Tattvartha Sutra Part 01 Sthanakvasi

Book Title: Tattvartha Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 747
________________

ગુજરાતી અનુવાદ અંતર્ગતિમાં વર્તમાન જીવનાગનું નિરૂપણ સૂઇ ૨૫ ૪૫
વિગ્રહ અર્થાત્ વકતા અગર વળાંકથી યુકત જે ગતિ હોય તે વિગ્રહગતિ અથવા ઘોડાના રથ જેવા વિગ્રહની પ્રધાનતાવાળી ગતિ વિગ્રહગતિ કહેવાય છે. જે જીવ વિગ્રહગતિને પ્રાપ્ત છે, ભાવાન્તર ગમનના માર્ગમાં સ્થિત છે, તે જીવને કાર્મણકાગ જ હોય છે. બીજા સમયમાં આગમના અનુસાર કાયયેશ વચનગ અને મનોવેગ એ ત્રણ યુગ હોઈ શકે છે–
આ રીતે નારકી, ગર્ભ જ, તિર્યંચ અને મનુષ્ય તથા જીવમાં ત્રણે વેગ મળે છે સન્મુઈિમ જન્મવાળા તિર્યો અને મનુષ્યમાં કાયયેગ અને વચનગ જ હોય છે અથવા અન્તરાલગતિ સિવાય બીજા સમયમાં ભિન્ન ભિન્ન પર્યામાં સ્થિત દેનાં યથાયોગ્ય કાયયેગ વગેરે પંદર જ વેગ હોય છે.
એ પૈકી મને ચાર પ્રકારના છે. (૧) સત્ય મનગ (૨) અસત્ય મોગ (૩) સત્યાસત્ય (મિશ્ર) મ ગ અને (૪) અસત્યામૃષા (વ્યવહાર) મનોયોગ. વચનગ પણ આ રીતે ચાર પ્રકારના છે (૧) ઔદારિક (૨) ઔદારિક મિશ્ર (૩) વૈકિય (૪) વૈકિયમિશ્ર. (૫) આહારક (૬) આહારમિશ્ર (૭) કાર્મણગ તૈજસ કાર્મણની સાથે જ હોય છે આથી કાર્મણથી ભિન્ન નથી આથી વેગ પંદર જ પ્રકારનાં છે, સોળ પ્રકારના નથી. - સત્યમ યોગ અને વ્યવહાર નિગ સંસી મિથ્યાદ્રષ્ટિથી લઈને સોગ કેવળીપર્યત હોય છે. સત્ય વચનગ પણ આ સ્થાનમાં મળી આવે છે. વચનગ બેઈન્દ્રિયથી લઈને સોગ કેવળી પર્યન્ત રહે છે. બીજો અને ત્રીજે વચનગ સંજ્ઞી ભાવષ્ટિથી લઈને ક્ષણ કષાય વીતરાગ છદ્મસ્થ પર્યન્ત મળી આવે છે.
આવી જ રીતે બીજે તેમજ ત્રીજે કાયગ જ ભવાન્તરની પ્રાપ્તિ પર્યત હોય છે અન્તરાલમાં ભવાન્તર ગમનના માર્ગમાં યથાસંભવ ઔદારિક અને વૈકિય કાયયોગ હોય છે. વકગતિમાં દારિક તથા વૈક્રિય કાયયોગની નિવૃત્તિ થઈ જાય છે. નારક અને દેવ વૈકિયગ વાળા હોય છે. તિર્યંચ અને મનુષ્ય ઔદારિક તથા વૈકિયયેગવાળા હોય છે. આહારોગનો પ્રમત્ત અનગાર જ પ્રારંભ કરે છે, પછી તે અપ્રમત્તને પણ આહારકગ હોય છે. આજ નારક વગેરે જીવ જ્યારે અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં હોય છે ત્યારે તેઓ મિશ્રેગવાળા હોય છે.
જીવ આગામી ભવમાં ઔદારિક શરીર ધારણ કરશે. તેનો આહાર ગ્રહણ જ ઔદારિક મિશ્ર હોય છે. અને જે જીવ વૈક્રિય શરીર ધારણ કરે છે તેને વૈક્રિય મિશ્ર હોય છે.
કેવલ સમુદુઘાતના સમયે ત્રીજા ચેથા અને પાંચમાં સમયમાં કામણ’ કાયમ જ હોય છે. બીજા, છઠા અને સાતમાં સમયમાં કાર્મણ ચેગ ઔદારિક મિશ્ર હોય છે તથા પ્રથમ અને આઠમા સમયમાં ઔદારિક ગ જ હોય છે ઔદારિક બીજી અવસ્થામાં અગાઉ કહેલ કાયવેગ વગેરેની યેજના કરી લેવી જોઈએ.
શંકા–જે વિગ્રહગતિમાં કર્મયોગ થાય છે તે એ કાયગ્રહણવાળી ગતિમાં પણ કામણગ જ કેમ થતું નથી ? તે પણ વિગ્રહગતિ જ છે.
સમાધાનઃ—વિગ્રહગતિમાં કાર્પણ કાયયોગની વ્યાપ્તિ તલ અને તેલની જેમ વિરક્ષિત નથી પરંતુ વિષ્કપમાત્રની વિવક્ષા કરવામાં આવી છે. જેવી રીતે આકાશમાં પક્ષી અને જળમાં
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર: ૧


Page Navigation
1 ... 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032