaNa jaladI AvyA. temaNe pUrvabhavanA nidAnanI vigata kahIne drupadanA saMdehane dUra karyo. tethI harSa pAmelA pAMDurAjA ane kupadarAjAe pAMDa ane draupadInI vivAhakriyA mahatsavapUrvaka karI. A pramANe zivalamInA pariNAmavALuM tIvra tapa karIne paNa nidAnanA kAraNe draupadI pAMca pAMDavenI patnI thaI. kharekhara ! viSayonI IcchA balavAna che. [64] parIgamana karanAra puruSa mATe hoya te paNa tenI laghutA thAya che ema kahe che - amaranarAsuravisarisa-porasacario vi pararamaNirasio / visamadasaM saMpatto, laMkAhivaIvi raMkuvva // 65 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 267 gAthA - sura, asura ane manuSyAmAM na heAya tevA puruSAthathI bharelA caritravALA haiAvA chatAM parastrIla paTa rAvaNu bhikhArInI jema maraNAvasthAne pAmyo. TIkA :- zrI rAvaNe sItAnuM apaharaNa karyuM. tethI rAma ane lakSmaNanI sAthe rAvaNanuM yuddha thayuM. yuddhamAM rAvaNe vibhiSaNa vagere baMvaga ne alaga karyAM. rAvaNe jagatane jItIne viziSTa baLavAna sAmrAjya meLavyuM hatuM. yuddhamAM rAvaNa tenA baLavAna sAmrAjayanI lakSmIthI bhraSTa banyA ane bhikhArInI jema mRtyu pAmyA. A pramANe saMkSepathI gAthAnA atha kahyo. vistArathI atA AgaLa kahevAze te mahAsatI zrI sItAjInA caritrathI jANavA. [65] zIlavinAzathI durgaMtamAM thanAruM durgaMdha du:kha dUra raheA, kiMtu zIlalivanAzathI apajazanA pracAra paNa aTatA nathI ema kahe cheH neurapaMDiyadattaya - duhiyApamuhANa ajjavi jayaMmi / asaittighosaghaMTA - TaMkAro viramaha na tAro // 66 // gAthA:- jagatamAM nUpurapaDatA ane dattaputrI vagere asatIenA asatItvanI ghASaNA karanAra ghaTanA mATeA dhvani Aje paNu aTakatA nathI. TIkA :- bIjo ghaTadhvani atizaya mATA hoya tA paNa kSaNavAramAM dhImA paDI jAya che. paNa A durAcAranA ghaTanI gheASA te zAstrAmAM vidvAnA vaDe Aje paNa karAya che. A pramANe gAthAnA akSarA che. bhAvArtha te be dRSTAMtAthI jANavA. temAM paheluM nUpurapaMDitAnuM dRSTAMta che. te A pramANe H nUpuruSa'DitAnuM dRSTAMta rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. temAM UMcA gharAmAM mugdhajIvA meAtIonA leAbhathI nakSatrAne grahaNa karavAnI IcchA rAkhatA hatA. te nagarImAM devadatta nAmanA buddhizALI seAnI hatA. lAvAna te sadA suvarNanAM kuMDalA banAvatA hatA. tenA devideza nAmanA putra hatA. jema rAjahaMsA mAnasa sarovaranA Azraya le tema vivekamA rUpI cAMcAvALA rAjaha'sarUpI guNAe tenA mananA Azraya lIdhA hatA tenI gilA nAmanI patnI hatI. jANe pratimadhathI rahita spardhAthI hAya tema rUpa, saiAbhAgya, zRMgAra ane vikArAe tenA atizaya Azraya karyAM. eka divasa kAmathI unmatta banelI ane netranI rAgavALI zRMgArika ceSTAothI yuvAnenA manane kAmavALA banAvatI te snAna karavA nadIe gaI. AbhUSaNAnA kAraNe jenI zarIrakAMti sUryathI dviguNu thaI che evI ane jANe khIjI lakSmIdevI hAya evI teNe nadInA kAMThAne zeAbhAvyA. tyAM teNe zarIra uparathI kAMcaLI utArI ane mastakanA kezasamUhane chUTA karyA. jANe nadI taravAnI IcchAthI stanAnA bahAne ghaDAone grahaNa karyA hAya tevI te zAbhI. caMcalatAnI samAnatAthI jANe taraMgA
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 zIlapadezamAlA graMthane vaDe sAme javAI hoya tevI teNe be hAtha pahoLA karIne mahAnadImAM praveza karyo. be hAtha rUpI pAMkhone halAvatI. maMdagativALI ane rAjahaMsInI jema eka kAMThAthI bIja kAThe pharatI te nadImAM tarI. taraMgenA kAraNe jemAM sarva aMge DhaMkAI gayA che evA pANInA uparanA bhAgamAM taratI evI tene kezasamUha jANe zevAlanI velaDI hoya tema zobhe. sUma ane bhInAM vAvALI tathA jenA zarIranA sarva avaya spaSTa dekhAI rahyA che evI tene joIne durAcArI ane catura e ke puruSa kSee pAmIne bolyA he caMcalanetrovALIjema tane nahI sukhapUrvaka snAna karyuM?" ema pUche che tema A vRkSe paNa pUche che, ane tArA caraNakamalamAM nAme huM paNa te pramANe pUchuM chuM. te paNa belI nadInuM kalyANa thAo, vRkSe prasanna bane, ane "sukhapUrvaka snAna karyuM?" ema pUchanAranuM Icchita karIza. dugilAnA vacanathI atizaya AnaMdarasathI pUrNa thayela te jANe kAmadevanI AjJAthI hoya tema kSaNavAra ceSTArahita je thaI gayo. te puruSa vRkSanI upara rahetA ane phalene pADavAnI IcchAvALA chokarAone phaLa pADI ApIne saMteSa pamADIne pUchyuM ke, A rI koNa che? chokarAoe kahyuM: devadatta nAmanA sonInI e putravadhu che ane devadittanI patnI che. ahIMthI enuM ghara dekhAya che. pratibaMdhathI rahita te durgilA kSaNa pachI jalakrIDAne pUrNa karIne leginInI jema te puruSanuM ja ekAgracitte dhyAna karatI ghare gaI. manamAM pravezelA aMgArA jevA tenA zRMgAranuM satata dhyAna dharate te yuvAna paNa kaI paNa rIte sukha na pAmyo. rAtrinA agninI jema rata' banelA ane cakravAkacakravAkInI jema paraspara viyogathI duHkhI banelA te bee dukhapUrvaka ghaNe kALa pasAra karyo. ekavAra te caturapuruSe kuTila ane kuladevI rUpa kaI tApasIne ghaNa pUjA karIne dugilAnI pAse mokalI. tApasI te benA pUrve thayelA anurAgane jANIne ane te benA saMgane (te bene meLApa huM karAvI daIza e pramANe) svIkAra karIne bhikSAnA bahAne sanInA ghare gaI. thALImAM talanA lADune ApatI sanInI putravadhUne joIne mAyAvI tApasIe ekAMtamAM A pramANe kahyuM:- te yuvAne jyArathI tene pANImAM snAna karatI joI tyArathI tArA guNemAM Asakta bane te anya strIne jANa paNa nathI. te yuvAna viSe nehavALI ane kuzaLa evI sanInI putravadhUe pitAnA bAhya AkArane chupAvIne tApasIne kaTheravANI kahI. te A pramANe - Aha! he kuzIlA! kulIna mane tuM deSita karavA egya che? jema vajamAM vedha na thaI zake tema mArAmAM tArA vacanane 1. ahIM hanana avyaya svIkAra athamAM che. 2. sivi: e padone bhAvArtha A pramANe che:- AMkhane mahemAna che, arthAt dekhAya che. 3. agninA pakSamAM rakta eTale lAlaraMga, ane strI-puruSanA pakSamAM rakta eTale anurAgavALA.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 269 duSkara jANu, arthAt mArAmAM tAruM vacana niSphala jANu. huM duSTA ! tu A kAya karavA samatha nahi thAya. A pramANe mAlatI ane kRtrima krodhavALI durkhilAe nIkaLatI tApasInI pIThamAM kAjaLavALA hAthane thApeA mAryAM. dugilAnA Azayane nahi jANanArI tApasIe te yuvAnane A pramANe hyuM:-kulIna te' te strIne peAtAnA viSeanurAgavALI niratha ka jANI, arthAt te strI tArA viSe anurAgavALI na hovA chatAM tuM anurAgavALI samaje che. salavacanavALI mane hamaNAM tuM niSkala na kara. kuzaLa paNa 1maNikAra paththaramAM zuM kare? vaLI-- teNe huM jyAre nIkaLI rahI hatI tyAre kAjaLavALA hAthathI mArI pIThamAM jANe huM aparAdha karanArI hAuM tema spaSTapaNe tamAcA mAryo. A pramANe kahIne tApasIe pIThane khullI karIne tene batAvI. tyAM pAMca AMgaLIonI sthApanA joine yuvAne vicAryuM ke, cAsa kuzaLa dugila e mane kRSNa paMcamIe AvavAnA saMketa kahyo che. dhUrtanA gupta paNa ciratrane dhUrto jANe che. paNa teNe sthAna jaNAvyuM nathI. tethI mAre kathAM javuM? Ama vicArIne dhUta catura puruSe tApasIne pharI kahyuM: suMdara netrAvALI te cAsa mArA upara anurAgavALI ja che. te vakhate koIpaNa kAraNathI tArA tiraskAra karyAM che. tethI mArA vacanathI tuM pharI ekavAra tyAM jA. upAyathI kikSAe paNa grahaNu karAya che teA te kema grahaNa na karAya ? tApasI melI: peAtAne satI mAnatI te tArA nAmane paNa sahana karatI nathI. jema lavaNanI utpattivALA rumAdezamAMthI mANekaratnanI prApti thavI e durlabha che tema tenAthI icchitanI prApti thavI e durlabha che. te paNa mALI pAsethI ratnamALAnI tema mArAthI paNa tArI A AzA siddha thatI hoya te huM pharI vAra jAuM chuM. Ama kahIne te pharI gaI. teNe gilAne smita karIne kahyuM: huM suzru! tArA pratye anurAgI ane vizvAsI te yuvAnanuM apamAna na kara. sthAna jANavAnI icchAthI Ane pharI mAkalI che ema vicArIne dugilAe jANe krodhathI hAya tema azAkavananA dvArathI tene bahAra kADhI. vilakhI anelI ane nIcA mukhavALI teNe yuvAnane te vAta jaladI kahI. te yuvAna tene maLavAnA sthAnane jANIne cittamAM harSa pAmyA. catura puruSAmAM mukhya teNe potAnA hRdayanA bhAvane chupAvIne tApasIne kahyuM: teM mArA mATe ATaluM sahana karyuM che. paNa tAre dugilAne kaMi na kahevuM. have te kRSNapaMcamInA divase azAkavanamAM gayA. rastAmAM jetI durkhilAe paNa dUrathI tene joyA. emaNe netrarUpI paDiAethI paraspara premarUpI amRta pI pIne chAtI dabAvIne tara MgAnI jema jaladI bheTyA. lAMbA kALe dana thavAthI sneha thayA. snehapUrvaka vArtA karatA ane bhAgarUpI amRtanuM pAna karatA temanA be prahara eka ghaDInI jema pasAra 1. maNikAra= maNuigmAnA dAgInA nAvanAra. 2. ahIM jUnam avyaya taka amAM che. 3. sa=sArA bhamaravALI.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 zIlapadezamAlA graMthane thaI gayA. krIDAthI thAkI gayelA te be hAthane ezIkuM banAvIne sUI gayA ane jANe pitAnA kAryathI trAsI gayA hoya tema temanAM ne tatkAla mIMcAI gayAM. te vakhate vaDInIti mATe azokavanamAM gayelA devadatta senIe putravadhunI sAthe sUtelA jarapuruSane je. putravadhunI sAthe sutele A puruSa jAra ja che e nirNaya karavA mATe te vRddha jaladI ghare sutelA chokarAne je. gharamAM sutelA putrane joIne teNe hRdayamAM A pramANe vicAryuM- putravadhUnA asatIpaNAnI vAta upara mAre putra vizvAsa nahi kare. Ama vicArIne tenA pagamAMthI jhAMjhara laIne sasare ja rahyo. sasarAe jhAMjhara AsatethI lIdhuM hovA chatAM tene jANIne durgilA jAgI gaI. (ahIM kavi vAcakane pUche che ke-) kAmI chAne jANe bhaya pAmI hoya tema gADhanidrA kyAMthI hoya te tuM kahe asatI teNe jArane kahyuMmArA sasarA ApaNane joI gayA che. ethI tuM mane jaladI sahAya kara. jAra puruSa tene svIkAra karIne uparanuM vastra paherIne ghare gaye. durgilA paNa patinuM gADha AliMgana karIne patinI pAse sUI gaI. jANe saMtApa pAmatI hoya tema te asatIe patine jagADIne kahyuM he svAmI! huM ahIM ghAmathI pIDAyelI chuM. Aje mane ahIM UMgha AvatI nathI. tethI vAyunA saMcArathI zItala banelA azokavanamAM Ave. sarala AzayavALe devadinna uThIne azokavanamAM gayA. tyAM paNa te tatkAla UMghI gaye. saraLa jIvane puNyarUpI lamInI jema nidrA sulabha hoya che. duLilA paNa patine saMpUrNa zarIre AliMgana karIne naTaDInI jema sUI gaI. jema daridrI manuSyane lakSamI na maLe tema sudra chane nidrA kyAMthI hoya? dhUtArI daliAe patine kahyuM. ApanA kuLamAM A rivAja kevo che ke sUtelI putravadhUnuM jhAMjhara sasare laI jAya. AvA rivAjane dhikkAra thAo. mAruM zarIra pUrNa DhAMkeluM na hatuM. AvI sthitimAM nirlajaja tamArA pitA mArA DAbA pagamAMthI jhAMjhara laIne ekadama kema jatA rahyA? devadine kahyuM che bhadrA ! tuM duHkhI na thA, kSaNavAra sUI rahe, savAre pitAne Thapako ApIne tane jhAMjhara apAvIza. durgilA belIH he mUrkha ! tame jANatA nathI ke savAre tamArA pitA cheTuM belaze ke meM A putravadhUne jApuruSanI sAthe joI che. tamArI A ALasathI mArA prANane nAza thaze. tethI he priya ! hamaNAM ja jaIne vRddhA pAsethI jhAMjhara laI Ave. patie kahyuM- he priyA ! zaMkA na kara. mane (tArA cAritra viSe) saMzaya nathI. ghaTatI buddhivALA mArA pitAne savAre huM je pramANe kahIza te tuM je je, durgilA belI tame pitAnuM moTuM joIne mane bIjI rIte (=asatI) mAnaze. tethI mArA jIvanane dhikAra he ! priyAne AMsuyukta mukhavALI ane kalaMkabhIru jANIne devadine pitAnAmAM vizvAsa pamADanArA seMkaDe segana lIdhA. cIne AdhIna banelA puruSe zuM nathI karatA? 1. ahIM 3vpatyA vinA e padamAM rahela Adi zabdano artha ravayaM samajI levo. vAkyanI philaSTatAnA kAraNe anuvAdamAM tene atha lakhyo nathI.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 271 gusse thayelA devadine savAre pitAne kahyuM zarama pedA kare tevuM putravadhUnA jhAMjharane kADhI levAnuM kArya kema karyuM ? vRddha bole meM durAcAravALI putravadhUne rAte udyAnamAM anyapuruSa sAthe sUtelI joI ethI tenI khAtarI mATe A jhAMjhara laI lIdhuM. putre kahyuM: tyAM huM sUte hate, bIje keI na hatuM. paNa Ape anucita karIne mane lajaja. enuM jhAMjhara Ape. vRddhAvasthA AvI ja hoya che. tame enuM jhAMjhara lIdhuM tyAre enI sAthe huM sUto hato. A te cokkasa satI che. vRddhe kahyuM. jyAre huM enuM jhAMjhara laIne ghare AvyA tyAre meM tane gharamAM sUtelo joye hate. putravadhUe kahyuM huM A SAripaNane sahana nahi karuM. divyakarmathI paNa huM mArA AtmAnI zuddhi karIza. jema zreSa2nanI aMdara raheluM pANInuM biMdu zreSaratnane dUSita kare che, te rIte nAnuM paNa kalaMka kulInapaNane dUSita kare che. ahIM uttama yakSa che. huM tene be caraNonI vaccethI nIkaLe chuM. azuddha manuSya tenA be caraNonI vaccethI nIkaLavA keI paNa rIte samartha banate nathI. zaMkAvALA pitAe ane zaMkA vinAnA putra sAhasano asAdhAraNa bhaMDAra evI durgilAnI pratijJAne svIkArI. snAna karIne, dhoyelAM vastro paherIne ane hAthamAM bali laIne durgilA sarvalakanI samakSa yakSanI pUjA karavA gaI. pUrve saMketa karAyelo jArapuruSa mArgamAM gAMThe thaIne jema gAyanuM pUchaDuM vRkSanI DALImAM vaLage tema durgilAnA gaLe vaLage. aho ! A gAMDe che ema samajIne tenA baMdhuoe tene dUra karyo. gilAe pharI snAna vagere karIne yakSane vinaMti karI ke, he yakSa ! A gAMDe puruSa ane mAtA-pitA vagere vaDilee Apelo pati e be sivAya je kyAreya anya puruvano meM sparza karyo hoya te he deva ! te puruSane tuM pratyakSa jue che. A baMne cheDIne bIjA keI puruSe mArA zarIrane sparza na karyo hoya te he dayAnidhi yakSa ! tAre mahAsatI mane zuddhi ApavI. jeTalAmAM yakSa "huM zuM karuM ?" ema vicArI rahyo hate teTalAmAM dhUtArI durgilA jaladI tenA caraNenI vaccethI nIkaLI gaI. tatkAla saghaLo leka A zuddha che, A zuddha che, ema bolavA lAgyA. A vakhate rAjapuruSoe tenA kaMThamAM puSpamALAnuM AropaNa karyuM. cAre bAju svajanethI parivarelI durmilA harSa pAmelA devadittanI sAthe vAjiMtronA nAdapUrvaka pitAnA ghare gaI. te jyArathI jhAMjhara kADhI levAnA kAraNe thayelA kalaMkathI pAra utarI tyArathI leke tene nupUra paMDitA e pramANe kahevA lAgyA. putravadhunA AvA caritrathI Azcarya pAmela sonI devadatta egInI jema nidrArahita banI gaye. apUrvakaraNamAM ArUDha thayelA muninI jema tene nidrAthI daridra (=rahita) jANIne rAjAe tene pitAnA aMta:purane rakSaka banAvyuM. te vakhate hAthInA mahAvatamAM Asakta banelI kaI rANI vAraMvAra uThIne rakSakane jAgate joIne vAraMvAra pAchI pharatI hatI. kuzaLa sonI tenA vRttAMtane jANavAnI IcchAthI ghuraghura avAja karate jANe nidrA AvI gaI hoya tema kapaTathI sUI gaye.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 zIlapadezamAlA graMthane te rANI ceranI jema uThIne Ama-tema AMkhe pheravIne nityanA saMketa mujaba UMcA jharukhA upara caDhI. jharukhAnI nIce bAMdhelA rAjAnA pahastIe tene sUDhathI laIne bIjI bhUmimAM mUkI meDI AvavAnA kAraNe mahAvatane krodha thayo. krodhanA AvezathI teNe hAthIne bAMdhavAnI sAMkaLathI rANIne pIThamAM dAsInI jema mArI. rANI belI Aje kaI na paherIgara mUkyo che. te jAte ja rahetuM hatuM. tenA bhayathI huM na AvI. hamaNAM te duSTAtmA sUI gaye. eTale avasara pAmIne jaladI AvI chuM. tethI te svAmI! mArA upara nirarthaka krodha na kare. rANIe A pramANe krodharUpI kAdavavALA mahAvatane samajAvyuM. kAmathI pIDAyelA mahAvate potAnI patnInI jema rAjarANu sAthe kAmakrIDA karI. rAtrinA chellA praharamAM rAjahastIe tene te ja pramANe jharukhAmAM mUkI dIdhI. mahAna sAhasavALI te pitAnA sthAne gaI. A joIne nirmala cittavALA sonIe vicAryuM ke, kharekhara ! meghagarjanAnI jema strIcaritrane jANavA keNa samartha che? je rAjarANIonI paNa zIla viSe AvI ceSTA che te sAmAnya mANasanI sIonI zIla viSe AvI ceSTAmAM ze Azcarya che? jemane sadA potAnA gharakAmamAM joDelI nathI ane ethI je strIo pitAnI marajI mujaba phare che te strIonuM zIla keTaluM lAMbo kALa rahe? arthAt tevI rIonuM zIla lAMbe kALa Take nahi. A pramANe vicArIne putravadhUnA doSanA kAraNe thayela krodha-yukta dhyAnane tyAga karIne, jema jeNe mahAbhArane utAryo che e puruSa zramane kAraNe ghasaghasATa UMghI jAya tema, te ghasaghasATa UMghI gayo. ghasaghasATa UMghI gayela te sUryodaya thavA chatAM na jAge eTale paherIgaree rAjAne te vAta kahI. te kAraNa vinA acAnaka A rIte UMdhe nahi ema vicArIne rAjAe kahyuM te jyAre jAge tyAre tene jaladI ahIM mokalo. jANe ghaNA kALathI ekaThI karI hoya tema nidrAsukhane pAmelo sonI satata sAta rAta sudhI sUta. pachI jAgelA tene sevake jANe anya dviIpamAMthI Avyo hoya tema rAjA pAse laI gayA. - rAjAe tene A pramANe pUchyuM: he sonI ! sAta rAta jeTalA lAMbA kALa sudhI tuM kema ? sanIe rAjA pAsethI abhaya laIne te badhuM spaSTa kahyuM. rAjAe hAthI, patnI ane mahAvatane te vRttAMta jANIne sonIne satkArapUrvaka rajA ApI, pitAnI kaI patnI asatI che e jANavA mATe rAjAe kArIgaro dvArA kANane moTo hAthI karAvyuM. pachI guDha abhiprAyavALA rAjAe aMtaHpuranI badhI strIone bolAvIne saMbhramapUrvaka kahyuM Aje meM evuM azubha svapna joyuM che ke tamAre mArI AgaLa vaarahita banIne kASThanA hAthI upara besavuM. rAjAnA dekhatAM aMtaHpuranI strIoe te pramANe karyuM. te eka rANIe dhrujatAM dhrujatAM kahyuM he svAmI! A hAthIthI huM bhaya pAmuM chuM. ; 1. vAkaya philaSTa banI jAya e daSTie ahIM anuvAdamAM muddAzabdano artha karyo nathI. mudrA eTale sIkko. nitya saMketarUpa sIkkAthI ema zabdArtha thAya.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 273 rAjAe gusse thaIne tene kALA kamaLAIDathI mArI. AthI te rANI jANe mUrchA AvI gai hoya tema kapaTathI kSaNavAramAM bhUmi upara paDI. tethI rAjAe A ja kulaTA che ema buddhithI ni ya karyAM. pIThamAM sAMkaLanA prahArAne joIne smita karIne kahyuM; unmatta hAthI dvArA kAmakrIDA kare che ane kRtrima hAthIthI gabharAya che, sAMkaLanA prahArathI ha pAme che ane kamalada'DanA prahArathI mUrchA pAme che. atyaMta gusse thayelA rAjAe vaibhAra paraMtu upara jaIne patnIne, hAthIne ane mahAvatane tyAM khelAvyA. te hAthI upara mahAvatanI sAthe rANIne besADIne bhrakuTi caDhAvavAnA kAraNe bhayaMkara mukhavALA thayelA rAjAe AjJA karI ke, parvatanA uparanA zikhara upara caDhIne tame jhaMpApAta karo, jethI mArA trivarga (=dharma, artha ane kAma) saphUla thAya. mahAvata hastiratnane parvatanA zikhara upara laI gayA. tyAM eka paga addhara ane traNa paga bhUmi upara evI sthitimAM hAthIne rAkhyA. A vakhate hAhAkAra macAvatA leAkeA kheAlyAH he rAjAemAM zreSTha evA svAmI! Adeza pramANe karanArA A pazu hAthInI rakSA kare.. krodhanA kAraNe lokavANInI avagaNanA karIne rAjAe mahAvatane jaladI kahyuM: hAthIne nIce pADa. AthI mahAvate hAthIne jaladI e page UbhA rAkhyA. tethI niraka thatA hastiratnanA vadhane jovA asamartha janatAe hAtha UMcA karIne duHkhapUrvaka rAjAne kahyuM: huM deva ! A hAthI durlabha che, sava lakSaNAthI yukta che, suzikSita che, ane Apane besavA yeAgya che. tethI AnA vadha karavA ceAgya nathI. svAmI caiAgya ke ayeAgya kArya karavAmAM svAdhIna haiAvA chatAM parAdhIna hAya che, arthAt svAmIe bIjAnI paNa ceAgya vAtane mAnavI joI e. tethI he dayAsAra ! prasanna thAe ane prayatnathI hastiratnanuM rakSaNa karo. janatAnI vina Mtine mAnIne rAjAe leAkeAne kahyuM: tame mArAvatI mahAvatane kaheA, jethI te uttama hAthIne parvatanA zikhara uparathI pAchA vALe. te vakhate leAkeA jorathI melyAH he mahAvata ! rAjAnI AjJA che ke A hAthIne parvatanA zikharathI pAcheA vALa. mahAvata melyA: jo rAjA amane bene sarvathA abhaya Ape teA A hAthIne pava ta uparathI bhUmi upara sukhapUrvaka laI AvuM. pradhAnAe rAjAne A vAta kahI. rAjAe te ene abhaya ApyuM. mahAvate hAthIne dhIme dhIme pRthvI upara utaryAM. pachI rAjAe e ene tame jaladI mArA deza cheDI do evI AjJA karI. AthI rANI ane mahAvata hAthI uparathI utarIne nAsI gayA. sAMjanA samaye te e kAIka gAmamAM AvyA. ghaNuM cAlavAthI thAkelA ane peAtAne dhanya mAnatA te ane koi zUnya deva-madiramAM sUI lagA. te vakhate eka cAra bhara rAte gAmamAMthI cArI karIne nAsyA, ane tyAM ja devama`diramAM peTho. gAmanA rakSakAe cAra devakulamAM peThI che ema jANyuM. savAre tene cAkkasa pakaDI laIzuM' ema vicArIne rakSakapuruSA devama"dirane gherI vaLyA. te mandiramAM aMdhakAramAM badhe bhamatA cAra jayAM te 35
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 zIlopadezamAlA graMthane be sUtA hatA te sthAnamAM AvyuM. mahAvata ghasaghasATa UMghI gaye hate. ethI cerane sparza thavA chatAM te jAgyo nahi. rANIne ceranA hAthane jarA sparza thavAthI jAgI gaI jANe vaza karavAnuM auSadha hoya tevA teNe kSaNavAra rANIne dhImethI sparza karyo. cera upara anurAgavALI banelI raNue dhImethI pUchayuM: he bhadra! rAte (Avelo) tuM keNu che? te be he bhadrA ! huM cora chuM. rakSaka puruSanA bhayathI nAsate huM prANanuM rakSaNa karavAnI IcchAthI hamaNu ahIM peThe chuM. anurAgavALI ane durAcAravALI teNe cArane dhImethI kahyuM tuM mAruM vAMchita kare te avazya huM tArI rakSA karuM. cora beH he subhra meM sonuM meLavyuM che, ane (tane meLavavAthI) sugaMdha paNa meLavI che. mArA prANanuM rakSaNa karavAthI te jIvana paryata mArA jIvananI mAlika che. paNa he suMdara mukhavALI! tuM kahe ke kaI yuktithI mAruM rakSaNa karIza. (A kahIne) kSaNavAra mArA cittane AzvAsana Apa. kAraNa ke tuM mane puNyathI maLI che. rANIe kahyuM: savAre rakSaka puruSe Avaze eTale huM tane ja mAre pati kahIza. cAre kahyuM ema thAo. savAre jemaNe bhUkuTi caDhAvI che tevA subhaToe hathiyAra sahita devamaMdiramAM praveza karyo. temaNe saMbhramapUrvaka pUchayuMH tamArAmAM cera keNa che? jANe mUrtimaMta mAyA hoya tevI duSTa rANIe corane uddezIne=cera tarapha hAtha karIne A mArA pati che ema gAmanA rakSaka puruSane kahyuM. bIje gAma jatA ame pati-patnI sAMja thatAM thAkI gayA, ane A rAta A devamaMdiramAM rahyA. temaNe bhegA thaIne paraspara vicAraNA karI ke, luMTavAne baMdha karanArA cAra pAse AvuM strIratna kyAMthI hoya? je strI jANe pratyakSa lakSmIdevI hoya tevI uttama strIne pati cera hoya e vAta saMgata banatI nathI. paNa A ja era che ema mahAvata upara deSane Aropa mUkIne temaNe tatkAla tene zULI upara caDAvI dIdhA. zULI upara caDhelA tene pANInI tarasa lAgI. tethI teNe te mArgathI jene jene ja je tenI tenI pAse dInavacanathI pIvA mATe pANInI mAgaNI karI. rAjAnA bhayathI tene keIe paNa pANI pIvaDAvyuM nahi. A daramiyAna jinadAsa nAmano zrAvaka te mArgathI gaye. pANI mAgatA corane zrAvake A pramANe kahyuM. je tuM mAruM kahyuM kare te huM tArI tRSAne dUra karuM. jyAM sudhImAM huM pANI lAvuM tyAM sudhI tuM namo arihaMtALa e padanuM smaraNa karamahAvata paNa pANInI IcchAthI te padanuM raTaNa karavA lAge. zrAvaka rAjAnI rajA laIne pANI laI AvyuM. kAraNa ke tevA puruSo pavitra paropakAra mATe harSathI prayatna kare che. pANI lAveluM joIne mahAvata AzvAsana pAmyA. ane tatkAla namo arihaMtANaM e padane moTethI bolate mRtyu pAmyA. dharma tattvanena jANavA chatAM namaskAra mahAmaMtranA prabhAvathI akAmanirjarA thavAthI te vyaMtaranikAmAM deva tarIke utpanna thaye. 1. ahIM rahya padanA sthAne thI dazA ema levuM joIe. ahIM dhA raNa e pATha samajIne artha karyo che.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 275 ciranI sAthe rastAmAM jatI unmatta te asatI jANe azubha maryAdAvALe jIva hoya tevI nadI pAse AvI. core tene kahyuMH he priyA ! vastra ane alaMkArothI sahita tane eka ja vakhatamAM nadInA sAmA kinAre laI javA samartha nathI. tethI tArAM vastro ane alaMkAra vagere. mane ApI de. jethI A sAmA kAMThe rAkhyA pachI tane sukhapUrvaka laI jauM. huM pAcho AvuM tyAM sudhI tuM nirbhayapaNe zarajAtinA ghAsanA gucchAmAM chupAIne rahe. huM jaladI AvI jaIza. he prANezvarI! tuM zaMkA kema rAkhe che ? hamaNAM ja AvIne tane mArI pITha upara dhAraNa karIne garuDanI jema sAmA kinAre laI jaIza. rANI tene badhuM ApIne pote jANe mahAna aparAdhathI bhAgye saghaLA dhanane daMDa karyo hoya tema zarajAtinA ghAsa nA vanamAM rahI. cere kSaNavAramAM nadInA sAmA kinAre jaIne vicAryuM jeNe patine te pramANe mArI naMkhAvyuM te mArA paNa kaSTa mATe ja che. A pramANe vicArIne pAchaLa joIne te pakSInI jema uDyo, arthAt deDate nAsI gayo. dhUta mANaso pitAno svArtha siddha thaI jatAM bIjAonI apekSA karatA nathI. vastrathI rahita banelI, jenI AzA atyaMta bhAMgI gaI che evI, vyAkuLa ane caMcaLa netravALI teNe tene vastro vagerene lUMTIne bhAgI jate joIne hAtha UMco karIne bUma pADI. hAhA ! he kRtadina ! AkAzamAMthI bhraSTa thayelI lakSamI jevI mane choDIne jatA tane rastAmAM AvatA vinane devatAo kevI rIte dUra karaze? cAra beH he hatAza strI ! vanamAM vasrarahita ekalI ane bhayaMkara tane joIne huM bhaya pAmuM chuM. tethI te duSTa AzAvALI strI ! ta mane nahi joie. A pramANe balIne te haraNaphALa deDa nAsavA lAgyo. baMne bAjuthI bhraSTa thayelI, atizaya dIna mukhavALI ane duSTa te tyAM ja rahI. A tarapha deva thayelA mahAvatanA cha avadhijJAnathI svacchaMdI rANIne vanamAM tevI sthitimAM rahelI joI. pUrvabhavanI patnI hovAthI tene baMdha pamADavAnI IcchAthI teNe mukhamAM mAMsanA TukaDAvALA ziyALanuM rUpa dhAraNa karyuM. tenA dekhatA ziyALe mukhamAM rahelI mAMsapesIne tyAga karIne nadInA kinAre rahelA mAchalAne khAvA mATe jaladI deDayo. mAchaluM kSaNavAramAM pharI nadInA pANImAM jatuM rahyuM. mAMsane TukaDe samaLIe laI lIdhe. ziyALa te ubhayathI bhraSTa banIne rahyo. arahita rANIe ziyALane kahyuM he dubuddhi ! mAMsane choDIne mAchalAnI IcchA karI. AthI tuM mAMsa ane mAchaluM e baMnethI bhraSTa banyA. ziyALa! have tuM zuM jue che ? ziyALe tene kahyuMH patine mUkIne jAra puruSane Adara karanArI tuM pati ane jApuruSa e baMnethI bhraSTa banI. he vIrahita strI ! have tuM zuM jue che? A sAMbhaLIne te bhayathI kaMpavA lAgI. vyaMtaramAM samartha ane tejapuMjavALA te deve divyasvarUpa dhAraNa karIne tene kahyuM: he pApiNI ! te vakhate jene te mArI naMkhAte huM mahAvata chuM. jene dharmanI kRpAthI A devapaNane pAmyA chuM. tethI tuM aparAdha karanArI hovA chatAM huM tene dayAthI kahuM chuM ke tuM pUrvanA
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 zIlapadezamAlA graMthane pApono nAza karanAra jenadharmane svIkAra kara. teNe "te pramANe thAo" ema svIkAra karyo. AthI vyaMtaradeve tene upADIne sAdavajInA caraNakamala pAse laI jaIne dIkSA levaDAvI. A pramANe pavitra zIlarUpI rananA vinAzane pAmelI te - purapaMDitAne asatIpaNAnA kAraNe thayele apakIrtine nAda Aje paNa virAma pAmya ja nathI. dattaputrInuM daSTAMta have dattaputrInuM udAharaNa kahevAmAM Ave che. te A pramANe - baLavAna lakSamInuM maMdira evuM jayapura nAmanuM nagara hatuM. te nagaranI UMcI havelInI agAsIo devonI vizrAMti mATe thatI hatI. te nagaramAM dharmanI zALA samAna ane mahAna parAkramI jayaratha nAmane rAjA hatA. tenI talavAranI dhAramAM lakSamIe nitya vAsa karyo hato. te rAjAne datta nAmane maMtrI hate. AMtaranirIkSaNathI rahita kavi pitAne dattanI buddhithI jitAyelo jaNAvatuM hatuM, ane kAraNe ja thaI gayA hatA. te maMtrInI kalpavRkSanI maMjarInA jevI zaMgAramaMjarI nAmanI kanyA hatI. te kAmIpuruSo rUpI bhamarAonA manane temAM ( gAramaMjarI rUpI kalpavRkSanI maMjarImAM lIna banAvatI hatI. cavanamAM ArUDha thayelI teNe be puSTa stana rUpI parvatamAM rahelA kAmarUpI siMhanA baLathI vizvanA manane bhamAvyuM. pUrvabhave Acarela karmarUpI malinatAthI duSita banelI te gati ane hRdayanA bhAvane jaNAvanArI bAhyaceSTAothI asatIpaNAne pAmI, arthAt tenI cAla ane bAhya ceSTAo asatI strI jevI hatI. te A pramANe- rastAmAM jatI te tichI draSTithI jatI hatI. nahi bolatA paNa puruSane kaThoravANIthI belAvatI hatI. caMcaLa, suvarNanA jevI suMdara kAMtivALI, ghaNuM bhapakAnA zaNagAravALI ane aneka sthaLe UbhI rahetI te vijaLInI paMktinI jema zobhatI hatI. ekavAra udyAnamAM krIDA karavAnI IcchAvALA jayaratharAjAe jharukhAmAM beThelI zRMgAramaMjarIne joI te vakhate jANe rAjAnuM citta bIje che ema jANIne hoya tema kAmadeve rAjAne jema bhIla gItamAM Asakta banelA haraNane haNe tema ha. kAmadevane vaza banelo rAjA udyAnanI maneharatAne bhUlIne jema popaTa pAMjarAmAM Ave tema mahelamAM pAcho Avyo. rAjAe jaladI pradhAna dvArA dattapradhAnanI pAse zRMgAramaMjarInI mAgaNI karI. pitAnA rAgathI samajAvAyelo keI paNa manuSya zuM bIjAnI apekSA rAkhe? (arthAt jene amuka vastu pratye tIvarAga thaI jAya te manuSya bIjAnI apekSA rAkhyA vinA 1. ahIM bhAvArtha A pramANe che- kavi mAtra bahAranuM nirIkSaNa karIne kalpanAo karatA hatA. paNa AMtaranirIkSaNa (=UMDANathI vicAra) karI zakatA na hatA. dattamaMtrI AMtaranirIkSaNa (=UMDANathI vicAra) karI zakatA hatA. bAghanirIkSaNa karatAM AMtaranirIkSaNa mahatvanuM che. A daSTie kavi potAne dattanI buddhithI jitAyelo mAnatA hatA. ane kANa thaI gayA hatA.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 277 jAte ja te vastune meLavavA prayatna kare che. ahIM dara sAme caDIne pitAnI putrI mane Ape te huM paraNuM evI apekSA vinA rAjAe jAte ja maMtrIo dvArA dattanI putrInI mAgaNI karI. dattapradhAne ApelI zaMgAramaMjarIne paraNIne rAjA jema tatvajJAnI zAMtine pAme tema atizaya harSane pAmyA. svAbhAvika caMcaLatAthI zRMgArika ceSTAovaDe rAjAnI sevA karatI zaMgAramaMjarIe rAjAne kapaTathI potAnAmAM Asakta banAvya, arthAt tene aMtarathI rAja pratye prema na hote, kiMtu bahArathI premane dekhAva karatI hatI ane ethI rAjA Ane mArA pratye prema che ema mAnIne tenA pratye Asakta banyA hatA. tene vaza banelo rAjA kyAreka manahara udyAnamAM, kyAreka krIDAparvatamAM te kyAreka sAtamALavALA mahelamAM tenI sAthe kriIDA karate hate. kAmAtura rAjA svachaMda AcaraNa karanArI, vividha vilAsamAM Adara karanArI ane lakSamI jevI zaMgAramaMjarI sAthe krIDA karatuM hatuM. rAjAe tene zekyothI judI karIne kAmadevanA maMdira samAna sAtamALavALA mahelamAM rAkhI. jema vAyunA rogavALo be caMdrane jue tema, rAjA enI caMcaLatAne udyama, mukharapaNAne vatRtva, piThAIne sthira prema, atihAsyane saraLatA, Ama-tema daSTipAtane lajajA mAnate hate, arthAt enA deSane paNa guNa mAnate hate. patinA premathI sAtamALavALA mahelamAM snAna, pAna, bhejana vagere saghaLI kriyAone karatI te devInI jema potAnI marajI mujaba rahetI hatI. A tarapha te nagaramAM kAmadeva jevo dhanaMjaya nAmane zreSThiputra te raste mahelanI nIcethI pasAra thaye. kAmadeva jevA dedIpyamAna tene joIne kAmathI mUDha banelI zaMgAramaMjarI jANe bAhupAza nAkhatI hoya tema tenA gaLAmAM puSpamALA nAkhI. tenA bhAvane jANanArA dhanaMjaye pitAnA puruSo dvArA gupta rIte zaMgAramaMjarInA mahelathI udyAna sudhI suraMga khodAvI. (suraMga dvArA) udyAnamAM gamanAgamana karatI kAmAtura rANIe pitAne ISTa krIDAothI keTaleka kALa sukhapUrvaka pasAra karyo ekavAra rAjavATikAthI pAchA pharatA rAjAe zaMgAramaMjarIne udyAnamAM krIDA karatI joI. rAjA mane joI gayA che ema jANIne catura zRMgAramaMjarI suraMga dvArA mahelamAM jaIne (AvatA) rAjA tarapha daSTi rAkhIne jharukhAmAM rahI. rAjA jyAre jaladI mahela upara gaye tyAre zaMgAramaMjarIne premathI potAnA tarapha daSTivALI joIne harSa pAme. ekavAra gAyakee sAMjanA samaye sAmaMtasahita rAjAnI AgaLa saMgItane utsava karyo. rAjAe 'tAna, mAna, laya, grAma, mUInA ane zabdothI manohara ane vAjiMtrothI suMdara gIta sAMbhaLyuM. zaMgAramaMjarI gAyake pratye vikAravALI bane che. e jANIne rAjAe saMgIta baMdha karAvyuM. pachI rAjA mahela upara gaye. tyAM teNe joyuM te zaMgAramaMjarIne uttama zayyAmAM gherAtI AMkhevALI 1. tAna gAyananuM eka aMga, mAna=tAlane virAma. laya=nRtya, gIta ane vAjiMtra e traNanI ekatA. grAma rAgane eka prakAra. mUInA gAyanamAM svarenI caDha-utara.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 zIpadezamAlA graMthane ane jANe UMghatI hoya te rIte sUtelI joI patnIne AvI jeIne rAjAe pitAnI (zaMgAramaMjarI gAyake pratye vikAravALI banI che evI) zaMkAne dUra karI. rANIe vizeSa aniSTanI zaMkAthI rAjAnI tevI rIte sevA karI ke jethI rAjAe teNe karelA (kRtrima) Atithyane sAcuM mAnyuM. vasaMtaRtunA samayamAM ekavAra nagarajane, sAmatarAjAo ane aMtaHpuranI sAthe 2AjA udyAnamAM kIDA karavA gaye. puSpone vINane (cUMTIne) thAkI gayelA rAjA ane rANI rAte kyAMka velaDIne maMDapamAM ghasaghasATa UMghI gayA. jANe bhayaMkara yama hoya tevA sarSe rANIne daMsa dIdhe. rANI turata jAgI gaI ane pikAra karavA lAgI. rAjAe jeTalAmAM maMtravAdIone bolAvavAnuM zarU karyuM teTalAmAM rANI viSanA vegathI (=tIvra asara thavAthI) mUchita banIne nIce paDI. gAruDikee viSane dUra karavA mATe je je kriyAo karI te te kriyAo durjane upara karelA upakAranI jema niSphaLa banI. priyAnA premathI vihaLa banelA ane rAjyane junA ghAsanA taNakhalA jevuM mAnatA rAjAe dhIratAne tyAga karIne ghaNuM kALa sudhI vilApa karyo. rAjA rajavA chatAM keTalAmAM caMdananA kANothI racelI citAmAM patnInI sAthe praveza karavAnI icchAvALo thayo teTalAmAM AkAzamArge naMdIzvara jAte eka vidyAdhara tyAM janasamUhane ekaThA thayele jaIne ociMte nIce utaryo. sarSathI daMzAyelI priyAnA premanA kAraNe rAjA agninI citAmAM praveza karI rahyo che ema jANIne vidyAdharane dayA AvI. AthI vidyAre rAjAne tevA sAhasathI ekadama rokIne tenI patnI upara jaladI pANI chAMTIne tene viSarahita banAvI. te vakhate rAjA AnaMda pAmya, janatA harSa pAmI. strIoe gIta gAyA, nagArAM vAgyAM, jagata harSamaya banI gayuM. rAjAe akRtrima (keI jAtanA svArtha vinA) upakAra karanAra vidyAdharanuM ghaNuM prema ane AdarathI sanmAna karyuM. pachI rAjAe tene rajA ApI. pharI ekavAra rAjA udyAnamAM AvyuM ane rAta tyAM ja rahyo. kAmadevathI jIvanArA (=atika kAmavAsanAvALA) jIvo upadrava vALA sthAnane paNa seve che. - A tarapha pUrve karelA saMketathI dhanaMjaya tyAM ja AvyA. jenuM mana jayAM lAgeluM heya te atizaya dUra hoya te paNa najIka che. rANIe tenI pAse AvIne kahyuM. A pramANe ApaNane sukha zuM che? tethI rAjA jAge nahi tyAM sudhImAM anya keI dezamAM jaIe. dhanaMjaye kahyuM: he mugdhA ! A vicArapUrvakanI buddhi nathI. sarSanA mastake rahelA maNine levA keNa samartha che? A rAjA jIvate hoya tyAM sudhI je tAru haraNa karavAnI IcchA rAkhe che te potAne prajavalita banelA talavArarUpI agnimAM homavAnI IrachA kare che. dhanaMjaye je kahyuM teno svIkAra karIne rAjAne haNavAnI IcchAvALI rAjAnI " . suthArta padane artha vAliSTatAnA kAraNe anuvAdamAM karyo nathI. tene aMya A pramANe che- pachI rAjAe je pramANe AvyA hatA te pramANe tene rajA ApI. * * * * * * *
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtIbhAvAnuvAda 279 pAse gaI ane dayArahita teNe talavAra hAthamAM lIdhI. rANI myAnarahita talavArane hAthamAM laIne jeTalAmAM rAjAne mAravA talavAra ugAme che teTalAmAM dhana jaye AvIne talavAra laI lIdhI. pachI dhana jaye vicAryuM': jeNe Ane paTTarANInA pade sthApI, A rANIne sarpe dasa dIdhA tyAre je peAtAnA prANAne paNa cheDavA taiyAra thayA, te mahAbhAgyavatamAM paNa jo A rANI AvI ceSTA kare che teA svArthI evA mArA viSe tenuM citta kevuM hoya enI sabhAvanA karI zakAya che. AthI ananI khAI ane viSavelaDI jevI AnAthI saryuM. mane dhikkAra che! ATalA kALa sudhI vicAra karyo nahi, ethI huM AtmAne hArI gayA. kevaLa te munie ja dhanya che ke jee sa'sAranA ghAsanI jema tyAga karIne manuSya janmanA phaLarUpa dharmane Acare che. hA ! khedanI vAta che ke anuttaradevA paNa jenI jhaMkhanA kare che te manuSyabhavane pAmIne mUDha jIve niraka ja hArI jAya che. ityAdi vicAraNAthI saMsAra pratye virAgane dhAraNa karanAra ane tAnA edha thavAthI sarva padArthomAM viraktamuddhivALA dhanaMjaye jainadIkSAnA svIkAra karyAM. jenA hRdayamAM kevaLa kAmadeva vaselA che tevA rAjA savAre rAjamahelamAM gayA. jenAthI rAga pASAya tevA manArathAne karatA rAjAe ghaNA kALa sudhI rAjyanuM pAlana karyuM. ekavAra rAjA peAtAnI rAjasabhAmAM beThA hatA tyAre azvasamUhane vecanArA viSNuka rAjAnI pAse AvyA. kutUhalane vaza banelA rAjAe te gheADAomAM sArA lakSaNavALA ane UMcA eka gheADAne savArI mATe taiyAra karAvyA. A vakhate pradhAnAe rAjAne kahyuM; vidvAna puruSe baLavAna ke ni`la evA manuSya ke pazunI parIkSA karyA vinA tene kAmamAM levA nahi. A pramANe pradhAnAe rokavA chatAM uttamarAjA hAthathI lagAma kheMcIne gheADA upara ArUDha thayA. azva pahelAM te te mArgane prasiddha karate hateA, arthAt dhIme dhIme cAlatA hatA, paNa pachI lagAma ka'Ika khe'cI eTale pavananI jema doDayo. leAkeA rAjA jAya che jAya che ema khelI rahyA hatA teTalAmAM rAjA adRzya thayA. rAjAe vicAryu A azva mane vanamAM laI AvyA. kaMTALelA ane je thavAnuM hoya te thAe ema vicAratA teNe lagAmane DhIlI mUkI. AthI azva UbhA rahI gayA. A azva viparIta zikSa!vALA che ema jANIne rAjA tenA uparathI pRthvI upara utarI gayA. pachI kSudhAtRSAthI pIDAyela rAjA jaMgalamAM ghaNuM bhamyA. jemAM pazue zAMta che tevA vanamAM rAjA jeTalAmAM AgaLa AgaLa jaI rahyo hatA teTalAmAM teNe tyAM rahelA munine joyA. e muni mAharUpI aMdhakAra samUhane dUra karanAra sUrya samAna hatA. temaNe tapathI zarIranA sarva aMgAne sukavI nAkhyA hatA. mamatAthI rahita ane mUrtimata dharma hoya tevA te muni kAyAtsa`mAM rahelA hatA. jANe amRtathI snAna karyu hoya tema khuza thayelA rAjAe munine vaMdana karyu.. kAyAtsaga pArIne munie rAjAne AzIrvAda ApyA. A rAjA vratadAnathI (mArA upara) upakAra karanAra che ema jANIne munie besIne vizeSathI
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 zIlapademAlA graMthana yathAyogya upadeza Apyo. te A pramANe - he rAjana! asAra ane bhayaMkara A saMsAramAM jinezvare kahelA dharma sivAya bIjuM kaI rakSaNa karanAra nathI. ItyAdi dezanAthI rAjAne vairAgya thaye. AthI rAjyane tRNasamAna mAnatA rAjAe dIkSAne mane ratha dhAraNa karyo. rAjAe munine pUchayuM: he bhagavaMta! bhegane yogya ane mane haravayamAM paNa vratane svIkAra karavAmAM ApanA vairAgyanuM kAraNa zuM che? munie kahyuM- he gRpa ! tame ja mArA saMyamanuM kAraNa che. kevI rIte? ema rAjAe pUchayuM. mahAmunie pharI kahyuM: he nRpat je vakhate ApanI rANIne sarpa karaDaDyo tyAre Ape je ceSTA karI temAM huM sAkSIbhAvane dhAraNa karanAra hatuM, arthAt e caNAne huM sAkSIbhAvathI jete hate. rANI pratye prAcIna gADha snehane vaza banIne huM tyAM AvyuM. kRtadananI jema tamane choDIne rANI mane maLI. teNe mane kahyuM AvI sthitimAM(=rAjAnI vidyamAnatAmAM) ApaNane zuM sukha che? Ama kahIne ducittavALI te hAthamAM talavAra laIne jeTalAmAM tamArA pratye deDI teTalAmAM meM jaladI tenA hAthamAMthI talavAra chinavI lIdhI. pachI meM vicAryuM ke, Ane dhikkAra thAo ! kAmanI (=viSaya sukhanI) IrachAne dhikkAra thAo ! saMsAranI viDaMbanAne dhikkAra thAo! AvI vicAraNAthI mAro AtmA' saMvigna banyuM. AthI nRpa ! viSasamUhanI jema badhuM choDIne dIkSA laIne huM AtApanA karuM chuM tApa vagere kaSTa sahana karuM chuM. A pramANe sAMbhaLIne rAjAne vairAgya thayA. pachI rAjA AvelA sainyanI sAthe nagaramAM AvyuM. rAjAnA nagarapraveza nimitte nagarImAM dhajAo bAMdhavAmAM AvI hatI. saMsArane khArA samudra tulya mAnatA rAjAe rAjya putrane ApIne dIkSA lIdhI. keme karIne rANInA A vRttAMtane jANanArA svajanoe ane durjanee tene tiraskArI ane dhikkArI. A rIte zaMgAramaMjarI duHkhI thaI. azubha kAryathI bAMdhelA karmane adhika nikAcita karIne te hAthIe uchALelI mAchImAranI jALanI jema adhogatimAM (=narakamAM) gaI. temAMthI nIkaLIne tiryaMcagatinA bhamAM utpanna thaI ane pApanuM upArjana karIne zIlanuM khaMDana karavAthI bhayaMkara anaMta bhAmAM bhamaze. A pramANe asatIpaNAthI satata philaSTa karmonuM upArjana karIne ugrapApavALI te zRMgAramaMjarI dukhe karIne pAra pAmI zakAya tevA saMsArarUpI samudramAM paribhramaNa karaze. [66] have pUrvokta kathAonA arthanI upadezarUpe vicAraNA kare che - evaM sIlArAhaNa-virAhaNANaM ca sukkhdukkhaaii| iya jANiya bho bhavvA !, mA siDhilA hoha sIlaMmi // 67 // gAthA-TIkAtha:- pUrve karyuM te pramANe zIlanI ArAdhanAmAM sukha che ane virAdhanAmAM dukha che ema vicArIne he bhavyA! zIlamAM (=othA vratanA pAlanamAM) zithila na bane, arthAt zIlane ja Adara karo. (67)
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 281 ziladhArIoe nArInA saMgane paNa tyAga kara jaIe ema jaNAve che - baMmanvayadhArINaM, nArIsaMgo aNatthapatthArI / mUsANava maMjArI, ia nisiddhaM ca suttevi // 68 // gAthArtha - zIlapAlanamAM tatpara banelAone nArIne saMga, uMdarane bilADInA saMganI jema anarthane vistAra kare che, arthAt pApane hetu che. AthI ja dazavaikAlikasUtramAM paNa brahmacArIne nArInA saMgano niSedha karyo che. TIkAtha- jema bilADI uMdarano nAza kare che, tema asaMga zIlavaMtanA zIlarUpI zarIrane vinAza karanAra hovAthI anarthanI paraMparAne karanAra che. [68] dazavaikAlikasUtra (a. 8 gA. 57) mAM je kahyuM che te ja kahe che - vibhUsA itthisaMsaggo, paNIyaM rasabhoyaNaM / narassattagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 69 // gAthArtha - AtmahitanA zedhaka (=statvanA jANakAra) puruSa mATe vibhUSA, grIsaMsarga, praNItaAhAra ane rasAjana tAlapuTa jhera jevA che. - TIkAtha- vibhUSA=uddabhaTa vara ane AbhUSaNa AdithI zarIranI zobhA karavI. samanItimAM kahyuM che ke- "RSi sivAya bIjo koI kAvya na kare. viSNu sivAya anya ke pRthvI pati nathI. nispRha adhikArI na hoya. kAmIne zarIra zebhA apriya na hoya, arthAt kAmIne zarIra zebhA priya hoya che." - strIsaMsargaHstrI Adine sahavAsa karavo. sahavAsanI asara viSe kahyuM che ke pATalA vanaspatinuM pANI pATalAnA saMsargathI thayela lAla guNane pAmIne khoparInA TukaDAone paNa vAsita kare che lAla raMgavALA banAve che. dararoja jJAnathI adhika puruSonA sahavAsamAM AvatA maMda mativALA puruSo paNa prAyaH adhika jJAnavALA bane che. praNIta=snigdha AhAra. sarasa bhejana=vigaIonuM sevana. AgamamAM kahyuM che ke"je zramaNa dUdha, dahIM vagere vigaIo vAraMvAra vApare tathA tapa karavAmAM arucivALo hoya te "pApazramaNu" kahevAya che." jema tAlapuTa nAmanuM viSa jaladIthI prANu nAza kare che tema A vibhUSA vagere paNa zIlarUpajIvanane nAza karanAra hovAthI tAlapuTa viSa samAna jANavA. [69] AgamamAM kahelAM dRSTAMtane kahe che - jahA kukaDapoyassa, nicca kulalao bhayaM / evaM khu baMbhayArissa, itthIviggahao bhayaM // 7 // 36
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 zIlapadezamAlA graMthana gAthAtha- jevI rIte kukaDAnA baccAne bilADIthI sadA bhaya rahe che, tevI rIte brahmacArIne niyamA zarIrathI bhaya rahe che. (daza. vai. a. 8 gA. 54) TIkAtha- jevI rIte bilADI chaLa meLavIne kukaDAnA baccAne avazya mArI nAkhe che, ethI kukaDAnA baccAne bilADIthI sadA bhaya rahe che, tevI rIte bradmacArIne niyama zarIrathI bhaya rahe che. kAraNa ke enuM zarIra brahmacArIne paNa kAmano unmAda utpanna kare che. [70] zRMgArika ceSTAothI uttama evA zrInA zarIrane jevAnuM dUra raho, citramAM raheluM paNa strInuM rUpa choDavA lAyaka che=jovA lAyaka nathI ema kahe che : cittabhittiM na nijjhAe, nAriM vA samalaMkiyaM / bhakkharaM piva daTTaNaM, dihi paDisamAhare // 71 // gAthA-TIkAtha- brahmacArI bhIMtamAM AlekhelA rInAM citrone na jue. kAraNa ke citramAM rahelAM strInAM rUpo jovA mAtrathI manane ArpAne rAganuM piSaNa kare che. tathA sAdhu sArI rIte alaMkRta thayelI strIne na jue. prazna- cakSunI sAme AvelA rUpane na jevuM e zakya nathI. uttara - jema sUryane joIne turata daSTi kheMcI levAmAM Ave che tema kadAca strInuM rUpa jovAI javAya te turata daSTine kheMcI le. (da.vai.a. 8 gA. 55) [71] strInA prasaMgathI thatA deSane tyAga karavAnI IcchAthI nAmamAtrathI strIne niSedha kare cheH ___hatthapAyapaDichinnaM, kannanAsavigappiyaM / ____ avi vAsasayaM nAriM, baMbhayArI vivajjae // 72 // gAthAtha- jenA hAtha-paga cheDAyelA che, kAna-nAka kapAyelA che ane te varSanI vRddhAvasthAthI jenuM zarIra jIrNa thayeluM che evI paNa nArIne brahmacArI tyAga kare. (da. vai. a. 8 gA. pa6). TIkAtha- A gAthAno tAtparyArtha e che ke rUpa, veSa ane varSa vagerenI apekSA vinA strI evA nAmane paNa tyAga kare joIe, eTale ke rU5 sAruM che ke kharAba? veSa sAre che ke kharAba? keTalA varSa thayA che? ItyAdinI apekSA vinA je keI nI heya tene tyAga kare jaIe. [72] tavanA jANakAra zIla dharmavaMte mATe rInA tyAgane ATale badho Agraha kema rAkhavAmAM Ave che e praznanuM samAdhAna kare che visamA visayapivAsA, aNAibhavabhAvaNAi jIvANaM / aidujjeANi a, iMdiyANi taha caMcalaM cittaM // 73 // gAthA-TIkAtha:- anAdikALathI viyene abhyAsa karyo hovAnA kAraNe bhega
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 283 tRNa hustara che, indriyo atizaya dujoya che, ane citta caMcala che. (AthI tatvanA jANakAra paNa zIladharmavaMte mATe strIne tyAgane ATale badhe Agraha rAkhavAmAM Ave che.) [73] tavanA jANakAra zIladharmavaMte savathI tRSNane nirodha karaze evA kathanane uttara Ape che : thovamasAraM sattaM, mohaNavallIo mahiliAovi / ii kahavi caliacitto, ThAvae evamappANaM // 74 // gAthAthe - sAva thoDuM che, ane thoDuM paNa e sava asAra=kSaNabhaMgura che. tathA strIo svabhAvathI ja mehane utpanna karanArI che. AthI brahmacArI keI paNa rIte calacittavALo thAya te paNa pUrve kahyuM tema prasaMgane tyAga karavA vaDe AtmAne sthira kare, arthAt zIlabhaMgane na pAme. TIkAtha-sIo svabhAvathI ja mohane utpanna karanArI che. e viSe kahyuM che ke"nIce janArI, supayodharA, unmArgamAM janArI, vakragativALI strIorUpI nadIothI zreSTha parvata jevA moTA puruSo paNa ( zreSTha parvatanA jevA sthiramanavALA puruSo paNa) bhedAya che ? (ahIM strIne nadInI upamA ApavAmAM AvI che. nadI jema nIce janArI che tema strI paNa nIce janArI che, eTale ke anucita karanArI che. nadI jema su dharA che, eTale ke ghaNA pANIne dhAraNa karanArI che, tema strI paNa supadharA che, eTale ke sArA stanavALI che. nadI jema unmArgamAM janArI che, tema strI paNa unmArge=oTA mArge janArI che. nadI jema vakragativALI hoya che, tema strI paNa vakragativALI eTale ke daMbhavALI hoya che. jema zreSTha parvata nadIothI bhedAya che, tema parvata jevA sthiramanavALA puruSo paNa strIothI bhedAya che= zIlathI bhraSTa karAya che.) [74] pitAnA AtmAne ja bodha ApatA graMthakAra kahe che - re jIva ! samaikappiya-nimesasuhalAlaso kahaM mUDha ! / sAsayasuhamasamatamaM, hArasi sasisoyaraM ca jasaM // 75 / / gAthArtha- are ! mUkha jIva! tuM jAte kapelA nimeSa jeTalA viSayasukhamAM laMpaTa banIne zIlapAlanathI meLavI zakAya tevA anaMta mokSasukhane ane caMdra samAna nirmala yazane kema gumAve che? TIkAtha- viSayasukhamAM laMpaTa puruSa mokSasukhane ane yazane gumAve che. A viSe kahyuM che ke-"kAmathI pIDita je puruSa kAMtinA (=sukhanA) udayane
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 zilopadezamAlA graMthane bhedavA mATe zastra samAna parastrIne taja nathI te puruSa jagatamAM apakIrtino 5Taha vagADe che, getramAM zAhIne kacaDo pherave che, arthAt kulane kalaMkita banAve che, cAritrane jalAMjali Ape che, arthAt satyavRttine choDI de che, guNasamUharU5 udhAnamAM dAvAnala saLagAve che, sakala Apattione saketa (AmaMtraNa) Ape che, mokSapurInA dvAramAM daDha kamADa baMdha kare che. * [ 75]. | viSayasukhamAM AsaktanAM dUSaNane kahe che - kalimalaaraiabhukkhA-vAhIdAhAi~ vivihaasuhAI / maraNaMpi hu virahAisu, saMpajai kAmataviANaM // 76 // gAthArtha - kAmathI saMtapta jIvone cittakSobha, arati, bhUkhane abhAva, vyAdhi, dAha Adi duHkha thAya che, ane viraha vageremAM avazya maraNa paNa thAya che. TIkAtha- kAmathI saMtapta jI viSayasukhamAM Asakta hoya che. viSayasukho na maLavAthI temane cittakSebha thAya che, cittamAM atizaya udavega thAya che. viSaya sukha meLavavAnI che te ciMtAthI temanuM aMtara vyAkula bane che. AthI temane AhAra upara ruci thatI nathI. tAva vagere rogo thAya che. zarIre atizaya dAha thAya che. Adi zabdathI mUcha vagere duHkha jANavAM. mAtra A dukha prApta thAya che evuM nathI. kAmanI AturatAthI che premIne viraha Adi avasthAmAM avazya maraNa sudhInI avasthAne paNa pAme che. A viSe kahyuM che ke- "( kAmanI daza avasthA che temAM) pahelI avasthAmAM viSayasukhanI icchA, bIjImAM viSayasukhanuM ciMtana, trIjamAM strI vagerenuM smaraNa, cethImAM strI vagerenA guNenuM ciMtana, pAMcamImAM udvega, chaThamAM vilApa, sAtamImAM unmAda, AThamImAM vyAdhi, navamImAM jaDatA ane dazamImAM maraNa thAya." vaLI "vyAdhi thayo hoya te zarIra kRza thAya, keIe ghAyala karyo hoya te zarIramAMthI lohI nIkaLe, sarpa vagere prANI karaDyo hoya te lALa dekhAya, A badhuM AmAM nathI, chatAM A bicAro musAphara kevI rIte marI gayo? hA, jAyuM! kalAhala karanArA ane puSparasamAM laMpaTa bhamarAo jema (nUtamuhuhe= ) AMbAnI kaLImAM daSTi kare tema, nakkI A parastrIlaMpaTe (nUtamuza=) strInI yonimAM daSTi karI che. (ethI te maraNa pAmyo che.)" [76]. pharI kAmAtura jIvonA dukhasamUhane kahe che - visaINa dukkhalakkhA, visayavirattANamasamasamasukkhaM / jai niuNaM pariciMtasi, tA tujjhavi aNubhavo eso // 77 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 285 gAthA:- kAmAtura jIvAne lAkhA duHkhA Ave che. viSayAthI virakta ( strIsaMgathI vimukha) khanelA jIvAne asAdhAraNa meAkSarUpa samatAsukha maLe che. he bhavyajIva ! jo tuM sArI rIte vicAre te tane pAtAne paNa A anubhava thAya. TIkA :- viSayAsakta jIvAne duHkharUpa phaLanA udaya pragaTa ja che. kahyuM che ke " mugdha pakSI (priyAnA virahamAM) eka kAMThAthI bIjA kAMThe jAya che, karuNa rudana kare che, ciMtA kare che, ceAgInI jema AMkhA badha karIne sthiramanathI kaika yAna kare che. tathA peAtAnI chAyAne joine A priyA che ema samajIne " khele che. pRthvI upara je kAmathI nivRtta thayelA che teo dhanya che. du:khI thayelA kAmI jIvAne dhikkAra hA !'' [77] A pramANe viSayAnI AkAMkSAne dUra karIne jAgRta thavAnA upadeza Ape cheHjaasN ca saMgavasao, jasadhammakulAi~ hArase mUDha ! | tAsipi kiMpi citte, ciMtasu nArINa duzvariyaM // 78 // gAthA: huM mUkha jIva! tuM je nArIonA saMgathI jasa, dharma ane kulane hArI jAya che, te nArIonA paNa kAIka duzcaritrane cittamAM vicAra. TIkA :- rAgI, dveSI, mUkha ane pUrva yuddhAhita thayela- A cAra prakAranA jIvA upadezane mATe aAgya che. ane madhyastha jIva upadezane mATe ceAgya che. " mahApuruSAnA A vacananA AdhAre jo ke tuM upadezane ayeAgya che, teA paNu mAdhyasthya dhAraNa karIne kSaNavAra vicAra kara. [78] strIonA doSone ja kahe cheH cavalAo kuDilAo, vaMcaNanirayAo duTThadhiTThAo / taha nIagAmiNIo, jAo tAsipi ko moho // 79 // gAthA:- je strIo capala, kuTila, vaMcanAnirata, duSTa, SiTThI ane nIcagAminI che te ene viSe ze mAha karavA ? TIkA : :- capala-caMcala svabhAvavALI. kuTila=mAyAnA svabhAvavALI. vacanAnirata=parapuruSanA cittane anurAgavALA banAvavAnA adhyavasAyavALI. du=anyane saMkaTamAM pADavAmAM tatpara. dhiThThI=peAtAnuM akArya lokoe joyuM hovA chatAM peAtAne satI mAnanArI. nIcagAminI=ayAgya evA dAsa, naTa aneviTa ( =ArapuruSa )mAM anurAgavALI. A viSe kahyuM che ke--" unmAmAM janArI, maneAhara rasavALI, ghaNI ciMtArUpI 1. kumbArnaminI vagere traNa vizeSaNo strI ane nadI e baMnene lAgu paDe che. nadInA pakSamAM sAndrattA eTale maneAhara pANIvALA, ane strInA pakSamAM sAndarasA eTale manahara rasavALI,
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286. zIlapadezamAlA graMthane madhyabhAgavALI strInadI jema kAMThAne bhede che, tema kSaNavAramAM kudIne bheTe che.* AvI rIo viSe meha karavo e nirarthaka che. A viSe kahyuM che ke- "strIo viSe anurAga kara e nirarthaka che tathA hu Ane (strIne) sadA priya chuM, A (strI) mane sadA priya che e garva kare e paNa nirarthaka che." A pramANe strIo snehathI rahita ja jANavI. kahyuM che ke strIo ghaDIkamAM hase che, ghaDIkamAM raDe che, kaI kArya AvI paDe to bIjAne vizvAsamAM laI le che, paNa pote bIjA upara vizvAsa karatI nathI. tethI kulIna ane zIlavaMta evA puruSa strIono smazAnanI ghaDIonI (=rAnA ghaDAonI) jema tyAga karavo joIe." [7] strIone rAga kSaNika hoya che ema jaNAve che - guNasAyaraMpi purisaM, caMcalacittA vivajjiuM pAvA / vaccai nirakkharevi hu, nIattamaho mahelAe // 8 // gAthAtha- caMcalacittavALI ane durAcAravALI strI guNavAna paNa puruSane patine choDIne bhUkha paNa anya puruSamAM anurAga kare che. aha! zrI kevI nIca che! TIkAtha- zabdakezamAM mahilA, mahelA mehalA ane mahelikA ema avAcI zabda judA judA batAvelA che. [1] AvI strIomAM vizeSa rAgavALA banelAone pharI pharI upadeza Ape che rUbovahasiyamayara-ddhayapi, puhavIsaraMpi parihari / iyaranarevi pasajjai, hI hI mahilANa ahamattaM // 81 // gAthAtha- kAmadevathI adhika rUpavALA puruSane paNa ane rAjAne paNa cheDIne bIja sAmAnya puruSamAM paNa anurAga kare che. strInI adhamatAne dhikakAra ho ! TIkAtha- adhamatA=akArya karavAne svabhAva. strI upara rAga na karavA aMge kahyuM che ke- "he mitra! jo tuM pitAnA zreSTha dhAnyane paNa Icche che te khetI sivAya bIjA koI strImukhane pramANa na kara, arthAt khetI rUpI strIthI maLatA sukhane pramANu kara, jethI tane zreSTha dhAnya maLe." [1] strIonuM svarUpa jANavuM muzkela che ema kahe che - dhIrA va kAyarA vA, nArI muddhA va buddhimaMtA vA / rattA va virattA vA, saralA kuDilA va no jANe // 82 // gAthAtha- sI dhIra che ke kAyara che? athavA strI mugdha che ke buddhimatI che? athavA strI rakta che ke virakta che? athavA strI sarala che ke kuTila che? evA vizeSane huM jANato nathI.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda' 287 TIkAtha- dhIra=sAhasavALI. kAyara=bhIru svabhAvavALI. mugdha=mUrkha. buddhimatI= pitAnuM kArya karavAmAM tatpara mativALI. rakta=anurAgavALI. virakta=anyamAM Asakta. sarala=sanmArge janArI. kuTila=vacaritravALI. enuM caritra jANavuM muzkela che. A viSe kahyuM che ke- "strIe (avasare) potAnA prANa Ape che. manuSyonA dehanuM haraNa (=vinAza) kare che. bhIru svabhAvavALI strIo agnimAM praveza kare che. strIo (aMtarathI) krura hoya che, paNa (bahArathI) navA aMkuranA jevA kemala zarIravALI hoya che. strIe mugdha (=bheLI) hovA chatAM catura manuSyone paNa chetare che. [2] buddhirUpa vaibhavathI samasta jagatane jANanArAo paNa strIcaritrathI ajANa hoya che ema jaNAve che - niamahamAhappeNaM. je sayalaM tihaaNaM parikalayaMti / nArIvAviyA, te du zUdra ga / 82 | gAthAtha- je buddhimAna puruSe potAnI buddhinA prabhAvathI saMpUrNa traNa bhuvanane jANe che te puruSo paNa strIcaritranA vicAramAM avazya mUDha jevA ke mUMgA jevA hoya che. TIkAtha- mUDha jevA eTale strIonA sadAcArone ane durAcArone jANavAmAM ajJAna jevA. kadAca strIonA caritrane kaMIka jANatA hoya te paNa e caritramAM sArI rIte kapaTa bhareluM hovAnA kAraNe kahevA asamartha hovAthI mUMgA jevA banI jAya che. (arthAt buddhizALIo paNa strIcaritrane jANI zakatA nathI ane kaMIka jANI zake che te kahI zaktA nathI.) AIone oLakhavI bahu muzkela che. A viSe kahyuM che ke - "pUve cAra upAyanuM sarjana karatA te brahmAe evA kaI paNa pAMcamA upAyanuM sarjana karyuM nathI ke je upAyathI strIone jANI zakAya." [3] strIo manuSya tarIke sAdhAraNa hovA chatAM, eTale ke puruSanI jema strIo paNa manuSya hovA chatAM, AvI kema hoya che e praznano uttara Ape che anna ramai nirakkhai annaM ciMtei bhAsae anaM / annassa dei dosaM, kavaDakuDI kAmiNI viulA // 4 // gAthAtha - A spRhAthI Icche che anya narane, ane gaMgArika ceSTAothI jue che anyane. zI paramArtha thI hadayamAM dhAraNa kare che anyane, ane zRMgArika vacanethI belA che anyane. strI anurAgathI rahita anyane durAcaraNanuM beTuM paNa kalaMka Ape che. AthI zI kapaTanuM vizALa ghara che.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 zIlapadezamAlA graMthane TIkA :- A viSe kahyuM che ke- "sI bole che bIjAnI sAthe, ziMgArika ceSTAothI jue che ane ane vicAre che hadayamAM rahelA anya keIne, Ama strIone keI eka pratye anurAga te nathI" vaLI bIjuM-"strIrUpI yaMtra AvartanI ( dukharUpI ghumarIonI) zaMkA karanArAo mATe paNa bhayanuM bhavana, sAhasanuM nagara, devonuM suMdara nidhAna, avizvAsanuM sekaDe ka5TavALu khetara, mekSadvAranuM vina, narakapurInuM dvAra, saghaLI mAyAno karaMDIye, mIThuM jhera ane jIne pAza (=jALa) che. AvuM strIrUpI yaMtra keNe sajaryuM? [4] anurAgavALI paNa strIo avizvasanIya che. ema kahe che - jatthANurattacittA, sai dhaNadesAiapi chaMDeI / taMpi hu khivei dukkhe, mahilA miThassa nivabhajjA // 85 // gAthArtha - strI je puruSamAM anurAgavALI che ane ethI kAmAsakta banIne e puruSa mATe dhana, deza vagere paNa choDe che, te puruSane paNa duHkhamAM nAkhe che, arthAt jema rAjapatnIe mahAvatane mArI nAkhe tema mArI nAkhe che. TIkAtha- rAjapatnI mahAvatamAM anurAgavALI banIne kuTuMba, dhana, deza ane rAjya vagere samRddhine cheDIne paNa tenI sAthe gaIpachI tatkAla maLelA corane pitAne pati banAvIne te ja mahAvatane zULI upara paNa caDAvyuM. viratArathI A prasaMga pahelAM (66 mI gAthAmAM) kahela nUpurapaMDitAnI kathAmAMthI jANI levo. [85] jhIothI virakta banelAonI prazaMsA kare che kuDilaM mahilaM laliM, parikaliuM vimalabuddhiNo dhIrA / dhannA virattacittA, havaMti jaha agaDadattAi // 86 // gAthArtha - nirmala buddhivALA, dhIra, ane puNyavaMta puruSa manohara paNa strIne magaramacchanI dADhAnA jevI krAhadayavALI samajIne agaDadatta AdinI jema virakta cittavALA thAya che. TIkAtha- "Adi zabdathI zAlibhadra, jaMbusvAmI vagere chAta jANavAM. A pramANe gAthAne saMkSepathI artha che, vistArathI artha daSTAMtathI jANa. te A pramANe che - 1. pANI potAnI meLe cakkara cakkara phare tene Avarta ghumarI kahevAmAM Ave che. 2. jeo du:khanI zaMkA rAkhyA vinA strIne vizvAsa kare che temanA mATe to strI bhayanuM bhavana che ja, kiMtu jeo duHkhanI zaMkA rAkhe che ane ethI strIne vizvAsa na kare temanA mATe paNa strI bhayanuM bhavana che. 3. 7mA va e pramANe upamA lupta che lepa pAmI che.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 289 agaDadattanuM dRSTAMta zaMkhapura nAmanuM nagara hatuM. temAM rahelI saMpattione joIne devoe svargane jANe chetarAmaNI hoya tevuM mAnyuM, arthAt kharI saMpatti te zaMkhapuramAM ja che. devalokamAM saMpatti che ema mAnavuM e chetarAmaNuM che ema mAnyuM. te nagarImAM rUpa ane parAkramathI suMdara evo suMdara nAmane rAjA hatA. tenA hAtha rUpI kamalamAM rahela talavAranI rekhA bhramara zreNinI jema zobhatI hatI. te rAjAnI trAsa pAmatA mRganA jevA netravALI sulasA nAmanI patnI hatI. jema dhajA sArA vAMsane dIpAve tema te rANIe guNethI kyA sArA vaMzane dIpAvyuM na hatuM? arthAt badhA sArA vaMzane dIpAvyA hatA. tenI kukSithI eka putra thaye. te agaDadatta evA nAmathI prasiddha tha. saghaLA dee tene Azraya lIdhA hatA. tethI te jANe deSane akSayabhaMDAra hoya tevo hato. jema mahAna iMdra sabhAmAM bese tema ekavAra rAjA rAjasabhAmAM beThe hatA tyAre nagarajanee agaDadara rAjakumAre nagaramAM upadravano prAraMbha karyo che ema rAjAne kahyuM. dhathI lAla banelA rAjAe putrane saMbhaLAvatAM A pramANe kahyuM. manuSyane putra na hoya te sAruM che, paNa durvinIta putra hoya e sAruM nathI. je kula sAmAnya heya te kuLa paNa sadaguNa putrothI zobhe che ane atizaya ujajavala paNa kuLane kuputra kalaMkita kare che. A pramANe rAjA vaDe Thapako apAyela abhimAnI kumAra rAte siMhanI jema nirbhaya banIne nagaramAMthI nIkaLI gayA. pRthvI upara pharate te krame karIne vArANasI nagarImAM AvyuM. teNe e nagarInI mahAna iMdrapurInI jevI saMpatti joI. saraLa manavALe te jemAM vidyArthIo bhaNI rahyA che evA ke maThamAM gaye. tyAM pavanacaMdra nAmanA upAdhyAyane namIne te beTho. tene sArI AkRtivALo jANIne upAdhyAye harSathI pUchyuM: tuM ahIM kyAMthI AvyuM ane ahIM AvavAnuM kAraNa zuM che? kumAre potAne satyavRttAMta kahyo. tene khuza karatAM upAdhyAye vAtsalyapUrvaka A vANuM kahIH- he vatsa! mAtA-pitAne tyAga karavo e suputra mATe ucita nathI. kAraNa ke A saMsAramAM temanA vinA bIje kaI parama upakArI nathI. stanapAna baMdha thaI jAya eTale mAtA-pitAne tyAga karavAmAM Ave te he vatsa ! pazuomAM ane mAnavomAM zo bheda rahe? rAjaputra be Ape mane sArI rIte baMdha pamADyo. mAtA-pitA putrane janma Ape che, paNa guru jJAnane janma Ape che. Ape kaheluM mAre pramANa che. A pramANe belelA tene guru potAnA 1. ahIM trAsa pAmI rahyAM che mRganAM netre jenAthI evI sulasA evo artha paNa thaI zake. A artha vadhAre sAro che. alasAnAM netro mRganA netrothI paNa suMdara hatAM. pitAnAM (mRganAM) netrothI alasAnAM netro suMdara hovAthI mRgane duHkha=IrSyA thatI hatI. AthI mRganAM netro trAsa pAmI rahyAM hatAM. 37
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 zIlapadezamAlA graMthane ghare laI gayA ane snAna-bhajana vagere dvArA tene ghaNe satkAra karyo. pachI gurue tene kahyuM he vatsa ! pitAnA gharanI jema mArA gharamAM putranI jema rahIne tuM mArI lakSamIne atizaya saphala kara. teNe tema che ema kahIne upAdhyAyanA vacanane svIkAra karyo. vinaya karatA eNe kema karIne zA-zAstra vagere aneka kaLAone abhyAsa karyo. eka divasa agaDadatta bANane mAravAne abhyAsa karI rahyo hate tyAre akasmAt tenI pIThamAM puSpa guccha vAgye. teNe je taraphathI puSpa guccha vAgyuM hatuM te tarapha tiraskArapUrvaka najara karIne joyuM te potAnI AgaLa eka yuvAna strIne jeI (ahIM kavi kalpanA kare che ke-) jANe ke te vakhate strInA bahAnAthI kutUhalI evA kAmadevarUpI vIrapuruSe kaTArUpI bANathI pitAne vIra mAnatA agaDadattane laDavA mATe AhAna ApyuM. bhammararUpa dhanuSamAMthI cheDelA potAnA netrarUpI bANathI kAmadeva samAna kumAranuM mana bhedAyuM che (=vikAravALuM thayuM che) ema jANIne te e vikArapUrvaka kahyuM jyArathI meM AMkhethI puNyavatemAM agresara tamane joyA che tyArathI kharekhara ! A nirdaya kAmadeva mane mArI rahyo che. he nAtha! mArI A prArthanAnI avajJA karavI e tamane yegya nathI. A sAMbhaLIne agaDadane pUchayuM tuM keNa che? ane tenI putrI che? strI belIH huM baMdhudatta zeThanI priya putrI chuM. meM bAlyAvasthAthI ja zAstrone abhyAsa karyo che. mAruM nAma madanamaMjarI che. paNa jema kRpaNa lakSamInI viDaMbanA kare tema patie mArI viDaMbanA karI che. AthI derIthI rahita dhanuSanI lAkaDInI peThe huM pitAnA pitAnA ghare rahuM chuM. kahyuM che ke suMdara strIone mUkha pati, buddhizALI ziSyane buddhihIna guru ane zUra puruSane kAyara svAmI mRtyuthI paNa adhika duHkhadAyI che. jema tRSAtura sarovarane jue tema ghaNA kALe meM tamane joyA che. tethI tame mAruM jIvana che ane mArA nAtha che, huM bIjA keI nAthane jANatI nathI. tenA rUpamAM meha pAmelA ane mane haravANIvALA agaDadare kahyuM: he 12bheru! tAre mane ratha avasare saphaLa karIza. harSathI pUrNa banelI te sI pitAnA ghare gaI agaDadatta paNa ghoDA upara besIne nagara tarapha cAlya. kalakala avAjane sAMbhaLatA ane bajArane sUnI jevI jatA agaDadatte vismaya pAmIne jeTalAmAM AgaLa najara karI teTalAmAM sAta sthAnamAMthI jharatA madathI pRthvIne kAdavavALI karatA, bhayaMkara sUMDhavALA ane krodhathI aMdha banelA hAthIne Avato je. tethI agaDadatta ghaDA uparathI utarIne ekadama hAthI tarapha doDyo, ane presane vIMTIne e khesathI hAthInA sUMDhamAM mAryuM. hAthI krodhathI sUDhane phelAvIne agaDadattanI sAme dha. AthI nagarajano hAhAkAra karavA lAgyA. agaDadate hAthInA pUchaDAnA agrabhAgamAM mAryuM. pachI agaDadane besane tenI sAme pheMkIne tene namAvyuM. namelA hAthI upara 1. keLanA jevI jAdhavALI.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 291 caDIne tene AlAnasta bhanI sAthe mAMgyeA. AthI mahAvate tenI praza'sA karI. bhuvanapAla nAmanA rAjAe chaDIdAra puruSa dvArA agaDadattane khelAvyA. namaskAra karatA agaDadattane gADha AliMgana karIne Asana upara besADavo. pachI rAjAe tene kahyuM: he vatsa! jo ke meM guNeAthI ja tAruM' kula jANI lIdhuM che te paNukulanI vizeSa vigata jANavA mATe mAruM mana utkaMThita thAya che. A pramANe sAMbhaLIne agaDadatta kaMika nIcuM mukha karIne rahyo eTale pavanacadra upAdhyAye saghaLA vRttAMta kahyo. rAjA melyAH tA A sAmrAjaya enuM ja che, AmAM koI pheraphAra nathI. Ama kahIne rAjAe AbhUSaNNA AdithI agaDadattanA satkAra karyAM. A taraph nagarajanAe rAjAne bheTaNa' dharIne vinati karI ke, he deva ! ApanI nagarI nAnA gAmaDAthI paNa utaratI che. kAraNa ke Apa rAjya karatA haiAvA chatAM kAI aSTa cAra rAte A nagarImAM cArI kare che. A tA caMdramAMthI viSanA biMdue jharavA jevuM thayuM. rAjAe kATavALane Thapako ApIne nagaranu` rakSaNa karavA AjJA karI. kATavALe pRthvIpIThane aDe teTaluM mastaka namAvIne rAjAne kahyuM: he deva! nakkI A cAra vidyAsiddha ke maMtrasiddha che. kAraNa ke ghaNA kALathI zeAdha karavA chatAM jovAmAM AvatA nathI. rAjA cArane zeAdhavAnA upAyanI ciMtA karIne thAkI gayA eTale agaDadatte kahyuM: huM pitAjI! Apa ciMtAnA duHkhane mUkI de ane A kArya mATe mane ja AjJA kare. ApanI AjJAne AdhIna evA mArI hAjarImAM Ape A kArya mATe bInane AjJA na karavI joIe. suMThathI kapha dUra thaI jatA hAya tA rasAyaNanA upayoga kANu kare ? agaDadatte Ama kahyuM tethI rAjAe cAra zeAdhavAnI tene AjJA karI. harSacittavALA agaDaitta pavanacaMdra upAdhyAyanI rajA laine cAranI zeAdha karavA lAgyo. jugArIonA sthAneA, dArUnA pIThA, vezyAnAM gharA ane mIThAinI dukAnA vageremAM cAranI atizaya zeAdha karatA tenA cha divase pasAra thaI gayA. tethI sAtamA divase teNe vicAyu" ke cAranA samAcAra pazu maLatA nathI. have eka ja divasa bAkI rahyo che. tethI mArI pratijJA kevI rIte pUrNa thaze! A pramANe vicArIne, hAthamAM talavAra laIne, zmazAnamAM jaIne, vaDalAnI nIce esIne, jeTalAmAM jue che teTalAmAM teNe parivrAjakane AvatA joyA. paritrAjake bhayaMkara rudrAkSanI mALArUpI AbhUSaNa dhAraNa karyuM. hatuM, bhagavAM vasro paheryAM hatAM, hAthamAM daMDa ane kamaMDaluM hatAM, tenu' lalATa vizALa hatuM, AMkhA lAla hatI, jaMghA ane hAtha lAMbA hatA. te ja A cAra che evI spaSTa sabhAvanA agaDadatta karI, teTalAmAM paritrAjake AvIne tuM kANu che ? ema agaDadattane pUchyuM. huM paradezI chuM. jugAranA kAraNe huM atizaya draridrI banI gayA chuM. jema jenI gAya nAsI gaI hoya te gAya mATe bhame tema huM sadA dhana mATe jyAM tyAM bhamuM chuM. parivrAjake krI tene kahyuM : jema ghaNA hima
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 zIlapadezamAlA graMthane kamalavanane nAza kare tema huM tArA dAridrayane jaladI nAza karI daIza. tuM mArI sAthe cAla. pachI "ApanI AjJA pramANa che" ema agaDadatte kahyuM eTale parivrAjaka agaDadattane tyAM ja rAkhIne pite smazAnamAM gaye. tyAMthI leDhAnI be keza ane talavAra laIne parivrAjaka pharI agaDadattanI pAse AvyA ane nagara tarapha cAle. agaDadatta jaladI tenI sAthe cAlyo. vidyAthI jaladI nagarajanene nidrAdhIna karIne parivrAjake kaIka dhanavAnanA gharamAM khAtara pADayuM. gharamAMthI ratnanAM AbhUSaNe ane vastronI aneka peTIe kADhIne agaDadattanI sAthe kSaNavAramAM kaIka maMdiramAM laI gayA. temAM sUtelA paradezI puruSone teNe uThADyA paradezIone teNe kahyuM: jo tame A peTIo upADIne mArI sAthe Avaze te huM tamane dhana ApIza. paradezIo dhanalebhathI peTI upADavA taiyAra thayA. AthI parivrAjaka temanI pAse peTIo upaDAvIne svayaM AgaLa cAlIne peTIone zUnyamaMdiramAM laI gaye. tyAM badhA suI gayA eTale parivrAjaka paNa (jAgate rahIne) kapaTathI sUI gaye. A vakhate agaDadatte vicAryuM : ahe! A ke duSTAtmA che. tethI mAre ene vizvAsa ne karavuM joIe. A pramANe vicArIne agaDadatta potAnI pathArImAM khesa mUkIne ane hAthamAM talavAra laIne vaDalAnI balamAM saMtAI gaye. parivrAjake sUtelA te badhAne talavArathI haNIne (agaDadattanA khesane agaDadatta samajIne ) agaDadattanA besanA paNa dhathI be TukaDA karI nAkhyA. agaDadattanI pathArIne zUnya joIne jeTalAmAM Ama-tema jue che teTalAmAM agaDada tene tiraskAra karyo. pachI he duSTa cittavALA! lAMbA kALa sudhI corI karIne Aje kyAM jAya che ema bolatA teNe kamaLanA dAMDalAnI jema tenI be jaghAone chedI nAkhI. cAre agaDadattane kahyuM ke huM tArA parAkramathI prasanna thaye chuM. tethI he mahApuNyavaMta ! A hitopadeza sAMbhaLaH- A maMdiranA pAchaLanA bhAgamAM UMce vaDale che. tenI bakhelamAM mAruM pAtAlabhavana che, arthAt bhoMyarAmAM moTuM bhavana che ane vaDalAnI bakholamAMthI thaIne bhavanamAM javAya che. temAM vIramatI (nAmanI mArI bahena) che. zilAthI DhAMkeluM dvAra ughADavuM. mArI pAse rAkhela talavAra saMketa mATe (= mArI bahenane khAtarI thAya e mATe) le. te mArI nAnI bahena tane paraNaze he manuSyamAM zreSTha puruSa! te tane khajAnAmAM raheluM badhuM dhana batAvaze. agaDadatta tyAM jaIne te badhuM tenA kahyA pramANe karIne tatkAla tenA gharamAM praveza karyo, vIramatIne joIne te Azcarya pAmyA. vIramatInA rUpamAM meha pAmelA teNe tene bhAIne vRtAMta kahyo ane khAtrI mATe bhAInuM khagaratna ApyuM. harSathI prasanna banelI teNe tene Adara-satkAra karyo. pachI agaDadattane palaMga upara besADIne te gharanI upara gaI. agaDadare vicAryuM: zatru upara vizvAsa rAkhavo egya nathI. Ama vicArIne te palaMgane
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 293 choDIne kyAMka khuNAmAM saMtAI gaye. agaDadattanA dekhatAM ja teNe yaMtrathI mukelI zilAthI turata palaMgane cUre karI nAkhyuM. pachI kaI jAtanI zaMkA vinA te pAchI AvI. te bolIH mArA bhAIne mArIne atyAra sudhI jIvanAre tuM keNu? A pramANe belatI tene kezomAMthI pakaDIne agaDadatta bahAra laI gayo. tenA gharanuM dvAra te ja pramANe baMdha karIne vIramatInI sAthe agaDadatta savAre rAjA pAse gayo. rAjAne vIramatI bheTa dharIne namaskAra karyo. rAjAe Azcarya pUrvaka agaDadattanA parAkramanI prazaMsA karI. pachI cere careluM dhana nagarajanone apAvyuM. khuza thayelA rAjAe agaDadattane hajAra hAthIo, daza hajAra zreSTha ghoDAe, ratnanAM alaMkAre, vastro vagere, eka kreDa senAmahora, lA gAmothI yukta deza, tathA dhanabhaMDAra, vAhano ane AsanothI sahita kamalasenA nAmanI kanyA ApI. agaDadatta parivAra sahita judA mahelamAM rahyo. upAdhyAyanI sevA karato te rAjAne pitAtulya mAnavA lAgyA. ekavAra koI strIe agaDadattane vadhAvIne kahyuM tame je zreSThiputrI madanamaMjarIne saMteSa pamADyo hato te Ape karelA hastidamana, rAja prasannatA, nigraha ane rAjaputrIvivAhane sAMbhaLIne manamAM AnaMda pAmI che. te madanamaMjarIe mane ahIM mokalI che ema kahIne te strIe uThIne agaDadattanA kaMThamAM hAra paherAvyo. pharI te belI. paNa bhAgyarahita evI tene tame yAda karI nathI. agaDadara beH teNe kaI paNa rIte kheda na kare. huM sAthe laI jaIza ema je kahyuM che temAM zuM pheraphAra thAya? te Ano satkAra karIne ane madanamaMjarI mATe ratnanI vIMTI ApIne tene agaDadatte pAchI mokalI. ekavAra dvArapAle AvIne agaDadattane kahyuM: he deva ! zaMkhapurathI AvelA rAjAnA be dvArapAlo ApanA caraNenAM darzana karavAnI IcchA rAkhe che. agaDadatta te be dvArapAlane praveza karAvyo. praNAma karatA anilaga ane zubhavega nAmanA te be dvArapAlone oLakhIne ane bheTIne potAnI pAse besADyA. pachI teNe mAtA-pitAnI kuzaLatAnA samAcAra pUchayA. suvega turata bolyo. he deva! ApanA mAtA-pitA badhI rIte kuzaLa che. paNa Apane viyega dusaha banI gayuM che. te vakhate AMkhamAM AMsune dhAraNa karatA agaDadatte kahyuM: zatrusvarUpa mArA jevAne dhikkAra che, ke jenA mAtA-pitAne putranI ciMtA karavI paDe che. kahyuM che ke- "keTalAko bAvaLanI jema vAvanArane paNa kAMTAothI pIDA pamADe che ane keTalAke caMdananI jema ghasavA chatAM upakAra kare che. pravAsa karavAmAM ane sAthe rahevAmAM paNa meM mAtA-pitAne duHkhI ja karyA che. A pramANe viSAda pAmatA agaDadattane suvege pharI kahyuM? guNuM putrano pravAsa paNa pitAnA dukha mATe thatuM nathI, ane ene ja sahavAsa thAya te senAmAM sugaMdha samAna bane. tethI Apa potAnA guNethI ane darzanathI mAtA-pitAne jaladI
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 zIlapadezamAlA graMthane khuza kare. agaDadattane lAMbAkALanA virahathI mAtA-pitAne maLavAnI utkaMThA thaI. AthI te have mAtA-pitAne maLavA utAvaLo thaye. te be dvArapAlane satkAra karIne temane sAthe laIne agaDadatta rAjAnA mahelamAM gaye. suvega dvArA saghaLe vRttAMta rAjAne jaNAvyuM. jema tema karIne bhuvanapAlarAjAe agaDadattane putrInI sAthe potAnA dezamAM javA mATe rajA ApI. pachI agaDadate upAdhyAyanI rajA lIdhI. sAsue tenuM maMgala karyuM eTale parivAra sahita teNe prayANa karyuM. rAjA tenI pAchaLa gaye. sainya javA mATe cAlyuM eTale agaDadatta svayaM rAte pAcho vaLIne rathane dUtInA ghara pAse rAkhe. pachI madanamaMjarIne jaladI rathamAM besADIne pitAnuM sainya je raste gayuM hatuM te sUnA mArge AgaLa cAlyuM. te ekavAra vidhyavanamAM chAvaNImAM raheluM hatuM tyAre bhImanAmanA pazvipatinA sainya AkramaNa karyuM. agaDadattanA sainike tenI sAthe laDavA mAMDyA. jema vAyu khAkharAnAM pAMdaDAMone judI judI dizAmAM laI jAya tema palipatinA sainya ahaMkAramAM ArUDha thayelA agaDadattanA sainikone judI judI dizAomAM bhagADI mUkyA. pachI palipatinuM agaDadatta sAthe yuddha zarU thayuM. ghaNA kALa sudhI keIne jaya na thA. chalathI patinA jayane IcchatI atizaya zaMgArarUpI vRkSanI maMjarI jevI madanamaMjarI sArathI banI. (tene joIne moha pAmavAthI nirbala banelA) bhImane agaDadane yuddhamAM haNI nAkhyo. pachI agaDadatta te eka rathamAM besIne mArgamAM AgaLa cAlyA. ardhA mArge tene be puru maLyA. agaDada temane zaMkhapurane mArga pUcho. temaNe kahyuM: A vaDanA vRkSa pAsethI zaMkhapura javAnA be mArgo che. temAM jamaNI bAjunA mAge zakhapura ghaNuM dUra che, paNa te raste nirbhaya che. DAbI bAjunA mArge zaMkhapura najIka che. paNa te raste duHkhathI javAya tevo che. kAraNa ke te rastAmAM duryodhana nAmane cAra, eka hAthI ane siMha che. te vAtane nahi sAMbhaLIne lakSamAM na laIne agaDadatta najIkanA raste rathane calAvyuM. tenA ja kAphalAnI sAthe keTalAka musApharo paNa cAlyA. rastAmAM jatA pUrNa buddhivALA tene eka gI sAme maLyo. teNe manuSyanI khoparIonI mALArUpI AbhUSaNa paheryuM hatuM. hAthamAM kamaMDala dhAraNa karyuM hatuM. raNakAra karatI ghugharInA raNakArathI gAjatI jaTAnA jUthathI zobhatuM hatuM. teNe AzIrvAda ApIne agaDa1. sutAraMvAdanApUrNa padane zabdArtha putrIne laI javApUrvaka e thAya. ahIM tene "putrInI sAthe" e bhAvArtha lakhyo che. 2. ahIM madanamaMjarInI dUtI samajavI. A dUtI pUrve madanamaMjarInA kahevAthI agaDadatta pAse AvI hatI. 3. ahIM TIkAmAM bahu ja saMkSepathI varNana che. prasaMgane bhAva spaSTa thAya e mATe anuvAdamAM anya graMthanA AdhAre kaMIka vizeSa lakhyuM che.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 295 dattane kahyuM tIrthayAtrA mATe javAnI IcchAvALo huM tArI sAthenI sAthe AvavAne IrachuM che. agaDadattanI rajA maLavAthI te rathanI pAchaLa cAle. gInI prArthanAthI tenI sonAmahoranI thelI agaDadatta rathamAM mUkI. agaDadatta madhyAhna samaye parvata pAsenA keI gAmamAM gaye. sAthenA badhA mANase tyAM AvI gayA eTale vegIe agaDadattane kahyuMH he dharmanA jANakAra ! A varSe huM varSARtumAM A gAmamAM rahyo hate. tethI Aje gAmanA loko mAruM Atithya karaze. tethI he vivekI ! sAtha sahita tame paNa Aje atithi thAo ! agaDakare kahyuMH vivekI evA mAre A pramANe muninA annanuM bhojana karavuM yogya nathI. nA kahevA chatAM gI (viSamizrita) dahIM ane dUdha vagere jaladI laI AvyuM. agaDadara sivAyanA badhA musAphare bhajana karIne vRkSanI nIce sUI gayA. agaDadatta jeTalAmAM potAnuM bhAtuM jamavA beThe teTalAmAM te banAvaTI yegIe agaDadattane kahyuMH duryodhana nAmanA cerane zuM teM sAMbhaLyuM nathI? te huM chuM. re! lahamIdevI jevI patnIne laIne mArI pAsethI tuM kyAM jaI zakavAne che? musApharone jherathI meM mArI nAkhyA che. talavArathI tane mArI nAkhuM chuM ema belate te talavAra kheMcIne agaDadara tarapha deDyo. Azcarya pAmelA agaDadatte talavAra vaDe ramatathI tenA mastakanA pAkelI kAkaDInI jema be bhAga karI nAkhyA. tRSAtura tene agaDadatta pANI lAvIne ApyuM. tenA guNethI khuza thayelA cere tene A pramANe kahyuM, A parvatanI jhADInI aMdara guphAmAM mAruM ghara che, temAM ja mAro badho dhanabhaMDAra che ane suMdarI nAmanI patnI che. parAkramane ja dhana mAnanArA he uttama puruSa! mArI anujJAthI te badhuM tAre laI levuM. agaDadatta tenA gharamAM jaIne tenI patnIne A vAta kahI. rati jevI tene joIne agaDadattane tenA upara anurAga thaye ane tene paNa kAmadeva jevA agaDadattane joIne tenA upara anurAga thaye. zuM kAma (=kAmane AdhIna jIva) aucityano vicAra kare che? arthAta nathI karatuM. te vakhate te baMne paraspara anurAgavALA thayelA joIne madanamaMjarIne krodha Avyo. paNa jema deve samudrane dhAraNa kare che tema madanamaMjarIe maryAdArUpI pANIne dhAraNa karyuM. arthAt maryAdAne cheDI nahi. vIra puruSomAM zreSTha evo agaDadatta cAranI strIne ane lakSamIne choDIne ratha upara besIne AgaLa cAlyA. jatA teNe pharI vanamAM phara yamanA jevI AkRtivALA vananA hAthIne potAnI AgaLa che. teNe tene ramatathI vaza karI lIdho. pharI dADhAothI bhayaMkara siMhane potAnI AgaLa che. teNe vastrathI vATelA hAtharUpI daMDane tenA moDhAmAM nAkhIne tene kSaya karI nAkhe. jema jJAnI bhavarUpI samudranA pArane pAme tema agaDadara krame karIne mahAna jaMgalanA pArane pAmyuM. jema madarahita puruSa mokSasukhane jue tema agaDadatte pitAnI AgaLa sainyane joyuM. agaDadatta sainyanA nAyakane pUrvane vRttAMta pahelethI pUchyo. temaNe kahyuM he deva! te vakhate thayelA
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIleAdezamAlA graMthanA 296 rAtriyuddhamAM kAI luccA puruSe amane kahyuM ke, agaDadatta kumAra AgaLa gayA che. tethI ame senA ane malasenA rANIne laine jaladI bahAranA mArgathI nIkaLI gayA ane ahIM sudhI AvyA. Apane na jotAM zarIMdA banelA ame vicAra karIne ahIM ja rahyA. pachI sainyathI anusarAyela agaDaitta vilaMba karyA vinA mAtA-pitAnA manerathAnI sAthe za khapura AvyA. rAjAnI AjJAthI uttama matrIe ane sAmatA agaDadattanI sAme gayA. . nagarajanAthI karAyela maMgaleAnI zreNivALA nagaramAM teNe praveza karyAM. agaDadatta utkaMThAthI jaladI pitAnA caraNAmAM namyA. rAjA paNa snehathI rAmAMcavALA banIne pAtAnA putrane bheTI paDyo. pachI agadatta rAjAnI AjJAthI mAtAnA caraNeAmAM vaMdana karyuM.... jANe AMsuothI peAtAnA putrane snAna karAvatI heAya tema mAtAe hAthathI putranA sparza karyo. pachI agaDadatte nagarajanA ane pradhAna vagerenA yathAyeAgya satkAra karyAM. pachI pitAnI AjJAthI agaDadatta peAtAnA mahelamAM AvyA. uttama divase rAjAe putra upara yuvarAjapadanA adhikAra nAkhyA. agaDadatta peAtAnA guNAthI prajAne baMdhunI jema AnaMda pamADyo. kRtajJa agaDadatte madanamajarI patnIne mATI mAnI ane kamalasenA patnIne nAnI mAnI sakAryomAM mATI patnIne ja AgaLa karatA hatA, teA paNa kulIna nAnI patnIe jarA paNa rASa na karyAM. * kAyalanA gAyanathI maneAhara evI vasataRtunA prArabha thatAM rAjA patnI sahita maneAhara udyAnabhUmimAM gayA. phelAtA kAmanA abhimAnane dhAraNa karanAra ane mastakamAM ma...jarIAnI mALA paheranAra agaDadattakumAra paNa madanama`jarInI sAthe udyAnamAM gayA. Anadamaya agaDadatta rathamAM bezIne prAraMbhAyelA suMdara saMgIta ane vAjiMtrAnA dhvanithI manAhara udyAnamAM AvyA. AkhA divasa udyAnamAM krIDA karIne thAkI gayelA mahAparAkramI agaDadatta patnInI sAthe rathamAM ja sUI gayA. nidrAnA kAraNe rathathI bahAra laTakatA patnInA hAthamAM bhAgyavazAt jANe tenuM mUrtimAna karyuM hoya tevA sarpa karaDyo. nidnArahita anelI te mane sarpa karaDyo sarpa karaDayo ema khAlI eTale rathamAMthI utarelA agaDadatte sapane joyA. viSanI asarathI patnI mUrchA pAmI eTale agaDadatta paNa mUrchA pAmyA. udyAnanA pavanathI agaDadatta caitanyane pAmyA, paNa tenI patnI caitanyane na pAmI. maMtravAdIo jeTalAmAM maMtra, taMtra ane auSadha vagere upacAro karavA lAgyA teTalAmAM viSanI laharIethI jenuM caitanya nAza pAmyuM che evI te ceSTArahita banI gaI. tethI agaDadatte patnIne kheALAmAM rAkhIne ghaNA kALa sudhI 'karuNa vilApa karIne patnInI sAthe agnimAM praveza karavA mATe ciMtA racAvI. A tarapha tenA niSkAraNu baMdhu evA keAI vidyAdhara tI yAtrA mATe jaI 1. mahda vAjiMtra vizeSa che. tenA upalakSaNathI khIjA paNa vAjiMtrA samajI levA joIe.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 297 rahyo hate. te vidyAdhara nagarajanenA kolAhalane sAMbhaLIne tyAM Avyo. agaDadatte tene patnInuM jhera dUra karavAnI prArthanA karI. tethI vidyAre vidyAnuM smaraNa karIne tene pANIthI chAMTIne viSanI asara dUra karI. jema bhegI zaktine pragaTa kare tema AMkhone ughADatI patnIne pAmIne agaDadatta jANe kevaLa AnaMdarUpa amRtanA sarevaramAM DUbele hoya te banyo. vidyAdhara vAdaLanI jema ociMto upakAra karIne jema Avyo hato tema ja rahyo. agaDadatta patnIne kAmadevanA maMdiranA maMDapamAM laI gayo. patnIe ThaMDInI pIDA thAya che ema kahyuM eTale agaDadatta jAte vanamAM jaIne araNikAnuM maMthana karIne agni laI AvyuM. maMdiramAM ecita dIpakano prakAza thayo ane turata prakAza baMdha thaI gayo. durathI A joIne agaDadatta vismaya pAmyo. pavitra agaDadatta patnIne dIpakanA prakAzanuM kAraNa pUchyuM. patnIe kahyuM: tamArA hAthamAM rahelA agninuM bhIMtamAM pratibiMba paDayuM, tethI A prakAza thayo. pachI patnInA hAthamAM talavAra ApIne pavitra manavALe agaDadatta patanInI ThaMDI dUra karavA mATe agni saLagAvavA lAge. agaDadatta meDhuM nIcuM karIne agnine pheMkI rahyo hato tyAre jANe camakatI vijaLI hoya tevI talavArarUpI latA avAja karatI pRthvI upara paDI. zaMkAvALA agaDadatta UbhA thaIne A zuM? ema pUchayuM. patnI belI ThaMDInA kAraNe mArA hAtha kaMpatA hatA, ethI talavAra myAnamAMthI nIkaLIne raNakAra karatI nIce paDI gaI patnInA AvA uttarathI zaMkArahita banelA agaDadatta agnithI patnInI ThaMDI dUra karI. pachI savAre AvelA parivArathI yukata agaDadatta madanamaMjarInI sAthe potAnA mahelamAM gaye. idriyane kAbUmAM rAkhanAra agaDadatta yathAyogya traNa (=dharma, artha ane kAma) varganI sAdhanA karavA lAgyo tathA krame karIne nyAya ane dharmanuM vizeSarUpe piSaNa karyuM. eka divasa sabhAmAM beThelA agaDadattane kaI sodAgare ghaDAo batAvyA. agaDadatta eka UMcA ghoDA upara jaladI ArUDha thaye. te azvanI chAtI ane pITha atizaya pahoLI hatI, mukha mAMsathI rahita hatuM, kAna nAnAM hatAM, keDano bhAga puSTa hatuM, daza dhruthI (rUMvATAnA goLa kuMDALAthI) yukta hato, madhyabhAgamAM kuza hatA, pITha pahoLI hatI, pagone AgaLano bhAga capaLa hato. kUdatA ghoDAne kAbUmAM rAkhavA mATe agaDadare lagAma kheMcI. AthI jANe spardhAthI hoya tema gheDAe pAMcamI gatino svIkAra karyo, arthAt khUba ja vegathI deDavA mAMDayuM. saMbhrAMta banelA bIjA azvasavArothI uttajita karAyelA keTalAka ghoDAo thAkIne pAchA vaLI gayA ane keTalAka ghoDAo tenI pAchaLa cAlyA. jema kepathI pIDAte kuziSya gurune kaSTamAM nAkhe tema te tephAnI ghoDe agaDadattane kSaNavAramAM nirjana jaMgalamAM laI gaye. agaDada jeTalAmAM lagAma mUkI 2. sAththI nukaztAnAM rada: | 2. ghoDAnI eka prakAranI gatine " paMcamadhArA' kahevAmAM Ave che. 38
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 zIlApadezamAlA graMthA dIdhI teTalAmAM madhyAhna samaye zramathI pIDAtA azva jANe vananI prApti thaI temAM sAkSI thatA hoya tema bhUmi upara paDyo. jagalamAM praveza karatA teNe zrI RSabhadevanuM maMdira joyuM. AgaLa rahelI vAvaDInA pANImAM snAna karIne teNe madiramAM praveza karyo. tatkAla phala ApanArA jinezvarane namIne maMdiranI bahAra AvelA teNe ma'DapamAM jinadharmanI dezanAne ApatA eka munine joyA. munine pradakSiNA ApIne ane namIne temanI AgaLa beThA. cAritrane svIkAravA mATe utkaMThita thayelA pAMca puruSAne joIne teNe munine pUchyuM: he svAmI ! yuvAnavayavALA, cAritranA abhilASI ane aMjali joDIne rahelA A pAMca puruSA koNa che? ane temane vairAgyanuM kAraNa zuM khanyuM? munie kahyu: he bhadra! sAMbhaLa, viMdhyA aTavImAM rahenAra bhIma nAmanA pallipati hatA. A pAMca puruSo tenA madhue che. viMdhyA aTavImAM koI rAjaputre sainyanI chAvaNI nAkhI. tethI pallipatie rAjaputranA sainyanI sAthe rAtriyuddha karyuM, pallipatie kumArane kaMika vyAkula karyAM eTale tenI patnI svaya* zarIre zRMgAra karIne rathamAM sArathi banI. tethI tenI zRMgArika ceSTAmAM bhrAnta banelA ( =meAha pAmelA ) pallipatine rAjaputre haNI nAkhyA. pachI te turata AgaLa cAlyo. pallipatinA A sagA bhAIe te ja vakhate peAtAnA gAmamAMthI nIkaLyA. ane krodhathI varanA badale vALavAnI IcchAthI rAjaputranI pAchaLa gayA. paNa tene mAravA te samatha na thayA. pachI ekavAra jaMgalamAM tene patnI sAthe joine maMdiramAM chupAIne rahyA. have tenI patnIne sarpa karaDyo. AthI te patnI sAthe agnimAM praveza karavAnI icchAvALA thayA. tevAmAM eka vidyAdhare tenI patnIne jIvatI karI. pachI tenI patnIe mane ThaMDInI pIDA thAya che ema kahyuM eTale rAjaputra svayaM agni levA mATe gayA. madiramAM rahelA te cArA pUrve lIdhelA dIvAne saLagAvIne rAjaputrane suvAnA sthAnane jeTalAmAM jue che teTalAmAM tenI patnIe temanA nAnA bhAIne rAgathI joyeA. nAnA bhAIe paNa tene rAgathI joI. Ama baMnene paraspara anurAga thayA. kAraNa ke kAmIone zarama karyAMthI hoya ? svaya' prAnA karatI maithunanI icchAvALI tene cAre kahyuM: huM suMdarI ! tArA pati jIvatA hoya tyAM sudhI tane levA mATe kANuM samartha thAya ? te eTalI teA patine mArI nAkhIne tane zalyarahita karuM chuM. te A pramANe kheAlI rahI hatI teTalAmAM tenA pati agni laIne AvI gayA. te cArA dIpaka pragaTAvIne thADA dUra khasI gayA. rAjaputre patnIne dIpakanA prakAzanuM kAraNa pUchyuM. patnIe kahyuM; tamArA hAthamAM rahelA agninuM bhIMtamAM pratibiMba paDayu., tethI A prakAza thayA. rAjaputra patnInA hAthamAM talavAra ApIne jeTalAmAM agnine phUMke che teTalAmAM tenI patnI tene mAravA mATe taiyAra thaI. A tarapha cAre vicAryuM": AnA duSTa cittane dhikkAra thAo ke je mArA upara thayelA kSaNika rAgathI peAtAnA patine haNavAne Icche che. jeNe A strInA mATe
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 299 enI sAthe potAnuM mRtyu thAya evuM dAsapaNuM svIkAryuM te puruSanI je na thaI te mArA viSe sthira kevI rIte thAya? hA satva ane zauryanA samudra evA A nararatnane vinAza karAvIne huM nirarthaka kaI durgatimAM jaIza? Ama vicArIne te puruSe jaladI AvIne tenA hAthamAMthI jema snehI baMdhu Apattine dUra kare tema talavArane pADI nAkhI. A pramANe sAMbhaLIne rAjaputre cittamAM vicAryuM strIone dhikkAra thAo ane mArA sAhasane dhikkAra thAo, ke jethI meM tene ja AgaLa karI. kharekhara! meM utAvaLathI camelInA puSponI mAlAno tiraskAra karIne dhaMtarAno svIkAra karyo. kAraNa ke mohathI meM dharma pratye premavALI patnIne choDIne vyabhicAriNI patnIne Adara karyo. (have muni agaDadattane AgaLane vRttAMta kahe che:-) munie kahyuM tethI rAjaputre talavArane jhaskAra avAja sAMbhaLIne patnIne pUchyuM: A zuM? teNe kahyuM : ThaMDInA kAraNe mArA hAtha kaMpatA hatA, ethI talavAra myAnamAMthI nIkaLIne nIce paDI gaI pazvipatinA te pAMce baMdhuoe vairAgya thavAthI Atmahita karavAnI IcchAthI bhAInA verane badalo levAnI IcchAne cheDI dIdhI. temaNe vicAryuM manuSya je strIo mATe prANone tRNasamAna gaNIne paNa sukha bhogavavAnI IcchA rAkhe che te strIonI ceSTA AvI che. ItyAdi vicAraNAthI saMsAra upara vairAgya thavAthI AtmaghAta karavAnI IcchAthI jaI rahyA hatA. paNa have mArI dezanA sAMbhaLIne dhanya banelA teo cAritrane Icche che. A sAMbhaLIne kumAre paNa kahyuM: he prabhu! Ape A badheya mAre vRttAMta kahyo che. kAraNa ke te rAjaputra huM chuM, ane te strI mArI patnI che. padvipatinA A baMdhue virodhInA bahAnAthI cekasa mArA baMdhuo thayA che. temaNe A lekamAM mArA bAdA prANenuM rakSaNa karyuM che ane paralokamAM mArA aMtaraMga prANanuM rakSaNa karyuM che. te A vana dhanya che ke jyAM meM jinezvara deva, tattvajJAna ane suguru e traNa ratnone prApta karyA. tethI badhI rIte anarthanA sAgara evA A saMsArane atyaMta dhikkAra thAo. he cAraNamuni ! mAre cAritranA svIkArathI ApanA caraNanuM zaraNa che. pachI agaDadatta badhAnI sAthe ghare gaye. mAtA-pitAnI rajAthI teNe kamalasenAnI sAthe dIkSA lIdhI. patnInA kAraNe thayelA vairAgyathI vadhatI AtmazuddhivALA teNe ghaNA kALa sudhI cAritranI suMdara ArAdhanA karI. agaDadatta munie karmone mULathI nAza karIne mokSasukhane meLavyuM. [6] nArI upara vizvAsa karanArane durdazAnI prApti thAya che ema kahe che - . muhamahurAsu nigdhiNa-maNAsu nArIsu muddha ! vIsAsaM / jai taM lahasi avassaM, paesirAovva visamadasaM // 87 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 zIlapadezamAlA graMthane gAthAtha:- he mUDha! je tuM mukhathI mIThI (=statkALa mane hara lAgatI) ane hadayathI nirdaya evI sIono vizvAsa kare che te pradeza rAjAnI jema avazya viSamadazAne pAmIza. TIkAtha-A pramANe gAthAne zabdArtha che. bhAvArtha jaNAvavA mATe daSTAMta kahevAmAM Ave che - pradezI rAjAnuM daSTAMta Amalakalpa nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM jANe dhananA bahAne kalpavRkSo anekatAne pAmelAM dekhAtAM hatAM, arthAt jANe dhananA bahAne aneka kalpavRkSe hatAM. zrI sUryAbha nAmanA deve svargamAMthI AvIne te nagarImAM samavasaraNamAM birAjamAna zrI vIrajinezvarane vinaMtI karI ke, he svAmI ! Aje mane bhaktine pragaTa karavAne rasa (=bhAvanA) thayuM che. AthI Apa gautama vagere maharSiene navIna nATakavidhi batAvavA mATe mane anujJA Apo. A pramANe teNe traNa vakhata vinaMti karI. paNa bhagavAna auna rahyA. tethI teNe jANyuM ke bhagavAna niSedha karatA nathI mATe anumati ApI che. pachI teNe IzAna dizAmAM jaIne potAnA be hAthamAMthI ekaso ATha deve ane eka ATha devIone vikrvIne nATaka karyuM. maharthika te sUryAbhadeva batrIsa prakAranA nATakane batAvyA pachI vijaLInI jema kUdIne svargamAM pAcho gayo. have anya lokene baMdha pamADavAnI IcchAvALA zrI gautamasvAmIe zrI viraprabhune pUchayuM ke, A deva kevuM che? Ane kenAthI bedhinI prApti thaI? AnI AvI samRddhi kema che? zrI mahAvIra prabhue kahyuM : he vatsa gautama! sAMbhaLa. A ja bharatakSetramAM jhavetAMbI nAmanI samRddha nagarI hatI. temAM pradezI nAmane nAstika rAjA IcchA pramANe rAjya karatuM hatuM. tenA kaparUpI agni AgaLa sUrya agninA taNakhA jevuM jaNAtuM hatuM. tene sUryakAMtA nAmanI patnI, sUryakAla nAmane putra ane citra nAmane jinadharmamAM rakta uttama maMtrI hatA. te ekavAra rAjya kArya mATe zrAvastI nagarImAM jitazatru rAjA pAse gayA. tyAM teNe cAra jJAnanA dhAraka zrI kezI gaNadharane vaMdana karyuM, temanI pAse zrAvakanA bAra tratAne svIkAra karyo ane vihAra karIne vetAMbI nagarImAM padhAravA temane vinaMti karI. pachI te pitAnA ghare gaye. pRthvI pITha upara vihAra karatA zrIkezIgaNadhara krame karIne vetAMbI nagarInA udyAnamAM jaIne rahyA. udyAnapAlaka pAsethI zrIkezI gaNadharanA AgamananA samAcAra jANIne harSa pAmelA citra maMtrIe tyAM ja rahIne manathI zrIkezI gaNadharane namIne vicAryuM huM maMtrI hevA chatAM jo A svAmI (=pradezI rAjA) narakamAM jAya te huM kuputranI jema tenA traNathI mukta kevI rIte banuM? tethI huM kaI paNa upAyathI svAmIne gurunI vANuM saMbhaLAvuM.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 301 samudra pragaTa thaye chate jIvene bhAgye ja sAdhya che. jema guNe jIvane nyAya pAse laI jAya ( =nyAya karAve, anyAya na karAve tema buddhimAna ane maMtrIomAM zreSTha e citra maMtrI pradeza rAjAne azvo khelAvavAnA bahAne udyAnamAM laI gayA. thAkele rAja vRkSanI chAyAmAM beThe. jema regI vINAnA nAdane sAMbhaLIne udvega pAme tema rAjA gurunI vANI sAMbhaLIne atizaya udavegane pAmyuM. teNe mukha maraDIne citramaMtrIne kahyuM: dUra rahele A rogathI pIDAyelA mANasanI jema nirasa barADA kema pADe che ? e A pramANe kema bole che e te najIkamAM jaIne nizcaya karI zakAya ema kahIne maMtrI rAjAne najIkamAM laI gayA. rAjAe dezanA sAMbhaLI. te A pramANe - ha hA! vividha yuktiovALA arthothI manehara tatvane nahi jANatA mUDha jIve azubha vAsanAthI nirarthaka janmane hArI jAya che. je kadAgrahanA kAraNe nirarthaka narakanA atithi bane che, paNa tattvane svIkArIne zubha Urvagatine Azraya letA nathI, arthAt saddagatimAM jatA nathI. kevala pratyakSa pramANa che (anya pramANe nathI) ema bolanAra anya vastunA pramANane ke apramANane athavA niSedhane kahevA mATe paNa samartha nathI ja. ethI gipratyakSathI athavA anumAnathI AtmAnuM anumAna karavuM joIe. siddha thayele potAne AtmA anya jI, karma ane paraleka vagerene siddha kare che. AMkhathI alaga na karAyela kIkI jema AMkhathI bhinna nathI tema, AMkhathI nahi dekhAtA IcchA, dveSa ane prayatna vagere bhAve caitanyathI bhina nathI, arthAt IcchA vagere bhAve AtmA vinA thatA nathI, mATe IcchA vagere bhAvathI AtmAnI siddhi thAya che. jemAM jJAna-vijJAnanuM je tAratamya ISTa che temAM AtmA na jevA chatAM jIvane bhAva kenA cittamAM vartate nathI ? arthAt jyAM AtmA che tyAM ja A tAratamya dekhAya che jyAM AtmA nathI tyAM A tAratamya paNa nathI. AthI jImAM dekhAtA jJAna-vijJAnanA tAratamyathI AtmAnI siddhi thAya che. phala vagere AMkhathI jovAmAM Ave che tyAre rasanI smRti thAya che ane atyaMta harSa thAya che, ethI dAMte ecitA pANIthI tarabaLa banI jAya che, arthAt ociMtu meDhAmAM pANI AvI jAya che. ethI nakkI thAya che ke iMdriyathI bhinna ane nahi dekhAte e kaI padArtha che ke je padArtha rUpane joIne tene anurUpa rasanuM smaraNa kare che. A padArtha te ja AtamA che. bAla, vRddha vagere avasthAmAM zarIra badalAtuM jAya che. eTale je zarIra e ja AtmA hoya te pUrve anubhavelAnuM smaraNa na thaI zake. tethI keIka gupta padArthanuM anumAna karavuM joIe ke je pUrve anubhavelAnuM smaraNa kare che. pUrve anubhavelAnuM je smaraNa kare che te ja AtmA che. jema bhAMgI gayelI bhIMtane barobara thayelI joIe chIe tyAre kaI 1. samudra pragaTa thAya eTale temAM rahelAM ratna pragaTa thAya, paNa te rane jenuM bhAgya hoya te ja meLavI zake. AthI ahIM kahyuM ke samudra pragaTa thaye chate chone bhAgye ja sAdhya che, arthAt bhAgya sivAya bIjuM kaMI sAya nathI.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 zIlapadezamAlA graMthane puruSe prayatnathI A bhItane barobara karI che ema ApaNe anumAna karIe chIe, kAraNa ke puruSanA prayatna vinA bhAMgI gayelI bhIMta barAbara na thAya tema tUTelA ane ukhaDI gayelA vALanI vRddhi vagere je kAryo thAya che tene prayatnathI rtA kaI hovo joIe. A kartA te ja AtmA che. be AMkhethI kaI vastune jotAM rAga-dveSa vagere vikAra thAya che. utpanna thatA A vikAre pitAne janaka keI adaSTa padArtha che ema spaSTa kahe che =sUcana kare che. A adaSTa padArtha te ja AtmA che. rUpa vagerenI jema sukha vagere paNa guNe ja che. ethI e guNone AdhAra keI guNI mAna joIe, ane te guNI daSTithI nahi dekhAte AtmA che. huM sukhI chuM, huM duHkhI chuM ItyAdi je saMvedana (=anubhava) thAya che tenAthI AtmA pratyakSa che. AthI A ( =AtmA che ke nahi evA) nirarthaka bhramane cheDI de. sUrya-caMdranuM grahaNa thAya che vagere bAbate sarva kahelI che, ane te bAbate ApaNe pratyakSa joIe chIe, mATe sarva avisaMvAdI vacana kahenArA che, e yuktithI sarvane nirNaya kare joIe, jema dhumADe joIne agnine nirNaya karIe chIe temAM jema bhIMtanA AMtare rahelI vastuone koI jANakAra hoya che, tema sUkSama ane AMtarAmAM rahelI vastuone kaI jANakAra have joIe. ItyAdi anumAnathI sarvAne avazya mAnavA joIe. AptapuruSanA vacanathI ane anumAnathI sarvane svIkAra karavo joIe, ane mokSalakSamI meLavavA mATe sarva kahelA sumArgane Azraya levA joIe. zrIkezI gaNadharanI AvI tattvagarbhita vANIthI rAjAne Agraha DhIla thaye. saMdehathI DolAvAyelo rAjA jaladI vyAkhyAna sabhAmAM AvyuM. AcAryanI dUdhadhArA jevI snehavALI draSTithI rAjAne AMtara mala jaladI devAI gayo. teNe sUrinI madhuravANuM sAMbhaLI. pachI teNe sUrine pUchayuM: he bhagavaMta! ApanA matathI mArA pitA narakamAM gayA che. tamArA gharmane jANanArI mArI mAtA cakkasa svargamAM gaI che. huM mArA mAtA-pitAne jeTale priya hatA teTale bIje kaI bIjA keIne priya na hoya. tethI mArA mAtA-pitA devalokamAMthI AvIne mane satya vastu kema jaNAvatA nathI ? gurue kahyuM pazunI jema karmathI baMdhAyele narakane jIva pitAnI IcchA pramANe narakamAMthI ahIM AvavA kevI rIte samartha thAya ? svargamAM paraspara premavALA devA viSayomAM Asakta hoya che. tathA temane manuSyane AdhIna keI kArya hetuM nathI, AthI deve pRthvI upara kevI rIte Ave? A pRthvIthI pAMcase jana sudhI upara durgadha jAya che. AthI devo ahIM AvatA nathI. arihatenAM pAMca kalyANakanA mahotsavamAM tathA tapathI AkarSAIne de manuSyalekamAM Ave che, A sivAya AvatA nathI. pharI rAjAe pUchyuM: he prabhu! meM jAte eka cArane keThImAM nAMkhIne keThInuM mukha baMdha karIne aMdara rAkhe. amuka vakhata pachI joyuM te tenuM zarIra kRmiothI bhareluM ane ceSTArahita hatuM. jIvane nIkaLavAne mArga na hatuM ane anya jIvone pravezavAne mArga na hatuM. pachI tenA zarIrane
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 303 cUrNa jevuM pIzIne joyuM te kaI paNa rIte jIva javAmAM ke jANavAmAM na AvyA. eka cAranuM vajana karIne tenA zvAsane rekIne tene mArI nAkhyo. pachI tenuM vajana karyuM. jIvatuM hatuM tyAre ane marI gayA pachI vajanamAM jarAya vadha-ghaTa jovAmAM na AvI. gurue uttara A leDhAnI kuMbhIne baMdha karyA pachI aMdara rahele mANasa zaMkha pheMke che te tene zabda bahAra kema saMbhaLAya che? nIkaLavA mAge che temAM dekhAtuM nathI. zabda pudagala svarUpa che. tenA sUmapudagala keThIne bhedIne bahAra nIkaLI jAya che. te ja pramANe arUpI jIva paNa zabdapudagalanI jema kAThImAMthI bahAra nIkaLI gayA. jIva sUkSama havAthI nIkaLe che tyAre dekhAtuM nathI. araNikANane kApavA chatAM temAM agni jevAmAM Avato nathI, chatAM temAM agni che. te ja pramANe jIvanA zarIramAM jIvane svIkAra karo. jema pavanathI bharelI ane pavanathI rahita mazakanuM vajana karavAmAM bheda paDatuM nathI te rIte he bhUpa! zuM jIvamAM paNa na manAya? jo mUrta paNa sUkSama padArthonuM svabhAvathI AvuM svarUpa che te arUpI AtmA mATe zuM kahevuM? he mahArAjA! AtmAne jJAnamaya, sUma, karmathI baMdhAyela ane mahAbalavAna jANIne zrI jenazAsanamAM mati (=zraddhA ) kare. tethI paraMparAthI AvelI paNa nAstikatAne choDIne ane suvarNanI jema jainamatanI parIkSA karIne kalyANa mATe jenamatane Azraya kare. tenI mithyAtvarUpI mudrA ogaLI gaI. ajJAnatAne nAza thavAthI te samyagdarzana pAmya ane sUryanI jema bAra prakAranA zrAvakadharmane pAmyA. zrAvakadharmanuM nirmalapaNe pAlana karate rAjA bAhya ane atyaMtara viSayomAM virAgabhAvane pAmyA. anya puruSamAM Asakta banelI tenI patnI sUryakAMtAe virakta banelA tene pauSadhanA pAraNAmAM (kapauSadha pAryA pachI pAraNuM karatA hatA tyAre bhejanamAM) jhera ApyuM. sUryakAMtAe mane jhera khavaDAvyuM che ema jANavA chatAM rAjAe tenA upara dveSa na karyo. parameSThinamaskAra maMtranuM smaraNa karavAmAM tatpara cittavALA teNe pitAnA cittamAM dhairya dhAraNa karIne jAte mahAvratane svIkAra karyo. marIne te saudharma devalekamAM sUryAbhavimAnamAM deva thaye. te A sUryAbhanAmano deva pitAnI bAdhine (=pUrvamAM thayelI dharmaprAptine ) jANIne pRthvI upara AvyA che. cAra palyopama pramANa AyuSya bhegavIne devalokamAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM utpanna thaIne mekSamAM jaze. [8] 1. sUryanA bAra svarUpa che ane zrAvakadharmanA paNa bAra prakAre che. mATe ahIM sUrya ra ema jaNAvyuM che. jema sUya bAra svarUpane pAme che tema te zrAvakadharmanA bAra prakArane pAmyo. 2. bahArathI viSayone tyAga karavo te bAhya viSayomAM vairAgyabhAva che, ane manathI viSayonI IcchA na karavI, athavA zubha-azubha viSayomAM rAga-dveSa na karavA e atyaMtara viSayomAM vairAgya bhAva che. [mArA kSapazama mujaba A spaSTIkaraNa karyuM che. AnI bIjI rIte paNa ghaTanA thaI zake te karavI. ]
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 zIleApadezamAlA graMthanA zrIe vizvAsa karavA ceAgya nathI ema jaNAve che:annukuulspimmaannvi, ramaNINaM mA karijja vIsA / jaha rAmalakkhaNehiM suppaNahAe mahAraNe ||88 || gAthAtha = jevI rIte zrIrAma ane lakSmaNajIe daDakAraNyamAM rAvaNanI bahena zUpaNakhA upara vizvAsa na karyuM tema he jIva! tuM anukUla ane premavALI paNu strIonA vizvAsa na kara. TIkAtha:-anukUla=hitakara AcaraNavALI. premavALI=svAbhAvika snehavALI. AvI paNa zrIo upara vizvAsa na karavA joIe. A viSe kahyuM che ke " buddhizALI puruSA strIo, mUrkhAo, dhikkArAyelA zatrue ane jemanA AcArAnuM jJAna nathI tevA manuSyA upara vizvAsa karatA nathI." zUpaNukhAnA prasaMga saMkSepathI A pramANe cheH- zrIlakSmaNujIe zUpaNakhAnA zabUka nAmanA putranA vadha karyAM. putra zAkathI duHkhI banelI te bhamatI bhamatI paMcavaTI vanamAM AvI. tyAM rahelA zrIrAma ane lakSmaNane joine rUpa ane saubhAgyathI temanA upara mAhita banI. kAmAsakta banelI teNe putravadhanA duHkhane bhUlIne te enI ja IcchA karI. zrIrAme "mAre patnI che" ema kahIne tenA svIkAra na karyo. AthI te lakSmaNa pAse AvI. tuM pahelAM zrIrAma pAse gaI hAvAthI mArI bhAbhI thaI ema lakSmaNe kahyuM. vivekI lakSmaNe paNa A upAyathI tenA tyAga karyAM. A pramANe saMkSepathI zUpa NakhAnA prasaMga kahyo. vistArathI tA AgaLa kahevAze te sItAnA ciratrathI jANavA. [88 ] pUrve je kahyuM tene ja vizeSathI kahe che : pararamaNipatthaNAo, dakkhinnAo vi mujjha mA mUDha / paDasi atthe kiM kila, dakkhinaM rakkhasIhiM samaM // 89 // - gAthA: he mUDha jIva! tuM dAkSiNyatAthI paNa parastrInI prArthanAmAM muMjhA mA, arthAt dAkSiNyatAthI paNa parastrImAM prema na kara. je prema karIza te anamAM paDIza. rAkSasIo AgaLa dAkSiNyatA zI ? TIkA :- rAkSasIe AgaLa dAkSiNyatA na karavAmAM puruSanA guNunI hAni thatI nathI. strIonu` rAkSasIpaNuM prasiddha ja che. kahyuM che ke-" strI darzanamAtrathI prANAne hare che, sparzathI khalane hare che, maithunathI kAyAne hare che. strI nizcita pratyakSa rAkSasI che." [89] have parastrInA premathI pAtAne bhAgyazALI mAnanArAone ThapakA Ape cheHparamaLIgAbo, sorbsa mA gotru nimmA ! | jar3a siddhivahUraMgaM, kArai tA muNasu sohaggaM // 90 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 305 gAthA :- huM nirbhAgya ! parastrInA premathI saiAbhAgyane na mAna, arthAt rUpAdinA gardane na kara. hA, jo siddhivadhU upara prema kare teA sAbhAgyane mAna. TIkA : - A viSe kahyuM che ke- je virAgI pratye rAgavALI che te muktirUpI strI upara rAga kare teA je rAgI pratye virAgavALI che te parI upara kANu rAga kare?" [90] sa'sAranA abhilASIne meAkSanI prApti durlabha che ema jaNAve bahumahilAsu pasataM, sivalacchI kaha tumaM samIhe / iarAvi poDhamahilA, annAsatta na phUMDhe IILII gAthA :- aneka strIomAM Asakta banelA tene zivavadhU kevI rIte Icche ? arthAt na icche. anya paNa prauDha srI parastrImAM Asaktane icchatI nathI. TIkA :-A viSe kahyuM che ke-"anya anya strIomAM Asakta cakravatI paNa zreSTha pati nathI. jyAre parastrInA saMgathI nivRtta thayelA kheDUta paNa zreSTha pati che." nirmala zIlapAlanathI ja meAkSa meLavI zakAya che evA A gAthAnA bhAva che. [91] mAkSa meLavavA zIlapAlananA ja upadeza Ape cheH sAsa suhasirirammaM, avihaDapimbhaM samiddhisiddhivahuM / jaha ihasi tA parihara, iarAo tucchamahilAo // 92 // gAthA-TIkA :- he jIva! jo tu zAzvata sukharUpa lakSmIthI manahara, sthirapremavALI ane samRddhithI samRddha siddhirUpI vadhUne icche che te bIjI tuccha srIenA (=sAMsArika srIonA) tyAga kara, arthAt zIlanuM ja pAlana 42. [2] kAmathI pIDAyelAone duHkha ja che ema kahe che : 39 mAo ramaNIo, dahuM vivihAo kAmataviassa / kattha suhaM tuha hohI, bhaNiamiNaM Agame vi jao // 93 // -: gAthA-TIkAtha- he jIva! vividha maneAjJa strIone joIne kAmathI pIDAyelA tane sukha kayAMthI thaze ? arthAt tane saMtApa ja thaze. kAraNa ke AgamamAM paNa A (=have kahevAze te) kahyuM che. [3] AgamamAM je kahyuM che te ja kahe che : jaha taM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi nArIo / vAyAidhuhaDo aTThaappA bhavissasi // 94 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 zIlapadezamAlA graMthane gAthA-TIkAtha-je tuM je je strIone jue che te te strIomAM cittavikAra karIza te tuM pavanathI hacamacelA haDa nAmanA vRkSanI jema asthirAtmA thaIza. [4] strIonuM zarIra paNa vairAgyanuM kAraNa che ema batAve che - ramaNINaM ramaNIya, dehAvayavANa ja siri sarasi / juvvaNavirAmaveragga-dAiNi taM ciya saresu // 95 // gAthArtha :- he jIva! enA aMgopAMgenI je mane hara zebhAne yAda kare che te ja zobhA vRddhAvasthAmAM vairAgyane utpanna kare che ema vicAra. TIkAtha:- vRddhAvasthAmAM sukAyelAM pAMdaDAvALI latAnA jevI zithila aMgevALI nArIne joIne sarva keI virAga pAme che. AthI yauvanamAM (yuvAna strImAM) paNa te avasthAne yAda karIne zIlanuM ja pAlana kara. [5] nA zIlanuM ja mAhAbhya ane zIlarahita manuSya niMdanIya che ema jaNAve che - sIlapavittassa sayA, kiMkarabhAvaM karaMti devAvi / sIlabbhaTTho naho, paramiTTo vi hu jo bhaNiyaM // 16 // gAthA-rIkAthI - zIlathI pavitranuM deve paNa sadA dAsapaNuM kare che, ane zIlathI bhraSTa brahmA paNa badhI rIte niMdA. kAraNa ke pUrva munioe A la=nIce kahevAze te kahyuM che. [6] pUrva munioe je kahyuM che te ja kahe che :jai ThANI jai moNI, jai muMDI vakkalI tavassI vA / patthito abbaMbha, baMbhAvi na roae majjha // 17 // gAthArtha-je sadA kAryotsargamAM rahenAra haya, je sadA mauna rahenAra hoya, je muMDana karAyele haya, je vRkSanI chAlanA vastro paherate haya, je niraMtara tapa karIne zarIrane sukavI nAMkhyuM hoya, te paNa je maithunanI prArthanA karate hoya te te mane gamatuM nathI. mithunanI prArthanA karanAra brahmA paNa mane gamatuM nathI, te pachI sAmAnya mANasanI vAta ja kyAM rahI? TIkAthe -gAthAmAM vAraMvAra ravi (m) zabdane pravega "sarva guNethI yukta paNa prANI zIlarahita hoya te tenuM koI mahatva nathI." ema zIlanuM mahatva batAvavA mATe che. gAthAmAM vA zabdathI uttama jAti, uttama kula Adi guNene saMgraha karyo che. [7] sAmAnya upadeza kahIne have nAmanA nirdezathI kahe che - iya bhAvaMto bhAvaM, sajogagutto jiiMdio dhiiro| rakkhai muNI gihIvi hu, nimmalaniasIlamANikaM // 98 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 307 gAthA :- pUrvokta bhAvanAne bhAvatA, svAgagupta jitendriya ane dhIra evA sAdhu ke gRhastha nizcita peAtAnA ni`la zIlarUpa mANekarananI rakSA kare che. TIkAtha -- svayeAgagupta=peAtAnA mana, vacana ane kAyA e traNa ceAgane kAcchumAM rAkhanAra. jitendriya=iMdriyanA vyApArane svAdhIna karanAra ( arthAt iMdriyane kAbUmAM rAkhanAra.) dhIra=nizcala cittavALA. AvA sAdhu ke gRhastha zIlane mANeka ratnanI jema surakSita rAkhe che. [8] have muninA ja zIlanI rakSAnA upAya kahe che :egaMte maMtAI, pAsatthAI kusaMgamavi sayayaM / parivajato navabaMbha - guttigutto care sAhU // 99 // gAthA :- sAdhu ekAMtamAM strIothI sasakta sthAnamAM na rahe, kusaMganA paNa satata tyAga kare saMyamanuM pAlana kare. TIkA :-sAdhue jayAM zrI AdinA saMsaga hoya tevA anAyatana sthAnanA tyAga karavA joie. AgamamAM kahyu` che ke-" susAdhuAne kSaNavAra paNa anAyatananuM sevana karavu. ceAgya nathI. vana jevA gaMdhavALuM hAya tevA gadhavALA pavana DeAya." (Ava. gA. 1133) AgamamAM pAsasthAnuM lakSaNa A pramANe che H--"te pAsastheAsa pAsaDthA ane dezapAsatthA ema be prakAre che. temAM je sava kriyAomAM jJAna-dana-cAritranI pAse rahe (=jJAna-dana-cAritranI aMdara na rahe paNu jJAna-dana-cAritranI pAse rahe, arthAt jJAna-dana-cAritrathI rahita mAtra veSadhArI hoya) te sa AsatthA che. je niSkAraNa zayyAtarapiMDa, abhyAhatapiMDa, rAjapiMDa, nityapiMDa ke apiMDane vApare te dezapAsatthA che." (sa`beAdha pra. guru adhi. gA. 9-10) avasanta Adi dhusAdhunuM lakSatru sUtramAMthI jANI levu.. brahmacaya nI nava guptie A che :- 1. vasati, 2. kathA, 3. niSadhA, 4. iMdriya, 5. kuDyAMtara, 6. pUvakrIDita, 7. praNIta AhAra, 8. atimAtra AhAra, 9 vibhUSA e nava brahmacaya nI gupti che." 1. vasati :--jayAM enu gamanAgamana vadhAre hoya, jyAM pazu adhika pramANamAM hAya, jyAM napuMsake rahetA hAya tevI vasatine tyAga karavA joIe. 2. kathA :-rAgathI strIonI kathA nahi karavI joIe. jema ke-amuka dezanI strIe atizaya rUpALI hoya che, amuka dezanI enA kaMThe atizaya madhura hoya che, amuka jAtinI strIe amuka vasrA pahere che vagere. 3. niSadyA :-je sthAne strI beThI hoya te sthAne tenA uThI gayA pachI puruSe be ghaDI sudhI esavu nahi ane puruSanA uThI gayA enI sAthe vicAraNAne (=vAtAnA) tyAga kare, pAsastheA, avasanna, kuzIla, sa`sakta ane yathAchaMdanA tathA prAcanI nava guptithI gupta banIne vicare=
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 zIlapadezamAlA graMthane pachI e traNa prahara sudhI besavuM nahi. 4. indriya -rAgathI strIonI iDhiye ke anya aMgopAMga tarapha daSTi paNa nahi karavI joIe. acAnaka daSTi paDI jAya te sUryanI sAmethI daSTi jeTalI jhaDapathI kheMcI levAmAM Ave che, teTalI ja jhaDapathI pAchI kheMcI levI joIe. pa. kuDyAMtara - jyAM bhItanA aMtare puruSa-strInI kAmaceSTA saMbaMdhI avAja saMbhaLAtA hoya tevA sthAnane tyAga karavo joIe. 6. pUrvakrIDita :pUrve karelI kAmakrIDAnuM smaraNa na karavuM. 7. praNataAhAra - praNIta eTale snigdha. atyaMta snigdha dUdha, ghI Adi AhArano tyAga kara. 8. atimAtra AhAra - apraNata AhAra paNa bhUkhathI vadhAre na le 9. vibhUSA -zarIranI ane upakaraNonI vibhUSA (=TApaTIpane) tyAga karavo. [9]. gRhasthanA paNa zIlanI rakSAne upAya kahe che :vesAdAsIittara-pamuhANamasesaduTunArINaM / sIlavayarakkhaNaTuM, gihIvi saMgaM vivajijA // 10 // gAthArtha-gRhastha paNa brahmacaryanI rakSA mATe vezyA, dAsI, asatI ane naTI vagere sarva duSTa strIonA saMgane tyAga kare. TIkAthe vezyA=naTa vagere vyabhicArI puruSane bhogavavA yogya sI. dAsI= kAma karanArI chI. asatI=patine chetarIne parapuruSa sAthe kAmakrIDA karanArI sI. gRhastha vezyA AdinA saMgane tyAga karavo joIe. kahyuM che ke-"rAjA kharAba maMtrIzrI, sAdhu kusaMgathI, putra lAlanathI (=bahu lADa laDAvavAthI), brAhmaNa na bhaNavAthI, kula kuputrathI, zIla duSTonI sobatathI, matrI dveSathI, samRddhi anItithI, sneha pravAsa karavAthI, strI madyapAnathI, khetI tapAsa na rAkhavAthI, dhana tyAgathI ane pramAdathI nAza pAme che."[10] muni ane gRhasthane hitazikSA Ape che :vesAdAsIittara-paraMgaNAliMgiNINa sevaao| vajinja uttarottara, ee dosA viseseNaM // 101 // gAthA -vezyA, dAsI, ItvarI, parastrI ane liMginI, A strIonI sAthe uttarottara adhika adhika kAmakrIDAne tyAga kare. kAraNa ke A strIo uttarottara vizeSa TIkA - itvara=dhana laIne puruSane saMgraha karanArI (=svIkAra karanArI) sI. paramI=dhana, rUpa ane saubhAgya vageremAM Asakta. liMginI=batadhAriNI zrI. A viSe kahyuM che ke- "sAdhvInI sAthe kAmakrIDA karavAthI, devadravyanuM bhakSaNa karavAthI, munine ghAta karavAthI ane zAsananI apabhrAjanA karavAthI badhine ghAta thAya ema zAstramAM kahyuM che." [101] dUSita karanArI che.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 309 sAdhu-gRhastha baMnee kusaMgane tyAga kare joIe ema kahe che - jUArapAradAria-naDa viDapamuhehi saha kumittehiM / saMgaM vajija sayA, saMgAo guNAvi dosAvi // 102 / / gAthArtha - jugArI, parIgAmI, naTa, vyabhicArI vagere kumitranI sAthe sebatane sadA tyAga kara. kAraNa ke saMgathI (=susaMgathI) guNe paNa thAya ane saMgathI (kusaMgathI) doSa paNa thAya. TIkArca - saMganI asara viSe kahyuM che ke- "guNenA yathArtha jJAnavALA jIvamAM guNa guNarUpa bane che, guNenA yathArtha jJAnathI rahita jIvamAM guNe deSarUpa banI jAya che. nadIe svAdiSTa pANIvALI hoya che. svAdiSTa pANIvALI paNa nadIe samudramAM jaIne khArApANIvALI banI jAya che." [102] strIonA guNane kahe che - miubhAsiNI sulajA, kuladesavayANurUvavesadharA / abhamaNasIlA cattA-saisaMgA huja nArIvi // 103 // gAthAtha - e paNa ochuM besavuM joIe, sulajAvALI banavuM joIe, kula, deza ane vayane anurUpa veba paheravo joIe, arthAt beTo ADaMbara na kare joIe, bahAra na pharavuM joIe. arthAt pitAnA gharanA uMmarAno tyAga na kara joIe, asatI strIne saMga choDavo joIe. AvI strIo prazaMsanIya bane che. TIkAtha :- strIonA lajajAguNa viSe kahyuM che ke- "asaMtevI brAmaNe, saMtoSI rAjAo, lajajALu vezyAo ane lajajAhIna kulanArIo nAza pAme che. strIoe potAnA gharane Umaro na choDavo joIe e viSe kahI che ke-"lajajAhina je strI potAnA gharanA UmarAne cheDIne bahAra jAya che te sukalamAM janmI hoya te paNa kulamaryAdAno lepa karavAnA kAraNe kulaTA jANavI." pharI paNa jIonA guNone ja kahe che - devagurupiyarasusarAi-esu bhattA thirA vrviveaa| kaMtANurattacittA, viralA mahilA sudaDhacittA // 104 // gAthA-TIkAtha :- deva, guru, pitA, sasaro, diyara, patine mitra Adi viSe bhaktivALI, sthira (=daDha manobaLavALI), uttama vivekathI yukta, pati pratye anuraktacittavALI ane sudaDha cittavALI (=potAnA zIlanI rakSA karavAmAM daDha) heya evI strIo virala hoya che. [104]
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 mahAsatIe zIlamAM dRDha nimmala mahAsaINa, sIlavayaM sakkei jeNa tANa, jIvAo sIlamanmahiaM || 105 // hAya che ema kahe che:khNddiuN na sakovi / zIleApadezamAlA graMthA gAthA :- ni la mahAsatIenA zIlavratanuM kha`Dana karavAmAM IMdra paNa sama nathI. kAraNa ke temane prANunAzathI paNa zIla adhika hAya che, arthAt mahAsatIe zIlarakSA mATe prANunAzane paNa sahana kare che. TIkA :- A viSe kahyuM che ke-Asa'sAramAM jemAM pANI cakkara cakkara bhamI rahyu che tevA AvamAM rahelA bhayakara pANImAM paDavu' e sAruM che, ghAsathI gIca banelA ane sarpothI vyApta banelA kUvAmAM paDavu' e sAru che, viMdhya aTavImAM anazana ane tRSAthI pIDita thayelAnuM maraNu sAruM che, paNa kulIna srIene zIlathI bhraSTa banavu' e sAruM nathI." [105] eka gAthAthI satI zabdanA artha kahe che : sacci sahati bhaNNai, jA bihure bihu na khaMDae sIlaM / taM kila kaNayaM kaNayaM, jaM jalaNAovi vimalataraM // 106 // mahAra gAthA :- te ja strI satI=mahAsatI kahevAya che ke je strI saMkaTamAM pazu zIlanuM kha`Dana na kare. te ja sAnuM seAnuM kahevAya che ke je agnimAMthI nIkaLyA pachI vizeSa zuddha dekhAya che. TIkA :- te ja zrI satI che ke je parAdhIna banavA chatAM peAtAnA AtmAnI rakSA kare che. paNa A pramANe nahi :-he nArada ! ekAMta nathI, avasara maLatA nathI, prAthanA karanAra puruSa nathI tethI strIonu` satIpaNu thAya che. (tApa ke ekAMta vagere na maLe tethI zIla pALe eTalA mAtrathI satI na kahevAya. ekAMta vagere maLavA chatAM zIla pALe tA satI kahevAya." satI nahi hovA chatAM peAtAne satI mAnanAra strIenI duSTatAne kahe che :niasa tavajiAo, pAvAoM narANa dUSaNaM diti / kiM kAhIma amhe, niraggalA jeNimo purisA // 107 // gAthA-TIkA :- nija sattvathI calita (=zIlanI dRDhatAthI rahita) ane duSTa AcaraNavALI strIo puruSone dUSaNa Ape che ke ame zu' karIe ? kAraNa ke A puruSa svaccha 4paNe laMpaTa AcAravALA che, arthAt zIlabhaMgamAM puruSAnA ja doSa che, amArA DhASa nathI. [107]
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 gujarAtI bhAvAnuvAda pite kahelA viSayane ja mahAsatInA daSTAMtathI daDha kare che - " tihuyaNapahuNAvi hu, rAvaNeNa jisse na romamipi / saMcAliu na tIe, cariaM cittati sIAe // 108 // gAthAtha-traNa bhuvananA mAlika paNa rAvaNe jenuM eka rUMvADuM paNa calAyamAna na karyuM, arthAt kAyAne paNa sparza na karyo, te sItAjInuM adabhuta caritra kane Azcarya utpanna karatuM nathI? TIkAtha-A pramANe gAthAno saMkSepathI artha che. vistArathI artha te A pramANe che - sItAjInuM daSTAMta mithilA nAmanI nagarI hatI. temAM rahelA puNyavaMta sarva loke nitya iMdravALA ane devane rahevAnuM sthAna evA svargamAM javA mATe utsAha dharAvatA na hatA. te nagarImAM janaka nAmano rAjA hato. tenI iMdranA jevI zaktie kasUrya ane caMdranA bahAnAthI pratApa ane yazane jaladI utpanna karyA. tenI videhA nAmanI patnI hatI. jANe ke tenA dehanA saudaryathI badhI strIo videhA (=beDeLa zarIravALI) ja hatI ethI te pRthvImAM videhA (=suMdara zarIravALI) evA nAmathI prasiddha banI hatI. jema sArI rIte AcarAyelI zreSTha rAjyanIti yaza ane lakSamIne utpanna kare temane videhA rANIe ekI sAthe putra ane putrIne janma ApyuM. jema garuDa sarSanuM apaharaNa kare tema pUrvabhavanA vairI deve janmelA te yugalamAMthI putranuM janma thatAM ja apaharaNa karyuM. vijaLInA puMja jevA te bALakane deve vaitADhaya parvatamAM mUkI dIdho. pachI caMdragati nAmanA vidyAdhara rAjAe vaitADhaya parvatamAM pahelA tene je. vaitADhaya parvatanI dakSiNa zreNinA rathanUpura nagaranA nAyaka te caMdragati rAjAe pRthvI upara rahelA bALakane laIne pitAne putra karIne tenuM pAlana karavA lAgyuM. tenuM bhAmaMDala nAma rAkhyuM. te bAlacaMdranI jema vadhavA lAgyo. putranuM apaharaNa thatAM videhAe ghaNA kALa sudhI zeka karyo. putranuM apaharaNa thatAM mAtA-pitAe yugalarUpe utpanna thayelI putrIne "jANe ke A sItA (=lakSamIdevI) che" ema kahyuM. ethI te putrI "sItA" evA nAmathI prasiddha banI. putranuM apaharaNa thavAthI "keI upadrava thaze" evI zaMkAvALA savajoe te putrIne pRthvI upara ALoTAvI. ethI te "bhUsUtA" evA nAmathI paNa prasiddha banI. lakSamIdevI jevI te kalAothI ane uMmarathI vadhavA mAMDI. krame karIne te yuvAnane unmAda karanArA deva jevA yovanane pAmI. janaka rAjAnuM mana sItAnA varanI citAthI yukta banyuM e 4 ahIM kavi kalpanA kare che ke, AkAzamAM je sUrya ane caMdra dekhAya che te sUrya ane caMdra nathI, kiMtu sUrya ane caMdranA bahAnAthI janaka rAjAnA pratApa ane yaza che.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 zIlapadezamAlA graMthane daramiyAna AtaraMgatama nAmanA mleccha rAjAe tenA thoDA pradezane laI lIdhuM. te vakhate adhyAnagarImAM dazaratha rAjA rAjya karato hato. te janakarAjAne mitra hatuM. tenI cAra patnIo hatI. te patnIenAM anukrame kauzalyA, sumitrA,keyI ane suprabhA evAM nAma hatAM. temanA anukrame rAma, lakSamaNa, bharata ane zatrudana e nAmanA putro hatA. rAma "padma evA nAmathI AThamA baladeva tarIke prasiddha banyA. mahAbalavAna lakSamaNa "nArAyaNa evA nAmathI AThamAM vAsudeva tarIke prasiddha banyA. janakarAjAne dUta dazaratha rAjAne praNAma karIne AgaLa beThe. dazaratharAjAe jaladI mitra janakarAjAnA kuzalatAnA samAcAra pUchayA. pachI dazaratha rAjAe dUtane kahyuM che dUta! mArI kuzalatAnA samAcAra mATe tane hamaNAM ahIM mokalyo che ema huM jANuM chuM. te paNa ahIM AvavAmAM je vizeSa kAraNa hoya te mane jaladI kahe. dUta belensa je ke mArA svAmInA hajAre mitra che, te paNa zatruthI thayelA duHkhamAM svabaMdhunI jema Apane ja temaNe yAda karyA che. vaitADhaya ane kailAsa e be parvatonI vacce jANe zarIradhArI phaleza heya te ardha barbara nAmane deza che. te dezamAM mAyUrazAla nAmanA nagaramAM jANe tRSNa vadhAranAra tAva hoya te ane durjaya e AtaraMgatama nAmane oNracha rAjA che. tene zreSTha rAjyarUpI dhurAne dhAraNa karanArA hajare putra teja, bhAleja ane kebeja vagere dezane upabhoga kare che. hamaNAM te pleccha rAjae tamArA A mitranA pradezane nAza karyo che. tethI Apa vilaMba karyA vinA yathAgya karavAmAM prayatna kare. tethI (mitrane madada karavA mATe taiyAra thatA pitAne zame kyA. zarIrabaLathI ane sainyabaLathI ema be rIte balavAna zrI rAma svayaM lakSamaNanI sAthe mithilA gayA. jema caMdra aMdhakArane nAza kare tema zrIrAme sveccha rAjAne kSaNavAramAM nAza karIne janakarAjAne khuza karyo. AthI janakarAjAe rAmane sItA ApavAnI IcchA karI. A tarapha nArada kautukathI kanyAnA aMtaHpuramAM gayA. mAtra lageTane paheranArA, pILAkezavALA, chatra dhAraNa karanArA ane ghAsanA Asana upara besanArA ane bhayaMkara AkRtivALA nAradane joIne bhaya pAmelA satAjI aMdara pesI gayA. dAsIoe nAradajIne kaMTha, kAna ane gaLAmAM pakaDyA. nAradajI baLa karIne dAsIothI chUTI gayA. pachI uDIne krodhathI vaitADhaya parvata upara gayA. tyAM citrapaTamAM sItAjIne AlekhIne caMdragati rAjAnA bhAmaMDala nAmanA putranI AgaLa te citrapaTa batAvyuM. te citrane jevAthI bhAmaMDalane atizaya kAmathI pIDAyele jANane pitAe sItAjInuM nAma, rUpa vagere badhuM jANuM lIdhuM. nAradajIne rajA ApIne citragatie bhAmaMDalane kahyuMH he vatsa ! kheda na kara. huM tArI sAthe sItAne paraNAvIza. have caMdragatie capalagati nAmanA vidyAdhara dvArA rAte jaladI janakarAjAne potAnI pAse lAvIne tenI pAse potAnA putra mATe sItAjInI mAgaNI karI. janakarAjAe kahyuMsItA rAmane ApI dIdhI che. caMdragati belyoH jo tame premathI satA nahi Ape te huM sItAnuM apaharaNa karavA paNa samartha chuM.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 313 jethI rAmane mUkIne (=rAmano parAbhava karIne) mAre putra tene paraNaze athavA kaI niMdA na karI zake tevuM mAruM vacana tame sAMbhaLo. mArA rAjamahelamAM devanI AjJAthI eka eka hajAra yakSothI adhiSita vAvarta ane arNavAvarta nAmanA be dhanuSa rahelAM che. bhaviSyamAM thanArA baladeva ane vAsudeva mATe A be dhanuSa rAkhelAM che. A be dhanuSa laIne sItAne ApavA mATe zarata kare. te zarata A pramANe che:- mArA A be dhanuSyamAMthI eka paNa dhanuSyane je caDAve (=dhanuSyane upADIne tenA upara paNacha caDhAve) tene ja jaya pAmele jANavo ane tene tamArI putrI paraNAvavI. janaka rAjAe kSaNavAra vicAra karIne kAlakSepa karavAnI (=samayane pasAra karavAnI) IcchAthI "e pramANe he" ema te vidyAdhara rAjAne kahyuM pachI caMdragati rAjAe vajAva ane arNavAvata e be dhanuSya ApIne janakarAjAne AnaMdapUrvaka mithilAnagarImAM pahoMcADyo. caMdragati paNa bhAmaMDalanI sAthe jaladI mithilAnagarImAM gayo. janakarAjAe savAre sItAne svayaMvarano prAraMbha karyo. svayaMvaramaMDapamAM bhUcara ane khecara rAjAo beThA. rAma ane lakSamaNa paNa pitAnI pAse beThA. alakArothI suzobhita karAyelI sItA sabhAmAM AvI. badhAnAM netrarUpI kamaLo sItA upara jANe ceTI gayA hoya tema paDyA have chaDIdAre kahyuMH he rAjAo ! sAMbhaLe. je A vajAvata dhanuSyane upADIne tenA upara paNacha caDhAvaze, A sabhAmAM bhUcara ane khecara rAjaothI pUjAyela te kanyAomAM zreSTha evI sItAne avazya paraNaze. tethI harSathI zeraDI levAnI IcchAvALA bALakanI jema harSa pAmelA rAjAo vecchAthI dhanuSanI pAse gayA. keTalAke A zarata kahI teTalA mAtramAM nAsI gayA, keTalAke A dhanuSyane jevA paNa samartha na banyA, keTalAke A dhanuSyane sparza karavA paNa samartha na banyA, ane keTalAke dhanuSyane upADavA jatAM prAraMbhamAM ja paDI gayA. have sItA vaDe harSathI jevAyelA zrIrAme pitAnI AjJAthI rAjAonA mukhane (=mastakene) namAvavA sAthe vAva dhanuSyane namAvyuM. pachI sItAjInA hRdayanI sAthe dhanuSyane AkaSIne (=kheMcIne) ane utArIne tenA upara paNacha caDhAvI. (AthI sItAe rAmane varamALA paherAvI.) lakSamaNajI paNa aNuvAvarta dhanuSyane ramatathI upADIne (tenA upara paNacha caDhAvIne) vidyAdharonI aDhAra kanyAone paraNyA. sItA mATe duHkhI thatA bhAmaMDalane keIka jJAnI sAdhue "A tArI yugalapaNe janmelI bahena che" ema kahIne pratibaMdha pamADyo. janakarAjA vaDe azvo ane ratno vagerethI satkAra karAyelA rAjAo potAnA sthAne gayA. zrIrAma paNa potAnI rAjadhAnImAM gayA. vRddha banatA dazarathane zrIrAmane rAjyAbhiSeka karavAnuM mana thayuM. A vakhate pUrve thApaNa mUkeluM varadAna kekeyIe svecchAthI mAgyuM. dazaratha niHsAso nAkhIne bolyAH 40
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 zIlapadezamAlA graMthana pite karelI pratijJAnuM ullaMghana nahi karavuM joIe. pachI zrIrAmane belAvIne dazaratha rAjAe viSAdapUrvaka kahyuM: he vatsa! pUrve svayaMvaramAM kekeyIe sArathipaNuM karyuM hatuM. enA sArathipaNuthI tuSTa thayelA meM tene varadAna ApyuM hatuM. hamaNAM kaikeyIe "mArA putra bharatane rAjya Apo" e pramANe varadAna mAge che. harSa pAmelA ane vinayathI namelA zrIrAme pitAne kahyuM. huM ane bharata e ame baMne putra ApanA mATe samAna chIe. tethI Apa bharatane rAjya Ape. mAre te mAnya che. eka puSpane mastaka upara dhAraNa karyo chate bIjAM pupe zuM nathI zobhatA? A sAMbhaLIne dazaratharAjAe bharatane rAjaya levAnI AjJA karI. bharata belyA ApanI sAthe vanamAM jaIza (=dIkSA laIza) mAre rAjaya joItuM nathI. dazaratharAjAe kahyuM mArI pratijJA pUrI kara ane tArI mAtAnI AjJAnuM pAlana kara. kAraNa ke meM tArI mAtAne pUrve varadAna ApyuM hatuM ane hamaNAM tArI mAtA "tane rAjya maLe" e pramANe varadAna mAge che. zrIrAme paNa bhAratane kahyuMH tane rAjyamAM Asakti nathI te paNa rAjyane laIne hamaNuM pitAne satya kara. bharate rAmane praNAma karIne gadagaduvANIthI kahyuM. rAjya ApavuM e pitAjIne ane Arya Apane egya che, paNa rAjya levuM e mArA mATe egya nathI. zrIrAme vicAryuM : huM ahIM rahIza te bharata rAjya nahi le. kAraNa ke kulIna puruSone vinayarUpa AcAranuM ullaMghana duSkara che. A pramANe vicArIne zrIrAme pitAne praNAma karyA. pachI zreSTha dhanuSya ane bhAthAothI yukta zrIrAma aparAjitA mAtAne praNAma karIne bolyA he mAtAjI ! Ape bharatane paramArtha vRttithI mArI jema ja je. pitAnI pratijJAne pUrNa karavA pitAjIe bharatane rAjya ApyuM che. huM ahIM haIza te bharata rAjya nahi le. tethI huM vanamAM javAne Irachu chuM. zrIrAme A pramANe kahyuM eTale aparAjitA rANI mUcha pAmIne bhUmi upara paDyA. paMkhAothI cetanA utpanna thaI eTale temaNe vilApa karatAM kahyuM: rAmaviyeganA duHkhane huM kevI rIte sahana karI zakIza? zrIrAma belyA he mAtAjI! Apa AvI 'kAyaratA kema kare che? siMha anyavanamAM jAya tyAre zuM siMhaNa duHkhI thAya? pitAe kaikeyIne varadAnarUpI RNa cUkavavAnuM che. tethI satyapratijJAvALA pitAjInuM RNa dUra thAya e mATe huM utsAhita kema na thAuM? A pramANe kauzalyAmAtAne samajAvIne ane bIjI mAtAone praNAma karIne zrIrAma siMhanI jema niHzaMkapaNe vana tarapha cAlyA. sItAjIe potAnA patinI pAchaLa javA mATe dazaratharAjAne pUchyuM. dazaratha rAjAe niSedha na karIne anujJA ApI. pachI sItAjIe sAsune pUchyuM. sAsue sItAjIne meLAmAM besADIne AMkhamAMthI AMsu pADatAM gadagadda vANIthI kahyuM he putrI ! badhuM sahana karanAra tArA patine zuM duSkara che? paNa he bALA ! 1 ahIM navA padane artha A pramANe che - rajA eTale navA prakAranI. navA prakAranI kAyaratA eTale satvavaMta rANIoe na karI hoya tevI kAyaratA.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 315 camelInA puponI mALAnI jema tuM zvAsathI paNa karamAI jAya che. AthI te atizaya kaSTavALA vanavAsane kevI rIte sahana karIza? pativratA strIo saMkaTamAM paNa patinI pAchaLa jAya che. AthI patinI sAthe javA mATe ke na javA mATe huM Agraha karavA samartha nathI. satAjI bolyA he mAtAjI! jyAM huM ApanA putranI sevA virAma pAmyA vinA (=satata) meLavI zakuM tyAM ja badhuM mArA mATe kalyANakArI che. A pramANe sarva sAsune namIne atizaya prItivALA sItAjI jema samudranI bharatI caMdrane anusare tema jaladI patinI pAchaLa gayA. rAma vanamAM jaI rahyA che ema lakSamaNajIe sAMbhaLyuM. AthI lakSamaNajIe AzcaryapUrvaka aNuM vAvarta dhanuSya upara dRSTi nAkhIne manamAM jaladI vicAryuM ke, ahA ! kAlarAtrinI jema te A kaikeyI bhayaMkara che, ke jeNe A samaye utpAtajanaka A varadAna mAgyuM. bharatane rAjaya ApIne pitAjI RNarahita banI gayA che. have huM enI pAsethI rAjya chinavIne zrIrAmane ApI dauM athavA sattvavaMta bhArata svayaM rAjya nahi Ape. AthI kulavirodhano tyAga karIne rAmanI ja pAchaLa jAuM. zrIlakSamaNajI A pramANe vicAryA pachI pitAne, sumitrAmAtAne ane kauzalyAne kahIne sItAthI yukta zrIrAmanI pAchaLa gA. jemanI AMkhamAMthI mApa na karI zakAya teTalA AMsuo vahI rahyA che tevA nagarajanathI jovAtA ane praphulla mukhavALA te traNe adhyAnagarImAMthI nIkaLyA. zrI lamaNajI ane zrI sItAjInI sAthe pRthvI upara paribhramaNa karatA zrIrAma daMDaka nAmanA mahAna jaMgalamAM jaIne keI parvatanI guphAmAM rahyA. tyAM be mahAmunio be mAsakhamaNanA anta vaheravA mATe padhAryA. zrI sItAjIe prAsuka AhAra-pANI vaherAvIne pAraNuM karAvyuM. A samaye dee tyAM duMdubhinA vanipUrvaka sugaMdhI jaLanI vRSTi karI. tenI gaMdhathI kaI rogI pakSI tyAM AvIne muni ene namyo. sagadha nAmane te uttama pakSI munionA caraNasparzathI nIrogI banI gaye, tenA mastakanI jaTA ratnanA aMkurA samAna banI gaI, tenI pAMkhe suvarNa jevI thaI gaI. zrIrAme munione vaMdana karIne pUchayuM : ApanI pAse rahele A duSTa pakSI hamaNAM jANe zAMta hoya te kema banI gayuM che? munioe kahyuMH pUrve ahIM kuMbhakArakRda nAmanuM nagara hatuM. temAM daMDaki nAmane rAjA hatA ane pAlaka nAmane maMtrI hatA. pAlakamaMtrIe daMbhathI aMdasUrine (ghANImAM palyA. te sUri niyANA sahita marIne vahnikumAra devomAM deva thayA. teNe deza ane rAjA sahita A nagarane bALI nAkhyuM. tethI A jaMgala te rAjAnA nAmathI "daMDakAraNya" evA nAmathI prasiddha banyuM. te daMDaki rAjA saMsAramAM bhamIne keDha regavALe A pakSI thayela che. amane joIne tene jAti smaraNa jJAna thayuM. AthI te jaladI amArI pAse AvyuM. (amane prApta thayelI spaza1. kAlarAtri eTale pralayakALa ke pralayarAtri. 2. anyagraMthamAM nagaranuM nAma kuMbhakArakaTaka ane rAjAnuM nAma daMDaka jevAmAM Ave che.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 zIlapadezamAlA graMthane Sadhi labdhinA prabhAvathI) te nirogI thaI gayo che. karuNathI zreSTha te jinadharmamAM parAyaNa banyA che. AthI A jaTAyu pakSI tamAre sAdharmika che. te pakSIne baMdhu mAnatA zrIrAma ane lakSamaNa zrI sItAjInI sAthe paMcavaTImAM AvyA ane tyAM latAgRhomAM sthiratA karI. have kaucaravAnadInA kinAre krIDAmAM tatpara zrIlakSamaNajIe vAMsanI jhADImAM eka khaga joyuM. kautukathI zrIlakSamaNajIe te khaga hAthamAM lIdhuM. pachI hAtha vaDe vegathI khaDragane calAvatA temaNe vAMsanI jhADIne kemaLa kamaLadaMDanI jema ramatathI kApI nAkhI. tyAM pRthvI upara dhUmADAvALuM kuMDa, mastaka ane lehI nIkaLatA dhaDane joIne zrIlakSamaNajIe pitAnA cittamAM vicAryuM: hahA! zastra vinAnA A kaI puruSane meM mArI nAkhyo. lAMbA vakhata sudhI pote zoka karIne te prasaMga zrIrAmane kahyo. zrIrAma bolyA A sUryahAsa nAmanuM khaga che. enA sAdhakane te mArI nAkhyo che. vaLI tenuM rakSaNa karanAra paNa kaI ahIM have joIe. A tarapha pAtAlalaMkAnA adhipati khararAkSasanI patnI ane rAvaNanI bahena caMdraNakhA putrane jovA mATe AvI. vAMsanI aMdara putranA lehIthI lAla dhaDane joIne te raDavA lAgI. raDatAM raDatAM te bolIH he putra! kyA abhAgiyAthI tuM A pramANe haNAya? pachI te tyAM zrIlakSamaNajInA pagalAnI nizAnIvALA raste gaI. zrIrAma ane lakSamaNajIne joIne teNe putrazokane mUkI dIdhuM. jenI iMdriye kAmane AdhIna che evI te zrIrAmane joIne kAmAsakta banI. AthI potAnuM kanyA jevuM rUpa karIne zrIrAmanI pAse potAne paraNavAnI mAgaNI karI. zrIrAma bolyAH he bhadrA! mArI A patnI mArI pAse ja che. tethI mArA nAnA baMdhu lakSamaNane svIkAra kara. zrI rAme Ama kahyuM. eTale te zrI lakSamaNajI pAse gaI. zrIlakSamaNajIe paNa kahyuMH tuM (prathama) mArA vaDilabaMdhu pAse gaI ethI mArI bhAbhI thaI. zrIlakSamaNajIe A pramANe tene hAMkI kADhI eTale kAmathI pIDAyelI te pharI rAma pAse gaI. zrI sItAjI tenA upara hasyA. pachI kredhathI vikRta svarUpa dhAraNa karIne pAtALalaMkAmAM jaIne kharane jaladI zaMbUkanA vadhane prasaMga kahyo. khara atizaya gusse thaIne caudahajAra subhaTane laIne zrIrAma ane lakSamaNajInI sAthe yuddha karavA mATe cAlyo. zrI lakSamaNe kautukathI paranA subhaTane haNavA mATe huM ekale temanI sAthe yuddha karavA jAuM chuM ema zrIrAmane vinaMti karI. zrIrAme kahyuM: jo tuM saMkaTamAM AvI paDe te siMhanAdathI mane jaNAvavuM. zrIrAmanI A zikSAne svIkArIne, jema garuDa sarpone haNavA mATe jAya tema, zrI lakSamaNa rAkSasane haNavA mATe rAkSaso tarapha ekalA cAlyA. patine sahAya karavAnI IcchAthI - jaladI trikUTa parvata upara jaIne caMdraNakhAe rAvaNane A pramANe kahyuM: dazarathanA putra rAma ane lakSamaNa e be vIrapuruSe daMDakAraNyamAM rahelA che. temaNe mane tArA bhANejanuM balidAna ApyuM che. AthI tArA banevI gusse thaIne temanI sAthe yuddha karavA gayA che. eka lakSamaNa subhaTenI sAthe nirbhayapaNe yuddha karI rahyo che. lakSamaNanA
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 317 parAkramathI ane pitAnA baLathI garviSTha banele rAma te hAthInI jema patnI sItAnI sAthe pitAnI marajI pramANe krIDA karI rahyo che. sItA jevuM zrI ratna tArI pAse nathI ane garviSTha te bene te jityA nathI. tethI he baMdhu! tArI bhujAo TIDA pakSInA (paga) jevI che ema huM mAnuM chuM. - tatkAla atizaya kAmane vaza banele rAvaNa puSpaka vimAnamAM besIne sItAnI pAse gaye. sItAjIne zrIrAmanI pAse beThelA joIne rAvaNa sItAjInuM apaharaNa karavA samartha na thaye. tethI jema sApa nAgadamanI auSadhithI dUra rahe tema rAvaNa dUra Ubho rahyo. pachI rAvaNe avalekinI vidyAnuM smaraNa karIne te vidyAne kahyuM? sItAne mArI pAse laI Ava. te vidyAe kahyuM : tamArI AjJAthI mane kaMI paNa zakya nathI. Ama chatAM sItAne levAno eka upAya che. te A pramANe :-rAma ane lakSamaNa vacce saMketa thayo che ke je saMkaTa paDe te siMhanAda kare. AthI je siMhanAda thAya te rAma lakSamaNanI pAse jAya. rAvaNe siMhanAda karavAnI anumati ApI eTale vidyAe siMhanAda karyo. zrIrAma siMhanAda sAMbhaLIne AzaMkAvALA banIne belyA: Aha ! A zuM thayuM? A pramANe belatA zrIrAmane sItAjIe kahyuM : he svAmI ! hajI paNa kema vilaMba kare che ? jaladI jAo ane A saMkaTamAMthI lakSamaNanuM rakSaNa kare. A pramANe baLAtkAre sItAjIe javAne Agraha karyo eTale zrIrAma dhanuSamAM derI caDhAvIne lAmaNa pAse gayA. have rAvaNe vimAnamAMthI utarIne lakSamaNanI ciMtAthI vyagra banelA sItAjIne vimAnamAM besADavA mATe jaladI prAraMbha karyo. sItAjInuM rudana sAMbhaLIne jaTAyu tyAM AvyuM ane teNe sItAjIne kahyuM : he vatsa! bhaya na pAma. sItAjIne Ama kahIne teNe kaThora nakhanA AghAtathI rAvaNane upadrava karyo. gusse thayelA rAvaNe talavArathI pAMkhe chedIne tene pRthvI upara pADayo. vimAnamAM besADIne laI javAtA sItAjIe vilApa karyo. he bhAmaMDalabhAI! mAruM rakSaNa kara. he lakSamaNathI yukta zrIrAma ! mAruM rakSaNa karo. te vakhate bhAmaMDalane eka khecara subhaTa sItAjInI bUma sAMbhaLIne yuddha karavA AvyuM. rAvaNe (pitAnI vidyAthI tenI badhI vidyAo harIne) tene bhUmi para pADI dIdhe. have rAvaNe sItAjIne kahyuM : he sItA ! traNa lekane kaMTaka samAna huM tAre AjJAkArI pati chuM. tethI tuM AjaMdana zA mATe kare che? ahIM laMkAnA mahAna udyAnamAM suvarNa-ratnanI zilA upara lajajAne tyAga karIne devIone paNa durlabha evI krIDA kara. bhIla evA rAmathI zuM? saivanathI balavAna evA mArA Azraya le. huM raMbherU! naMdanavana hoya te bhramarI zuM mabhUmine yAda kare? A pramANe belate rAvaNa zrI sItAjIne samudranA mArge laI gaye. sItAjIe paNa mukhathI zrIrAma zrIrAma evA zabdanuM raTaNa cAlu rAkhyuM. A pramANe khuzAmata karatA rAvaNa sItAjInA caraNakamalamAM namyo. sItAjIe parapuruSanA sparzanI zaMkAthI potAnA pagane khaseDI lIdhA. mane
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 zIlapadezamAlA graMthane sukhapUrvaka jetI A svayaM prasanna banaze evI AzAthI harSa pAmele rAvaNa pitAnI nagarImAM gaye. vaNika, vezyA, cera, jugArI ane parastrIgAmI puruSe bIjAnA aMtarane na : jANavA chatAM pavanane gAMThamAM bAMdhe che, arthAt azakya kArya karavAno prayatna kare che. * sItAjIe te vakhate "jyAM sudhI zrIrAma ane zrIlakSamaNajInA kuzaLa samAcAra na meLavuM tyAM sudhI huM bhejana nahi karuM" e pramANe abhigraha lIdhe. rAvaNe sItAjIne devaramaNa udyAnamAM azokavRkSanI nIce rAkhyA. trijaTA rAkSasI ane paherIgaro temanuM rakSaNa karavA lAgyA. zrIrAmane AvatA joIne saMbhrama pAmelA zrIlakSamaNe kahyuM : AryAne (=sItAjIne) ekalI mUkIne Apa paNa ahIM kema AvyA ? zrIrAma bolyA : tArA siMhanAdane sAMbhaLIne huM ahIM Avyo chuM. zrIlakSamaNe kahyuM : he baMdhu! meM siMhanAda karyo nathI. Apa keInAthI chetarAyA che. mATe jaladI pAchA jAo. zatrusamUhane nAza karIne ApanI pAchaLa ja huM AvyuM ema samaje. pAchA pharelA zrIrAma pitAnA AzramamAM gayA. tyAM sItAjIne na joyA. AthI cittanA saMtApathI tyAM mUchita banIne kapAyelA vRkSanI jema bhUmi upara paDayA. jaMgalanA pavanathI temane cetanA AvI. Ama-tema bhamatA temaNe jaTAyune haNAyele je. AthI sItAjInuM apaharaNa thayuM che ema jANyuM. temaNe jaTAyune paMca namaskAra mahAmaMtra saMbhaLAvyuM. parama zrAvaka te jaTAyu marIne maheMdra (cothA) devalekamAM uttama deva thaye. zrIrAma jaMgalamAM vRkSa, lattAmaMDapa ane guphAone joI joIne sItAjIne na jevAthI pharI mUchita banIne bhUmi upara paDayA. virAdhanI sAthe jaladI AvelA zrIlakSamaNe te vakhate zrIrAmane ekalA mUchita banelA joyA. zrIlakSamaNe pANI siMcIne ane vRkSanAM pAMdaDAMo vIMjhIne zrIrAmane svastha karyA sItAjInA viyegathI gAMDA jevA thaI gayelA zrIrAma bolyAH he vanadevIo! meM badhe joyuM paNa sItAjIne kyAMya joyA nathI. tamoe tene cakkasa joI che. tame kema bolatI nathI ? he devI ! huM tamane ekalA mUkIne lakSamaNanI pAse gayo ane tamArA mATe meM baMdhune cheDyo. mArI AvI kumatine dhikkAra che. A pramANe vilApa karatA zrIrAma pharI pharI pRthvI upara paDavA lAgyA. pakSIo ane mRgalAo paNa Azcarya pUrvaka zrIrAmanI cAre bAju UbhA rahyA. suvALA zrIlamaNe paNa zrIrAmane namIne kahyuM: he Arya ! Apa A zuM bole che? zatrune jItanAra huM Apano baMdhu lakSmaNe ApanI AgaLa rahela che. zrIlakSamaNanI te vANIthI amRtanI jema siMcAyelA zrIrAma harSanAM AMsuvALA banIne zrIlakSamaNane vAraMvAra bheTyA. zrIlakSamaNa bAlyAH hamaNAM zeka karavo egya nathI. kapaTathI sItAjInuM apaharaNa thayuM che. tethI sItAjIne zodhavAno prayatna karavo joIe. A virodha 1. ahIM vizeSa spaSTatA thAya e hetuthI anya graMthanA AdhAre kaMIka vizeSa lakhyuM che.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 319 ApaNe mitra che. rAvaNanA sevakoe tenA pitA caMdrodarane kADhI mUkIne pAtALa laMkAne kabaje karI hatI. huM jyAre khara sAthe yuddha karate hato tyAre A virAdha mArI pAse AvyA ane zatrunI sAthe yuddha karavAnI AjJA mAgI. paNa meM ekalAe ja zatrune saMhAra karyo. te vakhate meM tene pAtALa laMkAnuM rAjya ApavAnuM vacana ApyuM che. AthI hamaNAM virAdhane tenA pitAnuM sthAna evuM pAtALa laMkAnuM rAjya ApavuM joIe. zrIlakSamaNe Ama kahyuM tethI zrIrAme jaladI pAtALa laMkAmAM jaIne virAdhane pAtALa laMkAnA rAjya upara besADyo. kharanI patnI caMdraNakhA ane tene putra suda e baMne ( lakSamaNa vagerethI) bhaya pAmIne rAvaNanA zaraNe gayA. pachI zrIrAme kiSkridhAnagarImAM yuddhamAM vyabhicArI (banAvaTI) sugrIvane mArIne zaraNe AvelA sugrIvane rAjya upara besADyo. pachI potAnI aDhAra kanyAo zrIrAmane ApavA tatpara thayelA sugrIvane zrIrAme sItAjIne zodhavA mATe prArthanA karI. pachI harSa pAmelA parAkramI sugrIve sItAjInI zodha mATe jANe rAmanA manera hoya tevA subhaTane dareka dizAmAM badhA sthaLe mokalyA. suMdara agrIvAvALo sugrIva svayaM kaMbUdvIpamAM gayA. tyAM pRthvI upara paDelA ratnajI vidyAdharane zrIrAma pAse laI gaye. bhAmaMDalanA subhaTa e ratnajIe "sItAjInuM rAvaNe apaharaNa karyuM che" vagere sItAjIne saghaLe vRttAMta zrIrAmane jaNAvyuM. rAvaNe sItAnuM apaharaNa karyuM che e jANIne harSa pAmelA zrIrAme te laMkA keTalI dUra che? ema vAraMvAra pUchayuM. sugrIva Adie kahyuMH laMkA dUra che ke najIka che? evI ciMtAthI zuM vaLavAnuM che? paNa traNalekamAM vIra ane pApI evA rAvaNane jita e duSkara che. rAma belyAH jaya-ajayanI ciMtAthI saryuM. paNa tame rAvaNane lakSamaNa batAve. pachI rAvaNanuM baLa jaNAze. lakSamaNe paNa tiraskArapUrvaka zrIrAmane kahyuM jema kAgaDe pUrI laIne nAsI jAya tema sItAjIne laIne nAsI janAra tenuM baLa zuM che ? jAMbavAna maMtrIzvare zrIlakSamaNane kahyuM che ke TizilAne upADe te rAvaNane mArI nAkhaze. pachI badhA bhegA thaIne zrI lakSamaNane siMdha dezamAM laI gayA. zrI lakSamaNe zilA upADI eTale e puSpavRSTi karI. keTizilAne namaskAra karyA pachI badhAya vimAnamAM besIne sametazikharamAM jinezvarone vaMdana karIne pharI kiSThidhAnagarImAM AvyA. have vRddha (=anubhavI) vAnaree kahyuM tamArAthI rAvaNane nAza thaze. paNa nItine mAnanArA e hamaNAM rAvaNa pAse dUta mela joIe. (je dUta maLIne kArya siddha thaI jatuM hoya te yuddha karavAnI jarUra na rahe. je dUta dvArA kArya siddha na thAya te ja 1. grIvA eTale Doka.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 zIlapadezamAlA graMthane yuddha karavuM evI nIti che.) zrIrAme te pramANe ho" ema kahyuM eTale sugrIve sUryapurathI sarva kAryomAM samartha hanumAnane belAvyA. sugrIve hanumAnane zrIrAmanI AgaLa karIne zrIrAmane kahyuM he deva! A parAkramI hanumAna mArA rAjyanAM prANasvarUpa che. tethI sItAdevInA samAcAra mATe Ane svecchAthI mekale. zrIrAme hanumAnane (pitAnI) vIMTI ApIne sItAjIne saMdezo kahyo. te A pramANe :- he hanumAna ! laMkAmAM jaIne sItAjIne A vIMTI saMketa mATe Apaje ane kaheje ke tamArA vinA rAma jagatane sItAmaya jue che. mArA virahamAM tame nirarthaka ja prANa tyAga karaze nahi. kAraNa ke jo huM sAco rAma haIza te tamane jaladI pAchA lAvIza. hanumAne "hA" ema kahyuM. pachI hanumAna zrIrAmane namIne AkAzamArgathI jaladI laMkAnagarImAM gayA. tyAM hanumAne bibhISaNane A pramANe kahyuM- he kulIna! huM tamArI ja pAse nyAya anyAya kahuM chuM. tethI jo tame baMdhunA kalyANane IcchatA he te sItAjIne mukta karAve. balavAna paNa tamArA baMdhu jenA kArAgRhamAM rahyA hatA tene paNa zrI rAme nAza karyo che ema jANIne sItAjI jaladI pAchA Apa. bibhISaNa paNa be amee bhAIne pahelAM ja A vAta karI che ane pharI paNa karIzuM. kAraNa ke kalyANa kene priya na hoya? A sAMbhaLIne hanumAna jaladI devaramaNa udyAnamAM gayA. tyAM azoka vRkSanI nIce sItAjIne joyA. A vakhate sItAjI lAMbA nisAsA nAkhI rahyA hatA. temanAM aMge kRza thaI gayA hatA ane vastro malIna thaI gayA hatA. ginInI jema satata rAma rAma e pramANe dhyAna dharI rahyA hatA ane raDI rahyA hatA. satAjI bahu uttama satI che ema vicArI vicArIne vidyAthI adazya zarIravALA hanumAne sItAjInA kheLAmAM vIMTI nAkhI. sItAjIe vIMTIne harSanA AMsuothI navaDAvIne pUchyuM: he mudrikA! lakSamaNa sahita rAma kuzaLa che ne ? have hanumAna belyAH tamArI zodha mATe svAmIe mane meka che. huM tyAM jaIza eTale zrIrAma zatrunA nAza mATe Avaze sItAjIe pUchayuM : he vatsa! tuM samudrane kevI rIte oLaMgI zakyo? hanumAne kahyuM AkAzagAminI vidyAthI meM samudrane oLaMge che. sItAjIe zrIrAmanI vigata pUchI eTale hanumAne zrIrAme kahelI saghaLI vigata kahI. zrIrAmane vizvAsa pamADavA mATe hanumAne zrI sItAjInA cUDAmaNinI mAgaNI karI. cUDAmaNi ApIne sItAjI bolyAH he vatsa! ahIM nirdaya rAkSasanA sthAnamAM tane anartha na thAya e mATe jaladI ahIMthI jatA rahe. hanumAne kahyuM: vAtsalyathI yukta manavALA he mAtAjI! tame zaMkA na kare. huM pUjya zrIrAmane subhaTa chuM (jene tene subhaTa nathI) e batAvIne ja jaIza pachI hanumAna sItAjIne namIne, azakyanane bhAMgIne, akSakumAra vagere rAkSasane mArIne, 1. mudrikA eTale vIMTI.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 321 laMkAnagarInA gharane pADIne, pitAnAM baMdhanone teDIne ane rAvaNanA muguTano jaladI cUre karIne zrIrAma pAse gayA. zrIrAmane namaskAra karIne sItAjIne cUDAmaNi Ape. zrIrAme hanumAnane bheTIne sItAjInA samAcAra pUchaDyA. hanumAne laMkAnAM ghare pADI nAkhyA vagere saghaLA samAcAra kA. virAdha, jAMbavAna, nIla, bhAmaMDala, nala ane aMgadathI yukta zrIrAma AkAza mArgathI laMkA tarapha cAlyA. sugrIva vagere AgevAnonI sAthe zrIrAma ane zrIlakSamaNanuM sainya mArgamAM vidrava vinA samudranI upara cAlavA lAgyuM. samudra upara cAlatA te sarve velaMdhara parvata para rahelA velaMdharanagara pAse AvyA. te nagaramAM samudra ane setu nAmanA be dvIpanAyaka (dvIpanA rAjAo) hatA, teo uddhata thaIne rAmanA sainyanI sAthe yuddha karavA lAgyA, temAM nale samudrarAjAne ane nIle seturAjAne bAMdhI lIdhA ane zrI rAmane sepyA. zrI rAmanI sevAmAM tatpara banelA te bene zrI rAme pharI temanA rAjya upara besADyA. pachI suvela parvata upara rahelA vela nAmanA rAjAne zrI rAme jI. pachI laMkAnI pAse AvelA haMsadviIpamAM rahelA haMsaratha rAjAne jItIne zrI rAma tyAM AvA (=rahevAnAM sthAne) banAvIne rahyA. zrI rAmane AvatA sAMbhaLIne yuddhamAM zura rAvaNe paNa jema mithyAdaSTi jIva durgatine taiyAra kare (tradurgatimAM jAya tevuM karma kare) tema sainya taiyAra karyuM. have bibhISaNe rAvaNane namaskAra karIne kahyuM : he deva! prasanna thAo ane pitAnA paNa bhaviSyanA zubha pariNAmane vicAra kare, pahelAM tame karelA para strInA apaharaNathI kula lajajA pAmeluM che, paNa hamaNuM sarva vinAza na karo, sItAjIne pAchA seMpI de. ItyAdi bibhISaNanA vacanathI kedha pAmelA rAvaNe bibhISaNane te pramANe tiraskAryo ke jethI parivAra sahita teNe zrIrAmacaMdranuM zaraNa svIkAryuM. samayane jANanArA zrIrAme paNa bibhISaNano satkAra karIne tene potAnI pAse rAkhyuM ane pavitra evA tene laMkAnuM rAjya ApavAnuM svIkAryuM. jema pahelA guNasthAne rahelA jIvane karma prakRtio gherI le tema, have zrIrAmanI AjJAthI vAnaroe kSaNavAramAM laMkAnagarIne gherI lIdhI. rAvaNanA hasta, prahasta, mArIca, zuka ane sAraNa nAmanA senApatio yuddha karavA mATe laMkAnagarInA killAmAMthI bahAra nIkaLyA. jema pavana dhAnyanA phatarAnA DhagalAne kSobha pamADe (=uDADI de) tema yuddha karatA mahAbaLavAna vAnaroe rAkSasenA saghaLA sainyane kSobha pamADyo. pachI baMdhu sahita 1. rAvaNanA putra Indrajite hanumAna upara nAgapAza zastra choDayuM hatuM. AthI te pagathI mastaka sudhI baMdhAI gayA hatA. nAgapAzanA baMdhana sahita hanumAnane rAvaNanI pAse laI gayo hato. tyAM hanumAne nAgapAza toDI nAkhyo hato ane rAvaNane muguTane paganI pATuthI cUrI nAMkhyuM hatuM. 41
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 zIlapadezamalA graMthane rAvaNa yuddha karavA mATe AvyA. rAma ane bhAmaMDala vagere temanI sAme thayA. mahAvAjiMtro vAgyA eTale banne pakSanA vIra talavAra ane bANathI laDavA lAgyA, AkAzamAM rahelA jevAtA te vire lAMbA kALa sudhI laDyA. kepathI baLelA rAvaNe bibhISaNa upara trizUla pheMkayuM. jema zubhadhyAnavALo jIva karmone cUre karI nAkhe tema zrIlakSamaNe e trizUlane kaNa kaNa cUre karI nAkhe. tethI atizaya kedha pAmelA rAvaNe zrI lakSmaNane chAtImAM tINa zakti mArI. AthI zrIlakSamaNa mUchita thaIne bhUmi upara paDyA. AthI zekathI dukhI baneluM zrIrAmanuM sainya chAvaNI tarapha pAchuM vaLyuM. vijayI rAvaNe paNa yuddhamedAnamAMthI nIkaLIne laMkAmAM praveza karyo. te sAMbhaLIne mUchathI bhAMgI paDelA sItAjI pRthvI upara paDyA. vidyAdharIoe jalathI sicana karyuM eTale sItAjI caitanyane pAmyA. jenA mATe pati ane diyarane A pramANe kaSTa AvyuM, te bhAgyahIna ane duSTAtmA huM bAlyAvasthAmAM ja kema marI na gaI? ItyAdi vilApa karatA sItAjIne keI vidyAdharIe kahyuM : he devI ! zeka na karo. tamArA diyara savAre zalyarahita banI jaze. te vakhate sUryodayanuM dhyAna dharatA sItAjI svastha thayA zrIlakSamaNane bhUmi upara paDelA joIne zrIrAma paNa mUcha pAmIne bhUmi upara paDyA. mUcha dUra thatAM zrIrAma bolyA : he vatsa! akALe mUMge kema rahe che? pitAnA A sevake vANIthI ke daSTithI paNa satkAra kara. he vatsa! te vakhate bibhISaNane laMkAnuM rAjya ApavAnuM svIkArIne have jema kRSNa zeSanAganI pITha upara nizcitapaNe sUe che tema te nizcitanI jema kema sUte che? hA vatsa! tuM ahIM rahe. huM rAvaNane mArIne tenuM sthAna (=rAjya) bibhISaNane ApuM chuM ema kahIne zrIrAma dhanuSyanuM AsphAlana karIne jeTalAmAM cAlyA teTalAmAM bibhISaNe temane hAthamAM laIne A pramANe kahyuM: he svAmI! mehano tyAga karIne dhIraja rAkhe. zaktithI haNAyela puruSa sUryodaya sudhI jIve paNa che. tethI maMtra-taMtra vagerethI pratikAra mATe prayatna kare. zrIrAme "hA" ema kahyuM eTale cAre dizAmAM sainyathI yukta sugrIva vagere vIra zrIlakSamaNanI cAre bAju zastra ugAmIne UbhA rahyA. A tarapha praticaMdra nAmanA vidyAdhare AvIne zrIrAmane kahyuM? zaktine kADhavAne je upAya meM anubhavyuM che tene tame sAMbhaLe. bhAratanA mAmA droNamegha rAjAnI vizalyA nAmanI kanyA che. tenA snAnajaLathI siMcana karavAthI zakti nIkaLI jaze. praticaMdra Ama kahyuM eTale zrIrAmanI AjJAthI bhAmaMDala vagere jaIne vizalyAne tyAM laI AvyA. tenA snAnajaLathI lakSamaNane siMcana karyuM. prakAza karatI zakti bahAra nIkaLI gaI. pachI sUryane udaya thayuM. zrIrAmanA sainyamAM prAtaHkALe zubhasUcaka duMdubhio vAgI. 1. zakti devIsvarUpa che ane prApti vidyAnI bahena che, (jue tri. za. pu. 2. parva sAtamuM )
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 323 apazukane e vAravA chatAM (yuddharUpI) prAtaHkAlanuM bhojana karavAmAM usuka rAvaNa prAtaHkALe sainyanI sAthe yuddhamedAnamAM AvyA. pharI zrIrAma ane rAvaNane yuddharUpI utsava zarU thayo. temAM vAnara rAkSasanA marata kene laIne geLAnI jema pheMkavA lAgyA. vegathI UbhA thatA zrIrAmane praNAma karIne ane zaktinI vedanAnI upekSA karIne zrIlakSamaNa yuddhanI IcchAthI UbhA thayA. vadhatA parAkramavALA zrIlakSamaNane joIne rAvaNe tene jitavAnI IcchAthI bahurUpI vidyAnuM samaraNa karyuM. smaraNa mAtrathI baharUpI vidyA hAjara thaI. AthI rAvaNe potAnAM zastra sahita aneka rUpe karyo. zrIlamaNe AgaLa, be paDakhAomAM, pAchaLa, pRthvI upara ane AkAzamAM ema cAre bAju zAne varSAvanArA rAvaNene ja joyA. ratha upara ArUDha thayelA ane balavAna zrIlakSamaNa eka hovA chatAM jANe aneka hoya tema cAre bAju tIkSNa bANathI rAvaNane pRthvI upara pADavA lAgyA. have prativAsudeva rAvaNe cakane yAda karIne hAthamAM lIdhuM, pachI mastaka pAse mADIne lakSamaNa upara choDayuM. te caka zrIlakSamaNane pradakSiNA ApIne zrIlakSamaNanA ja hAthamAM AvyuM. te vakhate zrIlakSamaNa AThamA vAsudeva che e pramANe devoe AkAzamAM ghoSaNA karI. zrIlamaNe te ja cakrathI kSaNavAramAM rAvaNanuM mastaka kApI nAkhyuM. AkAzanA cogAnamAMthI devoe karelI puSpavRSTi thaI. zrIrAma ane zrIlamaNe laMkAnA rAjya upara bibhISaNane besADyo. te pachI parivAra sahita te baMne sItAjIne levA mATe udyAnamAM gayA. zrIrAma ane zrIlakSamaNane dUrathI AvatA joIne harSa thI praphUllita banelA sItAjI navA meghanA pANIthI sIMcAyelI vanarAjInI jema zobhA pAmyA. AkAzamAM devo "mahAsatI sItAjI dhanya che" e pramANe beyA. zrIlakSamaNa vageree zrI sItAjIne praNAma karyA. sItAjIe temane AzIrvAdathI AnaMda pamADyo. jema rohiNIthI caMdra zobhe che ane kamalinIthI sUrya zobhe che tema te vakhate 'zrIrAmathI mahAsatI sItAjI zobhyA. sugrIva, bhAmaMDala ane bibhISaNa vagere aneka vIra puruSe sahita zrI rAma ane lakSamaNa puSpaka vimAnamAM besIne jaladI ayodhyAnagarImAM gayA. sumitra ane bhArata e banee zrIrAma ane zrIlakSamaNa e baMnene praNAma karyA. zrIlakSamaNa paNa praNAma karatAM e bene harSathI bheTI paDyA vAjitronA nAdapUrvaka te baMnee rAjamahelamAM praveza karyo. sAsuoe "vIra prasUtA thA" ema kahIne sItAjIne AnaMda pamADaDyo. zrI lakSamaNane vAsudeva padane abhiSeka thaI gayA pachI zrIrAme sugrIva vagere saghaLA rAjAone potapotAnA dezamAM javAnI rajA ApI. have sItAjIe aSTApada prANInA svamathI sUcita garbha dhAraNa karyo. zrI sItAjIne sametazIkhara tIrthanI yAtrA vagerenA dehalA utpanna thayA. A daramyiAna zrI sItAjInuM jamaNuM 2. ahIM sItAjIthI zrIrAma zamyA ema heta te vadhAre sAruM thAta.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlApadezamAlA graMthanA 324 netra ociMtuM pharakavA lAgyuM. Azcarya pAmelA zrIsItAjIe A vAta zrIrAmane kahI. zrIrAme kahyuM : huM bhadrA! A azubha nimitta che. tethI peAtAnA maMdiramAM jaIne devAnI pUjA karo ane supAtramAM dAna ApeA. patinI AvI zikhAmaNa sAMbhaLIne sItAjIe te pramANe karyuM. have satya khAlanArA nagaranA adhikArIoe zrIrAmane kahyuM : he deva ! satya hoya ke asatya hAya, ISTa hAya ke aniSTa hAya, paNa sa leAkeA je vAta karatA heAya te vAtanI vidvAneAe zraddhA karavI joie. sarva lAko A pramANe kahe che H- strIlubdha rAvaze ekalA sItAjInuM apaharaNa karyuM ane peAtAnA gharamAM cha mahInA sudhI rAkhI, sItAjI rAvaNu pratye rakta hatA ke virakta hatA e jANI zakAtuM nathI, kAraNa ke rakta che ke virakta che e strIonA viSayamAM jANavuM muzkela che. rAvaNe samatithI athavA baLAtkAre sItAjInA upabhAga karyAM ke nahi te jANI zakAtuM nathI, arthAt upaleAga nathI karyAM enI zI khAtarI ? jema telanu biMdu pANImAM prasare tema yuktiyukta A pravAda lAkamAM badhA sthaLe phelAI gayA che. tethI huM zrIrAma ! A pravAdane Apa sahana kareA nahi. pavana jevA pravAdathI malina banelA peAtAnA ArisA jevA nirmAla kulanI upekSA kareA nahi. sItAjI upara laka AvyuM evA ni ya karIne zrIrAma duHkhI banyA ane mAna rahyA!. pachI dhaiya dhAraNa karIne adhipatione kahyuM : tamAe mane jaNAvyuM e sAruM karyuM, mAtra zrI khAtara huM apayazane sahana nahi karuM, zrIrAme A pramANe kahIne adhikArIone rajA ApI. have vIrapuruSanI jema rAtrimAM paribhramaNa karatA zrIrAma jeTalAmAM camAranA gharanI bAjImAM nIce jaIne UbhA rahyA teTalAmAM temaNe nIce pramANe sAMbhaLyu : pADAzI pAsethI ghaNA kALa pachI AvelI peAtAnI patnIne camAre pagathI mArIne tiraskArapUrvaka A pramANe kahyu': ATalA kALa sudhI tuM kayAM rahI hatI ? patnI khelI : tame keAI navA puruSa che. rAvaNanA gharethI lAvelA sItA rANIne zu' rAme rAkhI nathI ? zrIrAme paNa peAtAnI strI cha mahinA sudhI khIjAnA gharamAM rahI te sahana karyuM ane tame tamArI strI eka kSaNu paNa khIjAnA ghare rahe te sahana karavA samartha nathI. camAra khelyA : zrIrAma zrIthI jitAyelA che ane huM tevA nathI, tethI kevI rIte sahana karuM? A pramANe sAMbhaLIne duHkhathI asvastha thayelA zrIrAme vicAryuM : mane dhikkAra che. strI mATe huM nIca mANasAnA dhikkArane sAMbhaLuM chuM. sItAjI nizcita pativratA che, rAvaNa durAcArI che, mArA va'za niSkalaMka che, hA! rAma zuM kare? Ama vicArIne zrIrAme zrI lakSmaNa sAthe ekAMtamAM vicAraNA karI. zrIlakSmaNe kahyuM : leAkeAnA kahevAthI mahAsatI sItAjInA tyAga na karo. kAraNa ke leAka svabhAvathI ja paranA doSo khelavAmAM rasika hAya che. rAjAe tevA lAine zikSA karavI joie. athavA mahAtmAoe tevA leAkanI upekSA karavI joIe. zrIrAma khAlyA : tAruM kahevuM sAcuM che. kAraNa ke leAka prAyaH evA hAya che. paNa je vAta salAkAthI viruddha hoya enA yazasvI puruSe tyAga karavA ja joie.
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 325 A pramANe nizcita AjJAthI khaLAtkAre zrIlakSmaNane niSedha karIne zrIrAme kRtAMtavaina nAmanA senApatine kahyuM : are! sItAjIne vanamAM mUkI Ava. vaLI sItAjIne sammetazIkhara tIrthanI yAtrA karavAnA DhahaleA utpanna thayA che. AthI te ja bahAnAthI temane gaMgA nadInA sAmA kinAre laI jA. kRtAMtavane zrIrAmane namaskAra karIne svAmInI AjJAthI zrIsItAjIne rathamAM besADyA. sammetazIkharanI yAtrA karAvatA teNe sItAjIne bhayaMkara ja*galamAM mUkI dIdhA, teNe sItAjIne kahyuM : he devI! leAkApavAdathI Apa jagalamAM mUkAvAyA che. hA hA ! svAmI vaDe A kArya mAM joDAyelA huM kharekhara haNAi gayA chuM. A pramANe sAMbhaLIne mUrchA pAmelA sItAjI ratha uparathI pRthvI upara paDI gayA. ghaNA kALa pachI svastha thaIne sItAjIe rAmane uddezIne kahyuM : jo tamane ajJAnajanAnA apavAdanA bhaya hatA te leAkeAnI samakSa mArI pAse divya kema na karAvyuM? ekalI ane garbha vatI patnIne vanamAM mUkI dIdhI te nirdayamAM nirdaya kAya che. AvuM kArya zu ApanA phulane ucita che ? te paNa huM A vanamAM paNa zubha puNyavatI thaIza. zrIrAma ane zrIlakSmaNu dIrghakALa sudhI jaya pAme. A pramANe senAdhipatine kahIne mahAsatIe tene rajA ApI. kharatA AMsuemAM taratA te senAdhipati sItAjIne namIne pAchA gayA. pUrva bhavamAM upArjana karelA potAnA karmInI niMdA karatA ane bhaya pAmelA sItAjI cUthathI bhraSTa banelI haraNInI jema vanamAM bhamavA lAgyA. have tyAM AvelA vAdha rAjA sItAjIne bahena mAnIne puMDarIkanagaramAM AnaMdathI laI gayA. A tarapha zrIrAme peAtAnA senAdhipati pAsethI sItAjInI vAta sAMbhaLI. sItAnA vicAgathI thayelA du:khane sahana nahi karI zakatA zrIrAma tatkAla te senAdhipatinI ja sAthe jaMgalamAM gayA. tyAM jAte sItAjInI badhA sthaLe zeAdha karI, paNa sItAjIne joyA nahi. sItAjI mRtyu pAmyA che ema mAnIne ghare AvIne sItAjI saMbaMdhI mRtakA karyuM.. pachI zrIrAma "sItA sItA" ema sItAjInuM dhyAna dharatA samaya pasAra karavA lAgyA. pachI sItAjIe tyAM yugala e putrane janma ApyA. vajaMgha rAjAe temanA janmAtsava peAtAnA putranI jema karyA. temanAM ana'galavaNu ane madanAMkuza nAma rAkhyAM. paNa te baMne lava ane kuza evA hulAmaNA nAmathI prasiddha banyA. kalAsamUhathI pUrNa` banelA, yauvanarUpI lakSmIne pAmelA, mahAbAhuvALA ane atizaya muzkelIthI kAbUmAM rAkhI zakAya tevA te baMne IMdranA jevA vIra banyA. vAja gha rAjAe pAtAnI zicUlA nAmanI kanyAne ane bIjI trIsa kanyAone anaMgalavaNunI sAthe paraNAvI. aMkuza mATe pRthu rAjAnI kanyA mAgI, pRthu rAjAe aMkuzanA vaMzanI khakhara nathI ema vicArIne akuzane kanyA na ApI. A tarapha vAja ghanI sAthe pRthu rAjAnuM mahAna yuddha thatAM krodha pAmelA lavaNu 1. ahIM kavie kalpanA karI che ke eTalA badhA AMsue kharyA ke jethI te te AMsuomAM taravA lAgyA.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 zIlapadezamAlA graMthano ane aMkuze pRthunA sainyane bhAMgI nAkhyuM. nAsI jatA pRthu rAjAne lavaNa ane aMkuze tiraskArapUrvaka A pramANe kahyuM : suvaMzamAM utpanna thayelA tame ajANyA vaMzamAM utpanna thayelA amArAthI kema nAsI jAo che? pAchA vaLIne pRthu rAjAe kahyuM : zauryathI tamAruM kula jANI lIdhuM. pachI vAjaMdha rAjAnI sAthe saMdhi thaI gaI. A tarapha chAvaNImAM sarva rAjAo beThA hatA tyAre tyAM nArada AvyA. vAgha rAjAe nAradane namIne kahyuM : he muni : pRthu rAjA aMkuzane kanyA ApavA Icche che. tethI lavaNa ane aMkuzane vaMza kahe, jethI te paNa saMtoSa pAme. nArade hasIne kahyuM A benA kuLane koNa nathI jANatuM? rAvaNane vadha karavAmAM kuzaLa zrIrAma ane lakSamaNa temanA anukrame pitA ane kAkA che. lokApavAdanA bhayathI zrIrAme A be sItAjInA garbhamAM hovA chatAM sItAjIne gIca jaMgalamAM choDI dIdhA. aMkuza belya: he nAradajI! temaNe A sAruM nathI karyuM. vicAryA vinA mAtra lekenA kahevAthI A karavuM e temanA mATe yogya na gaNAya. lave pUchayuM ke jyAM te be rAjAe che te nagarI ahIMthI keTalI dUra che? nArade javAba Apyo : ahIMthI te nagarI ekase sATha bhejana dUra che. have pRthurAjAnI kanakamAlA nAmanI putrIne aMkuzanI sAthe paraNAvIne ja jaMgha rAjA potAnI nagarImAM gaye. have mAmAne ane mAtAne pUchIne lavaNa ane aMkuza mAtAne tyAga karavAnA kAraNe thayelA krodhathI senAnI sAthe adhyA tarapha cAlyA. krame karIne amedhyAnI pAse jaIne te baMne yuddha mATe tatpara banyA. A sAMbhaLIne zrIrAma ane zrIlakSamaNa sainya sahita yuddha karavA mATe AvyA. yuddhanuM saMgharSaNa thatAM balavAna lavaNa ane aMkuza rAmanA sainyane lAcAra banAvI dIdhuM. have te baMne zrIrAma ane zrIlakSamaNanI sAthe laDavA lAgyA. gusse thayelA zrIlakSamaNe kuza upara cakra pheMkayuM. caka jakhama rahita aMkuzane vegathI pradakSiNA karIne jema pUrve karelAM karmo kartAne anusare tema lakSamaNanI pAse pAchuM AvyuM. khinna banelA zrIrAma-lakSamaNe vicAryuM ke zuM pRthvI upara A be baladeva-vAsudeva che? ApaNe baladeva-vAsudeva nathI? A daramiyAna bhAmaMDalanI sAthe nAradamuni tyAM AvyA. temaNe khinna banelA rAma-lakSamaNane hasIne A pramANe kahyuM che raghuvaMzanA putro ! tame harSanA sthAne zeka kema karo cho ? pitAnA putrathI thayela parAjaya kenA cittane AnaMda na pamADe? sItAjInI kukSimAM utpanna thayelA A be tamArA ja putra che. yuddhanA bahAne tamane jovA mATe AvyA che, paNa zatru nathI. kuza upara pheMkeluM cakra samartha na banyuM e ja AnuM cihna che. kAraNa ke cakra svatra vinA bIje kyAMya niSphala banatuM nathI. have zrIrAma-lakSamaNa jAte putravAtsalyathI harSapUrvakalavaNa-aMkuzanI pAse vegathI gayA. vinIta evA te be paNa jaladI ratha uparathI utarIne zrIrAma-lakSamaNane namyA. temaNe AdarapUrvaka te baMnenA mastaka saMdhyA. tethI te vakhate baMne sainya harSamaya banI gayA. rAme puSpaka vimAnamAM besIne mahAna ADaMbarathI nagaramAM praveza karyo.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 327 have lakSamaNa, sugrIva, vaja aMdha ane bibhISaNathI vinaMti karAyela zrIrAme sItAjIne harSathI jaladI teDAvI. sItAjI ayodhyA pAse AvyA eTale lakSamaNa sAme gayA. zrIlamaNe bhAbhIne namIne kahyuM : he devI! ghaNu kALa pachI have Apa praveza karIne nagarIne pavitra banAve. sItAjI bolyA : zuddhi karyA vinA mAre A apavAda zAMta nahi thAya. jyAM sudhI mAre A apavAda zAMta nahIM thAya tyAM sudhI huM nagarImAM ane gharamAM praveza nahi karuM. meM pAMca divya svIkAryA che. te A pramANe javALAethI yukta agnimAM praveza karuM, athavA maMtrelA cakhAonuM bhakSaNa karuM, athavA tapAvelA loDhAnA rasanuM pAna karuM, athavA trAjavA upara caDhe, athavA jIbhathI tapAvelA leDhAnI kezane cATuM. A pAMcamAMthI tame kahe te divya karuM. A sAMbhaLIne zrIrAma paNa tyAM AvyA. sItAjInA ati Agrahane vaza banelA zrIrAme agnidivyane mAnya karyuM. zrIrAme traNaso hAtha lAMbA-pahoLe ane be puruSapramANu UMDo khADo khodAvyo. caMdananA kASothI e khADe pUrAvya. agni pradIpta bane aTale saraLa cittavALA sItAjIe paMcanamaskAra maMtranuM smaraNa karIne A pramANe vinaMti karI : he lekapAle ! sAMbhaLe, je meM zrIrAma vInA bIjA keI puruSane manamAM dhAraNa karyo hoya te mane agni bALI nAkhe, anyathA A agni paNa mArA mATe amRtakuMDa jevo banI jAo. A pramANe kahIne ane arihaMtanuM smaraNa karIne sItAjIe agnimAM jhaMpApAta karyo. satAjIe agnimAM praveza karyo eTale turata agni bujhAI gaye ane khAI krIDA karavAnA jalathI pUrNa vAva banI gaI. zIlanA prabhAvathI jalanA madhyabhAgamAM sahastradala kamalarUpa zreSTha siMhAsana upara birAjamAna sItAjI jANe manuSya deha dhAraNa karanArI lakSamIdevI hoya tema zobhA pAmyA. devoe sItAjInA mastaka upara puSpavRSTi karI. manuSyae aha zIla! aha zIla! e pramANe prazaMsA karI. mAtAnA prabhAvane joIne lavaNu ane akuza jaladI rAjahaMsanI jema taratA mAtA pAse jaIne mAtAnA caraNomAM namyA. lakSamaNa vageree sItAjIne bhaktithI namaskAra karyA. zrIrAma paNa sItAjInI pAse AvIne aMjali jeDIne bolyA : he devI! jaMgalamAM tyAga karavA chatAM tame svaprabhAvathI jIvyA e ja meTuM divya hatuM, paNa meM te jANyuM nahi. te badhuM mApha karIne puSpaka vimAnamAM birAjamAna thAo, ane pitAnA ghare cAle. he bhadrA! pUrvanI jema A rAjyalakSamIne saphala kare. sItAjI bolyA : AmAM tamAre deSa nathI, lekeno paNa keI deSa nathI. kiMtu jIvane pUrva karmone vipAka sahana kare paDe che. have pachI AvA saMsAravAsathI mAre saryuM. have huM saMsAranA uchera mATe mahAphalavALA cAritrane Azraya laIza. pachI sItAjInA cAritra svIkAra nimitte ghaNI saMpattine vyaya karIne utsava thaye. sItAjInA keza phalezathI chuTavA mATe zrIrAme jAte lIdhA. ghaNA kALa sudhI cAritra pALIne sItAjI azruta (=samA) devalekamAM IMdrapaNuM pAmyA. zrIrAma paNa keme karIne zukaladhyAnathI karmone nAza karIne mokSamAM gayA. [ 108]
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 zIlapadezamAlA graMthane mahAsatInuM lakSaNa kahe che - jA sIlabhaMgasAmaggi-saMbhave niccalA saI esA / iyarA mahAsaIo, ghare ghare saMti paurAo // 109 // gAthArtha - zIlabhaMganI sAmagrI hovA chatAM, eTale ke ekAMta sthAna, parapuruSane prema, parapuruSanI mehathI kAmanI prArthanA vagere saMkaTa AvavA chatAM, je strI potAnA zIlanI rakSAmAM atyaMta AgrahavALI hoya te strI satI=mahAsatI kahevAya che, bIjI mahAsatIo te, eTale ke saMkaTamAM na paDI hoya ane ethI zIla pAlanamAM tatpara hoya tevI strIo te, ghara gharamAM ghaNuM che. TIkAtha: A viSe kahyuM che ke, "saMkaTamAM paNa zIlathI yukta hoya tevI strIo virala che. hamaNAM to strIo prAya: parapuruSe kAmanI prArthanA na karI hoya tethI ja pativratA che." [19] Ama zIlapAlana duSkara levAthI zIlarakSAne upAya kahe che - tahavi hu egaMtAI-saMgo niccapi parihareavyo / jeNa ya visamo iMdiya-gAmo tucchAi~ sattAI // 110 // gAthArtha-je ke zIlapAlana duSkara che, te paNa zIla pALavAne IcchatA manuSya ekAMtamAM (strIone ) saMga vagerene sadA tyAga karavo joIe. kAraNa ke indriyonuM rakSaNa duSkara che ane sattva (kacittanI daDhatA) alapa ja che. TIkAtha - AthI potAnA saMbaMdhavALI paNa (bahena vagere) strIonI sAthe ekAMtamAM saMgane tyAga kare joIe. kahyuM che ke-"puruSe mAtA, bahena ke putrInI sAthe ekAMtamAM besavuM nahi. kAraNa ke baLavAna Indriya vidvAnane paNa umArgamAM kheMcI jAya che. " [11]. pite nirdoSa hoya te paNa (ekAMtamAM) saMga karavAthI thatA bIjA dUSaNane batAve che - jaivi hu no vayabhaMgo, tahavi hu saMgAoM hoi avavAo / dosa nihAlaNaniuNo, savvo pAyaM jaNo jeNa // 111 // . gAthAthe - je ke (ekAMtamAM) saMga karavAthI saraLa mahAtmAone vratabhaMga thato nathI, te paNa apavAda (=doSAropaNa) to jarUra thAya. kAraNa ke moTA bhAganA loke bIjAnA de jovAmAM hoMziyAra hoya che
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 329 TIkA:- A viSe kahyuM che ke-jenAthI peAtAnA dASAne jue evI eka paNa AMkha leAkeA pAse nathI, bIjAnA doSa jovAmAM lAkhA AMkhA utpanna thAya che,?' vaLI bIjI' "je kALamAM doSo paNa guNA tarIke hRdayamAM vasatA hatA te kALa gayA. hamaNAM te leAkeAnA guNA paNu deSA thAya che, arthAt guNA paNa doSa tarIke dekhAya che." [111] have phUla batAvavApUrvaka zIlanA upadezanA upasaMhAra kare che H so sahAva sIlami, ujjamaM taha kareha bho bhavtrA / jaha pAvei lahucciya, saMsAraM tariya sivasukkhaM / / 112 / / gAthA: - he bhavyeA ! tethI (=zIlapAlana vinA meAkSa maLateA na hAvAthI) zIlamAM mana-vacana-kAyAnI zuddhithI tevI rIte udyama karI ke jethI jaladI saMsArane tarIne meAkSasukhane pAme. TIkA :- ahIM huM puruSA ! ke he strIe ! ema vizeSa zabdathI sakhAdhana na karatAM he bhavyA ! ema sAmAnya zabdothI sodhana karyuM' che te puruSa ane strI e anne zIlapAlanathI ja meAkSa pAme che ema jaNAvavA mATe karyuM che, tathA he bhavyA ! evA sa.khAdhanathI e paNa jaNAvyu che ke- bhavya jIvA ja upadezane ceAgya che. abhavya jIvAne hitakara paNa pravacanatattvanA upadeza hRdayamAM vasatA nathI. jinAgamamAM kahyu` che kemithyAdRSTi jIva jine upadezelA pravacananI (=zAstranI) zraddhA karatA nathI ane upadezelA ke nahi upadezelA asatya padArthonI zraddhA kare che." [112] have graMthakAra svaga nA tyAga karavApUrvaka zIlamAM pravartAvanAra ane zIlabha'gathI rAkanAra aneka upadeze.nI para parAneA upasa`hAra kare che - iya sIlabhAvaNAe, bhAvaMto niccameva appANaM / dhanno dharijja baMbha, dhammamahAbhavaNa thirathaMbhaM // 113 // gAthAtha :- pUrvokta upadezanI zraddhApUrvaka haMmezAM ja zIlabhAvanAthI AtmAne bhAvita karatA, arthAt zIlapAlana mATe peAtAnA AtmAne dRDha karatA, dhanya jIva dharmarUpI mahAmahelanA AdhArabhUta staMbha samAna brahmacarya vratane dhAraNa kare che. TIkA :- AnAthI graMthakAra e jaNAve che ke- puNyazALI jIvA ja zIla dhAravAne mATe samartha bane che, nahi ke mArA jevA pApI. saMgarUpa dveSamAM paNu puNyazALIe zIlane pALe ja che. viziSTa zIlanI kaseATInA tevA prasaMga na AvyA hAya tA paNa zIlavatAnA zIlanI zraddhA karavI jeIe. A viSe. dhanazrI sattInuM dRSTAMta che. te A pramANe: 42
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 zIlapadezamAlA graMthane dhanazrI satInuM daSTAMta lakSamInA AzIrvAda samAna ujajayinI nAmanI nagarI hatI. te nagarInA ghare upara rahelA kaLaze jANe kalyANanA puja hoya tevA jaNAtA hatA. te nagarImAM pratApI jitazatru nAmane rAjA hatA. tenA bAharUpI staMbhamAM lakSamI pUtaLInI jema lIna banI hatI. te nagarImAM sAgaracaMdra nAmane zeTha hate. caMdrazrI nAmanI temanI patnI hatI. jema samudra caMdrathI harSa (=vRddhi) pAme che tema tenuM citta puNyathI ullAsa pAmatu hatuM. te bene jenuM vacanarUpI amRta svIkAravA yogya che te samudradatta nAmane putra hate. tene kalAsamUhanA zikSaNa mATe upAdhyAyane seM. eka divasa teNe mAtAne upAdhyAya sAthe Asakta banelI joI. AthI strI pratye virakta banelA teNe lagna na karavAno manamAM abhigraha karyo. yauvanamAM rahelA tenA lagna mATe pitAe vaya ane kuLane anurUpa seMkaDe kanyAo zodhI, paNa jema sAdhu lakSamIne niSedha kare tema teNe sarva kanyAono niSedha karyo. A pramANe virakta evA tene megInI jema samaya pasAra thavA lAgyuM. ekavAra tenA pitA vyavahAranA kAma mATe sairASTradezamAM gayA. tyAM giripuranagaramAM dhana nAmanA sArthavAhanA ghare rahyo. sArI rIte jANavAmAM AvelI dhananI putrI ghanazrInuM samudradatta mATe mAMgu karIne sAgaracaMdra zeTha pitAnA ghare Avyo. teNe samudradattane kahyuM: he putra! giripuramAM mArAM kariyANuM che. te kariyANa tuM jaIne laI Ava. potAnuM ISTa karavAnI IcchAthI zeThe tenA mitrane vivAha saMbaMdhI sarva vRttAMta ekAMtamAM jaNAvyuM. pitAne ucita paSAkathI zobhA karIne ane ghaNAM vAhane laIne samudradatta mitranI sAthe giripura tarapha cAle. jema puNyavAna puruSa potAnA ISTane pAme tema te giripuranA udyAnamAM AvyuM. mitroe dhanazeThane samudradattanuM Agamana jaNAvyuM. dhanazeTha paNa vivAhanI badhI sAmagrI taiyAra karIne parivAra sahita samudradattane AmaMtraNa ApIne potAnA ghare laI gaye. dhanazeThe kapaTathI samudradattanI sAthe dhanazrI putrInuM lagna karAvIne tuSTidAnathI jamAIne harSa pamADyo. jenI sarva ucita kriyA mitroe karI che evo te samudradata vAsagRhamAM (=zayanagRhamAM) gaye. jema ziyALa pANI joIne pAcho phare tema te dhanazrIne joIne pAcho pharyo. AvIne mitronI sAthe sUte. prabhAta thatAM vaDInItinA bahAnAthI te jaMgalamAM palAyana thaI gaye. mitroe A vigata dhanazeThane jaNAvI. sasarA vigeree badhA sthaLe tapAsa karI paNa jamAIno patto lAge nahi. A sAMbhaLIne sAgaracaMdra zeTha jaladI tyAM AvyA. keTalAka divasa tyAM rahIne pitAnA nagaramAM pAchA gayA. bAra varSa pachI vadhI gayela dADhI-mUchavALe ane puchazarIravALe samudradatta bhikSukenI sAthe giripura AvyuM. gharanA bagIcAmAM rahelA dhanasArthavAhane teNe kahyuM: pagAra vinA huM tamAre udyAnapAlaka thAuM. zeThe tene svIkAra karyo. vRkSa saMbaMdhI Ayurveda
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 gujarAtI bhAvAnuvAda zAstramAM kuzaLa teNe kAma karIne te udyAnane devonA udyAna samAna manohara banAvI dIdhuM. te udyAnanI sarva RtuonA phaLathI suzobhita samRddhine joIne AnaMdathI pUrNa banelA dhanasArthavAhe manamAM A pramANe vicAryuM - AvI kaLAnuM pAtra A AvA kAryamAM gya nathI, zuM ciMtAmaNi bakarInA gaLAnuM AbhUSaNa banavAne gya che? pachI tene dukAnanA vepAramAM joDyo. vepAranI kaLAthI tyAM paNa teNe prajAne pitAne vaza banAvI dIdhI. badhAnA vizvAsanuM pAtra ane lakSamIne vaza karavA mATe auSadhatulya te vinItaka evA nAmathI badhe prasiddha banya. Ane sarvaguNavALo jANIne rAjA lebhathI ene svIkAra na kare e mATe dhanazeThe ene gharanAM sarva kAma karavAnI AjJA karI. Icchita sarva kAryone karatA tene dhanazeTha putrathI paNa adhika mAnavA lAgyA. guNa kene mAna ApatA nathI? sarva kAryomAM lAyaka hovAthI ane vinIta hovAthI te krame karIne satI ghanazrIne paNa vizvAsanuM pAtra bane. eka divasa jharukhAmAM rahelI dhanazrIne keTavALe I. AthI kAmathI atyaMta pIDAyela te vizvane dhanazrImaya jevA lAgyuM. teNe jANyuM ke vinItaka sadA dhanazrInI pAse rahe che, AthI kAmuka teNe vinItakane dUta kArya karavA mATe prArthanA karIne dhanazrI pAse mekalyo. teNe paNa avasara jANIne dhanazrIne te vRttAMta kahyo. uttama vastune levAnI IcchAvALA dhUta mANaso kaI ceSTA karatA nathI ? mastaka dhuNAvatI satI ghanazrIe tene kahyuM : he vinItaka! ghaNuM kALathI tuM mane prANathI paNa adhika priya che, paNa A kAryathI tuM zatruthI paNa adhika bhayaMkara che. kAraNa ke tuM mArA zIlarUpI mANeka ratnane dUSita karavAne Icche che. mAtA-pitAe badhAnI sAkSIe mane je samudradatta Ape che te ja mana-vacana-kAyAthI mAro pati che. guptaharSavALA vinItake pharI dhanazrIne kahyuM : jema kRpaNa mANasa dhanane nirarthaka gumAve che tema tuM janmane nirarthaka kema gumAve che? anurAgavALI paNa tane cheDIne je cAlyo gayo che ane jene pato maLato nathI, tenA mATe janma hArI java e mane nirarthaka jaNAya che. dhanazrI belI mane vAraMvAra A saMbhaLAvata tuM vinItA hovA chatAM avinIta che. jema jalabiMduothI yukta hemaMtatratune pavana kamalinIne pratikULa che tema tuM mane pratikULa che. kulIna strIo mATe A lokamAM ane paralokamAM zIla ja prANu che. zIla naSTa thatAM jIvato paNa prANI marelA jevo che. eka A zIla na jAo; kAraNa ke zIla haze te bIjuM badhuM thaze=maLaze. kaMda sAbUta hoya te velaDInA pallavanI utpattimAM kaI saMdeha rahetuM nathI. tuM ghaNA kALathI paricita hovAthI hamaNu tane jIvato choDI dauM chuM, paNa je pharI A pramANe bolIza te tane sarva prakAre zikSA karavAmAM Avaze. A pramANe dhanazrIthI tiraskAra karAyela vinItaka
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 zIlapadezamAlA graMthana dhanazrInA caraNomAM paDIne bolyo : mAre A aparAdha mApha kara. tAro pati A samudradatta koNa che te mane kahe. dhanazrIe kahyuM H ujajayinI nAmanI mahAnagaramAM sAgaracaMdra zeTha che. tene A putra che. te guNonI khANa che. jema samudra ratnonuM sthAna che tema te kalAonuM sthAna che. vinItaka bolyo : te tArA guNethI prasanna thayelA huM tArA patine jyAM tyAMthI zodhIne laI AvIza. A pramANe kahIne te tyAMthI nikaLI gaye. dhanazrInA ujajavala zIlane vicAratA teNe jema jJAnI garvane cheDI che tema "zrIe durazIlavALI hoya che" tevA Agrahane mUkI dIdho. ujajayinI jaIne teNe mAtA-pitAnA manane AnaMda pamADyo. tenA pitAe dhanazeThane tenuM Agamana jaNAvyuM. mAtA-pitA ane sasare tene pharI janma pAmelo mAnavA lAgyA. baMne sthaLe vadhAmaNInA mahotsava thayA. dhanazrIne ghaNI samRddhithI laI javAnI icchAvALo samudradatta jalI giripuranagaramAM gayo. jema bhegI bhavarUpI samudranA kAMThAne joIne AnaMda pAme tema jamAIne joIne badhA ekadama Azcarya pAmyA ane harSamaya banI gayA. satI dhanazrI paNa kalaMka rahita zIlanA prabhAvarUpI adabhuta vaibhavathI A leka ane paralokamAM utpanna thayelAM kalyANakArI sarva sukhane ghaNu kALa sudhI pAmI. [113 ] have graMthasamAptimAM pitAnuM nAma nirdezapUrvaka maMgala AzIrvAda Ape che - ii jayasiMhamuNIsara-viNeyajayakittiNA kayaM eyaM / sIlovaesamAlaM ArAhiya lahaha bohisuhaM // 114 // gAthAtha:- he bhavya! A pramANe jayasiMhasUrinA ziSya zrI jayakIrti (sUri)e karelI A zIlopadezamAlAne ArAdhIne bodhisukhane pAmo. TIkAtha:- A prakaraNanA kartA AcAryazrI jayasiMhasUrinA ziSya zrI jayakIrti (sUri) che, jayakIrti e nAmano artha A pramANe che - jemAM jaya pradhAna che evI je kIrti te jayapradhAna kIrti. jayapradhAna kIrti che jenI te jayakIrti, athavA jagatamAM kIrti che jenI te 'jayakIrti. sva-parane hitakara upadeza ApanAra hovAthI A mahAtmAnuM jayakIrti evuM nAma sArthaka ( =baMdha besatuM) che. temaNe AgamamAM kahelI gAthAonA arthane saMgraha karIne A zIlapadezamAlA racI che. zIlapadezamAlA zabdano artha A pramANe che - zIlanA sAravALA je upadeze te zIlapadeza. zIlapadezanI mAlA=zreNi te zIlapadezamAlA, athavA mAlA eTale puponI mALA jevI mALA. jema puSpamALA sarva jIvonA uttama aMga kaMThe dhAraNa karavA lAyaka che tema A zilapadezamAlA paNa kaMThe dhAraNa karavA lAyaka che. zIlapadezamAlAne ArAdhIne eTale temAM kahelA upadezane 1. saMskRtamAM gati e zabda thAya. prAkRtamAM kAtti thAya. gujarAtImAM jayakIrti zabda thAya.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI bhAvAnuvAda 333 svayaM pALIne ke zrotAone tene upadeza ApIne. bedhisukha eTale samyaktvathI paraMparAe prApta thatuM mokSasukha. kAraNa ke mokSasukha ja sarva zreSTha, zAzvata, dukhathI rahita, vikAra ( pheraphAra) vinAnuM, saMpUrNa ane maMgalanuM mULa che. [114] A pramANe zIlapadezamAlA nAmanuM prakaraNa pUrNa thayuM. te pUrNa thatAM tenI zIlataraMgiNa nAmanI A TIkA pUrNa thaI bhAvAnuvAdakAranI prazasti - pUjayapAda AcAryadevazrI jayakIrtisUri viracita ane pujayapAda AcAryadevazrI matilakasUri kRta zIlataraMgiNI TIkA sahita zIlapadezamAlA graMthane siddhAMtamahedadhi sva. pa. pU. AcAryadevazrI premasUrIzvarajI mahArAjanA paTTAlaMkAra paramagItArtha sva. pa. pU. AcAryadevazrI hIrasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna parArthaparAyaNa pa. pU. AcAryadevazrI lalitazekharasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya AcAryazrI rAjazekharasUrie karela gujarAtI bhAvAnuvAda vi. saM. 2046nA piSa mAsamAM dahejagAmamAM zarU thayuM ane te ja varSanA jeTha mAsamAM bharucanagaramAM enI samApti thaI. Titlltil"
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ peja paMkti azuddha zuddha peja paMkti azuddha je | 171 34 sagAre sAgare 33 8 ka che [ 180 13 kahyA. kahyo. 38 14 jANIne jaNAvIne | 182 31 praratutamAM prastutamAM 38 30 caMdramAM caMdramAM 188 12 kimaNane phimaNane 42 23 che 193 2 satethI cekasathI 43 10 jatenI sAMkaLe ja tenI sAMkaLe 194 31 sTIva klIva iva 44 8 jaNAvo jANu 228 8 bAju bane bAju baMdhone 48 6 cAritradhArI cAritradhArI. | 229 21 lAgyuM lAgyuM. 48 19 che? | 248 6 nadayaMtIne naMdayaMtIne 54 21 ,e | 2para 26 jaNAta ane jaNAto 78 7 yauvana yuvAna | 253 9 udyAna krIDAne udyAnakrIDAne 85 23 daMdubhinAda duMdubhinAda | 255 7 zaibhI zebhI. 98 3 hatA, hatI, 257 22 dAridratA daridratA 98 29 bhAvo 257 26 nA so 105 25 zleracha | 258 10 gayA gayA. 109 25 gurune gurue 260 18 lAgI 116 8 kaTALelI kaMTALelI 264 5 mATe mAre 116 11 aMdezane Adezane 26 6 17 svayaMvaramAM svayaMvaramAM 129 10 karIe karIe. 267 21 UcA 130 27 rahanemi muNaMpi rahanemimuNaMpi 267 25 hato hato. 130 32 neminAthanA neminAthanA | 268 3 halAvatI halAvatI. 134 17 ne | 268 4 kAThe kAMThe 135 19 kAmudI kaumudI | 268 10 pUchu 139 19 sumaMgalA sumaMgalA | 269 19 tema 139 26 vakacUla vaMkacUla 270 28 je je jeje 143 17 dunathI | 273 26 utaryo 154 13 mukIne mukIne 273 29 lagA. 158 4 karyA 275 29 vastrIrahita vastrarahita 158 22 RSabharavAmineSabhasvAmine 278 24 adhika adhika 163 29 ajanA aMjanA 300 25 zrAvakanA zrAvakanAM 166 4 rUpavAvALA rUpavALA 302 23 bIjo koI bIjA koIne bIjA koIne 171 25 pavanaMjayanaH pavanaMjayanA | 308 20 maMtrI maitrI lAgI. UMcA jema dunayathI utAryo gayA, karyA.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya AcArya zrI rAjazekharasUrijI ma.nA saMpAdita-anuvAdita-lekhita graMtho kama # $ $ + $ 5 12. 13, graMtha sAijha viSaya yogazAsa mULAke jJAnasAre taravAthI gujarAtI sAthe sUtra dhamabiMdu krAuna 16 peja paMcasUtra vItarAga stotra pacAzaka saMpUrNa TIkAne bhAvAnuvAda bhavabhAvanA mULakane hAribhakIyaaSTaka phUlsakepa 16 pachI jJAnasAra prazamarati tattvAtha kAuna 16 vistRtavivecana nitya upayogI zrAvakane upayogI sAdhanA saMgraha viSayone saMgraha mAtA-pitAnI sevA vivecana maMtrInI sAdhanA vivecana satsaMganI suvAsa pramoda puSpa parimala sAdhu sevA Ape mukti mevA gurutara vinizcaya kAuna saMpUNa TIkAno bhAvAnuvAda paMcavastuka zrAvakanAM bAra vrato yAne navapada prakaraNa zIlapadezamAlA prAkRta-saMskRta siddhahema vyAkaraNa saMskRta vyAkaraNa (madhyamavRtti) pradezamadha saMskRta TIkA 14, 15. 16. 17, 19. 20, 21. 22. 23, 24. 25.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Printed By: KANTILAL D. SHAH at "BHARAT PRINTERY" Newmarket, Panjarapole, Relief Rd. AHMEDABAD-1. Phone: 387964.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ WWWM W WWW 1 c , chld 1 hoo 1 2 e . . nn dee .