Book Title: Tattvartha Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२१०
तत्त्वार्थसूत्रे
अजीव देसावि, जे जीवा ते नियमा एगिंदिया-बेइं दिया- तेइंदिया- चउरिंदिया पंचेंदियाअणिदिया, जे जीवदेसा ते नियमा एगिंदियदेसा, जाव अणिदियदेसा, जे जीवपदेसा तेनियमा दियपदेस जाव-अणिदियपदेसा । जे अजीवा ते दुविहा पण्णत्ता, तं जहा - रुवी य अरुविय, जे रूवी ते चउव्विहा पण्णत्ता, तं जहा खंधा खंधदेसा खंधपदेसा परमाणुपोग्गला ।
जे अरूवी ते पंचविहा पण्णत्ता, तंजहा धम्मत्थिकाए. नोधम्मित्थिकायस्स देसे, धम्मथिकास पदेसा, अधम्मत्थिकाए-" नो अधम्मत्थिकायस्स देसे अधम्मत्थिकायस्स पसा अद्धासम इति ।
छाया - कतिविधः खलु भदन्त ! आकाशः प्रज्ञप्तः गौतम ! द्विविध आकाशः प्रज्ञप्तः तद्यथालोकाकाशश्च, अलोकाकाशश्च । लोकाकाशः खलु भदन्त ! किं जीवाः जीवदेशाः - जीवप्रदेशाः, अजीवाः अजीवदेशाः-अजीवप्रदेशाः । गौतम ! जीवा अपि, जीवदेशा अपि, जीवप्रदेशा अपि, अजीवा अपि, अजीवदेशा अपि, अजीवप्रदेशा अपि । ये जीवास्ते नियमाद् एकेन्द्रियाः - द्वीन्द्रिया:त्रीन्द्रियाः- चतुरिन्द्रियाः पञ्चेन्द्रियाः - अनिन्द्रियाः ये जीवदेशास्ते नियमाद् एकेन्द्रियास्ते नियमाद् एकेन्द्रियदेशाः यावद्-अनिन्द्रियदेशाः । ये जीवप्रदेशास्ते नियमाद् एकेन्द्रियप्रदेशा यावद्अनिन्द्रियप्रदेशाः ।
1
- अजीवास्ते द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-रूपिणश्च अरूपिणश्च । ये रूपिणस्ते चतुर्विधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा,स्कन्धाः, स्कन्धदेशाः, स्कन्धप्रदेशाः परमाणुपुद्गलाः । ये अरूपिणस्ते पञ्चविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा धर्मास्तिकायः नो धर्मास्तिकायस्य देशः, धर्मास्तिकायस्य प्रदेशाः अधर्मास्तिकायः नोअधर्मास्तिकायस्य देशाः अधर्मास्तिकायस्य प्रदेशाः अद्धासमय इति ।
प्रश्न- भगवान् ! आकाश कितने प्रकार का कहा है ?
उत्तर
र- गौतम ! दो प्रकार का कहा है-लोकाकाश और अलोकाकाश ।
प्रश्न- भगवन् ! लोकाकाश में क्या जीव, जीवदेश, जीवप्रदेश, अजीव - अजीवदेश अथवा अजीव प्रदेश है ?
उत्तर - गौतम ! जीव भी हैं, जीवदेश भी हैं, जीवप्रदेश भी हैं, अजीव भी हैं, अजीवदेश भी हैं, अजीवप्रदेश भी हैं, जो जीव हैं वे नियम से एकेन्द्रिय, द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, चतुरिन्द्रिय, पंचेन्द्रिय, और अनिन्द्रिय होते हैं । जो जीवदेश हैं वे नियम से एकेन्द्रियदेश हैं यावत् अनिन्द्रियदेश हैं, जो जीवप्रदेश हैं, वे नियम से एकेन्द्रियप्रदेश हैं यावत् अनिन्द्रियप्रदेश हैं ।
जो अजीव हैं, वे दो प्रकार के हैं-रूपी और अरूपी । रूपी चार प्रकार के हैं, यथास्कंध, स्कंधदेश, स्कंधप्रदेश और परमाणुपुद्गल ।
जो अरूपी हैं, वे पाँच प्रकार के हैं - यथा-धर्मास्तिकाय, नोधर्मास्तिकायदेश, धर्मास्तिकायप्रदेश, अधर्मास्तिकाय, नो अधर्मास्तिकायदेश, अधर्मास्तिकायप्रदेश, अद्धासमय ।
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૧