________________
૨૮૮
કલશાકૃત ભાગ-૪ (મંદાક્રાન્તા) सम्यग्दृष्टि: स्वयमयमहं जातु बन्धो न मे स्यादित्युत्तानोत्पुलकवदना रागिणोऽप्याचरन्तु। आलम्बन्तां समितिपरतां ते यतोऽद्यापि पापा
आत्मानात्मावगमविरहात्सन्ति सम्यक्त्वरिक्ताः।।५-१३७ ।। ખંડાન્વય સહિત અર્થ-આ પ્રસંગે એમ કહે છે કે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવને વિષય ભોગવતાં કર્મનો બંધ નથી; ત્યાં કારણ એ છે કે સમ્યગ્દષ્ટિના પરિણામ ઘણા જ લૂખા છે, તેથી ભોગ એવો લાગે છે જાણે કોઈ રોગનો ઉપસર્ગ થતો હોય; તેથી કર્મનો બંધ નથી, એમ જ છે. જે કોઈ મિથ્યાદેષ્ટિ જીવ પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયના સુખને ભોગવે છે તેઓ પરિણામોથી ચીકણા છે, મિથ્યાત્વભાવના એવા જ પરિણામ છે, સહારો કોનો છે? ત્યાં તે જીવો એવું માને છે કે અમે પણ સમ્યગ્દષ્ટિ છીએ, અમારે પણ વિષયસુખ ભોગવતાં કર્મનો બંધ નથી; પરંતુ તે જીવો ભ્રાન્તિમાં પડયા છે, તેમને કર્મનો બંધ અવશ્ય છે, તેથી તે જીવો મિથ્યાદેષ્ટિ અવશ્ય છે. મિથ્યાત્વભાવ વિના કર્મની સામગ્રીમાં પ્રીતિ ઊપજતી નથી એમ કહે છે-“તે રજિ: અદ્યાપિપાપ:"(તે) મિથ્યાષ્ટિ જીવરાશિ (રાશિન:) શરીર-પંચેન્દ્રિયના ભોગસુખમાં અવશ્ય રંજિત છે, (અદ્યાપિ) કરોડ ઉપાય જો કરે અનંત કાળ પર્યત તોપણ (પITI:) પાપમય છે, જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મબંધને કરે છે, માનિન્ય છે. શા કારણથી એવો છે? “યતઃ સચવત્ત્વરિT: સત્તિ” (યત:) કારણ કે વિષયસુખરંજિત છે જેટલો જીવરાશિ તે, (સમ્યવસ્વરિ]: સત્તિ) શુદ્ધાત્મસ્વરૂપના અનુભવથી શૂન્ય છે. શા કારણથી?“માત્માનાભાવમવિરદાન” (માત્મ) શુદ્ધ ચૈતન્ય વસ્તુ, (અનાત્મ) દ્રવ્યકર્મ-ભાવકર્મ-નોકર્મ, તેમનું(વામ) હે ઉપાદેયરૂપે ભિન્નપણારૂપ જાણપણું, તેનું (વિરદા) શૂન્યપણું હોવાથી. ભાવાર્થ આમ છે કે-મિથ્યાદેષ્ટિ જીવને શુદ્ધ વસ્તુના અનુભવની શક્તિ હોતી નથી એવો નિયમ છે, તેથી મિથ્યાષ્ટિ જીવ કર્મનો ઉદય પોતારૂપ જાણીને અનુભવે છે, પર્યાયમાત્રમાં અત્યંત રત છે; તે કારણે મિથ્યાષ્ટિ સર્વથા રાગી હોય છે, રાગી હોવાથી કર્મબંધના કર્તા છે. કેવા છે મિથ્યાદેષ્ટિ જીવ? “મયમ મદં સ્વયમ સચદષ્ટિ: નાતુ ને વધુ: ચાત” “(સયમ કદં) આ જે છું હું, તે (સ્વયમ્ સચદ:) સ્વયં સમ્યગ્દષ્ટિ છું, તેથી (નાતુ) ત્રણે કાળ (મેવશ્વ: રચાતુ) અનેક પ્રકારનું વિષયસુખ ભોગવતાં પણ મને તો કર્મનો બંધ નથી;-“તિ બાવરન્ત” એવા જીવ એવું માને છે તો માનો, તથાપિ તેમને કર્મબંધ છે. વળી કેવા છે? “સત્તાનોત્પવિના:”(ઉત્તાન) ઊંચા કરી (ઉત્પન) ફુલાવ્યાં છે (વના:) ગાલમુખ જેમણે, એવા છે. “જિ” અથવા કેવા છે?“સમિતિપતાં માનન્તા "(સમિતિ)
