Book Title: Kavya Sangraha Part 2
Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004889/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chathI vaOAha Edly in zAMti bhaktAmara - pArtha bhaktAmara tathA sarasvatI bhaktAmara saMzodha pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDIyA (ema.e.) preraH-HIujdarzaka pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeveza zrImavijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA Jain Educe of international www.jainelibrary org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** namo namaH zrI gurupremasUraye zrI bhaktAmarastotranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgraha Facile facu@I dvitIya TOT zrI dharmavardhanagaNikRta sarasvatI bhaktAmara (svopajJa TIkA sahita) tathA zrI lakSmIvimala munivaryakRta zAnti bhaktAmara temaja zrI vinayalAbhagaNikRta pArzva-bhaktAmara (ATha pariziSTo sahita) saMzodhana, bhASAMtara tathA vivecana karanAra pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDIyA (M.A.) prakAzana preraka pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeveza zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA prakAzaka zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa muMbaI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *************************************** ( divyakRpA ) pU.pU. siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.sA. pa.pU. vardhamAnataponidhi AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. pa.pU. samatAsAgara paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivarya * zubhAziSa pa.pU. siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadevazrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. preraNA-AziSa-mArgadarzana ) pa.pU. vairAgyadezanAdA AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. (prAptisthAna ) (1) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa (2) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa dukAna naM. 5, badrIkezvara sosAyaTI, caMdrakAnta saMghavI 82 netAjI subhASa roDa, 6/bI, azokA kompalekSa, relve garanALA marIna DrAIva, I roDa, muMbaI-400020] | pAse, pATaNa - uttara gujarAta. (0 mudraka) ema. bAbulAla prinTarI 107, nAlaMdA enkaleva, sudAmA rIsorTanI sAme, pritamanagara, elisabrIja, amadAvAda-380 006. phona : 265760pa6 I. sa. vIra saM. 2561 ( vi.saM. 2061 2004 mUlya : rU. 125/ briTakiriTakiTaviTiphikira krikiriTakiTaTiphiTikiTibrITara Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMtamahodadhi suvizALagacchanirmAtA sva. AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA www.jainelbary.org Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyavizArada, ugra lAvI) Dhi zramanA parama kRpApAzrI AjInAblovAsI IcchAdhipati hI AyAyI zrImad vijayA bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . A , , cha , , , , , , , , , , , , * zrutasarjana sukRtaprazasti | ja prastuta prakAzanano saMpUrNa lAbha pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI zrI prArthanAtha che. mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI, ghATakopara (vesTa) taraphathI levAmAM Avela che. jenI dra8 hArdika anumodanA kare che. IH. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 5 aa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sUripremASTakam // kartA: panyAsa zrIkalyANabodhivijayagaNI (vasantatilakA) zrIdAnasUrivaraziSyamatallikA sa gItArthasArthasupatipraNatAGghripadmaH siddhAntavArivaravAranidhiH maharSiH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt cAritracaJdanasugandhizarIrazAlI svAdhyAyasaMyamatapo'pratimaikamUrtiH maunaprakarSaparidiSTamahAvidehaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt karmAkhyazAstranipuNo hyanuhIrasUriH vizvAdbhutapravarasaMyatagacchakartA jainendrazAsanamahatkuzalaughakalpaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt darzasya rAtrisadRze kalikAlamadhye premAmRtena vilasatparipUrNacandraH lokottarAsvanitadarzitasArvakakSaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt vairAgyanIrajaladhi- rnikaTasthasiddhiH saMsAratAraNatarI zamasaukhyazAlI svargApavargaphaladakalakalpavRkSaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt aidayugInasamaye hi samastavarSe manye na sAdhakavaraH paripUrNazIlaH manye karAlakalikAlajavItarAgaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt atyantaniHspRhamanaH kRtadabhrarAgaH saMtoSa kesarividIrNavilobhanAgaH kalyANabodhimacalaM pratijanma dadyAt zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt kvA'haM bhavadguNasamudratalaM yiyAsuH ShaM bhavatstutikRte 'smi samarthabuddhiH nA'haM bhavatpunitapAdarajo'pyare'smi kalyANabodhiphaladAtRtaro ! nato'smi I 119 PS1 1 IR II // 3 // - 11811 -- 11411 1 // 6 // 11911 1 // 8 // // sUribhuvanabhAnvaSTakam // kartA : panyAsa zrIkalyANabodhivijayagaNI (vasantatilakA) sajjJAnadIptijananaikasahasrabhAno ! saddarzanocchrayavidhau paramAdrisAno ! duSkarmabhasmakaraNaikamanaHkRzAno ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam yo varddhamAnatapasAmativarddhamAnabhAvena bhAvaripubhiH pratiyudhyamAnaH / krucchalobharahito galitAbhimAno bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam tejaH paraM paramateja ita samasti durdRSTibhittadamicaMdani cAmidRSTiH / bhUtA'pi zailamanasAM nayane'zruvRSTi rbhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam tubhyaM namo bhavikapaGkajabodhabhAno ! tubhyaM namo duritapaGkavizoSabhAno ! tubhyaM namo nibiDamoha mohabhAno ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam siguro ! gurutAprakarSa ! pApeSvapi prakRtadRSTipiyUSavarSa ! vRttyaikapUtaparizuddhavacovimarza ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam kallolakRdvarakRpA bhavato vibhAti dedIpyate lasadanarghyaguNAkaro'ntaH / gambhIratA'tijaladhe ! nayanimnagAdhe ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam sImAnamatra na gatA na hi sA kalA'sti prakrAntadiksuguNasaurabha bhAgguro'si dRSTAzca doSaripavo dazamIdazAyAM bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam tvadpAdapadmabhramareNa deva ! zrI hemacandroktikRtA sadaiva / bhAno ! nuto'sItyatibhaktibhAvAt tvatsaMsmRteH sAzrusasambhrameNa // 8 // 119 11 // 2 // // 3 // // 4 // 11411 // 6 // // 7 // (indravajjA) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - prakAzakIya. ott ko'ke sAcuM ja kahyuM che, " nodhane turatA sA vati cAturI" .. je AlokamAM ne paralokamAM AtmAnA hitane sAdhI Ape te ja kharI caturAI. duniyAmAM camatkRti bharelA kAvyono toTo nathI. lATAnuprAsa, yamaka, gaticitra, AkAracitra, mAtrATyuta, varNavyuta, kriyAgUDha, kArakagUDha, , vadizleSothI bharelA kAvyo che ke jene jotAnI sAthe diggaja paMDito ya moDhAmAM AMgaLA nAkhI de.. te Aje ya vidyamAna che. paNa... ko'ka tenA vAcakane kAmaparavaza karI mUke tevA zRMgArarasathI bharelA che to ko'ka vAcakane durgatinI vATe caDAvI de tevA vIrarasAdithI pracUra che. ahIM 'adhyAtmasAranuM mahopAdhyAyajInuM vacana 8 yAda AvyA vinA rahetuM nathI. viSamAyatibhirnu kiM rasaiH sphuTamApAttasukhaiH vikAribhiH ? navame navame rase mano, yadi magnaM satatAvikAriNi // kharekhara zAMtarasano AsvAda sAme SaDrasanA bhojano to koI tulanAmAM AvI zake tema nathI. prabhubhaktinA zAMtasudhArasanI khaLakhaLa vahetI gaMgA sAthe kAvyacamatkRtithI bharela evA eka adbhuta graMtha ApanA hAthamAM zobhI rahyo che. zrI bhaktAmarastotra ke zrIyuta pro. hIrAbhAI viSe to kaMI kahevAnI ja jarUra nathI ane A kAvyanA rasa. bhAva... camatkArono to vAcakane ja anubhava karavo rahyo. saMpAdakanA pracaMDa zrame A graMthe suMdara spaSTIkaraNothI alaMkRta karyo che. pU. gurudevazrI vairAgyadezanAdakSa vijaya hemacaMdrasUrIzvarajInI anarAdhAra kRpAvRSTithI ane teozrInI preraNAthI zratoddhAranA sukRtamAM 300thI vadhu graMtharatnone punarjIvana pradAna karavAmAM amane saphaLatA maLI che. chapAtAM dareka graMtho bhAratabharanA jJAnabhaMDAromAM vinAmUlya bheTa apAya che. prAnta... pelA kavivaryanuM vacana yAda Ave che. "sarasvatI : pa nisarasvati vidi " zrutAdhiSThAyikA mAM sarasvatI sadA sAnidhyakArI thAo te ja prArthanA... felal PGLURUL OMRLLI * TrasTIo che caMdrakumArabhAI bAbubhAI jarIvAlA * lalitakumAra ratanacaMda koThArI puMDarikabhAI aMbAlAla zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahIma gurudevazrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. (c) guruguNa amRta aMjali @ jeo saMsArIpaNe laMDananI oksaphorDa yunivarsiTImAM sI.e.nI samakakSa beMkIMganI parIkSAmAM pharsTaklAsa Avela hatA. jeo bharayuvAna vayamAM dIkSita banyA hatA. jeo pa.pU. gurudevazrI vijaya premasUrIzvarajI ma.sA.nA sAMnidhyamAM jIvanabhara rahyA. teonI tanatoDa sevA karI. ane teonA paramakRpApAtra' banyA hatA. jeo vardhamAna tapanI 10 oLI karavA dvArA "vardhamAna taponidhi' banyA hatA. jeo nyAya darzanano UMDo abhyAsa karI "nyAya vizArada' banyA hatA. jeo nyAya-vyAkaraNa-karmagraMtho-yogagraMtho-AgamagraMtho-sAhityagraMthonA talasparzI abhyAsa karI mahAvidvAna' banyA hatA. jeo SaDradarzananA sAMgopAMga kheDANathI 'tarkasamrATa' banyA hatA. jeo 45 Agama graMthonA saMpUrNa adhyayana dvArA "AgamajJa' banyA. jeo vidvAna, saMyamI, AcAra, saMpanna evA 250 jevA ziSyonA paramatAraka gurudeva ane vijaya premasUri samudAyanA "mahAna gacchAdhipati' banyA hatA. jeo bejoDa vidvAna hovAnI sAthe paramagItArtha hatA. jeo aneka aMjanazalAkAo, pratiSThAo, cha'rI pAlita saMgho, upadhAno, dIkSAo, ujamaNAo vagere zAsananA kAryo karAvavA dvArA parama "zAsana prabhAvaka banyA hatA. jeo zAstrazuddha ane vairAgyanitaratI dezanA dvArA bhAratabharanA saMgho ane "lokahRdayanA AsthAkendra banyA hatA. jeo pU. premasUri ma.nA aMtara AziSathI prAraMbhAyela yuvAnonI kAyApalaTa karatI "yuvA zibiranA AdhA praNetA' hatA. jeo paramAtmAnA parama bhakta hatA. jeo "kaTTara AcAra saMpanna' hatA. jeo nirdoSa jIvanacaryAnA AgrahI hatA. dadadadadI. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeo 40-40 varSathI cAlatA divyadarzana pAkSikanA mAdhyame zuddha sAtvika-zAstrazuddha mokSalakSI tAttvika sAhityanA rasathALa pIrasavA dvArA sakaLa jaina saMghanA mahAupakAraka' banyA hatA. jeo zAstro ane zAstrIya padArthonA arthanI rakSA mATe pUrI tAkAtathI jhajhUmI zAstranI rakSA karavA dvArA siddhAMta saMrakSaka banyA hatA. jeo parama teja, yogadRSTi samuccaya, yazodhara caritra, amIcaMdanI amIdRSTi, sItAjInA pagale pagale jevA tAtvika, sAtvika ra50 jevA graMthonA sarjana karI mahAna "sAhityasarjaka' banyA hatA. jeo "jJAnasthavIra hatA, vayasthIra hatA, pacacasvavIra hatA. jeo jIvanabhara sudhI "aNizuddha saMyamanA sAdhaka hatA. jeo vairAgya jharatI vANI dvArA agaNita AtmAone saMsAranA sukhathI vimukha karIne mokSAbhimukha banAvavA dvArA "zrI saMghanA sAcA-saphaLa dharmopadezaka-mArgadarzaka' banyA hatA. jeo seMkaDo yuvAnone dIkSita karI.. bhaNAvI gaNAvI, vidvAna ane saMyamI banAvavA dvArA "zramaNonA bhiSmapitAmaha banyA hatA. jeo dIrdhadaSTi vAparI zAstra sApekSa rahI... saMghamAM varSothI cAlatA saMgharSo ane saMkalezono aMta lAvavAnA tanatoDa prayatnamAM potAno siMhaphALo ApavA dvArA "saMgha ekatAnA pravara zilpI" banyA hatA. je saMgha ekatAnI ThaMDaka ane mIThA phaLo Aje zrI saMgha bhogavI rahyo che. . jeo zAstrIya saMgIta ane rAgarAgINIonA sUkSma jJAna sAthe koyala jevA madhurakaMThanA kudaratI varadAnanA svAmI hovAne kAraNe bejoDa saMgItakAra ane "svarasamrATa' hatA. temanA mukhethI gavAtA stavano-sajhAyo sAMbhaLI bhAviko DolI uThatA. * jeozrIe saMghane 250 jevA vidvAna ane saMyama ziSyonI bheTa dharI. 250 jevA sAtvika graMthonI bheTa dharI, 40-40 varSa sudhI maulika sAhityanA rasathALa samA divyadarzananI bheTa dharI. saMgharSo mITAvI zrI saMghanI ekatA karI 50-50 varSa sudhI bhAratabharamAM vicarI zAstrIya dezanAnI amRtadhArA varasAvI. sAcA arthamAM "zrI saMgha kozalyAdhAra banyA hatA. evA mahAmahima gacchAdhipati pU. gurudevazrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjanAM caraNomAM sAdara samarpaNa.... bri444444 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 2. 3. 4. 5. 6. 7. zrutasamudvAraka bhANabAI nAnajI gaDA, muMbaI(pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI). zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. zrI zAMtinagara zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijaya himAMzusUri ma.sA.nI preraNAthI). zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbaI(pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMda sU.ma.sA.nI preraNAthI). zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI). nayanabALA bAbubhAI sI. jarIvALA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (pa.pU. munirAja zrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA. preraNAthI). kezarabena ratanacaMda koThArI ha. lalitabhAI (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjanI preraNAthI) 8. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbaI. 9. zrI muluMDa zvetAmbara jaina saMgha, muluMDa, muMbaI(AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI). 10. zrI zAMtAkrujha zve. mUti. tapAgaccha saMgha, zAMtAkrujha, muMbaI (AcAryadevazrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI). 11. zrI devakaraNa mULajIbhAI jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI (pa.pU. munirAjazrI saMyamabodhi vi.ma.sA.nI preraNAthI). 12. saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta, (pU.sA.zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA.zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI divyayazAzrIjI ma.nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanArthe). 13. bAbu amIcaMda panAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-400 006. (pU. munirAja zrI akSayabodhivijayajI ma.sA. tathA pU. munirAja zrI mahAbodhivijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI). 14. zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI(pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munizrI ramyaghoSa vi.ma.nI preraNAthI). 15., zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, maMgaLapArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa.pU. AcAryadeva zrI rUcakacaMdrasUri ma.nI preraNAthI). 16. zrI pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI sTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (pU. kalyANabodhivi.ma.nI preraNAthI). 17. zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI. (pU. munirAja zrI akSayabodhi vi.ma.nI preraNAthI). 18. zrI kalyANajI sobhAgacaMda jaina peDhI, pIMDavADA (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.sA.nA saMyamanI anumodanArthe) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. zrI ghATakopara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI (vairAgyadezanAdakSa pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sAnI preraNAthI). 20. zrI AMbAvADI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pU. muni zrI kalyANabodhi vi. ma.nI preraNAthI). 21. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcArya zrI nararatnasUri ma.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI). 22. zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNIdhara, derAsara, pAlaDI, amadAvAda (pU. gaNivarya zrI akSayabodhivijayajI ma.nI preraNAthI). 23. zrI mahAvIra jaina zve.mU.pUjaka saMgha, pAlaDI, zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya, amadAvAda. (pa.pU. AcAryazrI rAjendrasUri mahArAja sA.nI preraNAthI). 24. zrI mATuMgA jaina zve. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI. 25. zrI jIvita mahAvIra svAmI jaina saMgha, nAdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhivijayajI ma.sA. tathA munizrI mahAbodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI). 26. zrI vizA ozavALa tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI). 27. zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara, muMbaI-400 006. 28. zrI pAlItANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (paramapUjya vairAgya dezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA saMvata 2053nA pAlItANA madhe cAturmAsa prasaMge thayela jJAnanidhimAMthI). 29. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI(I.) muMbaI, (preraka-munizrI netrAnaMdavijayajI). 30. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda (preraka-munizrI saMyamabodhi vi.ma.) 31. zrI kRSNanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. (pa.pU. AcArya vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA kRSNanagara madhye saMvata 205ranA cAturmAsa nimitte pa.pU. munirAja zrI kalyANabodhivijaya ma.sA.nI preraNAthI). 32. zrI bAbubhAI sI. jarIvALA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-390 002. 33. zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, pUnA. (pU.gacchAdhipati AcAryadeva zrImavijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAja zrI mahAbodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI). 34. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAmbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA (pU. munirAja zrI anaMtabodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI). 35. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. (pU.paM. zrI akSayabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 36. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, muMbaI(munizrI aparAjita vi.ma.nI preraNAthI). Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. zrI javAharanagara jaina zve. mUrti saMgha, goregAma, muMbaI. (pU.A. zrI rAjendrasUri ma.sA.nI preraNAthI). 38. zrI kanyAzALA jaina upAzraya,khaMbhAta (pU.pravartinI zrI raMjanazrIjI ma.sA., pU. pravartinI zrI IdrazrIjI ma.sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa.pU. sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU. sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI). 39. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI. (paMnyAsa pravara zrI jayasuMdaravijayajI gaNivaryanI preraNAthI). zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phUTa roDa, ghATakopara (I.)(pU.paM.zrI varabodhivijayajI gaNivaryanI preraNAthI). zrI AdinAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI (pa.pU.A. zrI guNaratnasUri ma.nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivaryanI tathA pU.paM. yazoratnavijayajI gaNivaryanI.) 42. zrI koImbatura jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, koImbatura. 43. zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda. (pa.pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.nI gurumUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya paMnyAsa-gaNi padArohaNa dIkSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI). 44. zrI mahAvIra svAmI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbaI(preraka munizrI rAjapAlavijayajI tathA paM. zrI akSayabodhi vi.ma.nI preraNAthI). 45. zrI hIrasUrIzvarajI jagadgurU zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa(pUrva), muMbaI. 46. zrI pArzvanAtha zve. mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (preraka gaNi zrI kalyANabodhivijayajI ma.). 47. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zve. mU.pU. saMgha jaina nagara amadAvAda (pU. muni zrI satyasuMdara vi.nI preraNAthI cAturmAsamAM thayela jJAnanidhimAMthI) 48. ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa muMbaI (munizrI ratnabodhi vi.nI preraNAthI). 49. zrI marIna DrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbaI. 50. zrI sahastraphaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa, bAbulanAtha muMbaI (preraka-munizrI sattvabhUSaNavijayajI). 51. zrI govAliyA TeMka jaina saMgha muMbaI (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhivijayajI ma.). para. zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha bANagaMgA, muMbaI-6. (preraka-pU.A. hemacaMdrasUri ma.). zrI vADIlAla sArAbhAI derAsara TrasTa, prArthanA samAja, muMbaI (muni zrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsajI zrI akSayabodhivijayajI gaNi). 54. zrI prInsesa sTrITa, luhAra cAla jaina saMgha (preraka-gaNi kalyANabodhi vi.ma.) 55. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdIvalI (IsTa), muMbaI. 56. pU.sA.zrI sUryayazAzrIjI tathA pU.sA.zrI suzIlayazAzrIjInA pArlA (IsTa) kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI. 57. zrI premavardhaka devAsa vhe. mU.pU. jaina saMgha, devAsa, amadAvAda. 58. zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (preraka : paMnyAsapravara zrI kalyANabodhivijayajI gaNivarya). 59. zrI munisuvrata svAmI jaina derAsara TrasTa (preraka : pU. munirAja zrI premasuMdaravijayajI). 60. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jainanagara zve. mU.pU. jaina saMgha, amadAvAda. (preraka : pU. puNyarativijayajI mahArAjA). 61. zrI dipaka jyoti jaina saMgha, kAlA cokI, parela, muMbaI. (preraka : pU.paM.zrI bhuvanasuMdaravijayajI tathA zrI guNasuMdaravijayajI gaNivarya). zrI padmamaNi jaina zve. tIrtha peDhI pAbala, ji. punA. (paM. kalyANabodhi vi.ma.nI vardhamAna tapanI 100 oLInI ArAdhanAnI anumodanArthe, paM. vizvakalyANa vi.ma.nI preraNAthI.) 63. kArasUrIzvarajI ArAdhanA bhavana, surata. (preraka : pU. A.zrI guNaratnasUrijInA ziSya munizrI jinezaratna vi.ma.). 64. zrI goDI pArzvanAtha jaina zve. mU. pU. tapa. saMgha nAyaDu kolonI, ghATakopara (isTa), muMbaI. 65. zrI AdIzvara zve. mU.pU. jaina saMgha, goregAma, muMbaI. 66. zrI AdIzvara jaina zve. TrasTa, sAlema. (preraka pU. gacchAdhipatizrI jayaghoSasUrijI ma.) 6ra. 67. zrI govAliyA TeMka jaina saMgha, muMbaI. 68. zrI vilepArlA zve. mU.pU. jaina saMgha enDa cerITIjha 69. zrI nenazI kolonI jaina zve. mU. pU. saMgha, borIvalI (vesTa), muMbaI va Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , * jo zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI dvArA prakAzita thayelA graMthonI sUci ------------- --------- 1 jIvavicAra prakaraNa saTIka, daMDaka prakaraNa saTIka, | 30 vardhamAnadezanA padya kAyasthiti stotrAbhidhAna saTIka (bhAga-ra chAyA sAthe) 2 nyAyasaMgraha saTIka 31 vyavahAra zuddhi prakAza 3 dharmasaMgraha saTIka bhAga-1 3ra anekAnta vyavasthA prakaraNa 4 dharmasaMgraha saTIka bhAga-2 33 prakaraNa saMdoha 5 dharmasaMgraha saTIka bhAga-3 34 utpAdAdisiddhi prakaraNa saTIka 6 jIvasamAsa TIkAnuvAda 35 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza bhAga-1 7 jaMbudvIpa saMgrahaNI saTIka (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame saMkalana) 8 syAdvAdamaMjarI sAnuvAda 36 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza bhAga-2 9 saMkSepa samarAditya kevaLI caritra (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame saMkalana) 10 bRhat kSetrasamAsa saTIka 37 praznottara ratnAkara (senaprazna) 11 bRhat saMgrahaNI saTIka 38 saMbodhasaptati saTIka 12 bRhat saMgrahaNI saTIka 39 paMcavastu saTIka 13 ceiyavaMdaNa mahAbhAsa 40 zrI jaMbusvAmI caritra 14 nayopadeza saTIka 41 zrI samyakatva saptati saTIka 15 puSpamALA (mULa anuvAda) 4ra guru guNa patriMzatpatriMzikA saTIka 16 mahAvIracariya 43 stotra ratnAkara 17 mallinAtha caritra 44 upadeza saptati 18 vAsupUjya caritra 45 upadeza ratnAkara 19 zAMtasudhArasa saTIka 46 zrI vimalanAtha caritra 20 zrAddhaguNa vivaraNa 47 subodhA samAcAri 21 tattvajJAna taraMgiNI 48 zAMtinAtha caritra graMtha rara triSaSThizalAkApuruSa caritra parva 3/4 49 navapada prakaraNa saTIka bhAga-1 23 triSaSThizalAkApuruSa caritra parva pa/6 5) navapada prakaraNa saTIka bhAga-2 24 aSTasahasrI tAtparya vivaraNa 51 navapada prakaraNa laghu vRti rapa muktiprabodha para zrAddha prakaraNa vRtti ra6 vizeSaNavatIcaMdana pratikramaNa avasUrI pa3 zrI pArzvanAtha caritra 27 pravrajyA vidhAnakulaka saTIka 54 vijayaprazasti bhASya vijayasenasUri caritra) 28 caityavaMdana bhASya (saMghAcAra bhASya saTIka) papa kumArapALa mahAkAvya saTIka (prAkRtidvayAzraya) ra9 vardhamAnadezanA padya pa6 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-1 (bhAga-1 chAyA sAthe) pa7 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-2 For Private & Personal use only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 upadeza pada bhAga-1 59 upadeza pada bhAga-2 60 zrAddhadinakRtya bhAga-1 61 zrAddhadinakRtya bhAga-2 6ra pArzvanAtha caritra 63 vicAra ratnAkara 64 upadeza saptatikA 65 devendra narakendra prakaraNa 66 puSpa prakaraNa mALA 67 gurnAvalI 68 puSpa prakaraNa 69 neminAtha mahAkAvya 7) pAMDava caritra bhAga-1 71 pAMDava caritra bhAga-2 7ra pArzvanAtha caritra gadya 73 hIra praznottarANi 74 dharmavidhi prakaraNa 75 supArzvanAtha caritra bhAga-1 76 devadharma parIkSAdi graMtho 77 supArzvanAtha caritra bhAga-2-3 78 prakaraNatrayI 79 samatAzataka (sAnuvAda) 80 upadezamALA-puSpamALA 81 pRthvIcaMdra caritra 82 upadezamALA 83 pAyalacchI nAmamAlA 84 doDhaso savAso gAthAnA stavano 85 dvivarNa ratnamAlA 86 zAlibhadra caritra 87 anaMtanAtha caritra pUjASTaka 88 karmagraMtha avacUrI 89 upamiti bhava prapaMca kathA bhA. 1 90 dharmabindu saTIka 91 prazamarati saTIka 92 mArgaNAdhAra vivaraNa 93 karmasiddhi 94 jaMbusvAmI caritra anuvAda 5 caityavaMdana bhASya sAnuvAda 96 guNavarmA caritra sAnuvAda 97 savAso doDhaso gAthA stavano 98 kAtrizatkAtrizikA 99 kathAkoSa 100 jaina tIrtha darzana 101 jaina kathA saMgraha bhAga-1 10ra jaina kathA saMgraha bhAga-2 103 jaina kathA saMgraha bhAga-3 104 rayaNasehara nivakahA saTIka 105 AraMbhasiddhi 106 neminAtha caritra gadya 107 mohobyulanam (vAdasthAna) 108 zrI bhuvanabhAnu kevaLI caritra (anuvAda) 109 zrI caMdraprabhasvAmI caritra (anuvAda) 110 ApaNA jJAnamaMdiro 111 pramAlakSaNa 11ra AcAra pradIpa 113 vividha praznottara 114 AcAropadeza anuvAda 115 paTTAvalI samuccaya bhAga-1 116 paTTAvalI samuccaya bhAga-2 117 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-1 118 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-2 119 caityavaMdana covIsI tathA praznottara ciMtAmaNI 120 dAna prakAza (anuvAda) 121 kalyANa maMdira laghuzAMti saTIka 12ra upadeza saptatikA (TIkAnuvAda) pustaka 123 pratikramaNa hetu (pustaka) 1ra4 jaina kumArasaMbhava mahAkAvya 125 devacaMdra stanAvali 126 AnaMdakAvya mahodadhi bhAga-1 127 zrI paryata ArAdhanA sUtra (avacUrI anuvAda sAthe) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 jinavANI (tulanAtmakadarzana vicAra) 161 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 129 praznottara pradIpa graMtha 162 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 130 prAcIna koNa? zvetAmbara ke digambara (gujarAtI) | 163 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-4 131 jaMbUdvIpa samAsa (anuvAda) 164 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 13ra sumati caritra (anuvAda) 165 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 133 tattvAmRta (anuvAda). 166 Avazyaka satranI TIkA bhAga-3 134 triSaSThizalAkA puruSa caritra parva-1 167 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-1 13pa triSaSThizalAkA puruSa caritra parvanara 168 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-2 136 jaina kathA saMgraha bhAga-4 (pratAkAra saMskRta) 169 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-3 137 jaina kathA saMgraha bhAga-5 (pratAkAra saMskRta) 170 uttarAdhyayana saTIka bhAga-1 138 jaina kathA saMgraha bhAga-6 (pratAkAra saMskRta). 171 uttarAdhyayana saTIka bhAga-2 139 jaina dharma bhakti kaMcanamALA (sAnuvAda) bhAga-1 17ra uttarAdhyayana saTIka bhAga-3 140 jaina dharma bhakti kaMcanamALA (sAnuvAda) bhAga-2 173 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-1 141 zrImokSapada sopAna 174 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-2 (cauda guNasthAnakanuM svarUpa) 17pa jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-1 142 ratnazekhara ratnAvatI kathA 176 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-2 (parvatithi mAhAbhya para) 177 rAjapraznIya 143 SaSThizatakam (sAnuvAda) 178 AcArAMga dIpikA 144 namaskAra mahAmaMtra (nibaMdha) 179 bhagavatI sUtra bhAga-1 145 jaina gotra saMgraha 180 bhagavatI sUtra bhAga-2 (prAcIna jaina itihAsa sahita) 181 bhagavatI sUtra bhAga-3 146 nayamArgadarzana yAne sAtanayanuM svarUpa 182 pannavaNA sUtra saTIka bhAga-1 147 mahopAdhyAyazrI vIravijayajI mahArAjA caritra 1835navaNA sUtra saTIka bhAga-2 148 mukti mArgadarzana yAne dharmaprAptinA hetuo | 184RSibhASitasUtra 149 cetodUtam 185 haribhadrIya Avazyaka TIppaNaka 150 mUrtimaMDana praznottara 186 sUryaprajJapti saTIka 151 piMDevizuddhi anuvAda 187 AcArAMga dIpikA bhAga-1 15ra naMdisUtra (mULa) 188 sUtrakRtAMga dIpikA 153 naMdisUtra saTIka (bIjI AvRtti) 189 ThANAMga saTIka bhAga-1 154 naMdisUtra cUrNi saTIka 190 ThANAMga saTIka bhAga-2 155 anuyoga dvAra saTIka 191 anuyogadvAra mULa 156 dazavaikAlika saTIka 192 samavAyAMga saTIka 157 dazavaikAlika saTIka 193 AcArAMga dIpikA bhAga-2 158 oghaniryukti saTIka 194 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-1 159 piMDaniryukti saTIka 15 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-2 160 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 196 bhagavatI sUtra Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 kalpasUtra pradIpikA 198 kalpasUtra kaumudi 199 AnaMda kAvya mahodadhi bhAga-3 200 zrI zrutajJAna amIdhArA 201 uttarAdhyayana sUtramULa 202 upadhAna vidhi preraka vidhi 203 hIrasvAdhyAya bhAga-1 204 hIrasvAdhyAya bhAga-2 205 caityavaMdanAdi bhASyatrayI (vivecana) 206 bhojaprabaMdha 207 zrI vastupAla caritra (bhASAMtara) 208 zrI yogabiMdu saTIka 209 guru guNa ratnAkara kAvyam 210 jagadguru kAvyam 211 yogadaSTisamuccaya (anuvAda) 212 jaina jyotigraMtha saMgraha 213 pramANa paribhASA 214 prameya ratnakoSa 215 jaina stotra saMgraha bhAga-2 216 zrI yogadRSTisamuccaya (bhAvAnuvAda) 217 navasmaraNa (IglIza sArtha anuvAda) 218 ATha dRSTinI sajajhAya 219 AgamasAra (devacaMdrajI) 220 nayacakasAra (devacaMdrajI) rara1 guru guNaSatrizikA (devacaMdrajI) rarara paMcakarmagraMtha (devacaMdrajI) rara3 vicAra sAra (devacaMdrajI) ra24 zrI payuSaNa parvAdika parvonI kathAo 225 vimaLa maMtrIno rAsa 226 bRhat saMgrahaNI aMtargata yaMtrono saMgraha rara7 damayaMtI saMgraha 228 bRhatsaMgrahaNI yaMtra rara9 jaina stotra saMgraha 230 yazodhara caritra 231 caMdravIrazubhAdi kathA catuSTayam 23ra vijayAnaMda abhyadayam mahAkAvya 233 jainadharmavarastotra-godhUlikArthanA sabhAcamatkAreti 234 anekArtha ratnamaMjUSA 235 siripAsanAhacariyuM 236 samyakatva kaumudI (bhASAMtara) 237 vimalanAtha caritra (anuvAda) 238 jaina kathAnakoSa bhAga-1 (anuvAda) 239 jaina kathAnakoSa bhAga-2 240 jaina kathAnakoSa bhAga-3 241 zatruMjaya tIrthoddhAra (anuvAda) ra4ra jaina stotra tathA stavanasaMgraha sAthe 243 vastupAla caritra 244 siddhaprAbhRta saTIka ra4pa sUktamuktAvalI 246 nalAyanam (kuberapurANama) 247 baMdhahetudayatribhaMgI prakaraNAdi 248 dharmaparIkSA 249 AgamIya sUktAvalyAdi 250 jaina tattvasAra saTIka 251 nyAyasiddhAMtamuktAvalI 2para haimadhAtupATha ra53 navIna pUjA saMgraha ra54 siddhacakrArAdhana vidhi vi. saMgraha 255 nAyAdhammakahAo (pustaka) ra56 pramANanayatatyAlokAlaMkAra (sAva.) 257 tattvArthadhigamasUtra (gujarAtI) ra58 vicAra saptatikA saTIka -vicArapaMcAzikA saTIka 259 adhyAtmasAra saTIka 260 lIlAvatI gaNita 261 saMkramakaraNa bhA. 1 262 saMkramakaraNa bhAga 2 263 bhaktAmara stotram prata ra64 SasthAnakaprakaraNa prata | 265 suvrataRSikathAnaka- saMgaThumakaMDalI (prata) ra66 zrI zatruMjaya mahAtIrthoddhAra (mULa) 267 javAnuzAsanam. | 268 prabaMdha ciMtAmaNI (hindI bhASAMtara) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra69 devacaMdra bhAga-2 270 bhAnucaMdra gaNicarita 271 digvijaya mahAkAvya 272 vijJapti lekha saMgraha 273 AbU bhAga-1 274 AbU bhAga-2 275 Abu bhAga-3 276 AbU bhAga-4 277 AbU bhAga-5 278 nyAyAprakAza 279 zrI piMDevizuddhi graMtha 280 RSabhapaMcAzikA graMtha 281 kumAravihArazatakam 282 mAnava dharma saMhitA 283 vardhamAna viMzikA 284 prazamarati prakaraNa-bhAvAnuvAda 285 tatvAmRta prata 286 papuruSa caritra prata 287 IryApathikI SatrizikA prata | 288 karmaprakRti prata 289 daSTAMtazataka prata 290 patrizikA cataSka prakaraNa ra91 subhASita pA ratnAkara bhAga-1 ra92 subhASita pA ratnAkara bhAga-2 ra93 subhASita pA ratnAkara bhAga-3 ra94 subhASita pA ratnAkara bhAga-4 ra5 zrI caMdrakevalI caritam ra96 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-1 (parva-1) 297 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-2 (parva 2-3) ra98 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-3 (parva 4-5-6) ra99 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-4 (parva-7) 300triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-5 (parva 8-9) 301 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-6 (parva-10) 302 ratnAkara avatArikA guja. anu. bhA. 1 303 ratnAkara avatArikA guja. anu. bhA. 2 304 ratnAkara avatArikA guja. anu. bhA. 3 305 sAdhumaryAdA paTTaka saMgraha Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImavijayAnandasUrIzvaranA paTTara zrImavijayakamalasUrirAjanA prathama paTTadhara jyotiHzAsravizArada zrIvijayadAnasUrinA AbhamAya. zrIvIrabhaktAmara tathA zrInemibhaktAmaranAM gaMbhIra kAvyeAnA bhASAMtarakAra zrImAn prophesara hIrAlAla rasIkadAse peAtAnA prastuta zrama mATe amArA abhiprAyanI icchA darzAvI che. pUrvanAM kAvyonI mAphaka A zrIsarasvatIbhaktAmara, zrIzAMtibhaktAmara tathA zrIpArzvabhaktAmara kAvyAnA bhASAMtaramAM paNa temaNe sArAmAM sArI saphaLatA prApta karI che e kahevAnI bhAgyeja jarUra hAya. atre sUtreA tathA matAMtarAnI khAkhatamAM keTalIka vakhata smaraNamAM rahevA joitA vivekanI AvazyaktA bAbata sAmAnya isArA karavA asthAne nahi gaNAya. te e che ke A granthamAM rapaSTIkaraNamAM anuvAdake sUtreAnA ullekha karelA haiAvAthI sutrA vAMcavAnI grahasthAne chUTa che ema samajavAnuM nathI temaja matAMtaranI bAbatamAM diga Mbara matanA je A graMthamAM ullekha karavAmAM AvyA che te uparathI te paNa khAsa eka vajana ApavA lAyaka maulika siddAnta che ema samajavAnI bhUla thavI na joIe. gujarAtI vAMcanArAo, mULa saMskRta kRtionA rasAsvAdathI je vaMcita raheta, te A bhASAMtarathI enA bhestA khanI Atmazreya mATe dhaNIja sahelAi yAne saraLatAthI lAbha uThAvI zakaro emAM zaMkA nathI. pustaka prakAzanamAM saMsthAe kAgaLa tathA chapAi vigere uMcA prakAranAM vAparyAM che. te jotAM kIMmata ochI gaNAya. AthI sAmAnya janasamAjane upakAra karavAmAM te vadhu zaktimAna nIvaDaro ema manAya che. khaMbhAta. vikrama saMvat 1983 ASADha kRSNa ekAdazI. vijayadAnasUri Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAMka 0 -- = 8 + 8 1 1 0 11 viSayAnukramaNikA. -tvanI-- viSaya zrImatkAntivijayajIne samarpaNa-patrikA (gujarAtImAM) ... che (saMskRtamAM) .. zrIvijyakamalasUrIzvaranA prathama padadhara jyotizAstrapAraMgata zrIvijayadAnasUrine abhiprAya . paDiMtavarya lAlacaMdra bhagavAnadAsa gAMdhIne abhiprAya ... 7-8 viSaya-digdarzana .... ..... 9-10 pachIraNamAM sAdhanarUpa granthanI sUcI .. 11-12 Amukha 13-14 kiMcit vatavya... ... ... ... - 15-18 prastAvanA 19-56 zuddhi-patra 57-19 zrIdharmasiMharikRta sarasvatI-bhaktAmara 1-8 zrI lakSmIvimala munirAjakRta zAnti-bhaktAmara 9-16 zrIvinayelAbhagaNikRta pArzva-bhaktAmara 17-24 sarasvatI bhaktAmara paNa TIkA, anvaya, zabdArtha, padhArtha ane spaSTIkaraNa sahita. ..... 1-78 zAnita-bhaktAmara anvaya, zabdArtha, padhArtha ane piSTIkaraNa sahita. .. .. 79-122 pArthabhaktAmara anvaya,zabdArtha, padhArtha ane spaSTIkaraNa sahita 123-183 bhAratI chaMda bhASAntarasahita 185-191 zrIzAradASTaka 192-194 zrIbhAratItavana 195-196 zrI sarasvatI stotra che 197-18 zrIzAradArastotra w ... 198-200 zrI sarasvatI stava 201-202 zrIzAradA-stuti i ... 203-204 zrI pArzvanAtha stavana . 204-206 zrIbhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgraha (prathama vibhAga) saMbaMdhI abhiprAya ItyAdi 207-213 13 18 * * * * * 25 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDedarAnI senTrala lAIbrerInA jaina pativarya ItihAsana zrIyuta lAlacandra bhagavAnadAsa gAMdhIno abhiprAya bhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgrahane dvitIya vibhAga. saMzodhana, bhASAMtara tathA vivecana karanAra che. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA ema. e. prasiddhakartA Agamedayasamiti taraphathI zrIyuta jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, muMbAI. jaina kavi mAnataMgarinuM "bhaktAmara' nAmathI prakhyAta stotrakAvya, kavi kAlidAsanA medhatanI jema vidvAnamAM atipriya thayeluM jovAya che. maMtragarbhita e camatkArika stotrane "brahatiSArNava jevA jainetara vidvAnanA graMthamAM paNa AmnAya tathA yaMtramaMDala sAthe sthAna maLyuM che. aneka vidvAnoe A tejha para TIkA, avacUri, bAlAvabodha, TabA ane anuvAde racyA che. aneka kavioe e kAvyapara mugdha thaI enAM caraNe svIkArI enI anukRtirUpe abhISTa viSajemAM samasyApUrti-pAdapUrtirUpa kAvyo racyAM che, jemAMnA vIrabhaktAmara ane nemibhaktAmara, Aja saMsthA taraphathI prakAzita thayelA kAvyasaMgrahanA prathama vibhAgamAM prasiddha thaI gayela che. A dritIya vibhAgamAM dharmasiMharinuM pajJa TIkA sAthe sararavatI-bhaktAmara, lakSmIvimalamuninuM zAMtibhaktAmara ane vinayalAbhaNinuM pArvabhaktAmara pro. hIrAlAla kApaDiyAnA kuzalatAbharyA saMzodhana, bhASAMtara tathA vivecana sAthe dRiSTigocara thAya che. abhyAsIone saralatAthI upayegI thaI zake te dRSTie anvaya, zabdArtha, padhArtha ane spaSTIkaraNAdi prazaMsanIya paddhatithI bhASAMtaranuM kArya thayuM che. prastAvanA, pariziSTa, kicivaktavya, Amukha dvArA A graMthane AkarSaka banAvavA bahu parizrama lIdhe che ema sahaja khyAlamAM AvI zake tema che. rapaSTIkaraNamAM grahavicAra, nakSatravicAra, kaMdavicAra, nivicAra, pralayavicAra, nigadavicAra, vyAraNa-pragavicAra, aDhAra lipio, bDhanA aDhAra prakAra, dharmanA daza prakAra, anaMgadurjayASTaka, devadiggadarzana, mahAdevanI mukhyatA, lokAMtika deva, IzvaranA guNanI gaNanA, sararavatInAM nAme, mUInA, kepakadarzana, rAga-dveSanI sattA, prAtihArya-paryAlocana, pAraNakaparAma, kavisamaya, kavIzvara e vigere viSane acAnya sAdhanethI puSTa karI bhASAMtarakAre amuka aMze bhASya jevuM kArya bajAvI graMthanuM gaurava vadhAryuM che. raspaSTIkaraNamAM kvacit khalanA najare caDe che. jemake-pR. 15mAM "kvIzvara" saMbaMdhI jaNAvatAM "zrIpadmasAgaragaNikRta hIrasaibhAgya, zrIvalabhagaNikRta vijyaprazarita" evo ullekha karyo che te, jainagraMthAvalI (jena je. ko. o. muMbaIthI prakAzita)mAM thayelI bhUlanI naslarUpe utarI Avela jaNAya che. vAstavika rIte tapAsa karatAM jANI zakAya tema che ke zrIharSane Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya naiSadhIyacarita mahAkAvya sAthe spardhA karatuM hIrasaibhAgya mahAkAvya, 5. devavimalagaNie paNa TIkA sAthe raceluM che, je nirNayasAgara presa dvArA varSo thayAM suprasiddha che. ane kavi kAlidAsanA radhuvaMza kAvya sAthe spardhA karatuM vijyaprazarita kAvya, paM. hemavijayagaNie soLa sarga sudhI ane apUrNa raheluM (17 thI 21 sarga paryata) TIkAkAra guNavijyagaNie pUrNa karyuM hatuM. e kAvya paNa yazovijya jainagraMthamALA dvArA varSothI prasiddha che. padmasAgaragaNita jagadgakAvya che, te paNa e saMratho taraphathI prakaTa thayela che ane zrIvallebhaupAdhyAye raceluM vijayadevamahAbhya jANavAmAM Avela che. jenetara paMcamahAkA sAthe spardhA karatAM bIjAM kAnAM nAme paNa sUcavI zakAya. jemake--jyazekharasUrinuM jainakumArasaMbhava, mahAmAtya vastupAlanuM naranArAyaNAnaMda, bAlacaMdrasUrinuM vasaMtavilAsa, merUtuMgasUrinuM jainamedhadUta, kavi haricaMdranuM dharmazarmAlyudaya, kavi vAgabhaTanuM neminirvANa, munibhadrasUrinuM zAMtinAthacarita, abhayadevasUrinuM jayaMtavijya e vigere aneka mahAkAvya prasiddhimAM AvyAM che. pR. 17 mAM "zrIharSa ane paricaya karAvatAM jaNAvyuM che ke--" kavivara zrIharSa naiSadhIyacarita uparAMta anya koI grantha racyo hoya te te jovAmAM AvatuM nathI." paraMtu vivecaka baMdhue e naiSadhIya caritanA ja 4,5,6,7,9,17,18,22 sarganA aMtima zloka tarapha lakSya ApyuM hata te kavivara zrIharSanA racelA 1 dhairyavicAraNaprakaraNa (kSaNabhaMganirAkaraNa), 2 "vijyaprazasti, 3 khaMDanakhaMDa, 4 gaDavIzakulaprazasti, 5 arNavavarNana, 6 chindaprazasti, 7 zivabhaktisiddhi, 8 navasAhasacaritacaMpU e granthanAM nAme paNa sUcavyAM heta, jemane khaMDanakhaMDa graMtha suprasiddha che. evI keTalIka khalanAo sivAya A graMthane atyuttama banAvavA pre. hIrAlAle prazaMsApAtra prayatna karyo che ema kahevuM yukta che. zrIyuta jIvaNacaMda sA. jhaverI jevA sAhityapremI zrImAne A graMthane Agamedayasamiti dvArA prasiddhimAM lAvI sAhitya-sevAnA kAryamAM Avazyaka pUrti karI che. pravartaka kAMtivijayajI mahArAja jevA mahAnubhAvane A graMtha samarpita karI temanI maina sAhityasevAnI ucita kadara karI che. mane hara kAgaLa ane chapAIvALA A graMthanI kiM. rU. 7-8 vadhAre na gaNAya. bIjI saMsthAo AvAM kAryonuM anukaraNa karI aprasiddha vizAla uttamottama jaina vADamayane prazasta paddhatithI prakAzamAM lAvavA vizeSa prayatna kare tema IcchIe chIe. vIra saM. 2454 mArgazIrSa zu. 15 kAThI piLa, vaDodarA, lAlacaMdra bhagavAnadAsa gAMdhI, 1 zuddhipatramAM upayukta be khalanAo sudhArI levAmAM AvI che Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThaka 5-7 12. 15-17 18 19-12 22-26 28 viSaya-digadarzana viSaya sarasvatI-bhaktAmara aDhAra lipio .... ... ... mUcchanA ... kvIzvare--kAlidAsa, bhAravi, mAdha, zrIharSa, mamada, vAlmIki, pANini kAlidAsAdika kavionuM jaina samAjamAM sthAna mAdha-prabandha zrIharSa-prabaLe sararavatI-stotranA paThanano prabhAva ... sarasvatI-ratotranA rasanI apUrvatA sAravata rUpanI anetA sarasvatInAM nAme . ... zrIzAradA-stotra mRtadevatAnAM kuNDaLanI kAnti ... bhASya ane uktine artha brAhIne vAvaibhava temaja tenAM kuNDaLanI kAnti graha-vicAra grahanuM sthAna rAhu-vicAra ... grahono vikalma vigere.... .. nakSatra-vicAra dharmanA daza prakAre 31 31-1ra 33 59 61 61-62 62-63 63 + 5 % ... .... kAntika devanI zrIzAntinAthane vijJapti kAntika devo ... prabhue dIdheluM sAMvatsarika dAna .... prabhue lIdhelI dIkSA ... ... prabhue karelI mehanI cikitsA ... prabhune apUrva saMyama ... .. kevalajJAnI prabhue karela ajJAnane nAza karSa-vicAra ng ng ng ng ng ng ng : Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUSAMka ... 111-114 114 viSaya-digdarzana viSaya zAnita-bhaktAmara zrIvinayacandra munivaryakRta anaMgadurjayASTaka gujarAtI bhASAntara sahita nAthanA nAma-kIrtanane prabhAva .... .... pArzva-bhaktAmara IzvaranA guNenI gaNanA .... praga-vicAra deva-digdarzana ni-vicAra-sAdhAraNa tathA pratyeka vanaspatikAya mahAdevanI mukhyatA .... .. pralaya-vicAra nigoda-vicAra bAdara-nigoda ane sUkSama nigodanI bhinnatA ... anantakALa .... ... prAtihArya-paryAlocana sopAraka tavananAM 1rathI 19 pa bhASAntara sahita ... zrIjinaprabhasUrikRta zrI pArzvanAtha-prAtihArya-stotra tathA tene anuvAda .... pAraNaka-parAmarza kavi-samaya teja zabda saMbaMdhI vicAra artha-vicAra kopa-kadana praga-vicAra koDhanA 18 prakAro . padya-niSkarSa .... 126 127 133-135 138-139 140-141 141-142 154-156 * 1pada 156-157 .. 159-164 160-1 62 ... 162-164 165-167 168 170 171-172 173-174 175 179 183 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 Samsungunyanyari-mantarva hai spaSTIkaraNasAdhanIbhUtagranthAnAM sUcI hai che (spaSTIkaraNamAM sAdhanarUpa granthanI sucI) & rahmmmhandmahmurnes jainapranthAH praNetAraH jambUdvIpaprajJaptiH gaNadharaH jambUdvIpaprajJaptivRttiH zrIzAnticandragaNiH jIvAjIvAbhigamavRttiH zrImalayagirimUriH prajJApanAsUtram zrIzyAmAcAryaH bhagavatIsUtram gaNadharaH samavAyAGgavRttiH zrIabhayadevamUriH sUryaprajJaptiH gaNadharaH vizeSAvazyakamASyaTIkA maladhArizrIhemacandrasUriH praznavyAkaraNam gaNadharaH bRhatsaGgrahiNITIkA zrImalayagirisUriH tattvArtharAjavArtikam zrIakalaGgadevAcAryaH abhidhAnarAjendrakoSaH zrIvijayarAjendra mUriH yogazAstram zrIhemacandrasUriH abhidhAnacintAmaNiH triSaSTizalAkApuruSacaritram ( dazamaM parva ) kAvyAnuzAsanavRttiH prabandhacintAmaNiH zrImerutuGgasUriH caturviMzatipravandhaH zrIrAjazekharasUriH vicArasAraprakaraNam zrIpradyumnasUriH zrIarbudamaNDanazrIyugAdideva zrIbhuvanasundaramUriH zrIneminAthastavanam jIvavicAraH zrIzAntimUriH jIvavicAravRttiH zrIpAThakaratnAkaraH tilakamaJjarI mahAkavizrIdhanapAla: RSabhapazcAzikATIkA zrIprabhAnandamUriH sopArakastavanam pUrvAcAryaH Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTIkaraNamAM sAdhanarUpa granthonI sUcI jainapranthAH praNetAraH pArzvanAthaprAtihAryastotram zrIjinaprabhasUriH sindUraprakaraH (sUktamuktAvalI) zatArthikazrIsomaprabhamUriH jinazatakam zrIsamantabhadrasUriH zabdaratnAkaraH zrIsAdhusundaragaNiH vaidyakahitopadezaH zrIkaNThamUriH lokaprakAzaH zrIvinayavijayagaNiH kalpasUtravRttiH (subodhikA ) zrIpAla rAjAne rAsa zrIvinayavijayagaNi ajainagranthAH praNetAraH bhAgavatapurANam zrIvedavyAsaH skAndapurANam taittirIyAraNyakam atharvavedaH sArasvatavyAkaraNam zrIanubhUtisvarUpAcAryaH vRttaratnAkaraH bhaTTazrIkedAraH vizvakozaH zrIvizvamunIzaH zizupAlavadhaH mahAkavizrImAghaH zizupAlavadhaTIkA zrImallinAthamUriH uddhavadUtaH zrImAdhavaH zivamahimnaHstotram zrIpuSpadantaH zabdacitAmaNi (sarakRta-gujarAtI zabdakoSa) savAIlAla vi. choTAlAla vorA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3% hai namaH | Amukha. zrImadda mAnatuMgasUrie camatkArika zrIbhaktAmarastetra racyuM che. A stotra zvetAmbara ane digambara banne sampradAyane ati mAnya hovAthI enA upara jeTalI TIkAo upalabdha thAya che, teTalI bIjA stotro upara jovAmAM AvatI nathI. vaLI enI pAdapUrtirUpa kA jeTalAM dagocara thAya che teTalAM bIjAM stotronAM samasyArUpa kAvyo najare paDatAM nathI. A uparAMta A kAvyanI vizeSa khubI te e che ke AnA dareka lokane lagatAM judAM judAM yantro ane manco paNa jovAmAM Ave che. jenenA moTA bhAganuM mantavya evuM che ke "bhaktAmaranA aMtima sivAyanAM caraNa upara paNa samasyArUpa kAvya racAyelAM che. paraMtu amArI pUratI tapAsamAM amane AvAM kAvya prApta thayAM nathI, temaja prathama vibhAga bahAra paDyA pachIthI atyAra sudhImAM ane koI taraphathI e sambandhamAM kAMI vizeSa jANavAnuM maLyuM nathI. tathApi kaI taraphathI evAM kAvyanI pratio ane maLaze to te prasiddha karavA prayatna sevIzuM. pratyeka padhanA aMtima caraNanI samasyArUpa ATha kALe atyAra sudhI prApta thayAM che, jemAMthI ame be prathama vibhAgamAM prasiddha karyA che ane bIjAM traNane A dvitIya vibhAgamAM prasiddha karavA bhAgyazAlI thayA chiye, jyAre bAkInAM tRtIya vibhAgamAM prasiddha karavAne prabandha AdaravAmAM Avyo che. A dvitIya vibhAgamAM sarasvatIbhaktAmara, zAntibhaktAmara ane pArzvabhaktAmara ema traNa kRtio ame ApI che. te paikI prathama kRti zrIyazavijayajI jaina pAThazAlA (mahesANA) taraphathI chapAI hatI, jene upaga karavAnI e saMsthAnA kAryavAhaka zeTha veNIcaMda sUracaMde amane rajA ApI hatI, te badala ame saMsthAnA aNI chiye. A sivAya eka hataprati satata vihArI zAntamUrti muni mahArAja haMsavijayajI taraphathI maLI hatI, je badala ame teozrInA paNa AbhArI chiye. zAnti ane pArzvabhaktAmara prasiddha karatAM ane parama AhAda prApta thAya che, kAraNa ke e kAvyane janasamAja samakSa mUkavAnI prathama taka ameneja prApta thaI che. zAntibhaktAmaranI amane nIce mujaba traNa prato maLI hatI je badala te sarathAonA kAryavAhakene ame aba upakAra mAniye chiye. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha 1 zrIrainAna-pustakAlaya-gopIpurA, surata. 2 zrIDahelAnA upAzrayane bhaMDAra-amadAvAda, 3 zeTha subAjI ravacaMda jyacaMda jaina vidyAzAlA-amadAvAda pArthabhaktAmaranI hastaprati zrIvijayavallabhasUrinA ziSyaratna munirAja vicakSaNavijayajIe anuvAdakane ApI hatI, je badala teozrIne paNa ame upakAra mAniye chiye. vaLI? mahAnubhAvonI hasta-pratinA AdhAre pariziSTagata kA ame prasiddha karI zakyA chie temane paNa A sthaLe ame AbhAra mAniye chiye. A amUlya granthanuM saMzodhanAdika kArya suratavAratavya, parama jainadharmAvalammI, temaja zrImad vijayAnandasUrIzvara (AtmArAmajI mahArAja) ane temanA santAnIya munirAja zrIharSavijayane gurU tarIke pUjanArA ane teozrIne pAdasevanathI jainadharmanA tIvra anurAgI banelA vargaratha rA. rasikadAsa varadAsa kApaDiyAnA jayeSTha putra prophesara hIrAlAla ema. e. dvArA karAvavAmAM AvyuM che. eoe rtAonAM jIvana vigerenA saMbaMdhamAM vivecana kareluM hovAthI amAre te saMbaMdhamAM kaMI umeravAnuM bAkI rahetuM nathI. saMskRtanA alpa abhyAsIone sugamatA thaI paDe teTalA mATe anvaya ane zabdArtha temaja jinasiddhAMtothI aparicita varga jaina pAribhASika zabdo vigere saralatAthI samajI zake teTalA mATe spaSTIkaraNa banatI kALajIpUrvaka taiyAra karAvyAM che. amArA prayAsanI saphaLatA pAThaka-varganI pasaMdagI upara temaja A granthanA levAtA lAbha upara rahelI hovAthI A saMbaMdhe vizeSa nivedana karavAnuM bAkI rahetuM nathI. paraMtu jo A paddhati vizeSa upayogI mAlama paDaze te bhaviSyamAM AvI paddhatithI bIjA grantha bahAra pADavA amArI prabaLa IcchA che. AgameddhAraka vyAkhyAprajJa jainAcArya zrImad AnandasAgarasUri A Agodaya samitinA utpatti samayathI ja apUrva sAhAcya ApatA rahyA che, te mujaba A grantha paNa prasiddha karavAmAM temaNe je sAhAcya ApI che te badala teozrIne ame jeTalo upakAra mAniye teTalo ochoja che. saMzodhanakAryamAM madada karavA mATe anugAcArya zrIkSAMtivijaya temaja dakSiNavihArI munivarya zrIamaravijayanA ziSyaratna munirAja caturavijayajInA ame AbhArI chiye. - prathama vibhAganI jema A vibhAganuM paNa vaLI zuddhi-patra taiyAra karI ApyA badala ame jatikazAstravizArada jainAcArya zrI vijayadAnasUrinA paNa gaNuM chiye. prathama vibhAgane mATe maLelA abhiprAya A vibhAganA antamAM joDavAmAM AvyA che, jyAre A vibhAga saMbaMdhI maLelA abhiprAya prArambhamAM ApavAmAM Avela che te tarapha pAThakagaNanuM dhyAna kheMcavAnI ame rajA laie chiye. vikrama saMvata 1983 phAgaNa suda 7 gurUvAra jIvaNacaMda sAkaracaMda javerI tA. 10-3-1927, javerI bajAra-muMbAI mAnada sekreTarI. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che kiMcida vaktavya che wwww zrIbhaktAmarastetranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgrahanA prathama vibhAgamAM upAdhyAya zrI dharmavardhana gaNita vIra-bhaktAmara tathA zrIbhAvaprabhasUrikRti nemi-bhaktAmara e be kAvye ApavAmAM AvyAM hatAM, jyAre A dvitIya vibhAgamAM zrIdharmasiMharie racelA sarasvatI-bhaktAmara, munirAja zrI lakSmIvimale racelA zAti-bhaktAmara tathA zrIvinayalAbhaNikRta pArzva-bhaktAmara e traNa kAvyono samAveza karavAmAM Ave che. prathama vibhAganI prastAvanAmAM nivedana kya mujaba sarasvatI-bhaktAmaranA bhASAntarAdikane prArambha meM I. sa. 1924 nA nAtAlanA tahevAra daramyAna karyuM hatuM ane te kArya be traNa mahinAmAM pUrNa karI meM tenI saMpUrNa mudraNAlaya-pustikA ( presa-kaoNpI) zrIyuta jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverInI sUcanA pramANe sAkSara-ratna Agama dvAraka jainAcArya zrI AnaMdasAgarasUri upara mekalI ApI hatI. teozrIe A kaoNpI potAnA ziSya-ranna munirAja mANijyasAgarajI dvArA tapAsAvI mokalAvavA kRpA karI hatI. A presa-kaoNpI pAchI maLatAM te karnATaka mudraNAlayamAM chapAvavA prabaMdha karavAmAM Avyo hato. sarasvatI-bhaktAmaranA mULa zloko temaja tenI TIkAnI presa-kaoNpI taiyAra karavAmAM zrIyazovijaya jaina saMskRta pAThazALA (mahesANA) taraphathI prasiddha thayelA zrIstotraratnAkara (prathama vibhAgano temaja saMvargastha nyAyAmmAnidhi zrIvijayAnaMdasUrIzvara (AtmArAmajI)nA praziSya-rala zAMtamUrti munirAja haMsavijayajI taraphathI maLelI hastalikhita pratine meM upayoga karyo che. A 17 patranI pratimAM madhyamAM mULa leka ane upara nIce TIkA ApavAmAM AvyAM che eTale ke A tripAThI prati che. A prati azuddha hovA chatAM te mane pAThAntare taiyAra karavAmAM temaja mudrita pustakamAM keTalIka vAra je pATho hatA nahi tenI pUrti karavAmAM upayogI thaI paDI che. A pratine mATe va ane mudrita pustakane mATe ke saMjJA rAkhavAmAM AvI che. atyAra sudhI koI paNa saMsthA ke vyakti taraphathI prakAzita nahi thayelA evA A vibhAgamAM ApelA zAnti-bhakatAmaranI presa-kaoNpI taiyAra karavAmAM meM traNa pratione upaga karyo che. sauthI prathama mane jainAnapustakAlaya (surata)mAMthI tenA kAryavAhake dvArA eka prati maLI hatI. mULa zlokavALI A pratimAM be traNa sthaLe akSara jatA rahelA hatA temaja keTalAMka saMdigdha sthaLe paNa hatA. AthI e saMbaMdhamAM bIjI prati meLavI ApavA meM zrIyuta jIvaNacaMdane sucanA karI, tenA pariNAma tarIke mane amadAvAdanA DahelAnA upAzrayanA bhaMDAramAMthI mULa levAnI eka prati maLI. A be pratinI madada laIne meM zAnti-bhakatAmaranA mULa kenI presa-kaoNpI taiyAra karI ane te tapAsI javA mATe meM AnandasAgarasUrijI upara mokalI ApI. A kAvyanI kaI avacarike TIkA mane nahi maLelI hevAthI meM sUrijIne ene anvaya lakhI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit vaktavya mekalavA vijJapti karI te temaNe ghaNI khuzIthI ravIkArI. paraMtu teozrI taraphathI anvaye lakhAIne AvyA te pUrve zrImAna jIvaNacaMdanA prayAsathI mane A kAvyanI amadAvAdanI vidyAzALAnA bhaMDAramAMthI eka prati maLI. A prati Tarbo sahita hovAthI mane te khAsa karIne bhASAntara taiyAra karavAmAM vizeSa upayogI thaI paDI. A pramANe mane jude jude rathaLethI maLelI prationI meM anukrame 1, 3 ane 4 evI saMjJA rAkhI che. temAM va-pratimAM 6 page hatA, jyAre sva-pratimAM 3 patra hatAM. TambAvALI - pratinA patronI saMkhyA 11 nI hatI. A prati 1 ane 2 karatAM vadhAre zuddha hatI. enI madhyanI cAra lITImAM mULa zloka ApavAmAM AvyA hatA ane A pratyeka lITInI upara tene arthasUcaka Tarbo ApavAmAM AvyuM hatuM. paraMtu tyAM cALIsamA loko To ApavAmAM AvyuM hatuM nahi e vizeSatA che. vaLI A pratinA aMtamAM nIce mujabane ullekha paNa hate - ___ "iti zrIzAntinAthastavanaM granthAgraM 500 / saMvat 1847 nA varSe kArtika sudi 3 dine likhita mu0 nyAnavardhanagaNi zrISaMbhAtivaMdare zrIthaMmaNapArzvanAthaprasAdAt / zrIgurubhyo namo nmH||" sUrijI taraphathI zAnti-bhaktAmara kAvyane anvaye lakhAI AvatAM te meM taiyAra karelI presa-kaoNpI sAthe meLavI lIdhuM ane anvaya, zabdArtha, lekArtha ane spaSTIkaraNane lagatI saMpUrNa presa-kaoNpI meM temanA upara mokalI ApI. A vakhate paNa te tapAsI apAvI pitAnI sujanatA temaNe siddha karI ApI. A granthamAM je zrIvinayalAbhagaNikRta pArzvabhaktAmara ApavAmAM AvyuM che tenI haratalikhita prati mane mArA svargastha pitAzrInA parama dharmanehI jainAcArya zrI vijayavallabhasUrinA vidvAna ziSyaratna munirAja zrIvicakSaNavijaya taraphathI maLI hatI. A pratimAM phakta mULa leke ApelA hatA, paraMtu te TIkA, avacAra ke TippaNathI vibhUSita hatI nahi. lagabhaga AnI pUrvenAM be kAvya chapAI rahevA AvyAM hatAM tevAmAM A prati mane maLI hatI eTale A grantha bahAra pADavAmAM vilaMba thAya tema hovAthI AnI presa-kaoNpI koI paNa munirAja upara tapAsAvavA na mekalatAM bArebAra mudraNAlayamAM mokalavAmAM AvI hatI. paraMtu AnAM paNa bIjI vAranAM 1 A prati uparathI jema bane tema jaladI utAre karAvIne te meM vicakSaNavijayajIne pAchI ApI tyAre meM dhAryuM hatuM nahi ke pAzva-bhaktAmara kAvya A vibhAgamAM ja chapAze. paraMtu A vibhAga lagabhaga pUrNa thavA Avyo hatA tevAmAM A navIna kAvya mane upalabdha thayAnI vAta meM zrImAna jIvaNacaMdane nivedana karI. temaNe A kAvya A vibhAgamAM chapAvavA vicAra darzAvyo eTale mULa prati mane pharIthI ApavA mATe meM munirAjane vijJapti karI. paraMtu A be traNa patranI prati teoe kayAM mUkI hatI te temanA dhyAnamAM nahi AvavAthI temaja teo vihAra kara te mane maLI zakI nahi. AthI saMzodhana-samaye saMdehAtmaka sthaLomAM meM kaeNsamAM pATha ApyA che, kemake utAvaLamAM utArelA utArAmAM kaMI bhUla-cUka rahI paNa gaI hoya tethI A sarva sthaLe mULa pratimAM azuddha ja che ema huM kahI zakuM nahi. - atyAre mane nivedana karatAM Ananda thAya che ke pArzva-bhakatAmaranAM mULa padyo chapAtI veLAe vicakSaNa vijayajI pAchA ghATa para AvI gayA hatA eTale enuM chevaTanuM praka mULa prati sAthe meLavI ApavA mATe meM temaNe vijJapti karI. temaNe te svIkArI prapha sudhArI mokalyuM. AthI zuddhatAzuddhatA saMbaMdhI vizeSa uhApoha karavo bAkI rahetuM nathI. tema chatAM paNa artha-bhinnatA sucaka pAThano prastAvanAmAM thoDo ghaNo vicAra karavo meM UMcita dhAryo che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit vakatavya pruphAnI ekeka nakala munivarya upara meAlavAno prabaMdha cAlu hatA eTaluMja nahi, paraMtu mane je viSaya zaMkArapada lAgatA hatA te saMbaMdhamAM temaja jyAM kAi vizeSa mAhitInI AvazyakatA jaNAtI hatI tyAM prakAza pADavA mATe te bhAganAM pruphA sUrijI upara mAlavAmAM AvatAM hatAM. Ave prasaMge teoe mane pUrNa sahAyatA ApI che te badala huM temanA AbhArI chuM. atra mAre e nivedana karavuM joie ke pUrvokta be kAvyonAM pruphAnI mAphaka zAntibhaktAmaranA prufA ravaCstha zrIumedavijayagaNinA ziSyarat anuyAgAcArya zrIkSAntivijaya upara temaNe zarU karelA vihArane laIne mekalI zakAyA hatA nahi tethI te prufA vargastha zrIvijayAnaMdasUrIzvaranA ziSyarata dakSiNavihArI sunivarya zrIamaravijayanA vidvAn ziSya munirAja zrIcaturavijaya upara ekalavA mATe zrIyuta jIvaNacaMde prabaMdha karI ApyA hatA. zrIbhaktAmaratAtranI pAdapUrtirUpa kAvya-saMgrahanA prathama vibhAganI jema A granthanuM paNa zuddhipatra taiyAra karI ApavA mATe teA zrIyuta jIvaNacaMde jainAcArya zrIvijayadAnasUrine vinati karI hatI ane temaNe te svIkArI hatI. A arthamAM temaNe taiyAra karI melela zuddhipatra chapAvavAmAM AvyuM che. emAM meM te anAyAse je kAi skhalanAe STigAcara thai che teneja umerA karyAM che. zrIbhaktAmara-stAtranI pAdapUrtirUpa kAvya-saMgrahanA prathama vibhAgamAM temaja have pachI TuMka samayamAM prasidgha thanArA zrIzAbhanasarakRta stuti-catuvizAtikA, zrIappabhiikRta caturvizatikA tathA pa MDita zrImerUvijayagaNita caturvizatijinAnandastutimAM prasaMgeApAtta spaSTIkaraNAne samAveza karavAmAM AvelA haiAvAthI A granthamAM keTalAka viyA temaja jaina pAribhASika zabdo paratve pharIthI spaSTIkaraNa ApavuM ane vyAjabI na lAgavAthI te atra meM ApyuM nathI chatAM paNa A granthane svataH paripUrNa khanAvavA meM banatuM lakSya ApyuM che. atra mAre e umeravuM joie ke vIra-bhaktAmarAdimAM jema meM pArthanAM zIrSaka ApyAM che, tema sarasvatI-bhaktAmarAdikanA saMbaMdhamAM ApyAM nathI. tenuM kAraNa e che ke sarasvatIbhaktAmara nAmanuM samagra kAvya zrIsarasvatI devInI stutirUpa hAvAthI tenA pratyeka padyanA viSayamAM khAsa bhinnatA rahelI nathI. vaLI bIjAM e samasyA-kAnyAmAM paNa moTe bhAge zIrSakA nahi Apa vAnA mukhya hetu teA e che ke prathama vibhAgamAMnAM samasyA-kAvyA temaja mULa bhaktAmarasena! viSyanI sAthe tenI ochIvattI samAnatA che. anna e paNa nivedana karavuM asthAne nahi gaNAya ke prathama vibhAgamAM sAdhananA abhAve je zrIdharmavardhanagaNinA temaja zrIbhAvaprabhasUrinA saMbaMdhamAM viroSa ullekha karavAnuM banI zakyuM hatuM nahi te dizAmAM paNa atra prayAsa karavAmAM AvyA che. A kAryamAM khAsa karIne itihAsatattvamahAdadhi zrIvijayendrasUrinI sUcanA temaja temaNe Apela ( ravastha zAstravizArada jainA cArya zrIvijayadharmasUrie ekatrita karela aprasiddha) prazani-saMgraha ane upayogI thai paDyAM che. je ullekha A saMgrahanA AdhAre karavAmAM AvyA che tene mATe + AvuM cihna rAkhavAmAM AvyuM che. 3 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit vaktavya have A granthane aMge mane je je mahAzaya taraphathI yatkiMcit paNa sahAyatA maLI che temane mAre upakAra mAnavAnuM kArya bAkI rahe che. sauthI prathama to zAntabhaktAmarano anvaye lakhI mekalavA badala huM zrIAnandasAgarasUrine aNuM chuM. vaLI temaNe sarasvatI-bhakatAmara temaja zAntibhaktAmaranI presa-kaoNpI temanA ziSya-ratna munIzvara zrImANikyasAgara dvArA tapAsAvI mekalAvI te badala temane ane te tapAsI ApavA badala huM temanA ziSyaratnane upakAra mAnuM chuM. zrIbappabhadisUrikRta caturvizatikAnAM bIjI vAranAM praphe joI ApavAmAM jema zrIkSAntivijaye kRpA karI hatI tevI kRpA temaNe A granthamAM chapAyelA prathamanAM be kAvyanAM praphe joI ApavAmAM karI tethI temano atre huM AbhAra mAnuM chuM. vizeSamAM pArzvabhaktAmaranI hastalikhita prati ApavA badala zrAvicakSaNAvajayane temaja tenAM tathA prastAvanA vagerenAM bIjI vAranAM praphe jeI ApavA badala zrI caturavijayane paNa huM upakAra mAnuM chuM. A granthamAM je azuddhio mArA dRSTideSa ke mIta-deSane laIne upasthita thaI hoya tenuM sUcana karanAruM zuddhi-patra taiyAra karI ApavA badala huM zrIvijayadAnasurine paNa AbhAra mAnuM chuM. antamAM pariziSTagata kA mATe mane je zrIvijayedrasUri pramukha mahAzanI haratalikhita prati maLI hatI temane temaja A grantha taiyAra karavAmAM mane je mahAnubhAvoe sahAyatA karI che te sarvene pharIthI upakAra mAnate temaja A granthamAM mArI alpajJatAne laIne je khalanAo najare paDatI hoya te badala sahRdaya sAkSarenI kSamA yAcate huM viramuM chuM. navI cAla, bhagatavADI, bhUlezvara, | sujJa-sevaka muMbaI vIra saMvata 2453, jayeSTha zukla pratipa6. | hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---04-W~6 prastAvanA DuM W~~- ~" arhan sarvArthavedI 'yadu'kulatilakaH kezavaH zaGkaro vA vibhrad gaurI zarIre dadhadanavarataM padmajanmAkSasUtram / buddho vA'laM kRpAluH prakaTitabhuvano bhAskaraH pAvako vA rAgAdyairyo na dopaiH kalupitahRdayastaM namasyAmi devam // " -revA cho. 7 zrI sarasvatI-bhakatAmaranI samIkSA jema 'vIrabhaktAmaranA kartA upAdhyAya zrI dharmavardhanagaNie temaja nemibhaktAmaranA 1-2 A grantha saM. 1736 mAM racAyo che tema surasuMdarI amarakumAra nAmano rAsa paNa eja varSamAM racAya che. AnA kartAnuM nAma paNa dharmavardhana che (juo AnandakAvya mahodadhi mau0 6, pR. 34). A uparathI A baMne ekaja vyakti che ema je anumAna karavAmAM Ave te te vAstavika che, kemake A vAtanI surasuMdarI satI rAsanA nAmathI oLakhAtA granthanI munirAja zrI caturavijaye lakhI mokalelI nimnalikhita kaDIo sAkSI pUre che - zIlataraMgiNI graMthanI zAne, e copaI abhilAkheche. dhana je zIlaratanane rAkhe, bhagavaMta INi pari bhAjI. eka sadA jIna dharama ArAdho. 7 saMvata satara vara5 chatrIse (1736), zrAvaNa pUnima divasejI, e saMbaMdha ke sujagIse, suNatAM sahu mana hImejI. eka0 8 gaNadharo ga7pati gAje, jInacaMda suri virAje. zrIbenAtaTapura sukha sAje, cepaI kIdhI hita kAjei. eka 0 9 zAkhA jInabhadrasUrisavAi, "kharataragaccha varadAIjI. pAThaka sAdhukarati punyAi, sAdhusuMdara uvajhAIjI. eka 10 vimaLakIrati vAcaka paranAbhI, vimaLacaMda yaza kAmIjI. vAcaka vijayaharSa anugAmI, dharmavardhana pramadhAmIjI. eka 11 e upadeza hiAmAM ANI, puNyakanakadharma jANIjI. mahimAzIla taNe zubha saMge, ANaMda lIla umegejI. eka 12 bAramI DhALa kahIM bahu raMge, cothe paMDe sucageche. chanadharmazIla taNe zubha saMge, rUpa meM adhika aMgejI eka 0 13 | iti zrI surasuMdarI satI zIla upara saMbaMdha saMpUrNa. saMvata 1890 nA varSe mahAmAse zukapar3e paMcamIdine bRhaspativAre bhaTTArakazrIzrIzrIzrIzrIvijayadharmasUrijI tat OM zrIzrIzrI saubhAgyavijayajItazivyapAda (joreNusamAna / dAsAnudAsa paM0 vidyAvijayagaNinA lipi(pI)kRtaM dhIbhUteDInagare, zrIgaranI(ni)nasArA ! (DaoN. bhADArakaranA 1887-91 nA rIpeTamAMdhela surasuMdarI rAsanA aMtamAM paNa A pramANe ulekha che, joke tyAM e saMbaMdha karIne badale 'eha saMbaMdha kahyau', 'hImejI'ne badala hIsaIjI ItyAdi pATha-bheda che.) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA A uparathI zrIdharmavardhanarmANanI rUparaMparA paNa nIce mujaba tAravI zakAya cheH-- sAdhukAMta sAdhusuMdara vimalakIrti (vimalacandra) vijaya T dharmavadha na A paraMparAmAMnA zrIsAdhukIrtI munIzvara kharataragacchIya zrImativardhananA ziSya zrImairUtilakanA praziSya ane zrIdayAkuzala( kalA )nA ziSya ke jemaNe sa. 1618 mAM sattarabhedIpUjA, sa. 1619 mAM zrIjinavallabhasaranA saMghapaTTakanI avasUri, sa. 1624 mAM ASADhabhUti baMdha ane 16 kaDInuM zatruMjaya stavana tathA 4 kaDInI prabhAtI stuti racyAM che te sAdhukIrti munirAja Aja haze ema bhAse che. emanA saMbaMdhamAM paNDitavarya lAlacandre umarA karatAM nivedana kare che ke " enI kRti zeSanAmamAlAne ullekha De. pu. saMgrahanI yAdImAM thayo che. vaLI eriyenTala insTiTyUTanI hastalikhita prati ( 508 ) mAM uparyaMta saMghapaTTakanI avasUrinI aMtima prazasti nIce mujaba che.-- zrImatkharataragacche zrImajjinabhadra sUrizAkhAyAm / zrI padmaguru-yavahAryanvayasuraduriva // 1 // tacchiSyo vAkpatiriha zrImanmativardhano gurujIyAt / zrI merutilakanAmA tatprAthamakalpikaH samabhUt // 2 // tarivyo( vyo ) pravarajIno(no ) cAila( ra )saduni... amara mANikyasuguruH samastasiddhAntadhaureyaH // 3 // tacchiSyeNa suvihitA sugameyaM sAdhukIrtigaNinA'pi / jovizasamaSTine poDhazasaMvatsare ( 1616 ) pravarte // 4 // mAghasya zuklapakSe paJcamyAM pravarayogapUrNAyAm / vibudhaiH prapaThyamAnA samastasukhadAyinI bhavatu // 5 // yavanapatinI sabhAmAM ahaMmmatanI AjJAne prakhyAta karanArA ane kumatavAdinA ahaMkArane dUra karanArA e pAThaka sAdhukIrtinA ziSya sAdhusuMdaragaNi te jaNAya che, ke jemaNe uktiratnAkara, zabdaratnAkara, dhAturatnAkara jevA atyupayeAgI graMthaiAnI vizAla racanA karI che. vi. sa'0 1680 nI dIvAlImAM teoe dhAturatAkukaranI vikRti vidyAkalpalatA nAmathI racelI che. vizeSa mATe zabdaratnAkara ( ya0 vi. graMthamAlAthI prakAzita )nI prastAvanA jovI. ', stuti-caturviMtikAnI madIya saMskRta bhUmikA ( dhR0 25 )mAM sUcita SaDvASAmaya pArzvanAtha-stavananA racanArA dharmavardhanajI ane A kharataragacchIya dharmavardhanagaNijI eka8 vyakti che ke kema tenA saMbadhamAM itihAsatattvamahAdadhi jainAcAya zrIvijayendrasUrine pUchatAM tee sUcave che ke te baMne jUdA nathI, paNa ekaja che. vizeSamAM tee ema paNa nivedana kare che ke dha`khAvanI (vi. sa0 1725 ), ka`sara ( bikAnera )mAM sa'0 1726 mahA vada 13 ne dine racAyelI 28 labdhinI sajhAya, catu zaguNasthA vicAragabhita bRhat stavana ( saM1729 ) ane zreNikacApAI (sa0 1719) e temanI kRti che. Dekkana kaoNlejanA 1884nA rIpoTa (pR0 334)mAM zreNikacaritra saMskRtamAM gadyarUpe lakhAyAne je ullekha che te azuddha che; A to jUnI gujarAtImAM lakhAyelI uparyukta zreNika-cApAi che. cApAi hAvAthI te padya che ema kahevAnuM bAkI rahetuM nathI. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA AnuM vizeSa samarthana thatuM hovAthI temaja tenA antamAM zrI dharmavardhanagaNie A kRti 19 varSanI ladhu vaye racelI hovAnuM temaja tenI ziSya-paraMparAdikanA ullekha hovAthI tenI prazastinI kaDIo ApavI asthAne nahi lekhAya. "t sataraIsai ugaNIsamai (1719) varase caMderIpurI Avai zrIjinabhadrasUrIzvara zAkhA vidhi kharatara vaDa dAyeM rI. 4 subhakaraNa jinacaMda yatIzvara gaNadhara gotra gajAve rAjai "surati' sahara mArse valI jasa paDaha vAgheM rI. 5 pAThaka sAdhukarati sAdhusuMdara vimalakIti varatArthe vimalacaMda sama vijayahuraSa jasa zrIdyamazIla prabhA rI 6 vaya laghu meM ugaNIsame varaseM kIdhI joDi kahArve A sarasa vacana ke Ime se sahagurU supasAvaM rI. 7 thatA vaktA zrIsaMdha rAkhanA vighana parA miTi jovA Iha bhava para bhava sahu sukha sAtA pAme dharama prabhA rI guNa 8 iti zrIzuddhasamyakatvopari zrIdheNikamahArAjasya ctuHpdikaa| sarva DhAla 32 saMpUrNA ||shreyo'stutraam sarva gAthA 731 // zrIvIkAneramadhye // upAdhyAyazrIdharmavardhanagaNiH // ttuushi(cchi)dhyvaacnaacaaryshriishriikiirtisuNdrgnnitshi(9i)La pariNAmanI che . tamAmuniDhiSatA thI A copAInI 31mI DhAlanA aMtamAM dharmasiMha evuM apara nAma kavirAje sUcavyuM che, ema nIce mujabanI kaDI uparathI samajI zakAya che - DhAla dhanyAsI IkatIsamI, catura niSepa cAra zrIdhrasI kahaI samakti zudha suvai vaMdI je vAravAra." A zreNika-pAIne aMtamAM zrI dharmavardhana gaNine zrI kIrtisundara gaNi nAmanA ziSya hatA evo je ullekha che tenI zrIdevasAgaragaNikRta vyutpatti-ranAkara (nAmamAlA haMmI TIkAnI 1882-83ne rIporTamAM seMdhAyela) pratine prAnta ulekha sAkSI pUre che, kemake tyAM kahyuM che ke - * + loLIvArSizItAMza( 11 )-mite saMvati saMvata zuH sunnitrayI , zrI "vizvamapure vare che 1 . bhAntIha zrImantaH sadyazaso vAcakA vijayaharSAH / teSAM ziSyAH suguNA vikhyAtAH sarvavidyAbhiH // 2 // zrIpAThakapradhAnA rAjante dharmavardhanA guravaH / alikhadimAM tacchiSyaH kIrtyAdimasundaraH svArtham // 3 // " dazArNabhadra pAI paNa A munIzvaranI kRti che, kemake tenA antamAM kahyuM che ke - + savaMta satarese satAvane (1757), meDati nagara majhAra cImase gaNadhara zrIjiNacaMdajI, sujasa kahe saMsAra. keI 5 bhaTTArakIyA kharatara ga7 bhalA sANA jinabhasUra vAcika vijayahaSa vapatA varU parasidha puNya paDara. 6 tehane zige e munivara to zrIpAThaka dhramasiMha" A munirAjanI pachI jema dhavardhana nAmanA eka munivarya thaI gayA che (juo "jaina gUrjara kavio" pR. 365) tema temanI pUrve paNa e nAmanA eka munIrAja thaI gayA che. A hakIkata jaM, gu, ka. e nAmanA pustakanA 64 mA pRi upara ApelA nIce mujabanA ullekha uparathI joI zakAya che " saMvata 1624 varSe phAgaNa sudi 8 zukra kukaravADA grAma madhye paM. zrI dharmavardhanagaNi zi. 5 zrI saubhAgyavardhanagaNi zi. paM. gaNezalakSmI saubhAgya..." Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA kata zrIbhAvaprabhasUrie pitAnI kRti upara vizeSa prakAza paDe teTalA mATe pajJa TIkA racI 1 "zrIbhaktAmarasatranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgraha' (vi0 1)nA uddaghAta (pR. 9)mAM emanI je kRtiono ullekha karavAmAM AvyuM che, te uparAMta emaNe zrIlalitaprabhasUrikRta zrI zAMtinAthastutinI TIkA saM. 1765 mAM racI che, e vAta jaina stotrasaMgrahanA prathama vibhAganA 34mA pRtra uparathI joI zakAya che. vaLI kahevAmAM Ave che tema kavIzvara kAlidAsakRta tiviMdAbharaNa upara temaNe sukhabAdhikA nAmanI saMskRta TIkA paNa racI che. vaLI temaNe "f dhUma' thI zarU thatA zrIcintAmaNipAzva-stotrane bAlAvabodha racyo che. vizeSamAM galikAtha paNa emanI kRti che, enI prati chANI (vaDodarA)nA bhaMDAramAM che. zrInemibhaktAmara (mULa kAvya)nI TippaNImAM sUcavyA mujaba zrI mAMDaNanI patnI vAlima devInI kukSimAM utpanna thayelA A zrIbhAvaprabhArie "uDI saverA' thI zarU thatI bAlAvabodha sahita AdhyAtmika stuti gUrjara girAmAM racI che eTaluM ja nahi, paraMtu temanI bIjI paNa keTalIka kRtio gujarAtI bhASAmAM che. jemake saMvata 1756 mAM bhAvaratnanA nAmathI racela jhAMjharIyA muni sajajhAya, saM. 1769 mAM rUpapuramAM racele haribala macchIne rAsa, saM. 1775mAM aMbAno rAsa saM 1797 mAM subhadrAsatI rAsa, saM. 1799 (nava nava ghoDale caMda)mAM pATaNamAM buddhi vimalA satIno rAsa, navAvADanI sajhAya, 13 kAThiyAnI sakjhAya (sakjhAyamAlA bhA1, pR. 77 ) ane sabhA-camakAra (camatkArika kutuhala). jenadharmavarastotranI paNa TIkA uparathI joI zakAya che tema pUrNima gacchanI pradhAna zAkhAmAM thayelA zrIbhAvaprabhasUri pATaNa (aNahilapura)nA dara vADAnA upAzrayamAM vasatA hatA. (AthI karIne temanI dera evI zAkhA paDI hatI). A TIkAmAM temanI paTTa-paraMparA sUcavI che, paraMtu ethI vizeSa mAhitI te pUnamiyA ganI caMdra (pradhAna) zAkhAmAM thayelA zrIlalitaprabhasUrie vi. saM. 1648 ne A vadi 8 ne ravivAre racela pATaNacaityaparipATI (zrIhaMsavijyajI jaina kI lAIbrerI graMthamAlA naM. 28 )nI prazasti uparathI maLI zake che. te nIce mujaba che. bhuvanaprabhasUri kamalaprabhasUri puNyaprabhasUri vighAprabhasUri lalitaprabhasUri vinayaprabhasUri mahimArabhasUri bhAvaprabhasUri A paikI puNyaprabhasUrijI saM. 1608 ne pratimAlekha che, ema jaina dhAtutimAlekhasaMgraha (bhA. 1)nA nimnalikhita 124mA lekhAMka uparathI joI zakAya che - "saM. 1608 varSe vaizAkha sudi 13 zuke kumaragirivAstavyaprAgvATa jJAtIyalanasajAnezruSTevaNI (1) suta zre0 sUrAmilasu zre* lahuA bhA0 hIrA putrapautrasahitena svapuNyArthaM zrIzAMtinAthabiMba kArApitaM pratiSThitaM zrIpUrNimApakSe bhaTTArakazrIkamalaprabhasUripaTTe shriipunnyprbhsuuribhiH|" Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratAvanA zrIvidyAprabhasUrie sattarabhedIpUjA racI che. AnI je eka prati ANaMdajInI peDhI pAse che, te emanA praziSya zrIlalitaprabhasUrinA ziSya zrIvinayaprabhasUrie lakhelI che. zrIlalitaprabhasUrie vi. saM. 1654mAM cANasamA gAmamAM zrIsaMbhavanAthanA bimbanI mukhyatAvALI paMcatIrthI dhAtapratimAnI pratiSThA karAvI hatI. A hakIkata che. dhA. pra. le. saM. ( bhA. 1 )nA likhita 101 mA lekhAMka uparathI joi zakAya cheH __"saM. 1654 varSe mAgha vadi 1 rakhau zrIzrImAlajJAtIyadosIvIrapAlabhAryApujIsutadosIrahiAkena zrIsambhavabiMba kArApitaM zrIpUrNimApakSe pradhAnazAkhAyAM zrIvidyAprabhasUripaTTe zrIlalitaprabhasUribhiH pratiSThitaM / " A sUrijIe DhoravADAnA (Aje paNa maujuda evA) upAzrayamAMja vi. saM. 1655mAM zrIcaMdakevalicarita (rAsa) racyo che. zrIbhAvaprabhasUrine muni lAlajI nAmanA gurUbhAI hatA ema pro. piTarsananA 1886-81nA riporTamAM nedhelA yogazAstranA aMtamAM ApelA nimnalikhita ullekha uparathI joI zakAya che - + "saMvat 1752 varSe caitra vadi 12 vAra zanau / zrImadaNahillapurapattanamadhye kRtcaaturmaaske| zrIpUrNimApakSe / prdhaanshaassaayaaN| bhaTTArakazrIzrI19zrIvinayaprabhu(bha)sUri : / tatpaTTe bhaTTArakazrIzrIzrIzrIzrImahimAprabhu(bha)sUriH / ttsi(9i)LAviyA(zi)munihAnIneyaM purita sivItA" A vAtane 1891-95nA riporTamAM nedhela siddhahema vyAkaraNanI brahavRttinI pratine atima ullekha samarthana kare che. vaLI temane lakSmIna nAmanA paNa gurU-bAMdhava hatA ema munirAja zrIrAjavijaya (punA)nA bhaMDAranI saptapadAtha pratinA antamAM Apela nimnalikhita ullekha uparathI jANI zakAya che - f" saMvat 1753 varSe zuklapakSe posa sudI 15 vAra ravau // taddine zrIpATaNamadhye kRtacAturmAsake zrIpUrNimApakSe / pradhAnazASAyAM // bhaTTArakazrI108zrIzrImahimAprabhasUri(:) // tazi(cchi) SyasuvineyI // munilakSmIratnalivikRtA | zreruM." A vAtanI abaDa tApasanA rAsano aMtima bhAga sAkSI pUre che. AmAM zrImahimAprabhasarinI vidvattAnuM temaja A rAsanA racanA-samaya ityAdinuM varNana hovAthI te atra ApavuM ucita samajAya che. fzrIpunIma ga7 sabhAkArI zrIvanayaprabha sUjhiMdA hai tasa paTTa udayA sama jANuM teja tapatA dikuMdA he. sa. 7 sakala sIddhAMtanA pAragAmI sakala nayanA darIyA he; vaiyAkaraNe hema sarISA AcArya guNabharIyA he. 08 kAvya chaMda ane alaMkAre pUrNa lakSaNavaMtA he; sAhi sabhAmAMhi upadeoM nIvaDa mithyAtane bhettA he. sa. 9 (jo)tiSe yaMtra rAjAdika Adi saramaNa paryatA he; musAgra buddhi taNA je dhArI vidyA vinoda vihaMtA he. sa. 10 jJAnanA kesa vadhAryA jeNe vistaryo jasa jaga mAMhe he. 11 tasa pArTI tasa pakajasevI zrIbhAvaprabhasUrisA he, gurU kRpAI jJAna abhyAse janaka he jAsa jagasA hai. sa. 12 vaDA gurUbhrAtA tahenA kahIMI lakSmIratana iNe nameM he; tiNe zrIpUjanaI vInatI kIdhI rAsa racya prakAMmeM hai. sa. 13 bhaviyaNane upakArane heteM aMbarIsa vIsesI he; zrIbhAvabhamabhasUriI kIdhe vacana vilAsase desI che. sa0 14 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA che tema zrIdhamasiMharie 'sarasvatI-bhaktAmara upara svApajJa TIkA racI che eTaluM ja nahiM, paraMtu avataraNarUpe ApelA zlAkanI paNa temaNe vyAkhyA karI che. vizeSamAM prathamanA be zlAkanI TIkAnA prAntamAM maMgaLa temaja abhidheyAdika anubandhAnA sabaMdhamAM paNa temaNe vicAra karyAM che eTale ke-- pATaNa mAhe DhaMDheravADe zrImahAvIra vIrAje he; sAMmalA kalikuMDa pAsa jiSNudA kIrati tribhAvane gAjeM hai. sa0 15 zrIjinanA sUpasAyathI e rAsa pUraNa SaSAMNI he; rasa saMbadha samakItaneA bhASi pavItra huI muja vAMNI hai. sa0 1 drupadarAya taNI je putrI tasa pati tIma turaMgA he; bheda sayamanA bhelA jIje ( 1775 ) saMvata jANA e caMgA he. sa0 17 mAsa jeSTa ane kRSNa pakSai bIja tIthI ravIvAraI he; sUSa samAdhipaNe pUrA rAsa thaye! eka tAre huM. sa0 18 pabhaNe vAMce... jehu bhavya prAMNI sAMbhalA zrotA jehA hai; avicala pada kIratikamAlAnuM mana vaMti sUSa lahe teA he. sa0 19 iti zrI pUrNimApakSeyabha0 zrImahimAprabhasUrI (ri) ziSyabha0 zrIbhAvaprabhasUrAvA (rivi) racI (ci) te ambaDarAse kesiigurusNrAmovaTela(za)sabhyattayaprApti(:) 0 saMvata 1884 cA(?) jAti() vava yovanI(zI) vArasa(A)nI sA(zA)a 1746 nA pravartamAne // jamadArjapuurndrbhttttaakaark zrIzrIzrI 100. 8(?)zrImA(va)pramasUrizva(rIzvara)nIpaLasevI(vi)talapaMditatti(Ni)romanIpravaravaMditanII jJAnavijayajI tat zi (cchiSya paM0 jIvavI (vi) jayajI tat sI (cchiSya paM0 subuddhIvijayajI tatsI(cchi )dhya paM0 - nAya vijJayanI tasI(f)Sya 10 jhumAMnavI(vi)nayanI tasI()ivya paM. (it)tivinayanI tatttI(cchi)vyadaasaanudaaspaay(d)rjsmaansevktaaraacNd la ( li) pIkRtA zrIpATaDInagare zrIzAntijinaprasAdAt " vi. saM. 1772mAM mAdha mAsanA zukla pakSamAM zrIbhAvaprabhasUrinA sUri-padanA mahAtsava karanArA zrImAlIvazIya dosI tejasI jaya(je)tasIe sahasrakUTamAM je jina-khimmA bharAvyAM hatAM temanI pratiSThA zrIbhAvaprabhasUrine hAthe thai hatI. A surijInI camatkArika kutUhala nAmanI gUjarAtI kavitAnI 32 mI ( chellI ) kaDI nIce mujaba hAvAnuM munirAja zrIcartuvijaya lakhI jaNAve che:~ " cAvIsa jInavara nAma suMdara sAta kSetra seAhAmaNA, e ' kutUhala ' ema kIdhA mana harakhe paraSada tA. mahimAprabhasUrIza tehanA vineyI bhAve kahyA, eka ekathI karI duguNA hemacaMdra hete vahyA. '' 32 A uparathI zrIbhAvaprabhasUrine hemacaMdra nAmanA paNa krAi bhakta ( ziSya ) haze ema saMbhAvanA thAya che. tapAgacchIya munirAja zrIvivekavijayane adhyayana karAvanAra tathA adhyAtmarasika pati devacandrajI (1746-1812)nA ane zrIuttamasAgaranA ziSya ane svApanna TIkAthI alaMkRta mamakamaya stuti racanAra munirAja zrInyAyasAgaranA samakAlIna temaja zrIyazeAvijayagaNi sAthe vizeSa paricayamAM AvelA temaja temanI prati pUjya bhAva rAkhanArA A sUrijI viSenA saMbaddha ullekhanA jijJAsune jainadhama vastAtranI mArI saMskRta prastAvanA jovA huM bhalAmaNa karUM chuM. 1 A samagra kAvya vasantatilakA chaMdamAM racavAmAM AvyuM che ane te pAda-pUtirUpa alaMkArathI zAbhe che. * 2 ' maMgaLa ' zabdanA vyutpatti-a mATe jIe jIvAjIvAbhigamanI zrImalayagirisUriSkRta vRttinuM dvitIya patra. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA ".sambandhazcAdhikArI ca, viSayazca prayojanam / vinA'nubandhaM granthAdau, maGgalaM naiva zasyate // 1 // prekSAvatAM pravRttyarthe, phalAditritayaM sphuTam / maGgalaM caiva zAstrAdau, vAcyamiSTArthasiddhaye // 2 // " ityAdi hakIkta tarapha paNa temaNe dhyAna ApyuM che. vaLI A kAvyamAM temaNe zrImAnatuMgasUripraNIta mULa bhaktAmara-ratranI jema prathamanA be kone paraspara saMbaMdhavALA racyA che arthAtu atre paNa yugma che. A be konA cAra cAra arthe karIne kavirAje pitAnI kuzaLatA siddha karI ApI che. zrIdharmasiMhasUrinuM granthAvalekana- 'vivAha-prajJapti (bhagavatI) jevA ananya Agama, maharSi pANinikRta aSTAdhyAyI vyAkaraNa tathA dhAtupATha, kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUrikRta siddhahemane dhAtupATha tathA caMdrikA, zrI anubhUtisvarUpAcArya kRta saurasvata vyAkaraNa, zrI hemacandrasUrikRti abhidhAna-cintAmaNi tathA hemaliMgAnuzAsana, zrIbAlacandra munIzvarakRta snAtasyAnI stuti, kavIzvara mAghakRta zizupAlavadha vigere granthomAMnA pATha temaNe TIkAmAM raju karelA hevAthI teo anekAneka granthanA abhyAsI hatA ema joI zakAya che. vyAkaraNa - kavirAja vyAkaraNazAstramAM kevI nipuNatA prApta karI hatI te temaNe e zAstrane lagatI je je hakIkata nivedana karI che te tarapha daSTi-pAta karavAthI joI zakAya che. sauthI prathama dhAtu-pATha tarapha najara karIzuM to mAlUma paDaze ke prathama pRSThamAM mudri Turve (50 648), bIjAmAM prathu vistAra, bIjAmAM rmanuM jJAne, navamAmAM birA verAne (50 2425), sattAvIsa-aThThAvIsamAmAM kahi(2) vita, ogaNatrIsamAmAM sarI DhIcanayo macADhiyAtuM, rUpa mAmAM vaDha vyAyAM vAri (50 2001), 44mAmAM dam hRALe (821), 58 bhAmAM nipUrve mAdhAtu (vanAthe cotathati, 65 mAmAM dipa maNItau (T0 2022), 69 mAmAM viva( hR2) saMpUrNane (50 245), 75 mAmAM adhipUrva rU ane (T0 2046) 76 mAmAM tu vRddha tathA viga vaSane (50 241) temaja sama() (50 2722) ane 77mAmAM ati maDhe vadhane (50 62, 62) e pramANenA pAThene temaNe upayoga karyo che. 1 juo pR0 2 tathA 66. 2 juo pR. 30, 43. 3 juo 49muM pRSTha. 4 juo 44 muM pRSTha. 536, 40, 46, 56, 58, 66 ane 70 mA pRSThamAM A dezamAMthI TAMcaNarUpe lIdhelA pAThe daSTigocara thAya che. 6 "manu sarvavone' (T0 1472 ). 7 "Rhi ta ra rime 8 "tu ti saittro vidyutirdi' tati niyA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA liMga-adhikAramAM trIjA pRSThamAM yuraH punapuMsakaTisa evuM kathana che. vaLI eja pRSThamAM 3mAtrane uddezIne sanavAva temaja navamAmAM "tra' zabdane aMge paNa evo ullekha temaNe karyo che. paraMtu atra vicAraNIya hakIkata e che ke 66 mA pRSamAM temaNe "avayava' zabdano napuMsakaliMgamAM prayoga karyo che, te nyApya che ke nahi. A uparathI kavirAjanuM liMga-jJAna kevuM haze tene khyAla AvI zake che. 60 mA pRSThamAM "viparAAM gerAta' evo ullekha che te zuM samagra vyAkaraNanuM sUtra che? ema ja na hoya to viparAkhyAM che. evuM sUtra pANinIya vyAkaraNa (a. 1, pA. 3, sUTa 19)mAM che. pratyayenA saMbaMdhamAM 30 mAM pRSThamAM pUrAMsAmAM padmA, kuramAmAM varSe pIyara: prayA:, u6mAmAM prAdhAnyaprAguryavivArevuM mayaddhacaya, 37mAmAM avAvarSeDaq(pratyayaH ), tantAMta g, 18mAmAM prAdhAnya ma, 4tmAmAM mAve tAprAya: tathA 58 bhAmAM prApu() mA e pramANe ullekha karIne kavIzvare pitAnI A viSayanI vidvattA siddha karI ApI che. 13 mA pRSThamAM "sArvara' zabda siddha karatAM zarvaryA marva zAvara e ullekha, 14 mA pRSThamAM 3vanArA:, 75 mAmAM na nAgine patinAphero na tathA 77mAmAM mArga zabdanI siddhi e paNa kavirAjanuM pAhitya prakaTa kare che. mULa zlokAnI vyAkhyA karatAM kavirAje ghaNI vAra samAsa-vigraha paNa karyo che, paraMtu temAM 26mA pRSThamAM te tema karatAM samAsanA nAmane paNa nirdeza karyo che. sAthe sAthe 50 mA pRSThamAM sUcana karyA mujaba sarasvatI-bhaktAmaranA 25mAM padhagata keTalAka prago paNa vicAraNIya che ke nahi te joI laIe. temAM sauthI prathama " yADaDaDhipuNa: prathayAM pramAyAm' e dvitIya caraNamAM "ghaLayAM" ane "" ema je vibhakta pado dvArA praNayAM rUpI saMpUrNa padano prayoga karyo che te nyApya che ke kema te vicArI laIe. A saMbaMdhamAM prathama to siddhahemanA tRtIya adhyAyanA caturtha pAdanA niksa-likhita- " dhAtoranekasvarAdAm parokSAyAH kRbhvasti cAnu tadantam " -46mA sUtranI vRtti tarapha najara karatAM tyAM e spaSTa ullekha jaNAya che ke- " anugrahaNaM viparyAsavyavahitanivRttyartham / tena cakAracakAsAm , IhAM devadattazcakre ityAdi na bhavati / upasargasya tu kriyAvizeSakatvAt vyavadhAyakatvaM nAsti / tena 'ukSAM pracakrurnagarasya mArgAn ' ityAdi bhavatyeva / " kahevAnI matalaba e che ke pakSa bhUtakAlanA pragamAM cAra ItyAdi rUpa mAm pratyayAnta padanI pachIja Ave che tenI pUrve nahi, temaja AbenI vacce anya koI pada hovuM joIe nahi. eTale ke javAra gharAnAm e viparIta pravega thaI zake nahi temaja DhAM kevadrA ema paNa na banI zake, kemake devadatta e vacamAM Ave che te ThIka nathI; kemake mULa sUtramAM vana zabdathI sucita tAtparya bAdhita thAya che. paraMtu uparAga kriyAnI puSTi karanAra hovAthI-tene ghAtaka hevAthI tenuM vyavadhAna Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA aniSTa nathI. AthI "3 pragurnara mAna" e bhahi kavirAjakRta bhaTikAvyanA tRtIya sarganA paMcama slonuM prathama caraNa deva-rahita che.* pasahya tu avalaMbIne ladhunyAsakAra lakhe che ke - " nanu kAdyapi kriyAyA vizeSakaM bhavatIti tasyApyavyavadhAyakatvaM prApnoti / naivam / kriyAyA eva vizeSakamityavadhAraNasya vivakSitatvAt / kAdi ca yathA kriyAyA vizeSakaM tathA dravyasyApIti / tathA taM pAtayAM prathamamAseti kathaJcit samayeMta, prathamamityasya kriyAvizeSaNatvAt / pradha( bhraM )zayAM yo nahuSaM cakAreti tyatituSTama" arthAta koi ema zaMkA uThAve ke jema upasarga kriyAne bedhaka che, tema kartA vagere paNa che, vAte vizvane e azuddha na gaNAya te te zaMkA asthAne che; kemake kriyAne ja bedhaka ema avadhAraNathI samajavAnuM che ane kartA vagere to jema kriyAnA bedhaka che tema te te dravyanA paNa che arthAt te kevaLa kriyAnA bedhaka nahi hevAthI vyavadhAna-deSathI te mukta thaI zake nahi. prathamam e kriyAvizeSaNa hevAthI te pUtayAM prathama mAsa' e dUSita na gaNAya, paraMtu "EerAmAM yo naduSaM vAra' e to atiduSTa che. 1 samagra zleka A pramANe che - "ukSA pracakunagarasya mArgAn , dhvajAn babandhurmumucuH khadhUpAn / dizazca puSpaircakaruvicitrai-rartheSu rAjJA nipuNA niyuktAH // " ra zabda-kaustubha (pR. 855) uparathI joI zakAya che ke AvI rItanuM eka bIjuM "miyAM pravAsI udAharaNa bhaTTikAvyamAM che. paraMtu A kAvyanA chaThThA sarganA nimnalikhita padyamAM pATha-bhinnatA jaNAya che -- prajJAAcAra rastAnirAmaratA prabibhayAJcakArAsau kAkutsthAdabhizaGkitaH // 2 // " vaLI A pRSTha uparathI e paNa samajAya che ke ba8brAhmaNamAM te "tana 8 jAnA vayameva jAjara'' evo paNa prayoga che arthAta kara ne badale cAra evo paNa prayoga che, je ke bhaMga na thAya teTalA mATe A prayoga karavAmAM Avyo che evo bacAva thaI zake che. 3 samagra caraNa te "te vAtamAM prathamamAsa vAta pacAt' e che ane e raghuvaMza (sa. 9, zlo. 61)nA nimnalikhita zlokamAM daSTigocara thAya che. "tenAbhighAtarabhasasya vikRSya patrI-vanyasya netravivare mahiSasya muktH| nirmi vipramatasiYrta putiyAM prathama mAsa fpata pazcAtta " A saMbaMdhamAM gopALa nArAyaNa dvArA prakAzita saM. 1867nI AvRttimAM nIce mujaba ullekha hovAnuM munirAja zrI caturavijaya sUcave che - "Ama iti paJcamyaiveSTasiddhau anugrahaNaM upasargakriyAvizeSaNavyavadhAne'pi tadanu prayogajJApanArtham" 4 A paNa raghuvaMzagata caraNa che, kemake A kAvyanA 13 mA sarganA nimnalikhita 36mA zlokamAM te dagagocara thAya che - "bhrabhedamAtreNa padAn maghonaH, prabhraMzayAM yo nahuSaM cakAra / tasyAvilAmbhaH parizuddhiheto-bhImo muneH sthAnaparigraho'yam // " Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zabda-kaustubha (pR. 855)mAM paNa prakhrarAya yo nahuSa vara"ne zuddha na gaNatAM kavine pramAda che ema sUcavavAmAM AvyuM che te pachI "ca thayADaDadipuruSa prAyo pramAyAM ' e kyAMthIja doSa-mukta gaNI zakAya ? alabata kAlidAsa jevA mahAkavie paNa raghuvaMza (sa. 9, zloTa 61; sa13, lo36; sa. 16, lo. 86)mAM AvA prayogane sthAna ApyuM che eTale bacAva thaI zake eTale zuM "aihatAM vAvamaDaludhavati ' e nyAyathI saMtoSa mAnavo ke? A padyamAM bIjuM vicAraNIya sthaLa e che ke vizvagananI e nAnAma nuM karma hovA chatAM tene dvitIyA tarIke prayoga na karatAM prathama tarIke je pragaTa karavAmAM AvyuM che te zuM nyAcya che? A saMbaMdhamAM kvIzvare eka tuM zrIrAmAzrame racela siddhAnta candrikAnuM "sabhyo prathama" (kArikA prakaraNanuM aMtima) sUtra ane bIjuM zrImAdhakavikRta zizupAlavadhanA prathama sargonA tRtIya lokagata anya caraNanuM udAharaNa e be pramANe ApI A praganI vAstavikatA siddha karI che. eTale have AnI nyAyyatAnA saMbaMdhamAM zaMkA upasthita karavI te arathAne che. paraMtu ene vizeSa samarthana karanAro ullekha raju kare nirarthaka nahi gaNAya. A paratve zizupAlavadhanA TIkAkAra mahAmahopAdhyAya zrImallinAthasarie "mAmuM nAradra rUdhi : gata "nAradra" praga saMbaMdhI je ullekha karyo che te joI laIe. temaNe kahyuM che ke - " nAradasya karmatve'pi nipAtazabdenAbhihitatvAt na dvitIyA, tiGAmupasaGkhyAnasya upalakSaNatvAt / yathA''ha vAmanaH-nipAtenAbhihite karmaNi na karmavibhaktiH parigaNanasya prAyikatvAt ' // " arthAta-nArada karma che, chatAM ti rUpa nipAta vaDe tene nirdeza thayela hovAthI dvitIyAnI AvazyakatA nathI. jo ke tinI nipAta tarIke tiknI saMkhyAmAM gaNanA nathI, chatAM upalakSaNathI tene paNa ullekha samajI levAno che. vAmane kahyuM paNa che ke gaNanAnI bahulatAne laIne nipAta vaDe nirdiSTa thayelA karmamAM karmavibhaktinI jarUra nathI. have anya vicAraNIya rathaLa tarapha daSTipAta karIzuM. almA pRSTagata "mamavana' zabda e mAvat (napuMsakaliMga)nA dvitIyA ekavacananuM rUpa che. sAmAnya niyama pramANe A 1 zrIyuta jJAnendra sarasvatInI pANinIya vyAkaraNanI tatvabodhinI nAmanI vyAkhyA (pR0 346 )mAM paNa Ane prasAda tarIke ja oLakhAvela che. 2 A zleka nIce mujaba che - " ityUcivAnupahRtAbharaNaH kSitIza, zlAghyo bhavAn svajana ityanubhASitAram / saMyojayAM vidhivadAsa sametabandhuH, kanyAmayena kumudaH kulabhUSaNena // " atra saMyogayAM ane mAsa nI vacce vidhavatra zabda vicAraNIya che. 3 kavirAja bhavabhUtita uttararAmacarita (a. 1, zleTa 10 )nA nimnalikhita padyamAM A bhAvArtha najare paDe che - "laukikAnAM hi sAdhanA-martha vAganuvartate / punarAdhAnAM, vAvamA~snavartite " 4 saMpUrNa zleka nIce mujaba che - " cayastviSAmityavadhAritaM purA, tataH zarIrIti vibhAvitAkRtim / vibhurvibhaktAvayavaM pumAniti, kramAdamuM nArada ityabodhi saH // " Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA rUpa vicAraNIya che, paraMtu sAhityanA kSetramAM mane avAranavAra sahAyatA ApanAra paMDitavarya zrIramApatimizrane pUchatAM tee mane nivedana kare che ke-- " pratyaya-lApa thatAM pratyaya-lakSaNa rahe che e vAtanA je 'na humatA tha'(pA 60 2, l[. ?, sU0 62 ) sUtra niSedha kare che te niSedhane sAmAnyApekSita niyamathI anitya mAnIe teA A sthaLe pratyaya-lApa thatAM pratyaya-lakSaNa rahe che. ema mAnatAM tum saMbhavI zake che."' zabda--kASa-- khAsa karIne A steAtramAM apracalita zabdo najare paDatA nathI e kavirAjanuM zabda-koSa paratvenuM viziSTa jJAna sUcave che. temaNe koSonA paNa rUDI rIte abhyAsa karyAM hoya ema jaNAya che. abhidhAna-cintAmaNi uparAMta anya kASathI paNa teo paricita hAvA joie e vAta nIce mujabanA pAThA uparathI joi zakAya che. " moddo mUrchA matermama: '' (pR0 11 ) " phndragirigirimeMha: '' (pR0 35) "L nAmbUnamAM rAtavuAM, sthaLa tema 2 hATam '' (pR0 56 ) " trivahI sUra relA '' (pR0 57 ) kavirAje je je granthAmAMthI TAMcaNa rUpe pAThe lIdhA che te te granthAnAM nAma, sthaLa vigerenA ullekha karavAnuM kAryAM meM A granthamAM paNa yathAmati karyuM che. chatAM keTaleka sthaLe nyUnatA rahI gai che; jemake " satta svarAnnayo prAmA, mUrchanArzvavirati:'' (pR0 11) e pramANe vaijayaMtIkeAza(pR.145, 110)mAMnajare paDatA ullekha kAi saMgItazAstranA cheke kema pradyu vistAr (pR02), manu jJAna (pR0 3), jarA DhIlcaranayo ( pR029), vizva sampUrchAne ( pR069), tu vRddho (pR0 76) e dhAtu-pAThA kyA vyAkaraNanA che, 'jhainantavAra ji rAndrANaM' e kyA granthanuM vAkya che temaja 14 mA pRSThamAM je mamaTTanA mahAbhASyanA vRttikAra tarIke ullekha karyo che te kALu che te huM nakkI karI zakyA nathI; ethI sujJa pAThaka mahAzayane A saMbadhI mAhitI mane pUrI pADavA vinati che. zrIsarasvatI devInAM stAtrA zrIsarasvatI devInI stuti karI peAtAnI kRtine prAraMbha karanArA aneka vIzvarA A AryAMvamAM thai gayA che. temAM paNa vaLI keTalAka kavi-ratnAe teA zrIsarasvatInAM pRthak stAtrA paNa racyAM che. AvAM ajaina teAtrA paikI nimna-likhita padyathI 1 e vAtanI 'nAmino jIvA' ( 1-4-61 ) e siddhahemasUtranI svApanna vRtti sAkSI pUre che. 2 prathama pRSThamAM ' mudde ' zabdanA prayAga karavAmAM AvyA che te apracalita gaNI zakAya ke kema te prazna che. paraMtu A prayoganI zuddhatAnuM samarthana tA kavirAje pote " mukhzo'trAdhArAnta:, na tu sAntaH " e nivedanapUrvaka karyuM che. 3 samagra padya nIce mujaba hovAnuM subhASitaratnabhADAgAra (pR0 180 ) uparathI jANI zakAya che. " anantapAraM kila zabdazAstraM, svalpaM tathA''yurvahavazva vighnAH / sAraM tato grAhyamapAsya phalgu, haMso yathA kSIramivAmbumadhyAt // " Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA " aindrasyaiva zarAsanasya dadhatI madhyelalATaM prabhA zauklIM kAntimanuSNagoriva zirasyAtanvatI sarvataH / eSA'sau tripurA hRdi dyutirivoSNAMzoH sadA ha sthitA chindyAd vaH sahasA padaistribhiraghaM jyotirmayI vAGmayI // 1 // " -zarU thatuM ra1 padyanuM laghu stotra vikratu-samAjamAM suprasiddha che. thoDAka mAsa pUrve sarasvatI zaMgArazata nAmanA eka ane kAvyanI hastalikhita prati mArA jovAmAM AvI hatI. te apUrNa hovA chatAM meM tenI je pratikRti lakhI lIdhI hatI temAMthI tenA pahelA, naivamA, dazamAM ane agyAramA eTalAM paghone atre ullekha karUM chuM - " santanvRddherjanAnAmamRtavivaraNAdAdirAnandavalle rAdhyAyadhvAntasindhorniravadhiravadhi svato varNarAzeH / sAyaM prAtarvirAmapraviharaNadhRtirdhAma dhAmnAM budhaudhaiH / / mR(spa?)TopAstirvibhUtiM vitaratu vitatAM santataM gaumudA vaH // 1 // " " brahmA brahmAha yAM tatparamiti paramaM zaM parA sA parAsA __ dadyAdadyAdidevI hRdi divi muditA vaH surA mA surAmA / nityAnityAdigarbhA tanubhuvanagatA naikarUpA karUpA mAyAmAyAgamAyA dhRtavimalalayA svaprakAzAprakAzA // 9 // prANatprANaprajAna vaH paramapurupato lovayantIcayantI varNAn varNAtidaptAnatipaTukaraNairIkSamANAM kSamANAm / khyAti khyAtiprakarSAdamarasadasi vAk svAyatInAM yatInAM yAmAyAmAt suvarNe guru dizatu girAmizvarI mAsvarI sA // 10 // devI devI dhiyaM tAM pradizatu bhavatAM madhyamA madhyamArAt sthAyaM sthAyaM sphurantI mativihitaratirdevatA yAvatA yA / zuddhA''zu dhyAnamagnaM bhuvi kRtatapasaM dhikRtArtha kRtArtha darza darza prasannA racayadiha purA sA strAyA svarA yA // 11 // " A mane mehaka tetramAM prathama "rU5" tattvanuM varNana sadharA jevA mahAvRttamAM 74 pA dvArA kavIzvare A lekhyuM che. tyAra pachI "rasa" tattvane adhikAra Ave che. ene aMge keTalAM paDyo racAyAM haze te huM prati apUrNa hovAne lIdhe kahI zakato nathI. mArI pAse jeTalo bhAga che temAM 91 padyo che. koI mahAzaya pAse AnI pUrNa prati hoya to teo mane bAkInAM paDyo nivedana karavA kRpA kare evI mArI temane vijJapti che. 2 A traNa padyo zrIzAbhana-stutinA 89 mAM paDyAdikamAM dagocara thatA yamakanuM smaraNa karAvanAra hovAthI atra meM tene nirdeza karyo che, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA vizeSamAM bIjAM je sararavatI-ratonI paNa prati mArA jovAmAM AvI hatI, tene paNa meM utAre karI lIdhA hatA. AmAMnAM keTalAMka nava nava padhavALAM rata pariziSTo tarIke ApyAM che. Azcaryajanaka ghaTanA to e che ke A paikI gha-pariziSTagata stotranuM nIce mujabanuM AThamuM padya "OM hA~ hI mantrarUpe ! vibudhajanahite ! devi ! devendravanye! caJcaccandrAvadAte ! kSapitakalimale ! hAranIhAragaure ! / bhIme ! bhImATTahAse ! bhavabhayaharaNe ! bhairave ! bhairaveze ! ___ OM hA~ hrIM huMkAranAde mama manasi sadA zArade ! dehi tuSTim // 8 // " kha-pariziSTagata stotramAM thoDAka pheraphAra sAthe prAraMbhika padya tarIke najare paDe che. pravartaka zrIkAntivijaya munIzvare hAlamAM mArA upara je lagabhaga aDhIse tenI haratalikhita pratio mokalI mane temane traNI banAvyuM che te paikI 162 mI ane 217mI pratiomAM nava nava padyanAM sarasvatI-rato che. upoddaghAtanuM kalevara vadhI javAnA bhayathI pratyenuM Adya padya nIce mujaba ApI saMtoSa mAnuM chuM. " vyAptAnantasamastalokanikaraiGkArAsamastAcchirA yA''rAdhyA gurubhirgurorapi gururdevaistu yA vandyate / devAnAmapi devatA vitaratAM vAgdevatA devatA __svAhAntaHkSipa OM yatastava mukhaM yasyAH sa mantro varaH // 1 // " "OM namastridazavanditakrame ! sarvavidvajjanapadmabhRGgike ! / buddhimAndhakadalIdalakriyAzastri! tubhyamadhidevate ! girAm // 1 // " " AI AnandavAlI( ballI ) amRtakaratalI Avi(di)zaktiH pirAI __ mAImadhyAtmarUpI sphaTikamaNImaI(yI) mA mataGgI shddnggii| jJAnI jJA(tA)rtharUpI lalitaparimalI nAdamoGkAramantrI bhogI bhogAsanasthI bhavanavana[va]za(zu)kI sundarI OM namaste // 1 // " A 21mI pratigata dritIya zAradA-ratotranuM Adha padya che. jyAre 2kamI pratimAM je 11 padyanuM sarasvatI stotra che, tenuM prathama pa nIce mujaba che - "hAM hI hyabaikabIje ! zazirucikamale ! kalpavispaSTazobhe ! bhavye ! bhavyAnukUle ! kumatavanadave ! vizvavandyAMhipa ! / 1 A prathama 5ghavALA stotrane "paThita siddha sArasvata tarIke oLakhAvavAmAM AvyuM che. emAM aneka matro che. enuM AThamuM padya stragdharA chaMdamAM racAyeluM che. enA pratyeka pAdAntagata yamaka zrIzAbhana-stutinA 89mAM padyanuM smaraNa karAve che tethI te atre upasthita karavAmAM Ave che - haMso haMso'ti garvaM vahati hi vidhRtA yanmayaiSA mayaiSA yantraM yantraM yadetat sphuTati satatarAM saivayakSA vayakSA sAdhvI sAdhvI zaThAyo pravidhRtabhuvanA durddharA yA dharAyA devI devIjanAA ramatu mama sadA mAnase mAnasenA // " 214 mI pratimAM mAna re sA e pATha-bheda che. 2 AnA kartA zrIjinaprabhasUri che e vAta enA atima para uparathI joI zakAya che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA pame ! padmopaviSTe ! prnntjnmnomodsmpaadyitrii(tri!)| zo dvA?)nusUTe! durinamite ! vi. sArasAre! I ? " zrInivallabhasarita 25 padyano sarasvatIstava paNa koI sthaLe prasiddha thayela hoya te te mArA jovA jANavAmAM nathI, kintu grantha-gAravanA bhayathI te saMpUrNa atra nahi ApatAM tenuM mAtra prathama pa nIce mujaba raju karuM chuM - "sarabhasalasadbhaktipravIbhavastridazAGganA mukuTavisarannAnAratnacchaviccharitakramAm / kavizatanutAM stoSye bhaktyA kilAsmi sarasvatI tribhuvanavanane mokaluTArASTra che ? " have anya kRtione vicAra karavA pUrva prathama sArasvata-dIpaka tarapha daSTipAta karI laIe. ane Adya zloka nIce mujaba che - " saundaryodArakaundadyutidharavapuSaM kauNDalazrIsanAthA___ maMhaHsandohamohAvatamasataraNiM hastavinyastamudrAm / trailokyAnekakAmapravitaraNamarudvIrudhAmaindracApa vyApibhrUpallavAntAmamatirapi namaskRtya devIM stavImi // 1 // " A kAvyamAM sAta sAraravata mancane gupta rIte samAveza karavAmAM Avyo che. A stotranI vRttimAM eka rathaLe zrIjinaprabhasUrinuM nAma najare paDe che e uparathI A jaina munIzvaranI kRti hovAnuM bhAse che. A saTIka stotranI pratino pUrvAdha mane maLe tyAra pachI uttarArdhanA darzana karavAne mane soga prApta na thavAthI huM kavirAjanA sugrahIta nAmane nirdeza karI zakto nathI temaja A stotra jaina kRti che ke nahi te sabaMdhI paNa saMdehAtmaka ullekha kare che. nizcayAtmaka jaina kRtione nirdezakaratI veLAe vAdikuMjarakesarI pramukha birUdethI vibhUSita tathA tilakamaMjarI (blo.32)mAM sUcavyA mujaba "tArAgaNanA kartA zrIbappabhadri sUrirAja mArA maraNa-pathamAM prathama Ave che. emaNe racelA stotra saMbaMdhIne vicAra meM cataviMzatikAnA upadhAta (pR. 21 )mAM karyo che. emanI kRti tarIke oLakhAtuM A ratatra anuvAda sahita meM tyAM (pR. 181-185) AlekhyuM che. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrIzvare paNa sarasvatI-taMtra racyuM che ema zravaNapathamAM AvyuM che, jyAre zrIjinaprabhasUrikta sarasvatI stotra te mArA nayanapathamAM paNa AveluM che. A stotra prakaraNaratnAkaranA dvitIya vibhAga (pR. 254)mAM chapAyelu che. hAlamAM mane zrIvijayendrasUrinI hastalikhita pratimAMthI sahastrAvadhAnI zrI munisundara surivardhakRta nIce mujabanuM atyAra sudhI aprasiddha stotra maLI AvyuM che - 1 A stotra temaja tene A. Avalon kRta aMgrejI anuvAda Hymn to the Goddess nAmanA pustakamAM chapAyAne phakta ullekha mArA jovAmAM Avyo che. 2 emane uddezIne zrIjinaprabhasUrikRta vividhatIrthakalpa (mathurAkalpa)mAM evo ullekha che ke - "teNa AmarAyaseviakamakamaleNa siribappahariNA ahamahurAe ThAviaM avasayachavIse vikamasaMvacchare sirabiMbaM" emanA vizeSa jIvana-vRttAnta mATe te juo caturvizatikAne uddaghAta (pR. 4-4). Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA sahasrAvadhAnizrImunisundarasUrisUtritaM // zrIzAradAstavASTakam // write: 10kalA kAcit kAntA na viSayamitA vAGmanasayoH samunmIlatsAndrAnuparamacidAnandavibhavA / nirUpA yogIndraiH suvizadadhiyA yA'tyavahitai riyaM rUpaM yasyAH zrutajaladhidevI jayati sA // 1 // caJcatkuNDalinIviruddhapavanaproddIpitaprasphurat pratyagjyotiritAzubhA sitamahA hRtpadmakozodare / zuddhadhyAnaparamparAparicitA raMramyate yoginA yA haMsIva mayi prasattimadhurA bhUyAdiyaM bhAratI // 2 // yA pUjyA jagatAM gurorapi guruH sarvArthapAvitryamaH zAstrAdau kavibhiH samIhitakarI saMsmRtya yA likhyate / sattAM vAGmayavAridhezca kurute'nantasya yA vyApinI vAgdevI vidadhAtu sA mama girAM prAgalbhyamatyadbhutam // 3 // nAbhIkandasamudgatA layavatI yA brahmarandhrAntare zaktiH kuNDalinIti nAma viditA kA'pi stutA yogibhiH / pronmIlannirupAdhibandhurapadA''nandAmRtasrAviNI sUte kAvyaphalotkarAn kavivarairnItA smRtergocaram // 4 // yA namyA tridazezvarairapi nutA brahmezanArAyaNai bhaktergocaracAriNI suraguroH sarvArthasAkSAtkarI / bIjaM sRSTisamudbhavasya jagatAM zaktiH parA gIyate sA mAtA bhuvanatrayasya hRdi me bhUyAt sthirA zAradA // 5 // tAdAtmyena samastavastunikarAn syAdvacApya yA saMsthitA nirvyApAratayA bhavedasadivAzeSaM jagad yAM vinA / vINApustakabhRnmarAlalulitaM dhatte ca rUpaM bahiH pUjAhai bhuvanatrayasya vizadajJAnasvarUpA'pi yA // 6 // sAkSepaM pratipanthino'pi hi mithaH saspardhasandhoddharAH sarve vAdigaNAH satattvamamalA yAM nirvivAdaM zritAH / pava zikhariNI chaMdamAM racAyeluM che, jyAre bAkInAM po zArdUlavikrIDita chaMdamAM racAyelAM che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA vizvavyApitayA nayA api same lInA yadantaryataH(gatAH ?) ___ sA'rhadvaktrasudhAtaTAkavaralA vAgdevatA pAtu mAm // 7 // vizvavyApimahattU(sva )bhAga[vi]pi kavIn hRtpadmakozasthitA __yA duSpArasamagravAGmayasudhA'mbhodhiM samuttArayet / bhivA mohakapATasampuTataraM dhRtvA prasattiM parAM deyAda bodhimanuttarAM bhagavatI zrIbhAratI sA mama // 8 // ityAnandacidAtmikAM bhagavatIM zrIbhAratI devatAM zakrAlImunisundarastavagaNanUtakramAM yaH stute / sarvAbhISTasukhoccayairavirataM sphurjatpramodAdvayo mohadveSajayazriyA sa labhate zreyo'cirAcchAzvatam // 9 // iti yugapradhAnAvatAraparamagura zrIdevasundarasUricaraNakamalasaubhAgyaguNamahimArNavAnugAminyAM vineyajanaparamANuzrImunisundaragaNihRdayahimavadavatIrNavistIrNazrIguruprabhAvapadmahadaprabhavAyAM zrImahAparvavijJaptitridazataraGgiNyAM prathame stotraratnakozAparanAmni namaskAramaGgalasrotasi zrIzAradAstavASTakanAmA dvAdazastaraGgaH // cha // maGgalamastu kalyANaM bhUyAt / A te prAcIna ratetronI vAta thaI. arvAcIna ratotro paikI zrIdharmasiMharikRti sarasvatInI ratutirUpa sarasvatI-bhatAmara mukhya hoya ema jaNAya che. A samasyA-kAvyanA 31mAM pRSThanA TippaNamAM je sAta zlokanA sarasvatI stotrane nirdeza karavAmAM Ave che ane jenuM prathama padya 32 mA pRSThagata sAtamo zloka hevAnuM anugAcArya kSAntivijayajIe nivedana karyuM che te tetranAM bAkInAM cha padya A munIzvare nIce mujaba lakhI mokalyAM che - " aviralazabdamahauSaiH, prakSAlitasakalabhUtalakalaGkA / / munibhirupAsitacaraNA, sarasvatI haratu me duritam // 2 ||--aaryaa karabadarasadRzamakhilaM, bhuvanatalaM yatprasAdataH kavayaH / pazyanti sUkSmamatayaH, sA jayatu sarasvatI devI ||3||aaryaa sarasvatI mayA dRSTA, viinnaapustkdhaarinnii| haMsavAhanasaMyuktA, vidyAdAnavarapradA ||4||-anu0 sarasvati ! mahAbhAge !, varade ! kAmarUpiNi / vizvarUpi ! vizAlAkSi !, he vidyAparamezvari ! // 5||-anu0 sarasvatyAH prasAdena, kAvyaM kurvanti mAnavAH / tasmAnnizcalabhAvena, sevanIyA sarasvatI // 6||-anu0 1 pravartakazrInI 98 mI pratimAM 32 mA pRdamAM ApeluM sAtamuM padya dritIya padya tarIke najare paDe che. bAkInAM cha padho-te tyAM jaNAvyA mujabaja che; phakta pAMcamA pAgata sarasvatI ne badale vataryAM eTale pATha-bheda che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA yA devI stUyate nityaM vibudhairvedapAragaiH / sA me bhavatu jihAgre, brahmarUpI ( pA ? ) sarasvatI // 8 // " - anu0 pravartakSNa taraphathI maLelI 205 mI pratimAM te o nimna-simita-- naivu e prathama padya che, tyAra pachI " hrAM hrIM huM jApatuSTe ! himarucimukuTe ! vallakIvyagrahaste mAtarmAtarnamaste daha daha jaDatAM dehi buddhiM prazastAm / vede vedAntagIte ! smRtiparipaThite ! muktide ! mokSamArge ! mArgAtItasvarUpe ! (bhava varavarade ! ) zArade ! zuddhabhAve // 2 // nIce mujakha cheHstotr che. "" padya che ane pachI avira40 thI zarU thatuM padya che, paraMtu tenA uttarA " munivarasevitacaraNA sarasvatI dizatu me vidyAm " yA pramANetuM traNa patra pR0 31-32 mAM zrIzAradA devInAM 16 nAmeAnA ullekha che. pravartakacchanI 223 mI pratimAM 108 nAmavALuM 15 paghanuM mahAmaMtragabhita zAradA-teAtra che, te huM atra nIce mujaba pAThaka mahAzayanA vimaLa karakamalamAM arpaNa karavA lalacAvuM chuM!-- "dhipaNA dhIrmatirmedhA, vAgvibhavA sarasvatI / gIrvANa bhAratI bhASA, brahmANI mAgadhapriyA // 1 // sarvezvarI mahAgaurI, zaGkarI bhaktavatsalA / raudrI caNDAlinI caNDI, bhairavI vaiSNavI jayA // 2 // gAyatrI ca caturbAhuH, kaumArI paramezvarI / devamAtA'kSayA caiva, nityA tripurA bhairavI // 3 // trailokyasvAminI devI, mAMkA kAruNyamutriNI / zUlinI padminI rudrI, lakSmI paGkajavAsinI // 4 // cAmuNDA khecarI zAntA, huGkArA candrazekharI / vArAhI vijayA tarkA, kartrI hartrI surezvarI // 5 // 1 A zloka bRhatttatramukatAhAra (pR0 210 )mAM ApelA 112mA sarasvatI-stotramAM cothA klAka tarIke dRSTigocara thAya che, joke tenAM prathamanAM be caraNe nIce mujaba cheH-~~~ " yA kundendutuSArahAradhavalA yA zubhravastrAvRtA yA vINAvaradaNDamaNDitakarA yA zvetapadmAsanA / 99 A stotranuM prathama padya e che ke-- " ArUDhA zvetahaMse bhramati ca gagane dakSiNe cAkSasUtraM vAme haste ca divyAmbarakanakamayaM pustakaM jJAnagamyA | sA. vINAM vAdayantI svakarakarajapaiH zAstravijJAnazabdaiH krIDantI divyarUpA karakamaladharA bhAratI suprasannA // "" Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA candrAnanA jagaddhAtrI, vINAmbujakaradvayA / zubhagA savegA svAhA, jambhinI stambhinI svarA // 6 // kAlI kApAlinI kolI, vijJA rAjJI trilocanA / pustakavyagrahastA ca, yoginyamitavikramA // 7 // sarvasiddhikarI sandhyA, paGgi( khaDgi ? )nI kAmarUpiNI / sarvasattvahitA prajJA, zivazuklA manoramA // 8 // mAGgalyarucirAkArA, dhanyA kaannvaasinii| ajJAnanAzinI jainA, ajJAnanizibhAskarI // 9 // ajJAnajanamAtA tva-majJAnodadhizoSiNI / jJAnadA narmadA gaGgA, zItA vAgezvarI dhRtiH // 10 // aiMkAramastakA prItiH, hiiNkaarvdnaahutiH| klIMkArahRdayA zakti-raSTabIjA nirAkRtiH // 11 // nirAmayA jagatsaGkhyA, niSprapaJcA calAcalA / nirutpannA samutpannA, anantA gaganopamA // 12 // paThatyamUni nAmAni, aSTottarazatAni yaH / vatsaM dhenurivAyAti, tasmin devI sarasvatI // 13 // trikAlaM ca zucirbhUtvA, aSTa mAsAn nirantaram / pRthivyAM tasya sambhrAmya, tanvanti kavayo yazaH // 14 // dahiNavadanapane rAjahaM pIva zubhrA ___ sakalakaluSavallIkandakuddAlakalpA / amarazatanAMhI kAmadhenuH kavInAM dahatu kamalahastA bhAratI kilbiSaM me // 15 // " zrI sarasvatI devInA varNanane thaDe khyAla Atemaja pariziSTamAM ApelAM te uparathI AvI zake che, paraMtu te saMbaMdhamAM 'vasantavilAsa nAmanA mahAkAvyanA prathama saLaMgata parapara saMbaMdhavALA 58 mAthI 70 mA sudhInA kaleke mananIya che. AnA vidhAtA siddhasArasvata zrIbAlacandrasUrie pitAne vega-nidrAmAM zrI sarasvatInA darzanarUpa anubhava thavAthI tenuM je AlaMkArika citra AlekhyuM che, tene saMskRta girAthI aparicita jane paNa lAbha laI zake teTalA mATe te nIce mujaba anuvAda sahita upasthita karuM chuM - " athaikadA vizvavihaGgavaMzo-taMsena haMsena samuhyamAnA / bhAsAM bharaiH sambhRtazAradAbhra-zubhaiH kakubbhAsamadabhrayantI // 58 // 1-3 pAThAntarANi-'rAkSarA', 'saMsthA', 'tyAnandakava0 / sAvya Gaekwad's Oriental Series wisAtamA anya tarI pAyatuM che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA tupArabhAsA''tapavAraNena, virAjitA''kAravatIva rAkA / saMvargitA svargivadhRbhirArAt-tArAbhirArAddhamupAgatAbhiH // 59 // svarvAranArIdhutacAmarAlI-milanmarAlIkulasaGkulazrIH / / gaGgeva mUrtA'nilanartitormi-calAni celAni samudvahantI // 6 // nitAntamantyAkSarikAnavadyaiH, padyaizca gadyaizca navoktihRdyaiH / anukrameNobhayapArzvagAbhyAM, saMstUyamAnA ziva-kezavAbhyAm // 61 / / murArinAbhInalinAntarAla-nilInamUrteralinirvizeSam / AkaNeyantI zrutamuJjakuJja-samAni sAmAni caturmukhasya // 62 // kaNThAhiphukAravimizrazuNDA-suGkAracitrIkRtacitkRtAni / sucArucArINi suhastakAni, gaNezanRtyAni vilokayantI // 63 // vINAkSaNAkRSTamRgAnurodhAn-mRgAGkamAyAntamivAdhizIrSam / chatrIM dadhAnasya sudhAzanarSeH, sphItAni gItAni vicArayantI // 64 // surAsuraiH svsvmnomtaartho-plmbhsNrmbhkRtaabhiyogaiH| tIrAvanIkalpitadhoraNIkaiH, kSIrodaveleva niSevyamANA // 65 // zarankuhudhiSNyasamUhagaurA-mekatra haste sphaTikAkSamAlAm / dAtuM natebhyaH kavitAlatAyAH, subIjarAjImiva dhArayantI // 66 // kare parasmin praNatAtteloka-dAridyakandaikaniSadanAya / prasahya bandIkRtapanavAsA-nivAsamambhoruhamudvahantI // 67 // anyatra pANau vikacAravinda-samApatabhRGgavighaTanena / vINAM raNantIM namato'nuvela, nivedayantImiva dhArayantI // 68 // vidyAtrayIsarvakalAvilAsa-samagrasiddhAntarahasyamUrteH / vAgvIrudhaH kandamivetarasmin , hastAmbuje pustakamAdadhAnA // 69 // sArasvatadhyAnavato'sya yoga-nidrAmupetasya muhUrtamekam / svapnAntarAgatya jagatpunAnA, zrIzAradA sAdaramityuvAca // 70 ||"-kulkm eka divasa samagra pakSIonA kuLane viSe zirobhUSaNa samAna haMsa vaDe vahana karAyelI (arthAtu anupama haMsarUpa vAhanavALI) zara6 (tu)nA ekatrita thayelA meghanI peThe ujajavaLa evI prabhAonA samUho vaDe dizAnI yutimAM vadhAre karanArI, himanA jevI kAMtivALA chatra vaDe AkAravALI rNimAnI jema zobhatI, sevA karavAne mATe samIpa Avela tArArUpa (athavA manehara evI) divyAMganAo vaDe pAsethI vIMTAyelI, vargIya vArAMganAo vaDe vIMjAyelA cAmaranI zreNinA milanarUpa haMsIonA vaMzathI vyApta banelI zobhAvALI, pavane nacAvelA taraMgonA jevA 1 bhAthAtuM dharee. 2 pra.za. 3 525. 4 pUnama. 5 devAnI sImA. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA capaLa vatrAne dhAraNa karatI (ane ethI karIne to) mUrtimatI gaMgA jevI, anya akSaro vaDe (yukta) doSarahita temaja nUtana uktiothI hRdayaMgama evAM pa tathA gadya vaDe anukrame baMne bAjue rahelA ziva ane kezava dvArA atyaMta stuti karAyelI, merArinI nAbhirUpa kamaLanA madhya bhAgamAM Asakta thayelA dehavALA caiturmukhanA zratarUpa muMjanA kuMjanA samAna sAma (veda)nuM barAbara bhramaranI jema zravaNa karatI, kaMThamAM rahelA sarSanA kuMkArathI (kuMphADAnA nAdathI) mizrita evA suMDhanA sukArathI citrita citkAravALA, atizaya manohara rIte pharanArAM temaja sundara suMDhavALA evAM gaNapatinA mRtyene nihALatI, vINAnA dhvanithI AkarSAyelA hariNanA anurodhathI AvelAM candranI jema mastaka upara chatrane dhAraNa karanArA "devarSinAM samRddha gItane vicAra karatI, potapitAnA cittane varlabha evA arcanA lAbhanA abhinivezathI sAhasa karAyelA evA temaja tIranI bhUmine viSe kalpita zreNivALA evA devo ane dAnavo vaDe "kSIra samudranA kinArAnI jema sevAyelI, zaradda (tuM)nI kuhU( nI rAtrine viSe raspaSTa dekhatAM) nakSatronA samUhanA jevI gauravarNI tathA praNAma karelA janane arpaNa karavA mATe kavitArUpI latAnAM sundara bIjonI jANe mALA hoya tevI sphaTika (ratna)nI akSamAlAne eka hAthamAM dhAraNa karatI, namra paraMtu duHkhI jananI daridratArUpa kandane advitIyapaNe vinAza karavA mATe bIjA hAthamAM baLAtkArapUrvaka baMdIvAna banAvelI lakSmInA nivAsarUpa kamaLane dhAraNa karatI, viravara kamaLane viSe samakALe paDatA bramaronA vidhadanathI namanAra (jana)ne pratyeka vAra jANe nivedana karatI hoya tema raNakAra karatI vINAne apara hAthamAM dhAraNa karatI, praNe vidyAo tathA samagra kaLAonA vilAsa temaja samarata siddhAntanA rahasyanI mUrtirUpa vANI-latAnA kanda samAna pustakane anya harata-kamalamAM dhAraNa karatI temaja vizvane pAvana karanArI evI zrIzAradA devI A sArasvatanuM dhyAna dharatAM eka muhUrta patanI nidrAne prApta thayelA evA mArI pAse svapnAMtaramAM AvIne AdarapUrvaka ema vadI."--58-70 1 eka padyanA antamAM je akSara hoya tenAthI anya padyano prAraMbha karavo; vaLI tenA antamAM AvelA akSarathI anerA padyanI zarUAta karavI ItyAdi. A pramANe padyanA pAdAntAkSarathI zarU thatAM arthata kAcI yamakathI alaMkRta padya mATe juo stuti-caturvizatikAnI mArI saMskRta bhUmikA (pR. 11-12). 2 manahara. 3 mahAdeva. 4 viSNu. 5 mura rAkSasanA zatru, viSNu. 6 DuMTI. 7 brahmA, 8 eka jAtanuM dhAsa. AnA saMbaMdhamAM bhAvaprakAzamAM kahyuM che ke - "mudramaM tu madhura, tuvaraM phizarira tathA che. dAhatRSNA visapAtra-mUtrabastyakSirogajit / doSatrayaharaM vRSyaM, mekhalAsUpayujyate // " 9 gaLuM. 10 khAtara. 11 nArada. 12 candranI kaLI jemAM nAza pAmI che evI pratipaduM (paDavA)thI yukta amAvAsyA (amAsa). 13 khIlelA. 14 athaDAvuM te. 15 AnvIkSikI (tArkika), daMDanIti ane vArtA e traNe vidyAo. 16 be ghaDI athavA 48 miniTa. 17 ema eTale-- " he vatsa ! sArasvatakalpaklaptai-retairalaM dhyAnavidhAnayatnaiH / AbAlyataH sambhRtayA'timAtraM, bhaktyaiva te toSamupAgatA'smi // 1 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA A samIkSA pUrNa karavAmAM Ave te pUrve kavirAja zrIdharmasiMhagaNinA saMbaMdhamAM temanI janma-bhUmi, temane janma-samaya, temanA janma-dAtA ityAdi prasaMgeno ullekha karavo Avazyaka che, paraMtu mAre sakheda nivedana karavuM paDe che ke emanA jIvana upara vizeSa prakAza pADanAruM koI paNa sAdhana mArA jevAmAM AvyuM nathI. phakta A kAvyanA aMtima padhamAM sUcana karavAmAM AvyuM che, te uparathI kavirAjanA gurUvaryanuM nAma SemakarNa -tuM temaja teo AcAryapadathI alaMkRta hatA eTaluMja jANI zakAya che. vIra-bhaktAmaranA kartA zrIdhamavardhanagaNi temanI A kRtinI prazaritamAM temaja "zreNikacipaI, "dazArNabhadra pai", "vIsa jineratavana', "dhabAvanI', AgamasUtrasaMkhyA stavana, yathA purA''san kila kAlidAsa-mukhyA manISAnidhayaH kavIndrAH / mamaurasA mavazatAtma (mA), tathA ivatsa ! vamaLa pravRtiH | 72 " A padya dvArA e sucana thAya che ke dhanapAlAdika kavIzvaranI jema zrIbAlacandrasUrie paNa ajaina kavinI prazaMsA karavAnI udAratA dAkhavI che. sahasAvadhAnI zrImunisundarasUrie paNa kAlidAsAdika ajaina kavionAM nAmane nirdeza karyo che ema temaNe racelI gurnAvalInA nimnalikhita aparamA ka uparathI joI zakAya che kiM bANaH ko murArina kavikulakalaH so'calo nAmaro vA nAzvAsaH kAlidAse vilasati na girAM cApi harSe prakarSaH / moH saugAmo(muH ?) no na ja dUrati mano mahinaiva mAgha prekSyante'smin vicitrA vizadamatijuSaH zaMpuSazcet kavIndrAH // 1 A aMtarakAya, kAyamAna, Ayurasthiti vagere hakIkata upara prakAza pADanArA ra8 kaDInA stavananA kaLazamAM Ima arajI trIjai Adi chaNavara avara cotho ema e covIsa jINavara citta cekhaI praNamIe bahu prema e, purI "rINI' satarasaI tricAle (1743) pragaTa parva pajUsaNe nita vicaiharakha jINuMda nAmaI ghamasI.......bhaNuI" 29 2 A rahyo e ulekha- "jJAnake mahAnidhAna bAvanavarana jAnakInI tAkI jora yaha jJAnakI jagAvanI pAThata paThata joi saMtasukha pAve soi vimalakIrati hoi sAre hI suhAvanI sauMna satarai pacIsa (1725) kAtI vadi naumI dItavAra hai vimalacaMda AnaMda vadhAvanI nairariNIkuM nirakhkhani tahI vijaiharakhya kInI tahAM dharmasIha nAma dharmabAvanI" 3 28 kaDInA A stavanane kaLazagata ullekha nIce mujaba che - Ima INuiM bharate Aja varate bhavya jIvane.... AsatA ANI tatta jANI vIravANI sahI. trihu.jelamera nagare vijeharakha vizeSa e dharmasIMha pAThaka tavana kI dusa pustaka dekha e. 28 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA AtmabaMdha sajajhAya" ane "guNarathAnagArmita sumatijinaratavananA anya bhAgamAM pitAne dharmasiMha" tarIke oLakhAve che, paraMtu AthI teo ane sarasvatI bhaktAmaranA kartA ekaja vyakti che ema kahI zakAya nahi; kemake baMnenA gurUonAM nAmamAM bhinnatA rahelI che. vaLI saM 1570 mAM AcAryapadathI alaMkRta thayelA tapAgacchIya zrI AnandavimalasUrinA ziSyaratnanuM nAma paNa dharmasiMhagaNi che. emaNe dIvAlIrAsa ane vikamarAsa racyA che, paraMtu teo A sarasvatIbhaktAmaranA kartAthI bhinna hovA joIe ema emanA gurUnuM SemakarNa nAma upara lakSya ApatAM bhAse che. dharmasiMha nAmanA eka anya munivara paNa thaI gayA che, paraMtu teo prastuta kavirAjathI bhinna che ke nahi tene nirNaya karavo bAkI rahe che. temaNe kara paDikakamaNe bhAvazuM, heya ghaDI zubha prANu lAla re parabhava jAtA jIvane, saMbala sAcuM jaNa lAla re." 1-kara0 e kaDIthI zarU thatI pratikramaNa sajajhAya racI che. enI anitama kaDI nIce mujaba che - sAmAyika parasAdathI, bahI amara vimAna lAlare dharamasiMha munivara kahe, pragati taNuM e nidAna lAlare. 6, kara0" 1 A 11 kaDInI sajajhAyamAM aMtima ullekha e che ke- " krodha mAna mada valI lebha matAM kare dAnazIyala tapa bhAva amala mana Adara; vijayaharSa jasa vAsa vilAsa sadA vare, dharmasIMha kahe eka dharma sadA manameM dhare."--11 2 A 34 kaDInA stavanane kaLaza nIce mujaba che - Ima nagara bAhaDamerUmaMDana sumatijIna supasAule, guNagaNa caMda vicAra varNavyo bheda agamane bhale saMvata sattara egaNatrIse (1729 ) zrAvaNa vadi ekAdazI vAcaka vijayaharakha sAnidha kahe Ima muni dharmasI "--34 3 zrI dharmavardhanagaNinuM dhamasiMha evuM apara nAma che e mATe have pramANanI jarUra nathI, paraMtu emanuM dharmacaddha paNa nAmAntara hoya ema kahevuM ke kema e vicAraNIya che. jo e emanuM anya nAma nahi hoya te te emanA garabadhunuM nAma hovAnuM cAvAsa daMDaka vana jhinya prakAzaka sabhA amadAvAda taraphathI daDaka-prakaraNa pR.161161 mAM mukita.) nA nimnalikhita kaLaza uparathI jANI zakAya che - "Ima sakala sukhakara nagara jesalamerU mahimA dine dine, saMvata sattara ogaNatrIse (1729) divasa dIvAlI taNe, gurU vimalacaMda samAna vAcaka vijyaharSa suziSya e zrI pArzvanA guNa ema gAve dharmacaMdra sujagIza e." 39 mA pRgata traNa temaja uparyukta traNa ema cha TippaNagata hakIkata pUrI pADavA mATe huM munirAja zrIamaravijyanA ziSyaratna zrIcaturavijayane AbhArI chuM. 4 juo jaina gurjara kavio (pR 165). Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zrAvaka zAha bhImasiMha mANake I. sa. 1892mAM prasiddha karela sakjhAyamAlA (bhA. 1)mAM be sthaLe dharmasiMhane ullekha che. te paikI 324 mA pRSagata zrIratnagurUnI joDanA kartA te prastuta kavirAjathI bhinna che e vAta emanA gurUnA nAma uparathI samajI zakAya che, jyAre ra9 mA pRSThamAM ApelA sAdhunI sajhAyanA kartA koNa che tene nirNaya karavo bAkI rahe che, kemake tenA antamAM te eTalo ja ullekha che ke - "sAdhu taNA guNa gAvatAM re, saphala hoye nija Aza re; dharmasiMha munivara kahe re, suNatAM lIlavilAsa re. 19 A uparAMta dharmasiMha nAmane nirdeza paMcapratikamaNusUtranA 204 mA pRSThamAM che, paraMtu e dharmesiMha munIzvara te zrInikuzala munirAjanA ziSya che. kemake tyAM kahyuM che ke - "dharmasiMha dhyAna dhare sevaka kuzala kare sAco zrInikuzala gurU nAma meM kahA hai. 2." A pRSThagata chappA paNa emanI kRti hoya ema bhAse che. vaLI 203 mA pRSTha upara sarve ke jenA aMtamAM kahe dharamasiMha lIdhe kuNa laha, diye jinadattakI eka dahAI" evo ullekha che tenA kartA paNa Aja munIzvara haze ema lAge che. zivajI AcAryarAsanA kartA paNa dharmasiMha nAmanA koI munivara che ema jaina gUrjara kavio' (pR. 585-586) uparathI jaNAya che.' zrIbhaktAmaratetranA caturthapadasamasyArUpa ane zrI neminAthane uddezIne racAyelA prANapriya kAvyanA kartA muni zrIratnasiMhanA gurUnuM nAma paNa dharmasiMha che, paraMtu teo munirAja zrIsaMgharSanA ziSya thAya che eTale teo te prastuta na hovA vize zaMkA rahetI nathI. A uparathI joI zakAya che tema dharmasiMha nAmanA aneka munivaryo thaI gayA che, paraMtu te paikI sattaramA saikAmAM thaI gayelA keTalAka muniratna saMbaMdhI vicAra karIzuM to jaNAze ke 1 A kharataragacchIya pustaka che ane te I. sa. 1909 mAM zrAvaka za0 bhImasiMha mANake prasiddha karyuM hatuM. 2 pAWjInastavana (pR. 191-192 ne kartAnuM nAma pramasI che, ema tattva vicArI mana zuddha dhArI, zrIdhI(dhra)masI sukhakArI rAja. 7" e kaDI uparathI joI zakAya che. paraMtu A pramasI (dharmasiMha) te keNa te jANavuM bAkI rahe che. 3 zrIsumatisundarasUrinA samayamAM dharmasiMha nAmanA jaina gRhastha paNa thaI gayA che e vAta zrImacAritragaNita gurUguNaratnAkara kAvyanA tRtIya sarganA nimnalikhita 94 mA bleka uparathI joI zakAya che ____ "AkArya sumatisundarasUrivarAn sotsavena vinayena / dhaya'bhyadharmasiMhaH praklRptavAn pippalIyapure // " 4 AnuM aMtima pava e che ke "shriisngghhrsssuvineykdhrmsiNh-paadaarvindmdhulinnmnirtnsiNhH| 'bhaktAmara stuticaturthapadaM gRhItvA, zrInemivarNanamidaM vidadhe kavitvam // 5 // " Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA (1) saMvat 1686 mAM rAdhanapuramAM zanaizcara-vikramane rAsa racanAranuM nAma dharmasI 'siMha) che. (2) harSavimaLa evA apara nAmavALA (?) dharmasiMha che. A vAta zrIprItivimalagaNikRta campakASThakathAnA nimnalikhita bhAga uparathI jANI zakAya che - " tapagacchamAnase yaH mUriH zrIhIravijayasUrivaraH / zukladvipakSacArI rAjito rAjahaMsa iva / / 474 // tatpadRdhAridhIraH suurishriivijysensuurybhidhH| sa jayatu jIvaloke'pi yAvanmeru vedacalaH // 475 // tatpAdapadmaparimalasevI zrIdharmasiMhagaNinAmA / tatpAdapaGkajasevI jayavimalagaNirgaNe jIyAt // 476 // zrIAmrasthalacaturmAsimadhyasthaprItivimalena / zazirasavANAnyande (1653) vihitAH zlokAzcaritrasya // 477 // iti zrImatta pAgaNagaganAGgaNadinamaNibhaTTArakabhaTTArakabhaTTArakazrIAnaMdavimalasUriziSyazrIharSavimalagaNiziSyapaNDitajayavimalagaNipAdapaase vipaNDitaprItivimalagaNiviracitAzrIcampa. eNiyA sarjA" have jama zrI sarasvatI-bhaktAmaranI samIkSA saMbaMdhI yathAmati nirdeza karavA pUrve maMgalAcaraNarUpe devASTakamAMnuM saptama pada upasthita karyuM hatuM tema A samIkSA paranuM vaktavya pUrNa karatAM aMtima maMgalAcaraNa tarIke zrImammaTabhare racela kAvyaprakAzanI zrImANikyacandrasUri kata saMketa nAmanI TIkAmAM sAkSIbhUta pATha tarIke prAraMbhamAM Apela vizvajananI zrI sarasvatI devInI stutirUpa nimnalikhita- " stutyaM tamAsti nUnaM jagati na janatA yatra vAdhA vidadhyA danyonyaspardhino'pi tvayi tu nutividhau vAdino nirvivaadaaH| yata taccitraM na kiJcit sphurati matimatAM mAnase vizvamAta brAmi ! tvaM yena dhatse sakalajanamayaM rUpamahenmukhasthA // " - padyane ullekha karI zrIzAntinAthane praNAma karate zrI zAnti-bhaktAmaranI UhApaha-dizA prati prayANa karUM chuM. - zrI zAntibhaktAmaranuM siMhAvalokana zrIlalamIvimala munirAje raceluM zAnita bhaktAmara bhaktAmara ratetranA caturtha caraNanI samarayArUpa hovAthI te vIrabhakatAmara, nemi-bhakAmara ane sarasvatI-bhaktAmarane pAdapUrtirUpa alaMkAranI temaja chaMdanI daSTie maLatuM Ave e svAbhAvika che. paraMtu atra vizeSatA e che ke A kAvya pUrvokta kA nI mAphaka pajJa TakAthI vibhUSita nathI. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA A kAvyamAM tenA kartAe avataraNarUpe kaI ka ra nathI, ethI karIne A aMzamAM te nemi-bhaktAmarane maLatuM Ave che, paraMtu AmAM vIra-bhakatAmaranI jema aMtamAM prazastirUpa pRthaka loka racAyelo hovAthI te nemi-bhatAmara temaja sarasvatI-bhaktAmarathI tadaze jUduM paDe che. A kAvyamAM zrIzAntinAthanI stuti karavAmAM AvI che, eTale viSayanI pradhAnatAnI daSTie te uparyukta kAvyathI bhinna che, paraMtu zrIzAntinAtha paNa lokapriya tIrthakare paikI eka che e daSTie vicAra karatAM te tenI pUrvokta kAvyanI sAthe samAnatA nihALI zakAya che. paraMtu A saMbaMdhamAM eTaluM to umeravuM paDaze ke vIra bhAmaramAM zrI mahAvIra prabhunA jIvanane lagatA mukhya prasaMgane jeTale aMze ullekha che, teTale aMze zrIzAntinAthanA jIvana upara prakAza pADanArA prasaMge A zAnti-bhakatAmaramAM daSTigocara thatA nathI. A kAvya dvArA te emanA sabaMdhamAM eTaluM jANI zakAya che ke teo IzvAku kuLanA hatA temaja temane 64000 patnIo hatI. vaLI teo ekaja bhavamAM cakravartI temaja tIrthakara e be pade prApta karavA bhAgyazALI thayA hatA. lokAntika devonI vijJapti anusAra temaNe dIkSA lIdhI te pUrve temaNe sAMvatsarika dAna dIdhuM hatuM e hakIkta temaja kevalajJAna prApta thayA pachI temaNe gaMbhIra svara pUrvaka, temaja pAMtrIsa vANInA guNae karIne yukta evI sAte nayane avalaMbIne dezanA ApI bhavya jIvonA ajJAnane nAza karyo hato te vAta temaja aneka jIvo upara upakAra karavA mATe temaNe anyAnya sthaLe karelo vihAra, dezanA samaye devakRta vibhUtione sadbhAva ane AyuSya pUrNa thatAM temanuM mukti-gamana e vAta paNa A kAvyamAM najare paDe che, paraMtu e te pratyeka tIrthakaranA jIvana sAthe saMbaMdha dharAvanArI hakIkta che. A seLamA tIrthaMkaranA jIvanavRttAnta upara prakAza pADanArA je nIce mujaba che - kartA bhASA racanAkALa leka saMkhyA (1) zAntinAtha-caritra devaca prAkRta 1160 12100 amudrita (kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrinA gurU) (2) cha mANikyacandra mANikaparA 5574 zrIhemacandrasUri saMrakRta ( kalikAlasarvajJa) (4) , ajitaprabha , 1317 428 mudrita (5) ) meMnideva 1322 48papa amadrita 1 A saMkhyAdi jaina graMthAvalInA AdhAre meM Apela che. 2 jainadharmaprasAraka sabhA taraphathI prasiddha thayelA triSaSTizalAkApurUSacaritrane A eka bhAga che arthAt A e mahAkAvyanuM pAMcamuM parva che. 3 A grantha jainadharmaprasAraka sabhA taraphathI prasiddha thayela che. 4 jesalameranA bhaMDAranA granthanA sacipatra (pR. 49mAM) saM0 1439 nA sAlapUrvaka zrImunidevasUrine zAtinAtha-caritranA kartA tarIke ullekha che. teo A che ke bIjA ? 5574 drita Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 2700 (9) (10) , >> (12) ) (6) zAntinAthacaritra munibhadra sarakRta 1410 6272 (7) , kanakaprabha patrAMka 163 amudrita | (devAnaMdanA ziSyaratna) , (8) , (ga) bhAvacandrasUri 6500 6500 mudrita udayasAgare meghavijaya mudrita (satasaMdhAna mahAkAvyanA kta) (11) , vatsarAja mudritA zrI pradyumnasUri amudrita A uparyukta 12 2 zrIzAntinAthanA caritra upara savistara prakAza pADe che, jyAre pariDatAvartasa zrIzIlaratnasarikA pAdAntayamathI alaMkRta caturvizatijinastutisaMgrahamAMnAM nimna likhita pAMca pa dvArA temanAM janaka-jananInAM nAme, temanA garbhAvatArane prabhAva, temanA dehanI ghati, temaNe kareluM tinuM rakSaNa, temanI pAMcamA cakravartI tarIkenI padavI temaja temanA soLamA tIrthakara tarIkenI vikhyAtinI jhAMkhI thAya che - vatrInIvanarAmaya!. kamarA ! gharomakA jaya prabho ! manmathadandazUka !, suparNasankrandanazasyazUka ! // 1 // vasundharAvallabhavizvasena-kulapradIpa ! kSitamohasena ! / namostu te zIvajJAta , mugatarativeda ! tAta ! | 2 || sthitasya garbhe'pi tava prabhAvaH, svayambhuvi klezaharaH svabhAvaH / samullalAsAdhRtimadhyagasya, gandho yathA jAtimaNIvakasya // 3 // tvayA yathA'rakSi kapotapotaH, sampannakaSTAd vyasanAbdhipota ! / tathaiva mAM rakSa vibho ! pramAda-niSAdabandhAd vihitaprasAdaH // 4 // bhavAnabhUH paJcamacakravartI, haran janAnAM bhuvi kAmamartIH / zrutastathA SoDazatIrthanAtha-stanuSva zAnte ! samatAM mamA'tha // 5 // " 1 A grantha zrIyazovijayajainagranthamAlA taraphathI prakaTa thayela che. 2 A grantha jainadharmaprasAraka sabhAe bahAra pADyo che. vaLI AnuM gujarAtI bhASAntara paNa A sabhA taraphathI bahAra pADavAmAM AvyuM che. 3 A kAvya naiSadha-caritranA caturtha caraNanI samasyArUpa che ane te jaina vividha sAhitya zAstramAlA taraphathI prasiddha thayeluM che. 4 A granya paM. hIrAlAla haMsarAja taraphathI prasiddha thayela che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zrIlakSmIvimalanA jIvana-vRttAnta A kavirAjanA jIvananA saMbaMdhamAM zrIzAntibhaktAmara kAvyanA aMtima zlAka uparathI tA eTaluMja jANI zakAya che ke tee kItivimala(gaNi) munirAjanA ziSya thatA hatA. vizeSamAM AnI TambAvALI pratinA aMtima bhAgamAM te saM. 1847 mAM lakhAyAne ullekha hAvAthI A kAvya tenI pUrve temaNe racyuM haro ema sahaja anumAna thAya che, jyAre nIce mujabanA emanA 'saMkSipta jIvana-caritra tarapha najara karatAM A kAvya sUri-pada maLyA pUrve eTale vi. saM. 1798 pUrve temaNe racyuM haze ema kalpanA karI zakAya che. sItapura nagaramAM pAravA' jJAtInA zeTha geAkaLa mahetA rahetA hatA. temane ra7A nAmanI patnI hatI. A dampatIne sa MsAra-sukha bhAgavatAM eka putra thayA. tenuM temaNe lakhamIcaMda nAma rAkhyuM. teNe eka divase peAtAnA gAmamAM padhArelA zrIkIrtivimala muninA upadeza sAMbhaLyeA. AthI enAmAM vairAgya vAsanA udbhavI. mAtApitAnI sammata laI teNe dIkSA lIdhI. emanuM lakSmIvimala nAma rAkhavAmAM AvyuM. zAstrAbhyAsa ane vihAra karatA anukrame tee amadAvAda AvyA. upadeza ApI temaNe cha vyaktione teA vairAgya raMgathIevI raMgI ke te chae jaNAee emanI pAse dIkSA lIdhI. cAmAsu utaratAM teo zaMkhezvaranI yAtrAe gayA. zrIjJAnavimalasUrinA paTTadhara zrIsaubhAgya(sAgara) sUrinA ziSya zrIsumatisAgarasUriA temane meLApa thayo. temaNe zrIlakSmIvimala munIzvarane sa 1718 (1798 !)mAM sUripada ApI viSNudhavimalasUri nAma pADyuM. tyAMthI vihAra karI A zrIviSNudhavimalasUrie zrAvakAnA AgrahathI pAlaNapuramAM cAmAsuM karyuM. tyAra pachI A sUrijIe pAtAnA vihAra daramyAna aneka yAtrAe karI ane dhaNAne dIkSA ApI. buhaeNnapurathI vihAra karI tee sAdare gayA. tyAM AsavALa jJAtinA sArAMbAinA putra mULacaMdane dIkSA ApI temaNe tenuM bhANavimala nAma pADyuM. emaNe mIThIbAInA AgrahathI au(ne?)ragAbAda cAmAsuM karyuM.tyAM cha jaNAe dIkSA lIdhI. emaNe samayeAcita dezanA ApI keTalAka nAgara vANIAne zrAvaka karyAM. tyAMnA zrAvakAnA AgrahathI saM. 1813 phAguNa sudi panA dine mahimAvimalane sUripada ApyuM. pachI zrImahimAvimalasUrine tyAM rahevA dai pAte jAlaNe padhAryAM. tyAMthI pAchA aura'gAbAda AvI sa. 1814nA mAgasara vada trIjane dine teo svargavAsa pAmyA. zrIviSNudhavimalasUrie 'samyaktva-parIkSA nAme padyabaMdha graMtha racyA che ane tenA 1 jaina aitihAsika gUjara kAvya sacaya (pR0 10 )mAM enuM viziSTa vana che. te uparathI AtI sthUla rUparekhA atra AlekhavAmAM AvI che. 2 khIjI paNa vANIAnI nAteAmAM pUrve jainadharmI vaNika hatA ema sapramANa sva. maNIlAla bArabhAi vyAsanA ' jaina pratimA uparanA lekha-vaNika jJAtie ' e lekha uparathI jANI zakAya che ( jI zrIjaina ve. kaoN. heralDa pu0 11, pR0 451-454 ). 3 zrIbhAnuvimala munivara mATe racAyelA A grantha vi. sa. 1813 mAM jayeSDa mAsamAM zukala trayodazIne divase pUrNa karavAmAM AvyA hatA ema enA nimna-likhita zlokA uparathI joi zakAya cheH-- " zAke nandavArdhirasacandra ( 1679 ) mite saMvatsare jyeSTamAsi / dviviSuvarvataSandra( 1812 )mitte vimmasaMvatsare me // 7 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA gujarAtImAM TaLe paNa teja karyo che. te TabbAnI prazastimAM teo potAnI gurUpare parAdinuM nIce mujaba nivedana kare che - 61me pATe vijyaprabhasUri, 62me pATe jJAnavimalasUri thayA, ume pATe saubhAgyasUri, 64 me pATe sumatisAgarasUri paMcaviyatyAgI, vardhamAnAditapa kAraka mahAtapasvI thayA. graMthakAra vibudhavimalasUrine AcArya-padadAtA sumatisAgarasUri hatA ane dikSA-gurU kIrtivimalagaNi tAravI hatA. jemaNe saM. 1710mAM pAlaNapura pAse golAgAme mahAvIra prabhunI nizrAe jiddhAra karyo. kAzImAM nyAyazAstra bhaNI padhArela yazovijaya mahopAdhyAyanA sAhAe zrIhaddhivimalagaNi kriyA pALatA. temanA ziSya kIrtivimala te graMthakAranA gurU thAya che. graMthakAra zrIvibudhavimalasUrine sumatisAgarasUrie saM. 1798mAM vaizAkha sudi 3 zaMkhezvaramAM sUripada ApyuM. nAraMgAbAdamAM saM. 1813nA phAguNa sudi panA dine zAMtinAthanA deharAsaramAM zA. kapuracaMda metIcaMdatathA devacaMda lAlajIpramukha saMghe mahimAvimalasUri karyo. temanA ziSya paM. zrIkhAMtivimala pramukha aneka ziSyayukta graMthakAre A graMtha racyuM. zAke 1679 ane saM. 1813mAM pUrNa karyo. sudi 13 se dine bhAnuvimalanA AgrahathI saM. 1814nA phAgaNa vadi 7 vAra bRhaspati dine likhite zrIraMgAbAda maLe." samyakatva-parIkSAnA kartA zrIvibudhavimalasUrie 'upadezAtaka paNa racyuM che ema enA niksa-likhita zloka uparathI joI zakAya che- "vimalakIrtidharo muvi tacchizu-vimalakIrtigururguNasAgaraH / vimalaziSyajanaiH paragautamo, vimalazAsanazomitadezanaH // 107 // zuklapakSe trayodazyAM, samApto'yaM hi granthakaH / mAnavamasavartha, mavanAM kuvAra: cha8 che." 1 kaccha dezanA manoharapuramAM saM. 1677 mahA sudi 11 janma, zivagaNa pitA, bhANI mAtA. saM. 1686mAM vijayadevasUri pAse dIkSA. saM. 1701mAM paMnyAsa pada, saM. 1710 vai. zu. 10 gaMdhAramAM AcAryapada ane saM. 1749 vaizAkha vadi 11 dine anazana karI 13 dine dIva baMdaramAM svargavAsa thayo. emanA gurU zrIvijayadevasUrinuM saMkSipta itivRtta nIce mujaba che - - saM. 1634mAM IDaravAsI zeTha thirAnI patnI rUpAdethI janma. saM. 1643mAM amadAvAdamAM zrIvijayasenasUri pAse dIkSA. saM. 1655mAM zikaMdarapuramAM paMnyAsapada, saM.1656mAM khaMbhAtamAM AcArya-pada, saM.1658mAM pATaNamAM gaNAtunA, saM. 1671mAM bhaTTArapada, ane saM. 1674mAM mugala pAdazAha jahAMgIre temane mahAtapA birUda ApyuM. saM. 1713nA aSADa sudi tame anazana karI agyArasane dine dIva nagaramAM svargavAsa. 2-3 emanA saMbaMdhamAM juo zrIzAbhana munIzvarakRta stuticavizatikAnI mArI saMskRta bhUmikA. 4 eSi devacaMda lAlabhAI jaina pustakeddhAra phaMDa taraphathI 28 mAM prakhyAMka tarIke samyakatva-parIkSAnI sAthe prasiddha thaele A grantha vi.saM 1783 mAM zrAvaNa kRSNa paMcamIne dine pattanapura (pATaNa)mAM racAyela che ema AnA nIce mujabanA anya padya uparathI joI zakAya che - pAnanamunindra 1712 )-mite bAvaLAritaVLyA ! upadezazatakAkhyagranthaH samApto'bhUt pattane // 109 // " Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA vibudhavimalasUristacchizuH saGghasevI sumatijaladhisUrerlabdhamUritvasaMjJaH / nijaparahitahetostattvasAropadezaM - zatamitaLe dhara | 208 ." A uparathI kadAca koIne ema phare ke upadeza zatakanA kta te zrI kItivimala munIzvaranA ziSya nathI, paraMtu teo to zrIvimalakIrtinA ziSya che, to te ThIka nathI; kemake evo ullekha to che bhaMga na thAya te mATe karavAmAM Avyo haze ema bhAse che. samyakatvaparIkSAmAM to nIce mujabane ullekha dRSTigocara thAya che - " dhatte nyAyayazA yazovijayatAM zrIvAcako nAmani - sAhAyyAd budha RddhinAmavimalaH saMvegamArgasthitaH / tacchiSyo gurukIrtikIrtivimalo buddho gurustacchizuH sUriH zrIvibudhAbhidhAnavimalo granthaM vyadhattAmukam // 75 // " lakSmIvimala nAmanA munIzvare gUrjara bhASAmAM eka evIsI lakhI che ke jene prArablika bhAga e che ke- dvAraka haSabha jinesara tuM mile, pratyakSa pita samAna che, tAraka je tujhani avalaMbiyA, teNe lahe uttama sthAna che. " jyAre jene antima-ullekha e che ke-- vIra dhIra zAsanapati sAce, gAtAM kAti kalyANa, kIrtivimala prabhu parama sabhAgI, lakSmI vANI pramANe re A munIzvara te prastuta kavirAja hovA pUrepUro saMbhava che. AvI paristhitimAM emanI upalabdha kRtionI saMkhyA cAranI gaNAyaH (1) zAnti, (2) upadeza0, (3) samyakta ane (4) cevIsI. zrIvivimala munirAjanA ziSya-ratna paMDitalAla chagaNinA ziSyanuM nAma paNa kIrtivimala che ema jaina gurjara kavio' (pR. 55)mAM ApelA caturvizati-jina-stavanA nimnalikhita ullekha uparathI joI zakAya che. " zrIvijayavimala vimalavibudha resIsa simaNi paMDita lAlajI gaNivarU, tasa sIsa pabhaNaI kIrtivimala budha RSI maMgala karu." gajasihakAranA kartA tarIke oLakhAvelA A kIrtAivimala munIzvara zAnti-bhaktAmaranA kartAnA gurU che ke kema tene nirNaya vizeSa sAdhana vinA karI zakAya tema nathI, cheka uparanA 1 A temaja aMtima kaDI " jaina gUrjara kavio ' (pR0 596 )nA AdhAre ApI che. 2 vahANa. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA ullekhamAMnA "vimalavibudha' tarapha dhyAna ApatAM ane lAlajIgaNine vidhA-gurU gaNatAM A kIrtAivimala paNa prastuta hoya ema bhAse che. lamIvimala vimala nAmanA eka anya munirAja paNa thaI gayA che paraMtu teo kaTapara (?) gacchIya zrIdharmavimala munIzvaranA ziSya thAya che, jyAre zrIrAjavimalanA teo gurU thAya che ane zrIsadhavimalanA teo dAdAgurU thAya che. A hakIkata pAryaratavana (uvasaggaharastotra), zAntikarastavana (saMtikarastAtra), bhayahararatavana (namiUNaratana), ajitazAntistavana, bhaktAmarastotra 0 vRddhA bahatu)zAnti e che tenI saM. 1786mAM lakhAyelI ane raoNyala eziyATika sAyaTi (muMbAI)nI prati uparathI jANI zakAya che. zrI pArzvabhaktAmaranuM paryAlocana zrI pAzva-bhaktAmara e paM. vinayelAbhagaNijInI kRti che. emAM ekaMdara 45 leke che. te paikI prathamanA 44 raleke bhaktAmara-stotranA caturtha caraNanI samasyArUpa che, jyAre aMtima riloka prazaritarUpa che. A samagra kAvya jainenA trevIsamAM tIrthakara zrI pArzvanAthanI stutirUpa che e vAtanI Adha temaja antima loka sAkSI pUre che; paraMtu A dvArA zrI pArzvanAthanA jIvana-vRttAnta upara kaMI paNa prakAza pADavAmAM AvyuM nathI, ghaNAkharA ke te game te jinezvaranI stutirUpa gaNI zakAya tevA che. AthI karIne jeTale aMze zAnti-bhaktAmara e nAma sArthaka che, teTale aMze paNa A kAvyanuM nAma sAntaryuM nathI. chatAM paNa zrI pArzvanAthanA caritra upara prakAza pADanArA granthane ullekha karavo anAvazyaka nahi gaNAya, kemake Adhunika pAzcAtya vidvAna zrIpArzvanAthane jaina dharmanA mULa sthApaka tarIke svIkAre che, jyAre zrI mahAvIrasvAmIne te A dharmanA sudhAraka-prarUpaka tarIke mAne che. A grevIsamA tIrthaMkaranA jIvanavRttAntanI rUparekhA nIcenA granthomAM AlekhAyelI che. nya kartA racanA-samaya loka-saMkhyA (1) pArzvanAtha caritra padmasundara saMskRta 1139 1024 (2) devabhadra prAkRta 1165 (3) che gAthA 2564 (4) mANikyacandra , 1277 5278 (5) w bhAvadeva saMskRta 1412 6400 sarvAnanda tADapatrI 345 bhASA 1 emanuM racela pArzvanAtha caritra zrIyazavijaya prasthamAlA taraphathI I. sa. 1912mAM chapAI bahAra paDeluM che. AnA AdhAre mI. glaeNmarIDa (Bloomfield) nAmanA pAzcAtya vidvAne pArzvanAthanA jIvananI rUparekhAM aMgrejI bhASAmAM AlekhI che. A granthanuM nAma The life and stories of the Jaina saviour Pargvnatha che ane te I. sa. 1919 mAM prasiddha thayela che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA (8) grantha kartI bhASA racanA-samaya lokasaMkhyA (7)pArzvanAtha-yaritra (ga) 'yavANi saMskRta 5500 (8) , vinayayandra , 3985 (2vipralanA ziSya) hemavijayagaNi , 166ra 310 grevIsa tIrthakara zrI pArzvanAthane aitihAsika vyakti tarIke ravIkAra karavA have kaI vidvAna bhAgyeja nA pADe evI sthiti UbhI thaI che, te temanA pUla varUpa upara prakAza pADanArAM catuviMzatijinastutisaMgrahanAM nimnalikhita paghone ullekha karavo arathAne nahi gaNAya. " vighnavAtavivartakarttanajagadvikhyAtavIravrataH svastizreNIsamRddhipUraNavidhau kalpadrumo vizrutaH / puNyaprauDhipadaprabhAvapaTutApratyakSapUSA priyaM zrIpArzvaH paramodayaM jinapatiH puSNAtu shaamyshriym(yH?)||1|| zrIvAmAramaNAzvasenanRpatizreSThAnvayazrIkara ! preqhatpAvanakAyakAntivijitapratyayadhArAdhara ! / puNyaprApyapadaprasAda ! paramazrImUlatAsAdhana zlAghya ! zrIdharaNendravandhacaraNa ! trAyasva mAM pApmanaH // 2 // svAvAsAt sahasA sametya ca bhavAn kAruNyatastAttvikA duddadhe viSamAjjvalantamuragaM dInaM yathA pAvakAt / to kAruNyadRzaM vidhAya bhagavan ! mAmapyananyAzrayaM vizvavyApikaSAyabhISaNadavAdAkarSa deva ! svayam // 3 // kAmaM kAmaThavArivAhapaTalopajJaprasapatpayaH pUraH plAvayati sma lezamapi no tvAM dhyAnagaM nirbhayaH( yam ? ) / tava kiM kautukamatra mohajaladhiokatrayavyApakaH so'pi kSobhayati sma no jinapate ! tvAM saMsRtestAraka ! // 4 // jIrApalli-phalArddha-kAzI(zi)-mathurA-zaGkezvara-zrIpura jya(tra)mbAvatyaNahillapattanamukhaprakhyAtatIrthezvara / / caJcazcitrakamUlikeva bhagavan ! pArzva ! tvadIyAbhidhA kuryonme guNakozamakSayamasAvArAdhyamAnA tridhA // 5 // " 1 emaNe saMskRta bhASAmAM raceluM zrI pArzvanAtha caritra jainadharmaprasAraka sabhA taraphathI prasiddha thayeluM che. vaLI enuM gujarAtI bhASAntara paNa A saMsthA taraphathI bahAra paDeluM che. 2 emanI kati mani zrImohanalAlajI jaina granthamAMlAnI prathAmAMka tarIke I. sa. 1916mAM prasiddha thayelI che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA arthAtu-azvasena e zrI pArzvanAthanA pitAnuM nAma che, jyAre vAmA e temanI mAtAnuM nAma che. vaLI dharaNendra temane sevaka che. pUrva bhavamAM kamaTha tApasanI ajJAna tapazcaryAnA bhogI banelA A bhegI (sarpa)nuM temaNe svaharate agnithI rakSaNa karyuM hatuM. A uparAMta kamaTha tApasa marIne vyaMtara tarIke utpanna thaye tyAre teNe trevIsamA tIrthaMkarane ghera jalavRSTi dvArA bhayaMkara upasarga karyo hato. vizeSamAM jIrApallI, phala ItyAdi nagaromAM zrI pArzva prabhunI prakhyAti thayelI che. ema antima padya uparathI spaSTa samajAya che. chatAM targata pramukha zabdathI zuM samajavuM joIe te jANavuM bAkI rahe che. alabata A viSayanI jijJAsu pitAnI IcchA tapta karavA mATe pariziSTagata munirAja zrIzAntikuzalaracita pArzvanAthastavana joI zake che, chatAM paNa tyAM sUcavelAM 108 nAmanI satulanA karavAmAM temane sahAyabhUta thaI paDe teTalA mATe zrIuttamavijayakRta pAzvadevanamamAlArUpe rasa-sAmagrI pIrasavA lalacAuM chuM" (kaDakhAnI dezI) pAsa jinarAja suNI Aja saMkhesarA, parama paramesarA vizva vyA; bhIDa bhAMgI jarA davAnI jaI, thira thai zaMkhapurI nAma thA -pAsa. 1 sAra kari sAri mane hAri mahArAja tuM, mAna mujha vInatI mana mAcI; avara devA taNI Asa kuNa kAmanI, svAmInI sevanA eka sAcI.-pAsa2 tUhI arihanta bhagavanta bhava tAraNe, vAraNa viSama bhaya duHkha vATe; tUhI sukha kAraNe sAraNe kAja sahu, tUhI mahAraNe sAcA mATe-pAsa0 3 aMtarIka (1) amIjharA (2) pAsa paMcAsarA (3) bhoyarA (4) pAsa bhAbhA (5) bhaTevA (6); vijyacintAmaNi (7) semacintAmaNi (8)ravAmI simA (zrIpAsA) taNuM kare caraNa sevA - pAsa4 kalavadhi (9) pAsa manamehanA (10) magasiyA (11) tArasallA (12) namuM nAMhi teTA; saka(zrI)balecA (13) prabhu Asagula (14) ayiA (15) khaMbhaNa (16) thaMbhaNa (17) pAsa moTA-pAsa 5 1 A munirAja zrIgautamavijayanA praziSya thAya che, jyAre khuzAlavajayajInA te teo ziSya thAya che. temaNe A purUSAdAnI pAzvadevanAmamAlA saM0 1881 nA phAgaNa vada bIjane divase racI che. - ra A nAmamAlAmAM zrI pArzvanAthanAM 108 nAmono nirdeza karavAmAM AvyA che. jainagranthAvalI (pR. 286)mAM bhAratI 108 nAma tavana" evo ullekha che e uparathI temaja A praratAvanAnA pR. 35-36 uparathI paNa samajI zakAya che ke sarasvatInAM paNa 108 nAme che. ajaina sAhityamAM mahAdevanAM 108, viSNunAM 100 nAme, gaNapatinAM 108, rAmanAM 108 ane kRSNanAM paNa 108 nAme che e vAtanI khUhastotramuktAhAranAM 3jA, 51 mA, 81 mA, 134 mAM ane 149 mA stotra sAkSI pUre che. 3 atizaya tIvra jijJAsune te "zrIyazovijaya jaina granthamAlA' (bhAvanagara) taraphathI prasiddha thayelA prAcIna tIrthamALA-saMgrahanA prathama bhAgamAM Apela mahopAdhyAya zrImeghavijayagaNikRta pArzvanAthanAmamAlA (pR. 149-153), 5. kalyANasAgararacita pArzvanAtha caitya paripATI temaja paM. ratna pAlaviracita pArzvanAthasaMkhyAstavana (pR0 169-100) jevA bhalAmaNa karuM chuM. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA gebI (18) geDI (1) prabhu nIlakaMThA (20) namuM haladharA (21) sAmalA (rara) pAsa yArA; surasarA (23) kaMkaNa (24) pAsa dAdA (25) valI sUrajamaMDaNa (26) namuM taraNatArA. -pAsa. 6 jagatavallabha (27) kalikuMDa (28) ciMtAmaNi (29) laDhaNA (30) serisA (31) svAmi namiye; nAkeDA (3ra) unhAvalA (14) kaliyugA (34) rAvaNa (35) pasInA (36) pAsa nami duHkha damiye-pAsa7 svAmi mANika (37) namuM nAtha sIDiyA (38) nAmuMDA (39) joravADI (40) jagezA; kApaDI (41) daulatI (42) pramasIyA (43) muMjapurA (44) gADarIyA (45) prabhu guNagire gaNe)zA-pAsa8 hamIrapura (46) pAsa praNamuM valI navalakhA (47) bhIDabhaMjana (48) prabhu bhIDa bhAge; duHkhabhaMjana (49) prabhu DekarIyA (50) namuM pAsa jIrAvalA (51) jagata jAge-pAsa 9 avaMtI (para) ujeNI (53) sahasaphaNA (54) sAhebA mahimadAvAda (55) keke (56) korA (57); nAriMga (58) caMcU (59) cala (60) cavalesarA (61) tavalI (tIvarI ) (62) phalavihAra (63) nAgaeNdanerA. (64)-pAsa 10 pAsa kalyANa (65) gaMgANiyA (66) praNamiye palavihAra (67) nAgendranAthA; kukaTezvarA (68) pAsa chatrA ahi (69) kamaTha deve namyA zika sAtha-pAsa. 11 timarI (70) gogo (71) prabhu dUdhiyA (72) vallabhA (73) zaMkhala (74) dhRtakaela (75) bUDhA (76); dhIMgaDamallAra (77) prabhu pAsa jheTiMgajI (78) jAsa mahimA nahIM jagata gUDhA-pAsa. 12 eravADI (79) jinarAja uddAmaNi ( 80 ) pAsa ajhA(jAha)varA (81) neva naMga; kApeDA (82) vajebo (83) prabhu chechalI (84) sukhasAgara (85) taNuM karo saMgA. -pAsa) 13 vijajulA (86) kAkaDuM ( 87) maMDalIkA (88) valI muhuriyA (89) zrIphaledhI (90) aniMdA (91 ); A (92) kulapAka (93) kaMsAriyA (94) uMbarA (95) aniyalA (96) pAsa praNamuM AnaMdA-pAsa. 14 navvasArI (7) navapallavA (98) pAsajI zrI mahAdeva (9) varakaNavAsI (100); parelA (101) TAMkalA (102) navakhaMDA (103) namuM bhava taNuM jAya jehathI udAsI. -pAsa. 15 mannavaMchita (deg 04) prabhu pAsajIne namuM valI namuM nAtha sAcA nagInA (105); Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA dukha dehaga tajI sAdhu mAraga bhajI karmanA kesarIthI na bInA-pAsa. 16 azvapananda kulacandra prabhu alavarA (106) bIbaDA (107) pAsa kalyANarAyA (108); have kalyANa jasa nAmathI jya have jananI vAmAne dhana jeha jAyA-pAsa. 17 eka zata ATha (108) prabhu pAsa nAmeM yu sukha saMpatti lo so vAte; baddhi yaza saMpadA sukha zarIre sadA nAhI maNuM mAhare kaI vAte--pAsa. 18 sAca jAnI stavyo mane mAre game pAsa hRdaye rame parama prIte; samIhita siddhi nava niddhi pAme sahu mujha thakI jagatamAM ko na jIte--pAsa. 19 kAja sahu sAraje zatru saMhAraje pAsa saMkhesarA mauja pAuM; nitya parabhAti uThI namuM nAthajI ! tujha vinA avara kuMNa kAje dhyAuM?-pAsa20 (saMvata) aDhAra ekAsiye (1881) phAlaguNa mAsiye bIja ujajala pakhe chaMda kari; gautama gurU taNA vijayakhuzAlane uttamuM saMpadA sukha vari-pAsa 21 pATha-vicAra- have pAcho prastuta kAvya paratve vicAra karIe. prathama to mULa kAvyamAM je pATha pheravI vAmAM AvyA che te tarapha uDatI najara phekIzuM. bIjA padhamAM muramadhyAtAWvince evo pATha joIe. ene artha "darpaNanA madhyamAM rahelA mukhanA bimbane ema thAya che. 26 mAmAM dhyAnAnothitadurmamatAtAyane badale chAnAnoSitarmamatADhatAya e pATha che. ene artha "dhyAnarUpa agni vaDe dahana karyuM che dumarmasvarUpa latAnuM jeNe evAne ema thAya che. 28 bhAmAM padhamAM sujhamavaprazno ne badale tumaThaDRte joIe. Ane artha e che ke duSTa kamaTha (nAmanA daitye) racela. ra9 mAmAM vivikhyuM ne badale vivikhya pATha che. vikamu ane ravivuM e bene zuM ane pratApI maDaLa e anukrame artha che. prayoga-vicAra- zrIpArthabhaktAmaranA 12 mA zlokamAM sadaNavA pravega najare paDe che. A prayoga zuddha che ke azuddha tene vizeSa vicAra karavAmAM Ave te pUrva prathama te bahacchAtimAM "rAntimughoSavidyA phAttinIghaM masta TrAtavyamati"e pAThamAM A prayogane maLatuM AvatuM koyitvA rUpa daSTigocara thAya che tenI neMdha laie. maharSi pANinikRta aSTAdhyAyInA nimnalikhita- murADhio mukhyazca : ' (3-2-2 ) -sUtranI siddhAnta-kaumudI nAmanI TIkAmAM goDhAviyA evuM rUpa daSTigocara thAya che kharuM, paraMtu A hakIkta sanda paratve ghaTI zake tema jaNAtuM nathI. alabata vaidika prakiyA tarapha najara Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA karatAM evAM rUpa tyAM mAluma paDe che, paraMtu e vAta paNa atra lAgu paDatI nathI. AthI karIne "sa" e upasargane da sAthe saMbaMdha che ema na mAnIe-tene pRthaka gaNIe teja A preganI zuddhatA saMbaMdhI zaMkA dUra thaI zakaze ema lAge che. zrIvinayelAbhagaNine vRttAnta zrIvinayalAbhagaNi pAThaka (upAdhyAya) zrIvinayapramodanA vineya (ziSya) thAya che ane temaNe A zrIbhaktAmara stotranI samasyAbaMdha racanA karI che eTalI hakIkata prazasti uparathI jANuM zakAya che. A uparAMta temanA jIvana upara prakAza pADanArUM koI paNa sAdhana mArA jovAmAM ke jANavAmAM AvyuM nathI. aMtamAM pAThaka mahAzaya A pAvaibhakatAmaranA racanArA zrIvinayalAbhagaNinA nAmagata vinayane viziSTa lAbha meLavavA bhAgyazALI bane eTaluM Icchata tathA A granthamAM je koI guTio rahI gaI hoya te badala sAkSara-samudAyanI kSamA yAcato temaja temanI taraphathI tadagya sUcanAonI AzA rAkhato huM A praratAvanA pUrNa karyuM te pUrve pariziSTa saMbaMdhI thoDe ghaNe vicAra karavA pravRtta thAuM chuM. prathama pariziSTamAMnA bhAratI-varNananI samIkSA karatAM tenA kartAnI pratibhA prakaTa thAya che, paraMtu khedanI vAta e che ke A roganA ra7mAM padhamAM je ratnavardhananuM nAma najare paDe che, te munivara saMbaMdhI nirNaya karavA mATe temanA gurUvarya, temanA ziSyaratna ke temanA samaya saMbaMdhI koI ullekha mAre jANavAmAM nathI. AthI A kavirAja kyAre thayA, A sivAya temanI anya koI kRti che ke nahi ityAdi jijJAsA atRptaja rahe che. 1 "putvA ichaNi' (7-1-28) e aSTAdhyAcanA vaidika prakriyAnA sUtranA yugamA pAcittA e udAharaNamAM AvuM rUpa daSTigocara thAya che. 2 A granthanuM zuddhipatra ApavAmAM AvyuM che, chatAM "jarataH havanaM savAra mAM matiH " e mujaba kaI kaI bhUla daSTipathamAM nahi paNa AvI hoya. zrIbhaktAmarastAtranI pAdapUrtirUpa prathama vibhAgamAM be traNa azaddhione nirdeza karavo rahI gayo che, te te saMbaMdhamAM atre ullekha karavA asthAne nahi gaNAya. (a) upadadhAtanA sAtamA pRSThamAM lagabhaga agatamAM vaLI A saMbaMdhamAM......paNa A vAtanI sAkSI pUre che" e paMkti bhUlathI dAkhala thaI gaI che, vAte te kADhI nAMkhavI. ene badale "sahasAvadhAnazrImunisundarasUrikRti gurvAvalInA " nina thI zarU thatA 275mAM padhanA caturtha caraNagata "saNaISLubhadvimiH "mAM sAmAsika padamAM paNa sadhi nahi karavAnuM udAharaNa vicArI levuM" evo sudhAre kara. hajI sudhI A bhUla tarapha te keIe mAruM dhyAna kheMcyuM nathI, jayAre nimnalikhita bIjI be bhUle tarapha mAruM lakSya paM. lAlacane pote lakhI mokalela abhiprAya dvArA kheMcyuM che. A badala huM temane AbhArI chuM. (A) 181 mA pRSThamAM vAgabhaTAlaMkAranA kartA tarIke munivAma:' lakhyuM che temAM muni' zabda na joIe. (I) 182 mA pRSThamAM prabhAvaka caritranA kartA tarIke zrIrAmadUHi " e je ullekha nirNapasAgaramAM chapAyela granthanA mukhapRSTha uparathI karavAmAM Avyo che te azuddha che. zrIcandraprabhasUrine badale temanA ziSya-ratna zrIprabhAcandrasUrinuM nAma joIe, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA bIjA ane trIjA pariziSya saMbaMdhI temaja chaThThA tathA sAtamA paratve te kartAnA nAmane paNa nirdeza thaI zake tema nathI. cethI pariziSTanA kartA dAnavijaya hevAnuM jaNAya che (juo navamuM padya), paraMtu temano vizeSa paricaya karAvanAra sAdhana na maLavAthI temanA jIvana upara prakAza pADavA huM asamartha chuM. alabata A nAmanA anya munivaro che, paraMtu phakta nAmanI aikyatAthI zuM siddha thaI zake ? pAMcamA pariziSTagata zrIzAradA-stotra zrIvijayakIrtinA vinaya zrImalayakIrtinI kRti che. emanA jIvana upara keI sAdhana prakAza pADI zake tema hoya tenAthI huM ajJAta chuM eTale huM emanA saMbaMdhamAM ze vizeSa nirdeza karI zakato nathI. joke bAravrata vicAranA aMtamAM- kalazamAM vijayakItinuM nAma jovAya che, (paraMtu eTalAja uparathI ze nirNaya thaI zake ?) kemake tyAM kahyuM che ke - saMvat satare cetIrsa (1734) samaUre subha mahurata subha vAra sadagurUne vacane kari AdaryA re dharamaI ye ye kAra hiva zi (?) kalasa-Iya bhAvasetI suNIya suNuya gurU mukhi ANi sudhI AsatA je TAli dUSaNa eha bhUSaNa dhare tanuM sukha sAsatA; vAcanAcArija vijayakIrati sIsa padmanidhAna e. tasu pAsi pUrI zrAvikAyaI dharyo vrata paradhAna e saMvat 1734 varSe misira sudi 3." aMtima pariziSTanA kartA paratve te cheka AvI nirAzAjanaka paririthati nathI eTaluM sAnanda kahI zakAya che. kemake A zrI pArzvanAtha- stavananA kartA munirAja zrIzAntikuzaLa tapAgacchIya che. temaNe A stavanamAM tapagacchatilaka zrIvijayasenasUrIzvaranA caraNa-kamalane temaja potAnA gurUvarya zrI vinayakuzalane praNAma karyo che. vi. saM. 1667 mAM A stavane racAyeluM che. munirAja zrI caturavijaye harata-likhita prati uparathI A utArI mokalyuM tyAre mArA ke temanA e dhyAnamAM hatuM nahi ke A "zrIyazovijya na granthamAlA' (bhAvanagara) taraphathI prasiddha thayelA prAcIna-tIrthamAlA-saMgrahamAM mudrita thayeluM che. AnuM bIjI vAranuM prUpha tapAsatAM e tarapha mAruM lakSya gayuM tethI meM mudrita puratakamAM je pAThabhinnatA hatI tene TippaNa dvArA nirdeza karyo che. gAmonAM nAme viSe vizeSa mAhitI nahi hovAthI A ratavanamAM khalanA rahI gaI haze te badala huM bhUgalAnI kSamA cAhuM chuM ane teo yogya sUcanAo karavA kRpA karaze ema temane vinavuM chuM. "sarasvati sarasa vacana rasa mAguM, tere pAye lAguMthI zarU thatI sanatakumAra sajhAya paNa zrIzAntikuzaLanI kRti che, kemake enI antima kaDIomAM evo ullekha che ke 1 Ane tavana tarIke oLakhAvavAmAM Avela che, paratuM kharI rIte jotAM te emAM zrI pArzvanAthanAM nAmenoja moTe bhAge nirdeza karavAmAM AvyuM che, jyAre temanI stuti te ghaNI ja thoDI kaDIomAM antamAM karavAmAM AvI che. ( 2 "jaina gurjara kavio" (pR0 472)mAM te "sarasati sAmiNi pAe lAguM" evI pATha-bhinnatA che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA "zrIvijayasena surIzvaravANu tapagaccha rAje jANI; vinayakuzala paMDita vara khANI, tasa caNe citta ANI. . jI. me. 14. varasa sAtaze roga hIyAsI (8), sUdha saMyama pAle; muni zAMtikazala ema prajaMpa, devaloka trIjo saMbhAle. 2. jI. me. 15." A kRti zrAvaka bhImasiMha mANeke prasiddha karela sakjhAyamALA (bhA. 1, pR. 403404)mAM chapAyelI che. A uparAMta saM. 1677 vaizAkha vadi 11 ne budhavAre thANAmAM racelI jhAMjharIA RSinI sajhAya paNa temanI kRti che. kemake AnA aMtamAM evo ullekha che ke - saMvata selasatattare (1677), thANuM nagara majhAri hai, vaIzAkha vadi ekAdasI, yuNika mi budhavAra he. 100 vijyadevasUrIsarU, gaNadhara pada gaNadhAra che, tapagacchanAyaka guNa nilau, jinasAsanau siNagAra he, jhAM. 1 vinayakuzala paMDitavarU, paMDitapada siratAja hai, zAMtikuzala bhAviI bhaNaI, saphala saphala dina Aja he. 2 ravargaratha zAstravizArada jainAcArya zrIvijayadharmasurisaMkalita prazasita-saMgrahamAM noMdhela arjunamAlimanikathAnA antamAM evo ullekha che ke - " saMvat 1745 varSe kArtikamAse kRSNapakSe caturdazyAM tithau hAjISANamadhye paM. gnnishaantikushlTgarirA( 4i)Sya mArjivita " AmAM zrIzAntikuzalagaNinuM nAma najare paDe che kharuM, paraMtu teja prastuta stavananA kartA che ke nahi te temanA gurUnA nAmane nirdeza nahi hovAthI nizcayarUpe kahI zakAya nahi e pramANe nimnalikhita- ___" iti zrItapAgacche bhaTTArakazrIhIravijayasUrivijayamAnarAjye pUjyapaNDitazrIlakSmIrucigaNiziSyapaNDitazrIvimalakusa(za)lagaNiziSyapaNDitavinayakusa(za)lagaNiviracite dAnAdikulakacatuSkabAlAvabodhe caturthabhAvanAkulakabAlAvabodhe( dhaH ) samAptaH / saM. 1761 varSe mI(mi)ti shrii|" -prazastimAM vinayakuzalanuM nAma jovAya che, paraMtu tyAM 1761nI sAla ApelI hovAthI athavuM prastuta stavanamAM 1667nI sAla hovAthI gurU ziSya pachI paNa lagabhaga so varSa jIvyA hoya e vAta ghaTI zaktI nathI ema zaMkA uddabhave, paraMtu te asthAne che. kemake zrIhIravijayasarinA rAjyane ullekha karyo che te bhUlavuM joIe nahi. vaLI saM. 176 1 te lipinakAla che, paraMtu racanA-samaya nathI. vizeSamAM A munIzvare 33 kaDInuM bhAratI-stotra paNa gujarAtImAM racyuM che ema jaina gUrjara kavio'nA 47ramAM pUSTha uparathI jANI zakAya che. ene prAraMbha nIce mujaba che - Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA "sarasa vacana samatA mane aNu, kAra pahilo yuri jANI antamAM lazagata evo ullekha che ke - sulalita sarasa sAkara samI, adhika ane pama vANI, vinayakuzala paMDita taNI, karI seva meM lAdhI vANI, kavi zatAti)kuzala UlaTa gharI, nija hAyaDe ANI, kIye chaMda mana raMgaI kAra, samarI zAradA vakhANI, tava belI zAradA je chaMda kahe, bhalI bhagate vAcA mAharI, huM tuhI meM vara dIdhe tU lIlA karisa, Asa phalasI tAharI. 33 -celA (khetasI vAcanArtha. A pramANe yathAmati huM prastAvanA pUrNa karuM chuM ane sAthe sAthe zrIvAbhuTAlaMkAranI zrIjinavardhanasUrikRta "kAvyakumudacandrikA' nAmanI vRttinA nimnalikhita- "zrImAn zrIAdinAthaH zriyamiha dizatu zreyasIM bhUyasIM vo vibhrANaH saurabheyaM hRdayamatazivaH zaGkaraH zaGkarAbhaH / sadyo bhUtairvibhUtyA parikalitatanurvarNanIyo hyahInai bibhrad varNa suvarNa tuhinazikhariNA bhAti yaH kAmajetA // 1 // " -Adya padya dvArA he pAThaka-varga ! tAruM temaja samagra brahmANDanuM kalyANa icchate viramuM chuM. muMbAI vaizAkha zukala trayodazI vikrama saMvata 1883. sunnacaraNopAsaka hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA, Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmane nmH| zrIdharmasiMhasUriviracitaM // sarasvatI-bhaktAmaram // ---- - bhaktAmarabhramaravibhramavaibhavena lIlAyate kramasarojayugo yadIyaH / nighnannariSTabhayabhittimabhISTabhUmA vAlambanaM bhavajalepatatAM janAnAm // 1||-bsnttilkaa matvaiva yaM janayitAramarasta haste ___ yA saMzritAM vizadavarNalipiprasUtyA / 'brAhmI'majihmaguNagauravagauravarNI stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2 ||-yugmm mAtar ! matiM sati ! sahasramukhI prasIda nAlaM manISiNi mayIzvari ! bhktivRttau| vaktuM stavaM sakalazAstranayaM bhavatyA manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // tvAM stotumatra sati ! cArucaritrapAtraM kartu svayaM guNadarIjaladurvigAhyam / etat trayaM viDupagRhayituM surAdi ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAmyAm ? // 4 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatI tvadvarNanAvacanamauktikapUrNamekSya mAtar ! na bhaktivaraTA tava mAnasaM me / priiterjgtryjndhvnistytaayaa| nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // vINAsvanaM svasahajaM yadayApa mUrchA zroturna kiM tvayi suvAk ! priyajalpitAyAm / jAtaM na kokilaravaM pratikUlabhAvaM / taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // tvannAmamantramiha bhAratasambhavAnAM __ bhaktyati bhArati ! vizAM japatAmaghaugham / sadyaH kSayaM sthagitabhUnalayAntarikSaM sUryAzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // 'zrIharSa'-'mAgha'-vara bhAravi'-'kAlidAsa' 'vAlmIki'-'pANini'-'mamaTTa'mahAkavInAm / sAmyaM tvadIyacaraNAbjasamAzrito'yaM muktAphaladyutimupaiti nandavinduH // 8 // vidyAvazArasikamAnasalAlasAnAM cetAMsi yAnti sudRzAM dhRtimiSTamUrte ! / tvayyaryamatviSi tathaiva navodayinyAM padmAkareSu jalajAni vikAzabhAJji // 9 // tvaM kiM karoSi na zive ! na samAnamAnAn tvatsaMstavaM pipaThiSo viduSo gurUhaH / kiM sevayannupakRteH sukRtaikahetuM bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti ? // 10 // 1'nu' iti k-paatthH| 2'bhUtyA''zritaM' ityapi sambhavati / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam yat tvatkathAmRtarasaM sarasaM nipIya medhAvino navasudhAmapi nAdriyante / kSIrArNavArNa ucitaM manasA'pyavApya kSAraM jalaM jalanidherazituM ka icchet ? // 11 // jainA vadanti varade ! sati ! sAdhurUpAM tvAmAmananti nitarAmitare 'bhavAnIm / sArasvataM matavibhinnamanekamekaM yat te samAnamaparaM na hi rUpamasti // 12 // manye prabhUtakiraNau zrutadevi ! divyau ___ tvatkuNDalau kila viDambayatastamAyAm / mUrta dRzAmaviSayaM bhavibhozca pUSNo __ yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // ye vyomavAtajalavahnimRdA cayena kAyaM praharSavimukhAMstvadRte zrayanti / jAtAnavAmba ! jaDatAdhaguNAnaNUna mAM kastAna nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // asmAdRzAM varamavAptamidaM bhavatyAH 'satyA'vratoru vikRteH saraNiM na yAtam / kiM codyamaindramanaghe ! sati ! 'sArade''tra kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // nirmAya zAstrasadanaM yatibhirthayaikaM prAduSkRtaH prakRtitIvratapomayena / uccheditAMhaulapaiH sati ! gIyase cid dIpo'parastvamasinA'tha jagatprakAzaH // 16 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatI yasyA atIndragiri rAGgirasa'prazasya stvaM zAzvatI svamatasiddhimahI mahIyaH / jyotiSmayI ca vacasAM tanuteja Aste sUryAtizAyi mahimA'si munIndraloke // 17 // spaSTAkSaraM surabhi subhra samRDazobhaM - jegIyamAnarasikapriyapaJcameSTam / dedIpyate sumukhi ! te vadanAravinda _ vidyotayajjagadapUrvazazAGkavimbam // 18 // prApnotyamutra sakalAvayavaprasaGgi niSpattiminduvadane ! zizirAtmakatvam / siktaM jagat tvadadharAmRtavarSaNena kArya kiyajaladharairjalamArananaiH ? // 19 // mAtastvayI mama mano ramate manISi mugdhAgaNe na hi tathA niyamAd bhvtyaaH| tvasminnameyapaNarociSi ratnajAtau naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // cetastvayi zramaNi ! pAtayate manasvI syAhAdinimnanayataH prayate yato'ham / yogaM sametya niyamavyavapUrvakena kazcinmano haratinA'tha bhavAntare'pi // 21 // jJAnaM tu samyagudayasyanizaM tvameva ___ vyatyAsasaMzayadhiyo mukharA aneke / gaurAti ! santi bahubhAH kakubho'rkamanyAH prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAbhara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam yo rodasImRtijanI gamayatyupAsya jAne sa eva sutanu ! prathitaH pRthivyAm / pUrva tvayA''dipuruSa sadayo'sti sAdhvi ! nAnyaH zivaH zivapadasya munIndrapanthAH // 23 // dIvyaddayAnilayamunmiSadakSipa___puNyaM prapUrNahRdayaM varade ! vareNyam / tvadbhUdhanaM saghanarazmi mahAprabhAvaM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // kaivalyamAtmatapasA'khila vizvadarzi cakre yayA''dipuruSaH praNayAM pramAyAm / jAnAmi vizvajananIti ca devate ! sA vyaktaM tvameva bhagavan puruSottamo'si // 25 // siddhAnta edhiphalado bahurAjyalAbho nyasto yayA jagati vishvjniinpnthaaH| vicchittaye bhavatateriva devi ! manthA stubhyaM namo jinabhavo dadhizoSaNAya // 26 // madhyA kAlavihatau savituH prabhAyAM saivendire ! guNavatI tvamato bhavatyAm / doSAMza iSTacaraNairaparairabhijJaiH svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // hArAntarasthamayi ! kaustubhamatra gAtra zobhAM sahasraguNayatyudayAstagiryoH / vandyA'syatastava satImupacAri ratnaM jimbaM raveriva payodharapArthavarti // 28 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI bhaktAmaram ajJAnamAtra timiraM tava vAgvilAsA vidyAvinodividuSAM mahatAM mukhAgre / nimnanti tigmakiraNA nihitA nirIhe ! tuGodayAdvizirasIva sahasrarazmeH // 29 // pRthvItalaM dvayamapAyi pavitrayitvA zubhraM yazo dhavalayatyadhunordhvalokam / prAg laGghayat sumukhi ! te yadidaM mahimnAmuccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // romormibhirbhuvanamAtariva triveNI saGgaM pavitrayati lokamado'Ggavarti / vibhrAjate bhagavati ! trivalIpathaM te prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // bhASyoktiyuktigahanAni ca nirmimI yatra tvameva sati ! zAstrasarovarANi / jAnImahe khalu suvarNamayAni vAkya padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // vAgvaibhavaM vijayate na yathetarasyA 'brAhmi ! ' prakAmaracanAruciraM tathA te / tADaGkayostava gabhastiratInyubhAnyo tAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // kalyANi ! sopaniSadaH prasabhaM pragRdha vedAnatIndrajadaro jaladhau jugopa / bhISmaM vidherasuramugraruSA'pi yastaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // [ sarasvatI Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam garjadUdhanAdhanasamAnatanUgajendra viSkambhakumbhaparirambhajayAdhirUDhaH / dveSyo'pi bhUprasaradazvapadAtisainyo nAkAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // mAMsAsRgasthirasazukrasalajamajjA snAyUdite vapuSi pittmrutkphaadyaiH| rogAnalaM capalitAvayavaM vikArai stvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // mithyApravAdanirataM vyadhikRtyasUya mekAntapakSakRtakakSavilakSitAsyam / * ceto'stabhIH sa parimardayate dvijihva tvannAmanAgadamanI hadi yasya puMsaH // 37 // prAcInakarmajanitAvaraNaM jagatsu mauDhyaM madADhyadRDhamudritasAndratandram / dIpAMzupiSTamayi ! sadmasu devi ! puMsAM tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // sAhityazAbdikarasAmRtapUritAyAM ___ sattarkakarkazamahomimanoramAyAm / pAra nirantaramazeSakalandikAyAM tvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // saMsthairuparyupari lokamilaukaso jJA __ vyomno gurujJakavibhiH saha sakhyamuccaiH / anyo'nyamAnyamiti te yadavaimi mAtastrAsaM vihAya bhavataH smaraNAdU vrajanti // 4 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram sarasvatI devA iyantyajanimamba ! tava prasAdAt prApnotyaho prakRtimAtmani mAnavIyAm / vyaktaM tvacintyamahimA pratibhAti tirya matyoM bhavanti mkrdhvjtulyruupaaH||41|| ye cAnavadyapadavI pratipadya pajhe ! tvacchikSitA vapuSi vAsaratiM labhante / no'nugrahAt tava zivAspadamApya te yat sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // indoH kaleva vimalA'pi kalaGkamuktA gar3eva pAvanakarI najalAzayA'pi / syAt tasya bhArati ! sahasramukhI manISA yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // yo'haJjaye'kRta jayo'guruSe'makarNa pAdaprasAdamudi to gurudharmasiMhaH / vAgdevi ! bhUmni bhavatIbhirabhijJasadhe taM mAnatuGgamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIlakSmIvimalamunivaryaviracitam ||shaanti-bhktaamrm|| zrI zAnti'maGisamavAyahitaM surendrA lokAntikA iti girA'bhidadhuryamAzu / tIrtha vidhehi parihAya nRrAjyabhogA vAlambanaM bhavajale patatAM jnaanaam||1||- vasantatilakA 'zakA'>pAdakamalaM vimalapratApaM vyApAditAkhilakhalArinRpendravargam / kSINASTakarmavaracakrabhRtAM trayANAM ___ stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2||-yugmm zrutveti vArSikamadAH pratipAdanaM tvaM ___ bhavyAya pApavanavanyamRtAyamAnam / sAraM svabhAvasukhadaM jina ! tatra dAna manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // AttaM vrataM yugarasa( 64 )pramitaM sahasraM strINAM tvayA nihitamuktihRdA vihAya / tvAmantareNa vanitodabhRtaM kilAnyaH ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // AdAya nAtha ! caraNaM trijagatpitA tvaM mohAdhimattanumato'pi cikitsasi sma / 1 'sArasvabhAva.' iti ga-pAThaH / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnti-bhaktAmaram [zrIzAnticitraM na tatra gadino'pi hi naiva vaidya nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // sarvavrataM kSitibhRto jagRhustavAnu tatkAraNaM karaNanAgahare ! tvameva / AhlAdayatyapi vanaM surabhirjanAn yat taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // ajJAnamAzu kaThinaM dalitaM tvayA tad dhyAnajvalajjvalanajyotsnamayena vizvam / jJAnena sojjvalaguNena hi paJcamena sUryAzubhinnamiva zAvaramandhakAram // 7 // mAnyAni tAni vibudhaiH kamalAni kAntya gacchanti tvatpadamitAni ca yAni yogyam / ucca viSaktasuranAthaziraH paraM na padmAkareSu jalajAni vikAzabhAji // 8 // mo'ntike vrajati te'mRtatAM munIndra syotpannasAraguNakevaladarzanasya / muktyaGganAramaNavAridharasya zuktau muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 9 // tvatpAdapadmamabhipUjya bhajanti pAiyaM padmAni kiM taducitaM na vitIrNavitta ! / brahmasvarUpamaya ! tasya hi sevayA kiM bhUtyA''zritaM ya iha nAtmasamaM karoti ? // 10 // pItvA vacaratava nabhirna pipAsyate'nyad dhvastAsamAnarasamAptanayaM gatAgha ! / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAbha2] zrIlakSmIvimalaviracitam mithyAdRguktamRbhusindhupayaHpivAnAM kSAraM jalaM jalanidherazituM ka icchet ? // 11 // candraH kalaGkabhRdaharpatireva tApa yuktaH kilAItanutanvirumApatizca / vizveSvazeSaguNabhAk zamabhAvapUrNa yat te samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // khyAtaM kSitau tava mataM yadabuddhinA tad jJAtaM na doSa iha te'pi na pazyatIdam / ghUko ravedyutimadeva hi maNDalaM ca yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // zAntyanyadevamava(vi ?)bodhayutaM guruM ca dharma zrayantyavamatonnatazAsanA ye / puMso vidhautaparavAda ! vinA bhavantaM kastAn nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // abhrAraveNa na jitaM bhavataH svaraM tat kiM bhUtavahni(35)mitagirguNabhArapUrNam / prAstopatApaviSadAhamanena vAgbhiH kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // ekatra janmani pade ca gate tvayA dve ___ yA cakravartipadavI khalu sA ca muktA / 'ikSvAku bhUpatiSu tIrthakaro'ta eva dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH // 16 // kSityAH padairhatatamaH ! smaraNena zazvat saddhRtpayojamavabodhamupaityaraM te| 1. zAntAnya.' iti kh-g-paatthH| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zAnti bhaktAmaram gopAzanAzakaradarzana eSa cAtra sUryAtizAyina himA'si munIndra ! loke // 17 // AsyArNavAd radanadIdhitipUtavartmA saGkhyeyasAraguNaratnacayAd vacaste / ucchinnanAzamamRtAcchiziraM svabhAvai vidyotayajjagadapUrva zazAGkavimbam // 18 // vAGkIraMdaiH prazamitAH sadazeSajIvAH prakSAlitArtimalarAzibhireva santi / nAtha ! praphullavRSa kalpana gaistu te tat kArya kiyajjaladharairjalabhAranamraiH 1 // 19 // prItiryathA tvadudite samaye munInAM kasmiMstathA naM gatarAga ! virodhavAci / jyotsnApriyasya vidhurociSi mud yathA'sti naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // AropitaM samayaparvatasAnudaya hRdyaistavoccalitacittajacitrakAyAm / sambhAvya tadviSayataskarakAn na teSAM kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // caitanyamApta ! viduSAM nijakaM vyanakti vAgvRSAJcitapadI cirakAlanaSTam / mInAkarasya nizi naindadhiyA sudhAMzuM prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // siddhAntavartmani palAyitadurmanISa dasyau tavAguramRtaM nanu yAnti bhUtvA / 1' radopazamitAH' iti kha- pAThaH / 2 'nandadhave' iti kha- pAThaH / 3 ' sudhAyAM' iti ka-pAThaH / [ zrIzAntika Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlakSmIvimalaviracitam eSyanti ye svaguNabhArabhRtA hi nAtha ! nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // 23 // ArAdhya zAsanamapAstakuzAsanaM te 'nye jJAninaH syurapi vismaya epa nArhan ! / anyebhya ekamidameva pRthagvidhaM yaM ( yad ? ) jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // tvAM sevate dinanizaM nijakevalazrIH prakSINamohadanujaM sasudarzanaM sA / adhyAsitopazamasAgaramadhyamasmAda vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // devAH pare svamapi tArayituM na hIzA AtmAzritAn kathamime prabhaveyuratra ? / natyAdi teSu ca vRthA''zritavaibhavAya tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 // ye tvAM vimucya parakIyavibhUn bhajantya vijJAtatattvamadhurairvaratattvakIrNaH / nAmnA prazAntabhavipApajasAdhvasastaiH svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // durbhavyavigrahivapurvalatIha nAthA bhyAse kathaM tava citAmRtasArazIte ? / jJAto mayA'sya sahajo na bhavet kimuSNaM bimbaM raveriva payodharapArzvavarti ? // 28 // tvatto'nyavAdinicayo hi davIyaso'pi bhItvA praNazyati nirIha ! vidarpasiMhAt / 1' yat ' iti kha-ga-pAThaH / 2 'nAhat ' iti kha-pAThaH / 3 * madhurAvara. ' iti kh-paatthH| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnti-bhaktAmaram [zrIzAnti azvetitAvanitalAgratamobharaH kiM tuGgodayAdizirasIva sahasrarazmeH // 29 // aMhridayaM suravarA avamanya nAkaM saMsArakRcchrabhiduraM nivasanti nityam / nAnAMhnipIThasumanoracitAgrabhAga muccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // AptvA'pacetanamaho ! prasavIyavRndaM tvAM smeratAM labhata eva kathaM vihasya ? / patraiH parazriyamato divi bho ! tvadIyaM _prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // sambhAvya bhadra ! bhavadIyaguNAJ zritAstvA mardhyA bhaveyurapi naitadasatyamatra / yat te kramau zrayati pIThamatipraNimnaM padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // sAlokalokamaNihArasunAyakasya yAdRk pratApa iha dIvyati te sakhe'lam / dhmAtAnyazAstramada ! soSNakarasya tApa stAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // sATopakopazitiropanirodhakAraM mohapravezapihitArarisannibhaM te / divyaM kutazcana yathArthatayA svarUpaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // kandarpasarpapatidAhasuparNarUpa ! naSTajvalatsmayahutAzana ! lolupA'pi / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAra zrIlakSmIvimalaviracitam tRnimnagA svayamatIrthamiSAmbupaGkA ___ nAkAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // dizyeta muktiriti vA nahi sevayA'sya mithyA vimarzanamado'sti madojjhitasya / saMsAraduHkhanicitaM yadi pApavahni tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // phUtkAranirgatagaraprasarahavAgni dhUmrIkRtatrijagatIjanasadguNauSaH / daMdazyate jina ! na taM smayadandazUka stvannAmanAgadamanI hRdi yasya puNsH|| 37 // nirdasyumitratara ! yadyasi vItarAga stvadrAgiNAM kathamanantarbhavodbhavAktam / AdityataH kimu na tu vadavAGmukhAnAM tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti ? // 38 // santaptadIptatapanIyamanojJamUrte ! udgacchadUrmicalabhAvavinAzarUpam / sadhyAnagandhamiha kovidacaJcarIkA stvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // mAhAtmyamadbhutataraM jina ! tAvakInaM kaizcit kuzAgramatizAlibhirapyagamyam / niHsatAM tvayi sarAgadRzo'pi mAM strAsaM vihAya bhavataH smaraNAdU brajanti // 4 // 1 'garAptamukhAhikAnta-' iti kha-pAThaH / 2'jagadevavacaHsudhAtad' iti kh-paatthH| 3 'tasa' iti k-paatthH| 4'bhavodbhavAta' iti ka-kha-pAThaH / 5 kha-ga-pAThastu yathA 'mAhAtmyamatra tava kairapi cintanIyaM, na dhyeyagAtratapaso(?)sukarAn na kecit / antaM ananidhanayohiNastu ke'pi-trAsaM(3) vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // ' Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAnti-bhaktAmaram [zrIzAnti yairApi te vizadadharmataTAkatIra___ mutphullabodhakamalaM zuci haMsatulyaiH / te'sArabhogaparikhAM na tu bhoktumIzA mAM bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // varnarmazarmaparibhogavipAkarUpo dharmo'sti yo'mitasukhAkara aapdstH| taM prApya karmanRpabaddhanijasvarUpAH sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // svargasya bhoga iha hasta ivAsti tasya bhUyiSThapuNyakaNakIlitajIvitasya / kaivalyanirvRtivadAnyasamaM prazastaM yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // udyanti cittasarasi stavatoyajAni 'zAnte'rjinasya karuNAcchajalaughabhAji / nuryasya sacchatadalapramukhAsanasthA taM mAnatuGgamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // zrIkIrtinirmalagurozcaraNaprasAdAd bhaktAmarastavanapAdaturIyamAptvA / pAdatrayeNa racitaM stavanaM navInaM lakSmIsitena muninA vimalasya zAnteH // 45 // 1 sthibhoga' ityA5 pA0 / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaH zrIpArzvapataye / zrIvinayalAbhagaNigumphitaM // pArzvabhaktAmaram // ( bhaktAmarastotrasya samasyAyandharacanA ) pAdAravindamakarandarasaikalubdha mugdhendirapravaranirjaravRndavandyam / 'pArzva'zvaraM pravitatazriyamadvitIya mAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // satkAyasundaramanovacanaprayoga smpuurnnsaadhnvidhaangunnaikdkssaiH| yaH sevitaH paramadhArmikasiddhasadhaiH __ stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2 // ( yugmam ) nAtha ! tvadIyaguNasaMstavanaM cikIrSu rlapsye vidagdhajanahAsyapadaM vimohAt / mUDhADhate mukuramadhyagatAsyabimba manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // kazcid vipazcidiha no jagati prabhUSNu yastvadguNaughagaNanAM prakaTIkaroti / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzva-bhaktAmaram [ zrIpAko lakSayed gaganamAzu padaiH prasahya ? ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // mando'pyahaM guNanidhe ! nijabuddhizaktyA tvavarNanAM racayituM paramaM yatiSye / dhIrA dru(da?)vanti samare hi tathA'nalo'pi nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // tvatkIrtikIrtanavidhau hi mano madIyaM hRllekhatAM vrajati tatra tavAnubhAvaH / guJjanti SaTpadagaNAH surabhau madAndhA staccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // bhAsvatprabhAnicayacinmaya ! satprakAzAd dhyAnAt tava prabalasantamasaM hRdistham / dUre prayAti vilayaM khalu mohajAtaM sUryAMzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // jJAnaM tathAvidhamadhIza ! na nirmalaM me pradyotayiSyati guNastutizuddhasaGgaH ? / prAtaryathA harimarIciyutaM(taH) kuzAgre muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 8 // doSAnuSaGgiparadevagaNAnapAsya lInAni yogihRdayAni tvayi prakAmam / hitvaiva duSTajalabhUmimato bhavanti padmAkareSu jalajAni vikAzabhAJji // 9 // mithyAvazena kila pUrvabhave kudeva sevA kRtA jina ! mayA na hitAya jaataa| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam kiM tena vizvajanavandha ! niSevitena bhUtyA''zritaM ya iha nAtmasamaM karoti ? // 10 // tvahAratI maraNajanmajadoSahantrI zrutvA sudhIH prakurute'nyagiraH ka icchAm ? / AkaNThamadbhutasudhArasapAnatRptaH kSAraM jalaM jalanidhe rasituM ka icchet ? // 11 // atyadbhutaM subhagarUpadharaM naraM san dRSTavA'nurajyati vazA vacanaM na mithyA / tvayyAzritA trijagataH kamalA hi tasmAt yat te samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // tvatkIrtizubhraguNasantulituM(lane ?) pravRtta zcandro nijAMzubhiraharnizamalpatejAH / doSAkarasya na ca siddhimupaiti bimba yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // svargApavargasukhadAnavidhaikadakSAt trANacyutAn caturazItikalakSayonau / dharmAdRte tava pRthagbhavaduHsthajantUn kastAn nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // 'rudrA'didaivatagaNaH kSubhitaH 'smareNa romodgamo'pi na kRtastava tena kazcit / sarve'calAH pradalitAH pralayArkatApAt ki 'mandarA'dizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // zreyodazollasitazAntarasaprapUrNaH plussttaantraarishlbho'pytinissklngkH| 'mAtulituM' ityapi sambhavati / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [zrIpArtha pArzva-bhaktAmaram jJAnAcirastamitamohatamaprapaJco dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH // 16 // jAgradivArajanisAmyavidhiprakAzaH sngkhyaatiriktbhuvnaad(v)dhikprcaarH| kurvan vivekihRdayAmbujasatprabodhaM sUryAtizAyimahimA'si munIndra ! loke // 17 // pakSadvayAdhikakalaM nizi vAsareSu tulyaprabhAvamakalaGkamanantamAnyam / mArtaNDarAhughanabhItibhidaM tavAsyaM vidyotayajjagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // ko'rthaH suradru-maNi-kAsagavIbhirIza ! prApto mayA sa yadi te paramaprasAdaH ? / nityollasatsurasarijjalapUrNadeze ___ kArya kiyajjaladharairjalamArananaiH ? // 19 // muktyaiSakastvayi nivezayati svacittaM naivAnyadaivatagaNe ghndossyukte| yAdRg rameta hRdayaM caturasya ratne naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // nirNItatattvapadanizcalamAnasAnAM tvatpAdapadmaparicAraNatatparANAm / puMsAmihatyakaticitsukhado na devaH kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // prajJA tavaiva paramoccaguNAzrayA yA prAduzcakAra vimaladyuti kevalAkhyam / 1 jJAnamiti adhyAhAryam / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhatAbha2] zrIvinayalAbhagaNigumphitam santIndutArakabhRto'nyadizo'rkabimba prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // prAgbhUtasAtizayayogijanapragItAd duSTASTakarmacayacakramaNaikalakSAt / yuSmatpravartitapathaH parito'navadyA__ nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // 23 / / bhAvAvabhAsanaparAdbhutazuddhabuddhayA nirNIya tattvamakhilaM sakalAgamastha / tvAM vizvanAyakamanantasukhAnuSaktaM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // kecit surAH paruSabhAvaparItacittA ___ bADhaM pare sphuradanaGganiSaGgavazyAH / muktaH sadaiva bhavabhUruhabIjasaGgAd vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // dhautASTakarmadalakazmala ! nirmalAya dhyAnAnaloDuSitadurmamatAlatAya / vizvatraya(yI)kRtaguNastutimaGgalAya tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 // sUkSmetareSu ca bhaveSu nigodajeSu tiSThantyanantatarakAlamatIva duHsthaaH| tairjantubhirbahulakarmavazAjjina ! tvaM svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // caJcattamAladalakajjalanIlabhAsi nIrandhrasantamasi duSkamaThapraklapte / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzva-bhaktAmaram : [zrIpA tasmin vibhAti vadanaM paramaM tvadIyaM bimba raveriva payodharapArzvavarti // 28 // dharmadhvajoparilasatkanakasya kumbhaM tvatprAtihAryajanitaM sujanAH samIkSya / tulyopamAM vidadhatIti kimUgrabimba tuGgodayAdizirasIva sahasrarazmeH // 29 // yasmin gRhe sukRtinaH kuruSe nirIhaH satpAraNAM bhavamahodadhitAraNAM tvam / kurvanti devatagaNAH kanakasya vRSTi muccaistadaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // atyujjvalaM tava yazaH prathitaM trilokyAM zeSArNavendumiSataH kRtarUpabhedam / pAtAlamartyadivi saJcarate yatheSTaM prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // tvajjanmamajjanavidhi savidhi sumerau kurvanta eva varatIrthasamudbhavAni / mRtsnAdimaGgalamahauSadhijIvanAni __ padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // tvatkevalAnubhavatejatulAM labheta jJAnaM na cetarasurasya kaSAyavazyAt / yAdRga marIciracanA hi sahasrarazme stAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // garbhAzayAdanusamudgatayoniyantra pIDAkadambakakadarthitajanturAzim / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAbha2] zrIvinayalAbhagaNigumphitam bhImaM catuSTayagatiprabhavogranAgaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // yena pracaNDataramUrtidharAvanIza mukhyA'pyanantajanatA sakalA prajagdhA / hiMsrograkAlakulasAdhvasadurmaMgAri rnAkAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // yasminnabhijvalati da(de)hyatisArabhUta miSTArthanAzakamanarthakaraM paraM ca (tam ) / krodhAnalaM vimalazAntarasapramoSaM tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // vaiSamyadoSaviSadUSitajIvavargo vidviSTaduSTamadanAkhyamahoragendraH / vizvatrayaprabhavitA viluThenna tasya tvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // antargataprabaladurjayamohasainyaM kAmAdikoTibhaTaluNThitadharmadhairyam / caitanyaviplutikaraM ca yathA'rkatApAt tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti 38 // prAgugrayogadharayogividhUtadhairye prauddhaassttkrmbhttbhnyjnghoryuddhe| tasminnabhUtavijayaM guNasaGghamukhyA stvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // bhUyiSThajanmanidhanorugabhIranIra yogaapyoglhriigdmiinbhrtuH| 1'caturgatipadaM prabha.' iti pratibhAti / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAzve-bhaktAmaram [ zrIpA pAraM tvadIpsitajanA bhavasAgarasya trAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // zvitropacitritavirUpanirUpitAGgAH svopaattdurllitkrmvipaakviddaaH| te'pi tvadIyapadapadmaparISTipuNyA nmA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // ye tvAmananyamanasaH paramArtharaktA zcitte cidekanilayaM paricintayanti / ghorAnubhAvaghanakarmajapAzabandhAt sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // dentI( ? )mRgAridavavahnibhujaGgayuddha___ vArIzaduSTagadabandhanajaM bhayaugham / tasyAntaraGamapi nazyati duHkhajAlaM yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // itthaM jinendraguNasaMstutimadbhutArthI zrutvA naraH zravaNabhUSaNatAM karoti / iSTArthasAdhanaparA parivardhamAnA taM mAnatuGgamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // evaM zrI mAnatuDI' kRtiratirucirA satsamasyApadaistaiH sandRbdhA pArzva'nAthastutirasamilitA''nandasandohasArA / zrImacchrIpAThakAnAM gurutara 'vinayA'dya pramodA'bhidhAnAM ziSyeNa prApya sevAM 'vinaya'padayujA 'lAbha'nAmnA sukhena // 45 // 1'dantIbhakAri' iti pratibhAti / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarasamasyAmayakAvyasaGgrahasya dvitIye vibhAge zrIdharmasiMhamUriviracitaM // sarasvatI-bhaktAmaram // ( svopajJavRttisamalaGkRtam ) svastikarturabhivandha padArja . sadgurovizadavAgmudasindhoH / durmukhAbhimukhasindhurasiMhI __ tAM stavasya vivRNomi suvRttim // 1 ||-svaagtaacchndH 'mudi harSe' modanaM mudaH, vAcAM mudo vAgmudaH-cAgvilAsaH, vizadazcAsau vAgmudazca vizadavAgmudaH, tasya sindhuH-samudraH yo'sau vizadavAgmudasindhuH, tasya vizadavAgmudasindhoH, gurorvizeSaNam / mudazabdotrAkArAntaH, na tu hasAnta iti // bhaktAmaramramaravibhramavaibhavena lIlAyate kramasarojayugo yadIyaH / nighnannariSTabhayamittimabhISTabhUmA vAlambanaM bhavajalepatatAM janAnAm // 1||-vaisnttilkaa matvaiva yaM janayitAramarasta haste yA saMzritAM vizadavarNalipiprasUtyA / brAhmImajihmaguNagauravagauravaNI stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2||-yugmm 1svAgatAlakSaNam " svAgatA ranabhagairguruNA ca / " 2 vasantatilakAlakSaNam " uktA vasantatilakA tabhajA jagI gaH / " 3 yugmalakSaNam " dvAbhyAM yugmamiti proktaM, tribhiH zlokairvizeSakam / kalApakaM caturmiH syAt, tadUrdhva kulakaM smRtam // 1 // " Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatITIkA kileti satye / ahamapi tAM brAhmI stoSye / yattadornityasambandhAt tAmitipadaM gRhItam / brahmaNo-jJAnasyeyaM mUrtirbAhI-zrutadevatA / athavA brahmacaryeNa-zIlena khyAtA brAhmIRSabhadevaputrI, brAhmIsundarItyabhidhAnAt / athavA bRMhate-zabdAyate athavA bRhate-vardhate mA-jJAnaM aneneti brahmaH-varNAtmakaH samudAyaH, sa ca dvipaJcAzadakSarANAM nyAso-lipirUpastena brahmanyAsena jAtA mI akSarAtmikA lipiriti vyaktArthacatuSTayapratipAdikAM tAM brAhmIM mukhyatvAcchutadevatAmeva stauti zAstrakRt , yata Atoki:-" namo baMbhIe livie," "ahavA namo suyadevayAe bhagavatIe" ityAkhyAnadarzanAnnaiSa saMzayApanaH / pUrvoktArthacatuSTayasaMpannAmapi tAM stauti, caritArthavaicitryeNa kavInAM racanAyogAcceti vivekaH / kiletyavyayam / ahamiti kartA / brAhmImiti dvitIyAntaM karma / stoSye iti kriyApadam / kaThuktiriyam / kiMviziSTAM brAhmIM-zrutadevatAM ? 'ajihmaguNagauravagauvarNo' ajihmaH-saralaH guNAnAM gauravaH-anantajJAnadarzanaparyAyAtmakastenAjihmaguNagauraveNa gauravarNaH-zubhraprakAzo yasyAH sAjimaguNagauravagauravarNA tAM, jJAnasya zubhraprakAzatvAt , prathamo'rthaH 1 / athavA kiMviziSTAM brAhmI-sarasvatI ? ajihmaH-akuTilo guNagauravaH-varadAnalakSaNastena gauravarNaH-sundararUpaM yasyAH sA tAM, varapradAnaguNena gaurarUpatvAd , dvitIyo'rthaH 2 / athavA kiMviziSTAM vAmI-RSabhaputrIM ? ajimaguNagauraveNa-kSAntyAdiguNamahattvena gauro-nirmalaH varNanaM-varNa:stutiryasyAH sA to, kSAntyAdimahattvena nirmalastutitvAt , tRtIyo'rthaH 3 / athavA kiMviziSTAM brAhmIM-akSaralipi ? ajihmAni-saralAni guNagauraveNa-dakSiNakaralikhananyAsena gaurANi-ujjva lAni varNAni-akSarANi yasyAH sA tAM, saralAkSaranyAsAM, caturtho'rthaH 4 / punaH kiMviziSTabrAhmIM ? taM prathamaM jinendraM saMzritAm-AzritAM, zrutadevatApakSe taM prathamaM prathu vistAre prathanaM prathovistaro mA-jJAnaM yasya sa (taM ) prathamaM jinendraM-tIrthanAtha, jayati rAgAdIniti, tIrthakRtpakSe jinAnAM sAmAnyakevalinAM indro jinendrastaM jinendra, jinAH sAmAnyakevalinaH kathyanterhannapi ca / sarasvatIpakSe'pyevaM, tameva vAgrUpatvena saMzritAm , athavA matAntare jino-viSNuH sa cAsAvindrazca jinendraH, trayANAM brahmaviSNurudrANAmekatvakathanena sarveSAM jinendratApattiH, tathApi mukhyasvAda brahmaNaH prathamajinendratvaM pratipAditam / tena prathamaM jinendraM-brahmANameveti phalito'rthaH, taM saMzritAm / brAhmIsAdhvIpakSe lipipakSe ca taM prathamaM jinendra-zrIdharmanAthaM RSabhadevaM saMzritAM, tadutpannatvAceti nirNayaH, taM prathamaM jinendraM saMzritAm / kayA? (vizada )varNalipiprasUtyA' varNyate iti varNa:-prakAzaH, lipiH-akSaranyAsaH, tayoH prasUtiH-utpAdastayA, zrutaprakAzAkSarajananeneti / zrutadevatApakSe varNaH, sarasvatIpakSe lipiH, brAhmIzabdadvayArthapakSe varNAnAm-akSarANAM lipiH-nyAso varNalipiH, sA cAsau prasUtizca tayA, prasUtiH-utpAdaH santAnazca putrIbhAvatvenAzritAM iti vizeSaNapadaM sthitam / tAM kAM ? yA brAhmI pUrvoktArthacatuSTayAtmikA / taM kaM ? yaM pUrvoktaM prathama jinendra janayitAraM-utpAdayitAraM arthAt pitaraM matvA-jJAtvA eva haste karaviSaye'raMsta-sollAsaM reme 1 namo brAhmai lipya (bhagavatyAM za0 1, u0 1, suu01)| 2 athavA namaH zrutadevatAyai bhagavatyai / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAbhara] zrIdharmasiMhasUriviracitam krIDati sma / evazabdo'trAvadhAraNArthe nizcaye ca / loke'pi varNalipayaH santAnAni ca haste ramamANA vRddhim iyantIti bhAvaH / punastAM kAM ? yadIyaH kramasarojayugo yasyA vAyA ayaM yadIyaH caraNakamalayugalaM lIlAyate-lIlAM karotIti, lIlAM kurvan pravartata ityarthaH / atra yugazabdaH punapuMsakaliGgaH svAbhAvikastena puMsi | yAnArthapUrvapadAt kevalaM yugazabdaH puMsyeveti hemaliGgAnuzAsane bodhyam / kena ? 'bhaktAmareti' sevakavaibhavena bhaktA-bhaktizAlino ye'marA-devAste eva bhramarAsteSAM vibhramo-vilAsastasya vaibhavaH-samRddhirbhaktAmarabhramaravibhramavaibhavastena bhaktAmarabhramaravibhramavaibhavena, sevakasuramadhukaravilAsasamRddhayA sevitamastItyarthaH / yadIyaH kramasarojayugaH kiM kurvan ? janAnAM-bhaktasevakAnAm ariSTabhayabhitti nighnan-nAzayan-dUrIkurvan / duSTagrahakRtopadravo'riSTaH, svacakraparacakrakRtaM bhayaM, tadrUpA bhittiH-kuDayaM tAm ariSTabhayabhittiM nighnan-raMhasA pAtayat, abhISTakAryAvarodhinI sudRDhA'pi bhittiH pAdAbhyAM vyAhanyate ityarthaH / kiMviziSTaH kramasarojayugaH1 abhISTabhUmau Alambanam-iSTakAryasiddhau Alambanam-AdhArabhUtam ,ajahalliGgatvAdAlambanaM ( iti ) shbdH| kiMviziSTAmariSTabhayabhitti ? ' bhavajalepatatAM ' bhavAt-saMsArAjAto bhavaja:saMsArotpano lepaH-karmakardamastena tatA-vyAptA bhavajalepatatA tAM bhavajalepatatAM, lepavyAtatvena sudRDhAmityarthaH / atha ca zAstrAdau samIhitasiddhaye maGgalamabhidhAtavyaM, tacAtra kAvyayugmenaiva siddha, yato devatAnAM stavananamanAnudhyAnADhyameva prathamaM prathitaM maGgalaM, granthArambhe cAmiyAditrayaM yAcyaM tatra brAhmItyabhidheyaM, prayojanaM ca sajjJAnatApattiH, abhidheyaprayojanayozca sAdhyasAdhanamAvazva saMbandha iti yuktilezaH / iti yugmavivRtam // 1-2 // anvayaH yadIyaH krama-saroja-yugaH abhISTa bhUmau AlambanaM janAnAM bhava-ja-lepa-tatAm ariSTa-bhaya-bhitti minam bhakta-amara-bhramara-vibhrama-vaibhavena lIlAyate, yA yaM janayitAraM matvA eva haste arasta, taM prathama (prathama) jina-indraM vizada-varNa-lipi-prasUtyA saMzritAm, a-jihma-guNa-gaurava-gaura-varNI brAhmIm aham api kila stoSye / zabdArtha bhaka-AtizaNI, manazAsa. sroj-s|12maa utpanna yAya te, bhaga. amara-su2, vi. yuga-yugA, le. bhramara-zrabhara, labhare. kramasarojayugaH ya291-masa yugala. vimrama-vilAsa. yadIyaH (mU0 yadIya )-muM. vaibhava saMpatti, samRddhi nighnan (dhA. han enAI, nAza nAI. bhakAmarabhramaravibhramavaibhavena-manazAya sure| 350 / ariSTa-351. amarAnA vivAsanI samRdhi 43. bhaya-zrI. lIlAyate (mU0 lIlA )-dIsAnu mAya25 are che. bhitti bhIta. krama yara. ariSTabhayabhitti-upadrava sanasaya3pA bhItane, saras-sarovara, tA. abhISTa-vAMchita. jan-utpanna ya. bhUmi-viSaya. 1 'lIlAM karotIti lIlAyate ' iti ka-pAThaH / 2 'yugmaM vi0 ' hAta kha-pAThaH / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ammada-mUmau=vAMchita viSayane viSe, mahatvanuM ( mU. grAmyana )=AdhAra. mana=saMsAra. sarasvatI bhaktAmaram hepalepa, kAdava. sata ( pA. tan )=vyApta. mavajJahevatatAM=sa nAnAM ( mU. gana )=manuSyAnA. mavA ( dhA. man )=mAnIne. va=nizcayavAcaka athavA avadhAraNusUcaka avyaya. i ( mU. TU )=one. jJanAyatA ( mU. ganacitra )=janaka, janmadAtA. adaMta ( dhA. ram )=ramatI havI. te (mU. TUsta )=hAthane viSe. yA ( mU.yar )=je. sArathI utpanna thayelA lepa vaDe vyAsa. saMzritAM ( mU. saMzritA )=Azraya lIdhelI. virA=nimaeNLa. vaLa=( 1 ) prakAza; ( 2 ) akSara; ( 3 ) stuti; ( 4 ) 25. hiMvi=lipi, akSara-nyAsa. pravRti( 1 ) janma; ( 2 ) saMtAna. virAvaLaeNlTivitrasUtyA=( 1 ) nirmaLa vaLuM ane lipinI utpatti vaDe. kANI (mU. trAjJI )( 1 ) zruta-devatAne; ( 2 ) sarasvatIte; ( 3 ) brAhmIne, RSabha-putrIne; ( 4 ) akSara-lipine, jhinna=vakra, kuTila. aniA=sarala. [ sarasvatI-- ju=guhyu. nauttva mahatva. gaura=( 1 ) sundara; ( 2 ) nirmULa. nihmamuLanA vAvai=( 1 ) sarala guNenA gaiArava vaDe gAra che prakAza jene tene; ( 2 ) sarala guNu-gArava vaDe sundara che rUpa jenuM tene; ( 3 ) sarala guNAnA mahattvane laine nimeLa chestuti jenI tene; ( 4 ) sarala guNu-gaiArava vaDe ujavala che akSare| jenA tene. toLye ( dhA. snu )=stuti karIza, jihna=sayatAvAcaka avyaya. am ( mU. amallR )=huM. avi=paNa. x ( mU. tAjU )=tene. pratha=vistAra. majJAna. prathama ( mU. prathama )=( 1 ) vizALa che jJAna jenuM evAne; ( 2 ) prathamane, pahelAne, nina=( 1 ) sAmAnya dhruvalI; ( 2 ) viSNu. =mukhya. ninendra=(1) sAmAnya kevalIomAM mukhyate, tIrthaMkarane; ( 2 ) brahmAne; ( 3 ) viSNune; ( 4 ) zivane padhA vAMchita viSayane viSe AdhArabhUta evuM jenuM caraNa-kamalanuM yugala saMsArathI utpanna thayelA (karma- ) lepa vaDe vyApta evI manuSyAnI upadravarUpI temaja bhayarUpI bhIMtaneA nAza karanArUM hAi karIne bhakta devatArUpI bhramarAnA vilAsanI samRddhi vaDe lIlAnuM AcaraNa kare che ( arthAt jenuM caraNa-yugala aneka surAsura vaDe sevita che ) temaja vaLI je jene janaka mAnIneja jenA hastamAM ramI, te vizALa jJAnavALA tIrthaMkaranA nirmaLa prakAza ane lipirUpI utpatti dvArA Azraya lIdhelI temaja ( ananta jJAna-darzanarUpa ) sarala guNanA gaiArava vaDe gAra prakAzavALI evI ( te ) dvaita-devatAne huM paNa khaccita stavIza. ' athavA " vAMchita viSayane.. ....hUstamAM ramI, te vizALa jJAnavALA [ athavA prathama ] jinezvaranA ( arthAt brahmAnA ) nirmaLa varNavALI lipirUpI utpatti dvArA Azraya lIdhelI evI 1 karmanA svarUpa sArU jIe zrIzAbhanamunIzvarakRta stuti-caturviMzatikA ( pR0 6-7 ). 2 bhayanA prakArA mATe jIe svAMta-caturviM zatakA ( pR0 79 ) 3 zruta-devatAnA svarUpa sArU jIe stuti caturvizatikA ( 50 27 ). Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam temaja (varadAna devArUpa) sarala guNa-gaurava vaDe sundara rUpavALI te brahmAnI putrI) sarasvatInI huM paNa nakkI stuti karIza." athavA vAMchita viSayane.......................ramI, te prathama jinezvara (RSabhadeva)ne akSaronI lipirUpI prasUti dvArA Azraya lIdhelI evI temaja (samAdika) sarala guNanA mahattva vaDe nirmaLa stutivALI te (RSabhadevanI putrI) brAhmIne huM paNa kharekhara stavIza." athavA vAMchita viSayane...................Azraya lIdhelI evI temaja sarala guNa-gauravane lIdhe (arthAtu jamaNe hAtha vaDe lakhAtI hovAne lIdhe) ujajavala akSaravALI brAhI (nAmanI akSaralipi)ne huM paNa nakkI tavIza."--1-2 spaSTIkaraNa aDhAra lipio jaina zAstra pramANe A avasarpiNImAM thaI gayelA covIsa tIrthaMkara paikA prathama tIrthaMkara 'naSabhadeve rAjyArUDha thayA pachI pitAnI sumaMgalA strInA udarathI utpanna thayelI brAhmI nAmanI putrIne jamaNA hAtha vaDe aDhAra lipio batAvI. A aDhAra lipionA svarUpanuM varNana te jaina AgamamAM koI sthale jovAmAM AvyuM nathI eTale tene nirdeza thaI zake tema nathI ema zrIsamavAyAMgane vRttikAra abhayadevasUrijI kaye che. praznavyAkaraNamAMthI brAhmI lipinuM svarUpa maLI Ave che (jainonA dazamAM aMga tarIke oLakhAto graMtha AnAthI bhinna che). A svarUpanI rUparekhA AlekhavAmAM Ave te pUrve samavAyAMgamAM ApelAM aDhAra lipionAM nAme tarapha uDatI najara pheMkI laIe. A aMganA aDhAramA sthAnamAM nIce mujabane "ullekha che - ___"babhIe NaM livIe aTThArasavihe lekhavihANe pannatte, taMjahA-baMbhI 1 javaNAliyA 2 dosAUriyA 3 kharohiyA 4kharasAviA 5 pahAraiA6 uccatariA 7 akkharapadiyA 8 veNatiyA 10 NiNhaiyA 11 aMkalivI 12 gaNialivI 13 gaMdhavyalivI 14 AIsalivI 15 mAhesarIlivI 16 dAmilivI 17 bolidilivI 18" / 1 jema jaina zAstramAM aDhAra lipiono nirdeza karavAmAM Avyo che, tema aDhAra bhASAo paNa mAnavAmAM AvI che ane e aDhAra dezI bhASAonA saMmizraNarUpa jaina AgamanI bhASA che ema bhASyakAro kahe che. 25 AnI sthala mAhitI ati caturvizatikAnA anukrame 8mAM. 14mA ane 15mAM temaja 9mAM tathA 22mAM pUI javAthI maLI zakaze. 6 abhidhAna rAjendramAM samavAyAMgamAMthI TacaNarUpe ApelA ullekhamAM temaja zrImatI Agodaya samiti dvArA prasiddha thayelA samavAyAMganA ullekhamAM lipinAM nAmenA saMbaMdhamAM bhinnatA hovA uparAMta tenI saMkhyAmAM paNa bhinnatA che, kemake abhidhAna-rAjendramAM te 18 nAma che, jayAre uparyukta samavAyAMgamAM 20 nAmo che ane "marivI ne paNa tyAM ullekha che. 7 chAyA brAhRyA lipyA aSTAdazavidha lekhavidhAnaM prajJaptam, tad yathA-vrAhmI yavanAlikA doSorikA kharoSTikA kharazAvikA prahArAtigA uccatarikA akSarapRSTikA bhogavatikA venatikA nivikA akalipiH gaNitalipiH gandharvalipiH Adarza lipiH mAhezvarIlipiH dAmIlipiH bolindIlipiH / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sasatI zrIjinabhadagaNikSamAzramaNakRta vizeSAvazyaka bhASyanI 464mI gAthAnI zrImAladhArI hemacandrasUrie racelI TIkAmAM aDhAra lipionAM judAM nAme batAvyAM che e vAta dhyAnamAM Ave teTalA mATe tene paNa atre ullekha karavAmAM Ave che. "saliSI bhayalivI 2. jakkhI 3tahaya rakkhasI4ya bodhvaa| ur3I 5 javaNi 6 turukkI 7, kIrI8 daviDI9ya siMdhaviyA 10 // 1 // mAlaviNI 11 naDi 12 nAgarI 13, lADalivI 14 pArasI 15 ya boddhavvA / taha animittI 16 ya livI, cANakkI 17 mUladevI 18 ya / / 2 // " have prazna-vyAkaraNamAM 16mI tathA 149 thI 151 sudhInI gAthAmAM brAhmI lipinI vaNamALAnuM ja svarUpa ApavAmAM AvyuM che tene anukrame ullekha karavAmAM Ave che. ___"paMDhamo taiyo ya saro, sattA Navamo ya tiriyaprasAu / mUlasara uDamattA, paMcama chaTThA ya ahomattA / " arthAtu pahelA, trIjA, sAtamA ane navamA e svare eTale ke , I, e ane e e sva tirya-mAvika che. Ie ane au e mULa ravare Urdhva-mAvika che, jyAre u ane na ema pAMcamA ane chaThThA svare a-mAtrika che. "dIhA vaTTA taMsA, cauraMsA AyayA ya sNtthaannaa| kakhamAdiNo u vaggA, missA missesu NAyabbA // " arthAt ka, ca, , , , , ane zuM e sAta vaNe lAMbA AkAravALA che; kha, 5 , 2mane ye sAta vAparache ,,, mane se ye sAta varNa trikoNAkAra che; chuM, jha, Dha, dha, bha, vuM ane huM e sAta vaNe catuSkoNAkAra che; ane a, e, numane meM se pAMya anunAsiMha saMmAra cha. __"do vaTTA do dIhA, do taMsA do ya hoti cauraMsA / donni ya hoti tikoNA, do vaMkasaratti nnaayvaa||" athatu be svara gALa, be dIrdha, be vyastra (trAMsA), be caturastra, be trikoNa ane be vakra AkAranA jANavA. 1 A ullekha Avazyaka.nikitanI upodaghAta-niyuktimAM paNa jovAmAM Ave che. 2 chAyA haMsalipibhUtalipiyaryAkSI tathA rAkSasI ca boddhavyA / uhI yavanI turuSkI kIrI drAviDI ca sindhavIyA // mAlavinI naTI nAgarI lATalipiH pArasI ca boddhavyA / tathA'nimittI ca lipizcANAkI mauladevI ca // 2 // 3 chAyA prathamastatIyazca svaraH saptamo navamazca tiryagmAtrikaH / mUla svarA UrdhvamAtrAH paJcamaSaSThI cAdhomAtriko / 4 'bIo' iti pAThAntaram / 5-6 chAyA dIrghA vakrAsyatrAzcaturasrA AyatAzca saMsthAnAH / kakhAdayastu vargA mizrA mizreSu jJAtavyAH / / dvau vRttau dvau dIrthoM dvau yatro dvau ca bhavatazcaturasrau / dvau ca bhavatastrikoNI dvau vako svarau iti jJAtavyau / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharmasiMhasUriviracitam " ora vaTTA AI dIhA, ue taMsA Upe cauraMsA / oaM tikoNA auaH vaMkasarati NAyavvA // " a ane i e be geALa, A ane I e be dIdhe, u ane e e be trAMsA, U ane ai e be catura, e ane aM e betrikeANAkAra ane ai ane aH e be vakra svarA jANavA. A pramANenuM varNamALAnuM svarUpa vicAratAM ema te kahevuM paDaze ke AjanI varNamALAnA ravarUpa sAthe A atizaya prAcIna varNamALAnuM svarUpa jarAe maLatuM AvatuM nathI, paraMtu tethI A asatya siddha thatuM nathI. " A lipinuM prakaraNa pUrNa karatAM pUrve eTaluM umeravuM anAvazyaka naThui gaNAya ke ( Buhler ) no bhAratIya zrAhma varSA bhASAnI utpatti (On the origin of the Indian Brahma alphabet ) e nAmanA lekha temaja vaLI A lekhanA aMtamAM * kharASTrI varNamALA ' ane ' brAhmInA akSarait ' ( letter-numerals of the Brahmi ) me viSayane lagatAM yApekSAM me pariziSTA pazu bhanana karavAM jevAM che. sala ] * mAtar ! matiM sati ! sahasramukhIM prasIda nAlaM manISiNi mayIzvari ! bhaktivRttau / vaktuM stavaM sakalazAstranayaM bhavatyA ? manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum 1 // 3 // TIkA he mAtaH ! zrutadevatAyA mahanIyatvAnmAnArthakathakasya mAtRpadasya sambodhanam / he sati ! sAnyAH sIlapradhAnatvA caitat padaM, punarakSarAtmikAyA lipeH sadA vidyamAnatvenAvinAzAt satIti sambodhanapadam / he Izvari / varapradAnAtizayAbhyupagamAdIzvari ( iti ) padaM sambodhanam / kArthAnyapi sambodhanapadAni parasparArthagurutvena mahatropacArAt he mAtaH ! he sati ! he Izvari / tvaM mayi viSaye sahasramukhIM marti - buddhiM prasIda-prasAdaM kuru, mahyaM sahasrapravAhAM prajJAM pradehItyarthaH / kathaMbhUte mayi ? sahasA - tvaritaM sakalazAstrAnayaM sakalAnAM - samastAnAM zAstrANAM zrutInAM nayomArgo naigamAdisaptadhArUpaH sakalazAstranayastaM grahItuM jJAtuM - AtmasAtkartuM svayaM stotram abhISTadevatAguNarUpaM vaktuM kathayituM icchati - vAJchati, icchatIti icchan tasmin icchati - vAJchamAne / punaH kiMviziSTe mayi ? bhaktivRttau manISiNi trividhaparyupAsanAyAM kuzale, tatpare ityarthaH / bhaktajane sahasradhA medhAprasAdanamucitameveti / punaruktArtha samarthayati - he mAtara ! bhavatyA - tvayA manyaH 'manu jJAne' manyate Atmatayeti manyaH - satkAraparaH - sudRSTyA satkRtaH san ko mallakSaNo jana:sevakaH nAlaM-na samarthaH 1 api tu samartha eva bhavati, tvatprasannatA satkRtaH sarvazAstra nayAnAdAtuM devatAM stotuM ca samartho bhavatyeveti bhAvaH 3 // 1 chAyA--- . ai vRtta AI dIrghau ue yauUai caturasrau / oaM trikoNI auaH vakrau svarAviti jJAtavyau Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatI anvayaH (2) mAtaH ! vati ! ara ! sadA -rastra-navuM gaNInuM stavaM (4) va ti bhakti-vRttau manISiNI mayi sahasra-mukhI mati prasIda / bhavatyA manyaH ( san ) kaH janaH na alam / zabdArtha mAtaH ! (mULa mAtR)-De jananI, he mAtA ! | marivRtta bhaktinI pravRttine viSe. marti (ti )=buddhine. vera (dhA var)=kahevAne. ! (mULa satI 5(1) he sAdhvI !; (2) he | stavaM (mULa taiya) tetrane. vidyamAna ! rasTa samasta. rAtri zAstra. kula=%Ara. nara=mArga. ta murjA=hajAra prakAranI. sAniyaM=samasta zAstronA mArgane. karI ( dhArA sat)=prasanna thA. mavalyA (mU0 mavatI )=Apa vaDe. na=nahi. (manya )=mAnya, satkAra pAmele. aruM samarthatAvAcaka avyaya. ja (mU0 vi)=Na. manoLi (mU0 manISina)=kuzaLa. chati (mULa DreSThat =IcchanAra. kathi (mU0 maw6)=mAre viSe. airi!(F* zvarI )=he IzvarI ! kanaH (0 rana )=manuSya. mazi=bhakti, upAsanA. sattA ekadama. kRttikapravRtti | tuM (dha pradu)=grahaNa karavAne. padyArtha he mAtA ! he ( uttama zIlavALI hovAne lIdhe ) sAvI (athavA akSara rUpa lipinA zAzvatapaNAe karIne he satI ) ! he (varadAnAdika devAvALI hevAne lIdhe) IzvarI! ekadama samarata zAstronA (naigamAdika sAta prakAranA naiyarUpI ) mArgane grahaNa karavAnI ( arthAtu jANavAnI) temaja ( abhISTa devatAnA guNarUpa) stotra kahevAnI IcchA rAkhanArA evA temaja bhaktinI pravRttimAM kuzaLa (arthAt bhakti karavAmAM tatpara ) evA mAre viSe tuM sahasamukhI buddhi Apa (arthAt tuM mane hajAra prakAranI prajJAthI vibhUSita kara ), (kemake) ApazrI vaDe satkArAyele ke manuSya (aneka zAstrane jANakAra thavAmAM temaja ISTa devanI stuti karavAmAM samartha (thato) nathI ?"-3 tvAM stotumatra sati ! cArucaritrapAtraM kartuM svayaM guNadarIjaladurvigAhyam / etat trayaM viDupagRhayituM surAdi ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // he sati ! he devate ! atra-asmin stavanArambhe mahAvicAre vA prArambhaprastAva ko vida -vidagdho'pi mAnava etat sadA vidyamAnapadArthAnAM tvadguNasamudramerUNAM trayaM svayam-AtmanA kartu 1 naMgamAdika sAta nayenI la rUparekhA sAra juo stuti-catuvaMtikA (pR 18-22 ). Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAbhara] zrIdharmasiMhasUriviracitam svaddhayA'numApayituM-etAvAneveti nirNetum alaM-samarthaH ? api tu na ko'pi samarthaH / atyarthaparyAptibhUSAsamarthArthavizeSeSu alamityavyayam / vA-athavA ko-brahmA-vidhAtA etat trayaM-vivakSitavastutrayaM kartumalaM-samarthaH, nAnyaH / kiMviziSTo brahmA ? 'viT' vizatIti viTU, sarvavyApaka ityrthH| viza pravezane kibntH| punarAvRttya dvitIyavAreNAnvayo'yaM vyAkhyAtaH kimetat trayaM kartu tadAha-tvAM-brAhmI stotuM-tadAdyantAbhyAM varNayituM-tvadgaNapAraM gamayitum / zabdAntaravazAdanukta. cakAragrahaNena punaH surAdi-lakSayojanonnataM sumerugiAra upagRhayituM-AliGgituM punarbhujAbhyAMbAhubhyAmambunidhi-samudraM tarItuM ko'laM ?-kaH samarthaH ? apitu na ko'pi / yadi syAta, tarhi ka evAlaM-brahmaiva zaktaH, tasyAdhikazaktitvAt, nAparaH / kiMviziSTAM tvAM ? 'cArucaritrapAtra' cArucaritrANAM-manoharaguNAnAM pAtraM-bhAjanam / paatrshbdsyaajhllinggtvaanpuNsktaa| tathA kiMviziSTametat vayaM ? 'cArucaritrapAtraM' manojJatonnatigAmbhIryAdiguNAdhAramiti ca subodham / punaH kiMviziSTametat trayaM ? 'guNadarIjaladurvigAmu guNA audAryAdayaH darya:-guhAH jalaM-vAri, guNAca daryazca jalaM ca guNadarIjalAni, taiH duHkhena vigAhyata iti durvigAhyaM tad guNadarIjaladurvigAhyam / guNaistvaM, darIbhiH sumeruH, jalenAmbhodhiH, trayo'pi durvigADA ityarthaH // 4 // anvayaH (he ) sati ! atra kaH viT cAru-caritra-pAtraM tvAM stotuM sura-adi upagRhayituM ambu-nidhi bhujAbhyAM tarItuM-etat (cAru-caritra-pAtraM ) guNa-darI-jala-durvigAyaM trayaM pA svayaM kartuM bhalam ? (vaakaa)| zabdArtha svAM (mU0 yuSmad )-tane. etat ( mU0 etad ) . stotuM (dhA* stu )-2tuti pAne. trayaM (mU0 traya )-gunA samuhAmane. matra-mami . viDa ( mU0 viza)-(1) pa9i3ta; (2) sarvavyA54. saMti / ( mU0 satI )-De satI! upagRhayituM ( dhA0 gui)mAsiMgana yAne. cAru-matA 2. suramheva. caritra-guSya. adri-parvata. pAtra-lAla. surAdivAnA parvatane, 32. cArucaritrapAtra-manohara guzAnA lAgana. kA ( mU0 kim )=( 1 ) ; (2) prA . ka (dhA. kR.) 2vAne. vA-yA. svayaM-potAnI bhane. guNa-gue tarItuM ( dhAtu)-tarI pAne. darI. alaM-samarthatApAya avyaya. jala , pANI. ambura, pAe. durvigAha (dhA gAha)methI pAra mAya sevA. nidhi-2. guNadarIjaladurvigAhya-gue, gutha sana para amnunidhi-samudrate. dukhethI pAra pamAya tevA. bhujAbhyAM (mU0 bhuja )= DAya 4. padhArtha "he satI ! manahara guNenA bhAinarUpa evI tArI stuti karavAne, (lAkha jananI UMcAivALA) merU parvatanuM AliMgana karavAne temaja be hAtha vaDe samudrane tarI javAne e traNa (kAthI). 1 mera saMbaMdhI skUla mAhitI mATe juo stuta-caturvizatikA (pR-33) ane tenI vizeSa mAhitI sA3 mA smUdI-si ( waits 354-375 ). Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sarasvatI-bhaktAmaram [ srsvtiike je(majJatA, unnati, gaMbhIratA ityAdi manahara guNonA AdhArabhUta che temaja je (udAratAdika) guNo, guphAo ane jaLa vaDe muzkelIthI pAra pAmI zakAya tema che tene svayaM karavAne (arthAtu pitAnI mati vaDe tene nizcaya karavAne) atra (arthAtu A rastotranA prArambhane viSe athavA mahAna vicAra karavA jevI vastuone viSe ke paNDita samartha (thAya) [ athavA ( 4 55 samartha TAya, to ta ) sarvavyA5 asA cha.] ".-4 tvavarNanAvacanamauktikapUrNamekSya __ mAtarna bhaktivaraTA tava mAnasaM me| prIterjagatrayajanadhvanisatyatAyA nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // TIkA he mAtaH ! he varade ! tava bhaktivaraTA-bhaktihaMsI, bhaktirUpA varaTA bhaktivaraTA, bhaktireva varaTA-rAjahaMsI bhaktivaraTA me-mama mAnasaM-cittaM mAnasaM sarovaraM kiM nAbhyeti-nAgacchati ? api tu sotkaNThaM saMmukhamAyAtyeva / yatra mAnasaM tatra haMsIprApaNamucitameva / kimartha ? prIte:snehasya paripAlanArtha-nirvAhArtham / kiviziSTAyAH prIteH ? 'jagattrayajanadhvanisatyatAyAH' vizvatrayajanasya dhvaneH satyatA-yathArthatA yasyAstasyAH / haMsImAnasayornitarAM prItiriti lokoktaH sutarAM karaNArtham / kiMviziSTasya mama ? nijazizoH-svastanandhayasya, nijaputrasyevetyarthaH / putraM matvaiva prIti nirvAhayatIti zratiH / kiM kRtvA'bhyeti ? 'tvapUrNanAvacanamauktikapUrNam ekSya' tvararNanAyAH-tvadIyastuteH-prazaMsAyA vacanamauktikAni-vAkyAnyeva muktAphalAni taiH pUrNa-bhRtaM tvaddharNanAvacanamauktikapUrNa mAnasam ekSya-vilokya tvaritamabhyetIti tAtparyam // 5 // anvayaH (he ) mAtaH ! tava bhakti-gharaTA nija-zizoH ( iva) me mAnasaM tvat-varNanA-vacana-mauktika-pUrNa ekSya jagat-traya-jana-dhvani-satyatAyAH prIta paripAlanArtha kiM na na abhyeti / / zabdArtha varNanA-stuti, namnali. ghavana-vayana, vAya. bhakti-sevA. mauktika bhutA, bhotI. varaTA-sI. pUrNa-bharapUra. bhaktivaraTA mati35 21. tvapUrNa nAvacanamauktikapUrNa-tArI 2tutina kyo / tava ( mU0 yuSmad )-tArI. 3pI bhunAyA paripUrNa mAnasaM ( mU0 mAnasa )=( 1 ) yittate; (2) mAnasa ekSya (dhA. IkSa )-dhana. (s|12). maatH| ( ma0 mAtR )= gananI / me ( mU* asmad )-bhArA. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam 11 prIteH (mU0 prIti ) nenA. abhyeti (dhA. i)-Ave . jagat-duniyA. traya-gunI samuhAya. kiM-zu. janabhAnavasAra nija-potAnA. dhvani-ta. zizu-pA, yu. satyatA-yathArthatA. jagattrayajanadhvanisatyatAyAH tribhuvananAmanA. nijazizoH potAnA mAnA. ninI satyatA che jene viSe tevI. paripAlanArtha-pAsanAne athe, 2kSa ne bhATe. padArtha "he jananI ! tArA bALaka jevA mArA mAnasane tArI stutinAM vacane rUpI mukatAphaLathI paripUrNa joine tribhuvananA lokenI uktinI satyatAvALI prItine nirvAha karavAne arthe zuM tArI bhaktirUpI haMsI te mAnasa prati Avato nathI ke ! (arthAt Ave che, kemake mAnasa sarovara prati haMsI naya ch| ye bAta to mAmAsa-pAsa-prasiddha cha ). "-5 vINAsvanaM svasahajaM yadadvApa mUchI zroturna kiM tvayi suvAk ! priyajalpitAyAm / jAtaM na kokilaravaM pratikUlabhAvaM taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // TIkA he suvAk ! suSTha-zobhanA vAya-vANI yasyAH sA suvAk tasyAH saMbodhanaM he suvAra ! he devate ! tvayi-bhavatyAM priyajalpitAyAM-madhurabhASitAyAM satyAM yat svasahaja svena-AtmanA saha jAtaM svasaharja-svAbhAvikam-akRtrimaM vINAsvanaM-tantrIzabdaM mUchA dazAm avApa-prApa / saGgIte"sapta svarAstra yo grAmA mUrcchanAzcaikaviMzatiH' iti praNItatvAditi, mULa mUrcchanAzabdAvekAAveva, pratyayAntarabhedAbheda eva / "moho mUcho mataMbhramaH" iti kozaH / matebhraMmatvaM prApetyarthaH / tarhi tat kokilaravaM-pikazabdaM pratikUlabhAvaM-zravaNakaTutvaM kiM na jAtaM ? api tu jAtameva / kathaMbhUtaM tat ? 'cArucUtakalikAnikaraikahetuH' cAru-susvAdumat cUtAnAm-AmrANAM kalikAnikara-maJjarIsamUha tadevaikahetuH-(advitIya)kAraNaM yasya tat / ata eva kRtrimaM kokilazabdaM, kRtrimAkRtrimayorakRtrimasyAdhikyAt kathaM (kRtrimaM) zravaNasubhagaM syAt, iti tyadvANImAdhurya vINAkokilaravayoranupama miti bhAvaH / kasya ? ' zrotuH' bhRNoti vAgamRtaM sa zrotA tasya zrotuH, tvadvANIzravaNAnuraktasya viduSa ityarthaH // 6 // anvayaH (he ) su-vAk ! tvayi priya-japitAyAM ( satyAM ) yad sva-sahajaM voNA-svanaM mUchI avApa, tad cAru-cUta-kalikA-nikara-eka-hetu: kokila-rakhaM zrotuH pratikUla-bhAvaM kiM na na jAtam / / 1'dU bheda eva ' iti ka-pAThaH / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vALA=vIzuA. svana zabda. ghoLAvanuM=vINAnA zabda. sva=nija. saddana=sAthe utpanna thayela. valaagaM=petAnI sAthe utpanna thayela, svAbhAvika. sarasvatI - bhaktAmaram zabdArtha =o. avApa ( dhA. mAr=prApta thatA haveA. mUrchA(mUrchA)=(1)mUrccha nAte; (2) mati-mane. tu: ( mU. srota )=trAtAnA, sAMbhaLanArAnA. R=nahi. =zu. svAtha ( mU. yubad )=g. su=zreSTatAvAcaka avyaya. vAr=vANI. tuvAd !=he suMdara che vANI jenI evI ! ( saM. ) priya=priya. gAvata ( yA. gap )=kholela. priyajJavitAyAM priya kheAlatI. jJAta ( mU. nAta )=thayuM. zovija=kAyala. va=zabda. gAjavuM kAyalaneA zabda. pratiha=pratikUla. sAva-vabhAva. pratikUhamAvaM=pratikULapaNAne, ta=(1) prasiddha; (2) tA. sUta=Atra, mA. hijA=majarI, kaLI. nir=samudAya. R=advitIya, asAdhAraNu hetu=kAraNa. sAhapUta vijJAniya hetu=matAhara AtranI maMjarIonA samudAya che advitIya kAraNu jenuM tevA. pArthe " jenI vANI suMdara che evI hai ( zruta-devatA ) ! tuM priya khele che, tyAre jo vINAnA svAbhAvika vara ( paNa ) mUrcchane pAmyA tA pachI jenuM prasiddha manahara AmranI maMjarIne samudAya adritIya kAraNa che evA te kAkilAne zabda (arthAt tenA TahukA) zuM zrAtAne pratikUla na lAge ? ( arthAt tArA madhura zabdarUpI amRtanuM pAna karyAM pachI vINAnA ravara temaja daiAkilAnA TahukA kaTu lAge emAM zuM navAi ! ) ''--d spaSTIkaraNa mUrcchanA * " vINAmAM je ekavIsa pittaLanA tAra hAya che, te * mUrcchanA ' kahevAya che. 'mUrcchanA'nA bIjo artha ' bebhAna thavuM ' paNa thAya che. e vAtanI zrIpAlarAjAnA rAsanI trIjA khaMDanI pAMcamI DhAlanI nIce mujabanI 27mI kaDI sAkSI pUre che:-- [ sasvatI " dAkhI doSa samArI vINuM te Ave heAlAla hAi grAmanI mUrcchanA kiMpi nA cave. ' * tvannAmamantramiha bhAratasambhavAnAM bhaktyaiti bhArati ! vizAM japatAmaghaugham / sadyaH kSayaM sthagita bhUvalayAntarikSa sUryAMzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhariviracitam TIkA he bhArati!-he zAsanadevate!-he sarasvati ! iha-loke vizAM-manuSyANAM bhaktajanAnAm 'aghaughaM' apasya-duSkRtasya oghaM aghaugha-pApasamUhaM sadyaH-tatkAlaM kSayaM-vinAzameti-prApnoti / kiMviziSTAnAM vizAM ? 'bhAratasambhavAnAM' bhAratakSetre sambhavA-utpannAH -samyagAryabhUmau jAtA bhAratasambhavAsteSAM bhAratasambhavAnAM, bhAratakSetrajanitAnAmevAsyAH zAsanAdhiSTAcyA ucitatvAt / punaH vizAM kiM kurvatAM ? 'tvannAmamantraM tava nAma tvannAma tadeva mantro-jApastaM tvannAmamantraM japatAm, abhISTadevatAsmaraNaM kurvatAmityarthaH / kiviziSTamaghaughaM ? 'sthagitabhUvalayAntarikSaM' sthagite-AcchAdite UrdhvagatiprApyahetuke bhUvalayAntarikSe-pRthvImaNDalAkAze-manuSyalokasvargaloko yena tat sthagitabhUvalayAntarikSa-manuja(loka) svarganirodhakaM, kevlmdhogtihetukmityrthH| tadaghaughaM kimiva kSayameti ? zArvaramandhakAra iva-rAtribhavaM tama iva, zarvaryA rAtrau bhavaM zArvaraM tamaH 'sUryAzubhinna sUryAzubhiH-sUryakiraNairbhinna-vidAritaM tamisraM sadyaH kSayameti / kIdRzaM tamaH 1 sthagitabhUvalayAntarikSam-AcchAditadyAvAbhUmikamiti // 7 // anvayaH (he ) bhArati ! iha bhaktyA tvad-nAman-mannaM japatAM, bhArata-sambhavAnAM vizAM sthagita-bhavalaya-antarikSam agha-ogha zAvaraM sUrya-aMzu-bhinnaM ( sthagita-bhU-valaya-antarikSaM) andhakAram iva sapA kSayam eti| zabdArtha nAmannAbha. mantra-mantra. tvannAmamantra-tAza nAma35 mantrane. iha-mahiMsA, mAsoniviSe. bhArata-ratakSetra. sambhava-utpatti. bhAratasambhavAnAM bharatakSetramA utpanna yayesA. bhaktyA (mU0 bhakti )-matipUrva. pati ( dhA06)pAme che. bhArati ! ( mU0 bhAratI ) he sa22satI ! vizAM (mU0 viza )manuSyonA. japatAM (mU. japat )panArA. adha-pA5. Agha-sabhU. aghoghaM-pApanA sa sadyas-sataratA. | kSayaM ( mU0 kSaya )=kSayane, nAzane. sthagita ( dhA0 sthagU )-mAhita, dahIyeta. bhU-pRthI. valaya-maM. antarikSa=(1) 2varga; (2) / / 21. sthagitabhUvalayAntarikSaM=(1) nirodha ||che manuSya sonA bhane 2varga-unA mevA; (2) AcchAdita karyA che bhUmaMDaLane temaja AkAzane naze mevA. sUrya-sUrya, vi. aMzu-29. bhinna ( dhA0 bhid )-hAye. sUryAMzubhinnaM sUryana riyA hAyesuM. iva-ma. zArvararAtrisaMdhI. andhakAra- 2, macAI. zAcaramandhakAraM rAtrisaMdhIsAra, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ srsvtiipadhArtha "he sarasvatI ! A lokane viSe bhaktipUrvaka tArA nAmarUpI matrane jApa japanArA evA temaja bharatakSetramAM janmelA evA manuSyane pApa-samUha ke jeNe manuSyalokane temaja ravargalokane nirodha karyo che (arthAt jeNe urdhva gatine nirodha karyo che, te pApa-samUha bhUmaMDaLanuM temaja AkAzanuM AcchAdana karIne rahelA evA temaja rAtri saMbaMdhI evA sUryanAM kirasaathii hAyesA saMpanI nema nAza pAme che."-7 zrIharSa-mAgha-vara-bhAravi-kAlidAsa vAlmIki-pANini-mamaTTamahAkavInAm / sAmyaM tvadIyacaraNAjasamAzrito'yaM muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 8 // TIkA he varade ! he sarasvati ! ayaM-mallakSaNo janaH-sevakaH tvadIyacaraNAjasamAzritaH san tavemau tvadIyau caraNAbjau-caraNakamalau saM-samyak prakAreNAzritaH-saMprAptaH zrIharSamAdhavarabhAravikAlidAsavAlmIkipANinimamamahAkavInAM sAmyaM-tulyatAm upaiti-prApnoti / zrIharSazca mAvazca va. ra:-zreSTho yo'sau bhAravirvarabhAravizva kAlidAsatha vAlmIkizca pANinizcamamazca zrIharSamAghavarabhAravikAlidAsavAlmIkipANinimamahAH te ca te mahAkavayazca zrIharSa0, teSAM zrIharSAdimahAkavInAM, zrIharSamAvabhAravikAlidAsA mahAkAvyakartAraH, vAlmIkI rAmAyaNavaktA, pANiniHsUtrakRta, mamaho mahAbhASyavRttikAraH, ete mahAkavayasteSAM tulyatvaM prApnotItyarthaH / yukto'yamarthaH / nanu iti nizcaye / udabinduH-jalakaNaH, udakasya vinduH udabinduH, udksyodnnaadeshH| anjasamAzritaH-kamalapatrAbhi( dhi )rUDhaH pAnIyabinduH muktAphalakAntimupaiti, tadvadayamapi teSAM sAmyamupaiti // 8 // anvayaH (he sarasvati ! ) tvadIya-caraNa-abja-samAzritaH ayaM ( mallakSaNaH janaH) zrIharSa-mAgha-vara-bhAravi. kAlidAsa-vAlmIki-pANini-mamaTTa-mahat-kavInAM sAmyaM upaiti, (yathA) aja-samAzritaH udan-binduH mukAphala-dyuti nanu upaiti / 1' tathA teSAM ' iti.ka-pAThaH / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 bhakatAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam zabdArtha zIrSakazrIha. sva =tArA. mAra=mAgha. cAcaraNa, 5ga. vara che. aDaga kamaLa. mA=bhAravi. hamati ( ghA jhi)=Azraya lIdhela. triAsa=kAlidAsa. varAchAmAzritaH tArA caraNa-kamalane vAtadivAlmIki. azraya lIdhela. gifmni=pANini. yaM (kU =)=A. madu-mamaTTa. muIt=motI. madamoTA. ti teja. vika(1) paDita, (2) kAvya racanAra. munnapurti metInI prabhAne. zrIharSamAdhavarabhAra vikAlidAsavAlmIki- rUti (pA )=pAme che. urmnimamadumAvanAM zrIharSa, mAgha, zreSTha nanu nakkI. bhAravi, kAlidAsa, vAlmIki, pANini ane 33 =jaLa. mamaTTa jevA mahAkavionI. viduHbidu. sANaM (mU sAmya)-tulanAne. ndui =jaLanuM bindu. padhArtha jema kamaLane Azraya lIdheluM jaLanuM bindu muktAphaLanI prajAne nakkI pAme che, tema (he. sarasvatI !) tArA caraNa-kamalane Azraya lIdhela evo A (huM tAro sevaka) zrIharSa, mAgha, uttama bhAravi, kAlidAsa, vAlmIki, pANini ane mamaTTa jevA mahAkavionI tulana nAne pAmuM chuM."--8 spaSTIkaraNa kavIzvara - zrIharSa, mAgha, bhAravi ane kAlidAsa e uttama koTinA kavio thaI gayA che. temanAM racelAM kAvyo-jemake zrIharSa kvIzvare raceluM naiSadhIyacarita', zrImAna mAdhe racela zizupAla-vadha, kavivara bhAravie raceluM " kirAtAjunIya' ane kavirAja kAlidAsakRta "raghuvaMza ane "kumArasaMbhava" e pAMca kAvyane "mahAkAvya' nA nAmathI oLakhavAmAM Ave che, je A kAvyo sAthe Takkara jhIlI zake-are tenAthI paNa caDI jAya evAM bIjAM kAvya paNa che. A pAMca mahAkAvyanuM Aje paNa ghaNA vidvAne paThana-pAThana kare che ane temAM teo raghuvaMza, pachI kumAra-saMbhava, pachI kirAtAjInIya, tyAra bAda zizupAlavadha ane antamAM naiSadhIyacarita e anukrama sAcave che. A pAMca kAvyanI sAthe harIphAImAM utarI zake evAM jaina kAvya paikI zrI hemacandrasUrikRta nAbheyanemi, zrIpadmasAgaragaNita hIrabhAgya, zrIhemavijayagaNi e ( sa. 1-16) tathA zrIguNavijayagaNie (sa. 17-21) racela vijayaprazasti ane upAdhyAya zrI megha vijayakRta saptasandhAna khAsa jovA jevAM che. 1 A vAta mI. lakSmaNa rAmacaMdra vaidyakRta saMskRta-aMgrejI koza uparathI paNa joI zakAya che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [saravatIkAlidAsa kAlidAsa e kavIzvara che e kathanane nIcene loka paNa pUravAra karI Ape che - "vaH AirAvAra, jAvo vAmaNamI. ute jamA ra, vArtha pratiSThitam / 2 //" arthAta kAlidAsa pramukha paNa kavio che ane ame paNa kavio chIe; vaLI parvata temaja paramANu e baMnemAM padArtha pratiSThita che ( chatAM paNa jema te bemAM aMtara che, tevuM aMtara amArAmAM ane kAlidAsAdika vizvamAM che). A saMbaMdhamAM eka bIje loko paNa vicAro anAvazyaka nahi gaNAya. te e che ke__ "purA kavInAM gaNanAprasaGge kaniSThikA'dhiSThitakAlidAsA / adyApi tattulyakaverabhAvA danAmikA sArthavatI babhUva // 1 // " arthAt pUrve kavionI gaNanAnA prasaMgamAM kaniSThikA ( TacalI AMgaLI) kAlidAsa vaDe adhiSThita hatI (arthAt kaviomAM kAlidAsa mukhya gaNAtA hatA) tema Aje paNa kAlidAsanA samAna kavinA abhAvathI anAmikA (kaniSThikAnI joDenI AMgaLI) sArthaka banI (eTale ke te nAma vinAnI ja rahI che. A uparathI kAlidAsa e apUrva kavi hatA ema joI zakAya che. tene raghuvaMza, kumArasaMbhava, RtusaMhAra, meghaduta, abhijJAna-zAkuntala, vikramorvazIya ityAdi aiDha pratye racyA che. A kavIzvaranA samaya para ghaNe mata-bheda che, chatAM paNa eTaluM to bedhaDaka kahI zakAya tema che ke . sa. nA pAMcamA saikA pachI teo thayA nathI. A saMbaMdhamAM juo rAkezavalAla harSadarAya dhruvakta "parAkramanI prasAdI'nI prastAvanAnuM pR0 14 (pAMcamI AvRtti) ane pro. 2531061d ritta Hirscual a falustat ( History of Sanskrit Literature p. 225 ). bhAravi- kavIzvara bhAravie "kirAtAjInIya' sivAya anya koI grantha racyo hoya, ema jANavAmAM nathI. jema kAlidAsanI upamAM vakhaNAya che, tema A kavirAja artha-gAravane sArU mazahura che. mAdha- zizupAlavadha' nAmanA kAvyanA kartA mAgha eka anupama kavi thaI gayA che. bhAravi karatAM paNa teo caDiyAtA che, e vAta nIcenA zloka uparathI joI zakAya che. 1 A meghadUta jaina samAjamAM keTaluM priya thaI paDyuM haze te tenI samasyArUpe lakhAyelAM candradata, cetadUta, nemi-dUta, zIladUta nAmanAM kAvyo uparathI joI zakAya che. 2 A eka anupama nATaka che. kahyuM paNa che ke "kAvyeSu nATakaM ramyaM, tatra ramyaM zakuntalA / satrApi ca caturtho'statralokacatuSTayam // 1 // " Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam " tAvadbhA bhAravermAti, yAvanmAghasya nodayaH / ttei 2 punarmA, mA vi . ? "--*ganukura -uddhava dUta arthAtu jyAM sudhI mAgha udaya nathI, tyAM sudhI bhAravidhI prabhA zobhe che. paraMtu vaLI jyAre mAdhane udaya thAya che, tyAre bhAravinI prabhA (mAgha mAsanA) sUrya jevI bane che. A kavirAja te kAlidAsathI paNa kAvya-cAturyamAM caDhiyAtA che ema keTalAkanuM mAnavuM che. kahyuM paNa che ke - " upamA kAlidAsasya, bhAraverarthagauravam / daNDinaH padalAlityaM, mAghe santi trayo guNAH // 1||"-anu0 / arthAtu upamA te kAlidAsanI, artha gaurava bhAravinuM ane pada-lAlitya to daDInuM che, jyAre e traNe guNe mAghane viSe dRSTigocara thAya che. A kavIzvaranA samaye paratve paNa mata-bheda che. chatAM paNa I. sa. nA navamA saikAmAM che te pUrve-nahi ke tyAra pachI teo thaI gayA che ema vidvAnonuM mAnavuM che. jene Ane upamitibhavaprapaMcakathAnA kartA munirAja zrIsiddhArSanA baMdhu tarIke oLakhAve che ( juo prabhAvaka-caritramAMnA zrIsiddharSi-prabandhane trIjo zleka). zrIharSa- kavivara zrIharSe naiSadhIya carita uparAMta caturthAdi sAganA antima lekamAM sUcavelA grantha rahyA che, jemAM khaMDanakhaMDa suprasiddha che. mama- A kAvyanI TIkAmAM nivedana karyA mujaba mamaTTa e mahAbhASyanA vRttikAra che. A saMbaMdhamAM vizeSa mAhitI mane maLI zakI nathI, paraMtu eTaluM te kahevuM paDaze ke kAvya-prakAzanA kata mammaTa te AnAthI judA che. vAlmIki- rAmAyaNanA kartA Adya kavIzvara vAlmIkinA nAmathI koNa ajANyuM hoI zake enA svarUpa viSe vadhAre vivecana karavuM e enI khyAtimAM nyUnatArUpa thaI paDe, tethI A saMbaMdhamAM kavivara dhanapAle tilakamaMjarInA avataraNamAM ra0mA padya dvArA sauthI prathama kavi tarIke jemane namaskAra karyo che te Aja che e vAtanuM sUcana karanArUM nIcanuM padya raju karavuM basa thaze. "prastAvanA vipu, puravavaMthaT ghande vAlmAkikAnInau, sUryAcandramasAviva // 1 // " * anuSTupa-lakSaNam " joke , sarvatra 6 132mam ! dbhavatu:payoga, saptamaM tIrSakacayo 1 " 1 pANinie racelAM sUtro upara pataMjalie je TIkA racI che tene "mahAbhASya' kahevAmAM Ave che teja A che ? Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatI arthAta "raghuvaMza ane kauravavaMzanI varNanAne viSe prathama purUSArUpa vAlmIki ane kAnIna (vyAsa)ne prAraMbha (pravRtti)ne viSe AdipurUSarUpa sUrya ane candranI jema huM vaMdu chuM pANini- pANinie aSTAdhyAyI vyAkaraNa racyuM che. A vyAkaraNa vidravargamAM atizaya mAnanIya che. vaLI e paNa nivedana karavuM asthAne nahi gaNAya ke zrIvijayaratna-ziSya pANinIya dayAzraya nAmanuM 180 lokanuM kAvya racyuM che. kAlidAsAdika kavionuM jaina samAjamAM sthAna- e te dekhItI vAta che ke kAlidAsa pramukha mahAkavione ajaina hiMdu samAjamAM ghaNe satkAra thayela che. paraMtu khuzI thavA jevI hakIkata to e che ke jaina samAje paNa temane satkAra karavAmAM pAchI pAnI karI nathI ( A jainenI udAratA-guNagrAhakatA sUcave che, kemake jaina kaviene ajaina samAjamAM yathAyogya sthAna apAyuM hoya ema jovAmAM AvyuM nathI). prathama to A kAvyathI joI zakAya che tema zrIbhAvaprabhasUri paNa kAlidAsAdikanI prazaMsA kare che. A uparAMta temanA karatAM sAta zatAbdI pUrve thaI gayelA kavIzvara dhanapAle paNa A mahAkavionI stuti karI che. A vAtane samarthanamAM nIce mujabanAM tilakamaMjarInAM 25 mA ane 28 mAM paDyo raju karavAmAM Ave che. "mlAyanti saphalAH phAli-dAsenAsannavartinA / mika kAlInAM DhIna, motI iva -ganuM mAghena vinitotsAhA, notsahante padakrame / ramata mAravA , vAva patha thA !''--ga70 arthAtu jema pAse rahelA dIpathI mAlatI-kalikA na thaI jAya che, tema samIpamAM rahelA kAlidAsathI (anya) sarve kavionI vANuo plAna banI jAya che. jema vAMdarAo mAgha (mAsanI ThaMDI)thI bhagna utsAhavALA thaI caraNa-nyAsane viSe utsAha dhAraNa karatA nathI paraMtu sUryanI kAntinuja remaraNa kare che, tema kavio mAghathI nirUtsAhI banI kAvya racavAmAM utsAha dharatA nathI, kintu bhAravine ja yAda kare che. A uparAMta A kavIzvaramAMthI keTalAkane lagatI hakIkata paNa jaina granthamAM najare paDe che. jemake zrImerUtuMgasUrie racelA prabaMdhacintAmaNi nAmanA granthamAM prathama sargamAM kAlidAsa saMbaMdhI ane dvitIya sargamAM mAgha saMbadhI hakIkata maLI Ave che, jyAre zrI rAjazekharasuripraNIta caturvizati-prabandhamAM te zrIharSa kavine lagato eka Akhe prabandha che. 1 kavIzvara kAlidAsane lagatA ullekha kalikAlasarvajJa hemacandrasUrikRta kAvyAnuzAsanamAM kAvyaphaLamAM jovAmAM Ave che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaktAmara] zrIdharmasiMhasUriviracitam mAdha-prabandha. ujajayinI' nagarImAM bheja rAjA rAjya karato hato. teNe mAgha paDitanI vidvattAnI temaja tenI dAna-zaktinI prazaMsA thatI ghaNI vAra sAMbhaLI, tethI te tene jovAne Atura banI gaye. AthI teNe zrImAla' nagaramAM vasatA mAgha pariDatane teDI lAvavA rAjasevakone kalyA. temanI sAthe kavIzvara mAgha AvatAM rAjAe tene satkAra karyo. vizeSamAM teNe tene yatheSTa bhejana jamADIne pitAnI pAse potAnA jevA palaMgamAM suvADa ane ziyALa, hevAthI tene oDhavAne mATe yogya kaMbala paNa ApI temaja tenI sAthe vArtA-vinoda paNa karyo. A pramANe kavIzvara ane rAjAnA divaso sukhe nirgamana thatA hatA tevAmAM eka divase savAranA mAMgalika vAjIbanA zabda sAMbhaLIne jAgelA ja rAjA pAse mAgha pariDate pitAne ghera javAnI rajA mAMgI. AthI rAjA viramaya pAmI gayo ane teNe tene pUchyuM ke zuM ApanI bhajana, zayA, AcchAdana ItyAdi rUpa sevAmAM kaMI khAmI AvI gaI che ke Apa javA iccho cho ? AnA uttaramAM mAghe jaNAvyuM ke huM TADha sahana karI zakatA nathI. AthI rAjAe na chUTake rajA ApI eTale te pitAne deza javA nIkaLyo. rAjA tene sAme vaLAvavA gayo. chUTA paDatAM mAdhe rAjAne vinati karI ke Apa eka vAra mAre ghera padhAravA kRpA karaze. A vAta rAjAe kabUla karI. tyAra bAda Deka divase bheja rAjA mAghanI saMpatti jovAne mATe "zrImAla' nagara tarapha javA nIkaLe. tyAM rAjA AvI pahoMcatAM mAdhe tenuM gya sanmAna karyuM. rAjA pitAnA sainya sahita mAgha paDitanI ghaDI bAMdhavAnI jagyAnA eka khUNAmAM samAI jAya tema hatuM to paNa A paNDite bheja rAjAne pitAnA mahelamAMja utare Ave. A mahelanI samagra bhUmi suvarNamaya hatI ane temAM devasthAnanI bhUmi te maNi, marakta hIrA vigere kimatI jhaverAtathI jaDelI hatI. AthI snAna karyA bAda tyAMthI jatI veLAe te bhUmine sevALayukta jaLavALI samajIne rAjAe potAnuM vastra UMcuM levA mAMDayuM. te vakhate sevakoe kharI vAta kahIne tenI brAnti dUra karI. vaLI bhejanA samaye potAne mATe AvelA suvarNanA thALamAM potAnA dezamAM nahi utpanna thatA evA temaja anya RtumAM utpanna thatA evA aneka padArtho joIne rAjA stabdha banI gaye. bhejana karyA bAda mAdhe rAjAne svAdiSTa phaLe temaja jAta jAtane me khAvA ApyAM. rAtri paDatAM mAgha bhoja rAjAne candrazAlAmAM laI gayA. tyAM aneka prakAranA pUrve nahi joyelA pratye temaja tehavAra vastuo upara rAjAnI dRSTi paDI. A badhuM joIne rAjAne Azcaryane pAra rahyo nahi. vaLI ziyALAmAM paNa rAjAne unALAnI brAnita thaI AvI, tethI teNe veta vastra dhAraNa karyA ane caMdanano lepa karyo. ema karI paMkhAnA maMda maMda vAyune anubhava karate rAjA nidrAdhIna thaI gayo. AkhI rAtri kyAM pasAra thaI gaI tenI tene jarAe khabara paDI nahi. prAtaHkALa thatAM zaMkha-nAdathI jAgRta banelA rAjAne mAdha kSaNe kSaNe sukha zAntinI khabara pUchavA lAge. 1 prabaMdhacintAmaNine AdhAra laIne me A prabandha ava Ape che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatIA pramANe sukhethI divase pasAra thatA hatA, tevAmAM eka divase rAjAe pitAne nagare javA mATe mAgha nI rajA mAMgI. te vakhate mAdhe pote racavAne icchatA evA bhejasvAmiprasAda" nAmanA granthanuM puNya tene arpaNa karyuM. tyAra pachI rAjA pitAne nagare gaye. mAdhano janma thaye, tyAre tenA pitAe naimittika dvArA tenuM zubhAzubha phaLa pUchyuM hatuM. tyAre teNe kahyuM hatuM ke tamArA putrane pUrva avasthAmAM ghaNI ja samRddhi maLavAthI tene mATe udaya thaze, paraMtu uttara avasthAmAM tenI samRddhi kSINa thaI jaze ane page sejA AvatAM te marI jaze. A pramANenI pitAnA putranI duHkhada sthitithI vAkephagAra banelA mAdhanA pitAe manuSyanuM so varSanuM AyuSya kalpIne teNe senAmAM jaDAvelA hIrAnA 36000 hAra karAvI bhaMDAramAM melyA hatA. A uparAMta anya prakAranI paNa samRddhi mAghane arpaNa karIne temaja tene yogya zikSA ApIne tenA pitA maraNa pAmyA hatA. pitAnA avasAna pachI kuberanA jevI addhivALA mAdhe paNDitene temaja yAcakane meM mAM dAna devA mAMDayuM. ema karatAM karatAM tenI samagra samRddhi kSINa thaI gaI. zizupAlavadha nAmanA mahAkAvyane racI paDitone Azcaryakita karanAra mAgha paDita e daridra banI gayo ke te pitAnA dezamAM rahevAne paNa asamartha thaye. AthI teNe bheja rAjA pAse javA vicAra karyo. tene nagaranI bahAra te AvI pahoMce eTale teNe potAnI patnIne pite raceluM kAvya ApIne rAjA pAse mokalI. bhoja rAjA mAdhanI patnInI AvI durdazA joIne atizaya acaMbe pAmyo. teNe mAdhe mekaleluM pustaka zalAkA mUkIne joyuM. tema karatAM teNe temAM nIce mujabane zaka che - "kumudavanamapani zrImadambhojakhaNDa tyajati madamula timAMzcakravAkaH / udayamahimarazmiryAti zItAMzurastaM vijhibruitAnAM zI vicitra vikAsa - cinI -zazupAlavadha sa. 11, 54 Ane artha e che ke jayAre sUrya Uge che, tyAre candra asta pAme che. kumudanuM vana (saMkecAI javAthI) zobhArahita bane che, jyAre pAvana (khIlI nIkaLavAthI) zobhI rahe che. ghuvaDa (aMdha thavAthI) potAno garva tyajI de che, jyAre cakravAka (tenA virahano aMta AvavAthI) AnaMda pAme che. AthI karIne jyAre deva rUThe che, tyAre tene vicitra vipAka anubhava paDe che. A kAvyane vAMcyA bAda teno artha vicAratAM bhoja rAjAe mAghanI patnIne kahyuM ke A kAvyanA badalAmAM AkhI pRthvI ApI dauM to te paNa ochI che, tethI samayAnusAra aryanI puSTi karanArA A "phrI' zabdanuM mUlya huM eka lAkha rUpiyA ApuM chuM. ema kahI teNe te strIne teTaluM mUlya ApI vidAya karI. 1mAlinIlakSaNam nanamAM mArinI monijo" Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaThatAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam 21 mArge jatAM yAcakoe A strIne mAghanI patnI tarIke oLakhI eTale teo tenI pAse yAcanA karavA lAgyA. temane dAna ApatI ApatI jyAre te mAdha pAse AvI, tyAre tenI pAse eka keDI paNa rahI hatI nahi. te jevI gaI hatI tevI ja tene khAlI hAthe AvelI joIne mAthe tene te saMbaMdhamAM khulAso karavA kahyuM. tenI strIe satya hakIkta nivedana karI eTale page AvelA sejathI pIDAte mAgha be ke tuM mArI mUrtimatI kIti che. evAmAM tenI pAse yAcake dAna levA AvI pahoMcyA. temane joIne dAna ApavA mATe kuTI badAma paNa pitAnI pAse nahi hevAthI mAghane vairAgya utpanna thaye ane te nIce mujabanAM pagho bolya " arthA na santi na ca muJcati mAM durAzA dAnAddhi saGkacati durlalitaH karo me / yAcyAca lAghavakarI svavadhe ca pApaM prANAH / svayaM vrajata 'ki paridevitena ||1||-vsnttilkaa dAridyAnalasantApaH, zAntaH santoSavAriNA / dInAzAbhaGgajanmA tu, kenAyamupazAmyatu ||2||-anu0 brajata vrajata prANA!, arthini vyarthatAM gate / pazcAdapi hi gantavyaM, ka sArthaH punarIdRzaH 1 ||3||-anu0 na bhikSA durbhikSe patati duravasthAH kathamRNaM _labhante karmANi 'kSitiparivRDhAn kArayati kH| adasvA'pi grAsaM grahapatirasAvastamayate va yAmaH kiM kurmo gRhiNi ! gahano jIvitavidhiH / / 4||-"shikhrinnii kSutkSAmaH pathiko madIyabhavanaM pRcchan kute'pyAgataH tat kiM gehini ! kizcidasti yadayaM bhuGkte bubhukSAturaH / / dhAcA'stItyabhidhAya nAsti ca panaH proktaM vinavAkSaraiH sthUlasthUlavilolalocanajalairbASpAmbhasAM bindubhiH||5||"-'shaarduulvikriidditm arthAt ( bhArI pAse ) dravya nathI. vaNI hueTa mA bhane choratI nathI, tathA ( bhArI) durvalita hAtha dAna ApavAmAM saMkocAya che. vaLI ( dAna ApavAne mATe) bhIkha mAgavI te zarama bhareluM che temaja ApadhAta kare te pApa che. mATe have zeka karavAthI zuM? vArate he prANa tame tamArI meLe cAlyA jAo.-1 dArirUpa agnino dAha saMteSarUpa jaLathI zAMta thAya che, paraMtu garIbonI AzAne bhaMga karavAthI utpanna thayelo saMtApa koI paNa rIte zAMta thato nathI.-2 1 'tyAgAnna saGkucati dulalitaM mano me' iti pAThaH zizupAlavadhopodghAte / 2 kiM nu vilambitena ' iti tatratyaH paatthH| 3 'yAcakAzAvighAtAntadAhaH kenopazAmyati iti tatra paatthH| 4 'dvijapari.' iti tatraiva pAThaH / 5zikhariNIlakSaNam ___" rasai rudaizchinnA yamanasabhalA gaH shikhrinnii|" 6 zArdUlavikrIDitalakSaNam " sUryAzvairyadi massajau satatagAH zAdalavikrIDitam / " Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI bhaktAmaram [ saravatI jyAre yAcaka nirAza thaIne jAya che, teA pachI he prANa ! tame paNa cAlavA mAMDe, kemake pAchaLathI paNa tamAre javAnuM che ane vaLI pharIthI AveA sAthe paNa kyAMthI maLaze !--3 vaLI dukALamAM bhikSA maLatI nathI temaja garIbane kAi dhIratuM nathI. vaLI pRthvInAM zreSTha evA ( ApaNA jevA brAhmaNA )nI pAse dAsapaNuM paNa kANu karAve ? trAsa ApyA vinA sUrya asta pAme che, te he gRhiNI ! ApaNe kyAM jaie ane zuM karIe ? A jIvana-vidhi gahana che.--4 22 bhUkhathI pIDAtA musAphara mArUM dhara pUchatA pUchate| kAika sthaLethI AvyA che, tA hai gRhiNI ! e kSudhAtura khAi zake evuM kaMi dharamAM che ? tyAre tenA pratyuttaramAM tenI strIe vacana dvArA 'che' ema kahIne netramAMthI paDatAM (bAra bAra jevaDAM) meTAM AMsunA bindue vaDe vagara khAleja ' nathI ' ema sUcavyuM --pa AthI atyaMta khinna thayelA mAdha paNDitanA prANa paraleAka prayANa karI gayA. savAranA rAjAne te vAtanI khabara paDatAM tene ghaNA zAka thayeA. vizeSamAM ' zrImAla' nagaramAM mAdhanI jJAtimAM niMkA haiAvA chatAM temaNe tenI upekSA karI, tethI teNe te nagaranuM ' bhIlamAla' evuM nAma pADayuM. 'zrIharSa-prabandha pUrve dezamAM 'kAzI ' purIne viSe gAvindacandra nAme rAjA rAjya karatA hatA. tene jayantayandra nAmanA eka putra hatA. Ane rAjya sAMpIne te rAjAe cAga-mArge palAka sAdhyA. jayantacandra pAse aneka vidvAnA hatA. temAM eka hIra nAme brAhmaNa hatA. A brAhmaNane zrIharSa nAmanA putra hatA. zrIharSa bALaka hatA tevAmAM eka divase eka paNDite rAjasabhAmAM tenA pitAnA parAjaya karI tene mAna karI nAkhyA. AthI lajjA pAmI manamAM vaira dhAraNa karatA hAra divasa gujAravA lAgyA. mRtyu-samaye teNe peAtAnA putra zrIharSane kahyuM ke he vatsa ! amuka paNDite rAja-sabhAmAM mArA mAta-bhaMga karyeA che; vAste jo tuM mArA sAcA putra hAya, teA te apamAnanuM vera leje. zrIharSe tema karavA huA pADI eTale tenA pitA sukhethI maraNa pAmyA. kAlAntare zrIharSe kuTuMbanA bhAra cAgya janAne soMpyA ane te peAte videzamAM vidyA prApta karavA gayA. videzamAM rahIne teNe tarka, alaMkAra, gIta, gaNita, jyAtiSu, mantra, vyAkaraNa ityAdi vividha viSayanuM jJAna meLavyuM. vizeSamAM teNe peAtAnA gurUe ApelA 'cintAmaNi' mantranI eka varSa paryaMta khaMtathI sAdhanA karI. ethI tripurA ( sarasvatI ) devI pratyakSa thai ane teNe zrIharSane ameAdhAdeza ( niSphaLa naDhuiM jAya evI AjJA ) ityAdi varadAno ApyAM. AthI garviSTa banelA zrIharSe sarvenI sAthe vAda karavA lAgyA, paraMtu tenI bhASA leAkanA samajavAmAM AvatI hatI nahi tethI tene kheDha thaye. tethI teNe sarasvatInI stuti karI eTale zrArAjazekharasUriSkRta caturvizati-prabandhanA AdhAra laIne A prabandha taiyAra karavAmAM AvyA che, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam 23 te pratyakSa thai. tema thatAM teNe kahyuM ke he mAtA ! mane tenA atipratijJA paNa doSarUpa thai paDI che. sarasvatIe tenA uttaramAM kahyuM ke madhya rAtrie jaLathI mastaka palALI dahIM khAi tuM sui jaje. AthI kaphAMzAvatArane laine tArI buddhimAM sahuja jaDatA prApta thaze. zrIharSe A pramANe karyuM eTale te sthira-vAk thayA ane tyAra pachI teNe khaMDanAdikanA sA karatAM vadhAre grantha racyA. A pramANe kRtakRtya thaine te ravadeza tarapha javA nIkaLyA. pAtAnA nagaranI khahAra rahIne teNe 'kAzI' nareza jayantacandrane kahAvyuM ke huM bhaNIne AvyA chuM. A sAMbhaLIne te guNAnurAgI rAjA hIranA bairI pramukha aneka paNDitAne sAthe laine sAmA gayA ane teNe zrIharSane praNAma karyAM. zrIharSe paNa yathAvidhi rAjAdikane mAna ApyuM. vizeSamAM rAjAne uddezIne teNe kahyuM ke~~ * 'govindanandanatayA ca vapuH zriyA ca mAssmin nRpe kuruta kAmadhiyaM taruNyaH ! | astrIkaroti jagatAM vijaye smaraH strI mastrIjanaH punaranena vidhIyate strI // " -- vasantatilakA he sundarIe ! A narezvara gAvindanandana che tethI ke enA daMDa-lAvaNyathI tame tenA upara kAma-buddhi karazo nahi; kemake kAmadeva jagatUnA vijaya karavAmAM strIne atrI kare che ane A te! astrIne strI kare che. AthI rAjA tathA sabhA dhaNA khuzI thayAM. peAtAnA pitAnA vairIne joine zrIharSe kaTAkSapUrvaka kahyuM ke~~ " sAhitye sukumAravastuni dRDhanyAyagrahagranthile tarphe vA mayi saMvidhAtari samaM lIlAyate bhAratI / zayyA vA'stu mRdUttaracchadavatI darbhA kurairAstRtA bhUmirvA hRdayaGgamo yadi patistulyA ratiryoSitAm // " - zArdUla0 sukumAra vastuvALA sAhityamAM ke dRDha nyAya tuthI kaThina evA tarkamAM mArA prati bhAratIsamAna lIlA Acare cheH mRdu AcchAdanavALI zayyA haiA ke daukuranI pAtharelI bhUmi hai| tA paNa jo peAtAne gamatA pati hAya te te strIne rati sarakhIja thAya che. A sAMbhaLIne tenA pitAnA bairI paNDite kahyuM ke huM vAdirAja ! huM bhAratIsiddha ! tamArI samAna ke tamArAthI adhika kAi nathI. vizeSamAM---- "hiMsrAH santi sahasrazo'pi vipine zauNDIryavIryoddhatAstasyaikasya punaH stavImahi mahaH siMhasya vizvottaram / keliH kolakulairmado madakalaiH kolAhalaM nAhalaiH saMharSo mahiSaizca yasya mumuce sAhaMkRtehuMkRteH // " - zArdUla 0 1 gevindra-nandananA gAvindacandranA putra' ane kRSNanA putra (yu*)' ema be arthA thAya che. 2-3 strIne astrI kare che eTale strIne purUSa banAve che ane astrIna strI kare che eTale purUSane strI banAve che. A ukti-virAdhane parihAra astrI eTale astrane dhAraNa karanAra evA artha karavAthI thAya che. tAtparya e che ke kAmadeva strIne peAtAnI aadhAriNI banAve che, jayAre A rAjA astradhArIne paNa ii jevA karI de che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatI arthAtu pitAnI kuzalatAnA baLathI uddhata banelAM evAM hiMsaka prANuo vanamAM ghaNAM hoya che, paraMtu ekalA siMhanAja alaukika baLanI ame stuti karIe chIe, kemake tene ahaMkArathI yukta huMkAra sAMbhaLatAM ja kola-kulo keli, maMdakalo mada, nahi kolAhala ane maeNhiSe harSa tyajI de che. A pratyuttara sAMbhaLane zrIharSane krodha utarI gaye. rAjAe paNa e paDitanI prazaMsA karatAM kahyuM ke tame samayajJa che, kemake ahiA prativAdIpaNAnuM kaMI kAma hatuM nahi. Ama kahIne hIranA vairIne ane zrIharSane rAjAe paraspara bheTADyA ane ubhayane mitrAcArI karAvI ravAnA karyA. eka vAra rAjAe zrIharSine kahyuM ke he vAdIndra ! koI uttama prabaMdha ra. rAjAnI sUcanAne mAna ApIne teNe divya rasavALuM ane atigUDha vyaMgyavALuM naiSadha-kAvya racyuM ane rAjAne te batAvyuM. A joIne teNe kahyuM ke tame kAvya te bahu sArU racyuM che. paraMtu kAzmIra jaIne tyAMnA paDitone A batAvo. tyAM zAradApITha upara sarasvatI sAkSAt bIrAje che tenA hAthamAM A grantha mUke. sarasvatIne je prabandha rUca nahi hoya tene te kacarAnI peThe pheMkI de che, jyAre tene je prabandha te hoya che tene te mAthuM halAvatAM sAre kahI ravIkAre che ane tema thatAM te vakhate puSpavRSTi paNa thAya che. rAjAe ApelA dravyathI mahAsAmagrI taiyAra karAvI zrIharSa kAzamIra" gaye. tyAM jaIne teNe A prabandha sarasvatInA hAthamAM mUkyuM eTale teNe tene pheMkI dIdhe. tyAre zrIharSe tene kahyuM ke tuM gharaDI thaI tethI tArI akkala gaI che ke zuM mArA prabandhane paNa anyanA prabandha jevo gaNe che ? sarasvatIe uttara Apyo ke A prabandhanA 11mA sargamAM 64mAM lokamAM te mane viSNunI patnIrUpe varNavI che ane ema karIne mArI kumArikA tarIkenI kIrtine baTTo lagADyo che, mATe meM A prabaMdhane pheMkI dIdhe. A pramANenuM sarasvatInuM kahevuM sAMbhaLIne zrIharSe kahyuM ke eka avatAramAM te nArAyaNane pati tarIke svIkAryA hatA, tethI purANamAM tane viSNu patnI tarIke oLakhAvavAmAM AvI che. AnA AdhAre meM A vAta mArA kAvyamAM lakhI che, to pachI tuM gurase kema thAya che? kepa karavAthI kalaMka bhUsAI jatuM nathI. A pramANene uttara sAMbhaLIne sarasvatIe pitAnI meLe purataka hAthamAM lIdhuM ane sabhA samakSa tenI ghaNuM prazaMsA karI. zrIharSa tyAMnA paNDitene kahyuM ke A grantha ahinA 1 Dukakara. 2 madonmatta hAthI. 3 zleSTha jAti. 4 pADA, 5 A rahyA te zleka - " devI pavitritacaturbhujaghAmabhAgA bAgAlapat punarimA garimAbhirAmAm / etasya niSkRpakRpANasanAthapANe: pANigrahAdanugrahANa gaNaM guNAnAm ||"-bsnttilkaa Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam rAjA mAdhavadevane batAve ane "kAzI'nareza jayantacandra upara evo lekha karI Apo ke A grantha zuddha che. zrIharSanI A vAta upara tyAMnA brAhmaNoe jarA paNa dhyAna ApyuM nahi eTale te ghaNA mahinA sudhI tyAM rahyA. te bhAthu mAtra khAI rahe ane aMtamAM baLada vigere paNa tene vecavAno vAro Ave. eka vAra nadI pAse kuvA AgaLa zrIharSa gupta rIte rUdra jApa karatA hatA. tevAmAM koI gRhurathanI be dAsIo tyAM jaLa bharavA AvI. eke kahyuM ke huM pahelI bharUM ane bIjIe kahyuM ke huM pahelI bharU. ema karatAM karatAM te be jaNa laDI paDI. te baMne vacce gALAgALI ane aMtamAM mArAmArI paNa thaI. AthI te baMnee rAjA AgaLa phariyAda karI eTale rAjAe A bAbatamAM keI sAkSI hoya te tene hAjara karavA kahyuM. te strIoe kahyuM ke e kuvA AgaLa eka brAhmaNa jApa jape che te A vAtane sAkSI che. A khabara maLatAM rAjapurUSe dvArA rAjAe zrIharSane belAvI maMgAvyuM ane tene sAcI hakIkta nivedana karavA hukama karyo. zrIharSe gIrvANa girAmAM uttara Apyo ke huM te paradezI chuM ane A prAkRta belanArIoe zuM kahyuM te huM samajI zakya nathImAtra temanA zabda mane yAda che. rAjAe kahyuM ke te kahe. eTale teNe te zabdo barAbara kahI saMbhaLAvyA. AthI rAjAne ghaNe acaMbe lAge ke AnI avadhAraNa-zakita kevI adbhuta che ! dAsIonA kalahane yogya nyAya ApI temane vidAya karyA bAda te rAjAe zrIharSane pitAnI oLakhANa ApavA kahyuM. Ane yegya uttara ApatAM teNe rAjAne kahyuM ke tamArA paNDitAnI durjanatAne lIdhe tamArA nagaramAM meM bahu duHkha bhogavyuM che. AthI rAjAe paDitene bolAvIne ghaNo Thapake Ape ane zrIharSane yogya satkAra karavA te pratyekane pharaja pADI. pachIthI satkArapUrvaka rAjAe zrIharSane pitAne nagare satkAryajJa purUSa sahita vidAya karyo te jaIne jayantacandrane maLyo. sarva vRttAnta sAMbhaLIne te rAjA bahu khuzI thaze ane tyArathI naiSadhakAvya lekamAM prasiddhine pAmyuM. jayantacandra bhaginI tarIke rAkhelI garviSTa viduSI sUharadevI zrIharSanI khyAti sahana karI zakI nahi, kemake jema te viduSInI kalAbhAratI tarIke prasiddhi hatI tema zrIharSane leke narabhAratI kahetA hatA. AthI eka divase teNe zrIharSane pitAnI pAse belA ane tene satkAra karatAM pUchayuM ke tame koNa che ? zrIharSe javAba Apyo ke huM kalAsarvajJa che. AthI te rANIe kahyuM ke mane pagarakhAM paherAve. ( A pramANe kahevAnI matalaba e hatI ke je zrIharSa e huM nathI jANato ema kahe to te asarvajJa kare.) zrIharSe A vAta aMgIkAra karI ane te pitAne ghera ga. jhADanAM pAMdaDAM bhegAM karI tenA vaDe teNe pagarakhAM banAvyAM ane sAMjanA sUvadevIne belAvI pitAnI pratijJA pUrNa karI. vizeSamAM teNe te svAminIne kahyuM ke rAjA AgaLa paNa siMcana karaje, huM te carmakAra chuM. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI bhaktAmaram [ sarasvatI A pramANenuM peAtAne kArya karavuM paDyuM tethI khinna thayelA zrIharSa gaMgA nadInA tIre jai saMnyAsI thai rahyA. kAlAntare tenA svargavAsa thaye. * 26 * vidyAvazA rasikamAnasalAlasAnAM cetAMsi yAnti sudRzAM dhRtimiSTamUrte ! / tvayyaryamatviSi tathaiva navodayinyAM padmAkareSu jalajAni vikAzabhAJji // 9 // TIkA 1 iSTamUrte ! iSTA- valabhA mUrtiH saMhananaM - zarIraM yasyAH sA tasyAH saMbodhanaM he iSTamUrte ! suhazAM - sajjJAnopayoginAM sutarAM pazyantIti sudRzasteSAM sudRzAM cetAMsi cittAni tvayi viSaye dhRtiM - sukhaM - paramAhAdatvaM yAnti - prApnuvanti / kiMviziSTAnAM sudRzAM ? 'vidyAvazArasikamAnasalAlasAnAM' vidyAvazAnAM vidyAvilAsinInAM rasikamAne - zRGgArAdijJAne salAlasAH - saspRhAH vidyA0 teSAM vidyAvazArasika mAnasalAlasAnAM ' tatpuruSaH " / ( yadvA ) vidyAvazAsu rasikamAnasena lAlasA yeSAM te teSAmiti 'bahuvrIhiH' |(uktmrth ) arthAntareNa dR (dra ) Dhayati - tathaiva tvayIva aryamatviSi-sUryaprabhAyAM jalajAni - kamalAni dhRtiM yAnti / keSu ? padmAkareSu taDAgeSu / kiMviziSTAyAM tviSi ? navodayinyAM prAtarudayaM prApitAyAm / kiMviziSTAni jalajAni ? ' vikAzabhAJji ' vikAzaM - sAhAdatvaM bhajante ityevaMzIlAni vikAzabhAJji - prakarSaharSavantIti cetAMsi payojAni ceti // 9 // anvayaH (he ) iSTa-mUrte ! vidyA - vazA - rasika - mAna-sa- ( athavA mAnasa - ) lAlasAnAM su-dRzAM (vikAzabhAJji ) cetAMsi tvayi dhRrti yAnti tathA eva padma-AkareSu vikAzabhAJji jalajAni nava-udayinyAM aryaman- tviSi dhRtiM yAnti / zabdArtha vidyA = vidyA. vazA=vanitA, nArI. rasika - ( 1 ) rasasaMdhI; ( 2 ) Anandita, mAna =jJAna. saha- sabita. mAnasa bhana * lAlasA = 427. vidyAvazArasikamAna salAlasAnAM - ( 1 ) vidyA3pI nitAnA rasasaMbaMdhI jJAnane viSe icchAvALA; ( 2 ) vidyArUpI strIone viSe Ana Mdita manathI abhilASA che jemane evAnA. 1 'ayaM' ityadhikaH kha - pAThaH / cetAMsi ( mU0 cetas ) = thito. yAnti ( dhA0 yA ) = pAme che. su-zreSThatAvAya avyaya. E=EN. sudRzAM = sArI che dRSTinI mevA. dhRtiM ( mU0 dhRti) = mAnane. iSTa= vassala, priya. mUrti = zarIra. iSTamUrte != miche zarIra menuM mevI / (saM0 ) tvayi ( mU0 yuSmad ) = tAre viSe. arthaman= sUrya. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam tviSa-alA, tena. aryamatviSi-apanI prabhAta vi. Akara-mA. tathAstabha. padmAkareSu (mU0 padmAkara taNAvAna viSa. jalajAni (mU0 jalaja bhI . eva%01. vikAza-(1) mAna-6 (2) mIlaga. nava-navIna. bhAjanAra. udayinI-yamAvalI. vikozabhAji-(1) mAnane nArA; (2)vi|sne navodayinyAMnavIna nAyavI. sAnA. padhArtha "nI bhUrti cha kI hai (sarasvatI) !nI vidhA3pI visAsinI (nitA)nA (zaMgArAdika) rasika jJAnane viSe abhilASA che evA [ athavA janI vidyArUpI vanitAne viSe rasika manathI abhilASA che evA] temaja jenI daSTi sArI che evA (arthAt samyagu-jJAnarUpa upagavALA)nAM AnaMdane bhajanArAM citte tAre viSe AnaMda pAme che (athatu tArA saMsargamAM vidhA-vilAsI jane harSita bane che). tevI ja rIte sarovaramAMnAM vikAsane pAmanArAM patro navIna udayavALI evI (arthAtu prAtaHkAlanI) sUryanI prajAne viSe AnaMda pAme che (arthAt sUya yAthI te 5o mAdI 29 )."-e tvaM kiM karoSi na zive ! na samAnamAnAn tvatsaMstavaM pipaThiSo viduSo gurUhaH / kiM sevayannupakRteH sukRtaikahetuM bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti // 10 // TIkA he zive-he kalyANini! tvaM viduSo-vicakSaNAn 'samAnamAnAn' mAnena-jJAnena saha samAnaH samAnaH mAnaH-satkAro yeSAM te samAnamAnAstAn athavA AtmanA samAna mAna-jJAnaM yeSAM te (tAn ) samAnamAnAn-tulyajJAninaH (kiM) ne na karoSi ? apitu karoSi iti / dvau nakArau nirNaya sUcayataH / kiMviziSTAn viduSaH 1 tvatsaMstavaM-tava stotraM-guNavarNanaM pipaThipaH-paThitumicchn, pa. ThitumicchantIti pipaThiSanti pipaThipantIti pipaThiSaH tAn pipaThipaH / yukto'yamarthaH / iha-jagati yaH pumAn bhUtyAzrita-dhanADhyaM puruSa sevayan pravartate / yattadoH (nitya )sambandhAta taM sevamAnaM naraM lakSmIvAn kiM AtmasamaM-AtmanA tulyaM samRddhaM athavA mayA-lakSmyA saha vartata iti samastaM AtmanA-svabhAvena sama-dhanIzvaraM na karoti / apitu krotyevetynvyH| kiviziSTa bhUtyAzritaM ? sukRtasya-puNyasya eka:-advitIyo hetuH sukataikahetustam / kiviziSTo yaH pumAn ? 'gurUhaH' hi 1'nu' iti ka-pAThaH / 2 na karoSi ' iti ka-pAThaH / 3 'cchukAn' iti kha-pAThaH / 4 'Uha' iti kh-paatthH| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .28 sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatI vitarke, UhanaM Uho-vicAraH, guru:-gariSTha aho-vicAro yasya sa gurUho-dIrghavicAravAn / kasyAH 1 upakRteH-upakArasya / dIghedI AyateH phalaM vicaarytiityrthH||10|| anvayaH (he) zive ! kiM tvaM tvad-saMsta pipaThiSaH viduSaH sa-mAna-(athavA samAna-) mAnAn na na karoSi ? / upateH guru-UhaH yaH iha sukRta-eka-hetuM bhUti-AzritaM sevayan (pravartate), (taM ) A. sman-samaM ( athavA Atman sa-maM ) kiM na karoti ? / zabdArtha tvaM ( mU* yuSmad )-j. gurUhaH-mahAna cha piyAra nenA mevI. ki-zu. sevayan ( mU0 sevayat )-sevArato. karoSi (dhA. kR) che. upakRteH (mU* upakRti )-GRo . namnali. sukRta=Y95. zive / ( mU. zivA )-De 58yaashinii| eka-mAhitIya, asAdhAraNa. mAna(1) jAna; (2) 2. hetu-1291. samAna-sya. sukataikahetuM-puyanA advitIya // 29535. samAnamAnAn-(1) jJAnasahita sA2 cha bhane / bhUti-saMpatti. mevA; ( 2 ) tu5 cha zAna nenu sevA. Azrita (dhA0 zri )-Azraya rAyesa. saMstava-stotra, stavana. bhUtyAzritaM-saMpatti kamAzraya zayebAne. svatsaMstavaM-tArA stotrane. yaH (mU0 yad )2 pipaThiSaH (mU0 pipaThiS )=508 42pAnI manilASA Atman-mAtmA. rAmanArA. sama-tusya. viduSaH ( mU0 vidvas ) pa9i tAne. mA-sadabhI. AtmasamaM-(1)mAtmAnI samAna;(2)mAmAnI guru-mahAna. ma sabhIyuta. Uha-vicAra. karoti (dhA. kR) che. padhArtha sarasvatI-tetranA paThanane prabhAva- he kalyANinI ! tArA stavanane pATha karavAnI abhilASA rAkhanArA evA paDitone zuM tuM zAna-sahita savANA [2424 / (tAsa) samAna jJAnavANA mevA ] nathI nathI 42tI ! (arthAtuM kare cheja.) upakAra (karavA)no jene mahAna vicAra che e je (jana) atra puNyanA advitIya kAraNarUpa evA saMpatti vaDe Azraya karAyelA dhanADhaya)ne seve che, tene zuM te (dhanADhya) pAtAnA tulya [athavA pAtAnI meM sabhIvAn ] manAta nathI vA3!"-10 yat tvatkathA'mRtarasaM sarasaM nipIya, medhAvino navasudhAmapi nAdriyante / kSIrArNavArNa ucitaM manasA'pyavApya thA jalaM jalanidhezitaM ka daraleta ? // 11 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAbhara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam ya . TIkA he bhagavati ! medhAvinaH-paNDitA navasudhAmapi-nUtanAmRtamapi nAdriyante-sudhA nAGgIkurvanti / kiM kRtvA 1 yat sarasaM-sasnehaM tvatkathA'mRtarasaM-tava stavAmRtarasaM nipIya-nitarAM pItvA, sAdaramAsvAdyetyarthaH / yuktaM caitat / kaH puruSaH manasA'pi-cetasA'pi jalanidheH-lavaNasamudrasya kSAraM jalamazituM-sAdaramattuM-pAtumicchet 1 apitu na ko'pi vAJchet / aza dIptyadanayobhvodidhAtuH / kiM kRtvA ? ucitaM-mano'bhISTaM sudhAtulyaM 'kSIrArNavArNaH kSIrArNavasya-kSIrasamudrasya arNaHpAnIyaM kSIrANavANaH kSIrodakaM avApya-prApya / iti anena tvatkathA'mRtena sudhA tiraskRteti bhAvaH // 11 // anvayaH yad sa-rasaM tvad-kathA-amRta-rasaM nipIya medhAvinaH nava-sudhAM api na Adriyante, (tada yukam ) / ucitaM kSIra-arNava-arNaH avApya kaH manasA api jala-nidheH kSAraM jalaM azituM icchet / zabdArthe Adriyante ( dhA0 6 )A62 32 je. kathA-stavana. kSIra-dUdha. amRta-abhUta. arNava-samudra, sAga2. rasa-2sa. arNasa-4. tvtkthaamRtrsNntaa| 2tn35|| amRtanA 2sane. kSIgaNavArNa:-kSIra samudra maNa. rasa-rena. ucitaM ( mU0 ucita ) yoya. sarasaM-snehapU. manasA ( mU0 manas )-mana 3. nipIya (dhA0 pA)-atyaMta pAna zane. avApya (dhA0 Ae )-prAta rIna. medhAvinaH ( ma0 medhAvin )-pa9i tA. kSAraM ( mU0 kSAra )-AR, bhAI. nava-navIna, nUtana, jalaM (mU0 jala ) . sudhA-amRta. jalanidheH ( mU0 jalanidhi ) samudranA. navasudhAM-navIna abhRtana. azi] (dhA0 aza)-svA sevAne. api-5g. kaH ( mU0 kim ) . namnali. icchet (dhA. iSa )=2. padhArthe sarasvatI stotramA 2sanI apUrvatA tArA stavanarUpI amRtanA rasanuM atyaMta (arthAt ka7) pAna karyA pachI paDite navIna amRtane paNa je svIkAra karatA nathI, te yukta che, kemake) (mavallabha hevAne lIdhe) gi evuM zIrodadhinuM jaLa maLyA pachI keNa (leNa) samudranA khArA jaLane AsvAda levAne bhanayI 55 cha "-11 1-2 A me samudrAnI 25 mAhitI mAre numA 20Ita-yaviMzata (50 33 ). Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatI jainA vadanti varade ! sati ! sAdhurUpAM tvAmAmamanti nitarAmitare bhavAnIm / sArasvataM matavibhinnamanekamekaM yat te samAnamaparaM na hi rUpamasti // 12 // TIkA he sati ! he varade ! varaM dadAtIti varadA tasyAH saMbodhanaM he varade ! yad-yasmAt kAraNAt te-tava samAnaM-tulyaM aparaM-anyat hi-nizcitaM sArasvataM rUpaM nAsti-na vartate, kintu tavedaM rUpaM, sarasvatyA idaM sarasvatIsaMbandhi, tvameva sarasvatItyabhiprAyaH / kIdRg rUpaM ? ekam-advitIyamapi anekaM-bahuvidham / ata eva kiMviziSTaM rUpaM ? 'matavibhinnaM' sarvamateSu-paidarzaneSu vizeSeNa bhinna-bhedaM prApta, bahudhA jAtamiti / tadeva darzayati-tat-tasmAt kAraNAt he sati ! jainAjinopAsakAH tvAM sAdhurUpAM vadanti-kathayanti / prazastA sAdhvI sAdhurUpA, tAMsAdhurUpAm / prazaMsAyAM rUpappratyayaH ('prazaste rUpapa' siddha0 a0 7, pA0 3, suu010)| 'tasilAdiSvAkRtvasucaH' iti (pANineH a0 6, pA0 3, sU0 35) sUtrAt sAdhvIzabdasya puMvadbhAvaH / brAhmI sAdhvIti khyAtiH / punaheM varade ! itare-anye zivopAsakA vibudhA nitarAM-nizcayena tvAM bhavAnI Amananti-bhaNanti / tatastavaikaM sArasvataM rUpaM matabhedenAnekadhA khyAtam / athavA te-tavAparaM-apUrvarUpaM ekaM na hi (asti kintu ) anekamastItyanvayaH / kIdRg rUpaM ? 'samAnaM' mAnena-jJAnena saha vartata iti samAnam / anyavizeSaNaM prAgvat, anvayo'pIti // 12 // anvayaH (he ) sati ! (he ) vara-de ! yad te samAnaM aparaM sArasvataM rUpaM na hi asti, (kintu) te ekaM rUpaM anekaM mata-vibhinnaM ( yathA- ) jainAH tvAM sAdhu-rUpAM vadanti, itare bhavAnI nitaraM Amananti / athavA (he ) sati ! (he) vara-de ! jainAH tvAM sAdhu-rUpAM vadanti, itare nitarAM (tvAM) bhavAnI Amananti, yad te sa-mAnaM a-paraM sArasvataM rUpaM ekaM na hi, (kintu ) mata-vibhinnaM anekaM asti / zabdAthe jainAH (mU. jaina )=orat. tvAM (mU0 yuSmad )-tane. . vadanti (dhA0 vadU) cha. Amananti (dhA0 man )he che. ghara-12hAna. nitarAM-nizcayavAya avyaya. dA-mApa. itare ( mU0 itara )--4. gharade he 12hAna nArI! bhavAnI (mU0 bhavAnI ) sayAnI. sati !(mU. satI)- sApA! sArasvataM (mU0 sArasvata ) sarasvatI pI. sAdhu-sAdhu. mata-6zana. rUpa-2135. viminna-vizeSataH mehane pA. sAdhurUpAMsAdhu-2535. anekaM ( mU0 aneka )=ane. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] harSa ( mU. ca=o kAraNane lIdhe. te ( mU. yudhmar )=tArUM. samAna ( mU. samAna )=( 1 ) tukSma; ( 2 ) jJAnasahita. zrIdharmasiMha sUriviracitam )=eka, advitIya. pArtha 31 nri ( mU. avara )=( 1 ) anya; ( 2 ) apU. nanathI. di=nizcayAtmaka abhyama. 65 ( mU. hava )=rUpa. ati ( dhA. amU )=che. sAraravata rUpano anekatA---- " huM satI ! huM varadAna denArI ( devI ) ! je kAraNane lIdhe tArA tulya anya sArasvata rUpa nakkI nathI, ( kintu ) te tArUM eka rUpa mateAmAM vizeSa bheda pAmeluM ( hAvAthI ) aneka che, tethI karIne ( tA ) jaineA tane sAdhu-varUpI kare che, jyAre anya ( darzanIyA ) tane kharekhara bhavAnI kahe che." athavA " hai satI ! hai varadAna denArI ( sarasvatI)! janA tane sAdhu-svarUpI kahe che (kemake brAhmI e sAdhvI hatI ), jayAre anya ( zaivA ) tane khaccita bhavAnI kahe che. kemake tArUM jJAnayukta temaja apUrve evuM sAravata rUpa kharekhara eka nathI, paraMtu ( cha ) darzanemAM vizeSataH bhedane pAmeluM ( haiAvAthI ) te aneka che.'----12 spaSTIkaraNa sarasvatInAM nAmA-- A paghamAM sUcavyA mujakha sarasvatIne vividha darzanakArAe anyAnyarUpe mAnelI che. AthI te jUdAM jUnAM nAmeAthI eLakhAya che. tenAM (1) bhAratI, (ra) sarasvatI, (3) zAradA, ( 4 ) haMsagAminI, ( 5 ) vidvanmAtA, ( 6 ) vAgIzvarI, ( 7 ) kumArI, ( 8 ) brahmacAriNI, ( 9 ) tripurA, ( 10 ) brAhmaNI, ( 11 ) brahmANI, ( 12) brahmavAdinI, ( 13) vANI, ( 14) bhASA, (15) zrutadevI ane (16) ge| evAM seALa nAmeA che. A vAtanA samayaeNnamAM nIce mujakhanuM 'zrIzAradA-staMtra atra raju karavAmAM Ave che: --- zrIzAradAstotram namaste rANe ! hevi ! jAra prativAlina !! tvAmahaM prArthaye'nAthe ! vidyAdAnaM pradehi me // 1 // - anu0 prathamaM bhAratI nAma, dvitIyaM ca sarasvatI / tRtIyaM zAradAdevI, caturtha haMsagAminI // 2 // 1 jainAnandapuratakAlaya ( surata )nA kAryAMvAhaka taraphathI mane maLelA hastalikhita patranA AdhAre A stotra meM ApyuM che. A cothA kaoNmanA khIjI vAranA prunI eka nakala sazAdhanAthe` meM anuyAgAcArya zrIkSAntivijaya upara mokalI hatI. A joi gayA bAda temAM temaNe sUcanA karI hatI ke mane eka jUnuM pAnuM maLyuM hatuM te uparathI me je utArA karyAM che tenI sAthe A teMtra sarakhAvatAM atra Apela prathama ane antima padma adhika jaNAya che ( joke A antima padya eka bIjA sAta klAkanA sarasvatI-stAtranu prathama padya che ema A anya stotranA mArI pAsenA utArA uparathI joi zakAya che ). vaLI bAkInA pAMca zlAkamAM pATha-bhinnatA pazu najare paDe che. temaNe sUcavela sAta pAThAMtarA joDenA pAnA uparanA TippaNa uparathI joi zakAya che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram (sarasvatI paJcamaM viduSAM mAtA, SaSThaM vAgIzvarI tthaa| kumArI saptamaM prokta-maSTamaM brahmacAriNI // 3 // navamaM tripurA devI, dazamaM brAhmaNI 'tthaa| ekAdazaM ca brahmANI, dvAdazaM 'brahmavAdinI // 4 // vANI trayodazaM nAma, bhASA caiva 'srsvtii| paJcadazaM zrutadevI, SoDazaM gArnigadyate // 5 // 'etAni zuddhanAmAni, prAtarutthAya yaH paThet / tasya saMtuSyate devI, zAradA varadAyinI // 6 // yA kundendutuSArahAradhavalA yA zvetapadmAsanA yA vINA varadaNDamaNDitakarA yA shubhrvstraavRtaa| yA brahmAcyutazaGkaraprabhRtibhirdevaiH sadA vanditA sA mAM pAtu sarasvatI bhagavatI niHzeSajADyApahA // 7||-shaarduul. // iti zrImacchAradAstotraM sampUrNam // manye prabhUtakiraNau zrutadevi ! divyau ___ tvatkuNDalau kila viDambayatastamAyAm / mUrta dRzAmaviSayaM bhavibhozca pUSNo yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // TIkA he zrutadevi ! divyau-pradhAnau tvatkuNDalau-tava kuNDalau-karNAbharaNe tvatkarNabhUSaNe pRSNaHsUryasya punaH bhavibhoH-candrasya bhAnAM-nakSatrANAM vibhuH-svAmI bhavibhustasya bhvibhoH| bhavibhuriti yaugikazabdaH / mUrta-maNDalaM viDambayataH-viDambanA kurutaH, ravIndubimbaM hInIkuruta ityrthH| kileti saMbhAvane / yat pUSNaH mUrta-sUryabimbaM tamAyAM-rAtrau dRzAM-cakSuSAmaviSayaM-agrAhyabhAvaM bhavati, tejasvI svAtmAnaM viDambanAM prApyAdRzyo babhUvetyarthaH / yat pUrvAnuvRttyA'nuktacakAro'pi grAhyaH ca-punarinduvi vAsare-divase pANDupalAzakalpaM-ISatpANDupalAza( miti pANDupalAza )kalpam / ISadarthe kalpadezyadezIyaraH pratyayAH ('atamatrAderIpadasamAptekalpapdezyap dezIyara' siddha0 a0 7, pA0 3, sU0 11) / tathA pANDu-ISatzvetaM paripakadrumapatraM tadvat pANDupalAzakalpaM bhavati-tiSThati, jaDaprakRtitvAdapamAnito'pi nizchAyaH san vilakSo'pi jaDastiSThatIti bhAvaH // 13 // anvayaH (he) zruta-devi ! prabhUta-kiraNau divyau tvad-kuNDalI pUSNaH bhavibhoH ca mRta kila viDambayataH (iti) manye, yad (pUSNaH mUrta) tamAyAM dRzAM a-viSayaM bhavati, (bhavibhoH mUrta) ca vAsare pANDupalAza-kalpaM bhvti| 1 vivikhyAtA. 2 viduSAM mAtA. 3 zrutA. 4 varadAyinI. 5 caturdazam. 6 SoDazaitAni nAmAni. 7 bhava siddhikarI tasya, prasIda paramezvari / . Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latAbhara ] manye ( dhA0 man ) - huM bhAnuM dhuM. prabhUta=4. kiraNa - pri25. prabhUtakiraNau ma chelinAM bhevAM zruta= zruta ( jJAna ). devI-devatA. zrutadevi ! = zruta ( jJAna )nI ( adhiSThAyikA ) hevI, he sarasvatI ! divyau ( mU0 divya ) = hivya. kuNDala = eNa. tvatkuNDalau=tArAM meM eDaNe. zrIdharmasiMhasUriviracitam zabdArtha 15=242242. viDambayataH ( dhA0 viDambU ) = vimanA bhADe . tamAyA ( mU* tamA ) = zatre. mUrta ( mU0 mUrta) = bhajane. dRzAM ( mU0 dRza ) = netreAnA. viSaya-viSaya. aviSaya= nayI viSaya me soyara bha-nakSatra. fang=29121. bhavibhoH = nakSatranA svAmInuM, yandranu. ca = ate. pUSNa: ( mU0 pUSan ) = sUryanuM. yadI ne vAsare ( mU0 vAsara ) = hivase. bhavati ( dhA0 bhU ) =thAma che. pANDu = the| sadeha. palAza - pApara pahi. kalpa = tulya. pANDupalAzakalpaM mAranA paDAvaM. pAtha zruta-devatAnAM kuNDaLAno prabhA~ " huM zruta-devatA ! bahu kiraNavALAM temaja dinya evAM tArAM be kuNDaLA sUryanA temaja candranA maNDaLane kharekhara viDaMkhanA pamADe che, jethI karIne sUryanuM maNDaLa rAtrine viSe netrAne agAcara bane che ( te tema thAya che te yukta che, kemake tejaravI vyaktipAtAnA AtmAviDaMbanAyukta thatAM adazya bane che) ane candranuM maNDaLa divasanA ( pAkI gayelA patranI jema ) pANDa palAzanA patra jevuM ( nisteja ) thAya che (A paNa nyAyasaMgata che, kemake jenI prakRti jaDa heAya tenuM apamAna thAya tA paNa te nisteja thayA thakA vilakSa paNa jaDa UbheA rahe che).'--13 * * * ye vyomavAtajalavahnimRdAM cayena kArya praharSavimukhastvadRte zrayanti / jAtAnavAmba ! jaDatAdyaguNAnaNUn mAM kastAn nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // 33 TIkA he amba ! - he mAtaH ! tvaM mAM ava-rakSa - pAlaya / he mAtaH ! ye jAtA-utpannA aNavaHsUkSmA jaDatAdayo'guNA - doSA vyomavAtajalavahnimRdAM - gaganapavanasalilAgnipRthvInAM cayena-samUhena pudgalasaJcayeneti karaNe tRtIyA kArya- dehaM zrayanti - Azrayanti, zarIraM veSTayanti / vyoma ca vAtazca jalaM ca vahnizva mRcca vyomavAtajalavahnimRdastAsAM vyomavAtajalavahnimRdAM saMhatyA paJcabhUtA AkAzapRthivyaptejovAyavaH AtmasaMbaddhAH, tatsaMbaddhaM zarIraM - paJcabhUtAtmakaM vapurjaDAtmakaM zrayanti, te caikI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatIbhAvena pariNamanti iti tAtparyam / he amba ! kaH tvadRte tvAM vinA, Rteyoge tvaditi paJcamI, tvatto'nyaH kaH puruSottamo jAtAn-utpannAn aNUna-sUkSmAn jaDatAdyaguNAn-mUrkhatAdidoSan saJcarataH-zarIrAta yatheSTaM tAn nivArayati-zarIrAta spheTayati ? tvameva jaDatAdidoSanivAra(ri)kA, nAnya ityupayogaH / kiMviziSTAn jaDatAdyaguNAn ? 'praharSavimukhAn ' prakRSTo harSaH praharSaHprakRSTaprajJAprakAzastasmAd vimukhAH-parAGmukhA-vipakSabhUtAH praharpa vimukhAstAn, sadbuddhivRddhinirodhakAnityarthaH / tathA punaH kiMviziSTAn jaDatAdyaguNAn ? saJcarataH-svadehAjjAtAn-utpannAn / nRtiyagvapurbhUtAtmakamiti zrutiH // 14 // anvayaH (he ) amba ! (tvaM ) mAM ava / ye vyoman-vAta-jala-vahi-mRdAM cayena kAyaM zrayanti, tAn saJcarataH jAtAn aNUna pra-harSa-vimukhAn jaDatA-Adi-a-guNAn tvat Rte kaH yathA-STaM nivArayati ? / zabdArtha ye ( mU0 yadU ). zrayanti ( dhA0 zri )-Azraya lecha. vyoman-mAza. jAtAn ( mU0 jAta )pani yayesA. vAta-pavana. ava (dhA0 av )-tuM 2kSaya 42. jala-pAe. amba ! ( mU0 ambA)-De maataa| vahi-asi. jaDatA-bhUrbhatA. mRd-55vI. Adi-zAta. vyomavAtajalavAhimRdAM-Aza, pavana, pAe,ani aguNa-doSa. mata pAnA. jaDatAdyaguNAn-bhUrmatA hoSAne. cayena (mU0 caya )-samU 62rA. aNUna (mU0 aNu )-sUkSma. kAyaM ( mU0 kAya )-ne. mAM (mU0 asmad )-bhane. pra- vAyaOM avyaya. kA (mU0 kim ) . harSa-harSa, mAna-6. tAn (mU0 tada)-te. vimukha-vibhuma. nivArayati (dhA. vAr )-nivAre. saJcarataH ( mU0 saJcara ) heyI. praharSavimukhAn aSTapathA vibhuma. yathA-gema. tvat ( mU0 yuSmad )-tArA. iSTa-ichita. Rte-vinA. yatheSTa-427 bhuSama. padhArtha " hai mAtA ! tuM bhAI 219 42, bhane bhUrmata ho gagana, pavana, Na, ani ane pRthvInA samUhe karIne dehano Azraya le che, te pitAnA) zarIramAMthI utpanna thayelA evA, vaLI sUkama tathA prakRSTa harSathI vimukha (arthAt buddhinI vRddhinA nirodhaka) evA mUrkhatAdika dene tArA vinA kaNa (zarIrathI) yatheSTa rIte nivAre ? (arthAtu mUrkhatAdika dene zarIramAMthI yaye zata (2 42vA tArA sivAya anya / samartha nathI)"-14 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAbhara zrIdharmasiMhasUriviracitam asmAdRzAM varamavAptamidaM bhavatyAH satyAvratoru vikRteH saraNiM na yAtam / kiM codyamaindramanaghe ! sati ! sArade'tra kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // rIkA saMbodhanapadAni-he 'anaghe ! na vidyate'dhaM-pApaM yasyAH sA'naghA tasyAH saMbodhanaM he'naye!(he) niSpApe / he puNyavati ! tathA he sati ! he sArade ! atra-stavanArambhe asmAdRzAmidaM-mama buddhisthaM varaM mAdRzAM manISiNAM varaM navInazAstrakaraNarUpaM vikRteH-vikArasya saraNi-panthAna-mArga na yAtaM-na prAptaM, saduktivighnatAM na prAptamityAzayaH / kiviziSTaM varaM ? bhavatyAH-tvatta:-tvatsakAzAdavAptaM labdham / punaH kiMviziSTaM varaM ? ' satyAvatoru' satyA-vedavyAsamAtA-satyavatI tasyA vrataM-pativratAdharmaH tadvaduru-gariSThaM-nizcalaM styaavrtoru| tathA satyA-zIlavatI sItA tasyA vrataM-zIlaM tadvaduru-gariSThaM apratihataM-askhalitaM yat satyAtratoru / arthAntaranyAsena (dra)Dhayati-he sati ! atra loke kiM coyaM-kimAzcarya ? yad aindra indrasyedaM aindra-indrasaMbandhi mandarAdizikharaM-merugirizRGgaM kadAcit-yugAnte'pi kiM calitam ? apitu na calitam / yadyapi mandarAdizikharakathanena nizcalatvaM jJApitaM, tathApi aindraM (iti ) indrazaktidyotakaM padam / na ca devazaktyA'ntareNa nizcalatvaM pratIyate, indrasAnidhyAta "indragirigirimaruH" iti kopH| sAmAnyadevatAsaMkhyasahasreNApi apratihatAvayavaH zAzvataH sumerustasya zikharaM tadvat tvattaH prAptaM asmAkaM varaM tvatsAnidhyAtmaiva devatA tvadanubhAvadevazaktimat tena mamApi nizcala( sva )meva yAtaM (-prAptam ) / sItAzIlameruzRGgayorupamAnasAmyaM darzitam / tRtIyaM tavApi varapradAnam / tatra sarveSAM devatAdhiSThAturupAdAnamucitam / na ca devazakteranAzrayaNAt kartuH kiJcit sthAtuM(snu) tadvat tvatto'pi labdhamapi varaM nizcalamiti bhAvArthaH / athavA kiM codyamiti he mAtaH ! atra kiM udya-kiM kathyaM-kimucyaM veda vyaktAyAM vAci' samAse kyapi saMprasAraNam / kyavantaM napuMsakam / aindraM mandarAdizikharaM-meruzRGgaM ca-punaH kiM calitam ? udyate iti udyam / atredaM udya-vadituM yogyameva // 15 // anvayaH (he ) an-aghe ! (he ) sati ! (he ) sArade ! atra bhavatyAH avAptaM satyA-vrata-uru asmArazAM idaM varaM vikRteH saraNiM na yAtam / atra kiM cocaM [ca udyaM vA] (yat ) kiM aindraM mandara-adri-zikharaM kadAcit calitam ? zabdArtha asmAdRzAM (mU0 asmAdRza )-amaa| pA. bhavatyAH (mU0 bhavatI)-mApazrI pAsethA. varaM (mU0 vara )-pAna. satyAH (1 ) satyavatI ( vyAsanI mAtA); avAptaM ( mU0 avApta ) AH yesa. (2) sItA (zamanI patnI.) idaM ( mU. idam )-mA. vrata-ta. 1 'dhyAtvameva ' iti kha-pAThaH / 2 ' vadaH supi kyap ca' iti pANinIye ( a0 3, pA0 1, sU0 106 ) / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 uru- vizANa. vikRteH ( mU0 vikRti ) = vivaranA. saraNi ( mU0 saraNi) = bhAgane. na=ni yAtaM ( mU0 yAta ) = pAmesa. kiM=zu. codyaM (mU0 boya) = addabhuta. ca = mane. udyaM (mU0 udya) = hevA yogya. aindraM ( mU0 aindra ) = -dra-saMdhI. sarasvatI-bhaktAmaram agha = pApa. anaghe ! he pApa-ti / sati ! ( mU0 satI ) = he sAdhvI / sArade ! ( mU0 sAradA) = he sArA, he sarasvatI / 375=24/6*241. mandara bhe3. adri parvata zikhara - zimara. mandarAdrizikharaM bhe3 parvatanuM zimara. calitaM ( mU0 calita ) = vyakti. kadAcit = hApi pArthe " he pApa-rahita ! he satI ! he sArA ! yatra ( arthAt yA stotranA yArabhlabha ) ApazrInI pAsethI prApta kareluM temaja vaLI satyavatI [ athavA sItA ]nA vratanA samAna gariSTha evuM amArA jevAnuM A ( navIna zAstra racavAmAM kAraNarUpa ) varadAna vikAranA mArgane prApta thayuM nahi mAM zuM zrarya [ athavA mAM zuM vA thuM ] che ! (bhaDe ) zuM dhandra-saMbaMdhI (arthAt jenuM indra sAnnidhya kare che evA ) merU parvatanuM zikhara kadApi calita thAya kharUM ke ?"-15 * [ sarasvatI * nirmAya zAstrasadanaM yatibhiryayaikaM prAduSkRtaH prakRtitIvratapomayena / uccheditAMhaulapaiH sati ! gIyase cid - dIpo'parastvamasinA'tha jagatprakAzaH // 16 // TIkA atha varapradAnAnantaraM he sati ! yatibhiH - jitendriyairmunibhiH sA tvaM gIyase, yazoviSayIkriyase ityarthaH / sA kA ? yayA tvayA zAstrameva sadanaM gRhaM zAstragehaM nirmAya - niSpAdya-nitarAM kRtvA aparaH - apUrvaH - anyairavagAhitumazakyaH 'ciddIpaH' cit - jJAnameva dIpaH ciddIpaH prAduSkRta:prakaTIkRtaH, mAndyatamobhide sthApitaH / kiMviziSTazvidIpaH ? ' jagatprakAzaH ' jagat prakAzayatIti jagatprakAzaH - jagadudyotakaH / yayeti yattadornityasaMbandhAdanuktamapi setipadaM gRhItam / punaH kiMviziSTairyatibhiH 1 'uccheditAMhaulapaiH uccheditA - vinAzitAH - praNAzaM nItA aMhAMsi - pApAnyeva upAH - sagucchA vayo yaiste uccheditAMhaulapAstaiH uccheditAMhaulapaiH / " gulminyulapavIrudhaH" iti haima : (abhi0 kA0 zlo0 184) / kena ? prakRtitIvra tapomayena asinA-khaDgena [ prAdhAnyaM ] tIvram-utkRSTaM tapo vrataM yasmin sa tIvratapomayaH, prAdhAnyaprAcuryavikAreSu mayaTpratyayaH, prakRtyA - svabhAvena tIvratapomayaM yatra sa prakRtitIvratapomayastena prakRtitIvratapomayena / yatastIkSNazastreNa sagulmA api vallyazchindyanta iti bhAvaH // 16 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAbha2] zrIdharmasiMhasUriviracitam 37 anvayaH atha (he ) sati ! yayA (svayA) ekaM zAstra-sadanaM nirmAya a-paraH jagat-prakAzaH cit-dIpaH prAduSkRtaH, (sA) tvaM prakRti-tIvra-tapas-mayena AsinA ucchedita-aMhasa-ulapaiH yatibhiH giiyse| zabdArtha nirmAya (dhA0 mA )-sthAna. ulapa-zu-7 yuta vesa. zAstra-zAstra. uccheditAMha uslapaikI nAbhA je paa535|| 427. sadana-. yukta vela jemaNe evA. zAstrasadanaM-zA3pA ne. sati ! (mU. satI )-De sopI ! yatibhiH ( mU0 yati ) bhuniyo 21. gIyase (dhA gai)-gAya che. yayA (mU0 yA )-nAthA. cit-jAna. ekaM ( mU0 eka )-advitIya, asAdhAraNa. dIpa-dI54, hopo. prAduSkRtaH (mU0 prAduSkRta )- rAyasa. ciddIpaH-jAna35654. prakRti-ralAya. aparaH (mU0 apara )-a-5,mIne. tIvaTa. tvaM (mU0 yuSmad )-tuM. tapas-tapazcaryA. asinA (mU0 asi )taravArathI. prakRtitIvratapomayena-yamAthI Gre ta5maya. atha-mAra pachI. jagat-mata, duniyA. * ucchedita (dhA. chidU)pInAla. prakAza-te. aMhasa-pA. jagatprakAzanA / . padhAthe (te mane varadAna ApyuM) tyAra pachI te satI ! je (te) advitIya zAstrarUpI gRhanuM nirmANa karIne jagatanA prakAzaka evA ane (ethI karIne te) apUrva evA jJAna-dIpakane prakaTa karyo, te tuM svabhAvathI utkRSTa tapamaya evI taravAra vaDe pAparUpI sagucchaka valliIne kApI nAkhanaa| bhuniyA dvArA gAya cha ( arthAt munipre| tArI stuti re cha )."-16 yasyA atIndragirirAGkirasaprazasya stvaM zAzvatI svamatasiddhimahI mahIyaH / jyotiSmayI ca vacasAM tanuteja Aste sUryAtizAyi mahimA'si munIndraloke // 17 // TIkA pUrvoktasaMbodhanapadena he sati ! sA tvaM zAzvatI zazvat-nirantaraM bhavA zAzvatI / bhavAdyarthe'N ( pratyayaH ) / tadantAt ( ca ) kI / sadA vartamAnA zAsanAdhiSThAtrI asi-vartase, devatAyA utkRSTAtyanta virahakAlAbhAvAt / athavA vimAnAdhipatau pazcatvaM prApte tatsthAne tattulyavarNanAmagotravikramAkrAnto deva utpadyate iti saiddhAntikaM vaco vicArya devatA zAzvatIti pratItA'sti, nAtra Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatI saMdehaH / sA kA ? yasyAstava vacasAM-vAgvilAsAnAM mahimA 'munIndraloke' manyante kAlatrayAvasthAM iti munayasteSAM indraH-paramaizvaryAdhikyAd gaNadharo dvAdazAGgapAThI, sa cAsau lokazca munIndraloko-gaNadharajanastasmin munIndraloke heyajJeyopAdeyarUpeNa prabhutvamAn Aste-tiSThati / ca-punaryasyAstava 'tanutejaH' tanovarNAtmakasya tejo-lipermanojJanyAsarUpaM tacca munIndraloke Aste-tiSThati / yato munayaH paThanalikhanaparA bhavantIti zrutiH / kiMviziSTA tvaM ? 'svamatasiddhimahI' svamatejainamate athavA svamate(1)siddhInAM-jJAnAdilakSmINAM mahI-bhUmiH-utpattisthAnaM svamatasiddhimahI / athavA siddhiH-mokSasthAnaM sA cAsau mahI-pRthvI svamatasiddhimahI tvameva "isippanbhArA puDhavI" sA'pi zAzvatI tvaM vAyUpA siddhiH, tvattaH si(zi )lA'pi sulabhA / anyaca zivopAsakAnAM mate siddhayaH-aSTasiddhayo'NimAdayastAsAM mahI-bhUmiH-utpattisthAnaM yA sA svamatasiddhimahI / punaH kiMviziSTA tvaM ? 'jyotiSmayI ' pradhAna jyotiH-AtmakAntiryasyAM sA jyotiSmayI / atrApi prAdhAnye mayaT / kiMviziSTo vacasA mahimA ? 'atIndragiriH' sthairyeNocatvena atikrAnta indragiriH( yena ) iti atIndragiriH-atikrAntasumeruparvataH, dvayoravyayatvAt sAmyam / punaH kiMviziSTo vacasAM mahimA ? 'AGgirasaprazasyaH' aGgirasaH RperapatyaM AGgirasobRhaspatirdevaH tasyApi prazasyaH-prazaMsanIyaH-varNanIyaH yaH sa AGgirasaprazasyaH, devaguruzlAghanIya ityarthaH / tasyApi vAcaspaterabhidheyatvAdasyA adhikatA darzitA / kiMviziSTaM tanutejaH ? 'mahIyaH' atizayena mahat-gariSThaM mahIyaH bahuvistAramat / "anantapAraM kila zabdazAstraM " itivacanAt zabdavarNAnAmAnantyAt / punaH kiMviziSTaM tanunejaH ? ' sUryAtizAyi' sUryamatizete ityevaMzIlaM sUryAtizAyi traikAlikapadArthaprakAzakaM, bhAnorapyadhikamityarthaH // 17 // anvayaH (he sati !) yasyAH (tava ) ati-indra-giriH, Azirasa-prazasyaH vacasAM mahimA ( yasyAH) mahIyaH sUrya-atizAyi tanutejaH ca muni-indra-loke Aste, (sA) sva-mata-sidvi-mahI jyotiSmayI tvaM zAzvatI asi / zabdArtha yasyAH (mU0 yad )onA. zAzvatI-nirata2. ati-atibhavAya avyaya. sva-potAnA. indra-ndra, hepAdhipati. mata-mata, sidAnta. giri-parvata. siddhi-( 1 ) samI; (2) siddhi-zilA; ( 3 ) atIndragiriH ati:nta yo cha ghandragiri ( bhe3)ne (adhimAdhi ) samdhi. jo mevA. mahI-pRthvI, utpatti-sthAna. AGgirasa nirastA putra, vRhaspati. svamatasiddhimahI-svamatane viSe silinI prazasya-prazasA-pAtra. mahI35. aanggirsprshsyaahsptin| prazasA-pAtra. mahIyaH (mU* mahIyasU)-atizaya masAna. tvaM (mU0 yuSmad )-tu. jyotisa-Anti. 1 ISatprAgbhArA pRthvI / 2 'prakRte mayaTa' iti siddhahaime ( a0 5, pA0 3, sU0 1) / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhastAbhara ] jyotiSmayI = pradhAna che antibhenI sevA. ca=bhane. vasA ( mU0 vacas ) = cayanono. tanu = bhUrti tejas-praza tanuteja: bhUrtinI praza. Aste ( dhA0 As ) =2he che. sUrya-sUrya, ravi. zrIdharmasiMhasUriviracitam atizAyin = yaDiyAta. sUryAtizAyi-sUryathI yaDimAto. mahimA ( mU0 mahiman ) - mahibhA. asi (dhA0 as ) - che. muni muni, yogI. indra bhuSya. loka-so. munIndraloke yogIzvara-somAM padArtha ( hai satI ! ) jeNe merU parvatanuM atikramaNa karyuM che evA ( arthAt manA karatAM paNa vadhAre sthira temaja ucca ) tathA vaLI bRhaspatine ( paNa) prazaMsA karavA yAgya evA jenA vacanAnA huimA tathA jenA deDhunuM gariSTha temaja sUryathI paNa adhika teja (arthAt jenA lipipI hehunI bhanohara racanA ) me mane yogIzvara ( gae|dhara ) (bhAnanIya ) varte che, te sva bhatane viSe (jJAnAhiGa ) lakSmInA utpatti-sthAna35 [ athavA naina bhatane viSe siddhi (-zikSA ) nAmanI pRthvIrUpa athavA caiva matane viSe ( aiNimAdika ATha siddhionA utpatti-sthAnarUpa ] evI tena sarvottama antivANI mevI tuM zAzvatI varte che." - 17 * * spaSTAkSaraM surabhi subhru samRddhazobhaM jegIyamAnarasikapriya paJcameSTam / dedIpyate sumukhi ! te vadanAravindaM vidyotayajjagadapUrva zazAGkabimbam // 18 // TIkA he 'sumukhi !' suSThu zobhanaM mukhaM yasyAH sA sumukhI tasyAH saMbodhanaM he sumukhi ! te tava ' vadanAravindaM' vadanameva - mukhameva aravindaM - kamalaM vadanAravindaM - mukhakamalaM 'dedIpyate' atizayena dIpyatIti dedIpyate, atizayena zobhata ityarthaH / kiMviziSTaM vadanAravindaM ? ' spaSTAkSaraM ' spaSTAni - prakaTAni akSarANi aMkArAdIni - dvipaJcAzadvarNA yasmiMstat spaSTAkSaram / punaH kiMviziSTaM vadanAravindaM ? surabhi - sugandhi / punaH kiMviziSTaM ? ' subhu ' zobhanA bhruvo yasmiMstat subhru / punaH kiMviziSTaM vadanAravindaM ? ' samRddhazobhaM ' samRddhA - samyak prakAreNa vRddhiM prAptA zobhA yasmiMstat samRddhazobham / punaH kiMviziSTaM vadanAravindaM ? ' jegIyamAna rasikapriyapaJcameSTaM ' atizayena gAtu - kAmA jegIyamAnA ye 'rasikA' rasaM - kAmAdi snehaM vidantIti rasikAH teSAM priyaH - vallabho yo 1 AnI mAhitI mATe juo zrIcaturviiijanAnandastuti (pR. 58-59 ). 2 ' OMkArAdIni ' iti kha- pAThaH / 3 ' atizayena...... paJcameSTaM ' iti pATha: ka-pustake nAsti / 36 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 sarasvatI bhaktAmaram [ sarasvatI sau paJcamo rAgaH teneSTaM - manojJaM yat tat jegIyamAnarasikapriyapaJcameSTaM - gItAbhilASirasikajanachatapaJcamarAgamanoharaM, rasikAnAM vasantotsave paJcamarAgapriyatvaM sarasvatyAH tantrIvAdanapazcamarAgapriyatvaM yathA - " sarasvatyAstu kacchapI" iti haimaH (abhi0 kA02, zlo0 202), kacchapIkokilayoH paJcamasvare mano'bhISTam " iti saMgItazrutiH / punastava vaMdanaM kiM kurvat : jagad - - vizvaM vidyotayat- vizeSeNa dyotayat - prakAzayat / punaH kiMviziSTaM vadanAravindaM ? 'apUrvazazAGkavimbaM ' apUrvaH - ananyopameyaH sa cAsauM zazAGkaH- candrastasya bimbamiva - maNDalamiva bimbaM - vartulaM yat tat // 18 // , anvayaH (he ) sumukhi ! te spaSTa akSaraM, surabhi, su-bhR, samRddha-zobhaM, jegIyamAna rasika-priya paJcamaiSTaM jagat vidyotayat, a-pUrva- zazAGka bimbaM vadana- aravindaM dedIpyate / zabdArtha spaSTa=spaSTa, aTa. akSara =akSara, varSA. spaSTAkSaraM = aTa che akssre| nene viSe me. surabhi ( mU0 surabhi ) = sugaMdhathI yukta. su=zreSThatAvAya zaha bhrU = bhara. subhru=suMdara che amara premAM mevu. samRddha = sArI rIte vRddhi pAbhela. zobhA-zolA. samRddhazobhaM = sArI rIte vRddhi pAmesI che zolA bhene viSe mej. gai jegIyamAna ( dhA0 ) = vAraMvAra gayA. rasika = 2sa senAra, zomIna. priya=pallala. paJcama=paMthabha ( rAga ). iSTa =bhanoDara jegIyamAna rasikapriyapaJcameSTaM = gIta rasa senAzane halavA paMthama ( rAga ) vaDe manohara. dedIpyate ( dhA0 dIpa ) = atizaya zole che. mukha=vahana. sumukhi != suMdara che vahana nenuM khevI / te ( mU0 yuSmad ) = tAI. vadana= bhu. aravinda = bhava. vadanAravindaM =bhubha-prabhava. vidyotayat (dhA0 dyut ) = vizeSerIne aAza 2nAra. jagat ( mU0 jagat ) = duniyAne. apUrva = asAdhAra zaza=bhRga. aGka china zazAGka= bhRganuM sachinachenene te yandra. bimba bhae30. apUrvazazAGkabimbaM=2apUrvaM yandranA bhaeuNa(samAna). pArtha sarasvatInA vadana-kamalanI zAbhA " sundara vahanavANI (sarasvatI) ! nene viSe (amarAhi bhAvana ) akSare spaSTa che evuM, tathA sugaMdhayukta, temaja vaLI suMdara bhavAMvALuM evuM, tathA vaLI rUDI rIte vRddhi pAmelI zAbhAvALu, temaja gItanA abhilASIne priya evA paMcama ( rAga ) vaDe maneAhara evuM, temaja vaLI jagane vizeSataH prakAza karanArUM evuM ane vaLI asAdhAraNa candranA maNDaLa ( samAna goNa yevu ) tAI vahana ubha atizaya zole che." 18 * * * ' vAdane paJcamarAge priya 0 ' iti khanpAThaH / 2 'kacchapIti haimaH' iti pAThaH ka-pustake nAsti / 3 'vadanAravinda' iti pratibhAti / 1 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 sAtAbhara] zrIdharmasiMhasUriviracitam prApnotyamutra sakalAvayavaprasaGi___ niSpattiminduvadane ! zizirAtmakatvam / siktaM jagat tvadharAmRtavarSaNena kArya kiyajaladharairjalabhArananaiH // 19 // TIkA __ he 'induvadane! induvat-candravad vadanaM yasyAH sA induvadanA tasyAH saMbodhanaM he induvadanecandramukhi ! amutra-yuge saMsAravyavahAre amuSminnityamutretyavyayam / 'tvadadharAmRtavarSaNena' tava adharau tvadadharau tvadadharAbhyAM amRtavarSaNaM-sudhAsravaNaM tena tvadadharAmRtavarSaNena siktaM-sizcitaM jagad-vizvaM 'sakalAvayavaprasaGginiSpattiM ' sakalAnA-samastAnAM avayavAnAM prasaGgo'syA astIti sakalAvayavaprasaGginI, sA cAsau niSpattizca sampUrNaprAptilakSaNA tAM sakalAvayavaprasaGginiSpatti-samagrasamRddhirasasiddhisampAdikAM niSpattiM prApnoti / tatprAptau ca-punaH zizirAtmakatvaM-zItalasvabhAvatvaM prApnoti / tatra vizeSyapadAntare'nuktacakAro'pi grAhyaH, tvadvacanAmRtasiktaM jagata zItalaM jAtaM sarvAvayavaniSpattisampannaM ca bhUtaM, tadA jaladharaiH-medhaiH kiyat kArya ? api tu na kAryam / kiM viziSTarjaladharaiH ? 'jalamArananaiH' jalasya bhAro-bahUpacayaH tena namrA-namratAM prAptA jalabhAranamrAstai lbhaarnpraiH| sUryAtape dIpAropavat AghAte jemanAmantraNavat atrApi sudhAsikte jalasecanamanyAyyam / / 19 / / anvayaH ( he ) indu-dhadane ! tvat-adhara-amRta-varSaNena siktaM jagat zizira-AtmakatvaM sakala-avayavaprasaGgina-niSpattiM (ca) amutra prApnota (tadA) jala-bhAra-namraH jaladharaiH kiyat kAryam ? / zabdArtha prApnoti (dhA. ApU-Asa che. sikkaM ( mU0 sikta.)-siyAyeguM. amutra-matra. jagat (mU0 jagat )-orit, duniyA. sakala-samarata. adhara madha2, 4. avayava-avayava. amRta-amRta. prasaGgina gayA yuta. varSaNa-parasa ta, pRSTi. niSpatti-prAli. tvadharAmRtavarSaNena-tAza apazamInA abhUtanI sakalAvayavaprasaGginiSpatti-samarata mavAnA vRSTithI. prasaMga che jene viSe evI niSpattine. kArya ( mU0 kArya )ma. indu-yandra kiyat ( mU0 kiyat )=34. induvadane ! De yadanA samAna bhu5 chenu sevaa| jaladharaiH ( mU0 jaladhara ) meghAyA. jala=307, pI . zizirazIta. bhArabhAra. Atmakatva-vilAya. namra-nabhI pasa zizirAtmakara-zItala svabhAvana, zItasatAne. | jalabhArananainA mAra na manesA. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ sa2patI padyArtha " he yandra-bhumi (sAra) ! t| aparemAthI (savatA ) abhUtanI vRSTithI sita baneluM jagat zItalatAne temaja samarata (samRddhi, rasa ane siddhirUpI) avayavone saMpAdana karAvanArI evI niSpattine (paNa) pAme che. (te pachI) jaLanA bhAra vaDe namra banelA evA bhedhAtuM zubha cha ?"-18 mAtastvayI mama mano ramate manISi mugdhAgaNe na hi tathA niyamAd bhvtyaaH| svasminnameyapaNarociSi ratnajAtau naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // TIkA de mAtaH-he lakSmi ! yathA mama manastvayi ramate-ruci labhate hi-nizcitam , tathA'nyasmin mugdhAgaNe-strIgaNe muhyanti kAmAdiceSTAsviti mugdhAstAsAM gaNaH-samUhaH mugdhAgaNaH, manISI cAsau mugdhA( gaNa )zca manISimugdhAgaNastasmin manISimugdhAgaNe mama mano na ramate-na dhRti prApnoti / kasmAt ? niyamAt-nizcayAt saMyamAdiguNArAdhanAta, yAdRzI devISu ka tAdRzI mAnupISu dhRtiriti bhAvaH / kiMviziSTe mugdhAgaNe ? bhavatyAH-tvattaH tvasmin-hIne / tvacchando hInArthavAcakaH sarvAdigaNe pratIta eva, " tvadadharamadhuramadhUni pibantaH" iti prayogadarzanAt / bhavatyA ayonijanmatvenAdhikya, mAnuSINAM yonijanmatvena hInatA / arthAntareNa dRSTAntena dR(dra)Dhayati-mameva kasyacit parIkSakasya mano ratnajAtau tvadupameyAyAM tu-punaH yathA rmte| kiMviziSTAyAM ratnajAto? ameyapaNarociSi-bahumUlyakAntau ameyaH-pramANaM kartumazakyaH paNa:-krayo yasyAH sA ameyapaNA, evaMvidhA rociH-dyutiryasyAM sA'meyapaNarocistasyAM ameyapaNarociSi / evaM pUrvoktavAkyena mugdhAgaNopamAne 'kAcazakale' kAcasya zakalaM-khaNDa tasmin kAcazakale-kAcakhaNDe parIkSakamano na dhRtimeti / kiMviziSTe kAcazakale ? 'kiraNAkule'pi' kiraNaiH-kSaNabhaGgurAbhiH cakacakitakAntibhiH AkulaM-mizritaM-saMmIlitaM api-nizrayena kiraNAkulaM tasmin kiraNAkule'pi / anAdara eveti bhAvaH // 20 // anvayaH I mAtaH ! ( yathA ) tyayi mamamanaH ramate, tathA bhavatyAH tvasmin manISin-mugdhA-gaNe niyamAt na hi (rmte)| (mama iva kasyacit parIkSakasya manaH yathA) a-meya-paNa rociSi ratna-jAtI ( ramate ), evaM kiraNa-Akule api kAca-zakale tu na / 1'yi mama ( mAtarmama tvayi) iti ka-pAThaH / 2'mugdhA. manISi.' iti pAThaH ka-pustake nAsti / 3 'manISi'padarahitaH pAThaH k-pustke| Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latAbhara ] mAtaH ! ( mU0 mAtR ) he bhAtA ! tvayi ( mU0 yuSmad ) = tAre viSe. I = (1) lakSmI; ( 2 ) saMdhinavAya vyaya mama ( mU0 asmad ) = bhA3. manaH ( mU0 manas ) = tti. ramate ( dhA0 ram ) =2me che. manISin = paNDita, yatura. mugdhA=bhugdhA. zrIdharmasiMha sUriviracitam zabdArtha gaNa = sabhUla, 24. manISimugdhAgaNe =thatura bhugdhAyanA samUhane viSe. na=na hi=nizcayavAya avyaya. tathA=tevI rIte. niyamAt ( mU0 niyama ) = niyame urIne. bhavatyAH ( mU0 bhavatI ) = ApazrI thI. tvasmin ( mU0 tvat ) =hInane viSe. meya ( dhA0 mA ) - bhASI zAya tevu. paNa = 5, rI te. Fifer=314121, 2011. ameyapaNarociSi =ameya chepI alA che bhenI mevA. Tra=nly. alfa=mid. ratnajAtI - 2tnajjatine viSe. evaM = are. J=l-g. kAca =Atha. zakala= TuDe, 3331. kAcazakale- ayanA uDAne viSe. kiraNa = pri2. 43 Akula-vyAta. kiraNAkule = rizodhI vyApta. api = paNa. pArtha " he mAtA ! jema mArUM mana tAre viSe rame che, tema te ApazrIthI hIna evI catura mugdhAonA samUhane viSe ( paNa ) te nakkI ramatuM nathI. (kemake e te| dekhItI vAta che ke ) mArA ( jevA kAi paNa ratna-parIkSakanuM) mana jenA kraya ameya che evI prabhAyukta (arthAt atizaya tejadAra heAvAne lIdhe amUlya evA ) ratnajAtine viSe jevuM rame, tevuM teA kirAthI vyApta evA (e) athanA uDAne viSe nahi (04) 2 me." -20 * * * cetastvayi zramaNi / pAtayate manasvI syAdvAdinimnanayataH prayate yato'ham / yogaM sametya niyamavyavapUrvakena kazcinmano haratinA'tha bhavAntare'pi // 21 // TIkA he zramaNa ! zramaM khedaM duSTASTakarmajanitaM nayati - spheTayatIti zramaNI, athavA sahajAtau zramau - rAgadveSarUpau tAbhyAM rahitA zramaNI tasyAH saMbodhanaM he zramaNi ! yadi kadApi kacinmanasvI- pAkhaNDiko bhavAntare'pi - anyabhave'pi mama manaH pAtayate - aeM kuryAt / kasmAt ? ' syAdvAdinimnanayataH' syAdvAdinAM tIrthakRtAM nimno-gambhIro-bartho yo'sau nayo - naigamAdi saptavArUpaH syAdvAdinimnanayaH tasmAt syAdvAdinimnanayataH, 'paJcamyAstas ( sila ? ) ' ( pA0 a05, pA0 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.4 sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatI3, sU0 7) yato-yasmAt kAraNAt pUrvoktahetoH ahaM taccetaH-cittaM tvayi viSaye-saptabhaDgIsadhrIcyAM viSaye prayate-prakarSeNa yate-yatnaM kurve, nizcalaM karomItyarthaH / saptanayavAM zAsanAdhiSThAtRtvena sahAyakatroM tvameva khyAteti, zramaNi iti saMvodhanapadamapi pratItam / kiM kRtvA ? 'niyamavyavapUrvakena haratinA saha yoga sametya niyamo-nizcayaH, (sa ca ) vizva avazca vyavau avyayau-upasargoM, te ca pUrve yasya sa niyamavyavapUrvakastena niyamavyavapUrvakena haratinA 'hRJ haraNe' ( iti ) dhAtunA saha 'iztipau dhAtunirdeze (sA0 mu01472) (itivacanAta ) haratirUpaM tena haratinA, vyavapUrveNa vyavahAra iti zabda utpadyate, tayorekapade nizcayavyavahArAbhyAM nayAbhyAM yogaM sametya-ekasthAne saMyojya-hRdi avadhAye nizcayavyavahArarUpaH syAdvAdinAM nayaH, dvaitavAdino jainA iti // 21 // anvayaH (he ) zramaNi ! atha kazcit manasvI bhava-antare api (me) manaH syAdvAdina-nimna-nayataH pAtayate yataH niyama-vi-ava-pUrvakena haratinA yoga sametya ahaM tvayi cetaH prayate / zabdAthe cetaH ( mU0 cetas )=yittane. | ahaM ( mU0 asmad )-pu. tvayi ( ma0 yuSmad )-tAre vire. yogaM ( mU0 yoga )-saMdhane. zrama-ha. sametya (dhA. i)prApta zata. nIsarg. niyama-nizcaya. zramaNi !=(1) he mehane 72nArI; (2) he melita ! vi-upasarga-vizeSa. pAtayate (dhA0 pat )-bhraSTa 32. ava%3 manasvI ( mU0 mana svan )=559DI. pUrva-mAgaNa. syAdvAdinyAsI, 2566nI 5359 / 42nA2, niyamavyavapUrvakena nizcaya' bhane '051'pUra, tItha2. kazcit ( mU0 kim )=U. nimna-mI2. manaH (mU0 manasU)-manana. haratinA (mU0 harati) 'ti'nI sAye. naya-naya yathArtha abhiprAya. atha- vivAya: 5055. syAdvAdinimnanayatA-syAhAhAnAgaMbhIra nayathA. bhava-utpatti bhanma. prayate (dhA. yat )-prayatna dhuM. bhavAntare-anya samabha. yataHtharIna. api-59. padhArthe ___ " hai ( 24 meM 43 pani yesA) ne nArI [24] (22-dveSa3pI ) zramayI 2hita ] ! 1 (svAsariyata viyAgne ghaTa 42nAra) manassI (Aya) bhaa2| bhanane anya bhavamAM paNa syAdvAdanI prarUpaNA karanArA (tIrthaMkara)nA (naigamAdika) gaMbhIra nayathI bhraSTa kare eTalA mATe nizcaya ane vyavahuAranI eka sthAne yojanA karIne (arthAta nizcaya ane vyavahAra ema baMnethI yukta jaina mArga che e vAtane hRdayamAM dhAraNa karIne) ('saptabhaMgIsvarUpI) tArA viSe bhaa2| bhanane dunizva 43 dhuM."--21 / / 1 syAdvAda yAne anekAntavAdanI sthala mAhitI sArU juo stuti-caturvizatikA (pR. 11ra-115) 2 saptabhaMgInA svarUpa sArU juo nyAyavizArada nyAyAcArya upAdhyAya zrIyAvijayakuta naya-2hasya temaja zrIvAdidevasUrikana pramANanayatanyAlokAlaMkArane ce temaja sAtamo pari che, Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara 1 zrIdharmasiMhasUriviracitam jJAnaM tu samyagudayasyanizaM tvameva ___ vyatyAsasaMzayadhiyo mukharA aneke / gaurAGgi ! santi bahubhAH kakubho'rkamanyAH prAcyeva diga janayati sphuradaMzujAlam // 22 // TIkA he 'gaurAGgi!' gauram-ujjvalavarNam aGgaM asyA astIti gaurAgI tasyAH saMbodhanaM he gaurAGgi! tvameva-bhavatyeva vAgdevI evAnizaM-nirantaraM samyagajJAnaM 'udayasi' ut-prAbalyena prApayasi, udayaM gacchasi ityarthaH / tu-punaH mukharA-vAcAlA aneke-bahavaH santi / kiMviziSTA mukharAH 1 'vyatyAsasaMzayadhiyaH' mithyAdhyavasAyo vyatyAsaH-vipayeyaH, anavadhAraNaM jJAnaM saMzayaH, vyatyAse ca saMzaye ca dhI:-buddhiryeSAM te vyatyAsasaMzayadhiyaH, teSAM samyagjJAnodayaH kuta iti bhAvaH / dRSTAntena (droDhayati-prAcI-pUrvaiva dig arka-sUrya janayati-udayaM prApayati / kiviziSTamaka ? 'sphuradaMzujAlaM' sphuran-prasarpan-dIpyan aMzUnAM sahasrasaMkhyarazmInAM jAlaH-samUho yasya sa sphuradaMzujAlastaM sphuradaMzujAlam / tu-punaH anyAH kakubho-dizo 'bahubhA' bahUni bhAni-nakSatrANi yAsu tA bahubhAH-bahunakSatrodayikAH santi / kutastAsu bhAnUdayaH ? ityAmANakaH // 22 // anvayaH (he ) gaura-aGgiH ! tvaM eva samyag jJAnaM anizaM udayasi, vyatyAsa-saMzaya-dhiyaH mukharAH tu aneke santi / prAcI eva dig sphurat-aMzu-jAlaM arka janayati, anyAH tu kakubhAH bahu-bhAH santi / zabdArtha jJAnaM (mU. jJAna jAnane gaurAddhi !Gorra cha nAnA mevI ! (sa0) tupaya. santi (dhA0 as ) cha. samyag (mU. samyac )-zu6. bahu-59, ane. udayasi ( dhA0 ay ) AH 42 che. bahubhAm che nakSatrAta viSa pI. aniza-sahA. kakubhaH ( mU0 kakum )-zimo. tvaM ( mU0 yuSmad )=tu arka ( mU0 arka )-sUrya. eva-na. anyAH ( mU0 anyA )=ii. vyatyAsa-viSaya. prAcI ( mU0 prAc )-pUrva. saMzaya:saM. dig ( mU0 diza )-hizA. dhImati, buddhi janayati ( dhA0 jan )=N-ma yA che. vyatyAsasaMzayadhiyaH viparyaya ana saMzayana viSa sphurat (dhA0 skura ) bhAta. mati che jenI evA. aMzu-4i2. mukharAH (mU0 mukhara )-pAyA. jAla-sa. aneke (mU0 aneka )sanemA . gaura=Brqe. sphuradaMzujAlaM-mAna ke rinnaane| sabhUta aGga-47. mevA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatI padhArtha "he gaura( varNa) DivANI (sA26)! tu sarvahA sabhya jAnane bhArata sare cha (arthAt tAja jJAna samyagu che). (bAkI) viparyaya ane saMzayathI yukta mativALA te aneka vAyANa cha ( arthAt teso mithyAzAnI cha ). dha nakSatrAthI yuta pI shaay| (ghI) che, paraMtu surAyamAna kiraNonA samUhavALA evA sUryane janma ApanArI (arthAt tenA yathA vibhUSita mananArI) Endl pUrva che."-22 yo rodasImRtijanI gamayatyupAsya jAne sa eva sutanu ! prathitaH pRthivyAm / pUrvaM tvayA''dipuruSa sadayo'sti sAdhvi ! nAnyaH zivaH zivapadasya munIndrapanthAH // 23 // TIkA he ' sutanu !' zobhanA tanUryasyAH sA sutanUstasyAH saMbodhanaM he sutanu ! he 'sAdhvi !! sAdhyate saMyamAdiguNaiH zivamiti sAdhvI tatsaMbodhane he sAdhvi ! ahamevaM jAne-vicArayAmisa eva munIndrapanthAH svargApavargasAdhakaH zivapadasya-mokSasthAnasya asti munIndrANAM-kevalinAM panthA-mArgaH sunIndrapanthA asti-vidyate, anyaH panthAH-tadvayatiriktaH ko'pi na / kiMviziSTo munIndrapanthAH ? pRthivyAM-bhUmau arthAt karmabhUmau manuSyakSetre tvayA brAimyA prthitH-vistaaritH| kiM kRtvA ? AdipuruSa-AdIzvaraM upAsya-sevitvA / punaH kiMviziSTo munIndrapanyAH 1 sadayaHsakRpaH, dayayA saha vartata iti sadayaH / punaH kiMviziSTaH (munIndra)panthAH 1 zivo-nirupadravaH / sa kaH? yo munIndrapanthA jJAnadarzanacAritrarUpaH 'rodasImRtijanI' maraNaM-mRtiH, jananaM-janiH, mRtizca janizca mRtijanI, rodasyA-dyAvAbhUmemRtijanI rodasImRtijanI gamayati-atyantAbhAvaM prApayati / " dyAvAbhUmI(myoH ?) tu rodasI" iti haimaH ( kA0 6, zlo0 162 ) / tadupAsanAt punaH saMsAre janmamaraNAbhAva iti saGketaH // 23 // anvayaH ( he ) su-tanu ! (he ) sAdhyi ! yaH rodasI-mRti-janI gamayati, saH eva tvayA Adi-puruSaM upAsya pUrva pRthivyAM prathitaH sa-dayaH zivaH ziva-padasya muni-indra-panthAH asti, na anyaH ( iti ahaM ) jaane| zabdArtha yaH (mU0 yad )-re. rodasImRtijanI-25 na mane pAnAM bha23 mate rodasI-svarga bhane thI. janmane. mRti-bhara. gamayati ( dhA0 gam )-nAza re che. jani -na-bha. upAsya ( dhA0 As )-mevArIta. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam jAne (dhA. jJA)- dhuMduviyAI chu. dayA-pA. saH (mU. tad )te. sadayaH (mU0 sadaya )-pAyukta.. eva-4. asti (dhA0 as )-. susundaratAvAyaOM avyaya. sAdhvi ! (mU. sAdhvI ) he saapii| tanU-ha. sutnu / he zAsana ke 6 no mepI ! (sa.) anyaH (mU0 anya )-bhIne, a52. prathitaH (mU0 prathita)-viratAresa. zivaH (mU0 ziva )yArI. pRthivyAM (mU. pRthvI )pRthvIna viSa. ziva-mokSa. pUrvapaDela. pada-sthAna. tvayA (mU0 tvad )-tArAthI. zivapadasya-mokSa-sthAnanA. Adi-23mAta. munIndra-bhunIzvara, sarvata. puruSa-531. pathin bhArga. AdipuruSaM-mArane, manAyA / munIndrapanthAH bhunAzvazanI mArga padhArtha "tuM zarIra suMdara cha yevI hai (sarasvatI)! (sayamA guNe zana bhAkSane sAdhanArI ) sAdhvI ! je varga ane pRthvI viSe)nAM janma ane maraNane sarvathA aMta ANe che, teja te AdIzvaranI pUrve upAsanA karIne pRthvIne viSe viratArelo evo tathA kapAyukta ane (tema hoI karIne) kalyANakArI ziva-padane kevalIoe ( batAvelo) mArga che. (e sivAya bhAkSI ) | anya mArga nathI mema viyAI chu.".--23 dIvyaddayAnilayamunmiSadakSipa puNyaM prapUrNahRdayaM varade ! vareNyam / tvadbhUdhanaM saghanarazmi mahAprabhAvaM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // TIkA he 'varade !' varaM dadAtIti varadA tatsaMbodhanaM he varade ! santaH-paNDitAH tvadhana-tava bhUghanaM-zarIraM tvayanaM amalaM-nirmalaM avidyamAnamalaM amalaM-nirAvaraNaM jJAnasvarUpaM-jJAnamayaM prava. danti-kathayanti jJAnameva svarUpaM-svabhAvo yasya tat jJAnasvarUpaM, cidrpmityrthH| kiMviziSTaM tvadrdhanaM ? dIvyantI-krIDantI dayA-kRpA tasyA nilayaM-gRhaM yat tad dIvyaddayAnilayam / punaH kiMviziSTaM tvadrdhanaM ' unmiSadakSipadma ' unmipatI-vikAzamAne akSipo-netrakamale yasmiMstadunmiSadakSipanam / punaH kiMviziSTaM tvadbhUdhanaM 1 puNyaM-pavitram / punaH kiMviziSTaM tvaddhanaM ? 'prapUrNahRdayaM' prakarSaNa pUrNa-bhRtaM granthakoTIbhirhRdayaM yasya tat prapUrNahRdayam / punaH kiMviziSTaM tvadbha 1'kIDamAnA' iti kha-pAThaH / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatI " ghanaM ? vareNyaM - atizreSTham / punaH kiMviziSTaM tvadbhUghanaM ? 'saghanarazmi' saghanAH - sAndrA razmayaH - kiraNA yasya tat saghanarazmi / punaH kiMviziSTaM tvadbhUghanaM ? ' mahAprabhAvaM mahAn prabhAvaH - pratApo yasya tat mahAprabhAvam // 24 // anvayaH (he ) vara de ! santaH dIvyat - dayA-nilayaM unmiSat - akSin - padmaM puNyaM prapUrNa- hRdayaM vareNyaM sa-ghana- razmi mahat-prabhAvaM tvat-bhUghanaM a-malaM jJAna - svarUpaM pravadanti / zabdArtha dIvyat ( dhA0 div ) = DIDI 12nAra. dayA = 1/2pA. nilaya = gRDa. dIvyayAnilayaM = 131 ratI thAnA gRDa (35). unmiSat ( dhA0 miS ) = vizva2. akSinnetra padma= ubhasa. unmiSadakSipadmaM visvara che netra-bhala nene viSe mevA. puNyaM ( mU0 puNya ) = pavitra. prapUrNa ( dhA0 )= bharapUra. hRdaya hama, ataH 32SNu. prapUrNa hRdayaM = bharapUra che hRdaya nenuM khevA. varade ! ( mU0 varadA ) = he varahAna henArI ! vareNyaM ( mU0 vareNya ) = atizaya uttama. bhUghana zarIra, he. tvadrghanaM =tArA heDane. ghana-nimi, bhAyomIya, razmi=275. * saghanarazmi-niNi cheri nete viSe vA. mahat = dhaNe!. prabhAva = pratApa. mahAprabhAvaM bhavAn che pratApa ne mevA. jJAna jJAna. svarUpa = 2035. jJAnasvarUpaM jJAna-2135I. mala =bhela. pArtha " he varahAna nArI ( sArA ) ! DIDA uztI yAnA nivAsa-sthAna35 ( arthAt vytizaya dayALu ), vaLI jene viSe vikasvara netra-kamalA che evA tathA pavitra, temaja jenuM hRdaya ( aneka granthA vaDe ) paripUrNa che evA, vaLI atizaya zreSTha, tathA vaLI nibiDa kiraNAthI yukta temaja mahAprabhAvazALI evA tArA dehane paNDitA nirmaLa jJAnasvarUpI kahe che."--24 amalaM ( mU0 amala ) = nirmANa. pravadanti ( dhA0 vad ) = De che. santaH ( mU0 sat ) = rizto. kaivalyamAtmatapasA'khila vizvadarzi cakre yayA''dipuruSaH praNayAM pramAyAm / jAnAmi vizvajananIti ca devate ! sA vyaktaM tvameva bhagavan puruSottamo'si // 25 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ YA matAbha2 ] zrIdharmasiMhasUriviracitam rIkA he devate ! dIvyati-krIDati paramAnandapade iti devastasya bhAve tApratyayaH, tontaH striyAM devatA tatsambodhanaM he devate ! ahaM yAM vizvajananIti jAnAmi / anyokte prathameti sUtrAd dvitIyAsthAne prathamA iti yoge vizvajananI iti vizvajananIti zabdaH "kramAdamuM nArada ityabodhi saH" (mAghe sa0 1, zlo0 3) iti mahAkaviprayogadarzanAcAha / ahaM yAM vizvamAtaraM vedhi, vyaktaM-prakaTaM sA tvameva vizvamAtA'si-vartase / punaH sA kA ? yayA tvayA AdipuruSaH-AdidevaH praNayAMcakresasnehIkRtaH, Adau puruSa AdipuruSaH, hastAvalambanena jagadvidhipravartako viddhe| ca-punaH yayA tvayA 'kaivalyaM' kevalajJAnasya bhAvaH kaivalyaM tvayA praNayAMcave-svavazaM kRtam / kasyAM ? pramAyAMsatyajJAne, yathArthAnubhavaH pramA tasyAm / kena ? 'AtmatapasA' Atmanastapa Atmatapastena AtmatapasA-nijadehajanitAnuSThAnena / kiMviziSTaM kaivalyaM ? 'akhila vizvadarzi' akhilaM vizvaM pazyatItyevaMzIlaM akhila vizvadarzi / punaH kiMviziSTaM kaivalyaM ? ' bhagavan ' bhago-mAhAtmyaM asyAstIti bhagavan-bahumahima / kiviziSTa AdipuruSaH 1 'puruSottamaH' puruSeSattamaH puruSottamaH, pradhAnapuruSa iti // 25 // anvayaH ( hai ) devate! yayA ( svayA) puruSa-uttamaH Adi-puruSaH akhila-vizva-dArza bhagavan kaivalyaM ca Atman-tapasA pramAyAM praNayAMcake yAM (ca ) vizva-jananI iti jAnAmi, vyaktaM sA tvaM eva asi / zabdArtha kaivalyaM (mU0 kaivalya )pasajAnatA. jananI-bhAtA. Asman-mAtmA. vizvajananI-gayA, bhagatanI bhAtA. tapas-taparyA. iti-mema. mAtmatapasA-potAnA ta5. ca-ane. akhila-samasta. devate / ( mU0 devatA )-De pitaa| vizvamajhA. sA (mU0 tad)-te. darzinne nAra. vyaktaM-254. akhilavizvadarzi-samarata basAune manAI. tvaM (mU0 yuSmad )-tuM. praNayAMcake=(1)ranehI manApAyA; (2)ghotAne 12 ryA. eva%37. bhagavana bhaDimAthA yAta. yayA (mU0 yadU)onA 43. AdipuruSaH mAhIvara. puruSa-531. uttama zreSTha. pramAyAM (mU0 pramA ) satya jJAna viSe. puruSottamaH 53vAna viSe zreSTha. jAnAmi (dhA0 jJA)= . asi ( dhA0 as )-tuM che. padhArtha he devI ! jeNe purUSane viSe uttama evA Adi-purUSa (aSabhadeva)ne nehI banAvyA (arthAt haratanA AlaMbana vaDe jagatanI vidhinA saMcAlaka banAvyA ) temaja jeNe pate tapa 'tAtAM sviyAM ' iti kh-paatthH| 2 candrikAyAm / 3 idaM cintyam / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo sarasvatI-bhaktAmaram [ srsvtiikarIne samarata vizvane dekhanArI (arthAtu lokAlokaprakAzaka) temaja mahimAyukta evI kevalajJAnatAne pramANarUpe siddha karI ApI temaja jene huM jagadambA jANuM chuM, te tuM che (ema) spaSTa ( zaya cha )."-25 spaSTIkaraNa vyA324-viyAra A padyamAMnA keTalAka prayogone vyAkaraNanI dRSTie vicAra karavo Avazyaka che, paraMtu te vAta praratAvanAmAM vicAravAmAM AvanAra hovAthI atra te viSe kaMI ullekha karavAmAM Avato nathI. siddhAnta edhiphalado bahurAjyalAbho nyasto yayA jagati vishvjniinpnthaaH| vicchittaye bhavatateriva devi! manthA stubhyaM namo jinabhavo dadhizoSaNAya // 26 // TIkA he devi ! tasyai tubhyaM namaH / yayetisambandhAdanuktamapi tasyaipadaM gRhItam / tasyai kasyai ? yayA tvayA lipirUpatvena eSa siddhAntaH-dvAdazAGgapravacanarUpaH nystH-sthaapitH| kiMviziSTaH siddhAntaH ? 'edhiphaladaH' edhate-vardhate ityevaMzIlaM edhi-vardhamAnaM phalaM dadAtIti edhiphaladaH, vizuddhazrutizraddhAvazAt nRbhavAdamaratvaM, 'devAt (ca) bhavAntare mokSa iti phalavRddhiH / punaH kiMviziSTaH siddhAntaH ? 'bahurAjyalAbhaH' bahu-pracuraM rAjyaM rAjJa idaM karma rAjyaM tasya lAbhaH, tacchddhAsahitazravaNAcakrIndrasurendrapadavIprAptiryasmAt sa bahurAjyalAbhaH / punaH kiMviziSTaH siddhAntaH? jagati-saMsAre 'vizvajanInapanthAH ' vizvajanebhyaH-samastalokebhyaH hito-hitakArI panthA-mArgo yo'sau vizvajanInapanthAH / punaH kiMviziSTaH ('athavaiSa kaH ) siddhAntaH ? 'jinabhavaH ' jinebhyaHkevalibhyo bhava-utpattiryasya sa jinabhavaH, "ahaMdvaktraprasUtaM" (bAlacandrakRtau 'snAtasyA' stutau) ityaso tvayA nyastaH / kasyai kimartha ? ' bhavatateH' bhavAnAM-saMsArajanmanAM tatiH-zreNirbhavatatistasyA bhavatateH vicchittaye-vinAzAya, tacchravaNAd bhavabhramaNaM na bhavatItyabhiprAyaH / siddhAntaH ka iva ? manthA iva-manthanadaNDa iva / kasmai kimartha ? 'dadhizoSaNAya' danaH zoSaNaM dadhizoSaNaM tasmai dadhizoSaNAya lokairyathA manthAH sthaapitH| kiMviziSTo manthAH ? 'bahurAjyalAmaH' atra 'ralayoH sAvarNAt bahulAjyalAbha iti vizeSaNaM, bahulaM-prabhUtaM AjyaM-ghRtaM tasya lAbho yasmAt sa bahulAjyalAbhaH / anyAni vizeSaNAni pUrvavat // 26 // 1 'daivAt ' iti ka-pAThaH / 2 dhanuzcihnito'yaM kha-pAThaH / 3 vicAryatAm "ralayorDalayozcaiva, shsyorbvyostthaa| vadantyeSAM ca sAvarNya-malAravido janAH // " -sArasvate, lo0 18 4'ghRtaM labhate yasmAt ' iti kh-paatthH| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAbha2] zrIdharmasiMhasUriviracitam 51 anvayaH (he ) devi ! yayA (svayA ) ( eSaH ) edhin-phaladaH bahu-rAjya-lAbhaH jagati vizva-janInapanthAH jina-bhavaH dadhi-zoSaNAya bahula-Ajya-lAbhaH manthAH iva siddhAntaH bhava-tateH vicchittaye nyastaH, (tasyai) tubhyaM namaH / zabdArtha siddhAntaH (mU0 siddhAnta ) sinta, apayana, / pathin mAga. bhAgama. vizvajanInapanthAH samasta sonetirImevA bhAga edhin-15tu, vardhamAna. phala=Na. vicchittaye (mu0 vicchitti )-vizchene mAre, vinA. dA-mA. sAye. edhiphaladA-patA ne mApanA. bhava-saMsAra. bahu-dhae. tati-zrezi. rAjya-zaya. bhavatateH saMsAranI zreNuinA. lAbha-prApti ivAbha. bahula devi! (mU0 devI)- hevii| Ajya-dhRta, dhI. manthAH (mU0 mathin )214, hI vovavAna 657. bahurAjyalAbhaH (1) zapanI sAsa cha methI tubhyaM (mU0 yuSmadU)-tane. mevA; (2) thA cInI prApti thA mevA. nms-nm24||2. nyastaH (mU0 nyasta)-sthApana urAyeso. jina-tIya 42. bhava-utpatti. yayA (mU0 yad )nAthA. jinabhavA-tIya 42 6 // 2 // utpatti cha nI mevI. jagati ( mU0 jagat (mA. dadhi-lI. vizva-samasta. zoSaNa-zoSayu te. janIna-sone khitA. ddhishossnnaay=ii| zoSaNA padhArtha "he devI ! jenuM phaLa vadhatuM jAya che e, vaLI je dvArA ghaNAM rAjyane lAbha che evA tathA jagatamAM samasta lokane hitakArI evA mAgarUpa, temaja tIrthaMkara dvArA jenI utpatti che evo tathA vaLI dahIMnA zeSaNArthe atizaya vRtanI prApti karAvanArA evA mana-daDu jevo (A) siddhAnta bhavonI zreNinA uchera mATe je (tArA)thI thApana karAye, te tane namaskAra hojo."--26 madhyAhnakAlavihRtau savituH prabhAyAM saivendire ! guNavatI tvamato bhavatyAm / doSAMza iSTacaraNairaparairabhijJaiH svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // TIkA he indire ! he lakSmi ! indati-paramaizvaryeNa rAjate iti indirA sarvaguNasampUrNA nAmnAmAnantyAt (tasyAH ) sambodhanaM he indire! he kamale ! sarveSAM smptprde| saiva tvaM guNavatI-bahugu Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sasatINayutA'si-vartase / ataH kAraNAt 'iSTacaraNaiH' iSTa-priyaM caraNaM-cAritraM yeSAM te taiH iSTacaraNaiH-munibhiH abhijJaiH-caturairaparaiH-anyaiH anyatIrthikaiH-kuliGgibhirapi bhavatyAM-tvayi kadAcit svamAntare'pi-nidrAvaze svapnamadhye'pi doSAMzaH-aguNalezaH nekSito-na vilokito-na dRSTaH / bhavatyAM kasyAmiva ? savituH-sUryasya prabhAyAmiva-kAntau iva, yathA'bhijJaiH sUryaprabhAyAM 'doSAMza: doSArAtristasyA aMzo-lezo'pi na prApyate / kiviziSTAyAM prabhAyAM ? 'madhyAhnakAlavihRtau aho madhyaM madhyAhnaH sa cAsau kAlazca madhyAhnakAlastasmin madhyAhnakAle vihatiH-viharaNaM yasyAH sA madhyAhnakAlavihatistasyAM madhyAhnakAlavihRtau, madhyAhnavelAyAM sarvathA doSAbhAvastadvat tvayyapi // 27 // anvayaH (he ) indire / sA eva tvaM guNavatI asi, ataH iSTa-caraNaiH abhijJaiH aparaiH api savituH madhya-ahan-kAla-vihRtau prabhAyAM doSA-aMzaH (iva) bhavatyAM doSa-aMzaH svapna-antare api na kadAcit iikssitH| zabdArtha madhya-bhaya. | doSa-saguzu. ahan-havasa. aMza-saMza, seza. kAla-samaya. doSAMzaH (1) savinA deza; (2) azubhutI maza. vihati-viharaNa. madhyAhnakAlavihRtaubhayAna samaye 1i7251 cha caraNa yAtri. numepI. iSTacaraNaiH-priya cha yAtrinamarnu mevA. savituH ( mU0 savitR )-sUya nA. apre| (mU0 apara )-a-5. prabhAyAM ( mU0 prabhA )= viNe, tine viSe. abhiH (mU0 abhijJa )-yatura. sA (mU. tad-te. svapna-pAna. eva-1. antara-bhaya. indire| ( mU0 indirA ) he UPEN, sabhI / svapnAntare-vajanA madhyamA. guNavatI (mU0 guNavat )-guSyavANI. api-pa. tvaM ( mU0 yuSmad )-tuM. na-nali. atasa-yA zata. kadAcit-4Api. bhavatyAM (mU0 bhavatI)-ApazrI viSe. IkSitaH (mU0 IkSita ) nevAyeto. doSA-rAtri asi (dhA as)-tuMcha. padhArtha "he IndirA ! teja tuM guNayukta che, ethI karIne te jema madhyAhuna samaye viharaNavALA sUryanA tejane viSe rAtrine leza paNa jovAmAM AvatuM nathI, tema tAre viSe paNa jemanuM cAritra priya cha mevA (AthAt muniparI) 4 tabhanna anya (mana) yatura (nanA) paDe 55 svAnAntaramA pani saguna zapayanavAyA nathI."-27 iSTa-priya. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhatAbhara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam hArAntarasthamayi ! kaustubhamatra gAtrazobhAM sahasraguNayatyudayAstagiryoH / vandyA'syatastava satImupacAra ratnaM bimbaM raveriva payodharapArzvavarti // 28 // TIkA indire ! ayi iti komalAmantraNe ataH asmAt kAraNAt tvaM vandyA'si - vandituM - stotuM yogyA vandyA vartase / ata iti kiM ? atra - tvayi viSaye kaustubhaM ratnaM gAtrazomAM - zarIrazobhAM sahatraguNayati, sahasraguNaM karotIti sahasraguNayati / kiMviziSTaM kaustubhaM ? ' hArAntarasthaM' hArasya antare-madhye tiSThatIti hArAntarasthaM, hAramadhye protamiti / punaH kiMviziSTaM kaustubhaM 1 tava - bhavatyAH payodharapArzvavarti payodharayoH - kucayoH pArzve vartata ityevaMzIlaM payodharapArzvavarti / kiMviziSTAM gAtrazobhAM ? satIM-vidyamAnAM, nityavartinImiti / kaustubhaM kimiva ? raveH sUryasya bimbaM iva, vartulatvAt sAmyam / kiMviziSTaM rakhetriMmvaM ? ' udayAsta giryoH ' girizabdaH pratyekaM saMbaddhaH, udayagirizvAstagiriva udayAstagirI tayorudayAsta giryoH upa-samIpe carati - gacchatIti upacAri-samIpagAmi / kaustubhasyoSNAMzumaNDalopamAnaM, payodharayorudayAstAcalayo rupamAnamiti / / 28 / / anvayaH ayi / atra ( tvayi ) tava payodhara - pArzva - varti hAra - antara sthaM kaustubhaM ratnaM raveH udaya-astagiryoH upa cAri bimbaM drava ( tava ) satIM gAtra -zobhAM sahasraguNayati, ataH tvaM vandyA asi / zabdArtha hAra-dvAra. antara=bhadhya. sthA=23. hArAntarasthaM DAranA madhyabhAM rahesuM. ayi prabhava yAmantrasya avyaya. kaustubhaM ( mU0 kaustubha ) = (stula, bheDa tanuM bhaNi. atra=DiyA. gAtra he, zarIra. zobhA - zobhA. gAtrazobhAM = zarIranI zolAne. sahasra = 2. guN= gusj. sahasraguNayati naragI re che. udaya =765. astabhasta. giri=pavaMta. udayAstagiryoH = adhyAyaNa ne astAvyajanI. candyA ( mU0 vanya ) = nhana uravA yogya. asi ( dhA0 as ) = che. ataH methI ne. tava ( mU0 yuSmad ) = tAI. satI ( mU0 satI ) = vidyamAna, haiyAta. upacAri ( mU0 upacArin ) = samIpa banAI. ratnaM (mU0 ratna ) - 2tna, mali. bimbaM ( mU0 bimba )= bhaena. raveH ( mU0 ravi )= sUrya'tuM. 53 iva bha payodhara = stana. pArzva-sabhIya. affa-81413. payodharapArzvavartin - stananI samIpa rahenAI. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 sarasvatI-bhaktAmaram [srsvtiipadhArtha " mayi ( zruta-hevatA ) ! taa2| stanAnI sabhI5 2senA3 me tabha0 vaNI (te 494mAM paherelA) hAranA madhyamAM raheluM (arthAtu temAM piraveluM che evuM kaustubha (nAmanuM) rana ke je udayAcaLa ane astAcaLanI samIpa janArA sUryanA maDaLa jevuM (gALa) che, te ratna atratArA dehanI zAzvatI zebhAne sahastraguNI kare che; ethI karIne tuM vandana karavA yogya che."--28 ajJAnamAtratimiraM tava vAgvilAsA vidyAvinodividuSAM mahatAM mukhAgre / nighnanti tigmakiraNA nihitA nirIhe ! tuGodayAdrizirasIva sahasrarazmeH // 29 // TIkA he 'nirIhe !' nirgatA IhA-vAJchA yasyAH sA nirIhA-ayAcitratatvAniHspRhA tatsambodhanaM he nirIhe ! athavA nitarAM Ihate-vAJchati yAM sarvo lokaH sA nirIhA, sarveSAM varapradAnAta, tatsambodhanaM he nirIhe ! / tava vAgvilAsA-bhavatyA vAcA vilAsA vAgvilAsAH mahatAM-gariSThAnAM 'vidyAvinodividuSAM' vidyAnAM caturdazasaMkhyAnAM vinodaH-paThanapAThanAbhyAsaH sa eSAmastIti vidyAvinodinaste ca te vidvAMsazca vidyAvinodividvAMsasteSAM vidyAvinodividuSAM mukhAgre-jihvAgre ekAGgatvAnmukhazabdasya arthAt jiva gRhyate tatra nihitAH-sthApitAH santaH ajJAnamAtratimiraM alpamajJAnaM saMzayAdirUpaM ajJAnamAtraM alpasaMkhyAyA mAtraM ca stokamAtraM yat timiram-andhakAra tat ajJAnamAtratimiraM nimnanti-nitarAM manti-vinAzayanti-spheTayanti-dUrIkurvantItyarthaH / tava vAgvilAsAH ke iva ? sahasrarazmeH-sUryasya tigmakiraNA iva tigmAH-tIkSNAH kiraNAstigmakiraNAH tuGgodayAdizirasi nihitAH timiraM nighnanti tuGga-unnato yo'sau udayAdristuGgodayAdristasya tuGgodayAdreH ziraH-zRGgaM tuGgodayAdrizirastasmin tuGgodayAdizirasi, yathA uccairudayAcalamastake sthitA ravirazmayaH sakalavizvavyApi tamaH spheTayanti tadvat // 29 // __ anvayaH ( he ) nir-Ihe ! tuGga-udaya-adri-zirasi nihitAH sahasra-razmeH tigma-kiraNAH iva tava vAcavilAsAH mahatAM vidyA-vinodin-viduSAM mukha-agre nihitAH (santA) ajJAna-mAtra-timiraM nighnanti / blekAthe ajJAna-majJAna. tava ( mU0 yuSmad )-tArI. mAtra mAtra vAc=pAe. timira-aMdhAra. vilAsa-visAsa. ajJAnamAtratimiraM-ajJAnamAtra adharane. vAgvilAsAH-pAenA visAsI. 1'grahaNaM ' iti kha-pAThaH / 2' sphoTayanti ' iti kha-pAThaH / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam 55 riNA-vidyA. (A=IcachI, vAMcha. vinoni-vinodI. nirA =(1) he jatI rahI che IrachA jenI evI, vidra vidvAna, pariData. he niHspRhIM ; (2) atyaMta duche che (leka ) jene rivAvinoTiviTuvi vidyAnAvinodI evA patinA evI ! (saM.).. mata (mULa )=moTA. sujJa-ucca. muvakajIbha. 3 =udaya. aja=Agalo bhAga, adri parvata, mulA=jIbhanA agra bhAga upara. riToca. nitti (pA) vinAza kare che. surakrizikSikaucca udayagirinA zikhara upara. tima tIkSaNa, prakhara. =jema. timavi=tINa kiraNo. nahitA ( ma. nihita ) sthApana karAyelA, hastra=hajAra. niE(1) nirgamatAvAcaka avyaya,(2) atyaMtatAsUcaka mi=kiraNa. avyaya. sastra = sUryanA. padhArtha "(yAcanAthI rahita hovAne lIdhe) he niHspRhA ! [athavA (varadAna denArI hovAne lIdhe) jenI loko atyaMta vAMchA rAkhe che evI ] he (sarasvatI) ! jema ucca udayagiri upara rahelAM sUryanAM kiraNo vizvavyApI aMdhakArane nAza kare che, tema tArI vANunA vilAse prakhara temaja (caMda) vidhAnA (paThana pAThanAdika) vinodayukta vidvAnonI jihvAro rahyA thakA (saMzayAdika) ajJAnamAtrarUpI aMdhakArane vinAza kare che."--29 pRthvItalaM dvayamapAyi pavitrayitvA zubhraM yazo dhavalayatyadhunolokam / prAg laGghayat sumukhi ! te yadidaM mahimnAmuccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // TIkA he 'sumukhi !" suSThu-zobhanaM mukhaM yasyAH sA sumukhI tatsambodhane he sumukhi ! yadidaM te-tava zubhram-ujjvalaM yazaH adhunA-sAmprataM UlokaM dhavalayati-svargalokaM nirmalayati-devalokaM vyApnoti / kiM kRtvA ? prAka-pUrva dvayaM pRthvItalaM-nAgalokaM martyalokaM ca pavitrayitvA-pAvanaM 1 coda vighAo nIce mujaba che - "gharI vADhavA, mImAMsAIjIkSiI tathA dharmarAa giri , vidyA hatAluza che ? " A saMbaMdhamAM vizeSa mAhitI mATe juo vIra-bhatAmara (pR 59). Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 sarasvatI-bhaktAmaram [ srsvtiikRtvaa| kiMviziSTaM pRthvItalaM ? 'apAyi' janmamRtyurUpau apAyau asyAstItyapAyi-sakaluSa-malinaM pavitrayitvA-vimalIkRtya / tava yazaH kiM kurvat ? mahimnA-prabhAvAnAmuccaiH-Adhikyena suragireH-sumerostaTaM tadadhityakA laDaghayat-atikrAmat "adhityakorzvabhUmiH" iti haimaH (kaa04,shlo0101)| utprekSate-taba yazaH kiM kurvadiva ? mahimnAmuccaiH-atizayena zAtakaumbhaM-svarNamayaM sumerostaTaM lngghdiv| "jAmbUnadaM zAtakumbha, svaNaM hema ca hATaka" iti koSaH / athavA tvadyazaH kimiva ? zAtako mbhamiva-tIrthakRjanmasnapanakalazamiva athavA kAmakummamiva kAmitadAyakam / atra kumbhakalazazabdau puMnapuMsakaliGgau / zAtakaumbhaM pRthvItalaM pavitrIkRtyordhvalokaM vimalIkurute iti bhAvaH // 30 // anvayaH (he) su-mukhi ! prAk apAyi dvayaM pRthvI-talaM pavitrayitvA yad idaM te yazaH zubhraM (zAtakaumbhaM iva ) (jAtaM), (tat) mahimnAM uccaiH sura-gireH zAtakaumbhaM taTaM laGghayat iva adhunA Urdhva-lokaM dhavalayati / zabdArtha pRthvI-pRthvI, bhUmi. laghayat (dhA. lagha)-SAdhana 2tI. tala-sapArI. su-su-62tAvAya sadhyaya. pRthvItalaM-pRthvI-tasane. mukha-pahana. dvayaM ( mU* dvaya ). sumukhi !=sun62 the vahana garnu mepI ! (saM.) apAya ( apAyin )=saTasahita. te (mU0 yuSmad )-tArI. pavitrayitvA (mU0 pavitra ) pavitra zana. yo . zubhaM ( mU0 zubhra )=Gorrum. mahimnAM (mU0 mahiman ) mahimAsAnA yazaH ( mU. yazas )jAti. ucaiH atizaya 3. dhavalayati ( mU0 dhavala ) zveta panAye che. taTa ( mU0 taTa )-de. adhunA-hamA sura-15. Urdhva-84 suragireH-sura-girinA, me3nA. loka-bhuvana. iva-ma. Urdhvaloka-svarga-sone. zAtakaumbhaM ( mU0 zAtakaumbha )=(1) supa bhaya; prAka-paDasA. (2) 415; (3) bha.sa. padhArtha __ " suM42 16navANI ( sarasvatI) 1 prathama ta (1ma-mRtyu35) sAthI vyApta mevA (arthAta mAsina) vA ( nAsa-sAmane mRtyu-33pI) ye pRthvI-tanAne pavitra zane // tArI kIrti ujajavaLa (temaja tIrthakaranA janma snAtranA ) kaLazanI jevI [ athavA (vAMchitadAyaka hevAthI) kAmakuzmana jevI] (banI) che, te mahimAonA atizaya vaDe jANe sumerUne suvarNamaya taTasadhana 2tI na DAyama bhe| sva-sAne zveta (arthAt nirbhaNa) manAvI2vI cha."-30 1.kozaH' iti kha-pAThaH / 20sako ' iti kh-paatthH| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAma 57 zrIdharmasiMhasUriviracitam romormibhirbhuvanamAtariva triveNI saGgaM pavitrayati lokamado'Ggavarti / vibhrAjate bhagavati ! trivalIpathaM te prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam / / 31 // TIkA he bhuvanamAtaH !-he jagadamba ! bhuvanasya mAtA iva mAtA bhuvanamAtA tatsambodhanaM he bhuvanamAtaH ! / yadyapyatra sambodhanasya plutasaMjJAtvena sandherabhAvastathApyayaM bhuvanamAtaHzabdaH chAndasikaH chandasi tu bhavatIti sandherna niSedhaH, Rcau(ci ) bhuvanamAtariti prayogadarzanAt he jaganmAtaH ! he 'bhagavati / " bhago-jJAnamasyA astIti bhagavatI tatsambodhanaM he bhagavati !he jJAnavati ! te tava trivalIpathaM-trivalImArga-udaraM "trivalI tUdare rekhA" iti koSaH / trivalInAM-udararekhAtrayINAM panthAH trivalIpartha, tavodaraM rekhAtrayayukta mityarthaH / etad vibhrAjate-vizeSeNa zobhate / he bhagavati ! adaH-tvadIyaM trivalIpathaM lokaM-sakalajIvalokaM pavitrayati-pavitrIkurute / sakala yo kasya saMdudarAntarvartitvAd bhuvanamAtaH iti vizeSyapadaM yuktam / tvadapatyAni sarve, sarveSAM ca tvaM mAteti bhaavH| kiMviziSTaM adaH trivalIpathaM ? ' aGgavarti' aGge vartata ityevaMzIlaM aGgavarti, dehasaMlagnamityarthaH / kaiH lokaM pavitrayati ? romomibhiH-sUkSmazyAmakezakalloleH romANyeva UrmayaH-kallolAstai romomimiH / utprekSate-trivalIpathaM kimiva ? 'triveNIsaGgamita gaGgAyamunAsarasvatInAM trayaM ekatrIbhUtaM iva tisro veNIbhUtA yasya tIrthasya sa triveNI tasya saGga-milApaM triveNIsaGgaM sakalaM vizvaM pavitrIkurute / kaiH ? UrmibhiH / trivalIpathaM kiM kurvat ? trijagataH-tribhuvanasya 'paramezvaratvaM' paramezvarasya bhAvaH paramezvaratvaM-sarvotkRSTamahattvaM prakhyApayat-kathayat-tribhuvanajanazaraNyamiti vijnyaapyt| atha triveNIsaGgamapi kiM kurvat ? trijagataH-vizvatrayasya paramezvaratvaM prakhyApayat-pradarzayat / loke triveNI prayAgatIrtham // 31 // anvayaH (he ) bhuvana-mAtaH ! ( he ) bhagavati ! te adaH aGga-varti tri-jagataH paramezvaratvaM prakhyApayat trivalI-pathaM triveNI-saGgaiva roman-UrmibhiH lokaM pavitrayati vibhrAjate (c)| zabdAthe romanobha, 30ii. triveNI-trivI, prayAga Urmilosa, mo. sa-saMgama. romormibhiH-rAma35 solova. triveNIsaI-triveNInA saMgama. bhuvana , duniyA. pavitrayati-pavitra che. mAtR-bhAtA, mananI. loka ( mU0 loka )-aune. bhuvanamAtaH !-De gamyamA, gaganI najAnI ! adaH (mU0 adas )mA. iva-bha. aGga-zarI2. 1 'kozaH ' iti kha-pAThaH / 2 'pavitraM kurute iti kha-pATaH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatI vartin 2heta. te ( mU0 yuSmad )-taa|. aGgavarti-zarIramA hetu. prakhyApayat (dhA. khyA)-hetuM. vinAjate (dhA0 bhrAj )-vizeSa zAmecha. vitra. bhagavati! (mU. bhagavatI)- jJAnavatI! jagat-duniyA. trijagatA-tribhuvananA. trivalI-62 52nI vaya 2. paramezvaratvaM ( mU0 paramezvaratva )-52mezvarapAne, trivalIpartha-trivalInI mArga, 2, peTa. zvayana. padyArtha he jagadambA ! he jJAnavatI ! tArA dehamAM rahelo ane vaLI tribhuvanane paramezvarapaNAnuM kathana karanAra e A tAro trivalIne mArga (gaMgA, yamunA ane sarasvatIrUpI) triveNunA saMgamanI mAphaka (arthAtu prayAga tIrthanI jema) romarUpI kalela vaDe jagatane pavitra are cha tebhAta vizeSataH zane cha.".--31 bhASyoktiyuktigahanAni ca nirmimISe yatra tvameva sati ! zAstrasarovarANi / jAnImahe khalu suvarNamayAni vAkyapadmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // TIkA he sati ! vayamiti jAnImahe / itizabdo'dhyAhAryaH / itIti kiM ? yatra-yasmin prastAve tvameva zAstrasarovarANi nirmimIpe-racayasi zAstrANyeva sarovarANi-sarAMsi zAstrasarovarANi' / nirapUrvo mAdhAtuH racanArtha dyotayati / nimimIpe-atizayena racanAM karopi / tatra-tasmin prastAve'thavA tasyAM racanAyAM khalu-nizcitaM vibudhAH-paNDitA 'vAkyapadmAni' "vAkyaM styAdyantakaM padaM" iti haimaH (kA0 2, zlo0 156 ) vAkyAnyeva padmAni-kamalAni vAkyapadmAni parikalpayantiracayanti-sthApayanti, sakamalAnyeva sarAMsi cakAsatIti bhAvaH / kiMviziSTAni padmAni ? 'suvarNamayAni' suSThu-zobhanA pracurA varNA yeSu tAni suvarNamayAni, prAcurye'rthe mayaT / kamalapakSe suva rNamayAni-hemamayAni, mAnase sarari hemakamalaracanA yogyA / kiMviziSTAni zAstrasarovarANi ? 'bhASyoktiyuktigahanAni' 'sUtraM sUcanakRd bhASyaM, sUtrokArthaH prapaJcakam tasya ucyante saMjJAdayaH paDapi yAbhistA uktayaH, yojyante zabdA aneke yAbhistA yuktayaH, tAbhiH bhASyoktiyuktibhiH gahanAni-duravagAhAni gambhIrArthAni bhASyoktiyuktigahanAni iti // 32 // anvayaH (he ) sati ! yatra ca tvaM eva bhASya-ukti-yukti-gahanAni zAstra-sarovarANi nirmimI, tatra khalu vibudhAH su-varNa-mayAni (padmapakSe suvarNamayAni) vAkya-padmAni parikalpayanti (iti ) jAnImahe / 1-2 'yAni ca tAni' ityadhikaH kha-pAThaH dvayorapi sthalayoH / 3 idamupalamyate'bhidhAnacintAmaNau (kA. 2, zlo. 168) / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasariviracitam zabdArtha mALa=bhASya. zastravirALa zAstrarUpI sarovarene. ji-ukti, kathana. kAnama (ghA ) ame jANIe chIe. yujikayukti. zastranizrayatAvAcaka avyaya. jana-gaMbhIra. gzreSThatAvAcaka zabda. mAiiAnAni=bhASyanI ukti ane yukti- varSa raMga. o vaDe gaMbhIra. suvarNa senuM. a=(1) vaLI; (2) pAdapUrtirUpa avyaya. ma=pracuratAvAcaka zabda. nimimI (dhA mA )=race che. vinayana=( 1 ) sundara temaja ghaNuM che varSo vatra=jayAM. jene viSe evAM; (2) suvarNamaya, vaM (mULa puSka6)-tuM. vAca=vAya. gva-ja. ghA kamaLa. vAghavajAni vAyarUpI kamaLo. kSati ! (mULa vatI he sAdhvI ! tatra tyAM, zastra-zAstra, vidhAH (mU0 vivudhI=paDite. sarovara=sarovara, taLAva. parivAghAnti (dhA6)=race che. paghArthe "vaLI, he satI ! jayAM (arthAtu je prastAvane viSe) tuMja bhASyanI ukti ane yuktio vaDe gahana evAM zAstrarUpI sarovara race che, tyAM (arthAt te prastAvane viSe athavA te racanAne viSe) kharekhara paDita sundara temaja pracura varNavALAM vAkyarUpI (suvarNamaya) kamaLo race che."--kara spaSTIkaraNa bhASya - strokta arthanuM vistArathI pratipAdana karanAre grantha "bhASya' kahevAya che. kahyuM paNa che ke - "raM sUcana mAthuM, sUtrojAI " -abhidhAna-cintAmaNi kAha 2, 168 Avo dhvani zizupAlavadha (sara, le 24)nI mallinAthakRta TIkAmAMthI paNa nIkaLe che. kemake tyAM sUtrathamavA, vAH sUtrAnuNAiima. svapadAni ca varNyante, bhASyaM bhASyavido viduH // 1 // " ukti saMjJA, paribhASA, vidhi, niyama, atideza ane adhikAra e che prakAranAM sUtrone kathana karanArAM vacane "ukti" kahevAya che. 1 sUtranuM lakSaNa " alpAkSaramasandigdhaM, sAravad vizvatomukham / astobhamanavA ca, sUtraM sUtravido viduH // 1 // " -zizupAlavadha (02, 24)nI mahilanAtha TIkA. 2 sarakhAvo "saMjJA ca paribhASA ca, vidhiniyama eva c| tirAdhidAra, paviyuM sUtram 1 ! Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatI(brAhayA vAgvaibhavaM kuNDalayoH kAntizca ) vAgvaibhavaM vijayate na yathetarasyA 'brAhmi !' prakAmaracanAruciraM tathA te / tADakayostava gabhastiratIndubhAnvostAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // TIkA he brAjhi ! brahmaNo'patyaM strI brAhmI tatsambodhanaM he brAmi! te-tava 'vAgvaibhava' vAcA-vANInAM vibhoridaM vaibhavaM-mahattvaM yat tad vAgvaibhavaM yathA vijayate sarvotkRSTatvena pravartate / 'viparAbhyAM jerAt' vijayate iti (Atmane)padam / tathA tattulyaM vAgvaibhavaM itarasyA anyasyA na vijayate na sutarAM bhAsate ityarthaH / kiviziSTaM vAgvaibhavaM ? 'prakAmaracanAruciraM' prakAmam-atyartha racanAbhiH ruciraM manoharaM prakAmaracanAruciram / punarapi-nizcayena he brAhmi ! tava tADakayoH-kuNDalayoH gabhastiHkAntiH yAga vijayate, vikAzinaH-samuditasya grahANasya-nakSatrasamUhamya tAdRk kAntiH-dIptiH kutaH vijayate ? ne sutarAM bhAsate, hiintvaadityrthH| kiMviziSTayoH tADaGkayoH ? ' atIndubhAnvoH' atikrAntau indubhAnU-candrasUyau~ yau tau atIndubhAnU tayoH atIndubhAnvoH, zaziravibhyAmadhikakAntyoriti bhAvaH // 33 // anvayaH (he ) brAhmi ! yathA te prakAma-racanA-ruciraM vAca-vibhavaM vijayate, tathA itarasyAH na / (yAk) tava ati-indu-bhAnvoH tADaGkayoH gabhastiH (asti ), tAdRk vikAzinaH api graha-gaNasya kutaH ? / zabdAthe vAca-bAeI. tADakayoH ( mU0 tADaGka)-bhUSaNonI, 194AnI. vaibhavabhava. tava (mU0 yuSmad )tA. vAgvaibhavaM-vAzImArnu bhalatya. gabhastiH ( mU0 gabhasti )nti, za. vijayate (dhA. ji)-vinaya pate che. ati-matimayatAvAya avyaya. namnali. indu-yayathAma. bhAnu-sUrya. itarasyAH (mU0 itarA)-manyana. atIndubhAnvoH atima yucha ya-dra bhane sUryana brAhmi! (mU0 brAhmI)zrAjhI! ai mevAM. prakAma-atyaMta. tAraka ( mU0 tAdRz )-tethI. racanA2yanA. kutaH yathA. rucira-manAha2. graha . prakAmaracanArucira-2yanA 43 satyata bhana2. grahagaNasya-asAnA samAyanI. tathA-tama. vikAzinaH ( mUvikAzin )-mAM sAvalA. te (mU. yuSmad )-tAre. api-(1) nizyAya 1855; (2) 5. 1 . viparAmyAM jeH' iti pANinIye ( a0 1, pA0 3, sU0 19) sArasvate ( sU0 1141 ) ca / . 'mataga bhAsate na hIna.' iti kha-pAThaH / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam padhArtha brAhmone vAvaibhava temaja tenAM kuDaLonI kAnti "he brAhmI ! racanA vaDe atyaMta manohara e tArI vANu-vaibhava je vijayI varte che, te anyane nathI. (paraMtu A hakIkata vyAjabI che, kemake) candra ane sUryanuM (prabhAmAM) atikramaNa karanArAM ( arthAt tenA karatAM paNa vadhAre tejavI) evAM tArAM kuDaLanI jeTalI kAnti che, teTalI kAnti udayamAM AvelA (arthAtu ugelA) evA grahanA samudAyanI 5Na (kharekhara) kyAMthI hoya ?"-Daka spaSTIkaraNa graha-vicAra- jaina zAstramAM devonA bhavanapati, vyantara, tika ane vaimAnika ema je cAra bhede pADavAmAM AvyA che, temAM vaLI jatiSkanA sUrya, candra, graha, nakSatra ane tArA ema pAMca bhede paDe che. A sarva jyotiSka atisa' zabda sUcave che tema svayaM prakAzamAna che; athatuM candra sUryanA prakAzathI zobhe che e prakAranA pAzcAtya khagoLa vidhAnA mantavya sAthe jaina darzana maLatuM AvatuM nathI. jambudvIpamAM be sUrya ane be candra che. graha, nakSatra ane tArA e candrane parivAra che.' 88, 28 nakSatra ane 66975 'kATAkeTi tArA e pratyeka candrane parivAra che. temAM 88 grahanAM nAme sUrya-prajJaptinA 101 mA sutra pramANe nIce mujaba che - (1) aMgAraka (maMgaLa), (2) vikAlaka, (3) lehityaka, (4) zanaizcara, (5) Adhunika, (6) prAdhunika, (7) kaNa, (8) kaNaka, (9) kaNakaNaka, (10) kavitAnaka, (11) kaNasaMtAnaka, (12) soma, (13) sahita, (14) AzvAsana, (15) kAryopaga, (16) kaTaka, (17) ajakaraka, (18) dundubhaka, (19) zaMkha, (20) zaMkhanAbha, (21) zikhavA , (22) kaMsa, (ra3) kaMsanAbha, (24) kaMsavabha, (25) nIla, (26) nIlAvabhAsa, (ra7) rUpI, (28) rUpyabhAsa, (29) bharama, (30) bhamarAzi, (31) tila, (3ra) tilapuSpavarNaka, () daka, (34) dakavarNa, (35) kAya, (36) vadhya, (37) indrAgni, (38) dhUmaketu, (39) hari, (40) piMgala, (41) budha, (4ra) zuka, (43) bRhaspati, (44) rAhu, (45) agasti, (46) mANavaka, (47) kAmaparza, (48) (54) arUNa, (55) agni, (56) kAla, (57) mahAkAla, (58) svaritaka, (59) 1 grahAdikane candrano parivAra gaNavAmAM Ave che te vyAjabI che, kemake ke surya ane caMdra baMne indro che, chatAM paNa cadra mahaddhika che. vaLI sUrya maMgaLAdikanA tejano rakSaka nathI paNa abhibhAvaka che-tene nisteja karanAro che. 2 baTATi' thI zuM samajavuM te saMbaMdhamAM mata-bheda che. juo bRhatsaMhiNInI zrImalayagirita tti (patrAMka 40). 3 hiMdu zAstramAM nava graho mAnavAmAM AvyA che. kahyuM paNa che ke "sUryazcandro majhalazca, budhazcApi bRhaspatiH / zukraH zanaizvaro rAhu, tuti pradAna 1" Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatIdhura, (49) pramukha, (50) vikaTa, (51) visaMdhika95, ( ra ) prakalpa, (53) jaTAla, saivastika, (60) vardhamAnaka, (61) pralamba, (62) nityAloka, (63) nita, (64) svayaMprabha, (65) avabhAsa, (66) zreyakara, (67) khemakara, (68) AzaMkara, (69) prazaMkara, (70 ) arajA, (71) virajA, (72) azoka, (3) vItazoka, (74) vivarta, (5) vivaratra, (76) vizAla, (7) zAla, (78) surata, (79) anivRtti, (80) eka jaTI, (81) dvijaTI, (82) kara, (89) karika, (84) rAja, (85) argala, (86) puSpa, (87) bhAva ane (88) tu. A uparathI joI zakAya che tema sUrya ane candrae baMnene caDamAM samAveza thatuM nathI, kemake bAramA grahanuM je "sema' nAma ApyuM che tethI "cadra' samajI zakAya tema nathI, kAraNake candra e candrane parivAra gaNAya nahi, paraMtu bRhasthatimAM sUrya ane candrane paNa navagrahamAM ullekha karavAmAM Ave che, vAse A hakIkta vicAraNIya che ema lAge; kintu kharI rIte tema nathI, kAraNake sUrya ane candranI IndrarUpa pradhAnatA sUcavavA mATe grahothI tene pRthapha ullekha karavAmAM AvyA che (juo tasvArtharAjavAtika pR0 155). grahanuM sthAna- sUrya, candra ane nakSatranI jema rAhe tiryaMga-lokamAM AvelA che. samabhUlA pathvIthI sUrya 800 yojana UMce chetenAthI candra 80 ejana UMce che ane tenAthI 20 ejana UMce praka ka tArAo che. huM ane tArA aniyamita gativALA hovAthI teo candra ane sUryanI upara nIce cAle che. sUryathI daza ejanathI nI koI paNa jatiSkanuM vimAna nathI, kemake samabhUlA pRthvIthI 79 pejane jatiSka vimAne nIcale bhAga che, jayAre tene upalA bhAga 900 jane che. AthI 110 jananuM A baMne viSe antara raheluM che. bRhat saMgrahiNInI TIkAmAM zrImalayagiri sUcave che tema A saMbaMdhamAM matabheda che, e vAta tyAM ApelAM nIcenAM pa uparathI joI zakAya che -- "tana rAla , rAd muratAnA hiM 7 thaare kAmuka, sarvAvatail:THEche / 1 // tArakapaTalAd gatyA, yojanAni ishor| sUnAM pada taka-zakti zatAvaLuM / 2 // catvAri tu tato gatyA, nakSatrapaTalaM sthitm| gatvA tato'pi catvAri, dudhAlA paTalaM bhavet // 3 // zukrANAM ca gurUNAM ca, sImAnAM manyasaMminAm / trINi trINi ca gatyorca, koNa para sthitam / / 4 / / arthAtu samabhUlA pRthvIthI tArAo cha90 jana ghAMcA che ane sArvajatiSkamAM teo nIcA che. tArAothI daza ejane sUrya che ane sUryathI rasI yojane candra che. tenAthI cAra 1 A pramANe ullekha karavAnA hetu sAmAnya vivakSA ke anya lekanuM anukaraNa haze ema lAge che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMha sUriviracitam ceAjane nakSatrA che. nakSatrAthI cAra cAjane budha, budhadhI traNa vaijane zukra, zukrathI traNa yAjane gurU ( ahaspati), gurUthI traNa ceAjane bhAma ( maMgaLa ) ane bhAmathI traNa yAjane zani che.' zrIgandhahastInA mata pramANe sUryanI nice maMgaLa cAle che. zrIharibhadrasUri teA ema kathe che ke jyAtiSka vimAnAmAM sAthI nIce bharaNI vigere nakSatra che, jyAre sauthI upara svAti pramukha nakSatra che. rAhu-vicAra jaina darzanamAM be jAtanA rAhu mAnelA che--( 1 ) parvarAhu ane (2) nityarAju. je rAhu kacit akaramAt AvIne sUrya ane candranAM vimAnanuM AcchAdana kare che te ' pavaeNrAhu ' kahevAya che. (A banAvane caMdguNa kahevAmAM Ave che . je nityarAhu che tenA vimAnane varNa zyAma che. te candranI sAtheja nitya rahe che ane te candranA vimAnathI sarvadA cAra AMgaLa nIce cAle che. A nityarAhu kRSNapakSanA pratipa6 (paDavA)thI mAMDIne pratidina candranI ekeka kaLAnuM peAtAnA uparanA bhAgathI mAMDIne paMda|| bhAgathI AcchAdana kare che, jyAre zukla pakSamAM pratipathI mAMDIne ekeka kaLAne te prakaTa kare che. AthI karIne candra nAnA moTA dekhAya che. bAkI vastutaH te te eka sarakhAja che. nava mukhya raheAmAMnA ketunA temaja 88 gaDDA paikI bAkInAM heAnAM sthAna viSe ullekha karavA bAkI rahI jAya che, paraMtu tene mATe kaMi ullekha mArI jANamAM nathI. grahAnA viSNumbha vigere manuSyalAkamAM rahelA graheAnA vizvambha be gAunA che ane tenI UMcAi eka gAunI che, jyAre tenI bahAra rahelA graheAnA vizvambha eka gAunA ane tenI UMcAi aDadhA gAunI che. vaLI graheAnA mukuTane viSe anya jyAtiSThAnA mukuTanI keMTama mastaka ane mukuTane DhAMke evA tejanA maMDaLa peAtAnA AkAravALA hAya che. * kalyANi ! sopaniSadaH prasabhaM pragRhya vedAnatIndrajadaro jaladhau jugopa / bhISmaM vidherasuramugraruSA'pi yastaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // TIkA he 'kalyANi !' kalyANaM- bhadraM asyA astIti kalyANI tasyAH sambodhanaM he kalyANi ! ' bhavadAzritAnAM ' bhavatImAzritA bhavadAzritAsteSAM tvadArAdhakAnAM puMsAM kadApi bhayaM no bhavati / kiM kRtvA'pi 1 taM vakSyamANamasuraM daityaM dRSTvA'pi nizcayena nirIkSyApi / kiMviziSTaM ( asuraM ) 1 1 A mAnyatA tattvArtharAjartika (pR0 156 ) mAM paNa STi-ngAcara thAya che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ saspatIbhISma-bhayaGkaraM vilokya] / taM kaM ? yo dAnavaH prasabhaM haThAt balAtkAreNa vidheH-brahmaNaH vedAn pragRhya-prakarSaNa gRhItvA ( ugraruSA-tIvrakrodhena) jaladhau-samudre jugopa-gopayAmAsa / kiMviziTAn vedAn ? sopaniSadaH-sarahasyAn / kiMviziSTo yaH ? 'atIndrajadaraH-avagaNitasurendrabhayaH, indrAjAta indrajaH, sa cAso darazca-bhayaM indra jadarastaM atikrAntaH atIndra jdrH| etAdRgasuro'pi na parAbhavatItyarthaH // 34 // anvayaH (he ) kalyANi ! yaH ati-indra-ja-daraH prasabhaM vidheH sa-upaniSadaH vedAn pragRhya ugra-ruSA jaladhau jugopa, taM bhISmaM asuraM dRSTvA api bhavat-AzritAnAM bhayaM no bhavati / zabdAthe kalyANi ! (mU0 kalyANI )-De bhane / bhISmaM (mU0 bhISma ):maya'2. saha-sahita. vidheH ( mU0 vidhi )=UAInA. upaniSada-2625. asuraM ( mU0 asura ) daityane, hAtapane. sopaniSadaH-2725-yukta. ugra-tIna. prasabhaMsArathI. ruSoya. prayA (dhA. graha ) aha zana. ugraruSA-tAmodha . vedAn (mU. veda )-vehAne. api-pa. ati-avaganAvAya avyaya. yaH (mU0 yad ) . indra-surapati taM (mU0 tad )-tene. jan=Gtpanna yag. dRSTvA ( dhA0 dRza)nene. bhayaM ( mU0 bhaya )ii . daraaya. bhavati (dhA0 bhUyAya che. atIndrajadara:-amanA dhanA bhayanI no-nali. naze mevo. bhavat-Apa. jaladhau ( mU0 jaladhi )-samudramA. Azrita (dhA dhi)-zraya sIdheya. jugopa (dhA* gup )-saMtA . bhavadAzritAnAM mApanI Azraya sAMdhebAne. padyArtha he bhadra! jeNe indranA bhayanI (paNa) avagaNanA karI che evA je daitye brahmAnA rahasyAtmaka (cAra) vedone baLAtkAra pUrvaka grahaNa karIne tIvra krodha vaDe tene samudramAM saMtADyA, ta bhaya2 sanA zanathI ( 551) tAsevAne (zata: 551 ) bhaya nathI."-74 garjadghamAghanasamAnatanUgajendra viSkambhakumbhaparirambhajayAdhirUDhaH / dveSyo'pi bhUprasaradazvapadAtisainyo nAkAmati kamayugAcalasaMzritaM te // 35 // 1 A daityanuM nAma zekha che. 2 jada, yajurveda, atharvaveda ane sAmaveda e cAra veda che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAbha2] zrIdharmasiMhasUriviracitam TIkA he kalyANi ! dveSyo'pi-zatrurapi te-taba 'kramayugAcalasaMzrita' kramayugameva-caraNayugalamevAcalaH-parvatastaM saMzrita-AzritastaM kramayugAcalasaMzrita-tvaccaraNasevinaM naraM na AkrAmati-na pIDayati / kiMviziSTo dveSyaH ? ' garjadghanAghanasamAnatanUgajendraviSkamgakumbhaparirambhajayAdhirUDhaH' garjanzabdAyamAno ghanAghano-meghastena samAnA tanUH-zarIraM yasyAsau ghanAghanasamAnatanUH-meghavarNazarIraH sa cAsau gajendrazca tasya viSkambhaH-vistIrNaH kumbhaH taM parirambhajayAbhyA-ArohaNavijayAbhyAM adhirUDho yaH sa garjadghanAghanasamAnatanUgajendraviSkambhakumbhaparirambhajayAdhirUDhaH / punaH kiMviziSTo dveSyaH ? ' bhUprasaradazvapadAtisainyaH' bhuvi-pRthivyAM prasarad-yoddhaM samullasadazvapadAtInAM (tinaH ) sainyaM-kaTakaM yasya sa bhUprasaradazvapadAtisainyaH, pravalakalita ityarthaH / 'dvipa aprItau' dvaSTIti dveSyaH // 35 // anvayaH (he kalyANi!) garjat-ghanAghana samAna-tanU-gaja-indra-viSkambha-kumbha-parirambha-jaya-adhirUDhaH bhU-prasarat-azva-padAti-sainyaH dvepyaH api te krama-yuga-acala-saMzritaM ( naraM ) na AkrAmati / zabdArtha garjat (dhA0 gaj )-10/11 2nAra. apiH -555. ghanAghana-medha. bhU-pRmI. samAna-tusya. prasarat (dhA0 su)-prasaratu. tanU-he. azva-dho. gaja-hAthI. padAti-pAya. indra-bhuya. sainya-sa142. viSkambha-vistIya bhUprasaradazvapadAtisainyaH=y2I 52 prasatuM cha kumbha-gae-25. azva ane pAyadaLanuM sainya jenuM e. parirambha-mAliMgana. namnali. jaya-vi05. AkrAmati ( dhA0 kram )=bhae re che. adhirUDha ( dhA0 ruh )=2 / 75 4o . kama-ya29. garjaddhanAghanasamAnatanUgajendraviSkambhakumbhapari- yuga-yugala. rambhajayAdhirUDhaH nA 52ta sevA bhevanA acala-parvata. samAna deha che jene evA gajendranA vistIrNa saMzrita (dhA. zri )-yAzraya sIdheya. kubhanA AliMgana temaja vijayane mATe ( tenA kramayugAcalasaMzritaM-ya2-yugasa3pI parvatana yA. 63) mArohaNa somavA. zraya lIdhelAne. dveSyaH ( mU0 dveSya )=2rI, za. | te ( mU0 yuSmad )-tArA. padyArtha garjanA karatA evA meghanA samAna (zyAmavarNI ) dehavALA gajendranA vistIrNa kumbhanA AliMganArthe temaja vijya meLavavAne mATe tenA upara ArUDha thayela e temaja bhUmine viSe yuddha karavAne mATe jenuM ayA temaja pAyadaLonuM lazkara kaTibaddha thaI rahyuM che e Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [srsvtiizatru paNa (he bhadre !) tArA caraNayugalarUpI parvatene Azraya lIdhelAne pIDA karI zako nathI."-34 mAMsAsRgasthirasazukrasalajjamajjA___ snAyUdite vapuSi pittmrutkphaayaiH| rogAnalaM capalitAvayavaM vikAraistvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // TIkA he kalyANi! 'tvannAmakIrtanajalaM tava nAma tvannAma tvannAmnaH kIrtana-kathanam-ekAgrajapanaM tadeva jalaM-pAnIyaM yat tat tvannAmakIrtanajalaM azeSa-samasta rogAnalaM-kaSTakRzAnuM zamayatividhyApayati / kasmin ? vapuSi-zarIre / kiMviziSTe vapuSi ? 'mAMsAsRgasthirasazukrasalajjamajAsnAyUdite' mAMsaM ca amRga-rudhiraM ca asthi ca rasazca zukra-vIyaM ca salajjazcAsau majjA ca salajjamajjA tasmin, majani lajjAtvaM pitraGgatvAhAtaM, yato yasya pitA kulInaH tatputraH salajaH syAt tasya cAGge pitraGgAni tiSThanti / yaduktaM vivAhaprajJaptyAm-"tao pitiyaMgA paNNattA, taMjahA-ahi aghimijA kesamaMsUromaNahe " iti pAThAt salajjamajA itipadamucitaM, snAyuH-nADI ca mAMsAsagasthirasazukrasalajamajjAstrAyavastAbhiH udite-utpanne / taiH saptadhAtubhiH athavA dazadhAtubhiH manujatanurutpadyate / te cocyante "rasAmugmAMsamedo'sthi-majjAzukrANi dhAtavaH / saptaiva daza vaikeSAM, romatvaksnAyubhiH saha // 1 // " iti haimaH ( kA0 3, zlo0 283) / tadutpanne vapupi svaizvAnaraM tvannAmodakaM upazamayati / kiviziSTaM rogAnalaM ? 'pittamarutkaphAyaiH vikAraiH capalitAvayavaM' pittaM ca maruJca kaphazca pittamarutkaphAste AdyA yeSu te pittamarutkaphAdyAstaiH pittamarutkaphAyaiH vikAraiH-bahupIDanaiH capalitAni( tAH) capalabhAvaM prApitAni( tAH) avayavAni(vAH)-nADyucchvAsAdIni yasya tat capalitAvayavam / tat sarvaM zamayatIti bhAvaH // 36 // anvayaH (he kalyANi ! ) tvat-nAman-kIrtana-jalaM mAMsa-asRj-asthi-rasa-zukra-sa-saja-majAsnAyu-udite vapuSi pitta-marut-kapha-AdyaiH vikAraiH capalita-avayavaM a-zeSa roga-analaM zamayati / 1 'majja' iti pratibhAti padavyAkhyAtaH / 2 chAyA trINi pitraGgAni prajJaptAni, tadyathA-asthi, asthimajjA, kezazmazruromanakhAH / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhatAbha2] zrIdharmasiMhasUriviracitam zukra-pIya. zadArtha mAMsa-mAsa. Adya-prabhuma. asRja-zAti, sohI. pittamarutkaphAdyaiH-pitta, vAyu bhane / asthi roga-rogavyAdhi. rasa-2sa. anala-mana. rogAnalaM-pAdhi35 bhanine. salaja- dazI. capalita-yaNatAna Ata zaveta. majjA-yamI. avayava-a155, mAyA snAyu-nAhI. capalitAvayavaM-yaNatA pAbhyAM avayava nAthI udita ( dhA0 i )-yamA Aveya. mevA. mAMsAsRgasthirasazukrasalajamajAsnAyUdite-mAMsa, vikAraiH ( mU0 vikAra )= vire| 43. lehI, hADakAM, rasa, vIya, lajajAzILa carabI nAmannAma. ane snAyu vaDe udayamAM AvelA. kIrtana-stavana. jala , pANI. vapuSi- mU0 vapus )=37ne viSe. tvnnaamkiirtnjlN-taa| nAmanA tina35 17. pitta-pitta. zamayati (dhA0 zam )bhAva cha, zAMta pAucha. marut-pAyu. zeSa-azeSa. kapha-33. azeSaM ( mU0 azeSa )=samarata. padhArtha "( bhadre 1) mAMsa, zoNita, asthi, 2sa, vIrya, saAN HAMAne snAyu ( sAta thAtu) vaDe utpanna thayelA zarIrane viSe pitta, vAyu ane kapha Adi vikArothI capaLatA pAmI gayAM che (nADI, usa ityAdi ) avayave jenAthI evA vyAdhirUpI samarata agnine tArA nAmanA itana3pI zAMta re che."-36 mithyApravAdanirataM vyadhikRtyasUya mekAntapakSakRtakakSavilakSitAsyam / ceto'stabhIH sa parimardayate dvijihva tvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // TIkA he kalyANi ! yasya puMsaH-puruSasya hRdi-hadaye 'vannAmanAgadamanI' tvannAmaiva nAgadamanIsarpavazyakArikA jaTI sA ca tvannAmanAgadamanI vartate / yattadoH sambandhAt sa-tvadArAdhakaH pumAn dvijihaM-durjanaM parimardayate-cUrNayati svAyattIkaroti vA / kiMviziSTaH saH ? 'ceto'stabhIH' cetasaH cittAt astA-darIbhUtA bhIH-bhayaM yasya sa ceto'stabhIH, nirbhaya ityarthaH / kiviziSTaM dvijihaM ? mithyApravAdanirataM-asatpralApe Asaktam / punaH kiMviziSTaM dvijihaM ? 'vyadhikRtyasUrya' vizeSeNa adhikRtiH-adhikatAM prAptA asUyA-IrSyA yasmin sa vyadhikRtyasUyastam / punaH kiviziSTaM dvijiI ? Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatI'ekAntapakSakRtakakSavilakSitAsya ' ekAntapakSasya-advaitavAdinaH kRtakakSa-kRtopamAnaM kRtAGgIkaraNaM vA tena vilakSam-udAsInaM jAtamasyeti vilakSitaM Asya-mukhaM yasya sa ekAntapakSakRtakakSavilakSitAsyaH tam / anekAntavAdibhiranekaza ekAntavAdino vilakSIkRtA iti tAtparyam / / 37 // ancayaH ( he kalyANi ! ) yasya puMsaH hRdi tvad-nAman-nAga-damanI (vartate), saH cetasU-asta-bhIH mithyApravAda-nirataM vi-adhikRti-asUyaM eka-anta-pakSa-kRta-kakSa-vilakSita-AsyaM dvijihaM parimardayate / zabdArtha mithyA asatya, moTA. aMgIkAra karavA vaDe vilakSa banI gayuM che vadana pravAda-prasAra, vAha. menU mevA. nirata (dhA0 ram )-satyaMta mAsAta. cetasUbhana. mithyApravAdanirataM-asatya asApAne viSa satyata asta dhA0 asU ) vadhesa. bhAsata. bhI-aya. vi-vizeSatAvAya avyaya. ceto'stabhI vittamAthA 2 cyA cha laya AdhikRti-madhiratAne pAmelA. mevo. asUyA . saH (mU0 tad )te. vyadhikRtyasUyaM-vizeSataH adhistAna prApta cha parimardayate ( dhA0 mRdU)-yU re che. bane viSe sevA. dvijihaM ( mU0 dvijihva )=(1) hunana; (2) sapane. ekame. nAman-nAma. anta-niya. nAga-sa. pakSa-pakSa. damanI-rI. kRta (dhA0 kR)= resa. tvnnaamnaagdmnii-taa| nAbhI sapana vaza 12. kakSa 12. nArIhI. vilakSita-hAsIna thayesa. hRdi ( mU0 hRd )=46yama. Asya-pahana, bhuma. yasya ( mU0 yad )otA. ekAntapakSakRtakakSavilakSitAsyaM-se-ta pakSana | puMsaH ( mU0 puMsU )=53SanA. padhArthe "(he bhadre !) je purUSanA hRdayamAM tAre nAmarUpI sapane vaza karanArI jaDI che, te nirbhaya cittavALo heI karIne asatya pralApene viSe atyaMta Asakta, vizeSataH IrSyALu, temaja ekAnta pakSane aMgIkAra karavAthI vilakSa vadanavALA banelA evA durjana (rUpI sarSa)ne cUrNa 3re (arthAt tene vaza 3rI se che)."-37. prAcInakarmajanitAvaraNaM jagatsu mauDhyaM mdaaddhydRddhmudritsaandrtndrm| dIpAMzupiSTamayi ! sadmasu devi ! puMsAM tvatkIrtanAta tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam rIkA he kalyANi ! he devi ! ayi iti komalAmantraNe puMsAM-tvadupAsakAnAM mauDhyaM-mUrkhatA Azu-zIghraM bhidAM-vilayamupaiti-prApnoti / keSu ? jagatsu / kasmAt ? tvatkIrtanAt tava guNakathanAt / kiMviziSTaM mauDhyaM ? 'prAcInakarmajanitAvaraNaM ' prAgjanmani bhavAniutpannAni prAcInAni yAni karmANi tairjanitam-utpAditaM jJAnadarzanIyAvaraNAdirUpamAvaraNaM yasmiMstat prAcInakarmajanitAvaraNam / punaH kiMviziSTaM mauDhayaM ? 'madADhyadRDhamudritasAndratandra' madADhayatvena-garvAdhikyena dRDhamudrA jAtA'syeti dRDhamudritaM sAndraM-saghanaM tandreti-AlasyaM yasmistat madADhyadRDhamudritasAndratandram / athavA dRDhamudrA jAtA'syAmiti dRDhamudritA (sA) cAsau sAndrAsapanA tandrA yAsmiMstat tathA / mauDhyaM kimiva ? tabha iva-andhakAramiva / yathA dIpAMzupiSTaM-dIpakiraNacUrNitaM tama Azu-zIghraM bhidAM prApnoti / kepu ? sadmasu-gRheSu mandireSu / tadvat / dIpasyAMzubhiH-kiraNaiH piSTaM dIpAMzupiSTam / 'pipa saMcUrNane' (ityasya ) piSTamiti rUpam // 38 // anvayaH ayi devi ! puMsAM prAcIna -karman-janita-AvaraNaM mada-Akhya-dRDha-mudrita-sAndra-tandraM mauDhyaM jagatsu tvat-kIrtanAt sadmasu dIpa-aMzu-piSTaM tamaH iva Azu bhidAM upaiti / zabdAthe prAcIna-purAtana, purANa, nA. majabUta rIte mudrita thayuM che ghana ALasa jene karman-3. viSe evI. janita ( dhA0 jan )-34-1 42|yes. dIpa-dIpa, dI. AvaraNa-AvaraNa. aMzu-Ti21. prAcInakarmajanitAvaraNaM prAcIna bho 43 utpanna piSTa ( dhA0 pie )-yUrNita. karAyelAM che AvaraNa jene viSe evI. dIpAMzupiSTaM dIpanA sira yUrNita. jagatsu ( mU0 jagat ) duniyAmAne viSe. ayi samAdhavAya za6. mauDhyaM ( mU0 mauDhaya ) bhUtA. sadmasu (mU0 saman )-gRhone viSe. mada-abhimAna, ga. devi ! (mU* devI ) I pii| ADhaya-1252. puMsAM (mU0 puMs) manuSyonI. dRDhabhabhUta. tvtkiirtnaat-taa2|4iirtnthii. mudrita bhudrita. tamaH (mU0 tamas ) 2. iva: ma. sAndra-dhana. Azu-zA. tandrAmANasa. bhidA ( mU0 bhidA )-nAzane. madADhyadRDhamudritasAndratandra ganI adhiratA yaI / upaiti ( dhA0 i )=pAme che. padhArtha "he devI ! prAcIna karmo vaDe utpanna thayelAM evAM (jJAnAvaraNAdika) AvaraNo jene viSe che evI temaja jene viSe vaLI garvanI adhikatA vaDe ghana AlasyanuM majabUta mudraNa thayuM che evI manuSyanI mUrkhatA duniyAne viSe tArA saMkIrtanathI gRhane viSe dIpakanAM kiraNethI caNata thayesA ||5||2nii gama nAza pAme cha."-38 1 nu stuti-yapiMzati / ( 50 6-7 ). Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatI sAhityazAbdikarasAmRtapUritAyAM satarkakarkazamahomimanoramAyAm / pAra nirantaramazeSakalandikAyAM tvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // TIkA he devi ! nirantaraM tvatpAdapaGkajavanAyiNo'zeSakalandikAyAM-samastavidyAyAM pAraM labhanteprApnuvanti / tvatpAdapaGkajavanaM-tava caraNakamalavanaM Azrayante-sevante iti zIlAstvatpAdapaGkajavanAzra. yiNaH / "kalandikA sarvavidyA" iti haimaH ( kA0 2, zlo0 172 ) / kiMviziSTAyAM kalandikAyAM ? 'sAhityazAbdikarasAmRtapUritAyAM' sAhityaM-chandaHkAvyAdi, zAbdiko vyAkaraNagranthaH, tayoH rasa evAmRtaM tena pUritA-bhari(bhR)tA tasyAM sAhityazAbdikarasAmRtapUritAyAm / punaH kiMviziSTAyAM kalandikAyAM ? 'satarkakarkazamahormimanoramAyA' satAM-paNDitAnAM takoHpramANAdipadArthavicArAsta eva karkazA:-kaThorA mahormayo-mahAkallolAstairmanoramA-manoharA yA sA satarkakarkazamahormimanoramA tasyAM satarkakarkazamahomimanoramAyAm / tatparyantaM tvadArAdhakA labhanta ityarthaH // 39 // anvayaH (he devi!) nirantaraM tvat-pAda-paGkaja-vana-AzrayiNaH sAhitya-zAbdika-rasa-amRta-pUritAyAM sad-tarka-karkaza-mahat-Urmi-manoramAyAM a-zepa kalandikAyAM pAraM labhante / zabdArtha sAhitya-sAhitya sattarkakarkazamahormimanoramAyAM-paDitAnA t35|| zAbdika-05329. kaThora temaja moTA kalela vaDe manohara. rasa-resa. pAraM (mU0 pAra ) pArane. amRtamamRta. nirantaraM-sahA. pUrita (dhA* pUra)-pUrNa azeSa-ni:zeSa, samasta. sAhityazAndikarasAmRtapUritAyA-sAci5 are kalandikA-vidhA. vyAkaraNanA rasarUpI amRtathI pUrNa. azeSakalandikAyAM samasta vidhAmAM. sada-pati . pAda-29, tarka-ta. paGkaja-masa. karkaza-42. vana-vana. Azrayin-mAzraya senA2. mahat-moTI. tvatpAdapaGkajavanAzrayiNaH-tArA 521-mso35|| Urmiyola - vanane Azraya lenArA.. manorama-manA2. | labhante (dhA0 labha ) pAme che. padhArtha "he devI ! nirantara tArAM caraNa-kamalarUpI vanane Azraya lenArA (kAvyAdika) sAhitya Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAbha2] zrIdharmasiMhasUriviracitam 71 ane vyAkaraNanA rasAmRtathI paripUrNa evI temaja paNDitenA tarkarUpI kaThera temaja meTA kallola vaDe mane hara evI sarva vidyAne viSe pAra pAme che."--39 saMsthairuparyupari lokamilaukaso jJA vyomno gurujJakavibhiH saha skhymuccaiH| anyo'nyamAnyamiti te yadavaimi mAtastrAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // TIkA he mAtarahamiti avaimi-jAnAmi / itIti kiM ? yat 'ilaukaso jJA' ilAyAm-UyA bhUmau oko-gRhaM yeSAM te ilaukaso-manuSyA jJAH-paNDitAH sakhyaM-maitrIbhAvaM vrajanti-prAmuvanti / kaiH saha ? gurujJakavibhiH saha-bRhaspatibudhabhRgudevaiH saha / tvadArAdhakA devapriyA bhavantIti bhAvaH / kasmAt ? te-tava smaraNAt-dhyAnAt / kiviziSTaiH ? vyomna-AkAzasya uparyupari lokaM-devalokaM upari yathAkramaM saMsthaiH-sthitaiH / kiMviziSTasya vyomnaH ? 'bhavataH' bhAni-nakSatrANi santyasmistad bhavat tasya bhavataH, nakSatramaNDitasyetyarthaH / kiMviziSTaM sakhyaM ? uccaiH-atizayena anyo'nyamAnya-parasparapUjyam / kiM kRtvA 1 trAsaM vihAya-bhayaM tyaktvA / matyo amatyAn amatyAzca matyon arthayantIti parasparaM prItiriti // 40 // anvayaH (he ) mAtaH! yad ilA-okasaH jJAH te smaraNAt trAsaM vihAya bha-vataH vyomnaH upari upari lokaM saMsthaiH guru-za-kavibhiH saha uccaiH anyo'nya-mAnyaM sakhyaM vrajanti iti avaimi / zabdArtha saMsthaiH ( mU0 saMstha )-2 sA. saha-sAthe. upari-052. sakhyaM (mU* sakhya )-bhitratAna, tIna. lokaM ( mU0 loka )-sImA, duniyAmAM. uH bhattanta. ilA-pRthvI. anyo'nya 52252. okasa mAnya mA-4, pUor5. ilokasa: 55pI 52 cha nA ta, manuSyo. anyo'nyamAnyaM-52252 pUna5. zAH (mU. jJa)-pa9ito. avaimi (dhAi) . vyomnaH (mU0 vyoman mAnA. maatH|(muu. mAtR)-De maataa| trAsaM (mU0 trAsa)-trAsana. guru-gRhaspati. vihAya (dhA. hA ) choDIna. za-yudha. bhavataH (mU0 bha-vat)-nakSatra-yuta. kavi-zu. smaraNAt ( mU0 smaraNa)=224thI. gurukSakavibhi:-spati, bhuya bhane za sAye. | vrajanti (pA0 baja )-pAne cha. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatIpadyArtha "he mAtA ! matyenakavAsI pariDate tAruM smaraNa karavAthI trAsarahita banIne nakSatra-yukta AkAzanA upara upara AvelA lokane viSe rahelA evA bahaspati, budha ane zuka sAthe eka bIjAne atizaya mAnya evI mitratA pAme che (athavu mAnanI devo sAthe ane devenI mAna sAthe paNa maitrI thAya che)."-40 spaTIzkaraNa nakSatra-vicAra- jaina darzanamAM nakSatro 28 mAnavAmAM AvyA che, jayAre sAdhAraNa rIte lokamAM 27 nakSagone vyavahAra che. atra "abhijitu" ne uttarASADhAnA caturtha pAdamAM anupraveza thato hovAthI tene juduM gaNavAmAM na Ave, te jaina mAnyatA laikika mAnyatAnI sAthe maLatI thAya che. 28 nakSatronAM nAme jambIpa-prajJaptinA 155 mA sUtramAM sUcavyA pramANe nIce mujaba che - (1) abhijitu, (2) zravaNa, (3) dhaniSThA, (4) zatabhiSaka, (5) pUrvAbhAdrapadA, (6) uttarAbhAdrapadA, (7) revatI, (8) azvinI, (9) bharaNa, (10) kRttikA, (11) rohiNI, (12) mRgazira, (13) Adra, (14) punarvasu, (15) puSya, (16) AzleSA, (17) maghA, (18) pUrvAphAlganI, (19) uttarAphAlganI, (20) hasta, (21) citrA, (22) svAti, (23) vizAkhA, (24) anurAdhA, (25) jayeSThA, (26) mULa, (27) pUrvASADhA ane (28) uttarASADhA. hiMdu zAstramAM A pramANene krama jevA nathI. jaina darzanamAM bhinna krama rAkhavAno heta e che ke yuganA prAraMbhamAM candranI sAthe abhijitane prathama yoga thAya che (juo janmadIpa-prajJaptinI zAnicandrIya vRtti patrAMka 496). manuSyalokamAM rahelA nakSatrone viSkarbhe eka gAuna ane tenI UMcAI aDadhA gAunI che, jyAre tenI bahAranAM nakSatrone viSkanma aDadhA gAune ane UMcAI ethI aDadhI che. devA iyantyajanimamba ! tava prasAdAt prApnotyaho prakRtimAtmani mAnavIyAm / vyaktaM tvacintyamahimA pratibhAti tirya mAM bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // TIkA he amba ! vyaktaM-prakaTaM yathA syAt tathA tavAtmani svarUpe-vAgdevatArUpe'cintyamahimA pratibhAti-pratibhAsate / yada-yasmAta kAraNAt tiryaka mAnavIyAM prakRti-naratanaM prApnoti / aho Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam 73 ityAzcarye / mA-narA makaradhvajatulyarUpAH-kAmadevasamAkArA bhavanti / tu-punaH / aho ityAzcarye / devAH-surA ajani-ayonijanmatvaM iyanti-prAmuvanti / kasmAt 1 tava-bhavatyAH prasAdAt-japA(tavA)nugrahAd iti / / 41 // anvayaH (he ) amba! (tava ) Atmani acintya-mahimA vyaktaM pratibhAti, (yada ) tava prasAdAt aho tiryaG mAnavIyAM prakRti prApnoti, mAH makara-dhvaja-tulya-rUpAH bhavanti, devA tu a-jani iyanti / zabdAthe devAH (mU0 deva ) sure. acintya-viyAra nahi yazasavA iyanti-pAmecha. mahimana-mahimA, prabhAva, ajAna ( mU0 a-jani )-yoni-Dita mane. acintyamahimA ayinsa mahimA. amb| (mU0 ambA) he bhaataa| pratibhAti (dhA0 bhA) zAle. tava (mU0 yuSmad )=tAsa. tiryak ( mU0 tiryac ) tiraMya. prasAdAt ( mU0 prasAda )-prasAthI, pAthI. mAH ( mU0 martya )mAnavA. prApnoti (dhA0 Ap )-meNave che. bhavanti (dhA. bhU)-yAya che. aho-mhe| makara-bhaga2. prakRti ( mU0 prakRti )-pratina. dhvaja%am. Atmani ( mU0 Atman )=25352 viSe. makaradhvaja mahana. mAnavIyAM (mu0 mAnavIyA )manuthyasamadhI. tulya-samAna. vyaktaM-paTarIta. rUpa-35. tu-paNA. makaradhvajatulyarUpA:-mahananA samAna 35 chana cintya-viyA2915. padhArthe he mAtA ! tArA svarUpane viSe acinya mahimAne spaSTa rIte pratibhAsa thAya che (arthAt taare| mahimA pUrva cha ), (bha) tArI 15 // paDe 28! tiya manuSya-saMbaMdhI prakRtine pAme che (arthAtu tiryaMca bhavane tyAga karIne manuSya-bhava pAme che). vaLI manuSya madananA samAna svarUpavALA bane che ane deve te eni-rahita evA janmane pAme che."-41 sevA. ye cAnavadyapadavIM pratipadya padme ! tvacchikSitA vapuSi vAsaratiM labhante / no'nugrahAt tava zivAspadamApya te yat sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // 1 je jIvone nArakI, mAnava ke deva-dAnava tarIke oLakhAvI na zakAya, te jIvone "tiryaMca' kahevAmAM Ave che. anya zabdomAM kahIe te ekendriyathI caridriya che ane paMcendriya paikI deva-dAnava, mAnava ane nArakI sivAyanA jIvo "tiryaMca che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 sarasvatI-bhaktAmaram [sarasvatITIkA he padme ! he kamale ! ca-punaH ye narA ' tvacchikSitAH / tvayA zikSitAH svacchikSitAH svacchakAzAllabdhavaraprasAdA IdRzAH puruSAH valladhavaraprasAdA vapuSi-zarIre yonijanmani vAsarati no labhante, vasanaM vAso-garbhAvatArastasmin ratiH-prItiH vAsaratistAM vAsaratiM na prApnuvanti / kiM kRtvA ? anavadyapadacIM-niravadyamArga pratipadya-saMprApya / syAdvAdanayapanthAnamAsAdyApunarAvRttimIhante iti bhAvaH / yad-yasmAt kAraNAt te-tvasaMmAlitAH (tava anugrahAt) zivAspadaM-siddhisthAnaM Apya-labdhvA svayam-Atmanaiva sadyaH-tatkAlaM vigatabandhabhayA bhavanti-vizeSeNa gataM-vilayaM prAptaM aSTakarmaNAM bandhasya bhayaM yeSAM te vigatabandhabhayA janmajarArahitA jAyanta iti // 42 // anvayaH (he ) padme / tvat-zikSitAH ye ca an-avadya-padavIM pratipadya vapuSi vAsa-ratiM no labhante yad te tava anugrahAt ziva-AspadaM Apya sadyaH svayaM vigata-bandha-bhayAH bhavanti / zabdArtha ye ( mU0 yad )omo. no-nali. ca-qNA. anugrahAt ( mU0 anugraha )asAha. avadya-59. ziva-mokSa. anavadya-vidhamAna che para nana viSa sevA, hopa- Aspada-rayAna. 2hita. zivAspadaM kSa-sthAnane. padavI bhAga. Apya (dhA. Ap )-prAta rIta. anabadyapadavIM-doSa-2rita bhAgane. te (mU0 tad )tamA. pratipadya (dhA0 pad )-01 30. ya=740 rIna. padme / (mU0 padmA ) he sabhI ! sadyas-destm. zikSita (dhA* zikSu zikSA pAbhela. svayaM-potAnI bheNe. tvacchikSitAHtArI pAsethA zikSA pAmelA. vigata (dhA. gam )-vizeSata: gosa. vapuSi (mU0 vapus )-hene viSe. bandhama-dha. vAsa-nivAsa. bhaya-mI.. ravi-prIti. vigatabandhamayA:-vizeSata: to rkhe| cha ma-patA vAsarati-nivAsanI prItine. laya bhane sevA. labhante ( dhA0 lam )-megave. bhavanti (dhA0 bhU )=yAya che. padhArtha vaLI he lakSmI ! tArI pAsethI zikSA pAmelA (arthAt tArA varadAna vaDe vibhUSita anesA ) mevAne (bhanuSya) (syAdvA35 ) 15-2hita sthAnane prArIne bhAtAnA zarIramA nivAsa karavAmAM prIti rAkhatA nathI (arthAtu jeo garbhAvatArathI vimukha bane che), teo te kAraNane lIdhe tArI kRpA vaDe mukti-padavI prApta karIne potAnI meLe tatkAla (aSTa karmanA ) manyanA mayathA bhuta mane cha."-42 5 / 1'vayA0 puruSAH' iti pAThaH ka-pratyAM na vrtte| . Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAbhara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam indoH kaleva vimalA'pi kalaGkamuktA gar3eva pAvanakarI najalAzayA'pi / syAt tasya bhArati ! sahasramukhI manISA yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // TIkA he bhArati ! bharatasya-bharatakSetrasyAdhiSThAtRtvAd bhAratI athavA bharatena bhrAtrA cakravartinA saha jAtA-yugalaprasaktvAt sahotpannA bhAratI-brAhmI tatsambodhane he bhArati ! / yo matimAnprAjJa imaM-matkRtaM 'tAvakaM tavedaM tAvakaM stotraM adhIte-paThati / adhipUrva iG adhyyne| tasya matimataH manIpA-buddhiH sahasramukhI' sahasraM mukhaM yasyAH sA, athavA mukhe sahasrarUpA ekasyA anekArtharUpA sA sahasramukhI syAt-bhavet / kiMviziSTA manIpA ? pAvana karI-pavitrakAriNI api najalAzayA DalayoH sAvarSyAt 'najaDAzayA' najaDeSu-mUrveSu AzayaH-abhiprAyo yasyAH sA najaDAzayA, nako nakrAdigaNe paThitatvAt anAdezo n| manISA kA iva ? gaGgA iva / kiMviziSTA gaGgA ? sahasramukhI-sahasradhArA, apIti virodhe jalAzayA-jalarUpA kiM pAvanakarI na ? apitu pAvanakarI syAdeva / jalamAzete-samantAt tiSThati yatra sA jalAzayA nityajalA himavato'vataritA pavitrA svayaM punAti ca lokam / punaH kiMviziSTA manIpA ? vimalA-nirmalA api-nidhayena klngkmuktaaklngkrhitaa| manISA kA iva ? indoH-candrasya kaleva, sA vimalA'pi kalaGkamuktA na, sakalaGkavA( vattvA)t , manIpAyAM niSkalaGkatvamavikam / indoH kalA'pi sahasamukhI sahasrarazmInAmudayatvAta tulyavizeSaNAni // 43 // anvayaH (he ) bhArati ! yaH matimAn imaM tAvakaM stavaM adhIte, tasya manISA indoH sahasra-mukhI kalA iva sahasra-mukhI vimalA kalaka-muktA api sahasra-mukhI gaGgA iva pAvanakarI na-jala-AzayA api syAt / zabdAthe indoH ( mU0 indu )-ya-nI. | pAvanakarI pavitra 32nArI. kalA. namnati iva-bha. jalAzayA-yAremANa yA rahechete, sarvadha vimalA (mU0 vimala )-nima. raNavANA. api-nizzyavAya bhavyaya. kalA . jaDa-bhU. mukta (dhA0 muc )-bhuta. Azaya abhiprAya. kalaGkamukAthAlita. najalAzayA bhUmane viSe bhAzaya nayA banI pI. gaGgA syAt (dhA0 as) yAya. pAvana-pavitra tasya (mU0 tad ) nI. karI-nArI bhArati : ( mU0 bhAratI )-De s225tii| Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI-bhaktAmaram [ sarasvatI sahasra- 2. mukha-bhuma. sahasramukhI-2 bhubhavANI. manISA-bhati, muddhi. yaH ( mU0 yad ) tAvakaM (mU0 tAvaka )-tA21. stavaM (mU0 stava )-stAnane. imaM (mU0 idam ) mA. matimAn ( mU0 matimat )-bhuddhizANA. adhIte (dhA0 i )=54 cha. padhArtha " he sarasvatI! yuddhizANI ( meM 2ye| ) 24 taa|| stotra 54na re, tenI zuddhi candranI sahastra-mukhI kalAnI jema nirmaLa ane kalaMka-rahita temaja sahastra mukhI gaMgA nadI)nI jema pavitra karanArI ane vaLI jaDane viSe abhiprAya-rahita evI nakkI thAya."-43 yo'haJjaye'kRta jayo'guruSe'makarNa__pAdaprasAdamudi to gurudhrmsiNhH| vAgdevi ! bhUmni bhavatIbhirabhijJasaGgha taM mAnatuGgamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // TIkA he vAgdevi !-zrutAdhiSThAtRtvAd he zrutadevi ! vAcA-vANInAM madhye devI mahimAdhikyena dIvyati-krIDatIti vAgdevI tatsambodhane he vAgdevi ! bhavatIbhiH-yuSmAbhiryaH 'gurudharmasiMhaH' guru:-gariSTho yo dharmo-dazavidhaH kSAntyAdistatra siMha iva siMhaH prabalapauruSatvAt pumAn 'bhUmni' bahorbhAvo bhUmA tasmin bhUmni bahuvidhe 'abhijJasaGgha' abhijJo-dakSo-dharmaparAyaNo yo'sau saGghazcaturvidhaH sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikArUpastasminnabhijJasaGgha 'jayo' jayatIti jayaH-jayavAn akRta-cake / granthakarturnAmA'pi gurudharmasiMhaH guruH-AcAryazcAsau dharmasiMhazca dharmasiMhAbhidhAnaH gurudharmasiMhaH, bahUnAM dharmopadezakatvAd guruH-AcAryaH syAdvA. danayaprakhyApanAjainAcAryaH zrIdharmasiMhanAmA'haM caturvidhasaGghasabhAyAM vAgdevatAbhirjayavAn cake iti kathanAzayena labdhavaraprasAda iti jJApitam / kiviziSTa'bhijJasadhe ? 'ahaJjaye' anyeSAmekAntavAdinAM ahamityahaGkAraM jayatIti ahnyjystsminnhnyjye| ahamityahaGkArArthe'vyayam / mithyAtvaM nirmUlamunmUlya samyaktvamUlasvadharmatatpare sadhe ityarthaH / punaH kiMviziSTo yaH ? 'ta:' 'tu vRddhau' dhAtuH tvadanugrahAt tautIti taH, svamahimnA vRddhi prApta ityarthaH / kiMviziSTe sarcha ? 'aguruSe' anAcArAH santa AtmAnaM gurutvamanyamAnA ye'guravastAn sinoti-vAgvAdevandhate-niruttarIkaroti saH aguruSaH-kuguruniSedhakaH tasminnaguruSe / 'piJ bandhane sinoterDaH kRdantapratyayaH, (tataH) aguruSa iti siddham / punaH kiMviziSTe sadhe ? 'amakarNapAdaprasAdamudi' am roge amatIti am kibantaH am-rogaH, akaM-duHkhaM, na kaM akaM, aMca akaM ca RNaM ca amakarNAni, tAni pAti 1 candranAM kiraNonI saMkhyA eka hajAranI hovAthI A vizeSaNa yukta che. 2 himAlaya parvata uparathI paDatI gaMgA nadInI sahastra dhArA hovAthI A vizeSaNa sArthaka che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAbhara ] zrIdharmasiMhasUriviracitam rakSatIti amakarNapaM, taca tat at ca-bandhanaM, ati adi bandhane kiyantaH, atzabdo bandhanaparyAyArthaH, amakarNapAt , tasya amakarNapAdaH-rogaduHkhaRNarUpabandhanasyAprasAdaH-parAbhavastena mudharSo yasya so'makarNapAdaprasAdamut tasmin amakarNapAdaprasAdamudi / tava-zAsanAdhiSThAtuH bhavatyA anugrahAt sapta ItayaH rogAdayaH saGke na parAbhavanti tena prakarSaharSayukte ityarthaH / atha ca granthakatuH pakSe vizeSaNe ca / kiviziSTo yo gurudharmasiMhaH / guruSemakarNapAdaprasAdamuditaH svayaM zikSArpitatvAt svahastadIkSApradAnAt svapadasthApitatvAt guru:-mahAn gururmadIyadharmopadeSTA zrIpUjyaH SemakarNAbhidheyaH teSAM (tasya ) pAdaprasAdena-caraNaprabhAveNa mudito-harSitaH guruSemakarNapAdaprasAdamuditaH, zrImadgurupAdAnugrahapravRddhaharSa ityarthaH / atra pemakarNazabdasya zravaNanakSatrasya ca caturthapAde janmatvAnmUrdhanyaSakArAdika ucita eveti nirNIya likhito'sti / athavA grAmanAmnoH saMskArAbhAvAnnAtra vitarkaH / he devate ! tvayA yo jayavAn cake, yaH kaH puruSottamaH tadAha-avazAnirargalA lakSmIH taM jayavantaM puruSottamaM samupaiti-sutarAM bhajate-prItyA''zrayatItyarthaH / kiMviziSTaM taM? 'mAnatujhaM mAnena-sanmAnena gurvanugrahapratiSThayA tvatto labdhavareNa ca tuGgaH-uccastaro mahimAdhiko yaH sa mAnatuGgaH taM mAnatuGgaM sadA sAmrAjyalakSmIH sevate iti bhAvaH / atha caturthapAde mAnatuGgazabdena prAcInabhaktAmarastotrakA svanAma mAnatuGgAcArya iti jJApitam / tacca sarvamavaseyamiti // 44 // // iti zrIcaturthapAdasamasyApUritabhaktAmarastotravRttiH svopajJA samAptA // anvayaH (he ) vAca-devi ! bhavatIbhiH yaH taH guru-dharma-siMhaH ahaM-jaye a-guru-pe am-a-ka-RNapa-at-a-prasAda-mudi bhUmi abhijJa-sadhe jayaH kRtaH, taM mAna-tuGgaM a-vazA lakSmIH samupaiti / athavA (he) vAca-devi! bhavatIbhiH yaH gurU-SemakarNa-pAda-prasAda-muditaH guru-dharmasiMhaH ahaM-jaye bhUmniabhiza-sar3e jayaH kRtaH, taM mAna-tujhaM a-vazA lakSmIH smupti| zabdArtha yaH (mU0 yad ) . at-madhana. ahaM-mavAya avyaya. prasAda-prasAhA . ahaJjaye ( mU0 ahalaya)mAranete tevA. mud-95 akRta (dhA0 kR)=ratA 6. amakarNapAdaprasAdamudi roga, du:ma bhane yana jayaH (mU0 jaya)-vijayI. rakSaNa karanArA evA bandhanane parAbhavane lIdhe a-2vAya za6 (75 chagane mevA. guru-zu3. taH (mU0 ta)=di pAmelA. si-madhig. aguruSezu32 madhana- sevA. guru=(1) mahAna; (2) mAyA. amaroga. SemakarNa-pema, dharmasinA zu3. ka-supa. mudita ( dhA0 mud )harSita. aka-duH5. guruSemakarNapAdaprasAdamuditaH zu3 mInA ya2RNa- he. LNanI kRpA vaDe harSita. pArekSaSya 2. guru-moTI. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 sarasvatI-bhaktAmasm [saravatI dharma miza catura. siMha-siMha. sara=saMgha. pahiMdu dharmasiMha, A totranA kartA. mizana=catura saMdhane viSe. guNadharmadi =(1) mahAdharmane viSe siMha samAna; i (mULa to tene. r (2) dharmasiMha AcArya. mAna-satkAra. tula unnata. vA-vANI. mAtu=mAnatuMga, bhaktAmara stotranA katAM. revA devI. mAnatu sarakAra vaDe unnata. vAvi ! he vAvatA ! 3vara (mU0 cavA) svataMtra. mUgni (mULa manana )=bahuvidha, aneka prakAravALA. saMpatti (dhA phu)=samIpa jAya che. mAtamika (mU0mavatI)=ApazrI vaDe. sTama (mULa sUkSma ElakSmI, padhArtha "he vAdevI ! (ekAntavAdIonA) ahaMkArane jItanArA evA, vaLI (anAcArI hovA chatAM paNa pitAne gurU kahevaDAvanArA evA ) kugurUone bana-kartA (arthAt temane nirUttara banAvanArA evA), vaLI roga, duHkha ane trAgurUpI bandhanane parAbhavane lIdhe harSita ( atu rogAdikathI mukta hovAne lIdhe hArSita) evA bahuvidha (sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpI caturvidha) catura saMghane viSe (potAnA gauravane lIdhe) vRddhi pAmelo evo je gariSa (dazavidha) dharmane viSe siMhasamAna (manuSya) ApazrI vaDe vijayI thayA, te satkAra vaDe unnata ( banelA manuSya)nI samIpa vataMtra lakSmI jAya che." athavA "he vAdevI ! gurU (zrI)SemakarNanA caraNa-prasAdathI harSa pAmele e je huM (syAdvAdarUpI mAgane pratipAdana karanArA jana) AcAryo dhamAsaDa (ekAntavAdI evA jainetaronA) abhimAnane moDanArA evA tathA vaLI bahuvidha temaja catura evA saMghane viSe tArA vaDe (arthAtu tArA varadAnanA prasAdathI) vijayI banyA, te (gurUnA temaja tArA kRpApAtra banavArUpa) satkAra vaDe unnata (arthAtu anya manuSya karatAM adhika mahimAvALA evA mane) svataMtra (Atmika ) lakSamI sadA seve che."-44 spaSTIkaraNa dharmanA daza prakAre- (1) kSamA, (2) nirlobhatA, (3) saralatA, (4) mRdutA, (5) lAghava, (6) satya, (7) saMyama, (8) tapa, (9) tyAga ane (10) brahmacarya e dharmanA daza prakAre che. A vAtanI samavAyAMganA dazamAM sthAnakane nIce mujabano ullekha sAkSI pUre che - "dasavihe samaNadhamme pannatte, taMjahA-saMtI 1 muttI 2 ajave 3 maddave 4 lAghave 5 sacce 6 saMjame 7 tave 8 ciyAe 9 baMbhaceravAse 10 / " / 1 chAMyAM viSaH kamaLadharma prajJatA, tathA-kSatti:, ku, gArgava, mArtava, rAghavuM, satya, saMyama, tapa, tyAre brhmcryvaasH| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) zrIlakSmIvimalamunivaryaviracitam // zAntibhaktAmaram // zrIgurubhyo namaH | zrIzAradAyai namaH / zrI 'zAnti' maGsimavAyahitaM surendrA lokAntikA iti girA'bhidadhuryamAzu | tIrthaM vidhehi parihAya nRrAjyabhogA vAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // - vasantatilakA: 'zakA' rghyapAdakamalaM vimalapratApaM vyApAditAkhilakhalArinRpendravargam / I kSINASTakarmavaracakrabhRtAM trayANAM stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2 // yugmam anvayaH 'nR-rAjya - bhogau parihAya aMGgin samavAya hitaM bhava-jale patatAM janAnAM AlambanaM tIrthe Azu vidhehi' iti yaM lokAntikAH sura-indrAH girA abhidadhuH taM 'zaka' - arcya-pAda- kamalaM vimala - pratApaM vyApAdita-akhila- khala- are nRpa - indra-varge kSINASTakarman vara-cakrabhRtAM trayANAM prathamaM jina-indraM zrI-'zAnti' ahaM api kila stoSye / zabdArtha samavAya = samudAya, samUla. hita - - udadyAyubharI. zrI - mAnavA: zaha. zAnti ( mU0 zAnti ) = zAnti (nAtha)ne, mojamA tIrtha urate. thaGginna=Ae. 1-2 ete dve zrIzAnti padasya vizeSaNe vA / aGgisamavAyahitaM Ae monA samuhAyane udayAyu arI. sura-deva. indra-nAtha. surendrA: devendra, surapatiyo lokAntikAH ( mU0 lokAntika ) = soDAnti (heve|). Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zAnti-bhaktAmaram ( zrIzAnti ti-ema. girA (mULa) vANI vaDe. amadapura (dhA pA)=kahetA hatA, yaM ( ca)=jene. mAra=zIgha, jaladI, tIrtha (mULa tIrtha ) caturvidha saMdha. vidi (dhA dhA)=kara. gNA (pA dA) tyajI daIne, choDIne. jhu=mAnava. rajakarAya. moma=bhoga. 7:/camoau =(1) manuSyanA ane rAjyanA bhegane; (2) mAnava-rAjya temaja bhegane. bAikvana (10 mahattvana) AdhAra. mA saMsAra. 4= La. mAruM=saMsArarUpa samudrane viSe. patatAM (mU0 qtatta) paDatA. janAnAM ( gana)=manuSyonA. rA=zaka, saudharma nAmanA prathama devakano inka.. artha-pUjanIya, pUjavA lAyaka. patricaraNa. rAma=kamaLa. vAkArcapAtAmaruM=zakane pujavA yogya che caraNa kamala jenA evA. vimae=nirmaLa. pratApa pratApa, teja, vimapratApaM nirmaLa che pratApa jene evA. vyApati (dha )=maraNa pamADela. krisamasta, sarva. ha4 zaTha, lucco mANasa, tridumana. v=NIdhara, nRpati, rAjA. vasamudAya, samUha. thAtiviTAvinAza karyo che samasta zaTha ane duzmana evA nRpatinA samU hano jeNe evA. kSArmatIrthaMkara. vana-uttama. *mRta-cakI, cakravatI. jANakAryavacanAmRtAM tIrthakararUpa uttama cakrava taonA. trAnAM (mU0 traya) traNanA samudAyane. hatoSe (ghA tu )=huM stuti karIza. dikakhazcita. ahaM (mULa ramat)=huM. triparNa. taM (mU0 tat)= . prathama (mU. prathama)=pahelA. vira=( 1 ) vItarAga; ( 2 ) sAmAnya-kevalI. jinendra-jinezvarane, tIrthakarane. padhArtha kAntika devenI zAntinAthane vijJapti- manuSyanA temaja rAjya-padavI)nA bhogene tyajI daIne bhavya) prANIonA samudAyane kalyANakArI evA temaja saMsAra-samudramAM paDatA janone AdhArabhUta evA "tIrthane tuM zIdhra pravartAva 1 sarakhA"zILAi meghadhIra: " -abhidhAna-cintAmaNi (kA1, 24). 2 bhego yAne viSaya-zreNinI mAhitI mATe juo caturvizatijinAnaHstuti (pR. 148). 3 bhavyanI vyAkhyA mATe juo stuti caturvizatikA (pR. 4-5). 4 saMsArane samudranI upamA kevI rIte ghaTe che te saMbaMdha rastuti-rvizatikA (pR. 147)mAM vicAra karavAmAM Avyo che. 5 tIrtha zabdanA artha mATe juo stuti caturvizatikA (pR. 15). Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlakSmIvimalaviracitam 81 ema jene lokAntika devendroe vANI dvArA kahyuM te zakrane pUjya evAM caraNa-kamalavALA, vimaLa pratApavALA, vaLI samarata zaTha ane zatrurUpa evA kSedharanA samUhane jeNe nAza karyo che evA, temaja (zAtinAtha, kunthanAtha ane aranAtha) e traNa tIrthaMkararUpa uttama caMdavartIomAM (cakravartI temaja tIrthaMkara tarIke) prathama evA "jinezvara zrIzAnti(nAtha)ne huM paNa stavIza."--12 spaSTIkaraNa kAntika deva jaina zAstromAM devonA bhavanapati, vyattara, tiSka ane vaimAnika ema je cAra prakAza pADavAmAM AvyA che te paikI vaimAnika devonA avAntara bhedamAM kAtika devone samAveza thAya che. A denA sthAnane "brahmalokatarIke oLakhAvavAmAM Ave che. Ane AkAra saMpUrNa candra jevo goLa che. samasta kAntika devo samyaga-daSTi che. A devone sadharma prati bahumAna hovAthI temaja temanuM citta saMsAra-duHkhathI pIDita cho tarapha dayArdra hovAthI teone tIrthaMkaranA janmAdikane viSe vizeSa AnaMda thAya che. vaLI temanA ka9pa (AcAra ) mujaba teo dIkSA levAne tatpara banelA tIrthaMkaranI pAse jaI prasanna citte temanI stuti karI jagannA kalyANArthe tIrtha pravartAvavA temane vijJapti kare che. tyAra bAda tIrthaMkara vArSika dAna devAno AraMbha kare che ane aMtamAM dIkSA le che. lokAntika devonA (1) sArasvata, (2) Aditya, (3) vaNi, (4) arUNa, (5) gadaya, (6) tuSita, (7) avyAbAdha, (8) marUt ane (9) ariSTa ema nava prakAro che. A deva paikI prathamanA ATha prakAranA devo kRSNarAjanA aMtarAmAM izAna keNathI mAMDIne pratyeka dizAmAM anukrame rahe che. arthAt IzAna koNamAM sArasvata, pUrva dizAmAM Aditya, agnikoNamAM vaddhi, dakSiNa dizAmAM arUNa, maitya koNamAM gatiya, pazcima dizAmAM tuSita, vAyavya koNamAM avyAbAdha ane uttara dizAmAM marUta rahe che, jyAre navamA prakAranA ariSTa devo madhyamAM riSTa vimAnamAM vase che. sarva kAntideva ekAvatArI che arthAtuteo badhAcavIne manuSya tarIke utpanna thaImele janArA che e pramANe digambare temaja keTalAka zvetAmbara paNa mAne che, jyAre keTalAka zvetAmbara 1-2-3 A soLamA sattaramA ane aDhAramA tIrtha karanI sthala rUparekhA stuti-caturvizatikAnA anukrame 189 mAM, 198 mAM ane 206 mAM pRSThamAM AlekhavAmAM AvI che. 4 tIrthakarane lagatI TuMka hakIkata mATe juo stuti-caturvizatikA (pR. 15, 24, 30-33). 5 cakravartInA saMbaMdhamAM mAhitI mATe juo stuti caturvizatikA (pR. 29-ra17). 6 jinezvara eTale zuM te stuti caturvizatikA (pR14, 82) uparathI joI zakAya che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zAnti-bhaktAmaram [ zrIzAnti tema mAnatA nathI.' vizeSamAM sArasvata ane AdityanI vacamAM abhyAbha ane sUryaMbha, Aditya ane vananI vacamAM candrAla ane satyAbha ema be be jAtanA devenI vacce anya be be jAtanA devA che evI digambarAnI mAnyatA che. vaLI A leAkAntika devA eka bIjAthI vataMtra hAvAthI temaja viSaya-vAsanAthI mukta heAvAthI teo 'devarSei ' kahevAya che ema paNa teo mAne che. * * * * * zrutveti vArSikamadAH pratipAdanaM tvaM bhavyAya pApavanavahUnyamRtAyamAnam / sAraM svabhAvasukhadaM jina ! tatra dAna manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // anvayaH iti pratipAdanaM zrutvA ( hai ) jina ! tvaM tatra bhavyAya pApa-vana- vahni amRtAyamAnaM sAraM svabhAvasukha- daM vArSikaM dAnaM adAH / anyaH kaH janaH ( tat ) sahasA grahItuM icchati ? | zabdA zrutvA ( dhA. zru )=zravaNu karIne, sAMbhaLIne. kRti=e pramANe. vavidha ( mU. varSiya )=eka varSa sudhInuM. avA ( dhA. rA )=ApatA have. pratipAvana ( mU. prativAna )=kathanane, nirUpaNane. ravuM ( mU. yur )=tuM. maLyAya ( mU. maLya )=mAse janArAne. pApa=pApa. sAra ( mU. sArI )=uttama. svamAva=vabhAva. 2 jue tattvArtharAjavArtika ( pR0 174 ). 2e ' sAravamAna 'kRti -paThaH / suva"sukha. vA=ApavuM. svamAnabhuvanuM svabhAvanA sukhane ApanArUM. jhina ! ( mU. bina )=he tIrthaMkara ! tatratryAM. vana=vana, jaMgala. vannui=agni, Aga. amRtAyamAna ( mU. amRta )=jaLanuM AcaraNa karanA. pApavacamRtAyamAna=pAparUpI dAvAnaLa prati jaLanuM AcaraNa karanArA, 1 A saMbadhamAM mata-bheda che, kemake upAdhyAya zrIvinayavijaya kalpasUtranI sukhAdhikA nAmanI ( s. 110 nI ) vRttimAM evA ullekha kare che TrAnaM ( mU. vAna )=dAnane. anyaH ( mU. anya )=khIjo. : (mU.mi )=krANu. phrAMti ( dhA. s ) che. nanaH ( mU. nana )=manuSya, hRdattA-ekadama. prardInuM ( dhA. prar )=levAne. " lokAnte- saMsArAnte bhavA lokAntikAH, ekAvatAratvAt; anyathA brahmalokavAsinAM teSAM lokAntabhavatvaM viruTUyate",jayAre pravacana-sArAddhAramAM leAkAntikanA sAta ATha bhale hAvA viSe ullekha che ane vaLI aupapAtika sUtramAM hoya-AAjo sya anta-samIpe navA sroAntithAH e prakAranI vyutpatti paNa jovAmAM Ave che. A uparathI ema anumAna karI zakAya ke sArasvatAdika mukhya leAkAntika devA ekAvatArIja hovA joie, jyAre tenA parivAra sAta ATha bhavavALA hAya. "5 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 bhaktAmara ] zrIlakSmIvimalaviracitam pArtha prabhue dIdheluM sAMvatsarika dAna- e pramANenuM (lokAtikanuM) kathana zravaNa karyA bAda te tIrthakara ! teM bhavya (jana)ne pAparUpI dAvAnaLa prati jaLanA samAna (arthAt pApAgnine zAMta karanAruM ) tathA uttama temaja svAbhAvika sukhane arpaNa karanAruM evuM vArSika dAna tyAM (arthAtu gajapuramAM) dIdhuM. (bhavya jana sivAya A dAnane) ekadama grahaNa karavAne bIjo koNa che?"-8 AttaM vrataM yugarasa( 64 )pramitaM sahasraM strINAM tvayA nihitamuktihadA vihAya / tvAmantareNa vanitodabhRtaM kilAnyaH ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // anvayaH strINAM yuga-rasa-pramitaM sahasraM ( 64000 ) vihAya nihita-mukti-hRdA tvayA vrataM Attam / tvAM antareNa kaH vA anyaH vanitA-udan-bhRtaM ambu-nidhiM bhujAbhyAM tarItuM kila alam / zabdArtha satta (mULa mAta)=grahaNa karAyuM. anta =vinA. trataM (mU0 vrata )=(mahA )vrata, cAritra. vanitA strI, lalanA. gujaEyuga, cArasaMkhyAsucaka zabda. 3 jaLa. rasa rasa, cha , mRta (ghA )=bharela. tti (ghA mA)=mapAyeluM. vanitAmRtaM strIrUpI jaLa vaDe bharelA. gujaramataM 64 pramANavALuM. kiTa kharekhara. sadgha (mU0 satra) hajArane. anya: (mU0 )=bIje, apara. &ALAM (mU0 strI )=nArIone. ja: (mU0 kim) keNu. havA (mULa puSka) tArA vaDe. vAM athavA nihita (ghA ghA sthApana karela. ji-mokSa. taratuM (dha g)=AravAne. darda ya. rAmarthatAvAcaka avyaya. nihitamuditA sthApana karyuM che muktine viSe hRdaya avuM=jaLa. jeNe evA. nidhi bhaMDAra vidyA (pa0 hRA) choDIne. arvAdha (mU0 myunipa)=samudrane. vAM (mU0 yudhaH6)-tane. muMsui=be hAtha vaDe. 1 A saMbaMdhamAM mAhitI mATe juo stuticaturvizatikA (pa0 83). Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnti-bhaktAmaram [zrIzAnti padhArtha prabhue lIdhelI dIkSA " yosa M2 ( 64000 ) strIyAnA tyA prazana bhutine viSaya sthApana aresA ( arthAt mukti mahilAne maLavA utsuka ) evA te vratanuM grahaNa karyuM ( arthAt dIkSA lIdhI ). athavA tArA sivAya bIjo koNa vanitArUpI jaLathI pUrNa evA samudrane (yathArtha jJAna ane ThiyAisI ) hAtha 4 tarI pAne samartha / za!"-4 AdAya nAtha ! caraNaM trijagatpitA tvaM mohAdhimattanumato'pi cikitsasi sma / citraM na tatra gadino'pi 'hi naiva vaidya nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // anvayaH (he ) nAtha! tri-jagat-pitA tvaM caraNaM AdAya moha-Adhimat-tanumataH api cikitsasi sma, tatra na citraM; hi kiM nA gadinaH api nija-zizoH paripAlanArtha vaidya na eva abhyeti ? / zabdArtha AdAya (dhA0 dA )73 rIna. namnali. nAtha 1 (mU0 nAtha ) svAmin ! tatrayAM. caraNaM (mU. caraNa )=yAritrane. gadinaH (mU. gadina )-gI. tri-traya. hi bha. jagat-duniyA, so. nA ( mU0 nR)manuSya. pitR-pitA, tAta. eva%37. trijagatpitA- nayanA pitA. vaidyaM ( mU0 vaidya ) vaidhate. tvaM ( mU0 yuSmad )-tuM. abhyeti ( dhA0 i )-sA 14 cha. moha-moDa, mADanIya bha. kiM-zu. AdhipI. nija-potAnA. tanumat-0. zizumohAdhimattanumata: mAkhanIya ()nI pIche ne mevA (04). nijazizoH potAnA pAnI. api-pa. paripAlana-rakSA. cikitsasi sma (dhA0 kit )=tu yitsiA 42 / 4 / . artha-ayona. citraM-mAryavAyaOM avyaya. paripAlanArya-rakSAne mAre. 1. pitaiva ' iti kh-paatthshcintniiyH| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] grahaNa prabhue karelI mAhanI cikitsA" he nAtha ! cAritra karIne (kevalajJAna prApta karI ) traiaAkyanA pitA ( samAna banelA ) evA teM mAhanIya (karma)nI pIDAthI grasta jIvAnI paNa cikitsA karI temAM kaMi Azcarya nathI; kemake rAgI evA paNa peAtAnA bALakanA bacAvane mATe manuSya vaidhanI pAse zuM jatA nathI ? ''--p savaeN=samarata. ta=vrata. zrIlakSmI vimalaviracitam padArtha sarvavrataM kSitibhRto jagRhustavAnu tatkAraNaM karaNanAgahare ! tvameva / AhlAdayatyapi vanaM surabhirjanAn yat taccArucUtakalikAni karaikahetuH // 6 // anvayaH ( a ) jaLa-nA-ne! tava manu kSiti-nRtaH sarva-vrataM nabhRtyu:, sat-bALa rahyaM vA yat sumi banAr anyar Apa vana bAyati, tat cAha-cUta-hinnA-ni-patra-hetuH / zabdArtha sarvatrataM=saMpUrNa` vratane. kSiti=pRthvI. mRta ( dhA. mR )=dhAraNu karanAra. kSitimRtaH ( mU. kSitimRta )=pRthvIpatie, rAta e. HTdu: ( dhA. 6 )=grahaNa karyuM. tava ( mU. cummar )=tArI. anu=pAchaLa. AAti ( dhA. hAr )=khuzI kare che. vi=paNa. vana (mU. vana )=jaMgalane sumi ( mU. sumi )=( 1 ) sugaMdha, suvAsa; (2) vasaMta. nanAr ( mU. gana )= manuSye ne. cat--je mATe. ta =te mATe. cAha=maneAhara. ta-te. jALa=kAraNa, hetu. tajAranuM=tenuM kAraNu. =indriya. nAhAthI. =siMha. nAgara !=he indriyarUpI hAthI prati siMha ( samAna )! haM ( mU. yudhnaT )=tuM. 85 =4. zveta-Atra, AMkhe. hijA=kaLI, mAMjara. nija=samUha. T=adritIya, asAdhAraNuM. hetu=kAraNa. cAdyUtavahivAni hetu=manohara Azra-maMja rInA samudAyarUpI asAdhAraNa kAraNa. 1 AnI syUla mAhitI mATe jue stuti-caturviMzatikA(%0deg 41) temajaRSabha-paMcAzikA (o0 5 6). 2 AnI rUparekhA cAvaMzatijinAnandastuti (pR0 83 ) mAM AlekhavAmAM AvI che, Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnti-memarama [ zrIzAnti- padhArtha prabhune apUrva saMyama- "tArI pAchaLa pRthvIpatioe (paNa) saMpUrNa vrata (sarvavirati caritra) grahaNa karyuM tenuM kAraNa che (pAMca) indrirUpI hAthI prati siMhasamAna ! tuM ja che. je mATe suvAsa manuSya prati ane vanane paNa prItikara banAve che, temAM manahara Amra-maMjarIne samudAya asAdhAraNa kAraNa che (arthAtu AmaMjarImAMthI evI sugaMdha nIkaLe che ke ethI karIne bAkInuM badhuM vana paNa bahekI rahe che ane tethI A vananA keI paNa bhAgamAM beThelA prANu AnaMda pAme che )."--6 ajJAnamAzu kaThinaM dalitaM tvayA tad dhyAnajvalajjvalanajyotsnamayena vizvam / jJAnena sojjvalaguNena hi paJcamena sUryAzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // anvayaH dhyAna-jvalat-jvalana-jyotsnamayena sa-ujjvala-guNena paJcamena jJAnena tvayA tadU vizvaM kaThinaM ajJAnaM sUrya-aMzu-bhinnaM zArvaraM andhakAraM iva Azu hi dalitam / zabdArtho ajJAnaM (mULa jJAna)ajJAna, mUrkhatA. =sahita. bAju jaladI. 3 =ujajavaLa, nirmaLa dina (60 ruTina )=kaThaNa. ar=guNa. diti (mULa hita )=naSTa thayuM. soI gunaHujajavaLa guNethI yukta. vathA (mU0 yuH)-tArAthI. tripAdapUrtirUpa avyaya. takaprasiddhArtheka zabda. mena (mU0 pAma )=pAMcamA. thAna=dhyAna. sUrya surya, ravi. vachata (dha 0 13 ) dedIpyamAna, prakAzate. aMzu kiraNa. vacana agni, mitra (pA mit)=bhedAyeluM. katha7=prakAzamAna. sUramindrasUryanAM kiraNo vaDe bhedAyeluM. mA=pracuratAvAcaka zabda. kathonamanaHatyaMta prakAzamAna. va jema, vizva (mU0 vizva)=samasta, saMpUrNa sArvara ( zAra)-rAtri saMbaMdhI. jJAnena (mU0 jJAna )=jJAna vaDe. gavAra (mU0 NIR)=aMdhAruM. paghArtha kevalajJAnI prabhue karela ajJAnano nAza- "jema rAtri saMbaMdhane samarata gADha aMdhakAra sUryanAM kiraNothI bhedotAM nAza pAme che, tema (zukala) dhyAnarUpI atizaya dedIpyamAna agninI prabhAthI vyApta temaja ujajavaLa guNAe Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ) zrIlakSmIvimalaviracitam karIne yukta evA paMcama (arthAtu kevala) jJAna vaDe teM suprasiddha, samarata temaja kaThaNa evA ajJAnane satvara nAza karyo."--7 mAnyAni tAni vibudhaiH kamalAni kAntyaM gacchanti tvatpadamitAni ca yAni yogyam / uccaM viSaktasuranAthaziraH paraM na padmAkareSu jalajAni vikAzabhAji // 8 // anvayaH yAni mahAni ca vighApura-nAtha-zi coghaM vata-vaM tAni tAni vidhu mAni jAthe 2 jachatti, v-gApu vijArAmArA kAna zabdArtha mAni (pUmAnca) svIkAravA lAyaka. ghara-deva. tAni (mULa ta)=te. nAtha svAmI. vivu (mULa vivuu)=devo paDe. mistaka. mahAni ( [ mara)kamaLo. vipakunAthAira=atyaMta Asakta che IndranuM jAnha (vaniya )=manoharatAne. mastaka jene viSe evA. Rtti ( pAm)=pAma che. vi=paratu. stracaraNa. =nahi. parva tArA caraNane. pa -kamaLa, tAni (mULa ta)=prApta thayelAM. =khANa ra=ane. varg sarovarane viSe. yAtri (na. ya)=je. gaDhaDAni (mU0 ) kamaLo. vortha (coka)=. vivAra =khIlavuM te. 3=atyaMtatAvAcaka avyaya. mani=bhajavuM. vighA (dhA sajja)=atyaMta AsA. vijA rAmaksivikAzane bhajanArAM. padArtha "je maLe ucca tathA vaLI surapatinuM marataka jene viSe atyaMta Asakta che evA temaja gya evA tArA caraNane pAmelAM che, te (kamaLa ) vibudhane mAnya che temaja te mane haratAne pAme che, paraMtu sarovaramAM vikaravara thanArAM (kintu tArA caraNane Azraya na lenArAM evAM) kamaLa vibudhane mAnya nathI temaja te maneharatAne pAmatA nathI."--8 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnti-bhaktAmaram [zrIzAntimo'ntike vrajati te'mRtatAM munIndra syotpannasAraguNakevaladarzanasya / muktayaGganAramaNavAridharasya zuktau muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH / / 9 // __ anvayaH ( yathA) udan-binduH zuktau muktAphala-dyutiM nanu upaiti, (tathA ) muni-indrasya utpanna-sAraguNa-kevala-darzanasya mukti-aGgAnA-ramaNa-vAridharasya te antike martyaH amRtatAM vrajati / zabdArthe martyaH (mU0 martya ) mAnava. annA-mAlisA, strI. antike ( mU0 antika ) sabhI5mAM. ramaNa%8151 nAra. vrajati (dhA. vraj) pAme che. vAridhara-bhe te ( mU0 yuSmad )-tArI. muktyannAramaNavAridharasya-bhuti35 mahimAnI amRtatAM (mU0 amRtatA )-mokSapaNAne. sAye 13 42vAmA bhevasamAna. muni-sA. (mU0 zukti )chIma. indra zreSThatAvAya zam muktAphala-motI. munIndrasya bhunivaranA. dyuti-te. utpanna (dhA0 pad)Grpanna yesa. muktAphaladyuti-mAtInA tAne. guNa-gue. upaiti (dhA. i)-pAmecha. kevala-pakSa. nanupasyita. darzana-zAna. utpannasAraguNakevaladarzanasthapana thAMchattama udana . guNa ane kevaladarzana jene viSe evA. bindu-mindu, TI. muktibhAkSa. udabinduH= mindu. dhArtha " (ma) naNarnu minTu zutimA bhItiunI pramAne pAme che, (tama nAtha !) tuM ja munIzvara che tathA vaLI jene viSe uttama guNa ane kevaladarzana utpanna thayelAM che temaja je muktirUpI mahilAnI sAthe krIDA karavAmAM meghasamAna che tenI samIpamAM mAnava mokSapaNAne pAmecha."-~e tvatpAdapadmamabhipUjya bhajanti pAdamyaM padmAni kiM taducitaM na vitIrNavitta ! / brahmasvarUpamaya ! tasya hi sevayA kiM bhUtyA''zritaM ya iha nAtmasamaM karoti ? // 10 // 1'mabhiyujya' iti k-kh-paatthH| Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAbhara ] pAda= ya2zu, paNa. padma= 3bhaNa. anvayaH (he ) vitIrNa- vitta ! (he ) brahman - svruup-my| tvat-pAda-padmaM abhipUjya padmAni pAiyaM bhajanti, kiM tad ucitaM na ? ( anyathA ) yaH AzritaM bhUtyA Atman samaM na karoti, tasya hi sevayA kim ? | zabdArtha zrIlakSmIvimalaviracitam tvatpAdapadmaM - tArA thara bhane. abhipUjya ( dhA0 pUj ) =ana marIne, pUlane. bhajanti ( dhA0 bhajU ) = bhane che. pAiyaM ( mU0 pAya ) = sakSmIne, zolAne. padmAni ( mU0 padma ) = sUrya-kubhalo. kiM . tad ( mU0 tad )=te. ucitaM ( mU0 ucita )=yogya. =s. vitIrNa ( dhA0 )= artha urela. vitta-dhana. vitIrNavitta != thuM che dhana ne mevA ! (saM0 ) brahman jJAna. svarUpa =2135. 1 ' vyastA* ' iti ga-pAThaH / 12 brahmasvarUpamaya != he jJAnasva3thI / tasya ( mU0 tad ) = tenI. hi-nizcayatAvAya madhyaya sevayA ( mU0 sevA ) = sevAthI, nyAurIthI. bhUtyA ( mU0 bhUti) = saMpatti vaDe. AzritaM ( mU0 Azrita ) = Azraya sAne. yaH ( mU0 yad ). iha = aDiyA, yA duniyAmAM. Atman = AtmA. sama= tusya, samAna. AtmasamaM= potAnA samAna. karoti ( dhA0 kR ) = 3re che. pArthe 66 ai (dIkSA sabhaye yeU varSa sudhI) dhana arpaNa arth che sevA ( he nAtha ) ! De zravasvapI (paramezvara ) ! tArAM yara - bhAnuM paryana ne padma zolAne yAme che, te zuM yogya nathI ? ( te yogya che; dubhaDe, nahi to ) ne potAnA sevAne saMpatti (35 viSaya)bhAM potAnA samAna urato nathI, tenI sevAthI zuM ? ( arthAt tenI sevA vAthI saryu. ) " - 10 * * pItvA vacastava nRbhirna pipAsyate'nyad dhvestAsamAnarasamAptanayaM gatAgha ! | mithyADhaguktamRbhusindhupayaH pibAnAM kSAraM jalaM jalanidherazituM ka icchet ? // 11 // 89 anvayaH (he ) gata- agha ! tava dhvasta- asamAna rasaM Apta-nayaM vacaH pItvA nRbhiH anyat mithyA-dazuktaM na pipAsyate / Rbhu-sindhu-payas- pivAnAM kaH jala-nidheH kSAraM jalaM azituM icchet ? / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnti-bhaktAmaram [zrIzAnti zabdArtha pItvA (dhA. pA.) pAna zana, pAne. gatAdha ! =gayesA cha pAyA nA mevA ! (sa.) vacaH (mU0 vacas )-vayanane. mithyA asatya. tava (mU0 yuSmad )-tArA. iza dRSTi nRbhiH ( mU. nR)-mnussy| po. ukta (dhA0 vaca ) sa. namnali. mithyAguktaM-mithyATiye hesuM. pipAsyate (dhA0 pA)-pIyAnI 291 . Rbhuhe. anyad (mU0 anya )-a-pa, mI. sindhu-nahI. vista (dhA0 dhvaMs)-nAza aresa. paya%3D . asamAna-masamAna, samAna nahi me|. piba-pAnA2. rasa-2sa. RbhusindhupayaH pibAnAMgA pAnArA. dhvastAsamAnarasaM-nAza yoMche asamAna sn| kSAraM (mU. kSAra )mArA. naze mevA. Apta (dhA0 Ap )Ata rekha. jalaM (mU0 jala ) ne. naya-prabhAgAMza, yathAthamabhiprAya. jalanidheH (mU0 jalanidhi )-samudra . AptanayaM-prApta cha nayAnaro mevA. azi] (dhA0 azU )=pIvAne. gata (dhA. gam )-gayesA. kaH (mU* kim ) . aghaDpA. icchet (dhA0 icche . padhArtha "nai ( samasta ) pApa gayesA cha yevA ( nAya ) ! naye samAna 2sane nAza karyo che evA temaja (sAta) nathI yukta evA tAra vacana (rUpI amRta)nuM pAna kyAM pachI manuSya anya mithyA-daSTionA vacana (rUpI khAruM jaLa) pIvAnI IcchA rAkhatA nathI (te yukta che, kemake) gaMgA nadInA jaLane pInArAmAMne koNa samudranuM khArUM jaLa pIvAne cha ! "--11 candraH kalaGkamRdaharpatireva tApa yuktaH kilAItanutanviramApatizca / vizveSvazeSaguNabhAk zamabhAvapUrNa yat te samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // anvayaH yat candraH kalaGka-bhRt, aharpatiH tApa-yuktaH eva, umA-patiH ca kila ardha-tanu-tanviH, (tat) te samAnaM aparaM vizveSu a-zeSa-guNa-bhAk zama-bhAva-pUrNa rUpaM nahi asti / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlakSmIvimalaviracitam candraH (mU0 candra )-yandra vizveSu (mU0 vizva ) duniyAmAmA. kalaGka . azeSa-niHzeSa, samasta. kalaGkabhRt ne pA29 32nA. guNa-gu. aharpatiH (mU0 aharpati )-sUrya. bhAja-bhanAI. eva%D04. azeSaguNabhAk-samarata guNAne manAI. tApa-tApa, garamI. zama-zAnti. yukta ( dhA0 yuja)=yuta, sahita, bhAva-bhAva. tApayuktA-tAthA yuta, pUrNa ( dhA0 pR)-pRSya, la252. kila-parema2. zamabhAvapUrNa zama-mAyA ma252. ardha-madhu. yo bhATe. tanu-zarI2. te ( mU0 yuSmada )=tA. tanvI-strI. samAnaM (mU0 samAna ) sarabhu. ardhatanutanviAranu zarIra strIyA yukta cha mevA. umA-ubhI, pArvatI. aparaM ( mU0 apara )-4-4. pati-nAya. nahi-nali. umApatiH pArvatAnA nAya, malAya. rUpaM ( mU0 rUpa )=35. camane. asti (dhA0 asu)-che. padhArtha "candra kalaMkI che ane sUrya tApayuktaja che. vaLI pArvatInA patinA ardha aMgamAM kharekhara adhIMganA che. ethI karIne duniyAmAM samasta guNane bhajanArUM tathA zama-bhAvthii paripUrNa me tana manya 35 nathI."-12 khyAtaM kSitau tava mataM yadabuddhinA tat jJAtaM na doSa iha te'pi na pazyatIdam / ghUko ravedyutimadeva hi maNDalaM ca __ yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // anvayaH yad tava mataM kSitau khyAtaM, tat api a-buddhinA na bAtam iha te doSaH na, hi yad idaM dyutimat ca raveH maNDalaM vAsare pANDu-palAza-kalpaM bhavati, tad ghUkaH na eva pazyati / zabdArtha khyAtaM (mU0 khyAta ) prasiddha. buddhi bhati. kSitau (mU0 kSiti )-pI 052. abuddhinA-zuddhi-rakSita 43. tava (mU0 yuSmad )-ta. tad ( mU0 tad )-te. mataM ( mU0 mata )=mata, darzana, siddhAnta. jJAtaM ( mU0 jJAta )=MNusa. yad (mU0 yad) namnali. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 zAnti-bhaktAmaram [ zrIzAntidoSaH (mU0 doSa ) Sa, aparAdha. pavaDr. iha-galI. hi-bho. te (mU* yuSmad )-taare|. maNDalaM (mU0 maNDala)bha941. api-pae. ca-mana. pazyati (dhA0 dRzya vAsare (mU. vAsara) hivase. . bhavati (dhA0 bhU) thAya che. idaM (mU0 idam )=l. pANDu-67t. ghUkaH (mU0 ghUka )-dhuva.. palAza-bhAbha2. raveH (mU0 ravi ) sUrya nu. kalpa-sabhAna. dyutimat-Azayuta. pANDupalAzakalpaM-64 mAranA samAna. padhArthe " (nAtha ! ) tAre ra siddhAnta pRthvI 52 prasiddha cha, te 5 yuddhi-rahita (nane) na jA; temAM tAro doSa nathI. kemake je sUryanuM A prakAzamaya maDala divase tavaNuM palAshnaa (patranA) samAna hoya che, tene dhuvaDatAna nathI."-13 zAntyanyadevamava(vi?)bodhayutaM guruM ca dharma zrayantyavamatonnatazAsanA ye / puMso vidhautaparavAda ! vinA bhavantaM kastAna nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // anvayaH ye avamata-unnata-zAsanAH puMsaH zAnti-anya-devaM avabodha-yutaM guruM dharma ca zrayanti, tAn yathA-iSTaM saJcarataH vidhauta-para-vAda ! bhavantaM vinA kA nivArayati / | zabdArtha zAnti ti(nAtha), atAnA sAgamA tI5:2. / ye ( mU0 yad )=ii . anya-anya, bhIne. puMsaH (mU0 puMsa)-bhAnavI. deva-, sura. vidhauta (dhA0 dhau)-vizeSe zodha nAmesa. zAntyanyadevaMzAnti(nAtha)thA anya vite. para-ma-5. avabodha-majAna. vAda-pA yuta (dhA0 yu)-yuta. vidhautaparavAda ! vizeSa za ghodha nAbhyo che anya avabodhayuta-zAnathA yuta. ____pAne mevA 1 (saM.) guruM ( mU0 guru )=23ne. vinA-112. dharma (mU0 dharma ) bhane. bhavantaM ( mU0 bhavat )-mApanA. zrayanti (dhA0 zri)mAzraya che. tAn (mU0 tadU)mane. avamata (dhA0 man ti222 resa. nivArayati (dhA. vAr )-nivAra cha, roI cha. unnata-22. saJcarataH (dhA. car )sayAra 42tA. zAsana-zAsana, bhAjA. yathA-bha. avamatonnatazAsanA:-tirararyA nata iSTasilod. zAsanane jemaNe evA. yatheSTaMbha27 bhu 1'zAntAnya. ' iti kha-ga-pAThaH / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlakSmIvimalaviracitam 93 padArtha "(syAdavAdarUpI) unnata zAsananI jemaNe avagaNanA karI che evA je mAnavo zAnti (nAtha)thI anya devane, badha vinAnA gurUne temaja (ajJAnamaya) dharmane mAne che, tevA marajI mujaba cAlanArAne, paranA vAdanuM jeNe vizeSataH khaNDana karyuM che evA he nAtha ! Apa sivAya kazuM rAkeza14 abhrAraveNa na jitaM bhavataH svaraM tat ___ kiM bhUtavahnimitagirguNabhArapUrNam / prAstopatApaviSadAhamanena vAgbhiH kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // ane satra-maLa mUta-vaDha-mita-ji--mA-jUrNa rAzi bArata-patA-viSa-rahyuM bhavataH tat svaraM kiM na jitam ? / kiM mandara-adri-zikharaM kadAcit calitam / / zabdArtha amedha. mUtakrimitajifmArapUrna pAMtrIsa vANInA guNonA mAgha dhvani, avAja, samUhathI pUrNa. trA medhanA dhvanithI. prApta (pAsa) atyaMta dUra phekela. R=nahi. 3patApa saMtApa. vita (jU nita)=chatAyela. viSa jhera. mahetA (mU0mava)=Apane. sahi-armi. rahyAM (mU0 svara)=svara. prAstotApaviladaM=atyaMta nAza karyo che upatApa, taete. viSa ane dAhane jeNe evA. viM=zuM. ganena (murUma =AthI. mata-pAMcasaMkhyAvAcaka zabda. vAmi (mULa vAr)=vANIo vaDe. vahi-traNasaMkhyAvAcaka zabda, mana-merU. mita (dhA mA)=mApela. diparvata. jivANI. ziva =zikhara, muLa=guNa. mAiiAmerU parvatanuM zikhara. mA=samUha. hita (mULa rati ) calita. [f=bharapUra. vArikakadApi, koI kALe. padArtha "pAMtrIsa vANInA guNa-samUhathI bharapUra temaja jeNe vANIo dvArA saMtApa, viSa ane dAhane atyaMta dUra karyA che evo Apane svara zuM A meghanI garjanAthI chatAya nahi? (nA, 1 "vAmina' kRti gatimAri ! Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zAnti-bhaktAmaram [shriishaantite na chatAM te vyAjabI che, kemake) zuM merU parvatanuM zikhara kadApi (vAyuthI) calita thayuM cha 53!"-15 ekatra janmani pade ca gate tvayA dve yA cakravartipadavI khalu sA ca muktA / ikSvAkubhUpatiSu tIrthakaro'ta eva dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH // 16 // anvayaH (he ) nAtha ! tvayA ca ekatra janmani dve pade gate / yA cakravartina-padavI sA ca khalu muktA, ataH tvaM eva 'ikSvAku'-bhUpatiSu tIrthakaraH jagat-prakAzaH aparaH dIpaH asi| zabdArtha ekatra-me. ikSvAku-pakSyA janmani ( mU0 janman mane viSe. bhUpati-za. pade ( mU0 pada )-the pahA. ikSvAkubhUpatiSu 4aa (zanA) jayAne viSe, ca-vaNI. tIrthakaraH (mU0 tIrthakara )-tIrtha32. gate (mU0 gata )prApta. ataH methI rIna. tvayA (mU0 yuSmad )-tArAthA. pava:07. dve ( mU0 dvi )=Ne. dIpaH ( mU0 dIpa) , hAvA. yA (mU0 yad)-re. aparaH (mU0 apara )-mananya. cakravartina-yavatI. tvaM (mU0 yuSmad )=j. padavI-pI. asi (dhA as)-cha. cakravartipadavI-yavatIMnI papI. nAtha! (mU0 nAtha )nAyA khalu-pare52. jagat-duniyA. sA ( mU0 tad )-te. prakAza- za, te. muktA ( mU* mukta )- hIdhesa. jagatprakAza: duniyAnA 1535. paghArthe "he nAtha ! vaLI eka janmane viSe teM (cakravartInA temaja tIrthakaranA ema) be pada prApta ryA. temAM vaLI je cakravartInI padavI hatI, te te kharekhara tyajI dIdhI. ethI karIne IphavAka (zana) namAmA tuMbha tIrtha 42 gatanA praza35 201nanya dIpa cha."-16 kSityAH padairhatatamaH! smaraNena zazvat sadUhRtpayojamavabodhamupaityaraM te| 1.kSityA' iti pratibhAti / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAbha2] zrIlakSmIvimalaviracitam 24 gopAzanAzakaradarzana eSa cAtra sUryAtizAyimahimA'si munIndra ! loke // 17 // anvayaH (he) muni-indra ! padaiH kSityAH hata-tamaH ! te smaraNena sat-hRd-payojaM zazvat araM avabodhaM upaiti / eSaH go-pAza-nAza-kara-darzanaH (tvaM ) ca atra loke sUrya-ati-zAyin-mahimA aase| zabdArtho kSityAH (mU0 kSiti )=YthvInA. nAza-nAza, anta. padaiH (mU0 pada )-yara 43. kara-:2nAI. hata (dhA* hannAza resa. darzana-darzana, tamas-majAna. gopAzanAzakaradarzanaH pAyA3pAnI nAtha 12. hatatamaH ! nAza yoM che ajAna nAgarI sevA! (saM0) nAruM darzana che jenuM evo. smaraNena ( mU0 smaraNa )-24294thI. eSaH (mU0 etad )mA. zazvat-sahA. camyane. satsana. atra-mayiA . ha-65. sUrya-sUrya. payojabhaNa. atizAyin-yayAtA, adhi. sadahatpayoja-sAnA 64531 bhaNa. mahimanbhaDimA, prabhAva. avabodhaM (mU0 avabodha )-viAsa. sUryAtizAyimahimA sUryathA adhi abhAva cha renA upaiti (dhA. i) pAmecha. Asa (dhA0 asU ) che. araM-asaMta. muni-sAdhu. te (mR* yuSmad )-tArA. indra-tAvAnyAha. go-pAzI. munIndra he bhunIzvara pAza-1. | loke ( mU0 loka )duniyAmAM. padArtha "he munIzvara ! caraNothI (arthAt aneka sthaLomAM vihAra karIne) pRthvImAMnA ajJAna (rUpa aMdhakAra)ne jeNe nAza karyo che evA he (nAtha) ! tArA maraNathI sajajanonuM hadayarUpI kamaLa sarvadA atyaMta vikAsa pAme che. (kemake anya unmAga jananI) vANIrUpI pAzane nAza karanAra darzanavALe e A tuM A lokamAM sUryathI adhika mahimAvALo che."--17 AsyArNavAd radanadIdhitipUtavA___ saGkhyeyasAraguNaratnacayAd vacaste / ucchinnanAzamamRtAcchiziraM svabhAvaividyotayajjagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnti-bhaktAmaram [ zrIzAnti anvayaH (ta) asaGkhyeya-sAra-guNa-ratna-cayAt Asya-arNavAt radana-dIdhati-pUta-vartma ucchinnanAzaM svabhAvaiH amRtAt ziziraM jagad vidyotayat te vacaH apUrva-zazAGka-bimba (asti)| zabdArtha Asyambhuma. guNorUpI ratnano samUha che jemAM evA. arNava-samudra vacaH ( mU0 vacas )-payana. AsyArNavAt bhubha35 samudramAMdhA. te (mU0 yuSmad )-tAI. radana=id. ucchinna (mU0 chid nAza resa. dIdhiti-7i21. nAzanAza, mRtyu. pUta (dhA0 pU)-pavitra rekha. ucchinnanAzaM-nAza / cha mRtyunAne me. varman-bhAga, tA. amRtAt ( mU0 amRta )amRtathI. radanadIdhitipUtavama=iani sR paDe pavitra | ziziraM (mU. zizira )-zAta. thayo che mAga jeno evuM. svabhAvaiH ( mU0 svabhAva )=25mAva! 43. asaGkhyeyonI sadhyAna yaza tevA, magayita. vidyotayat (dhA0 dyut )=zita nAI. sAra-uttama. jagat ( mU0 jagat )-duniyAne. guNa-gupa apUrva-asAdhAraNa. ratna-rela. zazAGka-yandra caya-sabhUkha bimba-mi. asaGkhyeyasAraguNaratnacayAt-gazita uttama / apUrvazazAkavimbaM-asAdhAraNa yanu mi. padhArtha (he nAtha !) agaNita uttama guNarUpI ratnanA samudAyavALA evA tArA mukharUpI samudramAMthI nIkaLatuM) tAruM vacana ke jene mArga dAMtanAM kiraNo vaDe pavitra thayuM che, vaLI jeNe mRtyuno nAza karyo che tathA vaLI je svabhAva vaDe amRta karatAM zItaLa che temaja je jagatane prakAzita kare che te tAruM vacana asAdhAraNa candranA bimba (samAna) che."--18 vADIradaiH prazamitAH sadazeSajIvAH prakSAlitArtimalarAzibhireva santi / nAtha ! praphullavRSakalpanagaistu te tat kArya kiyajaladharairjalamArananaiH ? // 19 // anvayaH __ he nAtha ! te prakSAlita-arti-mala-rAzibhiH praphulla-vRSa-kalpa-nagaiH vAca-nIradaiH tu satazeSa-jIvAH prazamitAH eva santi, tat jala-bhAra-nanaiH jaladharaiH kiyat kAryam / 1'radopazamitAH' iti k-paatthH| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlakSmIvimalaviracitam zabdArtha vRSa-dharma. vAca-pAe. nAtha ! ( mU0 nAtha )De nAya / nIrada bheSa. praphulla-vi4252 yayesa. pAGnIradaiH paae||35bhothii. prazamitAH (mU0 prazamita ) zAMta rekha. kalpa:385. sa-sAdhu. naga-1kSa. azeSa%samasta. praphullavRSakalpanagaiH-vi:252 thayuM dha35 485. jIva-prANI, 7. vRkSa jethI evA. sadazeSajIvAsabharata sAdhuvA. tu-vizeSatAvAya adhyaya. prakSAlita (dhA. kSalU)-prakSAsana rekha, dhAnANesa. te (mU0 yuSmada )-tA. arti pI. tat-tethI rIne. mala-bhesa. kArya ( mU0 kArya )=12. rAzi-sI. kiyat ( mU0 kiyat )=. prakSAlitAtimalarAzibhiH / nANyA cha pA35 jaladharaiH ( mU. jaladhara )-bhadhA. jala-30, pAe. melanA DhagalAne jeNe evA. bhArabhAra eva%r. namra-nabhI gayesa. santi ( dhA0 as )-cha. jalabhArananaiHlA bhAra nabhI gayesa, padArtha "he nAtha ! jeNe pIDArUpI malanA samudAyanuM prakSAlana karyuM che evAM tathA vaLI jethI dharmarUpI kalpavRkSa vikavara thayuM che evAM tArAM vacanarUpI megha vaDe samasta sAdhu jIvo zAMta thayA cheja (upazama pAmyA cheja ), tethI jaLanA bhAra vaDe nIcA namelA evA menuM (ha) zuM Ama che!"-18 prItiryathA tvadudite samaye munInAM kasmiMstathA na gatarAga! virodhvaaci| jyostnApriyasya vidhurociSi mud yathA'sti naiva tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // anvayaH (he) gata-rAga! yathA svat-udite samaye munInAM prItiH asti, tathA virodha-vAci kasmin n| yathA jyotsnA-priyasya vidhu-rociSi mut asti, evaM tu kiraNa-Akule api kAca-zakale na / zabdArtha prItiH (mU0 prIti )-rane, prema. / samaye ( mU0 samaya )-si-tane viSe. yathArema. munInAM (mU. muni ) sAdhumAnI. udita (dhA* vaha ) sa. kasmin ( mU0 kim )=| viSe. svaditenteM helA. tathA-ma. 13 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnti-bhaktAmaram [zrIzAnti api-pa. namnali. vidhurociSi yandanA riena viSe. gata (dhA0 gam )-gayeso. mud ( mU0 mud) . rAga-rAga. sneha asti (dhA. as)-che. gatarAga !yeto cha 21 nono sevA ! (20) evaM-me mAre. virodha-vizeSa, viparItaj. tu-vizeSatApAya 21055. vAca-pAzI. kAca-pAya. virodhavAci-virodhonI vAzImA mevA zaphala , 31. jyotsnA -ya-prabhA, yaa62||. kAcazakale ayana anaviSa. priya-passala. kiraNa-hi21. jyotsnApriyasya-ya-prabhAcha priyAnavAnI. Akula-vyAta. vidhu-ya.. kiraNAkule-rizothI vyAta. rocis-1429. padhArthe he vItarAga ! Ape kahelA siddhAntane viSejavI munione prIti che, tevI vidhIvacanavALA (anya) kaIne viSe nathI. jevI cadra-prabhAnA varlabhane candranA kiraNane viSe prIti che, tevI prIti (tane ) 7i29| 0yAmevA 59 / sAyanA ne vi (thatI ) nathI."-20 AropitaM samayaparvatasAnudaryA ___ hRdyaistavoccalitacittajacitrakAyAm / saMbhAvya tadviSayataskarakAn na teSAM kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // anvayaH (he ) nAtha ! yaiH tad-viSaya-taskarakAn saMbhAvya taba uccalita-citta-cittaja-citrakAyAM samayaparvata-sAnu-daryA hRd AropitaM, teSAM manaH bhava-antare api kazcit na harati / zahAtha AropitaM (mU0 Aropita ) sAropaNa resa. / saMbhAvya (dhA0 bhAva ) viyA zata. samaya-sipA-ta. tad-te. parvata-parvata, giri. viSaya-viSaya. sAnu-zi52. taskaranyora. darI-pu. tadviSayataskarakAnte vi5535 yorone. samayaparvatasAnudaryA siddhAnta350 parvatAnA zi5- namnahi. 2nI zuzamA. teSAM (mU0 tad )-robharnu. hRd (mU0 hRd )-965, yita. kazcit (mU. kim )= 0. yaH (mU0 yad-mAthA. manaH (mU0 manas bhanane, vittane. tava ( mU0 yuSmad)-tArA. harati (dhA hai )-hare che. uccalita (thA0 cala)-yAsyo gayesa. nAtha ! (mU0 nAtha )he nAtha, anu| cittajAmaheva, mahana. bhava:-ma. citraka-vito. antara-manya. uccalitacittajacitrakAyAM yAsyo gayo samaya- bhavAntare- ma mamA. rUpI cittA jemAMthI evA. Apa-pAya. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIlakSmI vimalaviracitam padhArthe prasiddha viSayarUpI cArAnA vicAra karyAM pachI he nAtha ! jeoe peAtAnA hRdayane tArA siddAntarUpI parvatanA zikharanI guphAmAM ke jemAMthI kaMdarparUpI cittA nAsI gayA che, temAM ArApaNuM karyuM, temanA manane bhavAMtaramAM paNa keAi haranAra nathI."~~~~21 bhaktAmara ] '' caitanyamApta ! viduSAM nijakaM vyanakti tvadvAg vRSAJcitapadI cirakAlanaSTam / mInAkarasya nizi dadhiyA sudhAMzuM prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // caitanya ( mU. caitanya )=caitanyane. Asa ! ( mU. bAta )=he vizvAsane pAtra ! vituSAM ( mU. viTTam )=paNDitAnA. nirja ( mU. niga )=peAtAnA. vyanAruM ( dhA. a )=vyakta kare che. vAca=vANI. ravadALa=tArI vANI. vRSa-dharyuM. kSatrita yukta. 56=56. anvayaH ( hai ) zrApta ! dhruva-zcita-patrI har-vAr vidyumAM ci--dAha-naE nijharja caitanyaM vyanatti nizi mInAkarasya nanda-dhiyA prAcI eva dig sphurat-aMzu-jAlaM sudhAMzuM janayati / zabdArtha vRSAzcitapatI=dharma yukta padavALI. fart-civil. jAha=samaya. naSTa ( dhA. na )=nAza pAmelA, * viAhananuM=lAMbA samayathI nAza pAmelA. mInAja5 ( mU mInAr )=samudranI. nizi ( mU. nir )=rAto vIje. naTvruddhi. pA=buddhi. nadhiyA vRddhitI muddhipUrvaka sudhAMzuM ( mU. sudhAMzu )=candrane. prAcI mU. prAr )=pUrva. vajraja, vik ( mU. vizU ) dizA. nanayati ( dhA. nana )=utpanna kare che. sputa ( pA. kh{ )=dIpyamAna. anukaraNa. nAja-samUha. 1 8 sadhave ' kRti hra-vAdaH / r * sudhAyAM ' kRti dda-pATha vaiM / re raghu vacanajaM dedIpyamAna che karaNeAnA samUha jene viSe evA. padhArya 66 'he Apta ! dharma vaDe yukta evAM paDhavALI tArI(4) vANI paNDitAnA dhaNA samayathI naSTa (tirAddhita) thayelA caitanyane prakaTa kare che. ( A hukIkata cegya che) kemake rAtre samudranI vRddhinI buddhithI pUrva dizA raphurAyamAna kiraNeAnA samUhavALA candrane janma Ape che."-~22 * * Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zAnti-bhaktAmaram [zrIzAntisiddhAntavamani palAyitadurmanISa__dasyau tavAguramRtaM nanu yAnti bhUtvA / eSyanti ye svaguNabhArabhRtA hi nAtha ! nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // 23 // anvayaH (he ) nAtha ! ye sva-guNa-bhAra-bhRtAH, (te ) tava palAyita-dura-manISa-dasyau siddhAnta-varmani bhUtvA nanu amRtaM aguH yAnti eSyanti c)| hi ( he ) muni-indra ! anyaH ziva-padasya zivaH panthAH na (vrtte)| zabdArtha siddhAnta siddhAnta, apayana, sAgama. sva-nina, potAnA. varman mArga. 22to. guNa-gue. siddhAntavamani-si-ta35 bhAga viSe. bhAra-mAra, sabhU. bhRta (dhA. bhR )bharekha. palAyita (dhA0 ay )=pAyana rI gayesa, nAsI svaguNabhArabhRtAH pAtAnA guthanA mArathI bharekhA gayesa. hi bho. durmanISa-humaMti, duSTa mudhiyAnA nAtha (mU0 nAtha )-henAtha! dasyuHyAra. namnali. palAyitadurmanISadasyau-pasAyana rI bhayo cha . anyaH ( mU0 anya ) bhAle. ti35 yora yAMcA sevA. zivaH ( mU0 ziva )-48yArI. tava (mU0 yuSmad )-tArA. ziva-mokSa. aguH (dhA0 i)[41 pada-sthAna. amRtaM (mU0 amRta )=bhAkSe. zivapadasya-mokSa3pI sthAnanI. ganupare52. yAnti (dhA. yA )Mya che. muni-yogI. bhUtvA (dhA. bhU)-yadhane. indra-ttamatAzaya za6. eSyanti (dhA0 i) ze. munIndra ! he yogIzvara. ye (mU0 yad) mA. panthAH (mU0 pathin ) bhA. padyArtha "7 (1) pAtAnA (jJAna) guyonI samUthI 4252 cha, tamA nyAthIbhati35 cera palAyana karI game che evA tArA siddhAntane mArge thaIne kharekhara meze gayA che, jAya che ane jaze; kemake he gIzvara ! (A sivAya) bIjo koI mokSamArgano kalyANakArI mArga nathI.".-23 1'gatvA' iti prtibhaati| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhatAbhara ] zrIlakSmIvimalaviracitam ArAdhya zAsanamapAsta kuzAsanaM te'nye jJAninaH syurapi vismaya eSa nArhan ! anyebhya ekamidameva pRthagvidhaM yaM ( yad ? ) jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // anvayaH (he) aIn ! yaM ( yat ) santaH jJAna-svarUpaM amalaM ekaM vadanti, (tat) te apAsta - ku-zAsanaM zAsanaM ArAdhya anye api jJAninaH syuH / eSa na vismayaH (yad) idaM eva anyebhyaH pRthak vidham / zabdArthe ArAdhya ( dhA0 rAdhU )=yArAdhana purIne, laka zAsanaM ( mU0 zAsana ) = zAsanane. apAsta ( ghA0 as ) =62 34 hIdhesa. ku= aniSTatAvAya zaha zAsana =bhAjJAnvayana. apAsta kuzAsanaM =62 meM hI che zAsanane bhe mevu. te ( mU0 yuSmad ) = tArA. anye ( mU0 anya )= bhIla. jJAninaH ( mU0 jJAnin ) = jJAnImo. syuH ( dhA0 asU ) = thAya. api = pazu. vismayaH ( mU0 vismaya ) - AzrayaM mayaM. eSaH ( mU0 etad ) = bhe. na=nahi. arhan ! ( mU0 arhat )=De arban, E tIrtha42 ! anyebhyaH ( mU0 anya ) = mIlasothI. eka ( mU0] eka )=advitIya, asAdhAraNa. idaM ( mU0 idam ) = mA. eva=4. pRthak=bhUhu. vidhata, prAra. pRthagvidhaM = bhUhI latanuM. yad (mU' yad ) = nene. jJAna=jJAna svarUpa = 2135, AtmA. jJAnasvarUpaM jJAna che sva35 menuM mevA. amalaM ( mU0 amala ) - nirmANa. pravadanti ( dhA0 vada )= che. santaH ( mU0 sat ) = bhahAtmAo. padhArtha " he tIrtha 2 ! santa (53SA ) lene jJAnasvacI tebhana (aSTa urbharacI ) bhajathI rahita tathA adritIya kahe che, tevA tArA zAsanane ke jeNe kuzAsanane parArata karyuM che tene ArAdhIne anya (naino) pe| jJAnI thAya temAM ( 4 ) mAzcarya nathI. ( umaDe ) anya ( shaasne| )zrI khAna (zAsana) blUhI bhatanuM che." - 24 101 tvAM sevate dinanizaM nijakevalazrIH prakSINamohadanujaM sasudarzanaM sA / 1 ' yat' iti kha-ga-pAThaH / 2 ' nArhat' iti kha- pAThaH / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zAnti-bhaktAmaram [zrIzAnti adhyAsitopazamasAgaramadhyamasmAd vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // anvayaH sA nija-kevala-zrIH prakSINa-moha-danujaM sa-su-darzanaM adhyAsita-upazama-sAgara-madhyaM tvAM dina-nizaM sevate, asmAt ( he ) bhagavan ! vyaktaM tvaM eva puruSottamaH asi / zabdAthe tvAM (mU* yuSmad )-tane. sasudarzanaM suzanayA yuta. sevate (dhA. sev ) sevaNe. sA (mU. tad )-te. dina-hivasa. adhyAsita (dhA. Am)- Dela. nizA=rAtri. upazama-5zama, zama, bha. dinanizaM-mahAniza, hivasa nazata. sAgara-samudra nija-pAtAnI. madhya-payA mAga kevala-18( jJAna ). adhyAsitopazamasAgaramadhyaM-meThI cha bh35|| zrI-sabhI. sAgaranA madhyamAM je evAne. nijakevalazrIH potAnA pasajAna35 sadabhI. asmAt ( mU0 idam )-mAthAzana. prakSINa (dhA* kSi )-15 42. vyakta-mukhI rIta. moha-mAnIya ma. tvaM ( mU0 yuSmad )-tuM. danujAnava, sasu2. eva-. prakSINamohadanujaMnnAza chamAhasI asurano bhagavan ! ( mU0 bhagavat ) he bhgvaan| sevA. puruSottamaH ( mU0 puruSottama )=(1) puSobhA zreSTha, saha-sahita. (2) 135ottama, nArAyaNa sudarzana-(1) su42 darzana; (2) sudarzana ( ya% ). / asi ( dhA0 asa )=che. padhArtha jeNe meharUpa asurane aMta ANe che, vaLI je (kevaladarzanarUpI) sudarzanathI yukta che temaja je upazamarUpI sAgaranA madhyamAM beTho che evA tane suprasiddha nija kevalajJAna rUpI lakSamI ahoniza seve che; AthI karIne spaSTa rIte tuMja purUSottama che."--25 devAH pare svamapi tArayituM na hIzA AtmAzritAn kathamime prabhaveyuratra ? / natyAdi teSu ca vRthA''zritavaibhavAya tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 // anvayaH __pare devAH svaM api tArapituM hi IzAH na ( santi ), aba ime Atman-AzritAn ( tArayituM ) kathaM prabhaveyuH / / (tasmAt ) teSu ca nati-Adi vRthaa| (he ) jina ! Azrita-vaibhavAya bhava-udadhizoSaNAya tubhyaM nmH| Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlakSmIvimalaviracitam 103 zabdArtha vevAra ( heva de. AzirUAta. (jU ra anya. nacAritnamana vigere. hiM (pUhava)potAne. (F0 ta8) temane viSe. aghi=paNa. ca=vaLI. tArathituM (dhAg =tAravAne. sRthA=giTa. na=nahi.. zAzrita (dhA dhi )=Azraya lIdhela. phinizcayatAvAcaka avyaya. dhamAsaMpatti. (5) Esamartha AzritamavAye=Azraya lIdho che saMpattie jene mAma AtmA. evA. Azrita (dhA)=Azraya lIdhela. turvA (dU yudamad )-tane. sAmAtina=patAne Azraya lIdhelAne. nama namaskAra ho.. vArtha kevI rIte. jhina (mU0 nina =he vItarAga, he tIrthakara ! (1 )=e. meva=saMsAra. mayura (pA )=zaktimAna thAya, sAMdha=samudra, ara=ahiMA. roSazoSI nAkhavuM te. nati namana. morapirAnA saMsAra-samudrane zeSanArA. padhArtha "(jyAre) anya deva pitAne paNa (saMsAra-sAgaramAMthI) tAravAne samartha nathI, (to pachI ) temane Azraya lIdhelA (jIvone) te e (deve ) kevI rIte tAravAne zaktimAna thAya? (ethI karIne) temane viSe namana (vandana, parvapAsana, bhakti, bahumAna) ityAdi phegaTa che; (vAste) he vItarAga ! jene (kevalajJAnarUpI) saMpattie Azraya lIdhe che evA temaja saMsAra-sAgaranA zeSanArA evA tane (mAre) namakAra (he)."--26 ye tvAM vimucya parakIyavibhUn bhajantya vijnyaattttvmdhurairvrtttvkiirnnH| nAmnA prazAntabhavipApajasAdhvasastaiH svamAntare ra vAvivAhito / ra7 | anvayaH ( nAi!)jaiva vimurA jI-vimUna mati, te vijJAta-tamapura () nAnA karAnti-mathi-vApa-=--- ( racaM) svana-atare apa vArita ari kSita na mahiA . 'maycvara " rati la-q4: Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zAnti-bhaktAmaram [zrIzAnti zabdArtha che (60 =je . jharata (dhA rIm )=atyaMta zAMta karela. tyAM (kUpura)-tane. mavina=bhavya, mele janAra. vimukya (dhAmu )=tyajI daIne. pApa=pApa. pIya anya, apara. ==utpanna thavuM. vimukadeva. rAvaNa bhaya, parimU=anya dene. prarAntabhAvapApanAzvata =atyaMta nAza karyo che mati (pA manU =bhaje che, seve che. bhonA pApathI utpanna thatA bhayane jeNe evo. vijJAti nahi jANela. taiH (mU0 ta6)=teothI. tasva=tatva. vana-svapna. pura=mAdhurya, mIThAza. batA=maya. vizAtataricamapura =nathI jANyuM tattvanuM mAdhurya vadanAntasvanamAM. jemaNe evA.. Ari=paNuM. =uttama. na=nahi. kahI (dho. 6)=vyApta. kArita kadApi. varatava =uttama to vaDe vyApta kSitaH (dU0 phekSita)=jovAyela. nAnA (mUnAmana=nAma vaDe. mAra (dhA ) che. padyArthI (he nAtha !) jeo tane mUkIne anya devane bhaje che, te (tArA) tattvanA mAdhuryathI aparicita (janee) nAma vaDe jeNe bhavyanA pApathI utpanna thatA bhayane atyaMta aMta ANe che evA temaja uttama tattvathI vyApta evA tane vane paNa kadApi je nathI. (kemake jeo tArA tattvane paNa jANatA na hoya, temane tane jovAnI icchA paNa na thAya e svAbhAvika che)."--27 durbhavyavigrahivapurvalatIha nAthA- bhyAse kathaM tava citAmRtasArazIte ? / jJAto mayA'sya sahajo na bhavet kimuSNaM bimba raveriva payodharapArzvavarti ? // 28 // anvayaH (2) nAtha! sara cita-amRta-sa-te abhyAse zuM kumakatha-vijhana vadhu ( jayasi?. bhayA asya sahajaH mAtA, kiM payodhara-pArzva-gharti raveH bimbaM iSa uSNaM na bhavet / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAbha2] zrIlakSmIvimalaviracitam 105 zabdArtha durbhavya hIsaMsArI. jJAtaH (mU. jJAta )Foreiyo. vigrahina zArI. mayA ( mU0 asmad )-bhArAthA. vapus=36. asya (mU0 idam )menA. durbhavyavigrahivapuH duvyano zArI. sahajaH (mU0 sahaja )svabhAva. jvalati (dhA. jvala )maNe che. ra=nahi iha-mahimA. bhavet (pau. bhU )yAya. nAtha ! ( mU0 nAtha )-De 2vAmin ! kim-zu. abhyAse (mU0 abhyAsa )-sabhApamA. uSNaM ( mU0 uSNa )-2ma. kathaM bha. bimba ( mU0 bimba ) . tava (mU0 yuSmad )-tArI. raveH (mU0 ravi )-sUryanu. cita (dhA*ci)-puSTa. iva-pAhapUrti35 avyaya. amRta-amRta, sudhA. sAra . payodhara bhedha. zIta-zIta. pArzva mA. citAmRtasArazIte-puSTa abhUtanA maje zana vartin honAI. zIta. / payodharapArzvavarti-bhevanI mAnumA honAI. padhArya "he nAtha ! puSTa amRtanA baLe karIne zItaLa evA tArI samIpamAM kema A saMsAramAM durlavyane kalezakArI deha baLe che ? (ThIka) ene svabhAva meM jAye. (kemake sUryanuM meghanI sabhI5 27nA3 limma e na thAya ?"-28 tvatto'nyavAdinicayo hi davIyaso'pi ___ bhItvA praNazyati nirIha ! vidarpasiMhAt / azvetitAvanitalAgratamobharaH kiM tuGgodayAdrizirasIva sahasrarazmeH // 29 // anvayaH (he ) nirha ! kiM tuga-udaya-adri-zirasi ( sthitAt ) sahasra-razmeH a-zvetita-avanitala-agra-tamas-bharaH iva dIyasaH api vi-darpa-siMhAt tvattaH bhItvA anya-vAdina-nicayaH hi praNazyati / zabdArtha svattam-tArAthI. hi-niyavAya avyaya. anya-bhInna, a52. / davIyasaH (mU0 davIyas)-padhAre 2. pAdina-pAhI. * api-pa. nicaya samudAya, sa7. bhItvA (dhA0 bhI)-bhIna. amyavAdinicayaH sanyavAhImAnA samuhAya. praNazyati (dhA nAzu )vinAza pAmecha. 1"nirIhavidarpa.' ityapi sambhavati / 14 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 tti-mAtaram [ zrIzAntinirI! (kU nirI)=he nispRha, he IrachA rahita ! | apekSita vanitA tamAma =kRSNa banAvyuM che vi=viyogavAcaka avyaya. pRthvI-talAne jeNe evo aMdhakArane samUha. =gave, abhimAna. hiM=zuM. vi=nirabhimAnI. tacucca, UMce. hiMdu-siMha, uttamatAsUcaka zabda. vi&idAta=nirabhimAnIne viSe siha (samAna). 3raya udaya. adviacaLa, parvata. aitita (Fjeta )=kALe banAvela. zira=mastaka, zikhara. avani pRthvI. tuvo krizi0iucca udayAcaLanA zikhara upara. tarutaLa.. =jema. aw=Agale bhAga. =hajAra. tama=aMdhakAra mi=kiraNa. mara=samudAya. tannA sUryanA. padhArya he niHspRhI ! jeNe pRthvI-talAne zyAma banAvyuM che evo aMdhakArane samUha (paNa) ucca udayAcalanA zikhara upara (rahelA) sUryathI bhaya pAmIne jema nAza pAme che tema vadhAre dUra evA paraMtu nirabhimAnIne viSe siMhasamAna evA tArAthI bhaya pAmIne zuM anya (pAkhaMDIrUpa) vAdIone samudAya kharekhara vinAza pAme che?"--29 ahidvayaM suravarA avamanya nAkaM ___ saMsArakRcchrabhiduraM nivasanti nityam / nAnAMhipIThasumanoracitAgrabhAgamuccaistaTa suragireriva zAtakaumbham // 30 // anvayaH (he nAtha!) nA kavaca su- iratikrIe ta aa (taka) vala-chU-miDu nAnA-caMdra-uda-sumana-cita-a-mA maM-ive nityaM sura-vaTa niyatti zabdArtha maMdicaraNa, paga. midurabhedanA. thayugala, benuM joDaku. saMtAkrakachUmiDut=saMsAranA kaSTane bhedanA. ciMkacaraNa-yugalane. nivani (dhA vadhU)=nivAsa kare che, rahe che. nityaM sarvadA hamezAM. vara-uttama. nAnA vividha. aMThi =pAdapITha. gvA devAmAM uttama, indrA. sumana=puSpa, phUla. vanya (dhA jana)=avagaNanA karIne. trita (pAsa)=ela. tAva (jUnA devaLekane. aza=AgaLane. saM =saMsAra. mA=bhAga. chuM kaSTa. nAnAM phUpImanovitAmA=vividha prakAranAM sudeva. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] pAdapIThA uparanAM puSpA vaDe racAyA che agra bhAga jenA evA. na =ucca. saruM (mU. taTa )=taTa. zrIlakSmIvimalaviracitam * pArtha " he nAtha ! svargane tirarakAra karIne vividha prakAranAM pAda-pIThA upara ( rahelAM ) surendre saMsAranA kane bhedanArA evA temaja puSpA vaDe nA agra bhAga racAyA ( vyApta ) che evA tathA vaLI merU parvatanA suvarNamaya ucca taTanA jevA evA tArA caraNa-yugalamAM sarvadA vase che.". 30 faft=4-11. suun eka parvatanA. isa rAtomeM ( mU. gAtauma )=suvarNamaya. AtvA'pacetanamaho ! prasavIyavRndaM tvAM smeratAM labhata eva kathaM vihasya ? | patraiH parazriyamato divi bho ! tvadIyaM prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // AvA ( dhA. bhAvU )=prApta karIne, meLavIne, apa=ravAcaka avyaya. cetana=caitanya. apanetana=caitanya-rahita. aho=ahA ! prasavIva=pupasaMbaMdhI. van=samUha, DhagalA. pravIyavRnuM puSpanA Dhagale. ravAM ( mU. yumar )=tane. meratAM ( mU. meratA )=vikasvaratAne, vikAsane. hamate ( dhA. ham )=pAme che. =ja. Aryakrama. vidgha ( dhA. 66 )=vikAsa pAmIne. anvayaH bhos ( nAtha ! ) ataH divi tvadIyaM tri-jagataH paramezvaratvaM prakhyApayat apa-cetanaM prasavIya-vRndaM aho para zriyaM tvAM AhvA patraiH vihasya smeratAM kathaM labhate eva ? | zabdArya vI: ( mU. patra )=pAMdaDAM vaDe. v=uttama. zrI zAbhA. pathriyaM=utkRSTa che zAlA jevuM evA. ataH=ethI karIne vivi ( mU. vin )=svarga'mAM. mol=sakhAdhanasUcaka zabda, he. vAya (mU. carIya )=tArA. prathAvat ( dhA. rahyA )=prasiddha karanAra. triva=traNa. naga=duniyA. 107 trijJAtA=tribhuvananA, kailAyanA. paramezvaraa ( mU. paramezvaratva )=paramezvarapaNAne. pArthe 66 hai ( nAtha ) | ethI karIne svargamAM paNa tArU baileAkayanuM paramezvarapaNuM prasiddha karanArA evA caitanya-rahita puSpanA samUha ( paNa) uttama zAbhAvALA evA tane prApta karIne ( arthAt tArA Azraya levAthI) aheA vikavara thaine pannA vaDe kema vikAsa pAme cheja ?"--31 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zAnti-bhaktAmaram zrIzAntisambhAvya bhadra ! bhavadIyaguNAJ zritAstvA mA bhaveyurapi naitadasatyamatra / yat te kramau zrayati pIThamatipraNimnaM padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // anvayaH (he ) bhadra ! bhavadIya-guNAn sambhAvya tvAM zritAH atra aAH api bhaveyuH, etad a-satya na: yad ati-praNimnaM pIThaM te kramau zrayAta, tatra vibudhAH padmAni parikalpayanti / zabdArtha sambhAvya (ghA0 bhAva )bhAvAne. atra-aDimA. bhadra ! (mU* bhadra)-De yArI ! yathArI. bhavadIya-ApanA. te (mU0 yuSmad )tA. bhavadIyaguNAn mApanA gune. kramau (mU* krama )=yarone.. zritAH (mU. zrita ) mAzraya sIdheya. zrayati (dhA0 zri )-mAzraya che. tvAM (mU0 yuSmad )-tane. pIThaM (mU0 pITha ) pApI8. aAH (mU* acya)-pUlanIya. ati-matirAmavAya avyaya. bhaveyuH (dhA0 bhU)-yAya. nimnanIyu. api para. atipraNimna atizaya nIyu. padmAni (mU0 padma)bhaNI. namnali. tatrayAM. etad ( mU0 etad )-me. vibudhAH (mU0 vibudha devo. asatyaM ( mU0 asatya )-pAH parikalpayanti (dhA0 klae )-raye che. paghArtha he kalyANakArI (jinezvara ) ! ApanA guNonI bhAvanA bhAvyA bAda Apane Azraya lIdhelA evA (cho) A duniyAmAM pUjanIya paNa bane e (kathana) kaMI khaTuM nathI, kemake atizaya nIcuM evuM ke pAda-pITha tArAM caraNene Azraya le che, te pAdapIThanA upara devatAo 5o rathe cha."---2 sAlokalokamaNihArasunAyakasya yAdRk pratApa iha dIvyati te sakhe'lam / dhmAtAnyazAstramada ! soSNakarasya tApastAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // anvayaH (he ) sakhe ! dhmAta-anya-zAstra-mada ! sa-Aloka-loka-maNi-hAra-su-nAyakasya te pratApaH iha alaM dIvyati; sa-uSNa-karasya yAdaka tApaH, tAk vikAzinaH api graha-gaNastha kutH|| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAbha2] 100 zrIlakSmIvimalaviracitam zabdArtha saha-sahita. Aloka- za loka-nA maNi-2.la. hAra-hA2. su-zreSThatAvAya zama. nAyaka-svAbhI. sAlokalokamaNihArasunAyakasya-prAzayuta - rUpI ratnanA hAranA sunAyakane. yAraka (mU. yAdRz ). pratApaH (ma. pratApa )=tly, bhalibhA. iha-mahimA. dIvyati (dhA. diva) hI che. te (mU0 yuSmad )-tArA. sakhe! (mU. sakhi )bhitra alaM-asantatAvAya zabda dhmAta (dhA. dhmA )23hAdhela. anya-52. zAstra-zAsa. madagarva, bhalibhAna. dhmAtAnyazAstramada ! dU2 yo cha anya thAlaunA garva sevA ! (.) uSNa-12ma. kara-ri. soSNakarasya-sUrpanI. tApaH ( mU0 tApa )-tA5, 12bhI. tAdRk ( mU* tAdRzU)tA . kutA-yAthA. graha-Da. gaNa-sabhU. grahagaNasya-anA sahanI. vikAzinaH (mU0 vikAzin )-vizI, prathita. api-pa. padhArtha "jaNe anya zAne garva daLI nAkhe che evA he. mitra ! prakAzayukta lokarUpI ratnonA hAranA sunAyaka evA tAro pratApa A duniyAmAM atyaMta prakAze che. kemake sUryane je tA5 che, tevA vizI mevA khAnA smuhaayt| 555 jyAMthI hAya !"--33 sATopakopezitiropanirodhakAraM mohapravezapihitArarisannibhaM te / divyaM kutazcana yathArthatayA svarUpaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // anvayaH (ha nAtha / ) te sa-ATopa-kopa-ziti-ropa-nirodha-kAraM moha-praveza-pihita-ari-sannibhaM svarUpaM yathArthatayA dRzyA bhavat-AzritAnAM bhayaM kutazcana no bhavati / 1'ziziro. ' iti kha-pAThaH / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rAnti-mAmAn [zrIzAntizabdArtha =sahita. moditAlima mehanA pravezane DhAMkI alopa Apa, vacana-mahAra. denArA DhAMkaNunA samAna. v=odha, gusso. te (H0 yuH6)=tArA. zita kRSNa, kALe. vidya (gU phinca)=suzobhita. ropa Aropa. yutazcatta kayAMthI. ripatrarokavuM te. yathArthatA yathArthapaNe. ac (pAzaFkaranAra. 4v (vahA)svarUpane. sopo parioiniyA=vacana-prahArathI TA (dha da)=joIne. yukta evA kaparUpI kRSNa Aropane rokanAra, ma (nmA )=bhaya, bIka. madamehanIya karma. mati (dhA mU ) thAya che. verA-dAkhala thavuM te. no nahi. hita (vA pA)==DhAMkI dIdhela. Hva Apa. mari=AvaraNa, DhAMkaNuM. Azrita (pa0 bi)=Azraya lIdhela. mi =samAna, mAzritAna=ApanA Azritane. padhArthe (he nAtha !) vacana-prahArathI yukta evA kaparUpI kRSNa Apane nirodha karanArA temaja mihanA pravezane aTakAvanArA AvaraNanA samAna evA tArA svarUpanuM vAstavika rIte darzana karyA pachI tArA Azritene kyAMthI paNa bhaya thatuM nathI."--14 kandarpasarpapatidAhasuparNarUpa ! naSTajvalatsmayahutAzana ! lolupA'pi / tRnimnagA svayamatIrthamiSAmvupaGkA nAkAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // anvayaH ( ) -ti- stuv-! 4ta--putArAnatIrtha-mira abduphaa svayaM lolupA api tRS-nimnagA te krama-yuga-acala-saMzritaM na AkrAmati / zabdArtha =kAmadeva. va sativAdaggf4v =he kAmadevarUpI sapasApa, rAjane bALavAmAM garUDa samAna ! pati=nAtha. nag (dhA nara) nAza pAmela. hag=LavuM te. vesTara (dhA) 4)=prakAzamAra, supa garUDa. rata=garva, abhimAna. vsvarUpa, kutarAna=agni, Aga. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlakSmIvimalaviracitam 111 111 navarAmathatAvAra nAza karyo che. prakAzamAna | =kAdava, kacaro. garvarUpa agnino jeNe evA (saM.) atIrthamiSALu kutIrtha temaja kapaTarUpI jaLane DhoLu ( sojI)=lAlacu. kacaro che jene viSe evI. pikapaNa. nahi. tRtRSNa. Amiti (pa0 mi)=AkramaNa kare che. niva=nadI. jAma=caraNa. nana tRSNArUpI nadI. gujaEyugala, benuM joDakuM. racayaMtratAnI meLe, jAte. maraNa=parvata. saMzrita (dhA ki = Azrita. tIrtha-kutIrtha, bhiva=chaLa, kapaTa. ma zritaM caraNa-yugalarUpI parvatano A =jaLa. te (muyud)=tArA. padhArtha he kaMdarparUpI sarAjane bALavAmAM garUDa samAna ! (jeNe) jAjavalyamAna abhimAnarUpI agnine nAza karyo che evA he (nAtha) ! kutIrtha tathA paTarUpI jaLanA kacarAvALI temaja svarya lAlacu evI tRSNA-nadI tArA caraNa-yugalarUpI parvatane Azraya lIdhelA (jIva)nuM AkramaNa karatI nathI."--upa spaSTIkaraNa kaMda-vicAra- zrIbapabhadisarita caturvizatikAnA 34 mA padyanA spaSTIkaraNamAM kaMdarpanI kuTilatAne thoDe ghaNe aMze vicAra karelo hovAthI te saMbaMdhamAM vizeSa kahevAnuM khAsa bAkI rahetuM nathI, paraMtu A kaMdarpa yAne anaMganI duraiyatAnuM zrIvinayacandra munivare AlekheluM svarUpa nignalikhita aSTaka uparathI vizeSataH phuTa thatuM hovAthI te atra bhASAntara sahita ApavAmAM Ave che. zrIvinayacaMdramunivaryakRtaM // anaGgadurjayASTakam // sulabhamarizatAnAM nAzanaM propatAnAM sulabhamanazanaM vA dhAraNaM vRttamatra / sulabhamudanidhervollanaM vA bhujAbhyAmatikaThinamanaGga mAraNaM mAnuSANAm ||1||-maalinii 1 gANinI-phaLa " nAmathavuM mArinI morijoDA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntibhaktAmaram [ zrIzAnti seMkaDA ugra duzmanAne nAza karavA, anazana karavuM, vrata dhAraNa karavuM ke samudrane be hAtha vaDe tarI javA e manuSyAne mATe sulabha che, paraMtu madanane mAravA te atizaya kaThina che.--1 sulabhamanalamadhye majjanaM vA'zanaM vA sulabhamazitarazmezcakSuSA razmipAnam / sulabhamibhavarairAyodhanaM madyamattairatikaThinamanaGgaM mAraNaM mAnuSANAm // 2 // agnimAM snAna karavuM, tenuM bheAjana karavuM, sUryanAM kiraNAnuM netra vaDe pAna karavuM ke monmatta kuMjararAjanI sAthe yuddha karavuM te manuSyAne mATe sukara che, paraMtu anaMganA aMta ANavA te atizaya duSkara che.--2 112 sulabhamasukarAyAM kandarAyAM nivAsaH sulabhamatulazakteH paJcavaktrasya vaktre | prakaTita humanyobhI (1)paNe pANidAna - matikaThinamana mAraNaM mAnuSANAm // 3 // kaSTakArI guphAmAM nivAsa karavA ke atyaMta kApAyamAna thayelA temaja asAdhAraNa khaLavALA evA siMhanA bhayaMkara vadanamAM hAtha nAkhavA te manuSyane mATe sulabha che, kintu madanane mAravA te dhaNuM muzkela che.--ka sulabhamazitarazmerdarzanaM kRSNanaktaM sulabhamanudinaM vA hrAsanaM kaNTakAnAm / sulabhamalaka pAzAlluzcanaM sAnubhAvAdatikaThinamanaGge prAraNaM mAnuSANAm // 4 // kRSNa pakSanI rAtrie sUryanA darzana thavA, nirantara kAMTAomAM besI rahevuM ke dezanA samUhunA leAca karavA te manuSyAne mATe sulabha che, paraMtu kAmadevanA vadha karavA te kharekhara atyaMta dur che.--4 sulabhamanudinaM vA bhojanaM bhaikSyavRttyA sulabhamanudinaM vA''kAzamadhyoDayaM vA / sulabhamanudinaM vA bhUdharAgre nivAso tikaThinamanaGgaM mAraNaM mAnuSANAm / / 5 / / sarvadA bhIkha mAMgIne bhAjana karavuM, niraMtara AkAzanI madhyamAM uThyA karavuM ke parvatanA zikhara upara sadA nivAsa karavA te manuSyane mATe muzkela nathI, paraMtu pradyumnanA prANa levA te kuzaya che.--pa Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhatAbhara ] zrIlakSmI vimalaviracitam sulabhamanudinaM vA nIrasaM bhuktamekaM sulabhamanudinaM vA bhISaNAraNyavAsaH / sulabhamanudinaM vA''zAmcaratvaM vidheyamatikaThinamanaGgaM mAraNaM mAnuSANAm || 6 || pratidina eka vAra nIrasa bhAjana karavuM, sarvadA bhayaMkara jaMgalamAM rahevuM ke sA digambarapaNuM AcaravuM te manuSyAne mATe sukhada che, paraMtu kAmano vinAza karavA te atizaya duHkhada che.-6 sulabhamahidharaNyA dhAraNaM vidyayA vA sulabhamahiziraskAdAnayaM vA maNervA / sulabhamatitapaskaM vA vidheya (yaM) sughoraM hyatikaThinamanaGgaM mAraNaM mAnuSANAm // 7 // vidyA vaDe sarpanI nADI pakaDavI athavA sarpanA mastaka uparathI maNi levuM ke atizaya dhAra tapazcaryAM karavI te manuSyane mATe sulabha che, paraMtu madanane! nAza karavA te atyaMta kaThina che.--cha iSurasavasucandre ( 1865 ) vatsare mAdhave ca vimaladhavalapakSe vAsare tigmarazmau / nikhilahRdayanandaM sadguroH suprasAdA anu muni' vinayendu'nASTakaM proktametat // 8 // 113 1865nA varSamAM vaizAkha mAsamAM (athavA vasaMta RtumAM ) nirmaLa zukala pakSamAM, ravivAre sadgurUnI mahAkRpAthI ( zrI )vinayacandra munie samarata ( leAka )nA hRdayane kharekhara AnaMda ApanArUM A aSTaka karyuM.--8 dizyeta muktiriti vA nahi sevayA'sya mithyA vimarzanamado'sti madojjhitasya / saMsAraduHkhanicitaM yadi pApavarhi tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // anvayaH ( he nAtha ! ) yadi tvat-nAman - kIrtana - jalaM saMsAra- duHkha - nicitaM a-zeSaM pApa - vahiM zamayati, ( tarhi ) asya mada - ujjhitasya ( tava ) sevayA muktiH dizyeta nahi vA iti adaH vimarzanaM mithyA bhasti / 15 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zAnti-bhaktAmaram [ zrIzanti zabdArtha dizyeta (dhA diza)-bhaNe. muktiH (mU* mukti )=bhuti, bhIkSa. iti-bhema. vAyacA. mahi-nahi. sevayA (mU0 sevA ) sevAthI. asya (mU0 idam mAnA. mithyA gaTa. vimarzanaM (mU0 vimarzana )-viyAra. adaH (m adas) me. asti (dhA0 asU)-che. mada-ga. ujjhita (dhA0 ujjh )=57 sIdhekSa. madojjhitasya-maha-rahita. saMsAra-saMsAra. duHkha-du:4. nicita (dhA0ci)=vyAta. saMsAraduHkhanicitaM sa sAnA dupayI vyApta. yadine. pApa-pAya. vahni-ami, bhAga. paapvhi-paa535| abhine nAmannAma. kIrtanAtana. jala-1, pI. tvanAmakIrtanajalaM tArA nAmanA tina35 . zamayati (dhA. zam )-zAMta pAuche. azeSaM ( mU0 azeSa ) saMpUrNa padhArtha nAthanA nAma-kIrtanane prabhAva bahe nAtha! je tArA nAmanA kItinarUpI jaLa saMsAranA duHkhathI vyAta evA samarata pAparUpI agnine bUjhAvI de che, te pachI A mada-rahita evA tArI sevAthI mukti maLe ke kema evo viyA2 (122 ) 12 cha."-38 phUtkAranirgatagaraprasarahavAgni dhUmrIkRtatrijagatIjanasadguNaudhaH / daMdazyate jina ! na taM smayadandazUka-- stvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // anvayaH (he ) jina ! yasya puMsaH hadi svat-nAman-nAga-damanI ( vartate), taM phUtkAra-nirgata-garaprasarat-dava-agni-dhUmrIkRta-tri-jagatI-jana-sat-guNa-oghaH smaya-dandazUkaH na daMdazyate / 1'garAptamukhAhikAnta ' iti kh-paatthH|'jgdevNvcH sudhAtad' iti kha-pAThaH / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAbha2] zrIlakSmIvimalaviracitam 115 zabdArtha phUtkAra . prasaratA dAvAnala vaDe dhUmravarNa karyo che gelenirgt (dhA0 gam )-nIne. kayanA mAnavanA sadUguNanA samUhane jeNe evo. gara-viSa, 32. daMdazyate ( dhA0 daza ) atizaya 423 che. prasarat (dhA0 s)-prasarato. jina ! ( mU0 jina )-De tIrtha2 ! dava-pana. namnali. agni-mA. taM ( mU0 tad ) tene. dhUmrIkRta-dhUmAnA pAkA resa, 1 ane rAtA smaya, abhimAna. vApAnI re. daMdazUka-sarpa, sA5. tritraya. smayadandazUka:535 sa5. jagatI-duniyA, so. nAman-nAma. anabhanuSya nAgadamanI-sApane vaza nArI DI. sadguNa-sague. tvannAmanAgadamanI-tAzanAmasA nAga-hamanI. ogha-sabhU. hRdi (mU0 hRdu ) yama. phUtkAranirgatagaraprasaraddavAgnidhUmrIkRtatrijagatI- | yasya( mU0 yad )-nA. jnsdgunnoghH-55|maathii nANesA ramAthA | puMsaH ( mU0 puMs )=535nA. padhArtha he tIrthaMkara ! je purUSanA hRdayamAM tArA nAmarUpI nAgadamanI che, tene darparUpI sarSa ke jeNe pheMphADAmAMthI nIkaLelA jheramAMthI prasaratA dAvAnala vaDe aikyanA manuSyanA sadaguNanA samUhane va manAya: che te 427tA nathI."-37 nirdasyumitratara ! yadyasi vItarAga stvadrAgiNAM kathamanantabhavodbhavAktam / AdityataH kimu na tu tvadavAGmukhAnAM tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti ? // 38 // anvayaH (he) nir-dasyu-mitra-tara! yadi ( tvaM ) vIta-rAgaH asi, ( tarhi ) kathaM tvat-avAc-mukhAnAM svad-rAgiNAM ananta-bhava-udbhava-aktaM tamaH tvat-kIrtanAt AdityataH (tamaH) iva kimu na tu(nu) bhidAM upaiti ? / 1..tasa 1' iti k-paatthH| 2'bhavodbhavAI' iti k-n-paatthH| 3 'nanu ' iti prtimaati| Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 rAtti-mamaram [zrIzAnti zabdArtha nira=abhAvasUcaka avyaya, sAyitaH (pUmAhitya)=sUryathI. vadhu duzamana. mui -zuM. mitra=nehI, svadAra. ja nahi. nisthigitA!=duzmana ke dostadAra nathI jene evA tu vaLI. =je. avAz2a namra, nIcuM. gati (pA mam)-nuM che. muva=mukha, vana. vAtatr: (mU0 vorA1) vItarAga rAgarahita. atvAmagif=ArA tarapha nameluM che mukha jemanuM ifjana=AgI. evA. tyAninAM tArA rAgIonuM. rtana-kIrtana. zaM-kema. varasorsanAtana rA kIrtanathI. ananta anana, agaNita. taH (mU taman '=(1) atAna; (2) aMdhakAra. ma=bhava, janma, =jema. drava utpatti. A savara, jaladI. ahvyA. miyAM (mumitA)=nAzane. anattama vA=ananta bhavonI utpattithI vyApta. | kati (vAM 6)=pAme che. padhArtha jene (koI) zatru ke (koI) mitra nathI evA he (nAtha) ! je tuM vItarAga che, te pachI tArA prati namra mukhavALA temaja tArA rAgI evA (jana)nuM ananta bhavathI utpanna thayeluM ajJAna jema sUryathI aMdhakAra nAza pAme che tema kema kharekhara satvara nAza pAme che?--38 santaptadIptatapanIyamanojJamUrte ! udgacchadUmicalabhAvavinAzarUpam / sadhyAnagandhamiha kovidacaJcarIkA stvatpAdapaGkajavanAyiNo labhante // 39 // anvayaH () sattA-hIra-sAnI-mano-mUrta svata-14-11-vana-Azrayana krovijhana cha-karSi-28-mAva-vinAza- sava-dAna-dhaM juduM jamatA zabdArtha janatA (pA ta6 )=rUDI rIte tapAvela. mUrti (1) pratimA (2) deha. rA(dhArI)=tejasvI, caLakatuM. santItAnI manokU =rUDI rIte tapAvelA tapanI kasuvarNa, sonuM. temaja caLakatA senAnA jevI manahara mUrti che. no manohara, jenI evA! (saM...) Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhatAbhara ] unnacchat ( dhA0 gam ) = n. Urmi = sosa, bholu. cala = yapala. bhAva = svabhAva. vinAza-nAza, kSama. rUpa-svabhAva. udgacchadUrmi cala bhAva vinAzarUpaM = utA che leAlA jemAM evA temaja capaLa nAza karavAnA svabhAvavALA, sat = uttama. dhyAna=dhyAna. gandha=suvAsa. zrIlakSmIvimalaviracitam 3 svabhAvane 1 kha ga - pAThastu yathA saddhyAnagandhaM - uttama dhyAnazca sugaMdhane. iha = sobhAM kovida = vidvAna paMDita. caJcarIka= amara, lbhre|. kovidacaJcarIkAH = paMDita3pI amarA. pAda-ya25. paGkaja=mbhaNa. pArthe 66 rUDI rIte tapAvelA temaja caLakatA suvarNanA jevI maneAhara mUrttivALA ( he nAtha ) I tArA caraNu-kamalarUpa vananeA Azraya lenArA paNDitarUpI bhamarAo jemAMthI kallAlA uchaLI rahyA che evA temaja capaLa svabhAvanA nAza karavAnA svabhAvavALA evA uttama dhyAnarUpI sugaMdhane A sobhAM pAme che." - 38 vana=pana. Azrayin = Azraya senAra. tvatpAdapaGkajavanAzrayiNaH=tArA yara-bhasa3pI vanane Azraya lenArA. labhante ( dhA0 labh ) = pAche. mAhAtmyamadbhutataraM jina ! tAvakInaM kaizcit kuzAgramatizAlibhirapyagamyam / niHsaGkatAM tvayi sarAgadRzo'pi martyA - svAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // anvayaH (he ) jina | tAvakInaM adbhuta taraM mAhAtmyaM kaizcit kuza - agra mati - zAlibhiH api a - gamyam / ( yataH ) tvayi sa - rAga - dRzaH api martyAH bhavataH smaraNAt trAsaM vihAya niHsaGgatAM vrajanti / 117 mAhAtmyamatra tava kairapi cintanIyaM dhyeyagAtratapaso sukarAn na kecit / antaM janurnidhanayogRhiNastu ke'pi - ari (?) vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // ' Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 te. zAnti-bhaktAmaram [zrInti zabdArtha mAhAtmyaM (mU0 mAhAtmya )bhADAma, prA. | agamyaM ( mU* agamya )-bhaya, na one N415 adbhutataraM ( mU0 adbhuta )-padhAre Azcarya , atizaya arthamA 5mAunA2. | niHsaGgatAM ( mU0 niHsaGgagatA )=&dvejAne, jina !(mU0 jina vItarAga! bhutine. tAvakInaM (mU0 tAvakIna )=tAI. tvayi ( mU0 yuSmad )-tAre viSe. kaizcit ( mU0 kim )=1/3thA. rAga-rAga, ne. kuza-putha, tanu ghAsa, En'. dRza-Ti. agrabhAgamA bhAga. sarAgadRzaHzayuta dRSTi manI sevA. mati-zuddhi mAH (mU0 martya ) mAnI. trAsaM (mU0 trAsa)vAsane, sapane. zAlina-(1) ; (2) zAsanA2. vihAya (dhA. hA )%3DIna, salane, kuzAgramatizAlibhiH zanA manApI tANa bhavataH (mU0 bhavat )=ApanA. buddhivALAothI. smaraNAt ( mU0 smaraNa)-224thI. apimpaya | vrajanti (dhA baj ) pAne che. padhArthe "he vItarAga ! tAre atizaya Azcaryajanaka prabhAva kuzAgra buddhivALA evA koIne paNa gamya nathI, (kemake) tAre viSe sarAga dRSTivALA evA paNa mAnavo tArA maraNathI bAsa tane bhutine pAme cha.".-40 yairApi te vizadadharmataTAkatIra mutphullabodhakamalaM zuci hNstulyaiH| te'sArabhogaparikhAM na tu bhoktumIzA mA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // anvayaH yaiH haMsa-tulyaiH (matyaH ) tu te zuci utphulla-bogha-kamalaM vizada-dharma-taTAka-tIraM Api, te makara-dhvaja-tulya-rUpAH mAH asAra-bhoga-parikhAM bhoktuM na IzAH bhavanti / zabdArtha yaiH (mU0 yada)-ramAthA. vizadadharmataTAkatIraM-nimaNa dhama35taNAvanA bhApi (dhA0 ApAta yo. utphulla-vi3252. tian. vizada-nima bodha-jJAna. dharmama. kamala-bhaNa. taTAka-taNAva. utphullabodhakamalaM-vi4252 jaan35|| ma rane tIra=in. viSe evA. 1.zucihasa.' ityapi saMbhavati / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAbhara ] zuci ( mU0 zuci ) = pavitra. haMsa = sa. tulya=samAna. haMsatulyaiH= MsanA samAna. te ( mU0 tad) -mo. asAra = niHsAra, sAra vinAnA. bhoga - loga. parikhA=bhA. asArabhogaparikhAM=niHsAra loga3cI pAne. 7=116. zrIlakSmIvimalaviracitam tu = vizeSatAvAya vyavyaya. bhoktuM ( ghA0 bhuj ) = bhogavavAne. IzAH ( mU0 Iza ) = samartha. martyAH ( mU0 martya ) = bhAnave . bhavanti ( dhA0 bhU ) = thAma che. makaradhvaja = abhaheva. pArtha 66 haMsanA jevA je mAnavAe pavitra tathA vikasvara jJAna-kamalavALA evA nirmaLa dharmarUpI taLAvanA tIrane prApta karyuM che, te madana samAna rUpavALA mAnave niHsAra bhAgarUpI khAine logavavAne samartha nathI."---41 svar=svarga". narman = 1131. zarman = subha paribhoga bhogavate. vipAka - vibhAU, uha5. svarnarmazarmaparibhogavipAkarUpo tulya= samAna. rUpa = 35. makaradhvaja tulyarUpAH= amahevanA me 35 che jemanuM evA. dharmo'sti yo'mitasukhAkara ApadastaH / taM prApya karma nRpabaddhanijasvarUpAH sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // anvayaH rUpa-35. svarnarmazarma paribhogavipAkarUpaH = svarganI DIDAnA sukhanA paribhAganA udayarU5. dharmaH ( mU0 dharma )=dhabha. yaH svara- narman -karman - paribhoga-vipAka-rUpaH dharmaH amita-sukha-Akara : Apad-bhastaH asti taM prApya karman - nRpa - baddha-nija svarUpAH sadyaH svayaM vigata- bandha-bhayAH bhavanti / zabdArtha 119 asti ( ghA0 as ) = che. yaH ( mU0 yad ) = ne. amita = aparimita, vyApAra. sukha= supa. Akara = bhAlu. amitasukhAkaraH =2aparimita sumanI pAipa. Apad= vipatti. asta ( dhA0 as ) =2rela. ApadastaH = vyApattine dUra karanAra. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zAnti-bhaktAmaram [zrozAnti taM (mU. tad-tene. | sadyasme bha . prApya (dhA. Ap )-bhaNapAta. svayaM pAtAnI bheNe. karmanma . vigata (dhA. gam ) vizeSa uzana gayeto. nRpa-zala. bandhama-dhana. baddha (dhA* bandh )-4dheisa. nija-potAnu. bhaya-mI. svarUpa-2135, ema. vigatabandhabhayAH vizeSe uzana gayo chama-dhananAlaya karmanRpabaddhanijasvarUpAbharAta 43 madhAyuche bhne| mevA. pitAnuM svarUpa evA. | bhavanti ( dhA0 bhU) yAya 7. padhArthe ravarganI krIDAnA sukhanA paribheganA vipAkarUpa je dharma sukhanI khANarUpa che temaja Apattine dUra karanAre che, te dharmane pAmIne karmarAjA vaDe pitAnuM svarUpa baMdhAyuM che (arthAt AcchAdita thayuM che) evA jIvo satvare pitAnI meLe bandhananA bhayathI mukta bane che."--42 svargasya bhoga iha hasta ivAsti tasya bhUyiSThapuNyakaNakIlitajIvitasya / kaivalyanirvRtivadAnyasamaM prazastaM yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // anvayaH yaH matimAn imaM prazastaM kaivalya-nirvRti-vadAnya-samaM tAvakaM stavaM adhIte, tasya bhUyiSTapuNya-kaNa-kIlita-jIvitasya haste iva svargasya bhogaH iha asti / zabdArtha svargasya ( mU0 svarga )=2 nA. kaivalya avasajAna. bhogaH ( ma0 bhoga.)oga, mAna. nivRti-suma. iha-yA duniyAmAM. vadAnya-hAtA. haste ( mU0 hasta )=DAyamA. sama-samAna. kaivalyanirvRtivadAnyasamaMsajAnanA sumanA AtA bhasti (dhA0 as che. samAna. tasya (mU0 tad )tana. prazastaM (mU0 prazasta )=prazasAna pAtra. bhUyiSTha (ma* bahu ) , satyaMta. yaH (mU0 yad ) . puNya-pura5. tAvakaM (mU0 tAvaka )-tArA. kaNa-31. stavaM (mU. stava )ratAnane. kIlita-madhila jIvita-vita,04na, mAyuSya. imaM (mU0 idam )-mA. bhUyiSThapuNyakaNakIlitajIvitasya-ata puryn| matimAn ( mU0 matimat )-bhu&iA ... zavayu cha AyuSya ne mevA. adhIte ( dhA0 i )=46555 re cha, 54 che. 1.spabhoga' iti ka-sa-pAThaH / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlakSmIvimalaviracitam 121 padhArtha "je buddhizALI (mAnava) kevalajJAnanA sukhanA dAtA samAna tathA prazaMsAne pAtra evA A tArA ratatranuM adhyayana kare che, te atyaMta puNyanA kaNe vaDe bAMdhelA AyuSyavALA (jana)nA haratamAM jANe varganA bhoga A duniyAmAM AvI rahe) che."-43 udyanti cittasarasi stavatoyajAni _ 'zAnte'rjinasya karuNAcchajalaughabhAji / nuryasya sacchatadalapramukhAsanasthA taM mAnatuGgamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // anvayaH yasya nuH karuNA-accha-jala-ogha-bhAji citta-sarasi zAnteH jinasya stava-toyajAni udyanti, te mAna-tuluM () satta-rAta-muha-zAsana-kathA vA mI kutA zabdArtha kutti ( dho- 6 )=uge che. 7 ( )=manuSyanA. vira=mana. yastha (50 16)=jenA. rajUsarovara. =rUDuM, cittaravi=manarUpI sarovarane vije. rAta8=o pAMkhaDIvALa kamaLa. tava stotra, stavana, pramu=pramukha. toya==kamala.. jAtana=Asana. tathAnistotrarUpI kamaLo. rahyA rahevuM. rAte (mU0 ti)=zAnti(nAtha)nA. chatawkhulAsattarathAkaDI kamaLa pramukha Asana nirca (pU gina)=tIrthakaranA. upara beThelI. haLat=karUNA, dayA. taM (ta6)=tene. achatranirmaLa. mAna-ga. gaDha jaLa, pANI. =samUha. mAnakuvaMgarva vaDe UMcA. mA=bhajanAra. azat (mULa parI )=svataMtra, vAdaLA chavajhaumAni=dayArUpI nirmaLa jaLane | mupaiti (ghA- EsamIpa Ave che. bhajanArA. ' amIH (0 ) lakSmI, pavArtha je manuSyanA dayArUpI nirmaLa jaLanA samudAyane bhajanArA cittarUpI sarovarane viSe (ALamA) tIrthaMkara zAnti(nAtha)nAM stavanarUpI kamaLa Uge che, te abhimAnathI ucca manuSyanI samIpa rUDA kamaLa pramukha Asana upara beThelI temaja svataMtra evI lakSmI Ave che."--44 =UMce. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zAnti-bhaktAmaram [ zrIzAnti zrIkIrtinirmalagurozcaraNaprasAdAd bhaktAmarastavanapAdaturIyamAptvA / pAdatrayeNa racitaM stavanaM navInaM lakSmIsitena muninA vimalasya shaanteH|| 45 // anvayaH zrI-kIrtinirmala-guroH caraNa-prasAdAt lakSmI-sitena muninA bhaktAmara-stavana-pAda-turIyaM AptvA pAda-trayeNa vimalasya zAnteH navInaM stavanaM racitam / zabdArtha zrImAnavAya za6. AptvA (dhA0 Ap ) pAbhIna. kIrtinirmala=tivimaNa. ytrshune| samUha. guru-13, sadhyA54.. pAdatrayeNa yara / 53. zrIkIrtinirmalaguroH zrImativimA gunA. racitaM ( mU0 racita )-2yAyedA. caraNa-ya295, . stavanaM (mU0 stavana )-ratotra. prasAda-pA. navInaM (mU. navIna )-nUtana, navIna. caraNaprasAdAtyaraenI pAthI. lakSmI-abhI. bhaktAmara-tAbha2. sita (dhA0 so)madheisa stavana-retAtra pAda-ya2. lakSmIsitena=sabhI 43 pAMdhesa. turIya-yo. muninA ( mU0 muni ) bhuni 3. bhaktAmarastavanapAdaturIyaM-matAbharatAra yAthu | vimalasya ( mU0 vimala ) nimaga. caraNa. | zAnteH ( mU0 zAnti )-ti( nAtha )nA. padhArtha "zrI kIrtivimala gurUnI caraNa kRpAthI lamIvimala munie "bhaktAmara' stotranuM evuM caraNa laIne traNa (navIna) caraNe vaDe nirmaLa zAnti(nAtha)nuM tAtra racyuM."-45 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvinayalAbhagaNigumphitaM ||paarshvbhktaamrm // (bhaktAmarastotrasya samasyAvandharacanA) --Treemem __ namaH zrIpArzvapataye / pAdAravindamakarandarasaikalubdha___ mugdhendirapravaranirjaravRndavandyam / 'pArcezvaraM pravitatazriyamadvitIya mAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // satkAyasundaramanovacanaprayoga smpuurnnsaadhnvidhaangunnaikdkssaiH| yaH sevitaH paramadhArmikasiddhasadhaiH stoSye kilAhamapi taM prathama jinendram // 2 // ( yugmam ) anvayaH yaH sat-kAya-sundara-manasa-vacana-prayoga-sampUrNa-sAdhana-vidhAna-guNa-eka-dakSaiH paramadhArmika-siddha-saGgaiH sevitaH, taM pAda-aravinda-makaranda-rasa-eka-lubdha-mugdha-indira-pravara-nirjaravRnda-vandya pravitata-zriyaM bhava-jale patatA janAnA a-dvitIya Alamvana pratha-maM jina-indraM 'pArzva-' IzvaraM ahaM api kila (prathamaM ) stoSye / zabdArtha pada-ya295, 5. indira prabha2, mamare. aravinda-bhaNa. pravarattama. makaranda-bha72-6, bhagarnu sara. nirjara deva. rasa-2sa. vRnda-sabhUkha. eka-aditIya, asAdhAraNa, vandya-pUlanIya, 4-6 421 // yoya. lubdha (dhA* lubha )-58. pAdAravindamakarandarasaikalubdhamugdhendirapravarani. mugdha-su062. rjaravRndavandyaM-ya25-3manA saranA 2sane Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 viSe asAdhAraNa laMpaTa evA sundara bhramaranA samAta uttama surezanA samUhane pUjavA lAyaka. pArzva=pA( nAtha ), jaineAnA trevIsamA tIrthaMkara. rzva--paramezvara, nAtha. pArthezva=pArzvanAthane. pratita ( pA. tana)=atyaMta vistAra karela. zrI=lakSmI. pravatartAzrvayaM-(1) atyaMta vistAra karyAM che lakSmIne jeNe evAne; ( 2 ) atyaMta vistAravALI che zAbhA jenI evAze. advitIya ( mU. adbhuitIya )=asAdhAraNuM. Ahantarna ( mU. bAhatmyana )=AdhAra. mana=saMsAra. naha-samudra, savanao=saMsAra-samudramAM. patatAM ( mU. patata )=paDatA. JanAnAM ( mU. gana )=leAkeAnA. sat=sundara. jAya=deha, zarIra. sun=sundara, zubha. mana=mana, citta. vacana-vacana, khela, prayoja=prayAga. sampU=saMpUrNa, pUrNa. sAyana=sAdhana. vidhAna=kAya. pArzva-bhaktAmaram zuLa=guNu, vRkSa-catura. satkAya sundara manovacanaprayogasampUrNa saadhnvidhaanamuLAleH=sundara zarIra, zubha citta ane vacananA prayAge vaDe sa MpUNu` sAdhananA vidhAnarUpa guNamAM asAdhAraNa catura. T: ( mU. car)=je. sevitaH ( mU. sevita)=sevAyela. parama=atyaMta. dhArmiTM=dhArmika, dharmaniSTha, siddha=( 1 ) nAnasi%0; (2) prasiddha. sa =( 1 ) sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAne samudAya; ( 2 ) prathama gaNadhara paramadhAmini prasaA=uttama dhAmika siddhanA save vaDe. [317414 stoLye ( dhA. tu )=huM stuti karIza, ziha=kharekhara. * pArthe '' * sundara zarIra, zubha citta ane ( vizuddha ) vacananA prayAgA vaDe sa MpUrNa sAdhananA vidhAnarUpa guNamAM asAdhAraNa catura evA atyaMta dhArmika siddhanA saMdhA vaDe je sevAyelA che, te caraNa-kamalanA kesaranA rasane viSe adritIyapaNe laMpaTa evA manehura bhramaranA samAna uttama surAnA samUhane pUjanIya evA, lakSmInA atizaya vistAra karanArA, vaLI saMsAra-samudramAM paDatA ( DUbatA ) janAnA adritIya AdhArarUpa tathA vaLI vizALa roAbhAvALA evA jinezvara pArzvanAthanI huM paNa kharekhara stuti karIza."---1-2 kArlR ( mU. asmaya )=huM. avi=paNa. x ( mU. ta )=tene. pradha=vistINuM, vizALa. mA=( 1 ) lanI; ( 2 ) zaibhA. prathamaM=( 1 ) viratI' che lakSmI jenI evA; ( 2 ) vizALa che zabhA jenI evA. Dijhana=sAmAnyadevalI ravuM=uttamatAvAcaka zabda sinemAM=jina-patine, jinezvarane. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtAbhara] zrIlAbhavinayagaNigumphitaM 125 nAtha ! tvadIyaguNasaMstavanaM cikIrSu lapsye vidagdhajanahAsyapadaM vimohAt / mUDhAhate mukuramadhyagAtasya bimbamanyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // anvayaH (he ) nAtha ! tvadIya-guNa-saMstavanaM cikIrSuH ( ahaM ) vimohAt vidagdha-jana-hAsya-padaM lapsye, ( yataH ) mUDhAt Rte kaH anyaH janaH mukura-madhya-gataasya bimbaM sahasA grahItuM icchati ? / zabdAthe gata-Arya nAtha / ( mU0 nAtha )-De anu! mUDhAt ( mU0 mUDha )-bhUmanA. tvadIya-tArA. Rte-sivAya. guNa-gue. mukura-mAiza, paM. saMstavana-satana, prazaMsA. madhya-kyA bhAga. tvdiiygunnsNstvnN-taa| guzAnA satanane. gata (dhA0 gam ) gayesa. cikIrSaH (dhA. kR)2pAnI nApANI. mukuramadhyagatasya pAnA madhyamA gayesA. lapasye (dhA. lam ) pAnIza, aspabimba= mukhamaDaLane vidagdha parita, yatura. anyaH (mU0 anya )-bhIle. jana-gana, mo. kaH (mU0 kim )=o. hAsyA2ya. icchati (dhA0 iS ) . pada-sthAna. janaH (mU0 jana ) manuSya. vidagdhajanahAsyapadaM-yatura nagananA hArayanA sthAnane. sahasA-mema. vimohAt (mU0 vimoha ) vizeSa mAnane lIdhe. | grahItuM (dhA0 graha )=54pAne. vArtha "he prabhu ! tArA guNonuM saMkIrtana karavAnI abhilASAvALo huM atizaya ajJAnane lIdhe catura janonA hAsyanA sthAnane pAmIza. (kemake) mUrkha sivAya ke anya manuSya darpaNanA madhyane prApta thayetA bhupamaeDagane ma hue 721 // 42 !"-3 kazcid vipazcidiha no jagati prabhUSNu yastvadguNaughagaNanAM prakaTIkaroti / ko lazyed gaganamAzu padaiH prasahya ? ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // 1 gatendubimba'- 'gatArkavimba- veti pratibhAti / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 pArzva-bhaktAmaram [zrIpA anvayaH (he nAtha ! ) yaH tvad-guNa-ogha-gaNanAM prakaTIkaroti, (saH ) kazcit prabhUSNuH vipazcit jagati no; ( hi ) kaH iha padaiH gaganaM Azu prasahya laGghayet, kaH vA ambu-nidhiM bhujAbhyAM tarItuM alam ? / zabdArtha zcita (mU0 sim+ vi)=Ika. ja (mU0 lim)=koNa. vipazcita (vivayi)=pati. ja (dhA tam)=oLaMgI jAya. A duniyAmAM. ne (pU jAnana )=AkAzane. to nahi. Azu-jaladI, jAti ()=duniyAmAM Hi (jU v)=pago vaDe. amULu (mULa amULu) (1) prabhAvazALI; (2) pra@i baLAtkArathI, samartha. vAra(1) athavA (2) temaja (mU0 ca8)=je. tarInuM (dha g)=tarI javAne. guor=guNa aDhaM=samarthatAvAcaka avyaya. yoja=samUha. amuka jaLa. jAnA gaNatrI, nidhi bhaMDAra. taddoSAnAM-tArA guNonA samUhanI gaNatrIne. | amyunipiM=jaLanA bhaMDArane, samudrane. karI vi=prakaTa kare che. | mujhAmyiAM (mULa muja)=be hAtho vaDe. padyArtha (he nAtha !) tArA guNonA samUhanI gaNanAne ja prakaTa kare evo koI prabhAvazALI [ athavA samartha vidvAna jagatamAM nathI; (kemake) A duniyAmAM keNa paga vaDe jaladI gagananuM baLAtkArapUrvaka uIMghana kare athavA kaNabe hAtha vaDe samudra tarI javAne samathe che ?"-4 spaSTIkaraNa IzvaranA guNonI gaNanA IzvaranA guNe agaNita che-ananta che eTale tenI gaNanA thaI zake tema nathI. sakaLa vastune jANanArA ane ethI karIne IzvaranA samagra guNathI paricita evA sarvajJa paNa tenI gaNanA karI zake tema nathI, kemake e kArya azakya-asaMbhavita che. eka vastune jANavI e judI vAta che ane tene prakaTa karavI te judI vAta che. keTalIka vAra te jANelI vastu agaNita na hevA chatAM paNa te prakaTa karI zakAtI nathI, kemake te vAta darzAvanArA zabda nathI. dareka manuSya ghIne svAda kevo che te jANe che, paraMtu jeNe dhIne kaI paNa divasa vAda lIdhe na hoya, tenI AgaLa tenuM yathArtha svarUpa vANI dvArA kaNa varNavI zake? evI rIte sarvajJa je vANI dvArA IzvaranA ananta guNene prakaTa karavAnuM kArya hAtha dhare, te te kArya potAnA jIvana daramyAna are evA seMkaDe jIvanane dhAraNa kare to paNa te daramyAna te naja pUruM karI zake. anya zabdomAM kahIe te agaNita-ananta guNone prakaTa karavA mATe ananta kALa joIe. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlAbhavinayagaNigumphitaM 127 kadAca samudrane be hAtha vaDe tarI javAmAM ke kuzAgra vaDe tenA jaLane mApavAmAM ke svayaMbhramaNa nAmanA aMtima samudranuM pAna karI javAmAM ke be bhuja vaDe pRthvIne upADavAmAM ke AkAzamAM uchaLI caMdranuM ullaMdhana karavAmAM ke merU parvatane hAtha vaDe kaMpAvavAmAM kaiM mastaka vaDe parvatane tADavAmAM ke gati vaDe vAyune paNa parAsta karavAmAM ke A samagra kArya karavAmAM dAi samartha hAi zake, paraMtu paramezvaranA guNAne gaNavAmAM te dAi samartha hatuM nahi, che nahi ane thaze nahi; kemake te guNeA agaNita--ananta che. A saMbaMdhamAM zrIpuSpadaMte raceleA nimna-likhita zlAka divya prakAza pADe che, kemake tyAM kahyuM che ke-- " asitagirisamaM syAt kajjalaM sindhupAtre surataruvarazAkhA lekhanI patramurvI / likhati yadi gRhItvA zAradA sarvakAlaM tapa tava muLAnAmIrA ! pAraM na yAti / -' mAlinI --zivamahimnastAtra, zlA 32 arthAt samudrazya pAtra ( khaDiyA )mAM kALA parvata samAna kAjaLa ( nAMkhI sAhI banAvI) hAya ane devavRkSanI uttama zAkhAe lekhinI( rUpe ) hAya ane pRthvI( rUpa ) vizALa patra hAya ane te grahaNa karIne ( ravayaM ) sarasvatI ( devI ) sarvadA lakhyA kare teApaNu huM Izvara ! tArA guNAnA pAra Ave tema nathI. AnA karatAM paNa zrIbhuvanasundarasUriSkRta ' zrIarbudamaNDanazrayugAdideva-zrIneminAthastavana'nA tRtIya zrleAka vizeSa prakAza pADe che, kemake temAM kahyuM che ke~~~ " patraM vyoma maSI mahAmbudhisaritkulyAdikAnAM jalaM lekhinyaH surabhUruhAH suragaNAste lekhitAraH same / AyuH sAgarakoTayo bahutarAH syucet tathApi prabho ! naikasyApi guNasya te jina ! bhavet sAmastyato lekhanam // " arthAt AkAza (jevaDuM lekhana ) patra hAya, mahAsAgara, nadI, nahera vigerenA jaLa ( jeTalI ) sAhI DhAya, devavRkSe! ( rUpa ) lekhinI hAya, suprasiddha samarata surezanA samUhe lekhakA DhAya ane sAgarApamanI aneka kATIe (jeTaluM) AyuSya heAya te paNa he nAtha ! he jina ! tArA eka paNa guNanuM saMpUrNa varNana thai zake nahi." prayAga-vicAra---- A padyamAM yaiH rUpa vAparIne bahuvacananA prayoga karavAmAM AvyA che te vAstavika nathI, kemake manuSyane beja paga hAya che tethI ' pAmyAM ' evuM dvivacanAtmaka rUpa vAparavuM joituM hatuM evA prazna udbhave che. paraMtu AnuM samAdhAna e che ke vaikriya labdhithI aneka page vikurtI zakanAra kAi sura paNa ananta AkAzanuM ullaMdhana nahi karI zake ema sucavavA dvivacanane badale Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 pArzva-bhaktAmaram [shriipaacbahuvacanane pravega karyo hoya ema lAge che. athavA to padano artha 'padanyAsa (pagaluM) 32vAthI 55 mA samAdhAna laya cha, bhaDe 'padaikadeze padasamudAyopacAraH' meM suprasiddhIta che. mando'pyahaM guMNanidhe ! nijabuddhizattyA tvavarNanaM racayituM paramaM yatiSye / dhIrA dru(?)vanti samare hi tathA'balo'pi nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // anvayaH (he ) guNa-nidhe! paramaM nija-buddhi-zaktayA mandaH api ahaM tvad-varNanaM racayituM yatiSye, hi ( yathA ) dhIrAH samare dva(dra)vanti, tathA avalaH api kiM nija-zizoH paripAlana-artha na abhyeti?| zabdAthe mandaH (mU0 manda )-bha.. dhIrAH ( mU0 dhIra )-52bhI, rA . api-59]. dru(dra)vanti (dhA0 du ) hoche. ahaM ( mU0 asmad ). samare (mU0 samara )=yumi, samAM . guNa-zuSpa hi bha. nidhi- 2. tathA-tepI zata. guNanidhe!he azAnA 2. abalaH ( mU0 abala )=nimA, a65 zaktiyANA. nija-potAnI. na-nahi. buddhi-bhati. abhyeti ( dhA0 i)-sAme ya che. zakti-zatim. kiM-zu. nijabuddhizaktayA potAnA mati- 43. zizu-yA. varNana-2tuti. nijazizoH potAnA mAnA. tvadvarNanaM-tArI stutine. paripAlana-2kSaNa, mayApa. racayituM (dhA0 raca)-syavAne. parama-anuzAbhUya adhyaya. artha-prayona. yatiSye (dhA. yat )ayala urIza, paripAlanArtha-2kSayane bhATe. padhArtha he guNanA bhaMDAra ! tArI anujJA anusAra mArI buddhi baLa vaDe mana evo paNa huM tArI stuti racavAne huM prayAsa karIza; kemake jema parAkramI (purUmA ) yuddhamAM deDe che tema nirbaLa ( manuSya ) 59] zuM pAtAnA mAnA 2kSaNArtha saam| gt| nayA :-5 tvatkIrtikIrtanavidhau hi mano madIyaM hallekhatAM vrajati tatra tavAnubhAvaH / guJjanti SaTpadagaNAH surabhau madAndhA staccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // * * Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmare ] zrIlAbhavinayagaNigumphitam 129 anvayaH (he nAtha ! ) madIyaM manaH tvat-kIrti-kIrtana-vidhau hRllekhatAM hi vrajati, tatra tava anubhaavH| mada-andhAH SaTpada-gaNAH surabhau guJjanti, tat caaru-cuut-klikaa-nikr-ek-hetuH| zabdArtha kIrtiIti, mA3. gaNa-samUha kIrtanAtana, gugu-gAna. SaTpadagaNAH zramarAnA smuuh|. vidhi-Arya. surabhI (mU. surabhi )-vasaMtamAM. tvatkIrtikIrtanavidhau-tAza 4AtinA tananA Aryane mada-bha6. viSe. andhAdhanA. himarepara. madAndhA: mahAMdha, mahonmatta. manaH (mU0 manas) mana, citta. tatte saMmaMdhe. madIyaM ( mU0 madIya )-bhAI. cArubhanA2. hallekhatAM (mU0 halekhatA )-zAnapaNAne, mAdhatAne. cUta-mAna, mAmI. brajati (dhA. vraj)-pAmeche. kalikA-bharI, 3. tatra-temA. nikara-sa. tava (mU0 yuSmad )-tAre. eka-aditIya, asAdhAraNa. anubhAvaH (mU0 anubhAva )-mAsasya, prabhAva hetu-4|29. guJjanti (dhA0 guJ )-guja21 4re che. cArucUtakalikAnikaraikahetuH=bhanAbara mAtra bhara SaTpada-bhramara, lbhre|. - rInA samudAyanuM advitIya kAraNa. padhArtha "(he paramezvara !) tArI kIrtinA kIrtananA kAryane viSe mAruM mana jJAnatAne pAme che te tAre prabhAva che. madA bhramaronA samUha vasaMta (RtumAM guMjArava kare che temAM manahara A-maMjarInA samudAya35 asApA295 hetu cha."-6 bhAsvatprabhAnicayacinmayasatprakAzAd dhyAnAt tava prabalasantamasaM hRdistham / dUre prayAti vilayaM khalu mohajAtaM sUryAzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // anvayaH (he nAtha !) tava bhAsvat-prabhA-nicaya-cit-maya-sat-prakAzAt dhyAnAt moha-jAtaM hRdi-sthaM prabala-santamasaM sUrya-aMzu-bhinnaM zArvaraM andhakAraM iva dUre vilayaM khalu mayAti / 17 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 pArzva-bhaktAmaram [zrIpAzca zabdArtha bhAsvat-tejasvI. hRd-ata:29, 985. prabhAnti . sthA2he. nicaya-samU. hRdisthaM-yamA rahe. dUre-2thI. cit-thaitanya, jAna. prayAti (dhA. yA ) pAme che. mayaayuratAvA za06. vilayaM (mU0 vilaya ) vinAzane. cinmaya-saMpU yeta-4. khalu-4I. sat-su-62. moha (1) bhAnIya bha(2) mazAna. prakAza=, te. jAta (dhA0 jan )-utpanna yesuM. bhAsvatprabhAnicayacinmayasatprakAzAt=tevI - mohajAtaM bhauthA utpanna yesuM, tinA samUharUpa saMpUrNa caitanyane sundara prakAza sUrya-sUrya, ravi. che jene viSe evA.. aMzu-ri. dhyAnAt (mU0 dhyAna ) dhyAnayA. bhinna ( dhA0 bhid )-mehAye. tava (mU0 yuSmada )-tArA. sUryAzubhinnaM sUryanAM ziyA mehAyesuM. prabala-satyata. iva-bha. santamasa-gADha masAna. zArvaraM (mU0 zArvara )-rAtri samAdhI. prabalasantamasaM-satyata 8 tebha04 // me ajJAna. | andhakAraM (mU0 andhakAra )-adhAI. padhAtha "(he Izvara !) mehathI utpanna thayeluM, hRdayamAM raheluM, atyaMta daDha temaja gADhaevuM ajJAna teravI kAntinA samUharUpa saMpUrNa caitanyanA sudara prakAzathI yukta evA tArA dhyAnathI sUryanAM kiraNethI bhedAyelA rAtrinA aMdhakAranI jema dUrathI kharekhara vinAza pAme che."--7 jJAnaM tathAvidhamadhIza ! na nirmalaM me __ pradyotayiSyati guNastutizuddhasaGgaH ? / prAtaryathA harimarIciyuta(taH) kuzAgre muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 8 // anvayaH (he ) adhIza! yathA kuza-agre hari-marIci-yutaH udan-binduH muktAphala-dyutiM nanu upaiti, tathA. vidhaM me nirmalaM jJAnaM guNa-stuti-zuddha-saGgaH na pradyotayiSyati / zabdArtha ze. zAnaM (mU0 jJAna )jAnane, sAdhane. tathAvidhaM (mU0 tathAvidha ) tevI jatanA. adhIza ! (mU* adhIza)-De nAtha ! namnali. nirmalaM (mU. nirmala ) nirmaNa, ka. me ( mU0 asmad )=bhA. pradyotayiSyati (dhA dyut )% DIA guNa-gue. stuti-stuti, prazaMsA zuddha-zu6, nirbhaga. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara] zrIlAbhavinayagaNigumphitam 11 sar3A-saMga, prasaMga | kuzAgrezana aba bhAga 52. guNastutizuddhasaH guenIprasAnAni prasaMga. muktAphala-bhauti, bhotI. prAta:savAre. dyuti-prabhA, te. yathA-ma. muktAphaladyuti-bhautikI mAne. hari-sU. marIci-riya. upaiti (dhA. i)-pAmecha. yuta (dhA0 yu)-neyesa, yukta. nanu-5252. harimarIciyutaM( taH)-sUryanAriyA yuta. udana . kuza- tanu dhAsa. bindu-ni- Ay. agra-mAgasAmAga. | udabinduH =or g. padyArtha he nAtha ! javI rIte kuzanA agra bhAga uparanuM jaLanuM bindu saryanAM kiraNathI yukta thatAM mauktikanI prajAne pAme che, tevI rIte mArA nirmaLa jJAnane (paNa) zuM tArA guNanI stutine zuddha prasaMgAzita nahi re?"-8 doSAnuSaGgiparadevagaNAnapAsya __ lInAni yogihRdayAni tvayi prakAmam / hitvaiva duSTajalabhUmimato bhavanti padmAkareSu jalajAni vikAzabhAji // 9 // anvayaH doSa-anuSaGgina-para-deva-gaNAn apAsya yogin-hRdayAni tvayi eva prakAmaM lInAni (bhavanti), ataH duSTa-jala-bhUmiM hitvA jalajAni padma-AkareSu ( eva ) vikAza-bhAJji bhavanti / zabdArtho doSa ho5, paNa. / hitvA ( dhA0 hA )-49/1. anuSaGginna-(1) neyesa, yuta; (2) yAna. eva-1. para-bha-ya. duSTa-huTa, rA. deva-deva, su2, jala-ja, pANI. gaNa-samUha bhUmi-bhUmi, sthA. doSAnuSaGgiparadevagaNAn yI yuta sevA anya duSTajalamUrmi-duSTa rasa-bhUbhine. surenA samUhone. ataH methI rIna. apAsya (dhA0 as )-2 tane. lInAni ( mU0 lIna )=Ina, mAsarata. bhavanti ( dhA0 bhU)=yAya che. yogin yogI. padmAkareSu (mU0 padmAkara )-sazaromI. hRdaya-5, saMtaH326. jalajAni ( mU. jalaja )-bhagA. yogihRdayAni-yogI-monA yo. vikAza-visa, bhAsate. tvayi (mU0 yuSmad )-tAre viSa. bhAjanAra. prakAmaM atyaMta. vikaashbhaanyji-vi|sne maranA2. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra pArzva-bhaktAmaram [ zrIpApadhArtha dothI yukta [athavA vyApta ] evA anya suronA samUhane dUra tajIne bhegIonAM hRdaye (he nAtha !) tAre viSeja lIna thAya che, kemake duSTa jala-bhUmine tyajI daine kamaLa sarovarImAM(ja) vikAsane bhajanArA bane che (arthAt khIle che)."-- mithyAvazena kila pUrvabhave kudeva sevA kRtA jina ! mayA na hitAya jaataa| kiM tena vizvajanavandha ! niSevitena bhUtyA''zritaM ya iha nAtmasamaM karoti ? // 10 // _anyayaH (2) nina ! pUrva-ma micchA-vana mA tA -va-jovA hitAra krijha 7 nAtAe (de) vizva-jana-vandha ! kiM tena niSevitena yaH iha AzritaM bhUtyA Atman-samaM na karoti / zabdArthe niSNA=asatya. liM=zuM. tharA (1) tAbedAra) (2) tAbedArI. tena (10 ta6)-tenAthI. mizrAvona-mithyAtvane vaza thaIne. vizva=(1) duniyA; (2) samata. vikharekhara. rana leka. pUrva=pUrva, pahelo. vA-pUjanIya. ma=bhava, janma. vizva navarA!= vizvanA lekanA (athavA samasta pUrvamavekapUrva janmamAM. - duniyAnA) pUjanIya ! ku=aniSTatAvAcaka zabda. nitina (kU nizcita )=atyaMta sevita. revadeva. mUyA (mULa mati) saMpatti vaDe. sevAsevA, bhakti. (mU0 Atrita )=Azraya lIdhela. yuvamevA duSTa devanI sevA. raH (mULa va )=je. tA (dhA za ) karavAmAM AvI. kina! (nina)=he vItarAga, he tIrthakara . huM A duniyAmAM. mathA (mULa aw)=mArAthI. rima-AtmA. nahi. sama=samAna tulya. hitA (jUti )-kalyANane mATe. garamaNamaM petAnAM samAna. kAtA (pAna)=banI. vAti (pA )=kare che. padhArtha he tIrthaMkara ! pUrva janmamAM mithyAtvane vaza thaI meM je kudevanI sevA karI te kharekhara kalyANArthe na thaI. te vizvanA lokane pUjanIya (paramezvara ) ! je A duniyAmAM Azritane (sevakane) samRddhi vaDe pitAnA samAna banAvatA nathI, tenI sevA karavAthI zuM ?"-10 1 anya devanAM dUSaNonA varNana mATe juo digaMbara munirAja zrIamitagatine subhASitaratnasaMdeha (pra1 26 ). Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIlAbhavinayagaNigumphitam 133 spaSTIkaraNa deva-digdarzana- A padyamAM kudeva zabdane pravega karavAmAM AvyuM che, to ethI karIne kudeva eTale zuM ane te saMbaMdhamAM zI jaina mAnyatA che evo sahaja prazna upasthita thato hovAthI atra tenI sthaLa rUparekhA AlekhavAmAM Ave che. deva' zabdanA aneka artho thAya che--jemake (1) devatA, (2) rAjA, (3) megha, (4) pAre, (5) diyara, (6) Izvara vigere. paraMtu prastutamAM AmAMnA prathama ane antima artho tarapha ja daSTipAta kare basa thaze. temAM paNa vaLI ava deva' zabdathI sAmAnya devatA ke sura na samajatAM devAdhideva, paramezvara paramAtmA, bhagavAna ityAdi arthasUcaka mahAvyakti samajavAnI che. paraMtu atra e prazna udbhave che ke keNa AvA apUrva nAmane lAyaka gaNI zakAya arthAta sudeva ane kudevanAM lakSaNe kyAM che? A saMbaMdhamAM kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrinA ugAre vicArIe. temaNe kahyuM che ke "sarvajJo jitarAgAdi-dopatrailokyapUjitaH / yathAsthitArthavAdI ca, devo'hen prmeshvrH||" -ogazAsa sa2, zla0 4 athatu samagra padArthonA jJAtA, rAga (pa) vigere nA vijetAlokyane pUjya, je je padArtha hoya tevI ja tenI prarUpaNa karanArA te deva, ahaMn yA paramezvara che athavA te parama aizvaryavALA deva "ahaMna" che. A saMbaMdhamAM ghaNuM vivecana thaI zake tema che, paraMtu grantha-pairavanA bhayathI atra TUMkamAM ja ullekha karavAmAM Ave che. rAga ane dveSane saMpUrNa kSaya karyA vinA arthAt utkRSTa samatA saMpAdana karyA vinA sarvajJatA saMbhavatI nathI temaja sarvajJatA prApta karyA vinA satyavaktA banI zakAtuM nathI temaja satyavaktA thayA vinA railokyamAM pUjayatA prApta thatI nathI. vAste A uparathI sAra e nIkaLe che ke saMsArarUpa caturgatimAM bhramaNa karAvanArA rAga ane druSano jeNe sarvathA kSaya karyo che te vyakti sudeva che, paramAtmA che, Izvara che, paramezvara che, parabrahma che, saccidAnanda che. A uparathI e phalitArtha thAya che ke je devamAM rAga ane dveSane thoDe ghaNe aMze paNa saMbhava che, te te paramAtmA yAne sudeva te nahija kahI zakAya ane vaLI jenAmAM rAga-ane dveSanI adhikatA hoya tene "kuMva" saMbodhavA joIe e sahelAIthI samajI zakAya che. A pramANe ke kudevanuM svarUpa dhyAnamAM AvI zake tema che, chatAM paNa tene rakuTa baMdha thAya teTalA mATe zrI hemacandrAcArya kudevanAM lakSaNa paratve nIce mujabane pitAne abhiprAya jAhera kare che - Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 pArzva-bhaktAmaram [zrIpA "ye strIzastrAkSasUtrAdi-rAgAdyaGkakalaGkitAH / nigrahAnugrahaparA-ste devAH syuna muktaye // nATyATTahAsasaGgItA-yupaplavaviptasthulAH / samapu: "rAnta, kAna gALAnA vathI !'' -yogazAstra pra0 2, zla0 6-7 arthAtu je devo strI, zatra, japamALA ItyAdi rAgAdi cinethI kalaMkita che temaja jeo ( nindAne) nigraha karavAmAM ane (bhakta jane upara ) anugraha karavAmAM tatpara che te devo (nI bhakti) muktine mATe thAya nahi. vaLI de nATaka, adahAsya, saMgIta ityAdi upadravothI arithara banyA che-AtmasvarUpathI patita thayA che, teo zaraNAgata jIvone kevI rIte zAnta thAna (mokSa) prApta karAvI zake ? kahevAnI matalaba e che ke je deva trIthI yukta che, te kAmadevanA sapATAmAM AvI gayelA che e suspaSTa hakIkata che; kemake nahi te temane strI rAkhavAnuM zuM prayojana che? AthI karIne te je je deve strIyukta che te sudeva nathI evo dhvani nIkaLe che. vaLI je deva zastra dhAraNa kare che, temanAmAM kaSAgni prajavalita thayelo che ema samajI zakAya che. kemake kaIka zatrane ziraccheda karavA mATe ja temane zastra rAkhavAnI jarUra paDI haze. A uparathI to vaLI tevA devo bhayabhIta che ema paNa sUcana thAya che ane je sarvathA nirbhaya na hoya te sarvajJa paNa na hoya e tarapha dhyAna ApatAM joI zakAya che ke AvA devene sudeva naja kahI zakAya. vaLI je deva japamALA rAkhe che te uparathI teo apUrNa hovAnuM paNa anumAna thAya che, kemake zuM japamALA rAkhyA vinA teo jenuM dhyAna dharavA mAMge che, tenuM dhyAna na dharI zake? zuM kadAca bhUlacUka thaI javAnA bhayathI teo japamALA rAkhe che? vaLI jyAre teo paNa koI moTA devanA nAmanI mALA pheravI rahyA che, te pachI temane mUkIne teo jemanA guNa gAvA kaTibaddha banyA che temanI ja upAsanA karavI te zuM vAstavika nathI? je svayaM daridrI hoya te bIjAne dhanADhya banAvI zake kharo ? pitAnA rAgI jano upara tuSTa thavuM ane draSI jana upara puSTa thavuM arthAtu potAnA guNa gAnArane anugraha karavo ane potAnI nindA karanArAne nigraha karavo e sudevane te naja zobhe kemake AvuM kArya to rAga-dveSathI yukta jIvaja karI zake ane jenAmAM rAga-dveSane aMza paNa rahelo hoya-je sarvathA vItarAga na hoya te sudeva-paramezvara kahevAya ja kema ? vaLI nATaka, ceTaka ke saMgItamAM je devane rasa paDe che, te Atma-ramaNatAthI bahirmukha che ema sUcana thAya che. hajI ene kaMI navIna javAnuM, jANavAnuM ke sAMbhaLavAnuM bAkI hoya ema Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara] zrIlAbhavinayagaNigumphitam 135 lAge che arthAt tevA devamAM kRtakRtyatAnI parAkASThAne abhAva che ane ethI karIne evAne Izvara naja kahevAya. aTahAsya karanAra deva alpajJa che e dekhItI vAta che, kemake hAsya e ajJAnajanya ceSTA che. AthI AnA saMbaMdhamAM vizeSa vicAra karavo bAkI raheto nathI. A uparathI sAra e nIkaLe che ke sarvethA vItarAga teja sudeva che ane tenI ja upAsanA te mukti mArga che. pachI bhalene A devane brahmA kahe ke buddha kahe, ziva kahe ke vIra kahe, kRSNa kaho ke krAIsTa kaho. A vAta zrIAnaMdaghanajI mahArAje suspaSTa zabdomAM raju karatAM "rAma kahe rahemAna kahe, kaI kahAna kahe mahAdevarI pArasanAtha kahe keI brahmA, sakaLa zuddhasvarUpa rI" tvadbhAratI maraNajanmajadoSahantrI zrutvA sudhIH prakurute'nyagiraH ka icchAm ? / AkaNThamadbhutasudhArasapAnatRptaH kSAraM jalaM jalanidhe rasituM ka icchet ? // 11 // anvayaH mana-mana-na -trI sva-mAratAM yuvA : sudhI mA-dira cha javuM mA-kaM muta-pujA-raNa-pAna-tRta ja na-nivekSA karuM livuM che ? zabdArtha mAtI vANI. rUcho (mULa rUchI )=IcchAne, abhilASAne. vAta tArI vANIne. A maryAdAvAcaka zabda. maLa=maraNa ja=kaTha, gaLuM. nma-janma, utpatti. ApaNuM kaTha sudhI. Tautpanna thanAra. yamutaaddabhuta, navAI jevuM. toSa. sudhA=amRta. dutrI =haNanArI. =rasa. mAgaramAlapatra=maraNa ane janmathI utpanna | pAna pIvuM te. thatA doSone haNanArI. tRta (dhA tR6)-tRpta, dharAyela. buvA (ghA )=sAMbhaLIne amutasudhAraNAnA abhuta amRtanA rasanA sudhI (mULa sudhI)=sumati, sundara buddhivALe. pAnathI tRpta. pravRtti (dhA )=kare che. hA (mU-kSAra)=khArA. anya anya, apara. karuM (jUnajaLane, pANIne. _ivANI. zaniH (jUnidhi)samudranA. sari =(1) bIjI vANInI,(2)bIjAnI vANInI. | situM (dhA )=svAda levAne. = (mU0 vim ) ko. (cheta( pA =I che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 pArzva-bhaktAmaram [zrIpA. padArtha (he nAtha !) maraNa ane janmathI janmatA dene haNanArI evI tArI vANIne sAMbhaLyA pachI kaye subuddhizALI (manuSya) bIjAnI [ athavA bIjI ] vANunI IcchA kare? kaTha sudhI alkata amRta-rasanA pAnathI tRpta banelo kANuM samudranA khArA jaLane AsvAda levA Icache ?"-11 atyadbhutaM subhagarUpadharaM naraM sain___ dRSTvA'nurajyati vazA vacanaM na mithyA / tvayyAzritA trijagataH kamalA hi tasmAt yat te samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // __ anvayaH ati-adbhutaM su-bhaga-rUpa-dharaM naraM sam-dRSTvA vazA anurajyati (iti) vacanaM mithyA na / tasmAt tri-jagataH kamalA tvayi hi AzritA, yat te samAnaM aparaM rUpaM nahi asti| zabdArtha ati asaMtatAvAcaka zabda | thi (dU yuddha6)=tAre viSe. samu=addabhuta, AzcaryakArI. yAzitA (mUAti) Azraya lIdhela. sumA (1) vahAluM, (2) AMkhane AnaMda Ape evuM. tri-traNa. patrarUpa, saundarya. TH=duniyA, leka. dhara=dharanAra. trijJAtA=lokyanI. kumannA=subhaga saundaryane dhAraNa karanArA. maTIM=lamI. na (jUna)=purUSane. zikharekhara. samuFDApaNuM batAvanAra avyaya. tamAtaetethI karIne. gvA (dhA dag )=joI ne. ca=je mATe. armti (pA (gna)=anurAgI bane che, nehI { te ( H6)tArA. bane che. samAnaM (mU0 samAna )=samAna, tulya. =strI, nArI. apa ( TR)=bIjuM. ghara (mULa vatana-vacana, kathana. nahiM nahi. ra=nahi. rapa (+0 hav=rUpa. miththA asatya, jUThuM. mati (pAsa)=che. padhArtha atyaMta adabhuta temaja subhaga saundaryane dhAraNa karanArA evA narane rUDI rIte joine nArI tenI anurAgiNuM bane che (e) vacana asatya nathI, tethI karIne (te) railokyanI lamIe kharekhara tAro Azraya lIdho che, kemake tArA samAna anya rUpa nathI."--12 1 A prayoga saMbaMdhI bhUmikAmAM vicAra karavAmAM Avyo che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 137 tvatkIrtizubhraguNasantulitu(lane ?) pravRtta zcandro nijaaNshubhirhrnishmlptejaaH| doSAkarasya na ca siddhimupaiti bimba yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // anvayaH alpa-tejAH candraH nija-aMzubhiH tvat-kauti-zumra-guNa-santulituM( lane ?) ahan-nizaM pravRttaH (parantu asya ) doSA-karasya bimbaM na ca siddhiM upaiti, yad vAsare pANDu-palAza-kalpaM bhavati / zabdArtha kIrti-ti, sAma3. | alpatejAH sAdhu cha tenu me. zubhra- sI. doSAkarasya ( mU0 doSAkara )=(1) yannu ; (2) guNa-guNa. denA bhaMDAranuM. santulituM (dhA0 tula) saramAmayI 421 / bhATe. namnali. tvatkIrtizumraguNasantulituM(lane?)-tArItanA | campA. jevo tejasvI guNenI tulanA karavA mATe. siddhi ( mU0 siddhi )sidina. pravRttaH (mU0 pravRtta ) pravRttithA yukta, amamA bhuyA- upaiti ( pA0 i ) pAme che. yeto. bimbaM ( mU0 bimba )= 3. candraH (mU. candra-ya yad (mU0 yad ). nija-potAnA. vAsare ( mU0 vAsara)-hise. aMzu-hiraNa. bhavati (dhA0 bhU)-thAya che. nijAMzubhiH potAnA rie . pANDu-4i. aharnizaM-hivasa anerAta. palAza-mAma2. alpa-mAI. kalpa-samAna. tejas=tena, za. | pANDupalAzakalpaM pApanA (pAna)samAna, padhArtha vaLI alpa tejavALA ca pitAnAM kiraNo vaDe tArI kIrtinA jevA zubhra guNenI saMtulanA karavA mATe divasa ane rAta paMDyA rahe che. paraMtu (e) candranuM maMDaLa siddhine pAmatuM nathI, ma ta hivase sAzanA (patra) na mane cha."--13 svargApavargasukhadAnavidhaikadakSAt trANacyutAn caturazItikalakSayonau / dharmAdRte tava pRthagbhavaduHsthajantUn kastAn nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // 1 'mAtulituM' ityapi syAt / 18 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 pArzva-bhaktAmaram [zrIpAzva - anvayaH caturazItika-lakSa-yonau yathA-iSTaM saJcarataH trANa-cyutAn tAn pRthak-bhava-dur-stha-jantUn tava svarga-apavarga-sukha-dAna-vidhA-eka-dakSAt dharmAt Rte kA nivArayati ? / zabdArtha =svarga. | caturatikSanausI lAkha nima. apava=mekSa, chata (mULa dharma )=dharmathI. mudda=sukha. sekasivAya. yAna ApavuM te. sava (mULa puSma)tArA. vidhA kArya pRthajUdo. u=advitIya, asAdhAraNa. ma=bhava, saMsAra, vakSa catura. Turatha=duHkhI. vajuvAnavidhavAsAtasvarga ane mokSa vatu prANI, jIva. nA sukhanA dAnanI kriyAmAM advitIya catura. pRthamavAratha jUna-jUdA jUdA bhavomAM dukhe jhAi=rakSaNa. karIne rahelA jIvone. puta (dhA 0 )=paDela. ja (mULa vim )=Na. rAjaputAna=rakSaNathI bhraSTa. tAna (mU0 tatF prasiddha. ghatutivA-coryAsI. nivAla (dhA)=ke. kSa-lAkha. sAta (jU thaig)=pharanArAne. thoni=utpatti-sthAna. dR marajI mujaba. padhArtha "coryAsI lAkha yonimAM marajI mujaba pharanArA, zaraNa-rahita, judA judA (arthAt aneka) bhavamAM duHkhe karIne rahelA evA prasiddha chene svarga ane mokSanA sukha arpaNa karavAmAM asAdhAraNa rIte catura evA tArA dharma vinA kaNa (kukarmathI) aTakAve?-14 spaSTIkaraNa ni-vicAra- nine artha utpattisthAna thAya che. rUpa, rasa, gabdha vageremAM ja ninuM svarUpa maLatuM Ave te badhI nio eka prakAranI gaNavAmAM Ave che; enAthI bhinna svarUpavALI ni te bIjA prakAranI gaNAya che. A pramANe vicAratAM arthAtu nionA sAdharmavaidhamyane dhyAnamAM letAM tenA 84 lAkha prakAre paDe che (A kaMI chanI saMkhyA nathI e bhUlavA jevuM nathI). A prakAre nIce mujaba che - pRthvI-kAya, jala-kAya, agni-kAya ane vAyu-kAya jIvonI sAta sAta lAkha yoni che. 1 je jIvanuM zarIra pRthvI che te "pRthvIkAya' kahevAya che. e pramANe jala-kAya vigerenA saMbaMdhamAM ghaTAvI levuM. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 139 sAdhAraNa vanaspati-kAya temaja manuSyanI cauda cAda lAkha nie che jyAre pratyeka vanapatikAyanI daza lAkha che. vaLI narakI, devonI ane tiryaMca paMcendriyanI cAra cAra lAkha yonio che, jyAre be, traNa ane cAra IndriyavALA jIvonI babbe lAkha che. A vAtanI jIva-vicAranI 45 thI 47 sudhInI gAthA sAkSI pUre che. A yonionA traNa rIte traNa prakAra pADelA che -(1) sacitta, acitta ane mizra; (2) zIta, uSNa ane mizra; ane (3) saMvRtta, vivRtta ane mizra. paraMtu grantha-garavanA bhayathI A badhAnuM svarUpa atra vicAravAmAM AvatuM nathI. enA jijJAsue prajJApanAsUtra, lekaprakAza vigere pratye jovA. 1 je vanaspatinAM kaNasaLAM, sAMdhAnI nase ane parva-gAMThe gUDha hoya, jene bhAMgavAthI be sarakhA bhAga thaI zakatA hoya, jemAM tAMtaNuM na hoya ane jene chedIne vAvavAmAM Ave te pharIthI uge te kaMdamUlAdika sAdhAraNa vanaspatikAya' kahevAya che. A vAtanI zrIzAntisUrikRta jIvavicAranI bAramI gAthA sAkSI pUre che, kemake tyAM "gUDhasirasaMdhipavvaM, samabhaMgamahIragaM ca chinaruhaM / sAhA sarIra, vivarIzaM tu vayaM " [gUDhasirAsandhiparva samabhaGgamahIrakaM ca chinnarUham / sAdhAraNaM zarIraM tadviparItaM tu pratyekam // ] vAcaka zrImeghanandananA ziSyaratna zrIpAThakaranAra A gAthAnI vRttimAM sucave che tema sAdhAraNa vanaspatikAyanuM nIce mujaba paNa lakSaNa che : ___"cakaM va bhajamANassa jassa gaMThI havija cunghnno| taM puDhavisarisabheyaM aNaMtajIvaM viyaannaahi||" [cakramiva bhajyamAnasya yasya prandhirbhavecUrNaghanaH / tat pRthivIsadRzabhedamanantajIvaM vijAnIhi // ] A uparathI joi zakAya che tema sAdhAraNa vanaspati eka zarIramAM anaMta jIvavALI vanaspati che. AthI karIne Ane "anaMtakAya" paNa kahevAmAM Ave che. vaLI Ane "nigoda" e nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. AnAthI viparIta lakSaNavALI vanaspati pratyeka vanaspatikAya' kahevAya che. 2 je vRkSanA eka zarIramAM ekaja chava hoya te "pratyeka vanaspatikAya' kahevAya che. A vanaspatikAyane phaLa, kUla, chAla, kAI, mULa, patra ane bIja ema sAta sthAnamAM jUdA jUdA jIva hoya che. jIvavicAranI 13mI gAthAmAM kahyuM paNa che ke " egasarIre ego, jIvo jesiM ca te u ptteyaa| phala phUla challikaTThA-mUlagapatsANi bIyANi // " [ekasmin zarIre eko jIvo yeSAM ca te tu prtyekaaH| phalapuSpachallikASThAmUlakapatrANi bIjAni // ] 3 narakamAM utpanna thayela chava "nArakI' kahevAya che. 4 paMcendriya jIvo arthAta cAmaDI, jIbha, nAka, AMkha ane kAna e pAMca indriyavALA jIvo paikI (1) manuSyo, (2) deve ane (3) nArakI chane bAda karatAM je jIvo rahe te "tiryaMca paMcendriya' kahevAya che. emAM hera, jAnavara, pazu, paMkhIne samAveza thAya che, Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 pArzva-bhaktAmaram [ zrIpArka rudrAdidaivatagaNaH kSubhitaH smareNa romodgamo'pi na kRtastava tena kazcit / sarve'calAH pradalitAH pralayArkatApAt kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // karavA rudra-Adi-daivata-gaNaH smareNa kSubhitaH tava kazcit roman-udgamaH api tena na kRtH| sarve acalAH pralaya-arka-tApAt pradalitAH, kiM mandara-adri-zikharaM kadAcit calitam / zabdArtha jarUddha, mahAdeva, vAzcita ([- vini)=Ika, AphizarUAta. sarve (sarva)=sa, badhA. vita deva, sura. savaDA (jU mara)Fparvate. =samUha. baritA (mULa pratrita)=daLI naMkhAyA, nAza pAmyA. hArdeivatA mahAdeva pramukha surono samUha. praya-pralaya, sRSTine aMta, saMhAra-kALa. sumita (mULa sumita)=pamADAya. anasUya. er (mULa ) kAmadevathI. tApaztApa, garamI. romana=rUvAMTI. prArzItApAtra=pralaya (kALa)nA sUryanA tApathI. ma=udaya. viM=zuM. romomA=rAmano udaya. majUra=merU, ma=paNa. adri=parvata. =nahi. zilA=zikhara. taH (0 zata)=karAye. mAiirala-merU parvatanuM zikhara. tava (mULa puSka)=tAre. vahita (mU0 jhita)=calita, khaseluM, tena (pUta)=tenAthI cita=I kALe, kadApi. padhArthe "mahAdeva pramukha devonA samUhane kAmadeve lobha pamADyA. (paraMtu) tenAthI tene jarA paNa) romAMca na thA. (A vAta vAstavika che, kemake) pralaya (kALa)nA sUryanA tApathI badhA parvato nAza pAme che, (paraMtu) zuM merU parvatanuM zikhara kadApi calAyamAna thAya che ?'-15 spaSTIkaraNa mahAdevanI mukhyatA- A paghamAM "hAraiivata' e ullekha karIne rUdranI yAne mahAdevanI mukhyatA sUcavI che, tenuM zuM kAraNa evo sahaja prazna uddabhave che. AnA samAdhAnA ema kahI zakAya ke rUdranuM varNana atharvaveda (kAva 11, pra. 2)nA 66mAM mantramAM temaja taittirIyAraNyakamAM hevA uparAMta (1) brAsa, (2) pAma, (3) vaiSNava, (4) zaiva, (5) bhAgavata, (6) nAra Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 141 ThIya, (7) mArkaMDeya, (8) Agneya, (9) bhaviSya, (10) brahmavaivarta, (11) laiMga, (12) vArAha, (13) rakAnTa, (14) vAmana, (15) kaurma, (16) mAsya, (17) gArDa ane (18) brahmANDa e eDhAra purANe paikI daMza purANomAM paNa AvatuM hovAthI mahAdevanI mukhyatA sakAraNa che ema samajI zakAya che. vaLI mahAdeve brahmAnI paNa tenA paMcama mukhane vinAza karIne khabara lIdhI che tathA kAmadeva jevAne paNa bharamIbhUta karyo che e vAtane dhyAnamAM letAM temanI mukhyatA spaSTa thAya che. pralaya-vicAra- zrIvedavyAse racelA bhAgavata purANanA bAramA rakaMdhanA cothA adhyAyamAM (1) naimittika, (2) prAkRtika, (3) Atyantika ane (4) nitya ema cAra prakAranA pralayanuM varNana ApavAmAM AvyuM che. prastutamAM ApaNe prAkRtika pralayanuM sthala svarUpa vicArIzuM. jyAre brahmAnA be parArdha varSa vyatIta thaI jAya che, tyAre mahatuM tattva, ahaMkAra ane pAMca tanmAtrAo laya pAme che. AthI karIne A pralaya "prAkRtika' kahevAya che. A pralaya daramyAna samagra brahmAska paNa laya pAme che. A pralaya thatI veLA so varSa sudhI pRthvI upara varasAda varasato nathI tethI ane abhAva thavAthI kSudhAta prajA eka bIjAne khAvA dhAya che ane dhIre dhIre nAza pAme che. te pachI pralaya samayano sUrya potAnAM bhayaMkara kiraNe vaDe samudranA, dehanA ane pRthvInA samarata rasane pI jAya che. tyAra pachI saMkarSaNanA vadanamAMthI utpanna thayelo pralaya kALano agni pavanathI protsAhita thaI pRthvInA ujajaDa thaI gayelA pAtAlAdika vibhAgone bharamIbhUta kare che. A vakhate agni tathA sUryanI zikhAethI upara, nIce ane cAre bAju baLatuM brahmANDa baLelA chANAnA jevuM bhAse che. tyAra pachI mahApracaMDa pavana eka so varSathI kaMIka adhika samaya sudhI phukAya che ane AkAza dhULathI AcchAdita bane che. te pachI vividha varNavALAM aneka meghamaMDaLo maTI garjanApUrvaka jaLanI vRSTi kare che. tethI brahmANyarUpI guphAmAM raheluM jagatu jaLamaya banI jAya che. (Ama thatAM pANI pRthvInA gaMdha guNane gaLI jAya che eTale pRthvIne nAza thAya che. te pachI pANIne rasaguNane teja, tejanA rUpa guNane vAyu, vAyunA sparza guNane AkAza ane AkAzanA zabda guNane tAmasa ahaMkAra gaLI jAya che. A pramANe jaLAdikane nAza thAya che. te pachI indriyo ane tenI vRttine rAjasa ahaMkAra gaLI jAya che ane IndriyanA devatAone sAttvika ahaMkAra svAhA 1 bhAgavatanA 12 mA kampamAM A nAmo ApelA che temaja tyAM tenI zloka saMkhyAne paNa ullekha karavAmAM Avyo che. 2 sarakhA " aSTAdazapurANeSu, dazabhirgIyate zivaH / caturbhiAvana trahmA, dvAkhyo tevI tathA ki . " -skAndapurANa, kedArakhaDa, prathama adhyAya Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 pArzva-bhaktAmaram [ zrI pArtha karI jAya che. A traNa prakAranA ahaMkArane mahatuM tattva ane tene paNa vaLI sattAdika guNe ane Ane paNa prakhara prabhAvI pradhAna yAne prakRti gaLI jAya che.) ke jaina daSTie ane tAttvika daSTie vicAratAM paNa koI paNa padArthane sarvathA utpAda ke sarvathA pralaya saMbhava nathI, chatAM paNa jaina zAstramAM avasAMpaNane duHSama duHSama nAmanA antima (chaThThA) ArAnA bhAvanuM je citra triSaSTizalAkApurUSacaritranA antima (dazama) parvanA antima (teramAM) sargamAM AlekhavAmAM AvyuM che tenuM yatukiMcit svarUpa atra nIce mujaba ApavAmAM Ave che - A ArAnA prAraMbhamAM dharmane pradhvaMsa thaze. pazunI jema mAtAputranI vyavarathI manuSyamAM paNa raheze nahi, ahoniza kaThora ane atizaya rajavALA aniSTa pavane vAyA karaze temaja dizAo dhUmravarNa thavAthI bhayAnaka bhAsaze. candra atyaMta zItalatA prakaTAvaze ane sarve prakhara uSNatAthI tapaze. AthI ke atizaya kaleza pAmaze. te samaye virasa thayelA me kSAra, A, viSa, agni ane vajamaya thaI te te rUpe varasaze. ethI temAM kAsAdika aneka vyAdhirUpa upadravanuM vahANa phATaze. kSetra, vana, ArAma, latA, vRkSa ane ghAsane nAza thaze. vaitADhya giri ane RSabhakUTa sivAyanA bIjA badhA parvate temaja gaMgA tathA sidhu nadI sivAyanI anya nadIo sapATa thaI jaze ane bhUmi aMgArAnA bhAThA jevI bhamarUpa thaze. gaMgA ane sidhu nadIne pravAha ghaNuM mAchalAM ane kAcabAvALo ane mAtra rathanA ca% jeTalo raheze. temAMthI lake rAtre mAchalAMne kADhIne jamIna upara mUkI rAkhaze. te divase sUryanA tApathI pAkI jaze eTale rAtre leke tene AhAra karaze. A pramANe atizaya duHkhamaya Aro pUro thatAM utsaparNane paNa evo ja pahelo Ara besaze. paraMtu AnA anta samaye puSkara, kSIra, ghata, amRta ane rasa e pAMca medho sAta sAta divasa varSa anukrame pRthvIne tRpta karaze, dhAnya utpanna karaze, sneha pedA karaze, auSadhio prakaTa karaze ane jamInane rasamaya banAvaze. AthI karIne dhAnyAdi prApta thatAM, vRkSAdika ugI nIkaLatAM loke mAMsAhAra tyajI deze ane dhIre dhIre sukhI thaze. zreyodazollasitazAntarasaprapUrNaH pluSTAntarArizalabho'pyatiniSkalaGkaH / jJAnArcirasra(sta)mitamohatamaprapaJco paSjaratvamasi nAtha ! trivariAH || 6 | avaya (2) nAtha! sarva zreyara-kalita-rAta-a-vpUrNa sukhasattara-anivAmA Ave ati- niSThA pAna-maNi-bharataM-ta-moha-tama-kAgra kA-kArA mArI mAtA. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam - 14 143 zabdArtha zreya=kalyANa. pratini =sarvathA kalaMkathI rahita. havA/=(1) dazA, vATa, bI; (2) avasthA. jJAna-jJAna. kalita (dhA sam) ullAsa pAmela. =teja. rAntikazAnta. astamita asta pamADela, naSTa karela. =(1) rasa; (2) tela. moha-ajJAna. kapUrNa (dhA 5)FparipUrNa, bharapUra. tama=aMdhakAra. pra=vistAra, phelA. ezotirAjitAsapUrNa =kalyANarUpI vATa jJAnAtimita notama vaparA=jJAnarUpa teja vaDe vaDe ullAsa pAmelA zAnta rasa vaDe paripUrNa nAza karyo che ajJAnarUpa aMdhakAranA vistArano caNa (dhA 5)=bALI nAkhela. - jeNe e. sattA=Atarika, Abhyantara. rIpara (mULa rI)=dIpaka, dIvo. ati duzmana, zatra. rApara (mU0 apara) uttama. rAma=pataMgiyuM. vaM ( yuSya) tuM. dAtta viAhama =bALI nAkhyA che Antarika ati (pA mam) che. zatrurUpa pataMgiyAone jeNe evA. nAza !(F0 nAtha)=he svAmI ! mati=atizayatAsUcaka avyaya. =duniyA. ni=abhAvavAcaka avyaya, prArA teja. vANa kalaMka, Dadhi. | pririAH =duniyAnA prakAzarUpa. padhArthe he nAtha !) kalyANarUpI dazA vaDe ullAsa pAmelA zAnta rasathI paripUrNa evo, vaLI jeNe Antarika zatrurUpa pataMgiyAone bALI nAkhyA che eva, sarvathA kalaMkathI mukta, temaja vaLI jaNe jJAnarUpI teja vaDe ajJAnarUpI aMdhakAranA prapaMcane dUra karyuM che evo tuM duniyAne prakAzita karanAre apUrva dIpaka che."--16 jAgradivArajanisAmyavidhiprakAzaH ___ sngkhyaavi(ti)riktbhuvnaad(v?)dhikprcaarH| kurvan vivekihRdayAmbujasatprabodhaM sUthatirAyamarimAsi munIndra ! stro | 7 | () muni ! kAvrata-rivA-ni zAzva-vidhi-virAra sA -ati-ivana-aadhik-prcaarH vivekina-hRdaya-ambuja-sat-prabodhaM kurvan (tvaM) loke sUrya-ati-zAyin-mahimA asi / zabdArtha vAgara(dha gA)=jAgate. kAravinitAvidhiprArA =jAgato che dika vivAni divasa ane rAta, ahoniza, vasa ane rAta samatA karavArUpa prakAza jenoe. sAca=samatA, sarakhApaNuM. salUthI=saMkhyA. lipi kArya.. atiri=adhika. prArA prakAza, teja, muvana-duniyA. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 pArzva-bhaktAmaram | zrIpArka avadhi=maryAdA. pracAra-pracAra. thAtijimanAdhikAra:-asaMkhyAta du niyA sudhI pracAra che jeno evo. survana (dha $)=karanAra, divekina vivekI, sadasavicArazIla. duHAM hRdaya. evui=kamaLa. sundara. pravadha=vikAsa, khIlavaNI. viziSNunavatrAM -vivekI ( jano )nA hRdaya-kamaLanA sundara vikAsane. sUryasUrya, ravi. tirAtricaDhiyAta. mami=mahimA, prabhAva. sUriddhimAM sUryathI adhika che mahimA jene " evo. gati (pAsa)=che. muni muni, sAdhu. =zreSThatAvAcaka zabda. muja != munIzvara ! cho (mU0 rojha) lokamAM, jagatamAM. padhArtha he gIzvara ! ahoniza samatA karavA rUpa jAgRta prakAzathI yukta, asaMkhyAta bhuvana sudhI pracAravALe tathA vivekI (ja)nA hRdaya-kamaLane sundara vikAsa karanAre evo tuM jagatumAM sUryathI adhika prabhAvazALI che."--17 pakSadvayAdhikakalaM nizi vAsareSu tulyaprabhAvamakalaGkamanantamAnyam / mArtaNDarAhughanabhA(bhI?)tibhidaM tavAsyaM vidyotayajagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // anvayaH ( svAmin !) pakSa--dhi-4 niri vApu tu-mAvaM tra- banatta-mALe mArta :- du-dhana-mIti-miTuM jhar vidyotaka tava mA apUrve-vArA vizve ( va vartate ) zabdArtha pakSa-pakSa. =niSedhasUcaka zabda. tathabenuM joDakuM, yugala. vAIpha kalaMka, Do. athavA adhika, vadhAre. avaDha=avidyamAna che kalaMka jene viSe evuM. vastrAkakaLA. anarc=(1) anna rahita, (2) ziva, pakSa vANijaahaM pakSa-yugalamAM adhika che kaLA mAnyapUjya. banatamAcaMka(1) ananta janone pUjya (2) nizi (mULa niza=rAtre. zivane vajanIya. ghApu (mULa vAra=divasamAM. mArtiAsUrya turtha samAna, sarakho. du-rAhu. kamAva=prabhAva. ghara=medha. tu mAvaM samAna che prabhAva jene evuM. mIti=bhaya. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAbha2] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 145 145 bhime ta. jagat ( mU0 jagat )-huniyAne. mArtaNDarAhughanabhItibhidaM sUrya, rAhu tayA meghanA apUrvasAdhAraNa, asaumi. apane mehanAI. zazAGka-ya. tava (mU0 yuSmad )-tAI. Asya (mU. Asya)-pahana, bhuma. yimba-bha97. vidyotayat (dhA0 dyut )=zita 42nAI. | apUrvazazAGkabimba ma7i4 ya-hernu bha571. padhArtha he nAtha ! (zuklapakSa ane kRSNapakSa) e ubhaya pakSamAM adhika kaLAvALuM, rAtre temaja divase samAna prakAzavALuM, kalaMkathI rahita, anantane mAnya, sUrya, rAhu ane meghanA bhayane bhedanAruM tathA jagatUne vizeSataH prakAzita karanAruM tAruM vadana apUrva candranA maDaLa jevuM che."--18 ko'rthaH suradru-maNi-kAmagavIbhirIza ! prApto mayA sa yadi te paramaprasAdaH / nityollasatsurasarijjalapUrva(rNa?)deze kArya kiyajjaladharairjalamArananaiH ? // 19 // anvayaH (he ) Iza! yadi mayA te saH parama-prasAdaH prAptaH, ( tarhi ) sura-dru-mANa-kAmagavIbhiH kaH arthaH / nitya-ullasat-sura-sarit-jala-pUrNa-deze jala-bhAra-nanaiH jaladharaiH kiyat kAryam / zabdArtha kA (mU0 kim )-zuM. paramaprasAda: 5. arthaH (mU0 artha )-prayona. nityamezai. sura. ullasat (dhA. lasU )-ssAsa pAmatI. sarit-nahI. maNi bhari jala-1, pI. kAmagavI Amadhenu, suni. pUrNa-pUrNa, bharapUra. suradumaNikAmagavIbhiH devavRkSa, ( yintA-)mAe | deza-he. sanamadhenu vaDe. nityollasatsurasarijalapUrNadeze-nitya sAsa pA. Iza! (mU0 Iza) he nAya! matI sura nadI ( gagA )ne jaLathI pUrNa prAptaH (mU0 prApta )-bhegavela. zA. mayA (mU0 asmad )-bhArAthI. kArya ( mU0 kArya )=31rya, sama. saH (mU. tad) prasiddha kiyat ( mU0 kiyat ) . yadi-ne. jaladharaiH (mu0 jaladhara )-medhA te (mU0 yuSmad )=taa|. bhAra-(1) mAle; (2) sabhUla. parama-ce namra- nInamesa. prasAda-prasA, . jalamAranaprainA mAra 43 nIyA nA. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzva-bhaktAmaram pArthe " he nAtha ! jo meM tArA prasiddha parama prasAda prApta karyAM che, teA pachI deva-vRkSa, (cintA-) maNi temaja kAma-dhenunuM (mAre) zuM prayeAjana che ! ("kemake ) nitya ullAsa pAmatI evI gaMgAnA jaLa vaDe paripUrNa dezamAM jaLanA bhAra vaDe nIcA namelA medhanuM keTaluM kAma che ? ''-19 146 mutti-mAkSa. devaTM=abhilASI, icchAvALA, muntyavAH=meAkSanA abhilASI, svaya ( mU. yughdhajU )=tAra viSe. nivAyati ( dhA. viz )=pAve che. sva=peAtAnuM. citta-citta, mana. svacittuM=peAtAnA cittane. 7=nahi. =ja. anya=apara, bIjA. jaivata=deva. muktyaiSa kastvayi nivezayati svacittaM naivAnyadaivatagaNe ghanadoSayukte / yAdRg rameta hRdayaM caturasya ratne naivaM tu * anvayaH mutti-mevavadaH sthaci va i-citta nivAti, na tu dhana-roSa-yutte amya-naivata-ALe / catuzya hRdayaM yAdRk ratne rameta, na evaM kiraNa-Akule api kAca - zakale / zabdArtha kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // =samUha. anyavatALe=anya deveAnA samUhane viSe. ghana=atizaya. Topa-doSa, dUSaNa. cunna=joDAyela, sahita. dhanavo yu=atizaya doSothI yukta, yAj ( mU. yAda )=jevuM. meta ( pA. ram )=rame, [ zrIpA aei ( mU. dRzya )=hRdaya, aMtaHkaraNa. caturamya ( mU. catura )=caturanuM, haeNziyAranuM. rane ( mU. rana )=ratnane viSe. vaM=e pramANe. tu=paraMtu. cAca=kAya. rAjya=kakaDA. jAcarAhe kAcanA kakaDAne viSe. ji=kiraNu. Aptaja=vyAsa. zitaLA he=kiraNAthI vyApta. avi==paNa. pArthe " meAkSanA abhilASI ( jIva ) tAreja viSe peAtAnuM mana parAve che, paraMtu atyaMta doSayukta anya surAnA samUhane viSe te tema karateA nathI. ( e vAta kharAkhara che, kemake ) caturanuM hRdaya jevuM ratnane viSe rame, tevu te kiraNeAthI vyApta evA paNa kAcanA kakaDAne viSe ramatuM nathI.'--20 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 147 spaSTIkaraNa pa-niSkarSa- siMha ane sArameya (tarA)mAM, ghoDA ane gadheDAmAM, hAthI ane pADAmAM, garUDa ane maccharamAM, haMsa ane bagalAmAM, kalpavRkSa ane karIra (keraDA)mAM, suvarNa ane pittaLamAM, rana ane kAcamAM, samudra ane khAbocIomAM, prakAza ane aMdhakAramAM, merU ane sarSapamAM temaja sudhI ane sauvIramAM jeTaluM antara che tenAthI paNa anekagaNuM attara jeNe sarvathA rAgazreSane jalAMjali ApelI che, je sarvajJa che, je kRtakRtya che, je saccidAnaMdamaya che tevA devAmAM ane alpajJAnI, apasandI, kAmAtura, pI evA anya devamAM che. nirNItatattvapadanizcalamAnasAnAM tvatpAdapadmaparicAraNatatparANAm / puMsAmihatyakaticitsukhado na devaH kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // avaza: (phe) nAtha ! nita-tarava-TU- nira-mAnatAnAM vatta---grivAraja-ta-nALAM purA mane hatya-tirita-- citra deva meva-zata pina Tuti | zabdAthe nita (nI)=nirNaya karela, khAtarI karela. tya ahIMne. taravatatva, vastu-sthiti. sikrikeTalAka. v=pada, sthAna. =sukha. nig=sthira. tA=ApavuM. manA=citta, mana. ticisurakalaukikakeTalAMka sukha ApanAra nitAravA nizcamanalanAM nirNaya karelAM na=nahi. tattva-padethI nizraLa cittavALA, devaH ()deva. vacaraNe. zcita (mU0 miti)=Ika. ja=kamaLa naH (60 manasU) cittane. rivAjovA, ArAdhanA. hRti (dhA- 2)=hare che. tapa tatpara. GuparivaripatapurA tArA caraNa-kama | nAtha ! (mULa nAtha)= svAmina! LanI sevAmAM tatpara. mAnta =anya bhavamAM, anya janmamAM. jai ( )=mAnavonA. atripaNa. padhArtha "he nAtha! tattva-padane nizcaya karavAthI nizaLa cittavALA banelA (ane ethI karIne) tArA caraNa-kamalanI sevA (karavI)mAM tatpara evA mAnavonA manane laukika (ane te paNa vaLI) 1 kavirAje "nirNata' zabdathI ekSapadanI pramANasiddhatA batAvI che ane nizcala' zabdathI tyAMthI apunarAvRtti sUcita karI che ema munirAja zrI caturavijaya jaNAve che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 pArzva-bhaktAmaram [shriipaakeTalAMka sukha ApanAra koI deva bhavAntaramAM paNa harI (zake tema) nathI, (te A bhavanI to vAtana zI! )"-21 prajJA tavaiva paramoccaguNAzrayA yA prAduzcakAra vimaladyuti kevalAkhyam / santIndutArakabhRto'nyadizo'rkabimba prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // anvayaH yA vimala-dyuti kevala-AkhyaM (zAnaM ) prAduzcakAra, (sA) parama-ucca-guNa-AzrayA prakSA tava eva (dhartata) / indu-tAraka-bhRtaH anya-dizaH santi, (parantu) prAcI eva dik sphurat-aMzu-jAlaM arkabimbaM janayati / zabdArtha prajJA-jAna, bhuddhi. tAraka-tAro. tava (mU0 yuSmad )-tArI. bhRt-dhA295 42nA2. eva . indutArakabhRtA=yandra ane tArAmAna dhAraNa 42nArI. paramasatya-ta. anya%A52. ucca- yA. diza-hizA. guNa-guSya. anyadizA-bhI hizA. Azraya-Azraya. arka-sUrya. paramoccaguNAzrayA atyanta yA gunnaane| sAzraya. bimba-bha971. yA (mU* yad ) . abimba-sUryanA mAne. prAduzcakAra (dhA0 prAdus+kR )=ii . prAcI pUrva. vimala-nina. dig ( mU0 diza )-zA. zuti- za. janayati (dhA0 jan )=1-ma Apa. vimaladyuti-nirbhaga cha aAzanI mevA. sphurat (dhA0 sphura) mAna, atu. kevala vala. AkhyA-nAma. aMzu-7i24. kevalAyaMsa nAma sevA. jAla-sabhUla. santi ( dhA* as)-che. sphuradaMzujAlaM=3&ti rAnI samUha ne indu-yandra viSe evA. padArtha "he nAtha ! jeNe nirmaLa prakAzavALA kevala nAmanA (jJAnane) prakaTa karyuM te atizaya UMcA guNane AzrayarUpa prajJA tArI ja che. (dAkhalA tarIke) candra ane tArAone dhAraNa karanArI anya dizAo che, (paraMtu) pUrva dizA jhaLahaLatAM kiraNonA samUhavALA sUrya-maNDaLane janma mAcha."-22 1 'jJAnam ' izyadhyAhAraH / 2 'paramA' iti.pRthak padaM vaa| Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 149 prAgbhUtasAtizayayogijanapragItAdU duSTASTakarmacayacakramaNaikalakSAt / yuSmatpravartitapathaH prito'nvdyaasaH zivaH zivapazya munIndra! thAra | 22 // anvayaH (2)tti ! prabhUta-H-tirA-yogina-Aja-katArakui-gaina-na-rA- camaek-lkssaat paritaH anavadyAt yuSmat-pravartita-pathaH anyaH zivaH ziva-padasya panthAH na ( vrtte)| zabdArtha prAraMpUrve. samUhanA ullaMghanane viSe asAdhAraNa lakSaNa. mata (pA ) thaI gayela. guH dvitIya purUSavAcaka sarvanAma. sahita. pravartita (dhA kRta) pravartAvela. sivAya atizaya, vizeSatA. cina=mArga. ronikagI, muni. putravartita tha =tame pravartAvelA mArgathI. na=ka. pati =cAre tarapha, prata (pA )=atyaMta gavAyela. anavarAtti (mU0 banI )=mApa rahita. kAmUtatizayojinItA pUrve thaI gayelA na=nahi. atizayadhArI yogi-leka vaDe atyaMta gavAyela. anyaH (mU0 maca)=apara, bIje. duHkharAba. zivaH (mU0 vi)=kalyANakArI. jana=ATha. vi=mokSa. jarmana=karma. sthAna, ratha samUha, zivapatha-mekSasthAnano. rAma=ullaMghana. ni=muni, yogI. parva advitIya, asAdhAraNa. %=uttamatAvAcaka zabda. chA=lakSaNa, cihna. munIndra = munIzvara, he girAja ! tuNAmAmazaSTA duSTa ATha karmonA | vA (vayina )=mArga. padyArtha "he girAja ! pUrve thaI gayelA atizayadhArI gi-jana vaDe gavAyelA evA, vaLI duSTa (jJAnAvaraNayAdika) ATha karmanA samUhanA ullaMdhanane viSe asAdhAraNa lakSaNarUpa tathA vaLI pAparahita evA tame cAre tarapha pravartAvelA mArgathI anya koI mokSaradhAnane mArga nathI."--23 spaSTIkaraNa vyAkaraNa-vicAra- munIndra!' emAM ekavacanane praveza karyo che, jyAre "gumapravartita tha' emAM "puSpa zabda dvArA bahuvacanane prayAga karyo che eTale zuM atra asaMgati doSa nathI evo prazna upasthita thAya che. A ja prazna mULa bhaktAmara-rAgane nIce mujabanA 19 mA padyamAMnA- Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 pArzva-bhaktAmaram {zrIpArtha" kiM zarvarISu zazinA'hni vivasvatA vA yuSmanmukhendudaliteSu tamassu nAtha / / niSpannazAlivanazAlini jIvaloke kArya kiyajaladharairjalabhArananaiH // " ' nAtha ! ' mA kyananA prayogathA bhane 'yuSmanmukhendudalitepu' mA yuSmad zamda vAparI rekhA bahuvacananA prayogathI uddabhave che. paraMtu AnuM samAdhAna karatAM mahAmahopAdhyAya zrI meghavijayagaNie "'sutA na yUyaM kimu tasya rAjJaH' iti mahAkAvyeSu ekasminnarthe'pi bahutvasya uktatyAnna duSTam" mA pramANe je ullekha karyo che te tarapha vicAra kare eTaluM ja huM atra sUcavuM chuM. bhAvAvabhAsanaparAhatazuddhabuddhyA nirNIya tattvamakhilaM sakalAgamasya / tvAM vizvanAyakamanantasukhAnuSaktaM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // anvayaH sakala-Agamasya akhilaM tattvaM bhAva-avabhAsana-para-adbhuta-zuddha-buddhayA nirNIya santaH tvAM vizva-nAyakaM ananta-sukha-anuSakaM jJAna-svarUpaM amalaM pravadanti / zabdArtha bhAva-(1) pAya%; (2) abhiprAya. avabhAsana- za. para atyaMta. adbhuta-anuta, mAzna zuddha-zu, nimaga buddhi-bhati. bhAvAvabhAsanaparAdabhutazuddhabuddhadhAlA 52 prakAza pADavAmAM atyaMta addabhuta temaja nirmaLa evI mati vaDe, nirNIya (dhAnI)nieyarIna, bhAtrIzana. tattvaM (mU. tattva )-tatpane. akhilaM ( mU0 akhila)mAyuM, samasta. sakala-sa. Agama-zAna. sakalAgamasya-sarva zAstra. tvAM ( mU0 yuSmad )-tane. vizvagata. nAyaka-nAya, nAya. vizvanAyakaMganA nAya. ananta-bhA2. sukha-suma. anuSakta ( dhA0 saGg)-bhAsata. anantasukhAnuSaktaM mananta suthA yu. jJAna-zAna, mAdha. svarUpa-2535, mAmA. jJAnasvarUpa-zAna le 2135 renu savAra amalaM ( mU0 amala )nima. pravadanti ( dhA0 vad ) che. santaH (mU* sat )=Hororal. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagANigumphitam 151 padArtha bhAva upara prakAza pADavAmAM atizaya addabhuta temaja nirmaLa evI mati vaDe sarva zAstranA saMpUrNa tatvane nirNaya karIne (he nAtha !) saMte tane vizvane nAyaka, ananta sukhathI yukta, jJAnavarUpI temaja nirmaLa kahe che."--24 kecit surAH paruSabhAvaparItacittA bADhaM pare sphuradanaganiSaGgavazyAH / muktaH sadaiva bhavabhUruhabIjasaGgAd vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // anvayaH vita H 25-ma-jIta-cittA, (vita) je vAtaM -ana-niku-gharathAra (sarita) (2) magavan! ratha vaMgva puNa-35 I-mU--ra navA-gva mujA mahinA zabdArtha vita (mU vimU+vi)=ika, | mua (dhA muth)-mUkAyela, rahita, dura (mULa pura)-deva. sarvadA. =nirdaya, kUra. ma=saMsAra. mAva=bhAva. mu -kSa, rIta ( pA ) vyAsa, grasta, vA=bIja, citta=mana. ra bata. 25mAvatarittA =nirdayatAthI vyApta che mana mamUha satta=saMsArarUpI vRkSanA bIjanA jemanuM evA. vAraM=kharekhara khullI rIte. je (mULa para)=anya. vaM (mULa yu )=tuM. ta (pa0 62 FprakAzamAna. vi=ja. amara=madana, kAmadeva. majavana ! (10 mAvata)=he bhagavAna, he nAtha! niSaatyaMta saMga, atizaya mobata. puruSa-purUSa. vaphathakatAbedAra, vaza. uttama zreSTha, nanivarayA=prakAzamAna madananA atyaMta | puruSottama =purUmAM zreSTha. saMgane vaza. | gANi (dhAn )=che. padhArtha keTalAka de nirdayatAthI jharata cittavALA che ane anya ghaNAkharA de kharekhara prakAza mAna madananA atyaMta saMgane vaza che (arthAt atizaya kAmAtura che); jayAre he bhagavana! purUSomAM zreSTha evo tuMja saMsArarUpa vRkSanA (rAga ane dveSa rUpI) bIjanA saMgathI sarvadA mukta che."--25 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 pArzva-bhaktAmaram spaSTIkaraNa rAga ane dveSanI sattA-- rAga ane dveSa e bhava-bhramaNanA anupama hetue che. e benA kSaya thatAM arthAt tenA upara vijaya meLavI vItarAga thatAM saMsAranA uccheda karI zakAya che. paraMtu e dhyA namAM rAkhavA jevI hukIkata che ke jema pratikULa upasarga sahana karavA karatAM anukULa upasarge sahana karavAmAM vizeSa parAkramanI AvazyaktA rahelI che, tema dveSa karatAM rAga upara vijaya meLavavAmAM vizeSa purUSArthanI jarUra che. AmAM paNa vaLI kAma-rAga ane sneha-rAganuM teA nivAraNa karI zakAya, paraMtu dRSTi-rAganuM nivAraNa te atizaya duSkara che. prastutamAM ApaNe kAma-rAganA vicAra karIzuM te mAlUma paDaze ke mane moTA moTA devenuM paNa mAna meADyuM che. jemake indrANI jevI sundarInA svAmI haivA chatAM indra gautama RSinI patnI ahalyAmAM Asakta thayA, dakSa rAjAnI ra7 putrIenA pati candra bRhaspatinI patnI tArAmAM lubdha thayA, jaganA utpAdaka tarIke prakhyAta brahmAe pAtAnI putrI tarapha kudRSTi karI, viSNue aneka gApIAnI sAthe aTita AcaraNa karyuM, tRtIya netramAMthI prajvalita thayelA agni vaDe madanane bharamIbhUta karanArA mahAdeva pArvatImAM temaja viSNue dhAraNa karelA mAhinI svarUpamAM mugdha banyA ityAdi. AvI hakIkta purANu vigeremAM najare paDe che. * * dhautASTakarma dala kamala ! nirmalAya dhyAnAna lodgrathitadurmamatAlatAya / vizvatraya (yI) kRtaguNastutimaGgalAya tumca namo jhina ! modhiro vaLAya || 26 // anvayaH ( re ) pauta-ana-mana-v--Amaha ! bina ! nirmahAya plAna-anaha'vRcita-jun-mamatAhatAya vizva-cI-nnata-guLa-stuti-maluchAya mayASantoSaLAya tumyuM namaH / zabdArtha pAta ( dhA. yAr )=prakSAlana karela, dheAi nAMkhela. atharTha. dharma=kama, puddagalavizeSa: s=samUha. maha=pApa. caitAi mahAmaha !=dhAi nAMkhyA che. ATha kanA samUhurUpa pApane jeNe aveA ! ( saM. ) nirmahAya ( mU. nirmaNDa ) nirmaLa, svaccha, dhyAna=mAna. [ zrIpA* anaha=agni. sa,thita ( dhA* tra )=chUTI karela, duSTatAvAcaka zabda, mamatA=mamatva, mArApaNuM. hatAvela. dhyAnAnaho pitadurmamatAhatAya=dhyAnarUpa agni vaDe bALI nAMkhI che duSTa mamatArUpI latAne jeNe evAne. vizrva=jagat. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 153 kathI traNane samUha namara=namaskAra. (ghA )=karela. zinI (mu. lina )=he vItarAga ! mukha=guNa. ma=saMsAra. svati prazaMsA. =samudra. makakalyANakArI. roSag=sUkAvI nAMkhavuM te. vizvathIgustutimA =vaileSe karI che ! sAtha lAbha. jenA guNanI stuti evA tathA kalyANakArI | mohizALA=1) saMsAra samudranA zoSaNa evAne. ne lAbha che jethI evA ! ( sa ); (2) tuoM (10 puSpad )=tane. saMsAra-sAgaranuM zoSaNa karanArAne. padhArthe "jaNe (jJAnAvaraNayAdika) ATha karmonA samUharUpa pApanuM prakSAlana karyuM che evA he (paramezvara ) ! he tIrthaMkara ! nirmaLa evA tathA vaLI jeNe (zubha) dhyAnarUpa agni vaDe duSTa mamatAne bALI mUkI che evA temaja jenA guNanI aileke stuti karI che evA tathA kalyANakArI tathA saMsAra-sAgaranuM zoSaNa karanArA evA tane namaskAra (je)."--26 sUkSmatareSu ca bhaveSu nigodajeSu tiSThantyanantatarakAlamatIva duHsthaaH| tairjantubhirbahulakarmavazAjina ! tvaM svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // anvayaH (ye) nigoda-jeSu sUkSma-itareSu ca bhaveSu ananta-tara-kAlaM atIva dur-sthAH tiSThanti, taiH kanubhiH vahu-karma-vaphAta () nina! haM sva-antare at 1 ja gi kSitaH asiA. zabdArtho ma=sUlama. anacahatA atyaMta ananta kALa. =itara, anya. satava=atizaya. sUrametapu=mUlama temaja itara. suthAra=duHkhe karIne rahenArA. ra=ane. se (mULa tat =o. mag (pUma)=bhavomAM. mi ( ;)cha vaDe. nira=nigoda. dura=aneka. narma. ja (dhA gat )=janma. va=tAbedAra. kilo =nigodane viSe janma che jemane evA. vadurmavarad=ghaNAM karmone vaza hovAthI. titti ( pA A)=rahe che. vira ! (60 jina )=he tIrthakara ! manA=anA raM (mU0 yuH6)-tuM. =adhikatAvAcaka pratyaya. ranarvane af=kALa, samaya. ana=madhya. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 pArzva-bhaktAmaram [ zrI pArzva- nAstovakhAtaramAM. 7=kadApi, kaIka veLA. av=paNa. kSitaH (F0 phekSita )=jovAyela. =nahi. hari (dhA 036)=8 che. padhArtha "je (jIva) nigoda-janya temaja anya sUma tathA bAdara ne viSe atyaMta ananta kALa sudhI atizaya duHkhI rahe che, temanAthI (pitAnA) bhAre karmane lIdhe tuM svapnAntaramAM paNa kadApi jevA nathI."--27 spaSTIkaraNa nigada-vicAra- jaina darzanamAM saMsArI jIvanA je kendriyAdika pAMca vibhAgo pADavAmAM AvyA che, temAMne tvacArUpa eka indriyavALA ekendriyane pRthvI-kAya, apakAya, tejarakAya, vAyu-kAya ane vanaspati-kAya ema pAMca avAntara bheda che. pratyeka vanaspatikAya sivAyanA A darekanA bAdara (skUla) ane sUkSma ema pAchA babbe bheda paDe che. AmAMthI bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyanA chone bAdara nigadI tarIke ane sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAyanA jIvone sUkSma nigoda" e nAmathI oLakhAvavAmAM Ave che. bAdare nigada temaja sUkSma nigodamAM ekeka zarIramAM anantAnanA che samakAle (sAthe) utpanna thAya che, AhAra grahaNa kare che, ucchavAsa niHzvAsanI kriyA kare che ane maraNa pAme che; AthI karIne te teo "anantakArya paNa kahevAya che. nigoda e AvA jIvonA zarIranuM ja nAma che. A vAta spaSTa rIte nIcenA loka uparathI joI zakAya che, kemake temAM kahyuM che ke - "anantAnAmasumatA-mekasUkSmanigodinAma / sAdhAra zarIra cA, sa "nijo" ti mRta che ?" --lekaprakAza, sa) 4, lo. 33 A vAtanI kavIzvara zrIdhanapAlakRta RSabhapacAzikAnI ( 33 mI gAthAnI) zrI prabhAnandasUrikRta vRtti paNa sAkSI pUre che, kemake tyAM kahyuM che ke Agamaprasiddha temaja cauda rajaju pramANuka lekamAM vartanArA ananta jantuonA AdhArarUpa evA asaMkheya zarIre nigoda' kahevAya che. A zarIra eTalAM badhAM sUkSama che ke tINumAM tINa zastra vaDe te chedI zakAya tema nathI, mahAsAgaranA jaLa vaDe paNa tene bhIMjavI zakAya tema nathI ke jAjavalyamAna agni vaDe tene bharamIbhUta karI zakAya tema nathI. 1 vanaspatikAyanA pratyeka ane sAdhAraNa ema be bhede che. AnI mAhitI mATe juo pR0 138. ra jeke A ullekha sUkSma nigodane AzrIne che, paraMtu bAdara nigoda AzrIne paNa e vAta ghaTI zake che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhaguNigumphitam 155 vaLI sUma nimedane jevAne mATe carma-cahyuM ke sUmadarzaka yatnake kiraNa-vizeSa (X-ray) kAma lAge tema nathI. e to sarvajJa-gamya che. sarve sthAne ( samagra lokAkAza) A jIvathI khIcakhIca bharela che." samasta vizvamAM are siddhonA sthAnamAM paNa eTaluM ja nahi paraMtu temanA Atma-pradeza upara paNa A jIvo vase che, e dhyAnamAM levA jevI hakIkta che. A uparathI joI zakAya che tema jyAre A jIvone deha atisUma che, te pachI temane vedanAne saMbhava che ke kema te prazna have vicArIe. Ane zAstrakAre cekhA zabdamAM uttara ApatAM kahyuM che ke "la nA dalA, kuvaraM pArvati bhavana ! tirad . gr niganavA, gaNanA vizAdi " arthAt he gautama ! je tIvra duHkha nArakInA cha naramAM pAme che, tenA karatAM anantagaNuM (avyakta) duHkha nigadanA jIvo pAme che ema jANa A jIvonuM AyuSya aMtamahUrtanuM che eTale ke ochAmAM ochuMbase nechapanaAvalikAnuM ane vadhAremAM vadhAre eka muhUrtamAM eka samaya echuM eTaluM che. A vAtanI jIvavicAraaikaraNanI nimnalikhita 14 mI gAthA sAkSI pUre che - ", vi juvAra yojA suhumA vaMti niyamA, saMtakuttAka disA ." AvA cho pikI anAdi sUma nigadane "avyavahArarAzi' kahevAmAM Ave che. A rAzine jemaNe eka vAra paNa tyAga karyo che teo vyavahArarAzimAM AvelA gaNAyaja che. pachI bhale ne teo adRyAdikanI apekSAe sukSma nigoda jevA sUkSma pRthvIkAyAdika tarIke 1 sarakhA "ebhiH sUkSmanigodaizca, nicito'styakhilo'pi hi / loko'janacUrNapUrNa-samudgavat smnttH||" -chavAbhigamavRtti arthAta aMjananA cUrNathI pUrNa peTInI jema samagra leka kharekhara A sUkSma nigethI vyApta che. 2 chAyA yada nArake nairayikA duHkhaM prApnuvanti gautama ! tIkSNam / tat punarnigodajIvA anantaguNitaM vijAnIhi // 3 narakanA jIvone je trAsadAyaka duHkha sahana karavuM paDe che, tene Abehuba citAra zAstrakAre sUtrakRtAMga sUtranA pAMcamA adhyayanamAM khaDe karyo che, jyAre AnI dhUla rUparekhA te meM zrI caturvizatijinAnandastutinA spaSTIkaraNa (pR. 118-118) mAM AlekhI che. 4 chAyA pratyekataruM muktvA pazcApi pRthivyAdayaH sklloke| sUkSmA bhavanti niymaadntmhaayusso'dRshyaaH|| Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ zrIpArla- 156 pArzva-bhaktAmaram utpanna thayA hoya athavA to pharIthI tyAMthI marIne ke anya koI bAdara pRthvIkAyAdika ke dvIndriyAdika tarIke utpanna thaI ratUma nigodamAM pharIthI utpanna thayA hoya. bAdara nigoda ane sUkSma nigadanI bhinnatA- bAMdara nigoda carmacakSuvALAne dUtha che arthAtu tene ApaNA jevA ja joI zake che, jyAre sUma nigada sarvajJa-gamya che. bAdara nigodanI vyavahAra rAzimAM gaNanA thAya che, jyAre (anAdi) sUkSma nimedanI avyavahAra rAzimAM gaNanA thAya che. bAdara nigoda temaja sukSma nigada e baMne zarIro ananta jIvonA nivAsasthAnarUpa che ane vaLI koI paNa kALe muktie gayelA jIvonI sakhyA viSe vicAra karatAM te bAdara athavA sUkSma nigodanA anantame bhAge che ema kahevAya che, kemake nimedanA jIvonI saMkhyAne AThamA anantamAM aMtarbhAva thAya che ane siddha jIvonI saMkhyAne to paMcamA anantamAM aMtarbhAva thAya che. chatAM paNa bAdara nigoda karatAM sUma nidanI saMkhyA asaMkhyAtagaNI che. bAdara pRthvIkAyAdika catuSTayamAM eka paryAnI nizrAe asaMkhyAta aparyApta jIve che ane sumi-pRthvIkAyAdika catuSTayamAM ethI viparIta hakIkata che, paraMtu bhAdara nigoda ane sUma nigodanA saMbaMdhamAM koI evo viziSTa ullekha mArA jovAmAM Avyo nathI. vaLI bAdara nigoda lokanA asaMkhyAtA bhAgamAM che, jayAre sUkSma nigada te cauda rajaju pramANabhaka lokamAM sarvatra samasta AkAza-pradezamAM che. vizeSamAM bAdara nimedanI temaja sUma nigodanI AyuSya rithati kahe ke bhava-rithati kahe che te aMtamahUrtanI che, jyAre tenI kayaristhati te anukrame sIttara kaDAkoDI sAgaropamanI ane asaMkhya utsapiNI-avasaNanI che. ananta kALa -- kALa Adi ane annathI rahita hovAthI tene "ananta' kahevAmAM Ave temAM koine vAMdho haI zake nahi. jaina zAstramAM ene AThamAM ananta tarIke oLakhAvavAmAM Ave che te paNa vAta vAstavika jaNAya che, paraMtu pratutamAM je kALane ananta tarIke A padhamAM sUcave che tene jaina zAstramAM je anantanA mukhya nava prakAre pADelA che te paikI kayA prakAra tarIke ullekha thaI zake e sahaja prazna udbhave che. kintu Ane uttara huM ApI zakato nahi hovAthI e daSTie A prazna na vicAratAM atra huM anya daSTie e vicAruM chuM. 1 sUrama nigada saMbaMdhI vizeSa mAhitI mATe juo zrI RSabha-paMcazikAnI 33mI gAthAnuM spaSTIkaraNa 2 baTAkA, kAMdA vigere bAdara nigoda che. 3 AnI mAhitI mATe juo lokaprakAza (sa. 1, zla0 203). ja ekaja jAtinA zarIramAM pharI karIne lAgalagaTa utpanna thavAmAM jeTaluM kALa vyatIta thAya te "kAya-sthiti ' kahevAya che. jemake pRthvIkAyane koI jIva AyuSya pUrNa thatAM vAraMvAra pRthvIkAyamAMja utpanna thAya te A kAya AzrIne tenI sthiti te pRthvIkAya-sthiti kahevAya. pa AnA svarUpa mATe juo zrIdevendrasurita caturtha karma (gA. 71,83-86). Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 157 viDanta thati ananta: arthAtu avidyamAna che anta jene e ananta zabdane vyutpattiartha che. ekaMdara rIte traNa prakAranA anata kalpI zakAya che -(1) anAdi ananta, (2) sAdi ananta ane (3) anAdi sAta. AmAMthI anAdi-ananta e saiAthI moTAmAM moTuM ananta che; jyAre bIjA be ekamekathI Adhaka, nyUna ke samAna paNa che, kemake A baMnenA ananta prakAre che. je jIvo anAdi sUkSma-nigodane nAme oLakhAtI avyavahAra rAzimAMthI hajI sudhI koI paNa vAra vyavahAra-rAzimAM AvyAja nathI ane have pachI paNa kadApi AvanAra nathI temanI tyAMnI rithati anAdi-ananta che arthAtu ananta kALanI che. paraMtu A paNa eka bhava AzrIne te nahi. avyavahAra rAzimAMthI je samaye jevo vyavahAra rAzimAM Ave che te samaye jo tenI sthiti pUrvAvarathA AzrIne vicAra karavAmAM Ave to tenI nidarathe rithati anAdi-sAnta kahI zakAya che arthAt A paNa ananta kALanI che. paraMtu te uparyukta jIvonI rithatithI ochI che. sAdi-ananta risthati vyavahAra rAzimAM AvelA koI saMsArI jIvanI hoya te te sarva abhanI che, paraMtu te paNa game te eka bhava AzrIne te nahi. ekaja rUpe AvI sthiti te zuddha paramAtmAnI ja che, kemake teoe saMsArane ucheda karI siddhi-zilA prati gamana karyuM tyAra pachI teo tyAMja nivAsa karIne rahyA che ane raheze arthAt temanI A paMcama gatine AzrIne vicAravAmAM AvatI rithati sAdi-ananta che. - A uparathI joI zakAze ke koI paNa jIvanI vyavahAra rAzi pikI koI paNa gatimAM ekaja bhava AzrIne anantakALa ke jene ApaNe sAdi-ananta tarIke oLakhAvI zakIe tevI sthiti nathI ja. vizeSamAM samyakta prApta kya pachI jIvane saMsAramAM vadhAremAM vadhAre keTalA vakhata sudhI rahevuM paDe enA uttaramAM kiMcit jUna ardhapuNalaparAvarta " evo je ullekha zAstramAM dRSTigocara thAya che, tene paNa anaMta kALa tarIke zAstrakAre oLakhAve che. paraMtu uparyukta jIvanI A sAMsArika sthiti sAdi-sAnta hovAthI tene ananta kema kahevAya e jANavuM bAkI rahe che. zuM A sthaLe ananta zabdano artha dhaNeja lAMbo kALa ema karavAmAM Ave te khoTuM gaNAya ? A uparathI e phalitArtha thAya che ke avyavahAra rAzine udeza ryA vinA koI paNa jIva saMsAramAM ananta kALa paribhramaNa karate hoya to te abhavya che. bAkI bhavya jIvonI sAMsArika rithati vyavahAra rAzinI apekSAe te sAdi-sAntaja che. caJcattamAladalakajjalanIlabhAsi nIrandhrasantamasi duSkamadhvapraklapte? tasmin vibhAti vadanaM paramaM tvadIyaM bimba raveriva payodharapArzvavarti // 28 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 pArzva-bhaktAmaram [zrIpA anvayaH sasmin duSkrama-capra-kalpe cazcat-tamAla-dala-kajala-nIla-bhAsi nir-randhra-santamasi raveH payodhara-pArzva-varti bimba iva tvadIyaM paramaM vadanaM vibhAti / zabdAthe caJcat (dhA0 caJc ) khAsatuM. kalpa%samAna. tamAla-tamAsa, mejatarnu 3. duSkramavaprakalpe-:me 422 mAmaya 42155 dala=(1) patra; (2) samUha. tevA gAnA thA. kajala%3D10. tasmin (mU. tad )-tene viSe. nIla-zyAma. vibhAti (dhA0 bhA)-vizeSa aze che. bhAs=nti. vadanaM (mU0 vadana)-pahana, bhuma. caJcattamAladalakajalanIlabhAsi-khAsatA tamAsanA paramaM (mU0 parama )=uttama. dala temaja kAjalanA jevI nIla,kAti che jenI evA. tvadIyaM (mU. tvadIya)-tA3. nira-amAvasUya za6. bimba (mU0 vimba )bhae71. randhra-chidra. raveH (mU* ravi )sUryanA. iva-ma. santamas- agha2. payodhara-bheva. nIrandhrasantamasi-chidra dinAnA |8 saMghArane viSe. pArzvamA. duSkama-:merIne mAmae) 4225 te. vartina-ranAra. vapra-ga. payodharapArzvavarti bhedhanI samIpa rahanA2. padArtha te du:khe karIne AkramaNa karI zakAya evA gaDhanA jevA tathA vaLI hAlatA tamAlanA dalanA temaja kAjalanA jevI nIla kAntivALA evA temaja chidrarahita evA gADha aMdhakAramAM sUryanA madhanI samIpa rahelA maNDaLanI jema tAruM uttama mukha adhika zame che."--28 dharmadhvajopari lasatkanakasya kumbhaM tvatprAtihAryajanitaM sujanAH samIkSya / tulyopamAM vidadhatIti kimu grabimbaM tuGodayAdrizirasIva sahasrarazmeH // 29 // anvayaH dharma-dhvaja-upari lasat-kanakasya tvat-prAtihArya-janitaM kumbhaM samIkSya su-janAH tuga.-udayaadri-zirasi sahasra-razmeH kat-ugra-bimbaM iva iti tulya-upamAM vidadhati / zabdArtha dharma-dharma. lasat (dhA0 las ) pradhazatuM. dhvajampAvaTI. kanaka-suvaSNu, sonu. upari- 2. lasatkanakasya-zatA sonAnA. dharmadhvajopari dharma-patA 52. kumbhaM (mU* kumbha )-mane. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 159 ti -prAtihArya. 3=uSNa. kanita (ghA jhana)=utpanna karela. diva=maDaLa. vAtihArcanataMtratArA prAtihAyathI utpanna thayela. vizva=kiMcita usNa maDaLa. sukanA (yugana)=sajajane. tu ucca, UMcuM. samIkSya (dha. phaksa)=rUDI rIte joIne. 32 udaya. suhA=samAna. =parvata. 35mAMaupamA. phira=mastaka, Toca, tomAM samAna upamAne. tAdhiriAzi=UMcA udayAcaLanA mastaka vipati (dhA dhA)=kare che. upara. siema. gha=jema. (0 ) kiMcita, alpa. sAme sUryanA. padyArthI tArA prAtihAryathI utpanna thayela dharmadhvaja uparanA caLaktA suvarNanA kuMbhane rUDI rIte jaIne sajajane UMcA udayAcaLanI Toca uparanA sUryanA kiMcit uSNa maDaLanI sAthe sarakhAmaNuM kare che."--29 spaSTIkaraNa prAtihArya-paryAlacana- - jinezvaranI devaracita vibhUti te prAtihAryA che. A vAtanI tene vyutpatti-artha sAkSI pUre che, kemake pratihAra (paheregIra )nI mAphaka ja vastuone deva tIrthaMkara pAse niyamita rIte raju kare te "prAtihArya" kahevAya che. ekaMdara rIte (1) azoka vRkSa, (2) puSpavRSTi, (3) divya dhvani, (4) cAmara, (5) siMhAsana, (6) bhImaDaLa, (7) dubhi ane (8) chatra e ATha prAtihAryo che. A vAtanI vicArasAranI nigna-likhita 461 mI gAthA sAkSI pUre che- "kakilli 1 kusumavuDhI 2 divvajhuNI 3 cAmarA 4 ''saNAI 5 ca / ___ bhAmaMDala 6 bheri 7 chattaM 8 jayaMti jiNapADiherAI // " A to zvetAmbara sampradAyanI mAnyatA che ema nahi, paraMtu digambara sampradAya pramANe paNa Aja ATha prAtihAyI che. e vAtanA samarthanamAM A stutikAra tArkikaziromaNi svAmI samatabhadrAcAryakRta jinazatakanAM nIce mujabanAM (adhipAdAbhyAsa yamathI alaMkRta) pAMcamA ane muraja baMdhathI viziSTa chaThThI e be padyo raju karavAmAM Ave che - natapAsanArA! turmano varSamANita .. bhaamnnddlaasnaashok-sumnovrssbhaasitH|| divyairdhvanisitacchatra-cAmarairdundubhisvanaiH / divyairvinirmitastotra-zramadarduribhijanaiH // " 1 chAyA kakalliH kusumavRSTirdivyadhvanizcAmaramAsanAni ca / bhAmaNDalaM dundubhi chatraM jayanti jinaprAtihAryANi // 2 "manojamA" tyAre sanmavati | Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 pArzva-bhaktAmaram [ zrI pArzva arthAtu he praNAma karanArA (jIva)nI pIDAne dUra karanAra! he zoka rahita ! tathA he sundara jJAnavALA RSabha (nAtha) ! (jyAre) tuM (samavasaraNamAM) beThe, (tyAre) bhAmaDaLa, siMhasana, azoka tathA puSpavRSTi vaDe suzobhita evo tuM divya dhvani, zveta chatra ane cAmare temaja dubhinA dhvanioe karIne stotra-racanAnA abhyAsa yukta dara (nAmanA vAditra)vALA (deva)thI (ane anya) manuSyathI zobhI rahyo. prAtihAryanAM aneka manIzvaree varNana ApelAM che. te paikI zrInemicandrasUrikRta pravacanasAredAra dvA. 39)nI zrIsiddhasenarikRti TakAmAM AThe prAtihAryonuM gadyamAM varNana che. padyamAM paNa AnAM aneka vaNane che. jemake, zrImAnagarikRta bhaktAmara-stotranA 28 thI te 31 sudhInA padyamAM azoka vRkSa, siMhAsana, cAmara ane chatra e cAra prAtihAryonuM varNana najare paDe che, jyAre tArkika-cakra-cUDAmaNi AcArya zrI siddhasena divAkarakRta kalyANamadira-stotramAM te 1llI 26 pada sudhImAM AThe prAtihAryonuM AlaMkArika varNana daSTigocara thAya che. A uparAMta kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryakRta vItarAga-tetranA paMcama prakAzamAM paNa prAtihAryo varNavelAM che. vaLI zrIjinasundarasUrikRta zrIsImantaravAmistavana ( zloTa 2-9)mAM, zrIjinaprabhasUrikRta zrIvIrapaMcakalyANaka stavana (zloTa 1926)mAM, zrI jJAnasAgarasUrikRta zrI pArzvajina-stavana (07-14)mAM, zrIvibudhamana munIzvaranA ziSya paM. zrIsahajamaNaDanagaNikRta zrIsImanvarasvAmi-stotra (sphoTa 6-13)mAM paNa AThe prAtihAryonuM padhAtmaka varNana che. paraMtu AmAMnAM ghaNAMkharAM varNana jaina samAjamAM suprasiddha hevAthI temaja je je puratamAM te mudrita thayAM che te sulabha hevAthI aba mere bhAge aprasiddha evAM be varNane bhASAntara sahita ApavAmAM Ave che. temAM prathama varNana te pUrvamunIzvarakRta vividha chaMdamAM racelA evA phera padhavALA sopAraka-tavananA nilikhita 1ramAthI te 1lmA sudhInAM paDyo dvArA joI laIe. tvaccaityAdbhutapAdapasya caritaM vRndArudevAsura-- zreNImAnavatiryagAtapabharapradhvaMsarUpaM prabho! / zrutvA kiM taravo'dhunApi kadalIsannAlikeryAdayaH pArzve te prathayanti saGghajanatApApApanodaM sadA // 12 // -zArdUlavikrIDitam arthAt he nAtha ! vandanazIla sura ane asuranI zreNinA tathA manuSya ane tirthanA saMtApanA samUhane sarvathA nAza karanAruM evuM tArA caityanA AzcaryakArI vRkSanuM caritra sAMbhaLIne zuM 1 jue zrIyazovijaya jaina granthamAlAne navame aMka-zrI jainastotra saMgrahane dvitIya bhAga (pR. 25-26). 2 juo prakaraNaratnAkarane dvitIya bhAga (pR. 250). 3 sUryAzcaiyadi massajau satatagAH zArdUlavikrIDitam / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 161 hamaNAM paNa keLa tathA suMdara nALiyerI vagere vRkSo tArI pAse saMdhajanonA saMtApane dUra karavAnA kAryane sarvadA prasiddha kare che? campakAzokakundAdayaH pAdapA, nAtha ! nAkipramuktaprasUnAvalim / vIkSya kiM puSpavRSTiM vitanvanti te, sarvataH sArasaurabhyavibhAjitAm 1 // 13 // -vinI atu he svAmina! devoe choDelI (varasAvelI) kusumonI zreNine joIne zuM campaka, azoka, kunda pramukha tarUo tArI cAre bAjue uttama sugandhathI vizeSataH dIpatI evI puSpavRSTi vistAre che? caityAdbhutapratiravaM taba sevanAvidhau, samprAptanirjaranarAdikazabdasambhavam / zrutveti tarkamanizaM racayanti ke'pyaho, svAmI kimeSa vadati sphuTasarvabhASayA // 14 // - kam arthAtu (he nAtha !) tArI sevA karavAne mATe ekaThA thayelA deva, dAnava, mAnava vagerenA zabdathI utpanna thayelA caityanA adbhuta pratidhvanine sAMbhaLIne zuM (Apa) svAmI spaSTa temaja sarve bhASAmAM bese che ja evo tarka keTalAka ahe sarvadA kare che. yadarcA darIdRzyate zvetavarNA, vibho ! tAvakInA'pi hemAGgakAnte ! / mRgAkojjvalAnAM mahAcAmarANAM, prabhAmaNDalaM kevalaM tatra hetuH // 15 // -bhujaGgaprayAtam arthAt he suvarNasamAna dehanI vRtivALA (devAdhideva!) he nAtha ! tArI (pItavaNa) mUrti paNa cetavarNavALI vAraMvAra dekhAya che temAM candra jevA ujajavaLa meTA cAmaranA tejanuM maLaja kAraNa che. tava jinendra ! mRgAdhipaviSTaraM, maNimayaM tridazairvihitaM ydaa| iha tadA jaladhiH kila bhaktito, nijavasUnyapi dAtumupAyayau // 16 // ___-drutavilambitam arthAt he jinezvara ! jyAre devoe tArA siMhAsanane maNimaya banAvyuM, tyAre ratnAkara (samudra) kharekhara bhaktithI (prerAIne) pitAnAM ratnane paNa arpaNa karavAne atre Avyo. divasodgame ca tava pRSThi(1)gataM, ravimaNDalaM jinapate ! vimalam / adhunA'pi mugdhamanujeSvanizaM, dyutimaNDalabhrama mihAtanute // 17||-premitaakssraa arthAtu vaLI he jinapati ! divasanA udayamAM (eTale ke prabhAta samaye) tArI pAchaLa raheluM nirmaLa sUryamaMDaLa hamaNuM paNa mugdha manuSyane viSe bhAmaNDaLanA zramane sarvadA atra phelAve che. 1 raizcaturbhiryutA sagviNI sammatA / 2 prAktaM mRdaGgakamidaM tabhajA jarau yadA / 3 bhujaGgaprayAtaM caturbhiryakAraiH / 4 itavilambitamAha nabhau bhrau| 5 pramitAkSarA sajasasaiH kathitA / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzva-bhaktAram [ zrIpA vanakasthairadhunA'pi mAnavaiH samudrakallolasamudbhavaM ravam / nizamya zaGkA kriyate jagadvibho ! parisphura hundubhinAdasambhavA // 18 // - vaMzasthavilam arthAt he jagannAtha ! balAnakamAM rahelA manuSyA atyAre paNa samudranA kalloleAthI utpanna thatA avAjane sAMbhaLIne dedIpyamAna dundabhinA nAdane lagatI zaMkA kare che. 162 jinendra ! vizvatrayavatsalatvAt kila tvayA dUritadaNDamIza ! | trimaNDapasya cchalataH pavitraM tavAtapatratritayaM cakAsti // 19 // - upendravajrA arthAt he jinarAja ! huM Izvara ! kharekhara zaileAkayanI vatsalatAne lIdhe tArA vaDe dUra karAyelA (mAnasika, vAcika ane kAyika e ) traNa daDa tArA traNa maNDapanA traNa pavitra chatranA mithI zAbhe che. A pramANe A prAtihA -ratavana anuvAda sahita ApaNe joyuM. sAthe sAthe 'zrIjinaprabhasUriSkRta be caraNAnI samAnatArUpa yamathI alaMkRta prAtihA-ratavana sAnuvAda joi laie. zrIjinaprabhasUri sUtritaM // zrIpArzvanAthaprAtihAryastavanam || ( rathoddhatAati niyam ) arthAt--he sarpanA lAMchanavALA ( pArzvanAtha ! ) jeNe duHkhI prANIonuM rakSaNa karyuM che evA ( devAdhideva ! ) he nAtha ! mahimApa lakSmI vaDe utsavarUpa tathA maTha (vAsI)nA ahaMkArane dahana karanArA ane kamaTha (nAmanA tApasa)nA gavane utAranArA evA tane vizeSataH ratavIne huM peAtAnI vANIne kaMika pavitra karUM chuM.-1 * 'vinutya himazriyA mahaM, penagAGga ! maThadarpakopiNam / vAM nAmi "mivIne ! latA-patra ! mAM maTapaMjoviLam / / / / 1 vadanti vaMzasthavilaM jatau jarau / 2 upendravajrA jatajAstato gau / 3 zrIjinAMsahasUrinA ziSya ane tapAgacchIya brAsAmatilakasUrinA samakAlIna evA A AcAryaM zrIjinaprabhasUri vikramanI caudamI zatAbdImAM thai gayA che. te dararoja navAM navAM stotra racatAM hatAM, niravadya AhAragrahaNa karavArUpa abhiprahadhArI temaja padmAvatI devInA pratyakSa darzana karanArA evA A AcArye yamaka, zleSa ane citramaya sAtase kAvyo potAnA nAmathI aMkita ziSyAdikanA paDhanArthe racI zrIseAmatilakasUrine sAdara samarpaNa karyA hatAM. atyAre te A paikI seA kAvya paNa upalabdha nathI e mahAkhedanI vAta che. emanA jIvana-vRttAnta saMbaMdhI atra huM ullekha karatA nathI kemake tenAM sAdhane huM hajI ekatrita karI rahyo chuM ane te have pachI masiddha karavA AzA rAkhuM chuM. * rAt parairnara lage rathoddhatA " Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam ko nu jyati nai dezanoka si, drIzokataruNA vibhAsite ? / phremaratnagimi: 'kSitohArT-zonna ! teMLAvitti te* / / 2 / / arthAt----ullAsa pAmatA rAga ane zokanA jeNe nAza karyAM che evA he ( nAtha ) ! suvarNa ane ratnanI prabhA vaDe tarUNa (madhyAhana kALanA) sUryanI jema cAre tarapha zAbhatA evA temaja azAka vRkSa vaDe vizeSataH dIpatA evA ( tArA ) dezanAsthAna (samavasaraNa)mAM kANu kharekhara zIghra khuzI thatA nathI !-2 'dehadIdhititiraskRtodayat- saurabhAH sumanasaH saMdAnavAH / "TzanAmuvi "rinti te' t-sauramAH sumanalaH savA naoNH || 3 || arthAt--( peAtAnA ) zarIranI kAnti vaDe jemaNe udaya pAmatA sUryanI prabhAnA tiraskAra ryAM che evA devA tathA dAnavA tArA dezanA-sthaLamAM rafarAyamAna sugandhavALAM temaja sadA navIna ( tAjA ) puSpAne vere che.-3 tAdRzazravaNatastaivorttamA- kArakAya ! vairadezanAdhvaneH / mesthitaH je va panmanAM `nirA-hArAya vaiza ! nAM neH / / 4 / / arthAMt--ke uttama AkAravALA deDavALA ( nAtha ) ! hai zAnta cittavALA ( prabhu ) I hai svAmI ! jene dezanAnA dhvani sundara che evA tArA dhvaninuM tevA prakAranuM ( eTale ke bahumAna pUrva ka) zravaNa karavAthI pApAnA nivAraNa mATe AgaLa vadhatA manuSya kevA che !----4 nAkinAyaka yugena sAdaraM, cAraivizedabhAga ! vIjyese | 'sukhAya muktaye, cAmarairvizada bhAgavIyaise ? // 5 // arthAt--jenA bhAga ( dehanA avayavA ) ni`La che evA he ( nAtha ! ) be devendro ( ApanI be bAjue UbhA rahIne Apane ) cAmarI vaDe sAdara vIje che. nirmaLa kAntivALI vANIvALA tane kyA devA saMsAranA sukha mATe temaja mekSa mATe pUjatA nathI !-~~ rIkSitunayanayonirAntA-zaMsa ! mAMpuramaLI(ya?)mAvataH | "batanoti jaitasiMhaviSTAM, 'zuM samANu ramaLA(ya?)mAvataH // 6 // 163 arthAt--jeNe AzaMsAnuM nirAkaraNa karyuM che evA he ( nAtha ) ! dedIpyamAna maNinA jevI kAntivALA evA tArA pratinA maneAhara bhAvathI ( surAe ) raceluM siMhAsana ( samavasaraNanI ) padAomAM ( beThelA ) prekSakanA netranA sukhanA vistAra kare che.--6 xgyaMti hrItiMtritA-zAnta ! ma~vijacamacamoham / * dIpyamAnamanumauli tIvarka, zAntabhAvalayarya mohadam // 7 // arthAt--kIti vaDe jeNe digantane ujjavaLa banAvela cheevA he ( nAtha ) ! (tArA) mataka ( athavA mukuTa )ne anusarIne dIpatuM evuM tathA vaLI A janAne meha utpanna karatuM tathA sUnA tarkane utpanna karanArUM evuM tArUM bhAmaNDaLa jonArAne zAnta bhAvamAM lIna banAve che.--9 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 pArzva-bhaktAmaram [zrIpArthavyomni garjininadaH purastevA-mAnavairi(ra 1)muMdiro maharSibhiH / nai dundubhirravaH zrutastainau, mAnavairi(21)mudi "romaharSibhiH // 8 // arthAtu-he mAna ane zatrutAthI rahita (nAtha) ! tArI AgaLa AkAzamAM garava karatA dubhinA nAdarUpI meghane dehane viSe romAMcita thayelA kyA maharSioe sAMbhaLyuM nathI temaja kayA manuSyoe tenuM anudana karyuM nathI -8 "zemuSISu kuMpathAni mauktika-nyAsahRdyarucitAni caayituH| zrINi te 'jina! 'zitoSNavAraNA-nyAsaharyarucitAni cAyituH // 9 // arthAtunhe jinezvara ! metInA rathApana vaDe manahara temaja zobhatAM evAM tArAM traNa tIkSya chatro, jANanArA Astika jananA hRdayamAM apriya thaI paDelAM paraMtu mAnanA abhilApInI buddhiomAM rahelA kumAge che - prItihAryamahimAlayastavaH zrIjinaprabhavita stuto mayAM / pArzva ! kImitaphalAya kalpatAM kalpapAdapa ipe nemupAm / / 10 // arthAt -he zrIjinezvara pArzvanAtha) ! A pramANe mArA vaDe stuti karAyeluM A prAtihAryanA prabhAvanA sthAnarUpa tetra (tene) praNAma karanArAonAM vAMchita phaLane (arpaNa karavAmAM) kalpavRkSa jevuM thAo. yasmin gRhe sukRtinaH kuruSe nirIhaH satpAraNaM bhavamahodadhitAraNAt(NaM ?) tvam / kurvanti daivatagaNAH kanakasya vRSTimuccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // anvayaH yasmin gRhe nir-IhaH tvaM bhava-mahat-udadhi-tAraNaM sat-pAraNaM kuruSe, (tatra) sukRtinaH daivata. gaNAH sura-gireH zAtakaumbhaM uccaiH taTaM iva kanakasya vRSTiM kurvanti / zabdArtho yasmin ( mU0 yad )-. sat-suM62, gRhe ( mU* gRha )-. pAraNa-pAra, pAra sukRtinaH ( ma0 sukRtin )-(1) pu55zANAmI; (2) satpAraNaM-muMha2 pArathaH 195zANAnA. bhava-saMsAra. kuruSe (dhA. kR) re che. mahat-moTI. nirIhaH ( mU0 nirIha )=27 vinAnI. uddhisaa||2. A pada dvArA kavirAje pitAnA nAmane nirdeza karyo che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 165 tAva=tAranAra. navaraMga (- vanasuvarNanI. mAmadotALara(f)=saMsArarUpI mahAsAgarathI gk (- vRdi)=STine. tAranAra. ca=UMcuM. a (yunna)-tuM. ta8 (10 taTa )=ATa. yuti (dhA #Fkare che. kura=deva. siri=parvata. hevata deva, sura. gujara=devanA parvatanA, merUnA. jaLa-samUha. 4=jema. raivatAnasuranA samUhe. | rAtimaeN ( sAtama)=suvarNanA, sonAnA. padhArtha "jene ghera IcchA vinAne evo tuM bhavarUpI mahAsAgarathI tAranArUM sundara pAraNuM kare che, tyAM puNyazALI surenA samUhe suragirinA suvarNamaya ucca taTanI jema suvarNanI vRSTi kare che."--30 spaSTIkaraNa pAraNaka-parAmarza- dIkSA grahaNa karyA pachI zrI pArzvanAthe prathama pAraNuM zrIkaSabhanAthasivAyanA anya tIrthaMkaranI jema paramAnathI temaja bIje divase karyuM hatuM e vAtanI nisa-likhita gAthAo sAkSI pUre che - "saMvacchareNa bhikkhA, laddhA usa bheNa loganAheNa / sesehi bIyadivase, laddhAmo pddhmbhikkhaao| usamassa u pAraNae, ikakhuraso Asi loganAhassa / sesANaM paramannaM, amayarasarasovama aasii|" -Avazyaka-niryukti gA. 31-320 tIrthakara jyAre prathama pAraNuM kare, tyAre devatAo dAna denAranA gharamAM kanakAdikanI vRSTi kare che. arthAt je gRhastha tIrthakarane ucca bhAvanApUrvaka pAraNuM karAve, tene tyAM devo (1)vasudhArAnI vRSTi, (2) pAMca varNanAM puSpanI vRSTi, (6) vakSepa, (4) dubhi -nAda ane (5) aMtarikSamAM rahIne ahIM dAna ahe dAna evI uddaghoSaNA e pAMca divya prakaTa kare che. A vAtanI bhagavatIsutrane paMdaramAM zatakanA prathama udezanA tRtIya sUtra (patrAMka 661)ne nisa-likhita pATha sAkSI pUre che - "ImAI paMca divyAI pAunbhUyAI, taMjahA-vasudhArA vuhA 1 dasavanne kusume nivAtie 1 chAyA saMvatsareNa bhikSA labdhA RSabheNa lokanAthena / zeSardvitIyadivase labdhAH prthmbhikssaaH|| RSabhasya tu pAraNake ikSurasaH AsIt lokanAthasya / zeSANAM paramAnaM amRtarasarasopamaM AsIt / / 2 chAyAimaani pazca divyAni prAdurbhUnAni, tadyathA-vasudhArA vRSTA dazArdhavarNAni kusumAni nipatitAni celotkSepaH kRtaH AhatA Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 pArzva-bhaktAmaram [zrIpA2 celukkheve kae 3 AhayAo devaduMdubhIo 4 aMtarAvi ya NaM AgAse aho dANe aho dANetti ghuDhe 5" upAdhyAya zrIvinayavijayakRta bedhikA (kalpasUtranI vRtti)mAM te pAMca dinA saMbaMdhamAM AthI jUdo ullekha jaNAya che, e vAta tene chaThThI vyAkhyAnanA prAraMbhamAMnA nIcenA pATha uparathI siddha thAya che - "prathamapAraNAM gRhasthapAtre paramAnena cakAra, tadA ca celotkSepaH 1 gandhodakavRSTiH 2 dundubhinAdaH 3 aho dAnamaho dAnamityuddhopaNA 4 vasudhArAvRSTizceti paJca divyAni prAdurbhUtAni / " arthAt atra puSpavRSTine badale sugaMdhI jaLanI vRSTi ullekha che e bhinnatA che. paraMtu A be vRSTine eka bIjA sAthe ghaNe gADha saMbaMdha hovAthI game te ekane ullekha karavAmAM AvatuM haze ema nIce mujabanI sattariyaDANa prakaraNanI 167 mI gAthA (phAra 78) uparathI bhAse che "paNa divyA jalakusumANa vuTTI vasuhAra cela ukkhevo / duMduhijhuNI surANaM aho sudANaM ti ghosaNayA / " [ paJca divyAni jalakusumAnAM vRSTiH vasudhArA celotkSepaH / dundubhidhvaniH surANAM aho sudAnaM iti ghoSaNakA // ] A pAMca divya pikI vasudhArAnI vRSTinA saMbaMdhamAM e vizeSatA che ke te vadhAremAM vadhAre sADA bAra koDanI ane ochAmAM ochA sADA bAra lAkhanI hoya che. Ane samarthanamAM zrI pradyumnarikRta vicArasAra-prakaraNanI nIce mujabanI 137 mI gAthA raju karavAmAM Ave che - " addhatterasakoDI, ukkosA tatya hoi vasuhArA / addhatterasalakkhA , jahannayA hoi vasuhArA // " devadundubhayaH antarA'pi cAkAze aho dAnaM aho dAnaM iti ghoSitam / 1 AvI bhinnatA zrIbhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgraha'nA prathama vibhAganA 78 mA pRSThamAMnI TIpamAM meM dubhivAda, ratnanI vRSTi, puSpavRSTi, gaMdaka vRSTi ane voTsepa ema je pAMca divya gaNAvyAM che temAM paNa che, paraMtu te ullekha meM trizaSTizalAkApuruSacaritranA prathama parvanA tRtIya sargamAMnA nIce mujabanA ra96mAthI 300 mA zleka sudhInA AdhAre karyo che. " divi dundubhayo neduH, pratinAdonmadiSNavaH / zreyAMsazreyasAM khyAti-karA vaitAlikA iva / / ratnavRSTirabhUccheyAM-saukasi tridivaukasAm / samamAnandasambhUta-jananetrAzruSTimiH // divo devAH paJcavarNa-puSpavRSTiM vitenire / pRthvI pUjayitumiva, svAmigadapavitritAm // sarvAmaradrukusuma-nisyandairiva sazcitaiH / cakrugandhAmbubhivRSTi, triviSTapasadastadA // vidadhAno divaM dozyad-vi.catrAnamayomiva / celotkSepaH suranarai-zcake cAmarasodaraH // " Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAbha2] zrIvinayalAbhaguNigumphitam 197 [ardhatrayodazakoTI utkRSTA tatra bhavati vasudhArA / adhetrayodazalakSA jaghanyA bhavati vasudhArA // ] vizeSamAM A vAtane puSTi ApatA temaja zrI pArzvanAthe karelA prathama pAraNakanA samaye prakaTa thayelAM pAMca divya upara prakAza pADatA zrIhemavijayagaNikRta zrI pArzvanAthacaritranA pAMcamAM sarganA nIce mujabanA kSeke raju karavAmAM Ave te arathAne nahi gaNAya. "aho dAnamiti spaSToda-ghoSaNA khe samudyayau / divi dundubhayornedu-dyusadbhistADitAstadA // 160 // ardhAdhikA dvAdazAsu, kAJcanAnAM ca koTayaH / / arhaddAnaikasantuSTaiH, suraistatra vitenire // 161 // gandhodakAni bhUrI Ni, bhUrINi kusumAni ca / vAsAMsi devadUSyANi, vavRSustatra nAkinaH // 162 // " atyujjvalaM tava yazaH prathitaM trilokyAM zeSArNavendumiSataH kRtarUpabhedam / pAtAlamartyadivi saJcarate yatheSTaM prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // anvayaH trilokyAM prathitaM zeSa arNava-indu-miSataH kRta-rUpa-bhedaM trijagataH paramezvaratvaM prakhyApayat tava ati-ujjvalaM yazaH pAtAla-martya-divi yathA-iSTaM snycrte| zadArtha ati-atizaya. bhedame. ujjva la%DSorrqu. kRtarUpabhedaM-ryo che 35no nobhe. atyujjvalaM-atizaya Grqom pAtAla-pAtA, maghAlo. tava (mU0 yuSmad )-tArI.. martya bhaya. yazaH (mU0 yazas )-5, ti. diva=2varga. prathitaM (mU0 prathita ) prasi yayesa. pAtAlamartyadivi-pAtANa, mayaM sane vargabhAM. trilokyAM (mU0 trilokI ) somane viSa, saJcarate (dhA. cara)-saMyare che. zeSA . yathA-ma. arNava-samudra iSTa (dhA. iSu ) chesa. indu zazI, ya.. yatheSTa-bha207 murama. miSa-bhiSa, malA. prakhyApayat (dhA0 khyA)-prasi tu, zeSArNavendumiSatA= na samudra mana zAnA trimiSathI.. jagat duniyA, so. ruta (dhA* )resa. trijagatAtra sAmanA. | paramezvaratvaM (mU0 paramezvaratva )-5225yAne. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 pArzva-bhaktAmaram [zrIpArtha padhArtha (he nAtha !) atizaya ujajavaLa, zailekTramAM prasiddha thayelI, bAkInA samudra ane zazInA miSathI anya anya rUpavALI temaja traNe lokamAM (tArA) parama aizvaryane prakaTapaNe kahetI evI tArI kIrti pAtALa, matya ane svarga (e traNa lokomAM marajI mujaba saMcare che."--31 spaSTIkaraNa kavi-samaya- A padyamAM kavirAje kItine samudrAdika vividha rUpa dhAraNa karelI sucavI kIrtine zveta vaNa mAnavAnA kavi-samayane nirdeza karyo hoya ema jaNAya che. kIrtine zvetavarNa mAnavAmAM Ave che e vAtanI kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUrikRta kAvyAnuzAsana ( pR0 12 )nI nIce mujabanI paMkti sAkSI pUre che - " guNasya yathA-yazohAsAdau zauklayasya, ayazaH pApAdau kAya'sya, krodhAnurAgayo rajIviya." tvajjanmamajjanavidhiM savidhaM( dhiM ? ) sumerau kurvanta eva varatIrthasamudbhavAni / mRtsnAdimaGgalamahauSadhijIvanAni pawAni tatra vivudhAH pariva5ti ke rara | anvayaH sumerau savidha(dhiM ) tvat-janman-majana-vidhi kurvantaH vibudhAH tatra vara-tIrtha-samudbhavAni mRtsnA-Adi-maGgala-mahat-auSadhi-jIvanAni padAni parikalpayanti eva / zabdArtha mana janma. rakamamajharavi=tArA janma-snAtranA kAryane. Hjhana nAna. viSa( dhiM?)=vidhipUrvaka vidhi kArya. zubha (mULa subedaE merU upara. 1-2 "ma' ema paNa saMbhavI zake che, kemake A zabda zrIyuta rAkRta zabdacitAmaNI (saMskRta-gujarAtI keza)mAM temaja zrIyuta vaidyakata sTAnDarDa saMskRta-aMgrejI kezamAM paNa najare paDe che. vaLI vAcanAcArya zrIsAsundaramaNikRta zrIzabdaratnAkaranA chaThThA kArDane nimnalikhita prathama zloka paNa sAkSI pUre che- "loke viSTapaM piSTapaM jagatI jagatprANini / janyu-jantU udbhave SaNa janma janmo'striyAM jniH||" 3 me kaho ke sumerU kahe te ekaja che e vAtanI abhidhAna-cintAmaNi (kA. 4, zle 81)nI svapajJa TIkAnI nIce mujabanI paMkti sAkSI pUre che - "subeda( ) no mijAthe, jo marava" Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAbhara ] kurvantaH ( mU0 kurvat ) = 32nArA. eva = 04. vara = uttama. tIrtha-tIrtha. samudbhava = utpatti. varatIrthasamudbhavAni = uttama tIrthamAM utpatti che konI mevA. mRtsnA = sugaMdhI bhaToDI, khuzamohAra bhATI. Adi=prAraMbha. maGgala=bhaMgaNa. zrIvinayalAbhagaNigumphitam pArtha "bhe3 ( parvata ) upara ( he nAtha ! ) taare| vidhipUrva janmAliSe DaranArA devo tyAM uttama tIrthamAM utpanna thayelAM evAM tathA sugaMdhI mATI vagere maMgaLa, mahauSadhi temaja jaLavALAM evAM padmo 2ye chena." 32 tvatkevalAnubhavatejatulAM labheta kevala = 1vaNa (jJAna). anubhava = anubhava. teja ( s ) = tena, amarA. tulA = tulanA, saramAbhalI. mahat-bhoTu. 21-241914. jIvana=40, pAegI. mRtsnAdimaGgalamahauSadhijIvanAni bhATI vigere maMgaLa, mahASadhi ane jaLa che jene viSe evAM. padmAni ( mU0 padma) = padmA. tatra tyAM vibudhAH ( mU0 vibudha ) - have. parikalpayanti ( dhA0 kRp ) -2ye che. jJAnaM na cetarasurasya kaSAyavazyAt / yAdRg marIciracanA hi sahasrarazme stAka kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 anvayaH itara- surasya jJAnaM ca kaSAya- vazyAt tvat- kevala anubhaSa-teja-tulA na labheta, hi yASTak sahasra- razmeH marIci - racanA tAdRk vikAzinaH api graha - gaNasya kutaH ? | zabdArtha svatkevalAnubhavatejatulAM =tArA ThevaNa (jJAna)35 anu bhavanA tejanI tulanAne. labheta ( dhA0 labha )=pAbhe. jJAnaM (mU0 jJAna ) = jJAna, bodha, manaDi. ca = pAhapUrti3ya vyavyaya. itara=anya. 22 sura-deva. itarasurasya=anya hevanuM. kaSAya = uSAma. vazyatAhAra. kaSAyavazyAt =pAyane vaza hovAthI, 169 yADhak ( mU0 yAdRz ) = vI. marIci= 2. racanA = 2thanA, goThavalI. marIciracanA = riNonI rathanA. hi=}bha}. sahasra= 902. razmi - pri25. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 pArzva-bhaktAmaram [ zrIpAtha sAra sUryanA. Tv=samUha. tAda (mULa tAdarA =tevI. pradAca=grahonA samUhanI. taH kayAMthI. vipina (mU0 vijhAIna)=prakAzamAna. zragraha, pikapaNa. padhArthe "(he nAtha !) anya devanuM jJAna kaSAyane vaza hovAne lIdhe tArA kevala( jJAna)rUpI anubhavanA tejanI tulanAne na pAme (e yathArtha che); kemake sUryanAM kiraNonI jevI racanA hoya, tevI prakAzita grahonA samudAyanAM kiraNonI paNa kyAMthI hoya? - spaSTIkaraNa "teja' zabda saMbaMdhI vicAra A padyamAM "vahanumavatanatura" mAM je "teja' zabdane pravega karavAmAM Ave che te vAratavika nathI, kemake mULa zabda te tejas che. teja temaja teja baMne hoya evo ullekha koI thaLe mArA jevAmAM AvyuM nathI. bAkI nabha ane nabha, tapa ane tapasa, raja ane rajasa tathA maha ane maham e zabdo te che. e vAtanI vizvakozane nigna-likhita loka sAkSI pUre che - __ "nabhaM tu nabhasA sAkaM, tapaM ca tapasA saha / rajaM ca rajasA sAdhe, mahaM ca mahasA samam // " A kozamAM "teja' zabdanA saMbaMdhamAM paNa Avo ullekha hoya ema mArA jovAmAM AvyuM nathI; te pachI A zabda-pravega vAratavika che ema kema kahI zakAya ? A prAganA samAdhAnArthe kadAca ema sUcavavAmAM Ave ke tene tejas evo zabda prayoga karavAthI vasaMtatilakA nAmanA chaMdane bhaMga thAya che ane tema thAya te iSTa nathI, vArate 2 ne lopa karavAmAM Avyo che. paraMtu AvuM keAI udAharaNa mArA jovAmAM AvyuM nathI. bAkI dIrdhAkSarane badale havAkSaranuM udAharaNa te kumArasaMbhavanA cothA sarganA 16mA zlokamAM najare paDe che, kemake "ratiti ziet' e enA bIjA caraNamAM "dUtIne badale "dutine pragaTa karavAmAM Ave che. A sapramANa che e sUcavavA enA TIkAkAra zrImallinAthe nIce mujabano ullekha paNa karyo che - kavi mA maf gcho tyaH gira" atra ema paNa samAdhAna saMbhave che ke jema sarva dhAtuothI pacAdine acu ke uNAdine A AvI zake che e niyamane anusarIne teja zabdane anna pravega karavAmAM Avyo haze. 1 ajaina devenuM jJAna jaina devanA jeTaluM che ke nahi e prazna bAjue rAkhIe te paNa kaSAyathI kaluSita vyaktinA jJAna karatAM kaSAyathI sarvathA mukta-vItarAganuM jJAna hajAra darajaje vizeSa che e siddhAnta te sarva kene mAnya hoya emAM kahevuM ja zuM? Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam garbhAzayAdanusamudgatayoniyantrapIDAkadambakakadarthitajanturAzim / bhImaM catuSTayagatiprabhavau (vo ) granAgaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // anvayaH gorAyAr ( 5Azaya )=garbhAzayamAMthI. anu=pachI. samudrata (dhA. gam )=utpanna thayela. yoniyAni, strIne zudgha pradeza, yanna=matra, sAMcA. pIDA=pIDA, duHkha. *=samUha, ciMta-pIDita, du:khI thayela. g=jIva. jJAtti=samudAya. garma-bharAyAt anu-samudsa-yoni-catra-pIkA-vacana-ciMta-satu-zimIma catuthagati-pramava-3nna-nAnuM rA mavad-bAzritAnAM mayaM no mati| zabdArtha samudgata yo niyantrapIDA kadambaka kadarthitajantu rAzi =utpanna thayelI keniyanTanI pIDAnA samUhathI pIDA pamADI che prANIonA samUhane jeNe evA. mIma ( mU. mIma )=bhayaMkara. caturdaya=yArane samUha, gAta=gati. mana=prakRSTa bhava, dIrgha saMsAra, sunna=bhayaMkara. nA=hAthI. catuSTaya tipramavotranAo=caturgatirUpa dIrdha saMsAra rUpI bhayaMkara hAthIne. davA ( dhA. ra )=joine. maruM ( mU. maya )=bhaya, bIka. mati ( dhA. mU. )=thAya che. =nahi. 171 mana=Apa. Azrita=Azraya lIdhela. avAzritAnAM=ApanA Azraya lIdhelAne. pArtha 8 garbhAzayanA ( du:kha bhAgavyA ) pachI utpanna thayelI ceAni-yantranI pIDAnA samUhathI jeNe prANi-vargane kaSTa ApyuM che evA caturgatirUpa dI saMsArarUpI bhayaMkara hAthIne joine Apane Azraya lIdhelA ( bhavya jana )ne bhaya thatA nathI."--34 spaSTIkaraNa artha-vicAra---- atra kAine evI zaMkA upasthita thAya ke nALa ne! atha hAthI kema karyo ane sapa` kema na karyAM, teA e kahevuM paDaze ke A zaMkA asthAne che; kAraNake A zlAkathI mULa bhaktAmara-stAtranI jema kuMjarAdika saMbaMdhI ATha bharyAnA varNananA prAraMbha karavAmAM AvyA che.' atra ema sUcanA 1 A hakIkatane lakSamAM rAkhIne arthAt mULa bhakatAmaranA 35 mA padmanI jema A kAvyanA 35mAM padyamAM paNa siMha-bhayanuM varNana hAvuM joi e ema mAnIne e padyanA pAThamAM pheraphAra karavAmAM AvyA che; bAkI mULa pAThamAM chaMdane, bhaMga ke anya kAi doSa jaNAtA nathI, Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 pArzva-bhaktAmaram [ zrI pArtha karavAmAM Ave ke A kAvyanA 41 mA padhamAM kuSTha-bhayanuM varNana che, jyAre mULa bhakatAmaramAM jalodara-bhayanuM varNana che eTale anukaraNarUpa hetu vyabhicArI Thare che te te paNa nyApya nathI, kemake dusAdhya roganuM varNana e lakSya-bindu che (juo namiUNa stotranuM 18muM padya). vaLI kavirAja sarpa-bhayanI vAta 37 mAM padyamAM vicAre che e paNa dhyAnamAM letAM sarSa artha karavAthI anAvazyaka punarUkti thaze e paNa lakSyamAM rAkhavA jevI hakIkta che. yena pracaNDataramUrtidharAvanIza mukhyA'pyanantajanatA sakalA prjgdhaa| hiMsrograkAlakulasAdhvasadurbha(ma)gArirnAkAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // anvayaH zena -hiM--tranI--kuNA avikA ananta-janatA manapA, (la) hiMnnaw-le-hallA ghaNa-julULa-pratei kama-juna-maraNa-saMhiM Amiti zabdArtha na (05) jenAthI. krasTiyama. apAra (mu. karaNa )=atyaMta pracaDa. kucha kuLa, vaMza. ra=deha. sAvala=bhaya, trAsa. padhAraNa karanAra. =duSTatAvAcaka zabda, savanI=pRthvI. TEharaNa. nA nAtha. di=zatru. mukhya, pradhAna. hiMstrotrApurAvaNajAri=dUra, bhayaMkara kagetarapiravinIku=atyaMta praca7 - yamanA kuLane bhayarUpa duSTa siha dehane dhAraNa karanArA pRthvI patie pramukha. =nahi. =paNa. sAmati (pA m)=AkramaNa kare che. ananta ananta, apAra. kama=caraNa. vatA=leka. yuyugala, be.. sattAnatA ananta leka. eva=parvata. sajA (mULa savATa =(1) samagra, (2) kaLAyukta. saMcita (ghA jhi)=rUDI rIte Azraya lIdhela. navA (mU pragadha )=khavAI gayI. mayunAvaNaezritaM caraNa-yugalarUpa parvatane rUDI, hiM=hiMsAtmaka, ra. rIte Azraya lIdhelAne. =bhayaMkara, te ( puHEtArA. padhArtha jeNe atyaMta pracarDa dehane dhAraNa karanArA (rAvaNa jevA) paNa pRthvI-patio pramukha ananta lekenuM bhakSaNa karyuM, te kara bhayaMkara kALanA kuLane (paNa) bhayarUpa (arthAtu yamarAjanA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 17 kastAM paNa atizaya ghAtakI ane bhayaMkara) evo duSTa siha tArA caraNa-yugalarUpa parvatane rUDI rIte Azraya lIdhelA (prANuM)nuM AkramaNa karatuM nathI."--15 yasminnabhijvalati da(de)hyatisArabhUta___ miSTArthanAzakamanarthakaraM param ( tam ? ) / krodhAnalaM vimalazAntarasapramoSaM tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // yasmin dehin-ati-sArabhUtaM abhijvalati ( taM ) iSTa-artha-nAzakaM anarthakaraM paraM ca vimlrAta-rasa-mola zodha-mAruM sva-nA-rtina-karuM zeSa rAti ja zabdArtha tharama (mULa )=je. amivati (dhA va)=mera baLe che. hiraprANI, jIva. ati atizayatAvAcaka avyaya. hata=sArarUpa. kSatihAbhUtaM jIvone atizaya sArarUpa. {(dhA pha6)=Icchala, vAMchela. artha-padArtha nArAja nAza karanAra. prArthanAvAva-vAMchita padArthano nAza karanAra, ana=aniSTa. =karanAra. mana anarthakArI. u=pAdapUrtirUpa avyaya. ==vaLI. zodhakopa, gusse. sanavru=agni. pAnANuM koparUpa agnine. vima=nirmaLa. rA =zAnta. =rasa. pramoSa==lUMTanAra. vimAnatANAmAM nirmaLa zAnta rasane lUMTanAra. nAma-nAma. vIrtanakIrtana. kaccha jaLa, pANI. vannAmalainAruM tArA nAmanA kItanarUpI jaLa. rAmati (pA rAma) zAMta pADe che. azopa saMpUrNa rIte. padhArtha jene viSe (arthAt jenA udaya daramyAna) nA atizaya sArabhUta (tapa, zama, jJAna, darzana, saMyama ityAdi padArtha) baLI jAya che, te, vAMchita vastu (mokSa)nA vinAzaka, anarthakarI ane vaLI nirmaLa zAnta rasane lUMTanAra evA dharUpI agnine tArA nAma-kIrtanarUpa jaLa saMpUrNa rIte zAMta kare che (eLavI nAMkhe che)."--16 spaSTIkaraNa kApa-kadarzana- koMdhanA saMbaMdhamAM vIra-bhaktAmara (pR. 1ra-33) mAM, caturvizatijinAnandastuti (pR. 22)mAM temaja stuti-caturvizatikA (pR. 161)mAM vicAra karelo hovAthI e Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 pArzva-bhaktAmaram [shriipaacsaMbaMdhamAM kaMi vizeSa ullekha na karatAM zatArthika zrIsemaprabhasUrikRta sijUra-prakara yAne sUktamuktAvalImAMthI nIce mujabanAM 45 mA ane 47 mA e be paghoja rajuM karuM chuM. "yo mitraM madhuno vikArakaraNe santrAsasampAdane sapesya pratibimbamaGgadahane saptArciSaH sodrH| caitanyasya niSUdane viSataroH sabrahmacArI ciraM sa krodhaH kuzalAbhilASakuzalairnirmulamunmUlyatAm ||-shaarduul 0 santApaM tanute bhinatti vinayaM sauhArdamutsAdaya tyudvegaM janayatyavadyavacanaM sUte vidhatte kalim / kIrti kuntati durmatiM vitarati vyAhanti puNyodayaM datte yaH kugati sa hAtumucito roSaH sadoSaH satAm ||"-shaarduul. A be pagho uparathI paNa krodha nahi karavAne nizcaya thAya ane te amalamAM mUkAya, te sukha te mAMgyA vinA AvI maLazeja. vaiSamyadoSaviSadUSitajIvavargoM vidviSTaduSTamadanAkhyamahoragendraH / vizvatrayaprabhavitA viluThenna tasya tvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // anvayaH yasya puMsaH hadi tvat-nAman-nAgadamanI ( vartate), tasya vaiSamya-doSa-viSa-dUSita-jIva-vargaH vizva-trayI-prabhavitA vidviSTa-duSTa-madana-Akhya-mahat-uraga-indraH na viluThet / zabdArtha vaiSamya-viSamatA. madana-Amava. doSa-hopa, aparAdha AkhyA-nAma. viSa-viSa, 2. mahat-moTI. dUSita dUSita, zoSa-2ta. uraga-sarpa, sApa. jIva-AyI. indra-uttamatAvAya za6. varga-samUha vidviSTaduSTamadanAkhyamahoragendra: sattA bhara vaiSamyadoSaviSadUSitajIvavargaH-viSamatAnA hoss35|| - duSTa evo kAmadeva nAmane mATe sarparAja. viSathI dUSita karyo che prANIonA samUhane jeNe vizva-bhagata, sA. vayatragutI samUha mevo. prabhavita 524bhI. vidviSTa-matyAta deSI (2) vizvatrayaprabhavitA-sAyamA parAbhI. duSTa-hue, parAma, viluThet (dhA0 luT )=250 42. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 175 na=nahi. vakSAmanAmanA tArA nAmarUpI nAga-damanI. saraca (mULa ta2) tene. hari (pU. )=9dayamAM nAmana=nAma. thastha (mULa ca) jenA. nAmanI sApane vaza karanArI jaDI, kuMvara (mU0 puM)=purUSanA. padhArtha (he nAtha !) je purUSanA hRdayamAM tArA nAmarUpI nAga-damanI che, tene, jeNe viSamatAnA deSarUpI viSathI prANIonA samUhane dUSita karyo che e, aikyane parAbhava karanAre temaja atyaMta devI tathA duSTa e madana nAmane meTe sarparAja parza (paNa) kare nahi, (te pachI bAdhA to kareja zAne ?'-17 spaSTIkaraNa prayoga-navacAra. vizvamavitA'mAM ca nI pachI e saMyukta vyaMjana hevAthI ya ne ladhu na gaNatAM gurU gaNI zakAya che ane tema thatAM chaMdane bhaMga thatuM nathI, paraMtu atra ema koI prazna kare ke stra ane dU sivAyanA saMyukta vyaMjane pAchaLa AvatAM Agalo varNa gurU gaNAya che, jyAre pra ane hU heya tyAre kavacita tema gaNAya che tenuM zuM? AthI atra ane gurU gaNavAnuM je vivAdAspada rahetuM hoya te vizvatrImavitA ema pATha pheravavo egya che. aMntargataprabaladurjayamohasainyaM __ kAmAdikoTibhaTaluNThitadharmadhairyam / caitanyaviplutikaraM ca yathA'rkatApAt tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // anvayaH jAma-sAhi-kroTi-mara-stuti-dharma-dharca caitanya-vistRti- 4 -tti-va-sudamoh-sainyN tvat-kIrtanAt yathA arka-tApAt tamaH iva bhidAM upaiti| zabdArtha ataaMdara. atargatawvadurnayamonce=Antarika, parAkramI wta (dhAma )Fgayela. temaja durjaya evI mehanI senA. kAi parAkramI. jAma=kAmadeva. juya duHkhe karIne jItI zakAya tevuM. AzirUAta. gau-meha, mohanIya karma dikaroDa. taibhya-senA, ji. maraddhA , laDavaiyo. 1 "mAtaM kathA" ema pATha pherave joIe ke nahi tenA saMbaMdhamAM 37 mA zlokanuM spaSTIkaraNa jevuM. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ruti ( dhA. jIr )=lUMTeluM, harI lIdheluM. dharma=dhama. daivaeN dhaiya', dhIraja. nAmAvikomiTaTita dharmadhairya kAmadeva pramukha karoDA yAhA dvrArA lUMTAvyuM che dharmarUpa dharyuM jeNe evuM. caitanya cetanA, jJAna. vidyuti=nArA. =karanArUM. caitanyanitiracetanAnA nAza karanArUM. cakavaLI. yathA=jema, jevI rIte. pArzva-bhaktAmaram mA=pUrve. putra tIvra. yo yAga. a =sUrya. tApa=pratApa. ajaMtAvAt--jema sUryanA pratApathI, jItena=kIna. ravartinAt=tArA kIrtanathI. tamaH ( mU. tamaR )=aMdhakAra. va-pAdapUrti rUpa avyaya. pArtha " jema sUryanA pratApathI aMdhakAra nAza pAme che tema kAmAdika cAddA dvArA jeNe dhama ane dhaiya lUMTAvyAM che temaja je caitanyanA vinAza karanAra che. evI Antarika, parAkramI ane duja ya meAhanI senA tArA kIrtanathI nAza pAme che.'--38 dhara=dharanAra. yoga-yogI. vidyuta ( dhA. yU ) vizeSe karIne tyajI devAyela. dhairya=dheya', dhIraja. prodhogividhUta dhairye tIvra yAga dhAraNa karanArA ceAgI vaDe vizeSe karIne tyajI devAyuM che thaiya` jene viSe evA. mauta-uddata. AjI=savara, jaladI, miyAM ( mU. mivA )=nAzane. pati ( dhA. r )=pAme che. * prAguprayogadharayogividhUtadhairye prauDhASTakarmabhaTabhaJjanaghorayuddhe / tasminnabhUtavijayaM guNasaGghamukhyAstvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // anvayaH vat-pAT-padUna-vanaprAzrathiLaH guLa-sadhamulyAH tasmin lagna-yoga-dhara-yojina-vidhUta-dharya prauDha-ain-mana -mada-masana-gho-yuddhe mAn amUrta-vinaya imanse / zabdArtha 3727=2416. dharmana=karma. madhyeAddA, laDavaiyA. majjana=bhaMgANu. mAra=bhaya kara. [ zrIpA yuvalaDAi, sa'grAma. prauDhASTamamaTama naghora yuddha=uddhata ATha kamarUpa gaddAo vaDe bhaMgANa paDelA bhayaMkara yuddhamAM, sariman ( mU. tam )=prasiddha. =niSedhavAcaka rAbda mRta ( dhA. mU )=thayela, Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 177 vinA=vijaya, phatteha. caraNa. samUtaviyaMtranahi thayelA vijayane. =kamaLa. guNa guNa vana-vana. mayina=Azraya lenAra. sagha=samUha. vaparapAvanAthaLa =tArA caraNa-kamalarUpI mulya mukhya pradhAna. vanane Azraya lenArA. yoNayathA guNonA samUha vaDe pradhAna. matte (dhA ram)=pAme che. padhArtha "(he nAtha !) tArA caraNa-kamalarUpa vanane Azraya lenArA manuSya guNonA samUha vaDe pradhAna banI), suprasiddha tathA ucagane dhAraNa karanArAgIoe paNa jene viSe gheryA tyajI dIdhuM che evA temaja uddhata ATha karmarUpa ddhAo vaDe bhaMgANa paDelA bhayaMkara yuddhamAM pUrva nahi (prApta) thayelA evA vijyane pAme che.--39 bhUyiSThajanmanidhanorugabhIranIra yogApayogalaharIgadamInabhartuH / pAra tvadIpsitajanA bhavasAgarasya trAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // anvayaH mULig-=ma-nidhana-3-ma-nI-ena-bAyo- ---mIna-makuM saMgha-sAhya pAra svat-Ipsita-janAH bhavataH smaraNAt trAsaM vihAya vrajanti / zabdArtha mUgi =bahu. mIna-masya, mAchaluM. narama=janma, utpatti. ma=dhAraNa karanAra nidhana=mRtyu, maraNa. bhuuyisstthjnmnidhnorugbhiirniiryogaapyoglhrii3=ghaNuM. varmanimartu=aneka janma-maraNarUpa ghaNu UMDA pANI, yogane viyAga karanArA taraMge temaja mAra=UMDuM. rogarUpI maryane dhAraNa karanArA. na =jaLa, pANI. para (mU0 vAra )=pArane, kAMThAne. yoga, joDAvuM te. lita (dhA mAn)=meLavavA Icachela. mA =viyega, dUra thavuM te. kana leka. jI taraMga, meTuM mojuM. DhavIkSitananA =tane meLavavAnI IcchA rAkhanArA loga. leke. 1 mULa bhaktAmara stotranI jema A kAvyamAM yuddhanA varNana mATe be padya racavAmAM AvyAM che. 2-3 yuga eTale zubha vyApAra ane apayeAga eTale duSTa vyApAra ema paNa artha saMbhave che. atre vyApArathI kAyika, vAcika ane mAnasika traNe samajI zakAya tema che. 23 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 pArzva-bhaktAmaram [ zrIpA mA saMsAra. sArasAgara, samudra. mArI saMsArarUpa samudranA. trA (mU0 trAsa) trAsane, bhayane. vihAra (dhA )=choDIne, tyajIne. mavata: (mU0 mava)=ApanA. ramata ( mALa)=smaraNathI. vArita ( pAtra )=pAme che. padArtha tane prApta karavAnI abhilASA rAkhanArA loko ghaNAM janma ane maraNarUpa bahu UMDA jaLane tathA putra, patnI pramukha parivAranA vegane viyAga karanArA taraMgone temaja rogarUpa mane dhAraNa karanArA evA saMsAra-sAgaranA pArane tArA maraNathI nirbhayapaNe pAme che."--40 zvitropavi(ci? )tritavirUpanirUpitAGgAH ___ svopaattdurllitkrmvipaakvitaaH| te'pi tvadIyapadapadmaparISTipuNyA nmA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // anvayaH ra4-3patta-suta-jita-karma-vizva-vidvA: zciga-3pa(4i)trita-vipa-nirita-gara te maryA vivAda--w-gi-guthAt mana-vajJa-tuca-RSa mavati | zabdArtha svitra sapheda koDha. te (mULa tat )=prasiddha. sAnnitrita-cItareluM. vi=paNa. vikapa kharAba rUpavALA, beDoLa. tvayi tArUM. niti (pA. 5) jevAyela. vacaraNa. adeha, zarIra. panna=pA, kamaLa. vipattitrivajanirUpitAnA=sapheda koDha vaDe raSTi-arcana, pUja. cItarAyela ane (ethI karIne) beDeLa dekhAya =puNya, che deha jeno evA. tvacAparANiguNAta tArA caraNa-kamaLanI sva=patAnuM. pUjAnA puNyathI. 3patta=grahaNa karela. maryA (mULa marya-mAnavo. duhachita duSTa ceSTAvALuM. mavati (pAM mUFthAya che. vAna karma ma =madana, vighA =anubhava. tutha samAna. viddha (dhA vi)-vIMdhAyela. 25 sendirya. pattazuti sAvipAkavijJA-pita grahaNa mAtra havA-madananA samAna saindarya che kareluM duSTa ceSTAvALAM karmanA vipAkathI vadhAyela. jemanuM evA. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam pArtha " pote grahaNa karelAM duSTa ceSTAvALAM karmanA vipAka vaDe vIdhAyelA ane ( ethI karIne teA ) sapheda kADha vaDe cItarAyelA heAvAthI jemanA deha kadarUpa dekhAya che evA prasiddha mAnavA paNa tArA caraNa-kamaLanA ananA puNyathI madananA samAna saundaryavALA thAya che...41 spaSTIkaraNa 179 koDhanA 18 prakAro -- AcArAMgasUtranI zrIzIlAMkAcAya kRta vRttinA 235 mA patrAMkamAM sAta mahAkuo ( kADha ) ane agyAra dra kucha ema ekaMdara kADhanA 18 bhedezanA ullekha che. A paikI (1) caraNeAdumbarakui, ( 2 ) niya-ku, ( 3 ) jihvA-ku, (4) kapAla-kuSTha, (5) kAkanakakuSTha, ( 6 ) pauMDarika-ku ane ( 7 ) dru-kuSTha e uparyukta sAta mahAkuSTha che. Ane mahAkuSTha tarIke oLakhAvavAnuM kAraNa e che ke AnI aMdara sarva dhAtuonA anupraveza thatA haiAvAthI te asAdhya che. ( 1 ) sthalAka-kuSTha, (2) mahAkuSTha, (3) eka-kuSTha, ( 4 ) carmada-kuSTha, ( 5 ) parisarpakuSTha, ( 6 ) visarpa-kuSTha, ( 7 ) sima-kui, ( 8 ) vicarcikA-kuSTha, ( 9 ) kiTibha-kui, (10) pAmAkuSTa ane (11) zatArUka-kucha e kSudra kuNa che. sAmAnya rIte vicAratAM kuSTha roganI utpatti sannipAtathI sabhave che, kintu tenA avAntara bhedAnA prAdurbhAva tA vAtAdikanA prAbalyane AdhIna che. A sabaMdhamAM vaidhaka hitApadeza graMthanA navamA samuddeza tarapha najara karIzuM te mAlUma paDaro ke tenA nimna-likhita dvitIya zlokamAM je cha prakAranA kuSTa gaNAvyA che temAM zcitrane samAveza thAya che---- " 3kuvara o tathA citra 2, viTrI rU nagacarma 4 65 maGaLa 1 naiti iAni, vadhuM carmaruM 6 mavet / '' A granthamAM A samuddezanA je sAtamA tathA AThamA zlokamAM 18 kuSNanAM nAma paNa najare paDe che te nIce mujaba che:-- " kapAlaM 1 kAkaNaM 2 zvitraM 3, maNDalaM 4 kiTibhA 5 lasa 6 / da 7 carmadalaM 8 pAmA 9, puNDarIkaM 10 zatatraNam 11 // visphoTo 12 dumbaraM 13 sidhmA 14, carmakuSTaM 15 vipAdikA 16 / / RSyajihvo 17 vicarcitra 18, kuSTAnyaSTAdazAlinAm // " vaLI AnA chaThThA zlAkamAM teA kuSTanI utpattinuM kAraNa paNa sUcavyuM che. A rahyo te kalAka:-~-~ " vArtAsAvikoneLa, tathA vAvazena 2 / manti sAmyanehAni, julamoLAya Teninam / / " * *K * 1 mULa stotranI mAphaka atra paNa jUdA jUdA padya dvArA varNavelA bhayeAnA upasaMhArarUpa A padya dRSTigAcara thAya che. AvA upasahArarUpa padya racavuM te ThIka che ke nahi enA jijJAsune zrIbhakatAmara tathA kalyANamaMdira stotra paratvenI mArI bhUmikA jovA bhalAmaNa karUM chuM. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 [zrIpAca pArzva-bhaktAmaram ye tvAmananyamanasaH paramArtharaktA zcitte cidekanilayaM paricintayanti / ghorAnubhAvaghanakarmajapAzabandhAt sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // anvayaH - ye ananya-manasaH parama-artha-raktAH citte cit-eka-nilayaM tvAM paricintayanti, (te) ghora-anu. bhAva-ghana-karman-ja-pAza-bandhAt svayaM sadyaH vigata-bandha-bhayAH bhavanti / zandhArtha ye (mU0 yad )-mA. ghorabhaya 42. tvAM (mU0 yuSmadU)-tane. anubhAvaabhAva. anya-bhIla. ghana-pAyomIya. manas-citta. karman ananyamanasAsa-yane viSe vitta nayA nu sevA. ja-tpatti. parama-uttama. pAza-pAza, . arthaparatu. bandha-ma-5. rakta (dhA0 ra )=ii . ghorAnubhAvaghanakarmajapAzabandhAt=layaM42 prabhAva paramArtharaktAH 52bhArthanA sI. vALA ghana karmathI utpanna thatA pAzanA badhathI. citte ( mU0 citta ) manabhA. sadyas-mema. citjJAna, caitanya. svayaM-potAnI bhene. vigata (dhA0 gam ) vizeSe zane gayelo. eka-ahitIya, asAdhAraNa. bandha-4-dhana. nilaya-2thAna, ghAma. bhayabhI. cidekanilayaM-jJAnanA advitIya dhAma. vigatavandhabhayAH vizeSezana gayo -dhananA laya paricintayanti (dhA0 cint ) vAraMvAra cintana re | mano mevA cha, atizaya dhyAna dhare che. bhavanti (dhA. bhU)-thAya che. padyArtha " ( hai prabhu ! ) uttama vstun| 20ii mane (methI zinatA ) ( sivAya ) anyane viSa jenuM citta (ramatuM) nathI evA je (mAna) caitanyanA advitIya dhAmarUpa tAruM cintana kare che, te sajajane bhayaMkara prabhAvavALA dhana kamethI utpanna thatA pAzanA bandhanA bhayathI mukta thAya che."-- dentI(?)mRgAridavavahnibhujaGgayuddha vArIzaduSTagadabandhanajaM bhayaugham / tasyAntaraGgamapi nazyati duHkhajAlaM yastAvakaM stavamima matimAnadhIte // 43 // 1 atra taktino prayoga karavAthI chanda bhaMga thAya che, vAte zuM yantIno prayoga karyo haze ? jo ema na hoya to 'dantidvipAri' 'dantIbhakAri' mevA 18 vadhAreghaTa mAse che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAbha2]] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 181 anvayaH (he nAtha ! ) yaH matimAn tAvaka imaM stavaM adhIte, tasya dantI ( ? )-mRga-ari-dava-vahnibhujaGga-yuddha-vAri-zi-duSTa-gada-bandhana-jaM bhaya-oghaM antaraGgaM duHkha-jAlaM api nazyati / zabdArtha dantina-hAthI. bandhanajaMhAthI, siDa, vAnasa, sa5, yuddha, samudra, mRga-629. duSTa rega ane kArAgRhathI utpanna thatA. ari-zatru. bhaya-sama,mI. mRgAri-2no zatru, siMha ogha-samUha dava-pana. bhayoghaM-mayato sabhUkha. vahi-abhi, bhAga tasya (mU0 tad)-tenu. davavAhi-pAnasa antaraGgaM (mU0 antaraGga) Antarika bhujaGga-sa, sA5. api-pay. yuddhasaMgrAma, sA. nazyati (dhA0 naz )-nAza pAme cha. vAri . duHkha-duH5, pI. IzanAtha. jAla-samuhama. vArIza-no svAmI, samu. duHkhajAlaM-du:manA samuhAya. duSTa-hue, parAma yaH (mU0 yad ) . gada-roga, vyAdhi. tAvakaM (mU* tAvaka )tA. bandhana paMdhana, 6mAnu. stavaM (mU0 stava)-2tAtrane. imaM (mU0 idam )-241. ja-utpatti. matimAn (mU0 matimat ) bhuddhizANA. dantI(?)mRgAridavavadvibhujaGgayuddhavArIzaduSTagada- | adhIte (dhAi)=4441 3re cha, bhaero che. padhArtha " (De nAya !) 2 yuddhizANI ( bhAnava ) tAmA stotrano pAre , tenA hAthI, siMDa, vAnasa, sarpa, saMgrAma, samudra, huTa / / bhane arAthI utpanna yato bhayanI samUha (tamana) AntarikSa mono samudAya paNa nAza pAme cha."-47 itthaM jinendraguNasaMstutimadbhutArthI zrutvA naraH zravaNabhUSaNatAM karoti / iSTArthasAdhanaparA parivardhamAnA taM mAnatur3amavazA samupaiti lakSmIH // 44 // anvayaH itthaM adabhuta-arthI jina-indra-guNa-saMstuti zrutvA ( tAM yaH ) naraH zravaNa-bhUSaNatAM karoti, taM mAna-tujhaM iTa-artha-sAdhana-parA parivardhamAnA a-vazA lakSmI samupaiti / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 pArzva-bhaktAmaram [zrIpArtha zabdArtha itthaM- pramANe karoti (dhAkR) . jinasAmAnyavatI. iSTa (dhA0 ipa) , vAMchita. indra-ttamatAvAya za6. artha-pahAtha. guNa-gue. sAdhana-sAdhana,pAya. saMstuti-sunahara 2tuti, prazaMsA. para-tat52. jinendraguNasaMstuti-minezvaranA gugInI stutine. iSTArthasAdhanaparA-4ichita arthanA sAdhanamA ta52. adbhuta-mAzcarya jArI. parivardhamAnA ( mU0 parivardhamAna ) tI tI. artha-artha, bhatA. taM (mU0 tad )-tene. adbhutArthI manuta che arthanI pI. mAna-gavaM. zrutvA (dhA0 zru)-sAlaNAne. tuGga-yo. naraH (mU0 nara )-manuSya. mAnatur3a ga yA , zravaNa-4, Ana. avazA (mU0 avaza )-21taMtra. bhUSaNatA bhUSApa, sasaMgharapa . samupaiti ( dhA0 i) sabhI5 Ave che. zravaNabhUSaNatA4InA masaM.25NAne. lakSmIH ( mU0 lakSmI )=sakSamI. A pramANe Azcaryajanaka arthavALI jinezvaranA guNonI sundara stutine zravaNa karIne tene je nara karNanA alaMkArarUpa banAve che, mAnathI unnata purUSanI samIpa lamI zIdhra yAve cha."-44 evaM zrI mAnatuGgI' kRtiratirucirA satsamasyApadaistaiH __sandRbdhA 'paarshv'naathstutirsmilitaa''nndsndohsaaraa| zrImacchrIpAThakAnAM gurutara vinayA'dya pramodA'bhidhAnAM ziSyeNa prApya sevAM 'vinaya'padayujA 'lAbha'nAmnA sukhena // 45 // iti zrIbhaktAmarastotrasya samasyAbandharacanA pUrNatAM prApitA paM0vinayalAbhagaNinA // ||shriiH|| zrIH // zrIrastu lekhakapAThakayoH // anvayaH evaM guru-tara-vinaya-Adya-pramoda-abhidhAnAM zrImat-zrI-pAThakAnAM sevAM vinaya-pada-yujA lAbha-nAmnA ziSyeNa sukhena ati-rucirA Ananda-sandoha-sArA zrI-mAnatuGgI kRtiH taiH sat-samasyApadaiH pArzva-nAtha-stuti-rasa-militA sandabdhA / zabdArtha evaM-mApramANe zrImAnatI zrImAnasaMdhI. zrImAnavAyaOM za6. kRtiH (mU0 kRti)-ti, syanA. mAnatujhI-mAnatuMga (sUri )vANI, sAtAbhara- | ati-madhiratAvAyaH savyaya. tetranA kartAe racelI. rucira-manoha2. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara ] zrIvinayalAbhagaNigumphitam 183 atidA =atyaMta manohara, zrama zrIyuta. sa suMdara. viTara=adhyApaka, upAdhyAya. namasthA=samasyA, lekanI pUravaNI karavA mATe raju | zrama-chUpAInAM zrIyuta zrIpAkkanA. karavAmAM AveluM eka pada. gueta =atizaya. pa6=5da, vAkyane eka bhAga. vinaya vinaya. samasthApaka suMdara samasyAnAM pado vaDe. gA=pramukha. sai (jU0 ta) prasiddha. v =ha. ndadhA (mULa sa5)=guMthAyelI. bamidhA=nAma. pArzva-pArtha, trevIsamA tIrthaMkara, hata vinayamo minAM vinaya che AdimAM nAtha svAmI. konI evuM pramAda (saMjJaka) moTuM nAma che jemanuM hatuti-stuti, stotra. evA, vinayaprada evA moTA nAmavALA. harasa rikveLa(na ziSya =ziSya vaDe. mizrita (dhA mi) milita, maLela. viNa (dhA gA)=meLavIne, prApta karIne, iArzvanAthastutimaDhitA pArzvanAthanI stutinA vAM (mULa sevA)=sevAne. rasathI milita. yu=joDanAra. vinaghagyunA=vinaya padathI yukta. mAna=Ananda, harSa. rAma lAbha. sa nsamUha. nAmana=nAma. sA-uttama. chAmanA lAbha che nAma jenuM evA. mAnarottAnA AnandanA samUhathI uttama. | suna (mULa pua)sukhethI. padhArthe A pramANe vinaya padathI yukta evA lAbha (arthAtu vinayalAbha) nAmanA ziSya zrIyuta pAThakavartha vinayapramoda evA mahAnAmadhArI (gaNi)nI sukhethI sevA prApta karIne atizaya manahara temaja AnandanA samUhathI zreSTha evI zrImAnatuMga (kavIzvara)nI kRtine prasiddha temaja sundara samasyApado vaDe pArzvanAthanI stutinA rasathI yukta karI gUMthI."-45 spaSTIkaraNa padya-niSkarSa- - A paddha uparathI ema spaSTa joI zakAya che ke A saMpUrNa kAvya zrImAnatuMgasUrie racelA bhaktAmara-ratetranA (caturtha) caraNanI pUrtirUpa che. vizeSamAM A kAvya dvArA tenA kartAe zrIpArthanAthanI stuti karelI che. A uparAMta stutikAre pitAne zrIvinayapramoda munirAjanA ziSya tarIke oLakhAvI pitAnuM vinayalAbha evuM nAma sUcana karyuM che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -riNA te mAratI IndrANi che. sadbhAvabhAsurasurAsuravandhamAnA maanaasmaanklhNsvishaalyaanaa| yA nAdabindukalayA kalanIyarUpA rUpAtigA'stu varadA sphuradAtmazaktiH // 1 ||'-vsnttilkaa je sundara bhAvathI zobhatA deva ane dAnavo vaDe namana karAyelI che, vaLI je pramANathI nirUpama evA ane manahara haMsarUpa vizALa vAhanavALI che, nAda-bindu (eMkAra)nI kaLA vaDe jenuM svarUpa kaLI zakAya che tathA vaLI je rUpanuM atikramaNa kare che (arthAt arUpI che) temaja jenI Atmika zakti surI rahI che, te (mRtadevatA) varadAna denArI thAo-1 kundenduhAraghanasArasamujjvalAbhA vizrANitAzritajanazrutasAralAbhA / muktAkSasUtravarapustakapadmapANI rAjaya sa vi vinA navA . 2 -vaoN0 je kunda, candra, (mauktika)hAra ane kapUranA jevI ujajavaLa kAntivALI che, vaLI jeNe sevaka janane zratane uttama lAbha (athavA zratanA tattvane lAbha) apyo che temaja je khetInI japa-mAlA, varadAna (mudrA), pustaka ane kamaLathI alaMkRta hAthavALI che, te jinezvaranI vANI kavionA samudAyamAM rAjyane mATe thAo (arthAtuM mane kavisamrATa banAvo).--2 cUDottasitacArucandrakalikA cidrUpacakre ciraM cetazcitradacAturIcayacitaM cittAmRtaM cinvtii| cAturvarNyacakticaya'caraNA'caNDI caritrAJcitA cazcaJcandanacandracarcanavatI pAtu prabhorbhAratI // 3||-shaarduul0 mukuTane vizeSa alaMkRta karanAra manahara candranI kalikArUpa, caitanyanA caMdamAM cittane AzcaryakArI caturAInA samudAyathI vyApta evA cittanA amRtane dIrgha kALa paryata ekatrita karatI 1 A pava kAMcI-camakathI alaMkRta che arthAt AmAM prathama caraNanA chevaTanA akSarethI ditIya caraNane prAraMbha thAya che, vaLI enA anya akSarothI tRtIyane ane tenA antamAM AvelA akSarothI caturtha caraNane prAraMbha thAya che. 2 A pA pAdAntayamathI vibhUSita che. 3 megarAnuM kUla 4 A paghamAM cakAranuM jabaruM jora jaNAya che. 5 samUhamAM. 24 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ka-pariziSTam evI, vaLI jenAM caraNe cAre varNanAM priya vacanathI pUjita che, tathA vaLI je krodhI nathI tathA je caritrathI mAnya che temaja je calAyamAna candana ane kapUrathI lipta che, te prabhunI vANI (bhavya jananuM ) rakSaNa kare-3 kamalA'laGkRtavira karakamalAkarakamalA'laM kRtkrkmlaa| yA sA brahmakalAkulakamalAta zrutadevI dizatu shrutkmlaa:||1|| sukhane dhAraNa karanArI, vaLI kamalAkara (sarovara)nAM kamaLo vaDe jana hAtha vibhUSita che evI, tathA pUrepUrI lakSmIne haratagata (!) karanArI evI je mRtadevIe brahmAnI kaLAnA samUhane prApta karyo, te tamane mRta (jJAna)rUpa lakSmI ape.-1 kamalAsanakamalanetramukhyAmalasuranaravanditapadakamalA / kamalAjakSetranetranivarNananirjitamRgapuGgavakamalA // 2 // kamalAghavavaryA dizatu saparyA zrutava(ca)yo 'niryadakamalA / kamalAkR(Gki)tarolavilolakapolakarucijitakamalAkarakamalA // 3||-yugmm brahmA, viSNu pramukha nirmaLa devoe ane mAnavoe jenAM caraNakamalane vandana karyuM che evI, vaLI lakSmI-putra (raidhu)kSetrarUpa negonA nirIkSaNa vaDe jeNe haraNamAM uttama evA kamaLane parArata karyA che evI, gauravathI zreSTha tathA zratanI cayavALI evI temaja jenA (darzana)thI duHkharUpa maLa (dUra ) jAya che evI tathA vaLI jeNe kamaLAthI lakSita capaLa kepaLanI zobhAthI sarovaranA jaLane jItI lIdhuM che evI (zrutanI adhiSThAyikA) devI amane sukhe sevA samarpo-2 jinarAjavadanapaGkajavilAsarasikA marAlavAleva / jayati jagajjanajananI zrutadevI vinamadamarajanI // 4 // jinezvaranA vadanarUpa kamaLanA sthAnamAM kIDA karavAmAM rasika evI jANe hasI hoya tevI, vaLI jagatanA jananI jananI temaja jene divyAMganA praNAma kare che evI zruta-devI jyavaMtI varta che.-4 kaM-sukhaM malate-dhArayatIti kmlaa| 2 kRtaH karaH kamalAyAH yayA sA kRtkrkmlaa| 3 yA brahmaNaH-parabrahmaNaH kalAkulakaM alAt-jagRhe sA zrutadevI zrutakamalA:-zrutalakSmIH dizatu / 4 kamalanAmA hariNo jnyeyH| 5 ka-sukhaM yathA bhavati ( kriyAvizeSaNam ) / 6 niryan-nirgacchan akamalaH-pApamalo yasyAH sA / 7 kamalAkarasya-padmAkarasya kamalaM-jalaM jJeyaM tadapi pijaratvAt sadRzaM syAt / 8 AnI hastalikhita pratimAM ApelAM uparanAM (juo pR.185) padyo pachInAM padyanA aMkemAM bhinnatA che. atre jayAM 3.68, ema aMka ApyA che tene badale pratimAM 1, 2, 3 ema eke che. cAlu aMka nahi Apela hovAthI, prAra bhamAM ApelAM traNa paho ke amuka munivaryanI kRti hoya ema bhAse che, jyAre tyAra pachInAM padya muni-ratna zrIratnavardhananI kRti che ema lAge che. 9 madana. 10 harANunI eka jAta. 11 gAla. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 bhAratIcchandAMsi rajanIvarapIvarapravarazacIvarasindhurabandhuraguNanilayA / layalInavilInapInamInadhvajayatijanajanitAzubhavilayA // 5 // candra tathA puSTa temaja uttama evA indranA (airAvaNa ) hAthInA jevA nirmaLa guNanA nivAsarUpa evI tathA vaLI ektAnamAM lIna temaja jemaNe pIna rati-patine nAza karyo che evA muni-janoe (jenI sahAyatAthI) azubhane nAza karyo che evI tuM che.-5 layatAnavitAnagAnagAyanasakhivINAvAdavinodamanAH / mananAtmakacaritA vidalitaduritA janani ! tvaM jaya nivRjinA // 6 // laya ane tAnanA vistAravALA gAna tathA gAyananI sakhirUpa vINAnA vAdanamAM vinoda pAmatA cittavALI, manana karavA lAyaka caritravALI, vaLI jeNe pApane praNAza karyo che evI tathA pApathI mukta evI he mAtA ! tuM jyavaMtI varta.-6 tava bhArati ! padasevArevAmAsAdya kovidadviradAH / navarasalalanavilolAH kolAhalamullapanti sUktarasaiH // 7 // he sarasvatI ! tArAM caraNanI sevArUpI ravA (saritA)ne prApta karIne (zaMgArAdika) navarisanuM lAlana karavAmAM capaLa evA vicakSaNa (jana)rUpa kuMjare sundara uktinA rasothI kolAhala kare che.-7 rssnggticnggsuuktmuktaamnnishuktiruriikRtmuktiklaa| kali(vi)taughavimoghasArasArasvatasAgaravRddhividhe(dhI 1)ndukalA // 8 // tuM rasanA samudAyarUpa temaja sundara utirUpa muktAmaNine (utpanna karanArI) zukti (chIpa) che, vaLI te mokSanI kaLAne svIkAra karyo che tathA tuM kAnA samudAyarUpa saphaLa temaja uttama evA sAraravatarUpa sAgaranI vRddhi karavAmAM candranI kaLA che.-8 kalanAdavibhedavinduvRndArakaviditabrahmajJAnazumA / zumi(sumi)tAGgopAGgakasubhage ! tvaM mayi devi ! prasIda kaita(ra)vabhA // 9 // he devI ! suMdara (yathocita) pramANavALA aMga ane upAMgavALI temaja saubhAgyavatI evI he sarasvatI ! madhura zabdanA vibhedanA jANakAra evA devoe jenI sahAyatAthI brahmajJAna jANI lIdhuM che evI temaja zubha tathA kairavanA jevI zobhAvALI evItuM mArA upara prasanna thA- karapaGkajAgrajAgrajapadAmanikA mamAha kamalam / vINA pustakamamalaM hetu (he su)tano ! te dhinotu mama kamalam // 10 // he sundara dehavALI devI ! hastarUpa kmaLanA agra bhAgamAM jAgRta evI tArI japamALA tathA tArAM vINa, pavitra purataka temaja kamaLa................10 1 Ane varNa zveta mAnavAmAM Ave che. 2 kuMjaronA pakSamAM nUtana jaLane uDADavAmAM evo artha karavo. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ka-pariziSTam kamalacchadasatpadavidrumakandalasaralAGgulimaNisakharanakharA / na kharA kramavartulamRdujaGghojjvalarambhAstambhazubhoruvarA // 11 // varabhA vaggatirativitatazroNIpulinA talinodaramadhurA / madhurAvadhivacanAlApakalApA tvaM jaya jaya natasuranikarA // 12 ||-yugmm kamaLanAM patra jevAM sundara caraNavALI, paravALAnA aMkurA jevA (lAla raMganI) avakaAMganIvALI, maNi jevA zreSTha nakhavALI, kaThora nahi evI (56), kamathI goLa ane mRdu jAMgavALI tathA ujajavaLa keLanA taMbha jevA zubha urUthI manahara, uttama prabhAvALI, sarvottama cAlavALI ane atizaya vizALa nitaMbarUpa kinArAvALI ane pAtaLA peTa vaDe madhura, madhuratAnI sImArUpa (arthAtu atizaya madhuratAthI yukta) evAM vacana ane goSThInA samUhavALI temaja suronA samudAye vaDe praNAma karAyelI evI tuM jyavaMtI varta-11-12 suvizAlabhujamRNAlaM mRdupANipayojayAmalaM vimalam / tava devi ! tuSTamanasaH zirasi niviSTaM na na vahema // 13 // he devI ! atizaya vizALa evA haratarUpa mRNAlavALA, nirmaLa temaja prasanna cittavALAnA mastaka upara mUkAyelA evA tArA komaLa haratarUpa kamaLanA yugalane ame kharekhara vahana na karIe ema nathI-13 nAvinirmitavivipUjAvitradAnajanamAM samavRttasphAratArahArAzcitapInapayodharakumbhayamA // 14 // nUtana suvarNanAM banAvelAM vividha AbhUSaNa vaDe zobhatI bhuvALI, asAdhAraNa, barAbara goLa tathA phAra ane mane raMjaka evA hArathI yukta evA pIna (bharAu) stanarUpa kuMbha-yugalavALI tuM che.-14 yaminAM zazivadanazuktijadazanA nibhasuma(zukanibha ?)nAzA ttlaamaa(bhaalaa)| bhAlaGkatakajalakuntalahastA pAtu kalazrutisuvizAlA // 15 // candranA jevA vadanavALI tathA mauktikanA jevA dAMtavALI, popaTanA jevA nAkavALI, vizALa lalATavALI, tejathI alaMkRta kAjaLa jevA kuntala-harata (caTalA)thI yukta tathA madhura kRtithI suvizALa evI tuM devI mahAvratadhArIonuM rakSaNa kara-15 taruNayati kavikulAnAM kalaGkavikalaM kalAkalAnandam / yaccalananalinabhaktiH zrutazaktiM namata to kavayaH / // 16 // janA caraNarUpa kamaLa viSenI bhakti kavionA samUhanA kalaMkathI rahita evA kaLAnA manehara AnaMdane protsAhita kare che, te zruta-zaktine he kavio ! tame name.--16 1 kamaLanI nAlanA taMtu Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIcchandAMsi kavayovarazaMsahaMsamArUDhA prauDhaprAptaguNAvalikA / balikAmamadhuvratacampakakalikA rucivaJcitagRhamaNikalikA // 17 // jala-pakSIomAM zreSTha tathA prazaMsanIya evA haMsa upara ArUDha thayelI, vaLI jeNe prauDha guNenI zreNine prApta karI che evI, tathA parAkramI madanarUpa bhramarane besavA mATe yogya) cAMpAnI kaLI samAna temaja jeNe potAnA dehanI yuti vaDe dIpakanI prajAne ThagI che evI tuM che.-17 kalikAmadudhA'stu sArazrutapayasAM dAne vijitatridazamaNI / maNimaNDitanUpurasurUNajhaNatkRtini kRtajaDasA(tA) varataruNI // 18 // maNi vaDe alaMkRta evA nUpuranA (sundara dhvanirUpa) jhaNakAra vaDe jeNe jaDanI lakSmIne (jaDatAne) nirAsa karyo che evI, vaLI uttama tarUNuM temaja vaLI jeNe dAna devAmAM) cintAmaNine paNa parAjita karyo che evI tuM uttama vyutarUpa dudhanA dAnanA viSayamAM kalikAlamAM kAmadhanurUpa thA-18 girijAgarugirigaurazarIre ! sitarucisitarucimu(su)ruciracIre ! / bhajamAnA bhavatI bhavatIre devi ! bhavanita barAH kavivIre // 19 // he pArvatInA pitA parvata ( himAlaya)nA jevA ujajavaLa dehavALI! he candranI ujajavaLa kAMti jevAM atyaMta manohara vastravALI! tane bhajanArA bhava(rUpa samudra)nA tIra upara kavi-vIramAM zreSTha thAya che.-19 vIrAkRtiniHkRtikRti(tadhikArAH saarokaarocaarpraaH|| paramaindrapadaM te sapadi labhante hImati ! ye tvayi vinayadharAH // 20 // he lajajAzIla (devI) ! jemaNe vIrAkRti ane mAyAno tirarakAra karyo che tathA jeo uttama kArane uccAra ( karavA)mAM tatpara che temaja vaLI jeo tAre viSe vinayazIla che teo ekadama uttama aindra padane pAme che.--20 dharaNIdhavadhIraiH zrImati ! vanye ! vada vada vAgvAdini ! varajAm / ma ita mavati! keva! sarasvati ! mAya na manAtAjirigAma (?) 2? he pRthvIpatio tathA dhIra (purUSa) vaDe vandanIya ! he zrImatI ! he vada vada vAgyAdinI! he bhagavatI ! he devI ! he sarasvatI !........mane varadAnathI utpanna thayelI tuSTi Apa-21 gurugumphitaguNamAle ! bAlA(le!) ayi te prasAdamadhigamya / surabhitabhuvanAmogA bhavanti kavayaH zrutAbhogAH // 22 // - jenA guNonI mALA vistRta rIte guMthAI che evI he (devI) ! he bALA ! tArI kRpA meLavIne jJAnanA vistAravALA kavio jemanA (saMcArathI) bhuvanarUpI vanane vistAra suvAsita banyo che evA thAya che.-22 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka- pariziSTam bhogAyatanaM sA laTabhazrINAM sakalakalAnAM nidhiraparaH / paramArthaparIkSA buddhikaSapaTTaH sakalastejo'vadhirataraH // 23 // taraNI zrutasindhoH zubhaphalaphaladaH kandaH kavitAkalpataroH / tarasA miha mUlaM yazasAmAdirjaya jaya bhArata ! bhuvanaguroH // 24 // - yugmam maneAhara lakSmIonA deharUpa, samasta kaLAnA sarvottama bhaMDArarUpa, paramAnI parIkSA mATenI mati prati kaSa-paTTa samAna tathA tejanI apAra sImArUpa, zruta-sAgaranI heADIrUpa, kavitArUpa kalpavRkSanAM zubha phaLane ApanAra kandarU5 temaja parAkramAnA mULarUpa tathA kIrtinI Adipa evI hai jIvana-gurUnI bhArata ! tuM jayavaMtI hai| jayavaMtI hA.--23-24 190 kusumAmodAvimo (no) dapramodamadame durA'durAzAyA / dUraM durantaduritaM devI dAvayatu sA tvaritam / / 25 / / je daivI puSpane viSe AnaMda rAkhe che ( athavA je puSpathI suvAsita che ) tathA vaLI je vinAda ane pramAdanA madathI puSTa che temaja je duSTa AzAthI vimukha che ( athavA azubha AzAthI rahita evAne lAbhakArI ) te vikaTa pApane satvara dUrathI khALI nAMkheA.--25 tvarita gati (a ) saGgataraGgataraGgita harihariNAkSI / mahitapadAttapadAruNadIdhitipavanapathadhvajapuNyapratApA || 26 // devi ! sadA vizadAMzumayi / tvaM lalitakavitvaM zrutamamalam / mama dehimAM hitamArgamayatna ratnavardhana ka viropitasaMstavana kusumA ||27|| - yugmam vegavALI gatinA saMgarUpa taraMgathI jeNe siMhane taraMgita karyuM che evA hariNanA jevA netravALI, pUjita caraNavALAthI jenuM caraNa svIkArAyeluM che evI [ athavA vegathI AvelI ane bhegI maLelI temaja AnaMdathI chalakAtI evI indranI patnIe ( indrANIe )thI jenAM caraNA pUjAyAM che evI tathA pratiSThA pAmelI evI ], sUryanAM kiraNeA ane pavananA mArga ( AkAza )mAM dhvajA ( candra ) samAna puNya pratApavALI ane prayatna vinA ratnavardhana kavi vaDe jenA satavanarUpa puSpA rApAyAM che evI tuM sarvadA nirmaLa kiraNavALI ! he devI ! mane hitakArI mAga rUpa manehara kavitva ane nirmaLa zruta atizaya Apa.--26-27 kamaladala dIrghanayanA zruti dolAlolakuNDalakapolA / zuktijasaGkulacolA zubhA saloloktikallolA // 28 // kallolavilolitajaladhika phojjvalA kIrtikalADhayA zrutajananI / jananIvannirupadhivatsalapicchalacittA kumatadvika [ra]rajanI // 29 // 1 durAzA yA ityapi sambhavati / r A atha karatI veLA pUrvAdha ane uttarAdha bhegA levA paDe che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAratIcchandAMsi 1e. rajanIkaradinakararuciriva racitajaDimatamoharaNA / hariNAzritacaraNA zaraNaM bhava me tvaM bhayabhaJjanadhRtakaruNA // 30||-vishesskm kamaLanAM patra jevA dIrdha lenavALI, karNarUpa hiMDoLAne viSe capaLa kuNDaLothI yukta pALavALI, tathA motIthI vyApta coLI (cukI)vALI, zubha tathA lola uktienA taraMgathI yukta, kallolathI caMcaLa banelA samudranA samudraNanA jevI nirmaLa, kIrti temaja kaLAthI saMpanna, zrata-jananI, mAtAnI peThe nirUpama vAtsalyathI AA cittavALI ane kumatarUpa kAgaDA prati rAtrisamAna evI, candra ane sUryanA prakAzanI jema jeNe ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karyo che evI, vaLI mRga vaDe jenuM caraNa sevAyeluM che evI temaja bhayane nAza karavAmAM kRpALu evI tuM mAruM zaraNa he-28-30 krunnaamlkomlmnsknirmitpricrnnaa| caraNAzritajanadattavividhavidyAsaMvaraNA // 31 // vasthAtisamatada(%)ddhiha8) supaLA . karaNAGkuzakuzalAptivihitaduSkRtabharaharaNA // 32 // hariNAGkasuzirasatpAda vizadavacanavijRmbhitamamalatanu / tanuse tvamadya sauhAIvati ! mAtarAttaguNagaNamatanu // 33 ||-vishesskm dayAthI nirmaLa temaja mRdu evA cittavALA (jane)e jenI sevA karI che evI, vaLI jeNe pitAnA caraNane Azraya lIdhelAne vividha vidyAnA saMvara ApyA che evI, varUNanI mAphaka jene tyAM sarve addhio AvI che evI, jenAM upakaraNe zobhe che evI, IndriyarUpa (kaMjara) prati aMkuzanA jevA kuzaLa(jJAna)thI jeNe pApanA samUhanuM haraNa karyuM che evI tuM he nirmaLa dehavALI ! he sujanatAthI yukta ! he jananI! Aje tuM candranA jevA sArA marataka, sundara caraNa ane nirmaLa vacananA viSusmitavALA grahaNa karelA guNonA samUhane atyaMta viratAre che.-31-33 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kha-pariziSTam / sraggharAcchandasi racitaM // zrIzAradASTakam // +>>9: 'aiM hrIM zrIM mantrarUpe ! vibudhajananute ! devadevendravanye ! cazcaccandrAvadAte ! kSepitakalimale ! hAranIhAragaure ! / bhIme ! bhImATTahAse ! bhavamayaharaNe ! bhairave ! bhImarUpe!. hAM hI haMkAranAde ! mama manasi sadA sArade ! 'devi ! tiSTha // 1 // jenuM svarUpa che zrI zrI rUpa matra che evI (he sararavatI)! he piDita mAnavothI namana rAyasI (26) ! sure| temana surapatimAne (55) 50/nIya (bhArata) ! ya5 yandrabhAnA navI Srra (zruta-devatA) ! si(yu)nA 36 (45)nA nAza yA cha mevI! (bhauti )hA2 temA himanApI gaura (va) ! ( ajJAnAne ) bhayaM72 ! bhayAna mahAsa ( 12nArI vI)! saMsati(saMsA2)nI nItine nArI ! he 21 ! hai vi21|| 35vANI ! hAM -hIM hUM ye zavANI sA2 vI ! tuM sahA maa2| manamA 29.-1 hApakSakSe?) bIjagarbha ! suravararamaNIvandite'nekarUpe ! kopaM vale(dhyaM?) vidheyaM dharitadharivare ! yoginAM yogrgmye!| "haM haM saH svargarAjaiH pratidina mite ! prastutAlApapAye daityendrAyamAne ! mama manasi sadA sArade ! devi ! tiSTha // 2 // hArUpI pakSavALI ane jenA garbhamAM bIja che evI ! devonI uttama pramadAothI pUjAyesii / bhane 35vANI! ..... A he yogIone yoga dvArA sabhya ! haM haM saH ( mntraakss| 5 ) devAnandrI va pratidina prama rAyesI / he daityarAja vaDe dhyAna karAyelI sAradAra daityairdaityArinAthai mitapadayuge ! bhaktipUrva trisandhyaM .. yakSaiH siddhaizca narahamahamikayA dehakAntyA'tikAntaiH / "SA I U prasphuTAbhAkSaravaramRdunA susvareNAsureNA "'tyantaM prodgIyamAne ! mama manasi sadA sArade ! devi ! tiSTha // 3 // 1 A aSTaka temaja zrIzAradA stotra tathA zrI sarasvatI-stava dakSiNavihArI munivarya zrIamaravijayanA ziSyaratna zrI caturavijaye lakhI mekalyAM hatAM te badala huM temane AbhAra mAnuM chuM. A aSTakanuM mupha tapAsatI veLAe pravartAkacha taraphathI AnI eka hastalikhita prati maLI. emAM pAThabhinnatA vizeSa che. prathama te prAraMbhika padyaja nIce mujaba adhika che - "sarasvatI(ti ! ) mahAbhAge | varade ! kAmarUpiNi / / vizvarUpe / vizAlAkSi( kSe / ) dehi vidyAM namo'stu te // 1 // " tyAra pachI atra ApelAM ATha padyA che, paraMtu temAM paNa trIjA padyane sthaLe caDyuM ane cethAne sthaLe trIjuM para che. e pratinA AdhAre samagra pAThAntara sUcavela hovAthI pratisaMjJaka akSara ApavAmAM AvyuM nathI. 2.OM aiM shriiN'|3'nte'| 4'kSipati kli0| 5 'bhiiruviire|| 6 'tiSTha devi / / 'crcitaa'nek.'| 8'yaH kopaM viMDa madhye dharati vrdhre|' 'maarge'| 1. 'haM saM saH svarghajaindaiH / 11 mama te prsthitaalaappaadve'| 12 'gIyamAne ' / 13 'yukte / / 14 'siddharyakSairvinanai0' 15 'sukAntaiH / 16 AM aiM aM aM a [bhA] maH madumadumUnAunusvareNa svareNa 17 'jiDvaM yogiiymaane'| Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAradASTakam 193 dehanI yuti vaDe atizaya manahara temaja namra evA deya temaja daityanA duzmana (arthAt deva)nA svAmIoe, yakSoe temaja siddhAe jenA caraNayugalane huM pahelA huM pahele evI buddhithI bhaktipUrvaka prAtaHkAle, madhyAhane ane sAyaMkAle namaskAra karyo che evI he (bhAratI) ! vAM huM 4 rUpa spaSTa prabhAvALA akSara vaDe uttama temaja mRdu evA suvarathI asura dvArA atizaya ucca rIte gavAyelI che sAradA -3 kSA kSIM hUM dhyeyarUpe ! hana(ra?) viSamaviSaM sthAvaraM jagamaMca __ saMsAre saMstAnAM tava caraNayugaM sarvakAlaM narANAm / avyakte ! vyaktarUpe ! praNatanaravare ! brahmarUpe ! surUpe! aiM klIM 'LU yogigamye ! mama manasi sadA sArade ! devi ! tiSTha // 4 // lAM lA krU vaDe dhyeya rUpavALI ! tAruM caraNa-yugala saMsAramAM paribhramaNa karatA manuSyanA sthAvara temaja jaMgama evA viSama viSane nAza karanAruM thAo. he avyakta ! he phuTa rUpavALI ! jene uttama manuSyae praNAma karyo che evI ! he brahmasvarUpI ! he sundara rUpavALI ! he che zrI vaDe yogIone gamya ! sAradA -4 sampUrNAtyantazobhaiH zazadharadhavalai rAsalAvaNyabhUta myairvyaktazca kaantaiddhi(ni)jkrnikraishcndrikaakaarbhaasaiH| asmAkInaM nitAntoditamanudivasaM kalmaSaM kSAlayantI zrI zrI zrRM mantrarUpe ! mama manasi sadA sArade ! devi ! tiSTha // 5 // he zAM zrIM hUM mancasvarUpI sAradA devI ! paripUrNa temaja atizaya zobhAvALAM, candranA jevA kSeta, rasa ane lAvaNyamaya, ramya, phiTa, manahara, candrikAnA AkAra jevI prabhAvALA evA pitAnA hasta-samUha vaDe niraMtara udaya pAmelA evA amArA pApanuM pratidina prakSAlana karatI tuM mArA manamAM rahe-5 bhAsvatpadmAsanasthe ! jinamukhanirate ! padmahaste ! prazaste ! jI jI jaM jaH pavitre ! hara hara duritaM duSTasaMjuSTaceSTam / vAcAlAbhiH svaMzaktyA tridazayuvatibhiH pratyahaM pUjyapAde ! caitra drArA(rA) ! mama manasi sattA sAra! !i tig | he dedIpyamAna padmAsanane viSe rahelI ! he tIrthaMkaranA vadana viSe Asakta! he patranA jevA hastavALI ! he prazaMsanIya ! he brAM grI : vaDe pavitra (devI) ! tuM duSTa vaDe sevA 1.vaa'| 2 ' avyaktaM vyaktadehe !' / 3 svarUpe / / 4 blUM yogamadhye ' / 5 ' vyaGgazobhI zazikarasadRzA hAsyabimbAt prstaiH'| 6 svaccha ramyaiH sukAntairdvijakara bhAse / / 7'kInAM suraadinmnu0| 8 'svA svIM svI vA majhare ! " "mAre pawi' 10 "niHsute PI 11 " zrI DoM kA vinne' ! 12 "vare, vIrA ! 25. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 kha-pariziSTam yelI ceSTAthI yukta evA (amArA) pApane dUra kara dUra kara. vAcala divyAMganAo vaDe pratidina Atma-zakti anusAra jenA pAda pUjanIya che evI ! arithara candranA jevA (manahara) dehane varNavALI sAradA -6 namrIbhUtakSitIzodbhaTamaNimukuToghRSTapAdAravinde / padmAsye ! padmanetre ! gajapatigamane ! haMsayAne ! pramANe ! / kIrtizrIvRddhicake ! jayavijayajaye ! gaurigAndhAriyukte ! dhyeyAdhyeyasvarUpe ! mama manasi sadA sArade ! devi ! tiSTha // 7 // jenA caraNa-kamala namelA pRthvIpationA dedIpyamAna maNimaya mukuTathI sparzAvelA che evI he (devI)! he padmanA jevA mukhavALI ! he kamalanayane. he airAvatanA javI cAlavALI ! he haMsarUpa vAhanavALI ! he pramANa svarUpI ! he kIti ane lakSamInI vRddhinA samUharUpa ! he ye ane vijaya vaDe vijayazIla ! he gAri ane gAndhArithI yukta ! he dhyAnane gocara temaja agocara evA svarUpavALI ! sAradA -7 vidyujjvAlAzubhrA pravaramaNimayImakSamAlA 'surUpAM hastAbje dhArayantI dinamanu (pratidina 1 )paThatAmaSTakaM sAradaM ca / nAgendrairindracandrairmanujamunigaNaiH saMstutA yA~ ca devI so kalyANAni devI mama manasi sadA sArade / devi ! tiSTha // 8 // saidAminI (vIjaLI)nI javAlAnAM kiraNanI jema ujajavaLa tathA sarvottama maNiethI nirmita tathA sundara rUpavALI evI japamALAne hasta-kamalamAM dhAraNa karanArI evI je devI nAgendro, Indra tathA candra vaDe temaja mAno ane munionA samUha vaDe stuti karAyelI che, te sarasavatIne aSTakane pratidina (1) pATha karanArAonuM kalyANa karanArI che sAradA devI! tuM mArA - 1 "mUtaH kSa(f)tIrAmavimurAkR0 2 "ti " re "kaLAne ja "vRddhi! navaracate' 5 'sudiipraaN|6 kraane| 7 ramyA vRttAM dhrntii| 8SrAdhitA yaa'| 9 kilyANaM sA ca devI dizatu mama sadA nirmala jnyaanrtnm| Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga-pariziSTam / ||shriibhaartiistvnm // rAjate zrImatI devatA bhAratI, zAradenduprabhAvibhramaM vibhratI / majumajIrajhaGkArasaJcAriNI, tAramuktAlatAhArazRGgAriNI // 1 // OM hI haMsa pratyaGgire haphrI mahAvidye ! sarvavazaGkarI mama zAnti kuru kuru aiM hI svAhA / zArada (pUrNimA)nA candranI kAntinI brAnti (athavA zobhA)ne dhAraNa karanArI tathA sundara jIra(nA nAda vaDe jANe) jhaMkArane saMcAra karanArI temaja manehara mauktika-latAnA hArarUpa alaMkArathI yukta evI zrImatI sarasvatI devI zebhe che.-1 cArucUDa dukUlaM dadhAnA dhanaM, ketakIgandhasandarbhitaM candanam / mAlatIpuSpamAlAlasatkandharA, kunda-mandAra-bandhakagandhoddharA // 2 // sphArazRGgArevistArasaJcAriNI, 'raudradaurbhAgyadArizyanirnAzinI / zobhanAlokanA locanAnandinI, komalAlApapIyUSanisyandinI // 3 // sArakarpUrakastUrikAmaNDitA, sarvavijJAnavidyAdharI paNDitA / hastavinyastadAmAkSamAlAmbujA, kaMkaNazreNi vibhAjitazrIbhujA // 4 // rAjahaMsAGgalIlAvimAnasthitA, vINayA lAlitA pustakAlaGkatA / bhAsvarA susvarA pakavimbAdharA, rUpareSAdharA divyayogIzvarA // 5 // sarvakAmapradA sarvagA sarvadA, kalpavRkSasya lakSmI hasantI sadA / tvatprasAdaM vinA dehinAM kA gatiH, kA matiH kA ratiH kA dhRtiH kA sthitiH||6|| -paJcabhiH kulakam mane mehaka caDA (kara)vALA vastrane temaja ketakInA sugandhathI suvAsita evA gADha candanane (zarIra ) dhAraNa karanArI, mAlatInAM puSponI mALA vaDe zobhatI grIvAvALI, 1 A stotra tathA A pachInuM temaja aMtima stotra jainAnandapustakAlaya (surata)nI hastalikhita prati uparathI utArI lIdhAnuM mane spare che. A tetranA prathama praphanI eka nakala meM pravartAkajI upara mokalAvI hatI. temaNe pitAnA vidvAna ziSyaratna zrI caturavijaya pAse te hasaMka pAThAntara pUrvaka sudhArI mokalAvI. A badala huM temane mAmAra mArnuchu. 2 mantro'yaM nAsti k-prtau| 3 pAI-bhUSaNa, paga dhare, sAMsi. 4 'cUlaM' iti kha-pAThaH / 5 'rasammodasaJcA0' iti kh-paatthH| 6 'raudradAriyaduHkhAdri vidrAviNI' iti kha-pAThaH / 7 'kiGkiNIzreNI' iti kh-paatthH| 8 siddhagandharva vidyAdharI zrImatI rAjahaMsA.' iti ka-pAThaH, ga-pAThastu 'rAjahaMsAilIlAyamAnasthitA paNDitAnAM gaNeH sarvadA saMstutA' iti / 9 'sAd vinA' iti kh-paatthH| 10313, 26na, Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ga-pariziSTam kunta, mandAra ane badhUkanA suvAsathI paripUrNa evI, dhaNAM dhareNAnAM vistAranA pracAra karanArI, bhayaMkara durbhagatA ane daridratAnA vinAza karanArI, sundara darzanavALI ane netrane AnaMda ApanArI, mRdu goSThIrUpa amRtane TapakAvanArI, uttama kapUra ane karatUrikAthI vibhUSita, samarata vijJAna ane vidyAne dhAraNa karanArI, viduSI, vaLI jeNe hAthamAM hAra, akSamALA ane kamaLAne rAkhyAM che evI, kaMkaNanI sannatithI roAbhatA hAthavALI, rAjahaMsanA deharUpa krIDA-vimAnamAM rahelI, vINA vaDe lAlita, pustakathI vibhUSita, dedIpyamAna, sundara svara ( nAda )vALI, pakava bimbanA jevA ebjhavALI, rUpanI khAne dhAraNa karanArI, divya cogIonI svAminI, sarvadA samagra vAMchitAne arpaNa karanArI, sarvagAmI, tathA sadA kalpavRkSanI lakSmIne hasI kADhatI evI tuM che. tArI kRpA vinA prANIonI zI gati che? zI buddhi che! zI prIti che ? zuM kheMce che ! temaja zI sthiti che !--d lATa karNATakAzmIra sambhAvinI, zrIsamullAsa saubhAgya saJjIvanI | mekhalAsijjitairudbhirantI priyaM sevakAnAmivAhaM dadAmi zriyam // 7 // kasya kiM dIyate kasya kiM kSIyate, kasya kiM vallabhaM kasya kiM durlabham 1 // kena kaH sAdhyate kena ko bAdhyate, kena ko jIyate ko varo dIyate 1 // 8 // - yugmam lATa, karNATaka ane kAramIra ( e dezamAM ) prasiddhi pAmelI, lakSmInA samullAsa ane saiAbhAgyane sacetana karanArI, keMTi-mekhalAnA zabdathI kAne zuM ApavuM che ane kanuM zuM naSTa karavuM che ! kAne zuM iSTa che ane kAne zuM duHzakaya che ! kANu ThAne sAdhya che ! vaLI kANu kAne du:kha de che ! kANa kAnAthI jItAya che ! kayuM varadAna ApavuM joie evuM iSTa vAkya uccAranArI huM sevAne lakSmI ardhuM chuM.--8 bhArata ! yastava purataH, stotramidaM paThati zuddhabhAvena / sa bhavati suragurutulyo, medhAmAvarheti satatamiha // 9 // - AryA hai sararavatI ! je A stAtranuM zuddha bhAva pUrvaka tArI samakSa paThana kare che, te gRhaspatinA samAna thAya che ane A jagatamAM niraMtara buddhine dhAraNa kare che. 1 bArIA, 2 kamanasIbI, 3 phA. -- 4 ' haiMti niyamena ' kRti jJa--vAyaH / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i-riSTa paM0 dAnavijayamunivaryaviracitaM zrIsarasvatIstotram / -vU0smpuurnnshiitdyutivktrkaante !, lAvaNyalIlAkamalAnizAnte ! / tvatpAdapamaM bhajatAM nizA'nte, mukhe nivAsaM kurutAt sukAnte ! ||1||-upjaatiH he (zara RtunI pUrNimAnA) pUrNa candranA jevA vadana vaDe mane hara ! halAvaNya, kIDA ane lakSmInA nivAsarUpa (sararavatI) he sundara kAntivALI (devI) ! nizAnA antamAM (prabhAte) tArA caraNa-kamalanI upAsanA karanArA (ja)nA mukhamAM tuM nivAsa kara.-1 samajulaM vAdayatI karAbhyAM, yat(sA)kacchapI mohitavizvavizvA / zaktitrirUpA triguNAbhirAmA, vANI pradeyAt pratimAM bhajatsu ||2||-up0 jeNe be hAtha vaDe komaLa rIte ka7pI (vINA) vagADI samarata brahmANDane mohita karyo che evI, vaLI traNa zaktirUpa temaja traNa guNothI ramaNIya evI sarasvatI bhakta (jano)ne pratibhA samarpo-2 vidyAnidhe!riva gaurvibhAti kukiMbharI sArvajanInacetAH / yasyA mahimnA vadatAMvareNya-bhAvaM bhajante puruSA vivarNAH ||3||-indrvjaa jenA prabhAvathI pAmara purUSe (paNa) zreSThavAdipaNAne pAme che te sarvanuM hita karavAnA cittavALI tathA vidyAnA nidhAna evA vidhAdhara ke vibudha)nI gAya (kAmadhenu)nI jema vidvAnonuM piSaNa karanArI sarasvatI zebhe che.-3 sitapatatrivihaGgamapatrakA, dnujmaanujdevkRtaantiH| bhagavatI parabrahmamahAnidhiH, vadanapaGkajameva punAtu me / / 4 ||-drutvilmbitm zveta pAMkhavALA pakSI (rAjahaMsa)rUpa vAhanavALI tathA vaLI dAnava, mAnava ane deva vaDe praNAma karAyelI temaja parabrahmanA meTA bhaMDArarUpa bhagavatI mArUM mukha-kamalaja pavitra kare - vividhabhUSaNavastrasamAvRtAM, navarasAmRtakAvyasarasvatIm / / bahujanAn dadatI pratibhA muhuH, pramuditaH pratinaumi sarasvatIm ||5||dut0 vividha vastra tathA alaMkArathI parivRta vaLI (zRMgArAdika) nava rasarUpa amRtathI yukta kAvyanI taraMgiNuM temaja ghaNI manuSyane vAraMvAra pratibhA ApatI evI sarasvatIne huM harSapUrvaka stavuM chuM.-5 wAra ! tripure ! samAve!, hAravatinaTsa ! nizAsu zete('vasAne) caraNAravindaM, bhaje sadA bhaktibhareNa devi! ||6||-up0 he e kArasvarUpI ! he tripurA (sararavatI) ! he samagra lAbhavAnI zIkAra vaNathI lakSita evA bIjavarUpI ! tArA caraNa-kamalane prabhAte he devI ! huM bhakitanA samUhathI sarvadA sevuM chuM.-6 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 gha-pariziSTam tvaddhayAnataH saMsmaraNAt prakAmaM, bhavanti te svarsavi kIrtipAtram / vidyAcagA baihikakIrtibhAjo, yathA hi dRSTAH kvikaalidaasaaH||7||-up0 tArA dhyAnathI-are tAruM rUDI rIte smaraNa karavAthI paNa prANIo kavi kAlidAsa jema kharekhara vidyA vicakSaNamAM prathama evI A lekanI kIrtine bhajanAra jevAya che tevA svabhaavaatinaa pAtra mane cha.-7 OM hA hI mantrarUpe ! vibudhajanahite ! devi ! devendrabandhe (vanye) ! cazcacandrAvadAte ! kSapitakalimale ! hAranIhAragaure / / bhIme ! bhImATTahAse ! bhavabhayaharaNe ! bhairave ! bhairaveze ! ___ OM hAhIhaMkAranAde ! mama manasi sadA zArade / dehi tuSTim // 8 // sragdharA itthaM bhaktibhareNa maJja mayakA nItA stuteH paddhatau tattatpAThavatAM karotu sutarAM vidyAmimAM bhAratI / vidvavRndamanISidAnavijayAzaMsA yayA'pUri ca_ pAcAlaikakathA kathaGakathikatA yasyA nisargaH phalam ||9||-shaarduul. aThimA lekanA ane zAradASTakanA prathama lokanA arthamAM khAsa phera nathI. A pramANe mArAthI satvara bhaktinA bhArapUrvaka stutinA mArgamAM lavAyelI sarasvatI ke jeNe paDita-vargamAM buddhizALI evA dAnavijayanI AzA pUrI che ane jenI kathAnuM phaLa zAka vagaranI vAcAla purUSonI kathA ja che te teno pATha karanArAne A vidyA kareja - Ga-pariziSTam / zrImalayakIrtimunIzvarasandRbdhaM ||shriishaardaastotrm|| jananamRtyujarAkSayakAraNaM, sakaladurnayajADayanivAraNam / vigatapArabhavAmbudhitAraNaM, samayasAramahaM paripUjaye // 1 // janma, maraNa ane ghaDapaNanA nAzanA heturUpa evA, vaLI samagra durnaya (nayAbhAsa)nI jaDatAne dUra karanArA temaja apAra saMsAra-samudrane pAra pamADanArA evA siddhAntanA sAranuM huM pUjana 3 dhuM.-1 jaladhinandanacandanacandramaH-sadRzamUrtiriyaM prmeshvrii|| nikhilajAuyajaTograkuThArikA, dizatu me'bhimatAni sarasvatI // 2 // 1 A saMpUrNa stotra kutavilaMbita chaMdamAM racAyeluM che. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAradAstotram 199 samudra-putra (zaMkha athavA amRta), candana tathA candramAnA samAna ( zreta) mUrtivALI tathA samarata jaDatA (ajJAna)nI jaTAne (chedavAmAM) tIkSNa kuhADA jevI evI A uttama aizvaryavALI sarasvatI ane manavAMchita apa-2 vizadapakSavihaGgamagAminI, vishdpkssmRgaangkmhojjvlaa| vizadapakSavineyajanArcitA, dizatu me'bhimatAni sarasvatI // 3 // ujajavaLa pAMkhavALA (haMsa) pakSI upara savAra thanArI, zukla pakSa (pakhavADiyA)nA candranA jevI atyaMta nirmaLa, temaja vimaLa (mAtApitAnA) pakSavALA vinamra mAnavo vaDe pUjAyelI evI sarasvatI -3 varadadakSiNabAhudhRtAkSakA, vizadavAmakarArpitapustikA / ubhayapANipayojadhRtAmbujA, dizatu me'bhimatAni sarasvatI // 4 // varadAna denArI mudrAvALA (eka jamaNA hAthavALI) temaja japamAlAne dhAraNa karelA ( dvitIya) dakSiNa hastavALI, vaLI nirmaLa DAbA hAthamAM purataka rAkhyuM che evI temaja baMne kara-kamala vaDe kamaLane dhAraNa karyuM che evI sararavatI-4 mukuTaratnamarIcibhirUvaMga-rvadati yA paramAM gatimAtmani / bhavasamudratarIstu nRNAM sadA, dizatu me'bhimatAni sarasvatI // 5 // mukuTa(gata) ratnanAM UrdhvagAmi kiraNa vaDe je pitAne viSe parama gati vadhe che, te mAnavane mATe te sarvadA saMsAra samudramAM naikA samAna evI sarasvatI-5 paramahaMsahimAcalanirgatA, sakalapAtakapaGkavivarjitA / amRtabodhapayaHparipUritA, dizatu me'bhimatAni sarasvatI // 6 // paramahaMsa (jinezvara)rUpa himAlayamAMthI nIkaLelI, sarva pAparUpa kAdavathI rahita, amRta-jJAnarUpa jaLa vaDe paripUrNa evI sarasvatI nadI) mane -6 paramahaMsanivAsasamujjvalA, kamalayAkRtipAsamanottamAH (1) / vati yA vanAnudde savA, ritu memamatAni sarasvatI | 7 | uttama haMsanA nivAsa (sthAnarUpa mAnasa sarovaranA) jevI ujvaLa, mukha-kamaLane.... dhAraNa kare che te sarasvatI - sakalavAGmayamUrtidharA parA, sakalasattvahitaikaparAyaNA / sakalanAradatumburusevitA, dizatu me'bhimatAni sarasvatI // 8 // kaLA ane sAhityanI (athavA samagra jJAna)nI mUrtirUpa tathA uttama, temaja samagra prANIonA kalyANane viSe advitIyapaNe tatpara, tathA vaLI sarva nArada ane tummarU (gAMdharva) thI sevita evI sarasvatI -8 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ca-pariziSTam mlycndncndrrjHknn-prkrshubhrdukuulpttaavRtaa| vizadahaMsakahAravibhUSitA, dizatu me'bhimatAni sarasvatI // 9 // malaya (giri)nA candana ane kapUranA rajakaNanA samUhanA samAna dedIpyamAna vastra-paTathI vITAyelI, nirmaLa haMsa ane hArathI vizeSataH alaMkRta evI sarasvatI -9 malayakIrtikRtAmapi saMstuti, paThati yaH satataM matimAn naraH / vijayakIrtiguroH kRtimAdarAt, sumatikalpalatAphalamaznute // 10 // vijayakIrti nAmanA gurUnI kRti ane meM malayakIrtie karelI stutinuM paNa je buddhizALI mAnava AdarapUrvaka nirantara paThana kare che, te subuddhirUpa kalpavalInA phaLane bhegave che-10 ca-pariziSTam | zrI sarasvatI stavaH | -030-8--- sakalamaGgalavRddhividhAyinI, sakalasadguNasantatidAyinI / sakalamajulasaukhyavikAzinI, haratu me duritAni sarasvatI // 1 // samagra kalyANenI vRddhi karanArI, samarata saguNanI zreNi arpaNa karanArI, saMpUrNa, manahara sukhane vikAsa karanArI evI sarasvatI mArAM pApo nAza kare-1 amaradAnavamAnavasevitA, jagati jADyaharA zrutadevatA / vizadapakSavihaGgavihAriNI, haratu me duritAni sarasvatI // 2 // devo, dAna ane mAnava vaDe sevA karAyelI, jagatamAM (vasatA jIvonI) jaDatAne haranArI, temaja ujajavaLa pAMkhavALA pakSI (rAjahaMsa) upara ArohaNa karanArI tanI adhiSThAyikA devI sarasvatI - 2 pravarapaNDitapUruSapUjitA, pravarakAntivibhUSaNarAjitA / pravaradehavibhAbharamaNDitA, haratu me duritAni sarasvatI // 3 // prauDha paNDita purUSothI pUjAyelI, atyuttama lAvaNya ane AbhUSaNethI zobhatI, temaja uttama dehanI dyutinA samUhathI alaMkRta evI sarasvatI - sakalazItamarIcisamAnanA, vihitasevakabuddhivikAzanA / dhRtakamaNDalupustakamAlikA, haratu me duritAni sarasvatI // 4 // seLe) kaLAthI yukta candranA samAna vadanavALI, vaLI jeNe sevakanI gatine vikAsa karyo che evI tathA jeNe hastemAM kamaThaLu, pustaka ane (5) mALA dhAraNa karI che evI sarasvatI -4 1 A stavanI prAthamika daza pa kutavilakhita chaMdamAM racavAmAM AvyAM che, jyAre enuM aMtima paLa zAlavikrIti chaMdamAM racAyeluM che. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsarasvatIstavaH 201 sakalamAnasasaMzayahAriNI, bhavabhavorjitapApanivAriNI / sakalasadguNasantatidhAriNI, haratu me duritAni sarasvatI // 5 // samata (prANInA) mananA saMzayane dUra karanArI, saMsAramAM utpanna thayelA moTA pApanuM nivAraNa karanArI, sakaLa saddaguNanI zreNine dhAraNa karanArI evI sarasvatI -5 prabalavairisamUhavimardinI, nRpasabhAdiSu mAnavivarddhinI / natajanoditasaGkaTabhedinI, haratu me duritAni sarasvatI // 6 // parAkramI vairIne samudAyanuM mardana karanArI, rAja-sabhAdikane viSe sanmAnane vadhAranArI, namana karelA mAnavonA udayamAM AvelAM kaSTone kApanArI evI sarasvatI -6 sakalasadguNabhUSitavigrahA, nijatanudyutitarjitavigrahA / vizadavastradharA vizadadyuti-haratu me duritAni sarasvatI // 7 // sakaLa sadguNathI alaMkRta dehavALI, vaLI jeNe pitAnA dehanI yuti vaDe (rAjahaMsa jevA) pakSIone (athavA saMgrAmane ke kuhane) parAsta kyAM che evI, tathA vizada vastra dhAraNa karanArI temaja nirmaLa prabhAvALI evI sarasvatI -7 bhavadavAnalazAnti(ntya ?)tnuunpaa-dvitkraikRtimntrkRtkRpaa| bhavikacittavizuddhividhAyinI, haratu me duritAni sarasvatI // 8 // saMsArarUpa dAvAnalane zAnta karavAmAM megha samAna, (jIvone) hitakArI, aikAranA jApathI jeNe kRpA karI che evI tathA bhavya (jane)nA cittane nirmaLa karanArI evI sarasvatI -8 tanubhRtAM jaDatAmapahRtya yA, vibudhatAM dadate muditaayaa| matimatAM jananIti matA'tra sA, haratu me duritAni sarasvatI // 9 // pUjana thatAM AnaMda pAmI je prANIonA ajJAnane dUra karIne vidvattA ape che ane je A jagatamAM buddhizALIonI mAtA tarIke manAya che, te sarasvatI -9 sakalazAstrapayonidhinauH parA, vizadakIrtidharA'GgitamoharA / jinavarAnanapadmanivAsinI, haratu me duritAni sarasvatI // 10 // samagra zAstrarUpa samudrane viSe naikA samAna, uttama, nirmaLa kIrtivALI, prANIonA ajJAno nAza karanArI, jinezvaranA mukha-kamalamAM nivAsa karanArI evI sarasvatI-10 itthaM zrIzrutadevatA bhagavatI vidvajjanAnAM prasaH / samyagjJAnavarapradA ghanatamonirnAzinI dehinAm / zreyaHzrIvaradAyinI suvidhinA sampUjitA saMstutA, ___ duSkarmANyapahatya me vidadhatAM samyakzrutaM sarvadA // 11 ||-shaarduul0 A pramANe suvidhi pUrvaka pUjana karAyelI temaja ratavAyelI bhagavatI zrIzrata-devatA ke je paDita purUSonI mAtA che, je yathArtha jJAnarUpa varadAna ApanArI che, je prANIone gADha ajJAnane vinAza karanArI che temaja je kalyANarUpa lakSmInA varadAnane (paNa) denArI che, te (sararavatI) mArAM duSkRtyane dUra karIne mArA mRta (jJAna)ne sarvadA yathArtha kare.-11 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4-pariziSTam / // zrIrA vAstutiH // OM hrIM arhanmukhAmbhoja-vAsinIM pApanAzinIm / sarasvatImadaM taumi, zrutasAgarapAravAm // o II OM tIrthaMkaranA vadana-malamAM vasanArI, pApanA vinAza karanArI tathA zruta-sAgaranA pAra pamADanArI evI sarasvatInI huM stuti karUM chuM.-1 lakSmIbIjAkSaramayIM, mAyAbIjasamanvitAm / tvAM namAmi jaganmAta- ghejoyai yAyinIm / / 2 / / he vizva-jananI ! lakSmI-khIja vAcaka ( zrI ) akSarathI yukta, mAyA-khIja (maiM ) sahita temaja tribhuvananA aizvaryane ApanArI evI tane huM namaskAra karUM chuM.--2 sarasvati ! vavavAnAvini ! mitAkSareH / yenAhaM vAGmayaM sarva, jAnAmi nijanAmavat // 3 // sarasvatI ! vada vada vAgvAdinI ! e mita ( alpa ) akSaro vaDe huM mArA nAmanI jema samasta sAhityane jANuM chuM.--3 baLavaMta ! saraghdhati !, TI namo'triye kahe / ye kurvanti na te hi syuH, jADyAmbudhidharAzayAH // 4 // he bhagavatI zAradA ! je tArA caraNa-kamalane viSe prAtaHkAlamAM phrI pUrvaka namana karatA nathI, te ajJAnanA samudranA jevA hRdayavALA che.--4 tvatpAdasevI haMso'pi, vivekIti janazrutiH / dravImi di punaHpteAM, ceva stravaraLau vi ! // 1 // tArA caraNanI sevA karavAvALA haMsa paNa vivekI che evI leAka-zruti che, te pachI jemanAM hRdayamAM tArAM caraNA che tenI teA huM zI ( vAta ) kahuM !--p tAvaLInA muLA mAta !, sarasvati ! vAmane ! | yatsmRtAvapi jIvAnAM, syuH saukhyAni pade pade / / 6 / / he sarasvatI ! hai vadasvarUpI ! je guNeAnuM smaraNa karavAthI jIveAne pagale pagale sukhA maLe, te guNA tArAmAM che.--6 tvadIyacaraNAmbhoje, macittaM rAjahaMsavat / maviSyati vA mAtA !, sarasvati ! vat ram | 7 || he mAtA ! hai sarasvatI ! tArA caraNa-kamalane viSe rAjahaMsanI peThe mArUM citta kyAre (bhaktizALI) thaze te tuM spaSTa khAla. ~7 1 A stuti zrIvijayadAnasUrie utArI mAkalI hatI; te badala huM temane AbhArI chuM. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II zrIrAlAlatutiH | 203 zvetAjanidhicandrAzma-prAsAdasthAM caturbhujAm / haMsaskandhasthitAM candra-mUguMjjvalatanuprabhAm // 8 // vAma-dakSiNahastAbhyAM, vibhratIM padma-pustikAm / tathetarAbhyAM vINA-'kSa-mAlikA zvetavAsasIm // 9 // ugirantIM mukhAmbhojA-denAmakSaramAlikAm / dhyAye coghazita levI, soDari vimeva | 20 | -tribhiSakam sapheda kamaLa, nidhi ane candra-maNinA mahelamAM rahelI, cAra hAthavALI, haMsanI khAMdha upara ArUDha thayelI, candranI mUrti jevI ujajavaLa dehanI kAMtivALI, DAbA hAtha vaDe padmane ane jamaNA hAthathI pustakane temaja bIjA be hAtha vaDe vINA ane japa-mALAne dhAraNa karatI, dhavaLa vastravALI, mukhapadmathI A akSara-mALAne uccAra karatI ane AgaLa rahelI evI A (sAradA) devInuM ja dhyAna dhare, te mUrkha haiya te paNa kavi thAya. 8-9-10 zrIzAradAstutimimA hRdaye nidhAya ye suprabhAtasamaye manujAH smaranti / teSAM parisphurati vizvavikAzahetuH sadjJAnakevalamaho mahimAnidhAnam // 11 // A zrIzAradA-stutine hRdayamAM sthAna ApIne je mAnave enuM savAranA paheramAM maraNa kare che, temane brahmAMDane vikAsa karavAmAM kAraNarUpa temaja mahimAnA bhaMDArarUpa evuM sundara kevalajJAna ahe phare che.-11 yayepsayA suravyUha-saMstutA mayakA stutA / tat to pUrayituM devi !, prasIda paramezvari / // 12 // sura-samUha vaDe stuti karAyelI evI tArI meM je abhilASAthI stuti karI che tene pUrNa karavA mATe he devI ! he parama aizvaryavALI (zAradA)tuM kRpA kara-12 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na-pariziSTam / zrIzAntikuzala munIzvarakRta pArzvanAtha stavana gADI 2. gADI gADI pa. sArada nAma sADAmaNeA(zuM !) mani ANI hai| avihaDa raMga. pAsa taNeA mahimA kahuM yeza kIrati hai| jIma gAje gaga. gADI ( 1 ) paratA pUrave ciMtAmaNI (2) hai| tuM lIla vilAsa. aMtarIka (3) mAre mane varakANe ( 4) hai| tuM sAhiI pAsa. *alaviSNu ( 5 ) rAvaNa ( 6 ) rAjIe charAvaLa ( 7 ) hA tuM jAgai deva I lajIMga pAsa saMkhesarA (8) khIluMja ( 9 ) hA terI kIjai seva. cAravADe (10) magasIe (11)jye dIva (12) pATaNa (13) hai| DAkarIe pAsa. (14) dAdeA (15) navakhaMDa (16) jANII pAsa lavaddI (17) hA rAya rANA dAsa. gADI 4. paMcAsara (18) mahImaMDaLe bhale bhAbhA (19) hA nAriMgA (20) nAma. navapallava (21) kokA (22) kahyA, ajhAre (23) hai| tuM beThe ThAma. lADaNa (24) tavarI (25) jANIe 'uthamaNI (26) hA mahimAbhaDAra. zirAiIM (27) trevIzamA kuDezera (28) haiA sevaka sAdhAra. bhAaNu (29) pAsa khaMkhAvatI (30) nADe (31) hA tuM dhRtakallAla. (32) sahasA (33) ne sAMmalA (34) pAsa paragaTa (35) hA tuM kuMkemarAla (36) gADI "ciMhurUpe ArAsaNe (37) dhaMdhANI (38) hai| vaMduM nizadIza. benamALa (39) ujeNIe (40) nevAje hA jANe jagadIza. bhIDabhaMjana (41) bhale sAMbharyAM kAMDuMDa (42) haiA nAgidraha (43) joya. jesalamere (44) tuM jye amIjharA (45) hai| "maDAre (46) hAya. zaMkhalapura (47) siMdhu (48) jyA muMjapara (49) hai| joTiMgA (50) pAsa. bheMmadAvAdi (51) maneharU kaMbAI (52) hai| tuM sAI pAsa. sAdaDI (53) AmAde (54) vase kalikuMDe (55) hai| seAti (56) pariNAma. pAsa vidvAre Agara (57) cANasame (58) hA beDe (59) abhirAma. gADI gADI gADI geDI . 1. 3. * 17. 8. 9. gADI 11. thabhaNa. 7 cArApaI. 8 maDavA. 1 jasa tIrtha. r alavara. 3 balAjai. 4 uSamaNuM. 5 sIreADI. 9 A AThamI kaDI che, jayAre pUrvenI kaDI navamI che; vaLI salaSaNupura samII yA evA pATha-bheda paNa che. 10 sAdaDII mAdaSTa vasyA. 11 pAla, * 10. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAtha stavana 205 kapaDavaNaje (60) karaDe (61) hammIra pari (62) he paMpADe (63) pAsa. chekelI (64) kAlIe (65) masANe (66) he meDatA (67) nivAsa, geDI. 12. kaDiAula (68) Alue (69) zetruMje (70) vaMduM (71) giranAri. 'bevo (72) rAdhanapura (73) kaMII he saMDere (74) sAra. geDI. 13. tuM bharUci (75) tuM IDare (76) 'anuADe (77) he tuhija guNakhANi tuM delavADe (78) vaDedare (79) DuMgarapari (80) he gadhAri (81)vakhANi goDI. 14. vIsalanagari (82) vAla ha DabheII (83) hai beThe jInarAja. vANija (84)calaNa (85)pAsajI velAula (86) vaDalI (87) ziratAja. geDI, 15. mahurapAsa (88) "ceI valI ahichatte (89) huM 'ANaMghe rAya. nAgapure (90) bIbipure (91) naDulAI (2) he DhIlI (3) maMjhari geDI. 16. gADarIo (94) mAMDavagaDha (5) tajajAre 96) he pIrajA(7) vAsa, kuMbhalamere (98) gAjI rANakapura (9) he same de sAda, geDI. 17. tuM velAule (100) mAnIe siddhapuri (101) he tuM dIva majhAri. citrakoTa(102) caMdrAvatI(103)AsAula(10)he vAMsavAle ( 15) pAri. geDI18. marahaTha (16) mathurA (107) jANII vANArasI (108) hai tuM pAsa chaNaMda. tuM samiANe(19) sAMbhalyo tAre (110) he to jINacaMda. goDI19, eka AThe AgalA nAme karI che zuNio jInarAja. AratI TalI Amaya gayo AzA phalI he mArA mananI Aja. goDI, 20. pAsa prabhAve prAgaDo mahimAnidhi he tuM devadayAla. ekamanA je olagi te pAmi he lADI vizAla. geDI 21. tuM mevAsI ujale te mAMDI ho maTI jAtra. bhavanA bhAre AmalA tuja Agali hai nA pAtra. geDI. 22. uvasa vAse tuM vase vaNArasI he rANA vAmA mAta. azvasena kulacaMdalo muja vaha hai tuM trijagavikhyAta. geDI, ra3. chatra dhare cAmara DhaLe ThakurAI he trigaDe jaMguM bhANa. bhAmaMDaLa teje tape tuja vaMche ho darisaNa dIvANa. geDI 24. 1 hamIrapura. ra chechalI 3 kaDI AhA AbUI. 4 vIjhevaI. 5 bUkiM. 6 vADija. 7I valI. 8 ANI ghurAya. mana jAya. 10 tuM jAuri he pIrejAbAda. 11 nAlaI. 12 merahaTa. 13 ajAre. 14 jinabhANa. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ geDI. 25 geDI 26 goDI 27 goDI 28 206 pArzvanAtha stavana bhairava daita dayAlio jakhya yogiNa he DAINa vikarAla. bhUta na mAge hairavA tuM samaratha che gADI rakhavAla. tuM madharane pAtazAha ekalamala hai tuM dhiMgaDadhiMga. "vAraNa rAkhe bAraNe tuja rahA hA ke na kare siMga. Thama Thama ThA ThAkura caDA cAMka ho tuM kADhe mAra. roga hare rogI taNAM tuM bese che vanavADI jhADuM. tarakasa bhIDe gAtaDI kara jhAli he lAla kabANa. nIlaDe ghaDe tuM caDhe tuM phere ho phoja kekANa. nava nava rUpe tuM rame aDavaDIo ho dekhana ! hAtha. saMgha taNI sAnidha kare tuM mele he melA sAthe. alakha niraMjana tuM je atuli bala he tuM bhUtalabhANa. zAMtikuzala Ima vinave tuM sAhiba he goDI sulatANa. tapagaccha tilaka samovaDe pAya praNamI hai vijayasena sUrIza. saMvata sela satasaTha ( 1667) vInavIo ho goDI jagadIza. kalaza-vIsame janarAja jANa hiMI ANuM vAsanA nara amara nArI seva sArI gAyanuM guNa pAsanA vinayakuzala gurUcaraNa sevaka geDI nAme gahagalyo kalikAlamAMhi pAsa "nAmiM seva karatAM sukha lo. geDI. geDI 30 geDI 31 1 deva. 2 bAri na rAkhaI 3 thali thali kAvo ThAkure ceDA caTaka che. 4 phoja phoje he pheraI kekANu, 5 tuhija di hAtha. 6 bolAvaI che tuM melaI sAtha. 7 lige. 8 ThAkura sulatANa. 9 taDavI. 10 paragaTa, Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgraha (prathama vibhAga) saMbaMdhI abhiprAya ( 1 ) AcAryavarya zrImAnataMgasarinuM stotra jaina jagatamAM bahu vikhyAta che. temanA kartA sUri pravarane Aje seMkaDo varSo vItyA chatAM teo kRtirUpe amara che, ane e amaratAnAM mukhya kAraNe teozrInI kRtimAM rahela zabda-lAlitya, akhaMDita rasapravAha, suMdara kAvya-camatkRti ane bhAgIrathInA jalasamAna AtmAnA hRdayaMgama bhAvo che. A prabhAvaka rastotranAM aneka anukaraNe thayAM che. kamabhAge te badhAM atyAre upalabdha nathI, chatAM je anukaraNe bahAra paDe che te jotAM hRdaya jarUra phulAya che. jaina maharSioe pitAne nivRtti-samaya jJAnadhyAna sAhityasevAmAM gALe che, jemanI sAhityasRSTimAM uMcI zraddhA sAthe dharmabhAvanA paSAya ane cAtakanI peThe vAcakanuM mana AkarSAya evuM suMdara tattva-milana hoya che. zrInemibhaktAmara ane zrI vIrabhaktAmara e tenA suMdara namunA che. A banne bhaktAmare zrIjainazreyaskara maMDaLa-mahesANA taraphathI prasiddha thaela che je temAM rahela kavana-sAmarthyathI jeTalI prasiddhimAM AvavAM joIe, teTalAM prasiddha thayAM nathI. alabata AbALage pALapriya mULa bhaktAmararatotranI pratiSThAne A banne bhaktAmaro pAmaze ke kema? te zakanIya che. chatAM A te ati prayAsathI jAherAtamAM mUkAtAM vizeSa ucca kakSAne pAme e zakya che. hamaNAM Agodayasamitie A banne rogonuM mULa TIkA-bhASAMtara vivecanavALuM purataka jaina jagatu samakSa mUkyuM che. vIrabhaktAmaranA kartA upAdhyAya zrI dharmavardhanagaNi che. temaNe A bhaktAmaramAM TUMkANamAM sArI zailIthI vIra bhagavAnanA jIvanane AlekhyuM che. prabhunA pUrva bhavajanmamahotsava-zrIgautamasvAmI-zreNika-caMdanabALA vigere prasaMge ane vIratAnI yathArtha tAne ke chatAM suMdara paricaya Ape che temaja kavanapaddhati sarala, rocaka ane zaiDha bhAvavAhI che ane TIkA paNa pitAnI ja hoI arthanI spaSTatA karavA pUratuM lakSya rakhAela che. bIjuM zrInemibhaktAmara te zrIbhAvaprabhasUrinuM che, jeNe neminAtha prabhunuM khyAna hadayaMgama ApyuM che, jenI kAvyaprasAdI ziSTa-kliSTa, suMdara camakRtivALI ane prauDha pAhityabharI che, jemAM eka vAra jevA tevAnI cAMca khuMce tema nathI. TIkAthI kliSTatAne saraLa karI che. pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDIAe A bane tenA zabdArtha, anvaya, bhASAMtara ane vivecana karela che. vivecanamAM aneka upayogI mAhitI Apela che eTale mULa granthane vizvavyApI banAvavA mATe A paddhati bahuja uttama che. A pustaka saMskRtanA abhyAsIo ane saMskRtanA anabhijJa ema banne vargane anukULa thaI paDe tevI DhabanuM che. puratakane sapogI banAvavA mATe pUrate zrama levAya che. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 abhiprAya ApaNuM sAhitya kAvyagra AvI rocaka paddhatithI mudrita thAya e atyAre bahu jarUranuM che. paNa ahIM mane eka vAta jarUra khaTake che ke je mULanAM A anukaraNe che tene ahIM kema visArI devAmAM AvyuM che? je mULanI A nIke che te mULa rasapravAha-nadInI pIchANa ApavAnI jarUra hatI. tenI vizeSa TIkAo maLI zake tema che. tethI AvI ja zailIthI tenuM bhASAMtara thavAnI prathama agatyatA hatI. A stotro jema jaina vidvAnone upayogI che tema abhyAsakadaSTie nIhALanAra jainetara abhyAsIone paNa AkarSa tevAM che. te teone khAtara paNa mULa bhaktAmaranI prasAdI apAi heta te samucita thaI paData. huM IcchuM chuM ke have pachI A saMbaMdhe khyAla rAkhavAmAM Avaze. aMtamAM AvA maulika graMthane bahAra pADanAra zrImatI Agodaya samiti-kAryavAhake, graMthakAra mahAtmA ane bhASAMtarakAranA A zubha prayAsanI bhUri bhUri anumodanA-prazaMsA karI AvAM bIjA aneka mauktiko bahAra paDe e zubhecchApUrvaka huM viramuM chuM. mA.zu. 10 bhema, muni darzanavijaya. vAlakesara, muMbaI. U zrIvIrazAsana pustaka 5 muM, aMka 17 me. zukravAra tA. 28-1-27. (2) 1 zrIbhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgraha, (prathama vibhAga) kiMmata rUA. 30-0. A vibhAgamAM zrIvIrabhaktAmara, zrInemibhaktAmara baMne pajJa TakA sahita ane zrImAnatuMgarikRta bhaktAmara stotra, girinAra girIzvara kalparUpa be pariziSTa sahita, gurjara bhASAnuvAda vivaraNa saMyukta samAvela che. te zrIAgamedaya samiti taraphathI zAha veNacaMda sUracaMde bahAra pADela che. khAsavAMcavA lAyaka che, saMgraha bahu sAre karyo che. buka pAkA ne suMdara puMThAthI baMdhAvelI che. zrI jaina dharmaprakAza saM. 1983 mArgazIrSa pustaka 42 aMka me. (3) The Poems of Vir-Bhaktamar and Nemi. Bhaktamar By the two Jain poetsUpadhyay Shri Dharma-Vardhangani and Shri Bhavprabha Suri with an appendix consisting of the Bhaktamar Stotra and Shri Girinar-Girishwar Kalpa with a translation into Gujarati and explanatory notes by Prof. Hiralal R. Kapadia, M. A. Printed at the Karnatak Printing Press, Bombay. Cloth cove pp. 197. Price Rs. 3 (1926), These poems are written by way of Padpurti to tsome verses of the Bhakta. mar Stotra of Shri Mantung Suri. Prof. Kapadia has collected, translated and an + Instead of some verses it should be all the verses. J. S. J. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ notated them, and produced a scholarly work. These are but two out of such six Padpurti Poems. K. M. J. Vol. XLI. The Modern Review. No. 2 February 1927. (4). vIrabhaktAmara ane nemibhaktAmara, ke je mAnatuMgasUrinA suprasiddha "bhaktAmara' nAmathI oLakhAtA AdIzvarastotranAM pAdapUrtirUpa stotra-kAvyuM che. vikramanA 18 mA saikAnA prAraMbhamAM vidyamAna dharmavardhanagaNi aparanA vAcakadhamasiMhanI ane eja sikAnA aMtamAM vidhamAnabhAvaprabhasUrinI svapajJa vRtti sAthenI uparyukta banne kRti "Agamedayasamiti dvArA gata varSamAM prakAzamAM AvelI che. e uparathI 18 mA saikAmAM paNa jaina vidvAno bhaktirasa ane vidyAvyAsaMga keTalo ucca prakArane have e prakAzamAM AvyuM. pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA, em.e., emaNe saMzodhana, bhASAMtara ane vivecana karI A graMthanI mahattA ane upayogitAmAM bahu prazaMsanIya prayatna dvArA saphalatA meLavI che ema kahevuM joIe. spaSTIkaraNasAdhanIbhUtagraMthasUcImAM vAmbhaTAlaMkAranA kartA vATane apAyeluM munivizeSaNa tathA prabhAvakyaritranA praNetA tarIke caMdraprabhasUrinuM nAma, ke je nirNayasAgaranI AvRttinA TAITala pejanI bhUla parathI utarI AvyuM jaNAya che, te amane khaTake che. tevI bhUla bAda karIe te kahI zakAya ke anuvAdake prastAvanA, upadhAta, viSayasUcI, pariziSTa, graMthasUcI vigere dvArA ane bhASAMtaranI Adarza zailI dvArA pitAnI sAkSaratAne paricaya karAvyuM che. sAthe anya graMtha prakAzakene, saMpAdakone ane anuvAdakone anukaraNIya dRSTAMta pUruM pADyuM che. AzA che ke kAvyasaMgrahanA AvA ja bIjA vibhAgane thoDA vakhatamAM dRSTigocara karIzuM. AvA uttama graMthane prakAzamAM lAvavA mATe saMsthAne tathA saMpAdakane abhinaMdana ghaTe che. virasaM. 2453, jayeka zu.11. kAThI piLa, vaDodarA. 5 lAlacandra bhagavAnadAsa gAMdhI. (5) kAvyasaMgraha bhAga 1 le, bhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa, saMzodhana karanAra che. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA, prasiddha karanAra zAha veNacaMda sUracaMda muMbAI, Agodaya samiti, mUlya rU. 3). A saMgrahamAM mukhya be kAvya samAvyAM che. zrI dharmavardhanagaNikRta vIra-bhaktA tathA zrIbhAvaprabhasUrikRti nemi-bhaktAmara. pariziSTamAM bhaktAmara stotra tathA girinAra girIzvara kalpa e benA mULa pATha ApelA che. bhaktAmarane mULa pATha prAsaMgika che, kemake enA parathI pahelAM be kAvyane viSaya sule che. vIra-bhaktAmaramAM cAvIsamA tIrthaMkara mahAprabhu zrIvIranuM jIvanacaritra ApeluM che. nemibhaktAmaramAM rAmatInI sAthe paraNavAne mATe neminAtha maMDapa sudhI AvI pAcho ratha pheravI jAya che, te vakhate rAjImatI unmatta dazAmAM virahanA udgAra kADhe che, sAthe sAthe zrIkRSNanI rANIonAM vacana Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa mUkelAM che. vIra bhaktAmaramAM karUNa bedha tyAre nemi-bhaktAmaramAM virahI zRMgArAtmaka jJAna ApeluM che. baMnenA saMskRta zloka suzliSTa baMdhAraNavALA, madhura ane saraLa che. baMne agAu chapAI gayelA hatA. paraMtu A saMgrahamAM baMnene vistIrNa pATha, samajutI, bhASAMtara, vivaraNa vagere puSkaLa chUTa ane zrama sAthe anuvAda karanAre Apela che. eja A saMgrahanI kharI khUbI che. sAhitya me mAsa I. sa. 1928 pR0 317-18. zrIbhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgraha-bhAga 1 jemAM upAdhyAya zrIdharmavardhanagaNikRta vIrabhaktAmara tathA zrIbhAvaprabhasUrikRti nemibhaktAmara pariziSTa tarIke bhaktAmara stana tathA giranAra kalpa sahita pajJa TIkA ane bhASAMtara sahita A graMthamAM Avela che. saMzodhana tathA bhASAMtara rtA pro. hIrAlAla rasIkadAsa kApaDIyA ema. e. A graMtha mULa, TIkA, anvaya ane zabdArtha lokArya ane spaSTIkaraNa bhASAMtara rUpe Apela che. bhASAMtara suMdara zailIthI ane abhyAsIne abhyAsa mATe sarala ane upayogI banAvyuM che. sAre prayatna karavAmAM Avele che. kAvya apUrva ane tenA khapI mATe eka upayogI vastu che. te mATe ame vAMcavAnI khAsa bhalAmaNa karIe chIe. kiMmata rUA. 3-9-0. zrI AtmAnaMda prakAza pura 25, aM0 10. vIra saM. ra454 vaizAkha. Atma saM. 3ra. caturvizatikA saMbaMdhI abhiprAyo. (1) zrIbappabhakisUrikRta ane pUrva munivarya praNIta TIkA yukta catuvaMzatikA (sacitra), zrIzAradA stotra tathA bapabhadisaricaritra-pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA ema.e. e A kAvya ane caritra graMthanuM saMzodhana tathA sarala zabdAthe sAthe bhASAMtara karyuM che. sAthe spaSTIkaraNa ane chevaTe zabdoSa ApI abhyAsI ane vAcaka vargane bahuja saralatA karI ApI che. vaLI A bumAM 16 vidyAdevIonA vividha raMganA suMdara phoTAo ApI graMthanI suMdaratAmAM vRddhi karI che. prayAsa uttama che ane graMtha vAMcavA yogya che. kiMmata cha rUpIyA. zrIAtmAnaMda prakAza pu. 25, aM. 10. vIra saM. ra454 vaizAkha. Atma saM. 3ra. pUrva munivarya praNIta TIkAyukta caturvizatikA zrIpabhadisUrikRti zAradAstotra, zrIrAjazekharasUriviracita zrI bappabhadisUrivaryacaritarUpa pariziSTa draya sahita, bhAI hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyAe karelo gurjara bhASAnuvAda vigera yukta bahu zreSTha racanAvALuM che. A bukamAM 16 vidyAdevIo vigerenA phoTA bahu suMdara ApelA che. kiMmata rUA. 6) rAkhI, che te prayAsa ne kharcanA pramANamAM vadhAre nathI, paraMtu tenA kharIdanArA bahu ochA maLe tema che. zrI jainadharmaprakAza, saM. 1984 vaizAkha pustaka 44 aMka bIje, pR0 69 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra11 (3) caturvizAtikAnuM bhASAMtara zrImatI Agamaya samiti taraphathI vikrama saMvat 800 mAM janmelA ane munidIkSA lenArA ane 11 varSe AcArya-pada prApta karI aneka rAjAmahArAjAone jaina dharmane bedha ApI 95 varSanI umare paropakAra mATe aNasaNa karI A phAnI duniyA tyAga karanAra bappabhadisUrijInuM jIvanavRttAMta temaNe racelI vIsa jinezvaranI stutirUpa caturvizatikA ane zrIzAradA-stotra ane te upara saMzodhana, bhASAMtara karI vivecana karanAra zrIyuta hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA ema. e. nuM vivecanavALuM purataka kAuna 8 pejI e sAIjhamAM 48 ratalI kolI lAyana lejara pepara para pragaTa thayeluM che. tenI noMdha letAM amane ati AnaMda thAya che. zrIpabhadisarijI janma kSatriya hatA ane temanA pitAnuM nAma bampa ane mAtAnuM nAma bhaki ane pitAnuM nAma sarapALa hatuM. teo cha varSanI ummareja zrI siddhasenasUrijInA samAgamamAM AvatAM temanI pAse teo jaina dharmane abhyAsa karavA lAgyA. temanI buddhi eTalI te tIvra hatI ke teo pratidina eka hajAra leka kaMTharatha karatA hatA. temanI AvI uttama buddhithI siddhasenasUrijIe bapa pAse putranI mAMgaNI karI, paNa ekane eka putra hovAthI teNe prathama te tene muni-dIkSA ApavA nA. pADI, paNa Akhare pitAnuM tathA pitAnI patnInuM nAma kAyama rahe evuM nAma surapALane ApavAnI zarate temane muni-dIkSA levAnI rajA ApI. AthI surapALane muni-dIkSA ApatAM eka bhadrakIrti nAma ApavAmAM AvyuM hatuM to paNa teozrI bapa-bhaTTinA nAmathI prasiddha thayA ane 11 varSanI ummare temanuM agAdha jJAna jeI sUripada ApavAmAM AvyuM hatuM. zrIbApabhadisUri jIne sarasvatI hAjarA hajura hatI tethI zrIgopagirinA rAjA yazovarmAnA putra AmarAjA temane potAnI sAthe rAjya-siMhAsana para besADatA hatA ane temanI salAha anusAra rAjya calAvatA hatA. temaNe agyAra varSanI ummare sUripada prApta thatAM, dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane taLelA pakavAnene tyAga e kAraNathI karyo hato ke AmarAjA temanA mitra hatA ane rAja-saMgatathI vana-mada thAya nahi ane brahmacaryane bhaMga thAya nahi. A bappabhadisUrijIe covIsa tIrthaMkaranI stuti 96 padhanA vIsa vibhAganA kAvyamAM zrI "caturvizatikA" nAme lakhI che, ane dareka vibhAgamAM eka jinezvaranI, vIsa jinezvaranI, AgamanI ane deva devInI stuti saMskRta bhASAmAM karI che. A stutio jaina dharma upara atyaMta prakAza nAkhanAra che ane anya darzanIo paNa temAMthI ghaNuM navuM jANI zake ema che. A rastutine anuvAda prephesara hIrAlAla kApaDIyAe karyo che ane te upara aneka pustakonI sAkSI ApI vivecana ane TIkA lakhI che. puratakamAM zabda-koSa, zrIrAjazekharasUrikRta saMrakRta apabhadisuricaritra ane zrIzAradA-oNtra ApavAmAM AvyA che je aneka alaMkAro ane kAvya-camavRtiothI bharapUra che. AvA eka uttama prAcIna pustakane bhASAMtara sAthe pragaTa karavA mATe zrImatI Agamedaya samitine mubArakabAdI ghaTe che. muMbaI samAcAra 30 mI juna 1928, che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra1ra (4) parama priya dharmabaMdhu bhAI zrI. hIrAlAla rasIkadAsa kApaDIA. muMbaI. bhAvanagarathI lI. dharmabaMdhu kuMvarajI ANaMdajInA bahumAna yukta praNAma. huM ApanA baMne caturvizatikAnA kAmathI eTalo prasanna thaye chuM ke vAraMvAra tenI prazaMsA karuM chuM. bappabhadijI. vALI catRvaMzatikA meM prathama vAMcI. hamaNAzebhanamunirALI vAMcI, temAM tamArA saMskRta kAma mATe te huM anumodanA ja karuM chuM. huM saMskRta bhASAno sAmAnya abhyAsI chuM. tethI te bAbatamAM kAMI lakhI zakuM tema nathI. te sivAya gujarAtI kAmamAM keTalIka hakIkta vAMcatAM mane jyAM jyAM rakhalanA jevuM jaNAyuM te A sAthe lakhI mokaluM chuM. A parIkSA buddhithI lakheluM na jANazo paNa vadhAre spaSTa thavA mATe lakhela samajazo. 1984 nA jeTha suda 6 vAra zukra lI. kuMvarajInA praNAma. zrIzobhana munivarsakRta covIsa jinezvaronI stuti zrIAmeyasamiti taraphathI tenA eka maMtrI zrAvaka zreSThI zrI jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI AcAryavarya zrIsAgarAnaMdasUrIzvarajI ane anya AcAryo ane munirAjonI madadathI prAcIna pustakonI hAramALA pragaTa karyA jAya che, te viSe ame agAu lakhI gayA chIe. e gRhastha zrAvake atyAra sudhImAM zrIAgodaya samitinA Azare pacAsa ane zrIdevacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa taraphathI Azare paNa pustako pragaTa karyA che. hAlamAM zrIAmeya samiti taraphathI zrIbheja rAjAnA vakhatamAM thaI gayelA mahAkavi dhanapAlanA bhAI zrIzobhana munivarya sacita stuti-caturvizatikA (sacitra), mahAkavi zrIdhanapAlakRta TIkA ane pUrva munIzvarakta avacari ane nyAyavizArada nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrImadda yazovijayajIta aindra-stuti sAthe pArzamenTa' pepara upara krAuna 8 paijanA sAIjhamAM jenenI 20 devIonAM triraMgI citro ane prabhu mahAvIranA samavasaraNanA citra sAthe pragaTa karavAmAM AvI che. temAM ApelI vastu covIsa tIrthaMkaranI stutine lagatI hovAthI ane tenuM saMzodhana, bhASAMtara ane vivecana karanAra mAjI ephesara hIrAlAla rasikadAsa kApaDIA ema. e. hevAthI, gujarAtI ane saMrakta bhASAnA jANakAro mATe ane jaina dharmanA jijJAsuo mATe pustaka evuM te uttama banyuM che ke je viSe be mata hoI zake ja nahi, 1 anuvAdakanI anumatithI prasiddha karanAra che. sA. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 mULa granthakAra kavirAja zrIzobhana muni bheja rAjAnA vakhatamAM thaI gayA che ane teozrI mahAkavi dhanapAla ke jeo brAhmaNa dharmanA saMgI hatA temanA bhAI thatA hatA. temanA pitAjIe jaina "cAndragIya zrI mahendrasUrijInuM RNa phITAvavA pitAnA bIjA putra zrIzAbhanane AcArya mahArAjane arpaNa karyA hatA ane teoe jaina munirAjanI dIkSA lIdhI hatI eTaluMja nahi paNa teoe potAnA jJAnathI mahAkavi zrIdhanapAlane jaina dharmanA rAgI karyA hatA. hAlamAM jema muni dIkSA saMbaMdhamAM mata-bheda paDyA che tema te vakhate paNa hatuM ema jaNAya che, kemake zrIzebhana jyAre AcArya pAse dIkSA levA gayA hatA tyAre AcArya mahArAje temane e savAla karyo hate ke temane jaina dharma upara zraddhA hatI ke nahi? zrIzobhane e savAlano javAba nakAramAM ApatAM AcArya mahArAje jaNAvyuM hatuM ke " jene jaina dharma upara zraddhA naheya, tene, huM dIkSA ApatuM nathI. vAte je tArI icchA thatI hoya, vA, tuM eka vAra jaina siddhAnta zravaNa kara ane tenA vAstavika arthanuM manana kara. ema karavAthI jo tane te prati rUci thAya te tane huM dIkSA ApIza." A pachI jyAre zrIzebhananuM mana jaina dharma upara rAgI thayuM hatuM tyAre ja tene dIkSA ApavAmAM AvI hatI. A dIkSA lenAra zrIzAbhane muni-avasthAmAM zrIcovIsa tIrthaMkaranI stuti evI te uttama rIte racI hatI ke mahAkavi zrIdhanapAle tenA upara TIkA racI hatI ke je dhanapAle agAu te zrI'mAlavA dezamAM jaina sAdhuone vihAra karatAM aTakAvyA hatA. A stuti-caturvizatikAmAM dareka tIrthakya saMbaMdhImAM 4padha laI kula 96 padhamAM 24 tIrthakarenI stuti karavAmAM AvI che ane te eTalI te uttama che ke aneka prAcIna kavioe tenI stuti karI che ane jarmana kilara Do. harmana jekobIe paNa tenuM jarmana bhASAmAM bhASAMtara karyuM che. A kAvyamAM aneka prakAranA zabdAlaMkAra che. tenA dareka padyamAM bIjuM caraNa cothA caraNane tadana maLatuM hovA chatAM, tene arthe tadana jUdo thAya che e tenI camatkRti che. eTaluM ja nahi paNa keTalAka padyamAM eka ja jAtanA caraNane traNa traNa judA judA arthamAM upayoga karavAmAM Ave che. A kAvyanuM ane TIkAnuM saMzodhana prophesara hIrAlAla kApaDIA ema. e.e ghaNI ja uttama rIte karyuM che ane bhASAMtara karatAM lagabhaga eka se puratone AdhAra laI TIkA ane bhASAMtara eTalA te uttama rIte AlekhyA che ke saMskRta bhASAnA sAmAnya jANakArane temaja gujarAtI bhASAnA jJAtAne e pustaka jainenA cAvIsa mahApurUSe-tIrthakarane itihAsa ane jaina dharmanI sAmAnya mAhitI pUrI pADe che. pustakamAM zabdakoSa, vivecana vigere ghaNuM UMDA jJAnathI ApavAmAM AvyA che ane te mATe bhASAMtarakArane temaja AgAmeAdaya samitine mubArakabAdI ja ghaTe. pustakamAM 20 jaina devIo ane samavasaraNanA je triraMgI citra ApavAmAM AvyAM che tevuM sAhasa atyAra sudhI ke jaina granthakAre karyuM hoya ema ame jANatA nathI. pustakanI kIMmata cha rUpiyA che. muMbaI samAcAra, 27 mI juna 1928. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TuMka samayamAM bahAra paDanArA grantho - zvajha (1) zrI caturvizatijinAnanastuti zrImavijayagaNita TIkA tathA che. hIrAlAlakRta gujarAtI bhASAMtara ane spaSTIkaraNa sahita, zAsana-devInAM triraMgI citrAthI alaMkRta, mUlya rUA. 6-0-0 (2) zrIzebhana stuti zrI vijyagaNi pramukha cAra munivaranI vidvattA pUrNa vRttio sahita temaja nyAyAcArya mahAmahe pAkyAya zrIyazovijya gaNita aindra-stuti sAvacUri, vividha cigathI suzobhita. mUlya rUA. 8-0-0 (3) zrAbhaktAmara stotra, zrIkalyANamaMdira-stotra, zrInamiNa-stotra, zrIpaMcaparameSThistava, zastava vagere. pro. kebInA Amukha sahita. (4) lIMbaDI Adi bhaMDAranuM sUcipatra (5) zAstravArtAsamuccaya sTepa vRtti sAthe. (6) mahAvIracayiM (prAkRta) (7) lokaprakAzanuM gujarAtI bhASAMtara Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (zArdUlavikrIDitam) kAruNyaikarasena tena guruNA satpaTTakAdAtmano pAdAGguSThasucAlitAmaragiri-hastAstadevasmayaH / baGazena nivAritaH jihvAkhaNDitazakrasaMzayacayo, vAGnaSTahAlAhalaH / khakarakhau-SThe'bde'pavAdadhvanA / / 6 / / sarvAGgINamahopasargadakRpA-netrAmbudattAJjaliH (vasantatilakA) dAgadAritadivyayutsamavatAt-zrI vardhamAno jinaH // 1 // tatpaTTake bhuvanabhAnvabhidhazca sUriH (vasaMtatilakA) zrIvardhamAnasutaponidhikIrtidhAma / zrIvIra-gautama-sudharmagaNeza-jambU nyAye vizArada itIha jagatprasiddho svAmyAdipaTTadharasUrigaNaH punAtu / jAto'tivAkpatimati-matimaccharaNyaH / 7 / / 'zrIhemacandrayaticandra''jagatsucandra'zrIhIrasUri-yazasazca zivaM dizantu / / 2 / / tasyAyaziSyalaghubandhurathAbjabandhuetanmaharSizucipaTTaparaMparAjAn tejAstapaHzrutasamarpaNatejasA saH / AnandasUrikamalAbhiSasUripAdAn / paMnyAsapadmavijayo gaNirATa zriye'stu saMvijJasaMtatisadIzapAdAn praNamya kSAntyekasAyakavidIrNamahopasargaH // 8 // zrIvIradAnacaraNAMzca gurun staviSye // 3 // ziSyo'sya dhIjaladhibodhanabaddhakakSaH zrIdAnasUrivaraziSyamatallikA sa vairAgyadezanavidhau paripUrNadakSaH / zrIpremasUriranizaM zamamagnayogI / sImandharaprabhukRpAparapAtramastu siddhAntavArivaravArinidhiH punAtu zrIhemacandrabhagavAn satataM prasannaH / / 9 / cAritracandanasugandhizarIrazAlI / / 4 / / kAruNyakamrAlayAnAM mahanIyamukhyAnAM mahomAlinAM (zArdUlavikrIDitam) lokopakAracaturANAM vairAgyadezanAdakSAcAryadevapratyagratrizatarSisantatisarit-madhya kSamAigrahAn gItArthapravaro varazrutayutaH sarvAgamAnAM gRham / / zrImadvijayahemacandrasUrIzvarANAM sadupadezena tarke tarkavizuddhabuddhivibhavaH, so'bhUt svakIye'pyaho zrI jinazAsana ArAdhanA-TrasTa vihite gacche saMyamazuddhitatparamatiH, prajJAvatAmagraNIH / / 5 / / zrutasamuddhArakAryAnvaye tatkAlInakaragrahagrahavidhA-vande hyabhUd vaikrame kArApitamidaM grantharatnaM zrutabhaktitaH / / tithyArAdhanakAraNena karuNo bhedastapAgacchajaH / vi.saM. 2061 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bidla Er zAMti bhaktAmara - pArtha bhaktAmara tathA sarasvatI bhaktAmara In saMzodhaka pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDIyA (ema.e.) preraka-maudarzaka pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeveza zrImavijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja YSRIS :zrI jinazAsanA ArAdhanA TrasTa Jan Education International For Private & Personal use only www.enerary org