Tattvartha Sutra Part 01 Sthanakvasi

Book Title: Tattvartha Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 716
________________

તત્વાર્થસૂત્રને શંખ, છીપ, કેડી વગેરે બેઈન્દ્રિય જીવે છે કંથવા, વીંછી શતપદી જૂ ઈન્દ્રગોપ, લીખ, માંકડ, વગેરે તેઈન્દ્રિય છે; ડાંસ, મચ્છર, પતંગીયા, ભમર, માખી વગેરે ચતુરિ ન્દ્રિય છે જ્યારે માણસ, ગાય, ભેંસ, સાપ, ગળી વગેરે પચેન્દ્રિય છે માસૂ૦ ૮
एगिंदिया पुढवीकाइया पंचथावरा सू० ९ મૂલાથ–પૃથિવીકાયિક આદિ પાંચ સ્થાવર એકેન્દ્રિય છે. સૂર ૯
તત્વાર્થદીપિકા-આપણે પ્રથમ સંસારી જીવનો એક પ્રકાર-સ્થાવર કો-હવે તેના પાંચ ભેદના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરવા માટે કહે છે:
જે જીવમાં ફક્ત એક-સ્પર્શન ક્રિયા દેખાય છે તે પૃથ્વીકાયિક આદિ સ્થાવર કહેવાય છે. આદિ શબ્દથી અપકાયિક તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિકનું ગ્રહણ થાય છે એ પાંચ પ્રકારનાં સ્થાવર જીવે છે પરંતુ દેશાત્ર પ્રાપ્તિરૂપ ગતિકિયાની અપેક્ષાથી તેજસ્કાયિક તથા વાયુકાયિક પણ ત્રસ કહેવાય છે સૂટ લાં
તત્વાર્થનિર્યુકિત-હવે પૂર્વોકત સ્થાવરોનું પ્રતિપાદન કરવા માટે કહે છે. એક સ્પશે. ન્દ્રિયવાળા જીવો સ્થાવર કહેવાય છે. પૃથ્વીકાયિક, અપકાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિક પાંચ સ્થાવર છે. સ્થાનાંગસૂત્રના પાંચમાં સ્થાનના પ્રથમ ઉદ્દેશકના ૩૯૪માં સૂત્રમાં કહ્યું છે–
સ્થાવરકાય પાંચ કહેવાય છે-(૧) પૃથ્વીસ્થાવરકાય (૨) અપ્રસ્થાવરકાય (૩) તેજસ્થાવરકાય (૪) વાયુસ્થાવરકાય અને (૫) વનસ્પતિસ્થાવરકાય સૂર ૯
तसा अणेगविहा अंडयाश्या મૂલાથ–ત્રસજીવ, અંડજ વગેરેના ભેદથી અનેક પ્રકારના છે પસૂત્ર ૧૦
તત્વાર્થદીપિકાઃ–પહેલા સામાન્યરૂપથી કહેવાઈ ગયેલા ત્રસજીના વિશેષ સ્વરૂપ અને ભેદ બતાવવા માટે કહે છે
ત્રસનામકર્મના ઉદયને આધીન દ્વીન્દ્રિય ઈન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય પંચેન્દ્રિય વગેરે અગિ કેવળી પર્યન્ત છે. તે અનેક પ્રકારના હોય છે તેઓ આ પ્રમાણે છે–અડજ, જરાયુજ, રસજ, સંવેદ, સંમૂર્ણિમ ઉભિજજ અને ઔપપાતિક જીવને જન્મ ત્રણ પ્રકારને છે–ગર્ભ, સમૂર્ણિમ અને ઉપપાત આમાંથી અન્ડજ, પિતજ તથા જરાયુજ જીવ ગર્ભજન્મથી ઉત્પન્ન થાય છે. ઇંડાથી ઉત્પન્ન થનાર સાપ, ગોળી વગેરે અંડજ છે. જે વગર આવરણથી પેદા થાય છે. એવા સિંહ વાઘ, ચિત્તો વગેરે જરાયુજ છે. ચામડાના પાતળા-આવરણમાં ઉત્પન્ન થનાર ગાય ભેંસ. મનુષ્ય વગેરે પણ જરાયુજ કહેવાય છે. દારૂ વગેરે રસમાં પેદા થનાર કૃમિ વગેરે કીડા રસજ કહેવાય છે. પરસેવામાં ઉત્પન્ન થનાદ જૂ વગેરે સંસ્વેદજ જીવ છે. સ્ત્રી પુરુષના સમાગમ વગર ઉત્પન્ન થનાર જીવ સસ્મૃમિ કહેવાય છે. સાપ દેડકા મનુષ્ય વગેરે પણ સસ્મૃમિ જન્મથી ઉત્પન્ન થવાના કારણે સમૂછિમ કહેવાય છે. તે-શું તેઓ ત્રસજીવ છે. ? પતંગીયા વગેરે ઉદૂભિજજ કહેવાય છે. જયારે દેવ તથા નારક ઔપપાતિક હોય છે. સૂત્રો
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર: ૧


Page Navigation
1 ... 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032