Book Title: Savruttik Aagam Sootraani 1 Part 36 Uttaradhyayan Mool evam Vrutti Part 2
Author(s): Anandsagarsuri, Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Vardhaman Jain Agam Mandir Samstha Palitana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/035036/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgamanamo namo nimmaladasaNassa pUjya AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara-gurubhyo namaH bhAga savRttika-Agama-suttANi 36 Agama 43 "uttarAdhyayanAni" mUlaM evaM vRtti: [2] sAjarA mUla saMzodhaka :- pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjasAheba abhinava-saMkalanakartA :- Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] pUjya zAsanaprabhAvaka AcAryazrI harSasAgarasUrijI kI preraNA se 'vardhamAna jaina Agama maMdira saMsthA' paalitaannaa| ~14 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isa projekTa ke saMpUrNa-anudAna-dAtA zrI Agama maMdira pAlitANA 55 RAS S HEKSHA Holiso-origotam Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * Agama Ajama Ajama ajama BITOTSY Ajama namo namo nimmaladaMsaNassa savRttika- Agama-suttANi mUla saMzodhaka pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja AjAma aujA Agata abhinava saMkalanakartA ~3~ Ajasu Agama AvAsa AvAsa Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi ] Ajama prata- prApti aura peja- seTiMga kartA : ke ceramana zrI pravINabhAI zAha, amerikA mudraka : navaprabhAta prinTIMga presa amadAbAda Mo 9825598855 / 9825306275 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurs' doors s'aakNs' vj kaal saiks viiddiioo sDa samAja ke prANa vAcanA zatAbdI varSa kr jaa ris sNg rihaa haal s s cl j nk - 4 ~ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [bhAga-36] zrI uttarAdhyayanAni (mUlasUtram - 4/2) namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya zrIAnaMda-kSamA-lalita -suzIla sudharmasAgara gurubhyo namaH "uttarAdhyayanAni" mUlaM evaM vRttiH [mUlaM + niryuktiH + zAntisUri-racitA vRttiH] [Adya saMpAdakazrI] pUjya AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI ma. sA. (kiJcit vaiziSThyaM samarpitena saha ) puna: saMkalanakartA muni dIparatnasAgara (M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi) 'savRttika- Agama- suttANi' zreNi bhAga-36 - 28/07/2017, zukravAra, 2073 zrAvaNa zukla 5 zrI AgamoddhAraka-vAcanA- zatAbdI varSa - nimitta 'Agama-vRtti - mudraNa- projekTa' ~5~ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI-saMrakSaka, jJAnadhanI, Agama-saMzodhaka, tIvra-medhAvI, samAdhimRtyu-prApta, bahumukhIpratibhAdhAraka pajyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasarIzvarajI mahArAja sAheba | .jinhone zuddha-zraddhA, samyak-zruta ArAdhanA, yathAkhyAtacAritra ke prati gati aura aMta samaya deha-mamatva ke tyAga ke dvArA kAyotsarga nAmaka abhyaMtara-tapa ki mizAla kAyama ki hai aise bahuzruta AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAja kA paricaya karAnA mere lie nAmumakina hai , fira bhI | gurubhakti buddhi se zraddhAMjalI svarupa eka mAmulI sI jhalaka paisa karane kA yaha prayAsa mAtra hai| . cAritra-grahaNa ke bAda alpa kAlame jo apane gurudeva kI chatrachAyA se dUra ho gaye , to bhI gurudeva ke svarga-gamana ko sirpha karmo kA prabhAva | mAnakara apane saMyama ke lakSya prati sthira rahate hue akele jJAna-mArga ki sAdhanA ke patha para cale / paDhAI ke lie hI kitane mahino taka roja ekAsaNA tapa ke sAtha bAraha killomiTara paidala vihAra bhI kiyA | lekina apane maMjhila pe DaTe rahe, aura pariNAma svarupa saMskRta evaM prAkRta bhASA kA, | prAcIna lipio kA, vyAkaraNa-nyAya-sAhitya Adi kA sampUrNa jJAna prApta kiyA | jaina AgamazAstro ke samudra ko bhI pAra kara ge| .eka akelA AdamI bhI kyA nahIM kara zakatA? isa prazna kA uttara hameM isa mahApuruSa ke jIvana aura kavana se mila gayA, jaba ve cala pdd'e| | devarddhigaNI kSamAzramaNa ke sthApita patha para. binA kisI sahAya lie hue sirpha akele hI "jaina-Agama-zAstro" ko dIrghajIvI banAne ke lie aneka : hastaprato se zuddha-pATha taiyAra kiye | do vaikalpika Agama, kalpasUtra aura niryaktio ko jor3akara 45 Agama-zAstro ko saMzodhita kara ke saMpAdita kiyA : || phira pAlItANAmeM Agama maMdira banavAkara Arasa-patthara ke Upara ye sabhI Agama-sAhitya ko kaMDArA , sUratameM tAmapatra para bhI aMkita karavAe aura : "Agama maMjUSA" nAma se mudraNa bhI karavA ke bar3I bar3I peTImeM rakhavA ke gA~va gA~va bheja die | vartamAnakAlame sarva prathamabAra aisA kArya huA | * sirpha mUla Agama ke kArya se hI una ke kadama ruke nahIM the , unhoMne Agamo kI vRtti, cUrNi, niyukti, avacUrI, saMskRta-chAyA Adi kA | : bhI saMzodhana-sampAdana kiyA | upayogI viSayo ke lie unhoMne eka lAkha zloka pramANa saMskRta-prAkRta nae graMtho kI racanA bhI kI | kitane hI graMtho: / kI prastAvanA bhI likhI | ye samyak-zruta mudrita karavAne ke lie Agamodaya samiti, devacaMda lAlabhAI ityAdi vibhinna saMsthA kI sthApanA bhI kii| .jJAnamArga ke alAvA sammetazikhara, aMtarIkSajI, kezariyAjI Adi tIrtharakSA kara ke samyaka-darzana-ArAdhanA kA paricaya bhI diyA | rAjAoM . ko pratibodha kara ke aura vAcanAo dvArA apanI pravacana-prabhAvakatA bhI ujAgara karavAI / bAladikSA, devadravya-saMrakSaNa, tithi-prazna ityAdi viSayome | satya-pakSameM aMta taka dRr3ha rahe | jainazAsana ke lie jaba jarurata par3I taba adAlatI kAravAIo kA sAmanA bhI bar3I niDaratA se kiyA thA | .sAgarAnaMdajI ke nAma se mazahUra ho cuke pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajIne apane parivAra svarupa 870 sAdhU-sAdhvIjI bhI zAsana ko bheTa kiye | ! ...ye the hamAre gurudeva "sAgarajI"... ......muni dIparatnasAgara... - .. - .. - .. - .. - .. - .. ~64 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamaikalakSI, upadhAna-tapa-preraka, cAritra-mArga-rAgI, pravacana-paTu, suparivAra-yukta pUjya gacchAdhipatiAcAryadeva zrI devendrasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba ... paramapUjya AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ke pATa-paraMparAme hue tisare gacchAdhipati the pUjya AcArya zrI devendrasAgarasUrIzvarajI , jo eka | pUnyavAn AtmA the, dIkSA grahaNa ke bAda alpakAlame hI eka ziSya ke guru bana gaye | phira kyA / ziSyo ki saMkhyA bar3hatI calI, bar3hate hue punya ke / * sAtha-sAtha ve Akhira 'gacchAdhipati' pada pe ArUr3ha ho gae | isa mahAtmA kA punya sirpha ziSyoM taka simita nahI thA, ve jahA kahIM bhI 'upadhAna-tapa' kI preraNA karate the, turaMta hI vahAM 'upadhAna' ho jAte the | pravacanapaTutA evaM parSadApunya ke kAraNa una ke upadeza-prApta bahota AtmAone saMyama-mArga kA svIkAra kiyA | khuda bhI saMyamaikalakSI hone ke kAraNa cAritramArga ke rAgI to the hI, sAthasAtha jJAnamArga kA sparza bhI una kA niraMtara rahetA thA | Apa kabhI bhI dupahara ko cale jAie, ve khuda akele yA ziSya-parivAra ke sAtha koI bhI grantha ke adhyayana-adhyApanameM rata dikhAI deNge| ... ye to hamane unake jIvana ke do-tIna pahela dikhAe / eka aura bhI anusaraNIya bAta una ke jIvana meM dekhane ko milI thI- 'ArAdhanA-prema'. | * kaisI bhI zArIrika sthiti ho, magara unhoMne donoM zAzvatI olIjI, [poSa dazamI, zukla paMcamI, trikAla devavaMdana, parva yA parvatithi ke devavaMdana Adi : | ArAdhanA kabhI nahIM chor3I | AkharI sAlomeM jaba una ko ehasAsa ho gayA kI aba 'aMtima-ArAdhanA' kA avasara najadIka hai, taba una ke muhameM eka hI | : raTaNa bArabAra cAlu ho gayA- "arihaMtanuM zaraNa, siddhanuM zaraNa, sAdhunuM zaraNa, kevalI bhagavaMte bhAkhelA dharmanu zaraNa isI cAra zaraNo ke raTaNa ke sAtha hI ve : | samAdhi-mRtyu-rUpa samyak nidrA ko prApta hue the | aise mahAn sUrivara ko bhAvabarI vaMdanA | ... muni dIparatnasAgara... ... zrI vardhamAna jaina Agama maMdira saMsthA, pAlitANA ... pUjyapAda AnaMdasAgara-sUrIzvarajI kI bauddhika-pratibhA kA mUrtimaMta svarupa aisI isa saMsthA kI sthApanA vikrama saMvata 1999 me mahA-vada 5 ko hui|| pUjya AcArya harSasAgarasUrijI kI preraNA se jina kI tarafa se isa savRttika-Agama-suttANi ke lie saMpUrNa dravya-sahAya kI prApti hui| | zilpa-sthApatya , zilotkIrNa Agama aura samavasaraNa sthita nayanaramya 45 caumukha jina-pratimAjI se suzobhita aisA ye 'AgamamaMdira' hai, jo : zatrujaya-girirAja ki taleTIme sthita hai | vartamAna 24 jinavara, 20 viharamAna jinavara aura 1 zAzvata milAkara 45 caumukhajI yahA birAjamAna hai | jahAM : |40 samavasaraNa kI racanA meru parvata ke tino kANDa ke varNoM ke anusAra cAra alaga-alaga raMgo ke Arasa-patthara se banA hai, devo dvArA racita samavasaraNa | : ke zAstra varNana-anusAra Agama-maMdira ki samavasaraNa kA sthApatya hai | aisI aneka vizeSatA se yukta ye AgamamaMdira hai| *** muni dIparatnasAgara... | . -.. -.. -.. . - . . - . . - . . - . . - . . - . . Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - .. - .. - .. . . - . . -.. -.. -.. __'sAgara-samudAya-ekatA-saMrakSaka, tIrtha-uddhAra-kArya-pravRtta, guNAnurAgI' isa "savRttika-Agama-suttANi' zreNi bhAga 1 se 40 ke saMpUrNa anudAna ke preraNAdAtA pUjya zAsanaprabhAvaka AcArya zrI harSasAgarasUrijI mahArAja sAheba pUjyapAda sva. gacchAdhipati devendrasAgara-sUrIzvarajI ke vinayI ziSya evaM do gacchAdhipatio ke mukhya sahAyaka ke rupame 'sAgara samudAya' ke sucAru saMcAlaka pUjya harSasAgarasUrijI, jina kI preraNA se ye "savRttika-Agama-suttANi" ke mudraNa ke lie saMpUrNa dravyarAzi prApta huI, unakA atyalpa paricaya yahAM kareMge| samudAya-ekatA ke lie sadaiva prayatnazIla rahate hue ye mahAtmA samudAya ke sAdhu-sAdhvIjI kI AvazyakatAokI pUrtI ke lie bhI : pravRtta rahete hai, prAcIna-arvAcIna tIrtho ke jIrNoddhAra evaM vikAza ke lie bhI utsAhita rahete hai, jJAna-kSetra achUtA na rahe isIlie anumodanA, anudAna evaM | samaya milane para zAstra-vAMcanameM bhI rUci rakhate hai | samudAya ke jarUratamaMda sAdhvIjI bhagavaMto ke AvAsa kA viSaya ho yA sAdhvIjI ke vihArameM majadUra : kA vetana cukAnA ho, aise choTe-choTe kAryoM ke prati bhI una kA lakSya rahetA hai | darzana-zuddhi ke lie jaba unhoMne samagra bhAratavarSa ke 100 sAla taka ke | purAne jinAlayo meM 18 abhiSeka kI preraNA kI, usa vakta lagabhaga sabhI abhiSeka-sAmagrI kI dravya-zuddhi kA qhayAla rakhate hue apanI medhAvI buddhi kA : paricaya diyA thA, sAthame anukaMpA bhAva se pujArI yA vidhi karAnevAle ko yatkiMcit bahumAna pragaTa karate hue kucha dhana-rAzi pradAna krvaaii| aise bahuguNa-saMpanna mahAtmA pUjya AcAryazrI harSasAgara-sUrijI ko hama bhAvabharI vaMdanA karate hue isa zrutakArya kA prAraMbha karane jA rahe hai / ... muni dIparatnasAgara [kAtrajapUnA, kapaDavaMja, prabhAsapATaNa Adi sthAnome AgamamaMdira ke preraka, karmagraMtha abhyAsa, nispRha mahAtmA pUjyapAda gacchAdhipati AcArya zrI daulatasAgara-sUrIzvarajI mahArAja sAheba (evaM) ajAtazatru, svAdhyAya-rasika, prazAMtamUrtI aura apane guru ke prItipAtra parama pUjya AcArya zrI naMdIvardhanasAgara-sUrijI mahArAja sAheba isa pavitra zruta-kAryame dono sUrivaro kA smaraNa karate hue koTi koTi vaMdanA ke sAtha .......muni dIparatnasAgara -..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-.. . 48. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAkA: 1640+88 uttarAdhyayanAni mUla-sUtrasya viSayAnukrama dIpa-anukramA: 1731 | pRSThAMka malAMka: / adhyayana | pRSThAMka: | 0001 01 vinayasattaM 0049 02 pariSaha vibhakti : 0095 03 cAturaMgiyaM 0115 04 asaMskRtaM 0128 05 akAmamaraNiyaM 016006 kSullakaninthiyaM / 007 0179 07 aurabhiyaM 033 0209 08 kApiliyaM 068 0228 09 namipravrajyA 093 0291 | 10 drumapatraka 137 0328 | 11 bahuzrutapUjA 180 0360 | 12 harikeziyaM 204 | mUlAMka: | mulAMka: adhyayanaM 0407 13 citrasaMbhUtiyaM 0442 | 14 iSakAriyaM 0495 | 15 sabhikSukaM 0511 | 16 brahmacaryasamAdhi 0539 | 17 pApazramaNiyaM 0560 18 saMyatiyaM 0614 19 mRgAputrika 0713 |20 mahAnirgranthiyaM 0773 | 21 samudrapAlitaM 0797 22 rathanemiyaM 0847 23 kezIgautamiyaM | 0936 | 24 pravacanamAtA pRSThAMka: | 245 283 321 | 337 358 371 397 mUlAMka: adhyayana 0963 | 25 yajJakiyaM 1007 26 sAmAcArI 1059 | 27 khalaMkiyaM 1076 28 mokSamArgagati: 1112 | 29 samyaktvaparAkrama 1189 | 30 tapomArgagati: 1226 | 31 caraNavidhiH 1247 32 pramAdasthAnaM 1358 | 33 karmaprakRtti: 1383 | 34 lezyA-adhyayanaM 1444 | 35 aNagAramArgagati: 1465 | 36 jIvAjIva-vibhaktiH 429 460 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[4], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [uttarAdhyayanAni mUlaM evaM vRttiH] isa prakAzana kI vikAsa- gAthA yaha prata sabase pahale "uttarAdhyayanAni sUtra" ke nAmase sana 1996 (vikrama saMvata 1972) meM devacandra lAlabhAi pustakoddhAra saMsthA dvArA prakAza huI, isa ke saMpAdaka-mahodaya the pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI (sAgarAnaMdasUrijI ) mahArAja sAheba | 3 isI prata ko phira apane nAmase 'jinazAsana ArAdhanA TrasTa' kI tarapha se AcArya zrI hemacandrasUrijIne chapavAI, jisame unhoMne khudane to kucha nahIM kiyA, magara isI prata ko oNphaseTa karavA ke Upara apanA nAma evaM apanI prakAzana saMsthA kA nAma chApa diyA. yaha spaSTa rUpase eka prakArase adattAdAna hI hai, aisI aneka prato ke agale do peja palaTakara yA nae DAlakara unhoMne apane nAmase chapavAI hai, isa taraha vo apane Apako bar3A Agama saMrakSaka sAbita karanekI anucita ceSTA kara cuke hai| isI uttarAdhyayana0-sUtra kI prata ko oNphaseTa kI madada se dusarone bhI prakAzita karavAI hai, kisIne pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAjazrI kA nAma bar3I ijjata ke sAtha apanI jagaha pe hI rakhA hai, aura khudakA nAma punaH saMpAdaka rUpa se peza kiyA hai to kisIne apanA nAma Age kara diyA hai aura pUjya sAgarAnaMdasUrIzvarajIkA nAma gauNa kara diyA hai yA ur3A diyA hai | ** hamArA ye prayAsa kyoM?* Agama kI sevA karane ke hameM to bahota avasara mile, 45 Agama saTIka bhI hamane 30 bhAgome 12500 se jyAdA pRSThomeM prakAzita karavAe hai, kintu logo kI pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ke prati zraddhA tathA prata svarupa prAcIna prathA kA Adara dekhakara hamane isI prata ko skena karavAI, usake bAda eka speziyala phorameTa banavAyA, jisame bIcame pUjyazrI saMpAdita prata jyoM kI tyoM rakha dI, Upara zIrSasthAname Agama kA nAma, phira adhyayana--mUlasUtra Adi ke naMbara likha die, tA~ki par3hanevAle ko pratyeka peja para kaunasA adhyayana, sUtra, Adi cala rahe hai usakA saralatAse jJAna ho zake | bAryoM tarapha Agama kA krama aura isI prata kA sUtrakrama diyA hai, usake sAtha vahA~ 'dIpa anukrama' bhI diyA hai, jisase hamAre prAkRta, saMskRta, hiMdI gujarAtI, | iMgliza Adi sabhI Agama prakAzanomeM praveza kara zake / hamAre anukrama to pratyeka prakAzanomeM eka sAmAna aura kramazaH Age baDhate hue hI hai| isIlie sirpha krama naMbara die hai, magara prata meM gAthA aura sUtroM ke naMbara alaga-alaga hone se hamane jahAM sUtra hai vahA~ kauMsa [-] die hai aura jahAM gAthA hai vahA~ II-II aisI do lAina khIMcI yA 'gAthA' zabda likhA hai| hara pRSTha ke nIce viziSTha phUTanoTa dI hai | , zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma0sA0 kI preraNAse aura zrI vardhamAna jaina AgamamaMdira, pAlitANA kI saMpUrNa dravya sahAya se ye 'savRttika- Agama-suttANi' bhAga - 36 kA mudraNa huA hai, hama una ke prati hamArA AbhAra vyakta karate hai | ~ 10~ ..muni dIparatnasAgara. ------ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||32...|| niyukti: [236] prata sUtrAMka ||32|| - // uktaM paJcamamadhyayanaM, sAmprataM SaSThamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane maraNavibhaktiraktA, tatrApi |cAnantaraM paNDitamaraNaM, taca 'virayANa paMDiyaM beti'ti vacanAdviratAnAmeva, na caite vidyAcaraNavikalA iti tatkharUpamanenocyate, ityanena sambandhenAyAtasyAdhyayanasya mahApurasyeva catvAryanuyogadvArANi bhavantItyAdicarcastAvadyAvannAmaniSpannanikSepe kSullakanimranthIyamiti nAma, tataH kSulakasya nirgranthasya ca nikSepaH kAryaH, tatra kSullakasya vipakSo mahAn , tadapekSatvAt kSullakasya, iti tannikSepe nikSiptameva tadbhavatItyabhiprAyeNAhanAmaM ThavaNA davie khitte kAle pahANa pai bhAvo / eesi mahaMtANaM paDivakkho khullayA huMti // 236 // vyAkhyA-atra nAmasthApane kSuNNe, mahacchandazca prakramAt sarvatra gamyate, tatrAgamato jJAtA'nupayukto dravyamahat, noAgamato jJazarIrabhavyazarIratadvayatiriktaM dravyamahad acittamahAskandho daNDAdikaraNena yazcaturbhiH samayaiH sakalalokamApUrayati, kSetramahat lokAlokavyApyAkAzaM, kAlamahad anAgatAddhA, pradhAnamahatridhA-sacittamacittaM mizra ca, tatra sacittaM dvipadaM catuSpadamapadaM ca, tatra dvipadaM tIrthakRt catuSpadaM sarabhaH apadaM panAdidotpannaM padmam , acittaM cintAmaNiH, mizra tIrthakadeva rAjyAbhiSekAdiSvalakRtaH, pratimahat yadanyApekSayA mahaducyate, yathA sarSapAcanakazca+nakAdvadaramityAdi, bhAvamahat prAdhAnyataH kSAyiko bhAvaH kAlataH pAriNAmiko'nAdyanantajIvAjIvatvAdirUpatvA - -- dIpa anukrama [160] - - - pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM -6 "kSullakanirgranthiya" Arabhyate ~11 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: [237] uttarAdhya. prata bRhahRttiH // 255 // sUtrAMka ||32|| ttisya AzrayataH audayiko bahutarajIvAzrayatvAt tasya, tathA ca vRddhAH-"Asayao odayito bhAvo, tami bhAve ki bahutarA jIvA baTuMti" pAriNAmikAvivakSayA caitat sambhAvyate, ataH pAriNAmika evAzrayato mahAn , azeSa-JAdhIyama. |jIvAjIvadravyAzrayatvAt , prastutamarthamAha-'eteSAm' anantaramuktAnAM nAmAdimahatAM 'pratipakSoM vipakSaH kSullakAni || bhavanti, tatrApi nAmasthApane pratIte, dravyataH paramANuH, kSetrataH AkAzapradezaH, kAlataH samayaH, prAdhAnyataH sacicAcittamizrabhedatasvidhA, tatra sacittaM dvipadamAhArakaM zarIra catuSpadaM siMhaH apadaM lavakapuSpam , acittaM hIrakaH, mizra janmasamayAnantaramalaGkRtastIrthakRt , pratikSulakamAmalakAdvadaraM badarAcanaka ityAdi, bhAvakSulakaM kSAyiko bhAvaH, uktaM hi vRddhaH-"sarvatthovA jIvA khAie bhAve, baTuMti" sAMsArikasattvApekSaM caitad , anyathaupazamika eva sarvastoka||tayA bhAvakSulakaM sambhavatIti gAthArthaH // itthaM kSulakanikSepamabhidhAya nirgranthanikSepamAhanikkhevo niyaMThami caubiho duvihoya davami / AgamanoAgamao noAgamato ya so tiviho 237| vyAkhyA nikSepo' nyAsaH 'NiyaMThamiti nirgandhe nirgandhaviSayaH 'caturvidho nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt , tatra nAmasthApane kSuNNo, dvividho bhavati dravye AgamanoAgamatazca, tatrAgamataH prAgvat , noAgamatazca 'sa' iti // 255 // nimranthaH 'trividhaH' tribheda iti gAthArthaH // traividhyamevAha 1 Azrayata audAyiko bhAvaH tasmin bhAve bahutarA jIvA vartante / 2 sarvastokA jIvAH kSAyika bhAve vartante / dIpa anukrama [160] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~12 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||32...|| niyukti: [238] prata sUtrAMka ||32|| jANagasarIrabhavie tavatiritte ya niNhagAIsu / bhAvaMmi niyaMTho khalu paMcaviho hoi nAyavo // 238 // vyAkhyA-jANagasarIrabhavie'tti jJazarIranirgrantho bhavyazarIranirgranthazca pazcAtkRtapuraskRtanirgranthaparyAyatayA'yaM / 14ghRtakumbha ityAdinyAyataH prAgvadbhAvanIyaH, tadvayatiriktazca nivAdiSu, AdizabdAt pArzvasthAdiparigrahaH, bhAvani grantho'pyAgamato noAgamatazca, tatrAgamatastathaiva, noAgamatastu khata evAha niyuktikRt-bhAye nirgranthaH, khalu-17 kyAlaGkAre, 'paJcavidhaH' paJcabhedo bhavati jJAtavya iti gAthArthaH // paJcavidhanimranthasvarUpaM ca vRddhasampradAyAdabaseyaM, sa cAyam-poAgamato NiyaMThatte vaTTamANA pazca, taMjahA-pulAe bakuse kusIle NiyaMThe siNAe / pulAto paMcaviho, jo AsevaNaM prati, gANapulAto darisaNapulAo carittapulAto liMgapulAto ahAsuhumapulAgotti / pulAgo NAma asAro, jahA dhannesu palaMjI, evaM NANadaMsaNacarittaNissArattaM jo uveti so pulAgo, liMgapulAgo liMgAu pulAgI hoto, ahAsuhumo ya eesu ceva paMcasuvi jo thovaM thoyaM virAheti, laddhipulAo puNa jassa deviMda 1 noAgamato nirmanthatve vartamAnAH paJca, tadyathA-pulAko vakuza: kuzIlo nirgranthaH snAtakaH / pulAkaH paJcavidhaH-ya AsevanAM prati, jhAnapulAko darzanapulAkazcAritrapulAkaH liGgapulAkaH yathAsUkSmapulAka iti / pulAko nAma asAro, yathA dhAnyeSu pala jI, evaM jJAnadarzanacAritranissAratvaM ya upaiti sa pulAkaH, liGgapulAko liGgAt pulAkIbhavan , yathAsUkSmazca eteSveva paJcasvapi yaH stokaM stoka cirAdhayati, labdhipulAkaH punaryasya devendra dIpa anukrama [160] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~13. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: (238] prata sUtrAMka ||32|| uttarAdhya. riddhisarisA riddhI, so siMgaNAdiyakaje samuppaNe cakkavadipi sabalavAhaNaM cuNNeuM samattho / bausA sarIropakaraNa- kSullakanibRhadvRttiH vibhUSA'nuvartinaH RddhiyazaskAmAH sAtagauravAzritAH aviviktaparivArAH chedazabalacArittajuttA NiggaMthA bausA) andhIyambhaNNaMti, te paMcavihA, taMjahA-AbhogavakusA aNAbhogavakusA saMvuDavakusA asaMvuDavakusA ahaasuhumbkusaa| // 256 // AbhogabakusA AbhogeNa jo jANato karei, aNAbhogeNa ayANaMto, saMbuDo mUlaguNAisu, asaMvuDo tesu ceva, ahAsuhumabakuso acchAsu pUsiyA avaNeti sarIre vA dhUlimAi avaNNeti / kutsitaM zIlaM yasya paJcasu pratyekaM jJAnAdAdiSu, so kusIlo duviho-paDisevaNAkusIlo kasAyakusIlo, sammArAhaNavivarIyA paDigayA vA sevaNA paDi+ sevaNA paMcasu NANAisu, kasAyakusIlo jassa paMcasu NANAisu kasAehiM virAhaNA kajati so ksaaykusiilotti| 10rddhisadRzA RddhiH, sa zRGganAditakArye samutpanne cakravarttinamapi sabalavAhana cUrayituM samarthaH / bakuzAH chedazabalacAritrayuktA nirmanthA bakuzA bhaNyante, te paJcavidhAH, tadyathA--AbhogabakuzA anAbhogabakuzAH saMvRtabakuzA asaMvRtabakuzA yathAsUkSmavakuzAH / Abhogabakuzo Abhogena yo jAnana karoti, anAbhogenAjAnan , saMvRto mUlaguNAdiSu, asaMvRtasteSveva, yathAsUkSmabakuzaH akSNoH puSpikAmapanayati zarIrAdvA // 256 dhUlyAdikamapanayati / sa kuzIlo dvividhaH-pratisevanAkuzIlaH kaSAbakuzIlaH, samyagArAdhanaviparItA pratigatA vA sevanA pratisevanA paJcasu jJAnAviSu, kaSAyakuzIlo yasya paJcasu jJAnAdiSu kaSAyavirAdhanA kriyate sa kapAyakuzIla iti / dIpa anukrama [160] 2. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~14 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: [238] - - prata sUtrAMka ||32|| - haNiyaMTho abhitaravAhiragaMthaNiggato, so upasaMtakasAto khINakasAto vA aMtomuttakAlito, so paMcaviho-pa DhamasamayaNiyaMTho apaDhamasamayaniyaMTho, ahavA caramasamayaniyaMTho acaramasamayaniyaMTho ahAsuhumaNiyaMThotti, aMtomu-1 huttaNiyaMThakAlasamayarAsIe paDhamasamae paDiyajamANo paDhamasamayaniyaMTho, sesesu samayaesu vaTTamANo apaDhamasamayani-1181 yaMTho, carame-aMtime samae vaTTamANo caramasamayaNiyaMTho, acaramA-AdimajjhA, ahAsuhumo eesus'suvi| siNAto-snAtako mohaNijjAighAtiyacaukammAvagato siNAto bhaNNati, so paMcaviho-acchavI asabalo akamaMso saMsuddhaNANadaMsaNadharo arahA jiNo kevalI, acchavI-avyathakaH, sabalo suddhAsuddho egaMtasuddho asabalo, aMzA-avayavAH karmaNaste avagayA jassa so akammaMso, saMsuddhANi pANadaMsaNANi dhAreti jo so saMsuddhaNANadaM-14 1 nimranthaH abhyantaravAhyagranthanirgataH, sa upazAntakaSAyaH kSINakaSAyo vA antarmuhUrttakAlika;, sa paJcavidhaH--prathamasamayanirmanthaH aprathamasamayanirmandhaH athavA caramasamayanirmanyaH acaramasamayanirmanthaH yathAsUkSmanirmantha iti / antamuhartanirmanyakAlasamayarAzI pratha-13 * masamayaM pratipadyamAnaH prathamasamayanimranthaH, zeSeSu samayeSu vartamAno'prathamasamayanimranthaH, carame-antima samaye vartamAnazcaramasamayani granthaH, acaramA-AdimadhyAH, yathAsUkSma eteSu sarveSvapi / mohanIvAdidhAticatuSkarmApagataH smAtako bhaNvate, sa paJcavidhaH-acchaviH || azabala: akarmAzaH saMzuddhajJAnadarzanadharaH arhana jinaH kevalI, zabalaH zuddhAzuddhaH ekAntazuddho'zabalaH,-apagatA yasmAt so'karmAzaH, saMzuddhe jJAnadarzane dhArayati yaH sa saMzuddhajJAna - dIpa anukrama [160] 2-5 REsical For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~15 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: [238] uttarAdhya. bRhadvRttiH prata // 257 // sUtrAMka ||32|| saNadharo, pUjAmarhatIti arahA, athavA nAsya rahasyaM vidyata iti arahA, jitakaSAyatvAjinaH, eso paMcaviho siNA-4 kssullkniygo| Aha ca bhASyakRt grandhIyam. tatva NiyaMThAlAto bakusakusIlo NiyaMTha pahAto ya / tattha pulAo duviho AsevaNa laddhito ceva // 1 // pulAgavakusakusIlA niyaMThasiNAyagA ya NAyacA / eersi paMcaNhavi hoi vibhAsA imA kamaso // 2 // tattha pulAto duviho laddhipulAto taheva iyaro vA / laddhipulAto saMghAikaja iyaro ya pNcviho||3|| NANe daMsaNacaraNe liMge ahasuhumae ya NAyaco / NANe daMsaNacaraNe tesiM tu virAhaNa asAro // 4 // liMgapulAto annaM NikkAraNato kareti so liMgaM / maNasA akappiyAINisevao hoyahAsuhumo // 5 // sarIre upakaraNe vA bAusiyattaM duhA samakkhAyaM / sukilavatthANi dhare dese so sarIraM mi // 6 // AbhogamaNAbhoga saMbuDamasaMbuDe ahAsuhume / so duviho'vI bauso paMcaviho hoi nnaaydyo||7|| Abhoge jANato kareti dosaM tahA aNAbhoge / muluttarehi saMbuDo vivarIya asaMbuDo hoti // 8 // acchimuhamajamANo hoi ahAsuhumato tahA bauso / paDisevaNAkasAe hoi kusIlo duhA eso // 9 // NANe daMsaNacaraNe tave ya ahasuhumae ya boddhce| paDisevaNAkusIlo paMcaviho U muNeyadho // 10 // 10 darzanadharaH / eSa paJcavidhaH sAtakaH / 2 bhASya prAya etadanugatameveti na saMskRtam dIpa anukrama [160] ||257 // matt Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~16 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: (238] RSS prata sUtrAMka ||32|| NANAdI uvajIvati jahasuhumo ahA imo muNeyacho / sAtito rAgaM baccati eso tavacaraNI // 11 // emeva kasAyaMmivi paMcaviho hoi U kusIlo u / koheNaM vijAti pauMjae eya mANAdI // 12 // emeva daMsaNaMmivi sAvaM puNa deti U caritami / maNasA kohAINi u karei aha so ahAsuhumo // 13 // paDhamApaDhamA carime acarima suhume ya hoti NiggaMthe / acchabi assabale yA akammasaMsuddha arhjinno||14|| te ca saMyamazrutapratisevanAtIrthaliGgalezyopapAtasthAnavikalpataH sAdhyAH, ete pulAkAdayaH paJca nigranthavizeSAH ebhiH saMyamAdibhiranugamavikalpaH sAdhyA bhavanti, tatra saMyame tAvat pulAkabakuza kuzIlAH ee tiNNivi dos| saMjamesu-sAmAite cheovaThThAvaNIe ya, kasAyakusIlA dosu-parihAravisuddhIe suhumasaMparAe ya iti smprdaayH| prajJaptistvAha-kasAyakusIle NaM pucchA ?, sAmAiyasaMjame vA hujjA, jAva muhumasaMparAyasaMjame yA hujA, No aha khAyasaMjame hujA, NiyaMThA siNAyagA ya ee do'pi ahakkhAyasaMjame pulAgavakusapaDisevaNAkusIlA ya ukko-IA seNaM abhinnadasapuvadharA kasAyakusIlanirgranthau caturdazapUrvadharau / jaghanyena pulAkasya zrutamAcAravastu navamapUrve, 1 ete trayo'pi dvayoH saMyamayoH-sAmAyike chedoSasthAnIye ca, kaSAyakuzIlA dvayoH-parihAravizuddhau sUkSmasaMparAye ca / kaSAyakuzIlaH pRcchA, sAmAyikasaMyame vA bhavet yAvatsUkSmasaMparAyasaMyame vA bhavet , na yathAkhyAtasaMyame bhavet , nirmanthAH snAtakAcaite dvaye'pi yathAkhyAtasaMyame / pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAbotkRSTenAbhinnadazapUrvadhayaH / dIpa anukrama [160] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~17 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: (238] A bRhadvRttiH prata sUtrAMka uttarAdhya. bakuzakuzIlanigranthAnAM zrutamaSTau pravacanamAtaraH, zrutApagataH kevalI sAtaka iti smprdaayaabhipraayH| prajJatyabhiprA- kSulakaniyastu-"pulAe NaM bhaMte ! kevatiyaM suyaM ahijejA ?, goyamA ! jahaNNeNaM Navamassa pucassa taiyaM AyAravara, pranthIyam. ukoseNaM nava pubAI ahijejA" / idAnI pratisevanA-pazcAnAM mUlaguNAnAM rAtribhojanasya ca parAbhiyogAdvalA-IN bhAratha8 kAreNa anyatamat pratisevamAnaH pulAko bhavati, maithunamevetyeke, prajJaptistu-"pulAe NaM pucchA, jAva mUlaguNe paDi-13 & sevemANe paMcaNhaM AsavANaM annayaraM paDisevejA, uttaraguNe paDisevemANe dasavihassa paJcakkhANassa annayaraM paDi-1 sevejA" bakuzo dvividhaH-upakaraNabakuzaH zarIrabakuzazca, tatropakaraNAbhivyaktacitto vividhavicitramahAdhanopaka-15 raNaparigrahayuktaH vizeSayuktopakaraNakAGkSAyukto nityaM tatpratikArasevI bhikSurupakaraNavakuzo bhavati, zarIrAbhiSvaktacitto vibhUSArtha tatpratikArasevI zarIravakuzaH / pratisevanAkuzIlo mUlaguNAnavirAdhayannuttaraguNeSu kAzcidvirAdhanAM pratisevate, prajJaptistu-"baikuse NaM pucchA, jAva No mUlaguNapaDisevae hojA, uttaraguNapaDisevae hujA, paDiseva ||32|| % dIpa anukrama [160] % + // 25 // 1 pulAko bhadanta ! kiyat zrutamadhIyeta', gautama! jaghanyena navamasya pUrvasya tRtIyamAcAravastu, utkarSeNa nava pUrvANi bhadhIyeta / 2 pulaakH| pRcchA, yAvat mUlaguNAn pratisevamAnaH paJcAnAmAzravANAmanyataraM pratiseveta, uttaraguNAna pratisebamAno dazavidhasya pratyAsthAnasyAnyataran pratiseveta / 3 bakuzaH pRcchA, yAcano mUlaguNapratisevako bhavet uttaraguNapratisevako bhavet pratisevanA pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~18 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: [238] prata sUtrAMka ||32|| jANAkusIle jahA pulAe" kaSAyakuzIlanimranthasnAtakAnAM pratisevanA nAsti / tIrthamidAnI, sarveSAM tIrthakarANAM / tIrtheSu bhavanti, eke vAcAryA manyante-pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAstIrthe nityaM, zeSAstu tIrthe'tIrthe vA / 'liGgahai miti liGgaM dvividha-dravyaliGgaM bhAvaliGgaM ca, bhAvaliGga pratIya sarve nirgranthalika bhavanti, dravyaliGgaM pratItya bhaajyaaH| lezyAH pulAkasyottarAstisro lezyA bhavanti, bakuzapratisevanAkuzIlayoH sarvA api, kaSAyakuzIlasya parihAravizudastisra uttarAH, sUkSmasamparAyasya nirgranthasnAtakayozca zuklaca kevalA bhavati, ayogaH zailezIpratipanno'lezyo bhavati, prajJaptistu-"pulAe Na pucchA, jAva tisu lesAsu hojA, taMjahA-teulesAe pamhalesAe sukkalesAe, evaM bausassavi, evaM paDisevaNAkusIlassavi / kasAyakusIle pucchA, jAva chasu lesAsu hoja"tti / upapAtaH pulAkasyotkRSTasthitiSu / rAdhA deveSu sahasrAre, bakuzapratisevanAkuzIlayoAviMzatisAgaropamasthitiSvacyute kalpe, kaSAyakuzIlanirgranthayokhayaviMzat6 sAgaropamasthitiSu sarvArthasiddhe, sarveSAmapi jaghanyaM palyopamapRthaktvasthitiSu saudharme, prajJaptistu "kaisAyakusIle jahA pulAe, NavaraM ukkoseNa aNuttaravimANesu, NiyaMThe NaM evaM ceba, jAva bemANiesu uvavajamANe ajahaNNamaNuko seNaM 1. kuzIlo yathA pulAkaH / 2 pulAko bhavanta ! pRcchA, yAvattisRSu lezyAsu bhavet , tadyathA-tejolezyAyAM pAlezyAyAM zukhalezyA-12 4 yAm , evaM bakuzamyApi, evaM pratisevanAkuzIlasyApi / kaSAyakuzIle pRcchA ?, yAvat SaTsu lezyAsu bhavet iti / 3 kaSAyakuzIlo yathA : ClpulAkaH, navaramutkarSeNa anuttaravimAneSu, nirmantha evameva, yAvadvaimAnikepUtpadyamAnaH ajaghanyotkRSTe dIpa anukrama [160] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~19 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: [238] prata sUtrAMka ||32|| uttarAdhya. 18 aNuttaravimANesu uvavajjati," snAtakasya nirvANamiti / sthAnam-asaGkhyayAni saMyamasthAnAni kaSAyanimittAni kSulakani bhavanti, tatra sarvajaghanyAni saMyamalabdhisthAnAni pulAkakaSAyakuzIlayoH, to yugapadasaGkhyeyAni sthAnAnindhIyama, gacchataH, tataH pulAko byucchidyate, kaSAyakuzIlastato'saGkhyeyAni sthAnAnyekAkI gacchati, tataH kssaay||259|| 5. kuzIlapratisevanAkuzIlabakuzA yugapadasaGkhyayAni sthAnAni gacchanti, tato bakuzo byucchidyate, tato'pyasaMkhyeyAni sthAnAni gatvA pratisevanAkuzIlo vyucchidyate, tato'saJjayeyAni sthAnAni gatvA kaSAyakuzIlo vyucchidyate, ata: UrddhamakapAyasthAnAni gatvA nigranthaH pratipadyate, so'pyasaGghadheyAni sthAnAni gatyA vyucchidyate, prajJaptistu-"NiyaMHThassa NaM bhaMte ! kevaiyA NaM saMjamaThANA pannattA ?, goyamA ! ege ajaharaNamukkosae saMjamaThThANe paNNatte" ata eva Urddhamekameva sthAnaM gatvA sAtako nirvANaM prApnoti, eSAM saMyamalabdhiruttarottarasthAnantaguNA bhavatIti epa smprdaayH| bhASyakAro'pyAha saMyama suya paDisevaNa tithe liMge ya lesa uvvaae| ThANaM ca pati biseso pulAgamAINa joejjA // 1 // pulAga bakusakusIlA sAmAiyacheyasaMjame hoti / hoti kasAyakusIlo parihAre suhumarAge y||2|| .. NiggaMtho ya siNAto ahakhAe saMjame muNeyabo / dasapuvadharukosA paDiseva pulAya bausA ya // 3 // 1. nAnuttaravimAneSu utpdyte|2 nirgranthasya bhadanta ! kriyanti saMyamasthAnAni prajJaptAni?, gautama! ekaM ajaghanyotkRSTa saMyamasthAnaM prajJaptam | dIpa anukrama [160] // 25 // SamEducatimtintamasan Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~20~ Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: [238] prata sUtrAMka ||32|| coisapuvadharAto kasAyaNiyaMThA ya hoMti NAyacA / vavagayasuto ya kevali mUlAsevIpulAo ya // 4 // cittalavatthAsevi balAbhiogeNa so bhavati bauso / mUlaguNa uttaraguNe sarIravauso muNeyavo // 5 // pahAya kasAyakusIle niggaMthANaM ca natthi paDisevA / sadhesuM titthesaM hoti pulAgAdi ya NiyaMThA // 6 // liMge u bhAvaliMge saccesi davaliMga bhayaNijjA / lesAu pulAgassa ya uvarilAto bhave tiNNi // 7 // bakusapaDisevagANaM savA lesAu hoMti NAyabA / parihAravisuddhINaM tiNhuvarillA kasAe u||8|| NiggaMthasuhumarAge sukkA lesA tahA siNAesuM / selesiM paDivaNNo lesAtIe muNeyabo // 9 // pulAgassa sahassAre sevagavausANa acue kappe / sakasAyaNiyaMThANaM sabaDhe pahAyago siddho||10|| pulAgakusIlANaM sacajahaNNAI hoti ThANAI / volINehiM asaMkhehiM hoi pulAgassa yocchittii||11|| kasAyakusIlo uvariM asaMkhijAI tu tattha ThANAI / paDisevaNabause vA kasAyakusIlo tao'saMkhA // 12 // yocchipaNe u bauso uvariM paDisevaNA kasAo y| gaMtumasaMkhijAI chijjai paDisevaNakusIlo // 13 // upari gaMtuM chijati kasAyasevI tato hu so NiyamA / uddhaM egaThThANaM NiggaMthasiNAyagANaM tu // 14 // atra ca yatpulAkAdInAM mUlottaraguNavirAdhakatve'pi nirgranthatvamuktaM tajjaghanyajaghanyatarotkRSTotkRSTatarAdibhedataH saMyamasthAnAnAmasaGkhyatayA tadAtmakatayA ca cAritrapariNateriti bhAvanIyaM / yadapyeSAM saMyamitve'pi paDlezyAbhidhAnaM dIpa anukrama [160] SamEducatan intimatema FaPROTHERwatatuwant pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~21 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||32|| dIpa anukrama [160] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 260 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA || 32...|| niryukti: [239] adhyayanaM [6], tadapyAdyAnAM bhAvaparAvRttimapekSya 'AgarabhAvamAyAe vA se siyA palibhAgamAyAe vA se siyA' ityAdyAgamaprAmApyAdaviruddhameva ityalaM prasaGgeneti // samprati niryuktiranusriyate, tatra ca 'bhAve nirgranthaH khaluH paJcavidho bhavati jJAtavyaH' ityanena vAhyAbhyantarahetukA nirmandhabhedA uktAH, sAmprataM tvAntarasaMyamasthAna nibandhanAMstadbhedAnAha - ukkoso u niyaMTho jahannao ceva hoi NAyo / ajahannamaNukosA huMti NiyaMThA asaMkhijjA // 239 // vyAkhyA - utkRpyata ityutkarSaH sa evotkarSakaH, ko'rthaH ? - utkRSTo nirmantho, jaghanyakazcaiva bhavati jJAtavyaH, tathA 'ajahaSNamaNukosa' tti ajaghanyA anutkRSTA bhavanti nirgranthAH asaGkhyeyAH, saMyamasthAnApekSayA ca nirmandhAnAM jaghanyatvamutkRSTatvamajaghanyAnutkRSTatvaM vA jJeyaM, tathA ca vRddhAH - jo ukosaesa saMjamaTThANesu vahati so ukkosagaNiyaMTo bhaNNati, evaM jahaNaNao jahaNNaesu, seso ajahannamaNukosa tti gAthArthaH / iha ca nirgato pranthAnnirmantha iti granthameva bhedAbhidhAnadvAreNAha duviho ya hoi gaMtho bajjho abhitaro ya naayo| aMto ya caudasaviho dasahA puNa bAhiro gaMtho 240 vyAkhyA- 'dvividhazva' dvibhedo bhavati prazyate-vadhyate kaSAyavazagenAtmaneti granthaH, athavA grathnAti - vabhAtyA1 AkAra bhAvanAdAya (mAtrA) vA sA (tasyAH) syAt pratibhAgamAdAya (mAtrayA) vA sA syAt / 2 ya utkRSTeSu saMyamasthAneSu varttate sa utkRSTakanirprandho bhaNyate, evaM jaghanyo jaghanyakeSu, zeSA ajaghanyotkRSTAH Education intemational For Parsons Praten kSullakanigranthIyam. ~ 22~ // 260 // intr pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: [240] prata sUtrAMka ||32|| tmAnaM karmaNeti granthaH, tadvaividhyamevAha-bahirmavo bAyo'bhyantarazca 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, tatra ca 'aMto ati da antaHzabdo'dhikaraNapradhAnamavyayaM, caH pUraNe, tatazcAntariti madhye yo grantho'bhyantara ityarthaH, sa kimityAha-'catu dezavidhaH' caturdazabhedo 'dazadhA' dazaprakAraH, punaHzabdo vizeSadyotakaH, 'bAhiro'tti bAyo grantha iti gAthArthaH // tatrAntarasya caturdaza bhedAnAhali koho mANo mAyA lobhe pije taheva dose ya / micchatta vea arai rai hAsa soge ya duggaMchA // 241 // vyAkhyA-krodhaH' aprItilakSaNaH, 'mAnaH' ahamitipratyayahetuH, 'mAyA' khaparavyAmohotpAdakaM zAThyaM, 'lobho dravyAdyabhikAlA, 'prema' priyeSu prItihetuH, tathaive' tyAntaragrandharUpa eva, ko'sau ?-'doSazca' upazamatyAgAtmako vikAro, dveSa ityarthaH / iha ca yadyapi prema mAyAlomarUpaM dveSazca krodhamAnAtmakaH tathApi tayoH pRthagupAdAnaM kathaJcit sAmAnyasya vizeSebhyo'nyatvakhyApanArtha, 'mithyAtvaM' tattvArthAzraddhAnaM, taba paDiH sthAnairbhavati, tAni ca nAsti na nitya ityAdIni, taduktam-"tthi Na Nico Na kuNati kayaM Na veeti patthi vANaM / Natthi ya mokkhovAo chammicchatassa ThANAI // 1 // " 'vedaH strIvedAdividhA, 'aratiH' saMyame'prItiH, 'ratiH' asaMyame prItiH, Aha ca-"itthIveyAIo tiviho veo ya hoi boddhayo / aratI ya saMjamaMmI hoi ratI saMjame yAvi // 1 // " 'hAso' vismayAdiSu nAsi na nityo na karoti kRtaM na vedayati nAsti nirvANam / nAsti ca mokSopAyaH SaT mithyAtvasya sthAnAni / / 1 // 2 strIvedAhai|dikatrividhI vedazca bhavati boddhavyaH / aratizca saMyame bhavati ratiH asaMyame pApi // 1 // dIpa anukrama [160] SamEducatimotimatent FarramanaSPrwanatimony pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~23. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: [241] prata sUtrAMka ||32|| sattarAdhya. vanavikAzAtmakaH, 'zoka' iSTaviyogAt mAnasaM duHkhaM, 'bhayam' ihalokabhayAdi saptadhA, tathA cAha-"ihaparaloyA- kSullakanibRhadvRttiH dANe AjIsiloya taha akamhA ya / maraNabhayaM sattamayaM vibhAsameesi vocchAmi // 1 // ihalogabhayaM ca imaM jaM | granthIyam . damaNuyAio srisjaaiio| bIhei jaMtu parajAiyANaM paraloyabhayameyaM // 2 // AyANatyo bhaNNati mA hIrijatti // 261 // tassa jaMbIhe / AyANabhayaM taM tU AjIvome Na jIve'haM // 3 // asilogabhayaM ayaso hoti akamhAbhayaM tu aNi- 6 mittaM / mariyavassa ubhIe maraNabhayaM hoi eyaM tu // 4 // " 'jugupsA' asnAnAdimalinatanusAdhuhIlanA, tathA cAha-aNhANamAiehi sAdhu tu duguMchati duguMche'ti gAthArthaH // sAmprataM vAyagranthabhedAnAha khettaM vatthU dhaNadhannasaMcao mittnaaisNjogo| jANasayaNAsaNANi a dAsIdAsaMca kaviyaM ca // 242 // kA vyAkhyA-kSetra setyAdi, 'vAstu' khAtAdi, dhanaM-hiraNyAdi, dhAnyaM ca-zAlyAdi tayoH saJcayo-rAzirdhanadhAnyasaJcayaH, mitrANi ca-sahavarddhitAni jJAtayazca-khajanAH taiH saMyogaH-sambandho mitrajJAtisaMyogaH, yAnAni ca 1 ihaparalokAdAnAni AjIvAzmoko tathA'kasmAca / maraNabhayaM saptamaka vibhASAmeteSAM vakSyAmi // 1 // ihalokabhayaM cedaM yanmanu-12 jAditaH sadRzajAtito / bibheti yattu parajAtibhyaH paralokabhayametat // 2 // AdAnamartho bhaNyate mA hArSIditi tasmAdyavibheti / AdAnabhayaM // 25 // tatu AjIvo'yame na jIviSyAmyaham // 3 // azlokabhayamayazo bhavatyakasmAdbhayaM tvanimittam / marttavyAttu bhIte maraNabhayaM bhavatyetattu // 4 // da 2 anAnAdikaiH sAdhuM tu jugupsate jugupsA / dIpa anukrama [160] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~24 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||32...|| niyukti: [242] prata sUtrAMka ||32|| zicikAdIni zayanAni ca-palyaGkAdIni AsanAni ca-siMhAsanAdIni yAnazayanAsanAni, caH samucaye, dAsyaH aGkapatitAH dAsA api tathAvidhA eva anayoH samAhAraH, caH prAgvat , 'kuviyaM ca'tti kupyaM ca-vividhaM gRhopaskirAtmakam / atra ca dhanadhAnyasaJcayo mitrajJAtisaMyogazceti dvau zeSAzcASTeti dazavidho vAyagrantha iti gAthArthaH / nigamayitumAha sAvajagaMthamukkA abhitarabAhireNa gaMtheNa / esA khalu nijuttI khuDDAganiyaMThasuttassa // 243 // vyAkhyA-sahAvayena-doSeNa varcata iti sAvadyaH sa cAsau granthazca sAvadyamandhastena muktAH sAvadyagranthamuktAH, anena ca rajoharaNamukhavastrikAvarSAkalpAderdazavidhavAhyagranthAntargatatve'pi dharmopakaraNatvenAnavadyatayA'muktAvapi nigranthatvamuktam , evaM ca mA bhUtkasyacidyAmoho-bAyenaiva sAvadhagranthena muktA itsAha-AbhyantaravAyena granthena, na tu . bAhyenaiva, muktA iti zeSaH, 'eSA' anantaroktA 'khalu' nizcitaM niriti-nizcitA'dhikA vA yuktirasyAmiti ni-II yuktiH-nAmaniSpannanikSepaniyuktirityarthaH, phaskhetyAha-'khuDDAgaNiyaMThasuttassa'tti kSullakanirgranthanAmakaM sUtra tasyeti| gAthArthaH // ityukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tasya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarA|dhyayanasUtre 'muniH sakAmamaraNaM mriyate' ityuktaM, sa ca mananAnmuniriti jJAnyeva, ye tvajJAninaste kimityAha jAvaMtavijjA purisA, savve te dukkhasaMbhavA / luppaMti bahuso mUDhA, saMsAraMmi aNatae // 1 // dIpa anukrama [160] FarramaAPrwanataonk pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~25 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti : [243...] kSullakani prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. vyAkhyA-yAvanto' yatparimANA vedanaM vidyA-tattvajJAnAtmikA na vidyA avidyA-mithyAtvopahatakutsita- jJAnAtmikA tatpradhAnAH puruSAH avidyApuruSAH, avidyamAnA vA vidyA yeSAM te avidyApuruSAH, iha ca vidyAzabdena prabhUtazrutamucyate, na hi sarvathA zrutAbhAvaH jIvasya, anyathA ajIvatvaprAseH, uktaM hi-"saghajIvANapi ya gaM // 262 // 18 akkharassa'NaMtabhAgo NidhupADito, jadi so'pi Avarijeja to NaM jIyo ajIvattaNaM pAyejA" / 'sarve'akhilAH 4'te' ityavidyApuruSA, 'dukkhasaMbhava'tti duHkhasya sambhavo yeSu te duHkhasambhavAH, yadvA duHkhaM karoti duHkhayati tato duHkhayahai tIti duHkha-pApaM karma tataH sambhavaH-utpattiryeSAM te duHkhasambhavAH, evaMvidhAH santaH kimityAha-'lupyante' dAri yAdibhirvAdhyante 'bahuzaH' anekazo 'mUDhA' hitAhitavivecanaM pratyasamarthAH, ka-saMsaraNaM-tiryagnarakAdiSu bhaveSu / bhramaNaM saMsAraH tasmin , kIzi 1-'anantake' avidyamAnAnte, anena cAnantasaMsArikatAdarzanena tArA paNDitadra maraNAbhAva uktaH, adhyayanArthApekSayA tu nirgranthakharUpajJApanArthaM tadvipakSa ukta iti bhAvanIyam / iha cAyamudAharaNa& sampradAyaH-ego godho dogaNa vAito gehAo Niggato. sarva puhavi hiMDiUNa jAhe Na kiMci lahati tAhe puNa-|| 1 sarvajIvAnAmapi cAkSarasthAnantabhAgo nityopATitaH, yadi so'pi Atriyeta sadA jIvo'jIvatvaM prAmuyAt / 2 eko godhaH (alasa:) daurgona pAtito gRhAnirgataH, sarvA pRthvI hiNDayitvA yadA na kiJcit labhate tadA puna dIpa anukrama [161] // 21 // SamEducatimotimatent For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~26~ Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: 243...] ravi gharaM jato Niyatto, jAva egami pANavADagasamIve gAmadevakuliyAe egaratiM vAsovagato jAva pecchai tAva || devauliyAo ego pANo niggato cittaghaDahatthagato, so egapAse ThAtiUNaM taM viyaDaghaDaM bhaNati-lahu gharaM sajjehi, evaM jaMjaM so bhaNati taM ciya ghaDo karei, jAva sayaNija, itthIhiM saddhiM bhoge bhuMjati, jAva pahAe paDisAharati / / teNa goheNa so diTTho, pacchA ciMtei-kiM majjha bahueNa bhamieNa, etaM ceva olaggAmi, so teNa olaggio, ArAhito bhaNati-kiM karemi ! ti, teNa bhaNNati-tumha pasAeNa ahaMpi evaM ceva bhoge muMjAmi, teNa bhaNNati-4 kiM vijaM geNhasi ? utAhu vijAe'bhimaMtiyaM ghaDaM geNhasi , teNa vijAsAhaNapuracaraNabhIruNA bhogatisieNa ya4 CAka prata sUtrAMka dIpa anukrama [161] 1. rapi gRhaM yataH ( tataH ) nivRttaH, yAvadekasya cANDAlapATakasya samIpe mAmadevakulikAyAmekarAtraM vAsamupagataH, yAvatprekSate tAvadevakulikAtaH ekaH pANa: (cANDAlaH ) nirgatacitrapaTahastagataH, sa ekasmin pAbeM sthitvA taM vikRta (sAdhita ) ghaTaM bhaNati-laghu gRha sajaya, evaM yadyatsa bhaNati tadeva ghaTaH karoti, yAvacchayanIya, khIbhiH sArdha bhogAn bhunakti, yAvatprabhAte pratisaMrati / sena godhena sa| kaSTA , pazcAt cintayati-kiM mama bahunA bhrAntena !, enamevAvalagAmi, satenAvalagitA, ArAdo bhaNati-kiM karomIti, sema bhaNyatesAtava prasAdana ahamapyevameva bhogAna mule, tena maNyate-ki vidyAM gRhaNAsi utAho vidyayA'bhimazritaM ghaTaM hAsi, tena vicAsAmanA raNabhIruNA bhogadRSitena ca matt For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~27~ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [243...] uttarAdhya. kSulakani bRddhRttiH // 21 // prata sUtrAMka ||1|| bhaNati-vijAbhimaMtiyaM ghaDayaM dehi, teNa se vijAe abhimaMtiUNa ghaDo diNNo, so taM gahAya gato sagAma, tattha baMdhUhiM sahabAsehivi samaM jahAruiyaM bhavaNaM viguruviyaM, bhoge tehiM saha bhuMjato acchati, kammaMtA ya se sIdiumA-A raddhA, gavAdao ya asaMgovijamANA pralayIbhUtAH, so ya kAlaMtareNa atitosaeNa taM ghaDaM baMdhe kAUNa eyassa pabhAveNa ahaM baMdhumajjhe pamoyAmi, AsavapIto paNacito, tassa pamAeNa so ghaDo bhaggo, so ya vijAkao uva-1 | bhogo Naho, pacchA te gAmeyagA pralayIbhUtavibhavAH parapesAIhiM dukkhANi aNubhavaMti, jati puNa sA vijA gahiyA hai hotA tato bhaggevi ghaDe puNovi kreNto| evaM avijANarA dukkhANi saMbhUtAH klizyante, nAgArjunIyAstu paThanti-18 "te sabe dukkhamajjiyA" iha ca makAro'lAkSaNikaH, arjitam-upArjitaM duHkhaM yaiste'rjitaduHkhAH, prAkRtatvAnniSThAntasya paranipAtaH, zeSa prAgvat , yadvA yAvanto 'vidyApuruSA' vidyApradhAnAH puruSAste sarva 'aduHkhasambhavAH' avidya 1 bhaNyate-vidyAbhimazritaM ghaTaM dehi, tena tasmai vidyayA'bhimakhya ghaTo dattaH, sa taM gRhItvA gataH svaprAma, tatra bandhubhiH sahavAsibhirapi / || samaM yathArucitaM bhavana vikucita, bhogAMstaiH saha bhujAnastiSThati, karmakarAzca tasya sIditumArabdhAH, gavAdayadhAsaMgopyamAnAH pralayIbhUtAH saca kAlAntare atitoSeNa taM ghaTaM skandhe kRtvA etasya prabhAveNAhaM bandhumadhye pramode, pItAsavaH praNatitaH, tasya pramAdena sa ghaTo bhagnaH, sa ca vidyAkRta upabhogo naSTaH, pazcAt te prAmeyakAH pralayIbhUtavibhavAH parapraiSAdibhirduHkhAnyanubhavanti, yadi punaH sA vidyA gRhItA'bhaviSyattadA / bhanne'pi ghaTe punarapyakariSyat / evamavidyAnarA duHkhAni ( samanubhavantaH ) lizyante / dIpa anukrama [161] SamEducatmimamational Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~28~ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||2|| niyukti : [243...] * * * prata sUtrAMka ||2|| mAnaduHkhotpattayaH, amumevArtha vyatirekeNAha-mUDhA' ajJAnA''kulitamataya eva lupyante bahuzaH saMsAre'nantaka iti, kAkA vA vyAkhyeyaM, dRzyante hi yAnapAtriNa ihaiva mohAdvayAlupyamAnAH, tathA ca vRddhAH-jahA samudde vANiyA dubAdayAhayajANavattA disAmUDhA khaNeNa aMtojalagayapaccayamAsAeUNa bhinnapoyA mahAnItikallolehiM bujjhamANA kummaga-2 magarAIhiM viluppaMti, evaM te'vi avijA bahuso mUDhA sArIramANasehiM mahAdukkhehiM viluppantIti sUtrArthaH / yatazcaivaM | tato yatkRtyaM tadAha samikkha paMDie tamhA, pAsa jAipahe bahU / appaNA saccamesejjA, mittiM bhUehiM kappae // 2 // | vyAkhyA-'samIkSya' Alocya 'paNDito' hitAhitavivekabhAk 'ta(ja)mha'tti yasmAdevamavidyAvanto lupyante tasmA ta, pAThAntaratazca tasmAt , samIkSya medhAvI-maryAdAvartI, kiM tat samIkSyetyAha-pAzA-atyantapAravazyahetavaH kalatrAdidisambandhAsta eva tIvramohodayAdihetutayA jAtInAm-ekendriyAdijAtInAM pandhAna:-tatprApakatvAnmAgAH pAzajA-14 tipathAH tAn 'bahUn' prabhUtAn avidyAvatAM viluptihetUn , kimityAha-AtmanA svayaM na tu paroparodhAdinA, sadbhayo / -jIvAdibhyo hitaH-samyag rakSaNaprarUpaNAdibhiH satyaH-saMyamaH sadAgamo vA tameSayet-gaveSayet , eSayaMzca satyaM kiM / | kuryAd ityAha-'maitrI' mitrabhAvaM 'bhUteSu' pRthivyAdipu jantuSu 'kalpayet' kuryAt , paThyate vA-'attachA scmesejjaa'| 1 yathA samudre vaNijo durvAtAhatayAnapAtrA digmUDhAH kSaNena jalAntargataparvatamAsAdya bhinnapotA mahAvIcikallolairuhyamAnAH kUrmamakarAdimivirtRpyante, evaM se'pyavidyAmUDhAH bahuzo zArIramAnasaihAduHkhaiH vilupyante / dIpa anukrama [162] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~29 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 3-4|| dIpa anukrama [163 -164] uttarAdhya. vRtaH // 264|| [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||3-4|| niryukti: [243...] iha ca yasmAdavidyAvantaH saMsAre lupyante tasmAt 'mayyeva nipatatvetajjagaduzcaritaM hi yat / matsucaritayogena sa vai kalyANabhAjanam // 1 // iti zAkyAdiparikalpitAvidyAparihAreNAtmArthameva, na tu parArtha, satyamepayed, aparakRtasyAparatrAsaGkramaNena parArthAnuSThAnasyAnarthakatvAd, anyat prAgvaditi sUtrArthaH // aparaM ca Jam duration intimation mAyA piyA hA bhAyA, bhajjA puttA ya orasA / nAlaM te mama tANAya, luppaMtassa sakammuNA // 3 // ema sapehAe, pAse samipadaMsaNe / chiMda gehiM siNehaM ca, Na kaMkhe puvvasaMthavaM // 4 // vyAkhyA -- tatrAdyasUtrapUrvArdha spaSTaM, navaraM snuSA-vadhvaH, putrAzva urasi bhavA aurasAH svayamutpAditAH, AstAM jAtaputrAdayaH, kimityAha - 'nAla' na samarthAH 'te' mAtrAdayo mama 'trANAya' rakSaNAya, kathaMbhUtasya 1- 'lupyamAnasya' chidyamAnasya, kena ? - 'svakarmaNA' svakRtena jJAnAvaraNAdinA, kimuktaM bhavati 1 - svakarmmavihitAM vAdhAmanubhavataH ete mAtrAdayo na prANAyeti, evamAtmakamanantaroktamartha vastu 'sapehAe'ti prAkRtatvAt saMprekSayA samyayabuddhyA svaprekSayA vA, 'pAse'ti pazyedavadhArayet zamitaM darzanaM prastAvAt mithyAtvAtmakaM yena sa tathoktaH, yadivA samyak |itaM gataM jIvAdipadArtheSu darzanaM dRSTirasyeti samitadarzanaH, ko'rthaH 1 - samyagdRSTiH san tatazca 'chiMda' tti chinyAt, sUtrasyAttidvyatyayaH, evaM sarvatrAnuSyamAno'pyayaM bhAvanIyaH, 'mRddhi' viSayAbhikAGkSA 'sehaM ca' khajanAdiSu prema 'na' naiva 'kAda' abhilaSed, apergamyamAnatvAt kAdapi na, kiM punaH kuryAditi bhAvaH / 'pUrvasaMstavaM' pUrvaparicayame For the Only kSullakani anvIyam. 6 ~30~ // 264 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||5|| niyukti: [243...] -09-0-50-90% prata sUtrAMka ||5|| 4 kagrAmoSito'yamityAdikaM, yato na kazcidiha paratra vA trANAya khakarmaNA vilupyamAnasya dharma vineti bhAva iti| sUtradvayArthaH // amumevArtha vizeSato'nUyAsvaiva phalamAha gavAsaM maNikuMDalaM, pasavo dAsaporusaM / sabameyaM cahattA NaM, kAmarUpI bhavissasi // 5 // ___ vyAkhyA-gAvacAzvAsa gavAvaM, 'gavAzvaprabhRtIni ceti (pA02-4-11) samAhAraH, tatra gAvo-yAhadohopa-I 4|| lakSitAH azvA:-turagAH, pazutve'pyanayoH pRthagupAdAnaM atyantopayogitvena prAdhAnyAt, tathA maNayazca-marakatAdayaH kuNDalAni ca-karNAbharaNAni maNikuNDalam , upalakSaNaM caitacchepAlakArANAM varNAdInAM ca, pazyanti prasUyante vA pizavaH-ajaiDakAdayaH, dAsAtha-gRhajAtAdayaH porusaMti sUtratvAt puruSANAM samUha ityarthaH, 'puruSAdhavikArasamUhe' yAMdinA daki pauruSeyaM ca-padAtyAdipuruSasamUho dAsapauruSeyaM, yadvA 'dAsaporasa'ti dAsapuruSANAM samUho dAsapauruSaM. puruSAd Dhak na bhavati, grahaNavatA prAtipadikena tadantavidherabhAvAt , 'sarva' niravazeSaM 'etad' anantaroktaM 'tyaktvA / |hityA, saMyamamanupAlyetyabhiprAyaH, kimityAha-'kAmarUpI' abhilaSitarUpavikaraNazaktimAna bhaviSyasi, ihaiva vaikriyakaraNAdyanekalabdhiyogAt paratra ca devabhAvAvApteriti sUtrArthaH // punaH satyakharUpameva vizeSata Aha dhAvaraM jaMgamaM ceva, dhaNaM dhaNaM ubakkharaM / paccamANassa kammehiM, nAlaM dukkhAu moyaNe // 6 // ambhatthaM savao savvaM, dissa pANe piyAyae / na haNe pANiNo pANe, bhayaverAo sagharae // 7 // 1 puruSAdhavikArasamUhatenakRteSu iti bhASyakAraprayogAt 2 naiSA vyAkhyAtA dIpa anukrama [165] 6-090 FarramanaSPrwanatimony pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~31~ Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 6-7 // dIpa anukrama [166 -167] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 265 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||6-7 || niryukti: [243...] adhyayanaM [6], granthIyam. vyAkhyA---' abhbhatthaM 'ti adhyAtmamAtmani yadvartate, yadivA adhyAtmaM - manaH tasmiMstiSThatyadhyAtmasthaM, sUtratvAdvarNa- 4 kSullakanilopaH, tabeha prastAvAt sukhAdi 'sarvataH iSTasaMyogAniSTasaMprayogAdihetubhyo jAtamiti gamyate, 'sarva' niravazeSaM 'dRSTvA' | priyatvAdikharUpeNAvadhArya, tathA 'pANe'tti casya gamyamAnatvAt prANAMzca prANinaca 'piyAdae 'tti Atmavat sukhapriyatvena priyA dayA rakSaNaM yeSAM tAn priyadayAn priya AtmA yeSAM tAn priyAtmakAn vA, dRSTvA ityatrApi sambandhanIyaM, tataH kimityAha - 'na hanyAt' nAtipAtayet upalakSaNatvAnnApi ghAtayet na vA prantaM samanujAnIyAt prANina iti jAtAvekavacanaM, pAThAntaratazca - prANinAM prANAn indriyAdIn kIdRzaH san 1 ityAha-- bhayaM ca uktakharUpaM, vairaM capradveSaH bhayavairamiti samAhArastasmAduparato nivRttaH san yadivA - adhyAtmasthazabdasyAbhipretaparyAyatvena rUDhatvAdaadhyAtmasthaM- yadyasyAbhimataM taca sukhameva, 'sarvata' iti sarvAbhyo digbhyaH sarvebhyo vA mano'bhimatazabdAdibhyo jAtaM sarva zArIraM mAnasaM ca yathA taveSTaM tathA'nyeSAmapi prANinAmityupaskAraH, 'dRDDA' avadhArya, ihApi casya gamyamAnatvAt prANAn prANaprANyabhedopacArAt priyadayAMzca ratyatrApi yojyate, anyat prAgvaditi sUtrArthaH // itthaM prANAtipAtalakSaNAzravanirodhamabhidhAya zeSAzravanirodhamAha - Education International AyANaM narayaM dissa, nAyaija taNAmavi / doguMchI apaNo pAte, dinaM bhuMjena bhoSaNaM // 8 // vyAkhyA - AdIyata ityAdAnaM dhanadhAnyAdi " kRtyalyuTo'nyatrApIti ( kRtyalyuTo bahulam pA0 3-3-113) For Parsons Privat // 265 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~32~ Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [168] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||8|| niryuktiH [243...] adhyayanaM [6], yAvat, karmaNi lyudra, ArpatvAdAdAnIyaM vA, narakakAraNatvAnnarakaM dRSTvA, kimityAha - 'nAdadIta' na gRhNIta na svIkuryAditi'taNAmavi'ti tRNamapi, AstAM rajatarUpyAdi, kathaM tarhi prANadhAraNamityAha - 'doguMchI' tyAdyardha, jugupsate AtmAnamAhAraM vinA dharmadhurAdharaNAkSamamityevaMzIlo jugupsI, AtmanaH iti Atmasambandhini pAtre - bhAjane prApte vA bhojanasamaya iti zeSaH, 'dattaM' nisRSTaM, gRhasthairiti gamyate, 'bhuMjeja'tti bhuJjIta bhojanam - AhAraM, anenAhArasvApi bhAvato'khIkaraNamAha, jugupsizabdena tadapratibandhadarzanAt, tatazca parigrahAzravanirodha uktaH, tadevaM 'tanmadhyapatitastadvahaNena gRhyata' iti nyAyAt mRSAvAdAdattAdAnamaithunAtmakA zrayatraya nirodha uktaH, yadvA 'satyamicchedi 'ti | satyazabdena sAkSAtsaMyamamapi vadatA mRSAvAdanivRttirAkSiptA, tadvAreNApi tasya satyatvAt, AdAnamityAdinA tu sAkSAdadattAdAnaviratiruktA, AdAnaM hi grahaNameva rUDhaM, tacAdattasyeti gamyate, taM 'naraka' narakahetuM dRSTvA nAdadIta tRNamapyadattamitIhApi gamyate, 'gavAsa 'mityAdinA tu parigrahAzravanirodhaH, tannirodhAbhidhAnAca nAparigRhItA strI bhujyata itikRtvA maithunAzravanirodho'pyukta eva / nanvevaM svayaM tyaktagavAdiparigrahasya parakIyaM cAnAdadAnasya kathaM prANavRttiH 1, itsAha - jugupsyAtmanaH pAtre dattaM bhuJjIta bhojanamiti, pAtragrahaNaM tu vyAkhyAdvaye'pi mA bhUt niSparigrahatayA pAtrasyApyagrahaNamiti kasyacid vyAmoha iti khyApanArtha, tadaparigrahe hi tathAvidhalabdhyAdyabhAvena pANibhoktRtvAbhAvAdvahibhAjana evaM bhojanaM bhavet, tatra ca bahudopasambhavaH, tathA ca zayyambhavAcAryaH "pecchA For Parsons Private Use Onl pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 33~ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||9|| niyukti: [243...] prata sUtrAMka ||9|| uttarAdhya. kamma purekammaM, siyA tattha Na kappai / eyamaTuM Na muMjaMti, NiggaMdhA gihibhAyaNe // 1 // " itisUtrArthaH // evaM |paJcAzrayaviramaNAtmake saMyama ukte yathA pare vipratipadyante tathA darzayitumAha kSullakanibRhadvRttiH ihamege u mannati, appacakkhAya pAvagaM | AyariyaM vidittA Na, sadhyadukkhA cimuccai // 9 // ndhIyam. REETIMI vyAkhyA-'ihe'tyasmin jagati muktimArgavicAre vA 'eke' kecana kapilAdimatAnusAriNaH 'tuH' punararthe manya-11 dante' abhyupagacchanti, upalakSaNatvAtprarUpayanti ca, yathA 'apratyAkhyAya' anirAkRtya 'pApakaM' prANAtipAtAdivirati-II makRtvaiva 'AyariyaMti sUtratvAt ArAdyAtaM sarvakuyuktibhya ityAya-tattvaM tad 'viditvA' jJAtvA 'sarvaduHkhebhya AdhyAtmikAdhibhautikAdhidaivikalakSaNebhyaH khaparibhASayA zArIramAnasebhyo vA 'mucyate' pRthag bhavati, tathA cAha "paJcaviMzatitattvajJo, yatra tatrAzrame rtH| zikhI muNDI jaTI vApi, mucyate nAtra saMzayaH // 1 // " yadvA''caraNamAcahai ritaM tattakriyAkalApaH, pAThAntaratazca-'AcArika nijanijAcArabhavamanuSThAnameva, tadviditvA-khasaMvedanato'nubhUya sarvaduHkhAdvimucyate, evaM sarvatra jJAnameya muktyaGgaM, na caitacAru, na hi rogiNa ivauSadhAdiparijJAnato bhAvarogebhyo| jJAnAvaraNAdikarmabhyo mahAnatAtmakapaJcAGgopalakSitAM kriyAmananuSThAya muktiH // te caivamanAlocayanto bhavaduHkhAkulitA vAcAlatayaivamAtmAnaM khasthayanti, tathA cAhael 1 pazcAtkarma puraHkarma syAttatra na kalpate / etadartha na bhujate, nimranthA gRhibhAjane // 1 // 2 arthato yugmarUpatvAnnAtra sUtrArtha iti, evamagre'pi / MEROSAGAR dIpa anukrama [169] // 266 SamEducatimotimatent For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~34~ Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||10|| niyukti : [243...] prata sUtrAMka ||10|| bhaNaMtA akaritA ya, baMdhamokkhapaiNNiNo / vAyAviriyametteNaM, samAsAseMti appagaM // 10 // vyAkhyA-bhaNantaH pratipAdayantaH, prakramAt jJAnameva muktyaGgamiti, 'akurvantazca muktyupAyamanuSThAna, bandhamokSI-|| uktarUpI tayoH pratijJA-abhyupagamaH tadvantaH, sUtratvAcenA nirdeza, asti bandho'sti ca mokSa ityevaMvAdina evalI kevalaM, na tu tathA'nuSThAyinaH, vAci vIryam-AtmazaktirvAgvIrya vAcAlateti yAvat , tadevAnuSThAnazUnyaM vAgvImAtraM tena 'samAzvAsayanti' vijJAnAdeva vayaM muktigAmina iti svAsthyaM prApayanti, kam ?-AtmAnamiti suutraarthH|| yathA caitantra cAru tathA khata evaahhai| na cittA tAyae bhAsA, kao vijANusAsaNaM / visapaNA pAvakammehiM, bAlA paMDiyamANiNo // 11 // vyAkhyA-'na' naiva 'citrA' prAkRtasaMskRtAdirUpA AryaviSayaM jJAnameva muktyaGgamityAdikA vA 'trAyate' rakSati, pApebhya iti gamyate, ketyAha-bhASyata iti bhASA-vacanAmikA, syAdetat-acintyo hi maNimatramahauSadhInAM / prabhAva ityaghorAdimantrAtmikA vAk trANAya bhaviSyatItsAha, kuto ? vidantyanayA tatvamiti vidyA-vicitramantrAtmikA tasyA anuzAsanaM-zikSaNaM vidyAnuzAsanaM trAyate pApAdbhavAdvA ?, na kuto'pi, tanmAtrAdeva muktI zeSAnuSThAna vaiyaryaprasaGgAditi bhAvaH / ata eva ye tadapi trANAyeti vadanti te yArazAstadevAha-vividham-anekaprakAraM sannAdAmanA viSaNNAH , kepu ?-'pAvakammahi ti pApakarmasu pApahetupu hiMsAyanuSThAneSu, satataM tatkAritayeti bhAvaH, yadvA | dIpa anukrama [170] mating pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~35 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||11|| niyukti: [243...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 267 // prata sUtrAMka ||11|| viSaNNA-viSAdaM gatAH pApakarmabhiH-pApAnuSThAnaH yathA kathamevamanuSThAyino vayaM bhaviSyAma iti, paThanti ca-bisannA kssullkni|| pAvakicehi ti tathaiva, kutasta evaMvidhA ityAha-'bAlA' rAgadveSAkulitAH paNDitamAtmAnaM manyante ityevaMzIlAH|4 jApaNDitamAninaH, ye hi bAlAH paNDitamAninazca na syuste khayaM samyagajAnAnAH paraM pRccheyuH tadupadezatazca tAni rghandhIyam parihareyuH na tu viSaNNA evAsIran , ye tu bAlAH paNDitamAninazca te khayamajAnAnA api jAnAnamanyamAtmanyabhimAnato'nupAsamAnA evaMvidhA eva bhavantIti sUtrArthaH // sAmprataM sAmAnyenaiva muktipathaparipanthinAM doSadarzanAyAha je kei sarIre sattA, vaNNe sve ya sabyaso / maNasA kAyavakeNaM, sabve te dukkhasaMbhavA // 12 // vyAkhyA-ye kecit 'zarIre ' zarIraviSaye 'saktA' baddhAgrahAH, ka ? ityAha-varNe' susnigdhagauratvAdike 'rUpe ca' susaMsthAnatAyAM, cazabdAt sparzAdiSu, vakhAdyabhiSvakopalakSaNaM caitat , 'sabaso'tti sUtratvAt sarvathA-sarvaiH khayaM karaNakAraNAdibhiH prakAraiH, manasA kathaM varNAdimanto vayaM bhaviSyAma ? ityabhisandhinA, vacasA rasAyanAdipraznA-IITRA rAtmakena, cazabdAt kAyena ca rasAyanAyupayogena, eveti pUraNe, paThyate ca-kAyavakeNaM'ti kAyazca-zarIraM vAkyaM ca-18 vacanaM kAyavAkyaM tena, 'sarve' niravazeSA gurupAdukAto muktiH nAsti vA muktirityAdivAdino'pi na kevalamAryAdi dIpa anukrama [171] FaramanaSPrwara timonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~36~ Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||12|| niyukti: [243...] prata sUtrAMka ||12|| viditvA duHkhAdvimuktiritivAdina eveti bhAvaH, 'te' iti ye apratyAkhyAya pApamityAdivAdino 'duHkhasambhavAH' 4AihAnyajanmani ca duHkhabhAjanaM iti sUtrArthaH / yathA caite duHkhabhAjanaM tathA darzayannapadezasarvakhamAha AvaNNA dIhamadANaM, saMsArami aNaMtae / tamhA sabadisaM passaM, appamatto parivvae // 13 // vyAkhyA-'ApannAH' prAptAH 'dIrgham' anAdyanantamadhvAnamivAdhyAnam-utpattipralayarUpaM, anyAnyabhavabhramaNenai-| katrAvasthiterabhAvAt , ka?-'saMsAre' narakAdigaticatuSTayAtmake 'anantake' avidyamAnAnte, aparyavasitAnantakA|yikAdyupalakSitatveneti garbhaH, 'tamha'tti yasmAdevamete muktiparipanthino duHkhasambhavAH tasmAt 'sabadisaM'ti sarvadi za:-prastAvAdazeSabhAvadizaH, tAzca pRthivyAdyaSTAdazabhedAH, uktaM ca-puDhavi jalajalaNavAyA mUlA khaMdhaggaporavIyA ya / |biticaupaNiditiriyA yaNArayA devasaMghAyA // 1 // saMmmucchimakammAkammabhUmigaNarA thNtrddiivaa| bhAvadisA dissai jaM saMsArI NiyamameyAhi // 2 // " 'pazyan ' avalokayan 'apramattaH' pramAdavirahitaH, yathaiSAmekendriyAdInAM virAdhanA na bhavati tathA 'parivrajeH' saMyamAdhvani yAyAH, yadvA-saMsArApannAnAM sarvadizaH pazya, dRSTvA cApramatto-nidrA-8 dipramAdaparihArato yathatAsu na paryaTasi tathA parivrajeHsuziSyeti sUtrArthaH // yathA cApramattena parivajitavyaM tathA 4 | darzayitumAha 1 pRthvI jalajvalanavAtA mUlAni skandhApraparvabIjAni ca / dvitricatuSpaJcendriyatiryazazca nArakA devasaMghAtAH // 1 // saMmUchimakarmAkarmabhU| miganarAstathA''ntaradvIpAH / bhAvadizaH dizyate yatsaMsArI niyamAdetAbhiH // 2 // dIpa anukrama [172] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~37~ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 14 // dIpa anukrama [174] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 268 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||14|| niryuktiH [243...] adhyayanaM [6], pahiyA umAyAya, nAvakaikhe kathAivi / puSvakammakakhapaTTAe, imaM dehamudAhare / / 14 / / vyAkhyA- 'vahiya'tti vahiH ko'rthaH 1 - bahirbhUtaM bhavAditi gamyate, UrdhvaM sarvoparisthitam arthAnmokSamAdAyagRhItvA mayaitadarthaM yatitavyamiti nizcitya buddhayA sampradhAryetiyAvat, athavA bahiH - Atmano bahirbhUtaM dhanadhAnyAdi Urdhvam - apavargamAdAya gRhItvA, heyatvenopAdeyatayA ca jJAtvetiyAvat, 'nAvakAGkSet' viSayAdikaM nAbhilaSet, na kvacidabhidhyamaM kurvIteti tAtparya, 'kadAcidapi' upasargaparIpAkulita tAyAmapi, AstAmanyadA, evaM sati zarIradhAraNamadhyayuktameva, etaddhAraNe satyAkAGkSAsambhavAt tasyApi cAtmano vahirbhUtatvAt ata Aha-- pubetyAdyarddha, pUrva-pUrvakAlabhAvi tacca tatkarma ca pUrvakarma tasya kSayaH tadarthamimaM pratyakSaM 'deha' zarIraM 'samuddhared' ucitAhArAdibhogataH paripAlayet taddhAraNasya vizuddhihetutvAt, tatpAte hi bhavAntarotpattAvaviratirapi syAt, uktaM ca- "sarvattha saMjamaM saMjamAtI appANameva rakkhejA / muccati ativAyAto puNo visohI Na yAviratI // 1 // " tataH zarIroddharaNamapi nirabhiSvaGgatayaiva vidheyamiti sUtrArthaH // yathA ca dehapAlane'pi nAbhiSvaGgasambhavaH tathA darzayitumAha vividha kammaNo heDa, kAlakaMkhI parivvae / mAyaM piMDassa pANassa, kaI laDUNa bhakkhae / / 15 / / vyAkhyA -- vivicya' pRthakRtya 'karmmaNo' jJAnAvaraNAdeH 'hetum' upAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdi, kAlam - 1 sarvatra saMyamaM saMyamAdAtmAnameva rakSet / mucyate'vipAtAt punarvizuddhirna cAviratiH // 1 // Education intemational For Parsons Privat kSullakani granthIyam. ~38~ // 268 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||15|| dIpa anukrama [175] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [243...] adhyayanaM [6], mUlaM [-] / gAthA ||15|| anuSThAnaprastAvaM kAGkSata ityevaMzIlaH kAlakAGkSI, 'paritraje' riti pUrvavat, paThanti ca 'vigiMca kammuNo heu'nti atra ca 'bevigdhi' parityajetyupadezAntaratayA vyAkhyeyaM mAtrAM yAvatyA saMyamanirvAhastAvatIM, jJAtveti gamyate, kasya 1'piNDasya' odanAderannasya 'pAnasya ca ' AyAmAdeH, khAdyakhAdyAnupAdAnaM ca yateH prAyastatparibhogAsambhavAt kRtam - AtmArthameva nirvartitaM, gRhibhiriti gamyate, prakramAtpiNDAdikameva 'labdhvA' prApya 'bhakSayed' abhyavaharediti sUtrArthaH // kadAcidbhuktazeSaM dhArayato'bhiSvaGgasambhavaH syAdityAha - sannihiM ca na kuvvijjA, levamAyAya sNje| pakkhI pattaM samAyAya, niravekkho parivva // 16 // vyAkhyA - samyag - ekIbhAvena nidhIyate - nikSipyate'nenA''tmA narakAdiSviti sannidhiH- prAtaridaM bhaviSyatItyAdyabhisandhito'tiriktAzanAdisthApanaM taM ca na kurvIta, cazabdaH pUrvApekSayA samuccaye, 'levamAyAya'tti lepaH-zakaTAkSAdiniSpAditaH pAtragataH parigRhyate, tasya mAtrA - maryAdA, mAtrAzabdasya maryAdAvAcitvenApi rUDhatvAt yathoktam- " ISadarthakriyAyoge, maryAdAyAM paricchade / parimANe dhane ceti, mAtrAzabdaH prakIrtitaH // 1 // " lepamAtratayA, kimuktaM bhavati 1-lepamekaM maryAdIkRtya na khalpamapyanyat sannidadhIta, yadvA parimANArtho'yaM mAtrAzabdaH, lakSaNe tRtIyA, tato'yamarthaH - lepamAtrayeti yAvatA pAtramupalipyate tAvatparimANamapi sannidhiM na kurvIta, AstAM bahumityabhiprAyaH, 'saMyato' yatiH, kimityevaM pAtrAdyupakaraNasannidhirapi na kartavya ityAha- 'pakkhi 'tti pakSIva pakSI, yathA pakSI For Parana Prato Use Onl ra pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~39~ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||16|| niyukti: [243...] (43) 14 uttarAdhya. bRhadvRttiH // 26 // prata sUtrAMka ||16|| patantaM trAyata iti patraM-pakSasaJcayaM 'samAdAya' gRhItvA brajati, evaM bhikSurapi 'patte'tti pAtramupalakSaNatvAccheSopa- kSulakanikaraNaM cAdAya parivrajediti sambandhaH, kIDaga ?-nirapekSo' nirabhilASaH, tasya vA vinAzAdau zokAkaraNato nira-4 granthIyam. pakSo-nirabhiSyakSa tathA ca pratidinamasaMyamapalimanthabhIrutayA pAtrAyupakaraNasannidhikaraNe'pi na doSa ityarthaH, athavA yadi lepAmAtrayA'pi sannidhiM na kurvIta kathamAgAmini dine bhoktavyamityAha-pakSIva nirapekSaH, pAtraM patadhAdibhAjanamattanniryogaM ca samAdAya prajed-bhikSArtha paryaTed , idamuktaM bhavati-madhukaravRttyA hi tasya nirvahaNaM, tarikaM tasya sannidhinA ? iti sUtrArthaH / / samprati yaduktaM 'kRtaM labdhyA bhakSayediti, tatra kathaM tallAbha iti tadupAyamAhayadvA-yaduktaM 'nirapekSaH pariprajediti tadabhivyaktIkartumAha esaNAsamio lajU, gAme aniyaocare / appamatto pamattehi, piMDavAta gavesae // 17 // vyAkhyA-SaNAyAm-utpAdanagrahaNagrAsaviSayAyAM samyagitaH-sthitaH samitaH eSaNAsamitaH, prAdhAnyAca ihai|SaNAyA evopAdAnaM, prAyastadbhAve IryAbhASAdisamitisambhava iti jJApanArtha vA, anena nirapekSatvamuktaM, 'lajjU'tti || lajjA-saMyamastadupayogAnanyatayA yatirapi tathoktaH, ApatvAce nirdezaH, grAme upalakSaNatvAnnagarAdau ca 'aniyataH' // 269 // aniyatavRttiH 'caredU' viharet , anenApi nirapekSatevoktA / caraMzca kiM kuryAdityAha-'apramattaH' pramAdarahitaH san 2 'pamattehiti pramattebhyo gRhasthebhyaH, te hi viSayAdipramAdasevanAt pramattA ucyante, 'piNDapAtaM' bhikSAM 'gaveSayed dIpa anukrama [176] THROmanorm pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~40 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||18|| niyukti: [243...] prata sUtrAMka ||18|| anveSayediti sUtrArthaH // itthaM prasaktAnuprasaktyA saMyamakharUpamuktaM, taduktau ca nirgrandhakharUpaM, sampratyatraivAdarotpAdanArthamAha evaM se uyAhu aNuttaranANI aNuttaradasI aNuttaranANadasaNadhare / arahA NAyaputte bhayavaM vesAlIe viyAhie // 19 // timi // vyAkhyA-'evam ' amunA prakAreNa 'se' iti bhagavAn 'udAhutti udAhRtavAn 'anuttarajJAnI' sarvotkRSTajJAnavAn / nanu cAnuttarajJAnIti matvarthIyena na bhavitavyaM, bahuvrIhiNaiva tadarthasyoktatvAt , satyam , anuttarajJAnazabdo'yaM gaurakharazabdavat saMjJAprakAra eva, kevalajJAnavAcakatvAt asya, tato gaurakharaSadaraNyamityAdivanna doSaH, nAsyottaramastItyanuttaraM tathA pazyatItyanuttaradazI, sAmAnyavizeSagrAhitayA ca jJAnadarzanayorbhedaH, yata uktam-"jaM sAmaNNaggahaNaM dasaNameyaM bisesiyaM nANaM"ti, anuttare jJAnadarzane yugapadupayogAbhAve'pi labdhirUpatayA dhaarytiitynuttrjnyaandrshndhrH| nanu prAguktAbhyAM vizeSaNAbhyAmasvArthasyoktatvAt kathaM na paunaruktyam !, ucyate, asthAnyAbhiprAyatvAt , atra hi anuttarajJAnyanuttaradarzIti bhedAbhidhAnena jJAnadarzanayorbhinnakAlamAha, tatazca mA bhUdupayogavallandhidvayamapi bhinnakAlabhAvIti vyAmoha ityupadizyate jJAnadarzanadharaH, arhati devAdibhyaH pUjAmityahan , sa cArthAttIrthakRt , jJAtaH-udA1 yatsAmAnyagrahaNaM darzanametat vizeSitaM jJAnam // 1 // dIpa anukrama [178] CREACKS JAMEducational For any pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra sUtrakramAMka ||18|| vartate, mUla saMpAdane mudraNadoSAt ||19|| iti likhitaM ~41 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [6], mUlaM [-1 / gAthA ||18|| niyukti: [243...] kSullakanigranthIyam. la prata sUtrAMka uttarAdhya. rakSatriyaH sa ceha prastAvAt siddhArthaH tasya putro jJAtaputraH-vartamAnatIrthAdhipatirmahAvIra itiyAvat 'bhagavAn samagraizvaryAdimAn , 'vesAlIya'tti vizAlA:-ziSyAH tIrtha yazaHprabhRtayo vA guNA vidyante yasyeti vizAlikaH "ini ThanA" (ata ini ThanI pA05-2-115) viti Than , yadvA vizAlebhyaH-uktakharUpebhyo hita iti hitArthe ThanpratyayaH15 // 270 // (tasmai hitam pA05-1-5), tatazca vizAlIyaH 'viyAhie'tti vyAkhyAtA sadevamanujAsurAyAM parSadi vizeSeNA-1 nanyasAdhAraNAtmakenAkhyAtA-kathayitA, kecittvadhIyate-'evaM se udAhu arihA pAse purisAdANIe bhagavaM besA lIe buddhe pariNivue ti spaSTameva, navaramarhanniti sAmAnyoktAvapi prakramAt mahAvIraH, pazyati samastabhAvAn kevadalAlokenAvalokata iti pazyaH, tathA puruSazcAsau puruSAkAravartitayA AdAnIyazca AdeyavAkyatayA puruSAdAnIyaH, puruSavizeSaNaM tu puruSa evaM prAyastIrthakara iti khyApanArtha, puruSairvA''dAnIyo jJAnAdiguNatayA puruSAdAnIya iti sUtrArthaH // itiH parisamAptau, avImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAH, te ca puurvvdvaacyaaH| iti zrIzAtyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM SaSTamadhyayanaM samAptamiti // // // // // ||18|| ACCE%*daka dIpa anukrama [178] Tara // iti zrIzAntyAcAyiTIkAyAM zrIkSullakanimranthIyaM SaSThamadhyayanaM samAsam // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM-6 parisamAptaM ~42 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [178] Jam Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) niryukti: [244] adhyayanaM [7], mUlaM [--] / gAthA ||18...|| // vyAkhyAtaM kSullaka nirgranthIyaM SaSThamadhyayanaM sAmprataM saptamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane nirgranthatvamuktaM taca rasagRddhiparihArAdeva jAyate, sa ca vipakSe'pAyadarzanAt, taca dRSTAntopanyAsadvAreNaiva parisphuTaM bhavatIti rasamRddhidopadarzakorabhrAdidRSTAntapratipAdakamidmamadhyayanamArabhyate, ityanenAbhisambandhenAyAtasyAdhyayanasyopakramAdidvAracatuSTayamupavarNyaM tAvadyAvannAmaniSpannanikSepe urazrIyamiti nAma, ata urabhranikSepamAhanikkhevo u urabbhe cautriho duviho ya hoi dabaMmi / AgamanoAgamao noAgamao a so tiviho // vyAkhyA- 'nikSepaH' nyAsaH, tuH pUraNe, 'urane' uranaviSayaH 'caturvidhaH' catuSprakAraH, nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt, tatra nAmasthApane kSuNNe eva iti dravyorabhramAha - dvividho bhavati 'dravya' iti dravyaviSayaH, AgamanoAgamataH, tatrAgamata urabhrazabdArthajJaH tatra cAnupayuktaH, noAgamataH punaH, casya punararthatvAt, 'sa' iti dravyoratraH 'trividhaH' | tribheda iti gAthArthaH // traividhyamevAha jANagasarIrabhavie tabairitte a so puNo tiviho / egabhavia baddhAU abhimuhao nAmagoe a // 245 // vyAkhyA -- jJazarIrorana urabhrazabdArthajJasya siddhazilAta lagataM zarIramucyate, bhavyazarIrorabhrastu yastAvadurazabdArtha jAnAti kAlAntare ca jJAsyati tasya yaccharIraM, 'tadvyatiriktazca' tAbhyAM jJazarIrabhavyazarIrorabhrAbhyAM vyatirikto For the Only pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atha adhyayanaM - 7 "aurabhIya" Arabhyate ~ 43~ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [178] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 271 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [245] adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA ||18...|| bhinnaH tadvyatiriktaH, caH samucaye, 'sa' tadvyatiriktaH punaH 'trividhaH' tribhedaH, traividhyamevAha - ekasmin bhaye tasmi - nevAtikrAnte bhAvI ekabhaviko yo'nantara eva bhaye urabhratayotpatsyate, tathA sa evorabhrAyurvandhAnantaraM baddhamAyuraneneti baddhAyuSka ucyate, tRtIyamAha - 'abhimuhato nAmagoe ya'tti AryatvAdabhimukhanAmagotraztha, tatrAbhimukhe-sa| mmukhe antarmuhUrtAnantarabhAvitayA nAmagotre urabhrasambandhinI yasya sa tathoktaH, antarmuhUrtAnantaramevorabhrabhavabhAvIti gAthArthaH // bhAvorabhramadhyayananAmanibandhanaM cAha - urabhAuNAmagoyaM veyaMto bhAvao u orabho / tatto samuTTiyamiNaM urabbhijjanti ajjhayaNaM // 246 // vyAkhyA-- urabhra- UraNakaH tasyAyuzca nAma ca gotraM corabhrAyurnAmagotraM, yadudayAdurabhro bhavati, 'vedayan' anubhavan 'bhAvato' bhAvamAzrityorabhraH, tuzabdaH paryAyAstika matametaditi vizeSaNArthaH, 'tato' bhAvorabhAd dRSTAntatayehAbhidheyA| tsamutthitam - utpannamidamiti prastutaM yasmAditi gamyate, 'urabhijjaM 'ti urazrIyaM grahAditvAccaiSikaThapratyayaH 'itI' ti tasmAd adhyayanaM prAguktaniruktamucyata iti zeSa iti gAdhArthaH // uranasyaiva ceha prathamamucyamAnatvAdvahuvaktavyatyAccetthamuktam, anyathA hi kAkiNyAdayo'pi dRSTAntA ihAbhidhIyante eva, tathA cAha niyuktikRt orakhabhe a kAgiNI aMbae a vavahAra sAgareM ceva / paMcee diTTaMtA uravibhajami ajjhayaNe // 247 // For Parna Prat Education intentional aurazrI | yAdhya. 7 ~44~ // 271 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [248] prata sUtrAMka ||18|| xi vyAkhyA-'urana' uktarUpaH 'kAkiNiH' viMzatikapardakAH 'uranbhe yati cazabdasya bhinnakramatvAt kAkiNizca aMbae yatti AmrakaM ca-AmraphalaM, vyavahArazca-krayavikrayarUpo vaNigdharmaH, casya gamyamAnatvAt , sAgarazva-samudraH, caH sarvatra samuccaye, evo'vadhAraNe, bhinnakramazcaivaM yojyate-paJcaivaite na tu nyUnAdhikAH 'dRSTAntA' udAharaNAni 'urabhrIye' 18 urabhrIyanAmnyadhyayana iti gAthArthaH // samprati yadarthasAdhAdurabhrasya dRSTAntatA tadupadarzanAyAha AraMbhe rasagiddhI duggatigamaNaM ca paccavAo ya / uvamA kayA urabbhe urabbhijassa nijuttI // 248 // | vyAkhyA-ArambhaNaM ArambhaH-pRthivyAdhupamardaH, raseSu-madhurAdiSu gRddhiH-abhikAjA rasagRddhiH, durgatigamanaM canarakatiryagAdiSu ca paryaTanaM, pratyapAyacehaiva zirazchedAdiH, vakSyati hi "siraM chettUNa bhujati tti zirazchedAdAtaraudropagatasya durgatipAte duHkhAnubhavanAdirupamA-sAdRzyopadarzanarUpA, prakramAdebhirevArambhAdibhirathaiH 'kRtA' vihitA 'urabhre urabhraviSayA, idamuktaM bhavati-sAmpratakSiNo hi viSayAmiSagRnavastAMstAnArambhAnArabhante, Arabhya copacitakarmabhiH kAlazaukarikAdivadihaiva duHkhamupalabhya narakAdikAM kugatimApnuvantItyurabhrodAharaNatA ihopadazyate, kAkiNyAdisAdharmyadRSTAntopalakSaNaM caitad, 'uranIyasya niyukti'riti nigamanametaditi gAthArthaH // ityavasito nAmaniSpananikSepaH, samprati sUtrAlApakanikSepAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatItyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam jahA''esaM samuhissa, koi poseja elayaM / oyaNaM javasaM dejA, posejAvi sayaMgaNe // 1 // dIpa anukrama [178] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~450 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [248...] yAdhya prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhyA vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAse, Adizyate-AjJApyate vividhavyApAreSu parijano'sminnAyAta ityAdezaH-a- auratrIbRhadvRttiH / bhyarhitaH prAhuNakastaM samuddizya' Azritya yathA'sau sameSyati samAgatavainaM bhokSyata iti 'kazcit ' paralokApAya |nirapekSaH 'poSayet' puSTaM kuryAt 'elakam ' UraNakaM, kathamityAha-'odana' bhaktaM, tadyogyazeSAnopalakSaNametat ,M // 272 / / yavasa' mudgamASAdi 'dadyAt ' tadaato Dhokayet , tata eva poSayet , punarvacanamAdarakhyApanAya, apiH sambhAvane, & sambhAvyata evaivaMvidhaH ko'pi gurukamati, 'svakAGgaNe' svakIyagRhAGgaNe, anyatra niyuktakAH kadAcinnaudanAdi dAsyantItikhakAGgaNa ityuktaM, yadi vA 'posejA visayaMgaNe'tti vizantyasmin viSayo-gRhaM tasyAGgaNaM viSayAGgaNaM tasmin , athavA viSayaM-rasalakSaNaM vacanavyatyayAd viSayAnvA gaNayan-saMpradhArayan dharmanirapekSa iti bhAvaH, ihodAharaNaM sampradAyAdavaseyaM, jahego UraNago pAhuNayaNimittaM posijjati, so pINiyasarIro suNhAto haliddAdikayaMgarAgo kayakapaNacUlato kumAparagA ya taM nANAvihehiM kIlAvisesehiM kIlAyeMti, taM ca vacchago evaM lAlijamANaM daTTaNa mAUe heNa ya goviyaM dohaeNa ya tayaNukaMpAe mukkamavi khIraM Na pivati roseNaM, tAe pucchio bhaNati-ammo ! esa zaMdiyago sabehiM| 1 yathaika karaNakaH prAghUrNakanimittaM poSpate, sa pInazarIraH sukhAto haridrAdikRtAGgarAgaH kRtakarNacUlakaH kumArAca taM nAnAvidhaiH ||272 // krIDAvizeSaiH krIDayanti, taM ca vatsa evaM lAlyamAnaM dRSTvA mAtrA bahenaiva gopitaM dohakena ca tadanukampayA muktamapi kSIraM na picati ropeNa, tayA pRSTo bhaNati-amba ! eSa nanditakA sabai - - dIpa anukrama [179] -- Fm ParmmaraPINaatimom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~46 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||2|| niyukti: [249] prata sUtrAMka ||2|| eehiM amhasAmisAlehiM ahahiM javasajogAsaNehiM taduvaogehiM ca alaMkAravisesehiM alaMkArito putta iva paripAlijati, ahaM tu maMdabhagyo sukkANi taNANi kAhevi labhAmi, tANivi Na pajjattagANi, evaM pANiyaMpi, Na yamaM ko'vi lAleti / tAe bhaNNati-putta ! AuracinnAI eyAI, jAI carai nNdio| sukattaNehiM lADhAhi, eyaM dIhAulakkhaNaM // 249 // jahA Auro mariukAmo jaM maggati patthaM vA apatthaM vA taM dijati se, evaM so paMdito mArijihiti jadAga 4 tadA pecchihisi, iti suutraarthH|| tato'sau kIdRzo jAtaH 1 kiM ca kurute ? ityAha tao sa puDhe paribbUDhe, jAyamede mahoyare / pINie vipule dehe, AdesaM parikakhae // 2 // 4 vyAkhyA-'tata ityodanAdidAnAddhetau paJcamI, 'sa' ityuranaH 'puSTa' upacitamAMsatayA puSTibhAk 'parivRDhaH prabhuH / 1 retarasmatsvAmizyAlairADhyairyavasayogyAzanaistadupayogaizvAlaGkAravizeSairalaDkRtaH putra iva paripAlyate, ahaM tu mandabhAgyaH zuSkANi / tRNAni kadApi labhe, tAnyapi na paryAptAni, evaM pAnIyamapi, na ca mAM ko'pi lAlayati / vayA bhaNyate-putra ! AturacihAni etAni, yAni gharati nandikaH / zuSkatRNairyAparyatat dIrghAyulakSaNam // 1 // yathA Aturo marnukAmo yanmArgayati padhyamapathyaM vA tahIyate tasmai, evaM sa nandiko mArayiSyate yadA tadA prekSayiSye dIpa anukrama [180] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~474 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [181] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 273 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||3|| niryukti: [249...] adhyayanaM [7], samartha itiyAvat 'jAtamedA' upacitacaturthadhAtuH ata eva 'mahodaraH' bRhajjaTharaH 'prINitaH' tarpitaH, yathAsamayamupaDhaukitAhAratvAt, ebhireva ca hetubhiH 'vipule' vizAle 'dehe' zarIre sati "yasya ca bhAvena bhAvalakSaNa" miti (pA0 (2-3-37) saptamI, kimityAha - AdezaM 'pratikAGkSati' pratipAlayati, pAThAntarataH 'parikAGkSati' icchati, na cAsya tattvattaH pratipAlanamicchA vA sambhavati, ataH pratikAGkSatIva pratikAGkSatItyupamArtho'vagantavyaH, evaM parikAGkSatItyatrApi iti sUtrArthaH // sa kimevaM cirasthAyI syAdityAha z jAva na ejati Aeso, tAtra jIvati se'duhI / aha pattaMmi Aese, sIsaM chettRNa bhujati // 3 // vyAkhyA- 'yAvaditi kAlAvadhAraNe 'neti' nAyAti, ko'sau ? -AdezaH, tAvat nottarakAlaM 'jIvati' prANAn dhArayati, 'se'duhi 'tti akAraprazleSAt sa ityurabhro'duHkhI sukhI san, athavA badhyamaNDana mivAsyaudanadAnAdinIti tattvato duHkhitaivAsyeti duHkhI, 'aha pattaMmi Aese' athAnantaraM 'prApte' Agate Adeze zritA asmin prANA iti ziraH tacchittvA dvidhA vidhAya bhujyate, tenaiva khAminA prAhaNakasa hiteneti zeSaH / samprati sampradAyazeSamanustriyate- tato so vacchago taM naMdiyagaM pAhuNagesa Agaesu vadhijamANaM dahuM tisito'vi bhaeNaM mAUe thaNaM NAbhi1 tataH sa vatsataM nanditakaM prAghUrNakeSvAgateSu vadhya (hanya) mAnaM dRSTvA tRSito'pi bhayena mAtuH stanyaM nAbhi For Permat& Preate Use One aurazrI yAdhya. 7 ouston nimit pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 48~ // 273 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [182] moueatum nem [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||4|| niryukti: [249...] adhyayanaM [7], lasaMti, tAe bhaNNati-kiM puta ! bhayabhIto'si ?, NeheNa paNDayaMpi maM Na piyasi, teNa bhaNNai-amma ! kato me thaNAbhilAso ?, NaNu so barAto maMdito ajja kehivi pAhuNaehiM AgaehiM mamaM aggato viNiggayajIho vilolanayaNo vissaraM rasaMto attANo asaraNo mArito, tambhayAto kato me pAumicchA ?, tato tAe bhaNNati-putta ! NaNu tadA ceba te kahiyaM, jahA AuraciNNAI evAI0, esa tesiM vivAgo aNupatto / esa diTTaMto iti sUtrArthaH // itthaM dRSTAntamabhidhAya tamevAnuvadan dArzantikamAha - jahA khalu se ora bhe, AesAe smiihie| evaM vAle ahammiTThe, Ihati nirayAjyaM // 4 // vyAkhyA- 'yathA' yena prakAreNa 'khalu' nizcayena 'sa' iti prAguktasvarUpa urabhraH 'AdezAya' AdezArthaM 'samIhitaH' kalpitaH san yathA'yamasmai bhavitetyAdezaM parikAGkSati ityanuvartate, 'evam' amunaiva nyAyena 'bAlaH' ajJo'dharmo-dharma| vipakSaH pApamitiyAvat sa iSTaH-abhilaSito'syetya dharmiSThaH, AhitAbhyAdeza kRtigaNatvAdiSTazabdasya paranipAtaH, yadvA 10 lapyati, tayA bhaNyate - kiM putra ! bhayabhIto'si ?, khehena prastutAmapi mAM na pibasi, tena bhaNyate-amba! kuto me stanyAbhilASaH ?, nanu sa varAko nandiko'ya kedhvapi prAcUrNakeSvAgateSu mamAgrato vinirgata jir3o bilolanayano vikharaM rasan atrANo'zaraNo mAritaH, tadbhayA tkuto me pAtumicchA 2 tatastayA bhaNyate - putra ! nanu tadaiva tubhyaM kathitaM yathA- AturacihnAnyetAni0, eSa teSAM vipAko'nuprAptaH eSa dRSTAntaH / For Pet & Pre Us On pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~49~ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA ||5-7|| niyukti: [249...] yAdhya.7 prata bRhadRttiH sUtrAMka ||5-7|| uttarAdhya. 'dharmaguNayogAdadharmo'tizayenAdharmo'dharmiSThaH, Ihata ibehate vAJchatIva tadanukUlacAritayA, kiM tat ?-'narakAyuSka' narakajIvitamiti sUtrArthaH // uktamevArtha prapaJcayitumAha hiMse bAle musAbAI, aDANami vilovae / aNNadattahare teNe, mAI kaNhuhare saDhe // 5 // // 274 // itdhIvisayagiddhe ya, mahAraMbhapariggahe / bhujamANe suraM maMsaM, parivUDhe paraMdame // 6 // ayakakarabhoI ya, tuMdile ciya lohie / AuyaM narae kaMkhe, jahA''esaM va elae // 7 // vyAkhyA-hinastItyevaMzIlo hiMsraH-khabhAvata eva prANavyaparopaNakRt 'bAlaH' ajJaH, pAThAntarazca krudhyati-hetumantareNApi kupyatItyevaMdhA krodhI, mRSA-alIkaM vadati-pratipAdayatItyevaMzIlo sRpAvAdI, 'adhvani' mArge| |'bilumpati' muSNAtIti bilopakA, yaH pathi gacchato janAn sarvakhaharaNato luNTati, 'aNNadattahari ti anyebhyo / TU dattaM-rAjAdinA vitIrNa harati apAntarAla evAcchinattyadattaharaH, anyo'dattam-anisRSTaM harati-Adace anyAdattaharaH-grAmanagarAdiSu cauryakRt , ata eva 'bAlaH' ajJaH, vismaraNazIlasmaraNArthametaditi na paunaruktyaM, sarvAvasthAsu vA bAlavakhyApanA, pAThAntarazca stenaH' stanyenaivopakalpitAtmavRttiH, yadvA-anyAdattaharaH anyAdattaM grndhicchedaa-18|||27|| dinopAyenApaharati stenaH kSatrAdikhananeneti vizeSo, 'mAyI' vaJcanaikacittaH, 'kaNhuharaH' kaNhu kasvArtha hariSyAmItyevamadhyavasAyI 'zaThaH' vakrAcAraH / tathA striyazca viSayAzca strIviSayAH teSu gRddhaH-abhikADhAvAn strIviSayagRddhaH, dIpa anukrama [183. -185] ARRoursd TAN Tu Panumaramaniwom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~50 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||5-7|| niyukti: [249..] X prata sUtrAMka ||5-7|| caH prAgvat , mahAn-aparimitaH ArambhaH-anekajantUpaghAtakRyApAraH parigrahazva-dhAnyAdisaJcayo yasya sa tathoktaH, lAbhuAnaH' abhyavaharan , 'surAM' madirAM, 'mAMsaM' pizitaM, 'parivUDhe'tti parivRDhaH prabhurupacitamAMsazoNitatayA takriyA| samartha itiyAvat , ata eva parAn-anyAn damayati-yatkRtyAbhimatakRtyeSu pravartayatIti parandamaH, kiMca-ajaH-- chAgastasya karkara-yacanakavadbhakSyamANaM karkarAyate taceha prastAvAnmedodanturamatipakkaM vA mAMsaM tadbhojI vA, ata eva | 'tundilaH' jAtabRhajaTharaH, citam-upacayaprAptaM lohita-zoNitamasyeti citalohitaH, zeSadhAtUpalakSaNametat ,X | 'AyuH' jIvitaM, 'narake' sImantakAdau kAGkSati tadyogyakArambhitayA, kamiva ka iva ? ityAha-jahAesaM va eDae'tti Adezamiva yathaiDakaH-uktarUpaH / iha ca 'hiMse' ityAdinA sAryazlokenArambha uktaH, 'bhuMjamANe sura'mityA|dinA cArdhadvayena rasaddhiH, 'AyuSka mityAdinA cArdhena durgatigamanaM, tatpratipAdanAcArthataH pratyapAyAbhidhAnamiti | sUtratrayArthaH // idAnIM yaduktam 'Ayurnarake kAr3hatI ti, tadanantaramasau kiM kurata ityAha, yadvA sAkSAdaihikApAyadarzanAyAha AsaNaM sapaNa jANaM, vitte kAmANi bhujiyaa| dassAharDa.dhaNaM hicA. vahaM saMciNiyA rayaM // 8 // tato kammagurU jaMtU, pacuppaNNaparAyaNe / aebba AgayA 'kakhe, maraNataMmi soyati // 9 // 1 AgayAesetti ttiikaa| dIpa anukrama CAX [183. -185] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~51 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [--1 / gAthA ||8-9|| niyukti: [249...] 14 bRhaddhRttiH prata sUtrAMka ||8-9|| R uttarAdhya. vyAkhyA-AsanaM zayanaM yAnamiti prAgvat , navaraM bhuktveti sambandhanIyaM, 'yitte'tti vittaM dravyaM, 'kAmAn mano-1 | aurazrIzabdAdIn 'bhuktvA' upabhujya,duHkhenAtmanaH pareSAM ca duHkhakaraNena suSThu-AdarAtizayenAhRtam-upArjitaM duHkhAhRtaM,yadvA yAdhya.7 prAkRtatvAt duHkhena saMhiyate-mIlyate smeti duHsaMhRtaM dhanaM' dravyaM hitvA' AsanAdhupabhogena ghRtAdyasadvayayena ca tyaktvA, // 27 // tathA ca mithyAtvAdikarmabandhuhetusambhavAd 'bahu' prabhUtaM 'saJcitya' upAya rajaH' aSTaprakAraM karma, tataH kimityAha 'tato'tti tato rajaHsaJcayAt tako vA saJcitarajAH, karmaNA gururiva guruH adhonarakagAmitayA karmaguruH, 'jntuH'| prANI 'pratyutpannaM' vartamAnaM tasminparAyaNaH-tanniSThaH pratyutpannaparAyaNaH, etAvAneva loko'yaM,yAvAnindriyagocaraH' iti / nAstikamatAnusAritayA paralokanirapekSa itiyAvat , 'aeva'tti ajaH-pazuH, sa ceha prakramAdurabhrastadvat 'AgayAesetti prAkRtatvAdAgate-prApte Adeze-pAhuNake, etena prapazcitajJavineyAnugrahAyoktameyorabhradRSTAntaM smArayati, kimityAha 'maraNAnte' prANaparityAgAtmani, avasAne zocati, kimuktaM bhavati ?-yathA''deze Agate urabhra uktanItyA zocati, datathA'yamapi dhiGmA viSayacyAmohata upArjitagurukarmANaM, hA ! kedAnI mayA gantavyamityAdipralApataH khidyate, atyantanAstikasyApi prAyastadA zokasambhavAditi sUtradvayArthaH / / anenaihikApAya uktaH, samprati pArabhavikamAha- // 275 / / tao Au parikkhINe, cutadehA vihiNsgaa| AsuriyaM disaM bAlA, gacchaMti avasA tamaM // 10 // vyAkhyA-'tataH' zocanAnantaraM 'tako vA' upArjitagurukA 'Au'tti Ayupi tadbhavasambandhini jIvite | dIpa anukrama [186 -187] R pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~52 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||10|| dIpa anukrama [18] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||10|| niryuktiH [249...] adhyayanaM [7], 'parikSINe' sarvathA kSayaM gate, kadAcidAyuHkSayasyA''vIcimaraNena prAgapi sambhavAdevamucyate, 'cyutaH ' bhraSTo 'dehAt ' zarIrAt, pAThAntaratastu 'cyutadeho' apagate hatyazarIraH ''vihiMsakaH ' vividhaprakAraiH prANighAtakaH, 'AsuriyaM'ti avidyamAnasUryAm, upalakSaNatvAdvahanakSatravirahitAM ca dizyate nArakAdityenAsyAM saMsArIti dik tAm, arthAt bhAvadizam, athavA raudrakarmakArI sarvo'pyasura ucyate, tatazvAsurANAmiyamAsurI yA tAmAsurIyAM dizaM narakagatimityarthaH, 'bAlaH' ajJo gacchati - yAti 'avazaH' karmmaparavaH zo, vacanavyatyayAca sarvatra bahuvacananirdezo vyAptikhyApanArtho vA, yathA naika evaMvidhaH kintu bahava iti, 'tamIti tamoyuktatvAt tamaH, devagaterapyasUryatvasambhavAt tadvayavacchedAya dizo vizeSaNaM, tato'rthAnnarakagatim uktaM hi - - " NibaMdhayArata masA vavagayagaha caMdasUraNakkhattA" ityAdi| svarUpakhyApakaM vA dvitIyaM vyAkhyAnamiti sUtrArthaH // samprati kAkiNyAnadRSTAntadvayamAha- jahA kAgiNIe he, sahassaM hArae nro| abhapatthaM aMbarga bhocA, rAyA rajjaM tu hArae // 11 // vyAkhyA- 'yathA' ityudAharaNopanyAsArthaH, 'kAkiNyAH' uktarUpAyAH 'heu'ti hetoH kAraNAt 'sahasraM' dazazatAtmakaM, kArSApaNAnAmiti gamyate, 'hArayet' nAzayetat 'naraH' puruSaH / atrodAharaNasampradAyaH 1 nityAndhakAratamasA vyapagatagrahcandrasUryanakSatrAH / For Parana Praten notaro org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~53~ Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||28|| dIpa anukrama [189] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 276 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA || 11 || niryukti: [249...] adhyayanaM [7], ego damago, teNa virtti kareMteNa sahassaM kAhAvaNANa ajjiyaM, so ya taM gahAya sattheNa samaM samihaM patthito, teNa bhattaNimittaM rUpago kAgiNIhiM bhinno, tato diNe diNe kAgiNIe bhuMjati, tassa ya abasesA egA kAgaNI, sA | vissAriyA, satye pahAvie so ciMteti mA me rUpago bhiMdiyo hohitti NaulagaM egattha goveDaM kAgiNINimittaM Niyatto, sAvi kAgiNI antreNa haDA, so'vi Naulato aNNeNa diTTho Thavijato, sobi taM ghetUNa Naho, pacchA so gharaM gato soyati / esa dito, tathA 'apathyaM' ahitam 'Amrakam AmraphalaM 'bhuktvA' abhyavahRtya 'rAjA' iti nRpatiH 'rAjya' pRthivIpatitvaM, 'tuH' avadhAraNe bhinnakramazca tena hArayedeva, sambhavatyeva asyApathyabhojino rAjyaharaNamityakSarArthaH / bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam - 1 eko dramaka:, tena vRttiM kurvatA sahasraM kArSApaNAnAmarjitaM sa ca tad gRhItvA sArthena samaM svagRhaM prasthitaH tena bhaktanimittaM | rUyakaH kAkiNIbhyo bhinnaH, tato dine dine kAkiNyA bhujhe, tasya cAvazeSA ekA kAkiNI, sA vismRtA, sArthe pradhAvite sa cintayatimA me rUpyako bhettavyo bhaviSyatIti nakulakamekatra gopayitvA kAkiNInimittaM nivRttaH, sA'pi kAkiNI anyena havA, so'pi nakulako'nyena dRSTaH sthApyamAnaH so'pi taM gRhItvA naSTaH pazcAtsa gRhaM gataH zocati / eSa dRSTAntaH / Education international For Personal & Prva Use On aurazrI yAdhya. 7 ~54~ // 276 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA ||11|| niyukti: [249...] CO prata sUtrAMka ||11|| - jahA kassai rapaNo aMbAjipaNeNa visUiyA jAyA, sA tassa vejehiM mahatA jatceNa tigicchiyA, bhaNito ya-11 jadi puNo aMbANi khAsi to viNassati, tassa ya atIva pIyANi aMbANi, teNa sadese sake aMbA ucchaadiyaa| aNNayA assavAhaNiyAe Niggato saha amaJceNa, asseNa avahario, asso dUraM gaMtUNa parissaMto Thito, egaMmi vaNasaMDe cUyacchAyAte amaceNa bArijamANo'vi NiviTTho, tassa ya heTe aMbANi paDiyANi, so tANi parAmusati, pacchA agghAti, pacchA cakkhiuM Nibuhati, amaco vArei, pacchA bhakkheuM mato / iti sUtrArthaH // 4 itthaM raSTAntamabhidhAya dATontikayojanAmAha evaM mANussagA kAmA, devakAmANa aMtie / sahassaguNiyA bhujo, Au~ kAmA ya dibviyA // 12 // vyAkhyA-'evaM' kAkiNyAmakasadRzA manuSyANAmamI mAnuSyakAH, gotrapratyayAntatvAt "gotracaraNAduni"ti 1 yathA kasyacit rAjJa AmrAjINena visUcikA jAtA, sA tasya vaidyairmahatA yatnena cikitsitA, bhaNikhazca-yadi punarAmrANi khAdipyasi tadA vinaDDayasi, tasya cAtIva priyANi AmnANi, tena svadeze sarvANyAmrANyutsAditAni / anyadA azvavAhanikAyai nirgataH sahAmAyena, azvenApahRtaH, azvo dUra gatyA parizrAntaH sthitaH, ekasmin vanakhaNDe cUtacchAyAyAmamAtyena vAryamANo'pi niviSTaH, tasya cAdhastAt AmrANi patitAni, sa tAni parAmRzati, pazcAdAjighrati, pazcAt khAdayituM nispRzati, amAtyo vArayati, pazvAkSayitvA mRtH| FOL- RXXX dIpa As anukrama [189] DIREducatimmimaramod Fmramatswastle:om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~55 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA ||12|| niyukti: [249...] prata sUtrAMka ||12|| uttarAdhya pA(pA04-3-126) buJ 'kAmAH' viSayAH, 'devakAmAnA' devasambandhinAM viSayANAm 'antike samIpe, antikopAdAnaM / aurabhrIbRhadRttiH ca dUre'navadhAraNamapi syAditi, kimityevam ?,ata Aha-'sahasraguNitAH sahasratADitA 'bhUyaH' atizayena bahu, bahUnalayAdhya7 vArAnityarthaH, manuSyAyuHkAmApekSayeti prakramaH, anenaiSAmatibhUyastvaM sUcayan kArpopaNasahasrarAjyatulyatAmAha, 'AyuH || // 277 // jIvitaM, kAmAca-zabdAdayaH, 'diviya'tti divi bhavA divyAH "dhuprAgapAgudapratIco yadi"ti (pA04-2-101) diyat , ta eva divyakAH, iha cAdau 'devakAmANa aMtie'tti kAmamAtropAdAne'pi 'AuM kAmA ya diviya'tti Ayu lApo'pyupAdAnaM tatratyaprabhAyAdInAmapi tadapekSayaivaMvidhatvakhyApanArtha, yadvA 'sUcanAt sUtra'miti pUrvatrApyAyupaH sUci4 tatvAdadoSa iti sUtrArthaH / / manuSyakAmAnAseva kAkiNyAnaphalopamatvaM bhAvayitumAha ___ aNegavAsAnauyA, jA sA paNNavao ThiI / jAiM jIyaMti tummehA, jANa vAsasayAue // 13 // wi vyAkhyA-anekAni-bahUni tAni cehAsaGkhayeyAni varSANi-vatsarANi teSAM nayutAni-sahayAvizeSANi varNanayu-15 sAgyanekAni ca tAni varSanayutAni ca anekavarSanayutAni "kharo'nyo'nyasya" iti prAkRtalakSaNAt sakArAkAradIrghatvam , evamanyatrApi kharAnyatvaM bhAvanIyaM,yadivA'nekAni varpanayutAni yeSu tAnyanekavarSanayutAni, ubhayatrArthAt plyo| pamasAgaropamANItiyAvat , nayutAnayanopAyastvayam-caturazItivarSalakSAH pUrvAGgaM, taca pUrvAzana guNitaM pUrva, pUrva (krameNekAnaviMzativArAn)caturazItilakSAhataM nayutAjhaM,nayutAGgamapi caturazItilakSAbhitADitaM nayutaM,kevamucyata ityaa| dIpa anukrama [190] ||277 // (EducatomiN pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~56~ Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||13|| niyukti: [249...] prata sUtrAMka ||13|| daha-'yA se'ti prajJApakaH ziSyAn pratyevamAha-yA sA bhavatAmasmAkaM ca pratItA, prakarSaNa jJAyate vastu-satattvamanayeti / prajJA-heyopAdeyavivecikA buddhiH sA vidyate'syAsau prajJAvAn , 'atizAyane matup' atizayazcAsyA heyopAdeyayoH hAnopAdAnanivandhanatvamihAbhimataM tatazca kriyAyA apyAkSiptatvAt yadivA nizcayanayamatena kriyArahitA prajJAP'pyapraveti prajJayaiva kriyA''kSipyate tataH prajJAvAn jJAnakriyAvAnityuktaM bhavati, tasya prajJAvataH sthIyate'nayA'rthAt devabhava iti sthitiH-devAyuH, adhikRtatvAt divyakAmAzca, tAni ca kIdRzItyAha-yAnyanekavarNanayutAni divyasthiterdivyakAmAnAM ca viSayabhUtAni 'jIyante' hAryante, taddhetubhUtAnuSThAnAnAsevaneneti bhAvaH, pAThAntarato 'hArayanti vA,' ke te?-duSTA-viparyayAdidoSaduSTatvena medhA-vastukharUpAvadhAraNazaktireSAM te durmedhasaH, viSayairjitA jantava iti gamyate, kadA punastAni durmedhaso viSayIyanta ityAha-Une varSazatAyuSi, anenAyuSo'lpatvAt manuSyakAmAnAmapyalpatAmAha, yadivA prabhUte vAyuSi pramAdenaikadA hAritAnyapi punarjIyeran , asmiMstu saMkSiptAyuSyekadA hAritAni hAritAnyeva, bhagavatazca vIrasya tIrthe prAyo nyUnavarpazatAyuSa eva jantava itItthamupanyAsaH, ayaM cAtra bhAvArtha:-alpaM manuSyANAmAyurviSayAzceti kAkaNyAmraphalopamAH, devAyurdevakAmAzcAtiprabhUtatayA kArSApaNasahasra1bhUmanindAprazaMsAsu, nityayoge'tizAyane / saMvandhe'sti vivakSAyAM, bhavanti matuvAdayaH / / 1 / / ityukteH dIpa anukrama [191] SOMEdition pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~57 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||14|| niyukti: [249...] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||14|| uttarAdhya. rAjyatulyAH, tato yathA dramako rAjA ca kAkaNyAmraphalakRte kArSApaNasahasraM rAjyaM ca hAritavAn , evamete'pi durma-14 aurabhIpUdhaso'lpataramanuSyAyuHkAmArthe prabhUtAn devAyuHkAmAn hArayantIti sUtrArthaH // samprati vyavahArodAharaNamAha jahA ya tiSiNa vaNiyA, mUlaM ghetUNa niggyaa| ego'stha labhate lAbha, ego mUleNa aago||14|| yAdhya, 7 // 2781118 vyAkhyA-'yathA' iti prAgvat , 'caH' pratipAdita dRSTAntApekSayA samuccaye, trayo 'yaNijaH' pratItAH 'mUlaM' rAzi nIvImitiyAvat gRhItvA 'nirgatAH' svasthAnAtsthAnAntaraM prati prasthitAH, prAptAzca samIhitaM sthAnaM, tatra ca gatA-18 nAm eko vaNikakalAkuzalaH 'atra' eteSu madhye 'labhate' prApnoti 'lAbha' viziSTadravyopacayalakSaNam , 'ek'| teSvevAnyataro yastathA nAtinipuNo nApyatyantAnipuNaH samUleNe ti mUladhanena yAvat gRhAnnItaM tAvataivopalakSitaH 'AgataH' khasthAna prApta iti sUtrArthaH // tadhA ego mUlaMpi hArittA, Agao tattha vANio / vavahAre uvamA esA, evaM dhamme vijANaha // 15 // vyAkhyA-'ekaH' anyataraH pramAdaparo dyUtamadyAdiSvatyantamAsaktacetAH 'mUlamapi' uktarUpaM 'hArayitvA' nAza-2 yitvA 'AgataH' prAptaH svasthAnamityupaskAraH, evaM sarvatrodAharaNasUcAyAM sopaskAratA draSTavyA, 'tatra' teSu madhye vaNikA eva vaannijH| atra ca sampradAyaHjahA egassa vANiyagassa tinni puttA, teNa tesiM sahassaM sahassaM dinnaM kAhAvaNANaM, bhaNiyA ya-eeNa vavahari-13/ // 278 // 1 yathaikasya vaNijakhayaH putrAH, tena tebhyaH sahasraM sahasra dattaM kArSIpaNAnA, bhaNitAca-etena vyavahatya dIpa anukrama [192] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~58~ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||15|| niyukti: [249...] prata sUtrAMka ||15|| 4 / UNa aittieNa kAleNa ejAha, te taM mUlaM ghettUNa NiggayA saNagarAto, pithappithesu paTTaNesu ThiyA, tatthego bhoya-21 gacchAyaNavajaM jUyamajamaMsavesAvasaNavirahito vihIe yavaharamANo vipulalAbhasamanito jAto, bitito puNa mUlamayi devaMto lAbhagaM bhoyaNacchAyaNamallAlaMkArAdisu uvabhujati, Na ya acAdareNa vavaharati, tatito na kiMci saMghava harati, kevalaM jUyamajamaMsavesagaMdhamallataMbolasarIrakiyAsu appeNeva kAleNa taM dacaM NiviyaMti, jahAvahikAlassa | haispurmaagyaa| tattha jo chinnamUlo so sabassa asAmI jAto, pesae uvacarijati, vitito gharavAvAre Niutto bhatta-II pANasaMtaTroNa dAyacabhottacesu vavasAyati, tatito gharavittharassa sAmI jaato| keti paNa kahaMti-tini vANiyagA||2|| 4 patteyaM 2 vavaharaMti, tatthego chinnamUlo pesattamuvagato, keNa vA saMvavahAraM kareu ?, acchinnamUlo puNaravi vANijAe| bhavati, iyaro baMdhusahito modae, esa ditttthto| I 1 iyatA kAlenAgacchata / te tanmUlyaM gRhItvA nirgatAH khanagarAt , pRthak pRthak pattaneSu sthitAH, tatraiko bhojanAcchAdanavarja gRtamaya-12 mAMsavezyAvyasanavirahito vIbhyAM vyavaharana vipulalAbhasamanvito jAtaH, dvitIyaH punaH mUlamapi dravyAyamANo lAbhaM bhojanAcchAdanamA-2 lyAlaGkArAdipUpabhuGkte, na cAtyAdareNa vyavaharati, tRtIyo na kiJcitsaMvyavaharati, kevalaM yUtamadyamAMsavezyAgandhamAlyatAmbUlazarIrakriyAsu alpe4 naiva kAlena tavyaM niSThitamiti, yathAvadhikAlena svapuramAgatAH / tatra pazchinnamUlaH sa sarvasyAsvAmI jAtaH, preSye upacaryate, dvitIyo gRhanyApArera niyukto bhaktapAnasaMtuSTo na dAtavyabhoktavyeSu vyavasyati, tRtIyo gRhavistArasya svAmI jAtaH / kecitpunaH kathayanti-trayo vaNijaH pratyeka pratyekaM vyavaharanti, tatraikazchinnamUla: preSyatvamupagataH, kenaiva saMvyavahAraM karotu ?, acchinnamUla: punarapi vANijyAyai bhavati, itaro bandhusahito modate, eSa dRSTAntaH / 20 mavidavato dIpa anukrama [193]] SamEducatan intamational For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~59~ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [194] uttarAdhya bRhadvRttiH // 279 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||16|| niryuktiH [249...] adhyayanaM [7], samprati sUtramanukhiyate - 'vyavahAre' vyavahAraviSayA 'upamA' sAdRzyaM 'eSA' anantaroktA 'evaM' vakSyamANanyAyena 'dharme' dharmaviSayAmevopamAM 'vijAnIta' avabudhyadhvamiti sUtrArthaH // kathamityAha mANusataM bhave mUlaM, lAbho devagaI bhave / mUlaccheeNa jIvANaM, naragatirikkhattaNaM dhuvaM // 16 // vyAkhyA- 'mAnuSatvaM' manujatvaM 'bhavet' syAt mUlamiva mUlaM, khargApavargAtmakataduttarottaralAbhahetutayA, tathA | lAbha iva lAbhaH manujagatyapekSayA viSayasukhAdibhirviziSTatvAt 'devagatiH' devatvAvAptirbhavet, evaM ca sthite kimityAha-- 'mUlacchedena' mAnuSatvagatihAnyAtmakena 'jIvAnAM' prANinAM 'narakatiryaktvaM' narakatvaM tiryaktvaM ca tadgatyAtmakaM 'dhruvaM' nizcitam ihApi sampradAyaH- tinni saMsAriNo sattA mANussesu AyAtA, tatthego maddavajavAdiguNasaMpanno majjhimAraMbhapariggahajuttoM kAlaM kAUNa kAhAvaNa sahassamUlatthANIyaM tameva mANussattaM paDilahati, bitito puNa sammahaMsaNa carittaguNa suparidvato sarAgasaMjameNa laddhalAbhavaNiya iva deyesu upavanno, tatito puNa hiMse vAle musAvAtI ithetehiM pucabhaNitehiM sAvajjajogehiM bahiuM chinnamUlavaNiya iva NAragesu tiriesu vA uvavajjatitti sUtrArthaH // 1 trayaH saMsAriNaH sattvA mAnuSeSvAyAtAH, tatraiko mArdavArjavAdiguNasaMpanno madhyamArambhaparigrahayuktaH kAlaM kRtvA kArSApaNasahasramUlasthAnIyaM tadeva mAnuSatvaM pratilabhate, dvitIyaH punaH samyagdarzanacAritraguNamuparisthitaH sarAgasaMyamena labdhalAbhavaNigiva deveSUtpannaH, tRtIyaH punarhisro vAlo mRSAvAdItyetaiH pUrvabhaNitaiH sAvayayogaiH varttitvA chinnamUlavaNigiva nArakeSu tiryakSu vat / Education intemational For Personal Prat Use On aurazrI yAdhya. 7 ~60~ // 279 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||17|| niyukti: [249...] fotech prata sUtrAMka ||17|| yathA mUlacchedena narakatiryaktvaprAptiH tathA khayaM sUtrakRdAha__ duhao gatI bAlassa, AvatI vhmuuliyaa| devattaM mANusattaM ca, jaM jie loluAsaDhe // 17 // vyAkhyA-'duhato'tti dvidhA dviprakArA, gasyata iti gatiH, sA ceha prakramAnnarakagati stiryaggatizca, kasyetyAhabAlasya' dvAbhyAM rAgadveSAbhyAmAkulitasya, 'Avaiti AgacchatyApatati vadha:-prANighAtaH, upalakSaNatvAnmahArambhamahAparigrahAnRtabhASaNamAyAdayazca mUlaM-kAraNaM yasyAH sA vadhamUlikA, yadivA-dvidhA gatirvAlasya, bhavatIti gamyate, tatra ca gatasya 'AvaI'ti Apat , sA ca kIdRzItyAha-vadho-vinAzastADanaM vA mUlam-AdiryasyAH sA vadhamUlikA, vadhagrahaNAcchedabhedAtibhArAropaNAdiparigrahaH, labhante hi prANino narakatiryakSu vividhA vadhAcApadaH, kimisyevam !, ata Aha-'devatvaM devabhavaM 'mAnuSatvaM' manujabhavaM 'yada' yasmAt 'jito' hArito 'lolayAsaDhe'tti lolatApizitAdilAmpaTyaM tadyogAjanturapi tanmayatvakhyApanArtha lolatetyuktaH, zAkhyayogAcchaThaH-vizvastajanavaJcakaH, tato lolatA cAsau zaThazca lolatAzaThaH, iha ca lolatA paJcendriyavadhAyupalakSaNaM, tathA ca narakahetutvAbhidhAnametat , yaduktam-"mahAraMbhayAe mahApariggayAe kuNimAhAreNaM paMceMdiyavaheNaM jIvA jerayAuyaM NiyacchaMti" zaTha ityanena tu zAThyamuktaM, taca tiryaggatihetuH, uktaM ca-"mAyA tairyagyonasye" (tattvArthe a06-sU017) ti, atazcAyamAzayaH 1 mahArambhatayA mahAparigrahatayA mAMsAhAreNa paJcendriyavadhena jIvA nairayikAyuniyamayanti / dIpa anukrama [195] Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~61~ Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA ||18|| niyukti: [249...] auradhI yAdhya. 7 4 prata sUtrAMka ||18|| uttarAdhya.8-yato'yaM bAlo lolatAzaThaH tato narakagatitiryaggatinivandhanAbhyAM lolatAzaThatvAbhyAM devatvamanujatve hAritasyA- soktarUpA dvividhaiva gatiH sambhavati, evaM ca mUlacchedena jIvAnAM narakatiryaktvamucyate, mUlaM hi manuSyatvaM lAbhazca bRhadvRttiH devatvam , ubhayorapi tayohAraNAditi sUtrArthaH // punarmUlacchedameva smrthyitumaah||28|| tato jie saI hoi, duvihaM duggatiM gate / dullahA tassa ummajA, ahAe sucirAdavi // 18 // | vyAkhyA-tataH' devatvamAnuSatvajayanAt tako vA bAlaH 'jiya'tti vyavacchedaphalatvAdvAkyasya jita eva: hai satitti sadA bhavati 'dvividhAM' nArakatiryagbhedAM, dunindAyAM, duSTA-ninditA gatirdurgatistAM gataH' prAptaH, sadAjitatvamevAbhivyanakti-'durlabhAH' duSprApAH 'tasyeti devamanujatve hAritavato bAlasya 'ummajatti sUtratvAdunma-11 janamunmajA-narakatiryaggatinirgamanAtmikA, syAdetat-ciratarakAlenonmajA'sya bhaviSyati, ata Aha-'addhAyAM' kAle arthAdAgAminyAM, kiM khalpAyAmeva ?, ityAha-sucirAdapItsaddhAzabdenaiva kAlAbhidhAnAt sucirAcchabdaH prabhUtatvamevAha, tato'yamarthaH-anAgatAddhAyAM prabhUtAyAmapi, bAhulyAcetthamuktam , anyathA hi kecidekabhavenaiva tata hai uddhRtya muktimapyAmuvantyeveti sUtrArthaH // itthaM pazcAnupUrvyapi vyAkhyAnamiti pazcAdukte'pi mUlahAriNyupanaya- mupadaya mUlapravezinyabhidhAtumAha-yadvA vipakSApAyaparijJAnatayaivopAdeye pravRttiriti pazcAduktamapi mUlahAriNamA-1 dAvupadazyaMtadAha dIpa anukrama [196] // 28 // For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~62 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||19|| dIpa anukrama [197] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||19|| niryuktiH [249...] adhyayanaM [7], evaM jiyaM sapehAe, tuliyA bAlaM ca paMDiyaM / mUliyaM te pavissaMti, mANusa joNimiti je // 19 // vyAkhyA- 'evam' uktanItyA 'jie'ti sunyatyayAjitaM DolatayA zAkhyena ca devamanujatve hAritaM vAlamiti prakramaH, 'sapehAe' tti samprekSya samyagAlocya, tathA tolayityeva tolayitvA guNadoSavattayA paribhAvya, yadivaivaM jitaM samyag - aviparItA prekSA- buddhiH samprekSA tayA tolayitvA, kam ? - 'bAlaM' casya bhinnakramatvAt 'paNDitaM ca' tadviparItam, athavA manuSyadevagatigAminam, iha ca dvitIyavyAkhyAyAmevaM jitamiti bAlasya vizeSaNaM, na tu paNDitasya, asambhavAt tathA ca sati mUle bhavaM maulikaM-mauladhanaM te pravezayantIva pravezayanti, mUlapravezakavaNiksadRzAsta ityabhiprAyaH ye kimityAha - 'mANussaM'ti manuSyANAmiyaM mAnuSI tAM 'yonim ' utpattisthAnam 'AyAnti' Agacchanti, bAlatvaparihAreNa paNDitatvamAsevamAnA ye ta iti sUtrArthaH // yathA ca mAnuSIM yonimAyAnti tathA cAha mAyAhiM sikkhAhiM, je narA gihi subvayA / urviti mANusaM joNIM, kammasacA hu pANiNo // 20 // vyAkhyA - vividhA mAtrA - parimANamAsAM vimAtrAH - vicitra parimANAH tAbhiH parimANavizeSamAzritya visara - zIbhiH 'zikSAbhiH' prakRtibhadrakatvAdyabhyAsarUpAbhiH uktaM hi - " cauhiM ThANehiM jIvA maNuyAuM baMdhaMti, taMjahA| pagatibhayAe pagativiNIyayAe sANukosayAe amacchariyAe "tti 'ye' ityavivakSitavizeSAH 'narAH puruSAH, 1 caturbhiH sthAnairjIvA manujAyurvaghnanti, tayathA prakRtibhadrakatayA prakRtivinItatayA sAnukrozatayA amatsaritayA / Jan Education intemational For Person Prat janetary org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~63~ Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||20|| niyukti: [249...] L uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 28 // prata irikC sUtrAMka ||20|| 'gRhiNa te gRhasthAH 'suvratAca' dhRtasatpuruSavratAH, te hi prakRtibhadrakatvAdyabhyAsAnubhAvata eva na vipadyapi viSI- auratrIdanti sadAcAraM vA nAvadhIrayantItyAdiguNAnvitAH, idameva ca satAM vrataM, laukikA apyAhu:-"vipadyubaiH syaM / yAdhya.7 padamanuvidheyaM ca mahatA, priyA nyAyyA vRttimalinamasubhaGge'pyasukaram / asanto nAbhyarthyAH suhRdapi na yAcyastanu-31 dhanaH, satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidam ? // 1 // " AgamavihitavratadhAraNaM tvamISAmasambhavi, devagatihetutayaiva tadabhidhAnAt , ta IdRzAH kimityAha-upayanti 'mANusaM'ti mAnuSIM-mAnuSasambandhinI 'yonim' uktarUpAM karmaNA-manovAkAyakriyAlakSaNena satyA-avisaMvAdinaH karmasatyAH, 'huH' avadhAraNe, tataH kammesatyA eva santaH, tadasatyatAyAstiryagyonihetutvenokatvAt , tathA ca vAcaka:-"dhUrtA naikRtikAH stabdhA, lubdhAH kApeTikAH zaThAH / vividhA te prapadyante, tiryagyoni duruttarAm // 1 // " ityAdi, pAThAntaratazca 'karmasu arthAnmanuSyagatiyogyakriyArUpeSu sakkA-abhiSvaGgavantaH karmasaktAH prANinaH-jIvAH, iha ca naragrahaNe'pi prANigrahaNaM devAdiparigrahArthamiti na |punaruktam / yadivA-vimAtrAdibhiH zikSAbhirye narA gRhisutratAH yattadornityAbhisambandhAt te mAnuSIM yonimupayA|nti, kimityevam ?, ata Aha-'kammasaccA hupANiNo tti huzabdo yasmAdarthe, yasmAt satyAni-avandhyaphalAni // 28 // kammoNi-jJAnAvaraNAdIni yeSAM te satyakarmANaH prANinaH, nirupakramakarmApekSaM caitaditi sUtrArthaH // samprati labdhalAbhopanayamAha dIpa anukrama [198] %E31-9 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~64 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA ||21|| niyukti: [249...] prata sUtrAMka ||21|| jesiM tu viulA sikkhA, mUliyate aticchiyA / sIlavaMtA savisesA, addINA jaMti devayaM // 21 // vyAkhyA-'yeSAM tu' yeSAM punaH 'vipulA' niHzaGkitatvAdisamyaktvAcArANuvratamahAvratAdiviSayatvena vistIrNA 'zikSA' grahaNAsevanAtmikA, astIti gamyate, mUle bhavaM maulika-mUladhanamiva mAnuSatvaM, ta evaMvidhAH, viuTTiyatti atiTTiyatti aticchiyaci pAThatraye'pi atikrAntAH-ullacitavanta ityarthaH, yadvA'tikamya-ullaGaya, kIrazAH santaH 1-zIla-sadAcAraH aviratasamyagdazAM viratimatAM tu dezasaviramaNAtmakaM cAritraM tadvidyate yeSAM te zIla-| vantaH, tathA saha vizeSeNa-uttarottaraguNapratipattilakSaNena vartanta iti savizeSAH, ata eva 'adInAH kathaM vayamamutra bhaviSyAma iti vaiklavyarahitAH paripahopasargAdisambhave vA na dainyabhAja ityadInAH 'yAnti' prApnuvanti, devabhAvo | devatA saiva daivataM / nanu tattvato muktigatireva lAbhaH, takimiha tatparihArato devagatirukteti ?, ucyate, sUtrasya | trikAlaviSayatvAt, muktezcedAnIM viziSTa saMhananAbhAvato'bhAvAddevagatezca "chevaDheNa u gammai cattAri u jAva AdimA kappA" iti vacanAcchedaparivartisaMhananinAmidAnIMtanAnAmapi sambhavAdevamuktamiti sUtrArthaH / prastutamevArtha nigamayannupadezamAhaevaM adINavaM bhikkhU, agAriM ca vijaanniyaa| kahannu jiJcamelikkhaM, jiccamANo na saMvide // 22 // 1 sevArtena tu gamyate catvAro yAvadAdimAH kalpAH dIpa anukrama [199] m aintenang For any pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~65 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||22|| niyukti: [249...] uttarAdhya. bRhadRttiH prata // 282 // sUtrAMka ||22|| vyAkhyA-'evam' amunA nyAyena lAbhAnvitaM 'adINava'nti dIlavatau dInavantaM na tathA'dInavantam-adInaM, auradhIdainyarahitamityarthaH 'bhikSu' yatim 'agAriNaM' ca gRhasthaM 'vijJAya' vizeSeNa tathAvidhazikSAvazAdevamanujagAmitva yAdhya.7 lakSaNena 'jJAtvA' avagamya, yatamAna iti zeSaH, 'katham ? kena prakAreNa ?, na kathaJcidityarthaH, 'nuH' vitarke, 'jica ti sUtratvAt jIyeta-hAryeta vivekI, tatpratikUlaiH kapAyodayAdibhiriti gamyate, 'IdRkSam' antaroktaM devagatyAtmaka hai lAbha jicamANo'tti vAzabdasya gamyamAnatyAjjIyamAno vA-hAryamANaH, taireva kaSAyAdibhiH 'na saMvidaMtti sUtratvAnna saMvitte-na jAnIte yathA'hamebhirjIye iti, kathaM nvitIhApi yojyate, tato'yamartha:-kathaM nu na saMvite?, saMvitta eva,7 jAnIta eva jJaparijJayA, pratyAkhyAnaparijayA ca tannirodhaM prati pravartata eva, ityevaM ca vadan kAkopadizati-yata evaM tato yUyamapyevaM jAnAnA yathA na devagatilakSaNaM lAbhaM jIyedhvaM kapAyAdibhistathA yatadhvaM, kathaJcijIyamAnAzca samyam / vijJAya tatpratIkArAyaiva pravartadhyamiti, yadvA-evamadInavantaM bhikSumagAriNaM ca vijJAya yatamAno 'jicaMti jIyate hAryate atiraudrairindriyAdibhiH AtmA taditi jJeyaM, taceha prakramAnmanuSyadevagatilakSaNam , 'elikkhaMti suvyatyayA-2 dAdIdRkSo'bhihitArthAbhijJaH kathaM nu jIyamAno na saMvitte?, api tu saMvitta eva, saMvidAnazca yathA na jIyeta tathA yatetetyabhiprAyaH / athavA-evamadInavantaM bhikSumagAriNaM ca labdhalAbhaM vijJAya yatamAnaH kathaM nu'jicaMti ApatvAjAyate-hAryate, viSayAdibhiriti gamyate, IkSa devagatilakSaNaM lAbhamiti zeSaH, ayamAzayo-yadi labhamAnAna vijJAtAH dIpa anukrama [200] FOOPMEGPTAITRON pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~66~ Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA ||23|| niyukti: [249...] 4%A 4-% % prata sUtrAMka ||23|| % syulAbho vA na tathAvidhastadA jayanamapi syAt , yadA tu labhamAnau bhikSvagAriNI dRzyete lAbhazca devatvalakSaNaH tadA kathamayaM jAnAno'pi janturjIyate ?, ata Aha-jIyamAno na saMvitte, kimuktaM bhavati ?-yayasI jIyamAno jAnIyAttadA tadupAyaparatayA na jIyeta, yadA tvasau viSayavyAmohato na jAnIte tadA jIyata eveti kimatra citram ? iti sUtrArthaH // samudradRSTAntamAha jahA kusagge udayaM, samudeNa samaM miNe / evaM mANussagA kAmA, devakAmANa aMtie // 23 // / vyAkhyA-'yathA' iti dRSTAntopanyAse, kuzo-darbhavizeSastasyAgraM-koTiH kuzAgraM tasmin 'udaka' jalaM, tatki||mityAha-'samudreNa' iti 'tAtsthyAttadyapadeza' itinyAyAt samudrajalena 'sama' tulyaM 'minuyAt' paricchindyAt , tathA kimityAha-'evam ' uktanItyA 'mAnuSyakAH kAmAH' manuSyasambandhinaH kAmA-viSayAH, mAnuSya vizeSaNaM | 4 tu teSAmevopadezArhatvAdviziSTabhogasambhavAca, 'devakAmAnAM divyabhogAnAm 'antike' samIpe, kRtA iti zeSaH, dUrasthitAnAM hi na samyamavadhAraNamityevamAha, kimuktaM bhavati ?-yathA'jJaH kazcit kuzAgrasthitaM jalabindumAlokya samudravanmanyate, evaM mUDhAzcakavAdimanuSyakAmAn divyabhogoSamAn adhyavasyanti, tattvatastu kuzAgrajalavindoriva samudrAnmanuSyakAmAnAM divyabhogebhyo mahadevAntaramiti sUtrArthaH / uktamevArtha nigamayannupadezamAha kusaggamittA ime kAmA, sanniruhami Aue / kassa herDa purA kAuM, jogakSemaM na saMghide ? // 24 // dIpa anukrama [201] ERESCRESS SamEducatm international Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~67 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||24|| niyukti: [249...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 28 // prata sUtrAMka ||24|| CHAR vyAkhyA-kuzAgrazabdena kuzAgrasthito jalavindurupalakSyate, tanmAtrAH-tatparimANAH 'ime' iti pratyakSAH 'kAmAH' aurabhIprakRtatvAnmanuSyaviSayAH, kadA ya ityAha-'sanniruddhe' atyantasaMkSise, yadvA sam-ekIbhAvena niruddhe-adhyavasAnA yAdhya.7 dibhirupakramaNakAraNairavaSTabdhe 'Ayupi' jIvite, anena manuSyAyuSo'lpatayA sopakramatayA vA kAmAnAmalpatyamuktaM, samRddhavAdyalpatopalakSaNaM caitad, asmiMstvartha ukte divyakAmAstu jaladhijalatulyA ityarthAgamyate, 'kassa heuMti sUtratvAt kaM hetu-kAraNaM 'purA kAuMti tata eva puraskRtya-Azriya, alabdhasya lAbho-yogo labdhasya ca paripAlanaM 4 -kSemo'nayoH samAhAro yogakSema, ko'rthaH ?-aprAptaviziSTadharmaprApti prAptasya ca paripAlanaM 'na saMvitte' na jAnIte, jana iti zeSaH, tadasaMvittau hi manuSyaviSayAbhiSvaGga eva hetuH, te ca dharmaprApyadivyabhogApekSayairvaprAyAH, tatastatyAgato vipayAbhilASiNApi dharma eva yatitavyamityabhiprAyaH, yadvA-yataH kuzAgramAtrA-darbhaprAntabadatyalpA ime kAmAH, te'pi na palyopamAdiparimitI drAdhIyasyAyupi, kintu 'sanniruddhe' saMkSipte AyuSi, tataH 'kassa heuMti kasmAddhetoH puraskRtyeva puraskRtya mukhyatayA'GgIkRtya, asaMyamamiti zeSaH, yogakSemam' uktarUpaM na saMvitte, bhAvArthastyabhihita eveti / / 4 suutraatheH|| itthaM dRSTAntapaJcakamuktaM, tatra ca prathamamurabhraSTAntena bhogAnAmAyatAyapAyabahulatvamabhihitam , AyatI cApA-1 jayabahulamapi yanna tucchaMna tatparihata zakyata iti kAkiNyAmaphalaraSTAntatastucchatvaM, tacchamapi ca lAbhacchedAtmakavya vahAravijJatayA''yavyayatolanAkuzala eva hAtuM zakta iti baNigvyavahArodAharaNam , AyavyayatolanA'pi ca dIpa anukrama [202] SamEducatim international For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~68~ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||25|| niyukti: [249...] prata sUtrAMka ||25|| kathaM kartavyeti samudradRSTAntaH, tatra hi divyakAmAnAM samudrajalopamatvamuktaM, tathA ca tadupArjanaM mahAnAyo'nupArjanaM tu mahAn vyaya iti tattvato darzitameva bhavati // iha ca yogakSemAsaMvedane kAmAnivRtta eva bhavatIti / tasya doSamAha iha kAmAniyahassa, attaTTe avarajjhati / succA neyAuaM maggaM, jaM bhujo paribhassati // 25 // da vyAkhyA-'iha' iti manuSyatve jinazAsane vA, prApta iti zeSaH, kAmebhyo'nivRttaH-anuparataH kAmAnivRttaH tasyAtmano'rtha AtmArthaH-aryamAnatayA vargAdiH 'aparAdhyati' anekArthatvAddhAtUnAM nazyati, yadvA-AtmaivAthai . AtmArthaH sa evAparAdhyati, nAnyaH kazcidAtmavyatirikto'rthaH sAparAdho bhavati, ubhayatra durgatigamaneneti bhaavH| Aha-viSayavAJchAvirodhini jinAgame sati kathaM kAmAnivRttisambhavaH ?, ucyate, 'zrutvA' AkarNya 'naiyAyika nyAyopapannaM 'mArga' samyagdarzanAdikaM muktipathaM yad bhUyaH' punarapi parinazyati, kAmAnivRttita iti zeSaH, ko'bhi-3 prAyaH ?-jinAgamazravaNAt kAmanivRttiM pratipanno'pi gurukarmatvAt pratipatati, ye tu zrutvApi tadapratipannAH zravaNaM hai 16ca yeSAM nAsti te kAmAnivRttA evetibhAvaH / yadvA-yadasau kAmAnivRttaH san zrutvA naiyAyika mArga bhUyaH paribhra-3 zyati-mithyAtvaM gacchati tadasyAtmArtha eva gurukarmAparAdhyati, anena mA bhUtkasyacinmUDhasya siddhAntamadhItyApyu dIpa anukrama [203] medication Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~69~ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [-1 / gAthA ||26|| niyukti: [249...] prata sUtrAMka ||26|| uttarAdhya.tpathasthitAn vilokya siddhAnta eva doSa iti tadanaparAdhitvamuktaM, paThyate ca-patto NeyAuyati spaSTamiti | auracI sUtrArthaH // yastu kAmebhyo nivRttastasya guNamAhabRhadvRttiH yAdhya. iha kAmA niyahassa, attaDhe nAvarajjhati / pUtidehaniroheNaM, bhave devetti me suyaM // 26 // // 28 // vyAkhyA-iha kAmebhyo nivRttaH kAmanivRttaH tasyAtmArthaH-khargAdiH 'nAparAdhyati' na bhrazyati, AtmalakSaNo vA'rtho | na sAparAdho bhavati, kiM punarevaM ?, yataH-pUtiH-kuthito dehaH-arthAdaudArikaM zarIraM tasya nirodhaH-abhASaH pUtidehanirodhaH tena 'bhavet ' syAt , prakRtatvAt kAmanivRtto 'devaH' saudharmAdinivAsI suraH, upalakSaNatvAt siddho vA, 'itI'tyetat mayA 'zrutam' AkarNitaM, paramagurubhya iti gamyate, anena khargAdyavAptiH AtmArthAnaparAdhe nimittamuktamiti sUtrArthaH // tatazca yadasAvApnoti tadAha ihI jutI jaso vanno, AuM suhamaNuttare / bhujo jattha maNussesuM, tattha se uvavajati // 27 // vyAkhyA-'RddhiH kanakAdisamudAyaH 'dyutiH' zarIrakAntiH 'yazaH' parAkramakRtA prasiddhiH 'varNaH' gAmbhIryAdiguNaiH zlAghA gaurAdi 'AyuH jIvitaM 'sakhaM' yathepsitaM viSayA(andhAgrama 7000)vAtAvAlhAdaH, na vidyate uttaraM 4-pradhAnamasmAdityanuttaram, idaM ca sarvatra yojyate, 'bhUyaH' punaH devabhavApekSametata. tatrApi ghanattarANyevaitAnyasya sambha-I davanti yatra yeSu 'manuSyeSu' manujeSu 'tatra' teSu 'seti so'yazabdArthovA, tato'nantaram 'utpadyate' jAyata iti suutraayH|| dIpa anukrama [204] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~70 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||28 -30|| dIpa anukrama [206 -208] uttarAdhya bRhadvRttiH [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA || 28-30|| niryuktiH [249...] evaM kAmAnivRttyA yasyAtmArtho'parAdhyati sa vAlaH itarastu paNDita ityarthAduktam // samprati punaranayoreva sAkSAtsvarUpaM phalaM copadarzayannupadezamAha - bAlassa parasa bAlasaM, ahammaM paDivajiA / cizcA dhammaM ahammiTTe, naraesRvavajjai // 28 // dhIrassa parasa dhIrataM savvadhammANuvattiNo / ciyA adhammaM dhammiTTe, devesu ubavajaha // 29 // tuliANa bAlabhAva, avAlaM caiva paMDie / caUNa bAlabhAvaM, abAlaM sevae muNI // 30 // sibemi // vyAkhyA- 'bAlasya' ajJasya 'pazya' avadhAraya 'bAlatvam ' ajJatvaM, kiM tadityAha - 'adharma' dharmavipakSaM viSayAsaktirUpaM 'pratipadya' abhyupagamya, paThyate ca - 'paDivajiNo' tti pratipAdino'vazyaMpratipadyamAnasya tyaktyA' apahAya 'dharma' viSayanivRttirUpaM sadAcAraM 'ahamiTTheti prAgvat 'narake' sImantakAdAvupalakSaNatvAt anyatra vA durgatAvutpadyate // tathA dhIH buddhistayA rAjata iti dhIraH- dhImAn paraSahAdyakSobhyo vA dhIraH tasya 'pazya' prekSasva 'dhIratvaM' dhIrabhAvaM, sarva dharma kSAntyAdirUpamanuvartate tadanukUlAcAratayA svIkuruta ityevaMzIlo yastasya sarvadharmAnuvartinaH, dhIratvamevAha- ' tyaktvA' hitvA adharma-viSayAbhiratirUpamasadAcAraM 'dhammiTTheti iSTadharmmA, yadivA-atiza yena dharmavAniti, iSTani "vinmatortugi" (pA0 5-3-65 ) ti matulope dharmiSTha iti deveSUpapadyata ityAha || yatazcaivamato yadvidheyaM tadAha - 'tolayitvA' iti prAgvat 'vAbhAva' vAtvam 'avAla'ti bhAvapradhAnatvAnnirdezasyAvAlatvaM dhIratvaM, 'caH' samuccaye, eveti prAkRtatvAdanukhAralopaH 'evam' anantaroktaprakAreNa 'paNDitaH' buddhimAn tyaktvA 'bAlabhAvaM' bAlatvam 'avAle'ti avAlatvaM 'sevate' anutiSThati 'muniH' yatiriti sUtratrayArthaH // 'itiH' parisamAptau travImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAH, te'pi prAgyadeveti sUtrArthaH // iti zrIzAnyAcArya| viracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmurazrIyamadhyayanaM samAptam // // aurazrI yAdhya. 7 pajya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH mani dIparatnasAgareNa saMkalita Agamasatra 231 malasatra 5] uttarAdhyayanAni malaM evaM zAntisariviracitA vattiH atra adhyayanaM 7 parisamAptaM ~71~ Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||30...|| niyukti: [250] prata sUtrAMka ||30|| // vyAkhyAtaM uratrIyAkhyaM saptamamadhyayanaM, sampratyaSTamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane rasagRddhe-& bharapAyavahulatvamabhidhAya tattyAga uktaH, sa ca nirlobhasyaiva bhavatIti iha nirlobhatvamucyate, ityanena sambandhenAyA tasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracarcA prAgvad yAvannAmaniSpannanikSepe kApilIyamiti nAma, ataH kapilanikSepamAhanikkhevo kavilaMmI caubiho duviho ya davaMmi / AgamanoAgamao noAgamao ya so tiviho 2504 vyAkhyA-'nikSepaH' nyAsaH 'kapile kapilaviSayaH 'caturvidhaH' catuSprakAro nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt , tatrAye| pratIte, 'dvividhaH' dvibhedo bhavati 'dravya' iti dravyaviSayaH, dvaividhyamevAha--Agamato noAgamataH, tatrAgamato. jAtA'nupayukto noAgamatazca sa 'trividhaH' tribheda iti gAthArthaH // traividhyamevAhajANagasarIrabhavie tabatiritte ya so puNo tiviho| egabhaviavaddhAua abhimuhaonAmagoe a 251/4 | vyAkhyA-kapilazabdArthajJazarIraM pazcAtkRtaparyAyaM jJazarIramityucyate, tadeva dravyakapilo, 'bhaviya'tti bhavyazarIraM. puraskRtakapilazabdArthajJatAtmakaparyAyaM dravyakapilaH, tayatiriktazca, sa tadyatiriktadravyakapilaH punaH 'trividhaH' tribhe4daH, traividhyamevAha-ekamaviko baddhAyuko'bhimukhanAmagotrazceti gAthArthaH // bhAvakapilamAha kavilAuNAmagoyaM veyaMto bhAvao bhave kvilo| tatto samuTTiyamiNaM ajjhayaNaM kAvilijaMti // 252 // dIpa anukrama [208] Dimtoucatmal pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM -8 "kApilIya" Arabhyate ~72 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||30|| dIpa anukrama [208] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 286 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [252] adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||30...|| vyAkhyA - kapilAyurnAmagotraM 'vedayan ' anubhavan 'bhAvataH ' bhAvamAzritya bhavet kapilaH, 'tataH' tasmAt samusthitam 'idaM' prastutam adhyayanaM 'kAvilijaM tti kApilIyamiti, ucyata iti zeSa iti gAthArthaH // kathaM punaridaM | kapilAtsamutthitamityAha kosaMbI kAsavajasA kavilo sAvatthi iMdadatto ya / ibbhe ya sAlibhadde dhaNasiTTi paseNaI rAyA // 253 // kavilo nizciyaparivesiAi AhAramittasaMtuTTe / vAvArio (ya) duhi mAsehiM so niggao ratiM // 254 // dakkhipaNe patthaMto baddho a tao a appio raNNo / rAyA se dei varaM kiM demI keNa te attho ? // 255 // jahA lAho tahA loho, lAhA loho pavaDati / domAsakayaM kajjaM, koDievi na niTThiyaM // 256 // koDiMpi demi ajjetti bhaNai rAyA pahiTThamuhavaNNo so'vi caiUNa koDiM samaNo jAo samiapAvo257 chammAse chaumattho aTThArasa joyaNAi rAyagihe / balabhaddappamuhANaM ikaDadAsANa paMcayame // 258 // aisese uppapaNe hohI aTTo imoti nAUNaM / addhANagamaNacittaM karei dhammaTTayA gIyaM // 259 // AsAmakSarArthaH sugama evaM, navaraM 'niciyaparivesiyAe'ti naityikapariveSikayA-pratidinaniyuktabhaktAcyA vAvArito'tti vyApArito- niyuktaH 'duhiM mAsehiM'ti dvAbhyAM mApakAbhyAM, "tAdarthye caturthI" (vArttikam) 'dakkhi ocatum intemation For Pet & Prate Use Over kApilI yAdhya. 8 ~73~ // 286 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||30...|| niyukti: [253-259] (43) prata sUtrAMka ||30|| paNa'ti prAkRtatvAdakSiNAM 'pahaTTamuhavaNNa'tti prahRSTaH-praharSavAn mukhavarNo-mukhacchAyA yasya sa tathA, mukhasya prahRSTa-2 datvAdupacArAttadvaparNo'pi prahRSTa uktaH, yadvA prahRSTamukhasyeva mukhavaNo yasya sa tathA, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, mAnasatvAca harSAdInAM mukhasyApi prahRSTatvaM rUDhita iti bhAvanIyam / 'ikDadAsANaMti ikkaDadAsajAtInAm 'atizeSe' atizaye 'hohI aTo imotti bhaviSyati artha:-prayojanam 'ayaM' pUrvasaGgatikacaurazatapaJcakapratibodhalakSaNa da iti jJAtvA ca 'addhANagamaNacittaMti adhvA-mArgastadgamane cittam-abhiprAyo'dhvagamanacittaM tatkarotIva karoti, tattvato hi kevalitvenAmanaskatvAnna tasyAbhiprAyakaraNasambhavaH, 'dhammaTTaya'ti ApatvAddharmArtha-tattvAvabodhatasteSAM dharmaH sthAdityevamathai 'gIya'ti casya gamyamAnatvAdgItaM ca-kharagrAmAnugatagItikAnivaddhamidamevAdhyayanaM karotIti yogaH, vartamAnanirdezastu sUtrasya trikAlagocaratAmAha, yadivA-'gIta'miti kharAdyanugamanena zabditamidamiti gamyate / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tatra ca sampradAyaH| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kosaMbIe NayarIe jitasattU rAyA, kAsavo baMbhaNo codasavijjAThANapArago, rAyaNo bahumato, vittI se uvakappiyA, tassa jasA NAma bhAriyA, tesiM putto kavilo NAma, kAsavo taMmi kavile khuDa 1 tasmin kAle tasmin samaye kauzAmbyAM nagaryA jitazatrU rAjA, kAzyapo brAhmaNaH caturdazavidyAsthAnapAragaH, rAjJo bahumataH, vRttistasmai upakalpitA, tasva yazA nAma bhAryA, tayoH putraH kapilo nAma, kAzyapastasmin kapile kSullaka dIpa anukrama [208] Sam Editainidinama Far F r ont pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~74 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||30...|| niyukti: [253-259] (43) prata sUtrAMka ||30|| uttarAdhya. lie ceva kAlagato, tAghe taMmi mae taM payaM rAyaNA aNNassa maruyagassa diNNaM, soya AseNa chatteNa ya dharijamA- kApilIbRhaddhRttiH paNa baghaha, taM daLUNa jasA paruNNA, kavileNa pucchiyA, tAe siTuM-jahA piyA te evaMvihAe iDDIe NigacchiyAio, yAdhya. teNa bhaNNati-kathaM 1, sA bhaNati-jeNa so vijAsaMpaNNo, so bhaNai-ahaMpi ahijjAmi, sA bhaNai-ihaM tuma // 287 // macchareNa Na koi sikkhaveti, vacca sAvatthIe nayarIe piimitto iMdadatto NAma mAhaNo so te sikkhAyehitti / so gato tassa sagAsaM, teNa pucchito-kao'si tumaM?, teNa jahAvattaM kahiyaM, so tassa sagAse ahi jiuM pytto| tattha sAlibhaddo NAma ibho, so se teNa uvajjhAeNaNevatiyaM davAvito, so tattha jimito 2 ahijai, dAsaceDI 3 daya taM parivesei / so ya hasaNasIlo tIe saddhiM saMpalagyo, tIe bhaNNai-tume me pIto, Na ya te kiMcivi, Navari mA 4 1eva kAlagataH, tadA tasmin mRte tatpadaM rAjJA'nyasmai marukAya (brAhANAya) dattaM, sa cAzvena chatreNa ca priyamANena brajati, taM dRSTvA | sAyazAH praruditA, kapilena pRSTA, tayA ziSTu-yathA pitA tabaivaMvidhayA RGkhyA nirgatavAna , tena bhaNyate-katham ?, sA bhaNati-yena sa || vidyAsaMpannaH, sa bhaNati-ahamapyadhIye, sA bhaNati-iha tvAM matsareNa na ko'pi zikSayati, braja zrAvastyAM nagaryA pitRmitramindradatto nAma brAhmaNaH sa tvAM zikSayiSyatIti / sa gatastatsakAza, tena pRSTaH-kuto'si tvaM ?, tena yathAvRttaM kathitaM, sa tatsakAze'dhyetuM pravRttaH / tatra | // 28 // zAlibhadro nAma ibhyaH, atha sa tena upAdhyAyena naiyikaM dApitaH, sa tatra jimito 2'bhyeti, dAsaceTI ca taM pariveSayati / sa ca hasanazIlastayA sArdha saMpralanaH, tayA bhaNyate-vaM me priyaH, na ca tava kiJcidapi, navaraM mA dIpa anukrama [208] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~75 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||30...|| niyukti: [253-259] prata sUtrAMka ||30|| rusiMjAsi, pottamullaNimittaM ahamaNNehiM 2 samaM acchAmi, iyarahAhaM tujjha ANAbhojA / aNNayA dAsINa maho dukkA sA teNa samaM NiviNNiyA, NihaM sA na lahai, teNa pucchiyA-kato te aratI , tIe bhaNNati-dAsImaho uyadvito, mamaM pattapupphAimolaM Nasthi, sahIjaNamajjhe viguppissaM, tAhe so adhirti pagato, tAe bhaNNati-mA adviti karehi, ettha dhaNoNAma siTThI, appabhAe ceva je NaM paDhamaM vaddhAvei se do suSaNNae mAsae dei, tatthimaM | gaMtUNa taM vaddhAvehi, AmaMti teNa bhaNiyaM / tIe lobheNa mA aNNo gacchihitti atipabhAe pesito, vaccaMto ya. ArakkhiyapurisehiM gahito baddho ya / tato pabhAe paseNaissa raNo uvaNIto, rAiNA pucchito, teNa smbhaa| yo kahito, rAyaNA bhaNito-jaM maggasi taM demi, so bhaNati-viciMtiuM maggAmi, rAyaNA tahatti bhaNie aso | 1 rUpaH, potamUlyanimittamahamanyairanyaiH samaM tiSThAmi, itarathA'haM tavAjJAbhoyA / anyadA dAsInAM maho Dhokate, sA tena samaM nirviANNA, nidrA sA na labhate, tena pRSTA-kutaste'ratiH ?, tayA bhaNyate-dAsImaha upasthitaH, mama patrapuSpAdimUlyaM nAsti, sakhIjanamadhye viju gupsye, tadA so'dhRti pragataH, tayA bhaNvate-mA'dhRti kArSIH, atra dhano nAma zreSThI, atiprabhAta eva yaH enaM prathamaM vardhayati tasmai dvau suvarNamASakau dadAti, tatremaM gatvA tvaM vardhApaya, omiti tena bhaNitaM / kyA lobhena mA'nyo gama ityatiprabhAte preSitaH, brajaMJcArakSakapuruSaihIto baddhazca / tataH prabhAte prasenajito rAjJaH upanItaH, rAjJA pRSTaH, tena sadbhAvaH kathitaH, rAjJA bhagitaH-yanmArgayasi tadAmi, sa bhaNativicintya mArgavAmi, rAjJA tatheti bhaNite azo dIpa anukrama [208] - - - SamEducatomotamatunt For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~76 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||30...|| niyukti: [253-259] prata sUtrAMka ||30|| uttarAdhya. gaNiyAe ciMteumAraddho-kiM dohiM mAsehiM sADigAbharaNe paDivAsigA jANavAhaNAujANovabhogA mama vayassANaM - kApilIpaJcAgayANa gharaMbhajjAcauTThayaM jaMcaNNaM uvaujaM?, evaM jAva koDIeviNa tthaaeti|ciNtNto suhajjhavasANo saMvegamAvaNNo / dayAdhya.8 vRhadvAttaH jAI sariUNa saryabuddho sayameva loyaM kAUNa devayAdiNNagahiyAyArabhaMDago Agato rAyasagAsaM, rAyaNA bhnnnnti||28|| kiM ciMtiyaM, so bhaNati-jahA lAbho tahA lobhoM' kaNThyaH, rAyA bhaNati-koDipi demi ajjotti bhaNati rAyA | pahaTTamuhavaNNo / so'vi caiUNa koDiM jAto samaNo samiyapAvo // 1 // chammAsA chaumattho Asi / itto ya rAyagihassa nayarassa aMtarA aTThArasajoyaNAe aDavIe balabhaddapAmokkhA ikaDadAsA NAma paMca corasayA acchaMti, NANeNa | jANiyaM-jahA te saMbujhissaMti, tato paTTito saMpatto ya taM paesaM, sohieNa (sAhieNa)ya divo kovi etiti Asa 10 kavanikAyAM cintayitumArabdhaH-kiM dvAbhyAM mAsAbhyAM zATikAbharaNe prativezikA yAnavAhanAtodyAnAmupabhogA (nAni udyAnopabhogAH) mama vayasyAnA parvAgatAnAM gRhaM bhAryopakaraNaM yaccAnyat upayogyam , evaM yAvat koTyA'pi na tiSThati / cintayana zubhAdhyavasAnaH saMvegamApano jAti smRtvA svayaMbuddho locaM svayameva kRtvA devatAdattagRhItAcArabhANDaka Agato rAjasakAza, rAjJA bhaNyate-ki cintitam / sabhaNati-yathA lAbhastathA lobhaH (lAbhAhobhaH pravardhate / dvimAsakanakenArthaH koTyAna nivarttate // 1 // ) / rAjA bhaNati-koTImapi // 28 // XdadAmi Aye iti bhaNati rAjA pramukhavarNaH / so'pi tyaktvA koTI jAtaH amaNaH zamitapApaH // 1 // paNmAsAn chadmasabhAlA / itazca rAjagRhasa nagarasya antarA ( avakAze) aSTAdazayojanAyAmaTavyAM balabhadrapramukhA ikaTadAsA nAma paJca caurazatAni tiSThanti, jJAnena | hAta-yathA te saMbhotsyante, tataH prasthitaH saMprAptazca taM pradeza, zodhitena (zodhakena ) ca dRSTaH ko'pyetIlyAsa dIpa anukrama [208] SamEducatmimamational FaramanaSPrwara timonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~77 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||1|| dIpa anukrama [209] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA || 1 || niryukti: [253-259] adhyayanaM [8], NIbhUto nAo jahA samaNagotti, amhaM paribhaviuM Agacchati, roseNa va gahito seNAvaisamIvaM NIto, teNa bhaNNati -muyaha eyaMti, te bhAMti khelAmo eteNaMti, tehiM bhaNNati-naccasu samaNagotti, so bhaNai-vAyaMtago Natthi, tAhe tANavi paMcavi corasyANi tAle kuTTeti so'vi gAyati dhruvagaM, "adhuve asAsayaMmI, saMsAraMmi dukkhapaurAe / kiM NAma taM hoja kammayaM ? jeNAhaM duggaI Na gacchejA // 1 // evaM savattha silogantare dhuvagaM gAyati 'adhuvetyAdi,' | tattha kei paDhamasiloge saMbuddhA, kei bIe, evaM jAva paMcavi sayA saMbuddhA paJcatiyatti / ityabhihitaH sampradAyo'vasitazca nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucAraNIyaM tacedam adhuve asAsayaMmi saMsAraMmi dukkhapaurAe / kiM nAma hoja taM kammayaM jeNAhaM duggaI na gacchejA // 1 // vyAkhyA -- sa hi bhagavAn kapilanAmA khayaMbuddhacaurasaGghAtasambodhanAyemaM dhrubakaM saGgItavAn, dhruvakalakSaNaM cedam10 zrIbhUtaH, jJAto yathA amaNaka iti, asmAn parAbhavitumAgacchati, ropeNa ca gRhItaH senApatisamIpaM nItaH tena bhaNyate-muzcainamiti, se bhaganti-krIDAma eteneti, tairbhaNyate nRtya zramaNaketi, sa bhaNati-vAdako nAkhi, tadA tAnyapi paJcApi caurazatAni tAlAn kuTTaya nti, so'pi gAyati dhruvakam - adhuve azAzvate saMsAre pracuraduHkhe / kiM nAma tadbhavetkarma ? yenAhaM durgatiM na gaccheyam // 1 // evaM sarvatra lokAntare bhuvakaM gAyati adhuvetyAdi, tatra kecit prathamaloke saMbuddhAH kecidvitIye, evaM yAvatpazcApi zatAni saMbuddhAni prabrajitAH iti / Jan Education international For Parsons Private Onl janor pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~78~ Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti : [259...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 28 // prata sUtrAMka ||1|| CCT- 2 'jaM gijai purva ciya puNa puNo sabakavavaMdhesu / dhuvayaMti tamiha tivihaM chappAyaM caupayaM dupayaM // 1 // " tatra dhruvo-yA kApilIekAspadapratibaddho na tathA'dhruvaH tasmin , saMsAra iti sambandhaH, bhramanti hyasmin anekeSu uccAvacasthAneSu jantayaH, teSAM / yAdhya.8 kacidanutpannapUrvatvAbhAvAd, uktaM ca vAcakaiH-"raGgabhUmina sA kAcicchuddhA jagati vartate / vicitraiH karmanepathryayaMtra, sattvene nATitam // 1 // " iti, zAzvataM-nityam avidyamAnaM zAzvatamasminniti azAzvatastasmin , saMsAra eva, azAzvataM hi sakalamiha rAjyAdi, tathA ca hArilavAcakaH-'ca laMrAjyaizcarya dhanakanakasAraH parijano, nRpAdvAlubhyaM ca calamamarasaukhyaM ca vipulam / calaM rUpA''rogyaM calamiha caraM jIvitamida, jano dRSTo yo vai janayati sukhaM so'pi sAhi calaH // 1 // " yadvA-dhruvo-niyo na tathA'bhuvastasmin , evaM ca kiyakAlAvasthAyitvamapyAza yeta ata Aha-15 zazcadbhavanAcchAzvataH na tayA'zAzcatastasmin , zathadbhabane hi bAdikSaNAvasthitirapi sambhavet , tanniSadhe tu tasyA api niSedhAtparyAyArthatayA taDitsampAtavat kSaNamAtrAvasthAyinItyuktaM bhavati, ekA vA padadvayam , upadezatvAdatizayakhyApakatvAcana paunaruktvaM, ka punaH IdRzi ?-saMsaranyasmin karmavazavartino jantava iti saMsArastasmin , 'dukkhapaurAe'tti pracurANyeva pracurakANi-prabhUtAni duHkhAni zArIramAnasAni yasmin sa tathA tasmin ,prAkRtatvAca sUtre evaM // 28 // nirdezaH, yadvA duHkhAnAM pracuraH Ayo-lAbho yasmin sa tathA tasmina, 'ki'bhiti prazne? 'nAmeti saMbhAvanAyAM vAkyAlaGkAre / 1 yadgIyate pUrvameva punaH punaH sarvakAvyabandheSu / dhuvakamiti tadiha vividha padrupadaM catuSpadaM dvipadaM (c)||1|| dIpa anukrama [209] % 018 SamEducatonintamasana arjunothianarm pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~79 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||2|| niyukti: [259...] prata sUtrAMka ||2|| yA bhavet ' syAt tat kriyata iti karma tadeva karmakam-anuThAna, yat kIdagiyAha-yena karmaNA hetau (pA02-3 23) tRtIyA' ahamityAtmAnaM nirdizati, 'durgati' narakAdikAM 'Na gaccheja'ti na gaccheyaM-na yAyAM, paThanti ca-je NAcaM duggaI to mucejatti sugamam , atra bhagavatazchitrasaMzayatve'pi muktigAmitayA durgatyasattve'pi ca pratiyodhyA 4. pUrvasaGgatikApekSamitvamabhivAnaM, nAgArjunIyAstuprathamapadamevaM paThanti-'adhumi mohagahaNae' tatra mudyate'nena jAna napi janturiti moho-darzanamohanIpAdiH tena gahano-gupilo mohagahanaH sa eva mohagahanAstasminniti sUtrArthaH // evaM ca bhagavatodgIte te'pyenameva dhruvakaM pratyudgAyanti tAlaM ca kuTTayanti, taizca pratyudgIte bhagavAnAhavijahittu puvvasaMjogaM na siNehaM kahiMci kugvijA / asiNeha siNehakarehiM dosapausehi muccaI bhikkhU // 2 // 6 vyAkhyA-'vihAya' vizeSeNa-tadananusmaraNAdyAtmakena hitvA-yaktvA, kamityAha-purA paricitA mAtRpitrAdayaH | A pUrvazabdenocante tata taiH, upalakSagatvAdanyaizva khajanadhanAdibhiH saMyogaH-sambandhaH pUrvasaMyogataM, tataH kimityAha na'neham ' abhiSakaM kacidvA'bhyantare vA vastuni 'kuvija'tti kuti, tathA ca ko guNa ityAha-asiNeha'tti prAkRtatvAdvisarjanIlope'lehaH-avidyamAnaprativandhaH, 'siNehakarehiti sunyatyayAdapergamyamAnatvAJca snehakarevapi dI-nehakaraNazIlepapiputrakalatrAdiSu, AstAmanyeSvityapizabdArthaH, 'doSapadaiH' aparAdhasthAnaH 'mucyate'tyajyate, kimukt| bhavati-niraticAracAritro bhavati, anuktaneho hi kalavAdyabhiSaGgAt doSapadamaticArarUpamApnuyAd, 'bhikSu dIpa anukrama [210] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~80 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||3|| niyukti: [259...] (43) kApilI bRhadvRttiH yAdhya.8 prata sUtrAMka ||3|| uttarAdhya- riti sAdhuH, pAThAntaratazca 'doSapradoSaiH tatra doSaiH-ihaiva manastApAdibhiH pradoSaizca-paratra narakagatyAdibhiriti sUtrArthaH // punaryadasau kRtavAMstadAha to nANadaMsaNasamaggo hiyanissesAe ya sabyajIvANaM / tesiM vimokkhaNaDhAe~ bhAsai muNivaro vigayamoho 3 / // 290 // vyAkhyA-'to'tti tato'nantaraM, bhASate munivara iti sambandhaH, sa ca kIraga ?-jJAyate'nena vizeSAtmanA vastyiti / jJAnaM, dRzyate'nena sAmAnyarUpeNa vastviti darzanaM, tAbhyAM prastAvAt kevalAbhyAM samagraH-samanvitaH, yadivA prAkRta4tvAtsamagre-paripUrNa jJAnadarzane yasthAsau samagrajJAnadarzanaH, kimarthamasau bhApata ityAha-hiyaNissesAe' iti sUtratvAt hitaH-pathyo bhAvA''rogyahetutvAt niHzreyaso-mokSaH, hitazcAsau niHzreyasazca hitaniHzreyasastasmai, yahA prAkRtatvAdeva nizzeSa-samastaM hitaM-samyagjJAnAdi, tasyaiva tattvato hitatvAt , tato nizzeSaM ca taddhitaM ca nizzeSahitaM / tasmai, kathaM nAma nizzeSahitAvAptiH syAditi, cazabdo bhinnakramaH, teSAmityatra yojyate, keSAm ?-'sarvajIvAnAm ' azeSaprANinAM teSAM' ca paJcazatasaGkhyacaurANAM vimokSaNam-aSTavidhakarmaNaH pRthakkaraNaM tadevArthaH-prayojanaM 6 vimokSaNArthastasmai-tanimittaM, bhApate iti vartamAnanirdezaH prAgvat , yadvA-'bhavati sa nAmAtItaH prApto yo nAma vartamAnatva'mitivacanAt tasyApi tadA vartamAnataiveti tatkAlatvasya vivakSitatvAnna dopaH, 'munivaraH' munipradhAna, vigato-vinaSTo moho yasya yasmAdvA sa tAraka / iha ca vigatamohavacanena cAritramohanIyAbhAvato yathAkhyAta dIpa anukrama [211] SamEducatimotimatent For Pro vpUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~81~ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||4|| niyukti : [259...] prata sUtrAMka TABASSADORE ||4|| cAritramukaM / nanu 'hiyaNissesAe ya sajIvANInyuktau tersi vimokkhaNaTThAaiM ityatiricyate, na, tAnevoddizyAsya bhagavataH pravRttiriti pradhAnatvAt punasta dvimokSaNArthatA'bhidhAnaM, dRzyate hi-'brAhmaNA AyAtA vaziSTho'pyAyAta iti sAmAnyoktAvapi punaH pradhAnasyAbhidhAnamiti sUtrArthaH // yadasI bhASate tadAha-. savaM gaMthaM kalahaM ca vippajahe tahAvihaM bhikkhU / sabvesu kAmajAesu pAsamANona lippaI tAI // 4 // vyAkhyA-'sarvam' azeSa 'granthaM bAhyamAbhyantaraMca, tatra bAhyaM dhanAdi, AbhyantaraM mithyAtvAdi, kalahahetutvA. kalaha:-krodhastaM, cazabdAnmAnAdIca, abhyantaragrantharUpatve'pi caiSAM pRthagupAdAnaM bahudoSakhyApanArtha, 'vippajahe ti* | viprajahyAt-parityajet 'tathAvidha miti karmavandhaheta, na tu dharmopakaraNamapItyabhiprAyaH, pAThAntaratazca-tathA-12 vidho, 'bhikSuH' yatistasyaivavidhadharmAhatvAdevamabhidhAnam , anyoktyA yA ta evaivamucyante, tatazca kiM syAdityAha-'sarveSu' azeSeSu 'kAmajAtepu' manojJazabdAdInAM prakAreSu samUheSu vA 'pAsamANo'tti pazyan prekSamANo, vipAkakaTukAtmakaM tadviSayaM doSamiti gamyate, na lipyate' karmaNA nopadihyate, kAmadoSajJasya teSu prAyaH pravRtterabhA| vAditi bhAvaH, tAyate trAyate vA rakSati durgatarAtmAnam ekendriyAdiprANino vA'vazyamiti tAyI trAyI vetira | sUtrArthaH / itthaM granthatyAgino guNamabhidhAya vyatireke doSamAhabhogAmisadosavisanne hiyanisseyasabuddhivoccatthe / bAle ya maMdie mUDhe vajamA macchiyA va khela mi // 5 // 1 vipajjatthe pra0 dIpa anukrama [212] For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~82 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||5|| niyukti: [259...] uttarAdhya. kApilI bRhadRttiH | yAdhya.8 // 29 // prata sUtrAMka ||5|| vyAkhyA-bhujyanta iti bhogA:-manojJAH zabdAdayaH te ca te AmiSaM cAtyantagRddhihetutayA bhogAmiSaM tadeva dUpayatyAtmAnaM duHkha lakSaNavikArakaraNe na bhogAmipadopastasmin vizeSeNa sanno-nimagno bhogAmipadopaviSaNNaH, yadvA-1 bhogAmipasya doSA bhogAmipadoSAH te ca tadAsaktasya vicitraklezA apayotpattI ca tatpAlanopAyaparatayA vyAkulavAdayastaipiNNo-vipAdaM gato bhogAmipadopaviSaNNaH, Aha ca-"jayA ya kuTuMbastA, kutatIhi vihammada / hatthIva baMdhaNe baddho, sa pacchA paritappada // 1 // puttadArapariviNgo, mohasaMtANasaMtatA / paMkosaNgo jahA NAgo, sa pacchA paritappati // 2||"ti| 'hiyaNissesabuddhiyocatdhe'tti hitaH-ekAntapathyo niHzreSaso-mozaH anayoH kamedhAraye hitaniHzreyasaH, yadvA hito-yathAbhilASitaviSayAvAsyA'bhyudayaH niHzreyasaH sa eva tayordvandvaH, tatazca tatra tayovA 'buddhiH' tatprApyupAyaviSayA matiH tasyAM viparyayavAn sA vA viparyastA yasya sa hitaniHzreyasabuddhiviSayestaH viparyastahitaniHzreyasabuddhiI, viparyastazabdasya tu paranipAtaH prAgvat , yadvA viparyastA hite niHzeSA buddhiryasya sa tathA, bAlazca-ajJaH 'maMdie'tti sUtratvAnmando-dharmakAryakaraNa pratyanudyataH 'mUDhoM' mohAkulitamAnasaH, sa evaMvidhaH kimisAha-'badhyate' zlipyate'rthAjJAnAvaraNAdikarmaNA makSikeva 'khele zleSmaNi, rajaseti gamyate, idamuktaM bhavati 1 yadA ca kukuTumbhasya kutatimihinyate / hastIva bandhane baddhaH sa pazcAtaritapyate // 1 // putradAraparikIgoM modasaMtAnasaMtataH / / pavAvasanno yathA nAgaH sa pazcAtparitapyate // 2 // 4562 dIpa anukrama 213] // 29 // Santaitation For Pro langtaran.arm pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~834 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||6|| niyukti: [259...] prata sUtrAMka ||6|| jayathA'sau tannigdhatAgandhAdibhirAkRSyamANA tatra majati, mannA ca revAdinA badhyate, evaM janturapi bhogAmi | manaH karmaNeti sUtrArthaH // nanu yadyevamamI bhogAH karmavandhakAraNaM kiM naitAn sarve'pi jantavasyajantItyAhadupparizca yA ime kAmA no sujahA adhIrapurisahiM / aha saMti-subbayA sAhU je taraMti ataraM vaNiyA va // 6 // vyAkhyA-duHkhena-kRccheNa parityajyante-parihiyanta iti duSparityajAH 'imeM pratyakSata upalabhyamAnAH 'kAmAH' bhogAH 'no' naiva 'sujaha'ti sUtratvAt sukhena-anAyAsena hIyanta iti suhAnA:-mutyajAH, viSasampRktasnigdhamadhurAnavad, kaiH ?-'adhIrapuruSaH' abuddhimadbhirasattvairvA naraiH, puruSagrahaNaM tu ye tAbadalpavedodayatayA sukhenaiva tyaktAraHsambhavanti tairapyamI na sukhena tyajyante, AstAmatidAruNatrIpaNDakavedodayA''kulitaiH strInapuMsakairiti / yaha duSparityajA ityuktvA punarna suhAnAH ityuktaM tadatyanta dustyajatAkhyApakaM prazcitajJavineyAnuprAhakaM veti apunarutameva, avIragrahaNena tu dhIraiH sutyajA evetyucyate, ata evAha-'atha' ityupanyAse 'santi' vidyante zobhanAni sambagajJAnAdhiSThitatvena bratAni-hiMsAviramaNAdIni yeSAM te suvratAH, zAntyA yopalakSitAH suvratAH zAntisuvratAH, iha ca santIti zeSaH, sAdhayanti pauruSeyIbhiH kriyAbhimuktimiti sAdhavaH, ye kimityAha-ye 'taranti' parapArAvAyA'tikrAmanti,kam ?'atara tarItumazakyaM viSayagaNaM bhavaM vA, ka iva-vaNija iva, vAzabdakhehevArthatvAt , yathA hi vaNijo'taraM nIrAdhi yAnapAtrAdinopAyena taranti evamete'pi dhIrA vratAdinoktarUpamataram , adhIrekhokanItito'sya dutaratvAt , paThanti dIpa anukrama [214] SamEducatomima pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~84. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| niyukti: [259...] yAdhya.8 prata sutrAMka ||7|| uttarAdhyAca-'je taraMti vaNiyA va samudda'miti, spaSTam , uktaM ca kenacit-"viSayagaNaH kApuruSaM karoti vazavartinaM na stpurussm| kApilI vinAti mazakameva hi lUtAtanturna mAtaGgam // 1 // " iti sUtrArthaH // kiM sarve'pi sAdhavo'taraM taranti uta netyAhabRhadvRttiH samaNA mu ege badamANA pANayaha miyA ajANatA / maMdA nirayaM gacchaMti bAlA pAviyAhiM dihIhi // 7 // // 292 // vyAkhyA-zrAmyanti-muktyartha khidyanta iti zramaNAH-sAdhavaH 'mu' ityAtmanirdezArthatvAdvayamiti 'eke' kecana hAtIrthAntarIyAH 'badamAnAH' khAbhiprAyamuddIpayanto 'bhAsanopasambhASAjJAnayatnavimatyupanimantraNeSu badaH' (pA01-3-47) dAityanena bhAsane AtmanepadaM, prANA-uktarUpAsteSAMvadho-ghAtastamajAnanta iti sambandhaH, mRgAica mRgAHprAgvat , ajA-115 nanta iti jJaparijJayA ke prANinaH ? ke ca teSAM prANAH ? kathaM vA vadhaH ? ityanavabudhyamAnAHpratyAkhyAnaparijJayA ca tadvadhamapratyAcakSANAH, anena ca prathamatratamapi na vidanti AstAM zeSANItyaktaM bhavati. ata eva mandA iva mandA mi-18 dadhyAtvamahArogagrastatayA 'niraya' pAThAntarato 'narakaM vA' pratItaM gacchanti yAnti, bAlA iva bAlA-heyopAdeyaviveka vikalatvAt 'pAviyAhiti prApayanti narakamiti prApikAstAbhiH, yadvA-pApA eva pApikAtAbhiH, parasparaviro-|| dhAdidoSAt kharUpeNaiva kutsitAbhiH, 'na hiMsyAt sarvabhUtAnI'tyAdyabhidhAya 'zvetaM chAgamAlabheta vAyavyAM dizi bhUtikAma' ityAdiparasparaviruddhArthAbhidhAyinIbhiH, pApahebhirvA pApikAbhidRSTibhiH-darzanAbhiprAyarUpAbhiH 'brahmaNe | brAhmaNamAlabheta, indrAya kSatriyaM, marudbhayo vezya, tapase zUdraM tathA ca-'yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvAmada jagat / dIpa 15 anukrama [215] // 392n SAMEducatanimamarina Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~85 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||8|| niyukti: [259...] SCS prata sUtrAMka RSS ||8|| AkAzamiva pana, na sa pApena lipyate // 1 // ' ityAdikAbhirdayAdamavahiSkRtAbhiH, tabahiSkRtAnAM hi vividhavalkalaveSAdidhAriNAmapi na kenacitpApAt paritrANaM, tathA ca vAcaka:-"carmavalkalacIrANi, kUrcamuNDajaTAzikhAH / na vyapohanti pApAni, zodhako tu dayAdamau // 1 // " iti sUtrArthaH // ata evAha sUtrakRtnahu pANavaha aNujANe mucceja kayAi savvadukkhANaM / evamAriehimakkhAyaM jehiM imo sAhudhammo pannatto8 | vyAkhyA-'na hu' naiva 'prANavadhaM' prANaghAtaM, mRSAdhupalakSaNaM caitat , 'aNujANetti apizabdasya luptanirdiSTatvAt hai anujAnannapi, AstAM kurvan kArayan vA, 'mucyeta tyajyeta , sambhAvane liT (), tato muktisambhAvanA'pi nAstItyuktaM bhavati, 'kadAcit ' kasmiMzcidapi kAle, kairmucyeta? ityAha-savadukkhANaM ti duHkhayantIti duHkhAni-karmANi sarvANi ca tAni duHkhAni ca sarvaduHkhAni taiH, subvyatyayAJca tRtIyArthe paSThI, yadvA sarvaduHkhaiH-narakAdigatimAvibhiH zArIramAnasaH kleizaiH, tataH prANAtipAtanivRttA eva zramaNAsta eva cAtaraM taranti na vitara ityuktaM bhavati, kimetat tvayaivocyate / ityAha-'evAriehiMti 'evam' uktaprakAreNA''yaH-sakalaheyadharmebhyo dUraM yAtaistIrthakarAdibhirAcAryA AkhyAtaMkathitaM, ye kIraza ityAha-'ya' AryairAcAryairvA'yaM sAdhudharmo' hiMsAnivRttyAdiH 'prajJaptaH' prarUpitaH, ayamityanena|| cAtmani vartamAnaM teSAM prajJApyacaurANAM pratyakSaM sAdhudharma nirdizatIti sUtrArthaH // yadyevaM tataH kiM kRtyam ? ityAhapANe ya nAivAijA se samiyatti buccaI tAI / tao se pAvayaM kamma nijAi udgaM va thlaao||9|| dIpa * - anukrama 216] - - pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~86 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||9|| niyukti: [259...] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||9|| uttarAdhya. vyAkhyA-pANe ya NAtivAeja'tti cazabdo vyavahitasambandhaH, tatazca prANAn-indriyapaJcakAdIn nAtipAta- kApilIyet , yastviti gamyate, cazabdAt kAraNAnumatyorapi niSedhaH, mRSAvAdAdinivRttyupala jhaNaM caitat , kimiti prANA-16 yAdhya.8 nAtipAtayedityAha-'se'tti yaH prANAnnAtipAtayitA sa samitaH' samitimAn iti 'ucyate' abhidhIyate, kIdRzaH|| // 29 // san ? ityAha-'trAyI' ityavazya prANitrAtA, samitatve'pi ko guNaH ?, ucyate-'tataH' iti tasmAt samitAt | hAsa' ityadha 'pApakam ' azubhaM 'karma' jJAnAvaraNAdi niryAti' nirgacchati, paThanti ca-NigNAItti atra dezIpa-12 hAdatvAdadhogacchati, kimiva ?-udakamiva, kutaH ?-sthalAda' atyunnatapradezAt , anena ca pUrvavaddhasya karmaNo'bhAva uktaH, na lipyate trAyIti ca baddhamAnasyeti na paunaruktyaM, pApagrahaNaM cAsyAvazyaMtayA'bhAvakhyApaka, puNyasya hi saMhananAdidopAnmuktyanavApterdevAdyutpattau sambho'pi syAt , anyathA hi puNyasyApi kharNanigaDaprAyatayA vinirgama eva vinimuktiriti sUtrArthaH // yaduktaM-'prANAnnAtipAtayediti tadeva spaSTayitumAha jaganissiehiM bhUehiM tasanAmehiM thAvarehiM ca / no tesimArabhe daMDaM maNasAvayasAkAyasA ceva // 10 // NI vyAkhyA-jagat-lokastasmin nizritAni-AzritAni jaganizritAni teSu 'bhUteSu' jantuSu 'tasanAmesu'tti // 29 // sanAmakammodayavatsu dvIndriyAdiSu 'sthAvareSu' tanAmakamrmodayavartipu pRthivyAdiSu, caH samuccaye, 'no' naiva 'tersi' ti teSu rakSaNIyatvena pratIteSu 'Arabheta' kuryAt daNDanaM daNDaH sa cehAtipAtAtmakastaM, 'maNasAvayasAkAyasA ceva' dIpa anukrama [217] SamEducatum international For Paraona a Privata u and! pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~87 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||10|| niyukti: [259...] prata sUtrAMka ||10|| tti ApatvAt manasA vacasA kAyena, cazabdaH zeSabhopalakSakA, tatazca-yathA manasA vacasA kAyena ca daNDa nArabhate tathA nA''rambhayet na cArabhamANAnapyanyAnanumanyeta, 'evaH' avadhAraNe bhinnakramazca, ata eva no itya-18 sthAnantaraM yojitaH, paThyate ca-'jagaNissiyANa bhUyANaM, tasANaM thAvarANa ya / No tesimArame daMDa'ti gatArthameva, apare tu 'jagaNissiehI'tyAdi tRtIyAntatayaivAdhIyate, tatra ca jaganizritairbhUtaikhasaiH sthAvaraca hanyamAno'pIti |zeSaH, naiva teSvArabheta daNDam , ujjayanIzrAvakaputravat , atra ca sampradAyA-ujegIe sAvagato corehiM hariuM| 18/mAlabake sUyagArassa hatthe vikIto, lAvage mArayasu, Na mArayAmIti hatthIpAdattAsaNasIsArakkhaNaM karaNaM ceti / sa evaM prANatyAge'pi sattvAnaparovI, evamanyairapi yatitavyamiti sUtrArthaH // uktA mUlaguNAH, sampratyuttaraguNA vAcyAH, teSvapyepaNAsamitiH pradhAneti tAmAhasuDesaNA u NacA NaM tattha Thaveja bhikkhU appANaM / jAtAe ghAsamesijA rasagidde na siyA bhikkhAe 11 vyAkhyA-zuddhAH-zuddhimatyo doSarahitA ityarthaH, tAzca tA eSaNAzca-udgamaiSaNAyAH zuddhaSaNAH,epaNAH sapta saMspRkhAdyAH, tadyathA-'saMsahamasaMsaTTA uddhaDa taha apalebaDA cev| uggahiyA paggahiyA ujhiyadhammAya sttmiy||1||'tti 1 ujjayinyA zrAvakasutazcaurairdutvA mAlavake sUpakArANAM haste vikrItaH, pArApatAn mAraya, na mArayAmIti isipAdatrAsanaM zIpa-11 rakSaNaM karaNaM ca / 2 saMsRSTA'saMsRSToddhRtA tathA'salepA caiva / avagRhItA pragRhItojhitadharmA ca sAmikA // 1 // dIpa anukrama [218] % Education For any pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~88~ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||19|| niyukti: [259...] kApilI prata sUtrAMka ||11|| etAsu ca zuddhaSaNAH paJca, jinakalpikApekSametat , uktaM hi tadadhikAre-paMcasu gaho dosu abhiggahoM'tti, etAzca 'jJAtvA' avabudhya, kimityAha-'jJAnasya phalaM viratiriti 'to'tyeSaNAsu 'sthApayet' nivezayet , bhikSata ityevaMbRhadvRttiH dharmA tatsAdhukArI ceti bhikSuH san 'AtmAnaM khaM, kimuktaM bhavati ?-aneSaNAparihAreNeSaNAzuddhameva gRhIyAt , // 29 // tadapi kimarthamityAha-'jAyAe'tti yAtrAyai saMyamanirvahaNanimittaM 'ghAsaMti grAsameSayed-gavepayet , uktaM hi-"jaha 8 Ta sagaDakkhovaMgo kIrati bharavahaNakAraNA NavaraM / taha guNabharavahaNatthaM AhAro bhayArINaM ||1||ti, eSaNAzuddhamapyA dAya kathaM bhoktavyamiti prAsaiSaNAmAha-rasepu-snigdhamadhurAdiSu gRddho-gRddhimAn rasagRddho 'na syAt' na bhavet , bhikkhAe'tti bhikSAdo bhikSAko vA, anena rAgaparihAra uktaH, dveSaparihAropalakSaNaM caitat , tatazca rAgadveSarahito mujItetyuktaM bhavati, yaduktam-"rAgaddosavimutto bhuMjejA NijarApahI"ti, sUtragarbhArthaH // agRddhazca raseSu / yatkuryAttadAhapaMtANi ceva sevijA sIyapiMDa purANakummAsaM / adu bukkasaM pulAgaM vA javaNaDDA nisevae maMdhu // 12 // vyAkhyA-'prAntAni' nIrasAni, annapAnAnIti gamyate, cazabdAdantAni ca, evo'vadhAraNe, sa ca bhinnakramaH 1paJcasu maho dvayorabhigraha iti / 2 yathA zakaTAkSopAGgaH kriyate bhAravahanakAraNAt navaram / tathA guNabharavahanArthamAhAro brahmacAriNAm / 3 rAgadveSavimukto bhujIta nirjarAprekSI / dIpa EKACHA anukrama [219] 294 // SamEducation intimational For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~89~ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-1 / gAthA ||12|| niyukti: [259...] prata sUtrAMka ||12|| sevijA ityasyAnantaraM draSTavyaH, tatazca prAntAnyantAni ca sevetaiva na tvasArANIti pariSThApayed , gacchanirgatApekSayA vA prAntAni caiva seveta, tasya tathAvidhAnAmeva grahaNAnujJAnAt , kAni punastAnItyAha-'sIyapiMDa'ti zItalaH piNDa:-AhAraH, zItazcAsau piNDazca zItapiNDastaM, zIto'pi zAlyAdipiNDaH sarasa eva syAt ata Aha'purANA' prabhUtavarSadhRtAH 'kulmASAH' rAjamASAH, ete hi purANA atyantapUtayo nIrasAzca bhavantItyetadrahaNam , upalakSaNaM caitat purANamudgAdInAM, 'adu' iti athavA 'bukasaM' mudgamApAdinakhikAniSpannamannamatinipIDitarasaM vA 'pulAkam ' asAraM ballacanakAdi, yA samucaye, 'javaNaTTatti yApanArtha-zarIranirvAhaNArtha, vA samuccaye, uttaratra yokSyate, Kaa sevae'tti sevetopabhujIta, yApanArthamityanenaitata sUcitaM-yadi zarIrayApanA bhavati tadaiva nipeveta, yadi tvativAto kAdinA tathApanaiva na syAttato na nipevevApi, gacchagatApekSametat , tannirgatazcaitAnyeva yApanArthamapi niSeveta, manthu vA-padarAdicUrNam , atirUkSatayA cAsya prAntatvaM, seveteti sambandhaH, paThyate ca-'javaNavAe Nisevae maMthu |ti, tathaiva navaraM manthumityatra cazabdo luptanirdiSTo draSTavyaH, asAravastUpalakSaNaM cobhayatra manthugrahaNaM, punaH kriyA'bhidhAnaM ca na sakRdevAvApsAnyamUni seveta kintvanekadhA'pItikhyApanArthamiti sUtrArthaH // yaduktaM-'zuddhapaNAkhAtmAnaM sthApayediti, tadviparyaye vAdhakamAhaje lakkhaNaM ca suviNaM ca aMgavijaM ca je pti|n hu te samaNA bucaMti evaM AyariehiM akkhApaM // 1 // -22622- 04 dIpa anukrama [220] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~90~ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||13|| niyukti: [259...] % prata sUtrAMka ||13|| % uttarAdhya. IFI vyAkhyA-'ye' iti prAgvat , 'lakSaNaM ca' zubhAzubhasUcakaM puruSalakSaNAdi, rUDhitaH tatpratipAdaka zAstramapi lakSaNaM, kApilI da tadyathA-asthivarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatI yAnaM khare cAjJA, sarva satce pratiSThitam // 1 // 'khapnaM ce'tyatrApi rUDhitaH svapnasya zubhAzubhaphalasUcakaM zAkhameva, tadyathA-'alaGkRtAnAM dravyANAM, vaajibaarnnyostthaa| // 29 // |vRSabhasya ca zuklasya, darzane prAmuyAdyazaH // 1 // mUtraM vA kurute khapne, purISaM cApi lohitam / prabudhyeta tadA kazci-1 dAlabhate so'rthanAzanam ||2||'aNgvijN ca'tti avidyAM ca ziraHprabhRtyaGgasphuraNataH zubhAzubhasUcikA 'siraphuraNe. kira raja' ityAdikAM vidyA, praNavamAyAvIjAdivarNavinyAsAtmikAM yA, yadvA-aGgAni-aGgavidyAvyAvarNiNatAni bhaumAntarikSAdIni vidyA 'hali !2 mAtaGginI svAhA' ityAdayo vidyAnuvAdaprasiddhAH, tatazcAGgAni ca vidyAzcAGgavidyAH, prAgyadvacanavyatyayaH, 'caH' sarvatra vAzabdArthaH, ye prayuJjate-vyApArayanti, punarye ityupAdAnaM lakSaNAdibhiH pRthak sambandhasUcanArtha, tatazca pratyekamapi lakSaNAdIni ye prayuJjate, na tu samastAnyeva, te kimityAha-'na hu' naiva 'te' evaMvidhAH 'zramaNAH' sAdhavaH 'ucyante' pratipAdyante, iha ca puSTAlambanaM vinatayApAraNata evamucyate, anyathA karavIralatAbhrAmakatapakhino'pyevaMvidhatvApatteH, evamAH AcArya 'AkhyAtaM' kathitam , anena yathAvasthitayastuvA- // 295 // ditayA''tmani parApavAdadopaM vyapohata iti sUtrArthaH / te caivaMvidhA yadavAmuvanti tadAha-- iha jIviyaM aniyamittA panbhaTTA samAhijogehiM / te kAmabhogarasagiddhA uvavanaMti Asure kAe // 14 // % dIpa % anukrama [221] - 5 1 FaramarMarattimonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~91 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 14 // dIpa anukrama [222] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||14|| niryuktiH [259...] adhyayanaM [8], vyAkhyA - 'idda' asmin janmani 'jIvitaM' asaMyamajIvitam 'aniyamya' dvAdazavidhatapovidhAnAdinA'niyatrya 'prabhraSTAH' cyutAH, kebhyaH 1 - samAhiyo gehiM ti samAdhiH- cittakhAsthyaM tatpradhAnA yogAH- zubhamanovAkkAyavyApArAH samAdhiyogAH, yadvA samAdhizca zubhacittaikAgratA yogAva - pRthageva pratyupekSaNAdayo vyApArAH samAdhiyogAH tebhyaH, aniyantritAtmanAM hi pade pade tadbhraMzasambhava iti, 'te' anantaramuktAH kAmabhogeSu abhihitakharUpeSu rasaH - atyantAsaktirUpastena gRddhAH teSvabhikAGkSAvantaH kAmabhogarasagRddhAH, yadvA rasAH- pRthageva zRGgArAdayo vA bhogAntargatatve'pi caiSAM pRthagupAdAnamatigRddhiviSayatAkhyApanArtham 'upapadyante' jAyante 'Asure' asurasambandhini kAye, asuranikAye ityarthaH, idamuktaM bhavati evaMvidhAH kiJcit kAdAcitkamanuSThAnamanutiSThanto'pyasureSvevotpadyante iti sUtrArthaH // tato'pi cyutAste kimAmuvantItyAha tatto'vi uvahittA saMsAraM bahuM pariyaDati / bahukammalevalittANaM bohI hoi sudulahA tesiM // 15 // vyAkhyA- 'tato'pi ca ' asuranikAyAd 'uddhRtya' tatparityAgenAnyatra gatvA 'saMsAra' caturgatirUpaM bahuzabdasya 'bahupUpe ghRtaM zreya' ityAdiSu vipulavAcino'pi darzanAdvahuM vipulaM vistIrNamitiyAvat, bahuprakAraM vA caturazItiyo nilakSatayA 'aNupariyaMti' tti anupariyanti, sAtatyena paryaTantItyarthaH, paThanti ca- 'aNucaraMti' ti spaSTaM, kiMca-bahUni 1 aNupariyaMti iti TIkA For Parsons Privat antarany org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~92~ Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||15|| niyukti: [259...] (43) kApilIyAdhya. 8 prata sUtrAMka ||15|| uttarAdhya. ca tAnyanantatayA karmANi ca-kriyamANatayA jJAnAvaraNAdIni bahukarmANi tAni lepa isa lepo bahukammeNAM yA lepa-upacayo bahukarmalepastena liptA-upacitA bahukarmalepaliptAsteSA 'bodhiH' pretya jinadharmAvAptiH bhavati' bRhadvRttiH jAyate 'sudurlabhA' atizayadurApA, 'teSAm' iti ye lakSaNAdi prayuJjate, paThanti ca-'bohI jattha sudulahA tesiM'ti // 29 // bodhiryatra-saMsAre sudurlabhA teSAm-anupariyatAmiti yojanIya, yatazcaivamuttaraguNavirAdhanAyAM doSastatastadArAdhanA yAmeva yatitavyamitibhAvaH iti sUtrArthaH // Aha-kimamI dravyazramaNA jAnanto'pyevaM lakSaNAdi prayuJjate !, ucyate, hA lobhataH, ata eva tadAkulitasyAtmano duSpUratAmAhahai kasiNaMpi jo isa loyaM paDipunnaM daleja egassa / teNAvi se Na saMtusse ii duppUrae ime AyA // 16 // vyAkhyA-'kRtsnamapi' paripUrNamapi yaH' surendrAdiH 'ima' pratyakSaM 'lokaM' jagat 'paripUrNa' dhanadhAnyahiraNyAdibhRtaM 6'daleja'tti dadyAt , kiMbahubhyaH ? ityAha-'ekassa'tti ekasmai kasmaicit kathaJcidArAdhitavate, 'tenApi' dhanadhAda nyAdibhRtasamastalokadAyakena, hetau tRtIyA, 'se' iti sa 'na santuSyet' na dRSyet , kimuktaM bhavati ?-mamaitAvaddada tA'nena paripUrNatA kRteti na tuSTimApAt , uktaM hi-na vahnistRNakApThepu, nadIbhirvA mhoddhiH| na caivAtmA'thasAsAraNa, zakyatapeyituM kacit // 1 // yadi syAdranaNNo'pi, jambUdvIpaH kathazcana / aparyAptaH praharSAya, lobhAteya jinaH smRtH||2||" 'itiH' evamarthe, evam-amunoktanyAyena duHkhena-kRcchreNa-pUrayituM zakyaH duSpUraH duSpUra evaM dIpa anukrama [223] 95 // Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~93~ Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||17|| niyukti: [259...] prata sUtrAMka ||17|| duSpUrakaH 'imetti ayaM pratyakSaH 'AtmA' jIvaH, etadicchAyAH paripUrayitumazakyatvAditi sUtrArthaH // kimiti na santuSyatIti khasaMviditaM hetumAha jahA lAbho tahA lobho lAbhA lobho pavahati / domAsakayaM karja koDIevi na niTThiyaM // 17 // MI vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa 'lAbhaH' arthAvAptiH 'tathA' tena prakAreNa 'lobhaH' gArthamabhikAletiyAvat , bhava tIti zeSaH, kimevamityAha-lAbhAlobhaH 'pravardhate' prakarSaNa vRddhiM bhajate, iha ca lAbhAllobhaH pravarddhata iti vacanAvidyathA tayetyatra vIpsA gamyate, tatazca-yathA yathA lAbhastathA tathA lobho bhavatItyuktaM bhavati, lAbhAllobhaH pravarddhata - ityapi kuta ityAha-dvAbhyAM-dvisaGkhyAbhyAM mApAbhyAM-paJcaraktikAmAnAbhyAM kriyate-niSpAdyata iti dvimASakRtam ,K ApatvAdvartamAnakAle ktaH, 'kArya prayojanaM, taceha dAsyAH puSpatAmbUlamUlyarUpaM 'koTyA'pi' suvarNazatalakSAtmikayA 18'na niSThita' na niSpannaM, taduttarottaravizeSavAnchAta iti sUtrArthaH // samprati yaduktaM-dvimASakRtaM kArya koTyA'pi dina niSThita'miti, tatra tadaniSThitiH strImUleti tatparihAryatopadarzanAyAha no rakkhasIsu gijhejA gaMDavacchAsu NegacittAsu / jAo purisaM palobhittA khellaMti jahA va dAsehiM // 18 // 18| vyAkhyA-'no' naiva rAkSasya iva rAkSasyaH-khiyaH tAsu, yathA hi rAkSaso raktasarvakhamapakarSanti jIvitaM ca prANi nAmapaharanti evametA api, tattvato hi jJAnAdInyeva jIvitaM ca arthazca (sarvakhaM) tAni ca tAbhirapahiyanta eva, tathA saTaORSCORE dIpa anukrama [225] SamEducatm international Settingthangam pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~94~ Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [226] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 297 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||18|| niryuktiH [259...] adhyayanaM [8], ca hArila :- "vAtoddhRto dahati hutabhugdehamekaM narANAM matto nAgaH kupitabhujagazcaikadehaM tathaiva / jJAnaM zIlaM vinayavibhavaudAryavijJAnadehAn sarvAnarthAn dahati vanitA''muSmikAnaihikAMzca // 1 // " "gijjheja' tti gRddhayed-abhikAGkSAvAn bhavet kIdRzISu ? - 'gaMDavacchAsu'tti gaNDa-gaDu, iha copacitapizitapiNDarUpatayA galtpUtirudhirArdratAsambhavAca tadupamatvAdgaNDe kucAvuktau te vakSasi yAsAM tAstathAbhUtAstAsu, vairAgyotpAdanArthaM cetthamuktaM, tathA'nekAni-anekasaGkhyAni caJcalatayA cittAni - manAMsi yAsAM tA anekacittAstAsu, Aha ca - "anyasyAGke lalati vizadaM cAnyamAliGgaya zete, anyaM vAcA capayati hasatyanyamanyaM ca rauti / anyaM dveSTi spRzati kazati prorNute vA'nyamiSTaM, nAryo nRtyattaDita iva dhik caJcalAJcAlikAzca // 1 // " tathA 'jAo' tti yAH 'puruSaM' manuSyaM kulInabhapIti gamyate, 'pralobhya' tvameva me zaraNaM tvameva ca prItikRdityAdikAbhirvAgbhirvipratArya krIDanti, 'jahA va'| ti vAzabdasyaivakArArthatvAdyathaiva dAsaiH, eyAgaccha mA yAsIrityAdivitathoktiprabhRtibhiH krIDAbhirvilasantIti / sUtrArthaH // punastAsAmevAtiheyatAM darzayannAha nArIsu no pagijjhijA itthIvidhapajahe aNagAre / dhammaM ca pesalaM NacA tattha Thaveja bhikkhu appANaM // 19 // vyAkhyA- 'nArISu' strISu 'no' naiva 'pragRdhyet' prazabda AdikarmmaNi tato gRddhimArabhetApi na, kiM punaH kuryAditi bhAvaH, 'itthI viSpajahe ti striyo vividhaiH prakAraiH prakarSeNa ca jahAti-tyajatIti strIviprajahaH, uNAdayo bahu For Parsons Privat kApilI yAdhya. 8 ~95~ // 297 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [8], mUlaM [-] / gAthA ||20|| niyukti: [259...] prata sUtrAMka ||20|| lamiti (pA03-3-1) bahulavacanAcchaH, yadvA-'isthiti thiyo 'vippajahe'tti viprajayAt, pUrvatra ca nArI-II grahaNAnmanuSyastriya evoktA, iha ca devatiryaksambandhinyo'pi tyAjyatayocyante iti na paunaruktyamupadezatvAdvA, tianagAraH' prAgvat , kiM punaH kuryAdityAha-'dharmameva brahmacaryAdirUpaM, casyAvadhAraNArthatvAt , 'pezalam' iha paratra caikAntahitatvenAtimanojJaM 'jJAtvA' avabudhya, 'tatra' iti dharme 'sthApayet' nivezayed 'bhikSuH' yatiH AtmAnaM viSayA milApaniSedhata iti sUtrArthaH // adhyayanArthopasaMhAramAhadiii esa dhamme akkhAe kavileNaM ca visuddhapapaNeNaM / tarihiMti je u kAhiMti tehiM ArAhiyA duve logu20ttiSemi - vyAkhyA-'iti' anena prakAreNa 'eSaH' anantaramuktarUpaH 'dharmaH' yatidharmaH AGiti sakalatatva rUpAbhivyAptyA hAkhyAtaH-kathitaH AkhyAtaH, kenetyAha-'kapilena' ityAtmAnameva nirdizati, pUrvasaGgatikatvAdamI mavacanataH pratipadyantAmiti, 'caH' pUraNe, 'vizuddhaprajJena' nirmalAvabodhena, ato'rthasiddhimAha-'tarihiMti'tti tariSyanti, bhavArNavamiti zeSaH, 'ye' ityavizeSAbhidhAnaM, 'tuH' pUraNe, tato vizeSata evaM tariSyanti, ye 'kariSyanti' anuSThAsyanti, prakramAdamuM dharmam , anyaca 'taiH' 'ArAdhitau' saphalIkRtau 'bI' dvisayau loko, ihalokaparalokAvityarthaH, iha 1 mahAjanapUjyatayA paratra ca niHzreyasAbhyudayaprAptyeti sUtrArthaH / / 'itiH' parisamAptI bravImi iti nayAzca praagvditi|| hai iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAM vizeSaTIkAyAmidamaSTamamadhyayanaM vyAkhyAtaM kApilaM nAma / / dIpa anukrama [228] vpUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM- 8 parisamAptaM ~96~ Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [228] uttarAdhya. vRSTavRttiH // 298 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [9], mUlaM [--] / gAthA || 20...|| niryuktiH [260-263] atha navamamadhyayanam / // uktamaSTamamadhyayanaM sAmprataM navamamArabhyate - asya cAyamabhisambandhaH - anantarAdhyayane nirlobhatvamuktam, iha tu tadanuSThiteH ihaiva devendrAdipUjopajAyata iti dayete, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayana syAnuyogadvAracatuSTayavarNanaM pUrvavadyAvannAmaniSpanna nikSepe'nvarthAnugataM namipratrajyetinAma, ato nameH pravrajyAyAzca nikSepo vAcya ityubhayanikSepAbhidhAnAyAha niryuktikRt - nikkhevo u namimi cauviho du0 // 260 // jANaga0 // 269 // | namiAunAmagoyaM veyaMto bhAvato namI hoi / tassa ya khalu pavajjA namipavajjaMti ajjhayaNaM // 262 // pavajjAnikkhevo cauniho annatitthigA dave / bhAvaMmi u pavajjA AraMbhapariggahaJcAo // 263 // vyAkhyA- 'nikSepaH' nyAsaH, 'tuH' pUraNe, 'namo' namiviSayaH 'caturvidhaH' caturbhedo nAmAdiH, tatra ca nAmasthApane sugame, 'dvividhaH' dvibhedo bhavati 'dravye' dravyaviSayaH, tamevAha- AgamanoAgamataH, tatrAgamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatazca sa 'trividhaH' tribhedaH, 'jANagasarIrabhavie tabairite yatti namizabdasya pratyekamabhisambandhAt jJazarIranamibhaivyazarIrana mistadvyatiriktanamica, 'sa' tadvyatiriktanamirbhavet trividhaH- ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotratha, ucato intemanoma For Permat& Prate Use One namipratra jyAdhya. 9 ~97~ // 298 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atha adhyayanaM - 9 " namipravrajyA" Arabhyate Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||20...|| niyukti: [260-263] : prata sUtrAMka ||20|| . etatkharUpaM ca prAgvat , tathA namyAyurnAmagotraM vedayan bhAvato namirbhavati, 'tasya' namaH 'khalu' iti vAkyAlaGkAre, 'pravajyA' vakSyamANakharUpA, ihAbhidhIyata ityupaskAraH, atazca 'namipravajyeti namipravrajyAkhyamidamadhyayanameva prastu tamucyata iti zeSaH, pravrajyAnikSepazcaturvidho nAmAdiH, nAmasthApane prAgvat , anyAni ca tAnyanahatpraNItatIrthAdanyamAtvena tIrthAni ca-nijanijAbhiprAyeNa bhavajaladheH taraNaM prati karaNatayA vikalpitatvenAnyatIrthAni teSu bhavA anyatIthikAH, adhyAtmAderAkRtigaNatvATTaka, teca zAkyasarajaskAdayaH, 'dravye vicArya, pravrajyeti sambandhaH, pravrajyAyogAca ta evaM pravajyetyucyate, yathA daNDayogAt puruSo'pi daNDa iti, iha cAnyatIrthikazabdena vivakSitabhAvavikalataiva / sUcitA, tato'nyatIthyoH khatI* vA pravrajyAparyAyazUnyA dravyapraghrajyeti bhaNyante, ata evAha-bhAve tu vicAryamANe pravajyA Arambhazca-pRthivyAdhupamardaH parigrahazca-mUrchA ArambhaparigrahI tayostyAgaH-parihAraH ArambhaparigrahatyAgaH, haina tu bahirveSadhAraNAdyaveti gAthAcatuSTayArthaH // iha ca yadyapi namipravrajyaiva prakrAntA, tathApi yathA'yaM pratyekabuddhasta thA'nye'pi karakaNDvAdayastrayastatsamakAlasuralokacyavanapravrajyAgrahaNakevalajJAnotpattisiddhigatibhAjaH iti prasaGgato pineyapairAgyotpAdanArthaM tadvaktavyatAmapi vivakSuridamAha niyuktikRtkarakaMDa kaliMgesu, paMcAlesu ya dummuho / namIrAyA videhesu, gaMdhAresu ya naggaI // 26 // vasabhe a iMdakeU valae aMve a puphie bohI / karakaMDu dummuhassA namissa gaMdhArarapaNo a||265|| dIpa anukrama [228] -%ACCASEAS .. 0 Farasamsrwmvaonly ~98~ Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||20...|| niyukti: [264-273] prata 2054-5-%25 sUtrAMka ||20|| uttarAdhya. mihilAvaissa NamiNo chammAsAyaMka vijpddiseho| kattiasumiNagardasaNaahimaMdaranaMdighose a266 namipatra dunnivi namI videhA rajAI payahiUNa pviaa| ego namititthayaro ego patteyabuddho a|| 267 // jyAdhya.9 jo so namititthayaro so sAhassiya parivvuDo bhayavaM / gaMthamavahAya pavai puttaM rajje ThaveUNaM // 26 // // 29 // bIovi namIrAyA rajaM caiUNa guNasayasamaggaM / gaMthamavahAya pavai ahigAro ettha biieNaM // 269 // pupphuttarAu cavaNaM pavajA hoi egasamaeNaM / patteyabuddhakevali siddhi gayA egasamaeNaM // 270 // seaM sujAyaM suvibhattasiMga, jo pAsiA vasahaM guttumjjhe| riddhiM ariddhiM samupehiA NaM, kaliMgarAyAvi samikkha dhammaM // 271 // jo iMdakeuM samalaMkiyaM tu, daTuM paDataM paviluppamANaM / riddhiM ariddhiM samupehiA NaM, paMcAlarAyAvi samikkhadhammaM // 272 // buddhiM ca hANi ca sasIva daTuM, pUrAvaregaM ca mahAnaINaM / aho aNicaM adhuvaM ca naccA, paMcAlarAyAvi samikkha dharma // 273 // % % dIpa anukrama [228] IN // 29 // 625 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~99 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||20...|| niyukti: [274-279] prata sUtrAMka ||20|| bahuANaM saddayaM succA, egassa ya asaddayaM / valayANa namIrAyA, nikkhaMto mihilAhivo // 274 // jo cUarukkhaM tu maNAbhirAmaM, smNjriipllvpussphcittN| riddhiM ariddhiM samupehiA NaM, gaMdhArarAyAvi samikkha dhammaM // 275 // jayA rajaM ca raTuM ca, puraM aMteuraM thaa| sabameaM pariccaja, saMcayaM kiM karesima ? // 276 // jayA te peie raje, kayA kiccakarA bahU / tesiM kiJca pariccaja, ajja kiJcakaro bhavaM // 277 // jayA savaM pariccaja, mukkhAya ghaDasI bhavaM / paraM garahasI kIsa ?, attanIsesakArae // 278 // mukkhamaggaM pavannesu, sAhasu baMbhayArisu / ahiatthaM nivArito, na dosaM vattumarihasi // 279 // etadarthastu prAyaH sampradAyAdavaseya iti tAvat sa evocyate-caMpAnayarIe dahivAhaNo rAyA, ceDagadhUyA paumAvatI devI, tIse dohalo-kihAhaM rAyapaNevattheNa vatthiyA ujANakANaNANi viharejjA ?, sA ullagasarIrA jAyA, rAyA pucchati, tAdhe rAyA yasA ya jayahatdhimi ArUDhA, rAyA chattaM dharei, gayA ujANaM, paDhamapAusaMca, sIyalaeNaM 1 campAnagarvA dadhivAhano rAjA, ceTakaduhitA padmAvatI devI, tasyA dauDada:-kathamahaM rAjanepathyena nepadhyitA udyAnakAnanAni vihareyaM. 13sA kSINazarIrA jAtA, rAjA pRcchati, tadA rAjA ca sA ca jayahastini ArUDhA, rAjA chatraM dhArayati, gatodyAnaM, prathamaprAvRd ca, zItalena 4 dIpa anukrama [228] DAREDuratmi Farremararwatimom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~100 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||20...|| niyukti: 274-279] namigrana jyAdhya.9 prata sUtrAMka CRICA ||20|| uttarAdhya. maTTiyAgaMdheNaM hatthI abhAhato vaNaM saMbharati, niyaTTo baNAbhimuho payAto, jaNo Na tarati olagiuM, dovi aDaviM pavesiyAI, rAyA baDarukkhaM pecchai, devi bhaNai-eyassa vaDassa heTTeNa jAhittiti tA tumaM sAkhaM geNhejAsi, tAe paDivRddhRttiH supaM, Na tarati, rAyA dakkho teNa sAhA gahiyA, so uttiNNo, NirANaMdo gato capaM / sAvi ya itthiyA NIyA NimmANusaM // 30 // 6 aDaviM, jAca tisAyito pecchati dahaM mahatimahAlayaM, tattha oinno abhiramati hatthI, imAvi saNiyaM 2 uiNNA talA | gAto, na disAto jANai ekAe disAe sAgAraM bhattaM paJcakkhAittA pahAviyA, jAva dUraMgayA tApa tAvaso diho, tassa mUlaM gayA, abhivAtito, pucchati-kaso'si ammo ihaM AgayA ?, tAhe kahei-ahaM ceDagassa dhUyA, jAva ihaM hathiNA ANIyA, so ya tAvaso ceDaganiyallato, teNa AsAsiyA-mA vIhehitti, tAhe se vaNaphalANi dAUNaM ekAe 5. 1 mRttikAgandhena hasyabhyAhato vanaM smarati, nivRtto vanAbhimukhaH prayAtaH, jano na zaknotyavalagita, dvAvapyaTavI pravezitI, rAjA TavaTavRkSaM prekSate, devI bhaNati-etasya vaTasyAdhastanena yAsyatIti tattvaM zAkhAM gRhIyAH, tayA pratizrutaM, na zakkoti, rAjA dakSatena zAkhA gRhItA, sa uttIrNo, nirAnando gatazcampAm / sA'pi ca strI nirmAnuSAM nItA aTavI, yAvattRSitaH prekSate haI mahAtimahAlayaM, tatrA-1 zivatIrNo'bhiramate hastI, iyamapi zanaiH avatIrNA taDAkAt , na dizo jAnAti ekayA dizA sAkAraM bhaktaM pratyAkhyAya prabhAvitA, yAvaraM gatA tAvattApaso dRSTaH, tasya mUlaM gatA, abhivAditaH, pRcchati-kuto'si amba ! ihAgatA , tadA kathayati-ahaM peTakasma duhitA, yAvadatra hastinA''nItA, sa ca tApasabheTakasya nijakaH, tenAzvAsitA--mA bhaiSIriti, tadA tasau panaphalAni dasvaikayA dIpa anukrama [228] H // 30 // Former pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~101 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [228] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA || 20...|| niryukti: [274-279] disAeM aDavIo NINiyA, ettohiMto halacchittA bhUmI taM na akkamAmo, eso daMtapurassa visato daMtacako rAyA, tAto aDavIto NiggayA, dantapure ajvANaM mUle pavaiyA, pucchiyAe ganbho Na akkhAto, pacchA NAe mayaharikANaM | Aloeti, viyAyA samANI saha NAmamuddAe kaMbalarayaNeNa va susANe ujjhati, pacchA masANapANo, teNa gahito, bhajjAe appito, avakinnatotti nAmaM karya, sA ajjA tIe pANIe samaM metiM karei, sA ajjA tAhi saMjaIhiM pucchiyAkahiM ganbho 1, bhaNai-mayago jAto, tA me ujjhito, so tattha saMbaddhati / tAhe dAragarUvehiM samaM ramai, so tANi DikaruvANi bhaNada- ahaM tu rAyA mamaM karaM deha, so lukkhakacchUe gahito, tANi bhaNai-mamaM kaMDuyaha, tAhe se karakaMDutti nAmaM kathaM, so tAe saMjaIe aNuratto, sAya se moyae deha, jaM ca bhikkhaM laThThe lahei / saMvaDio so susANaM 1 dizA'vyA niSkAzitA, ato halakaSTA bhUmiH tAM nAkramAmahe, eSa dantapurasya viSayo dantacakro rAjA, tasyA aTavyA nirgatA, dantapure AryANAM mUle pratrajitA, pRSThayA garbho nAkhyAtaH, pazcAjJAte mahattarikAbhya Alocayati, vijAtA satI saha nAmamudrayA kambalaratnena ca zmazAne ujjhati, paJcAt zmazAnacANDAlaH, tena gRhItaH, bhAryAyai arpitaH, avakIrNaka iti nAma kRtaM, sA''ryA tayA cANDAlyA samaM maitrI karoti, sA''ryA tAbhiH saMyatIbhiH pRSThA--ka garbhaH ?, bhaNati - mRto jAtastato mayojjhitaH sa tatra saMvardhate / tadA dArakarUpaiH samaM ramate, | sa tAni DimbharUpANi bhaNati ahaM yuSmAkaM rAjA mAM karaM datta, sa rUkSacchA gRhItaH, tAni bhaNati mAM kaNDUyata, tadA tasya karakaNDUriti nAma kRtaM sa tasyAM saMyatyAmanuraktaH, sA ca tasmai modakAn dadAti yacca bhikSAM laSTAM labhate / saMvRddhaH sa zmazAnaM Education intemational For Parsons Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 102~ Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||20...|| niyukti: [274-279] prata sUtrAMka ||20|| uttarAdhya- rakkheti, tattha do saMjayA taM masANaM keNati kAraNena atigatA, jAva egatya vaMsakuDaMge daMDagaM pecchaMti, tattha egonimipranabRhadvRttiH hA daMDalakkhaNaM jANati, so bhaNati-jo evaM daMDagaM giNhati so rAyA hotitti, kiMtu paDicchiyoti jAva atrANi jyAdhya.9 cacAri aMgulANi vahati tAhe joggotti / taM teNaM mAyaMgaceDaeNaM suyaM, ekema bhijAieNa ya, tAdhe so dhijjAiyigo // 30 // 8 appasAgAriyaM tassa cauraMgulaM khaNiUNa chiMdei, teNa ya ceDaeNa diTTho, so uhAlio, so teNa dhijAieNa karaNaM NIto bhaNai-dehi daMDagaM, so bhaNai-mama masANe, Na demi, vijAijo bhaNio -annaM giNha, so Nicchai, bhaNati ya-eeNa mama kajaMti, so dArago na dei, tAhe so dArago pugchio-kina dehi !, bhaNaI ya-ahaM eyassa daMDagassa pahAveNa rAyA hohAmitti, tAhe kAraNiyA hasiUNaM bhati-jayA tumaM rAyA hojAsi tayA eyassa tuma KI 1 rakSasi, tatra dvau saMyattau taM zmazAnaM kenacitkAraNenAtigato, yAvadekatra vaMzajAlyA daNDaM prekSAte, tatraiko daNDalakSaNaM jAnAti, sabhaNati va enaM daNDaM gRhIyAt sa rAjA bhavatIti, kiMtu pratIkSitavya iti yAvanyAMzcaturo'GgulAn vardhate, tavA yogya iti / tastena mAptaGgAceTena zrutam , ekena dhigjAtIyena ca, tadA sa ghigjAtIyo'spasAgArike tasya caturo lAna sAtvA chinatti, tena ca beTena dRSTaH, so'pahRtaH, sa dhimjAtIyena tena karaNaM nIto bhaNati-dehi vaNDaM, sa bhaNati-mama zmazAne, na dadAmi, dhigjAtIyo bhaNitaH-anyaM gRhANa, sa maar||30|| necchati, bhaNati ca-etena mama kAryamiti, sa dArako na dadAti, tadA sa dArakaH pRSTa:-kiM na dadAsi ?, bhaNati ca-ahametasya daNDasya | prabhAveNa rAjA bhaviSyAmIti, tadA kAraNikA hasitvA bhaNanti-yadA tvaM rAjA'bhaviSyastadaitasmai tvaM dIpa anukrama [228] SamEducatan international pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~103 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||20...|| niyukti: [274-279] prata sUtrAMka ||20|| gomaM dejAsi, paDivaNNo so, teNa dhijjAieNa anne dhijjAiyA gahiyA-jahA evaM mAritA harAmo, taM tassa piyaae| suyaM, tANi tinnivi NaTThANi jAva kaMcaNapuraM gayANi / tattha rAyA marai aputto, Aso ahiyAsito, tassa bAhiM suryatassa mUlaM Ago, payAhiNIkAUNa Thito, jAba NAyarA picchaMti lakkhaNajuttaM, jayajayasaho kato, gaMdIturaM AhayaM, imovi jaMbhaMto uDio, vIsattho AsaM vilaggo, pavesijai, mAyaMgo tti dhijAigA Na deMti pasaM. tAhe teNa daMDarayaNaM gahiyaM, taMjaliumAraddhaM, te bhIyA ThiyA, tAhe teNa vADahANagA hariesA dhijAiyA kayA, uktaM ca-"dadhivAhanaputreNa, rAjJA tu karakaNDunA / vATahAnakavAstavyAzcaNDAlA brAhmaNIkRtAH // 1 // " tassa ya dharanAmaM avakinnagotti, |pacchA se taM ceva ceDagakayaNAmaM patiTThiyaM karakaMDutti / tahiM so bhijAtito Agato, dehi mama gArma, bhapati 1 prAmamadAsyaH, pratipannaH saH, tena dhigjAtIyena anye dhigjAtIyAH svapakSIkRtAH-yathainaM mArayitvA harAmaH, tattasya pitrA zrutaM, te yo'pi maSTA yAvatkAJcanapuraM gatAH / tatra rAjA mRtaH aputraH, andho'dhivAsitaH, vastra bahiHsuptasya mUlamAgataH, pradakSiNIkRtya sthitaH yAvannAgarAH prekSante lakSaNayuktaM, jayajayazabdaH kRtaH, nandItUryamAhatam , ayamapi jRmbhamANa utthitaH, vizvasto'zvaM vilayaH, pravezyate, mAtaka iti dhigjAtIyA na dadati praveza, tadA tena daNDaranaM gRhItaM, tajjvalitumArabdhaM, te bhItAH sthitAH, tadA tena bAdadhAnakA harikezA dhigjAtIyAH kRtAH / tasya ca gRhanAmASakIrNaka iti, pazcAt tasya tadeva ceTakakRtaM nAma pratiSTitaM karakaNhUriti / tatra sa dhigjAtIya AgataH, dehi mahyaM grAma, bhaNati dIpa anukrama [228] SamEducation intimatent For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~104 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [228] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 302 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA || 20...|| niryukti: [274-279] adhyayanaM [9], | jo te ruccati, so bhaNai - mama caMpAe gharaM, to tahiM dehi, tAhe dadhivAhaNassa lehei-dehi mama egaM gAmaM, ahaM tujhaM jaM rucai gAmaM vA nagaraM vA taM demi, so ruTTho duTTamAyaMgo appANaM Na jANaitti, jo mamaM lehUM deiti / dUpaNa paDiAgaeNa kahiyaM, karakaMDU kuvito, caMpA rohiyA, juddhaM baTTati, tAe saMjaIe surya, mA jaNakkhao hohititti karakaM o rittA rahassaM bhiMdiyatti, esa tava piyanti, teNa tANi ammApiyaro pucchiyANi, tehiM sambhAvo kahito, mANeNaM ha o saraha, tAhe sA caMpa aigayA, raNNo gharaM atIti, NAyA pAyapaDiyAo dAsIo paruSNAto, rAyaNAvi surya, so'le Agato, vaMdittA AsaNaM dAUNa taM gandhaM pucchati, sA bhaNai-eso jo esaNayaraM rohittA acchara, tuDo Niggatau, milito, doSi rajjANi tassa dAUNa dahivAhaNo pacatito / karakaMDU ya mahAsAsaNo jAto, so ya kira goulappitoM Edicaone 1 yastubhyaM rocate, sa bhaNati - mama campAyAM gRhaM tattatra dehi, tadA dadhivAhanAya lekhayati dehi mAmekaM prAmam, ahaM tubhyaM yadrocate prAmo vA nagaraM vA taddadAmi sa ruSTo duSTamAtana AtmAnaM na jAnAtIti, yo mahyaM lekhaM dadAtIti / dUtena pratyAgatena kathitaM karakaNDU kupitaH, campA ruddhA, yuddhaM varttate, tayA saMyatyA zrutaM mA janakSayo bhaviSyatIti karakaNDUmapasArya rahasyaM bheditavatI - eSa taka piteti, tena tau mAtApitarau pRSTau tAbhyAM sadbhAvaH kathitaH, mAnena nApasarati, tadA sA campAmatigatA, rAjJo gRhameti, jJAtA pAdapatitA dAsyaH praruditAH rAjJApi zrutaM so'vyAgato, vanditvA''sanaM dattvA taM garbha pRcchati sA bhaNati eSa ya etannagaraM ruddhA tiSThati, tuSTo nirgato, mIlito, dve api rAjye tasmai dattvA dadhivAhanaH prabrajitaH / karakaNDUzca mahAzAsano jAtaH, sa ca kila gokulapriyaH For Parsons Praten namipratra vyAdhya. 9 pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~105~ Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||20...|| niyukti: [274-279] prata sUtrAMka ||20|| 18 agANi tassa goulagANi jAyANi jAva sarayakAleNa egaM govacchayaM ghoragattaM seyaM taMpecchai, bhaNati ya-eyassa mAyara mA duhejAhi, jayA vadvito hujjA tayA aNNANaM gAvINaM duddhaM pAejAha, te govA paDisuNaMti, so uccattavisANo | khaddhavasabho jAto, rAyA pecchati, so juddhikkao jAto, puNo kAleNa rAyA Agato pecchati-mahAkAyaM juNNaM vasabha, sApaDaehiM parighaTTayaMta, gove pucchai-kahiM so basahoti !, tehiM so dAito, pecchaMtao visAyaM gato, aNiccayaM / ciMtito saMbuddho 'seyaM sujAyaM0 sutaM, 'goTuMgaNassa.' gAhA, 'porANa' gAthA 1 // itto paMcAlesu jaNavaesu kaMpillapuraM nayaraM, tattha dummuho rAyA, so ya iMdakeuM pAsati logeNa mahijataM aNegakuDabhIsahassapaDimaMDiyAbhirAmaM, puNo a viluttaM paDiyaM ca muttapurIsANa majjhe, so'vi saMbuddho pabatito 'jo iMdakeuM suyalaMkiyaM tu' so'vi viharati 2 // 1 anekAni tasya gokulAni jAtAni yAvaccharatkAla eka govatsaM ghoragAtraM zvetaM taM prekSate, bhaNati ca etasya mAtaraM mA dhaukSiSTa, yadA vRddho bhavet tadA'nyAsAM gA dugdhaM pAyayeta, te gopAH pratizRNvanti, sa uccaviSANaH samarthavRSabho jAtaH, rAjA pazyati, sa yuddha ekako jAtaH te punaH kAlena rAjA''gataH pazyati-mahAkAyaM jIrNa vRSabha, haskhamahiSIbhiH parighaTyamAnaM, gopAn pRcchati-ka sa vRSabha iti !, taiH sa darzitaH, pazyan viSAdaM gataH, anityatAM cintayan saMbuddhaH zvetaM sujAtaM.' sUtra goSThAGgaNasya0 gAthA 'purANa' gAthA 1 // itaH pAJcAleSu | janapadeSu kAmpIlyapuraM nagaraM, tatra durmukho rAjA, sa cendraketuM pazyati lokena madhamAnamanekapatAkAsahasraparimaNDitAbhirAmaM, punazca vilasaM 4 patittaM ca mUtrapurISayormadhye, so'pi saMbuddhaH pratrajita: 'ya indraketuM skhalakRtaM tu so'pi viharati 2 // dIpa anukrama [228] SamEditatomic For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~106~ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [--1 / gAthA ||20...|| niyukti: [274-279] vRhadRttiH/liMti. so prata sUtrAMka ||20|| uttarAdhya. Aya videhe jaNavae mahilAe ya NayarIe NamI rAyA, tassa dAho jAto, devI caMdaNaM ghasati, baliyANi khalakha-/namiprana liMti, so bhaNati-kaNNAghAto hoi, devIe ekkakaM avaNetIe savANi avaNIyANi, ekikaM ThiyaM, taM rAyA punch||| -tANi valayANi na khalakhaliMti ?, sA bhaNati-avaNIyANi, so teNa dukkheNa abhAhato paralogAbhimuho ciNteti||303|| bahuyANaM doso Na egassa, jai ya eyAto rogAo mucAmi to pacayAmi, tayA ya kattiyapuNNimA vaTTati, evaM so ciMtito pAsutto, pabhAyAe zyaNIe sumiNae pAsati-seyaM nAgarAyaM maMdarovari ca attANamArUDhaM, gaMdighosatUreNa ya vivohito haTTataTTo ciMtei-aho pahANo suviNo diTThotti, puNo ciMtai-kahiM mayA evaMguNajAtito parato diTThaghotti ciMtayaMteNa jAtI saMbhariyA, purva mANusabhave sAmaNNaM kAUNa pupphuttare vimANe ubavaNNo Asi, tattha devate 1 itazca videhe janapade mithilAyAM ca nagaryAM namI rAjA, tasya ca dAho jAtaH, devI candanaM varSati, balayAni zabda kurvanti, sa 4 bhaNati-karNAghAto bhavati, devyaikaikamapanayantyA sarvANyapanItAni, ekaikaM sthita, to rAjA pRcchati-tAni balayAni na khaTatkurvanti !, sA4 bhaNati-apanItAni, sa tena duHkhenAbhyAhataH paralokAbhimukhazcintayati-bahanA doSo naikasya, yadi caitasmAdrogAmulye tadA prApajAmi, tadA ca kArtika pUrNimA vartate, evaM sa cintayan prasumaH, prabhAtAyAM rajanyA svapne pazyati-taM nAgarAja mandarasyopari cAtmAnamArUDhaM, // 30 // nandIghopatUryeNa ca vibodhito haSTatuSTazcintayati-aho pradhAnaH svapno dRSTa iti, punacintayati-ka mayaivaMguNajAtIyaH parvato dRSTapUrva iti cintayatA jAtiH smRtA, pUrva manuSyabhave zrAmaNyaM kRtvA puSpottare vimAna utpanna AsaM, tatra devatve dIpa anukrama [228] APP Editotal pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~107~ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||20...|| niyukti: [274-279] prata sUtrAMka ||20|| maMdaro jiNamahimAisu AgaeNa didvapuvotti saMbuddho patito 'bahuyANa-'silogo 3 // io ya gaMdhArajaNavisa-4 / esu purisapuraM NAma nayaraM, tattha NaggatI rAyA, so ya annayA aNujattaM Niggato pecchai-cUyaM kusumiyaM, teNegA damaMjarI gahiyA, evaM khaMdhAvAreNaM layaMteNaM kaTThAyaseso kato, paDiniyatto pucchati-kahiM so cUyarukkho?, amaJceNa akkhAto esotti, to kiha kahANi kato, bhaNati-tumbhehiM ekkA maMjarI gahiyA, pacchA saveNavi jaNeNa gahiyA, so ciMtei-evaM rajasiritti, jAva riddhI tAva sohati, alAhi 'jo cUya.' gAhA, so'pi viharati 4 // casArivi viharamANA khiipatiTThie Nayare cAuddAraM deulaM, puSeNa karakaMDU paviTTho, dummuho dakkhiNeNa, kiha sAhussa annAmuho acchAmitti teNa vANamaMtareNa dakSiNapAsevi muhaM kayaM, namI avareNa, to'vi muhaM kayaM, gaMdhAro uttareNa, tamo'pi 1mandaro jinamahimAdiSvAgatena raSTapUrva iti saMbuddhaH pravrajitaH 'bahUnAM0 zlokaH 3 // itA gAndhArajanaviSayeSu puruSapura nAma nagara, tatra namgatI rAjA, sa cAnyadA'nuyAtraM nirgataH pazyati-cUtaM kusumitaM, tenaikA maJjarI gRhItA, evaM skandhAvAreNAdadAnena kASThAvazeSaH kRtaH, 6 pratinivRttaH pucchati-ka sa cUtavRkSa: ?, amAyenAkhyAta eSa iti, tadA kathaM kASThIkRtaH 1, bhaNati-yuSmAbhirekA manjarI gRhItA, pazcAtsa-16 veNApi janena gRhItA, sa cintayati-evaM rAjyazrIriti, yAvadRddhistAvacchobhate, alam 'yabhUta0' gAthA, so'pi viharati 4 // catvAro'pi | viharantaH kSitipratiSThite nagare caturvAra devakulaM, pUrveNa karakaNDUH praviSTaH, durmukho dakSiNena, kathaM sAdhoH parAGmukhastiSvAmIti tena vyantareNa dakSiNapAdhe'pi mukhaM kRtaM, namirapareNa, tato'pi mukhaM kRtaM, gAndhAra uttareNa, tato'pi ACCASSAGAR dIpa anukrama [228] SamEdicatomimmm FarramanaSPrwanatimony pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~108~ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||20...|| niyukti: [274-279] bRhavRttiH prata sUtrAMka ||20|| uttarAdhya. muhaM kayaM / tassa kira karakaMDussa AbAlattaNA sA kaMDU atthi ceva, teNa kaMDUyagaM gahAya masiNaM kaNNo kaMDUito, taM namipravateNa egatva saMgoviyaM, taM dummuho pecchai, so bhaNai-'jayA rajaM.' silogo, jAva karakaMDU paDivayaNaM na deti tAva bhAjyAdhya.9 NamI vayaNasamakaM imaM bhaNai-'jayA te petite rajje 'silogo, kiM tumaM eyassa Auttagoti bhaNati, tAhe gaMdhAro // 30 // bhaNati-'jayA saI paricaja' silogo, tAhe karakaMDU bhaNati-'mokkhamaggapavaNNANaM.' silogo "rUsaU vA paro mA vA visaM vA pariyattau / bhAsiyavA hiyA bhAsA, sapakvaguNakAriyA // 1 // " ityeSa sampradAyaH / eSa eva ca gAthA-1 kadambakabhAvArthaH, akSarArthastu spaSTa eva, navaraM mithilA nAma nagarI, tasyAH patiH-khAmI mithilApatistasya, anenAnyeSAmapi tatpatInAM sambhavAt tadvyavacchedamAha, 'name' naminAmnaH, 'chammAsAyaMkavijapaDiseho ti SaNmAsAnAtako-dAhajvarAtmako rogaH paNmAsAtaGkaH tatra vaidyaiH-bhiSagbhiH pratiSedho-nirAkaraNam , acikitsyo'yamityabhidhAnarUpaH SaNmAsAtaGkavaidyapratiSedhaH, 'kattiyatti kArtikamAse 'suviNagardasaNaMti' khanna eva khaprakastasmin darzanaM 1 bhukhaM kRtaM / tasya kila karakaNDo: AbAlyAt sA kaNDUrasti caiva, tena kayanaM gRhItvA masUrNa kau~ kaNDUyitI, tattenaikatra saMgosApitaM, tabhukhaH pazyati, sabhaNati... yadA rAjya RokA, yAvatkarakaNDUH prativacanaM na dadAti sAvat namirvacanasamamidaM bhaNati yadA te // 20 // tAtaphe rAjye0 zlokaH, kiM tvamevasthAvartaka iti bhaNati, tadA gAndhAro bhaNati yadA sarva parityajya0 zlokaH, sadA karakaNhabhaNati mokSamArgaprapannAnAM zlokaH / rupyatu vA paro mA vA viSa vA paryatu / bhASitavyA hitA bhASA svapakSaguNakAriNI (kaa)||1|| dIpa anukrama [228] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~109~ Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||20...|| niyukti: [274-279] prata sUtrAMka ||20|| khapnadarzanam , abhUditi zeSaH, kaH?, yaH 'ahimaMdara'tti ahimandarayoH nAgarAjAcalarAjayoH 'naMdighose yatti' dvAdazatUryasaGghAto nandI tasyA ghoSaH, sa ca khapnamavalokayato jAtaH, tena cAsau pratibodhitaH ityupaskAraH / iha ca mithilApati mirityuktI mA bhUttathAvidhasya tIrthakarasyApi namaH sambhavAyAmoha iti 'dvau namI vaidehI' ityaadhukt| tathA 'pupphuttarAtotti puSpottaravimAnAcyavanaM-bhraMzanam, ekasamayeneti yojyate, pravrajyA ca-niSkramaNaM bhavatyekasamayenaiva, tathA pratyekam-ekaikaM hetumAzritya 'buddhAH' avagatatatvAH pratyekabuddhAH, 'kevalinaH' utpannakevalajJAnAH, 'siddhigatAH' muktipadaprAptAH, trayANAmapi karmadhArayaH, ekasamayenaiveti caturNAmapi samasamayasambhavAt / tathA 'seyaM / sujAya'ti zretaM varNataH sujAtaM prathamata evAhInasamastAGgopAGgatayA, suSTu-zobhane vibhakte-vibhAgenAvasthite zRGgeviSANe yasya sa tathA tam , RddhUi-balopacayAtmikAm anRddhiH-tasyaiva balApacayatastarNakAdiparibhavarUpAM 'samupehiyA hai ' ti samyagutprekSyeti-paryAlocya pAThAntarataH 'samutprekSamANo' vA kaliGgarAjo'pItyatrApizabda uttarApekSayA smuccye| tathA 'indraketum' indradhvaja 'pravilupyamAna' miti janaiH khakhavastrAlaGkArAdigrahaNataH itavetazca vikSipyamANaM / tathA| 'pUrAvareya'tti pUraH-pUrNatA avareko-riktatA'nayoH samAhAre pUrAvareka / tathA 'samakSarIpalavapupphacitta' saha maarI-2 bhi:-pratItAbhiH pallavaizca-kizalayaryAni puSpANi-kusumAni tecitra:-kaburaH maJjarIpallavapuSpacitrastaM, yadvA sahamaarIpalayapuSpairvartate yaH sa tathA citra-Azcaryo'nayorvizeSaNasamAsaH, 'samikkha'tti ArSatvAt samIkSate paryAlocayati, dIpa anukrama [228] For at arjainamratam pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~110~ Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [228] uttarAdhya. vRttiH // 205 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA || 20...|| niryuktiH [274-279] adhyayanaM [9], anekArthatvAdaGgIkurute vA, vartamAnanirdezaH prAgvat, yadvA 'samikhati samaikSiSTa samIkSitavAn 'dharma' yatidharma / yadA 'te' tvayA 'paitRke' piturAgate rAjye kRtA-vihitAH kRtyAni kurvanti - anutiSThanti kRtyakarA - niyogino bahavaH - prabhUtAH, tadaiva kRtyakaratvaM svayaM taya kartumucitamAsIdityupaskAraH, 'teSAmiti kRtyakarANAM kRtyaM - parAparAdhapa(ribhAvanAdi kartavyaM 'parityajya' pratAGgIkArAdapahAya adya 'kRtyakaro' niyuktakaH - anyadoSacintako 'bhavAn' tvaM, ki miti jAta iti zeSaH / tathA 'mokkhAya ghaDasI'ti prAkRtatvAnmokSAya - mokSArthaM 'ghaTate' ceSTate, tathA 'attaNissesakArae' tti Atmano niHzeSamiti - zeSAbhAvaM prakramAt karmaNaH karoti - vidhatta ityAtmaniHzeSakArakaH, yadvA 'Nissesa' tti niHzreyaso mokSastatkArako / 'mokSamArga' muktayadhvAnaM 'pratipanneSu' aGgIkRtavatsu sAdhuSu brahmacAriSu 'ahiyatthaM' ti ahitArtha 'nivArayan' niSedhayan 'na dopaM' parApavAdalakSaNamasyeti zeSaH, 'vaktum' abhidhAtumarhasi yathA hi bhavAn ahitAnnivArayan kathaM garhasItyAdi, evaM namirapi adya kRtyakaro bhavAniti kRtyakaratvalakSaNAdahitAnnivArayati, tathA durmukho'pi saJcayaM kiM karoSi ? iti saJcayata evAhitAnniSedhayatIti nAyaM parApavAda iti vaktumucitaM yadvA'ahiyatthaM NivAriMto 'ti subvyatyayAdahitArthAnnivArayantaM na 'doSa'miti matulopAnna doSavantaM vaktumarhasi tathA cArSam - "rUsaka vA paro mA vA, bisaM vA pariyattau / bhAsiyabbA hiyA bhAsA, sapakkhaguNakAriyA // 1 // " an Education intemational For Pan Private Onl namipratra jyAdhya. 9 ~111~ // 305 // janor pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [274-279] prata sUtrAMka da ityavasito nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatIti sUtrAnugame sUtramucAraNIyaM, tacedam cahaUNa devalogAo uvavanno mANusaMmi logaMmi / upasaMtamohaNijo saratI porANiyaM jAI // 1 // ta vyAkhyA-yuvA 'devalokAt' pratItAt , 'utpannaH jAtaH 'mAnuSe' mAnuSasambandhini 'loke' prANigaNe upa zAntam-anudayaM prAptaM mohanIyaM-darzanamohamIyaM yasyAsAvupazAntamohanIyaH 'smarati cintayati, smeti zeSaH, vartamAnanirdezo vA prAgvat , kAmityAha-porANiya'ti purANAmeva paurANikI, vinayAditvAt Thak, cirantanImityarthaH, 'jAtim' utpatti, devalokAdAviti prakramaH, tadgatasakalaceSTopalakSaNaM gheha jAtiriti sUtrArthaH / tataH4 kimityAha jAI saritu bhayavaM sahasaMbuddho aNuttare dhamme / pusaM Thavittu rajje abhinikkhamati namI rAyA // 2 // vyAkhyA-'jAtim' uktarUpAM smRtvA, bhagazabdo yadyapi dhairyAdiSvanekeSu artheSu vartate, yaduktaM-"dhairyasaubhAgyamA-18 hAtmyayazo'rkazrutadhIzriyaH / tapo'rthopasthapuNyezaprayatnatanavo bhgaaH||1||" iti, tathApIha prastAvAdbuddhivacana eva gRhyate, tato bhago-buddhiryasyAstIti bhagavAn , sahatti-khayamAtmanaiva sambuddhaH-samyagavagatatattvaH sahasambuddho, // nAnyena pratiyodhita ityarthaH, athavA 'sahasatti ApatvAt sahasA-jAtismRtyanantaraM jhagityeva buddhaH, ketyAha dIpa anukrama [229] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~112~ Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||R|| dIpa anukrama [230] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||2|| niryukti: [279...] adhyayanaM [9], uttarAdhya. 'anuttare' pradhAne 'dharme' cAritradharme 'putraM' sutaM 'sthApayitvA' nivezya, kka ? - rAjye 'abhiniSkrAmati' dharmAbhimukhyena gRhasthaparyAyAnnirgacchati, smetIApi zeSaH, tatazca pratrajitavAnityarthaH, prAgvat tivyatyayena vA vyAkhyeyaM, 'namiH' bRhadvRttiH 4 naminAmA rAjA pRthivIpatiriti sUtrArthaH // syAdetat kutrAvasthitaH 1 kIdRzAn vA bhogAn bhuktvA sambuddhaH 1 kiM vA'bhiniSkrAman karotItyAha // 306 // so devalogasarise aMDaravaragato vare bhoe / bhuMjittu NamI rAyA vuddho bhoge paricaya // 3 // vyAkhyA- 'saH' ityanantaramuddiSTaH 'devalogasarise'tti devalokabhogaiH sadRzA devalokasadRzAH, mayUravyaMsakAditvAnmadhyapadalopI samAsaH, 'aMte uravaragato' tti varaM- pradhAnaM taca tadantaHpuraM ca varAntaHpuraM tatra gataH sthito varAantaHpuragataH, prAkRtatvAca varazabdasya paranipAtaH, varAntaHpuraM hi rAgaheturiti tadgatasya tasya bhogaparityAgAbhidhAnena jIvavIryollAsAtireka uktaH, tatrApi kadAcidvarAH zabdAdayo na syuH tatsambhave vA subandhuriva kutazcinnimittAnna bhuJjItApItyAha-'varAnU' pradhAnAn 'bhogAnU' manojJazabdAdIn 'muktvA' Asevya 'nami:' naminAmarAjA 'buddhaH' vijJAtatattvaH 'bhogAn' uktarUpAn parityajati, speti zeSaH / iha punarbhogagrahaNamativismaraNazIlA apyanuprAyA eveti jJApanArthamiti sUtrArthaH // kiM bhogAneca tyaktvA'bhiniSkrAntavAn 1 utAnyadapItyAha miliM sapurajaNavayaM balamorohaM ca paripaNaM savvaM / ceccA abhibhikkhaMto egatamahiDio bhayavaM // 4 // Education intemational For Parna Prato ne namipratra jyAdhya. 9 ~113~ // 306 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||4|| niyukti: [279,,,] prata sUtrAMka ||4|| vyAkhyA-'mithilA mithilAnAmnI nagarI, saha puraiH-anyanagarairjanapadena ca vartate yA sA tathoktA tAM na tvekAmeya, 'valaM' hastyazcAdi caturaGgam 'avarodhaM ca antaHpuraM 'parijanaM' parivarga 'sarva' niravazeSaM, na tu tathAvidhapratibandhAnAspadaM kiJcideva 'tyaktvA' apahAya 'abhiniSkrAntaH pratrajitaH, 'egaMta'tti eka:-advitIyaH karmaNAmanto yasminiti, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, tata ekAnto-mokSastam 'adhiSThitaH' iva AzritavAnivAdhiSThitaH, tdupaay| samyagdarzanAdyAsevanAdadhiSThita eva vA, ihaiva jIvanmuktyavAseH, yadvaikAntaM-dravyato vijanamudyAnAdi bhAvatazca sadA al"eko'haM na ca me kazcinnAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM, nAsau dRzyo'sti yo mama // 1 // " iti bhAvanAta eka evAhamityanto-nizcaya ekAntaH, prAgvat samAsaH, tamadhiSThitaH, 'bhagavAn' iti dhairyavAn zrutavAn veti sUtrArthaH // tatraivamabhiniSkAmati yadabhUttadAha-yadivA yaduktaM 'sarva parityajyAbhiniSkrAnta' iti, tatra kIrak tat tyajyamAnamAsIdityAhakolAhalagabhUtaM AsI mihilAe pabvayaMtami / taiyA rAyarisimmi namimmi abhinikkhamaMtami // 5 // vyAkhyA-kolAhalA-vilapitA''kranditAdikalakalaH kolAhala eva kolAhalakaH sa bhUta iti-jAto yasmiMstat * kolAhalakabhUtam AhitAderAkRtigaNatvAnniSThAntasya paranipAtaH, yadivA bhUtazabda upamArthaH, tataH-kolAhalakabhUta miti kolAhalakarUpatAmivApannaM hA tAta ! mAtarityAdikalakalAkulitatayA 'AsIt' abhUt mithilAyAM, sarva gRha-15 -04-HORRORK -3434%AC dIpa anukrama [232] -%AGES pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~114 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||5|| niyukti : [279...] prata sUtrAMka ||5|| uttarAdhya. 6 vihArArAmAdIti prakramaH, kka sati -pravrajati' pravajyAmAdadAne 'tadA' tasmin kAle, rAjA cAsau rAjyAvasthA- namipranabRhadvRttiH mAzritya RSizca tatkAlApekSayA rAjarSiH, yadivA rAjyAvasthAyAmapi RSiriva RSiH-krodhAdiSaDvargajayAt , jyAdhya.9 tathA ca rAjanIti:-"kAmaH krodhastathA lobho, harSo mAno madastathA / SaDvargamutsRjedenaM, tasmiMstyakte sukhI nRpaH 1307 // 18 // 1 // " tasmin 'namo' naminAni, 'abhiniSkrAmati' gRhAt kapAyAdibhyo vA nirgacchatIti sUtrArthaH // puna-2 ritrAntare yadabhUttadAha abhudviyaM rAyarisiM, pavvajAThANamuttamaM / sakko mAhaNarUveNaM, imaM vayaNamavyavI // 6 // 18|vyAkhyA-'abhyutthitam' abhyudyataM 'rAjarSi prAgvat pravrajyaiva sthAnaM tiSThanti samyagdarzanAdayo guNA asminniti kRtvA pravrajyAsthAnaM, pratIti zeSaH, 'uttama pradhAna, subvyatyayena saptamyarthe vA dvitIyA, tataH pravrajyAsthAna uttame 'abhyupagataM tadviSayodhamavantaM 'zakaH' indro 'mAhanarUpeNa' brAhmaNaveSeNa, Agatyeti zeSaH, tadA hi tasmin mahAmani pravrajyAM grahItumanasi tadAzayaM parIkSitukAmaH khayamindra AjagAma, tataH sa 'idaM vakSyamANam, ucyata iti el vacanaM-vAkyam 'atravIt uktavAniti suutraarthH|| yaduktavAMstadAha // 307 // kiM nu bho aja mihilAe, kolAhalagasaMkulA / sucaMti dAruNA saddA, pAsAesu gihesu a||7|| | vyAkhyA-'kim' iti pariprazne 'nu' iti vitarke 'bho' ityAmantraNe 'adya' etasmin dine 'mithilAyAM' nagayoM kolA dIpa anukrama [233] SamEducatam international For P an pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~115 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [235] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||7|| niryukti: [279...] adhyayanaM [9], halakena-bahalakalakalAtmakena saGkulAH vyAkulAH kolAhalakasaMkulAH 'zrUyante' ityAkarNyante 'zabdA' dhvanaya iti sambandhaH, te ca kadAcidvandivRndodIritA api syuH tannirAkaraNAyAha -- dArayanti janamanAMsIti dAruNAH - vilapitA''kranditAdayaH, va punaste ? - 'prAsAdeSu' saptabhUmAdiSu 'gRheSu' sAmAnyavezmasu yadvA 'prAsAdo devatAnarendrANA'mitivacanAt prAsAdeSu devatAnarendrasamvandhiSyAspadeSu 'gRheSu' taditareSu cazabdAtrikacatuSkacatvarAdiSu ceti sUtrArthaH // tatazca- eyama nisAmittA, heDakAraNacoio / tato NamI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 9 // vyAkhyA-'enam' anantaroktam 'artha' ityupacArAdarthAbhidhAyinaM dhvaniM 'nizamya' AkarNya hinoti - gamayati vivakSitamarthamiti hetuH, sa ca paJcAvayavavAkyarUpaH kAraNaM ca - anyathA'nupapattimAtraM tAbhyAM coditaH preritaH hetukAraNacoditaH, kolAhalakasaGkalA dAruNAH zabdAH zrUyanta ityanena hi ubhayametat sUcitaM, tathAhi - anucitamidaM bhavato'bhiniSkramaNamiti pratijJA, AkrandAdidAruNazabdahetutvAditi hetu:, prANavyaparopaNAdivaditi dRSTAntaH, yadyadAkrandAdidAruNazabdahetustattaddharmArthino'nucitaM yathA prANavyaparopaNAdi, tathA cedaM bhavato'bhiniSkramaNamityupanayaH, tasmAdAkrandAdidAruNazabdAdihetutvAdanucitaM bhavato'bhiniSkramaNamiti nigamanamiti paJcAvayavaM vAkyamiha hetuH zeSAvayayavivakSAvirahitaM tvAkrandAdidAruNazabdahetutvaM bhavadabhiniSkramaNAnucitatvaM vinA'nupapanna For Parna Prat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH | atra sUtrakrama 8 vartate, mUla saMpAdane skhalanatvAt tasya krama 9" mudritaM ~116~ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||9|| niyukti : [279...] nAmapatra jyAdhya.9 prata sUtrAMka ||9|| uttarAdhya. miti etAvanmAtraM kAraNam , anayostu pRthagupAdAnaM pratipAdyabhedataH sAdhanavAkyavaicitryasUcanArtha, tathA cAha zrutakebRhaddhRttiH valI-'katthavi paMcAvayavaM dasahA vA sambahA Na paDisiddhaM / Na ya puNa sarva bhaNNai haMdI saviyAramakkhAyaM // 1 // " datathA-"jiNavayaNa siddhaM ceva bhaNNatI katthatI udAharaNaM / Asaja u soyAraM heUvi kahiMci bottadho // 2 // " // 30 // athavA'nvayavyatirekalakSaNo hetuH, upapattimAtraM tu dRSTAntAdirahitaM kAraNaM, yathA nirupamasukhaH siddho jJAnAnAvA dhaprakarSAt, anyatra hi nirupamasukhAsambhavAt nodAharaNamasti, dRSTAntazca prakRSTamatyAdijJAnAnAbAdhAH paramasukhino munaya iti jJAnAnAbAdhaprakarSaH nirupamasukhatve heturucyate, tathA ca pUjyAH-"hetU aNugamavairegalakSaNo sjjhvtthupjaato| AharaNaM diluto kAraNamuvavattimettaM tu // 1 // " iha hi AkrandAdidAruNazabdahetutvameva hetuH, tassoktanyAyanAnthayAnvitatvAt , sati cAnvaye vyatirekasyApi sambhavAt , idameva cAnvayavyatirekavikalatayA vivakSitamupa4/pattimAtraM kAraNam, evaM sarvatra kAraNabhAvanA kAryetyalaM prasaGgena, prakRtameva sUtramanutriyate, 'tataH' preraNA'nantaraM 'namiH' naminAmA rAjarSiH 'devendra' zakram idaM vakSyamANam 'abravIt uktavAniti sUtrArthaH // kiM taduktavAnityAha1 kutrApi paJcAvayava dazadhA yA sarvathA na pratiSiddham / na ca punaH sarva bhaNyate handi savicAramAkhyAtam // 1 // jinavacanaM siddha sa meva bhaNyate kutracidudAharaNam / AsAdya tu zrotAraM heturapi kutracidvaktavyaH // 2 // 2 heturanugamanyatirekalakSaNaH sAdhyavastupayaryAyaH / / AharaNaM dRSTAntaH kAraNamupapattimAtra tu // 1 // dIpa anukrama [236] // 308 // matt For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~117 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||10|| niyukti: [279...] % % % prata sUtrAMka ||10|| **485 mihilAe ceie bacche, sItacchAe maNorame / pattapuSphaphalovete, yahUrNa bahuguNe staa||10|| byAkhyA-mithilAyAM' puri cayanaM citiH-iha prastAvAt patrapuSpAyupacayaH, tatra sAdhurityantataHprajJAderAkRtigaNatvAta khArthike'Ni caityam-udyAnaM tasmin, 'vacche'tti sUtratvAddhizandalope vRkSaH zItA-zItalA chAyA yasya tacchItacchAyaM tasmin , manaH-cittaM ramate-dhRtimAnoti yasmin tanmanorama-manoramAbhidhAnaM tasmin, patrapuSpaphalAni pratItAni tairupetaM-yuktaM patrapuSpaphalopetaM tasmin , 'bahUnAM prakramAt khagAdInAM, bahavo guNA yasmAtcat tathA : tasmin , ko'rthaH-phalAdibhiH pracuropakArakAriNi 'sadA' sarvakAlamiti sUtrArthaH // tatra kimityAha vAeNa hIramANaMmi, ceiyaMmi maNorame / duhiyA asaraNA attA, ee kaMdati bho! khagA // 10 // | vyAkhyA-'vAtena' vAyunA 'hiyamANe itastataH kSipyamANe, vAtazca tadA zakreNaiva kRta iti sampradAyaH, citiriheSTakAdicayaH, tatra sAdhuH-yogyazcityaH prAgvat , sa eva caityastasmin , kimuktaM bhavati ?-adhovaddhapIThike upari cocchRitapatAke 'manorame' mano'bhiratihetI, vRkSa iti zeSaH, duHkhaM sajAtaM yeSAM te duHkhitAH 'azaraNAH' trANarahitA ata eva 'ArtAH' pIDitAH 'ete' pratyakSAH 'krandanti' AkrandazabdaM kurvanti 'bho' ityAmantraNe 'khagAH' pakSiNaH / iha ca kimadya mithilAyAM dAruNAH zabdAH zrUyante ? iti yatkhajanajanAkrandanamuktaM tat khagakrandana 1 sAkSAdAkRtigaNavenAnukteH dIpa anukrama [237]] SamEditatumhamasana For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: mUla saMpAdane atra skhalanatvAta 10" iti sUtrakrama dvIvArAn mudritaM ~118~ Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||10|| niyukti: [279...] 10narmiprama bRhata jyAdhya. PROGR prata 12. sUtrAMka ||10|| [prAyam , AtmA ca vRkSakalpaH, tattvato hi niyatakAlameva sahAvaM sthitatvena uttarakAlaMca khakhagatigAmitayA drumA-11 |zritakhagopamA evAmI svajanAdayaH, uktaM hi-"yadvad drume mahati pakSigaNA vicitrAH, kRtvA''zrayaM hi nizi| dayAnti punaHprabhAte / tadvajagatyasakRdeva kuTumbajIvAH, sarve sametya punareva dizo bhajante // 1 // " iti, tatazcA'' krandAdidAruNazabdahetutvaM hetutvenAbhidhIyamAnamasiddham , ete hi khajanAdayo vAteryamANadrumavizliSyatkhagA iva 4 khakhaprayojanahAnimevA''zaGkamAnAH krandanti, Aha ca-"AtmArtha sIdamAnaM khajanaparijano rauti hAhAravArtA,bhAryA cAtmopabhogaM gRhavibhavasukhaM svaM ca yasyAzca kAryam / krandatyanyo'nyamanyastyiha hi bahujano lokayAtrAnimittaM, yo vA'nyastatra kiJcinmRgayati hi guNaM roditISTaH sa tasmai // 1 // " evaM cA''krandAdidAruNazabdAnAmabhiniSkramaNahetukatvamasiddhaM, khaprayojanahetukatvAt teSAM, tathA ca bhavadukke hetukAraNe asiddhe evetyuktaM bhavatIti sUtrArthaH // tatazcaeyamahU~ nisAmittA, heukaarnncoio| tato Nami rAyarisiM, deviMdo iNamanyavI // 11 // 4 // 30 // vyAkhyA-enamarthaM nizamya hetukAraNayoH anantarasUtrasUcitayozcoditaH-asiddho'yaM bhavadabhihito hetuH 4 kAraNaM cetyanupapattyA preritaH hetukAraNacoditaH, tato narmi rAjapi devendraH 'idaM vakSyamANam abravIt iti sUtrArthaH // la dIpa anukrama [238] haiM kiM tadityAha DAREoucatininematumal FmemaraPwwtumom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~119~ Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [240] Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||12|| niryukti: [279...] adhyayanaM [9], esa agNI a vAo a, eyaM Dajjhati maMdiraM / bhagavaM ! aMteuraMteNaM, kIsa NaM nAvapikkhaha // 12 // vyAkhyA -- 'epa' iti pratyakSopalabhyamAnaH 'agnizca' vaizvAnaraH 'vAtazca' pavanastathA 'etaditi pratyakSaM 'dahyate' bhasmasAt kriyate, prakramAdvAteritenAgbhinaiva, 'mandira' vezma, bhavatsambandhIti zeSaH, bhagavanniti pUrvavad, 'anteuraMteNaM' ti antaH purAbhimukhaM 'kIsa 'tti kasmAt ? 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'nAvaprekSase' nAvalokase / iha ca yadyadAtmanaH svaM tattadrakSaNIyaM yathA jJAnAdi, svaM cedaM bhavato'ntaHpuramityAdihetukAraNabhAvanA prAgvaditi sUtrArthaH // tatazca ' evaM ' sUtraM (13) prAgvat // kimabravIt ? ityAha suhaM vasAmo jIvAmo, jesi mo natthi kiMcaNaM / mihilAe DajjhamANIe, na me ijjhara kiMcaNaM // 14 // vyAkhyA- 'sukha' yathA bhavatyevaM 'vasAmaH' tiSThAmaH 'jIvAmaH prANAn dhArayAmaH, yeSAM 'mo' ityasmAkaM 'nAsti' na vidyate 'kiJcana' vastujAtaM, yataH - 'eko'haM na ca me kazcit khaparo vA'pi vidyate / yadeko jAyate janturbhiyate'pyeka eva hi // 1 // " iti na kiJcidantaHpurAdi matsatkaM yatazcaivamato 'mithilAyAm asyAM puri dadyamAnAyAM na me dAte 'kiJcana' khalpamapi, mithilAgrahaNaM tu na kevalamantaH purAdyeva na matsambandhi kintvanyadapi khajanajanAdi / svasvakarmaphalabhujo hi jantavaH tathA tathA'smin bhrAmyantIti kimatra kasya svaM paraM ceti khyApanArthaM / tatazcAnena For Parsons Privat janetary org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 120~ Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||15-16|| niyukti: [279...] namimatra prata jyAdhya.9 bRhadvRttiH sUtrAMka ||15-16|| uttarAdhyaH 4/prAguktahetorasiddhatvamuktam, tattvato jJAnAdivyatiriktasya sarvasyAkhakIyatvAdityAdicarcaH prAgvaditi suutraarthH|| etadeva tica bhASayitumAha cattaputtakalattassa, nivvAvArassa bhikkhunno| piyaM na vijaI kiMci, appiyaMpi na vijaha // 15 // // 310 // bahuM khu muNiNo bhaI, aNagArassa bhikkhunno| sabbato vippamukassa, egaMtamaNupassao // 16 // vyAkhyA-tyaktAH-parihatAH putrAzca-sutAH kalatrANi ca-dArA yena sa tathA tasya, ata eva 'nirvyApArasya parihatakRSipAzupAlyAdikriyasya 'bhikSoH' uktarUpasya 'priyam' iSTaM 'na vidyate' nAsti 'kiJcid' alpamapi, 'apriyamapi' aniSTamapi 'na vidyate nAsti, priyApriyavibhAgAstitve hi sati putrakalatratyAgaM na kuryAdeva, tayorevAtipratibandhaviSayatvAditi bhAvaH, etena yaduktaM-nAsti kiJcaneti tatsamarthitaM, tat khakIyatvaM hi putrAyatyAgato'bhivaGgataH syAt sa ca niSiddha iti, evamapi kathaM sukhena vasanaM jIvanaM vatyAha-'bahu' vipulaM 'khuH' avadhAraNe, baheva |'muneH' tapakhinaH 'bhadra' kalyANaM sukhaM vA 'anagArasya' 'bhikSoH' iti ca prAgvat , 'sarvataH' bAhyAdabhyantarAJca, yadvA khajanAt parijanAca 'vipramuktasya' iti pUrvavat , 'ekAntam' 'eko'hamityAyuktarUpaikatvabhAvanAtmakam 'anupazyataH' dUparyAlocayata iti sUtradvayArthaH // punarapi 'eya' sUtraM prAgvat (17) pAgAraM kAraittA NaM, gopurahAlagANi ya / ussUlae sayagghI ya, tato gacchasi khattiyA // 18 // SCANCHECHNOCRACK dIpa anukrama [243-244] SamEducatimotimatent pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~121 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||17-18|| niyukti: [279...] prata sUtrAMka ||17-18|| & byAkhyA-prakarSaNa maryAdayA ca kurvanti tamiti prAkArastaM-dhUlISTakAdiviracita 'kArayitvA' vidhApya 'gopurA hAlakAni ca tatra gobhiH pUryanta iti gopurANi-pratolIdvArANi, gopuragrahaNamargalAkapATopalakSaNam , aTThAlakAni-1 prAkArakoSThakoparivartIni AyodhanasthAnAni 'usmUlaya'tti khAtikA parabalapAtArthamuparicchAditagartA yA 'sayagghI zAyati zataM prantIti zatabhyaH, tAzca yatravizeSarUpAH, 'tataH' evaM sakalaM nirAkulIkRtya 'gacchasI'ti tivyatyayAdacha, kSatAAyata iti kSatriyastatsambodhanaM he kSatriya !, hetUpalakSaNaM cedaM, sa cArya-yaH kSatriyaH sa purarakSA pratyavahitaH, yathoditodayAdiH, kSatriyazca bhavAn , zeSa prAgvaditi sUtrArthaH // tataH 'eyaM' (19) sUtraM praagvt| saNagari kiccA, tavasaMvaramaggalaM / khaMtiM niuNapAgAraM, tigutaM duSpadhaMsayaM // 20 // dhaNuM parapharma kiyA, jIvaM ca IriyaM sadA / ghiI ca keyaNaM kicA, saceNaM parimaMthae // 21 // tavanArAyajutteNaM, bhettUNaM kammakaMcuaM / muNI vigayasaMgAmo, bhavAo parimuccati // 22 // vyAkhyA-'zraddhAM' tattvarucirUpAmazeSaguNAdhAratayA 'nagarI purIM 'kRtvA' hRdi vidhAya, anena ca prazamasaMvegAdIni gopurANi kRtvetyupalakSyate, argalAkapATaM tarhi kimityAha-tapaH-anazanAdi bAhyaM tatpradhAnaH saMvara:-AzravanirodhalakSaNastapaHsaMvarataM, mithyAtvAdidudhunivArakatvena argalA-parighastatpradhAnaM kapATamapyargaletyuktaM, tato'rgalAm-argalAkapATaM kRtveti sambandhaH, prAkAraH ka ityAha-kSAMti kSamA nipuNamiva nipuNaM-zatrurakSaNaM prati zraddhAvirodhyanantAnu dIpa anukrama [245-246] FaramanaSPrwara timonk pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~122 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||19-22|| niyukti: [279...] prata sUtrAMka ||19-22|| uttarAdhya. vandhikopoparodhitayA 'prAkAraM' zAlaM, kRtyeti sambandhaH, upalakSaNaM caiSAM mAnAdi nirodhinAM mArdavAdInAM, tisRbhiH- namipravabRhadvRttiH aTTAlakocUlakazatadhIsaMsthAnIyAbhirmanoguptyAdibhirguptibhiH guptaM trigupta, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, prAkArasya vi sAjyAdhya.9 zeSaNaM, ata eva duHkhena pradhRSyate-parairabhibhUyata iti duSpradharSaH sa eva duSpradharSakastaM, paThanti ca-khaMtiM niuNaM pAgAraM 4 // 311 // 1: tiguttiduppadhaMsayaMti, spaSTaM / itthaM yaduktaM 'prAkArAdIn kArayitve ti tatpratiSacanamuktaM, samprati tu prAkArAhAlake-14 vavazyaM yoddhavyaM, tatha satsu praharaNAdiSu pratividheye ca vairiNi sambhavatyata Aha-'dhanuH' kodaNDaM 'parAkrama' jIva4/vIryolAsarUpamutsAhaM kRtvA 'jIvAM ca' pratyaJcAM ca 'm' IryAsamitimupalakSaNatvAcchepasamitIca 'sadA' sarvakAlaM, tadvirahitasya jIvavIryasyApyakiJcitkaratvAt , 'dhRti ca dharmAbhiratirUpAM 'ketana' zRGgamayadhanurmadhye kASThamayamuSTikAtmakaM, nanu tadupari snAyunA nivadhyate idaM tu kena bandhanIyamityAha-'satyena' manaHsatyAdinA 'palimaMthae'tti banIyAt , tataH kimityAha-'tapaH' pavidhamAntaraM parigRhyate, tadeva karma pratyabhibheditayA 'nArAcaH' ayomayo bANastadyuktena prakramAt dhanuSA, 'bhittyA' vidArya karma-jJAnAvaraNAdi kakSuka iva karmakacakastaM, iha karmakaJcakagrahaNenaivAtmaivoddhato vairItyuktaM bhavati, vakSyati ca-"appA mittamamittaM ca, duppaDiyasupaTTiyanti, karmaNastu kazukatvaM tadgatamithyAtvAdiprakRtyudayava- // 31 // kArtinaH zraddhAnagaramuparundhata Atmano durnivAratvAt , 'muniH prAgvata , karmabhede jevasya jitatvAt vigataH saGkAmo yasya | yasmAdveti vigatasaGkAmaH-uparatAyA~dhanaH san , bhavantyasmin zArIramAnasAni duHkhAnIti bhavaH-saMsArastasmAta parimu dIpa anukrama [247-250] SamEducatimotimatent Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~1234 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||23-24|| niyukti: [279...] prata sUtrAMka ||23-24|| 6cyate, etena ca yaduktaM-'prAkAraM kArayitve'tyAdi, tatsiddhasAdhanam , itthaM zraddhAnagararakSaNAbhidhAnAt bhavatazca tattvata stadavijJateti coktaM bhavati, na ca bhavadabhimataprAkArAdikaraNe sakalazArIramAnasaklezaviyuktilakSaNA muktiravApyate, itastu tadavAptirapIti sUtratrayArthaH // evaM ca tenokte 'eya' 23 sUtraM prAgvat / | pAsAe kAraittA NaM, bahumANagihANi ya / vAlaggapoiyAo ya, tao gacchasi khattiyA! // 24 // vyAkhyA-prasIdanti nRNAM nayanamanAMsi yeSu te prAsAdAstAn uktarUpAn 'barddhamAnagRhANi ca' anekadhA vAstuvi-1 dyA'bhihitAni 'vAlaggapoiyAto yatti dezIpadaM balabhIvAcakaM, tato valabhIzca kArayitvA, anye tvAkAzataDAga-12 madhyasthitaM kSulakaprAsAdameva 'vAlaggapoiyA ya'tti dezIpadAbhidheyamAhuH, tatastAzca krIDAsthAnabhUtAH kArayitvA, tato'nantaraM gaccha kSatriya ! / etena ca yaH prekSAvAn sa sati sAmarthe prAsAdAdi kArayitA yathA brahmadattAdiH, prekSAyAMzca sati sAmarthe bhavAn , ityAdihetukAraNayoH sUcanamakArIti sUtrArthaH // evaM ca zakreNokta 'eya' 25 sUtraM prAgvat / -21 saMsayaM khalu so kuNai, jo magge kuNaI ghara / jattheva gaMtumicchejjA, tattha kuvija sAsayaM // 26 // vyAkhyA-saMzItiH saMzayaH-idamitthaM bhaviSyati navetyubhayAMzAvalambanaH pratyayastaM, 'khaluH' ekkArArthaH, tataH saMzayameva sa kurute-yathA mama kadAcidmanaM bhaviSyatIti, yo mArge kurute gRhaM, gamananizcaye tatkaraNAyogAd, ahaM tu na saMzayita ityAzayaH, samyagdarzanAdInAM mukti pratyavandhyahetutvena mayA nizcitatvAdavApsatvAcaM, yadi nAma -SCOCCACA+ dIpa anukrama [251-252] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~124 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||26|| niyukti: [279...] jyAdhya.9 bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||26|| uttarAdhya. na saMzayitastathApi kimihaiva gRhaM na kuruSe ? ata Aha-'yatraiva' vivakSitapradeze 'gantuM' yAtum 'icchet' amilaSetna mitra tatya'tti vyavacchedaphalatvAdvAkyasya tatraiva-jigamiSitapradeze 'kurvAta' vidadhIta khasya-Atmana Azrayo vezma / khAzrayastaM, yadvA zAzvataM-nilaM, prakramAgahameva, tato'yamarthaH-idaM tAvadihAvasthAnaM mArgAvasthAnaprAyameva, yatra tulA // 312 // || jigamiSitamasmAbhistat muktipadaM, tadAzrayavidhAne ca pravRttA eva vayaM, tatastatkaraNe pravRttatvAtkathaM prekSAvattvakSatiH 1, tathA ca yaH prekSAvAnityAdyapi tasvataH siddhasAdhanatayaivAvasthitamiti sUtrArthaH // tataH punarapi 'eya' (27) / sUtraM prAgvat / ___ Amose lomahAre ya, gaMThibhee ya takare / Nagarassa khemaM kAUNaM, tato gacchasi khattiyA ! // 28 // vyAkhyA-A-samantAt muSNanti-stainyaM kurvantItyAmoSAstAn , lomAni-romANi haranti-apanayanti prANinAM ye te lomahArAH, kimuktaM bhavati -atinistriMzatayA AtmavighAtAzakayA ca prANAn vihatyaiva tataH sarvakhamapaharanti, tathA ca vRddhAH-lomahArAH prANahArA iti, tAMzca, prandhi-dravyasambandhinaM bhindanti-ghughurakadvikartikAdinA vidArayantIti grandhibhedAstAna , cazabdo bhinnakramaH, tatastadeva kurvantIti taskarAH sarvakAlaM caurykaarinnstaaN-IM||12|| ca, yata AhuvaiyAkaraNA:-'tadhatoH karapatyozcauradevatayoH suTU talopazca' (6-1-157 vAcike) iha cotsAgheti gamyate 'pravizya piNDI' mityuktau bhakSayativat , yadvA saptamyeveyaM baharthe caikavacanaM, tatazcAmoSAdiSUpatApa dIpa anukrama [254] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~125 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||29-30|| niyukti : [279...] prata sUtrAMka ACAREy /29 -30|| kAriSu satsu 'nagarasya' purasya 'kSema' susthaM kRtvA' vidhAya 'tataH' tadanantaraM gaccha kSatriya !, etenApi yaH sadharmA nRpatiH sa ihAdharmakArinigrahakRt , yathA bharatAdiH, sadharmanRpatizca bhavAnityAdihetukAraNasUcanA kRtaiveti sUtrArthaH // itthaM zakrokto 'eya' 29 sUtraM prAgvat / asaI tu maNussehiM, micchAdaMDo pauMjai / akAriNo'stha bajjhati, muccaI kArao jnno||30|| vyAkhyA-'asakRdU' anekadhA, 'tuH' evakArArthaH, tatazcAsakRdeva 'manuSyaiH' manujaiH 'mithyA' vyalIkaH, kimukta bhavati ?-anaparAdhiSvajJAnAhaGkArAdihetubhiraparAdhiSviva daNDanaM daNDaH-dezatyAgazarIranigrahAdiH 'prayujyate' vyApA-3 yete, kathamidamityAha-'akAriNaH' AmoSAdhavidhAyinaH 'atra' ityasmin pratyakSata upalabhyamAne manuSyaloke 'badhyante / / nigaDAdibhirniyantrayante 'mucyate' tyajyate 'kArakaH' vidhAyakaH, prakRtatvAdAmoSaNAdInAM, 'janaH' lokaH, tadanena yaduktaM prAg-'AmopakAdhutsAdanena nagarasya kSemaM kRtvA gaccheti, tatra teSAM jJAtumazakyatayA kSemakaraNasyApyazakyatvamukta, yattu 'yaH sadharmetyAdi' sUcitaM, tatrAparijJAnato'naparAdhinAmapi daNDamAdadhatAM sadharmanRpatitvamapi tAvacintyamityasiddhatA hetoriti satrArthaH // eya'31 sUtraM prAgvat, navaramiyatA svajanAntaHpurapurAdiprAsAdanRpatidharmaviSayaH kim| syAbhiSvaGgo'sti ? neti veti vimRzya samprati dveSAbhAvaM vivektumiccharSijigISutAmUlatvAt dveSasya tAmeva parIkSitu kAmaH zakra idamuktavAn 4H- dIpa anukrama [257-258] RANG matt For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~126 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||31-32|| niyukti : [279...] - - prata sUtrAMka ||31 RE- -32|| uttarAdhya. je kei patthivA tumbha, nAnamaMti nraahivaa|| vase te ThAvaittA NaM, tao gacchasi khttiyaa!||32|| vyAkhyA-ye kecit iti sAmastyopadarzakaM 'pArthivAH' bhUpAlAH, 'tumati tubhyaM 'nAnamanti' na maryAdayA & bRhadvRttiH | jyAdhya.9 pratIbhavanti, tubhyamiti ca namatiyoge'pi caturthIdarzanAt , 'mAtre pitre ca savitre ca namAmI'tyAdivadaduSTameva, // 313 // piThyate ca-'tuma ti, tatra ca taveti zeSavivakSayA paSThI, 'narAhivA' ityatra akAro 'hasvadIrghA mitha' itilakSaNAt, tatazca he 'narAdhipa !' nRpate ! 'vaze' ityAtmAyattI 'tAniti anAnamatpArthivAn 'sthApayitvA' nivezya kRtveti-11 yAvat, tato gaccha kSatriya ! / ihApi yo nRpatiH so'namatpArthivanamayitA, yathA bharatAdiH, ityAdihetukAraNe || arthataH AkSise iti sUtrArthaH // evaM tu surapatinokte eya' 33 sUtraM prAgvat / jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujae jiNe / egaM jiNeja appANaM, esa se paramo jao // 34 // appANameva jujjhAhi, kiM te jujjheNa bjjho| appANameva appANaM, jiNittA suhamehati // 35 // __paMciMdiyANi kohaM, mANaMmAyaM taheva lohaM ca / dujayaM ceva appANaM, sabvamappe jie jitaM // 33 // vyAkhyA-'ya' ityanuddiSTa nirdeze 'sahasraM dazazatAtmakaM sahasrANAM prakramAt subhaTasambandhinAM 'saGgrAme yuddha // 313 // 'dujeye durApaparaparibhave 'jayed' 'abhibhavet , sambhAvane liT, 'ekam' advitIyaM 'jayet' yadi kathacijIvavIyaryollAsa-1 to'bhibhavet , kam ?-'AtmAna' svaM, durAcArapravRttamiti gamyate, 'eSaH' anantaroktaH 'se' iti tasya jetuH subhaTadaza - ---- - dIpa anukrama [259-260] -- - -- pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~127 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||33 -36|| dIpa anukrama [261 -262] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||33-36|| niryukti: [279...] zatasahasrajayAt 'paramaH prakRSTaH 'jayaH' pareSAmabhibhavaH, tadanenA''tmana evAtidurjayatvamuktaM, tathA ca- 'appANamevatti tRtIyArthe dvitIyA, tatazcA''tmanaiva saha 'yudhyasva' saGgrAmaM kuru, yadvA yuddherantarbhAvitaNyarthatvAt yudhyakheti yodhayasva, kam ? - AtmAnaM, ihApyAtmanaiva saheti zeSaH, kiM ?, na kiJcidityarthaH, 'te' taba 'yuddhena' saGgrAmeNa 'bAhyata' iti vA pArthivAdikamAzritya yadivA bAhyata iti tRtIyArthe tasiH, tato vAhyena yuddheneti sambadhyate, evaM ca 'appANameva 'tti AtmanaivAnyavyatiriktenA''tmAnaM svaM 'jaitta'ti jillA 'sukham' aikAntikAtyantikamuktisukhAtmakam 'edhate' ityanekArthatvAddhAtUnAM prApnoti, athavA 'suhame hae' tti zubhaM - puNyamedhate - antarbhAvitaNyarthatvAt vRddhiM niyati / kathamAtmanyeva jite sukhAvA sirityAha- 'paJcendriyANi' zrotrAdIni 'krodhaH' kopaH 'mAnaH' ahaGkAraH 'mAyA' nikRtiH tathaiva 'lobhava' gArddhalakSaNaH 'durjayaH' durabhibhavaH, 'caH' samucaye, 'eva' iti pUraNe, atati - satataM gacchati tAni tAnyadhyavasAyasthAnAntarANIti vyutpatteH AtmA- manaH, sarvatra ca sUtratvAt napA nirdezaH, 'sarvam' azeSamindriyAdi upalakSaNatvAnmithyAtvAdi ca, 'Atmani' jIve 'jite' abhibhUte 'jita' miti abhibhUtameva / nanu manasi jite | jitAnyevendriyAdInIti kiM pRthaka tajayAbhidhAnena ?, satyaM, tathApi pratyekaM durjayatvakhyApanAya pRthagupanyAsa ityadoSaH, yadvA- 'dujjayaM ceva appANaM'ti cakAro hetvarthaH, 'evaH' avadhAraNe bhinnakramaca AtmazabdAdanantaraM draSTavyaH, 1 napuMsakatvenetyarthaH Education intemational For Parsons Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~128~ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||37-38|| niyukti: [279...] prata sUtrAMka ||37 -38|| uttarAdhya. tatazca-yasmAd 'Atmaiva' jIva eva durjayaH tataH sarvamindriyAdyAtmani jite jitam , anena cendriyAdInAmeva duHkhahetu- namiprAnta katvAttajayataH sukhaprAptiH samarthitA bhavati / evaM ca phalopadarzanadvAreNaivaMvidhaiva vijigIputA zreyasItyAcaSTe, tatazca / bRhadvRttiH jyAdhya.9 4 yo nRpatirityAdyapi tattvato vijigIputvadarzanAt siddhasAdhanatayA pratyuktamiti sUtrArthaH / bhUyo'pi-'eya' 37 sUtra ||31||||praagvt / navaramanantaraparIkSAto dveSo'pyanena parihata iti nizcitya jinapraNItadharma prati sthairya parIkSitukAmaH zaka || idamabocat8. jaittA viule janne, bhoittA samaNamAhaNe / daccA bhoccA ya jaTThA ya, tato gacchasi khattiyA! // 39 // 6 vyAkhyA-'jaitta'tti yAjayitvA 'vipulAn' vistIrNAn 'yajJAn' yAgAn 'bhojayitvA' abhyavahArya zramaNA zra-nirgranthAdayo brAhmaNAca-dvijAH zramaNabAmaNAstAn, 'dattvA' dvijAdibhyo gobhUmisuvarNAdIn , muktvA ca manojJazabdAdIn dRSTvA ca rAjarSitvAvAptI khayaM yAgAn tato gaccha kSatriya !, anena yadyatprANiprItikaraM tattaddharmAya, yathA hiMsoparamAdi, prANiprItikarANi cAmUni yAgAdInItyAdihetukAraNe sUcite eveti sUtrArthaH // zakravacanAna-3 dantaram 'eya' 39 sUtraM prAgvat / jo sahassaM sahassANaM mAse mAse gavaM de| tassAci saMjamo seo, aditassavi kiMcarNa // 40 // . vyAkhyA-yaH 'sahasraM sahasrANAM dazalakSAtmakaM mAse mAse 'gavAM' pratItAnAM 'dae'tti dadyAt, 'tasyApi eva-4 dIpa anukrama [265-266] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~129 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||39-40|| niyukti: [279...] prata sUtrAMka ||39 -40|| vidhassa dAturyadi kathaJcicAritramohanIyakSayopazamena 'saMyamaH AzrayAdiviramaNAtmakaH syAt tadA sa eva 'zreyAn' atizayaprazasyaH, kathaMbhUtasyApi ?-'adadato'pi' ayacchato'pi 'kiJcana' khalpamapi vastu, yadvA 'tassAvitti tasmAdapyuktarUpAhAturabadhitvena vivakSitAt , saMyacchati-prANihiMsAdibhyaH samyaguparamatIti sarvadhAtUnAM pacAdiSu / hai darzanAditi saMyamaH-saMyamavAn , sAdhurityarthaH, 'zreyAn' prazasthataraH, athavA tasyApi dAtuH prakramAt godAnadharmAt 'saMyamaH' uktarUpaH zreyAn , zeSaM pUrvavat , godAnaM ceha yAgAyupalakSaNam , atiprabhUtajanAcaritamityupAttam , evaM ca | saMyamaskha prazasthataratvamabhidadhatA yAgAdInAM sAvadyatvamadAveditaM, tathA ca yajJapraNetRbhiruktam-"paT zatAni hai niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pazubhitribhiH // 1 // " iyatpazuvadhe ca kathamasAvayatA nAma ?, tathA dAnAnyapyazanAdiviSayANi dharmopakaraNagocarANi ca dharmAya varNyante, yata Aha-"azanAdIni / dAnAni, dharmopakaraNAni ca / sAdhubhyaH sAdhuyogyAni, deyAni vidhinA budhaiH // 1 // " zeSANi tu suvarNagobhUdamyAdIni prANyupamardahetutayA sAyadyAnyeva, bhogAnAM tu sAvadyatvaM suprasiddhaM / tathA ca prANiprItikaratvAdityasiddho hetuH, prayogazca-yatsAvadhana tata prANiprItikaraM, yathA hiMsAdi. sAvadhAni ca yAgAdIni iti sUtrArthaH // 'eym'| 1141 sUtraM prAgvat / navamitthaM jinadharmasthairyamavadhArya pravrajyAM prati dRDho'yamuta neti parIkSaNArtha zakra idamavAdI ghorAsamaM cahattA NaM, annaM patthesi AsamaM / iheva posaharao, bhavAhi maNuyAhivA! // 42 // dIpa anukrama [267-268] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~130 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||41-42|| niyukti: [279...] uttarAdhya. prata jyAdhya.9 bRhadvRttiH // 315 // sUtrAMka ||41 -42|| vyAkhyA-'ghoraH' atyantaduranucaraH, sa cAsAvAzramazca AGiti-khaparaprayojanAbhivyAtyA zrAmyanti-khedamanu- namipranabhavantyasminnitikRtvA ghorAzramo-gArhasthyaM, tasyaivAlpasattvairduSkaratvAt , yata AhuH-"gRhAzramasamo dharmo, na bhUto na / bhaviSyati / pAlayanti narAH zUrAH, klIvAH paakhnnddmaashritaaH||1||" taM tyaktA' apahAya 'jahittA gaM'ti kvacit / pAThaH, tatra ca hitvA-'anyat' etadvyatiriktaM kRSipAzupAlyAdi azaktakAtarajanAtininditaM 'prArthayase' abhilapasi, 'AzramaM pravrajyAlakSaNaM, nedaM klIvasattvAnucaritaM bhavAzAnAmucitamityabhiprAyaH / tarhi kimucitamityAha-'iha' asminneva gRhAzrame, sthita iti gamyate, poSaM-dharmapuSTiM dhatta iti poSadhaH-aSTamyAditidhiSu vratavizeSaH, tatra rataHAsaktaH poSadharataH 'bhavAhitti bhava, aNuvratAdhupalakSaNametad, asyaiva copAdAnaM poSadhadineSvavazyaMbhAvatastapo'nuchAnakhyApakaM, yata Aha AsasenaH-"sarveSvapi tapoyogaH, prazastaH kAlaparvasu / aSTamyAM paJcadazyAM ca, niyataM poSadhaM|| based // 1 // " iti 'manujAdhipa ! nRpate / / atra ca ghorapadena heturAkSiptaH, tathAhi-yadyad ghoraM tattad dharmAniA'nuSTheyaM, yathA'nazanAdi, tathA cAyaM gRhAzramaH, zeSametadanusArato'bhyUhyamiti sUtrArthaH // tatazca-'eya' sUtra // 43 // praagvt| // 315 // / mAse mAse u jo bAlo, kusaggeNaM tu bhuMjai / na so sukkhAyadhammassa, kalaM agghai solasiM // 44 // " byAkhyA-'mAse mAse' iti vIpsAyAM dvirvacanaM, 'tuH' ihottaratra caivakArArthaH, tatazca mAse mAsa eva, na tvekassi dIpa anukrama [269-270] SamEducation intamatant pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~131 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||43-44|| niyukti: [279...] prata sUtrAMka // 43 -44|| INI neva mAse'rdhamAsAdo veti, 'yaH kazcid 'bAlaH' avivekaH 'kuzAgreNaiva' tRNavizeSaprAntena bhute, etaduktaM bhavati-|| yAvat kuzAgre'vatiSThate tAvadevAbhyavaharati nAto'dhikam , athavA kuzAgreNeti jAtAvekavacanaM, tRtIyA tu odanenAsau bhaGga ityAdivat sAdhakatamatvenAbhyavahiyamANatve'pi vivakSitatvAt , 'na' iti niSedhe 'sa' iti yaH kazA garbhasa evaMvidhakaSTAnuSThAyyapi suSTu-zobhana: sarvasAvadyaviratirUpatvAdAGiti-abhivyAptyA khyAtaH-tIrthakarA-12 dAdibhiH kathitaH khAkhyAtaH tathAvidho dharmoM yasya so'yaM svAkhyAtadharmA tasya, cAritriNa ityarthaH, 'kalo bhAgam | 'ati' arhati, 'SoDazI' poDazapUraNAmityuktaM bhavati, kiM punastulyo'dhiko vA ?, SoDazAMzasamo'pi na bhavati, tato yaduktam-'yadyad ghoraM tattaddharmArthinA'nuSTheyamanazanAdivaditi, atra ghoratvAdityanaikAntiko hetuH, ghorasyApi khAkhyAtadharmasyaiva dharmArthinA'nuSTheyatvAd, anyasya tvAtmavighAtAdivat, anyathAtvAt , prayogazcAtra-yat khAkhyAtadharmarUpaM na bhavati ghoramapi na taddharmArthinA'nuSTheyaM, yathA''tmavadhAdiH, tathA ca gRhAzramaH, tadrUpatvaM cAsya sAvadyatyAddhiMsAvadityalaM prasaGgena / zepaM prAgvaditi sUtrArthaH // 'eya' 45 sUtraM prAgvat / navaraM yatidharme dRDho'yamiti nizcitya duranto'yamabhiSyata iti tadabhAvaM parIkSitamapi punaH parIkSitumidamindra uvAcahirapaNaM suvarNa maNimosaM, kaMsaM dUsaM ca bAhaNaM / kosaM ca vaDDaitsA NaM, tao gacchasi khattiyA! // 46 / / vyAkhyA-hiraNyaM svarNa 'suvarNa' zobhanavarNa' viziSTavarNikamityarthaH, yadvA hiraNyaM-ghaTitavarNamitaratu savarNa, dIpa anukrama [271 KOLESC -272] FairatanNM pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~132 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||45 -46|| dIpa anukrama [273 -274] pratarAdhya. bRhadvRttiH // 316 // Educator [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) niryukti: [279...] adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||45-46 || maNayazca - indranIlAdayo muktAzca-mauktikAni maNimuktaM, tathA 'kAya' kAMsyabhAjanAdi dUSyaM' vastrANi, 'caH' svagatAnekabhedasaMsUcakaH, 'vAhanaM' rathAzvAdi, paThanti ca 'savAhaNaM ti saha vAhanairvartata iti savAhanaM hiraNyAdIti sambandhaH, 'kopaM' bhANDAgAraM carmalatAdyanekavasturUpaM 'bahAvaittA paMti vRddhiM prApayya tataH samastavastuviSayecchAparipUrtI gaccha kSatriya !, ayamAzayaH yaH sAkAGkSo nAsau dharmAnuSThAnayogyo bhavati, yathA mammaNavaNika, sAkAGkSazca bhavAn, AkAkSaNIya hiraNyAdivastyaparipUrteH, tathAvidhadramakavaditi / zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // tataH 'eyaM' 47 sUtraM prAgvat / - suvaNNa rUppassa ya pabvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA aNatayA // 48 // puDhavI sAlI javA caiba, hiraNNaM pasubhissaha / paDipunnaM nAlamegassa, iha vijA tavaM care // 49 // vyAkhyA - suvarNa ca rUpyaM ca suvarNarUpyamiti samAhArastasya, 'tuH' pUraNe, yadvA''rSatvAdvibhaktilopaH, tuzabdaH samudhaye, tataH svarNasya rUpyasya ca parvatA iva parvatAH - parvatapramANAH rAzayo 'bhavanti' bhaveyuH, parvatapramANatve'pi ca laghuparvatapramANA eva syurata Aha-' siyA huti syAt- kadAcit, huravadhAraNe bhinnakramazca, tataH 'kailAsasamA' eva kailAsaparvatatulyA eva, na tvanyalaghuparvatapramANAH, te'pi 'asaGkhyakAH' saGkhyAvirahitAH, na tu dvitrA eva, narasya lubdhasya, upalakSaNatvAt striyAH paNDakasya thA, na taiH kailAzasamairapi suvarNarUpyaparvataiH 'kiJcidapi' alpamapi paritoSotpAdanaM prati Liselk For Parsons Privat namipratra jyAdhya, 9 ~ 133 ~ // 315 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||47-49|| niyukti: [279...] prata sUtrAMka ||47-49|| 18kriyata iti zeSaH, paThyate ca-'na teNaM'ti atra ca sUtratvAdvacanavyatyayaH, kutaH punaridamityAha-'icchA' abhilASaH 'hu'-04 mAriti yasmAdAkAzena samA-tulyA AkAzasamA 'anantikA' antarahitA, tathA caitadanuvAdI vAcaka:-"na tussttirih| zatAjantorna sahasrAnna koTitaH / na rAjyAnaca devatvAnnendratvAdapi vidyate // 1 // " kiM suvarNarUpye kevale eka necchA-2 paripataye ityAzayAha-'pRthvI' mahI 'zAlayaH' lohitazAlyAdayaH 'yavAH' pratItAH, 'caH zeSadhAnyasamacayArthaH / / evaH' avadhAraNe sa ca bhinnakramo netyasyAnantaraM yokSyate, 'hiraNyaM' suvarNa, tAmrAthupalakSaNametat , 'pazubhiH' gavAvAdibhiH 'saha' sAdhaiM 'pratipUrNa' samastaM, paThanti ca-'sacaM taMti sarvam-azeSa, na tu kiyadeva tat-pRthivyAdi na' iti naiva 'alaM' samartha, prakramAdicchAparipUrtaye 'ekasya' advitIyasya, jantoriti gamyate, 'iti' etat zloka dvayoktaM 'vija'tti sUtratvAd viditvA, yadvA 'itI'tyasmAddhetoH 'vidvAn' paNDitaH 'tapaH' dvAdazavidhaM 'caret' Aseveta, datata eva niHspRhatayecchAparipUrtisambhavAditibhAvaH / anena ca santoSa eva nirAkAsatAyAM hetuH, na tu hiraNyA divardhanamityuktaM, tathA ca hiraNyAdi vardhayitvetyatra yadanumAnamuktaM, tatra sAkAGgatvalakSaNo heturasiddhaH, na cAkAGkSaNI-4 yavasvaparipUrtestasya siddhatvaM, santuSTatayA mamA''kAGkSaNIyavastuna evAbhAvAditi sUtrArthaH / / bhUyo'pi 'eyaM' 50 sUtraM prAgvat / navaramavidyamAnaviSayeSu viSayavAJchAvinivRtto'yamiti nizcitya satsu tevabhiSvako'sti uta na veti / vivecayitumindra uvAca dIpa --- anukrama [275-277] SamEducatimotimational For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~134 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-1 / gAthA ||50-51|| niyukti: [279...] prata jyAdhya. bRhadvRttiH sUtrAMka ||47-49|| uttarAdhya. accheragamambhudae, bhoe jahittu ptthivaa!| asaMte kAme patthesi, saMkappeNa vihammasi // 51 // vyAkhyA-'accheragati Azcarya vartate, yat tvameyaMvidho'pi 'abbhudae'tti adbhutakAn AzcaryarUpAn 'bhogAnA kAmAn 'jahAsi' tyajasi, paThyate ca-'cayasitti, 'pArthiva ! pRthivIpate !, pAThAntaratazca kSatriya !, athavA // 317 // 'abbhuyae'ti abhyudaye, tatazca yadabhyudaye'pi bhogAMstvaM jahAsi tadAzcaya vartate, tathA tattyAgatazca 'asataH' avi 4dyamAnAn kAmAn 'prArthayase' abhilapasi yattadapyAzcaryamiti sambandhaH, athavA'dhikastavAtra doSaH, 'saGkalpena' utta rottarAprAptabhogAbhilAparUpeNa vikalpena 'vihanyase' vividha bAdhyase, evaMvidhasaGkalpasyAparyavasitatyAd, uktaM hi"amISAM sthUlasUkSmANAmindriyArthavidhAyinAm / zakrAdayo'pi no tRpti, vizeSANAmupAgatAH // 1 // " yahA 'accheragamabhudapatti makAro'lAkSaNikaH, tatazca-AzcaryAdbhutayorekArthatve'pyupAdAnamatizayakhyApanArtham-atizayAdbhutAn bhogAn jahAsi pArthiva ! asatazca kAmAn prArthayasi yattatsaGkalpenaiva uktarUpeNa vihanyase-bAdhyase, kathaM 4 banyathA vivekinastavaitat sambhavet / anena ca yaH sadviveko nAsau prAptAna viSayAnaprAptAkAGkSayA pariharati, yathA / brahmadattacakravAdiH, sadvivekazca bhavAnityAdinItyA hetukAraNe sUcite iti suutraarthH|| tadanu 'eya' 52 sUtraM prAgvat / -18/ // 317 // sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisopamA / kAme patthemANA, akAmA jaMti duggaI / / 53 // vyAkhyA-zalati-dehAntazcalatIti zalyaM-zarIrAntaHpraviSTaM tomarAdi zalyamiva zalyaM, ke te?-kAmyamAnatvAt -kCSC dIpa anukrama [275-277] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~135 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||52 -53|| dIpa anukrama [280 -281] Jam Edicator [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||52-53|| niryuktiH [279...] adhyayanaM [9], kAmA:-manojJazabdAdayaH, yathA hi zalyamantazvaladvividhavAdhAvidhAyi tathaite'pi, tasthata eSAmapi sadA vAdhAvidhAyitvAt, tathA veveSTi-vyApnotIti viSaM tAlapuTAdi, viSamiva viSaM kAmAH, yathaiva hi tadupabhujyamAnaM madhuramityApAtasundaramivA''bhAti, atha ca pariNatAvatidAruNamevamete'pi kAmAH, tathA kAmAH Asyo- daMSTrAstAsu viSamasyetyAzIviSastadupamAH, yathA yayamajJairavalokyamAnaH sphuranmaNiphaNAbhUSita iti zobhana iva vibhAvyate, sparzanAdibhiranubhUyamAnazca vinAzAyaiva bhavati tathaite'pi kAmAH, kiM ca kAmAn 'prArthayamAnA' abhilaSanto'pizabdasya luptanirdiSTatvAt prArthayamAnA api 'akAmA' iSyamANakAmAbhAvAt 'yAnti' gacchanti 'durgatiM' duSTAM narakAdigatiM, tadanena na kevalaM zalyAdivadanubhUyamAnA evAmI dopakAriNaH, kintu prArthyamAnA apItyuktaM bhavati / tathA ca yaH sadvibeko nAso prAptamagrAsakAGkSayA' ityAdI sadvivekatvamanaikAntiko hetuH, na vayamekAntaH yathA prAptamaprAptArthe na parihiyate, prAptasvApyapAyahetoH taduccheda kAprAtyarthaM vidhekibhiH parihiyamANatvAd, anabhyupagatopAlambhazcArya, mumukSUNAM kacidAkAGkSAyA evAsambhavAt uktaM hi - 'mokSe bhaye ca sarvatra, niHspRho munisattamaH' iti sUtrArthaH // kathaM punaH kAmAn prArthayamAnA durgatiM yAnti ?, ata Aha-- ahe vaya koheNaM, mANeNaM ahamA gii| mAyA gaipaDigdhAo, lohAo duhao bhayaM // 54 // vyAkhyA- 'agho' narakagatau 'prajati' gacchati 'krodhena' kopena, 'mAnena' ahaGkAreNa 'adhamA' nIcA gatiH, bhava For Parsons Privat janetary org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 136~ Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||14|| niyukti: [279...] prata +-04-%* sUtrAMka ||4|| uttarAdhya. tIti gamyate, 'mAya'tti suvyatyayAt 'mAyayA' paravaJcanAtmikayA gateH-prastAvAt sugateH pratighAto-vinAzo namiprana gatipratighAto bhavati, 'lobhAdgAddhalakSaNAt 'duhatoci dvidhA dviprakAram-aihikaM pAratrikaM ca bhaviSyati asmAbRhadRttiH |jyAdhya.9 diti bhayaM-duHkhaM, tadAzaGkAtaH sAdhvasaM vA, kAmeSu hi prArthyamAneSvavazyaMbhAvI krodhAdisambhavaH, sa cey iti | // 318 // kathaM na tatprArthanAto durgatigamanamityabhiprAyaH / yadvA-sarvamapi yadindreNoktaM tat kaSAyAnupAtIti tadvipAkAnuva dIrNanamidamiti sUtrArthaH // evaM bahubhirapyupAyaistamindraH kSobhayitumazaktaH kimakarodityAha avaujjhiUNa mAhaNaruvaM viurubdhiUNa iMdattaM / vaMdati abhitthuNaMto imAhi mahurAhi vaggRhi // 55 // aho te Nijio koho, aho mANo parAio / aho te NirakiyA mAyA, aho lobho vasIko // 56 // aho te ajavaM sAhU, aho te sAhu ! maddavaM / aho te uttamA khaMtI, aho te mutti uttamA / / 57 // ayaujjhiyatti apoba tyaktvA 'brAhmaNarUpa' dhigvarNaveSaM 'viuruviUNaM'ti vikRtya 'indratvam' uttaravaikriyarUpami-|| ndrasvabhAvaM 'vandate' anekArthatvAt praNamati abhiSTuvan' Abhimukhyena stutiM kurvan , 'AbhiH' anantaraM vakSyamANAbhiH | 318 // madhurAbhiH' zrutisukhAbhiH' 'vaggUrhiti ArSatvAdvAgbhiH-vANIbhiH, tadyathA-'aho' iti vismaye 'te' iti tvayA hai| |nitarAm-atizayena jitaH abhibhUtaH nirjitaH 'krodhaH' kopaH, yatastvamanamatpArthivavazIkaraNapreraNAyAmapi na / kSubhita ityabhiprAyaH, tathA 'aho' 'te' tvayA 'mAnaH' ahamitipratyayahetuH 'parAjitaH' abhibhUtaH, yastvaM mandiraM / dIpa anukrama [282] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~137 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||55-57|| niyukti: [279...] prata sUtrAMka 9-% ||55 -57|| ANCE dakhate ityAdhukte'pi kathaM mayi jIvatIdamiti nAhaGgatiM kRtavAniti, tathA 'aho te Narakiya'tti prAkRtatvAnnirAkRtA-apAstA mAyA, yastvaM purarakSAhetuSu prAkArAhAlakocchUlakAdiSu nikRtihetukeSyAmoSakocchedanAdiSu ca na mano nihitavAn , tathA ca aho te lobho 'vazIkRta' iti niyantritaH, yastvaM hiraNyAdi varddhayitvA gaccheti sahetukamabhihito'pIcchAyA AkAzasamatvamevodAhRtavAn , ata eva aho 'te' tava 'Ajavam' RjutvaM sAdhu' zobhanam , | aho te sAdhu 'mArdayaM mRdutvam , aho te 'uttamA' pradhAnA 'zAntiH' kopopazamalakSaNA, aho te 'muktiH' nirlobhatA| uttamA, vyatyayanirdezastvanAnupUryapi prarUpaNA'GgamitikRtveti sUtratrayArthaH // itthaM guNopavarNanadvAreNAbhiSTutya samprati hai phalopadarzanadvAreNa stuvannAha ihaM'si uttamo bhaMte !, pecA hohisi uttmo| loguttamuttamaM ThANaM, siddhiM gacchasi nIrao / / 58 // vyAkhyA-'iha' asmin janmani 'asi' bhavasi 'uttamaH'pradhAnaH, uttamaguNAnvitatvAt, 'bhaMte'tti pUjyAbhidhAnaM pretya' paraloke bhaviSyasi uttamaH, kathamityAha-lokasya-caturdazarajyAtmakasya 'uttamam' uparivarti lokottamam hai uttama devalokAdyapekSayA pradhAnam , athavA 'logottamamuttamaM ti makAro'lAkSaNikaH, tato lokasya loke vA uttamottamam-atizayapradhAnaM lokottamottama, tiSThatyasmin nAtaH paraM gacchatIti sthAnaM, kiM tadityAha-"siddhi' 4/muktiM 'gacchasi tti sUtratvAdgamiSyasi, nigeto rajasaH-karmaNa iti nIrajA iti sUtrArthaH / upasaMhAramAha dIpa anukrama [283-285] SamEducatimlid Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~138~ Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||19|| niyukti: [279...] uttarAdhya. jyAdhya.9 bRhadvRttiH prata // 319 // sUtrAMka ||59|| evaM abhitthuNato rAyarisiM uttamAe~ saddhAe / pAyAhiNaM kareMto puNo puNo baMdatI sakko // 59 // namipraznavyAkhyA-'evam' amunoktanyAyena abhiSTavan 'rAjarSim' uktarUpaM, prakramAnnamim , 'uttamayA' pradhAnayA 'zraddhayAlA . bhaktyA 'pAyAhiNanti pradakSiNAM 'kurvan' vidadhat punaH punaH 'vandate' praNamati 'zakraH' purandara iti sUtrArthaH // ana-12 ntaraM ca yat kRtavAMstadAha to vaMdiUNa pAe cakaMkusalakkhie muNivarassa / AgAseNuppatio laliyacavalakuMDalatirIDI // 6 // ___ vyAkhyA-'tataH tadanantaraM, pAThAntaratazca 'sa' iti zakro vanditvA pAdau caraNI, cakra cAzazca pratItAdeva, tatpradhAnAni lakSaNAni yayostau tathA, munivarasya naminAna iti prakramaH, tata 'AkAzena' nabhasA uditi-Udhye devalokAbhimukhaM patito gata utpatitaH, lalite ca te savilAsatayA capale ca caJcalatayA lalitacapale tathAvidhe kuNDale karNAbharaNe yasyAsau lalitacapalakuNDalaH, sa cAsau kirITI ca-mukuTavAn lalitacapalakuNDalakirITI iti | sUtrArthaH // sa evaMvidhaH khayamindreNAbhiSTrayamAnaH kimutkarSa manasyAptavAn uta netyAhadra NamI Namei appANaM, sakkhaM sakkeNa coio / caiUNa gehaM vaidehI, sAmaNNe pajjuvaDio // 61 // // 19 // vyAkhyA-namirnamayati-bhAvataH pravIbhavantamAtmAnaM svatattvabhAvanayA vizeSataH praguNayati, na tUsiktA nayati, tatkAlApekSayA laT, kathaMbhUtaH san ?-'sAkSAt' pratyakSatAmupagamya 'zakreNa' indreNa 'coito'tti preritaH 'tyaktvA' dIpa anukrama [287] Rekha SamEducatimotimatent pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~139~ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [9], mUlaM [-] / gAthA ||61|| niyukti: [279...] prata sUtrAMka ||61|| apahAya 'gehaM' gRhaM 'vaidehI'tti sUtratvAdvidehA nAma janapadaH so'syAstIti videhI videhajanapadAdhipo, na tvanya | eva kazciditi bhAvaH, yadvA-videheSu bhavA vaidehI-mithilA purI, subbyatyayAttAM ca tyaktveti sambandhanIyaM, 'zrAmaNye zramaNabhAve 'paryupasthitaH' udyataH, abhUditi zeSaH, yadvA-namirnamayati saMyama prati pravaNIkarotyAtmAnaM, kIdRzaH?| zakreNa preritaH, kathaM ?-sAkSAt khayaM, na tvanyapArzvaprahitasandezakAdinA,zrAmaNye paryupasthitaH, na tu tatpreraNAto'pi dharma prati vipluto'bhUditibhAva iti sUtrArthaH / kimeSa evaivaMvidhaH ? utAnye'pItyAha evaM kariMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyati bhogesu, jahA se nnmiraayrisi|| 12 // tibemi 4] vyAkhyA-evam' iti yathatena naminA nizcalatvaM kRtaM tathA'nye'pi kurvanti, upalakSaNatyAdakArpaH kariSyanti ca, na tvayameva, nidarzanatayaivAsyopAttatvAt , kIdRzAH punaranye'pyevaM kurvanti ?-'sambuddhAH' mithyAtvApagamato'vagatajIvAjIvAditattvAH 'paNDitAH' sunizcitazAstrArthAH 'pravicakSaNAH' abhyAsAtizayataH kriyAM prati prAvINyavantaH, tathAvidhAzca santaH kiM vidadhati ?-'vinivartante' vizeSeNa tadAsevanAduparamanti, kebhyaH ?-bhogesu'tti bhogebhyaH, kiMtavat ?-yathA sa 'namiH' namirAjarSiH nizcalo bhUtvA tebhyo nivRtta iti, yadvopadezaparametat , yata evaM kurvanti sambuddhAH paNDitAH pravicakSaNAH, evamiti kathamityAha-bhogebhyo vinivartante, vizeSeNa-atyantanizcalatAlakSaNena nivartante || | bhogebhyo, yathA sa 'namiH' naminAmA rAjarSiH, tato bhavadbhirapyevaMvidhairitthameva vidheyamiti suutraarthH| itiH' parisamAptI vImi' iti pUrvavat / nayAzca prAgvaditi // iti zrIzAntyAcA muttarA0 ziSya navamamadhyayanaM samAptamiti / / dIpa anukrama [289] SamEducatonintamatunt pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM- 9 parisamAptaM ~140 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti: [280-282] uttarAdhya. bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||2|| atha drumapatrakaM dazamamadhyayanam / drumptrk|| vyAkhyAtaM namipravrajyAkhyaM navamamadhyayanam , adhunA dazamamadhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihA-16 madhyayanaM. nantarAdhyayane dharmacaraNaM prati niSkampatvamuktaM, tavAnuzAsanAdeva prAyo bhavati, na ca tadupamA vinA spaSTamiti prathamataH upamAdvAreNAnuzAsanAbhidhAyakamidamadhyayanam , anena sambandhenAyAtasyAsvAdhyayanakhAnuyogadvAracatuSTayamupadazyate, yAvannAmaniSpannanikSepe drumapatrakamiti dvipadaM nAma, ato drumasya patrasya ca nikSepamAha nikkhevo u dumaMmi caubiho0 // 280 // jaanng0|| 281 // dumayAunAmagoyaM veyaMto bhAvao dumo hoi / emeva ya pattassavi nikkhevo cauviho hoi // 282 // | vyAkhyA-'nikSepaH' nyAsaH 'tuH' pUraNe 'drume' drumaviSayaH 'caturvidhaH' nAmAdiH, dvividho bhavati dravye Agamato noAgamatazca, sa trividhaH-jazarIrabhavyazarIradrumastayatiriktazca, sa punatrividhaH-ekamaviko baddhAyuSko'bhimukha-* nAmagotrazca, humAyurnAmagotraM vedayan bhAvato drumo bhavati, evameva ca patrasyApi caturvidho bhavati nikSepa iti | gAthAtrayAkSarArthaH // bhAvArthastu pUrvavat, anvarthanAmatAmasthAdarzayannAha dumapatteNovammaM ahAThiIe uvakameNaM ca / ittha kayaM AImI to taM dumapattamajjhayaNaM // 283 // dIpa anukrama [290] Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM -10 "drumapatraka" Arabhyate ~141 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||62|| dIpa anukrama [290] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||62...|| niryuktiH [283] adhyayanaM [10], vyAkhyA - dumo - vRkSaH tasya parNa-patraM tenaupamyam - upamA, prakramAdAyuSaH, kena punarguNenIpamyamityAha - 'yathA - sthityA' vakAlaparipAkataH pAtarUpayA, tathA upakramaNaM - dIrghakAlabhAvinyAH sthiteH khalpakAlatA''pAdanamupakramaH, ko'rthaH 1- pAkAdArata eva vAtAdinA'vasthitivinAzanaM, tena cAtrAdhyayane 'kRtaM' vihitam 'AdI' prathamaM yasmAt tataH drumapatramityadhyayanamidam ucyate iti zeSaH iti gAthArthaH // yathA cAsya samutthAnaM tathA darzayaMstrayoviMzatisaGghayaM gAthAkadambakamAha--- magahApuranayarAo vIreNa visajaNaM tu sIsANaM / sAlamahAsAlANaM piTTIcaMpaM ca AgamaNaM // 284 // pavajA gAgilissa ya nANassaM ya uppayA u tipahaMpi / AgamaNaM caMpapuriM vIrassa avaMdaNaM tesiM // 285 // | caMpAi puNNabhadaMmi ceie nAyao pahiakittI / AmaMteuM samaNe kahei bhayavaM mahAvIro // 286 // aTThavihakammamahaNassa tassa pagaIvisuddhalesassa / aTThAvae nagavare nisIhie niTTiaTThassa // 287 // usabhassa bharahapiuNo telukkapayAsaniggayajasassa / jo AroDhuM vaMdai carimasarIro a so sAhU 288 sAhuM saMvAsei a asAhuM na kira saMvasAveI / aha siddhapavao so pAse veaDDasiharassa // 289 // carimasarIro sAhU Aruhai nagavaraM na annotti / eyaM tu udAharaNaM kAsIa tahiM jiNavariMdo // 290 // Education International For Person Prat org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 142 ~ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti : [284-306] prata // 32 // sUtrAMka ||2|| uttarAdhya. soUNa taM bhagavaogacchai tahi goamo phiakittii| Aruhai taM nagavaraM paDimAobaMdai jiNANaM 291 / / dumapatrakabRhadvRttiH aha Agao sapariso saviDIe tahiM tu vesmnno| vaMdittu ceiyAI aha vaMdai goamaM bhayavaM // 292 // | madhyayanaM. aha puMDarIanAyaM kahei tahi goyamo pahiyakittI / dasamassa ya pAraNae pahAvesIa koDinnaM // 293 // tassa ya vesamaNassA parisAe suravaro pynnukmmo| taM puMDarIyanAya goyamakahi nisAmei // 29 // cittUNa puMDarIaM vagguvimANAo so cuo sNto| tuMbavaNe dhaNagirissA ajasunaMdAsuo jAo 295 dine koDinne yA sevAle ceva hoi taie ya / ikikassa ya tesiM parivAro paMca paMca sayA // 296 // heTTillANa cautthaM majjhillANaM tu hoi chaTuM tu / aTramamuvarillANaM AhAro tesimo hoi // 297 // 4 kaMdAI saJcitto hiTillANaM tu hoi AhAro / bIANaM aJcitto taiANaM sukasevAlo // 298 // taM pAsiUNa iDhi goyamarisiNo tao tivaggAvi / aNagArA pavaiA sapparivArA vigayamohA 299|| diegassa khIrabhoaNaheU nANuppayA munneyvaa| egassa parisAdasaNeNa egassaya ya jiNaMmi // 30 // kevaliparisaM tatto vaccaMtAgoyameNa bhaNiA ya / iu eha vaMdaha jiNaM kayakicca jiNeNa so bhaNio 301 dIpa anukrama [290] // 32 // Tu Perumaramantrom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~143 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||62..|| niyukti: [284-306] prata sUtrAMka ||2|| soUNa taM arahao hiyaeNaM goyamo'vi ciMtei / nANaM me na upajjai bhaNio ya jiNeNa so tAhe 302 cirasaMsa, ciraparici ciramaNugayaM ca me jANa / dehassa ya bheyaMmi ya duNNivi tullA bhavissAmo 303 jaha manne eamaTuM amhe jANAmu khINasaMsArA / taha manne eamaTuM vimANavAsIvi jANaMti // 304 // jANagapucchaM pucchai arahA kira goyamaM phiakittii| kiM devANaM vayaNaM gijjhaM Ato jiNavarANaM? 305 soUNa taM bhagavao micchAyArassa so ubaTTAi / tannIsAe bhayavaM sIsANaM dei aNusiddhiM // 306 // hai| vyAkhyA-etacAkSarArtha prati spaSTameva, navaraM magadhApuranagaraM-rAjagRhaM, tasyaiva tatkAlApekSayA magadhAsu pradhAnapura vAdavidyamAnakaratvAca, tathA 'NAyao pahiyakitti'tti nAyakaH-sakalajagatvAmI jJAta eva vA jJAtaka-udArakSatriyaH,nyAyato vA prathitA-sakalajagatpratyAkhyAtA kIrtiryasya sa tathA, prakRtyA-khabhAvena vizuddhA-atyantanirmalA hai| lezyA zuklalezyA yasya sa tathA, NisIhiyatti niSidhyante-nirAkriyante asyAM kauNIti naiSedhikI-nirvANabhUmiH, |'kRtyalyuTo'nyatrApi' (pA-3-3-113) ityapigrahaNavalAt lyuT, niSThitArthasya-samAptasakalakRtyasya yadvA niSedhesakalakarmanirAkaraNalakSaNe bhavA naipedhikI-muktigatistayA niSThitArtho yastasya RSabhasya-RSabhanAmnaH, sa cAnyo'pi | sambhavati ata Aha-bharatapituriti, 'vandate' stauti prakramAnnaSedhikI pratimA vA,tathA sAdhu 'sa'miti bhRzaM vAsayati dIpa anukrama [290] 962-6-% SamEditatinimumational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~144 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] bRhadvRttiH prata sUtrAMka // 62|| uttarAdhya. saMvAsayati, ko'rthaH ?-rAtri divaM cAvasthApayati, no'sAdhu saMharaNAdinA''nItamapi 'kila' iti parokSAptavAda- dumapatrakadasUcakaH, 'atha' ityupanyAse siddhopalakSitaH parvataH siddhaparvataH 'tAsthyAttadvayapadeza' iti tadadhiSThAyakadevatAvizeSa / | madhyayanaM. evoktaH, yadvA tattIrthAnubhAva evAyaM yadasAdhostatrAvasthAnameva na sampadyate, tathA ca 'caramazarIraH sAdhuH aaroh||322|| tI'tyatra padapracAreNeti gamyate, 'udAharaNaM' kathanaM 'kAsIti akAd, anena caivaMvidhadevapravAdotthAnakAraNamuktaM / 'ghettUNa puMDarIyam' ityAdinA ca prasaGgAgataM vairasvAmijanmoktaM, tathA 'taM pAsiUNa ihinti tAmiti-pratItAmeva / bhagavati jakAcAraNarUpalabdhirUpAM, tathA 'tibaggAvi'tti trayo vargA yeSAM te trivargAH, te'pi prakramAdinnakoNDinyazaivalinastrayo'pi, naiko dvau vetyapizabdArthaH, aNagArati avidyamAnagRhAH,te ca tApasAdayo'pi syurata Aha-prakarSaNa ajitA-mithyAtvAdibhyo vinirgatAH pratrajitAH, tathA egassa khIrabhoyaNaheu'tti kSIrAnnabhojanameva vizuddhAdhyava sAyavizeSotpattinivandhanatayA hetu:-kAraNaM kSIrabhojanahetuH, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, tamAzrityeti zeSaH, rANANuppaya'tti jJAnasyotpAdanamutpat 'sampadAditvAt vip' (pA.3-3-94 )jAnotpat , tathA 'cirasaMsahanti cira-12 prabhUtakAla saMsRSTaH-svakhAmyAdisambandhena sambadho yastaM, 'ciraparicitaH sahavAsanAdinA sa pUrvo yastam , ubhayatra // 322 // da vispaSTaM paTurvispaSTapaTuritivat saha supetyatra supeti yogavibhAgAta samAsaH, ciramanugatamabhiprAyAnuvartinamAtmAnani ti zeSaH, 'mama'tyAtmanirdezaH, tataH prabhUtamohanIyAcchAditatayA na te jJAnotpattirityabhiprAyaH 'dahasya tu' zarIrasya dIpa anukrama [290] SamEducatimotimatent xjanothian.ora pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~145 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] prata sUtrAMka ||2|| bhede vinAze dvAvapyAvAM 'tulyau' muktipadaprAptyA samau bhaviSyAvaH' iti mA tvamadhRti kRthA iti bhAvaH, 'yathA' yena / prakAreNa yathA 'manne'tti ArSatvAt puruSavyatyayaH, tato manyase tvam enaM jJAnAvAsilakSaNam 'artha' vastu 'vayaM' jAnImA avabudhyAmahe, kiMviziSTAH santaH ? ityAha-kSINaH-punarbhavAbhAvataH saMsAro yeSAM te kSINasaMsArAH, tena prakAreNa tathA, vyavacchedaphalatvAt tathaiva, kimityAha-'mannetti prAgvat , manyase 'enamartham' anantaroktaM 'vimAnavAsino'pi' devA 'jAnanti' avabudhyante, evaM ca yathA kSINasaMsArA jAnanti tathA vimAnavAsino'pi jAnantItyAzayavataH kSINasaMsAriNAM ca parijJAnaM prati sAmyamabhimatamityaho taba vivekitetyupAlabdhaH / tathA 'jANagapucchaM'ti jJAyakaApRcchayA pRcchati, na hi tasya bhagavataH samastajJeyaviSayavijJAnacakSuSaH kacidavijJAnamasti, kintu gautamaM pratibodhayanitthamupAlabhate, tathA yathA kim ?-dInyanti-krIDanti devAH teSAM vacanaM vaco 'gijhaM'ti grAbamupAdeyam , 'Ato' (granthA 8000)ti ApatvAdAhokhit , jinAnAM varA:-pradhAnAH jinavarAH ya utpannakevalAtIrthakRtasteSAM ?, tada nanaikamasmatparijJAnasya devaparijJAnasya ca sAmyApAdanam, aparaM tu sAmye satyapi 'dehassa ya bheyaMmI doNNivi tulA 15/bhavissAmo'tti asmadvacanataH zatazo'pi zrutAnna vinizcayamapi vihitavAn , devavacanAttu sakRdapyAkarNitAt tatheti pratipadyASTApadaM prati prayAta ityaho te mohavijRmbhitamityuktaM bhavati / zrutvA tadupAlambhavaco bhagavataH sambandhi 'micchAcArassa'tti ArpatvAnmithyAcArAdU-uktarUpAdgamyamAnatvAt pratikramitum 'upatiSThati' udyacchati / 'tannizraye ti 15 dIpa anukrama [290] SamEditatmilsina pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~146 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] uttarAdhya. bRhadvRttiH ||32shaa madhyayanaM. prata sUtrAMka ||2|| gautamanizrayA 'anuziSTiM zikSAm / etadbhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM piTThIcaMpA NAma NayarI, tattha sAlo rAyA, mahAsAlo juvarAyA, tesiM sAlamahAsAlANaM bhagiNI jasavatI, tIse piDharo bhattAro, jasavatIe attato piDharaputto gAgalINAma kumaaro| tattha baddhamANasAmI samosaDho subhUmibhAge ujANe,sAlo Niggato, dhammaM succA bhaNati-jaMNavaraM mahAsAlaM raje ThAvemi, so atigato, teNa Apucchito mahAsAlo bhaNati-ahaMpi saMsArabhauviggo jahA tumbhe ihaM meDhIpamANaM tahA pavaiyassavi, tAhe gAgaliM kapilAto saddAveUNa paTTo baddho abhisitto ya rAyA jaato| tassa mAyA kapilapure Nayare dipiNaliyA piDharassa, teNa tato sahAvito, so puNa tesiM do sibiyAto kAreti, jAva te pavatiyA, sA bhagiNI samaNovAsiyA jAtA,tae NaM te samaNA hotagA, ekArasa aMgAI ahi jiyaa| 1 tasmin kAle tasmin samaye pRSThacampA nAma nagarI, tatra zAlo rAjA, mahAzAlo yuvarAjaH, tayoH zAlamahAzAlayorbhaginI yazasvatI, tasyAH piTharo bhartA, yazomatyA AtmajaH piTharaputraH gAgalinAmA kumAraH / tatra vardhamAnasvAmI samavasRtaH subhUmibhAge udyAne, zAlo nirgataH, dharma zrutvA bhaNati-yamavara mahAzAlaM rAjye sthApayAmi, so'tigataH, tenApRSTo mahAzAlo bhaNati-ahamapi saMsArabhayodvigno | yathA yUyamatra medIpramANAH tathA prabajitasyApi, sadA gAgali kAmpIlyAt zadayitvA paTTo baddho'bhiSiktazva rAjA jAtaH / tasya mAtA kAmpIlyapure nagare dattA piTharAya, tena sakaH zabditaH, sa punastayordai zibike kArayati, yAvattau praznajitau, sA bhaginI zramaNopAsikA ||jAtA, tatastau zramaNau jAtI, ekAdazAnAni adhItavantau / dIpa anukrama [290] ||32shaa For Prato Maratnammar pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~147 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti : [284-306] prata sUtrAMka ||2|| tate NaM samaNe bhagavaM mahAvIre bahiyA jaNavayavihAraM viharati / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihaM NAma bhaNayaraM, tattha sAmI samosaDho, tAhe sAmI puNo'vi Niggato caMpaM pahAvito, tAhe sAlamahAsAlA sAmi ApucchaMti4 amhe piTTIcaMpaM vaccAmo jadi NAma tANa kovi bujhejA, sammattaM vA labhejjA, sAmIvi jANati-jahA tANi saMbujhihiMti, tAhe sAmiNA goyamasAmI se biijao diNNo, goyamasAmI piTThIcaMpaM gato, tattha samosaraNaM, gAgalI, piDharo jasavatI ya NiggayANi, bhagavaM dhamma kahei, tANi dhammaM soUNa saMviggANi, tAdhe gAgalI bhaNati-jaMNavaraM ammApiyaro ApucchAmi, jeTTaputtaM ca rajje Thavemi, tANi ApucchiyANi bhaNaMti-jai tumaM saMsArabhauviggo amhevi,4 tAdhe so puttaM raje ThAvittA ammApitIhi samaM pacahato, goyamasAmI tAgi ghettUNa caMpaM baccai / tesiM sAlamahAsAlANaM 1 tataH zramaNo bhagavAna mahAvIro bahirjanapadavihAraM viharati / tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhaM nAma nagaraM, tatra svAmI samavasRtaH, tadA svAmI punarapi nirgatazcampA pradhAvitaH, tadA zAlamahAzAlau svAminamApRcchatAm-AvAM pRSThacampA bajAvaH yadi nAma ko'pi | teSAM budhyeta, samyaktvaM vA labheta, svAmyapi jAnAti yathA te saMbhotsyante, tadA svAminA gautamasvAmI tayoddhitIyako dattaH, gautamasvAmI | pRSThacampAM gataH, tatra samavasaraNaM, gAgalI piTharo yazomatI ca nirgatAH, bhagavAn dharma kathayati, te dharma zrutvA saMvighnAH, tadA gAgalirbhaNati-yannavaraM mAtApitarAvApRcchAmi, jyeSThaM putraM ca rAjye sthApayAmi, tAvApuSTau bhaNata:-yadi tvaM saMsArabhayodvigna AvAmapi, tadA 5sa putra rAjya sthApayitvA mAtApitRbhyAM samaM pratrajitaH, gautamasvAmI tAn gRhItvA campAM vrajati / tayoH zAlamahAzAlayoH dIpa anukrama [290] - - - SamEducatimotimatent Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~148~ Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||62|| dIpa anukrama [290] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 324 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||62...|| niryukti: [284-306] paMthaM vacaMtANaM hariso jAo - jadhA saMsAraM uttAriyANi, evaM ca tesiM suddeNaM ajjhavasANeNaM kevalaNANaM uppaNNaM, | iyaresiMpi ciMtA jAyA jahA eehiM amhe rajje ThAviyANi saMsArAto ya moiyANi, evaM citaMtANaM subheNaM ajjhavasANeNaM tiNhaMpi kevalaNANaM uppaNNaM / evaM tANi uppaNNaNANANi caMpaM gayANi, sAmiM pAyAhiNaM karemANANi titthaM | paNamiUNa kevaliparisaM pahAviyANi, goyamasAmIvi bhagavaM vaMdiUNa tikkhutto payAhiNIkAUNa pAesa paDito, udvio bhagati - kahiM vacaha ?, eha titthayaraM vaMdaha, tAthe sAmI bhagada - mA goyamA ! kevalI AsAehi, tAhe AuTTo khAmeti, saMvegaM ca gato / tattha goyamasAmissa saMkA jAyA NAhaM Na sijjhissAmitti, evaM goyamasAmIvi ciMteti / io ya devANa saMlAvo vaTTai-jo aTThAvayaM vilaggati ceiyANi ya vaMdati dharaNigoyaro so 1 panthAnaM vrajato jAtaH, yathA saMsArAduttAritAni, evaM ca tayoH zubhenAdhyavasAyena kevalajJAnamutpannam, anyeSAmapi cintA jAtA - yathA etairvayaM rAjye sthApitAH saMsArAca mocitAH evaM cintayatAM zubhenAdhyavasAyena trayANAmapi kevljnyaanmutpnnm| evaM te utpannajJAnAcampAM gatAH, svAminaM pradakSiNAM kurvantaH tIrthaM praNamya kevalipapadaM pradhAvitAH, gautamasvAmyapi bhagavantaM vanditvA trikRtvaH pradakSiNIkRtya pAdayoH patitaH, usthito bhaNati - kutra brajatha 1, eta tIrthakaraM vandadhvam, tadA svAmI bhaNati mA gautama! kevalina AzAtaya, tadAssvRttaH kSamayati, saMvegaM ca gataH / tatra gautamasvAminaH zaGkA jAtA-nAhaM na setsyAmi iti, evaM gautamasvAmyapi cintayati / itazca devAnAM saMlApo varttate yo'STApadaM vilagati caityAni ca vandate dharaNigocaraH sa Education Intemational For Parana Private On drumapatraka madhyayanaM. 10 ~149~ | // 324 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] %. -56 4 %A 0-5 % prata sUtrAMka ||2|| % % teNe bhavaggahaNeNaM sijjhai, tAdhe sAmI tassa cittaM jANati tAvasANa ya saMbohaNaya, eyassavi thiratA bhavissatitti doSi kayANi bhavissaMti, eyassavi pacato tevi saMbujhissaMti'tti, so'vi sAmi Apucchai, aThThAvayaM jAmitti, tattha bhagavayA bhaNiyaM-bacca aTThApayaM ceiyANa baMdato, tae NaM bhagavaM hatuTTo vaMdittA sa gato, tatva ya aThThAvae jaNavAyaM soUNaM tiNNi tAvasA paMcapaMcasayaparivArA patteyaM aTThAvayaM vilaggAmotti tattha kilissaMti, koDino dino sevAlI, jo koDinno so cautthaM 2 kAUNa pacchA mUlakaMdANi AhAreti sacittANi, so paDhamaM mehalaM vilaggo, diNNo chaTuM chaTheNaM kAUNaM parisaDiyaM paMDapattANi AhArei, so bIya mehalaM vilaggo, sevAlI aTThamaM 2 kAUNa jo sevAlo sayaM mailato taM AhArei, so taiyaM mehalaM vilaggo, evaM tevi tAva kilissati / bhayavaM ca goyame 1 tena bhavagrahaNena sidhyati, tadA svAmI tasya cittaM jAnAti tApasAnAM ca saMbodhana, etasyApi sthiratA bhaviSyatIti va api kRte bhaviSyataH, etasyApi pratyayaH te'pi saMbhotsyante iti, so'pi svAminamApRcchati-aSTApadaM yAmIti, tatra bhagavatA bhaNitaM-bajASTApadaM caityAni bandaskha, tato bhagavAn hantuSTo banditvA sa gataH, tatra cASTApade janavAdaM zrutvA trayastApasAH paJcapaJcazataparivArAH pratyekamaSTApadaM vilagAma iti | satra chizyanti-kauDinyo dattaH zaivAlaH, yaH kauDinyaH sa caturtha caturthena kRtvA pazcAnmUlakandAnAhArayati sacittAna , sa prathamA mekhalA vilamaH, dattaH SaSThaM SaSThena kRtvA parizaTitapANDupatrANi AhArayati, sa dvitIyAM mekhalAM vilagnaH, zaivAlo'STamASTamena kRtvA yaH zevAlaH svayaM malInitastamAdArayati, sa tRtIyAM mekhalA bilagnaH, evaM te'pi tAvavizyanti / bhagavAMzca gautama % % % dIpa anukrama [290] % % % % 4- SamEducatimotimatent FairamanaSPrwara tumonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~150 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] uttarAdhya bRhadvRttiH madhyayanaM. prata // 325 // sUtrAMka ||2|| orAlasarIre huyavahataDiyataruNaravikiraNasarisae teeNaM,te taMita pecchettA te evaM bhaNaMti-esa kira ettha thulato samaNo dumapatraka bilaggihiti ?, jaM amhe mahAtabassI sukkA bhukkhA na tarAmoti bilaggiuM, bhagavaM ca goyame jaMghAcAraNaladdhIe lUyAtaMtupuDagaMpi NIsAe uppayati, jAva te paloyaMti-esa Agaotti, eso aIsaNaM gatotti, tAhe te vimhiyA jAyA pasaMsaMti, acchaMti ya paloyaMtA, jati oyarati to eyassa bayaM sIsA, evaM te paDicchaMtA acchNti| sAmIvi ceiyANi vaMdittA uttarapuracchime disibhAge puDhapisilApaTTae tuyaTTo asogavarapAyabassa ahe taM rayaNi vAsAe / uvaagto| ioya sakassa logapAlo besamaNo, sovi aTThAvayaceiyavaMdato eti, so ceiyANi baMdittA goyamasAmi vaMdati, tAhe so dharma kaheti, bhagavaM aNagAraguNe parikahiuM pavato, aMtAhArA paMtAhArA evaM vaNNeti, L1 udArazarIraH hutavahataDittaruNaravikiraNasadRzena tejasA, te tamAyAntaM prekSya te evaM bhaNanti-eSa kilAtra sthUraH zramaNo, vilagiSyati', yaM vayaM mahAtapakhinaH zuSkA bubhukSitA na zakmo vilagituM, bhagavAMzca gautamo jalAdhAraNalabdhyA lUtAtantupuTakasyApi nibha-18 yotpatati, yAvatte pralokayanti-eSa Agata eSo'darzanaM gata iti, tadA te vismitA jAtAH prazaMsanti, tiSThanti ca pralokayantaH, yadi ava // 325 // tarati tadA etasya varSa ziSyAH, evaM te pratIma chantaH tiSThanti / khAmyapi. caityAni banditvottarapaurastye digbhAge pRthvIzilApaTTake tvagvartitaH azokavarapAdapasyAdhastA rajanI vAsArthamupAgataH / itazca zakrasya lokapAlo vaizramaNaH, so'pi aSTApada caityavandaka eti, sa caityAni vanditvA gautamasvAminaM vandate, tadA sa dharma kathayati, bhagavAn anagAraguNAn parikathayituM pravRttaH, antAhArAH prAntAhArA evaM varNayati, dIpa anukrama [290] SamEducatimotimatent For on pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~151 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||62|| dIpa anukrama [290] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||62...|| adhyayanaM [10], niryukti: [284-306] - vesamaNI ciMteti - esa bhagavaM erise sAhuguNe vaNNei, appaNo ya se imA sarIrasukumArayA jArisA devANavi Natthi, bhagavaM tassa AkUtaM nAuM puMDarIyaM nAma ajjhayaNaM paNNaveda, jahA- pukkhalAvatIvijae puMDarigiNIe nagarIe galiNigummaM ujjANaM, tattha NaM mahApaume nAma rAyA hotthA, paumAvatI devI, tANaM do puttA- puMDarIe kaMDarIe ya, sukumArA jAva paDirUyA, puMDarIe juvarAyA hotthA / teNaM kAleNaM teNaM samarpaNaM gherA bhagavaMto jAva NaliNigumme ujjANe samosaDhA, mahApaume Niggae, dhammaM socA bhaNati-jaM navaraM devANuppiyA ! puMDarIyaM kumAraM rajje Thavemi, ahAsuhaM mA paDibaMdhaM karehi, evaM jAva puMDarIe rAyA jAe jAva viharai / tate NaM sekaMDarIe kumAre jubarAyA jaae| tae NaM se mahApaume rAyA puMDarIyaM rAyaM Apucchati-tae NaM se puMDarIe siviyaM NINei, jAva pacatite, NavaraM coisapuvAI ahijati, 1 vaizramaNazcintayati -- eSa bhagavAn IdRzAn sAdhuguNAn varNayati, AtmanazcAsyaiSA zarIrasukumAratA yAdRzI devAnAmapi nAsti, bhagavAn tasyAkUtaM jJAtvA puNDarIkanAmAdhyayanaM prajJApayati, yathA- puSkalAvatIbijaye puNDarIkiyAM nagaryAM nalinIgulmamudyAnaM, tatra mahApadmo nAma rAjA'bhavat, padmAvatI devI, tayodvA~ putrau puNDarIkaH kaNDarIkazca, sukumAlau yAvatpratirUpI, puNDarIko yuvarAjo'bhavat / tasmin | kAle tasmin samaye sthavirA bhagavanto yAvannalinIgulma udyAne samayasRtAH, mahApadmo nirgataH, dharma zrutvA bhaNati -- yannavaraM devAnupriyAH ! puNDarIkaM kumAraM rAjye sthApayAmi, yathAsukhaM mA pratibandhaM kArSIH, evaM yAvatpuNDarIko rAjA jAtaH yAvadviharati / tataH sa kaNDarIkaH kumAro yuvarAjo jAtaH / tataH sa mahApadmo rAjA puNDarIkaM rAjAnamApRcchati tataH sa puNDarIkaH zivikAmAnayati yAvatpratrajitaH, navaraM caturdaza pUrvAbhyabhyeti, For Parsons Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~152~ Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||62|| dIpa anukrama [290] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 326 / / [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [10], mUlaM [--] / gAthA ||62...|| niryukti: [284-306] bahUhiM chaTTamamahAtabovahANehiM bahUNi vAsANi sAmaNNaM pAliUNaM mAsiyAe saMlehaNAe saddhiM bhattAhaM zosittA jAva siddhe / annayA ya te yerA puSANupuSiM jAva puMDarigiNIe samosaDhA, parisA NiggayA, tae NaM se puMDarIe rAyA kaNDarIeNaM juvaraNNA saddhiM imIse kahAe uddhaTThe samANe haTThe jAva gae, dhammakahA, jAva se puMDarIe sAvagadhammaM paDivaNNe, jAva paDigae sAbae jaae| tae NaM se kaMDarIe jubarAyA therANaM dhammaM socA haTThe jAva jahedaM tujjhe yadaha, jaM navaraM devANuppiyA ! puMDarIyaM rAyaM ApucchAmi, tae NaM jAva pacayAmi, ahAsuhaM pnycgrh| tate NaM se kaMDarIe jAva dhere NamaMsati zrANaM aMtitAto paDinikkhamati 2ttA tameva cAughaMTaM AsarahaM durUhati, jAva pacoruhati, jeNeva puMDarIe rAyA teNeva ubAgacchati, karayala jAva puMDarIyaM rAyaM evaM vayAsI evaM khalu mae devANuppiyA ! 1 bahubhiH SaSThASTamamahAtapaupadhAnairvahUni varSANi zrAmaNyaM pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA SaSTiM bhaktAn joSavitvA yAvatsiddhaH / anyadA ca te sthavirAH pUrvAnupUrvyA yAvatpuNDarIkiyAM samavasRtAH, parSannirgatA, tataH sa puNDarIko rAjA kaNDarIkena yubarAjena sArdhaM asyAH kathAyA labdhAryaH san dRSTo yAvadbhataH, dharmakathA, yAvatsa puNDarIkaH zravakadharma pratipannaH yAvat pratigataH zrAvako jAtaH / tataH sa kaNDarIko yuvarAjaH sthavirebhyo dharmaM zrutvA dRSTaH yAvat yathaitat yUyaM vadadha, yannavaraM devAnupriyAH / puNDarIkaM rAjAnamApRcchAmi tato yAvatpratrajAmi, yathAsukhaM prabraja / tataH sa kaNDarIko yAvatsthavirAn praNamati 2 sthavirANAmantikAt pratiniSkAmati 2 tameva cAturghaNTamazvarathamAroiti yAvatpratyavatarati, yatraiva puNDarIko rAjA tatraivopAgacchati, karatala yAvat puNDarIkaM rAjAnamevamavAdIt evaM khalu mayA devAnupriyAH ! Education intemational For Parana Prat drumapatraka madhyayanaM. 10 ~153~ // 326 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti : [284-306] prata sUtrAMka ||2|| therANaM aMtie jAva dhamme NisaMte, se ya dhamme icchie paDicchie abhiruie, tae NaM ahaM devANuppiyA ! saMsA-11 sArabhavige bhIe jammaNamaraNANaM icchAmi NaM tujhehi aNuNNAe samANe therANa aMtie jAva pacatittaetti / tae l se paMDarIpa rAyA evaM bayAsI-mANaM tuma devANuppiyA ! iyANi therANaM aMtie jAva padayAhi. ahaNaNaM tamaM / / mahayA 2rAyAbhiseeNaM abhirsicissAmi, tae NaM se kaMDarIe puMDariyassa rapaNo eyamaDhU No ADhAti No parijA-II mANati tasiNIe saMciTTaha, tae NaM se kaMDarIe puMDarIyaM docapi tacaMpi evaM vayAsI-icchAmi NaM devANappiyA! jAva pacaittapatti / tae NaM se puMDarie rAyA kaMDarIyaM kumAraM jAhe No saMcAei visayANulomAhiM bahUhiM AghavaNAhi ya papaNavaNAhi ya saNNavaNAhi ya viSNavaNAhi ya Aghavittae vA 4 tAhe visayapaDikUlAhiM saMjamabhauvegakarIhiM| 1 skhacirANAmantike yAvat dharmo nizamitaH, sa ca dharma IpsitaH pratIpsito'bhirucitaH, tato'haM devAnupriyAH ! saMsArabhayokhimaH bhIto janma(jarA)maraNebhyaH icchAmi yuSmAbhiranujJAtaH san sthavirANAmantike yAvatpranajitumiti / tataH sa puNDarIko rAjaivamavAdIta-mA tvaM devA18nupriya ! idAnI sthavirANAmantike yAvatpravraja, ahaM punastvAM mahatA 2 rAjyAbhiSekeNAbhiSiJcAmi, tataH sa kaNDarIkaH puNDarIkasya rAjJa enamartha || nAdriyate na parijAnAti, tUSNIkaH saMtiSThate, tataH sa kaNDarIkaH puNDarIkaM rAjAnaM dvinirapi evamavAdIt-icchAmi devAnupriyAH ! yAvatprajitumiti / tataH sa puNDarIko rAjA kaNDarIkaM kumAraM yadA na zaknoti viSayAnulomAbhizca bahubhirAkhyApanAbhizca prajJApanAbhizca saMjJapanAmizra vijJapanAbhizcAkhyAtuM vA 4 tadA viSayapratikUlAbhiH saMyamabhayogakarIbhiH dIpa anukrama [290] SMEDuratonmhantanonal For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~154 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti : [284-306] prata sUtrAMka ||2|| uttarAdhya paNNavAhi ya paSNavemANe 2 evaM vayAsI-evaM khalu jAyA ! NiggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevalie evaM jahA dumapatrakabRhadvRttiH paDikkamaNe jAba sacadukkhANa aMtaM kareti, kiMtu ahIva egaMtadiTThIe khuro iva egaMtadhArAe lohamayA vA javA cAveyA vAluyAkavale iva nissAe gaMgA vA mahAnaI paDisoyagamaNAe mahAsamudde iva bhuyAhi duruttarehiM tikkhaM caMkamiyacha / kA madhyayanaM. // 327 // garuyaM laMghiyacaM asidhAraM ca tavaM cariyavaM, No ya khalu kappaI jAtA!samaNANaM NiggaMdhANaM pANAivAe vA jAya micchAdaM saNasaleti vA 18 AhAkammeti yA uddeseti vA missajAe vA ajjhoyarae pUie kIe pAmice accheje aNisiDe abhihaDe vA Thaiyae vA kaMtArabhattae i vA dubhikkhabhatte i vA gilANabhatte i vA pAhuNagabhattetti vA sijjAtarapiMDe i vA gharAyapiMDe i vA mUlabhoyaNe i vA kandabhoyaNe i vA phalabhoyaNe i vA bIyabhoyaNe i vA hariyabhoyaNe i vA bhottae vA 1 1 prajJApanAbhizca prajJApayan 2 evamavAdIt-evaM khalu jAta! nimranthe pravacane satye'nuttare kaivalike evaM yathA pratikramaNe yAvatsarva duHkhAnAmantaM karoti, kintvahirivaikAntadRzyA kSurapra ivaikAntadhArayA lohamayA vA yavAzcarvitavyA vAlukAkavalA iva nirAsvAdaH gaGgAmahAnadIva pratizrotogamanAya mahAsamudra iva bhujAbhyAM duruttaraH tIkSNaM cakramitavyaM gurukaM lakSAyitavyamasidhAraM ca tapaH caritavyaM, no ca khalu klpte| jAta ! amaNAnAM nimranthAnAM prANAtipAto vA yAvanmidhyAdarzanazalyamiti vA AdhArmikamiti vA auddezikamiti vA mizrajAtamiti vA | // 327 // & adhyavapUrakamiti vA pUti krItaM prAmityamAcchedyamaniHsRSTamabhyAhRtaM vA sthApitaM vA kAntArabhaktaM vA durbhikSabhaktaM vA glAnabhaktaM vA prApUrNakabhaktaM vA zayyAtarapiNDo vA rAjapiNDo vA mUlabhojanaM vA kandabhojanaM vA phalabhojanaM yA bIjabhojanaM vA haritabhojanaM bA bhoktuM vA dIpa anukrama [290] FaramanaSPrwara timonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~155 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] prata sUtrAMka ||2|| 4/pAyae vA, tumaM ca NaM jAyA ! suhasamucite NAlaM sItaM nAlaM uNhaM nAlaM khuhA NAlaM pivAsA nAlaM corA nAlaM yAlA dANAlaM sANAlaM masagA NAlaM vAttiyapittiyasiMbhiyasannivAiyavivihe rogAyake uccAvae vA gAmakaMTate vA bAvIsaM 5 parIsahovasagge udipaNe samma ahiyAsittaetti,taM no khalu jAtA! amhe icchAmo tujhaMkhaNamayi viSpogaM, taM acchAhI / tAva jAyA ! aNubhavAhi rajasiriM, pacchA pavahisi / tae NaM se kaMDarIe evaM kyAsI-taheca NaM devANuppiyA ! jaNaM tujjhe bayaha, kiM puNa devANuppiyA ! niggaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANaM kApurisANaM ihaloyapaDibaddhANaM paralogaparaMmuhANaM visayatisiyANaM duraNucare pAgayajaNassa, dhIrassa nicchiyassa vavasiyassa No khalu itthaM kiMci dukarakaraNAe, taM icchAmi NaM devANuppiyA ! jAva pacatittaetti / tae NaM taM kaMDarIyaM puMDarIe rAyA jAhe No saMcAeti 1 pAtuM vA, tvaM ca jAta ! sukhasamucitaH nAlaM zItaM nAlamuSNaM nAlaM kSut nAlaM pipAsA nAlaM caurA nAlaM cyAlA nAlaM daMzA nAlaM mazakA * nAlaM vAtikapaittikasmikasAnnipAtikAna vividhAn rogAtaGkAn uccAvacAna vA grAmakaNTakAn vA dvAviMzati parIpahopasargAna udIrNAna samya-18 gadhyAsitumiti, tanna khalu jAta! vayamicchAmastava kSaNamapi viprayogaM, tattiSTha tAvannAta ! anubhava rAjyazriyaM pazcAt pravrajeH / tataH sa kaNDarIka evamavAdIt-tathaiva devAnupriyAH ! yadyUyaM vadatha, kiM punardevAnupriyAH ! nimranthaM prAvacanaM klIvAnAM kAtarANAM kApuruSANAmihalokapratiba dvAnAM paralokaparADmukhAnAM viSayatRSitAnAM duranucaraM prAkRtajanasya, dhIrasya nizcitasya vyavasitasya na khalu atra kizcit duSkaraM kartu, tadi-18 hAcchAmi devAnupriyAH ! yAvat prAjitumiti / tatastaM kaNDarIkaM puNDarIko rAjA yadA na zaknoti dIpa anukrama [290] % 2 SamEdicatomu nt FairamanaSPrwara tumonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~156~ Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||2|| uttarAdhya. bahUhiM AghavaNAhi ya 4 ASavittae cA 4 tAdhe akAmae ceva NikkhamaNaM aNumaNNitthA / tae NaM se puMDarIe koDuvi- damapatraka 4Ayapurise saddAveda 2 evaM vayAsI-jahA mahAmaigdhaM mahArihaM NikkhamaNamahimaM kareha, jAva pvtito| taosAmAiyamAi diyAI ekArasa aMgAI ahi jiyAI, bahahiM cautthacchaTuTThamAIhiM tavovahANehiM jAba viharai / annayA tassa kaMDarIyassamadhyayana // 328 // aMtehi ya paMtehi ya jAva rogAyake pAumbhUe jAva dAhavanaMtIe yAvi viharati / tate NaM te therA bhagavaMto annayA kayAI puSANupuchi caramANA gAmANugAma viharamANA puMDarigiNIe naliNivaNe samosaDhA, tae NaM se puMDarIe rAyA hai dAimIse kahAe laDhe samANe jAva pajjuvAsai, patthuyA dhammakahA bhagavayA, tate NaM se puMDarIe rAyA dharma socA jeNeva kaMDarIe aNagAre teNeva uvAgacchai 2 tA kaMDarIyaM vaMdai namasai 2 kaMDarIyassa sarIraM saghAvAhaM saruyaM pAsati 2 1 bahubhirAkhyApanAbhi 4 zrAkhyAtuM vA 4 tadA akAma eva niSkramaNamanvamasta / tataH sa puNDarIkaH kauTumbikapuruSAna zabdayati 2 evamavAdIta-yathA mahAmahAgge mahArha niSkramaNamahimAnaM kuruta, yAvatpranajitaH / tataH sAmAyikAdInyekAdazAGgAnyadhItAni, bahubhizcaturthaSaSThA TamAdibhiH tapaupadhAnairyAvadvicarati / anyadA tasya kaNDarIkasya antaizca prAntaizca yAvat rogAtaGkAH prAdurbhUtA yAvad dAhavyutkAntizcApi viharati / * tataste sthavirA bhagavanto'nyadA kadAcit pUrvAnupUrva caranto prAbhAnuprAmaM viharantaH puNDarIkiNyAM nalinIvane samavamRtAH, tataH saH puNDarIko // 328 // rAjA asyAH kathAyA lamdhArthaH san yAvat paryupAste, prastutA dharmakathA bhagavatA, tataH sa puNDarIko rAjA dharma dhutvA yatraiva kaNDarI-14 6 ko'nagArasayopAgacchati 2 kaNDarIkaM vandate praNamati 2 kaNDarIkasya zarIraM sakhyAvAdhaM sarujaM pazyati 2 dIpa anukrama [290] 4%AE%2 mat pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~157 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti : [284-306] prata sUtrAMka ||2|| jeNeba therA teNeba ubAgacchai, there vaMdati 2 evaM vayAsI-ahaM gaM bhaMte ! kaMDarIyassa aNagArassa ahApavattehi / rAtagicchiehiM phAsuyaesaNijehiM ahApavattehiM osahamesajjabhattapANehiM tigicchaM AuMTAmi,tujjhe NaM bhaMte ! mama jANa-4 sAlAsu samosaraha, tate NaM therA puMDarIyassa raNNo eyamaDhe paDisuNeti 2 jAva jANasAlAsu viharaMti / tae NaM se puMDarIe kaMDarIyassa tigicchaM AuMTei, tae NaM taM maNunnaM asaNaM 4 AhAratassa samANassa se rogAyaMke khippAmeva uvasaMte haDhe jAe Aroge baliyasarIra, tao rogAyaMkAo muke'vi samANe taMsi maNupaNaMsi asaNe 4 mucchie jAva ajjhopavaNNe vivihe ya pANagaMsi, No saMcAeti bahiyA anbhujjaeNaM vihAreNaM viharittaetti / tate NaM se puMDarIe imIse kahAe laTTe samANe jeNeva kaMDarIe teNeva uvAgacchati 2 kaMDarIyaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM || - 1 yatraiva sthavirAstatraivopAgacchati, khavirAn vandate 2 evamavAdIt---ahaM bhadantAH! kaNDarIkasyAnagArasya yathApravRttacikitsittaiH prAsukaiSaNIyairyathApravRttarauSadhabhaiSajyabhaktapAnaicikitsAM kArayAni, yUyaM bhadantAH! maga yAnazAlAsu samavasarata, tataH sthavirAH puNDarIkasya rAjJa enamartha pratizRNvanti 2 yAvadyAnazAlAsu vicaranti / tataH sa puNDarIkaH kaNDarIkasya cikitsA kArayati,tatastat manojJamazana 4 mA-4 hArayataH sataH tasya rogAtavAH kSipramevopazAntA haSTo jAtaH arogo balikazarIraH, tato rogAtazkAt mukto'pi san tasmin manoze'zane | 4 mUrchito yAvadadhyupapannaH vividhe ca pAnake, na zaknoti bahirabhyudyatena bihAreNa biha miti / tataH sa puNDarIko'syAH kathAyA labdhArthaH san yatraiva kaNDarIkastatraivopAgacchati 2 kaNDarIka trikUtva AdakSiNapradakSiNaM dIpa anukrama [290] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~158 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||62|| dIpa anukrama [290] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 329 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||62...|| niryukti: [284-306] adhyayanaM [10], kareti 2 baMdati 2 evaM vyAsI- ghaNNe'si NaM tumaM devANuppiyA ! evaM sapuNNo'si NaM kayatthe kayalakkhaNe suladdhe NaM tava devANuppiyA! mANussae jamme jIviyaphale, jaNNaM tumaM rajaM ca jAva aMteuraM ca vicchaittA jAba pacaie, ahaNaNaM ahaNaNe akayapuNNe jAva mANussae bhave aNegajAija rAmaraNarogasogasArIra mANasapakAmadukkhaveyaNAvasaNasayauvaddavAbhibhUe adhuve aNIie asAsae saMjjhabharAgasarise jalabudhyasamANe kusaggajalabiMdusAnnihe sumiNaga7) daMsaNovame vijjulayAcaMcale aNice saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhamma ke purvi yA pacchA vA avassaM viSpajahiyavaitti, tahA mANussayaM sarIragaMpi dukkhAyayaNaM vivivAhisayasannikeyaM adviyakachuTThiyaM sirAhArujAlaoNadvasaMviNaddhaM maTTiyabhaMDa va dukhalaM asuikiliDaM aNiTuMpi ya saghakAlaM saMThappayaM jarAghuNiyaM jajjaragharaM va saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhammayaM putriM vA 1 karoti 2 vandate 2 evamavAdIt-dhanyo'si tvaM devAnupriya ! evaM sapuNyo'si kRtArthaH kRtalakSaNaH sulakSdhaM tava devAnupriya ! mAnuSyaM janma jIvitaphalaM yavaM rAjyaM ca yAvadantaHpuraM ca vicchaye yAvatpratrajitaH, ahamadhanyo'kRtapuNyo yAvanmAnuSyo bhavaH anekajAtijarA| maraNarogazoka zArIramAnasikaprakAmaduHkhavedanAvyasanazatopadravAbhibhUto'bhuvo'naityiko'zAzvataH sandhyAdharAgasadRzaH jalabudbudasamAnaH kuzA| jalabindusannibhaH svapnadarzanopamo vidyulatAca bhvalo'nityaH zaTanapatanavidhvaMsanadharmakaH pUrva vA paJcAdvA'vazyaM viprahAtavya iti, tathA mAnuSyakaM zarIramapi duHkhAyatanaM vividhavyAdhizatasanniketamasthikASThotthitaM sirAsnAyujAlAvanaddhasaMvinaddhaM mRttikAbhANDavadurbalamazucisaMSTiSTamaniSTamapi ca sarvakAlaM saMkhApyaM jarAghUrNitaM jarjaragRhavat zaTanapatanavidhvaMsanadharmakaM pUrva vA Education International For Panas Private dumapatrakamadhyavanaM. ~159~ 10 // 329 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] 84% prata sUtrAMka ||2|| IPApacchA vA avassavippajahiyavaM, kAmabhogAvi ya NaM mANussagA asuI asAsayA vaMtAsavA evaM pittA0 khelA. sukA. soNiyAsavA uccArapAsavaNakhelasiMghANavaMtapittasukkasoNiyasamumbhavA amaNuNNapu [9] rUyamuttapUtipurIsapuNNA maya|gaMdhussAsaasubhaNissAsauSIyaNagA bIbhacchA appakAliyA laghussagA kalamalAhiyA sudukkhA bahujaNasAharaNA parikilesakicchadukkhasajjhA abuhajaNaNiseSiyA sadA sAdhugarahiNijA arNatasaMsAravaDaNA kaDugaphalavivAgA culiyata |amuMcamANA dukkhANuvaMghiNo siddhigamaNavigghA pukhiMvA pacchA vA avassa vippajahiyabA bhavaMti, je'pi yaNaM raje hiraNe suvaNNe ya jAva sAvaijje se'vi yaNaM aggisAhie corasAhie rAyasAhie dAiyasAhie adhuve aNitIe asAsae purvi vApacchA vA avassavippajahiyace bhavissatitti, evaMvihammi raje jAva aMteure ya mANussaesu ya kAmabhogesu mucchie| 1 pazcAdvA'vazyaM viprahAtavyam , kAmabhogA api ca mAnuSyakA azucayo'zAzvatA vAntAtravAH evaM pittA0 zleSmA0 zukrA0 zoNitA avA ucAraprasravaNaleSmasiddhAnavAntapittazukazoNitasamudbhavA amanojJapUyamUtrapUtipurISapUrNA mRtagandhocchAsAzubhaniHzvAsodvejakA bIbhatsA | alpakAlInA laghuskhakAH kazmalAdhikAH suduHkhA bahujanasAdhAraNAH parivezakacchUduHkhasAdhyA abudhajananiSevitAH sadA sAdhugarhaNIyA anantasaMsAravardhanAHkaTukaphalavipAkAH cuDalIva amucyamAnAH duHkhAnuvandhinaH siddhigamanavinAH pUrva vA pazcAdvA'vazyaM viprahAtavyA bhavanti, yadapi ca rAjyaM hiraNyaM suvarNa ca yAvatsvApateyaM tadapi cAgnisvAdhInaM caurasvAdhInaM rAjaskhAdhInaM dAyAdRsvAdhInamadhuvamanityamazAzvataM pUrva vA pazcAdvA'vazyaM / viprahAtavyaM bhaviSyatIti, evaMvidhe rAjye yAvadantaHpure ca mAnuSyakeSu ca kAmabhogeSu bhUJchito 4 dIpa anukrama [290] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~160 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti : [284-306]] prata sUtrAMka ||2|| uttarAdhya. No saMcAemi jAva pavayittae, taM dhaNNe'si gaM tumaM jAva suladdhe paM maNuyajamme, jaMNaM pacaie / tate NaM se kaMDarIe dumapatrakadApuMDarIeNaM evaM butte tusiNIe saMciTThati, tateNaM se puMDarIe docaMpi tacaMpi evaM bayAsI-dhaNNe'si tumaM ahaM madhyayanaM. ahnnnne| taeNaM se dobapi tapi evaM butte samANe akAmae avasaMbase lajAe ya gAraveNa ya puMDarIyarAyaM Apucchaha, // 330 // therehiM saddhiM bahiyA jaNavayavihAraM viharaI / tae NaM se kaMDarIe therehiM saddhiM kiMci kAlaM uggaM uggeNaM viharittA tao dIpacchA samaNataNanidhiSaNe samaNattaNaNinmathie samaNaguNamukkajoge gherANaM aMtiyAto saNiyaM 2 pacosakaI, jeNeva puMDaragiNI NayarI jeNeSa puMDarIyassa raNNo bhavaNe jeNeva asogavaNiyA jeNeva asogavarapAyave jeNeva puDhavisilAvaTTae teNeva uvAgacchati 2 jAva silApaTTayaM duruhai 2 ohayamaNasaMkappe jAva jhiyAyati / tae NaM 1na zakromi yAvatpratrajitum , gaddhanyo'si tvaM yAvat sulabdhaM mAnuSa janma ytnjitH| tataH sa kaNDarIkaH puNDarIkeNaivamuktA tUSNIkaH saMtiSThate, tataH sa puNDarIkaH dvinirapi ebamabAdIta-dhanyo'si tvamahamadhanyaH / tataH sa dvitirapyevamuktaH sannakAmo'vazavazo lajayA ca gauraveNa ca puNDarIka rAjAnamApUcchati, khaviraiH sA bahirjanapadavihAraM viharavi / tataH sa kaNDarIkaH sthaviraiH sA phshcitkaalmuss-IN330|| mupreNa bihatya tataH pazcAt zrAmaNyanirviNaH zrAmaNyanirisataH muktAmaNaguNayogaH sthavirANAmatikAt zanaiH 2 pratyavavaSkati, yAvara puNDarIkiNI nagarI yauva puNDarIkasya rAjJo bhavanaM yatraivAzokavanikA yatraivAzokabarapAdapo yatraiva pRthvIzilApaTTakastatraivopAgacchati 2 *yAvacchilApaTTakamArohati 2 apahtamanaHsaMkalpo yAvadyAyati / tataH dIpa anukrama [290] matandang For P ation pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~161 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||62|| dIpa anukrama [290] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [284-306] adhyayanaM [10], mUlaM [--] / gAthA ||62...|| puMDarIyassa ammadhAI tatthAgacchati, jAva taM tahA pAsati 2puMDarIyassa sAhati, se'vi ya NaM aMteuraparivAla saMparibuDe tatthAgacchati 2 tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM jAva dhaNNe'si NaM sarvvaM jAba tusiNIe, tae NaM puMDarIe evaM kyAsI-aTTho bhaMte / bhogehiM?, haMta aTTho, tae NaM koDaMbiyapurise sahAve 2 kalikaluseNevAbhisitto rAyAbhiseeNaM jAva rajjaM pasAsemANe viharati / tae NaM se puMDarIe sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei 2 cAujjAmaM dhammaM paDivajjai 2 kaMDarIyassa AyArabhaMDagaM savasuhasamudayaMpiva giNhati 2 imaM abhiggahaM giNhati - kappati me gherANaM aMtite dhammaM paDi| vajettA pacchA AhAraM AhArittaettika therAbhimuhe nnigge| kaMDarIyassa u taM paNIyaM pANabhoyaNaM AhAriyassa No sammaM pariNayaM, beyaNA pAunbhUyA ujjalA viulA jAva durahiyAsA, tae NaM se rajje ya jAva aMteure ya mucchie jAva 1 puNDarIkasya dhAtrI tatrAgacchati yAvattaM tathA pazyati 2 puNDarIkAya kathayati so'pi ca antaHpuraparivArasaMparivRtastatrAgacchati 2 trikRtva AdakSiNapradakSiNaM yAvaddhanyo'si sarva yAvantUSNIkaH, tataH puNDarIka evamavAdIt-artho bhadanta ! bhoge ?, hantArthaH, tataH kauTumbikapuruSAn zabdayati 2 kalikaluSeNAbhiSikto rAjAbhiSekeNa yAvadrAvyaM prazAsayan viharati / tataH sa puNDarIkaH svayameva paJcamauSTikaM locaM karoti 2 bAyomaM dharma pratipadyate 2 kaNDarIkasyAcArabhANDaM sarvasukhasamudAyamiva gRhNAti 2 imamabhimadaM gRhAti -- kalpate mama sthavi rANAmantike dharma pratipadya pazcAdAhAramAhArayitumiti kRtvA sthavirAbhimukho nirgataH / kaNDarIkasya tu tatpraNItaM pAnabhojanamAhAritasya na samyak pariNataM vedanA prAdurbhUtA ujjvalA vipulA yAvaddaradhyAsyA, tataH sa rAjye ca yAvadantaHpure ca mUrcchito yAva Education intemational For Personal Privat www.nary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~162~ Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti : [284-306] prata sUtrAMka ||2|| uttarAdhya. ajjhopavaNNe aTTaduhaTTaksaTTe akAmae kAlaM kiyA sattamIpuDhavIe tettIsasAgarovamadviIe jAe / puMDarIe'vi yaNa dumapatrakabadatiHlAthare pappa tersi aMtite doghaMpi cAujAme dhamme paDibajati. aTramakhamaNapAraNagaMsi adINe jAva AhAreI. teNa ya kA-II madhyayanaM. lAIkaMtasIyalalukkhaarasaviraseNaM apariNateNa veyaNAdurahiyAsA jAyA, tae NaM se adhAraNijjamitikaTTha karayalaparigga-. // 33 // hiyaM jAva aMjaliM kaha Namo'tdhuNaM arahatANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM namo'tthu NaM gherArNa bhagavaMtANaM mama dhammAyariyANaM dhammovaesayANaM purvipi ya NaM mae therANaM aMtite save pANAivAe paJcakkhAe jAvajjIvAe jAva sadhe akaraNije hai|joge paccakkhAe, iyANipi tesiM ceva NaM bhagavaMtANaM aMtite jAva sarva pANAtivAyaM jAva sarca akaraNijaM joga paJcakkhAmi, jaMpi ya me imaM sarIragaM jAva eyapi carimehiM UsAsanIsAsehi bosirAmitti, evaM AloiyapaDikate H. 10 dhyupapannaH ArtaduHkhArtavazArtaH akAmaH kAlaM kRtvA saptamI pRthvI trayastriMzatsAgaropamasthitiko gataH / puNDarIko'pi ca sthavi-17 rAn prApya teSAmantike dvipi cAturyAma dharma pratipadyate, aSTamakSapaNapAraNe adIno yAvadAhArayati, tena ca kAlAtikrAntazItalarakSArasa-11 [virasena apariNatena vedanA durabhyAsA jAtA, tataH so'dhAraNIyamitikRtvA karatalaparigRhItaM yAvadaJjaliM kRtvA namo'stu ahaMnyaH bhagavajyo // 33 // yAvatsaMprApnebhyo namo'stu khavirebhyo bhagavacyo mama dharmAcAryebhyo dharmopadezakebhyaH, pUrvamapi mayA sthavirANAmantike sarvaH prANAtipAtaH | pratyAkhyAto yAvajIvatayA yAvatsarvo'karaNIyo yogaH pratyArUpAtaH, idAnImapi teSAmeva bhagavatAmantike yAvatsarva prANAtipAtaM yAvatsarvamakaraNIyaM yogaM pratyAkhyAmi, yadapi ca me idaM zarIrametadapi yAvat caramairucchvAsaniHzvAsayutsRjAmIti evamAlocitapratikrAntaH dIpa anukrama [290] 2 SamEducatmi For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~163 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] prata sUtrAMka ||2|| samAhipatte kAlamAse kAlaM kinA sabaDhasiddhe tettIsasAgarovamAU deve jAe, tao cahattA mahAvidehe sijjhihitti / tA mA turma duvbalattaM baliyattaM vA giNhAhi, jadhA so kaMDarIo teNaM doyaleNaM attttduhvsho| sattamIe uvavaNNo, puMDarIto paDipuNNagalakavolo sabaTThasiddhe ubavaNNo, evaM devANuppiyA ! balito dubbalo| vA akAraNaM, ittha jhANaNiggaho kAyabo, jhANaNiggaho paramaM pamANaM / tattha vesamaNo aho bhagavayA AkRyaM naayti| 4 ettha atIva saMvegamAvaNNotti vaMdittA pddigto| tattha vesamaNassa ego sAmANito devo, teNa taM paMDarIyajjhayaNaM ogAhiyaM paMcasayANi saMmattaM ca paDiyaNagotti, keI bhaNaMti-jaMbhago so| tAhe bhagavaM kalaM ceiyANi vaMdittA pacoruhati,te tAyasA bhaNaMti-tujjhe amhANaM AyariyA amhe tumbhaM sIsA, sAmI bhaNati-tujhaM amhaM ca tiloyagurU AyariyA, 1 prAptasamAdhiH kAlamAse kAlaM kRtvA sarvArthasiddha trayaviMzatsAgaropamAyurdevo jAtaH, tatazyutvA mahAvideheSu setsyatIti / tanmA tvaM durbalatvaM balivaM vA gRhANa, yathA sa kaNDarIkastena daurbalyena A"duHkhArttavazAH saptamyAmutpannaH, puNDarIkaH paripUrNagalakapolaH sarvArthasiddhe | utpannaH, evaM devAnupriya ! balI durbalo vA'kAraNamatra dhyAnanigrahaH karttavyaH, bhyAnanigrahaH paramaM pramANaM / tatra vaizravaNo'ho, bhagavatA''kUta jJAtamiti annAtIva saMvegamApanna iti vanditvA pratigataH / tatra vaizramaNaspaika: sAmAniko devatena tatpuNDarIkamadhyayanamavagAhitaM paJcazatAni / (zatavAya) samyaktvaM ca pratipanna iti, kecidbhaNanti-jRmbhakaH saH / tadA bhagavAn prabhAte caityAni vanditvA pratyavatarati, te tApasA | bhaNanti-yUyamasmAkamAcAryA varSa yuSmAkaM ziSyAH, svAmI bhaNati----yuSmAkamasmAkaM ca trilokagurava bhAcAryAH, dIpa anukrama [290] Eaintion For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~164 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||62|| dIpa anukrama [290] uttarAdhya. bRhadvRtti: // 332 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||62...|| adhyayanaM [10], niryukti: [284-306] te maMgati-tumbhavi anno Ayario 1, tAhe sAmI bhagavao guNathavaNaM karei, te pavaiyA, devayAe liMgANi uvaNIyANi, tAhe te bhagavayA saddhiM vacaMti, bhikkhAvelA ya jAyA, bhagavaM bhaNati kiM ANijjau ?, te bhAMtipAyaso, bhagavaM ca savaladdhisaM puNNo paDigmahagaM mahusaMjuttassa pAyasassa bharitA Agato, tAhe bhaNati - parivADIe ThAha, te ThiyA, bhagavaM ca akkhINamahANasito, te dhAyA, te suTuyaraM AuTTA, tAhe sayamAhAreti, tAdhe puNaravi paTTaviyA / tesiM ca sevAlabhakkhagANaM jemaMtANaM ceva kevalaNANaM uppaNNaM, diNNassa vagge chattAicchattaM pacchaMtANaM, koDinnassa vagge sAmiM daDUNa ubavaNNaM / goyamasAmI purao pakaDamANo sAmiM payAhiNIkareti, tevi kevaliparisaM pahAviyA, goyamasAmI bhaNaha edha sAmi baMdaha, sAmI bhaNai - goyamA ! mA kevalI AsAehi, goyamasAmI AuTTo micchAdukaDaM kareti / 1 te bhaNanti --- yuSmAkamapyanya AcArya ?, tadA svAmI bhagavato guNastavanaM karoti, te prabrajitAH, devatayA liGgAnyupanItAni tadA te bhagavatA sArdhaM vrajanti, bhikSAvelA ca jAtA, bhagavAn bhaNati-kimAnIyatAm ?, te bhaNanti pAyasaH, bhagavAM sarvalabdhisaMpUrNa pratigrahaM madhusaMyuktasya pAyasasya bhRtyA''gataH, tadA bhaNati paripATyA tiSThata, te sthitAH, bhagavAMzcAkSINamahAnasikaH, te dhAtAH, te suSThu AvajitAH, tadA svayamAhArayati, tadA punarapi prasthApitAH teSAmatha zaivAlabhakSakANAM jimatAmeva kevalajJAnamutpannaM dattasya varge chatrAticchatraM pazyatAM, kauDinyasya varge svAminaM dRSTvotpannam / gautamasvAmI purataH prakarSan svAminaM pradakSiNIkaroti te'pi kevaliparSadaM pradhAvitAH, gautamasvAmI bhaNati eva svAminaM bandadhvaM, svAmI bhagati gautama! mA kevalina AzAtaya, gautamasvAmI AvRttI midhyAduSkRtaM karoti / Education intemational For Parsons Private Use Onl dumapatraka madhyayanaM. 10 ~ 165~ ||332|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||62...|| niyukti: [284-306] prata sUtrAMka ||2|| tao goyamasAmissa suhuyaraM adhitI jAyA, tAdhe sAmI goyama bhaNati-kiM devANaM vayaNaM gijhaM? Ato jiNANaM?, goyamo bhaNati-jiNavarANaM, to kIsa adhiti karesi ?, tAdhe sAmI cattAri kaDe paNNavei, taMjahA-muMbakaDe vidalakaDe cammakaDe kaMbalakaDe, evaM sAmIvi goyamasAmIto kaMbalakaDasamANo, kiMca-cirasaMsaTTho'si me goyamA / jAva avisesamaNANattA bhavissAmo, tAdhe sAmI dumapattayaM nAma ajjhayaNaM paNNavei / devo vesamaNasAmANito 4 tato caittA NaM tuMbavaNasannivese dhaNagirINAma gAdhAvaI, soya pabatiukAmo, tassa ya mAyApiyaro bAreMti, pacchA 4 hAso jattha 2 bareMti tattha 2 viSpariNAmeti jahA ahaM pacAukAmo, tassa ya tayaNuruvassa gAhAvatissa dhUyA suNadA MNAma, sA bhaNai-mamaM deha, tAdhi sA diNNA, tIse ya bhAyA ajasamito NAma puSapaJcatito, tIse ya surNadAe kucchisi 1 tato gItamasvAminaH suSTutarA'dhRtirjAtA, tadA svAmI gautama bhagati-kiM devAnAM vacanaM grAhyamuta jinAnAm ', gautamo bhaNatijinavarANAM, tadA kuto'dhRtiM karopi', tadA svAmI caturaH kaTAn prajJApayati, tadyathA-gumbakaTo vidalakaTavarmakaTaH kambalakaTaH, evaM svAmyapi gautamasvAminamAzritya kambalakaTasamAnaH, kiM ca-cirasaMsRSTo'si mama gautama ! yAvat avizeSau anAnAtvau bhaviSyAvaH, tadA svAmI dumapatrIyamadhyayanaM prajJApayati / devo vaizramaNasAmAnikastatazyutvA tumbavanasanniveze dhanagirinAma gAthApatiH, sa ca pratrajitukAmaH, tasya |ca mAtApitarau vArayataH, pazcAttI yatra yatra varyataH tatra tatra vipariNamayati yathA ahaM prannajitukAmaH, tasya ca tadanurUpasya gAthApatedeMhitA | sunandA nAma, sA bhaNati-mAM datta, tadA sA dattA, tasyAzca bhrAtA Aryasamito nAma pUrvapraznajivA, tasyAzca sunandAyAH kukSI dIpa anukrama [290] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~166~ Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [284-306] prata sUtrAMka ||1|| samArAdhya |so devo uthavaSNo, tAdhe bhaNati dhaNagirI-esa te gambho viijio hohii, so sIhagirissa pAse pabatito, imovi dumapatrakahadvattiHNavaNha mAsANaM dArato jAto // ityAdi bhagavadvairikhAmikathA AvazyakacUrNito'vaseyA ityukto nAmaniSpannanikSepaH, INmadhyayanaM. samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, sa ca sUtre satItyataH sUtrAnugame sUtramuJcAraNIyaM, tccedm||33|| dumapattae paMDuyae jahA, nivaDada rAigaNANa acae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyamamA pamAyae ||shaan | vyAkhyA-drumo-vRkSastasya patraM-palAzaM tadeva tathAvidhAvasthAM prApyAnukampitaM drumapatrakaM 'paMDDayae'tti ASetvAt tapANDurakaM kAlapariNAmatastathAvidharogAdervA prAptavelakSabhAvaM, yena prakAreNa yathA, 'nipatati' zithilavRntavandhanatvAd bhrazyati, prakramAt drumata eva, rAtrigaNAnAM dinagaNAvinAmAvitvAdupalakSaNatvAdvA rAtrindivasasamUhAnAm 'atyaye' | atikrame, 'evam' ityevaMprakAraM 'manuSyANAM' manujAnAM, zeSajIyopalakSaNaM caitat , 'jIvitaM' AyuH, tadapi hi rAtrindivagaNAnAmatikrame yathAsthityA sthitikhaNDakApahArAtmakenAdhyavasAyAdinA janitenopakramaNena vA jIvaprade-4 zebhyo bhrazyatItyevamucyate, yatazcaivamato'tyantaniruddhaH kAlaH samayastam , apizabdasya gamyamAnatvAtsamayamapyA-13 stAmAvalikAdi, 'gautama' iti gautamasagotrasyendrabhUterAmantraNaM 'mA pramAdI' mA pramAdaM kRthAH, zeSaziSyopalakSa- // 33 // 1sa deva utpannaH, tadA bhaNati dhanagiriH-eSa tava garbho dvitIyako bhaviSyati, sa siMhagireH pArthe pratrajitaH / ayamapi nabasu mAseSu dArako jAtaH, dIpa anukrama [291] SamEducatan intamatant For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~167~ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [291] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||1|| niryukti: [307-309] adhyayanaM [10], NaM ca gautamagrahaNam, uktaM hi niyuktikRtA- 'taNNissAe bhagavaM sIsANaM dei aNusaddhiM,' atra ca pANDurakapadAkSisaM yauvanasyApyanityatvamAvizcikIrSurAha niyuktikRt pariyaTTiyalAvaNNaM calaMtasaMdhiM muyaMtabiMTAgaM / pattaM ca vasaNapattaM kAlappattaM bhaNai gAhaM // 307 // jaha tumbhe taha amhe tumbhevi a hohihA jahA amhe / appAhera paDataM paMDuravattaM kisalayANaM // 308|| nivi asthi navi a hohI ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khalu esa kayA bhaviyajaNavibohaNaTTAe vyAkhyA -- parivartitaM - kAlapariNatyA'nyathAkRtaM lAvaNyam-abhirAmaguNAtmakamasyeti parivartita lAvaNyaM yato na tasya prAgiva saukumAryAdi vidyate, tathA calantaH- zithilIbhavantaH sandhayo- yasmiMstattathA, ata eva 'muyaMtabeTAgaM'ti muJcat-tyajat sAmarthyAd vRkSaM vRttakaM patrabandhanaM yasya tat muJcadRntakaM, vRntasya vRkSamocane patrasya patanameva / bhavatIti patadityuktaM bhavati, 'patra' (ca) parNa, vyasanam - ApadaM prAptaM vyasanaprAptaM tathA kAlaH- prakramAt patanaprastA- / vastaM prAptaM gataM kAlaprAptaM 'bhaNati' abhidhatte, gIyata iti gAthA tAM - chandovizeSarUpAM // tAmevAha'yathA' iti sAdRzye, tato yathA yUyaM samprati kizalaya bhAvamanubhavatha trigdhAdiguNairgarva mudvahatha asmAnupaha satha, tathA vayamapyatItadazAyAM tathA yUyamapi ca bhaviSyatha yathA vayamiti, jIrNabhAve hi yathA vayamidAnIM viva Education International For Parsons Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~168~ Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||R|| dIpa anukrama [292] uttarAdhya. bRhadvRttiH IITT [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||2|| niryukti: [309...] adhyayanaM [10], vicchAyatayopahAsyAni, evaM yUyamapi bhAvInIti, 'appAheddati uktanyAyenopadizati piteva putrasya 'patat' bhrazyat 'pANDurapatraM' jIrNapatraM 'kisalayAnAm' abhinavapatrANAM / nanu kimevaM patrakisalayAnAmuhApaH sambhavati ? yenedamucyate, ata Aha- 'naivAsti' naiva vidyate naiva bhaviSyati upalakSaNatvAt naiva bhUtaH ko'sau ? - 'ullApaH ' bacanaM, keSAM ? - 'kizalayapANDupatrANAm uktarUpANAM, ArSatvAcca yalopaH tadiha kimevamuktamityAha - 'upamA' upamitiH, khalu evakArArthatvAt, tataH upamaiva, 'eSA' anantaroktA 'kRtA' vihitA 'bhaviyajaNavivohaNaTTAe' tti 2 pratItameva / yatheha kizalayAni pANDupatreNAnuziSyante tathA'nyo'pi yauvanagarvito'nuzAsanIyaH, tathA caitadanuvAdinA OM vAcakenAvAci- 'paribhava.sa kimiti lokaM jarasA parijarjarIkRtazarIram / acirAt tvamapi bhaviSyasi yauvanagarva kimudvahasi ? // 1 // tadevaM jIvitayauvanayoranityatvamavagamya na pramAdo vidheya iti gAthAtrayArtha yuktasUtragarbhArthaH // | punarAyuSo'nityatvaM khyApayitumAha- sage jaha osaviMdue, thovaM ciTThati lNbmaanne| evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM0 // 2 // vyAkhyA - kuzo - darbhasadRzastRNavizeSaH, tanutaratvAcca tasyopAdAnaM, tasyAgraM prAntastasmin, 'yathA' ityupamAnadarzakaH, avazyAyaH - zaratkAlabhAvI lakSNavarSastasya vindureva vindukaH avazyAyabindukaH, 'stokam' alpakAlamiti gamyate, 'tiSThati' Aste, 'lambamAnakaH' manArA nipatad, baddhAspado hi kadAcit kAlAntaramapi kSametetyevaM vize Education International For Parsons Private Onl drumapatraka madhyayanaM. 10 ~169~ // 334 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||3|| niyukti: [309...] prata sUtrAMka ||3|| 4/pyate, 'evam' ityuktasarazaM 'manujAnAM manuSyANAM, manujagrahaNaM ca prAgvat , 'jIviya'ti jIvitaM, yata evaM tataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // amumevArthamupasaMharannupadezamAha ii ittariyaMmi Aue, jIvitae bahupaJcavAyae / vihuNAhi rayaM purAkaDaM, samayaM // 3 // vyAkhyA-'iti' ityuktanyAyena 'itvare' ayanazIle, ko'rthaH?-khalpakAlabhAvini, eti-upakramahetubhiH anapava-14 yatayA yathAsthityaivAnubhavanIyatAM gacchatIti AyuH, tazcaivaM nirupakramameva tasmin , tathA'nukampitaM jIvitaM / jIvitakaM cazabdasya gamyamAnatvAt tasmiMzca, arthAt sopakramAyuSi, bahavaH-prabhUtAH pratyapAyA-upadhAtahetavo'dhyavasAnanimittAdayo yasmiMstattathA, anena cAnukampyatAheturAviSkRtaH, evaM coktarUpadrumapatrodAharaNataH kuzAgrajalabindUdAharaNatazca manujAyurnirupakrama sopakramaM cetvaram , ato'syAnityatAM matvA vidhunIhi' jIvAt pRthak kuru / rajaH' karma 'purekarDati' purA-pUrva tatkAlApekSayA kRtaM-vihitaM, tadvidhuyanopAyamAha-samayamapi gautama ! mA pramAdI, paThanti ca-evaM maNuyANa jIvie ettirie bahupacavAyae'tti sugamameveti sUtrArthaH // syAt-punarmanuSyabhavAvAptAbudyasyAma ityAha dulahe khalu mANuse bhave, cirakAleNavi sadhvapANiNaM / gADhA ya vivAga kammuNo, samaya0 // 4 // vyAkhyA-'dulebhoM' duravApaH, 'khaluH' vizeSaNe, akRtasukRtAnAmiti vizeSa dyotayati, 'mAnuSo' manuSyasambandhI -- dIpa anukrama [293] + SamEducatmintamation For Pro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~170~ Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||4|| niyukti: [309...] (43) madhyayanaM. prata sUtrAMka ||4|| uttarAdhya. bhavo' janma 'cirakAlenApi' prabhUtakAlenApi, AstAmalpakAlenesapizabdArthaH, 'sarvaprANinAM sarveSAmapi jIvAnA, dumapatrakabRhaddhattiH / na tu yuktigamanaM prati bhavyAnAmiya keSAJcit manujabhavAvApti prati sulabhatvavizeSo'sti, kimevamata Aha 'gADhA' vinAzayitumazakyatayA dRDhAH 'ca' iti yasmAt, 'vipAkakammuNoti vipAkA:-udayAH krmnnaaN-mnussyg||335|| tividhAtiprakRtirUpANAM, yata evamataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti suutraarthH|| kathaM punarmanujatvaM durlabhaM, yahA hai yaduktaM 'sarvaprANinAM durlabha manujatva'miti, tatra ekendriyAdiprANinAM tadurlabhatvaM darzayitukAmaH kAyasthitimAha puDhavIkAyamaigao ukkosaM jIvo ya saMvase / kAlaM saMkhAtIyaM samayaM goyamamA pamAyae // 5 // | aaukaaym||6|| teukkaay||7|| vAukAya0 ||8||vnnsshkaay ukosaM0 / kAlamarNataduraMtaM smyN09/4| iMdighakAya ukko / kAlaM saMkhijasaNiyaM samaya0 // 10 // teiNdiy0|| 11 // criNdiyH||12|| paMciMdiyakAyamaigao ukosaM0 / sattabhavaggahaNe samaya0 // 13 // deve garae ya gao, ukosa / ekekabhavaggahaNe, smy||14|| vyAkhyA-pRthvI-kaThinarUpA saiva kAyaH-zarIraM pRthvIkAyastamatizayena mRtvA 2 tadutpattilakSaNena gataH-prAptaH // 35 // atigataH, 'ukosaM ti utkarSato 'jIvaH' prANI 'tuH' pUraNe 'saMvaset tadrUpatayaivAvatiSThata 'kAlaM' saGkhyAtItaM, asaGkhya-12 mityarthaH, yata evamataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti / evamapakAyatejaskAyavAyukAyasUtratrayamapi vyAkhyeyaM, dIpa anukrama [294] SamEducation intimatana pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~171 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [10], mUlaM [--1 / gAthA ||5-14|| niyukti: [309...] (43) prata sUtrAMka ||5-14|| tathA vanaspatisUtraM ca, navaraM kAlamanantamiti, anantakAyikApekSametat , pratyekavanaspatInAM kAyasthiterasaGkhyAtatvAta.. tathA duSTo'nto'speti durantastam , idamapi sAdhAraNApekSayaiva, te khatyantAlpabodhatayA tata uddhRtA apina prAyo viziSTa |maanupaadibhvmomuvnti| iha ca 'kAlaM saGkhayAtIta miti vizeSAnabhidhAne'pyasaGkhyotsarpiNyavasarpiNImAnam , 'ananta-' miti cAnantotsarpiNyavasarpiNIpramANamityavagantavyaM, yata AgamaH-"assaMkhosappiNiussappiNIuegeMdiyANa ucauhaM / tA ceva U aNaMtA vaNassatIe u boddhabA // 1 // " tathA dve-dvisaGkhaye indriye-sparzanarasanAkhye yeSAM te dvIndriyAH-kRmyAdayaH,tatkAyamatigata utkarSato jIvastu saMvaset kAlaM saGkhayeyasabhUjita-saGkhyAtavarSasahasrAtmakam , ataH samayamapi gautama ! mA prmaadiiH|| evaM trIndriyacaturindriyasUtre api bhAvanIye // tathA paJca indriyANi-sparzanAdIni yeSAM te tathA, te cottaratra devanArakayorabhidhAnAt manuSyatvasya durlabhatvena prakrAntatvAttiryazca eva gRhyante, tatkAyamatigataH, tatkAyotpanna ityarthaH, utkarSato jIvastu saMvaset sapta vA aSTa vA saplASTAni tAni ca tAni bhavagrahaNAni ca-janmopAdAnAni saptASTabhavagrahaNAni yataH ataH samayamapi gautama ! mA prmaadiiH| tathA devAnnairayikAMzca / atigata utkarSato jIvastu saMvaset ekaikamavagrahaNaM, tataH paramavazyaM nareSu tiryakSu votpAdAt / yadvA 'ukosati utkRSyate tadanyebhya ityutkarSastamutkRSTaM kAlaM-trayastriMzatsAgaropamamAnam , 'egegabhavaggahaNaM'ti apergamyamAnatvAdekai dIpa anukrama [295-304 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~172 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||5-14|| niyukti: [309...] bRhadvRttiH 84-8-4-64GES prata // 33 // 10. sUtrAMka ||5-14|| kabhavagrahaNamapi saMvasati, ato jIvaH saMvaset ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtradazakArthaH // uktame-11 dumapatraka vArthamupasaMhartumAha madhyayanaM. / evaM bhavasaMsAre saMsarati subhAsubhehiM kammehiM / jIvo pamAyabahulo, samaya0 // 15 // vyAkhyA-'evam' uktaprakAreNa pRthivyAdikAyasthitilakSaNena bhavA eva-tiryagAdijanmAtmakAH saMstriyamANatvAt / saMsAro bhavasaMsArastasmin , 'saMsaranti'-paryaTanti zubhAni ca-zubhaprakRtyAtmakAni azubhAni ca-azubhaprakRtirUpANi zubhAzubhAni taiH 'karmabhiH' pRthvIkAyAdibhavanivandhanaiH 'jIvaH' prANI pramAdaihulo-vyAptaH pramAdabahulaH, yadvA bahUn-bhedAn lAtIti bahulo madyAdhanekabhedataH pramAdo-dharma pratyanudyamAtmako yasya sa bahulapramAdaH, sUtre ca vyatyayanirdezaHprAgvat ,iha cAyamAzayaH-yato'yaM jIvaH pramAdabahulaH san zubhAzubhAni karmANyupacinoti,upacitya ca tadanurUpAsu gatipyAjavaMjavIbhAvamupagamya bhrAmyati, tato durlabhatvAt punarmAnuSatvasya pramAdamUlatvAca sakalAnarthaparamparAyAH samayamapi gItama!! |mA pramAdIriti sUtrArthaH // evaM manujabhavadurlabhatvamuktam , idAnIM tadavAptAvapyuttarottaraguNAvAptiratidurApaivetyAhalahUNa'vi mANusattaNaM, AyarisaNaM puNarAvi dullabhaM / yahaye dasuyA milekkhuyA, samaya0 // 16 // // 33 // lakUNa'vi AriyasaNaM, ahINapaMciMdiyayA hvllhaa| vigaliMdiyatA hu dIsai, samaya0 // 17 // ahINapaMcidiyattaMpi se lahe, uttamadhammasutI hudallahA / micchattanisevae jaNe, smyN0|| 18 // dIpa anukrama [295-304 Faramanaran timonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~173 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||16-20|| niyukti: [309...] %C4 prata sUtrAMka ||16-20|| laNavi uttamaM suI, saddahaNA puNarAvi dullhaa| mikautta0 samayaM // 19 // dhammapi hu sarahaMtayA, dullabhayA kAraNa phAsayA / iha kAmuguNehiM muchiyA, samayaM // 20 // vyAkhyA- labdhvA'pi prApyApi 'mAnuSatvaM' idaM tAvadatidurlabhameva kathaJcittu labdhvA'pItyapizabdArthaH, 'AryatvaM' magadhAcAryadezotpattilakSaNaM 'punarapi bhUyo'pi, AkArastvalAkSaNikaH, 'durlabhaM' duravApaM, kimiti ?, ata 4 Aha-bahavaH-prabhUtA dasyavo-dezapratyantavAsinazcaurAH 'milekkhu yatti mlecchA-avyaktavAco, na yaduktamAyairavadhAryate, dAte ca zakayavanazavarAdidezodbhavAH, yeSyavApyApi manujatvaM janturutpadyate, ete ca sarve'pi dharmAdharmagamyAgamyabhakSyAbha kSyAdisakalAryavyavahArabahiSkRtAstiryakjhAyA eveti samayamapi gautama! mA prmaadiiH| itthamAryadezotpattirUpamAryatvama tidurlabhaM, tathAvidhamapi labdhvA'pi 'Aryatvam' uktarUpam , ahInAni-avikalAni paJcendriyANi-sparzanAdIni yasya dasa tathA tadbhAvo'hInapaJcendriyatA 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, durlabhA eva, yadvA huH punararthe, ahInapaJcendriyatA punahArdulabhA, ihaiva hetumAha-vikalAni-rogAdibhirupahatAnIndriyANi yeSAM tadbhAvo vikalendriyatA, huriti nipAto'nekAkArthatayA ca bAhulyasUcakaH, tatazca yato bAhulyena vikalendriyatA dRzyate tato durlabhaivAhInapaJcendriyatA, tathA ca samayamapi gautama ! mA prmaadiiH| tathA kathaJcidahInapaJcendriyatAmapyuktanyAyato'tidurlabhAmapi 'sa' iti jantuH 'labheta' prAmuyAt, tathA'pyuttamaH-pradhAno yo dharmastasya 'zrutiH' AkarNanAmikA yA sA tathA, 'huH' avadhAraNe bhinnakramatha, tato durlabhaiva, dIpa anukrama [306-310] SamEducatim international pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~174 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||16-20|| niyukti: [309...] prata madhyayanaM. sUtrAMka ||16-20|| uttarAdhya. kimiti-yataH kutsitAni ca tAni tIrthAni kutIrthAni ca-zAkyaulUkyAdiprarUpitAni tAni vidyante yeSAmanuSTheyatayA / dumapatrakabRhadvRttiH | khIkRtatvAtte kutIrthinastAnitarAM sevate yaH sa kutIrthiniSevako jano-lokaH, kutIrthino hi yazaHsatkArAdyeSiNo yadeva / prANipriyaM viSayAdi tadevopadizanti, tattIrthakRtAmapyevaMvidhatvAt , uktaM hi-"satkArayazolAbhArthibhizca muuddairihaany||337|| tIrthakaraiH / avasAditaM jagadidaM priyaannypdhyaanyupdishdbhiH||1||" iti sukaraiva teSAM sevA, tatsevinAM ca kuta uttama dharmazrutiH, paThyate ca-'kutisthiNisevae jaNe'tti spaSTaH, evaM ca tadurlabhatvamavadhArya samayamapi gautama ! maa| dapramAdIH / kiMca-labdhyA'pi uttamadharmaviSayatvAduttamA tAM 'zrutim' uktirUpAM zraddhAnaM' tattvarucirUpaM 'puNarAvitti: punarapi 'durlabha' durApam , ihaiva hetumAha-mithyAbhAvo mithyAtvam-atatve'pi tattvapratyayarUpaM taM niSeyate yaH sa mithyAtvaniSevako jano-lokaH, anAdibhavAbhyastatayA gurukarmatayA ca tatraiva prAyaH pravRtteH, yata evamataH samadAyamapi gautama mA pramAdIH / anyatra-'dharma prakramAt sarvajJapraNItam 'apiH' bhinnakramaH 'huH' vAkyAlaGkAre, tataH 'zraddadhato'pi' kartumabhilaSanto'pi dulebhakAH kAyena-zarIreNa, upalakSaNatvAnmanasA yAcA ca, 'sparzakA' anuSThAna tAraH, kAraNamAha-iha' asmin jagati 'kAmaguNeSu' zabdAdipu 'mUJchitA' mUDhAH gRddhimanta ityarthaH, jantava iti / A // 337 // | zeSaH, prAyeNa apathyeSyeva viSayeSyabhiSvanaH prANinAM, yata uktam-"prAyeNa hi yadapathyaM tadeva cAturajanapriyaM bhavati / / |viSayAturasya jagatastathA'nukUlAH priyA vissyaaH||1||" pAThAntarataH kAmaguNechitA iva mUchitAH, viluptadharma dIpa anukrama [306-310] -12-*-% For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~175 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||21-26|| niyukti: [309...] prata sUtrAMka ||21 -26|| viSayacaitanyatvAt , yatazcaivamato durApAmimAmavikalAM dharmasAmagrImavApya samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrapaJcakArthaH // anyaca sati zarIre tatsAmarthe ca sati dharmasparzaneti tadanityatA'bhidhAnadvAreNApramAdopadezamAha parijUgaha te sarIrayaM, kesA paMDaragA (ya) bhavaMti te / se soyabale ya hAyaDa, samayaM // 21 // pari0 ckkhuble0|| 22 // ghANavale0 // 23 // 0 rsnnvle.||24||0 phAsayale // 25 // savvabale // 26 // vyAkhyA-'parijIyati' sarvaprakArAM vayohAnimanubhavati 'te' tava zarIrameva jarAdibhirabhibhUyamAnatayA'nukampahanIyamiti zarIrakaM, yadvA 'parijUraItti 'nindejUra' iti prAkRtalakSaNAt parinindatIvA''tmAnamiti gamyate, yathA-dhigmAM kIdRzaM jAtamiti, kimiti ?-yataH 'kezAH zirasijAH, upalakSaNatvAt lomAni ca pANDurA eva pANDurakA bhavanti, pUrva jananayanahAriNo'tyantakRSNAH samprati zuklatAM bhajante 'te' taya, punastezabdopAdAnaM bhinna vAkyatvAt upadezAdhikAratvAcAduSTam , evamuttaratrApi, tathA 'se' iti tat yat pUrvamAsIt zrotrayoH-karNayobhAla-dUrAdizabdazravaNasAmaya zrotrabalaM, 'ca' samuccaye, 'hIyate' jarAtaH kSayamupaiti, yadvA-zarIrajIrNatA'vasthA bhAvyetadvayamapi yojyaM, yathA-parijIyate zarIrakaM tathA ca sati kezAH pANDurakA bhavanti 'se' ityatha zrotravalaM hIyate yataH tataH zarIrasya tatsAmarthyasya cAsthiratvAt samayamapi gautama ! mA pramAdIH / evaM sUtrapaJcakamapi neyaM / mAnavaramiha prathamataH zrotropAdAnaM pradhAnatvAt , pradhAnatvaM ca tasmin sati zeSendriyANAmavazyaM bhAvAt paTutarakSayopaza dIpa anukrama [311-316] SamEducatmnternational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~176~ Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||21-26|| niyukti: [309...] dumapatraka prata madhyayana sUtrAMka ||21-26|| uttarAdhya. majatvAca, tathopadezAdhikArAdupadezasya ca zrotragrAhyatvAt / tathA ca 'sarvadala miti sarveSA-karacaraNAyavayavAnAM khakhavyApArasAmaya, yadvA sarveSAM manovAkAyAnAM dhyAnAdhyayanapaGkamaNAdiceSTAviSayA zaktiriti sUtraSaTkArthaH // bRhadvRttiH jarAtaH zarIrAzaktiruktA, samprati rogtstaamaah||238|| araI gaMDaM visaIyA, AryakA vivihA phusaMtite / vihaDai biddhaMsaha te sarIrayaM, samarya0 // 27 // 3 vyAkhyA-'aratiH' vAtAdijanitazcittodvegaH 'gaNDa' gadda, vidhyatIva zarIraM sUcibhiriti visUcikA-ajI vizeSaH, AGiti sarvAtmapradezAbhivyAtyA taGkayanti-kRcchrajIvitamAtmAnaM kurvantItyAtaGkAH-sadyoghAtino rogavizeSAH 'vividhAH' anekaprakArAH 'spRzanti' parAmRzanti 'te' tava, zarIrakamiti gamyate, tatazca 'vipatati' vizeSeNa balApacayAdapaiti 'vidhvasyate' jIvavipramuktaM ca vizeSeNAdhaHpatati te zarIrakam , ataH samayamapi gautama! mA pramAdIH, sarvatra ca vartamAnanirdezaH prAgvat / kezapANDuratvAdikaM yadyapi gautame na sambhavati tathApi tannizrayA zeSa-| ziSyapratibodhanArthatvAdaduSTamiti sUtrArthaH // yathA cApramAdo vidheyastathA cAhakA vucchida siNehamappaNo, kumuyaM sAraiyaM va pANiyaM / se samvasiNehavajie, samaya0 // 28 // I vyAkhyA-vocchidatti vividhaiH prakArairuta-prAbalyena chinddhi-apanaya vyucchinddhi, kam -'sneham' abhiSvaGga, kasya sambandhinam ?-AtmanaH, kimiya :-'kumudamiva' candrodyotavikAzyutpalamiya 'sAraiyaM vatti sUtratvAccharadi bhavaM dIpa anukrama [311 // 338 // -316] SAMEdicatmntmational Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~177 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-1 / gAthA ||28|| niyukti: [309...] prata sUtrAMka ||28|| zArada, vetyupamArtho bhinnakramazca prAga yojitaH 'pAnIyaM jalaM, yathA tat prathamaM jalamagnamapi jalamapahAya vartate tathA tvamapi cirasaMsRSTaciraparicitatvAdibhirmadviSayasnehavazago'pi tamapanaya, apanIya ca 'se' ityathAnantaraM sarvasnehavarjitaH san samayamapi gautama! mA pramAdIH / iha ca jalamapahAyaitAvati siddhe yacchAradazabdopAdAnaM tacchAradajalasyeva snehasyApyatimanoramatvakhyApanArthamiti suutraarthH| kiJca cicA Na dhaNaM ca bhAriyaM, pabvaio hi si aNagAriyaM / mA vaMtaM puNovi Avie, samaya0 // 29 // __ vyAkhyA-tyaktvA' parihatva 'Na' iti vAkyAlaGkAre 'dhanaM catuSpadAdi cazabdo bhinnakramaH, tato 'bhA c'| kalatraM ca 'pratrajitaH' gRhAniSkrAntaH 'hiH' iti yasmAt 'sI'ti sUtratvenAkAralopAt 'asi' bhavasi 'aNagAriyati / anagAreSu-bhAvabhikSuSu bhavamAnagArikamanuSThAnaM, casya gamyamAnatvAt tacca pratipannavAnasIti zeSaH, yadvA pravajitaHpratipannaH 'aNagAriya'ti anagAritAm , ato 'mA' iti niSedhe, 'vAntam' udgINa 'puNovitti punarapi 'aassie'| tti Apica, kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH / kathaM ca vAntA''pAnaM na bhavatItyAha avaujhiya mitsabaMdhavaM, viulaM ceva dhaNohasaMcayaM / mA taM viiyaM gavesae, samaya0 // 30 // | vyAkhyA-apohya' tyaktvA, mitrANi ca-suhRdo bAndhavAzca-khajanA iti samAhAre mitravAndharva, 'vipulaM |vistIrNa 'ca' samucaye bhinnakramazca 'eva' iti pUraNe, tato dhanaM-kanakAdidravyaM, tasthaudhaH-samUhastasya saJcayo-rAzI dIpa anukrama [318] Education intamariand For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~178~ Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||30|| niyukti : [309...] (43) * dumapaMtraka burahRttiH madhyayanaM. prata sUtrAMka ||30|| * uttarAdhya. karaNaM dhanaughasaJcayastaM ca, mA 'taditi' mitrAdikaM, dvitIyaM, punargrahaNArthamiti gamyate, 'gaveSaya' anveSaya, tatparityA- gAt zrAmaNyamaGgIkRtya punastadabhiSvaGgavAn mA bhUH, tyaktaM hi tadvAntopamaM tadabhiSvanAzva bAntA''pAnaprAya ityabhiprAyaH, kintu samayamapi gautama! mA pramAdIriti suutraarthH| itthaM prativandhanirAkaraNArthamabhidhAya drshnvishuddhyrthmidmaah||33|| Na hu jiNe aja dIsai, bahumae dIsaha maggadesie / saMpai neAue pahe, samaya0 // 31 // vyAkhyA-'na' va 'jinaH' tIrthaka 'adya' asmin kAle 'razyate' avalokyate, yadyapIti gamyate, tathApi 'bahumae'tti panthAH, sa ca dravyato nagarAdimArgaH, bhAvatastu sAtizayazrutajJAnadarzanacAritrAtmako muktimArgaH, tatreha bhAvamArgaH parigRhyate, 'dRzyate' upalabhyate 'maggadesiya'tti bhAvapradhAnatvAnirdezasya mArgatvena arthAnmukterdezito-jinaH kathito mArgadezitaH, ayamAzayaH-yadyapi samprati jino na dRzyate tadupadiSTastu mAgoM 4 razyate, na caivaMvidho'yamatIndriyArthadarzinaM jina binA sambhavati ityasandigdhacetaso bhAvino'pi bhavyA na pramAda| savidhAsvantIti, ataH 'samprati' idAnIM satyapi mayIti bhAvaH, 'naiyAyike' nizcitamuktyAkhyalAbhaprayojane 'padhi mArga samayamapi gautama ! kevalAnutpattitaH saMzayavidhAnena mA pramAdIH, yadvA-trikAlaviSayatvAt sUtrasya bhASi- bhanyopadezakamapyetat, tato'yamarthaH-yathA''dyamArgopadezaka nagaraM cApazyanto'pi panthAnamavalokayantastasyAvicchi-13 nopadezatasatprApakatvaM nizcinvanti tathA yadyapyadya jina upalakSaNatvAnmokSazca naiva dRzyate tathA'pi taddezitaH * dIpa anukrama [320 // 33 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~179~ Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||31|| niyukti: [309...] prata sUtrAMka ||31|| panthA-mAryamANatvAt mArgo-mokSastasya 'desiya'tti sUtratvAddezako mArgadezako dRzyate, tatastasyApi tattApakatva mAmapazyadbhirapi bhAvibhavyainizcetavyaM, yatazcaiva bhAvibhavyAnAmupadizyate ataH sampratItyAdi prAgvat , dvividhA'pi / tAvaditthaM vyAkhyA sUcakatvAt sUtrasyeti gAthArthaH / / atraivArthe punarupadizannAha avasohiya kaMTagApaha, oinno'si pahaM mahAlayaM gacchasi maggaM vi sohiyA, smpN0||32|| vyAkhyA-'avasohiya'tti avazodhya-apasAye pRthakRtya parihatyetiyAvat , kam ?-'kaMTayApahaMti AkAro'lA kSaNikaH, kaNTakAzca dravyato babbUlakaNTakAdayaH bhAvatastu carakAdikuzrutayastairAkulaH panthAH kaNTakapathasta, navA avatIrNo'si' anupraviSTo bhavasi 'pahaMti panthAnaM 'mahAlayaMti mahAntaM mahatAM vA''layaH-Azrayo mhaalyaa| sa ca dravyato rAjamArgaH bhAvatastu mahadbhistIrthakarAdibhirapyAzritaH samyagdarzanAdimuktimArgasaM, kavidavatINoM 'pi mArga na gacchet ata Aha-'gacchasi'-yAsi mAge, na punaravasthita evAsi, samyagdarzanAyanupAlanena ktikA mArgagamanapravRttatvAdbhavataH, tatrApyanizcaye'pAyaprAptireva syAt ityAha-'vizodhya' iti vinizcitya, tadevaM bhavana san samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // evaM ca pUrveNa darzanavizuddhimanena ca mArgapratipattimabhidhAya tatpratipattAvapi kasyacidanutApasambhava iti tannirAcikIrSayA''ha avale jaha bhAravAhae, mA magge visme'vgaahiyaa| pacchA pacchANutAvae, samaya0 // 33 // dIpa anukrama [321] Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~180 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||33|| niyukti: [309...] prata sUtrAMka ||33|| . uttarAdhya. vyAkhyA-'abalaH' avidyamAnazarIrasAmarthyaH 'yathA' isaupamye bhAraM vahatIti bhAravAhakaH 'mA' niSedhe 'magge tti mArga 'visameM ti viSamaM mandasattvairatidustaram 'avagAhiya'tti avagAha pravizya, tyaktAGgIkRtabhAraH sanniti vRddhRttiH gamyate, 'pazcAt tatkAlAnantaraM 'pazcAdanutApakaH' pazcAttApakRt , bhUriti zeSaH, idamuktaM bhavati-yathA kazciddezAnta madhyayana ragato bahubhirupAyaiH varNAdikamupAya khagRhAbhimukhamAgacchannatibhIrutayA'nyavastvantarhitaM varNAdikaM skhazirasyAropya katiciddinAni samyagudvahati, anantaraM ca kacidupalAdisaGkale pathi aho ahamanena bhAreNA''krAnta iti tamutsRjya hai khagRhamAgataH atyantanirdhanatayA'nutapyate-kiM mayA mandabhAgyena tatparityaktamiti ?, evaM tvamapi pramAdaparatayA tyakta saMyamabhAraH sannevaMvidho mA bhUH, kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // bahidamadyApi nistaraNIyamalpaM ca nistIrNamityabhisandhinotsAhabhaGgo'pi syAditi tadapanodAyAha tiNNo hu si aNNavaM mahaM, kiM puNa ciTThasi tiirmaago| abhitura pAraM gamittae, samaya0 // 34 // | vyAkhyA-'tiNNo hu sitti tIrNa evAsi, arNavamiyArNavaM 'mahaMti mahAntaM guru, kimiti prazne punariti vAkyo| panyAse,tataH kiM punastiSThasi ?, tIraM pAram AgataH prAptaH, kimuktaM bhavati?-bhava utkRSTasthitIniSA kamoNi bhAvato-18 |'rNaya ityucyate, sa ca dvividho'pi tvayottIrNaprAya eva iti kena hetunA tIraprApto'pyaudAsInyaM bhajase ?, naivedaM / | tvocitmityaashyH|kintu 'abhitura'tti abhi-Abhimukhyena tvarasva-zImo bhava, pAraM' paratIraM bhAvato muktipadaM 'gami-112 dIpa anukrama [323] bhajana SamEducatimotimatent Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~181 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||35|| niyukti: [309...] 2- -06- prata sUtrAMka ||35|| 4 uttae'tti gantum , atazca samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // athApi syAt-mama pAraprAptiyogyataiva na / samasti, ata Aha-athavA zeSaziSyApekSayA kimasyApramAdasya phalam ? yatpunaH punarayamupadizyate ityAha akalevaraseNimUsiyA, siddhiM goyama ! loyaM (ya) gacchasi / khemaM ca sivaM aNuttaraM, samaya0 // 35 // / ___ vyAkhyA-kalevara-zarIram avidyamAnaM kaDevarameSAmakaDevarA-siddhAsteSAM zreNiriva zreNiyayottarottarazubhapariNA-1 maprAptirUpayA te siddhipadamArohanti(tA), kSapakazreNimityarthaH / yadvA kaDevarANi-ekendriyazarIrANi tanmayatvena teSAM zreNiH kaDevarazreNiH-zAdiviracitA prAsAdAdiSvArohaNahetuH, tathA ca yA na sA akaDevarazreNiH-anantaroktarUpaiva tAm 'ussiya'tti utsRtAM, gamiSyasIti sambandhaH, yadvA 'ussiya'tti ucchrityevocchritya-uttarottarasaMyamasthAnAvAtyA tAmucchritAmiva kRtvA 'siddhim' iti siddhinAmAnaM 'goyama ! loyaM gacchasi tti prAgvallokaM gamiSyasi, saMzayavyavacchedaphalatvAcAsya gamiSyasyeva, 'kSemaM paracakrAyupadravarahitaM 'caH' samucaye bhinnakramazca, 'zivamanuttaraM ca tatra zivamazeSaduritopazamena anuttaraM nAsyottaramanyat pradhAnamastItyanuttaraM, sarvotkRSTamityarthaH, yatazcaivaM tataH samayamapi gautama ! |mA pramAdIriti sUtrArthaH // 36 // samprati nigamayannupadezasarvakhamAha buddha pariNicue care, gAma gae nagare va saMjae / saMtimaggaM ca bahae, samayaM // 6 // vyAkhyA-'buddhaH' avagataheyAdivibhAgaH 'parinirvRtaH' kaSAyAmyupazamataH samantAt zItIbhUtaH 'careH' Ase 48 dIpa anukrama [325] MEducatimNRI pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~182 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||37|| dIpa anukrama [327] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 341 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) niryukti: [309...] adhyayanaM [10], mUlaM [-] / gAthA ||37|| vasva, saMyamamiti zeSaH, 'gAma'ti supo lopAt grAme 'gataH' sthito nagare vA upalakSaNatvAdaNyAdiSu vA kimuktaM bhavati ? - sarvasminnanabhiSvaGgavAn, samyag yataH - pApasthAnebhya uparataH saMyataH, zAmyantyasyAM sarvaduritAnIti zAntiH-nirvANaM tasyA mArgaH - panthAH, yadvA zAntiH- upazamaH saiva muktihetutayA mArgaH zAntimArgo, dazavidhadharmopalakSaNaM zAntigrahaNaM, carAbdo bhinnakramaH, tato vRMhayezva-bhavya janaprarUpaNayA vRddhiM nayeH, tataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // itthaM bhagavadabhihitamidamAkarNya gautamo yat kRtavAMstadAha buddhassa nisamma bhAsiya, sukahiyamadRpadovasohiyaM / rAgaM dosaM ca chiMdiyA, siddhigaI gae goyame // 37 // timi // - 'buddha' kevalAlokAvalokitasamasta vastutastrasya prakramAcchrImanmahAvIrasya 'nizamya' AkarNya 'bhASitam uktaM, suSThu - zobhanena nayAnugatatvAdinA prakAreNa kathitaM prabandhena pratipAditaM sukathitam, ata evArthapradhAnAni padAni arthapadAni tairupazobhitaM-jAtazomamarthapadopazobhitaM 'rAgaM' viSayAyabhidha 'dveSam' apakAriNyaprItilakSaNaM 'caH' samucaye 'chitvA' apanI 'sidvigarti' muktipatiM 'gataH' prAptaH 'gautama:' indrabhUtinAmA bhagavatprathamagaNadhara iti sUtrArthaH // 'itiH' parisamAptau 'bravImi' iti pUrvavat ityukto'nugamaH, samprati nayAH, ca pUrvavaditi zrI zAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM dazamamadhyayanaM samAptaM // Education Intemational For Person Prat dumapatraka madhyayanaM. 10 ~ 183~ ||341|| jord pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atra adhyayanaM 10 parisamAptaM Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||37...|| niyukti: [310] prata sUtrAMka ||37|| atha bahuzrutapUjAkhyamekAdazamadhyayanam / uktaM dazamamadhyayanaM, sAmpratamekAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-dahAnantarAdhyayane'pramAdArthamanuzAsana-14 muktaM, taba vivekinaiva bhAvayituM zakvaM, vivekazca bahuzrutapUjAta upajAyata iti bahuzrutapUjocyate ityanena sambandhe nA''yAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi prarUpayitavyAni, yAvannAmaniSpanne nikSepe 'bahusUtrapUjA bahuzrutadApUjeti vA nAma, atasta nikSepapratipipAdayiSayedamAha niyuktikRt bahu sue pUjAe yatiNhaMpi caukkao ya nikkhevo / davabahugeNa bahugA jIvA taha puggalA ceva // 310 // | vyAkhyA-'bahu'ci bahoH 'sue'tti zatamukhatvAt prAkRtasya sUtra tha zrutasya vA 'puyAe yatti pUjAyAzca 'trayAzaNAmapi' amoSAM padAnAM 'catuSkastu' catuSparimANa eka 'nikSepaH' nyAsaH, sa ca nAmAdiH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyatastu bahabhidhAtumAha-'devabahueNa'tti ArSatvAt dravyato bahutvaM dravyavadutvaM tena 'bahukAH' prabhUtAH 'jIvAH | |upayogalakSaNAH, tathA 'pudgalAH' sparzAdilakSaNAH, cazabdaH pudgalAnAM jIvApekSayA bahutaratvaM khyApaya ti, te kaikasmin saMsArijIvapradeze'nantAnantA eva santi, 'evaH' avadhAraNe, jIvapudgalA eva dravyavaha vaH, tatra dharmAdharmA'5-40 kAzAnAmekadravyatvAt kAlasthApi tatvataH samayarUpatvena baDuvAbhAvAditi gAthArthaH // dIpa anukrama [327] TRIORamaro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM - 11 "bahuzrutapUjA" Arabhyate ~184 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-1 / gAthA ||37...|| niyukti: [311] 11 prata sUtrAMka ||37|| bhAvabahueNa bahugA caudasa putvA annNtgmjuttaa|bhaave khaovasamie khaiyami ya kevalaM nANaM // 311 // bahuzrutapU___ vyAkhyA-'bhAvabahugeNa'ti prAgvat bhAvabahutvena 'bahuga'tti bahukAni 'caturdaza' caturdazasaGkhyAni 'puca'tti pUrvANyutpAdapUrvAdIni 'arNatagamajuttatti anantA-aparyavasitA gamyate vastukharUpamebhiriti gamA-vastuparicchedaprakArAH nAmAdayastaiyuktAni-anvitAnyanantagamayuktAni, paryAyAdhupalakSaNaM ca gamagrahaNam , uktaM hi-"aNaMtA gamA ayaMtA pajavA aNaMtA hetU' ityAdi, anenatadAtmakatvAt pUrvANAM teSAmapyAnantyamuktaM, ka punaramUni bhAve vartante yena bhAvabahUnyucyante ityAha-'bhAva' ityAtmaparyAye kSAyopazamike caturdaza pUrvANi vartante iti prakramaH, Aha-kiMna kSAyike bhAve kiJcidbhAvabahu', astItyAha-kSAyike ca' karmakSayAdutpanne punaH kevalajJAnam , anantaparyAyatvAt , tadapi / dabhAvabahukamiti gAthArthaH / / uktaM bahu, sampati sUtraM zrutaM vA''hadavasuya poMDayAi ahavA lihiyaM tu putthayAIsuM / bhAvasuyaM puNa duvihaM sammasuyaM ceva micchasuyaM 3124 vyAkhyA-'dacasuya'tti anukhAralopAt dravyasUtraM dravyazrutaM ca, tatrA''yaM puNDajAdi, dvitIyamAha-'athayA' iti[S342|| pApakSAntarasUcakaH, tato dravyazrutaM 'likhitam' akSararUpatayA nyastaM pustakAdipu, tuzabdAdU bhASyamANaM vA dravyazrutamucyate, 11 1 anantA gamA anantAH paryavA anantA hetavaH / dIpa anukrama [327] SamEducatimotimatent For any pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~185 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-1 / gAthA ||37..|| niyukti: [313-314] prata sUtrAMka ||37|| bhAvazrutaM punaH 'vividha vibhedaM 'samyakzrutaM caiva' iti prAgyat tato mithyAzrutaM ceti gAthArthaH // etatkharUpamAhabhavasiddhiyA u jIvA sammaiiTThI u jaM ahijaMti / taM sammasueNa suyaM kammaTTavihassa sohikaraM 3134 micchaTTiI jIvA abhavasiddhI ya ja ahijaMti / taM micchasueNa suyaM kammAdANaM ca taM bhaNiyaM // 314 // kA vyAkhyA-bhave bhavyA vA siddhireSAmiti bhavasiddhikA bhavyasiddhikA thA, 'tu' avadhAraNe, eta eva 'jIvAH || prANinaH, te'pi 'sammahihI uti samyagdRSTaya eva 'yat' iti zrutam 'adhIyate' paThanti 'taM sammasueNapatti samyakthutazabdena 'zrutam' iti prakramAd bhAvazrutam , ucyate iti zeSaH / Aha-bhASyamANatvenAsya kathaM na dravya|| zrutatvam ?, ucyate, anenaitajanita upayoga evopalakSita iti na doSaH, evamanyatrApi bhAvanIyaM / tanmAhAtmyamAha-kammaTTavihassa'tti aSTavidhakarmaNaH 'zuddhikaram' apnynkrt| mithyAzrutamAha-midhyAdRSTayo jIvAH, bhavyA // iti gamyate, 'abhavyasiddhayazca' abhavyAH yadadhIyate tat 'mithyAzrutena' mithyAzrutazabdena 'zrutam' itIhApi bhAvazrutaM / bhaNitamiti sambandhaH, karma-jJAnAvaraNAdi AdIyate-khIkriyate'nena jantubhiriti karmAdAnaM-karmopAdAnahetuH, 'cA samuccaye, 'tat' zrutaM 'bhaNitam' uktamiti gAthAdvayArthaH / idAnIM pUjA, sA'pi nAmAdibhedatazcaturdheva, tatrAx'ye sugame, dravyapUjAmAha KARTAL dIpa anukrama [327] SamEducatimlintimatland For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~186 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||37...|| niyukti: [315] 11 prata sUtrAMka ||37|| uttara. IsaratalavaramADaMbiANa sivaiMdakhaMdaviNhUNaM / jA kira kIrai pUA sA pUA davao hoi // 315 // bahuzrutapU | vyAkhyA-Izvarazca-dravyapatiH talavarazca-prabhusthAnIyo nagarAdicintakaH, maDamba-jaladurga tasmin bhavo mADabRhatiH jAdhyayanaM. mbikaH-tadbhoktA sa ca IzvaratalabaramADambikAstepAM, tathA zivazca-zambhuH indrazca-purandaraH skndshc-svaamikaarti||3|| keyaH viSNuzca-vAsudevaH zivendraskandaviSNavasteSAM, yA kila kriyate pUjA sA pUjA 'dravyataH' dravyanikSepamAzrityA | bhavati, dravyapUjeti yo'rthaH, kilazabdastvihApAramArthikatvakhyApakaH, dravyato'pi hi bhAvapUjAhetureva pUjocyate, iyaM tu dravyArthamapradhAnA vA pUjeti dravyapUjA, ato'pAramArthikyeva, etadabhidhAnaM tu dravyazabdasyAnekArthatvasUcakamiti gAdhArthaH // bhAvapUjAmAhatitthayarakevalINaM siddhAyariANa savasAhUNAM / jA kira kIrai pUA sA pUA bhAvao hoi // 316 // / vyAkhyA-tIrtharAzca-arhantaH kevalinazca-sAmAnyenaivotpannakevalA: tIrthakarakevalinasteSAM, 'siddhAcAryANAM'| pratItAnAM, tathA sarvasAdhUnAM, kA?-yA kila 'kriyate' vidhIyate pUjA sA pUjA 'bhAvataH' bhAvanikSepamAzritya / // 343 // bhavati, kilazabdaH parokSAptavAdasUcakaH, tIrthaGkarAdipUjA hi sarvA'pi kSAyopazamikAdibhAvavartina eva bhavatIti bhAvapUjeya, yatu puSpAdipUjAyA dravyastavatyamuktaM tad dravyaiH-puSpAdibhiH stava iti vyutpattimAzritya sampUrNabhAvakasabakAraNatvena veti gAthArthaH / samprati prastutopayogyAha dIpa anukrama [327] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~187 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [11], mUlaM [--1 / gAthA ||9|| niyukti: [317] - * -* % prata sUtrAMka -*- ||1|| je kira caudasaputrI savvakkharasannivAiNo niunnaa| jA tesiM pUyA khalu sA bhAve tAi ahigAro 317/ | vyAkhyA-'ye' prAgvat 'kila' iti vAkyAlaGkAre 'caturdazapUrviNaH' caturdazapUrvadharAH sarvANi-samastAni yA-10 nyakSarANi-akArAdIni teSAM sannipAtanaM-tattadarthAbhidhAyakatayA sAGgatvena ghaTanAkaraNaM sarvAkSarasannipAtaH sa vidyate adhigamaviSayatayA yeSAM te'mI sarvAkSarasannipAtinaH 'nipuNAH' kuzalAH, yA 'teSAM caturdazapUrviNAM 'pUjA ucitapratipattirUpA, upalakSaNaM ceyaM zeSabahuzrutapUjAyAH, prAdhAnyAcAsyA evopAdAnaM, 'khalu' nizcitaM, sA 'bhAve bhAvaviSayA, 'tayA' bahuzrutapUjAlakSaNayA bhAvapUjayA iha 'adhikAraH prakRtamiti gAthArthaH // ityukto nAmaniSpanna-2 nikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedamIA saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikakhuNo / AyAraM pAukarissAmi, ANupubbi suNeha me // 1 // 180 vyAkhyA-saMyogAdvipramuktasthAnagArasya bhikSoH AcaraNamAcAra:-ucitakriyA vinaya itiyAvat , tathA ca vRddhAH4'AyArotti vA viNaotti vA egaTThati sa ceha bahuzrutapUjAtmaka evaM gRhyate, tasyA evAtrAdhikRtatvAt , taM 'prAdu kariSyAmi' prakaTayiSyAmi AnupA , zRNuta 'me' mama kathayata iti zeSaH iti sUtrArthaH / / iha ca bahuzrutapUjA | 1 AcAra iti vA vinaya iti vA ekaaeN| % dIpa anukrama [328] %% AC %* For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~188~ Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [11], mUlaM [-1 / gAthA ||2|| niyukti: [317] bahuzrutapUjAdhyayanaM. prata sUtrAMka ||2|| uttarAdhya. prakrAntA, sA ca bahuzrutakharUpaparijJAna evaM kartuM zakyA, bahuzrutakharUpaM ca tadviparyayaparijJAne tadviviktaM sukhenaiva bRhadvRttiH jJAyata isabahuzrutakharUpamAha je yAvi hoda nidhijje, dhaddhe luDhe aniggahe / abhikkhaNaM ullavaI, aviNIe avahussue // 2 // // 344 // vyAkhyA-'je yAvitti yaH kazcit, cApizabdau bhinnakramAyuttaratra yodhyete, 'bhavati' jAyate nirgato vidyAyA: samyakazAstrAvagamarUpAyAH nirvidyaH, apizabdasambandhAt savidyo'pi, yaH 'stabdhaH' ahavArI 'lubdhaH' rasAdiraddhi mAn , na vidyate indriyanigrahaH-indriyaniyamanAtmako'syeti anigrahaH 'abhIkSNaM' punaH punaH ut-prAvalyenAsadambaddhabhASitAdirUpeNa lapati-vakti ullapati 'avinItaca vinayavirahitaH 'avahussue'ti yattadornityAbhisasambandhAt so'bahuzrutaH, ucyate iti zeSaH, savidyasthApyabahuzrutatvaM bAhuzrutyaphalAbhAvAditi bhAvanIyam , etadviparItastvarthAd bahuzruta iti sUtrArthaH / kutaH punarIzamabahuzrutatvaM bahuzrutatvaM vA labhyata ityAha aha paMcahi ThANehi, jehiM sikkhA Na labhai / thaMbhA kohA pamAeNaM,rogeNAlasseNa y||3|| aha aTThahiM ThANehi, sikkhAsIletti bubaha / ahassire sayAdate, na ya mammamuyAhare // 4 // nAsIle Na visIle, Na siyA ailolue| akohaNe saccarae, sikkhAsIletti cuccai // 5 // 'artha' ityupanyAsArthaH 'paJcabhiH' paJcasAyaiH tiSThantyeSu karmavazagA jantapa iti sthAnAni taiH, 'yaH' iti vakSya dIpa anukrama [329] // 344 // For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~189~ Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||3-5|| niyukti: [317] prata sUtrAMka ||3-5|| mANairhetubhiH-zikSaNaM zikSA grahaNAsevanAtmikA na labhyate' nAvApyate, tairIdRzamavahuzrutatvamavApyata iti zeSaH, kaiH punaH sA na labhyate ? ityAha-'stambhAt' mAnAt 'krodhAt' kopAt 'pramAdena' madyaviSayAdinA 'rogeNa' galatkuSThAdinA 'Alaspena' anutsAhAtmanA, zikSA na labhyata iti prakramaH, caH samastAnAM vyastAnAM ca hetutvameSAM dyotayati // itthamabahuzrutatvahetUnabhidhAya bahuzrutatvahetUnAha-athASTabhiH sthAnaH zikSAyAM zIlaH-khabhAvo yaskha zikSA yA zIlayati-abhyasthatIti zikSAzIlaH-dvividhazikSAbhyAsakRd, itizabdaH svarUpaparAmarzakaH, ucyate tIrtha-| lakRdgaNadharAdibhiriti gamyate, tAnyevAha-'ahassire'tti "tRna ira" iti prAkRtalakSaNAdahasanazIlaH ahasitA-na sahe tukamahetukaM vA hasannevAste,'sadA' sarvakAlaM 'dAntaH'indriyanoindriyadamavAn, 'na ca'naiva 'marma'parApabhAjanAkAri kutsitaM 2 jAtyAdi 'udAharet' udghaTTayet / 'na' naiva 'azIlaH' avidyamAnazIlaH, sarvathA vinaSTacAritradharma ityarthaH, na 'vishiil| virUpazIlaH, atIcArakalupitatrata itiyAvat , 'na khAt' na bhaved, iha pUrvatra ca sambhAvane liT, 'atilolupH| / atIva rasalampaTaH, 'akrodhanaH' aparAdhinyanaparAdhini vA na kathaJcit krudhyati, satyam-avitadhabhASaNaM tasmin / rataH-AsaktaH satyarataH iti, nigamayitumAha-zikSAzIla 'iti' ityanantaroktaguNabhAga ucyate, sa ca bahuzruta eva bhavatIti bhAvaH / iha ca sthAnaprakrame'pyevamabhidhAnaM dharmadharmiNoH kathaJcidananyatvakhyApanArtha, vizeSAbhidhAyihai tyAca kvacit kepAzcidantarbhAvasambhave'pi pRthagupAdAnaM, parihAradvayamapIdamuttaratrApi bhAvanIyamiti sUtratrayArthaH // dIpa anukrama [330-332] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~190 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||6-13|| niyukti: [317] prata // 345 // sUtrAMka ||6-13|| kiJca-abahuzrutatve bahuzrutatve vA'vinayo vinayazca mUlakAraNaM, tattvata uktahetUnAmapyanayorevAntarbhAvAt, na ca / bahuzrutapU. avinItavinItayoH kharUpamavijJAya to jJAtuM zakyAviti yaH sthAnairavinIta ucyate yaizca vinItastAnyabhidhAtumAha-2 jAdhyayanaM. aha codasahiM ThANehiM, vahamANo u saMjae / aviNIe buccatI so u, NibvANaM ca Na gacchA // 6 // abhikkhaNaM kohI bhavai, pabaMdhaM ca pakuvvai / mittijjamANo vamati, suyaM labUNa majA // 7 // avi pAyaparikkhebI, avi mittesu kuppati / suppiyassAvi mittassa, rahe bhAsaha pAvagaM // 8 // paiNNavAI duhile, thaddhe luDhe aniggahe / asaM vibhAgI aciyatte, aviNIetti buccai / / 9 // aha pannarasahiM ThANehiM, suviNIetti vucai / nIyAvittI acavale, amAI akuUhale // 10 // appaM ca ahikkhipati, pabaMdhaM ca Na kuvvai / mittijamANo bhajati, suyaM laTuM na majjati // 11 // na ya pAvaparikkhevI, na ya misesu kuppati / appiyassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsai // 12 // kalahaDamaravajjae, buddhe (a) abhiAie / hirimaM paDisalINo, suviNIetti yuvai // 13 // vyAkhyA-'atha' iti prAgvata , catubhiradhikA daza caturdaza teSu caturdazasaGkhyeSu sthAneSu, sUtre tu sumyatyayena // 345 // saptamyarthe tRtIyA, 'vartamAnaH' tiSThan 'tuH' pUraNe 'saMyataH' tapakhI, avinIta ucyate, 'sa tu' ityavinItaH punaH, |kimityAha-'nirvANaM ca' mokSaM, cazabdAdiheya jJAnAdIMzca 'na gacchati' na prApnoti // kAni punazcaturdaza sthAnAnI dIpa anukrama [333-340] SamEducatam intamational For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~191~ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||6-13|| | dIpa anukrama [333 -340] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||6-13|| niryukti: [317] adhyayanaM [11], tyAha- 'abhIkSNaM' punaH punaH, yadvA-kSaNaM kSaNamabhi abhikSaNam - anavarataM 'krodhI' krodhanaH bhavati, sanimittamanimittaM vA kupyanne vAste, 'prabandhaM ca' prakRtatvAt kopasyaivAvicchedAtmakaM 'pakuvai' tti prakarSeNa kurute, kupitaH san sAntvanairanekairapi nopazAmyati, vikathAdiSu yA'vicchedena pravartanaM prabandhastaM ca prakurute tathA 'mettijamANo tti mitrIyyamANo'pi mitraM mamAyamastvitIpyamANo'pi apizabdasya luptanirdiSTatvAt 'vamati' tyajati, prastAvAnmitrayitAraM maitrIM yA, kimuktaM bhavati ? - yadi kazviddhArmikatayA yakti yathA tvaM na vetsiItyahaM taba pAtraM lepayAmi, tato'sau pratyupakAra bhIrutayA prativakti-mamAlametena kRtamapi vA kRtanatayA na manyata iti vamatItyucyate, tathA 'surya'ti apergamyamAnatvAt zrutamapi Agamamapi 'uccyA' prApya 'mAyati' darpa yAti, kimuktaM bhavati ?- zrutaM hi madApahArahetuH, sa tu tenApi hRpyati / tathA 'apiH' sambhAvanAyAM sambhAvyata etat, yathA'sau pApaiH- kathaJcit samityAdiSu skhalitalakSaNaiH parikSipati - tiraskuruta ityevaMzIlaH pApaparikSepI, AcAryAdInAmiti gamyate, tathA 'apiH' bhinnakramaH, tataH 'mitrebhyo'pi suhRyo'pyAstAmanyebhyaH 'kupyati' krudhyati, sUtre tu caturthyarthe saptamI, "kudhiduherSyA'sUyArthAnAM yaM prati kopa" ( pA0 1-4-37 ) ityaneneha caturthIvidhAnAt, tathA 'supriyasyApi' ativallabhasyApi mitrasya 'rahasi ekAnte 'bhASate' vakti pApameva pAparka, kimuktaM bhavati ? - agrataH priyaM vakti pRSThatastu prati1 prAkRtAnukaraNametat, mitrasyeyaM mitrIyA tAM kriyamANa iti / For Parsons Prat norary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 192~ Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||6-13|| niyukti: [317] prata sUtrAMka ||6-13|| uttarAdhya. sevako'yamityAdikamanAcAramevAviSkaroti / tathA prakIrNam-itastato vikSiptam , asambaddhamityarthaH, yadati- bahuzrutapu TU jalpatItyevaMzIlaH prakIrNavAdI, vastutattvavicAre'pi yatkiJcanavAdItyarthaH, athavA-yaH pAtramidamapAtramidamiti vA'pabRhaddhRttiH jAdhyayanaM. rIkSyaiva kathaJcidadhigataM zrutarahassaM vadatItyevaMzIlaH prakIrNavAdI iti, pratijJayA vA-idamitthameva ityekAntAbhyupa-2 // 346 // gamarUpayA vadanazIlaH pratijJAvAdI, tathA 'duhila'tti drohaNazIlo-drogdhA, na mitramapyanabhidrudhAste, tathA 'stabdha di tapasyahamityAyahakRtimAn , tathA 'lubdhaH' annAdiSyabhikAlAvAn, tathA 'anigrahaH prAgvat , tathA'saMvibhajanahai zIlaH asaMvibhAgI, nA''hArAdikamavApyAtigarddhano'nyasmai khalpamapi yacchati, kintvAtmAnameva poSayati, tathA 'aciyatteti aprItikara:-dazyamAnaH sambhASyamANo vA sarvasyAprItimeyotpAdayati, evaMvidhadoSAnvitaH avinIta ucyate iti nigamanam / itthamavinItasthAnAnyabhidhAya vinItasthAnAnyAha-atha paJcadazabhiH sthAnI sudhu-zobhano vinIto-vinayAnvitaH suvinIta ityucyate, tAnyevAha-nIyAvitti'ti nIcam-anuddhataM yathA bhavatyevaM nIceSu vA zayyAdipu vartata ityevaMzIlo nIcavartI-gurupu nyagavRttimAn , yathA''ha-"nIyaM sejjaM gaI ThANaM, NiyaM ca AsaNANi ya / NiyaM ca pAya baMdejA, NIyaM kujjA ya aMjaliM ||1||'acplH' nA''rabdhakAyeM pratyasthira, 346 // athavA'capalo-gatisthAnabhASAbhAvabhedatacaturdhA, tatra-gaticapala:-dvanacArI, sthAnacapalaH-tiSThApi calanavAsta 1 nIcAM zayyAM gatiM sthAnaM nIcAni cAsanAni ca / nIcaM pAdau vandeta nIcaM ca kuccA calim // 1 // dIpa anukrama [333-340 mat organothiamom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~193~ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (13) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||6-13|| niyukti: [317] prata sUtrAMka ||6-13|| hastAdibhiH bhASAcapalaH-asadasabhyAsamIkSyAdezakAlAlApibhedAccaturddhA, tatra asad-avidyamAnamasabhyaM-kharaparuSA-1 di asamIkSya-anAlocya pralapantItyevaMzIlA asadasabhyAsamIkSyaalApinastrayaH, adezakAlapralApI caturthaH atIte kArya yo vakti-yadidaM tatra deze kAle vA'kariSyat tataH sundaramabhaviSyad, bhAvacapalaH sUtre'rthe vA'samApta evaM yo'nyad gRhNAti, 'amAyI' na manojJamAhArAdikamavApya gurvAdivaJcakaH, 'akutUhalaH' na kuhukendrajAlAdyavalokana-1 | paraH, 'alpaM ca' iti stokameva 'adhikSipati' tiraskurute, kimuktaM bhavati ?-nAdhikSipatyeva tAvadasau kazcana, adhi-13 kSipan vA kaJcana kaGka?karUpaM dharma prati prerayannalpamevAdhikSipati, abhAvavacano vA'lpazabdaH, tathA ca vRddhAH"alpazabdo hi stoke'bhAve ca", tato naiva kaJcanAdhikSipati, 'prabandha' coktarUpaM na karoti, 'mitrIyyamANaH | uktanyAyena 'bhajate' mitrIyitAramupakurute, na tu pratyupakAraM pratyasamarthaH kRtaghno vA, zrutaM labdhvA na mAdhati, kintu / madadoSaparijJAnataH sutarAmavanamati, 'na ca' naiva 'pApaparikSepI' uktarUpaH, na ca mitrebhyaH kRtajJatayA kathazcidapa-1 rAdhe'pi kupyati, apriyasyApi mitrasya rahasi 'kallANa'tti kalyANaM bhApate, idamuktaM bhavati-mitramiti yaH prati-11 8/pannaH sa yadyapyapakRtizatAni vidhatte tathA'pyekamapi sukRtamanusmaran na rahasyapi tahopamudIrayati, tathA cAha-1 "ekasukRtena duSkRtazatAni ye nAzayanti te dhnyaaH| na tvekadopajanito yeSAM kApaH sa ca kRtghnH||1||" iti, kalahazva-vAciko vigrahaH DamaraM ca-prANighAtAdibhistaharjako, 'buddho' buddhimAn , etaca sarvatrAnugamyata eveti / dIpa anukrama [333-340 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~194 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||6-13|| niyukti: [317] (43) bahuzrutapU. jAdhyavanaM. bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||6-13|| uttarAdhya. na prakRtasaGkhyAvirodhaH, 'abhijAtie'tti abhijAtiH-kulInatA tA gacchati-utkSiptabhAranirvAhaNAdinetyabhi- jAtigaH, hI:-lajjA sA vidyate'sya hrImAn , kathaJcit kaluSAdhyabasAyatAyAmapyakAryamAcaran lajate, 'pratisaMlIna gurusakAze'nyatra vA kArya vinA na yatastatazceSTate, prastutamupasaMharannAha-'subinItaH' suvinItazabdavAcyaH 'iti // 347 // ityevaMvidhaguNAnvitaH ucyate, iti sUtrASTakArthaH / yazcaivaM vinItaH sa kITaka syAdityAha vase gurukule nirva, jogavaM uvahANavaM / piyaMkare piyavAI, se sikkha laDumarihati // 14 // vyAkhyA-vaset AsIta ka?-gurUNAm-AcAryAdInAM kulam-anvayo gaccha ityarthaH gurukulaM tatra, tadAjJopalalakSaNaM ca kulagrahaNaM, 'nityaM' sadA, kimuktaM bhavati?-yAvajIvamapi gurvAjJAyAmeva tiSThet , uktaM hi-"NAzAssa hoi bhAgI"|3 ityAdi, yojanaM yogo-vyApAraH, sa ceha prakramAddharmagata eva tadvAn , atizAyane matupa, yadvA yogaH-samAdhiH soDa4 sAstIti yogavAn , prazaMsAyAM matupa, upadhAnam-aGgAnAdhyayanAdau yathAyogamAcAmlAditapovizeSastadvAn, yadyasyopadhAnamuktaM na tat kRcchabhIrutayotsRjyAnyathA vA'dhIte zRNoti vA, priyam-anukUlaM karotIti priyaGkaraH, kazcit kenacidapakRto'pi na tatpratikUlamAcarati, kintu mamaiva karmaNAmayaM doSa ityavadhArayannapriyakAriNyapi priya- meva ceSTate, ata eva ca 'piyaMvAItti kenacidapriyamukto'pi priyameva vadatItyevaMzIlaH priyavAdI, yadvA-'priyaGkaraH' 1jJAnasya bhavati bhaagii| (viraparako IsaNe caritte ya / dhaNNA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 1 // ) dIpa anukrama [333-340 // 347 // For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~195 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||14|| niyukti: [317] OMSEXY prata sUtrAMka ||14|| AcAryAderabhimatAhArAdibhiranukUlakArI, evaM 'priyavAdyapi' AcAryAbhiprAyAnuvartitayaiva vaktA, tathA cAsya ko guNa ityAha-'sa' evaMguNaviziSTaH 'zikSA zAstrArthagrahaNAdirUpAM 'labdhum' avAmum 'arhati' yogyo bhavatIti, anenaiva avinItastvetadviparItaH zikSA labdhuM nAItItyarthAduktaM bhavati, tathA ca yaH zikSA labhate sa bahuzrutaH itara stvabahuzruta iti bhAva iti sUtrArthaH // evaM ca savipakSaM bahuzrutaM prapaJcato'bhidhAya pratijJAtaM tatpratipattirUpamAcAraMgI tasyaiva stavadvAreNAhaMI jahA-saMkhami payaM nihiyaM, duhaovi virAyai / evaM bahussue bhikkhU, dhammo kittI tahA suyaM / / 15 / / A vyAkhyA-'yathA' iti dRSTAntopanyAse 'zaGke jalaje 'payo' dugdhaM 'nihitaM nyasta duhaoviti dvAbhyAM prakAsArAbhyAM dvidhA, na zuddhatAdinA khasamvandhiguNalakSaNenakenaiva prakAreNa, kintu khasambandhyAzrayasambandhiguNahayalakSaNena prakAradvayenApItyapizabdArthaH, 'virAjate' zobhate, tatra hi na tat kalupIbhavati, na cAmlatAM bhajate, nApi ca paritravati, 'evam' anena prakAreNa bahuzrute 'bhikkhutti ApatvAd bhikSI-tapakhini, 'dharmaH' yatidharmaH kIrtiH' zlAghA 'tathA' iti dharmakIrtivat 'zrutam' Agamo, virAjata iti sambandhaH, kimuktaM bhavati ?-yadyapi dharmakIrtizrutAni nirupalepatAdiguNena khayaM zobhAbhAji tathApi mithyAtvAdikAluSyavigamato nirmalatAdiguNena zaGkha iva payo bahuzrute sthitAnyAzrayaguNena vizeSataH zobhante, tAnyapi hi na tatra mAlinyam anyathAbhAvaM hAni vA kadAcana pratipadya dIpa anukrama [341] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~196~ Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||15|| dIpa anukrama [342] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 348 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [11], mUlaM [ - ] / gAthA ||15|| niryukti: [317] nte, anyatra tvanyathAbhUtabhAjanasthapayovadanyathA'pi syuH, vRddhAstu vyAcakSate - 'yathe' tyaupamye, 'saMkhami' saMkhabhAyaNe 'payaM' khIraM 'nihitaM' ThavitaM nyastamityarthaH, 'duhato' ubhayato saMkho khIraM ca, ahavA TavaMtao khIraM ca, saMkheNa parissavati Na ya aMbIbhavati, 'virAyati' sobhati 'eva' mupasaMhAre aNumANe vA 'bahusuo' suttatthavisArato, jAnaka ityarthaH, 'tassa' evaM bhikkhubhAyaNe diMtassa dhammo bhavati kittI jaso tathA suyamArAdhiyaM bhavati, apatte diMtassa asuyameva bhavati, ahavA ihaloe paraloe ya sohai pattadAI, ahavA evaMguNajAie bhikkhU bahussue bhavati, dhammo kittI jaso ya havai, surya se ( suyamArAhiyaM ) havai, ahavA ihaloe paraloe ya birAyai, ahavA sIleNa ya suraNa ya" iti sUtrArthaH // punarbahuzrutastavamAha - jahA se kaMboyANaM, Aine kaMdhae siyaa| Ase javeNa pavare, evaM havai bahussu // 16 // vyAkhyA- 'yathA' yena prakAreNa 'sa' iti pratItaH 'kAmbojAnAM' kambojadezodbhavAnAM prakramAdazvAnAM, nirddhAraNe SaSThI, 'AkIrNaH' vyAptaH, zIlAdiguNairiti gamyate, 'kanthakaH' pradhAno'vo, yaH kila TapacchakalabhRtakutupanipatanadhvanerna santrasyati, 'syAt' bhavet 'azvaH ' turaGgamaH 'javena' vegena 'pravaraH' pradhAnaH 'evam' ityupanaye tata IdRzo bhavati 5 // 348 // bahuzrutaH, jinadharmaprapannA hi tratinaH kAmbojA ivAzveSu jAtijayAdibhirguNairanyadhArmikApekSayA zrutazIlAdibhirvarA * eva, ayaM tvAkIrNakanyakAvavat teSvapi pravara iti sUtrArthaH // 16 // kiJca Education Intematonal For Parsons Private bahuzrutapU jAdhyayanaM. 11 pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 197~ Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-1 / gAthA ||17|| niyukti: [317] prata sUtrAMka ||17|| jahAinnasamArUDhe, sUre dahaparakkame / ubhao naMdighoseNaM, evaM havai bahussue // 17 // vyAkhyA-yathA AkIrNa-jAtyAdiguNopetaM turaGgamaM samyagAruDhaH-adhyAsitaH AkIrNasamArUDhaH, so'pi kadAcit / kAtara eva syAdata Aha-'zaraH' cArabhaTaH dRr3haH-gADhaH parAkramaH-zarIrasAmarthyAtmako yasya sa tathA, 'ubhautti ubhayato vAmato dakSiNatazca yadvA'grataH pRSThatazca nandIghoSaNa' dvAdazatUryaninAdAtmakena, yadvA AzIrvacanAni nAndI jIyAstvamityAdIni tapoSaNa bandikolAhalAtmakena, lakSaNe tRtIyA, evaM bhavati bahuzrutaH, kimuktaM bhavati ?-yathaivaMvidhaH zUrona kenacidabhibhUyate na cAnyastadAzritaH, tathA'yamapi jinapravacanatarakAzrito rapyatparavAdidazene'pi cAtrastaH tadvijayaM ca prati samarthaH ubhayatazca dinarajanyoH khAdhyAyaghoSarUpeNa svapakSaparapakSayorvA ciraM jIvatvasau yenAnena prava canamuddIpitamityAdyAzIrvacanAtmakena nAndIghoSeNopalakSitaH paratIrthibhiratIva madAvaliptairapi nAbhibhavituM zakyaH INIna cAtra pratapatyetadAzrito'nyo'pi kathaJcijjIyata iti sUtrArthaH // tathA jahA kareNuparikipaNe, kuMjare sadvihAyaNe / balavaMte appaDihae, evaM bhavaha bahussue // 18 // vyAkhyA-yathA' kareNukAbhiH-hastinIbhiH parikIrNaH-parivRto yaH sa tathA, na punarekAkyeva 'kuJjaraH' hastI paSTihAyanAnyasyeti SaSTihAyanaH-paSTivarSapramANaH, tasya hi etAvatkAlaM yAvat prativarSa balopacayaH tatastadupacaya ityevamuktam , ata eva ca 'balavaMte'tti balaM-zarIrasAmarthyamasyAstIti balavAna san apratihato bhavati, ko'rthaH-113 nAnyamaidamukhairapi matagajaiH parAkhIkriyate, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi kareNubhiriva paraprasaranirodhinIbhirItpa dIpa anukrama [344] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~198~ Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [ 345] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 349 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) niryukti: [317] adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||18|| sikyAdibuddhibhirvidyAmizca vividhAbhirvRtaH SaSTihAyanatayA cAtyantasthiramatiH, ata eva ca balavasvenApratihato bhavati, darzanopahantRbhirbahubhirapi na pratihantuM zakyata iti sUtrArthaH // anyatha jahA se tikkhasiMge, jAyakkhaMdhe virAya / vasabhe jUhAhibatI, evaM bhavati bahussu // 19 // vyAkhyA- yathA sa tIkSNe nizitAgre zRGge - viSANe yasya sa tathA jAtaH - atyantopacitIbhUtaH skandhaH - pratIta evAsyeti jAtaskandhaH, samastAGgopAGgopacitatvopalakSaNaM caitat, tadupacaye hi zeSAGgAnyupacitAnyevAsya bhavanti, 'virAjate' vizeSeNa rAjate-zobhate 'vRSabhaH' pratIto, yUthasya- gavAM samUhasyAdhipatiH - khAmI yUthAdhipatiH san, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi parapakSabhetRtayA tIkSNAbhyAM khazAstra parazAstrAbhyAM zRGgAbhyAmivopalakSitaH gacchagurukAryadhurAdharaNadhIreyatayA ca jAtaskandha iva jAtaskandhaH, ata eva ca yUthasya - sAdhvAdisamUhasyAdhipatiH - AcAryapadavIM gataH san virAjate iti sUtrArthaH // anyaca jahA se tikkhadADhe, odagge dussphNse| sIhe miyANa pavare, evaM bhavai bahussu // 20 // vyAkhyA- yathA sa tIkSNAH- nizitA daMSTrAH pratItA eva yasya sa tIkSNadaMSTraH, 'udayaH' utkaTa udagravayaH sthitatvena vA udagraH, ata eva 'duppahaMsae' ti duSpradharSa eva duSpradharSakaH - anyairdurabhibhavaH 'siMha' kezarI 'mRgANAm' AraNyaprANinAM 'pravaraH' pradhAno bhavati, evaM bhavati bahuzrutaH, ayamapi hi parapakSabhetRtayA tIkSNadaMSTrAbhiriva naigamAdi For Parana Prat bahuzrutapU jAdhyayanaM 11 ~ 199~ // 349 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||20|| niyukti: [317] prata sUtrAMka ||20|| nayeH pratibhAdiguNodapratayA ca durabhibhavaH ityanyatIrthAnAM mRgasthAnIyAnAM pravara eveti sUtrArthaH // aparaM ca jahA se vAsudeve, saMkhacakragadAdhare / appaDihayabale johe, evaM bhavai bahussue // 21 // vyAkhyA-yathA sa 'vAsudevaH' viSNuH, zaGkhazca-pAJcajanyaH cakraM ca-sudarzanaM gadA ca-kaumodakI zaGkhacakragadAstAdhArayati-vahatIti zaGkhacakragadAdharaH, apratihatam-anyaiH skhalayitumazakyaM balaM-sAmarthyamaskhetyapratihatabalaH, kimukta bhavati -ekaM sahajasAmarthyavAnanyacca tathAvidhAyodhAnvita iti, yudhyatIti yodhaH-subhaTo bhavati, evaM bhavati bahu-12 zrutaH, so'pi okaM khAbhAvikapratibhAprAgalbhyavAn aparaM zaGkhacakragadAbhiriva samyagdarzanajJAnacAritrairupeta iti, yodha iva yodhaH karmaveriparAbhavaM pratIti sUtrArthaH // aparaM- . jahA se cAurate, cakkavaTTI mahihie / codasarayaNAhivaI, evaM havai bahussue // 22 // vyAkhyA-yathA sa catasRSyapi dikSvantaH-paryanta ekatra himavAnanyatra ca diktraye samudraH khasambandhitayA'spetira caturantaH, caturbhivA-hayagajarathanarAtmakairantaH-zatruvinAzAtmako yasya sa tathA, 'cakravartI' SaTkhaNDabharatAdhipaH, mahatI RddhiH-samRddhiraspati maharddhikaH-divyAnukArilakSmIkaH, caturdaza ca tAni ratnAni ca caturdazaratnAni, tAni / | cAmUni-seNAvai gAhAvai purohiya gaya turaMga bahaiga itthI / cakaM chattaM camma maNi kAgiNI khagga daMDo ya // 1 // 1 senApatiH gAthApatiH purohito gajasturaGgo vardhakiH strii| cakraM chatraM carma maNiH kAkiNI khago daNDazca / / 1 / / dIpa anukrama [347]] Samtailstonia For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~200 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [350 ] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 350 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) niryukti: [317] adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||22|| / teSAmadhipatiH caturdazralAdhipatiH, 'evaM bhavati bahuzrutaH so'pi vAsamudramahI maNDalakhyAtakIrtiH tisRSu dikSanyatra ca bandIbhUtavidyAdharavRnda iti dikcatuSTayavyApikIrtitayA caturanta ucyate, caturbhirvA dAnAdidhammairantaHkarmavairivinAzo'syeti caturantaH, RddhayazcAmapauSadhyAdayazcakravartinamapi yodhayedityevaMvidhapulAkalabdhyAdayazca mahatya evAsya bhavanti, santi cAsyApi caturdazarattropamAni sakalAtizayanidhAnAni pUrvANIti kathaM na cakravartitulyatA'- | | syeti sUtrArthaH // anyaca - jahA se sahassakhe, vajrapANI puraMdare / sake devAhivaI, evaM havai bahussue // 23 // vyAkhyA- yathA sa sahasramakSINyasyeti sahasrAkSaH sahasralocanaH, atra ca sampradAyaH - 'sahassakkhatti paMca maMti sayA devANaM tassa, tesiM sahassaM acchINaM, tesiM nIIe vikamati, ahavA jaM sahasseNaM acchINaM dIsati taM so dohiM acchIhiM amahiyagarAgaM pecchatI 'ti / vajraM yajAbhidhAnamAyudhaM pANAvasyeti vajrapANiH, lokoktyA ca purdAraNAt purandaraH, ka IdRgityAha-zakro 'devAdhipatiH' devAnAM khAmI, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi zrutajJAnenA| zeSAtizayaratta nidhAnatulyena locanasahasreNeva jAnIte, yazcaivaM tasyaivaMvidhatvopalakSaNaM, vajramapi lakSaNaM pANau sambha1 pazca mantrizatAni devAnAM tasya teSAM sahasramakSNAM, teSAM nItI vikramate, athavA yatsahasreNAkSNAM dRzyate tat sa dvAbhyAmakSibhyAmabhyadhikataraM prekSate iti / Jan Education intemational For Parsons Privat bahuzrutapU jAdhyayanaM. 11 ~201~ // 350 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||23|| niyukti: [317] prata sUtrAMka ||23|| vatIti vajrapANiH, pUzca zarIramapyucyate, tadvikRSTatapo'nuSThAnato dArayatIva dArayatIti purandaraH, zakravat devairapi dharme'tyantanizcalatayA pUjyate iti tatpatirapyucyate, tathA cAha-"devAvi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo"ci sUtrArthaH / / api ca jahA se timiraviddhaMse, uttiTThati divAgare / jalate iva teeNaM, evaM bhavai bahussue // 24 // vyAkhyA-yathA saH timiram-andhakAraM vidhvaMsayati-apanayati timiravidhvaMsaH, 'uttiSThan' udgacchan 'divAkaraH' hai| sUryaH, sa hi Urya nabhobhAgamAkrAmannatitejasitAM bhajate avataraMstu na tathetyevaM viziSyate, yadvA utthAnaM-prathama mudgamanaM tatra cAyaM na tIna iti tIvatvAbhAvakhyApakametat , anyadA hi tIno'yamiti na samyag dRSTAntaH syAt, 'jvalanniva' jyAlA muzcanniva 'tejasA mahasA, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi yajJAnarUpatimirApahArakaH saMyamasthAneSu vizuddhavizuddhatarAdhyavasAyata upasarpastapastejasA ca jvalanniva bhavatIti sUtrArthaH // anyacca jahA se uDubaI caMde, nakvattaparivArie / paDipuNNe puNNimAsIe, evaM bhavai bahussue // 25 // vyAkhyA-yathA saH uDUnAM-nakSatrANAM patiH-prabhuH uDupatiH, ka ityAha-'candraH' zazI, 'nakSatraiH' azvinyAdibhiH, upalakSaNatvAdhaistArAbhizca parivAraH-parikaraH sAto'syeti parivAritaH nakSatraparivAritaH 'pratipUrNaH | 1 devA api taM namasyanti yasya dharme sadA manaH / dIpa anukrama [351] SamEaicatm totamarhand For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~ 202~ Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||25|| niyukti: [317] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||25|| uttarAdhya. samastakalopetaH, sa cek kadA bhavati ? ata Aha-paurNamAsyAm / iha ca candra ityukte mA bhUnnAmacandrAdAvapi bahuzrutapU. sampratyayaH ityuhupatigrahaNaM, uDupatirapi ca kazcidekAkyeva bhavati mRgapativat ata uktaM nakSatraparivAritaH, soDa-6 | jAdhyayanaM. pyaparipUrNo'pi dvitIyAdiSu sambhavatIti paripUrNaH paurNamAsyAmityuktaM, evaM bhavati bahuzrutaH, asAvapi hi nakSa- // 351 // trANAmiyAnekasAdhUnAmadhipatiH tathA tatparivAritaH sakalakalopetatvena pratipUrNazca bhavatIti sUtrArthaH // aparaM ca jahA se sAmAiyANaM, koDAgAre surakkhie / nANAdhapaNapaDippuNNe, evaM havai bahussue // 26 // / vyAkhyA-yathA sa 'sAmAiyANaM ti samAjaH-samUhastaM samavayanti sAmAjikAH-samUhavRttayo lokAsteSAM, paThanti ca-'sAmAiyaMgANaM ti tatra ca zyAmA-atasI tadAdIni ca tAni aGgAni ca upabhogAGgatayA zyAmAthalAni dhAnyAni teSAM 'koThAgAre'tti koSThA-dhAnyapalyAstepAmagAraM-tadAdhArabhUtaM gRham, upalakSaNatvAdanyadapi / prabhUtadhAnyasthAnaM, yatra pradIpanakAdibhayAt dhAnyakoSThAH kriyante tat koSThAgAramucyate, yadivA koSTAn A-sama-4 dantAt kurvate tasminniti koSThAkAraH, "akartari ca kArake sajJAyA" (pA. 3-3-19)miti ghana, tathA suSTu prAharikapuruSAdivyApAraNadvAreNa rakSitaH-pAlito dasyumUSikAdibhyaH surakSitaH, sa ca kadAcit pratiniyatadhAnya- // 351 // viSayo'pratipUrNazca sthAt ata Aha-nAnA-anekaprakArANi dhAnyAni-zAlimudAdIni taiH pratipUrNI-bhRtaH nAnAdhAnyapratipUrNaH, AdyapakSe tu vizeSaNe napuMsakalijhatayA neye, evaM bhavati bahuzrutaH, asAvapi sAmAjikalokAnA dIpa anukrama [353] SOMEdiradail . For F r ont pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~203~ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||26|| niyukti: [317] % 23-452-% prata sUtrAMka ||26|| miva gacchavAsinAmupayogibhirnAnAdhAnyairivAjopAGgaprakIrNakAdibhedaiH zrutajJAnavizeSaiH pratipUrNa eva bhavati, surakSitazca pravacanAdhAratayA, yata uktam-"jeNe kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rakkheha" ityAdIti sUtrArthaH / api ca jahA sA dumANa pavarA, jaMbUnAma sudasaNA / aNADhiyassa devassa, evaM havai bahussue // 27 // vyAkhyA-yathA sA drumANAM madhye pravarA-pradhAnA jambUH nAnA-abhidhAnena sudarzanA nAma sudarzanA, na hi yatheyamamRtopamaphalA devAdyAzrayazca tathA'nyaH kazcid humo'sti, drumatvaM phalavyavahArazcAsyAstatpratirUpatayaiva, vastutaH pArthivatvenoktatvAt , vajravaiDUryAdimayAni hi tanmUlAdIni tatra tatroktAni, sA ca kaskhetyAha-'anAhatasya' anAhatanAmro 'devasya' jambUdvIpAdhipateya'ntarasurasya Azrayatvena sambandhinI, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi yastopamaphalakalpazrutAnvito devAdInAmapi ca pUjyatayA'bhigamanIyaH zeSaTThamopamasAdhuSu ca pradhAna iti sUtrArthaH // anyacca jahA sA naINa pavarA, salilA sAgaraMgamA / sIyA nIlavaMtapavahA, evaM havaha bahussue // 28 // vyAkhyA-yathA sA 'nadInAM' saritAM 'pravarA pradhAnA salilaM-jalamasyAmastIti, arzaAderAkRtigaNatvAdaci 1 yasmin kulaM svAdhInaM taM puruSamAdareNa rakSa dIpa anukrama [352] 69- For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~ 204~ Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||28|| dIpa anukrama [355] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 352 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||28|| niryukti: [317] adhyayanaM [11], salilA nadI, sAgaraM samudraM gacchatIti sAgaraGgamA-samudrapAtinItyarthaH, na tu kSudranadIvadapAntarAla eva vizIryate, 'zItA' zItAnAmnI, nIlavAn - meroruttarasyAM dizi varSadharaparvatastataH prabhavati pAThAntarataH pravahati vA nIlavatprabhavA nIlavatpravahA vA, 'evaM' zItAnadIvadbhavati bahuzrutaH, asAvapi hi saritAmivAnyasAdhUnAmazeSazrutajJAninAM vA madhye pradhAno vimalajalakalpazrutajJAnAnvitazca tathA sAgaramiva muktimevAsau gacchati, taducitAnuSThAna evAsya pravRttatvAt, na sanyadarza ninAmiva devAdibhava evAsya vivekino vAJchA, tathA ca kathamasya teSAmitra prAyopAntarAlAvasthAnaM ?, nIlavatulyAca ucchritocchritamahAkulAdevAsya prasUtiH, kathamivAnyathaivaMvidhayogyatAsambhava iti sUtrArthaH // kiJca jahA se nagANa pavare, sumahaM maMdare girI / nANosahI pajJalie, evaM havai bahussue // 29 // vyAkhyA -- yathA sa 'nagAnAM' parvatAnAM madhye 'pravaraH' atipradhAnaH 'sumahAn' atizayagururatyucca itiyAvat, 'mandaraH' mandarAbhidhAnaH, kaH punarasau ? ityAha-giriH, kimuktaM bhavati 1- meruparvataH, 'nAnauSadhibhiH' anekavidha - | viziSTamAhAtmya vanaspativizeSarUpAbhiH prakarSeNa jvalito- dIptaH nAnauSadhiprajvalitaH, tA atizAyinyaH prajvalantya evAsata iti tadyogAdasAvapi prajvalita ityuktaH, yadvA-prajvalitA nAnoSadhayo'sminniti prajvalitanAnauSadhiH, prajvalitazabdasya tu paranipAtaH prAgvat, 'evam' iti mandaravat bhavati bahuzrutaH, zrutamAhAtmyena sAvatyanta Education Internal For Parsons Privat bahuzrutapU jAdhyayanaM. 11 ~205~ ||352 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [11], mUlaM [--] / gAthA ||29|| niyukti: [317] prata sUtrAMka ||29|| sthira iti zeSagirikalpAparasthirasAdhvapekSayA pravara eva bhavati, tathA'ndhakAre'pi prakAzanazaktyanvitA AmaSoMpadhyAdayastatrAtipratItA eveti sUtrArthaH // kiMbahunA? jahA se sayaMbhUramaNe, udahI akkhaodae / nANArayaNapaDipuNNe, evaM bhavai bahussue // 30 // vyAkhyA-yathA sa 'khayambhUramaNaH' khayambhUramaNAbhidhAnaH 'udadhiH' samudraH akSayam-avinAzyudakaM-jalaM yasmin / sa tathA, nAnArataiH-nAnAprakArairmarakatAdibhiH pratipUrNo-bhRtaH nAnAranapratipUrNaH, evaM bhavati bahuzrutaH, ayamapi akSayasamyagajJAnodako nAnA'tizayaratnavAMzca bhavati, yadivA'kSata udayaH-prAdurbhAvo yasya so'kSatodaya iti / sUtrAyaH // sAmpratamuktaguNAnuvAdataH phalopadarzanatazca tasyaiva mAhAtmyamAha samudagaMbhIrasamA durAsayA, acakiyA keNai dupphNsyaa| suyassa pupaNA vijalassa tAiNo, khavettu kammaM gaimuttamaM gayA // 31 // vyAkhyA-'samudagaMbhIrasama'tti ArSatvAdgAmbhIryeNa-alabdhamadhyAtma kena guNena samA gAmbhIryasamAH samudrasya gAmbhIryasamAH samudragAmbhIryasamAH, 'durAsayatti duHkhenAzrIyante-abhibhavabuddhabA''sAdhante vA-jetuM sambhAvyante / kenApIti durAzrayA durAsadAvA, ata eva 'acakkiya'tti acakitA:-atrAsitAH, 'kenaciditi parISahAdinA parapravAdinA vA, tathA duHkhena pravarNyante-parAbhUyante kenApIti duSpradharSAta eva duSpradharSakAH, ka evaMvidhAH ? dIpa anukrama [356] Fac444** SamEducatimotimatent For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~206~ Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [ 358] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 353 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [11], mUlaM [-] / gAthA ||31|| niryukti: [317] | ityAha- 'suyassa puNNA viulassa' tti - suvyatyayAcchrutena - Agamena pUrNAH paripUrNA vipulena - aGgAnaGgAdibhedato vistIrNena tAyinaH trAyiNo vA, evaMvidhAzca bahuzrutA eva, tAneva phalato vizeSayitumAha- 'kSapayitvA' vinAzya 'karmma' jJAnAvaraNAdi, gamyata iti gatistAm 'uttamAM' pradhAnAM, muktimitiyAvat, 'gatAH' prAptAH, upalakSaNatvAdgacchanti gamiSyanti ca / iha caikavacanaprakrame'pi bahuvacananirdezaH, pUjyatAkhyApanArtha vyAptipradarzanArthaM ceti sUtrArthaH // itthaM bahuzrutasya guNavarNanAtmikAM pUjAmabhidhAya ziSyopadezamAha - tamhA suyamahidvejA, uttmhgvese| jeNa'ppANaM paraM caiva, siddhiM saMpAuNiJjAsi // 32 // timi // vyAkhyA yasmAdamI muktigamanAvasAnA bahuzrutaguNAH tasmAt zrutam' Agamam 'adhitiSThet' adhyayanazravaNacintanAdinA''zrayet, uttamaH -- pradhAno'rthaH - prayojanam uttamArthaH, sa ca mokSa eva taM 'gaveSayati' anveSayatIti uttamArthagaveSakaH, yena kiM syAdityAha - 'yena' zrutAzrayaNena 'AtmAnaM' evaM 'paraM' cAnyaM tapasvyAdikaM 'evaH' avadhAraNe bhinnakramaca samprApayedityasyAnantaraM draSTavyaH, tataH 'siddhi' muktigatiM 'saMpAuNijAsi'tti samyak prApayedeva, neha kazcit sandeha iti sUtrArthaH / 'itiH' parisamAptau 'bravImi' iti pUrvayat ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi pUrvavadeva / / iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmekAdazamadhyayanaM samAptam // Education Intemational For Pana Prat bahuzrutapU jAdhyayanaM. 11 ~ 207~ // 353 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atra adhyayanaM 11 parisamAptaM Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||32,,,|| niyukti: [318-320 prata sUtrAMka ||32|| atha dvAdazaM harikezIyamadhyayanam / vyAkhyAtamekAdazamadhyayanamadhunA dvAdazamArabhyate,asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane bahuzrutapUjoktA,iha tu bahuzrutenApi tapasi yatno vidheya iti khyApanArtha tapaHsamRddhirupavarNyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya caturanuyogadvAracarcA prAgvat tAvadyAvannAmaniSpannanikSepe'sya harikezIyamiti nAma, ato harikezanikSepamAha niyuktikRt nAma ThavaNAdavie0 // 318 // jaannysriirbhvie0|| 319 // hariesanAmagoaM veaMto bhAvao a hrieso| tatto samuTriyamiNaM harie-sijati ajjhayaNaM // 320 // harikeze nikSepazcaturvidho nAmAdiH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dvividho bhavati 'dravye' dravyaviSayaH-AgamanoAga-1 4 matazca,tatra Agamato jJAtA'nupayukto, noAgamatazca sa trividho-jJazarIrabhavyazarIratadvayatiriktaztha, sa punaH trividhaH-|| |ekaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, harikezanAmagotraM vedayan bhAvatastu harikeza ucyate, tato'bhidheyabhUtAt samutthitamidaM harikezIyaM ityadhyayanamucyate iti zeSaH, iti gAthAtrayArthaH // samprati harikezavaktavyatAmAha niyuktikRt puvabhave saMkhassa u juvaranno aMtiaM tu pavajjA / jAImayaM tu kAuM hariesakulaMmi AyAo // 321 // dIpa anukrama [359] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM -12 "harikeziya" Arabhyate ~208~ Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [12], mUlaM [--] / gAthA ||32,,|| niyukti : [321-327] (43) prata sUtrAMka ||32|| uttarAdhya. mahurAe saMkho khalu purohiasuo a gayaure AsI / daTTaNa pADiheraM huyavaharatthAi nikkhaMto // 322 // harikezIbRhaddhattiH hariesA caMDAlA sovAga mayaMga bAhirA pANA / sANadhaNA ya mayAsA susANavittIya nIyA ya 323 / | yamadhyayajammaM mayaMgatIre vANArasigaMDitiMdugavaNaM ca / kosaliesu subhadA isivaMtA jannavADaMmi // 324 // // 35 // nam.12 balakuTTe balakoho gorI gaMdhAri suviNagavasaMto / nAmaniruttI chaNasappa saMbhavo duMduhe bIo // 325 // bhadaeNeva hoavaM pAvai bhaddANi bhadao / saviso hammae sappo, bheruMDo tattha muccai // 326 // | itthINa kahittha vaTTaI, jaNavayarAyakahittha vttttii| paDigacchaha ramma tiMduaM, aisahasA bahumuMDie jaNe // _etadakSarArthaH sugama eva, NavaraM 'aMtiyaM tu' iti antike-samIpe, 'tuH' pUraNe, 'pADiheti pratihAro-dauvA-18 rikastadvatsadA sannihitavRttirdevatAvizeSo'pi pratihArastasya karma prAtihAya, tacceha hutavaharathyAyAH zItalatvaM, tathA dAharikezAcANDAlAH zvapAkAH mAtajhA vAdyAH pANAH zvadhanAzca mRtAzAH zmazAnavRttayazca nIcAzcetyekArthikAH, tathA 'mayAtIre'tti mRteva mRtA vivakSitabhUdeze tatkAlApravAhiNI sA cAso gakA ca mRtagakA tasyAstIraM tasmin // 354 // RSivAntA-RSityaktA, tathA bhadra evaM bhadrako yo na kasyacidazubhe pravarttate, bhadrANi-kalyANAni, tathA khINAM / kathA tAsAM nepathyAbharaNabhApAdiviSayA atra' asmin yatsAzrame pravartate, 'jaNavayarAyakaha'tti janapadakathA mAlayakAdi dIpa anukrama [359] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~209~ Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [--] / gAthA ||32,,|| niyukti: [321-327] prata sUtrAMka ||32|| dezaprazaMsAnindAtmikA rAjakathA ca rAjJAM zauryAdiguNavarNanAdirUpA, 'paDigacchaha'tti tiGgyatyayAt pratigacchAmo-nivartAvahe, 'ayI'tyAmantraNe 'sahase'tyaparyAlocya, ko'rthaH ?-aparIkSitayogyatAvizeSo, 'bahurmuNDito jano'| muNDamAtreNaiva gRhItadIkSaH prAyo jano, gRhItabhAvadIkSastu khalpa eveti bhAvaH // tathehAdyagAthAyA evaM pAdadvayaM dvitIyagAthayA spaSTIkRtaM, tatastRtIyapAdaH spaSTa eveti, zeSagAthAbhizcaturthapAdasya paryAyadarzanatastatsUcitArthAbhidhAnatazcAbhivyaJjanaM / bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, tatra ca sampradAyaH-mahurAe nayarIe saMkho nAma juvarAyA, so dhamma || souM pacatito, viharato ya gayauraM go| tahiM ca bhikkhaM hiMDaMto ega ratthaM patto, sA ya kira atIva uNhA mummurasamA, uNhakAle Na sakati ko'vi boleuM, jo tattha ajANato upphaMdati so viNassati, tIse puNa NAma | ceva huyavaharatthA, teNa sAhuNA purohiyaputto pucchito-esA ratthA nivahati , so purohiyassa putto ciMtetiesa ujjhautti nivahati ii buttaM, so paTio, iyaro ya aliMdaTio pecchati aturiyAe gaIe vacata taM, so| 1 mathurAyAM nagaryA zaso nAma yuvarAjaH, sa dharma zrutvA pranajitaH, viharaMzca gajapuraM gataH / tatra ca bhikSAM hiNDamAna ekA rathyAM prAptaH, sA ca kilAtIboSNA murmurasamA, uSNakAle na zaknoti ko'pi vyatikramituM, yastatrAjAnAna utpandate sa vinazyati, tasyAH punarnAmaiva hunayaharacyA, tena sAdhunA purohitaputraH pRSTaH-epA rathyA nirvahati , sa purohitasya putrazcintayati-eSa dahyatAmiti nirva-| hatIti uktaM, sa prasthitaH, itaracAlindakasthitaH prekSate atvaritayA gatyA brajantaM taM, sa dIpa anukrama [359] ANDLA matt pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~210~ Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [12], mUlaM [-1 / gAthA ||32,,,|| niyukti: [321-327] (43) uttarAdhya. bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||32|| AsaMkAe uiNNo taM ratthaM, jAya sA tassa tavaSpabhAveNaM sItIbhUyA, AuTTo-aho imo mahAtabassI mae AsA harikezIdito, ujANaTThiyaM gantuM bhaNati-bhagavaM! mae pAvakammaM kayaM, kahaM vA tassa muMcejAmi?, teNa bhaNNati-pavayaha,4 yamadhyaya. pacahato, jAtimayaM rUpamayaM ca kAuM mao, devalogagamaNaM, cuo saMto mayagaMgAe tIre balakoTTA nAma hariesA, tersi ahivaI valakoTTo nAma, tassa duve bhAriyAo-gorI gaMdhArI ya, gorIe kuJchisi uvavaSNo, sumiNadasaNaM,12 nam.12 vasaMtamAsaM pecchati, tattha kusumiyaM cUyapAyavaM pecchai, sumiNapADhayANaM kahiyaM, tehiM bhaNNati-mahappA te putto bhavissati, samaeNa pasUyA, dArago jAo kAlo virUo pavabhavajAirUvamayadoseNaM, balakoTTesa jAutti balo se | nAma kayaM, bhaMDaNasIlo asahaNo / aNNayA te chaNeNa samAgayA bhuMjaMti suraM ca pivaMti, so'vi appiNiyaMtra 1 AzaGkayA'vatIrNastAM rathyAM, yAvatsA tasya tapaHprabhAveNa zItIbhUtA, AvRtta:-aho ayaM mahAtapasvI mayA AzAtitaH, udyAnasthitaM gatvA bhaNati-bhagavan ! mayA pApakarma kRtaM, kathaM vA tasmAt mucyeya?, tena bhaNyate-pravraja, prabajitaH, jAtimaI rUpamadaM ca kRtvA mRto, devalokagamana, mayutaH san mRtagaGgAyAstIre balakoTTA nAma harikezAH, teSAmadhipatilakoTTo nAma, tassa dve bhArye-gaurI | gAndhArI ca, gauryAH kukSI utpannA, svapnadarzanaM, vasantamAsaM prekSate, tatra kusumitaM cUtapAdapaM pazyati, svapnapAThakebhyaH kathitaM, te Nyate----| mahAtmA te putro bhaviSyati, samaye prasUtA, dArako jAta:-kAlo virUpaH pUrvabhavajAtirUpamadadoSaNa, balakoTTeSu jAta iti palastasya nAma | kRtaM, bhaNDanazIlo'sahanaH / anyadA te kSaNe samAgatA bhujate surAM ca pibanti, so'pyaprItika dIpa anukrama [359] -16464 matt For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~211 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||32|| dIpa anukrama [359] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [12], mUlaM [--] / gAthA ||32,,,|| niryukti: [321-327] | kareiti nicchUDho acchati samaMtao paloeMto, jAva ahI Agato, uDiyA sahasA satre, so ahI NehiM mArio, | aNNamuduttarasa meraMDasappo Agato, bheruMDo nAma divago, bhIyA puNo uTThiyA, gAe digottikAUNa mukko, valassa ciMtA jAyA-aho sadoseNa jIvA kilesabhAgiNo bhavati, tamhA- 'bhahaeNeva hoyacaM, pAvati maddANi bhaddao / saviso |hammatI sappo, bheruMDo tattha mucati // 1 // " eyaM ciMtato saMbuddho pacati / viharaMto vANArasiM gao, ujjANaM teMduyavaNaM, | teMdugaM nAma jakkhAyayaNaM, tattha gaMDIteMdugo nAma jakkho parivasati, so tattha aNuNNaveDaM Thito, jakkho uvasaMto, aNNo jakkho aNNahiM vaNe vasati, tatthavi aNNe bahU sAhUNo ThiyA, so ya gaMDIjakkhaM pucchati-Na dIsasi ?, puNAI teNa bhaNiyaM-sAhuM pajjuvAsAmi, tattha ya teMdueNa diTTo, so'vi uvasaMto, so bhaNati-mamavi ujjANe vhye| 1 karotIti niSkAzitastiSThati samantataH pralokayan yAvadahirAgataH, utthitAH sahasA sarve, so'hiretai mAritaH, anyasminmuhUrtte bheruNDasarpa AgataH, bheruNDo nAma divyakaH bhItAH punarutthitAH, jJAte divyaka itikRtvA muktaH, balasya cintA jAtA - aho svadoSeNa jIvAH kuzabhAgino bhavanti, tasmAn bhadraphenaiva bhAvyaM prApnoti bhadrANi bhadrakaH / saviSo hanyate sarpoM, bheruNDastatra mucyate // 1 // evaM cintayan saMbuddhaH prbrjitH| viharan bANArasIM gataH, udyAnaM tindukavanaM, tindukaM nAma yajJAyatanaM, tatra gaNDItinduko nAma yakSaH parivasati sa tatrAnujJApya sthitaH, yakSa upazAntaH, anyo yakSo'nyatra vane vasati, tatrApyanye bahavaH sAdhavaH sthitAH, sa ca gaNDIyakSa pRcchati na dRzyase ?, punastena bhaNitaM sAdhuM paryupAse, tatra ca tindukena darzitaH, so'pyupazAntaH, sa bhaNati - mamApyudyAne bahavaH Jon Education infamational pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH For Parsons Privat ~212~ janetary org Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-1 / gAthA ||32,,,|| niyukti: [321-327] prata sUtrAMka ||32|| uttarAdhya. sAhU ThiyA, ehi pAsAmo, te gayA, te'vi samAvattIe sAhuNo vikahamANA acchaMti, tato so jakkho imaM bhaNati- | harikezI 18'itthINa kaha'ttha vaTTai, jaNavayarAyakahattha vaTTaI / paDigacchaha ramma teMdugaM, aisahasA bahumuMDie jaNe // 1 // ' aha hai bRhadvRttiH yamadhyayatiaNNayA jakkhAyayaNaM kosaliyarAyadhUyA bhaddA nAma pupphadhUvamAdI gahAya aciraM niggayA payAhiNaM karemANA taM dahaNa // 356 // | kAlaM vigarAlaM chittikAUNa NiTThahati, jakkheNa ruTeNa aNNaiTA kayA, NIyA nIyagharaM, AvesiyA bhaNati te-NavaraM / nam. 12 muMcAmi jaiNaM tasseva deha, taM ca sAhati-jahA eIe so sAha odUDho, rapaNAvi jIvausikAUNa diNNA, mahattadariyAhiM samaM tatthANIyA, ratiM tAhiM bhaNNati-baca patisagAsaMti, paviTThA jakkhAyayaNaM, so paDima Thio Necchati, tAhe jakkhovi isisarIraM chAiUNa divarUvaM daMseti, puNo muNirUvaM, evaM savaratiM laMbiyA, pabhAe Neccha etti 1 sAdhavaH sthitAH, yAvaH pazyAvaH, tI gatI, te'pi bhavitavyatayA sAdhavaH vikathayantastiSThanti, tataH sa yakSa idaM bhaNati-1 strINAM kathA'tra vartate, janapadarAjakathA'nna vartate / pratigacchAbo ramyatendukaM, atisahasA vahurmuNDito janaH // 1 // athAnyadA yakSAya-1 tana kauzalikarAjaduhitA bhadrAnAma puSpadhUpAdi gRhItvA'rcayituM nirgatA pradakSiNAM kurvatI taM dRSTvA kRSNavikarAlaM thUtkRtya niSThIvati,131 yakSeNa ruSTenAnyAviSTA kRtA, nItA nijagRha, AviSTA bhaNati tAn-paraM muzvAmi yadyanAM tasmAyeva datta, tacca kathayati-yathaitathA sa sAdhu- 356 // rAzAtitaH (tkRtaH), rAmA'pi jIvavitikRtvA dattA, mahattarAbhiH samaM tatrAnItA, rAtrau tAbhirmaNyate-traja patisakAzamiti, pravidhA yakSA-18 hAyatanaM,sa pratimA sthito nelchati,tadA yakSo'pi apizarIraM chAdayitvA divyarUpaM darzayati, punarmunirUpaM,evaM sarvA rAtri viDampitA,prabhAta neNDatIti dIpa anukrama [359] SamEducatam internatina FaramanaSPrwara timonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~213~ Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-1 / gAthA ||9|| niyukti: [321-327] prata sUtrAMka ||1|| kAUNaM pavisaMtI sagharaM purohieNa rAyA bhaNio-esA risibhajjA baMbhaNANaM kappaitti, diNNA tasseva / so ya jaNNe | 18| dikkhijiukAmo sA aNNeNa laddhA, sAvi jaNNapattittikAUNa dikkhiyA / ityuktaH sampradAyo'vasitazca nAmanippanna nikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH, sa ca sUtre sati sambhavatyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tathedam sovAgakulasaMbhUo, guNuttaradharo muNI / hariesa balo nAma, Asi bhikkhU jiiNdio||1|| zvapAkA:-cANDAlAsteSAM kulam-anvayastasmin sambhUtaH-samutpannaH zvapAkakulasambhUtaH, takiM tatkulotpattyanurUpa evAyamuta netyAha-guNeSattarA:-pradhAnA guNottarA:-jJAnAdayaH tAn dhArayati guNottaradharaH, paThanti ca-'aNu-15 |ttaraghare'tti, tatra na vidyate uttaram-anyatpradhAnameSAmityanuttarAH, te ca prakramAtprakarSaprAptA jJAnAdaya eva guNAstAn dhArayatyanuttaradharo, yadvA anuttarAn guNAn dhArayatItyanuttaradhara iti mayUravyaMsakAdiSu draSTavyo, muNati-pratijAnIte | sarvaviratimiti muNiH, zvapAkakulotpanno'pi kadAcitsavAsAdinA'nyathaiva pratItaH syAdata Aha-harikezaH sarvatra harikezatayaiva pratIto balo nAma-balAbhidhAnaH AsId-abhUt , tasya ca munitvaM pratijJAmAtreNApi syAdata Aha 1 kRtvA pravizantI svagRhaM purohitena rAjA bhaNitaH-eSA RSibhAryA brAhmaNAnAM kalpate iti, dattA tasmAye / sa ca yajJe dIyitukAmaH sA'nye ne na labdhA, sA'pi yajJapanItikRtvA diikssitaa| 000-- dIpa anukrama [360 SamEducatm international For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~214 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||2|| niyukti: [326,,] prata sUtrAMka ||2|| uttarAdhya. bhikkhUti bhinatti-yathApratijJAtenAnuSThAnena kSudhamaSTavidha vA karmeti bhikSuH, ata eva jitAni-vazIkRtAnIndri- harikezIhatiyANi-sparzanAdInyaneneti jitendriya iti sUtrArthaH // tathA yamadhyayairiesaNabhAsAe, uccArasamiIsu ya / jao AyANaNikkheive, saMjao susamAhio // 2 // // 357 // " IraNamIyo,eSyata ityepaNA anayordvandvastatastAbhyAM sahitA bhASyata iti bhASA IryapaNAbhASeti madhyapadalopI nam. 12 samAsaH, tayAM, tathA uccAraM-purIpapariSThApanamapIhocAra uktaH, prazravaNapariSThApanopalakSaNaM caitat , tadviSayA samitiHdAsamyaggamanaM, tatra samyakpravartanamitiyAvat , uccArasamitiH, tasyAM ca, yatata iti yato-yatnavAn , tathA AdAnaMda ca-grahaNaM pIThaphalakAdenikSepazca-sthApanaM tasyaiva AdAnanikSepaM, tata ihApi cakArAnuvRttestasmiMzca, iha ca 'uccArasamiesu'tti ekatve'pi bahuvacanaM sUtratvAt , samitizabdazca madhyavyavasthito DamarukamaNirivAdyantayorapi sambadhyate, tatazca IyA~samitAveSaNAsamitI bhApAsamitAvAdAnanikSepasamitAviti yojyaM, yadvA IryepaNAbhASoccArasamitiSvimAsekameva padaM, 'bhAsAe' iti ca ekAro'lAkSaNikaH, sa cairya kIragityAha-saMyataH-saMyamAnvitaH susamAhitaHsuSTusamAdhimAniti sUtrArthaH // tathA maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| bhikkhaDA bhaijami, jannavADamuvaDio // 3 // manoguptyA-manoniyantraNAtmikayA guptaH-saMvRto manogupto, madhyapadalopI samAsaH, mano guptamaskheti vA manoguptaH, dIpa anukrama [361] CCASE // 357 // Medical For a t pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~215 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||3|| niyukti: [327...] 2-% % %25 prata sUtrAMka ||3|| AhitAbhyAditvAca guptazabdasya paranipAtaH, evaM vAggupto-niruddhavAnasaraH, kAyagupsaH asatkAyakriyA vikalo, jitendriyaH prAgvat, punarupAdAnamasya kAdAcitkatvanirAkaraNArthamatizayakhyApanArthaM vA, 'bhikSArtha' bhikSAnimittaM, na tu niSprayojanameSa, niSprayojanagamanasyAgame niSiddhatvAt , 'baMbhaijaMmi'tti brahmaNAM-bAmaNAnAmijyA-yajanaM yasmin so'yaM brasejyastasmin, 'jaNNavArDa'ti yajJavATe yajJapATe vA 'upasthitaH' prApta iti sUtrArthaH // taM ca tatrA[''yAntamavalokya tatratyalokA yadakuvastadAha taM pAsiUNamiLataM, taveNa parisosiyaM / paMtovahiuvagaraNaM, uvahasaMti aNAriyA // 4 // 'ta'miti balanAmAnaM muni 'pAsiUrNa'ti dRSTvA-nirIkSya 'ejaMta'nti AyAntamAgacchantaM tapasA-paThASTamAdi-. rUpeNa pari-samantAcchoSitam-apacitIkRtamAMsazoNitaM kRzIkRtamitiyAvat parizoSitaM, tathA prAntaM-jIrNamalinatvAdibhirasAramupadhiH-varyAkalpAdiH sa eva ca upakaraNaM-dharmazarIropaSTambhaheturasyeti prAntopadhyupakaraNastaM, yadvopadhiH sa evopakaraNam-aupagrahikaM, dvandvagarbhazca bahuvrIhiH, 'ubahasaMti'tti upahasanti AryAH-uktaniruktA na tathA & anAryAH, yadvA anAryA-mlecchAH, tatazca sAdhunindAdinA anAryA ica anAryA iti sUtrArthaH // kathaM punaranAryAH / , kathaM copahasitayantaste ? ityAha___jAimayaM paDithaddhA, hiMsagA ajiiNdiyaa| avabhacAriNo vAlA, imaM vayaNamabyavI // 5 // dIpa anukrama [362] A 5%85%20-%2-% E SamEditatonmumational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~216 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 6 // dIpa anukrama [365 ] uttarAdhya. bRhadvRttiH ||358|| [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||6|| adhyayanaM [12], niryuktiH [327...] kare AgacchaI dittaruve ?, kAle vikarAle phukanAse / omacelae supisAyabhUe, saMkarasaM parihariya kaMThe // 6 // jAtimado-jAtidappoM yaduta brAhmaNA vayamiti tena pratistabdhAH pAThAntarataH pratibaddhA yA ye te tathA, 'hiMsakAH' prANyupamaI kAriNaH 'ajitendriyA' na vazIkRtasparzanAdayo'ta evAtrasa-maithunaM taccarituM -AsevituM zIlaM dhammoM vA yeSAM te'mI abrahmacAriNo, varNyate hi tanmate maithunamapi - 'dhamrmmArtha putrakAmasya, khadAreSvadhikAriNaH / RtukAle vidhAnena, tatra doSo na vidyate // 1 // ' tathA 'aputrasya gatirnAstItyAdi, ata eva vAlA iva bAlakrIDitAnukAriSyagnihotrAdiSu tatpravRtteH uktaM hi kenacid-"agnihotrAdikaM karma, bAlakrIDeti lakSyate" IdRzAste kimityAha-'idaM' vakSyamANalakSaNaM 'vacanaM' cacaH 'abbavitti AryatvAdvacanavyatyayena abruvan--uktavantaH / kiM tadityAha'kayare'tti kataraH, ekArastu prAkRtatvAt, tathA ca talakSaNaM 'e hoti ayAraMte' ityAdi, evamanyatrApi, Agacchati - AyAti, paThyate ca-'ko re Agacchai' tti, te hyanyo'nyamAhuH ko'yamIdRk 're' iti laghorAmantraNaM sAkSepavacaneSu ca dRzyate, 'ditsarUve 'ti dIsaM rUpamasyeti dIptarUpaH, dIptavacanaM tvatibIbhatsopalakSakam, atyantadAhiSu sphoTakeSu zItalakavyapadezayat, vikRtatayA vA durdarzamiti dIsamitra dIsamucyate, kAlo varNato vikarAlo danturatAdinA bhayAnakaH pizAcayat sa eva vikarAlakaH, 'phoka' tti dezIpadaM, tatazca phokA agre sthUlonnatA ca nAsA'syeti phoka - For Parsons Private Onl harikezI yamadhyaya ~217~ nam. 12 // 258 // janetary org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [12], mUlaM [--] / gAthA ||6|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||6|| CRACK nAsaH, avamAni-asArANi laghutvajIrNatvAdinA celAni-vastrANyasyetyavamacelakaH, pAMzunA-rajasA pizAcavaddhato-jAtaH pAMzupizAcabhUtaH, gamakatvAtsamAsaH, pizAco hi laukikAnAM dIrghazmazrunakharomA punazca pAMzubhiH samavidhvasta iSTaH, tataH so'pi niSparikarmatayA rajodigdhadehatayA caivamucyate, 'saMkare ti saGkaraH, sa ceha prastAvAttRNabhasmagomayAgArAdimIlaka ukkaruDiketiyAvat tatra duSyaM-vastraM saGkaraduSyaM, tatra hi yadatyantanikRSTaM nirupayogi tallokairutsRjyate, tatastatprAyamanyadapi tathoktaM, yadvA ujjhitadharmakamevAsau gRhNAtItyevamabhidhAnaM, 'parihariyatti parivRttya, nikSipyetyarthaH, ka ?-'kaNThe' gale, sa hyanikSiptopakaraNa iti svamupadhimupAdAyaiva bhrAmyati, atra kaNThaikapAvaiH kaNTazabda iti kaNThe parivRttyetyucyata iti sUtradvayArthaH / itthaM dUrAdAgacchannuktaH, sannikRSTaM cainaM kimUcurityAha kayare tuma iya adaMsaNijje?, kAe va AsA ihmaago'si?| omacelagA paMsupisAyabhUyA, gaccha kkhalAhi kimihaM Thio'si // 7 // katarastvaM, pAThAntarazca-kore tvam , adhikSepe rezabdaH 'itI' sevamadarzanIyo-draSTumanahaH, 'kayA vA' kiMrUpayA vA ?, 8/ AsA ihamAgao'sitti 'acAM sandhilopau bahula'mitivacanAdekAralopo, makArazcAgamikaH, tata AzayAhavAJchayA 'iha' asminyajJapaTTake AgataH-prApto'si-bhavasi, avamacelakaH pAMsupizAcabhUta iti ca prAgvat, punarahai|nayorupAdAnamatyantAdhikSepadarzanArtha, gaccha-pratraja, prakramAdito yajJavATakAt, 'khalAhitti dezIpadamapasaretyasyArthe dIpa anukrama [365] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~218~ Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||7|| niyukti: [327...] bRhadvRttiH // 359 // prata sUtrAMka uttarAdhya. varttate, tato'yamarthaH-asmadRSTipathAdapasara, tathA kimiha sthito'si tvaM ?, naiveha tvayA sthAtavyamiti bhAva iti | hrikeshii| sUtrArthaH // evamadhikSipte'pi tasmin munI prazamaparatayA kiJcidapyajalpati tatsAnnidhyakArI gaNDItindukayakSo yada yamadhyayaceSTata tadAhajakkho tahiM tiduparukkhavAsI, aNukaMpao tassa mahAmuNirasa / nam. 12 pacchAyaittA niyagaM sarIraM, imAI vayaNAI udAharitthA // 8 // yakSo-pyantaravizeSaH, tasmin abasara iti gamyate, tinduko nAma vRkSastadvAsI, tathA ca sampradAyA-tassa tidugavaNassa majjhe mahaMto tidugarukkho, tahiM so vasati, tasseva heTThA ceiyaM, jattha so sAhU ciTThati / 'aNukaM-13 patti anuzabdo'nurUpArthe tatazcAnurUpaM kampate-ceSTata ityanukampaka:-anurUpakriyApravRttiH, kassetsAha-'tasya' harikezavalasya 'mahAmuneH' prazasthatapakhinaH 'pracchAdha' prakarSaNAtya nijakam-AtmIyaM zarIraM, ko'bhiprAyaH ?-tapa- khizarIra evAvizya skhayamanupalakSyaH sannimAni-vakSyamANAni 'vacanAni' vAMsi 'udAharitya'tti udAhArSIdudAhatavAnityarthaH, iti sUtrArthaH / / kAni punastAni !, ityAha | // 359 // samaNo ahaM saMjau baMbhayArI, virao dhnnpynnprigghaao| parappavittassa u bhikkhakAle, annassa aTThA ihamAgaomi // 9 // 2-58-52-53-52-5352-5*-%AR ||7|| dIpa anukrama [366] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~219 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 10 // dIpa anukrama [369] Jan Education intemation [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||10|| niryuktiH [327...] adhyayanaM [12], viyarija khajjai bhujaI ya, annaM panUyaM bhavayANameyaM / jANAhi me jAyaNajIviNutti, sesAvasesaM lahao tavassI // 10 // zramaNo-muniH 'ahamityAtmanirdezaH, kimabhidhAnata evetyAzaGkayAha- samyag yataH saMyataH - asadvyApArebhya uparataH, ata eva ca brahmacArI brahmacaryavAn, tathA virato nivRttaH, kuto ?-dhanaM ca pacanaM ca parigrahazca dhanapacanaparigrahamiti samAhAraH tasmAt, tatra dhanaM catuSpadAdi pacanamAhAraniSpAdanaM parigraho dravyAdiSu mUrcchA, ata eva ca parasmai pravRttaMparaiH khArtha niSpAditatvena parapravRttaM tasya turavadhAraNe, tataH parapravRttasyaiva, na tu madarthaM sAdhitasyeti bhAvaH, 'bhikSAkAle' bhikSAprastAve, kadAcidakAlo'yaM brUyAdityevamuktaM, 'annasya' azanasya 'aTu'tti sUtratvAdarthAya bhojanArthamiti bhAvaH, 'iha' asmin yajJavATake Agato'smi, anena yaduktaM-katara tvaM kimihAgato'si ?, tatprativacanamuktam, evamukte ca te kadAcidabhidadhyuH - neha kiJcit kasmaiciddIyate na vA deyamastyata Aha- 'vitIryate' dIyate dInAnAthA| dibhyaH khAdyate khaNDakhAdyAdi, bhujyate ca bhaktasUpAdi, adyata ityannaM sa sarvamapi sAmAnyenocyate, tadapyalpameva svAdata Aha-'prabhUtaM' bahu prabhUtamapi parakIyameva syAt, ata Aha- 'bhaktAM' yuSmAkameva sambandhi 'etaditi pratyakSaM, tathA ca 'jAnIta' avagacchata 'me'tti sUtratvAnmAM 'jAyaNajIviNoti yAcanena jIvanaM prANadhAraNamasyeti yAcana For Parana Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~220~ Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||10|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||10|| uttarAdhya. jIvanaM, ArSatvAdikAraH, paThyate ca-'jAyaNajIvaNotti, itizabdaH svarUpaparAmarzakaH, tata evaMkharUpaM, yatazcaivamato harikezI * mahyamapi dadadhvamiti bhAvaH, kadAcidutkRSTamevAsau yAcata iti teSAmAzayaH syAdata Aha, athavA jAnIta mAM yAcabRhadvRttiH yamadhyayanajIvinaM-yAcanena jIvanazIlaM, dvitIyArthe SaSThI, pAThAntare tu prathamA, 'itI'tyasmAddhetoH, kimityAha-zeSAvazeSamuddharitasyApyuddharitam , antaprAntamityarthaH, labhatAM prApnotu, tapakhI-yatirAko vA bhavadabhiprAyeNa, anenAtmAnaM nam. 12 nirzitIti sUtradvayArthaH / evaM yakSeNokte yajJavATavAsinaH prAhu: uvakkhaI bhoyaNa mAhaNANaM, attaTTiyaM siddhamihegapakkhaM / na U vayaM erisamannapANaM, dAhAmu tujhaM kimihaM Thio'si // 11 // 'upaskRtaM' lavaNavesavArAdisaMskRtaM bhoyaNa'tti bhojanaM mAhanAnAM-brAhmaNAnAM Atmano'rthaH AtmArthastasmin |bhavamAtmArthikaM, brAhmaNairapyAtmanaiva bhojyaM na tyanyasmai deyaM, kimiti ?, yataH siddhaM-niSpannaM 'iha' asmin yajJe ekaH tApakSo-brAhmaNalakSaNo yasya tadekapakSaM, kimuktaM bhavati ?-yadasminnapaskriyate na tabrAhmaNavyatiriktAyAnyasmai diiyte,||360|| vizeSatastu zudrAya, yata uktam-"na zadrAya matiM dadyAnocchiSTaM na haviH kRtam / na cAsyopadized dharma, na cAsya | vratamAdizet // 1 // " yatazcaivamato 'na tu' naiva vayamIrazamuktarUpaM annaM ca-odanAdi pAnaM ca-drAkSApAnAdya-18I dIpa anukrama [369] Furammarwata tiwand mariangtaram.org pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~221 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [12], mUlaM [-1 / gAthA ||11|| niyukti: [327...] - prata sUtrAMka ||12|| - pAnaM 'dAhAmo ti dAsyAmaH 'tujhaM ti tubhyaM, kimiha sthito'si / , naivehAvasthitAvapi tava kiJciditi bhAva iti / sUtrArthaH // yakSa Aha thalesu bIyAI vayaMti kAsayA, taheva nimnesu ya aasNsaae| epAi saddhAi dalAha majalaM, ArAhae puNNamiNaM khu khittaM // 12 // 'sthaleSu' jalAvasthitivirahiteSUcabhUbhAgeSu 'vIjAni' godhUmazAlyAdIni 'vapanti' ropayanti 'kAsaga'tti karSakAH kRSIvalAH, 'tathaiva' yathocasthalepyevameva 'nimneSu ca'nIcabhUbhAgeSu ca 'AsasAe'tti AzaMsayA-yadyatyantapravarSaNaM bhASi* tadA sthaleSu phalAvAptirathAnyathA tadA nisragvityevamabhilASAtmikayA, etayetayA-etadupamayA, ko'theM: 1-ukta-17 rUpakakAsAtulyayA 'zraddhayA vAgchayA 'dalAha'tti dadadhvaM mAM. kimaktaM bhavati -yadyapi bhavatAM nijhopamatva-4 buddhirAtmani mayi tu sthalatulyatAdhIH tathApi madhamapi dAtumucitam , atha svAdU-evaM datte'pi na phalAvAptirityAha-ArAhae puNNamiNaM khu'tti khuzabdasyAvadhAraNArthasya bhinnakramatvAdArAdhayedeva-samantAtsAdhayedeva, nAnAnyathAbhAvaH, 'puNyaM' zubhamidaM-paridRzyamAnaM kSetramiva kSetra puNyazasyaprarohahetutayA, AtmAnameva pAtrabhUtamevamAha, paThyate / ca-'ArAhagA hohima puNNakhetta'nti ArAdhakA-AvarjakA gamyamAnatvAtpuNyasya bhavata, anena dAnaphalamAha, kuta etadityAha-idaM puNyakSetraM-puNyaprAptihetuH kSetraM yata iti gamyate, iti sUtrArthaH // yakSavacanAnantaraM ta idamAhuH -- dIpa anukrama [371] SamEducatimotimatent For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~222 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [372] uttarAdhya. vRhadvRttiH // 362 // Education t [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||13|| adhyayanaM [12], niryuktiH [327...] vittANi ahaM viyANi loe, jahiM pakinnA viruti puNNA / je mAhaNA jAivijjovaveyA, tAI tu khisAI supesalAI // 13 // 'kSetrANI 'ti kSetropamAna pAtrANyasmAkaM 'viditAni' jJAtAni, vartanta iti gamyate, 'loke' jagati 'jahiM'ti vacanavyatyayAdyeSu kSetreSu prakIrNAnIva prakIrNAni - dattAnyazanAdIni 'virohanti' janmAntaropasthAnataH prAdurbhavanti 'pUrNAni ' samastAni, na tu tathAvidhadoSasadbhAvataH kAnicideva, syAdetad ahamapi tanmadhyavasyaivetyAzaGkayAha-ye / 'brAhmaNA' dvijAH, te'pi na nAmata eva, kintu jAtizva-trAhmaNajAtirUpA vidyA ca - caturddazavidyAsthAnAtmikA tAbhyAm 'uvaveya'tti upetA-anyitA jAtividyopetAH, 'tAiM tu'ti tAnyeva kSetrANi 'supesalANi'tti supezalaM nAma zobhanaM prItikaraM vA iti vRddhAH, tatazca superAlAni - zobhanAni prItikarANi vA, na tu bhavAdRzAni zUdrajAtIni zUdrajAtitvAdeva vedAdividyA vahiSkRtAnIti, yata uktam -- "samamatrotriye dAnaM dviguNaM brAhmaNatruve / | sahasraguNamAcArye, anantaM vedapArage // 1 // " iti sUtrArthaH // yakSa uvAca - koho ya mANo ya vaho ya jesiM, mosaM adattaM ca pariggahaM ca / te mAhaNA jAivijjAvihINA, tAI tu khittAI supAvayAI // 14 // 'ater' ropaH 'arta' garvaH cazabdAnmAyAlobhau ca 'vadhazca' prANighAto 'yeSA' miti prakramAdbhavatAM For Parana Prate ente harikezI yamadhyaya nam. 12 ~223~ // 361 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||14|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||14|| brAhmaNAnAM 'mosaM'ti mRSA-alIkabhASaNaM 'adattaM ti pade'pi padaikadezasya darzanAtsatyabhAmA sasetivat adapattAdAnamuktaM, cazabdAnmaithunaM, 'parigrahazca' gobhUmyAdisvIkAraH, astIti sarvatra gamyate, 'te' iti krodhAdhupetA yUyaM brAhmaNA jAtividyAbhyAM vihInA-rahitA jAtividyAvihInAH, kriyAkarmavibhAgena hi cAturvarNyavyavasthA, yata / uktam-"ekavarNamidaM sarva, pUrvamAsIdhudhiSThira ! kriyAkarmavibhAgena, cAturvarNya vyavasthitam // 1 // brAhmaNo brahma-4 caryeNa, yathA zilpena zilpikaH / anyathA nAmamAtra sthAdindragopakakITavat // 2 // " na caivaMvidhakriyA brahmaca-8 tmikA kopAyupetepu tattvataH sambhayatyato na tAvajAtisambhavaH, tathA vidyApi sacchAsvAtmikA, sacchAstreSu ca / sarveSvahiMsAdipaJcakameva vAcyaM, yata uktam-"paJcaitAni pavitrANi, sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsA satyamasteyaM, tyAgo maithunavarjanam // 1 // " tadyuktatvaM ca tattajjJAnAdeva bhavati, jJAnasa tu viratiH phalaM rAgAdhabhAvazca, yata uktam WI-"tajjJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgagaNaH / tamasaH kuto'sti ? zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // 1 // " na caivamanyAdyArambhiSu kopAdimatsu ca bhavatsu virate rAgAdhabhAvasya ca sambhavo'sti, na ca nizcayanayamatena phalara18 hitaM vastu sat , tathA ca nizcayo yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthasadityAha, tataH sthitametat-'tAI tu'tti turavidhAraNe bhinnakramazca, tatazca tAni bhavadviditAni brAhmaNalakSaNAni kSetrANi supApakAnyeva, na tu supezalAni, dIpa anukrama [373] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~224 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||15|| niyukti: [327...] yamadhyaya. prata sUtrAMka ||15|| uttarAdhya. krodhAdyupetatvenAtizayapApahetutvAditi sUtrArthaH // kadAcitte vadeyuH-vedavidyAvido vayamata eva ca bAbaNajAtayaINpAzita sUtra harikezItatkathaM jAtividyAvihInA ityuktavAnasIyAhabRhadvRttiH tubhittha bho! bhAraharA girANaM, aTuM na yANAha ahija vee| // 36 // uccAvayAI muNiNo caraMti, tAI tu khittAI supesalAI // 15 // nam-12 yUyamatreti-loke 'bho' ityAmavaNe bhAraM dharantIti bhAradharAH, pAThAntarato vA-'bhAravahA' vA, kAsAM ?-girA | divAcA,prakramAdvedasambandhinInAm , iha ca bhArastAsAM bhUyastvameva, kimiti bhAradharA bhAravahA veti ucyate, yato'yam-18 abhidheyaM na jAnItha-nAvabudhyadhve / , 'ahija'tti apergamyamAnatvAdadhItyApi 'vedAn' RgvedAdIn , tathAhi-'AtmA dAvA rejJAtavyo mantavyo nididhyAsitavyaH" tathA "karmabhirmRtyumRSayo niSeduH, prajAvanto draviNamanvicchamAnAH, athAparaM karmabhyo'mRtatvamAnazuH,-pareNa nAkaM nihitaM guhAyAM, vibhAjate yadyatayo vizanti / vedAhamenaM puruSaM mahAntaM, tameva viditvA amRtatvameti // 1 // nAnyaH panthAH ayanAye' tyAdivacanAnAM yadyarthavettAraH syustatkimitthaM yAgAdi kurSIran ?, tatastattvato vedavidyAvido bhavanto na bhavanti, tatkathaM jAtividyAsampannatvena kSetrabhUtAH syuHzA kAni tarhi bhavadabhiprAyeNa kSetrANItyAha-'uccAvayAIti uccAvacAni-uttamAdhamAni munayazcaranti-bhikSAnimittaM / pApayaTAnta gRhANa, ye iti gamyate, na tu bhavanta iva pacanAdyArambhapravRttayaH, ta eva paramArthato vedArtha vidanti, tatrApi dIpa anukrama [374] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~225 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||16|| niyukti : [327...] prata sUtrAMka ||16|| bhaikSavRttereva samarthitatvAt , tathA ca vedAnuvAdinaH-"cared mAdhukarI vRttimapi mlecchakulAdapi / ekAnaM naiva mujIta, bRhaspatisamAdapi // 1 // " yadivoccAvacAni-vikRSTAvikRSTatayA nAnAvidhAni, tapAMsIti gamyate, uccavratAni vA zeSatratApekSayA mahApratAni ye munayazcaranti-Asevante, na tu yUyamivAjitendriyA azIlA vA, tAnyeva munilakSagAni kSetrANi supezalAnIti prAgvaditi sUtrArthaH / itthamadhyAparka yakSeNa nirmukhIkRtamavalokya tacchAtrAH prAhuH ajjhAvayANaM paDikUlabhAsI, pabhAsase ki sagAsi ahN| avi evaM viNassau annapANaM, na ya NaM dAhAmu tumaM niyaMThA ! // 16 // __ adhyApayanti-pAThayantItyadhyApakAH-upAdhyAyAsteSAM pratikUla-pratilomaM bhASate vaktItyevaMzIlaH pratikUlabhASI|3| san prakarSaNa bhASase-bhUpe prabhASase, kimiti kSepe, 'carityakSamAyAM, tatazca dhim bhavantaM na vayaM kSamAmahe yaditya bhavAn brUte sakAze-samIpe 'amha'ti asmAkam , apiH sambhAvanAyA, 'etat' paridRzyamAnaM 'vinazyatu' kathita-|| tyAdinA kharUpahAnimApnotu 'annapAnam' odanakAdhikAdi, 'naca' naiva 'Na'miti vAkyAlaGkAre 'dAhAmuttidAsyA-18 mastava he nirgrantha !-niSkiJcana !, gurupratyanIko hi bhavAn, anyathA tu kadAcidanukampayA kiJcidantaprAntAdi dadyAmo'pIti bhAva iti sUtrArthaH / yakSa Aha dIpa anukrama [375] Samsairatnmifinatana For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~226 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||17|| niyukti: [327...] PCS prata sUtrAMka ||17|| uttarAdhyasamiIhiM majasaM susamAhiyassa, guttIhi guttassa jiiNdiyss| harikezIbRhadvRttiH jai me na dAhitya ahesaNija, kimaja jannANa labhittha laabhN?||17|| ymdhyss||36|| 18 samitibhiH-ryAsamityAdibhirmahyaM suSTu samAhitAya-samAdhimate susamAhitAya guptibhiH-manoguptyAdibhirguptAya | *nam. 12 jitendriyAyeti ca prAgvat, sarvatra ca caturthyarthe SaSThI, 'yadI tyabhyupagame 'meM mahyaM 'majhatItyasya vyavahitatvAt 4 kriyA prati punarupAdAnamaduSTameva 'na dAspatha' na vitariSyatha, 'athe'tyupanyAse Anantarye vA, 'epaNIyam' epaNAvizuddhamannAdikaM, kiM na kiJcidityarthaH, 'aja'tti adya ye yajJAsteSAmidAnImArabdhayajJAnAM, yadvA 'ajati he AyauM ! yajJAnAM 'labhityatti sUtratvAllapsyadhve-prApsyadhvaM 'lAbha' puNyaprAptirUpaM, pAtradAnAdeva hi viziSTapuNyAvAptiH, anyatra tu tathAvidhaphalAbhAvena dIyamAnasya hAnireva, uktaM hi-"dadhimadhughRtAnyapAtre kSisAni yathA''zu nAzamupayAnti / evamapAtre dattAni kevalaM nAzamupayAntI // 1 // " ti sUtrArthaH / itthaM tenokte yadadhyApakapradhAna Aha taducyate ke ittha khattA uvajoiyA vA, ajjhAvayA vA saha khaMDiehiM / evaM khu daMDeNa phaleNa haMtA, kaMThami ghisUNa khalijja jo NaM // 18 // ke 'atre'tyetasmin sthAne 'kSatrAH' kSatriyajAtayo varNasaGkarotpannA vA tatkarmaniyuktAH 'uvajoiya'tti jyotiSaH dIpa anukrama [376] W // 36 // SamEducatm international Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~227 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||18|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||18|| ke samIpe ye ta upajyotiSasta evopajyotiSkAH-agnisamIpavarttino mahAnasikA Rtvijo vA 'adhyApakAH' pAThakAH, te vA ubhayatra vA vikalpe 'saheti yuktAH, kaiH ?-'khaNDikaiH' chAtraiH, ye kimityAha-ena' zravaNakaM 'daNDena' vaMzayadhyAdinA 'phalena' billAdinA 'hate'ti hatvA-tADayitvA yahA 'daNDeneti kUparAbhighAtena 'phalena' ca hai muSTiprahAreNeti vRddhAH, tatazca 'kaNThe' gale 'gRhItvA' upAdAya 'khaleja'tti skhalayeyuH-niSkAzayeyuH, 'yoti vacanavyatyayAye ityametadabhighAte niSkAzane vA zakkAH, 'Namiti vAkyAlaGkAre iti sUtrArthaH // atrAntare yadabhUtvadAha ajjhAvayANaM vayaNaM suNittA, uddhAiyA tattha baha kumaaraa| daMDehi vittehiM kasehi~ ceva, samAgayA taM isi tAlayaMti // 19 // adhyApakAnAm-upAdhyAyAnAm, ekatve'pi pUjyatvAbahuvacanaM, 'vacanam' uktarUpaM 'zrutvA' AkarNya 'uddhAvitA di vegena prasRtAH 'tatra' yatrAsI munistiSThati 'bahavaH' prabhUtAH 'kumArA' dvitIyavayovarttinazchAtrAdaya iti gamyate, te hi krIDanakaparA ityaho kIDanakamAgatamiti rabhasato 'daNDaiH' vaMzayaSTayAdibhitraiH-jalajavaMzAtmakaH 'kazaiH' vadhra vikAraH, caH samuccaye, eveti pUraNe, 'samAgatAH' samprAptA militA vA tamRSi-muni 'tADayanti' pranti, sarvatra 18 vartamAnanirdezaH prAgvat iti sUtrArthaH // asmiMzvAvasare dIpa anukrama [377] MEditUNT For Pro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~228~ Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||20|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||20|| uttarAdhya. raNo tahiM kosaliyassa dhUyA, bhaddatti nAmeNa annidiyNgii| harikezItaM pAsiyA saMjaya hammamANaM, kuddhe kumAre parinizvavei // 20 // vRdRttiH 'rAjJoM nRpatestatra-yajJavATe kozalAyAM bhavaH kauzalikastasya 'dhUya'tti duhitA bhadreti 'nAnA'abhidhAnena / ymdhyy||36|| 13 aninditAGgI' kalyANazarIrA 'ta' harikezavalaM 'pAsiya'tti dRSTvA 'saJjaya'tti saMyataM tasyAmapyavasthAyAM hiMsAdeH nam. samyaguparataM 'hanyamAnaM daNDAdimistAbyamAnaM 'kuddhAn' kopavataH 'kumArAn' uktarUpAn 'parinirdhApayati' kopA-2 nividhyApanAt samantAt zItIkaroti upazamayatItiyAvaditi sUtrArthaH // sA ca tAn parinirvApayantI tasya / mAhAtmyamatiniHspRhatAM cAha devAbhiogeNa nioieNaM, dinnA mu raNNA maNasA na jhaayaa| nariMdadeviMda'bhivaMdieNaM, jeNAmi vaMtA isiNA sa eso||21|| eso hu so uggatavo mahappA, jiiMdio saMjaoM bNbhyaarii| jo me tayA nicchaI dijamANI, piuNA sayaM kosalieNa rapaNA // 22 // | // 26 // mahAjaso esa mahANubhAgo, ghoraghao ghorprkmoy| mA evaM hIlaha ahIlaNijaM, mA sabve teeNa bhe nidahijA // 23 // dIpa anukrama [379] 44SSES SamEducatonintamaront Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~229 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||21 -23|| dIpa anukrama [380 -382] Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [12], mUlaM [--] / gAthA ||21-23 || niryukti: [327...] devasya - amarasyAbhiyogo - balAtkAro devAbhiyogastena 'niyojitena' vyApAritena na tvapriyetikRtvA 'dinnA mutti dattA'smi, ahaM yasmai iti gamyate, dattA ca kena ?- rAjJA-prakramAtkauzalikena, tathApi 'maNasa'tti apergamyamAnatvAnmanasA'pi - cittenApi 'na dhyAtA' na cintitA nAbhilaSitetiyAvat, prakramAdetena muninA, kIdRzena ?narendrAzca nRpatayo devendrAztha - zakrAdayo narendradevendrAstairabhi - Abhimukhyena vanditaH - stuto narendradevendrAbhivanditastena, anabhidhyAtA'pi nRpoparodhataH svIkRtA syAdata Aha-yenAsmyahaM 'vAntA' tyaktA 'RSiNA' muninA, sa eSa yuSmAbhiryaH kadarthayitumArabdhaH, tato na kadarthayitumucita iti bhAvaH, punarimamevArtha samarthayitumAha-'eso hu sotti, eSa eva sa na manAgapyatra saMzayaH, umra - utkaTaM dAruNaM vA karmmazatrUn prati tapaH - anazanAdyasyeti ugratapAH, ata eva mahAn prazasyo viziSTavIryollAsata AtmA asyeti mahAtmA, jitendriyaH saMyato ( graM0 9000 ) brahmacArI ca prAgvat sa iti ka ? ityAha-yo 'mi'ti mAM 'tadA' tasmin vivakSitasamaye 'necchati' nAbhilapati 'dIyamAnAM' nisRjyamAnAM kena ?- 'pitrA' janakena 'svayaM' AtmanA, na tu pradhAnapreSaNAdinA, tenApi kIdRzA 1kauzalikena rAjJA, na tvitarajanasAdhAraNena, tadanena vibhUtAvapi niHspRhatvamuktaM, punastanmAhAtmyamAha-- 'mahAyasA' aparimitakIrttiH 'epa' pratyakSo munirmahAnubhAgaH -- atizayAcintyazaktiH, pAThAntarato mahAnubhAvo bA, tatra cAnubhAvaH - zApAnugrahasAmarthyaM, 'ghoratrato' dhRtAtyantadurddharamahAvrataH 'ghoraparAkramazca' kaSAyAdijayaM prati rau For Parana Privat org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~230~ Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-1 / gAthA ||21-23|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka // 26 // ||21 -23|| uttarAdhya. drasAmadhyoM, yato'yamIka tataH kimityAha-mA' iti niSedhe 'ena' yati 'hIlayata' avadhUtaM pazyata 'ahIla- harikezInIyam' avajJAtumanucitaM, kimityata Aha-mA sarvAn-samastAMstejasA-tapomAhAtmyena 'bhe' bhavato nirdhAkSId yamadhyaya4A bhasmasAtkArSId , ayaM hi hIlito yadi kadAcidrupyettadA saMgha bhasmasAdeva kuryAditi bhAva iti sUtratrayArthaH // atrAntare mA bhUdetasyA vacanaM mRSeti yadyakSaH kRtavAMstadAha nam. 12 eyAI tIse vayaNAI sucA, pattIi bhahAi sbhaasiyaa| isissa veyAvaDiyaTTayAe, jakkhA kumAre viNivArayati // 24 // te ghorarUvA Thia aMtalikkhe, asurA tarhi taM jaNaM taalyNti| te bhinnadehe ruhiraM vamaMte, pAsittu bhaddA iNamAhu bhujo // 25 // 'etAni' anantaroktAni 'tasyAH' anantaroktAyAH 'vacanAni' bhASitAni 'zrutvA' nizamya 'palyAH' yajJavATakAprAdhipateH somadevapurohitasya, tasyaiva vA muneriti gamyate, 'bhadrAyA' bhadrAbhidhAnAyAH subhASitAni' sUktAni vaca nAnIti yojyate, RSeH-tasyaiva tapakhinaH 'veyAvaDiyaThThayAe'tti sUtratvAdvaiyAvRttyArthametat prtyniiknivaarnnlkssnne||||65|| prayojane vyAvRttA bhavAma ityevamartha yakSAH, yakSaparivArasya bahutvAt bahuvacanaM, kumArAn prakramAttAnevopahantRRn 'vinipAtayanti' vividhaM nitarAM pAtayanti-bhUmau vilolayanti, paThyate ca-'viNivArayatitti vizeSeNopahati dIpa anukrama [380-382] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~231 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |24 -25|| dIpa anukrama [383 -384] Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [12], mUlaM [--] / gAthA ||24-25|| niryukti: [327...] kurvato nirAkurvanti, tathA 'te' iti yakSAH 'ghorarUpA' raudrAkAradhAriNaH 'Thiya'tti sthitAH 'antarikSe' AkAze 'asurA' AsurabhAvAnvitatvAt ta eva yakSAH 'tasmin' yajJavATe 'tam' upasargakAriNaM 'janaM' chAtralokaM 'tADayanti' nanti, tatastAn kumArAn bhinnA vidAritAH prakramA yakSaprahArairdehAH-zarIrANi yeSAM te bhinnadehAstAn rudhiraM zoNitaM vamataH- udvirataH 'pAsitta'tti dRSTvA 'bhadrA' saiva kauzalikarAjaduhitA 'idaM' vakSyamANaM 'Ahu' ti vacanavyatyayenAhabrUte 'bhUyaH' punariti sUtradvayArthaH // kiM tadityAha - giriM nahiM khaNaha, ayaM daMtehiM khAyaha / jAyateyaM pAyehiM haNaha je bhikkhu avamana // 26 // AsIbiso jaggatavo mahesI, ghoravyao ghoraparakkamo y| agaNiM va pakvaMda payaMgaseNA, je bhikkhu bhaktakAle baheha sIseNa evaM saraNaM veha, samAgayA sabvajaNeNa tumhe / jai icchaha jIviyaM vA dhaNaM vA, logaMpi eso kuvio DahijjA // 28 // 'giriM' parvataM 'nakhaiH' kararuhaiH 'khanatha' vidArayatha, iha ca mukhyakhanana kriyAdyasambhavAdivavatimantareNApyupamArtho gamyate, tatazca khanatheva khanatha, 'ayo' lohaM 'dantaiH' dazanaiH khAdatheva khAdatha, jAtatejasam - amiM pAdaiH caraNairhatheva hatha, tADayathetyarthaH, ye vayaM kiM kurmaH ityAha-ye yUyaM bhikSu prakramAdenaM 'avamannaha'tti avamanyadhye- avadhIrayatha, anarthaphalatvAt bhikSvapamAnasyeti bhAvaH, kathamidamityAha - Asyo - daMSTrAstAsu viSamasyetyAsIviSaH --AsIvipalabdhi For Parana Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 232~ Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||26-28|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||26 -28|| uttarAdhya. mAn, zApAnugrahasamartha ityarthaH, yadvA AsIviSa iva AsIviSaH, yathA hi tamatyantamavajAnAno mRtyumeSApnoti harikezI evamenamapi munimavamanyamAnAnAmavazyaM bhAvi maraNamityAzayaH, kutaH punarayamevaMvidho ?, yataH-ugratapAH prAgvat , bRhadvRttiH yamadhyaya'mahesitti mahAna-bRhan zeSakhargAdyapekSayA mokSastamicchati-abhilapatIti mahadeSI maharSiA , ghoratrato ghor||36|| parAkramazca pUrvavat , yatazcaivamataH 'agaNi vatti agniM-jvalanaM, vAzabda ivArtho bhinnakramazca, tataH 'pakkhaMda'tti praska- nam.12 ndatheva-AkrAmatheva, keva ?-pataMgaseNa'tti upamArthasya gamyamAnatvAtpataGgAnAM-zalabhAnA seneva senA-mahatI santatiH pataGgasenA tadvat , yathA hi asau tatra nipatantyAzu pAtamAmotyevaM bhavanto'pIti bhAvaH, ye yUyamanukampitaM | bhikSu bhikSukaM 'bhaktakAle' bhojanasamaye, tatra dInAdevazyaM deyamiti ziSTasamayo yUyaM tu na kevalaM na yacchata kintu / tatrApi 'vadhaha'tti vidhyatha-tADayatha, ayamAzayo-yato'yamAsIviSAdivizeSaNAnvito munirato girinakhakhananAdiprAyameva yadenaM bhaktakAle'pi bhakkArthinamitthaM vidhyatha / atha khakRtyopadezamAha-'zIrSaNa' zirasA 'enaM' muni 'zaraNArtha rakSaNArthamAzrayamupeta-abhyupagacchata, kimuktaM bhavati ?-ziraHpraNAmapUrvakamayamevAsmAkaM zaraNamiti prapadyadhvaM, 'samAgatAH' sammilitAH 'sarvajanena' samastalokena, sahAthai tRtIyA. 'yayaM bhavanto. yadIcchata-abhilapata 'jIvi- 366 // mAtaM' prANadhAraNAtmakaM dhanaM vA dravyaM, na tasmin kupite jIvitavyAdirakSAkSamamanyaccharaNamasti, kimityevamata Aha|'lokamapi' bhuvanamapyeSa kupitaH-kruddho 'daheda' bhasmasAtkuryAt , tathA ca vAcaka:-"kalpAntomAnalavatprajvalana / 1900 dIpa anukrama [385 -387] SamEducatimotimatent womjangtaram.orm pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~233~ Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-1 / gAthA ||26-28|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||26 -28|| tejasaikatasteSAm // 1 // " tathA laukikA apyAhuH-"na tat dUraM yadatheSu, yavAgnI yaca mArute / thiye ca rudhiraprAse, sAdhau ca kRtanizcaye // 1 // " iti sUtratrayArthaH // samprati tatpatistAn yAdRzAn dadarza dRSTvA ca yadaceSTata tadAha avaheDiyapiTTisauttamaMge, pasAriyAbAhuakammaciTTe / nimbheriyacche kahiraM varmate, uhuMmuhe niggayajIhanise // 29 // te pAsiyA khaMDiya kaTThabhUe, vimaNo visanno aha mAhaNo so| isiM pasAera sabhAriyAo, hIlaM ca niMdaM ca khamAha bhate // 30 // 'ave'tyadho 'heDiya'si heThitAni-bAdhitAni. kimuktaM bhavati ?-adhonAmitAni, paThanti ca 'AyaDie'tti tatra sUtratvAdavakoTitAni-adhastAdAmoTitAni 'paTTi 'tti pRSThaM yAvat tadabhimukhaM vA santi-zobhanAnyuttamAGgAni yeSAM te ayaddeThitapRSThasaduttamAkAH avakoTitapRSThasaduttamAjhauvA, prAgyanmadhyapadalopI samAsastAn, 'pasAriyAvAhu-14 akammaciTTha'tti prasAritA-viralIkRtA vAhavo-bhujA yairyeSAM vA te tathA tataste ca te akarmaceSTAzca-avidyamAnakarmahetubyApAratayA prasAritavADakarmaceSTAstAn , yadvA kriyanta iti karmANi-agnau samitprakSepaNAdIni tadvipayA ceSTA karmaceSTeha gRhyate, 'nimbheriya'tti prasAritAnyakSINi-locanAni yeSAM te tathoktAstAn , rudhiraM bamadaudgirat 'uhaMmuha'tti UrdhvamukhAn-unmukhIbhUtavAn , ata eva nirgatAni-niHsRtAni jitAzca pratItA netrANi dIpa anukrama [385 -387] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~234 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||29-30|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka // 29 -30|| ca-nayanAni jihvAnetrANi yeSAM te tathA tAn , 'tAnityuktarUpAn 'dRSTvA' avalokya 'khaMDiya'tti ArSatvAtsupo / harikezIluki khaNDikAn-chAtrAn kASThabhUtAn-atyantanizceSTatayA kASThopamA vigatamiva vigataM manaH-cittamasyeti vimanAH, yamadhyayavipaNNaH kathamamI pravaNIbhaviSyantIti cintayA vyAkulitaH 'atheti darzanAnantaraM 'brAhmaNo'dvijAtiH 'sa' iti / // 367 // 18 somadevanAmA 'RSi' tameva harikezavalanAmAnaM muni 'prasAdayati prasattiM grAhayati, saha bhAryayA-palyA tayaiva nam. bhadrAbhidhAnayA vartate iti sabhAryAkaH, kathamityAha-hIlAMca-avajJAM nindAMca-doSodghaTTanaM 'khamAha'tti kSamakha 4 sahaskha 'bhaMteti' sUtradvayArthaH // punaH sa prasAdanAmevAha bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM, jaM hIliyA tassa khamAha bhNte!| mahappasAyA isiNo havaMti, na hu muNI kocaparA havaMti // 31 // bAle:-zizubhirmUDhaiH-kaSAyamohanIyodayAdvicittatA gataiH ata eva cAjJaiH-hitAhitavivekavikalaiH yadi'tyupatra // 367 // darzane 'hIlitAH' avajJAtAH 'tassa'tti sUtratvAt tat 'khamAha'tti kSamadhvaM bhadanta !, anenaitadAha-yato'mI zizavo mUDhA ajJAnAtha takkimeSAmupari kopena ?, yato'nukampanIyA evAmI, uktaM ca kenacidU-"Atmadruhamamayoda, mUDhamu-1 |jjhitasatpatham / sutarAmanukampeta, narakArciSmadindhanam // 1 // " kiM ca-mahAn prasAdaH-cittaprasattirUpo yepA te dIpa anukrama [388-389] mating For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~235 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||31|| niyukti: [327...] (43) prata sUtrAMka ||31|| *mahAprasAdA RSayaH-sAdhayo bhavanti, vyatirekamAha-na hutti na punarmunayo-yatayaH 'kopaparAH' krodhvshgaa| bhavanti, bhinnavAkyatvAca munigrahaNamaduSTameveti sUtrArthaH // munirAha puvi ca ihi ca aNAgayaM ca, maNappaoso na meM atthi koI / jakkhA hu veyAvaDiyaM kariti, tamhA hu ee nihayA kumArA // 32 // 'pucviM ca'tti pUrva ca purA idAnIM ca-asmin kAle 'aNAgayaM ceti anAgate ca bhaviSyatkAle manaHpradveSaH-cittAnuzayalakSaNona meM mamAstItyupalakSaNatvAdAsIdbhaviSyati ca, 'ko'pI'salpo'pi, iha ca bhAvini pramANAbhAve'pi 4'anAgataM pratyAcakSa' iti vacanAdanAgatasyApi tasya nipiddhatvAcchRtajJAnavalataH kAlatrayaparijJAnasambhavAcaivamabhidadhAnaM, paThanti ca 'puddhiM ca pacchA va taheva majhe' tatra ca pUrva vA pazcAdveti viheThanakAlApekSaM tathaiva madhye viheThana kAla eva, na ca kumArAvaheThanAdidarzanAtpratyakSaviruddhatA zaGkanIyA, 'yakSA' devavizeSA 'huriti yasmAdvaiyAvRttyapratyanIkapratighAtarUpaM 'kurvanti' vidadhati, 'tamha'ci tasmAt huravadhAraNe tatastasmAdeva hetorete-purovartino nitarAM hatAH-tADitA nihatAH kumArAH, na tu mama manaHpradveSo'tra heturiti bhAva iti sUtrArthaH // samprati tadguNAkRSTacetasa upAdhyAyapramukhA idamAhuH dIpa anukrama [390 SOMEditadimahal For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~236~ Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||33|| niyukti: [327...] (43) uttarAdhyabRhadvRttiH // 36 // prata sUtrAMka ||33|| XXXXXX** atthaM ca dhammaM ca biyANamANA, tubbhe navi kuppaha bhUipannA / harikezItumbhaM tu pAe saraNaM uvemo, samAgayA savvajaNeNa amhe // 33 // / aryata ityoM-jJeyatvAtsarvameva vastu, iha tu prakramAcchubhAzubhakarmavibhAgo rAgadveSavipAko vA parigRhyate, yA yamadhyaya. artha:-abhidheyaH sa cArthAcchAkhANAmeva taM, cazabdastadtAnekabhedasaMsUcakaH, dharma-sadAcAro dazavidho vA yatidha-41 marmastaM ca 'piyANamANe'tti vizepeNa vividhaM vA jAnantaH-Agacchanto yUyaM 'nApi' naiva kupyatha-krodhaM kurudhvaM,X bhUtiprajJA iti, bhUtimaGgalaM vRddhI rakSA ceti vRddhAH, prajJAyate'nayA vastutattvamiti prajJA, ttshc| bhUtiH-maGgalaM sarvamaGgalottamatvena vRddhirvA vRddhiviziSTatvena rakSA vA prANirakSakatvena prajJA-buddhiraspeti bhUtiprajJaH, atazca 'tumbha tutika tuzabdasyevakArArthatvAt yuSmAkameva pAdau-caraNI zaraNamupemaH-upagacchAmaH samAgatAH-militAH, kena saha ?-sa-3 janena, vayamiti sUtrArthaH // kiMca acemu te mahAbhAgA!, na te kiMcana naaccimo| bhuMjAhi sAlimaM karaM, nANAvaMjaNasaMjuyaM // 34 // 'arcayAmaH' pUjayAmate-tava sambandhi sarvamapIti gamyate, praviza piNDimityukte yathA gRhamiti bhakSayeti ca,15 // 368 // mahAbhAga ! atizayAcintyazaktiyuktatveneti, naiva 'te' tava kiJciditi caraNareNyAdikamapi nArcayAmo-na pUjayAmo, api tu savemaceMyAmaH, asya ca pUrvaNava gatArthatve punarabhidhAnamanvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH sukhAvagamo bhavatItikRtvA, dIpa anukrama [392] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~237 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-1 / gAthA ||34|| niyukti : [327...] prata sUtrAMka ||35|| athavA arcayAmaste iti suvyattyayAttvAm , anena khatastasya pUjyatvamukta, uttareNa tu tatkhAmitvamapi pUjyatAheturiti, tathA mujheto gRhItveti gamyate 'zAlima'nti zAlimayaM, ko'rthaH ?-zAliniSpannaM 'kUram' odanaM nAnAvyajanaiH-anekaprakArairdadhyAdibhiH saMyutaM-sammizraM nAnAvyaJjanasaMyutaM, na tvekameveti sUtrArthaH // anyaca imaM ca me asthi pabhUyamannaM taM bhuMjasU amha annugghtttthaa| bADhaMti paDicchai bhattapANaM, mAsassa U pAraNae mahappA // 35 // 'idaM ca' pratyakSata eva paridRzyamAnaM 'me'mamAsti-vidyate 'prabhUtaM'pracaramannaM-maNDakakhaNDakhAdyAdi samastamapi bhojana, yatprAk pRthagodanagrahaNaM tattasya sarvAnnapradhAnatvakhyApanArtha, tadbhavAsmAkamanugrahArtha-vayamanugRhItA bhavAma iti hetoH, evaM ca tenokta munirAha-'bADham' evaM kurma itItyevaM truyANa iti zeSaH, 'pratIcchati' dravyAditaH zuddhamiti gRhNAti, bhaktapAnamuktarUpaM, 'mAsassa utti mAsAdeva, yadvA anta ityadhyAhiyate, tatazca mAsasyaivAnte yatpAryate-paryantaH kriyate | gRhItaniyamasthAneneti pAraNaM tadeva pAraNakaM, bhojanamityuktaM bhavati, tasmin-tannimittaM, 'nimittAtkarmasaMyoge kAsaptamIti' (pA02-3-36 vArtikam ) saptamI, mAhAtmyeti prAgvat iti sUtrArthaH / tadA ca tatra yadabhUttadAha tahiyaM gaMdhodayapuSphavAsaM, divyA tahiM vasuhArA ya buttttaa| pahayA buMduhIo surehiM, AgAse ahodANaM ca ghuTu // 36 // dIpa anukrama [394] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~238~ Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||36|| niyukti : [327...] prata sUtrAMka ||36|| uttarAdhya. 'tahiya'ti tasmin munau bhaktapAnaM pratIcchati yajJavATe vA gandhaH-AmodastatpradhAnamudaka-jalaM gandhodakaM tacca harikezIpuSpANi ca-kusumAni teSAM varSa-varSaNaM gandhodakapuSpavarSa, surairiti sambadhAt kRtamiti gamyate, divyA-zreSThA 4 yamadhyayahAtta yadivA divi-gagane bhayA divyA, 'tahiti tasminneva nAnyatra, anena kathamiyatAmekatra kalyANAnAM mIlaka ity||36|| nyatraivAnyataratkalyANAntaraM bhaviSyatItyAzaGkA nirAkRtA, vasu-dravyaM tasya dhArA-satatapAtajanitA santatirva- nam. 12 sudhArA sA ca 'vRSTe'ti pAtitA, surairityatrApi sambadhyate, tathA prakarSeNa hatAH-tADitAH prahatAH, ke te'dundubhayo' devAnakAH, upalakSaNatvAccheSAtodyAni ca, kaiH -'suraiH' devaiH, tathA taireva 'AkAze' nabhasi 'aho' iti vismaye, vismayanIyamidaM dAnaM, ko'nyaH kilaivaM zaknoti dAtuM ?, evaM dattaM sudattamiti ca 'ghuSTaM saMzabditamiti 15 sUtrArthaH // te'pi brAhmaNA vismitamanasa idamAhuH sakkhaM khudIsai tavoviseso, na dIsaI jAivisesa koii| sovAgapusaM hariesasAhuM, jasserisA ihi mhaannubhaag| // 37 // 'sAkSAt' pratyakSaM 'khuriti nizcita avadhAraNe vA tataH sAkSAdeva 'dRzyate' avalokyate, ko'sau ?-tpo-lo-1||36|| ra kAsiddhA tamupavAsAdivo tasya vizeSo-viziSTatvaM mAhAtmyamitiyAyattapovizeSo, 'na' naiva dRzyate 'jAti-181 vizeSo' jAtimAhAtmyalakSaNaH 'ko'pI'ti khalpo'pi, kimityevamata Aha-yataH khapAkaputraH-cANDAlasuto hari-17 dIpa anukrama [395] SamEducatan internatant For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~239~ Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||37|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||37|| kezazcAsau mAtaGgatvena prasiddhatvAt sAdhuzca yatitvAddharikezasAdhuH, paThyate ca-'sovAyaputtaM hariesasAhunti, atra ca pazyateti zeSaH, kadAcidanya eva kazcidata Aha-yaskhedazI-dRzyamAnarUpA RddhiH-devasannidhAnAtmikA sampat mahAnu6 bhAgA-sAtizayamAhAtmyA, jAtivizeSe hi sati sarvottamatvAdrAjhaNajAtestadvatAmasmAkameva devA vaiyAvRttyaM kuryuriti bhAva iti sUtrArthaH // sAmprataM sa eva munistAnupazAntamithyAtvamohanIyodayAniya pazyannidamAha kiM mAhaNA! joisamArabhaMtA, udaeNa sohiM bahiyA vimgghaa| jaM maggahA bAhiriyaM visohiM, na taM sudidaM kusalA vayaMti // 38 // 'ki'miti kSepe, tato na yuktamidaM, yat 'mAhanA' bAmaNA ! 'jyotiH' agniM 'samArabhamANAH' prastAvAdyAgakaraNataH pravarttamAnAH, yAgaM kurvanta ityarthaH, 'udakena' jalena 'sohiMti zuddhiM nirmalatA 'pahiya'tti bAyAM, ko'rthoM - vAghahetukA, yAgaM hi samArabhamANaijelena yA zuddhirmAyate tatra yAganAne eva tattvato hetutveneSTe, te ca bhavadabhimate bAye eveti 'vimArgayatha' vizeSeNAnveSayatha, kimevamupadizyata ityAha-yadyUyaM mArgayatha vAyAM-bAhetukAM vizuddhiM, na tat sudRSTa-suSTu prekSitaM 'kuzalAH' tattvavicAraM prati nipuNA vadanti' pratipAdayantIti suutraarthH|| yathA caitat suSTuM na bhavati tathA khata evAha %85%2555 dIpa anukrama [396] mate For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~240 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||39|| niyukti: [327...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 37 // prata sUtrAMka ||39|| kusaM ca jUrva taNakaTThamaggi, sAyaM ca pAyaM udayaM phusNtaa| | harikezIpANAI bhUyAI viheDayaMtA, bhUjo'vi maMdA! pakareha pAvaM / / 39 // 'kuzaM ca darbha ca 'yUpa' pratItameva tRNaMca-vIraNAdi kASThaM-samidAdi tRNakASTham agni-pratItaM, sarvatra parigRhNanta iti yamadhyayazeSaH, 'sAyaM' sandhyAyAM, cazabdo bhinnakramastataH 'pAya'ti prAtazca prabhAte udakaM-jalaM 'spRzanta': AcamanAdiSu / nam. 12 parAmRzantaH 'pANAI'ti prANayogAt prANino yadvA prakarSaNAnantIti-vasantIti prANA:-dvIndriyAdayaH, sambha-4 vanti hi jale pUtarakAdirUpAsta iti, 'bhUyAI' iti bhUtAn-tarUn 'bhUtAzca taravaH smRtA' iti vacanAt, pRthivyA kendriyopalakSaNaM caitat 'viheDayaMti'tti viheThayanto-vizeSeNa vividhaM vA bAdhamAnAH vinAzayanta ityarthaH, kimityAha-'bhUyo'pi punarapi, na kevalaM purA kintu vizuddhikAle'pi jalAnalAdijIvopamaIto 'mandAH' jaDAH 'prakurutha' prakarSaNopacinutha yUyaM, kiM tat ?-pApam-azubhakarma, ayamAzayaH-kuzalA hi karmamalavilayAtmika tAtvikImeva zuddhiM manyante, bhavadabhimatayAganAne ca yUpAdiparigrahajalasparzAvinAmAvitvena bhUtopamahetutayA pratyuta karmamalopacayanibandhane eveti nAtaH tatsambhava iti kathaM taddhetukazuddhimArgaNaM suraSTaM te vadeyuH, tathA ca vAcakaH // 370 // hai"zIcamAdhyAtmikaM tyaktyA, bhAvazadvayAtmakaM zubham / jalAdizaucaM yatreSTaM maDhavisApakaM hi tdi||1||"ti suutraayH|| itthaM tadvacanataH samutpannazaGkAste yAgaM prati tAvadevaM papracchu: 4-54- 55%25A5%2525 dIpa anukrama [398] P manning FarramanaSPrwatataonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~241 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-1 / gAthA ||40|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||40|| kaha ghare bhikkhu ! vayaM jayAmo ?, pAvAI kammAI pnnullyaamo| akkhAhi Ne saMjaya jakkhapUiA, kahaM sujaTuM kusalA vyNti||40|| ___ 'kathaM' kena prakAreNa 'cari'tti 'vibhASA kathami liG ca iti(pA03-3-143)liGi vacanavyatyaye vacanavyatyayAcaremahi-yAgArtha pravartemahi, he bhikSo!-mune ! vayamityAtmanirdezaH, tathA yajAmo' yAgaM kurmaH, kathamiti yogaH?, pApAni -azubhAni karmANi puropacitAvidyArUpANi 'paNullayAmoti praNudAmaHprerayAmo, yeneti gamyate, 'AkhyAhi kathaya / 'naH' asmAkaM 'saMyataH' pApasthAnebhyaH samyaguparataH 'yakSapUjita' yakSArcita!, kimuktaM bhavati-yo khasmadviditaH karmapraNodanopAyatvena yAgaH sa yuSmAbhirdUSita iti bhavanta evAparaM yAgamupadizantu, kadAcidaviziSTameva yajanamupa| dizedityAzaGkayAha-'ka' kena prakAreNa 'sviSTaM zobhanaM yajanaM 'kuzalA' uktarUpA 'vadanti' pratipAdayanti, 'na taM? 'sudidaM kusalA vayaMti'tti kuzalamukhenaiva muninA dUSitamiti tairapi tathaiva pRSTamiti sUtrArthaH // munirAha chajjIvakAe asamArabhaMtA, mosaM adattaM ca asevmaannaa| pariggahaM ithiu mANa mAyaM, eyaM parinnAya carati detA // 41 // par3a jIvakAyAn-pRthivyAdIn 'asamArabhamANA' anupamaIyantaH 'mosaM'ti mRpA alIkabhASaNaM 'adattaM cetyadattAdAnaM cAnAsevamAnAH-anAcarantaH parigraha-mUchI striyo-yoSito 'mANa'ti mAnam-ahaGkAraM mAyAM-parava dIpa anukrama [399] SamEducatan intamasant FaramanaSPrwara timonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~242 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||41|| dIpa anukrama [ 400 ] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 371 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||49|| niryukti: [327...] adhyayanaM [12], JcanAtmikAM tatsahacAritvAtkopalobhau ca, 'etad' anantaroktaM parigrahAdi 'parijJAya' jJaparijJayA sarvaprakAraM jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya 'careja danta'tti vacanavyatyayAccareyuryAge pravartteran, bhavanta iti gamyate, paThanti ca- 'caranti daMta'tti atra ca yata evaM dAntAzcarantyato bhavadbhirapyevaM caritavyamiti bhAva iti sUtrArthaH // prathamapraznaprativacanamuktaM, zeSapraznaprativacanamAha- Education international susaMkuDA paMcAhi~ saMvarehiM, iha jIviyaM aNavakhamANo / arekAo sudeho, mahAjayaM jayaI jannasihaM // 42 // *suSThu saMvRtaH - sthagita samastAzravadvAraH susaMvRtaH, kaiH ? - paJcabhiH -- paJcasaGghayaiH saMvaraiH - prANAtipAta viratyAditrataiH 'ihe' tyasmin manuSyajanmani upalakSaNatvAtparatra ca 'jIvitaM ' prastAvAdasaMyamajIvitam 'anavakAGgan' anicchan, yadvA apergamyamAnatvA jIvitamapi - AyurapyAstAmanyaddhanAdi, anavakAGkSan, yatra hi vratabAdhA tatrAsau jIvitamapi na gaNayati, ata eva vyutsRSTo - vividhairupAyairvizeSeNa vA parISahopasargasahiSNutAlakSaNenotsRSTaH - tyaktaH kAyaH zarIramaneneti vyutsRSTakAyaH, zuciH -- akalupatrataH sa cAsau tyaktadehazca atyanta niSpratikarmmatayA zucityatadeho mahAn | jayaH - karma zatruparAbhavana lakSaNo yasmin yajJazreSThe'sau mahAjayastaM, kriyAvizeSaNaM yA mahAjayaM yathA bhavatyevaM yajate yatiriti gamyate, tato bhavanto'pyevameva yajantAmiti bhAvaH, tiGyacanavyatyayena vA 'jaya'tti yajatAM, kami For Parna Privat harikezI yamadhyaya nam. 12 ~243~ // 371 // g pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||42|| niyukti: [327...] prata sUtrAMka ||42|| sAha-'jaNNaseTThati prAkRtatvAcchreSThayajJa, zreSThavacanena caitadyajana eva khiSTaM kuzalA vadanti, eSa eva ca karmapraNodanopAya ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // yadIgguNaH zreSThayacaM yajate atastvamapIDagguNa eva, tathA ca taM yajamAnasya kAnyupakaraNAni ko yA yajanavidhirityabhiprAyeNa ta evamAhuH ke te joI ke va te joIThANA?, kA te sUyA kiM ca te kaarisNg| ehA ya te kayarA saMti bhikkhU!, kayareNa homeNa huNAsi joI ? // 43 // 6 kiM, ayamarthaH-kirUpaM 'te' taba 'jyoti'riti agniH 'ke va te joiThANetti kiMvA te-tava jyotiHsthAnaM yatra jyotirnidhIyate, kA zruvo ?-ghRtAdiprakSepikA dargyaH, 'kiM cati kiM vA karISaH-pratItaH sa evAGgam-ayuddIpanakAraNaM karIpAjhaM yenAsau sandhukSyate, edhAzca-samidho yakAbhiramiH prajvAlyate, 'te' tava katarA iti-kAH ? 'saMti' tti casya gamyamAnatvAcchAntizca-duritopazamanaheturadhyayanapaddhatiH katareti prakramo, 'bhikSu' iti bhikSo ! katareNa 'homena' havanavidhinA, samena dhAvatItyAdivat tRtIyA, juhoSi-AhutibhiH prINayasi, kiM-jyotiH-amim , SaDjIvanikAyasamArambhaniSedhena bassadabhimato homaH tadupakaraNAni ca pUrva niSiddhAnIti kathaM bhavato yajanasambhavaH? iti sUtrArthaH // munirAha 22 dIpa anukrama [401] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~244 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||44|| niyukti: [327...] (43) prata sUtrAMka // 44|| uttarAdhya. tavo joI jIvo joiThANaM, jogA suyA sarIraM kArisaMga / harikezIkamma pahA saMjamajoga saMtI, homa huNAmI isiNaM pasatthaM // 44 // bRhadvRttiH Pal 'tapo' bAhyAbhyantarabhedabhinnaM 'jyotiH' agniH, yathA hi jyotirindhanAni bhasmIkarotyevaM tapo'pi bhAvendhanAni ymdhyy||372|| karmANi, jIvo-janturyotiHsthAnaM, tapojyotiSastadAzrayatvAt , yujyante-sambandhyante khakarmaNeti yogAH-mano-18 nam.12 vAkkAyAH zruvaH, te hi zubhavyApArAH snehasthAnIyAH, tapojyotipo jvalanahetubhUtAH tatra saMsthApyanta iti, zarIraM karISA, tenaiva hi tapojyotiruddIpyate, tadbhAvabhAvitvAttaskha, 'karma' uktarUpaM edhAstasyaiva tapasA bhasmIbhAvanayanAt , 'saMjamajoga'tti saMyamayogAH-saMyamavyApArAH zAntiH sarvaprANyupadrayApahAritvAtteSAM, tathA 'homa'nti homena juhoti tapojyotiriti gamyate, RSINAM-munInAM sambandhinA 'pasatthaM ti prazastena jIvopaghAtarahitatvena vive-18 kibhiH zlASitena samyakcAritreNeti bhAvaH, anena ca katareNa homena juhoSi jyotiriti pratyuktamiti sUtrArthaH // tadetena 'kiM mAhanA joisamArahaMtA' ityAdinA lokaprasiddhayajJAnAM snAnasya ca niSiddhatvAyajJakharUpaM taiH pRSTaM kathitaM kI |ca muninA // idAnI khAnasvarUpaM picchiSaya idamAhuH ke te harae ke ya te saMtititthe, kahaMsi pahAo va rayaM jhaasi| Ayakkha Ne saMjaya jakkhapUhayA, icchAmu nAu~ bhavao sagAse // 45 // dIpa anukrama [402] // 37 2-% 81-% SamEducatantntamatana Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~245 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [12], mUlaM [-] / gAthA ||45|| niyukti : [327...] 45464 prata sUtrAMka ||4|| 80-%A8% kaste-tava 'idaH' nadaH?, 'ke ca te saMtitittheti kiM ca te-taba zAntyai-pApopazamananimittaM tIrtha-puNyakSetra zAntitIrtham , athavA 'kAni ca' kiMrUpANi 'te' tava 'santi' vidyante 'tIrthAni' saMsArodadhitaraNopAyabhUtAni, lokaprasidIddhatIrthAni hi tvayA niSiddhAnIti, tathA ca 'karhisi pahAo ' ti vAzabdasya bhinnakramatvAtkasmin vA khAtaH zucirbhUto raja iva rajaH-karma jahAsi-tyajasi tvaM ?, gambhIrAbhiprAyo hi bhavAMstat kimasmAkamiva bhavato'pi hRdatIrtha eva zuddhisthAnamanyadveti na vina iti bhAvaH, 'AcakSva' vyaktaM vada saMyata ! yakSapUjita ! 'icchAmaH' abhilapAmo 'jJAtum' avagantuM 'bhavataH tava 'sakAze' samIpe iti sUtrArthaH / munirAha dhamme harae baMbhe saMtititthe, aNAvile attapasannalese / jarhi si pahAo vimalo visuddho, musIio pajahAmi dosaM // 46 // evaM siNANaM kusaleNa diDaM, mahAsiNANaM isiNaM psty| jahiM si pahAyA vimalA visuddhA, mahArisI uttama ThANaM patti // 47 // timi iti harikezIyaM bArasamaM ajjhayaNaM sammattaM // 12 // 'dharmaH' ahiMsAdyAtmako hRdaH karmarajo'pahantRtvAdraseti-brahmacarya zAntitIrtha, tadAsevanena hi sakalamalamUlaM rAgadveSAvunmUlitAdeva bhavataH, tadunmUlanAca na kadAcinmalasya sambhavo'sti, satyAdhupalakSaNaM caitat, tathA cAha dIpa anukrama [403] +RAR ASIA Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~246~ Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||46 -47|| dIpa anukrama [404 -405] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 373 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||46-47|| niryukti: [327...] adhyayanaM [12], "brahmacaryeNa satyena tapasA saMyamena ca / mAtaGgarSirgataH zuddhi, na zuddhistIrthayAtrayA // 1 // " athavA 'bale'ti brahmacaryavanto matublopAdabhedopacArAdvA sAdhava ucyante, sucyatyayAccaikavacanaM, 'saMti' vidyante tIrthAni mameti gamyate, uktaM hi "sAdhUnAM darzanaM zreSThaM tIrthabhUtA hi sAdhavaH / tIrthaM punAti kAlena, sadyaH sAdhusamAgamaH // 1 // " kiM ca-bhavatpratItatIrthAni prANyupamaddehetutayA pratyuta malopacayanimittAnIti kutasteSAM zuddhihetutA 1 tathA coktam"kuryAdvarSasahasraM tu, ahanyahani majjanam / sAgareNApi kRtslena, vadhako naiva zuddhayati // 1 // idazAntitIrthe eva | vizinaSTi - 'anAvile' mithyAtvagutivirAdhanAdibhirakaluSe anAvilatvAdevAtmano - jIvasya prasannA-manAgapyakaluSA | pItAdyanyatarA lezyA yasmiMstadAsaprasanna lezyaM tasmin, athavA AtA prANinAmiha paratra ca hitA prAptA vA taireva | prasanna lezyA - uktarUpA yasmiMstadAptaprasannalezyaM tasminnevaMvidhe dharmmahade, brahmAkhyazAntitIrthe ca yadA brahmazabdena | brahmacaryavanta ucyante tatpakSe vacanavipariNAmena vizeSaNadvayaM vyAkhyeyaM, 'jahiMsi'tti yatrAsmi sAta iva srAtaH- atyantazuddhibhavanAdvimalo - bhAvamalarahito'ta evAti (ya) vizuddho-gatakalaGkaH, 'musItIbhUo'ti suzItIbhUto rAgAdyutpattibirahRtaH suSThu zaityaM prAptaH, paThyate ca- 'susIlabhUo' ti suSThu zobhanaM zIlaM samAdhAnaM cAritraM vA bhUtaH - prAptaH suzIlabhUtaH 'prajahAmi' prakarSeNa tyajAmi dUSayati- vizuddhamapyAtmAnaM vikRtiM nayatIti doSa:- karmma taM, anenaitadAhamamApi idatIrthe eva zuddhisthAnaM paramevaMvidhe eveti, nigamayitumAha- 'etadityanantaramuktaM 'strAnaM' rajohInaM 'kuzalaiH' For Panas Private harikezI. yamadhyaya ~ 247~ namU. 12 Educationinemational pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH // 373 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||46 -47|| dIpa anukrama [404 -405] Educaton [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||46-47|| niryuktiH [327...] adhyayanaM [12], prAguktarUpairdRSTaM - prekSitamidameva ca mahAstrAnaM, na tu yuSmatpratItam, asyaiva sakalamalApahAritvAd, ata eva cedaM RSINAM / prazastaM - prazaMsAspadaM, na tu jalakhAnavatsadoSatayA ninyam, asyaiva phalamAha-- 'jahiMsi' tti suvyatyayAdyena khAtA | vimalA vizuddhA iti ca prAgvat maharSayo- mahAmunaya uttamaM sthAnaM muktilakSaNaM 'prAptAH' gatA iti sUtradvayArthaH // itiH parisamAptau travImIti pUrvavad, gato'nugamaH, samprati nayAste ca prAgyadeva || zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM dvAdazamadhyayanaM samAptamiti // 12 // * // iti zrIzAnyAcAryakRtAyAM ziSya hitAyAmuttarAdhyayanaTI0dvAdazamadhyayanaM samAptam // For Parana Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atra adhyayanaM 12 parisamAptaM ~248~ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||47....|| niyukti: [330-332] uttarAdhya. citrasaMbhU prata bRhadvRttiH // 374 // sUtrAMka ||46-47|| *% atha trayodazAdhyayanam / tIyAdhya. vyAkhyAtaM harikezIyaM nAma dvAdazamadhyayanam , adhunA trayodazamamArabhyate, assa cAyamamisaMbandhaH-ihAna-4 ntarAdhyayane zrutavattapasyapi yano vidheya iti khyApayituM tapaHsamRddhirabhihitA, iha tu tatprAptAyapi nidAnaM pari-2 harttavyamiti darzayituM yathA tat mahApAyahetustathA citrasaMbhUtodAharaNena nidaryata iti, anena sambandhenAyAtasthAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracatuSTayacarcA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepe citrasaMbhUtIyamiti nAma, atazcitrasaMbhUtanikSepAbhidhAnAyAha niyuktikRtcitte saMbhUaMmi anikkhevo caukkao duhA dve|aagmnoaagmo noAgamao aso tiviho // 330 jANagasarIrabhavie tavatiritte ya so puNo tiviho| egabhavia baddhAU abhimuhao nAmagoe ya // 331 // cittesaMbhUAu beaMto bhAvao a nAyavo / tatto samuTriamiNaM ajjhayaNaM cittasaMbhUyaM // 332 // 3 gAthAtrayaM spaSTameva, navaraM 'cittesaMbhUyAuMti ekAro'lAkSaNikaH, 'tataH samutthita miti tAbhyAM-citrasambhU % dIpa anukrama [404-405] %A5 FairamanaSPrwara tumonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM - 13 "citrasaMbhUtiya" Arabhyate atra mUla-saMpAdane niyuktigAthA kramAMkane kiJcit skhalanA dRzyate, mayA niyukti-gAthA 228,229 na dRSTaM ~ 249~ Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||46 -47|| dIpa anukrama [404 -405] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||47....|| adhyayanaM [13], niryukti: [333-335] tAbhyAmabhidheyabhUtAmAgataM, 'tesuM'ti ca pAThe tayoH 'samutthita' miti bhavaM citrasaMbhUtIyaM, 'vRddhAcchaH' iti ( pA0 | 4-2 - 114 ) chapratyaye vRddhasajJA tu 'vA nAmadheyaM yasye' ti ( vA nAmadheyasya vRddhasaMjJA vaktavyA / vArttika) vacanAt // samprati kAvimau citrasaMbhUtau ? kena cAnayoratrAdhikAraH ? ityAzaGkayAha- sAgee caMDavaDiMsayassa putto a Asi muNicaMdo / so'vi a sAgaracaMdassa aMtie pabae samaNo // 333 // // taNhALuhAkilaMtaM samaNaM dahUNa aDavinI hutaM / paDilAhaNA ya bohI pattA govAlaputtehiM // 334 // tatto dunni dugaLaM kAuM dAsA dasanni AyAyA / dunni a usuArapure ahigAro baMbhadatteNaM // 335 // gAthAtrayamasyApyakSarArthaH spaSTa eva, NavaraM 'pacae samaNo' ti prAbrAjIt samAnaM mano'syeti samanAH- sarvatrArakta dviSTacittaH san, yadvA zrAmyatIti zramaNaH - tapasvI san nizcayanayApekSaM caitat, "NeraMie zeraiesu uvavajjati" ityAdivat, tathA 'aDaviNIduttaM'ti aTavIniHsRtam araNyAnniSkAntamityarthaH / bhAvArthastu kathAnakagamyaH tacedam-asti kosalAlaGkArabhUtaM sAketaM nAma nagaraM tatra cAbhUdadhigatajIvA jIvAditazvazcandrAvataMsako nAma rAjA, tasya ca dhAriNI devI, tadaGgajo municandraH, sa ca rAjA'nyadA samutpanna saMvegastameva sutaM rAjye'bhiSicya pratrajyAmazizriyat, 1 nairayiko nairayikepUtpadyate For Parna Prat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~250~ Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||47....|| niyukti : [333-335] prata sUtrAMka ||46-47|| uttarAdhya. pratipAlya ca pravrajyAmapagatamalakalako'pavargamagamat / anyadA ca sAgaracandrAcAryA bahuziSyaparivRtAstatrAgatAH citrasaMbhU nirgatazca municandranRpatistadvandanAya, dRSTAzcAnena sUrayaH, stutvA ca tAnupaviSTastadantike, zrutazca tatkathito vizu-21 bRhadvRttiH tIyAdhya. dharmaH, samutpannazcAsya tatkaraNAbhilASaH, tataH khasutaM rAjye nivezya pratipanno'sau zrAmaNyaM, gRhItA cAnena grahaNA-16 sevanobhayalakSaNA zikSA, pravRttAzcAnyadA susArthena sagacchAH sAgaracandrasUrayo'dhvAnaM, municandramunizca taiH samaM / vrajan guruniyogAdekAkyeya bhaktapAnanimittaM kvacitpratyantagrAme prAvizat , praviSTe cAsmin pravRttaH sArtho gantuM, pracalitAH sahAnena sUrayo, vismRtazcAyameSAM, prasthitazca kSaNAntareNa gRhItabhaktapAnastadanumArgeNa, patitazca mUDhadik-4 |cakravAlaH sArthagaveSaNAparo, mArgAtparibhraSTo bhramadanekazArdUlajAlA dvipakadambakamajyamAnazAlazallakIprabhRtitara|nikarAmanarvApAratayA ca saMsArAnukAriNIM vindhyATavIM, tatra cAsau paribhraman girikandarANyatikrAmannatinimonatabhUbhAgAn pazyan bhayAnakAnekadvIpitarakSAcchabhalAdizvApadAn uttIrNastRtIyadine, tadA ca kSurakSAmakukSiH zuSko-11 chakaNThatAlurekatra vRkSacchAyAyAM mUrchAvazanaSTaceSTo dRSTazcaturbhirgopAladArakaiH, utpannA amIpAmanukampA, siktastvari-14 tamAgatya gorasommizratijalena, pAyito'sau tadeva, samAzvastazca nIto gokulaM, pratijAgaritazca ttkaalocit-I7||375|| 6 kRtyena, pratilAbhitaH prAmukAnAdinA, kathitasteSAmanena jinapraNItadharmaH, gRhItazcAyametairbhAvagarbha, gatazcAsau vivadakSitasthAnaM, taM ca maladigdhadehamavalokya dvayoH samajani jugupsA, tadanukampAtaH samyaktvAnubhAvatazca niyartitaM / dIpa anukrama [404-405] SamEducatmidaimatunt pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~251 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [333-335] prata sUtrAMka ||1|| ACKASHere catubhirapi devAyuH, jagmuzca devalokaM, tatazyutau cAkRtajugupsau tu katicidbhavAntaritI dvAviSukArapure dvijakule jAto, tadvaktavyatA ca iSukArIyanAmyanantarAdhyayane'bhidhAsyate, yau ca dvau jugupsako to dazArNajanapade brAhmaNakule dAsatayotpannau, tayozca ya iha brahmadatto bhaviSyati tenAtrAdhikAro, nidAnasyaivAtra vaktumupakrAntatvAttenaiva ca tadvidhA-4 nAda , dvitIyasya tu prasaGgata evAbhidhIyamAnatvAt , iha ca nAmaniSpannanikSepe prastute prasaGgato'rthAdhikAro'pyukta iti gAthAtrayabhAvArthaH / ukto nAmaniSpananikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasara iti sUtramuccAraNIyaM, tavedam jAIparAjio khalu kAsi niyANaM tu hathiNapuraMmi / culaNIi vaMbhadatto uvavanno naliNa (pauma) gummaao||1|| 'jAtiparAjitaH' iti jAtyA-prastAvAcANDAlAkhyayA parAjitaH-abhibhUtaH, sa hi vArANasyAM hastinAgapure ca vakSyamANanyAyato nRpeNa namucinAmnA ca dvijena cANDAla iti nagaraniSkAsananyakkArAdinA purA janmanyapamAnita | 2 ityevamuktaH, yadvA jAtibhiH-dAsAdinIcasthAnotpattibhiruparyuparijAtAbhiH parAjita iti-parAbhavaM manyamAno'ho! ahamadhanyo yaditthaM nIcAkheva jAtiSu punaH punarutpanna iti, 'khaluH' vAkyAlaGkAre, sa caivaMvidhaH kimityAha'kAsitti akArSIt , kimityAha-nidAna' cakravarcipadAvAptirmama bhavedityevamAtmaka 'tuH' pUraNe, kedaM kRtavAn ? dAityAha-'hatthiNapuraMmi'tti hastinAgapure, culanyAM brahmadattaH 'uvavaNNotti utpannaH 'pabhagulmAt' iti nalinagulmavi dIpa anukrama [407] m inem Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~252~ Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [335...] prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. mAnAcyutyeti zeSaH, iti sUtrAkSarArthaH // bhAvArthastvayam-sa hi brahmadattaH pUrvajanmani vArANasyA saMbhUtanAmA caNDAla-citrasaMbhU zcitrazca tajjyeSTha AsIt , tatra ca namucinAmA brAhmaNo mamAntaHpuramapadharSitamanenetyutpannakopena rAjJA samarpito, bRhadvRttiH mAraNanimittaM mAtaGgAdhipasya tatpituH, uktazcAyametena-yadi matsutI sakalakalAkalApakuzalI vidhatse tato'sti // 376 // te jIvitamanyathA neti, prArabdhaM ca tadarthanA'nena taha evAtiguptasthAnasthitena tadadhyApanaM, grAhito to vyAka raNavINApuraHsarAH saphalA api kalAH, anyadA ca zuzrUSAparAyAM tanmAtari mohodayAdayamupapatitvamAjagAma, jJAtastajanakena, iSTazca mArayituM, jJAtaM tattAbhyAM, jJApitaM cAsmai, upAdhyAyo'yamAvayosta to mA bhUdasyApaditi, tadava gamAca palAyito'sau tataH sthAnAt, prAso hastinAgapuraM, kRtaH sanatkumAracakravarttinA mantrI / itazca tI citradisaMbhUtau sAtizayagItakalAkSitataruNIjanAtyAsaktihetutayA tyAjitaspRzyAspRzya vibhAgau janena rAjJe niveditI, yathA vinAzitaM nagaramAbhyAM, niSiddhastena nagarasthAntastatpracAraH, kadAcica tAvatikutUhalatayA kaumudImahavilokanArthamAgato, dRSTI janena, kadarthitAvatyartha, pravatrajatuzca tata evotpannavairAgyau, jAtI vikRSTataponiSTaptadehI, prAsAzcAbhyAM hAtejolezyAdilabdhayaH, samApattitazca gatau hastinAgapuraM.praviSTo mAsakSapaNapAraNa ke tatra bhikSArtha saMbhUtayatiH, dRSTazca namu].3 dacinA, jAto'sya cetasi duradhyavasAyo-mahazcaritamayaM prakAzayiSyatIti, nirbhatsito-dhiga muNDa cANDAla! ka nagara svAntaHpraviSTo'si? ityAdiniSTharavacobhiH, prahata iSTakopalazakalAdibhistatparijanena, tadanu ca samastalokana, dIpa anukrama [407] SAMEditatam intamatuna FaramanaSPrwara timonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~253 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [335...] (43) prata sUtrAMka ||1|| kupitazcAsau tebhyaH samastajanadahanakSamAmasahyatejolezyAM moktumupacakrame, tatra ca mukhaviniryabahaladhUmapaTalAndhakAritadikacakravAle vyAkulitaH sAntaHpuraH sanatkumAracakravartI sakalo nagaralokazca samAyAtastatpArthe, tadvRttAntazravaNatazcitrazca, prArabdhastairanekadhA sAntvanavacanairupazamayituM, tathApi tatrAtmAnamasmaratyatikopavazage bhagavati mA bhUdasmAkamakasmAdbhasmIbhavanamiti strIratnasahito mahIpatistaM kSamayAmbabhUva, yathA-bhagavan ! kSamitavyamasmAkamidamiti, asmiMzcAntare strIratnakomalAlakasparzasamutpannatadabhilASo vigalitAnuzayazcANDAlajAtireva mamaivamanekadhA kadarthanAheturiti cintayazcitrayatinA nivAryamANo'pi yadi mamAsya tapasaH phalamasti tadA'nyajanmani cakravartitvameva / mama bhUyAd yenAhamapyevaM lalitalalanAvilAsAspadamuttamajAtizca bhavAmIti nidAnavazago'nazanaM prapede / tataH sadA tapo'nubhAvato nalinagulmavimAne vaimAnikatvenAjani, tatazca cyutazzulanyAM brahmadattaH samutpede / ka ? itsAha kaMpille sNbho| hai 'kAmpilya' iti paJcAlamaNDalasya tilaka iva kAmpilyanAmni nagare 'saMbhUta' iti pUrvajanmani saMbhUtanAmA / amuM pAdamatikAntasUtrottarapAdadvayaM caitadgaditArthaprasaGgAyAtArthAntarAbhidhAnadvArataH spRzan sUtrasparzikaniyuktimAha niyuktikRt dIpa anukrama [407] SamEdicatonmannadiand For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~254 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [336-338] 4 prata sUtrAMka uttarAdhya. rAyA ya tattha baMbho kaDao taio kaNeradattotti / rAyA ya pupphacUlo dIho puNa hoi kosalio ||336citrsNbhuubRhddhttiHee paMca vayaMsA save saha dAradarisiNo bhoccA / saMvaccharaM aNUrNa vasaMti ikkikkarajaMmi // 337 // tIyAdhya. rAyA ya baMbhadatto dhaNuo seNAvaI avrdhnnuo| iMdasirI iMdajasA induvasu culaNidevIo // 338 // // 377 // rAjA ca tatra pAJcAleSu kAmpilye 'brahma iti brahmanAmA kAsIjanapadAdhipaH kaTakastRtIyaH kuruSu gajapurAdhipatiH kaNerudatta iti rAjA ca aGgeSu campAkhAmI puSpacUlo yaH kila brahmapalyAzzulinyA bhrAtA, 'dIrgha' iti dIrgha-12 &ApRSThaH punarbhavati kozalikaH saaketpuraadhiptiH| ete'nantaroktAH paJca vayasyAH 'sarve' samastAH saha dArAn pazya-14 ntItyevaMzIlAH sahadAradarzinaH, kimuktaM bhavati :-ekakAlakRtakalatrasvIkArAH samAnavayasa itiyAvat 'bhocati hai bhUtvA saMvatsaraM varSam 'anyUnaM' paripUrNa 'vasanti' Asate, tatkAlApekSayA vartamAnatA, 'ekaikarAjye' ekaikasaMva-2 TrAndhini nRpatitve / eSa tAvadgAthAdvayArthaH, tRtIyagAthA tu tAtparyato vyAkhyAyate-brahmarAjasvendrazrIpramukhAzcatasro| devyaH, tatra ca culanyAH putro'jani, dhanurnAmnaH senApaterapi tatraivAhani sutaH samudapAdi, kRtAni dvayorapi maGgala-18|| kautukAni, dattAni ca dInAnAthebhyo dAnAni, vihitaM ca khasamaye rAjaputrasya brahmadatta iti nAma, itarasyatu savaradhanuriti, kAlakrameNa ca jAto kalAgrahaNocitau, mAhitI sarvA api kalAH, asmiMzcAntare maraNaparyavasAna dIpa anukrama [407] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~255 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [336-338] prata sUtrAMka ||1|| tayA jIvalokasya mRto brahmarAjaH, kRtamau dehikam , atikrAnteSu ca katipayadineSu tadvayasyairabhiSikto rAjye brahmadattaH, paryAlocitaM ca taiH-yathaiSa nAdyApi rAjyadhurAdharaNadhIreya iti pAlayitumucitaH katicitsaMvatsarANi, niropitastaistatra dIrghapRSThaH, gatAH khasvadezeSu kaTakAdayaH, jAtazca sarvatrApratihatapravezatayA dIrghapRSThasya saha culanyA sambandhaH, jJAtaM caitadantaHpurapAlikayA, nyavedi ca tayA dhanurnAmnaH senApatimatriNaH sakalamapi tadvRttaM, nirUpitastena varadha-2/ nuryathA na kadAcitkumArastvayA moktavya iti, ArabdhazcAsau tathaivAnuSThAtum , anyadA cAyaM viditadIrghapRSThaculanI-1 vRttAntaH kenacidupAyenAmU nivArayAmIti vijAtizakunikasaGgrahaNakamAnIya kumArAyopaninye, tacAtiniyamita-11 mAdAyAntaHpurasvAntaH kilAnyo'pi ya evaM duSTazIlaH so'smAbhiritthaM niyatraNIya iti to khayaM khasahacaraizca DimbharudghoSayantau pratidinamitazcetazca bhramitumArabdhI, upalabdhaM ca tattAbhyAmanuSThIyamAnaM dIrghapRSThena, kupitazcAsau kumArAya, bhaNitA ca culanI-yathA'yamupAyena kenApi vinAzyatAM yato na viSakandala ithapa upekSitaH kSemaro'smAkaM bhaviteti, pratipannaM ca tattayA durantatayA mohodayasya, nirUpitazca tAbhyAmupAya:-yathA'smai puSpacUlamAtulena khaduhitA puSpacUlA nAma pUrvadatteti tAmasau pariNAyyate, kAryate caitacchayanAya jatugRham , etacca tanmatritamazeSamapi tadhaivAntaHpurarakSikayA niveditaM dhanoH, tenApi vinaSTametaditi paryAlocya kumArasaMrakSaNAya prayatnaH kartumupacakrame, tathAhi-pRSTo'sAvanena dIrghapRSTho yathA vayamidAnI vRddhAstatkimidAnImapareNa ?, yuSmAbhiranujJAtA dharmamevaitatkAlo dIpa anukrama [407] SamEducatamintamatunal FaPROTHERwatatuwant pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~256~ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [336-338] bRhadvRttiH prata sUtrAMka - uttarAdhya. citaM kurmaH, tenAlocita-yathaiSa durAtmA dUrastho na sundara iti, uktazca-yathaitatvadrahitamakhilamapi rAjyaM vinazya-citrasaMbha satyata ihaiva sthito japahomadAnAdibhirdharmamupacinu, tena cokta-yadAdizanti bhavantaH, ityuktvA ca gataH khagRha, kArita cAnena bhAgIrathyAstaTe khanivAsasthAna, nirUpitaM tatra satraM, khAnitA ca tatra pratsayikapurupairjatugRhaM yAvatsuraGgA, jJApi-11 tIyAdhya. // 378 // tA'sI varadhanoH, itazca gaNitaM tatpariNayanalajhaM, niSpannaM ca jatugRha, preSitA ca matrivacanato'nyaiva kanyakA mAtulena, samAgato lagmadinaH, kRtaM sarvasamRddhayopayamanaM, zAyitazca rajanyAM jatugRhe kumAraH, pradIpitaM ca tadvAra eva suptajanAyAM |rajanyAM, jJAtaM cAsannasthitena varadhanunA, utthApitaH kumAro, dRSTaM ca sarvataH pradIptametena, uktazca varadhanu:-mitra ! kimihadAnI kriyatAmiti, tenokta-mA bhaipIH, yataH prativihitamatra tAtena, atrAntare cAgataM nAgakumAradvayAnukAri bhuvanamu|dbhidya puruSadvayam , abhyadhAca tat-mA bhaiSTAm , AvAM hi dhanohajAtau dAsaceTako, takriyatAM prasAdo, nirgamyatAM suraGgAmArgeNa, ityuktau ca to gatau suraGgAdvAraM, dRSTaM ca tatra pradhAnamathadvayam , uktaM ca tAbhyAM ceTakAbhyAmetAvArukha dezAntarApakramaNenAtmAnaM rakSatAM dIrghapRyAdbhayantau yAvatkacidavasaraH zubho bhavati, tatastadvacanamAkArya ki kimetat ? ityAkulitacetaso brahmadattasya kathitaH sarvo'pi varadhanunA culanIvRttAntaH, abhihitaM ca-yathedamevedAnI hai // 378 // prAptakAlamiti, vinirgatI ca tatpradhAnamazvayugalamArukheti tRtIyagAthAtAtparyArthaH / evaM ca prAptAvasarA pradattahiNDI, tatastatra ye kanyAlAbhA ye ca tatpitarastadupadarzanAya gAthApaJcakamAha -- dIpa anukrama [407] -%82-*- -82-% 2 +% 4 4 SamEducation inematoint For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~257 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [407 ] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||1|| niryukti: [339-343] adhyayanaM [13], | cittea vijjumAlA vijjumaI cittaseNao bhaddA / paMthaga nAgajasA puNa kittimaI kittiseNo ya // 339 // devI a nAgadattA jasavai rayaNavai jakkhaharilo ya / vacchI a cArudatto usabho kaccAiNI ya silA 340 dhaNadeve vasumitte sudaMsaNe dArupa ya niaDile / putthI piMgala poe sAgaradatte a dIvasihA // 341|| kaMpille malayavaI vaNarAI siMdhudatta somA ya / taha siMdhuseNa pajjunnaseNa vANIra paigA ya // 342 // hariesA godattA kaNerudattA kaNerupagA ya / kuMjarakaNeruseNA isivuDDI kurumaI devI // 343 // idaM ca sopaskAratayA vyAkhyAyate - 'citrazva' citranAmA janakastaduhitarau vidyunmAlA vidyunmatI ca, tathA citrasenakaH pitA bhadrA ca tadduhitA, tathA patthakaH pitA nAgajasA kanyakA, punaH samucaye, tathA kIrttimatI kanyA kIrttisenazca tatpitA / tathA devI ca nAgadattA yazomatI ratnavatI ca, pitA ca sarvAsAmapi yakSaharilaH, 'caH samughaye, vacchI ca kanyA cArudattaH pitA, tathA vRSabho janakaH, kAtyAyanasagotrA tatsutA zilA nAma / tathA dhanadevo nAma vaNik aparazca vasumitro'nyazca sudarzano dArukazca 'nikRtimAn' mAyAparaH, catvAro'mI kukuTayuddhavyatikare miThitAstatra ca pustI nAma kanyakA, tathA piGgalA nAma kanyA potazca tatpitA, sAgaradattazca vaNik tada Education intemational For Parsons Praten pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~258~ Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti: adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [339-343] prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. ajA ca dIpazikhA / tathA kAmpilyaH pitA malayavatI duhitA, tathA vanarAjI nAma kanyA tajanakazca sindhudattaH, citrasaMbhU tathA tasyaivAnyA somA ca nAma kanyA, tathA sindhusenapradyumnasenayoryathAkrama vAnIranAmnI pratikAbhidhAnA ceti, bRhadvRttiH tIyAdhya. piThyate ca 'pratibhA ve'ti, dve duhitarau / tathA harikezA godattA kareNudattA kareNupadikA ca, 'kuMjarakareNuseNa'ti // 379 // senAzabdasya pratyekamabhisaMbandhAtkuJjarasenA kareNusenA ca, RpivRddhiH kurumatI ca devI sakalAntaHpurapradhAnA aSTau, 1 kurumatI ca strIratnaM, brahmadattenAyApteti sarvatra zeSaH, atiprasiddhatvAca tadaitajanakanAnAmanabhidhAnamiti mAthApa| paJcakArthaH // adhunA yeSu sthAneSu asau bhrAntastAnyabhidhAtumAhakaMpillaM giritaDagaM caMpA hatthiNapuraM ca saayN| samakaDagaM osANaM(naMdosA)vaMsIpAsAya samakaDagaM // 34 // samakaDagAo aDavI taNhA vaDapAyami sNkeo| gahaNaM varavaNuassa ya baMdhaNamakosaNaM ceva // 345 // sohammaI amacco dehi kumAraM kahiM tume niio?| guliyavireyaNapIo kavaDamao chaDDio tehiM // 346 // // 379 // taM soUNa kumAro bhIo aha uppahaM palAitthA / kAUNa therarUvaM devo vAhesia kumAraM // 347 // vaDapuragabaMbhathalayaM vaDathalagaM ceva hoi kosNbii| vANArasi rAyagihi giripura maharA ya ahichttaa||34|| -- dIpa anukrama [407] -- Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~259~ Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [407 ] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||1|| niryukti: [344-354] adhyayanaM [13], viNahatthI a kumAraM jaNayai AharaNa vasaNaguNaluddho / vaccaMto a purAo (vaDapurao) ahichattaM aMtarA gAmo gahaNaM naIkuDaMga gahaNatarAgANi purisahiayANi / dehANiM puNNapattaM piaM khu No dArao jAo // 350 // supaTTe kusakuMDiM bhikuMDivittAsiaMmi jiasattU / mahurAo ahichattaM vaccaMto aMtarA lahai // 359 // iMdapure rudapure sivadata visAhadatta dhuuaao| bahuattaNeNa lahai kannAo dunni rajaM ca // 352 // rAyagihamihilahatthiNapuraM ca caMpA taheva saavtthii| esA u nagarahiMDI boddhavA baMbhadattassa // 353 // rayaNuppayA ya vijao volvo dIharosamukkhe ya / saMbharaNanaliNigummaM jAIi pagAsaNaM caiva // 354 // gAthA ekAdaza, AsAmapi tathaiva vyAkhyA, kAmpilyaM puraM yatrAsya janma, tato'sau gato giritaTakaM sannivezaM tasmAcampAM tato hastinAgapuraM cAnantaraM ca sAketaM sAketAtsamakaTakaM, tatazca nandinAmakaM saMnivezaM, tato'vazyAnakaM nAma sthAnaM, tato'pi cAraNyaM paribhraman vaMzIti-vaMzagahanaM tadupalakSitaM prAsAdaM vaMzIprAsAdaM, tato'pi samakaTakaM // samakaTakAdaTavIM tAM ca paryaTato brahmadattasya tRDatizayataH zuSkakaNThauSThatAlutA'jani tatastenokto varadhanuH- bhrAtaH ! | Education Intemational For Persona Prat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~260~ Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [344-354] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 38 // CCCCX prata sUtrAMka ||1|| bAdhate mAM tRda, tadupAhara kuto'pi jalam , atrAntare dRSTo'nena niTakavI vaTapAdapaH, zAyitastatra zItalacchAye citrasaMbhU. tatpallavoparacitazrastare brahmadattaH, kRtazca varadhanunA tena saha saGketaH-yathA yadi mAM kathaJcidIrghaprahitapuruSAH prApsyanti tato'hamanyoktyA'bhijJAnaM kariSye, tata itastvayA palAyitavyamiti, gato'sau jalAnveSaNAya, dRSTaM caikatra / tIyAdhya. padminIkhaNDamaNDitaM saraH, gRhItaM ca padminIpatrapuTake jalaM, pravRttasya ca brahmadattAbhimukhamAgantuM grahaNaM tahaTAsanna- 13 deze, kathaJcidupalabdhatadapasaraNavRttAntairdIrghapRSThaprahitapuruSairatiroSavadbhirvaradhanorvandhanaM vallIvitAnena AkrozanaM caiva duSTavacasA kRtaM / anyaca-sa hanyate muSTiprahArAdibhiramAyo-varadhanuH, bhaNyate ca yathA 'dehI ti Dhokaya kumAramare ! durAcAra ! ka punarasI nItastvayA rAjaputra iti ?, atrAntare saGketamanusaratA paThitamidamanena-'sahakAramaarImanu-12 dhAvati madhupo vimucya madhu madhuram / kamale kalayan pazcAtsakocakRtAM khatanuvAdhAm // 1 // ' 'gulIyavireyaNapI-| to'tti prAkRtatvAtpItavirecanagulikaH, sa hi saMgrahItumupakrAnto'nyathA''tmano vimuktimanavagacchan pUrvalabdhAM virecanaguTikAM prathamameva payasA pItavAn , viraktazca tayA, jAtAzca mukhe phenabubudAH, evaM ca kapaTena mRtaH kapa ramato mRta iti 'charditaH' tyaktastaiH / itaca tatpaThitaM zrutvA kumAro 'bhItaH' iti trastaH 'artha' anantaram 'uppa-IIcon sAhati utpadhana 'palAyittha'tti palAyitavAn, tathA ca taM palAyamAnamavalokya kRtvA sthavirarUpaM devaH kimasya sattva- mastyuta neti parIkSaNArtha 'vAhesitti vAhitavAn vyaMsitavAnityarthaH kumAraM / tatazca paribhramato baTapurakA dIpa anukrama [407] SamEducatimotimatent FaramanaSPrwara timonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~261 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [344-354] (43) 5 % prata sUtrAMka ||1|| tasmAca brahmasthalakaM vaTasthalakaM caiva bhavati vizrAmaviSayaH kauzAmbI vArANasI rAjagRhaM giripura mathurA ahicchatrA dAca / tato'pi gacchatA'raNyAnIM praviSTena dRSTAstApasAH, pratyabhijJAtazca tai-jharAjasyAsmannijakasya suta iti, dhRtazcAturmAsI, tatra ca tApasakumArakaiH saha krIDataikasmin dine'valokito vanahastI, samutpannaM ca nRpasutasulabhamasya kutUhalaM, prArabdhazca vividhagajazikSAbhiramuM khedayituM, ArUDhazca niSpandIkRtya tatpRSThaM, pravRttazcAsau kumArApaharagAya, vIkSitazca kiyadapi dUraM gatenaikastaruH, lagnazca tadadho brajati hastini viTapaikadeze kumAraH, apakrAnte ca 1 kariNi tatastaroruttIrya vimUDhadigbhAgo bhramitumArebhe, bhrAmyaMzcAraNyAdvinirgasa gato vaTapuraM, baTapurAca prasthitaH| zrAvasti, gacchaMzca prAptastathAvidhamekamantarA grAma, upaviSTazca tannikaTaviTapini vizramituM, dRSTazcaikena tatratyaveSThinA, nItazca tena svaM gRha, kRtaM cAbhyAgatakarttavyaM, pariNAyitazca naimittikAdezataH khaduhitaraM, upacaritazca bhujaganidamaukasahazaivividhavasanairlagnendranIlAdipradhAnamaNibhiH kaTakakeyUrakuNDalAdibhizcAbharaNaiH, tatastadguNalubdhamAnasaH sthita|statraiva kiyatkAlaM, janayati tadA ta hitari kumAraM / itazca prAptAH kRtAntAnukAriNo dIrghapRSThaprahitapuruSAH, prArabdhAH samantatastamabalophituM, upalabdhatadvRttAntazca naSTastadbhayAt , pracalitazca supratiSThapurAbhimukhaM gantuM, tatra ca militaH kazcidviTaH kArpaTiko, dRSTaM cAbhimukhamAgacchat kiJcit tathAvidhaM mithunakaM, dRSTvA ca tadaGganAM udArarUpAM kumAramayamavocat-yadi yuSmatprasAdataH kathaJcidenAM kAmayeya iti, tatastaduparodhAttenokta-praviza tahi vaMzIkuDakaM, * dIpa anukrama [407] SAMEauraimintimational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~262 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [344-354] -* prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya sthitaH pathi kumAraH prAptaM ca mithunaM, uktastatpatiH-madIyaM kalatramiha garbhazUlAbhyAhatamAste tadvisarjaya kSaNamekaM citrasaMbhU khakIyapanI, visarjitA cAsau tenAnukampApareNa, dRSTazca tayA'sau, jAtastasyApi tadanurAgaH, pravRttaM ca tayormoha-4 bRhadvRttiH tIyAdhya. nakaM, evaM ca kiyatImapi yelAmatikramya vinirgatA'sau kuDaGgAt , uktaM cAtmAnaM khyApayituM kumAraM prati, yathA-1 // 381 // gahanaM nadIkuDakaM tato'pi gahanatarANyeva gahanatarakANi puruSahRdayAni bhavanti, ayaM cAnena dhvanito'rthaH-yathA , 4 vayaM jAnImaH strIhRdayAnyatigahanAni bhavacittena ca tAnyapi jitAnItyuktvA patiM pratyAyayitumAha-'dehANinti dehIdAnIM 'pUrNapAtram' akSatabhRtabhAjanaM priyaM khalu 'naH' asmAkaM yaddArako jAta iti, te (iti) vaktavye yanna || ityuktaM tadaikyaM dyotayituM, ityuktvA ca tayA dhUrtyA gRhItaM brahmadattottarIyaM, gatA ca patyaiva saha, tatazca nirgato'sau / kuDaGgAtkRtaparihAsaH pravRtto gantuM, prAptaH supratiSThaM, tatra ca kusa kuNDI nAma kanyA 'bhikuMDivittAsiyaMmi jiyasattuM'ti |ApatvAdubhayatra subbyatyayaH, 'bhikuNDivitrAsitAd' bhikuNDinAmanRpatiniSkAzitAt 'jitazatro' jitazatrunAma-| nRpateH sakAzAnmathurAto'hicchatrAM prajan 'antare' antarAle 'labhate' prApnoti / tadhendrapure zivadatto nAma rudrapure ca hai| 4vizAkhadattAbhidhAnamtahuhitarau 'baTukatvena' dIrghapRSThapuruSabhItyA kRtabrAhmaNaveSeNa labhate kanye dve rAjyaM ca / tato raaj-IP||38|| gRhaM mithilA hastinAgapuraM campAM tathaiva zrAvastIm , abhramIditi zeSaH 'eSA tu' anantaramupadarzitA nagarahiNDi-18 voddhacyA brahmadattasyeti // evaM ca bhramato'sya militAH kaTakakareNudattAdayaH pitRvayasyAH, gRhItAH kiyanto'pi - dIpa anukrama [407] SamEditatammamerand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~263~ Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||2|| niyukti: [344-354] prata sUtrAMka ||2|| pratyantarAjAnaH, samutpannaM cakraratnaM, prArabdhastadupadarzitamArgeNa digvijayaH, prAptaH kAmpilye, nirgatastadabhimukhaM dIrghapRSTho, lagnamanayorAyodhanaM, vinipAtito'sau brahmadattena, evaM ca boddhavyastasya dIrghapRSThaviSayaropamokSazca, atrAntare militAH pariNItakanyApitaraH, samutpannAni ca yathA'vasaraM zeSaratnAni, sAdhitaM SaTrakhaNDamapi bharataM, prAptAzca navApira nidhayaH, pariNataM cakravartipadaM, evaM ca sukRtaphalamupabhuJjato'tikrAntaH kiyAnapi kAlaH, anyadA copanItaM devatayA mandAradAma, samutpannaM taddarzanAdasya jAtismaraNaM-anubhUtAni mayaivaMvidhakusumadAmAni, ahaM hi nalinagulmavi-2 mAne devo'bhavaM // ityekAdazaniyuktigAthArthaH / itthaM tAvatkAmpilye saMbhUtazcakravartI jAtaH, citrasya tu kA vArtetyAha citto puNa jAoM purimatAlaMmi / siTTikulaMmi visAle dhamma soUNa pnycio||2|| pAdatraya, citraH punarjAtaH purimatAle, sa hi citranAmA maharSiH tatra saMbhUtinAmni bhrAtari tathA'nazanaM pratipannavatyaho duranto mohazcitrA karmapariNatizcaJcalaM cittamityAdi vicintya caturvidhamapyAhAraM pratyAkhyAtavAn , mRtvA ca paNDitamaraNena samutpannastatraiva nalinagulmanAmni vimAne, tatastatra khasthitimanupAlyotpannaH purimatAlapure, tatrApi ketyAha-'zreSTikule' vaNikapradhAnAnvaye 'vizAle' vistIrNe putrapautrAdivRddhimati, prAsavayAzca tathAvidhasthavirasannidhau / dIpa anukrama [408] Faramaarwatatuwant pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~264~ Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [ 409 ] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 382|| [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||3|| niryukti: [355] adhyayanaM [13], 'dharma' yatidharma kSAntyAdikaM 'zrutvA' AkarNya 'pratrajitaH pravrajyAM pratipannavAn iti sUtrabhAvArthaH // tataH kimityAha kaMpilluMmi anayare samAgayA do'vi cittasaMbhUyA / suhadukakhaphala vivAgaM kahiMti te ikamikassa // 3 // kAmpilye ca nagare - brahmadattotpattisthAne 'samAgatau' militau dvAvapi citrasaMbhUtau janmAntaranAmataH 'sukhaduHkhaphalavipArka' sukRtaduSkRtakarmAnubhavarUpaM 'kahati'ti kathayataH smeti zeSaH, tatazca kathitavantau tau citrajIvayatibrahmadatto 'ekamekassa' ti ekaikasya parasparamitiyAvat iti sUtrAkSarArthaH // bhAvArthastu niryuktikRtocyatejAIi pagAsa niveyaNaM ca jAIpayAsaNaM citte / cittassa ya AgamaNaM ihiparicAgasutattho // 355 // tadA hi brahmadatto jAtismaraNopalabdhasvajAtInAM 'dAsA dasannaye AsI' ityAdinA sArddhazlokena janAya prakA zanaM nivedanaM ca ya imaM dvitIyazlokaM pUrayati tasmai rAjyArddhamahaM prayacchAmIti vihitavAn tatastadarthinA janenoddhupyate, tad grAmanagarAkArAdiSu paThyamAnaM cAkarNitaM karNyapakarSyA citrajIvayatinA, tatastathAvidhajJAnAtizayoupayogataH svajAtIrupalabhya jAto'syAbhiprAyo yathA - gatvA taM janmAntaranijabhrAtaraM saMbhUtajIvamavavodhayAmIti, prasthitastataH sthAnAt prAptaH krameNa kAmpilyaM, sthitastadvahirudyAne, zrutazvArapaTTikaparipaThyamAnaH sArddhazlokaH, pUritazcAnena dvitIyazlokaH, avadhAritazcAraghaTTikena, dhAvitavAsI nRpasakAzaM rAjyalomena, paThitaM caitena tatpurataH, Education intematonal For Parana Prat citrasaMbhU tIyAdhya 13 ~265~ // 382 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [ 409 ] Educato [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||3|| niryukti: [355...] adhyayanaM [13], paripUrNa lokadvayaM jAtastadAkarNanAttasya cittAvezaH, niruddhazca tajjanitamUrcchayA''zvAsamArgo, nimIlitaM locanayugalaM, luThitaH sa AsanAt, nipatito bhuvi, kimetat kimetadityAdinA''kulitaH sarvo'pi tatparicchadaH, dRSTazva tenAraghaTTikaH, tADitaH pANiprahArAdibhiH, AraTitametena na mayaitatpUritaM na mayeti, kintvanyenaiva bhikSuNaitatkalikandamUleneti, atrAntare labdhA cetanA, prAptaM ca svAsthyaM cakravarttinA, uktaM ca-kAsau lokapUrayitAsssta iti ?, kathitastadvyatikaro yathA - kenacid bhikSuNaitatpUritaM na tvamuneti pRSTaM ca punaranena harSotphullanayanayugalena-ka tasAviti kathitamAraghaTTikena deva! madIyavATikAyAM etaccAkarNya pracalitaH sabalavAhanaH sakalAntaHpurasamanvitazca taddarzanAya, prAptastadudyAnaM, dRSTo muniH, vanditaH sabahumAnaM, upavezitazcaikAsane, papracchatuH parasparamanAmayaM kathayAmAsatuzca yathAkhamanubhUtasukhaduHkhaphalavipAkaM, tatkathanAnantaraM ca varNitA nijasamRddhizcakravarttinA, prarUpitasta| dvipAkadarzanatastatparityAgazcitrayatinA, etAvAneva prastutAdhyayana sUtra svArtho'bhidheya iti sUtraniryuktigAthayorbhAvArthaH / samprati yaduktaM - 'sukhaduHkhaphalavipAkaM tau kathayAmAsaturiti, tatra cakravarttI yathA kathayAmAsa tathA saMbandhapurassaramAha caTTI mahiDIo, bhadatto mahAyaso / bhAyaraM bahumANeNa, imaM vayaNamabbavI // 4 // Asimo bhAyarA dosvi, annamannavasANugA / annamannamaNUrattA, annamannahiesiNo // 5 // For Persona Prat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~266~ Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [--1 / gAthA ||4-7|| niyukti: [355...] -- prata 13 sUtrAMka ||4-7|| uttarAdhya. dAsA dasannaye AsI, miA kAliMjare nage / haMsA mayaMgatIrAe, socAgA kAsimie // 6 // citrasaMbhU devA ya devalogaMmi, Asi amhe mahiDiA / imA No chaTThiyA jAI, annamanneNa jA viNA // 7 // bRhaddhRttiH tIyAdhya. cakravartI 'maharddhikaH' bRhavibhUtibrahmadatto mahAyazAH 'bhrAtaraM' janmAntarasodaya 'bahumAnena' mAnasaprativandhena 'idN'| // 383 // yakSyamANalakSaNaM 'vacanaM' vAkyaM 'abravId' ityuktavAn, yathA 'Asimo'tti abhUvAvAM bhrAtarau dvAvapi 'anyo'nya' parasparaM 'vasANuga'tti vazam-AyattatAmanugacchantau yo tAvanyo'nyavazAnugau, tathA 'anyo'nyamanuraktau' atIva snehadAvantI, tathA anyo'nyahitaiSiNI' parasparazubhAbhilASiNI, punaH punaranyo'nyagrahaNaM ca tulyacittatAtizayakhyApanArtha, makArazca sarvatrAlAkSaNikaH / keSu punarbhaveSvitthamAyAmabhUvetyAha-dAsau 'dazANe' dazArNadeze 'Asi'tti abhUva, mRgau 'kAliJjare' kAliaranAmni nage, haMsau 'mRtagaGgAtIre uktarUpe, 'zvapAko cANDAlau 'kAsibhU4/mie'tti kAzIbhUmyAM kAzyabhidhAne janapade, devau ca devaloke saudharmAbhidhAne'bhUva 'aho'tti AvAM maharddhi kauna | tu kilvipikI, 'imA meM 'tti 'imA Noti vA ubhayatreyamAvayoH pAThayeya paSThikA jAtiH, kIrazI yetyAha-'annama-| neNaM'ti anyo'nyena paraspareNa yA vinA, ko'rthaH -parasparasAhityarahitA, viyuktayoryaketi bhAva iti suutrctu-||||38|| laSTayArthaH / itthaM cakravartinokte munirAha kammA niyANappagaDA, tume rAya ! viciNtiyaa| tersi phalavivAgaNaM, vippaogamuvAgayA // 8 // dIpa - anukrama [410-413] -- -- pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~267 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||8|| niyukti: [355...] (43) prata sUtrAMka ||8|| 'karmANi jJAnAvaraNAdIni nitarAM dIyante-lUyante dIyante vA khaNDyante tathAvidhasAnubandhaphalAbhAvatastapaH-13 prabhRtInyaneneti nidAnaM-sAbhiSvaGgaprArthanArUpaM tena prakarpaNa kRtAni-vihitAni nidAnaprakRtAni, nidAnavazanibaddhAnIti yo'rthaH, tvayA rAjan ! vicintitAnIti, taddhetubhUtArtadhyAnAdidhyAnataH karmANyapi tathocyante 'teSAm | evaMvidhakarmaNAM phalaM cAsau vipAkazca-zubhAzubhajanakatvalakSaNaH phalavipAkastena, yadvA karmANi-anuSThAnAni 'NiyA-14 ANapayaDa'tti nidAnenaiva zeSazubhAnuSThAnasyAcchAditatvAtprAgvatprakaTanidAnAni tvayA rAjan ! vicintitAni kRtAnI-12 tiyAvat , teSAM phalaM kamAtkarma tadvipAkena 'viprayoga' virahaM 'upAgato' prAptI, kimuktaM bhavati ?-yattadA tvayA'-12 smannivAritenApi nidAnamanuSThitaM tatphalametad yadAvayostathAbhUtayorapi viyoga iti sUtrArthaH // itthamavagataviyo-2 gahetuzcakrI punaH praznayitumAha saccasoappagaDA, kammA bhae purA kaDA / te aja parijhuMjAmo, kiM nu cittevi se thaa||9|| satyaM-mRpAbhASAparihArarUpaM zaucam-amAyamanuSThAnaM tAbhyAM prakaTAni-prakhyAtAni karmANi-prakramAcchu-4 bhAnuSThAnAni zubhaprakRtirUpANi vA mayA purA kRtAni, yAnIti gamyate, tAni 'adya' asminnahani, zeSatadbhavakAlopalakSaNaM caitat 'paribhuMjAmo'tti paribhuo-tadvipAkopanatastrIratnAdiparibhogadvAreNa vedaye, yatheti gamyate, kimiti | prazne, 'nu' iti vitarke, 'citro'pi' citranAmA'pi, ko'rthaH?-bhavAnapi 'se' iti tAni tathA paribhujhe ?, naiva mujhe, dIpa anukrama [414] SOMEdirade IN . FoPROTESriwaatimall pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~268~ Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||9|| nayukti : [355...] vRhadRttiH tIyAdhya. // 384 // prata sUtrAMka ||9|| uttarAdhya. bhikSukatvAdbhavataH, tathA ca kimiti bhavatA'pi mayaiva sahopArjitAni zubhakarmANi viphalAni jAtAnItyAzaya iti citrasaMbhUda sUtrArthaH // munirAha sabvaM sucipaNaM saphala narANaM, kaDANa kammANa na mukkhu asthi / atthehi kAmehi a usamehiM, AyA mamaM punnnnphlovveo|| 10 // jANAhi saMbhUya! mahANubhAga, mahihiyaM puNNaphalovaveyaM / cisapi jANAhi taheva rAya !, iDDI juI tassavi appabhUA // 11 // mahattharUvA cayaNappabhUyA, gAhANugIyA nrsNghmjjhe| jaMbhikkhuNo sIlaguNovaveyA, ihalayaMte samaNo'mhi jaao||12|| 'sarva' niravazeSa 'sucINa' zobhanamanuSThitaM, tapaHprabhRtIti gamyate, cIrNazabdasya 'sucIrNa propitatrata'mityAdirUDhitaH sAdhutvaM, saha phalena vartata iti saphalaM, narANAmiti, upalakSaNatvAdazeSANAmapi prANinAM, kimiti ?, yataH kRtebhyaH-arthAdavazyavedyatayoparacitebhyaH karmabhyo na 'mokSaH' muktirastIti dadati hi tAni nijphlmvshy-18|||38|| miti bhAvaH, prAkRtatvAca suvyatyayaH, syAdetat-tvayaiva vyabhicAra ityAha-'athaiH' dravyairathairvA-prArthanIyaiH, vastu-| bhiriti gamyate, kAmezva-manojazabdAdibhiH 'uttamaiH' pradhAnaH, lakSaNe tRtIyA, tata etadupalakSitaH sannAtmA mama dIpa anukrama [415] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~269~ Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||10-12|| niyukti: [355...] prata sUtrAMka ||10 -12|| puNyaphalena-zubhakarmaphalenopapetaH-anvitaH sa puNyaphalopapetaH iti // yathA tvaM 'jAnAsi' avadhArayasi 'saMbhUta / parvajanmani saMbhatAbhidhAna ! 'mahAnubhAga bRhanmAhAtmyaM 'maharddhika' sAtizayavibhUtiyuktam ata eva puNyaphalo-11 dipetaM citramapi 'jAnIhi' avabuddhyakha tathaiva' aviziSTameva 'rAjan! nRpa!, kimityevamata Aha-RddhiH-sampat dyutiH-11 dIptistasyApIti-janmAntaranAmatazcitrAbhidhAnasya, mamApIti bhAvaH, cazabdo yasmAdarthe, tato yasmAtprabhUtA-badItyarthaH, yadvA''tmA mama puNyaphalopeta iti, anena citra evAtmAnaM nirdizati, tathA jAnIhi saMbhUta ityAdI Atmetyanuvartate, arthavazAca vibhaktipariNAmaH, tatazcaivaM yojyate-he saMbhUta ! yathA tvamAtmAnaM mahAnubhAgAdivihai zeSaNaviziSTaM jAnAsi tathA citramapi jAnIhi, citranAmro mamApi gRhasthabhAve evaMvidhatyAdeveti bhAvaH, zeSa prAgvat // yadi tavApyevaMvidhA samRddhirAsIt tatkimiti prabajita ityAha-mahAn-aparimito'nantadravyaparyAyAtmakatayA'rthaH-abhidheyaM yasya tanmahAthai rUpa-kharUpaM na tu cakSuAyo guNaH, tato mahArtha rUpaM yasyAH sA tathA, mahato vA'rthAna-jIvAditattvarUpAn rUpayati-darzayatIti mahArtharUpA, 'vayaNappabhUya'ci vacanena aprabhUtA alpabhUtA vA-alpatvaM prAptA vacanAlpabhUtA vacanAtprabhUtA vA stokAkSaretiyAvat, keyamIrazItyAha-gIyata iti gAthA, sA cehArthAddharmAbhidhAyinI sUtrapaddhatiH, anviti-tIrghakRdgaNadharAdibhyaH pazcAdgItA anugItA, ko'rthaH ?-tIthekarAdibhyaH zrutvA pratipAditA sthavirairiti zeSaH, anulomaM vA gItA'nugItA, anena zrotranukUlaica dezanA kriyata hai| dIpa anukrama [416-418] SamEducation international pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~270~ Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||10-12|| niyukti: [355...] (43) prata sUtrAMka **** iti khyApitaM bhavati / kelyAha-narANAM-puruSANAM saH-samUhastanmadhye, gAthAmeva punarvizeSayitumAha-'yA' uttarAdhya. da gAthAM 'bhikSavaH' munayaH zIlaM-cAritraM tadeva guNaH, yadvA guNaH pRthageva jJAnaM, tataH zIlaguNena zIlaguNAbhyAMtIyAdhya. bRhadvRttiH vA-cAritrajJAnAbhyAmupetAH-yuktAH zIlaguNopetAH 'iha' asmin jagati 'aJjayate'tti arjayanti ptthnshrvnnt||385|| dAnuSThAnAdibhirAvarjayanti / yadvA 'jaM bhikkhuNoM' ityatra zrutveti zepaH, tato yAM zrutvA 'jayaMta'tti 'iha' asmin jinaprabacane 'yatante' yatnavanto bhavanti, sopaskAratvAtsA mayA'pyAkarNitA, tataH 'zramaNaH' tapakhI asmi ahN| jAto, na tu duHkhadagdhatvAditi bhAvaH, paThyate ca-'sumaNo'tti sumanAH zobhanamanA iti sUtratrayArthaH // itthaM / | muninA'bhihite brahmadattaH svasamRddhayA nimantrayitumAha uccobhae mahukakke ya yaMbhe, paveiyA AvasahA ya rmmaa| imaM gihaM vittaghaNappabhUyaM, pasAhi paMcAlaguNovaveyaM // 13 // nahehi gIehi ya vAiehiM, nArIjaNAhiM pricaaryNto| // 385 // muMjAhi bhogAI imAI bhikkhU, mama roaI. pabvajjA hu dukkhaM // 14 // uccodayo madhuH karkaH, cazabdAnmadhyo brahmA ca paJca pradhAnAH prAsAdAH praveditAH, mama varddhakipuraHsaraiH surairupa-2 nItA ityarthaH, 'AvasathAca' zeSabhavanaprakArA 'ramyAH' ramaNIyAH, pAThAntaratazca AvasathAH atiramyAH-muramyA -12|| - % - % - dIpa anukrama [416-418] 82-%% SamEducatolitntimaana Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~271 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1] / gAthA ||13-14|| niyukti: [355...] (43) -% % % prata sUtrAMka // 13 % -14|| vA, ete tu yatraiva cakriNe rocate tatraiva bhavantIti vRddhAH, kiJca-'idaM pratyakSaM 'gRham' avasthitaprAsAdarUpaM vittapratItaM tacca taddhanaM ca-hiraNyAdi tenopetaM-yuktaM vittadhanopetaM, paThanti ca 'cittadhaNappabhUya'ti, tatra prabhUtaM-bahu / citram-AzcaryamanekaprakAraM vA dhanamasminniti prabhUtacitradhanaM, sUtre tu prabhUtazabdasya paranipAtaH prAgvat, 'prasAdhi' pratipAlaya paJcAlA nAma janapadastasmin guNA-indriyopakAriNo rUpAdayastairupetaM paJcAlaguNopetaM, kimuktaM bhavati?-2 paJcAleSu yAni viziSTavastUni tAnyasmin gRhe sarvANyapi santi, tadA paJcAlAnAmatyudIrNatvAtpaJcAlagrahaNam , di anyathA hi bharate'pi yadviziSTavastu tat tadeha eva tadAsIt // kiM ca NaTehiM ti dvAtriMzatpAtropalakSitai vyairnRtya -vividhAGgahArAdisvarUpairgItaiH-grAmakharamUrcchanAlakSaNaiH, casya bhinnakramatvAt , 'vAiehiti vAditraizca mRdagamukundAdibhiH 'nArIjanAn' strIjanAn 'parivArayan' parivArIkurvan , paThyate ca-'paviyAriyaMto ti pravicArayan / sevamAno, 'bhuAhitti bhula bhogAnimAn-paridRzyamAnAn , sUtratvAt sarvatra liGgavyatyayaH, bhikSo !, iha tu yadgajaturaGgamAdyanabhidhAya strINAmevAbhidhAnaM tat strIlolupatvAttasya, tAsAmeva vA'tyantAkSepakatvakhyApanArtha, kadAcicitro videdityameva sukhamityAha-mahyaM rocate' pratibhAti pravrajyA, 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, duHkhameva, na manAgapi hai sukhaM, duHkhahetutvAditi bhAva iti sUtradvayArthaH / itthaM cakriNokte muniH kiM kRtavAn ? ityAha % % dIpa anukrama [419-420] %% % SamEducatan intemarama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~272 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||15|| niyukti: [355...] bRdvRttiH prata sUtrAMka ||15|| uttarAdhya. taM puvaneheNa kayANurAgaM, narAhivaM kAmaguNesu gircha / citrasaMbhUdhammassio tassa hiyANupehI, citto imaM vayaNamudAharityA // 15 // "taM' amadattaM 'pUrvalehena' janmAntaraprarUDhapraNayena 'kRtAnurAga' vihitAbhiSvaGgaM 'narAdhipaM rAjAnaM 'kAmaguNeputIyAdha, // 38 // abhilaSyamANazabdAdiSu 'gRddham' abhikAsAnvitaM 'dharmAzritaH' dharmasthitaH 'tasya' iti cakriNaH hitaM-pathyam / 4 anuprekSate-paryAlocayatItyevaMzIlo hitAnuprekSI-kathaM nu nAmAsya hitaM syAditi vicintanaparazcitrajIpayatiridaM vAkyaM dApAThAntarato pacanaM yA 'udAharitya'tti 'udAhatavAn' uktavAniti sUtrArthaH // kiM tadudAhatavAnityAhasavvaM vilaciyaM gIyaM, savvaM naI vissnnaa| sabve AbharaNA bhArA, sacce kAmA duhAvahA // 16 // bAlAbhirAmesu duhAvahesu, na taM suI kAmaguNesu raay|| virattakAmANa tayodhaNANaM, jaM bhikkhuNaM sIlaguNe rayANaM // 17 // 'sarvam' azeSaM vilapitamiva vilapitaM nirarthakatayA ruditayonitayA ca, tatra nirarthakatayA mattabAlakagIta-17 vat ruditayonitayA ca virahAvasthamRtaproSitabhartRkAgItavat , kimityAha-'gItaM' gAnaM, tathA sarva 'nRtya' gAtra-3 // 386 // 4 vikSepaNarUpaM viDambitamiva viDambitaM, yathA hi yakSAviSTaH pItamadyAdivA yatastato hastapAdAdIn vikSipati, evaM hai nRtyannapIti, tathA saryANi 'AbharaNAni' mukuTAGgadAdIni 'bhArAH' tattvato bhArarUpatvAtteSAM, tathAvidhavanitAmartR-- dIpa anukrama [421] SamEducatmidamational N anaman.ara pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~273~ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 16 -17|| dIpa anukrama [422 -423] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||16-17|| niryukti: [355...] kAritasuvarNa sthagita zilAputrakAbharaNavat, sarve 'kAmAH zabdAdayo 'duHkhAvahAH' mRgAdInAmivAyatau duHkhAvAtihetutvAt, matsarerSyAviSAdAdibhizcittanyAkulatvotpAdakatvAnnarakAdihetutvAcceti / tathA bAlAnAM vivekarahi| tAnAmabhirAmAH - cittAbhiratihetavo ye teSu 'duHkhAvaheSu' uktanyAyena duHkhaprApakeSu na tatsukhaM 'kAmaguNeSu' mano| jJazabdAdiSu, sevyamAneSviti zeSaH, 'rAjan / ' pRthvIpate / 'virattakAmANaM'ti prAgvat, kAmaviraktAnAM viSayaparAkhAnAM tapa eva dhanaM yeSAM te tapodhanAsteSAM yatsukhamiti saMbandhaH, 'bhikSUNAM' yatInAM zIlaguNayorvA sUtratvAd 'ratAnAM' AsaktAnAmiti sUtradvayArthaH / vAletyAdisUtraM cUrNikRtA na vyAkhyAtaM kacittu dRzyata ityasmAbhirunnItaM // samprati dharmaphalopadarzanapuraHsaramupadezamAha Education Intimational nariMda jAI ahamA narANaM, sovAgajAI duio gayANaM / jahiM vayaM savvajaNassa vesA, vasIa sovAganivesaNe // 18 // tIse a jAI u pAvipAe, kucchA mu sovAganivesaNesuM / savvassa logassa durguchaNijA, ihaM tu kammAI purekaDhAI // 19 // so dANi siM rAya ! mahANubhAgo mahiDio puSNaphaloveo / bhogAI asAsavAI, AyANahe abhinikkhamAhi // 20 // Entre ni pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH For Parsons Privat ~274~ Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||18-20|| niyukti: [355...] prata sUtrAMka // 18 -20|| uttarAdhya 'narendra !' cakravarttin ! jAyante'syAmiti jAtiH 'adhamA' nikRSTA 'narANAM' manuSyANA madhye 'zvapAkajAti' citrasaMbhUbRhadvRttiH cANDAlajAtiH 'duhato'tti dvayorapi 'gatayoH' prAptayoH, kimuktaM bhavati ?-yadA''vAM zvapAkajAtAvutpannau tadA sarvaja-2 tIyAdhya. nagarhitA jAtirAsIt , kadAcittAmavApyApyanyatraivoSitau syAtAmityAha-yasthAM, vayaM prAgvazca bahuvacanaM, sarvajanasya // 387 // azeSalokasya 'dveSyo' aprItikarI 'vasIya'tti avasAva-uSitI, keSu ?-zvapAkAnAM nivezanAni-gRhANi || zvapAkanivezanAni teSu, kadAcittatrApi vijJAna vizeSAdinAuhIlanIyAveva sthAtAmityAha-tasyAM ca jAtI zvapA-15 takasambandhinyAM ca, 'tuH' vizeSaNe, tatazca jAtyantarebhyaH kutsitatvaM vizinaSTi, pApaiva pApikA tasyAM kutsitAyAM, pApahetubhUtatvena vA pApikA tasyAM, prApikAyAM vA narakAdikugateriti gamyate, 'bucche'ti uSitI 'mu' ityAvAM, kepu-vapAkanivezaneSu, kIdRzau ?-sarvasya lokasya 'jugupsanIyau' hIlanIyau 'iha' ityasmin janmani 'tuH' puna-12 rarthastata iha punaH 'karmANi zubhAnuSThAnAni 'purekaDAIti pUrvajanmopArjitAni viziSTajAtyAdinivandhanAnIti zeSaH, tata utpannapratyayaiH punastadupArjana eva yalo vidheyo na tu viSayAbhiSvaGgavyAkulitamAnasaireva stheyamiti bhAva iti / / yatazcaivamataH 'saH' iti yaH purA saMbhUtanAmA'nagAra AsId idAnIm' asmin kAle 'sitti pUraNe yadvA / 6'dANisi'ti dezIyabhASayedAnI rAjA mahAnubhAgo maharddhikaH puNyaphalopetazca san dRSTadharmaphalatvenAbhiniSkrAmeti hai saMbandhaH, athavA sopaskAratvAdyat sa eva tvamidAnI rAjA mahAnubhAgatAdhandhita iha jAtastaskamoNi purAkRtAnIti dIpa anukrama [424-426] 6 // 387 // SamEducatantitamarina Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~275 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 18 -20|| dIpa anukrama [ 424 -426] Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA || 18-20 || niryukti: [355...] pUrveNa saMbandhaH ko'rthaH ? - purAkRtakarmavijRmbhitamevaitat kathamanyathA tathAbhUtasyaivaMvidhasamRddhyavAptiriti bhAvaH, yatazcaiva mato'bhiniSkrAmeti saMvandhaH, kiM kRtvetyAha- 'tyaktvA' apahAya bhujyanta iti bhogAH - dravyanicayAH kAmA vA tAn 'azAzvatAn' anityAn AdIyate- sadvivekairgRdyata ityAdAnaH- caritradharmastaddhetorabhiniSkrAma-Abhi mukhyena pratrajito bhava, gRhasthatAyAM hi na sarvaviratirUpacAritra sambhava iti bhAvaH, paThanti ca- 'AyANamevA aNuciMtayAhIti, spaSTamiti sUtratrayArthaH // ka evamakaraNe dASa ityAha- iha jIvie rAya ! asAsayaMmi, dhaNiyaM tu puNNAi~ akucyamANo / so mahobaNI, dhammaM akAUNa paraMmi loge // 21 // iha 'jIvite' manuSyasambandhinyAyuSi rAjan ! 'azAzvate' asthire 'dhaNiyaM tu'tti atizayenaiva na tu dhvajapaTa| prAntAdyanyAsthiravastusAdhAraNatayA 'puNyAni' puNyahetubhUtAni zubhAnuSThAnAnyakurvANaH 'saH' iti puNyAnupArjakaH 'zocate' duHkhArttaH pazcAttApaM vidhatte, mRtyuH - AyuH parikSayastasya mukhabhitra mukhaM mRtyumukhaM-zithilIbhavadvandhanAdya|vasthA tadupanItastathAvidhakarmabhirupaDhaukito mRtyumukhopanItaH san 'dharma' zubhAnuSThAnam 'akRtvA' ananuSThAya 'paraMmi' tti casya gamyamAnatvAt parasmiMzca 'loke' janmAntararUpe, gata iti zeSaH, narakAdiSu sahyA sAtave danArditazarIraH For Parsons Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~276~ Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||21|| dIpa anukrama [427] sattarAdhya. bRhadvRttiH ||388|| [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||21|| niryuktiH [355...] adhyayanaM [13], zazinRpativatkiM na mayA tadaiva sadanuSThAnamanuSThitamiti khidyata evAdharmakArIti sUtrArthaH // syAdetat-mRtyumukho 5 citrasaMbhUpanItasya paratra yA duHkhAbhihatasya khajanAdayastrANAya bhaviSyanti, tato na zociSyante ityAzaGkayAhajaha sIho va miyaM gahAya, manU naraM neha hu aMtakAle / tIyAdhya. 13 na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlaMmi taM saharA bhavati // 22 // na tarasa dukkhaM vibhayaMti nAyao, na mittavaggA na suA na baMdhavA / iko sayaM pacora dukkhaM, kattAramevaM aNujAha kammaM // 23 // 'yethe' laupamye 'ihe 'ti loke 'siMha' mRgapatiH, beti pUraNe, yadvA vAzabdo'yaM vikalpArthe, tato vyAghrAdirvA 'mRgaM' kuranaM 'gRhItvA' upAdAya prakramAtsvamukhaM paralokaM vA nayatIti sambandhaH, evaM 'mRtyuH' kRtAntaH 'naraM' puruSaM nayati 'huH' avadhAraNe, tato nayatyeya, kadA ? - antakAle jIvitavyAvasAnasamaye, kimuktaM bhavati ? - yathA'sau siMhena nIyamAno na tasmai alam, evamayamapi janturmRtyunA, kadAcitkhajanastatra sAhAyyaM kariSyatyata Aha-na tasya| mRtyunA nIyamAnasya mAtA vA pitA vA 'mAya'tti vAzabdasyeha gamyamAnatvAddhAtA vA 'kAle tasmin' jIvitAntarUpe aMzaM prakramAjjIvitavyabhAgaM dhArayanti mRtyunA nIyamAnaM rakSantIvaMzadharAH, yathA hi nRpAdau svajanasarvakhamapaharati svadraviNadAnataH khajanAdibhistadrakSyate naivaM svajIvitavyAMzadAnatastajIvitaM mRtyunA nIyamAnam, ukta Education ideational For Panas Private // 188 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~277~ Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||22-23|| niyukti: [355...] prata sUtrAMka ||22 -23|| hi-"na pitA bhrAtaraH putrA, na bhAryA na ca bAndhavAH / na zaktAH maraNAtrAtuM, zakkAH saMsArasAgare // 1 // " iti, athavAuMzo-duHkhabhAgastaM haranti-apanayanti ye te'zaharA bhavantIti, idamevAbhivyanakti, AdyavyAkhyAne tu syAdetabhAda-jIvitArakSaNe'pi duHkhAMzahAriNo bhaviSyantyata Aha-na tasya-mRtyunA nIyamAnasya tatkAlabhAvinA duHkhenAtyanta pIDitasya duHkhaM zArIraM mAnasaM vA 'vibhajanti' vibhAgIkurvanti 'jJAtayaH' dUravartinaH khajanA na 'mitravargA' suhamatsamUhA na 'sutAH putrA na 'bAndhavAH' nikaTavarjinaH khajanAH, kintu eka:-advitIyaH khayam AtmanA 'pratyanubha-4 bhavati' vedayate 'duHkhaM klezaM, kimiti ?, yataH 'kartArameva' upArjayitArameva 'anuyAti' anugacchati, kiM tat - karma, yena tatkRtaM tasyaiva phalamupanayatIti bhAva iti sUtradvayArthaH // itthamazaraNatvabhAvanAmabhidhAyaikatvabhAvanAmAha-2 cicA dupayaM ca cauppayaM ca, khitaM gihaM dhaNadhannaM ca savvaM / kammappabIo avaso payAI, paraM bhavaM suMdara pAvagaM vA // 24 // taM ikkagaM tucchasarIragaM se, ciIgayaM dahi pAvageNaM / bhabA ya puttAvi ya nAyabho a. dAyAramannaM aNusaMkamaMti // 25 // 'tyaktvA' utsRjya 'dvipadaM ca bhAryAdi 'catuSpadaM ca hastyAdi kSetram' ikSakSetrAdi 'gRha' dhavalagRhAdi kadhaNa'tti dhanaM-kanakAdi 'dhAnyaM' zAlyAdi, cazabdAd vastrAdi ca, 'sarva' niravazeSa, tataH kimityAha-karmevAtmano dIpa anukrama [428-429] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~278~ Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 24 -25|| dIpa anukrama [430 -431] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 389 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [13], mUlaM [--] / gAthA ||24-25|| niryukti: [355...] ||dvitIyamasyeti karmAtmadvitIyaH 'avazaH' akhatantraH prakarSeNa yAti prApnoti prayAti, kaM ? - 'param' anyaM 'bhayaM' janma 'suMdara'tti vindulopAt 'sundara' svargAdi 'pApakaM vA' narakAdi, svakRtakarmAnurUpamiti bhAvaH // tatra kimanyadarzaninAmiva sazarIra eva bhavAntaraM yAtyuta anyadheti ?, ucyate, audArikazarIrApekSayA'zarIra eva, tarhi tattyaktvetyatra kA vArcetyAha- 'tad' iti yattena tyaktam 'ekam' advitIyaM tadvitIyasya jantoranyatra saGkramaNAt tucchamUasAramata eva kutsitaM zarIraM zarIrakam anayostu vizeSaNasamAsaH, 'se' tasya bhavAntaragatasya saMbandhi cIyantemRtakadahanAya indhanAni asyAmiti citiH - kASTharacanAtmikA tasyAM gataM sthitaM citigataM dagdhvA 'tuH' pUraNe 'pAvakena' agninA bhAryA ca putro'pi ca jJAtayazca 'dAtAram' abhilapitavastusampAdayitAramanyam 'anusaGkrAmanti' upasarpanti, te hi gRhamanenAvaruddhamAsta iti tadvahirniSkAzya janajAdinA ca bhasmasAtkRtya kRtvA ca laukikatyAnyAkrandya ca katiciddinAni punaH svArthatatparatayA tathAvidhamanyamevAnuvarttante, na tu tatpravRttimapi pRcchanti, | AstAM tadanugamanamityabhiprAya iti sUtradvayArthaH // kiJca Education Intemational vAI jIviyamappamAyaM, vaNNaM jarA harai narassa rAyaM ! | paMcAya! suNAhi mA kAsi kammAI mahAlayAI // 26 // 'upanIyate' Dhokyate prakramAnmRtyave tathAvidhakarmabhiH 'jIvitam ' AyuH 'apramAdaM' pramAdaM vinaiva, AdhIcImara For Parana Prat citrasaMbhU tIyAdhya 13 ~279~ // 389 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||26|| dIpa anukrama [432] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||26|| niryuktiH [355...] adhyayanaM [13], Nato nirantaramityabhiprAyaH, satyapi ca jIvite 'varNa' sukhigdhacchAyAtmakaM 'jarA' vizrasA 'harati' apanayati 'narasya' manuSyasya 'rAjan!' cakravarttin !, yatazcaivamataH 'paJcAlarAja !' paJcamaNDalodbhavanRpate ! 'vacanaM' vAkyaM 'zRNu' AkarNaya, kiM tat ? - mA kArSIH kAni 1- karmANi' asadArambharUpANi 'mahAlayANi'tti atizayamahAnti, mahAn vA layaH-karmAzleSo yeSu tAni, ubhayatra paJcendriyavyaparopaNakuNimabhakSaNAdInIti sUtrArthaH // evaM muninokte nRpatirAha or way api jAnAmi jaheha sAha!, jaM me tumaM sAhasi vajrameyaM / bhogAime saMgakarA bhavati, je dukhayA ajo ! amhArisehiM // 27 // ahamapi na kevalaM bhavAnityapizabdArthaH, 'jAnAmi' avabudhye, tathA iti zeSaH, 'yathA' yena prakAreNa 'iha' asmin jagati sAdho ! yat 'me' mama tvaM 'sAdhayasi' kathayasi vAkyam' upadezarUpaM vacaH 'etat yadanantaraM bhavatoktaM, sat kiM na viSayAn parityajasyata Aha- 'bhogAH ' zabdAdayaH 'ime' pratyakSAH 'saGgakarAH ' pratibandhotpAdakA bhavanti ye yatadozca nityAbhisambandhAtte duHkhena jIyante - abhibhUyante iti durjayAH dustyajA itiyAvat 'ajjo'tti Arya ! asmAdRzeH, gurukarmabhirjantubhiriti gamyate, paThyate ca 'ahaMpi jANAmi jo ettha sAro' pAdatrayaM tadeva, ahamapi For Parana Private On pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~280~ Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||28-29|| niyukti : [355...] uttarAdhya bRhadvRttiH sUtrAMka // 390 // ||24 -25|| jAnAmi yo'tra sAro-yadiha manujajanmani pradhAnaM cAritradharmAtmakaM, casya gamyamAnatvAt, yaca me tvaM sAdhayasi, citrasaMbhUzeSaM prAgvaditi sUtrArthaH / kiJca | tIyAdhya. hasthiNapuraMmi cittA! daNaM naravaI mahiDDiyaM / kAmabhogesu giddheNaM niyANamasubhaM kaDaM // 28 // 6 13 tassa me appaDikaMtassa, imaM eyArisaM phalaM / jANamANo'vi jaM dhamma, kAmabhogesu mucchio // 29 // hastinAgapure 'cittA' iti AkAro'lAkSaNikaH, he 'citra ! citranAman sune ! dRSTvA 'narapati' sanatkumAranAmAnaM caturthacakravartinaM 'maharddhika' sAtizayasampadaM 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu 'gRddhena' abhikAlAvatA 'nidAna' janmAntare |bhogAzaMsAtmakam 'azubha azubhAnuvandhi 'kRtaM' nivartitamiti // kadAcittatra kRte'pi tataH pratikrAntaH syAdata Aha'tassa'tti subbyatyayena tasmAt nidAnAt 'me' mama 'apratikrAntasya' apratinivRttasya, tadA hi tvayA bahudhocyamAne'pi na macetasaH pratyAvRttirabhUditi, 'idametAdRzam' anantaravakSyamANarUpaM 'phalaM' kAya, yat kIragiyAha-'jANamANo'vitti prAkRtatvAt 'jAnanapi' avabudhyamAno'pi yadahaM 'dharma' zrutadharmAdikaM kAmabhogeSu mUrchitaH-gRddhaH, tadeta- 390 // kAmabhogeSu mUrchanaM mama nidAnakarmaNaH phalam , agyathA hi 'jJAnasya phalaM virati'riti kathaM na jAnato'pi dharmAnuSThAnAvAptiH syAditi bhAva iti sUtradvayArthaH // punarnidAnaphalamevodAharaNato darzayitumAha IMi dIpa anukrama [430-431] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~281 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||30|| dIpa anukrama [436 ] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||30|| niryuktiH [355...] adhyayanaM [13], nAgo jahA paMkajalAvasanno, da thalaM nAbhisamei tIraM / evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, na bhikkhuNo maggamaNubvayAmo // 30 // 'nAgaH' hastI 'yathe 'ti dRSTAntopadarzakaH paGkapradhAnaM jalaM paGkajalaM yatkalamucyate tatrAvasanno - nimagnaH paGkajalAvasannaH san 'dRSTvA' avalokya 'sthalaM' jalavikalabhUtalaM 'na' naiva 'abhisameti' prApnoti 'tIra' pAram apergamyamA natvAttIramapyAstAM sthalamiti bhAvaH ityevaMvidhanAgavat vayamityAtmanirdeze 'kAmaguNeSu' uktarUpeSu 'gRddhAH ' mUrcchitA na 'bhikSoH' sAdhoH 'mArga' pandhAnaM sadAcAralakSaNam 'anuvrajAmaH' anusarAmaH / amI hi paGkajalopamAH kAmabhogAH, tatastatparatantratayA na tatparityAgato nirapAyatayA sthalamiva munimArgamavagacchanto'pi paGkajalA managajavadvayamanugantuM zaknuma iti sUtrArthaH // punaranityatAdarzanAya munirAha acera kAlo tUraMti rAio, na yAvi bhogA purisANa niyA / vica bhogA purisaM cayaMti, dumaM jahA khINaphalaM va pakkhI // 31 // 'atyeti' atikrAmati kAlaH yathA''yuH kAlaH kimityevamucyate ?, ata Aha- 'tvaranti' zIghraM gacchanti 'rAtrayaH' rajanyaH, dinopalakSaNaM caitat, tato'nena jIvitavyasyAnityatvamuktam uktaM hi "kSaNayAmadivasamAsacchaTena gacchanti jIvitadalAni / iti vidvAnapi kathamiha gacchasi nidrAvazaM rAtrau 1 // 1 // " athavA 'atyeti' atIva Jan Education intemational For Parna Prat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~282 ~ Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||31|| niyukti : [355...] prata sUtrAMka ||31|| uttarAdhya.18 yAti, ko'sau?-kAlaH, kuta etat ?-yatastvaranti rAtrayo, na cApi bhogAH puruSANAM 'nityAH' zAzvatAH, ape- citrasama bhinnakramatvAnna kevalaM jIvitamuktinItito na nityaM, kintu bhogA api, yata upetya khapravRttyA na tu puruSAbhibRhadvRttiH tIyAdhya. prAyeNa bhogAH puruSaM tyajanti' pariharanti, kamiva ka ivetsAha-'drumaM' vRkSaM yathA kSINAni-vinaSTAni phalAni // 391 // yasyAsI kSINaphalastaM, 'vA' ityaupamye, uktaM hi-"piva miva viva vA ivArthe" bhinnakramazcArya, tataH 'pakSIva' vihaga iva, 6 phalopamAni hi puNyAni, tatastadapagame kSINaphalaM vRkSamiva puruSaM pakSibadbhogA vimuJcantIti suutraarthH|| yata evamataH jaI'si bhoge caiuM asatto, ajjAI kammAI karehi rAya !! dhamme Thio savvapayANukaMpI, taM hohisi devo io viuvvI / / 32 / / | yadi tAvadasi tvaM bhogAn 'tyaktum' apahAtum 'azaktaH' asamarthaH, paThyate ca-'jai tasi bhoge caituM asatte'tti, yadi caivaM tAvatkattuM na zaktastataH kimityAha-'AryANi' heyadharmebhyaH-atinikhiMzatAdibhyo dUrayAtAni ziSTajano-131 4citAnItiyAvat 'karmANi' anuSThAnAni kuru rAjan ! 'dharma' prakramAdhasthadharma samyagdRSTayAdiziSTAcaritAcA-2 daralakSaNe sthitaH san 'sarvaprajAnukampI' samastaprANidayAparaH, tataH kiM phalamityAha-tataH' ityAryakarmakaraNAd bhavi-18 pyasi 'devaH' vaimAnikaH 'itaH' ityasmAnmanuSyabhavAdanantaraM 'biuvitti vaikriyazarIravAnityartha iti vRddhAH, gRhastha dIpa anukrama [437]] X // 39 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~283 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||32|| niyukti: [355...] * *- *- prata sUtrAMka ||32|| dharmasvApi samyaktvadezaviratirUpasya devalokaphalatvenoktatvAditi bhAva iti sUtrArthaH // evamukto'pi yadA'sau na ra kizcitpratipadyate tadA tadavineyatAmavadhArya munirAha na tujjha bhoge caIUNa buddhI, giddho'si aarNbhprigghesuN| mohaM kao ittiu vippalAvo, gacchAmi rAyaM ! AmaMtio'si // 33 // 'neti pratiSedhe taba 'bhogAn' zabdAdIn , upalakSaNatvAdanAryakarmANi vA, 'caiUNatti tyaktuM, yadvA sopaskAdaratvAdbhogAMstyaktvA dharmo mayA vidheya iti 'buddhiH' avagatiH, kintu 'gRddhaH' mUJchitaH 'asi' bhavasi, keSu ? 'ArambhaparigraheSu' abadyahetuSu vyApAreSu catuSpadadvipadAdikhIkAreSu ca, 'mohaMti moghaM niSphalaM yathA bhavati evaM, subbyatyayAdvA mogho-niSphalo mohena vA-pUrvajanmani mama bhrAtA''sIditi nehalakSaNena 'kRtaH' vihitaH etAn / 'vipralApaH' vividhavyarthavacanopanyAsAtmakaH, samprati tu 'gacchAmi' brajAmi rAjan ! AmantritaH-saMbhASitaH, ane-4 kArthatvAddhAtUnAM pRSTo vA 'asi' bhavasi, ayamAzayaH-anekadhA jIvitAnityatvAdidarzanadvAreNAnuziSyamANasyApi te na manAgapi viSayaviraktirityavineyatvAdupekSeva zreyaskarI, uktaM hi "maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni sattvada guNAdhikaklizyamAnAvineyepu" (tattvA0 a0 7-sU0-6) iti sUtrArthaH // itthamuktvA gate munI brahmadattasya hai yadabhUtadAha dIpa anukrama [438] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~284 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [13], mUlaM [-] / gAthA ||34|| niyukti: [355R-359] prata sUtrAMka ||34|| uttarAdhyapaMcAlarAyA'viya baMbhadatto, sAhussa tassa vayaNaM akaauN| citrasaMbhUaNuttare bhuMjiya kAma bhoge, aNuttare so narae paviTTho // 34 // bRhadvRttiH tIyAdhya. 'paMcAlarAA'viya'tti 'api' punararthaH, 'caH' pUraNe, tataH pazcAlarAjaH punarbahmadatto-bramadattAbhidhAnaH 'saadhoH|| // 392 / / tapakhinaH 'tasya' anantaroktasya 'vacanaM hitopadezadarzakaM vAkyam 'akRtvA' vatandulavadgurukautayA'tyantadurbheda-11 tvAdananuSThAya 'anuttarAn' sarvottamAn 'bhuGktvA ' anupAlya 'kAmabhogAn' uktarUpAn 'anuttare sthityAdibhiH saka-1 lanarakajyeSThe'pratiSThAna itiyAvat 'sa' brahmadattaH 'narake' pratIte 'praviSTaH' tadantarutpannaH, tadanena nidAnasya narakaparyava-15 sAnaphalatvamupadarzitaM bhavatIti sUtrArthaH // iha cAsya zeSavaktavyatAsUcikA api niyuktigAthAH paJca dRzyante, tadyathA itthIrayaNapurohiyabhijANaM vuggaho viNAsaMmi / seNAvaissa bheo vakamaNaM ceva puttANaM // 355 // 4 dAsaMgAma asthi bheo maraNaM puNa cuuypaayvujaanne|kddgss ya nibbheo daMDo apurohiyakulassa 356 jaugharapAsAyaMmi a dAre ya sayaMvare athAle Atattoa Asae hathie a taha kuMDae ceva // 357 // 11 // 392 // kukkuDarahatilapatte sudaMsaNo dArue ya nayaNille / pattacchijasayaMvara kalAu taha AsaNe ceva // 358 // dIpa anukrama [440 Samsairatantimidana pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~285 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [13], mUlaM [-1 / gAthA ||35|| niyukti: [355R-359] OMOMOM4% prata sUtrAMka ||35|| kaMcuyapajuNNaMmi a hattho vaNakuMjare kurumaI a| ee kannAlaMbhA boddhavA babhadattassa // 359 // etAstu viziSTasampradAyAbhAvAna vitriyante // samprati prasaGgata eva citravaktavyatocyate citto'vi kAmehiM virattakAmo, udattacArittatavo mhesii| aNuttaraM saMjama pAlaittA, aNuttaraM siddhigaI gao // 35 // tibemi // ||cittsNbhuuij samattaM // 13 // 'citro'pi' janmAntaranAmatacitrAbhidhAnastapasvyapi, atrApi 'apiH' punarartha, tatacitraH punaH 'kaamebhyH'| abhilaSaNIyazabdAdibhyo viraktaH-parAGmukhIbhUtaH kAmaH-abhilASo'spati viraktakAmaH udAttaM-pradhAnaM cAritraM casarvaviratirUpaM tapazca-dvAdazavidhaM yasya sa udAttacAritratapAH, pAThAntarataH-udagracAritratapA vA maheSI maharSirvA, 'anuttaraM sarvasaMyamasthAnoparivartinaM 'saMjama'ti saMyamam-AzravoparamaNAdikaM pAlayitvA' Asevya 'anuttarI' sarvalokAkAzoparivartinImatipradhAnAM vA 'siddhigati' muktinAnI gati 'gataH' prAsa iti sUtrArthaH // 'iti' parisamAptI, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste ca pUrvavat / ityAcArya zrIzAntisUrikRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM citrasaMbhUtIyaM trayodazamadhyayanaM samAsamiti // 13 // dIpa anukrama [441] REticatimJAN Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM- 13 parisamAptaM ~286 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||35|| dIpa anukrama [ 441] uttarAdhya bRhadvRttiH // 393 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||35...|| adhyayanaM [14], niryukti: [360-361] atha caturdazamiSukArIyamadhyayanam / vyAkhyAtaM trayodazamadhyayanaM citrasambhUtIyam adhunA caturdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane mukhyato nidAnadoSa uktaH prasaGgato nirnidAnatAguNazca, atra tu mukhyataH sa evocyate ityanena samba - ndhenAyAtamidamadhyayanam asya cAnuyogadvAracatuSTayacarcaH prAgvattAvadyAvannAma niSpannanikSepe iSukArIyamiti nAma, | ata ipukAranikSepamabhidhAtumAha niyuktikRt usuAre nikkhevo cau0 // 360 // jANa0 / / 369 / / usuAranAmagoe veyaMto bhAvao a usuaaro| tatto samuTTiyamiNaM usuArijjati ajjhayaNaM // 362 // gAthAtrayaM spaSTameva, navaramiSukArAbhilApena neyaM, tathA yadipukArAtsamutthitaM tattasmai prAyo hitameva bhavatIti |ipukArAya hitamiSukArIyamucyate, prAdhAnyAca rAjJA nirdezaH, anyathA SaDbhyo'pyetatsamutthAnaM tulyameveti // samprati ko'yamiSukAra iti tadvaktavyatAmAha niyuktikRt -- Jam Education intemational For Parana Private On iSukArIyamadhyayanaM 14 ~ 287~ // 393 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atha adhyayanaM - 14 "iSukAriya" Arabhyate Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [--1 / gAthA ||35...|| niyukti: [363-373] - prata sUtrAMka ||35|| putvabhave saMghaDiA saMpIA annamannamaNurattA / bhuttaNa bhogabhoe niggaMthA pavae samaNA // 363 // kAUNa ya sAmannaM paumagumme vimANi uvvnnaa| paliovamAI cauro ThiI ukkosiA tesiM // 36 // tatto ya cuA saMtA kurujaNakyapuravaraMmi usuaare| chAvi jaNA uvavannA carimasarIrA vigymohaa||365|| rAyA usuyAro yA kamalAvai devi aggamahisI se|bhigunaame ya purohiya vAsiTrA bhAriAtassa 366 usuArapurenayare usuArapurohio a annvcco| puttassa kae bahuso paritappaMtI duaggAvi // 367 // kAUNa samaNarUvaM tahiaM devo purohi bhaNai / hohiMti tujjha puttA dunni jaNAdevalogacuA // 368 // tehi apavaiavaM jahA ya na kareha aMtarAyaM Nhe / te pavaiA saMtA bohehitI jaNaM bahuaM // 369 // taM vayaNaM soUNaM nagarAo niti te vayaggAme / vaDhati a te tahi gAhiMti aNaM asabbhAva 370 ee samaNA dhuttA peyapisAyA ya porusAdA y| mA tesiM alliahA mA bhe puttA! viNAsijjA // 371 // dAdaNa tahiM samaNe jAI porANi ca sariUNaM / bohita'mmApiaraM usuAraM rAyaputtaM ca // 372 // sImaMdharo ya rAyA bhigU a vAsiTra rAyapattI ya / babhaNI dAragA ceva chappee parinivvuA // 373 // AMC dIpa anukrama [441] SARLS SanEditation pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~288 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [--1 / gAthA ||35...|| niyukti: [363-373] 14 prata sUtrAMka uttarAdhya. AsAmakSarArthaH spaSTa eva, navaraM 'saMghaDiya'tti samyaga ghaTitAH-parasparaM snehana saMbaddhA vayasyA itiyAvat , te'pi iSukArIya kadAcidvigalitAntaraprItayo'pi dAkSiNyAjanalajAditastathA syurata Aha-'saMprItAH' samyagAntaraprItibhAjaH, bRhadvRttiH sAmadhyayanaM. " tathA 'anyo'nyamanuraktAH' atizayakhyApanaphalatvAdatyantasnehabhAjaH, athavA 'saMghaDiya'tti dezIpadamavyutpannameva / ||394||mitraabhidhaayi, prItirbAhyA anurAgastu bhAvataH pratibandhaH, paThyate ca-'ghaDiyAu'ti ghaTitA-militAH, tathA 18 bhogabhoge'tti bhoktuM yogyA bhogyA ye bhogAstAn bhogyabhogAn bhogabhogAn vA'tizAyino bhogAn , pAThAntarataH kAmabhogAn vA, 'NiggaMdhA pacae samaNa'tti nirgranthAH-tyaktagranthAH prAvajan' pratrajyAM gRhItavantaH, tatazca zramaNAH' tapakhino'bhUvanniti zeSaH / 'duyaggAvitti dezIpadaM prakramAca dvAyapi dampatI, tathA 'antarAyaM' vighnaM & PAheti anayoH, tathA 'Niti'tti niryanti Adhikyena gacchanti, kaM -'brajagrAma' gokulapAyagrAma, pratyantagrA-129 4 mamityarthaH,'gAhiti aNaM asambhAvaM'ti grAhayato'sadbhAvamasantam asundaraM vA'rtha-sAdhupretatvAdilakSaNaM pretAH 'pizA cAca' pizAcanikAyotpannAH 'pauruSAdAca' prastAvAtpuruSasambandhimAMsabhakSakA rAkSasA itiyAvat , 'tesiM'ti sUtratvAt tAn 'alliyaha'tti AlIyetAma-AzrayatAM. kimityata Aha-mA meM bhavantau putrau vinazyetAmiti / atra caMpukAramiti rAjyakAlanAnA sImandharazceti maulikanAmeti sambhAvayAmaH iti gAthaikAdazakAvayavArthaH // ||35|| dIpa anukrama [441] SamEducatan international FarparmanaSPrwanatimony pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~289~ Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||35...|| niyukti: [363-373] (43) % % prata sUtrAMka ||35|| bhAvArthastu sampradAyAdayaseyaH, sa cAyaM-je te donni govadArayA sAhuaNukaMpayAe laddhasaMmattA kAlaM kAUNa devaloge uvavannA, te tao devalogAu caiuM khiipai TThiyanayare inbhakule dovi bhAyaro jAyA, tattha tersi annevi cattAri inbhadAragA vayaMsiyA jAyA, tatthavi bhoge bhuMjiuM tahArUvANaM therANaM aMtite dhamma soUNa pavaiyA, sucirakAlaM saMyama aNupAleUNa bhattaM paJcakkhAu~ kAlaM kAUNa sohamme kappe paumagumme vimANe chAvi jaNA caupaliovamaThi-15 pratiyA devA ubavaNNA, tattha je te govavajA devA te caiUNa kurujaNavae usuyArapure nayare ego usuyAro NAma rAyA jAto, pIo tasseva mahAdevI kamalAbaInAma saMvattA. tatio tassa ceva rAiNo bhiguNAma purohito saMvutto, cauttho tassa ceSa purohiyassa bhAriyA saMyuttA vasiTTA gotteNa jasAnAmaM / so ya bhigu aNavaco gADhaM tappae 31 1 yI tI dvau gopadArako sAdhvanukampayA labdhasamyaktvI kAlaM kRtvA devaloke utpannI, tI tato devalokAgyutvA kSitipratiSThite || dinagare isyakule dvAvapi bhrAtarau jAto, tatra tayoranye'pi catvAra ibhyadArakA bayasyA jAtAH, tatrApi bhogAn bhuktvA tathArUpANAM sthavi rANAmantike dharma zrutvA pratrajitAH, sucirakAlaM saMyamamanupAlya bhaktaM pratyAkhyAya kAlaM kRtvA saudharme kalpe padmagulme vimAne paddhapi janAH catuSpalyopamasthitikA devA utpannAH, tatra ye te gopavarjA devAste cyuttA kurujanapade iSukArapure nagare eka ipukAro nAma rAjA jAtaH, dvitIyastasyaiva mahAdevI kamalAvatI nAma saMvRttA, tRtIyastasyaiva rAjJoM bhRgu ma purohitaH saMvRttaH, caturthastasyaiva purohitasya bhAryA saMghRttA | vAziSThA gotreNa yazA nAma / sa ca bhRguranapatyo gADhaM tAmyati % dIpa anukrama [441] A For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~290 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [--1 / gAthA ||35...|| niyukti: [363-373] (43) 14 prata sUtrAMka ||35|| uttarAdhya. avacanimittaM, uvAyaNae devayANi pucchai nemittie / te do'vi putvabhavagovA devabhave vaTTamANA ohiNA jANiu idhukArIyabRhadvRttiH jadhA amhe eyassa bhigussa purohiyassa puttA bhavissAmo, tao samaNarUvaM kAUNa uvagayA bhigusamIvaM, bhiguNA madhyayanaM. sabhArieNa vaMdiyA, suhAsaNatthA ya dhammaM kaheMti, tehiM dohivi sAvagavayANi gahiyANi, purohieNa bhnnnnti||395|| bhagavaM! amhaM avacaM hojatti?, sAhUhi bhaNNati-bhavissaMti duve'pi dAragA, te ya DaharagA ceva pavaissaMti, tesiM tuhiM bAdhAo Na kAyaco pacayaMtANaM, te subahuM jaNaM saMbohissaMtitti bhaNiUNa paDigayA devA, NAticireNa 2 caiUNa ya tassa purohiyassa bhAriyAe vAsiTThIe duve udare paJcAyAyA, tato purohito sabhArito nagaraviNi ggato parcatagAme Thito, tattheya sA mAhiNI pasUyA, dAragA jAyA, tao mA papaissaMtitti kAuM mAyAvittehi P 1 apatyanimittaM, upayAcayati devatAH pRcchati naimittikAn / tau dvAvapi pUrvabhavagopI devabhave vartamAnau avadhinA jJAtvA yathA AvA18metasya bhUgoH purohitasya putrau bhaviSyAvaH, tataH zramaNarUpaM kRtvopagatau bhRgusamIpaM, bhRgunA sabhAryeNa vanditI, sukhAsanasthau ca dharma katha-2 yataH, tAbhyAM dvAbhyAmapi zrAvakabratAni gRhItAni, purohitena bhaNyate-bhagavana ! AvayorapasaM bhaviSyatIti?, sAdhubhyA bhaNyate-bhaviSyato dvAvapi dArakI, sau ca bAlakAveva pratrajiSyataH, tayoryuvAbhyAM vyAghAto na kartavyaH pravrajatoH, tau subahu janaM saMbodhayiSyata iti // 395 / / bhaNivA pratigatI devI, nAticireNa cyutvA ca tasyaiva purohitasya bhAryAyA vAziSThayA dvau udare pratyAyAtI, tataH purohitaH sabhAryo nagaravi-12 dAnirgataH pratAntapAme khitaH, tatraiva sA brAhmaNI prasUtA, dArako jAtI, tato mA pravAjiSThAmitikRtvA mAtApitRbhyAM dIpa anukrama [441] SNEditatmNIL Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~291 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [--1 / gAthA ||35...|| niyukti: [363-373] prata sUtrAMka ||35|| MbuggAhijaMti-jahA ee pavaiyagA divarUvAI ghernu mAraMti, pacchA tesi maMsaM khAyaMti, mA tumbhe kayAI eesi aliyassaha / annayA te tammi gAme ramaMtA vAhiM niggayA, io ya addhANapaDivaNNA sAhU AgacchaMti, tato te dAramA sAhU dalUNa bhayabhIyA palAyaMtA egammi vaDapAyave ArUDhA, sAhUNo samAvattIe gahiyabhattapANA tammi |ceya vaDapAyavahiDhe ThiyA, muhuttaM ca vIsamiUNaM bhuMjiuM payattA, te vaDArUDhA pAsaMti sAbhAviyaM bhattapANaM, natthi maM-13 hai saMti tao ciMtiuM payattA-kattha amhahiM eyArisANi rUvANi diTThapuvANitti ?, jAI saMbhariyA, saMbuddhA, sAhuNo diuM gayA ammApiusamIvaM, mAyAvittaM saMbohiUNa saha mAyAvite paJcayA, devI saMbuddhA, devIe rAyA saMbohio, 1vyudvAyate-yathaite pratrajitakA divyarUpANi gRhItvA mArayanti, pazcAt teSAM mAMsa khAdanti, (tat) mA yUyaM kadAcit eteSAmAzrayata / anyadA te tasmin prAme ramamANI bahirnirgatI, itazcAdhvapratipannAH sAdhava Agacchanti, tatastau dArako sAdhUna dRyA bhayabhItI palAyamAnau ? ekasmin vaTapo ArUDhI, sAdhavo bhavitavyatayA gRhItabhaktapAnAstasminneva baTapAdape'dhastAt sthitAH, muhUrta ca vizrabhya bhoktuM pravRttAH, tI vaTArUDhI pazyataH svAbhAvika bhaktapAnaM, nAsi mAMsamiti tatacintituM pravRttau-kAvAbhyAmIrazAni rUpANi dRSTapUrvANIti ?, jAtiH usmatA. saMbaddhau, sAdhUna vanditvA gatI mAtApitRsakAza, mAtarapitaraM saMbodhya saha mAtApitarAbhyAM prabajitI, devI saMbuddhA, devyA rAjA saMbodhitaH, tAvapi prabajitI, evaM te paDapi kevalajJAnaM prApya nirvANamupagatA iti / dIpa anukrama [441] matang FairamanaSPrwara tumonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~292 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [--1 / gAthA ||1-3|| niyukti: [373...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 396 // 14 prata sUtrAMka ||1-3|| A% tANivi pavaiyANi, evaM tANi chAvi kevalaNANaM pAviUNa NivANamuvagayANitti // iha tu sUtroktasyApyartha- iSukArIyasvAbhidhAnaM prasaGgata ityadoSaH / ukto nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramucAraNIyaM, tavedam | madhyayanaM. devA bhavittANa pure bhavamI, keI cuyA egvimaannvaasii| pure purANe isuyAranAme, khAe samiddhe suralogaramme // 1 // sakammaseseNa purAkaeNaM, kulesu ugge (sudatte0) suya te psuuaa| niviNNasaMsArabhayA jahAya, jiNiMdamaggaM saraNaM pavannA // 2 // pumattamAgamma kumAra do'vi, purohio tassa jasA ya pttii| visAlakittI ya tahesuAro, rAya'stha devI kamalAvaI y||3|| 'devAH' surAH 'bhUtvA' utpadya 'pure bhavaMmiti anantarAtItajanmani kecit' ityanirdiSTanAmAnaH 'cyutAH' bhrssttaaH| ekasmin padmagulmanAni vimAne vasantItyevaMzIlA ekavimAnavAsinaH 'pure' nagare 'purANe' cirantane iSukAranAni 'khyAte' prathite 'samRddhe' Rddhimatyata eva 'suralokaramye devalokavadramaNIye / te ca kiM sarvathopabhuktapuNyA eva tatadhyutA utAnyathetyAha-kham-AtmIya karma-puNyaprakRtilakSaNaM tasya zeSamU-uddharitaM khakarmazeSastena, lakSaNa tRtIyA, 'purAkRtena' pUrvajanmAntaropArjitena 'kuleSu' anvayeSu 'udAttepu' ucceSu 'caH' pUraNe, 'te' iti ye devA bhUtvA / dIpa anukrama [441] // 26 // / Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~293 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [-1 / gAthA ||1-3|| niyukti : [373...] prata sUtrAMka ||1-3|| -- cyutAH 'prasUtAH' utpannAH, 'niviNNa'tti ApatvAt 'nirviNNAH' udvignAH, kutaH ?-saMsArabhayAt , 'jahAya'tti pari-4 tyajya, bhogAdIniti gamyate, kimityAha-'jinendramArga' tIrthakRdupadarzitaM samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM muktipathaM zaraNam' apAyarakSAkSamamAzrayaM prapannAH' abhyupagatA ityadhyayanArthasUcanam / kazca kiMrUpaH san jinendramArga zaraNaM / prapanna ityAha-'puMstvaM' puruSatvam 'Agamya' prApya 'kumAra'tti 'kumArauM' akRtapANigrahaNau dvau, 'apiH' pUraNe, sulabhabodhikatvena prAdhAnyakhyApanArtha cAnayoH pUrvamupAdAnam , purohitastRtIyastasya jasA ca nAnA patnI caturthaH, 'vizA-13 lakIrtizca' vistIrNayazAca tathepukAro nAma rAjA paJcamaH, 'atra' etasmin bhave 'devI' iti pradhAnapatnI, prakramAttasyaiva rAjJaH kamalAvatI nAnA paSTha iti sUtratrayArthaH // samprati yathaiteSu jinendramArgapratipattiH kumArayorjAtA tathA darzayitumAha jAIjarAmacubhayAbhibhUyA, bhivihaaraabhinnivitttthcittaa| saMsAracakarasa vimukkhaNaTThA, daNa te kAmaguNe virattA // 4 // piyaputtagA dunnivi mAhaNassa, sakammasIlassa purohiyss| sarittu porANiya tattha jAI, tahA suciNNaM tava saMjamaM ca / / 5 // jAtiH-janma jarA-vizrasA mRtyuH-prANatyAgalakSaNastebhyo bhayaM-sAdhvasaM tenAbhibhUtI-bAdhitau jAtija dIpa anukrama [442-444] ---- matt Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~294 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||4-5|| niyukti: [373...] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||4-5|| uttarAdhya. rAmRtyubhayAbhibhUtI, pAThAntaratazca jAtijarAmRtyubhayAbhibhUte satyarthAt saMsArijane vahiH saMsArAdvihAraH-sthAnaM pukArIya dabahirvihAraH, sa cArthAnmokSastasminnabhiniviSTa-baddhavAgrahaM cittam-antaHkaraNaM yayosto, tathA saMsAracakramiya cakrAmadhyayanaM. hai bhramaNopalakSitatvAtsaMsAracakraM tasya vimokSaNArtha-parityAganimittaM 'dRSTA' nirIkSya sAdhUniti zeSaH, yadvA 'raSTreti prekSya // 397 // muktiparipandhino'mI kAmaguNA iti paryAlocya 'to' anantarokto 'kAmaguNe'tti suvyatyayAt 'kAmaguNebhyaH' zabdAdibhyo, viSayasaptamI vA, 'viraktI' parAjhAkhIbhUtau priyau-ballabhau tau ca tI putrAyeva putrako, dvAvapi naika eva 4 ityapizabdArthaH 'mAhanasya' brAhmaNasya 'svakarmazIlasya yajanayAjanAdikhakIyAnuSThAnaniratasya 'purohitakha' zAntikartuHpara jasaritu'tti smRtvA porANiya'tti sUtratvAtpurANAmeva paurANikI-cirantanIM 'tane ti sanniveze kumArabhAve ghA, vartamAnAviti zeSaH 'jAti' janma tathA 'suciNNaM ti sucIrNa sucaritaM yA nidAnAdinA'nupahatatvAt tapaH-anazanAdiH, prAkRtatvAdvindulopaH, saMyamaM ca, tapaHsaMyamamiti samAhAradvandvo cA, atra kAmaguNaviraktiretra jinendramArgapratipattiriti sUtradvayArthaH // tatastau kimakAryAm ? ityAha te kAmabhogesu asajabhANA, mANussaemuMje pAvi diyaa| mukvAbhikakhI abhijAyasahA, nAnaM uvAgamma 4 udAhu // 3 // 'tI' purohitaputrI kAmabhogepu' utarUpeSu 'arAjamANati asaMsajatI-sakAmakurvanto 'bhAnupyakepu' manujasamma - - -- dIpa anukrama [445-446] 397 // Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~295 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||&|| dIpa anukrama [447 ] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||6|| niryukti: [373...] adhyayanaM [14], | ndhiSu ye cApi 'divyAH' devasambandhinaH kAmabhogAsteSu ceti prakramaH, 'mokSAbhikAGkSiNI' muktyabhilApiNI 'abhijAtazraddhau' utpannattattvarucI 'tAtaM' pitaramupAgamya 'idaM vakSyamANaM 'udAhu' tti udAharatAm / tayorhi sAdhudarzanAnantaraM kAsmAbhiritthaMbhUtAni rUpANi purA'pi dRSTAnIti cintayatorjAtismaraNamutpannaM, tato jAtavairAgyau pravrajyAbhimukhAvAtmamutkalIkaraNAya tayozca prativodhotpAdanAya vakSyamANamuktavantAviti sUtrArthaH // yaca tAyuktavantau tadAhaasAsarya daDa imaM vihAraM, bahuaMtarAyaM na ya dIhamA / tamhA girhasi na raI labhAmo, AmaMtayAmo carisAmu moNaM // 7 // 'azAzvatam' anityaM dRSTvA 'i' pratyakSaM viharaNaM vihAraM, manuSyatyenAvasthAnamityarthaH, bhaNyate hi "bhogabhogAI bhuMjamANe viharati "tti, kimityevamata Aha-bahavaH prabhUtA antarAyAH-vighnA vyAdhyAdayo yasya tadvahvantarAyaM, bahutarAyamapi dIrghatvA (ghoDA)vasthAyi syAdityAha - 'na ca' naiva 'dIrgha' dIrghakAlasthiyA 'AyuH' jIvitaM, samprati palyopamAyuSkatAyA apyabhAvAt yata evaM sarvamanityaM tasmAd 'gihaMsi 'nti 'gRhe' vezmani na 'ratiM' dhRtiM 'labhAmo 'ti labhAvahe - prAmuyaH, atazca 'AmantryAvaha' pRcchAva AyAM yathA 'cariSyAmaH' AseviyAvahe 'mauna' munibhAvaM saMyamamiti sUtrArthaH // evaM ca tAbhyAmukte For Parana Private On pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~296~ Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||8-9|| niyukti: [373...] -3--5 2 1 14 prata sUtrAMka ||8-9|| aha tAyo tattha muNINa tesiM, tavassa vAghAyakaraM vyaasii| iSukArIyauttarAdhya. imaM vayaM veyavio vayaMti, jahA na hoI asuANa logo // 8 // madhyayanaM. ahijja vee parivissa vippe, putte paridRpapa gihaMsi jaayaa| bRhadvRttiH bhucA Na bhoe saha itthiyAhiM, AraNagA hoha muNI pasasthA // 9 // // 39 // 'atha' anantaraM tAyate-santAnaM karoti pAlayati ca sarvApadbhya iti tAtaH sa eva tAtakaH 'tatra' tasmin saMniveze'vasare vA 'munyoH' bhAvataH pratipannamunibhAvayoH 'tayoH' kumArayoH 'tapasaH' anazanAdeH upalakSaNatvAccheSasaddharmAnuSThAnasya ca 'vyAghAtakaraM' vAdhAvidhAyi, vacanamiti zeSaH, 'vayAsi'tti avAdIt , yada-15 4 vAdIttadAha-imAM vAcaM vedavido vadanti' pratipAdayanti, yathA-'na bhavati' na jAyate 'asutAnAm' avidyamAnadIputrANAM 'lokaH' paralokaH, taM vinA piNDapradAnAdyabhAve gatyAdhabhAvAt , tathA ca vedavacaH-'anapatyasya lokA na santi", tathA'nyairapyuktam-"putreNa jAyate lokaH, ityepA vaidikI zrutiH / atha putrasya putreNa, svargaloke mahI18|yate // 1 // " tathA-"aputrasya gati sti, khargo naiva ca naiva ca / gRhidharmamanuSThAya, tena svarga gamiSyati // 1 // " dAyata evaM tasmAd 'adhItya' paThitvA 'vedAn' RgvedAdIn 'pariveSya' bhojayitvA 'viprAn' brAhmaNAn , tathA putrAn / 'pratiSThApya' kalAkalatragrahaNAdinA gRhasthadharme nivezya, kIdRzaH putrAn ?-gRhe jAtAn, na tu gRhItapratipannakA-13 teri-CA dIpa anukrama [449-450] // 398 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~297 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||10 -15|| dIpa anukrama [451 -456] Jam Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [14], mUlaM [--] / gAthA ||10-15|| niryuktiH [373...] dInU, pAThAntare ca putrAn 'pariSThApya' khAmitvena nivezya gRhe 'jAya'tti he jAtI- putrau !, tathA 'bhuktvA' bhuktvA 'Na' iti vAkyAlaGkAre 'bhogAn' zabdAdIn saha 'strIbhiH' nArIbhistato'raNye bhavau AraNyo, 'araNyANNo 'vaktavyaH' (araNyANNaH / vArttikaM ) iti NapratyayaH, AraNyAveva AraNyako- AraNyakapratadhAriNau 'hoha'tti bhavataMsampadyethAM yuvAM 'munI' tapakhinau 'prazastI' zlAghyo, itthameva brahmacaryAdyAzramavyavasthAnAt uktaM hi - " trahmacArI gRhasthazca, vAnaprastho yatistathe "ti, iha ca 'adhItya vedAnityanena brahmacAryAzrama uktaH pariveSyetyAdinA ca gRhasthAzramaH | AraNyakAvityanena ca vAnaprasthAzramaH munigrahaNena ca yatyAzrama iti sUtradvayArthaH // itthaM tenokte kumArakau yadakASTa tadAha- soaggiNA AyaguNighaNeNaM, mohAnilA pajjalaNAhieNaM / saMtattabhAvaM paritapyamANaM, lolupyamANaM bahuhA bahuM ca // 10 // purohitaM kama so'NurNataM, nimaMtayaMtaM ca sue ghaNeNaM / remi kAmaguNehiM ceva, kumAragA te pasamikkha vakaM // 11 // aghI na bhavati tANaM, bhusA diyA niMti tamaM tameNaM / jAyA ya puttA na havaMti tANaM, ko nAma te aNumannija evaM 1 // 12 // For Parana Privat org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~298~ Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||10-15|| niyukti : [373...] prata sUtrAMka -15|| uttarAdhya. khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmanukkhA aNigAmasukkhA / iSukArIyasaMsAramukkhassa vipakvaA, khANI aNadhANa u kAmabhogA // 13 // bRddhRttiH paribbayaMte aniyasakAme, aho arAo paritappamANe / | madhyayanaM. // 39 // annappamatte dhaNamesamANe, papputti machu puriso jaraM ca // 14 // imaM ca me asthi imaM ca nathi, imaM ca me kica imaM akicN| taM evamevaM lAlappamANaM, harA haratitti kahaM pamAo? // 15 // sutaviyogasambhAvanAjanitaM manoduHkhamiha zokaH sa cAgniriva zokAgnistena, Atmano guNA AtmaguNAH-kamakSayopazamAdisamudbhUtAH samyagdarzanAdayasta indhanamivendhanaM dAyatayA yasya sa tathA tena, anAdikAlasahacaritatvena harAgAdayo vA''tmaguNAsta indhanamuddIpakatayA yasya sa tathA tena, moho mUDhatA'jJAnamittiyAvat so'nila iva mohAnilastasmAdadhikaM-mahAnagaradAhAdibhyo'pyargalaM prajvalanaM-prakarpaNa dIpanamasyeti adhikaprajvalanaH, yadvAda prajvalanenAdhika itarAzyapekSayA yastena, pUrvatra prAkRtatvAdadhikazabdasyaM paranipAtaH, tathA samiti-samantAt tapsa // 39 // hAiva tasaH anitatvena bhAvaH-antaHkaraNamasyeti saMtaptabhAvastam, ata eva ca 'paritapyamAnaM' samantAhavamAnam, hai arthAt zarIre dAhasyApi zokAvezata utpatteH, lolupyamAnaM tadviyogazaGkAyazotpannaduHkhaparazubhiratizayena hadi chidya dIpa anukrama [451-456] Damrooratim Tm.Puremaramaniwom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~299~ Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||10 -15|| dIpa anukrama [451 -456] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [14], mUlaM [ - ] / gAthA || 10-15 || niryukti: [373...] mAnaM, vRddhAstu vyAcakSate - 'lolupyamANaM' ti lAlapyamAnaM - 'bharaNapoSaNakulasaMtANesu ya tumbhe bhavissaha'tti, 'bahudhA ' anekaprakAraM 'bahu' ca prabhUtaM yathA bhavatyevaM lolupyamAnaM lAlapyamAnaM veti sambandhaH, 'purohitaM' 'purodhasaM 'ta'miti prakrAntaM 'kamaso'tti krameNa paripAThyA 'anunayantaM' svAbhiprAyeNa prajJApayantaM nimantrayantaM ca-tau bhogerupacchandayantaM 'sutI' putrI 'dhanena' dravyeNa yathAkramaM prakramAnatikrameNa 'kAmaguNaiH' abhilaSaNIyazabdAdiviSayaiH pAThAntarataHkAmaguNeSu yA, 'caH' samuccaye 'eva' iti pUraNe, kumArakau tAvanantaraprakrAntau 'prasamIkSya' prakarSeNAjJAnAcchAditamatimAlocya 'vAkyaM' vaco vakSyamANamuktavantAviti gamyate / kiM tadityAha 'vedAH' RgvedAdayaH 'adhItAH' paThitA na 'bhavanti' jAyante 'trANaM zaraNaM, tadadhyayanamAtrato durgatipatanarakSaNAsiddheH uktaM hi tairapi - "akAraNamadhIyAno, brAhmaNastu yudhiSThiraH / duSkulenApyadhIyante, zIlaM yasya sa rocate // 1 // " tathA "zilpamadhyayanaM nAma, vRttaM brAhmaNalakSaNam / vRttasthaM brAhmaNaM prAhurnetarAn vedajIvakAn // 2 // " tathA 'bhuja'ti antarbhAvitaNyarthatvAdbhojitAH 'dvijAH ' trAhmaNAH 'nayanti' prApayanti tamorUpatvAttamo narakastattamasA - ajJAnena yadvA tamaso'pi yattamastasmin atiraudre rauravAdinarake Namiti vAkyAlaGkAre, te hi bhojitAH kumArgaprarUpaNapazuvadhAdAveva karmopacayanibandhane asadvyApAre pravarttanta ityasarapravarttanatastadbhojanasya narakagatihetutvameva, anena ca teSAM nistArakatvaM dUrApAstamityarthAduktaM, tathA 'jAtAzca' utpannAH 'putrAH' sutA na bhavanti 'trANaM' zaraNaM narakAdigatau nipatatAmiti gamyate, uktaM hi tanmatAnusA For P&PU wandmary org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~300~ Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||10-15|| niyukti: [373...] uttarAdhya. prata vRhAta // 40 // 14 sUtrAMka -15|| ribhirapi-"yadi putrAdbhavetsvargo, dAnadharmo na vidyate / muSitastatra loko'yaM, dAnadharmo nirarthakaH // 1 // bahuputrA dulI iSukArIyagodhA, tAmracUDastathaiva c| teSAM ca prathama khargaH,pazcAlloko gamiSyati // 2 // " yatazcaivaM tataH ko nAma ? na kazcitsambhAvyate yaste-tavAnumanyeta-zobhanamidamityanujAnIyAtsaviveka iti gamyate, 'etada anantaramuktaM vedAdhyayanAditritayamiti, bhuktvA bhogAniti ca caturthopadezaprativacanamAha-kSaNamAtraM saukhyaM yeSu te tathA, bahukAlaM narakAdiSu duHkhaM // zArIraM mAnasaM ca yebhyaste tathAvidhAH, kadAcitkhalpakAlamapi sukhamatizAyi syAd duHkhaM tvanyatheti khalpakAlamapi/X tabahukAlabhAvino'pi duHkhasyopahantR syAdata Aha-prakAmam-atizayena duHkhaM yebhyaste tathA, 'anikAmasaukhyAH' aprakRSTasukhAH, IdRzA apyAyatI zubhaphalAH syurata Aha-saMsArAnmokSo-vizleSaH saMsAramokSo nivRttirityarthastasya vipakSabhUtAH-tatprativandhakatayA'tyantapratikUlAH, kimityevaMvidhAste ityAha-khaniriva khaniH-AkaraH 'anarthAnAm' ihaparalokaduHkhAvAptirUpANAM, tuzabdo'vadhAraNe bhinnakramazca tataH khanireva, ke evaMvidhAH?-'kAmabhogAH' uktarUpAH, |anarthakhanitvameva spaSTayitumAha-'parivrajan' viSayasukhalAbhArthamitastato bhrAmyan anivRttakAmaH' anuparatecchaH san // 40 // 'aho ya rAo'tti ArSatvAcakha ca bhinnakramAdahi rAtrI ca aharnizamitiyAvat paritapyamAnaH tadavAtyai samantAcintAminA dayamAnaH, anye-suhRtvajanAdayaH, athavA'nna-bhojanaM tadartha pramattaH-tatkRtyAsaktacetA anyapramattaH anna dIpa anukrama [451-456] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~301 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [--1 / gAthA ||16|| niyukti: [373...] CRESCRECASEAC prata sUtrAMka ||16|| pramatto vA 'dhana' vittaM 'esamANe ti 'eSayan' vividhopAyagaveSayamANaH 'pappotti' prApnoti 'mRtyu' prANatyAgaM, ko'sau ?-puruSaH 'jarAM ca' vayohAnilakSaNAm / kiJca-idaM ca me'sti rajatarUpyAdi idaM ca nAsti panarAgAdi, idaM ca 'me' mama 'kRtyaM' kartavyaM' gRhaprAkArAdi, idamakRtyamArabdhamapi vaNijyAdi na kartumucitaM 'ta'miti puruSa-21 4 meyameva-vRthaiva 'lAlapyamAnam' atyartha vyaktavAcA badantaM haranti-apanayantyAyuriti harA:-dinarajanyAdayo vyAdhivizeSA vA 'haranti' janmAntaraM nayanti, upasaMhartumAha-'itI'tyasmAddhetoH 'kathaM' kena prakAreNa 'pramAdaH' anudyamaH prakramAddharme kartumucita iti zeSaH, iti sUtrapaTvArthaH // samprati to dhanAdibhirlobhayituM purohitaHprAha dhaNaM pabhUyaM saha itthiyAhiM, sayaNA tahA kAmaguNA pagAmA / tacaM kae tappa jassa logo,taM savva sAhINamiheva tujjhaM // 16 // 'dhanaM' dravyaM 'prabhUtaM' pracuraM 'saha svIbhiH' samaM nArIbhiH 'khajanAH' pitRpitRvyAdayaH, tathA 'kAmaguNAH' zabdA-13 dayaH 'pagAmatti 'prakAmAH' atizAyinaH 'tapaH' kaSTAnuSThAnaM 'kRte' nimittaM 'tapyate' anutiSThati 'yasya' dhanAdeH 4 dAlokaH' janastat 'sarvam' azeSaM 'khAdhInam' AtmAyattam 'ihaiva' asminneva gRhe 'tujhaMti sUtratvAyuvayoH, yadyapi ca tayoH striyastadA na santi tathA'pi tadavAptiyogyatA'stIti tAsAmabhidhAnamiti sUtrArthaH // tAvAhatuH dIpa anukrama [457] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~302~ Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||17|| niyukti: [373...] prata sUtrAMka ||17|| uttarAdhya. dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre, sayaNeNa yA kAmaguNehiM ceva / iSukArIyabRhadvRttiH samaNA bhavissAmu guNohadhArI, bahiMvihArA abhigamma bhikkhaM // 17 // | 'dhanena' dravyeNa kiM ?, na kiJcidityarthaH, dharma evAtisAtvikairuhyamAnatayA dhUriva dhUrdharmadhurA tadadhikAre- madhya // 401 // tatprastAve khajanena vA kAmaguNaizcaiva ?, tathA ca vede'pyukta-"na prajayA na dhanena tyAgenaikenAmRtatvamAnazu"rityAdi, tataH 'zramaNI' tapakhinau bhaviSyAvaH, guNoghaM-samyagdarzanAdiguNasamUhaM dhArayata ityevaMzIlau guNauSadhAriNI bahi:grAmanagarAdibhyo bahirvartitvAd dravyato bhAvatazca kacidapratibaddhatvAd vihAraH-viharaNaM yayostau vahibihArI aprati-4 baddhavihArAvitiyAvat 'abhigamya' Azritya 'bhikSA' zuddhoSThAM tAmevAhArayantAviti bhAva iti suutraarthH|| AtmAzastitvamUlatvAtsakaladharmAnuSThAnasya tannirAkaraNAyAha purohitaH jahA ya aggI araNI'saMto, khIre ghayaM tillamahA tilemu| emeva jAyA sarIraMmi sattA, saMmucchaI nAsaha nAvaciDhe / / 18 // 'yathe' tyaupamye cazabdo'vadhAraNe, yathaiva 'agniH' vaizvAnaraH 'araNiutti araNitaH-agnimandhanakASThAd 'asan // 401| avidyamAna eva saMmUrchati, tathA kSIre ghRtaM tailamatha tileSu, evameva he jAtI' putrau ! 'sarIraMsi'tti zarIre kAye / ['sattvAH' prANinaH 'samucchaMti'tti saMmUrchanti, pUrvamasanta eva zarIrAkArapariNatabhUtasamudAyata utpadyante, tathA cAhuH-11 R- CAREEReceCE SPRISESSIC dIpa anukrama [458] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~303~ Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [-1 / gAthA ||18|| niyukti: [373...] prata sUtrAMka ||18|| CCCCCCESCR pRthivyapastejovAyuriti tattvAni, etebhyazcaitanyaM, madyAnebhyo madazaktivat", tathA 'nAsaitti nazyanti-abhrapaTalavatpralayamupayAnti 'NAvaciTTe'tti na punaH avatiSThante-zarIranAze sati na kSaNamapyavasthitibhAjo bhavanti, yahA zarIre satyapyamI sattvA nazyanti, nAvatiSThante, jalavududavat , uktaM hi-"jalavudvadavajIvAH" atra ca pratyakSato'nupalambha eva pramANaM, na basau zarIre zarIravyatirikto vA bhavAntaraprAptI pratyakSata upalabhyata iti nAsti, zazavipANavaditi bhAva iti sUtrArthaH / / kumArakAvAhatuH no iMdiyaggijjhu amuttabhAvA, amuttabhAvA ciya hoi nico| ajjhatyahe niyaya'ssa baMdho, saMsAraheuM ca vayaMti baMdhaM // 19 // 'no' iti pratiSedhe indriyaiH-zrotrAdibhiyaH-saMvedya indriyagrAhyaH, sattva iti prakramaH, asattvAdevAyamindriyAmAhya ityAzaGkayAha-'amUrtabhAvAt' indriyagrAbarUpAdyabhAvAt , ayamAzayaH-yadindriyagrAcaM sannopalabhyate tadasaditi nizcIyate, yathA pradezavizeSe ghaTo, yattu tadbAhyameva na bhavati na tasyAnupalambhe'pyabhAvanizcayaH, pizAcAdivat, tadviSayAnupalambhasya saMzayahetutvAt , na ca sAdhakabAdhakapramANAbhAvAt saMzayaviSayataivAstviti vAcyaM, tatsAdhakasyAnumAnasya sadbhAvAt , tathAhi-astyAtmA ahaM pazyAmi jinAmItyAdyanugatapratyayAnyathAnupapatteH, AtmAbhAve / hIndriyANyeva draSTraNi syuH, teSu ca parasparaM vibhinneSyahaM pazyAmi jighrAmItyAdiranugato'hamitipratyayo'nekeSviva dIpa anukrama [459] SMEDuratimintamarana pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~304 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||19|| niyukti: [373...] (43) vRhadvRttiH 16 madhyayanaM. prata sUtrAMka ||19|| uttarAdhya. pratipattRSu na syAt , uktaM hi-"ahaM zRNomi pazyAmi, jinAmyAkhAdayAmi ca / cetayAmyadhyavasyAmi, budhyAmI-iSukArIya hai yevamati sH||1||" vRddhAstu vyAcakSate-amUrttatvAnnoindriyagrAhyo, noindriyaM ca mano, manazcAtmaiva, ataH khapratyakSa evAyamAtmA, kasmAt ?, ucyate, traikAlyakAryavyapadezAt , tadyathA-kRtavAnahaM karomyahaM krissyaa||40|| myahamuktavAnahaM bravImyahaM vakSyAmyahaM jJAtavAnahaM jAne'haM jJAsye'hamiti yo'yaM trikAlakAryavyapadezaheturahaMpratyayo / lanAyamAnumAniko na cAgamikaH, kiM tahiM ?, pratyakSakRta evAyam , anenaivAtmAnaM pratipadyaskha, nAyamanAtmake ghaTA dAvupalabhyata iti, tathA'mUrtabhAvAdapi ca bhavati nityaH, tathAhi-yadravyatve satyamUrta tannityaM, yathA vyoma, amUrta-11 zvAyaM dravyatve satyanena vinAzAnavasthAne pratyukte, na caivamamUrtatvAdeva tasya bandhAsambhavaH sambhave yA sarvasya srvdaa|| tatprasaGga iti vAcyaM, yataH 'ajjhatthaheuM Niyaya'ssa baMdho' adhyAtmazabdena AtmasthA mithyAtvAdaya ihocyante, tatastaddhetuH-tannimitto'parasthahetukRtatve'tiprasaGgAdidopasambhavAniyato-nizcito na saMdigdho, jagadvaicitryAnyadhAnu-14 papatteH, 'asya' jantorvandhaH-karmabhiH saMzleSaH, yathA hyamUrtasyApi vyomno mUtairapi ghaTAdibhiH sambandhaH evamasyApyamUrta-14 | syApi mUtairapi karmabhirasI na virudhyate, tathA cAha-"arUpaM hi yathA''kAzaM, rUpidravyAdibhAjanam / tathA yarUpI jIvo, rUpikamodibhAjanam // 1 // " iti, mithyAtvAdihetatvAcana sarvasya sarvadA tatprasaGga ityadApA, ev| hi yeSAmeva mithyAtvAdita DhetusambhavastepAmevAsau na tu tadvirahitAnAM siddhAnAmapi, tathA saMsAra:-catutipa-18 34- dIpa anukrama [460 For Pro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~305 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||20|| niyukti: [373...] (43) % prata sUtrAMka ||20|| ryaTanarUpastaddhetuM ca-tatkAraNaM vadanti 'bandha' karmavandham , etenAmUrtatvAthomna iva niSkriyatvamapi nirAkRtamiti sUtrArthaH // yata evamastyAtmA nityo'ta eva ca bhavAntarAnuyAyI tasya ca bandho bandhAdeva mokSa ityataH jahA vayaM dhammamajANamANA, pAvaM purA kammamakAsi mohaa| orujjhamANA parirakkhayaMtA, taM va bhujo'vi samAyarAmo // 20 // 'yathA' yena prakAreNa vayaM 'dharma' samyagdarzanAdikam 'ajAnAnAH' anavabudhyamAnAH 'pAvaM' pApahetuM 'purA' pUrva 'karma' kriyAm 'akAsitti akArma kRtavantaH 'mohAt' tattvAnavabodhAt 'avarudhyamAnAH' gRhAnirgamamalabhamAnAH 'parirakSamANAH' anujIvibhiranupAlyamAnAH 'tad' iti pApakarma 'nepa'tti naiva 'bhUyo'pi' punarapi 'samAcarAmaH' anutiSThAmo, yataH sampratyupalabdhamevAsmAbhirvastutattvamiti bhAvaH, sarvatra ca 'asmado dvayozceti (pA.1-2-59) dvitve'pi bahuvacanamiti sUtrArthaH // anyaca abbhAhayaMmi logaMmi, sacao parivArie / amohAhiM paDatIhiM, gihaMsi na raI labhe // 21 // 'abhyAhate' Abhimukhyena pIDite 'loke' jane 'sarvatra' sarvAsu dikSu 'parivArite' pariveSTite 'amoghAbhiH' ava-13 dhyAmiH praharaNopamAbhiH 'patantIbhi' AgacchantIbhiH 'gihaMsi'tti gRhe tasya copalakSaNatvAd gRhavAse na 'ratim / A5%82%ACC dIpa anukrama [461] Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~306~ Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||21|| niyukti: [373...] iSukArIya prata sUtrAMka ||21|| uttarAdhya. Asakti 'labhe'tti labhAvahe, yathA hi vAgurayA pariveSTito mRgo'moghezca praharaNaiyodhanAbhyAhato na ratiM labhate. da evamAvAmapIti sUtrArthaH // bhRgurAha-(granthAnam 10000) bRhadvRttiH madhyayanaM. keNa abbhAhao loo, keNa vA parivArio / kA vA amohA vuttA!, jAyA !ciMtAvaro humi // 22 // // 40 // kena byAdhatulyenAbhyAhato lokaH ?, kena vA vAgurAsthAnIyena parivAritaH 1, kA vA 'amoghA' amoghapraharaNo-4 14 dipamA abhyAhatikriyAM prati karaNatayoktA, 'jAtI! putrI cintAparaH 'humi tti bhavAmi, tato mamAvedyatAmayamartha ra iti bhAva iti sUtrArthaH / tAvAhatuH3 maJcuNA'bhAhao loo, jarAe privaario| amohA rayaNI vuttA, evaM tAya! biyANaha // 23 // 'mRtyunA' kRtAntenAbhyAhato lokaH, tasya sarvatrApratihataprasaratvAt , jarayA parivAritaH, tasyA eva tadabhighAtayogyatApAdanapaTIyastvAt , amoghA 'rayaNitti rajanya uktAH, divasAvinAbhAvitvAttAsAM divasAca, tatpatane bavazyaMbhAvI janasyAbhighAtaH, evaM tAta ! 'vijAnIta' avagacchateti sUtrArthaH / kiJca 403 // jA jA vaha rayaNI, na sA paDiniyataI / ahammaM kuNamANassa, ahalA jati rAio // 24 // jA jA vaccAha rayaNI, na sA pddiniyii| dhammaM tu ca kuNamANassa, saphalA jati rAio // 25 // IR yA yA 'vayati' brajati 'rajanI' rAtrirupalakSaNatvAdinaM ca na sA 'pratinivartate' punarAgacchati, tadAgamane hi Faramanantimonld dIpa anukrama [462] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~307~ Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 24 -25|| dIpa anukrama [ 465 -466] Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||24-25|| niryuktiH [373...] sarvadA saibaikA janmarAtriH syAttato na dvitIyA maraNarAtriH kadAcitprAduNNyAt, tAzcAdharma kurvato jantoriti gamyate aphalA yAnti rAtrayaH, adharmanibandhanaM ca gRhasthatetyAyupo'nityatvAdadharmakaraNe ca tasya niSphalatvAttatparityAga eva zreyAniti bhAvaH / itthaM vyatirekadvAreNa pravrajyApratipattihetumabhidhAya tamevAnyayamukhenAha - 'jA je tyAdi pUrvavat, navaraM 'dhammaM ca' ti cazabdaH punararthe dharma punaH kurvataH saphalA dharmalakSaNaphalopArjanato, na ca vratapratipattiM vinA dharma ityato vrataM pratipatsyAvahe ityabhiprAya iti sUtradvayArthaH // itthaM kumAravacanAdAvirbhUtasamyaktvastadvacanameva puraskurvan bhRgurAha-- emao saMvasittA NaM, duhao saMmatta saMjayA / pacchA jAyA / gamissAmo, bhikkhamANA kule kule // 26 // 'ekatA' ekasmin sthAne 'samuSya' sahaivAsitvA 'duhato' tti dvayaM ca dvayaM ca dvaye AvAM yuvAM ca, vyaktyapekSayA bahuvacanaM puruSaprAdhAnyAca puMliGgatA, 'samyaktvasaMyuktAH' samyaktvena tattvarucilakSaNena saMyutAH sahitAH upalakSaNatvAddezaviratyA ca 'pazcAd' yauvanAvasthottarakAlaM, ko'rthaH ? - pazcime vayasi, 'jAtI' putrau ! 'gamiSyAmaH' prajiSyAmo vayaM grAmanagarAdiSu, mAsakalpAdikrameNeti zeSaH, arthAca pratrajyAM pratipadya, 'bhikSamANAH' yAcamAnAH, piNDAdikamiti gamyate, ka ? - 'kule kule' gRhe gRhe na tvekasminneva vezmani, kimuktaM bhavati ? - ajJAtocchavRttyeti sUtrArthaH // kumArAvAhatuH --- For Parsons Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~308~ Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-1 / gAthA ||26-28|| niyukti: [373...] 1942 vRhadvRttiH // 404 // sUtrAMka % A ||26 -28|| uttarAdhya. jassa'sthi macuNA sakkhaM, jassa va'sthi palAyaNaM / jo jANai na marissAmi, so hu kaMkhe sue siyA // 27 // iSukArIya. ajeya dhamma paDivajayAmo, jahiM pavannA na punnbhvaamo| aNAgaya neva ya asthi kiMcI, saddhAkhamaM no viNaitsu rAgaM // 28 // | madhyayanaM. 'yasya' ityanirdiSTasvarUpasya 'asti' vidyate 'mRtyunA' kRtAntena 'sakhyaM' mitratvaM, yasya cAsti 'palAyanaM' nazanaM, mRtyoriti prakramaH, tathA 'jo jANaitti yo jAnIte yathA'haM na mariSyAmi, 'so hu kaMkhe sue siya'tti sa eva 'kAGkSati' prArthayate 'zvaH' AgAmini dine syAdidamiti gamyate / na ca kasyacinmRtyunA saha sakhyaM tato vA palAyanaM tadabhAvajJAnaM vA ato'dyaiva 'dharma' prakramAdyatidharma 'paDiyajayAmo'tti 'pratipadyAmahe' aGgIkurmahe, tameva phalo-12 padarzanadvAreNa vizinaSTi-'jahiMti ArSatvAdyaM dharma 'prapannAH' AzritAH 'Na puNabbhavAmo'tti na punarbhaviSyAmo-na di punarjanmAnubhaviSyAmaH, tannivandhanabhUtakarmApagamAt , jarAmaraNAdyabhAvopalakSaNaM caitat, kiJca-'anAgatam' aprApta naiva cAsti kiJciditi manoramamapi viSayasaukhyAdi anAdau saMsAre sarvasya prAptapUrvatvAttato na tadarthamapi gRhAvasthAna kAyuktamiti bhAvaH, yadvA 'anAgatam' AgativirahitaM naiva cAsti kiMcit , kintu sarvamAgatimadeva jarAmaraNAdi-13 // 404 // vyasanajAtaM, dhruvabhAvivAdasya bhavasthAnAM, yadvA'nAgataM yatra mRtyorAgatirnAsti tanna kizcitsthAnamasti, yatazcaivamataH zraddhA-abhilASaH kSama-yuktamihalokaparalokayoH zreyaHprAptinimittamanuSThAnaM kartumiti zeSaH, 'Na' iti no' C4 dIpa anukrama [467-469] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~309~ Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [--1 / gAthA ||29-30|| niyukti: [373...] prata sUtrAMka ||29 AAAAAACCX -30|| smAkaM 'vinIya' apasArya, ke ?-'rAga' khajanAbhiSvaGgalakSaNaM, tattvato hi kaH kasya khajano na vA khajana iti, uktaM / ca-"ayaM NaM 'bhaMte ! jIve egamegassa jIvassa mAittAe (piyatAe) bhAittAe puttattAe dhUyattAe suNhattAe bhajatAe hai suhisayaNasaMbaMdhasaMthuyattAe uvavaNNapudhe ?, haMtA goyamA !, asatiM aduvA aNaMtakhutto"tti, iti sUtradvayArthaH // tatastayorvacanamAkarNya purohita utpannavratagrahaNapariNAmo brAhmaNI dharmavinakAriNIM matvedamAha pahINaputtassa hu natthi vAso, vAsiddhi bhikkhAyariyAi kaalo| sAhAhi rukkho lahaI samAhiM, chinnAhiM sAhAhiM tameva khANuM // 29 // paMkhAvihaNo va jaheva pakkhI, bhiccavyihaNo va raNe nriNdo| vivannasAro vaNiuvva poe, pahINaputtomi tahA ahaMpi // 30 // prahINI-prabhraSTau putrau yasmAtsa prahINaputraH, athavA prAkRte pUrvAparanipAtayAtanatvAtputrAbhyAM prahINaH-tyaktaH putragrahINaH tasya 'huH' pUraNe 'nAsti' na vidyate 'vAsaH' avasthAna, mama gRha iti gamyate, vAziSTi!-vaziSTagotrodbhave, gauravakhyApanArtha gotrAbhidhAnaM, taca kathaM nu nAma dharmAbhimukhyamasyAH syAditi, bhikSAcaryAyAH-bhikSATanasya, | 1 ayaM bhadanta ! jIva ekaikasya jIvasya mAtRtayA (pitRtayA ) bhrAtRtayA putratayA duhitRtayA snuSAtayA bhAryAtayA suhRtsvajanasambabAndhasaMstutatayA utpannapUrvaH ?, hanta gautama ! asakRt athavA'nantakRtvaH / dIpa anukrama [470-471] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~310~ Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||29 -30|| dIpa anukrama [470 -471] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 405 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||29-30|| niryukti: [373...] upalakSaNaM caitad vratagrahaNasya kAlaH - prastAvo varttata iti zeSaH / kimityevamata Aha-'zAkhAbhiH' pratItAbhiH 'vRkSaH ' drumaH 'labhate' prApnoti 'samAdhi' svAsthyaM, 'chinnAbhiH' dvidhAkRtAbhiH zAkhAbhiH 'tameva' vRkSaM yastAbhiH samA dhimAptavAn 'khANuM'ti sthANuM jano'pyupadizatItyupaskAraH, yathA hi tAstasya zobhAsaMrakSaNa sahAyakRtyakaraNAdinA | samAdhihetavaH evaM mamApyetau sutAvatastadvirahito'hamapi sthANukalpa eveti kiM mamaivaMvidhasya khaparayoH kaJcidu|pakAramapuSNata eva gRhavAsenetyabhiprAyaH / kiJca pakSAbhyAM - patatrAbhyAM vihIno-virahitaH pakSavihInaH, 'vA' dRSTAntAntarasamucaye, yathA 'iha' asmi~lloke 'pakSI' vihaGgamaH palAyitumapyazakta iti mArjArAdibhirabhibhUyate / tathA | bhRtyAH padAtayasta dvihIno, vA prAgvat, 'raNe' saGgrAme 'narendraH' rAjA zatrujanaparAjayasthAnameva jAyate, tathA vipanna:vinaSTaH sAro-hiraNyaratnAdirasyeti vipannasAro vaNika sAMyAtriko, yeti prAgvat, 'pote' pravahaNe bhinna iti gamyate nArvAg na ca parata ityudadhimadhyavarttI viSIdati, putraprahINo'smi tathA'hamapi, ko'rthaH ? - pakSabhRtyArthasArabhUtAbhyAM sutAbhyAM virahito'hamapyevaMvidha eveti sUtradvayArthaH // vAziSTayAha--- Jam Education Intimational susaMbhiyA kAmaguNA ime te, saMpiMDiyA aggarasA panUyA / bhuMjAmu tA kAmaguNe pagAmaM, pacchA gamissAmu pahANamagaM // 31 // suSThu -- atizayena saMbhRtAH - saMskRtAH susaMbhRtAH, ke te ? 'kAmaguNA' veNuvINAkaNitakAkalIgItAdayaH 'ime' For Parsons Private On iSukArIya madhyayanaM. 14 ~311~ // 405 // tr pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [--1 / gAthA ||31|| niyukti: [373...] (43) prata sUtrAMka ||31|| iti khagRhavarttinaH, tAn pratyakSatayA nirdizati, 'te' tava tathA 'saMpiNDitAH samyakapuJjIkRtAH 'aggarasa'tti cazazabdasya gamyamAnatvAdaNyA rasAzca-pradhAnA madhurAdayazca prabhUtAH-pracurAH, kAmaguNAntargatatve'pi rasAnAM pRthagu pAdAnamatigRddhihetutvAcchandAdiSyapi caiSAmeva pravartakatvAt ,kAmaguNavizeSaNaM vA atryA rasAsta eva zRGgArAdayo vA yeSu te tathA, vRddhAstvAhuH-rasAnA-sukhAnAmagraM rasAgaM ye kAmaguNAH, sUtre ca prAkRtatvAdanazabdasya pUrvanipAtaH, 'bhuMjAmo'tti bhuJjImahi 'tat tasmAdamI susaMbhRtAdivizeSaNaviziSTAste ca khAdhInAH santi, 'kAmaguNAn' ukta18/rUpAn 'prakAmam' atizayena, tato bhuktabhogAH 'pazcAd' iti vRddhAvasthAyAM 'gamiSyAmaH' pratipatsyAmahe 'pradhAnamArga' mahApuruSasevitaM pravrajyArUpaM muktipathamiti sUtrArthaH // purohitaH prAha bhuttA rasA bhoi ! jahAi Ne vao, na jIviyaTThA pajahAmi bhoe| lAbhaM alAbhaM ca suhaM ca dukkhaM, saMcikkhamANo carisAmi moNaM // 32 // 'bhuktAH' seyitAH 'rasAH' madhurAdayaH, upalakSaNatvAcchepakAmaguNAzca, yadvA rasA iha sAmAnyenaivAkhAdyamAnahaivAnogA bhaNyante 'hoti'tti he bhavati !, AmantraNavacanametat , 'jahAti' tyajati 'naH' ityasmAn vayaH zarIrAvasthA kAlakRtocyate, sA cehAbhimatakriyAkaraNakSamA gRyate, tatazca yato muktA evAnekazo bhogA vayazcAbhimatakriyAkaraNakSamaM jahAti, upalakSaNatvAjjIvitaM ca, tato yAvannaitattyajati tAbaddIkSAM pratipadyAmaha ityabhiprAyaH, dIpa anukrama [472] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~312~ Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||32|| dIpa anukrama [473] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 406 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA ||32|| niryuktiH [373...] adhyayanaM [14], tatkiM vayaHsthairyAdyarthaM dIkSAM pratipadyase ?, ucyate hi kaizcit dIkSA vayaHsthairyAdividhAyinItyAzaGkayAha'na' iti niSedhe jIvitam-asaMyamajIvitam upalakSaNatvAdvayazca tadarthe 'prajahAmi' prakrarSeNa tyajAmi 'bhogAn' zabdAdIn, kintu 'lAbham' abhimatavastvAtirUpam 'alAmaM ca' tadabhAvarUpaM 'sukham' abhilaSaNIya viSayasambhogajaM, casya bhinnakramatvAd 'duHkhaM ca' bAdhAtmakaM 'saMcikkhamANo'tti samatayA IkSamANaH pazyan kimuktaM bhavati ? - lAbhAlAbhayostathA sukhaduHkhayorupalakSaNatvAjjIvitamaraNAdInAM ca samatAmeva bhAvayan 'cariSyAmi' AseviSye, kiM tat ?'maunaM' munibhAvaM, tato muktyarthameva mama dIkSApratipattiriti bhAva iti sUtrArthaH // vAziSTyAha mA hU tumaM sodariyANa saMbhare, junno va haMso paDisoyagAmI / * bhuMjAhi bhogAI mae samANaM, dukkhaM khu bhikkhAyariyA bihAro // 33 // 'mA' iti niSedhe 'hU:' iti vAkyAlaGkAre tvaM sodare zayitAH sodaryAH, 'sodarAdya iti ( pA04-4-109 ) yaH pratyayaH, te ca samAnakukSibhavA bhrAtarasteSAm upalakSaNatvAccheSakhajanAnAM bhogAnAM ca, 'saMbhare'tti asmApaH, ka iva :'juNNo va haMso 'ti ivazabdasya bhinnakramatvAt 'jIrNaH' vayohAnimupagato 'haMsa iva' pradhAnapakSIva pratikUlaM srotaH pratisrotastadgAmI san kimuktaM bhavati ? - yathA'sau nadIsrotasyatikaSTaM pratikUlagamanamArabhyApi tatrAzaktaH punaranusrota evAnudhAvati, evaM bhavAnapi duranucaraM saMyamabhAraM voDamasamarthaH punaH sahodarAdIn bhogAn vA smariSyati, For P&Prale Use One ipukArIya madhyayanaM. ~313~ 14 // 406 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||33|| niyukti: [373...] (43) prata sUtrAMka ||3|| tadidamevAstu, bhuja bhogAn mayA 'samANa'ti saha 'duHkha'miti duHkhahetuH 'khu' iti khalu nizcitaM "bhikSAcaryA'! bhikSATanaM 'vihAraH' prAmAdiSvapratibaddhavihAro, dIkSopalakSaNaM caitaditi sUtrArthaH // purohita Aha jahA ya bhoI ! taNuyaM bhuyaMge, nimmoaNi hica palAi mutto| eme jAyA pajahaMti bhoe, te'haM kahaM nANugamissamiko ? // 34 // chidittu jAlaM abalaM va rohiyA, macchA jahA kAmaguNe pahAya / ghoreyasIlA tavasA udArA, dhIrA hu bhikkhAyariyaM caraMti // 35 // yathA he bhavati ! paThyate ca-bhogi'tti he bhogini ! tanuH-zarIra tatra jAtAM tanujA 'bhujaGgamaH' sarpaH 'nirmo-18 carnI' nirmAkaM hitvA 'paryeti' samantAdgaechati 'muktaH' iti nirapekSo'nabhiSvakta ityarthaH, 'emee'tti evametI, paThyate ca 'imeti'tti atra ca tatheti gamyate, tatastathemau 'te' tava 'jAto' putrau 'pajahaMti' prajahItaH prakarSaNa tyajato sabhogAn , tataH kimityAha-to bhogAMstyajantau jAto ahaM kathaM na 'anugamiSyAmi' pravrajyAgrahaNenAnusariSyAmi |'ekaH' advitIyaH? / yadi tAvadanayoH kumArakayorapIyAn viveko yannirmokavadatyantasahacaritAnapi bhogAn dAbhujaGgabattyajatastakimiti bhuktabhogo'pyahametAnna tyakSyAmi ?, kiMvA mamAsahAyasya gRhavAseneti bhAvaH / tathA 'chittvA' dvidhAkRtvA tIkSNapucchAdinA 'jAlam' AnAyam 'abalamiva' jIrNatvAdinA niHsAramiva, balIyo'pIti 44- dIpa anukrama [474] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~314 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-1 / gAthA ||35|| niyukti: [373...] prata sUtrAMka ||35|| tarAdhyAgamyate, 'rohitAH' rohitajAtIyAH 'matsyA' mInAzcarantIti sambandhaH, 'yatheti dRSTAntopadarzane, yattadozca nityasa- idhukArIyabRhaddhattiHmbandhAttatheti gamyate, tatastathA jAlapAyAn kAmaguNAn 'prahAya' parityajya, dhuri vahanti dhaureyAstepAmiva ? madhyayanaM. zIlam-utkSiptamAravAhitAlakSaNaM svabhAvo yeSAM te dhaureyazIlAH 'tapasA' anazanAdinA 'udArAH'pradhAnAH 'dhIrAH' // 407|| sattvavantaH huriti yasmAdU bhikSAcayA~ 'caranti' Asevante, vratagrahaNopalakSaNametad , ato'hamapItthaM pratameva grahISye iti bhAva iti sUtradvayArthaH // itthaM tatpratibodhitA brAmaNyAha naheba kuMcA samaikamatA, tayANi jAlANi dalittu hNsaa| paliMti puttA ya paI ya majjhaM, te'haM kahaM nANugamissamikkA ? // 36 // 'nabhasIva' AkAza iba 'krauJcAH' pakSivizeSAH 'samatikAmantaH' tAMstAn dezAnulakSyantaH 'satAni vistIrNAni 'jAlAni bandhanavizeSarUpANyAtmano'narthahetun 'dalayitvA' bhittyA 'haMsa'tti cazabdasya gamyamAnatvAsAzca 'paliMti'tti pariyanti-samantAdgacchanti 'putrau ca sutI patizca' bhartI mama sambandhino,gamyamAnatvAdetat (na)jAlo-R pamavipayAbhiSvaGgaM bhittvA nabhaHkalpe nirupalepatayA saMyamAdhvani tAni tAni saMyamasthAnAni atikrAmantastAnahaM | // 407 // kathaM nAnugamiSyAmyekA satI ?, kintvanugamiSyAmyeva, evaMvidhavayasAM hi strINAM bharttA vA putro vA gatiriti, yadivA jAlAni bhittyeti haMsAnAmeva saMbadhyate, samatikAmantaH svAtatryeNa gacchanta iti tu krauJcAnAM, tatazca krauJcodA dIpa anukrama [476] Furammarwata tiwand HarjaiTOEnantarm pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~315 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||36|| niyukti: [373...] prata sUtrAMka ||36|| dAharaNamajAtakalatrAdibandhanasutApekSaM, haMsodAharaNaM tu tadviparItapatyapekSamiti bhAvanIyamiti satrArthaH // itthaM caturNAmapyekavAkyatAyAM pravrajyApratipattau yadabhUttadAha purohiyaM taM sasuyaM sadAraM, succAbhimikkhamma pahAya bhoe| kuIvasAraM viuluttamaM taM, rAyaM abhikkhaM samuvAya devI // 37 // vaMtAsI purisorAyaM !, na so hoi psNsio| mAhaNeNa paricattaM, dhaNaM AdAumicchasi // 38 // savvaM jarga jai turaM, savvaM vAvi dhaNaM bhave / sabbaMpi te apajjataM, neva tANAya taM tava // 39 // marihisi rAyaM / jayA tayA vA, maNorame kAmaguNe phaay| iko hu dhammo naradeva ! tANaM, na vijaI ajamiheha kiMci // 4 // 'purohitaM' purodhasaM 'tam' iti bhRgunAmAnaM 'sasutaM' putradvayAnvitaM 'sadAraM' sapatnIka 'zrutvA' AkarNya 'abhinikramya' gRhAnirgatya 'prahAya' prakarSaNa saktvA 'bhogAn' zabdAdIn pratrajitamiti gamyate, 'kuTumbasAraM dhanadhA-18 nyAdi vipulaM ca-vistIrNatayA uttamaMca-pradhAnatayA vipulottamaM 'taditi yatpurohitena tyaktaM gRhNantamiti zeSaH, 'rAya'ti rAjAnaM nRpatim 'abhIkSNaM' punaH punaH 'samuvAca' samyaguktavatI 'devI' kamalAvatI nAma tadanamahiSI, kimuktavatItsAha-vAntam-udgIrNamazituM-bhoktuM zIlamasyeti vAntAzI 'puruSaH pumAn, ya iti gamyate, 'rAjan ! dIpa anukrama [477] matt FarramanaSPrwanatimony pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~316~ Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||37-40|| niyukti : [373...] prata sUtrAMka 14 ||37-40|| uttarAdhya. nRpa ! na sa 'bhavati prazaMsitaH' zAghito bidvadbhiriti zeSaH, syAdetat-kathamahaM vAntAzItyata Aha-trAmaNena iSukArIya parityaktaM' parihataM 'dhana' dravyam 'AdAtuM' gRhItumicchasi, parihatadhanaM hi gRhItojjhitatvAdvAntamiva tattadA- madhyayana bRhadvRttiH dAtumicchaMstvamapi vAntAzIva, na cedamucitaM bhavAzAmityabhiprAyaH / athavA kAkkA nIyate-rAjanU ! vAntAzI // 408 // yaH sa prazasyo na bhavatyato brAhmaNena parityaktaM dhanaM tvamAdAtumicchasi naivaitadbhavata ucitaM, yatastvamapyevaM vAntA | zitayA'zlAghya eva bhaviSyasIti kAkarthaH // kiM ?-'sarva' niravazeSa 'jagad' bhuvanaM, bhavediti sambandhaH, 'yadI'tyasyAyamartha:-na saMbhavatyevaitat, kathaJcitsambhave vA 'tuha'nti tava sarva vA'pi dhanaM-rajatarUpyAdidravyaM bhavet yadi tavetIhApi yojyate, tadA sarvamapi 'te' tava 'aparyAptam' azaktam , icchAparipUrti pratIti zeSaH, AkAzasamatvena tasyA aparyavasitatvAt , tathA naiva 'trANAya' jarAmaraNAbApadapanodAya 'taditi sarva jagaddhanaM vA bhavati te, iha ca punaH punaH sarvazabdasya yuSmadazcopAdAnaM bhinnavAkyatvAdapunaruktamiti bhAvanIyaM, pUrveNa garhitatvamanena cAnupakA4AritA purohitadhanAyagrahaNahetamAdaya sampratyanityatAM taddhetumAha-'mariSyasi prANAMstvakSyasi 'rAjan !' nRp||| GI'yadA tadA yA' yasiMtasminU vA kAle'vazyameva marttavyaM, 'jAtasya hi vo mRtyu riti, uktaM hi-kbhittaavshyyaa||108|| bhAraSTaH, zruto vA zaGkito'pi vaa| kSitI vA yadivA svarge, yo jAto na mariSyati // 1 // " tatrApi ca kadAcidAbhala pitavastvAdAyaiva mariSyatItyata Aha-'manoramAn' cittAhAdakAn 'kAmaguNAn' uktarUpAn 'mahAya' prakarSaNa dIpa anukrama [478 -481] SamEducatimotimatent Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~317 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-1 / gAthA ||37-40|| niyukti: [373...] prata sUtrAMka ||37-40|| tyaktvA tvam' ekAkyeva mariSyasi, na kiJcidanyattvayA saha yaasthtiitybhipraayH| tathA 'eko hutti eka eva18 advitIyaH 'dharma evaM samyagdarzanAdirUpaH 'naradeva !' nRpa ! 'trANaM' zaraNamApatparirakSaNe kSamaM na vidyate' nAsti | 'anyada' aparam 'iheheti vIpsAbhidhAnaM sambhramakhyApanArtha, 'kiJciditi khajanadhanAdikaM,yadivA 'iheti loke 'ihe'tyasmina mRtyau dharma evaikakhANaM, muktihetutvena, nAnyatkiJcit, tataH sa evAnuSTheya iti bhAva, iti suutrctussttyaarthH| yatazca dharmArate nAnyatrANamataH nAhaM rame pakkhiNi paMjare vA, saMtANachinnA carisAmi moNaM / akiMcaNA ujukaDA nirAmisA, pariggahAraMbhaniyatta dosA // 41 // davaggiNA jahA rapaNe, DajjhamANesu jNtusuN| anne sattA pamoyaMti, rAgaddosavasaM gayA // 42 // evameva vayaM mUDhA, kAmabhogasu mucchiyA / DajhamANaM na bujjhAmo, rAgahosaggiNA jgN||43|| bhoge bhuccA vamittA ya, lahubhUyavihAriNo / AmoamANA gacchati, diyA kAmakamA iva // 44 // ime ya baddhA phaMdaMti, mama hatthanamAgayA / vayaM ca sattA kAmesu, bhavissAmI jahA ime // 40 // sAmisaM kulalaM dissA, vajjhamANaM nirAmisaM / AmisaM savvamujjhittA, viharissAmo nirAmisA / / giddhovame pa nacA Na, kAme sNsaarvddnne| urago suvaNNapAsivva, saMkamANo taNuM care // 47 // dIpa anukrama [478 -481] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~318~ Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-1 / gAthA ||41-48|| niyukti : [373...] bRhadRttiH prata sUtrAMka // 41-48|| uttarAdhya. nAgubva baMdhaNaM chittA, appaNo vasahiM vae / iti etthaM mahArAya !, usuAritti me suyaM // 48 // | iSukArIya'neti niSedhe, 'ahamityAtmanirdeze 'rame' iti ratimavApnomi 'pakkhiNi paMjare vatti vAzabda aupamye bhinnaka- madhyayanaM. mazca tataH 'pakSiNIva' zakunikeya sArikAdiH 'paJjare' pratIta eva, kimuktaM bhavati ?-yathA'sau duHkhotpAdini paJjare || // 409 // na rati prAmoti evamahamapi jarAmaraNAdyupadravavidrute bhavapaJjare na rame, atazchinnasantAnA prakramAd vinAzitasneha4 santatiH satI, chinnazabdasya sUtre paranipAtaH prAgvat , 'cariSyAmi' anuSThAsyAmi 'mauna' munibhAvam , avidyamAna dakiJcanaM-dravyato hiraNyAdi bhAvataH kapAyAdirUpamasyA ityakiJcanA, ata eva Rju-mAyAvirahitaM kRtam-anuSTimatamasyA iti RjukRtA, kathaM caivaMbhUtetsAha-niSkrAntA AmiSAda-gRddhihetorabhilapitavipayAdeH nirgata vA Ami-13 pamasyA iti nirAmiSA, pariggahAraMbhaNiyattadosa'tti, prAkRtatvAt pUrvAparanipAto'tatramiti, parigrahArambhayohArdoSAH-abhiSvaGganistUMzatAdayastebhyo nivRttA-uparatA parigrahArambhadoSanivRttA, yadvA parigrahArambhanivRttA ata| eva cAdopA-vikRtivirahitA, anayorvizeSaNasamAsaH / aparaM ca 'davAgninA' dAvAnalena yathA 'araNye' bane 'dahya- 09 // mAneSu' bhasmasAkriyamANeSu 'jantuSu' prANiSu 'anye apare 'sattvAH' prANino'vivekinaH 'pramodante' prakarSaNa : haSyanti,kimityevaMvidhAste ityAha-rAgadvepayorvazaH-AyattatA rAgadveSavazastaM gtaaH-praaptaaH| evameva ti bindoralA-1 kSaNikatvAdeyameva vayaM 'mUDha'tti 'mUDhAni' mohavazagAni 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu 'mucchiyatti mUrchitAni gRddhAni dIpa anukrama [482-489] SamEducatam international FairamanaSPrwara tumonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~319~ Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 41 -48|| dIpa anukrama [482 -489] Educator [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||41-48|| niryukti: [373...] dadyamAnamiva dadyamAnaM na 'budhyAmahe' nAvagacchAmo rAgadveSAcagniriva rAgadvepAnistena kiM tat ? -'jagat' prANisa mUha, yo hi saviveko rAgAdimAMtha na bhavati sa dAvAnalena dahyamAnAnanya sasthAnavalokya ahamapyevamanena dahanIya iti tadrakSaNopAyatatpara eva bhavati, na tu pramAdavazagaH san pramodate, yastvatyantamajJo rAgAdimAMtha sa jayatimacintayan hRpyati na tu tadupazamanopAye pravarttate, tato vayamapi bhogAparityAgAdevaMvidhAnyeveti bhAvaH / ye tvevaMvidhA na bhavanti te kiM kurvantItyAha - 'bhogAn' manojazabdAdIn 'bhocca'tti 'bhuktvA' Asevya punaruttarakAlaM 'vAntvA ca' apahAya vipAkadAruNatvAlaghuH - vAyustadvadbhUtaM bhavanameSAM laghubhUtAH ko'rthaH 1 - vAyUpamAH tathAvidhAH santo viharantItyevaMzIlAH laghubhUtavihAriNaH- apratibaddhavihAriNa ityarthaH yadvA laghubhUtaH - saMyamastena viharttuM zIlaM yeSAM te tathAvidhAH, A-- samantAnmodamAnA hRpyanta AmodamAnAH, tathAvidhAnuSThAneneti gamyate, gacchanti vivakSitaM sthAnamiti zeSaH ka iva ? - diyA kAmakamA iya'tti ivazabdo bhinnakramastato dvijA iva-pakSiNa iva kAmaHabhilApastena krAmantIti kAmakramAH, yathA pakSiNaH svecchayA yatra yatrAvabhAsate tatra tatrAmodamAnA bhrAmyanti evamete'pyabhiSvaGgasya paratantratAhetorabhAvAdyatra yatra saMyamayAtrAnirvahaNaM tatra tatra yAntItyAzayaH / punarvahirAsthAM nirAkurvantyAha- 'ime' ityanubhUyamAnatayA pratyakSAH zabdAdayaH, 'caH' samucaye 'baddhAH' niyantritA anekadhopAyai rakSitA ityarthaH ete kimityAha-spandanta iva spandante asthitidharmatayA, ye kIdRza ityAha-mama hatthajamAga For Parsons Private Onl pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~320~ Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-1 / gAthA ||41-48|| niyukti: [373...] prata sUtrAMka // 41-48|| usarAdhyA pAvasAmAna yatti 'mama' tyAtmanirdeze upalakSaNatvAttava ca 'hastaM' karam , Arya ! adya vA 'AgatAH' prAptAH, ko'rthaH -skhavazAH, ipukArIya. Atmano'jJatAM darzayitumAha-vayaM ca satta'tti vayaM punaH 'saktAni' saMbaddhAni abhiSyanayantItyarthaH, abahutyebRhadvRttiH pyasmadordvayozceti (pA0-1-2-59) bahuvacanaM, 'kAmeSu' abhilaSaNIyazabdAdipu, evaM vidheSvapi cAmIvabhiSvaGga iti madhyayana. // 41 // mohavilasitamiti bhAvaH, yadvA 'ime ceti cazabdAdvayaM ca spandAmaha iva spandAmahe AyupazcaJcalatayA paralokagamanAya, zeSaM tathaiva, yata evamato bhaviSyAmo yatheme purohitAdayaH, kimuktaM bhavati ?-yathA'mIbhizcaJcalatvamavalokyaite paridatyaktAstathA vayamapi tyakSyAma iti / syAdetad-asthiratve'pi sukhahetutvAtkimityamI tyajyante ityAha sahAmiSeNa-pizitarUpeNa vartata iti sAmipastaM kulalamiha gRdhaM zakunikAM vA 'dRSTvA' avalokya 'yAdhyamAnaM' pIDya/mAnaM pazyantarairiti gamyate, nirAmiSam-AmipavirahitamanyathAbhUtaM dRSTvati gamyate, 'AmiSam' abhiSvaGgahetuM dhanadhAnyAdi 'sarva' niravazeSam 'ujjhitvA' tyaktvA 'viharissAmo'tti vihariSyAmyaprativaddhavihAritayA cariSyAmItyarthaH, 'nirAmipA' parityaktAbhiSvaGgahetuH / uktAnuvAdenopadeSTumAha-gRr3heNopamA yepAM te gRGopamAstAnuktanyAyena, 'tuH samuccaye bhinnakramazca yokSyate, jJAtvA' avabudhya, Namiti prAgvat ,kAn ?-prakramAdvipayAmipavato lokAn kAmAcI 410 viSayAMzca 'saMsAravarddhanAn' saMsAravRddhihetUn jJAkheti sambandhaH,athavA kAmayanta iti kAmA iti vyutpattyA kAmayogAdvA'tyantaraddhiNyApanArtha kAgA viSayiNa evoktA atastAn gRddhopamAn saMsAravarddhanAtha jJAtvA kimityAha-'uragA dIpa anukrama [482-489] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~321 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-1 / gAthA ||41-48|| niyukti : [373...] 1544 prata sUtrAMka // 41-48|| suvaNNapAse batti ivazabdasa bhinnakramatvAt ASatvAca 'uraga iva bhujaga iba 'sauparNeyapAH garuDasamIpe 'zaGkamAnaH' bhayatrastastanviti-stokaM mandaM yatanayetiyAvat 'careH' kriyAsu pravattekha, asthAyamAzayaH-yathA sauparNeyopamai| viSayairna bAdhyase tathA saMyamamAsevakha, tatazca kimityAha-NAgodha' arddha spaSTam , AzayazcArya-yathA nAgaH bandhanaM | varatrAndukAdi 'chittvA' dvidhA vidhAyAtmano 'vasati' vindhyATavIM brajati, evaM bhavAnapi karmavandhanamupahatyAtmano| vasatiH-karmavigamataH zuddho yatrAtmA'vatiSThate sA ca muktireva tAM braje, anena dIkSAyAH prasaGgataH phalamuktam / da evaM copadizya nigamayitumAha-'etad yanmayoktaM 'pathyaM hitaM 'mahArAja!' prazasyabhUpate ? 'ipukAra!' iSu kAranAman !, etaca na mayA khamanIpikayevocyate, kintu 'iti' ityetanmayA 'zrutam' avadhAritaM sAdhusakAzAditi / gamyata iti sUtrASTakArthaH // evaM ca tadvacanamAkarNya pratibuddho nRpaH, tatazca yattI dvAvapi cakratustadAha caitA vipula raja, kAmabhoge aduce| nivisayA nirAmisA. ninnehA nippariggahA // 50 // samma dhamma viyANittA, ciyA kAmaguNe cre| tavaM pagijjha'hakvAya, ghoraM ghorprkmaa!||51|| 'tyaktvA' prahAya 'vipulaM' vistIrNa 'rASTraM maNDalaM, pAThAntarato rAjyaM vA 'kAmabhogAMzca' uktarUpAn 'dustyajAn' duSparihArAn 'nirviSayau' zabdAdiviSayavirahitau ata eva nirAmiSau, yadvA viSayo-dezasta dvirahitI rASTraparityAgataH kAmabhogatyAgatazca nirAmiSau-abhiSvagahetuvirahitau, kutaH punarevaMvidhau ?, yato 'niHsnehI niSprati dIpa anukrama [482-489] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra gAthA kramAMkane mUlasaMpAdane kiJcit skhalanaM asti yat gAthAkrama ||49|| sthAne gAthAkrama ||10|| iti mudritaM ~322 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||50-51|| niyukti: [373...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 41 // sUtrAMka ||50 -51|| vandhau 'niSparigrahoM kacidavidyamAnakhIkArau 'samyag aviparItaM 'dharma' zrutacAritrAtmakaM 'vijJAya' vizeSato'va- iSukArIyabuddhadha 'ceca'tti tyaktvA 'kAmaguNAn' zabdAdIn 'varAn' pradhAnAn pUrvavizeSaNairgatArthatve'pi punarabhidhAnamati- Ham. |zayakhyAparka, 'tapaH' anazanAdi 'pragRhma' abhyupagamya 'yathAkhyAtaM yena prakAreNa tIrthakarAdibhiH kathitaM 'corm'| || asantaduranucaraM ghorakarmA-vairiNaH prati raudraH parAkramo dharmAnuSThAnaviSayasAmarthyAtmako yayotA tathA deviinuupau| tathaiva ca kRtavantAviti zeSa iti sUtradvayArthaH / / samprati samastopasaMhAramAha evaM te kamaso buddhA, sabve dhammaparAyaNA / jammamadhubhaubviggA, dukkhassaMtagavesiNo // 52 // sAsaNi vigayamohANa, pubdhi bhAvaNabhAviyA / acireNeva kAleNa, duvassaMtamuvAgayA // 53 // rAyA saha devIe, mAhaNo u purohio| mAhaNI dAragA ceva, samve te parinivvuddhi // 24 // timi // 14 // // umuArija cauhasamaM // 6 evam' amunA prakAreNa 'tAni' anantaramuktarUpANi paDapi 'kramazaH' abhihitaparipATyA 'buddhAni' avagata tattvAni 'sarvANi' azeSANi 'dharmaparAyaNAni' dharmaikaniSThAni, paThyate ca-'dhammaparaMpara'tti paramparayA dharmo yeSAM // 41 // tAni paramparAdharmANi, prAkRtatvAca paramparAzabdasya paranipAtaH, tathA hi-sAdhudarzanAtkumArakayoH kumArayacanAttaspinostadavalokanAtkamalAvatyAstato'pi ca rAjJa iti paramparayaiva dharmaprAptiH, janmamRtyubhayebhyaH-uktarUpebhya dIpa anukrama [490-491] SamEducatimotimatent pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~323 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [14], mUlaM [-] / gAthA ||52-54|| niyukti : [373...] AS sUtrAMka ||52-54|| evodvimAni-trastAni janmamRtyubhayodvignAni 'duHkhasya' asAtasyAntaH-paryantastadveSakANi tadanveSakANi sApekSasyApi samAso yathA devadattasya gurukulamiti / punastadvaktavyatAmevAha-zAsane darzane vigatamohAnAm-arhatAM 'pUrva mityanyajanmani bhAvanayA-abhyAsarUpayA bhAvitAni-vAsitAni bhAvanAmAvitAni, yadvA bhAvitA bhAvanA yaistAni dabhAvitabhAvanAni, pUrvottaranipAtasyAtantratvAd , ata evAcireNaiva-khalpanaiva kAlena 'duHkhasyAntaM' mokSam 'upA gatAni' prAptAni, sarvatra ca prAkRtatvAtpuMliGganirdezaH / mandamati smaraNAyAdhyayanArthamupasaMhartumAha-rAjA' iSukAraH saha 'devyA kamalAvatyA brAhmaNazca purohito bhRgunAmA brAhmaNI tatpanI yasA dArako tatputrau caiveti pUrvavatsavANi tAni 'parinirvRtAni' kAgyupazamataH zItIbhUtAni muktiM gatAnItiyAvaditi sUtratrayArthaH // iti' parisamAptI pravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste ca pUrvavat // Pa-RITRA-MARAT TRACTREATRASTRO-STREETERan iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM caturdazamadhyayanaM samAsamiti // *astaara k dIpa anukrama [492-494] C For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM- 14 parisamAptaM -~324 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [15], mUlaM [--1 / gAthA ||48..|| niyukti: [374-375] uttarAdhya. atha paJcadazaM sabhikSukamadhyayanam / sabhikSukamadhyayana. prata bRhadvRttiH // 412 // sUtrAMka ||52-54|| vyAkhyAtaM caturdazamadhyayanaM, samprati paJcadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane nirnidAnatAguNa uktaH, sa ca mukhyato bhikSoreva, bhikSuzca guNata iti tadguNA anenocyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsvAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavadyAvAni tASadyAyannAmaniSpannanikSepe sabhikSukamiti nAma, tatra ca sazabdo bhikSuzabdazca dazakAlika eva nikSiptastathA'pi sthAnAzUnyArthaM bhikSunikSepamAha niyuktikRta nikkhevo bhikkhuMmI cauvviho0 // 374 // jANayasarIrabhavie tabairite aniNhagAIsu / jo bhiMdei khuhaM khalu so bhikkhU bhAvao hoi 375/7 _ 'nikSepaH' nyAsaH bhikSI vicArya caturvidho nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt , tatra nAmasthApane kSuNNe, dvividho bhavati - dravye vicArya bhAgamato noAgamataH, tatrAgamato bhikSupadArthajJastatra cAnupayukto, noAgamatazca sa trividhaH-'jANagasarIrabhavie'tti jJazarIrabhavyazarIre tayatiriktazca, tatrAdyau sugamAyeva, tayatiriktastu dravyabhikSurnihavAdiSa, Adi dIpa anukrama [492-494] 412 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM - 15 "sabhikSuka" Arabhyate ~325 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [15], mUlaM [--] / gAthA ||48...|| niyukti: [374-375] (43) sUtrAMka ||52-54|| zabdAtsarajaskAdiSu cAnyataro vivakSita iti gamyate, dravyatvaM cAsya rAgAdilakSaNakSudrettRtvAbhAvAt , bhAvabhicamAha-yo bhinatti' vidArayati kSudha 'khaluH' avadhAraNe bhinnakramazca, tataH sa eva bhikSurbhAvato bhavatIti gAthAdvayArthaH // iha ca bhinattItyuktamataH kartRkaraNakarmabhiH prayojanaM, sakarmakatvAdbhideH, ata Aha bhettA ya bheaNaM vA nAyavaM bhidiyatvayaM ceva / ikikapi a duvihaM dave bhAve a nAyavaM // 376 // rahakAraparasumAI dArugamAI a davao iMti / sAhU kamma'TTavihaM tavo a bhAvaMmi nAyavo // 377 // rAgaddosA daMDA jogA taha gAravA ya sallA yAvigahAo saNNAo khuhaM kasAyA pamAyA ya // 37 // bhettA ca kartA yo bhinatti, bhedanaM karaNaM yena bhinatti 'vA' samucaye 'jJAtavyaM' boddhavyaM bhettavyameva bhettavyaka karma yadbhidyate, 'caH samuccaye, 'eva' iti pUraNe, 'ekaikamapi ceti bhettA bhedanaM bhettavyakaM ca 'dvividhaM' dvibhedaM / dravye bhAve ca vicAryamANe 'jJAtavyam' avagantavyaM / tatra dravye 'rahagAraparasumAiti Adizabdasya pratyekamabhisambandhAd rathakAraH-takSakastadAdidravyato bhettA, AdizabdAdayaskArAdiparigrahaH, parazuH-kuThArastadAdidravyato bhedanam , AdizabdAd dhanAdayo gRhyante, 'dArugamAI yatti dAruka-kASThaM tadAdi ca dravyato bheyam , AdizabdAlohAdi 5555575515 dIpa anukrama [492-494] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~ 326~ Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [15], mUlaM [-1 / gAthA ||48..|| niyukti: [376-378] sUtrAMka ||52-54|| uttarAdhya. parigrahaH, bhavantIti sarvApekSaM bahuvacanam / 'sAdhuH tapakhI 'karma' jJAnAvaraNAdi 'aSTavidham' aSTaprakAraM 'tapazca sabhikSuka BanazanAdi bhAye vicArya bhettA bhettavyaM bhedanaM ca krameNa jJAtavyam / itthaM 'jo bhiMdaI khuhaM khalu' iti grahaNakavAkyaM / bRhadvRttiH gataM, bhinattIti vyAkhyAya kSudhaM vyAkhyAtumAha-'rAgadveSau' uktarUpI 'daNDAH' manodaNDAdayo 'yogA' pharaNakAraNAnuma-14 | madhyayanaM. // 413 // tirUpAH, paThanti ca-'rAgaddosA chuhaM daMDA' atra ca 'chuhaMti kSudha-bubhukSA ucyate, tathA 'gauravANi ca' RddhigauravAdIni hai zalyAni ca' mAyAzalyAdIni 'vikathAH'strIkathAdayaH sajJAH' AhArasajJAdayaH,'khuha'ti etadbhAvabhAvivAdaSTavidhakadamarUpAyAH kSudhaH etAnyapi zrudityucyante, prAkRtatvAca napA nirdezaH, 'kaSAyAH krodhAdayaH 'pramAdAzca' madyAdayaH kSuditi sambandhanIyamiti gAthAtrayArthaH // upasaMhartumAhaeyAI tu khuhAI je khalu bhiMdaMti suvayA riso| te bhinnakammagaMThI uditi ayarAmaraM ThANaM 379/ A etAni' rAgAdIni 'khuhAIti kSucchabdavAcyAni ye khalu 'bhiMdati vidArayanti, khaluzabda evakArArtho bhinda ntyeveti zobhanAni anaticAratayA vratAni-prANAtipAtaviratyAdIni yeSAM te sutratAH 'RpayaH' munayaH,te kimityAha- 413 // bhinnaH kamaivAtidurbhedatayA prandhiH karmagrandhiya'ste tathAvidhAH 'upayAnti' prApnuvanti 'ajarAmaraM sthAnaM' muktipadamiti gAthArthaH // ukto nAmaniSpanna nikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tavedam dIpa anukrama [492-494] SamEducatmiminational Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~327 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [15], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [379] moNaM carissAmi samica dhamma, sahie ujjukaDe niyANachinne / saMtharva jahija akAmakAme, annAyaesI paricae sa bhikkhU // 1 // prata sUtrAMka ||1|| muneH karma maunaM taca samyakcAritraM 'carissAmotti sUtratvAt cariSyAmi-AseviNye ityabhiprAyeNetyupaskAraH, IN | sametya' prApya 'dharma' zrutacAritrabhedaM dIkSAmityuktaM bhavati, 'sahitaH samyagdarzanAdibhiranyasAdhubhirveti gamyate, khasmai hitaH khahito vA sadanuSThAnakaraNataH, kazcaivam ?-RjuH-saMyamastatpradhAnaM Rju vA-mAyAtyAgataH kRtam-anuSThAnaM yasyeti RjukRtaH, ITakka ityAha-nidAnaM-viSayAbhiSvaGgAtmakaM, yadivA' 'nidAna bandhane' tatazca karaNe lyuTra, ni-13 dAna-prANAtipAtAdikarmabandhakAraNaM chinnam-apanItaM yena sa tathA, ktAntasya paranipAtaH prAgvatprAkRtatvAt , chinnanidAno vA apramattasaMyata ityarthaH, 'saMstavaM' pUrvasaMstutairmAtrAdibhiH pazcAtsaMstutaizca zvazvAdibhiH paricayaM 'jahyAt' tyajet , 'zaki ca liG (zaki liG ca pA-3-3-173) ityanena zakyAthai liG, tataH saMstavaM hAtuM zakto ya iti, evaM liGarthabhAvanA sarvatra kAryA,tathA kAmAn-icchAkAmamadanakAmabhedAn kAmayate-prArthayate yaH sa kAmakAmo na tathA akAmakAmaH, yadvA'kAmo-mokSastatra sakalAbhilApanivRttestaM kAmayate yaH sa tathA, ata eva ajJAtaH-tapakhitA-I |||dibhirguNairanavagataH eSayate-grAsAdikaM gaveSayatItyevaMzIlo'jJAtaiSI 'pariprajed' aniyatavihAritayA viharet 'sa bhi dIpa anukrama [495] Samsairatamamaland FaramanaSPrwara timonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~328 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [15], mUlaM [-] / gAthA ||2|| niyukti: [379...] prata RAKAR sUtrAMka uttarAdhya. khutti' yattadornityAbhisambandhAd ya evaMvidhaH sa bhikSuH, anena siMhatayaiva viharaNaM bhikSutvanidhandhanamuktamiti sabhikSukasUtrArthaH // taca siMhatayA viharaNaM yathA syAttathA vizeSata Aha madhyayanaM. rAovarayaM carija lADe, virae vedviyaa''yrkkhie| // 414|| panne abhibhUya savvadaMsI, je kamhivi na mucchie sa bhikkhU // 2 // rAgaH-abhiSvaGgaH uparato-nivRtto yasmiMstadrAgoparataM yathA bhavatyeyaM 'cared' viharet , tAntasya paranipAtaH || prAgvat , anena maithunanivRttiruktA, rAgAvinAbhAvitvAnmaithunasya, yadvA''vRttinyAyena 'rAtovarayati rAjyuparataM / 'caret bhakSayedityanenaiva rAtribhojananivRttirapyuktA, 'lADhe'tti sadanuSThAnatayA pradhAno virata:-asaMyamAnivRttaH, anena ca saMyamasyAkSepAtprANAtipAtanivRttiH sAvadhavacananivRttirUpatvAdvAksaMyamaya mRpAvAdanivRttizcAbhihitA, veditavyA, vedyate'nena tattvamiti vedaH-siddhAntastasya vedanaM vittayA AtmA rakSito-durgatipatanAtrAto'neneti vedapU vidAtmarakSitaH, yadvA bedaM vetIti vedavit , tathA rakSitA AyAH-sampagdarzanAdilAbhA yeneti rakSitAyaH, rakSi-13 | // 414 // hai tazabdasya paranipAtaH prAgyata, 'prAjJaH' heyopAdeyabuddhimAna 'abhibhaya' parAjitya parIpahopasargAniti gamyate, 'sarva' samastaM gamyamAnatvAtprANigaNaM pazyati-AtmavatprekSata ityevaMzIlaH, athavA'bhibhUya rAgadveSau sarva vastu samatayA ||2|| dIpa anukrama [496] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~329~ Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [497] dam Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||3|| niryukti: [379...] adhyayanaM [15], | pazyatItyevaMzIlaH sarvadarzI, yadivA sarve dazati bhakSayatItyevaMzIlaH sarvadaMzI, uktaM hi "peDiggahaM saMlihittA NaM, levamAyAeN sNje| duggaMdhaM vA sugaMdhaM vA, savaM bhuMje Na chaDae // 1 // " ata eva yaH kasmiMzcitsacittAdivastuni na mUcchitaH pratibaddhaH, etena parigrahe nivRtterabhidhAnamapratibaddhazca kathamadattamAdadIta ? ityadattAdAnanivRttezca tathA ca ya evaM mUlaguNAnvitaH sa bhikSurityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // anyaca - akosavahaM viditu dhIre, muNI care lADe nicamAyagutte / avagamaNe asaMpahiDe, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 3 // AkrozanamAkrozaH - asabhyAlApo vadho- ghAtastADanaM vA, anayoH samAhAradvandve AkrozavadhaM tadviditvA svakRtakarmaphalametaditi matvA 'dhIraH' akSobhyaH samyak soDhetiyAvat 'muniH' yatiH 'caret' paryaTed aniyatavihAratayeti gamyate, tatazcAnenAkrozavadhacaryAparI pahasahanamuktaM, 'lADhe'tti prAgvat, 'nityam' iti sadA 'AtmA' zarIram, Atmazabdasya zarIravacanasyApi darzanAt uktaM hi - "dharma nRtyanidhIndva rkatvaktattva khArthadehiSu / zIlAnilamanoyalekavIryeSvAtmanaH smRtiH // 1 // " iti, tena gupta Atmagupto-na yatastataH karaNacaraNAdivikSepakRt, yadvA guptorakSito'saMyamasthAnebhya AtmA yena sa tathA avyagram - anAkulamasama asacintoparamato manaH - cittamasyetyavya1 pata saMlikhya lepamAtrayA saMyataH / durgandhi vA sugandhaM vA sarva bhute na tyajati // 1 // For Parana Praten pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~330~ Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [15], mUlaM [-1 / gAthA ||4|| niyukti: [379...] kara prata sUtrAMka uttarAdhya. pramanA na saMprahRSTaH asaMprahRSTaH-AkrozAdiSu na praharSavAn, yathA kazcidAha-"kazcit pumAn kSipati mAM pari sabhikSukabRhadvRttiH 8 rUkSavAkyaiH, zrImatkSamAbharaNametya mudaM brajAmi" ityAdi, prakRtopasaMhAramAha-paH 'kRtvam' utkRSTAdibhedataH samasta- madhyayanaM. mAkrozavadham 'adhyAte' sahate samatayeti gamyate, sa bhikSuriti sUtrArthaH // kiNc||415|| paMtaM sayaNAsaNaM bhaittA, sIuNhaM vivihaM ca daMsamasagaM / avvaggamaNe asaMpahihe, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 4 // 'prAntam' avamaM zayanaM ca-saMstArakAdi AsanaM ca-pIThakAdi zayanAsanam upalakSaNatvAdbhojanAcchAdanAdira ca 'bhuktvA' sevitvA zItaM coSNaM ca zItoSNam-uktarUpaM, casya gamyamAnatvAttaca sevityA 'vividhaM ca nAnAprakAra, dizAca mazakAca daMzamazakaM prAya vyAkhyAtameva prApyeti zeSo, matkuNAdyupalakSaNaM caitat , avyagramanA asaMpraSTo yH| kRtsnamadhyAste sa bhikSuriti prAgvat / iha ca prAntaM zayanAsanaM bhuktveti atisAttvikatAdarzanArtha, prAntazayanApAditAyAM hi suduHsahAH zItAdayaH, anena zItoSNadaMzamazakaparISahasahanamuktamiti sUtrArthaH // aparaM ca // 415 // no sakkiyamicchaI na pUnaM, novi ya baMdaNagaM kuo psNs|| se saMjae suvae tavassI, sahie Ayagavesae sa bhikkhU // 5 // 'no' niSedhe 'satkRtaM' satkAramabhyutthAnAnugamAdirUpam icchati' abhilapati, prAkRtatvAtha sUtre dIpenirdezaH, dIpa anukrama [498] REnical pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~331 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [15], mUlaM [-] / gAthA ||5|| niyukti : [379...] (43) - -X-K.COM prata sUtrAMka na 'pUjA' vastrapAtrAdibhiH saparyA, 'no api ca' iti naiva ca 'bandanaka' dvAdazAvarttAdirUpaM, kutaH 'prazaMsA' nijaguNotkIrtanarUpAM ?, naivecchatItyabhiprAyaH, 'saH' evaMvidhaH samyag yatate sadanuSThAnaM pratIti saMyato'ta eva ca |sutrataH, suvratatvAca 'tapasvI' prazasyatapAH, tathA ca sahitaH samyagajJAnakriyAbhyAM, yadvA saha hitena-Ayatipazyena / arthAdanuSThAnena vartata iti sahitaH, tata eva cAtmAnaM-karmavigamAcchuddhakharUpaM gaveSayati-kathamayamitthaMbhUto bhavedityanveSayate yaH sa AtmagaveSakaH, yadvA AyaH-samyagdarzanAdilAbhaH sUtratvAdAyato vA-mokSata gaveSayatItyAyagaveSaka AyatagaveSako vA yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // anena satkArapuraskAraparISahasahanamuktaM, samprati khIparI-21 pahasahanamAha jeNa puNo jahAi jIviyaM, mohaM vA kasiNaM niycchii| naranAriM payahe sayA tavassI, na ya koUhalaM uvei sa bhikkhU // 6 // yena hetunA, punaHzabdo'sya sarvathA saMyamaghAtitvavizeSadyotakaH, 'jahAti' sajati 'jIvitaM' saMyamajIvitaM 'mohaM vA' mohanIyaM vA kapAyanokaSAyAdirUpaM 'kRtlaM' samastaM kRSNaM vA zuddhAzayavinAzakatayA 'niyacchati' vanAti tadevaMvidhaM narazca nArI ca naranAri 'prajayAt' prakarSaNa tyajet yaH 'sadA' sakAlaM tapasvI, na ca 'kutUhalam' abhu ||5|| dIpa anukrama [499] ba SamsairatomicMAnd For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~332~ Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [15], mUlaM [-] / gAthA ||7|| nayukti : [379...] prata sUtrAMka ||6|| 1ktabhogatAyAM khyAdiviSayaM kautukam , upalakSaNatvAdbhuktabhogatAyA smRti ca, 'upaiti' gacchati sa bhikSuriti suutraarthH|| sabhikSukauttarAdhya. diitthaM parIpahasahanena bhikSutvasamarthanAt siMhavihAritvamuktvA tadeva piNDavizuddhidvAreNAha madhyayanabRhadvRttiH chinnaM saraM bhomaM aMtalikvaM, suviNaM lakkhaNaM daMDa vasthuvijaM / aMgavigAraM sarassavijayaM, jo vijAhiM na jIvaI sa bhikkhU // 7 // // 416 // da chedanaM chinnaM vasanadazanadAdInAM, tadviSayazubhAzubhanirUpikA vidyApi chinnamityuktA, evaM sarvatra / "devesu uttamo lAbhoM" ityAdi, tathA 'sati kharakharUpAbhidhAnaM, "sajjaM rakhai mayUro, kukuDo risabhaM saraM / haMso ravati gaMdhAraM, majjhimaM tu gavelae // 1 // " ityAdi,tathA-"sajjeNa lahai vitti, kayaM ca na viNassaI / gAyo puttA ya mittA ya, TranArINaM hoi vallaho // 1 // risaheNa u IsariyaM, seNAyacaM dhaNANi y|" ityAdi / tathA bhUmiH-pRthvI bhUmau bhavaM bhauma-bhUkampAdilakSaNaM, yathA-"zabdena mahatA bhUmiryadA rasati kampate / senApatiramAtyazca, rAjA rASTaM ca pIjyate / // 1 // " ityAdi / tathA antarikSam-AkAzaM tatra bhavam AntarikSaM-gandharvanagarAdilakSaNaM,yathA-"kapilaM zasya81 1 devepUttamo lAbhaH (koNeSu) 2 SaTu rauti mayUraH kukuTa apabhaM kharam / haMso rauti gAndhAraM madhyamaM tu gavelakaH // 1 // // 41 // IC3 pajena labhate vRtti kRtaM ca na vinazyati / gAvaH putrAca mitrANi ca nArINAM bhavati balabhaH // 1 // RSameNa vaizvaye senApa titvaM dhanAni ca / dIpa anukrama [500 For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~333~ Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [15], mUlaM [-] / gAthA ||7|| niyukti: [379...] (43) prata sUtrAMka ||7|| ghAtAya, mAjiSTe haraNaM gavAm / avyaktavarNa kurute, balakSobhaM na sNshyH||1|| gandharvanagaraM snigdhaM, saprAkAraM satohai raNam / saumyA dizaM samAzritya, rAjJastadvijayaGkaram // 2 // " ityAdi / tathA 'kha' svapnagataM zubhAzubhakathanaM, yathA-"gAyane rodanaM byAnarttane yadhavandhanam / hasane zocanaM brUyAtpaThane kalahaM tathA // 1 // " ityAdi / tathA| lakSaNaM' strIpuruSayoryathA-"cakkhusiNehe suhito daMtasiNehe ya bhoyaNaM miDaM / tayaNeheNa ya sokkhaM NahaNehe hoi paramadUdhaNaM // 1 // " ityAdi, gajAdInAM ca yathAyathaM vAlukApyAdivihitam / tathA 'daMDa'tti 'daNDaH' yaSTistatvarUpakasAdhanam , "ekaipatvaM pasaMsaMti, dupAcA kalahakAriya"tti, ityAdi / tathA 'vAstuvidyA prAsAdAdilakSaNAbhidhAyizA khAtmikA "kuTilA bhUmijAzcaiva, vainIkA dvandvajAstathA / latino nAgarAzcaiva, prAsAdAH kSitimaNDanAH // 1 // sUktAH padavibhAgena, karmamArgeNa sundarAH / phalAvAptikarA loke, bhaGgabhedayutA vibhoH // 2 // aNDakaistu vivibhaktAste, nirgamaizcArurUpakaiH / citrapatrairvicitraizca, vividhA''kArarUpakaiH // 3 // " ityAdi / tathA 'aGgavikAraH ziraH sphuraNAdistacchubhAzubhasUcakaM zAkhamapyavikAro yathA 'dakSiNAkSispandane priyaM bhaviSyatItyAdi / tathA kharaH-podadUkIzivAdirutarUpastasya viSayaH-tatsambandhI zubhAzubhanirUpaNAbhyAsaH, yathA-"gatistArA kharo vAmaH, podakyAH | / 1 cakSuHnehena sukhito dantasnehena ca bhojanamiSTam / tvaklehena ca saukhyaM nakhalehena bhavati paramadhanam // 1 // pAlakAdivihitaM | pr0|2 ekaparvA prazaMsanti dviparvA keshkaarinnii| dIpa anukrama [501] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~334 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [15], mUlaM [-] / gAthA ||8|| niyukti : [379...] (43) uttarAdhya. bRhadvRttiH 15 prata sUtrAMka ||8|| zubhadaH smRtaH / viparItaHpraveze tu, sa evAbhISTadAyakaH // 1 // " tathA-"durgAkharatrayaM syAjjJAtavyaM zAkunena naipu- madhura NyAt / cilicilizabdaH saphalaH susu madhyazcalacalo viphalaH // 1 // " ityAdi / tato ya etAbhirvidyAbhirna jIvati madhyayanaM. netA eva jIvikAH zubhAzubhAH prakalpya prANAn dhArayati sa bhikSuriti sUtrArthaH / anena nimittalakSaNotpAdanAdo-4 paparihAra uktaH, samprati mantrAdirUpataddoSaparihArAyAha maMtaM mUlaM vivihaM vijaciMtaM, vamaNavireyaNadhUmanittasiNANaM / Aure saraNaM tigicchiyaM ca, taM parinnAya paribvae sa bhikkhU // 8 // 'matram' OMkArAdisvAhAparyanto hIkArAdivarNavinyAsAtmakata, 'mUlaM' sahadevImUlikAkalpAdi tattacchAstra-IN vihitaM mUlakarma vA vividha' nAnAprakAraM 'vaidyacintA vaidyasambandhinI nAnAvidhauSadhapathyAdivyApArAtmikA, vividhAmityatrApi DamarukamaNinyAyena yojyate, bamanam-uddiraNaM virecana-koSThazuddhirUpaM dhUma-manaHzilAdisambandhi netaMti-netrazabdena netrasaMskArakamiha samIrAanAdi parigRhyate, snAnam-apatyArtha matrauSadhisaMskRtajalAbhiSecanaM, // 417 // vamanAdInAM ca nAnAyasAnAnAmiha kRtasamAhArANAM nirdezaH, 'Aure saraNaM ti, subbyatyayAd 'Aturasya' rogAdipIDitasya 'zaraNa' smaraNaM hA tAta ! hA mAtaH ! ityAdirUpaM 'cikitsitaM ca' Atmano rogapratIkArarUpaM 'tad' iti / dIpa anukrama [502] 64680Skck SamEducation tntimational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~335 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [15], mUlaM [-1 / gAthA ||9|| niyukti: [379...] (43) prata sUtrAMka ||2|| yadanantaramuktaM parinnAya'tti jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya 'parivrajet' sarvaprakAraM saMyamAdhvani yAyAdhaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // aparaM ca khattiyagaNauggarAyaputtA, mAhaNabhoI ya vivihA ya sippinno| no tesiM vayaha silogapUaM, taM parinnAya parivae sa bhikkhU // 9 // kSatriyAH-heheyAdyanvayajA gaNAH-malAdisamUhAH ugrAH-ArakSakAdayaH rAjaputrAH-nRpasutAH, epo dvandvaH, 'mAhanabhogikAH' tatra mAhanA brAhmaNAstathA bhogena-viziSTanepathyAdinA caranti bhogikAH-nRpatimAnyAH pradhAnapuruSAH, vividhAca nAnAprakArAH 'zilpinaH' sthapatiprabhRtayaH, paThanti ca-sippiNo'paNe' tatra cAnye iti zilpivizeSaNa mubhayatra ca ya iti zeSaH, 'no' naiva 'teSAM' kSatriyAdInAM 'badati' pratipAdayati, ke ?-'zlokapUje zloka-zlAghAM jayathaite zobhanA iti, pUjAM ca-yathaitAn pUjayateti, ubhayatra pApAnumatsAdimahAdoSasambhavAt , kiMtu 'taditi zloka pUjAdikaM dvividhayA'pi parijJayA parijJAya parivrajedyaH sa bhikSuriti suutraarthH|| anena vanIpakatvasya parihAra uktaH, sAmprataM saMstavaparihAramAha gihiNo je pavvaieNa dihA, appavaIeNa va saMthuyA hvijaa| tesiM ihaloyaphalaTThayAe, jo saMthavaM na karei sa bhikkhU // 10 // dIpa anukrama [503] SamEducation intamaront For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~336~ Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [15], mUlaM [-1 / gAthA ||10|| niyukti: [379...] 15 prata sUtrAMka ||10|| uttarAdhya. 'gRhiNaH' gRhasthA ye 'prabajitena' gRhItadIkSeNa dRSTA upalakSaNatvAtparicitAzca 'aprabajitena vA' gRhasthAvasthena saha 'saMstutAH' paricitA bhaveyumuhiNo ya iti sambandhaH 'tesiM'ti 'taiH' ubhayAvasthayoH paricitaihibhiH | | madhyayanaM. ihalaukikaphalArthe' vastrapAtrAdilAbhanimittaM yaH 'saMstavaM paricayaM na karoti sa bhikSuriti sUtrArthaH // tthaa||41|| sayaNAsaNapANabhoyarNa, vivihaM khAimasAima paresiM / adae paDisehie niyaMThe, je tattha Na paosaI sa bhikkhU // 11 // 'zayanAsanapAnabhojana'miti zayanAdIni pratItAni 'vividham' anekaprakAraM 'khAdimakhAdima miti khAdima1 piNDakhajUrAdi khAdimam-elAlabAdi, ubhayatra samAhAraH, 'paresiM ti 'parebhyaH' gRhasthAdibhyaH 'adaItti ada-18 danyaH 'pratipiddhaH kacit kAraNAntare yAcamAno nirAkRtaH saH 'nirgranthaH' muktadravyabhAvagrantho yaH 'tatra' ityadAne|| 'na praduSyati' na pradveSaM yAti punasyatItyabhidhAyakakSapakarSivatsa bhikSuriti sUtrArthaH / anena krodhapiNDaparihAra hai| 4/ uktaH, upalakSaNaM caitadazeSabhikSAdoSaparihArasya, idAnIM grAsaiSaNAdopaparihAramAhajaM kiMcAhArapANagaM vivihaM, khAimasAimaM paresiM lhuuN| // 418 // jo taM tiviheNa nANukaMpe, maNavayakAyasusaMvuDe je sa bhikkhU // 12 // __'yat kiJcit' alpamapi 'AhArapAnam' azanapAnIyaM vividhaM 'khAimasAima'ti cassa gamyamAnatvAt khAdi-15 CARBABCSAGAR dIpa anukrama [504] SamEditatammandana For Paw an pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~337 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [15], mUlaM [-] / gAthA ||12|| niyukti: [379...] prata sUtrAMka ||12|| hamakhAdimaM ca uktarUpaM 'paresiti parebhyaH' gRhasthebhyaH 'laDhuM'ti 'labdhvA' prApya yaH 'taMti subbyatyayAttenAhArA dinA 'trividhena' manovAkAyalakSaNena prakAratrayeNa nAnukampate, ko'rthaH -glAnabAlAdInopakurute na sa bhikSuriti vAkyazepaH, yastu manovAkAyaiH suSTu saMvRto niruddhatathAvidhAhArAdyabhilApaH susaMvRtA yA manovAkAyA yasyeti susaMvRta-- manovAkAyaH, tata eva glAnAdInanukampata iti gamyate, sa bhikSuH, yadiyA 'nAnukampate' ityatra 'nA' puruSo'nukampate [nAnurUpo na kampate ] manovAkAyasusaMvRtaH san sa bhikSuriti sUtrArthaH // anenArthato gRddhyabhAvAbhidhAnAdaGgAsaradoSaparihAra uktaH, samprati dhUmaparihAramAha AyAmagaM ceca javodaNaM ca, sIyaM socIrajayodagaM ca / no hIlae piMDaM nIrasaM tu, paMtakulANi paricae sa bhikkhU // 13 // AyAmameva AyAmakam-avazrAvaNaM cazabda uttarApekSayA samuccaye khagatAnekabhedakhyApako vA, 'eva' iti prAgvat , 'yavodanaM ca' yavabhaktaM 'sIyaM ti zItaM-zItalamantaprAntopalakSaNaM caitat , sovIraM-AcAmlaM yavodakaM ca-yavaprakSAlana pAnIyaM sovIrayavodakaM, taba 'no hIlayet' dhigirda kimanenAmanojJeneti na nindet , piNDyate-sAtyate, ko'rthaH ? | -gRhibhyaH upalabhya saMmIlyata iti piNDastamAyAmakAyeva 'nIrasaM' vigatAkhAdaM 'tuH' apparthastato nIrasamapi, ata| |eva 'prAntakulAni' tucchAzayagRhANi daridrakulAni vA yaH pariprajetsa bhikSuriti sUtrArthaH // anyaca dIpa anukrama [506] matting For pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~338~ Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [15], mUlaM [-1 / gAthA ||14|| niyukti: [379...] bRhadvRttiH // 41 // prata sUtrAMka pracarAdhya. sahA vivihA bhavaMti loe, divyA mANusayA tahA tiricchaa| sabhikSukabhImA bhayabheravA urAlA, jo succA Na vihijaI sa bhikkhU // 14 // | madhyayanaM. 'zabdAH' dhvanayaH 'vividhAH' vimarzapradveSAdinA vidhIyamAnatayA nAnAprakArAH bhavanti' jAyante 'loke' jagati|| divyAH' devasambandhinaH 'mAnuSyakAH' manuSyasambandhinastathA 'tairazvAH' tiryaksambandhinaH 'bhImAH' raudrAH bhayena | bhairavAH-atyantasAdhvasotpAdakA bhayabhairavAH 'udArAH' mahAnto yaH 'zrutvA' Akarya prakramAduktavizeSaNaviziSTAneva, zabdAn 'na vyathate' na bibheti dharmadhyAnato na calati vAsa bhikSuriti sUtrArthaH / anenopasargasahiSNutvaM siMhavihA-3 MIritAyAM nimittamuktaM, samprati samastadharmAcAramUlaM samyaktvasthairyamAha vAyaM vivihaM samica loe, sahie kheyANugae a koviyppaa| panne abhibhUya sabvadaMsI, uvasaMte aviheDae sa bhikkhU // 15 // _ 'vAda' ca khakhadarzanAbhiprAyavacanavijJAnAtmakaM 'vividham' anekaprakAra, dharmaviSaye'pi banekadhA vivadante, yathoktaM-4 "setukaraNe'pi dharmo bhavatyasetukaraNe'pi kila dharmaH / gRhavAse'pi ca dharmo bane'pi vasatAM bhavati dharmaH // 1 // 4 // 419 // muNDasya bhavati dharmastathA jaTAbhiH sayAsasAM dharmaH" ityAdirUpaM 'sametya' jJAtvA loke sahitaH svahito vA prAgvat khedayatyanena karmeti khedaH-saMyamastenAnugato-yuktaH khedAnugataH 'caH' pUraNe kovidaH--labdhazAstraparamArtha AtmA-4 SAEXACEBCASERACK ||14|| dIpa anukrama [508] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~339 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [15], mUlaM [-1 / gAthA ||16|| niyukti: [379...] (43) prata sUtrAMka ||16|| speti kovidAtmA, 'papaNe abhibhUya sabadaMsI uvasaMte'tti prAgvat , 'aviheThakaH' na kasyacidvivAdhako yaH sa bhikSa-IX riti sUtrArthaH // tathA asippajIvI agihe amitte, jiiMdio savvao vippamukke / aNukasAI lahu appabhakkhI, cicA giha egacare sa bhikkhU // 16 // tibemi / / ||sbhikkhuuajjhynnN // 15 // zilpena-citrapatracchedAdivijJAnena jIvituM zIlamasyeti zilpajIvI na tathA'zilpajIcI 'agRhaH' gRhavirahitaH tathA avidyamAnAni mitrANi-abhiSvaGgatavo vayasthA yasyAsAvamitraH, jitAni-yazIkRtAni 'indriyANi' zrotrAdI-1 ni yena sa tathA, 'sarvataH bAhyAdabhyantarAca granthAditi gamyate, vividhaiH prakAraiHprakarSaNa mukto vipramuktaH, tathA aNavaH-18 dAkhalpAH sajvalananAmAna itiyAvat kaSAyAH-krodhAdayo yasyeti sabaMdhanAditvAdini pratyaye'NukaSAyI, prAkRtatvA-3 sUtre kakArasya dvitvaM, yadvA utkaSAyI-pravalakaSAyI na tathA'nutkaSAyI alpAni-stokAni laghUni-niHsArANi niSpAvAdIni bhakSayituM zIlamakheti alpalaghumakSI, sUtre tivyatyayaH prAgvat, 'tyaktvA' apahAya gRhaM dravyabhAvabhedabhinnam , eko-rAgadveSavirahitaH tathAvidhayogyatAvAsAvasahAyo vA carati-viharatyekacaro yaH sa bhikSuH, anenaikAkivihAra upalakSita iti sUtrArthaH // iti' parisamAptau, brayImIti pUrvavadeva, nayA api pUrvavadeva / / 5 // iti zrI zAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM paJcadazamadhyayanaM samAptamiti // 15 // SXI.XXX dIpa anukrama [510] +na. SHREaintimal Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM- 15 parisamApta ~340 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [16], mUlaM [-] / gAthA ||16...|| niyukti: [379] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 420 // prata sUtrAMka ||16|| atha SoDazaM brahmacaryasamAdhinAmakam / daza brahma samAdhiH ukta paJcadazamadhyayanam , adhunA poDazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane bhikSuguNA uktAH, te ca tattvato brahmacaryavyavasthitasya bhavanti, tadapi ca brahmaguptiparijJAnata iti tA ihAbhidhIyante ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya caturanuyogadvAracarcA prAgvadyAvannAmaniSpanna nikSepe dazabrahmacaryasamAdhisthAnamiti nAma, tato dazAdipadAnAM paJcAnAM nikSepaH kartavyaH, tatra ca naikakAdyabhAye dazasambhava ityekakanikSepamAha niyuktikRt NAmaMThavaNAdaviemAuyapayasaMgahekkae ceva / pajava bhAve atahA sattee ikkagA iMti // 379 // | etadarthastu caturaGgIyAdhyayana eva kathita iti na pratanyate // etadanusAratazca dvayAdinikSepaH sukara eveti tamupekSyaiva dazanikSepamAha 420 // dasasu a chakko dave nAyabbo dspesiokhNdho| ogAhaNAThiIe nAyabboM pajavaduge a||380|| dazasu ca nikSeptavyeSu SaTko nikSepa iti gamyate, sa ca nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt , tatra nAmasthA-4 - dIpa anukrama [510] SamEducatimotimatent pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM -16 "brahmacaryasamAdhi" Arabhyate ~341 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [16], mUlaM [-1 / gAthA ||16...|| niyukti: [380] prata pane kSapaNe, 'da'tti dravyaviSayeSu dazasu vicAryamANeSu 'jJAtavyaH' avagantavyaH daza pradezAH parimANamasyeti dazapradezikaH skandho dazocyate, dazaparamANudravyaniSpannatvAt , tathA 'ogAhaNATiIe'tti skandha evAvagAhanAyAM cintya-1 mAnaH prakramAddazapradezAvagADhaH kSetradazocyate, sthitI ca dazasamayasthitikaH sa eva kAladazocyate, upalakSaNaM caitatsarya, yata Aha cUrNikRt-"dravyadaza daza sacittAdIni dravyANi, kSetradaza dazAkAzapradezAH, kAladaza daza samayA iti jJAtavyAH,"'pajava'tti paryAyA dazasaGkhyatvena vivakSitA bhAvadaza [kSaye] (kaye) paryAyA ityAha-dvike ca' jIvAjIvarUpe 'caH' pUraNe, tatra jIvaparyAyA vivakSayA kaSAyAdayaH, ajIvaparyAyAzca pudgalasambandhino varNAdaya iti gAthArthaH // idAnI brahmanikSepamAha bhaMmi(mI) u caukkaM ThavaNAbhaMmi bhnnuppttii| davami vatthiniggaha annANINaM muNeyavyo // 381 // bhAve u vasthiniggaha nAyavvotassa rkkhnnhaae| ThANANi tANi vajija jANi bhaNiyANi ajjhynne| 'vabhami utti brahmaNi punarvicArye 'caukati catuSko nAmasthApanAdravyabhAyabhedAnikSepa iti gamyate, tatra nAmabrahma yasya brahmeti nAma, sthApanAbrahmaNi bhASaNotpattivetavyA, yathA''cAranAgni pradhamAGge "ekA maNasajAI raja 1 ekA manuSyajAtiH rAjyotpattI ca dve kRte vRSabhasya / timrazca zilpavANidhye bhAvakadharme catasraH // 1 // AdSkse%%* sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [510] SamEducatimotimatent pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~342 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [510 ] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 421 // Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [ 16 ], mUlaM [--] / gAthA ||16...|| niryukti: [381-382] pyattIya do kayA usame / tinni ya sippavaNie sAvagadhammaMmi cacAri // 1 // " ityAdinA niryuktikRtA'bhihitA, 'dravye vastinigrahaH' upasthanirodhamAtram ' ajJAninAM' mithyAdRzAM dazatrahmacarya samAdhisthAnAvagamazUnyAnA 'muNitavyaH' pratijJAtavyo brahmeti prakramaH, 'bhAve u'ti bhAve punarvicArye vastinigraho 'jJAtavyaH' avagantavyaH, kasya sambandhItyAha - 'tasya' iti brahmaNo 'rakSaNArthAya' rakSaNaprayojanAya 'sthAnAni' viviktazayanAsanasevanAdIni tAni 'varjayet' pariharedyastasyeti prakramaH, sa ca jJAnyeva tAni kAnItyAha -- yAni 'bhaNitAni' uktAni 'adhyayane' ihaiva prakrAnta iti gAthAdvayArthaH // caraNanikSepamAha caraNe chako davve gaicaraNaM caiva bhakkhaNecaraNaM / khitte kAle jaMmi u bhAve u guNANa AyaraNaM // 383 // caraNaviSayaH paGkaH' SaTparimANa uktarUpo nikSepaH, tatra nAmasthApane gatArthe, dravye gatirUpaM caraNaM gaticaraNaM grAmAdigamanAtmakamityarthaH, 'caH' samuccaye bhinnakramaca 'eveti pUraNe, 'bhakkhaNecaraNaM ti ekAro'lAkSaNikastato bhakSaNacaraNaM, caraNazabdasyobhayArthatvAt payyate hi 'cara gatibhakSaNayoH' iti, tathA 'khette kAle jaMmi'tti yasmin kSetre kAle vA caraNaM caryate vyAvarNyate vA tatkSetracaraNaM kAlacaraNaM ceti prakramaH, bhAve tu 'guNAnAM' mUlottaraguNarUpANAm 'AcaraNam' Asevanamiti gAthArthaH // samAdhinikSepamAha For Parsons Praten dazabrahma samAdhiH, 16 ~343~ // 421 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [16], mUlaM [-] / gAthA ||16...|| niyukti: [384] prata sUtrAMka ||16|| - samAhIi caukaM davvaM davveNa jeNa u samAhI / bhAvami nANadaMsaNatave carite a nAyavvaM // 384 // samAdhau 'cauka'ti prAgvaccatuSko nAmAdinikSepaH, tatra nAmasthApane prasiddhe, 'dravya miti dravyasamAdhiH 'dravyeNa' mAdhuryAdiguNAnvitena 'yena' hetunA 'tuH' pUraNe 'samAdhiH' khAsthyamupajAyate tadeva samAdhihetutvAtsamAdhiriti / 'bhAvaMmi NANadasaNatave carite atti sUtratvAdbhAve jJAnadarzanatapAMsi caritraM ca svasvarUpAvirodhenAvasthAnAtsamA ghirjAtavyaH, yadvA jJAnaM ca darzanaM ca tapazceti samAhAraH tato jJAnadarzanatapasi caritre ca, prakramAdyaH samAdhiH18 amISAmeva parasparamavirodhenAvasthAnaM sa bhAvasamAdhiriti jJAtavyamiti gAthArthaH / sthAnanikSepamAha10. (2) () ) ) (12) nAmaMThavaNAdavie khittaddhA uddauvaraI vshii| saMjamapaggaha johe acalagaNaNasaMdhaNA bhAve // 385 // | sarvatra sthAnamiti yojanIyaM, nAmasthAnamityAdi, tatra nAmasthAnaM pratItaM, sthApanAsthAnaM tu yo yadguNopeto yasminAcAryAdipade sthApyate sa eva tiSThatyasmin sthAna iti sthApanAsthAnamucyate, 'dravyasthAnam' AkAzam , atra hi jIvAdidravyANi tiSThantIti, kSetrasthAnamapyAkAzameva, yataH kSetramAkAzaM taccAkAza eva tiSThati, uktaM hi-'AkAzaM tu khapratiSThita miti, addhAsthAnamarddhatRtIyadvIpasamudrarUpaM samayakSetraM, tatraiva samayAvalikAdyupalakSitasyAddhAkAlasya sthiteH, 'UrddhasthAna' yatrojhai sthIyate, taba kAyotsargaH, 'uparatisthAnaM' yatra sarvasAvadhaviratiravApyate, 'vasatisthAnaM' yatra dIpa anukrama [510] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~344 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [16], mUlaM [1] / gAthA ||-|| niyukti: [385] 16 2 [1] uttarAdhya. svIpaNDakAdidoSavikale yatinivAsaH, saMyamasthAnaM-zubhazubhatarAdhyavasAyavizeSA yeSu saMyamasyAbasthitiH, pragraha- dazabrahma sthAnaM yadyasyAyudhasya grahaNasthAnaM, yodhasthAnam-AlIDhapratyAlIDhAdi, acalasthAnaM yasminna manAgapi calanasambha-12 bRhadvRttiH HsamAdhiHhaivaH, taba mukhyato muktireva, gaNanAsthAnaM yatrekakAdo zIpaprahelikAvasAne gaNanA'vatiSThate, 'saMdhaNa'tti sandhAnasthAna hai| // 422 // yatra deze truTitamuktAvalyAderekatvaM vidhIyate, 'bhAvasthAnam' audayikAdibhAvAnAM yathAkhamayasthAnavipaya iti gAthArthaH / gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramucAraNIyaM, taccedam same Ausa! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu therehiM bhagavatehiM dasavaMbhacerasamAhiThANA pannattA, je bhikkhU succA nisamma saMjamabahule saMyarabahule samAhiyahule gutte guttidie guttavaMbhayArI sayA appamatte viharijA // 1 // | zrutaM mayA''yuSmaMstena bhagavataiyam 'AkhyAtaM' kathitaM, kathamityAha-sopaskAratvAtsUtrasya yatheti gamyate, tato yatheha kSetre prabacane vA 'khalu' nizcayena sthaviraiH-gaNadharaiH 'bhagavadbhiH' paramaizcaryAdiyuktairdazabrahmacaryasamAdhisthAnAni 'prajJaptAni' prarUpitAni, ko'bhiprAyaH ?-naipAmiyaM vamanIpikA, kintu bhagavatA'pyevamAkhyAtaM mayA zrutaM 422 // tato'tra mA anAsthAM kRthAH, tAnyeva vizinaSTi-'ye' iti yAni brahmacaryasamAdhisthAnAni bhikSuH 'zrutvA' Akarya zabdataH 'nizamya' avadhArdhitaH 'saMjamavahule'tti saMyamam-AzrayaviramaNAdikaM bahu iti-bahusaGkhavaM yathAbhavatyevaM -- dIpa anukrama [511] DAREDuratimmamatamol TOTATONSPIRodeeomm pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~345 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [1] dIpa anukrama [512] Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA || -- || niryukti: [385] adhyayanaM [16], | lAti -gRhNAti ko'bhiprAyaH ? - vizuddhavizuddhataraM punaH punaH saMyamaM karotIti saMyamabahulaH, mayUravyaMsakAditvAtsamAsaH, yadivA bahulaH prabhUtaH saMyamo'syeti bahulasaMyamaH, sUtre pUrvAparanipAtasyAtatratvAt, ata eva saMvaraH| AzravadvAranirodhaH tadulo bahulasaMvaro vA tata eva samAdhiH- cittakhAsthyaM tadvadulo bahulasamAdhirvA, 'guptaH' manovAkkAyaguptibhiH, guptatvAdeva va guptAni viSayapravRttito rakSitAni indriyANi zrotrAdIni yena sa tathA tata eva gusaM navagutisevanAt 'brahmeti brahmacaryaM caritum AsevituM zIlamasyeti guptabrahmacArI 'sadA' sarvakAlam 'apramattaH pramAda'virahitaH 'viharet' aprativaddhavihAritayA caret / etena saMyamabahulatvAdi dazatrasacaryasamAdhisthAnaphalamuktam, etada| vinAbhAvitvAttasyeti sUtrArthaH // kare khalu dherehiM bhagavaMtehiM dasavaMbhaverasamAhiThANA pannattA ?, ime khalu te jAva viharijA, taMjahAvivitAI sayaNAsaNAraM sevijjA se niragaMthe, no itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittA havaha se nimgaMdhe, taM kahaM iti cedAyariyAha - niggaMdhassa khalu itthipasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI seva mANassa baMbhayArissa vaMbhacere saMkA vA kakhA vA vitimicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhijjA, ummAyaM vA pAuNijA, dIhakAliyaM vA rogAyakaM havijA, kevalipannattAo dhammAo vA bhaMsijjA, tamhA no itthipasupaMDagasaMsattAI saraNAsaNAI sevittA havai se niggaMthe // 1 // For Permat& Private Use On pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 346~ Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [1] dIpa anukrama [512] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 423 // sUda [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [16], mUlaM [1] / gAthA || --II niryukti: [385...] katarANItyAdipraznasUtram imAnItyAdi nirvAcanasUtraM ca prAgvat, tAnyevAha - 'taM jahe' tyAdi, 'tadyathe' tyupanyAse 'viviktAni ' strIpazupaNDakAkIrNatvavirahitAni zayyate yeSu tAni zayanAni ca - phalakasaMstArakAdIni, Asyate | yeSu tAni AsanAni ca -- pAdapIThapujchanAdIni zayanAsanAni, upalakSaNatvAtsthAnAni ca 'seveta' bhajeta yaH saH 'nirgranthaH ' dravyabhAvagranthAnniSkrAnto bhavatIti zeSaH / itthamanvayenAbhidhAyAvyutpannavineyAnugrahAyA mumevArthaM vyatire keNAha 'no' naiva striyazca - divyA mAnuSyo vA pazavazca - ajaiDakAdayaH paNDakAzca - napuMsakAni strIpazupaNDakAstaiH | saMsaktAni - AkIrNAni strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni' uktarUpANi 'sevitA' upabhoktA bhavati, 'tadityanantaroktaM 'kathaM' kenopapattiprakAreNa ?, 'iti ceda' evaM yadi manyase, atrocyate-nirgranthasya khalu nizcitaM strIpazupagaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni 'sevamAnasya' upabhuJjAnasya 'vaMbhayArissa' tti apizabdasya gamyamAnatvAd brahmacAriNo'pi sato brahmacarye 'zaGkA vA' kimetAH seve uta netyevaMrUpA, yadivA ihAmyepAmiti gamyate, tataH zaGkA vA'nyeSAM - yathA kimasAvevaMvidhazayanAsanasevI brahmacAryuta neti, 'kAGkSA' vA khyAdyabhilAparUpA 'vicikitsA' vA dharma prati citavizrutiH 'samutpadyate' jAyate, athavA zaGkA khyAdibhiratyantApahRtacittatayA vismRtasakalAptopadezasya "satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanAH // 1 // " ityAdikuvikalpAn vikalpayato | mithyAtvodayataH kadAcidetatparihAra eva na tIthakRdbhirukto bhaviSyati, etadAsevane vA yo doSa uktaH sa doSa eva na Eguration Intemational For Permal & Pre Or dazabrahma samAdhiH16 ~347~ // 423 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [1] dIpa anukrama [512] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||--|| niryukti: [385...] adhyayanaM [16], bhavatItyevaMrUpaH saMzaya utpadyate, kAGkSA vA tata eva heto: "priyAdarzanamevAstu, kimanyairdarzanAntaraiH 1 / prApyate yena nirvANaM, sarAgeNApi cetasA || 1||" ityAdyabhidhAyakAnyAnyanIlapaTAdidarzanAgraharUpA, vicikitsA vA-dharmaM pratikimetAvataH kaSTAnuSThAnasya phalaM bhaviSyati na vA ? tadvarametadAsevaname vAstvityevaMrUpA, 'bhedaM' vA vinAzaM cAritrasyeti gamyate, 'labheta' prApnuyAt, 'unmAdaM vA' kAmagrahAtmakaM prApnuyAt strIviSayAbhilASAtirekatastathAvidhacittaviplavasaMbhavAt, 'dIrghakAlikaM vA' prabhUtakAlabhAvi rogazca - dAhajyarAdirAtaGkaztha - AzughAtI zUlAdi rogAtaGkaM 'bhavet' syAt, saMbhavati hi khyAdyabhilASAtirekato'rocakatvaM tatazca jyarAdIni, kevaliprajJatAt 'dharmAt zrutacAritrarUpAt samastAd 'bhrazyet' adhaH pratipatet, kasyacidatikliSTakarmodayAtsarvathA dharmaparityAgasambhavAt, yata evaM tasmAdityAdinigamanavAkyaM prakaTArthameveti sUtrArthaH // uktaM prathamaM samAdhisthAnaM dvitIya mAha itthI kahUM kahittA havai se niggaMdhe, taM kahamiti cedAyariyA''ha -- niggaMdhassa khalu itthINaM kaha kahemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitimicchA vA samuppatvijA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyakaM havijjA kevalipannatAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA no itthINaM kahaM kahijA // 2 // taurantaraAmiti gamyate, 'kathA' vAkyaprabandharUpA, yadivA strINAM kathA, - "karNATI suratopacA - Jan Education mational For Parana Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~348~ Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [16], mUlaM [2] / gAthA ||--II niyukti: [385...] prata satrAka [2] uttarAdhya. 18/racaturA lATI vidagdhapriyA" ityAdikA, athavA jAtikularUpanepathyabhedAcaturdhA svIkathA, tatra jAtivrahmaNyAdiH dazana TAkalama-unAdi rUpa-mahArASTikAdi saMsthAna-nepathya-tattahezaprasiddha. tAM kathayitA bhavati 'se niggaMthe'tti yA evaMvidhaH sa nirgranthaH / zeSaM praznaprativacanAbhidhAyi pUrvavaditi sUtrArthaH // tRtIyamAha smaadhiH||424|| IP no itthIhiM saddhiM saMnisijjAgae viharittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMdhassa khalu 16 utthIhiM saddhiM saMnisijjAgayassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA: dAbhayaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaMka havijA kevalipannatAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe itthIhiM saddhiM saMnisijAgae viharai // 3 // | no khIbhiH 'sArddha saha samyaga niSIdanti-upavizantyasyAmiti saMnipadyA-pIThAdyAsanaM tasyAM gataH-sthitaH |saMniSadyAgataH san 'vihartA' avasthAtA bhavati, ko'rthaH ?-khIbhiH sahakAsane nopavizet , utthitAkhapi hi tAsu muhUrta tatra nopaveSTavyamiti sampradAyaH, ya evaMvidhaH sa nirgandhaH, na tvanya ityabhiprAyaH, zeSa praznaprativacanA-14 // 424 // bhidhAyi pUrvavaditi suutraarthH|| caturthamAha1 nimnAMvittiyaH sa nipranyo na tvanyAbhiprAyastarakathamityAdiprAgvaditi sUtrArthaH / dIpa anukrama [513] 4CACASSACS For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~349~ Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [4] dIpa anukrama [515] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [4] / gAthA ||- -|| niryukti: [385...] adhyayanaM [16], no itthI iMdiuri maNoharAI maNoramAI AlohattA nijjhAittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAvariyA''ha - niggaMthassa khalu itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAI jAva nijjhAemANassa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitimicchA vA samudayajijA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNinA dIhakAliyaM vA rogApakaM havijA kevalipannatAo vA dhammAo bhaMsijA, tamhA khalu niggaMthe to isthINaM iMdiyAI nijjhAi // 4 // no strINAM 'indriyANi' nayananAsikAdIni manaH - cittaM haranti dRSTamAtrANyapyAkSipantIti manoharANi, tathA mano ramayantIti darzanAnantaramanucintyamAnAnyAhAdayantIti manoramANi 'AlokitA' samantAdraSTA 'nirdhyAtA' | darzanAnantaramatizayena cintayitA, yathA-aho ! salavaNatvaM locanayoH, RjutvaM nAsAvaMzasyetyAdi, yadvA 'AGIpadarthe' tata 'AlokitA' ISadraSTA 'nirdhyAtA' prabandhena nirIkSitA bhavati yaH sa nirgranthaH, anyatpratItameveti | sUtrArthaH // paJcamamAha - no frrie itthati kutaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA kUhayasahaM vA ruhayasa vA gIpasadaM vA hasiyasadaM vA dhaNiyasaddaM vA kaMdivasa vA vilaviyasa vA suNittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti vedApariyAha--- itthINaM kutaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA jAva vilaviyasa vA suNamANassa For Parana Privat org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~350~ Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [16], mUlaM [7] / gAthA ||--II niyukti: [385...] 16 prata [5] uttarAdhya. bhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijjA ummAyaM vA pAu- dazabrahma NijA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA kevalipannattAo vA dhammAo jAva bhaMsijjA, tamhA khalu niggathe / vRhadAttAno itthIrNa kuDataraMsi vA jAva suNemANe viharijA // 5 // samAdhiH // 425 // 4 no strINAM kuDya-khaTikAdiracitaM tenAntaraM-vyavadhAnaM kuDyAntaraM tasmin vA, dUSya-vastraM tadantare vA, yavani kAntara ityarthaH, bhittiH-pakkeSTakAdiracitA tadantare, vAzabdaH sarvatra vikalpAbhidhAyI, sthitveti zeSaH, 'kUjitazabda vA' vividhavihagabhASayA'vyaktazabdaM suratasamayabhAvinaM 'ruditazabdaM vA ratikalahAdikaM mAninIkRtaM 'gItazabda vA' paJcamAdihukRtirUpaM 'hasitazabdaM vA' kahakahAdikaM 'stanitazabdaM vA' ratisamayakRtaM 'RnditazabdaM vA' propitabhartRkAdikRtAkrandarUpaM 'vilapitazabdaM vA' pralAparUpaM zrotA yo na bhavati sa nirgranthaH, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // SaSThamAha no niggaMthe puvvarayaM puzvakIliyaM aNusarittA havai, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMdhassa khalu isthINaM pubvarayaM pumbakIliyaM aNusaramANassa bhayArissa baMbhacere saMkA yA kaMkhA vA vitigicchA vA smupp-IR||425|| jijA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe itthINaM pubvarayaM pubvakIliyaM aNusarijA // 6 // dIpa anukrama [516] SamEducatmimarma For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~351 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [16], mUlaM [6] / gAthA ||--II niyukti: [385...] (43) prata [6] no nirgranthaH pUrvasmin-gRhAvasdhAlakSaNe kAle rata-rUyAdibhiH saha viSayAnubhavanaM pUrvarataM, 'pUrvakrIDitaM yA khyAdibhireva pUrvakAlabhAvi durodarAdiramaNAtmakaM vAzabdasya gamyamAnatvAt , 'anusmatA' anucintayitA bhavati, 4 zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH / / sasamamAha- no paNIyaM AhAraM AhArittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-ni0 paNIyaM pANabhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajilA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu noniggaMthe paNIyaM AhAraM AhArijjA // 7 // no' naiva praNIta' galadvindu, upalakSaNatyAdanyamapyatyantadhAtUdrekakAriNam 'AhAram' azanAdikam 'AhArazayitA' bhoktA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM vyAkhyAtameva, navaraM 'praNItaM pAnabhojanam' iti pAnabhojanayorevopA dAnam , etayoreva mukhyatayA yatibhirAhAryamANatvAt , anyathA khAdyakhAdye apyevaMvidhe varjanIye eveti sUtrArthaH / / hai aSTamamAha no aimAyAe pANabhoyaNaM AhArittA havA se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha- aimAyAe pANabhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA dIpa anukrama [517] SMEditation pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~352 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [4] dIpa anukrama [519] uttarAdhya. vRhadvRttiH // 426 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [8] / gAthA ||--|| adhyayanaM [16], niryukti: [385...] labhijjA ummAyaM vA pAuNivA dIhakAliyaM vA rogArthakaM havijjA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe aimAyAe pANabhoyaNaM bhuMjilA // 8 // 'no' naiva 'atimAtrayA' mAtrAtikrameNa, tatra mAtrA - parimANaM, sA ca puruSasya dvAtriMzatkalAH striyAH punaraSTAviMzatiH, uktaM hi "vettIsa kira kapalA AhAro kucchipUrao bhnnio| purisassa mahiliyAe aTThAvIsaM bhave kavalA // 1 // " atikramastu tadAdhikyasevanaM 'pAnabhojanaM' pratItameva 'AhArayitA' bhoktA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM tathaiveti sUtrArthaH // navamamAha - no vibhUsAvAI hava se niggaMthe, taM kahUM iti cedAyariyAha-- visAvattie vibhUsiyasarIre itthijaNassa abhilassaNije havai, tao NaM tassa itthijaNeNaM abhilasijamANassa bhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitimicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijJA dIhakAliyaM vA rogAyekaM havijjA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMdhe vibhUsANubAI siyA // 9 // 'no' naiva vibhUSaNaM vibhUSA - zarIropakaraNAdiSu khAnadhAvanAdibhiH saMskArastadanupAtI, ko'rthaH ? - tatkarttA bhavati yaH sa nirgranthaH, tatkathamiti ceducyate- 'vibhUsAvattie'tti vibhUSAM varttayituM vidhAtuM zIlamasyeti vibhUSA1 dvAtriMzat kila kavalA AhAraH kukSipUrako bhaNitaH puruSasya mahelAyA aSTAviMzatirbhaveyuH kavalAH // 1 // Education intemational For Parsons Privat dazabrahma samAdhiH 16 ~ 353~ // 426 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [16], mUlaM [9] / gAthA ||-|| niyukti: [385...] prata [1] vartI, tAcchIliko Nin , sa eva vibhUSAvarttikaH, sa kimityAha-vibhUSitam-alaGkataM sAnAdinA saMskRtamitiyAvat zarIraM-deho yasya sa vibhUSitazarIraH, tathA ca 'ujvalaveSaM puruSaM dRSTvA khI kAmayate' iti vacanAdyubatijanaprArthanIyo bhavati, Aha ca sUtrakAraH-'itvijaNassa ahilasaNijje havaI'tti, tataH ko doSa ityAha-tataH' khIjanAbhilaSaNIyatvataH, Namiti prAgvat , 'tasya' nirgranthasya 'khIjanena' yuvatijanenAbhilaSyamANasva-prAya'mAnasya brahmacAVAriNo'pi brahmacarye zaGkA vA, yathA kimetAstAvaditthaM prArthayamAnA upabhule, AyatI tu yadbhAvi tadbhavata, utazci-11 kaSTAH zAlmalIzleSmAdayo naraka etadvipAkA iti pariharAmItyevaMrUpaH saMzayaH, zeSa prAgvaditi suutraarthH|| dazamamAha| no saharUvarasagaMdhaphAsANuvAI havA se niggaMdhe, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMdhassa khalu saharUvarasagadhaphAsANuvAiyassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijjA kevalipannatAo dhammAo jAva bhaMsijjA, tamhAda dAkhalu no niggaMdhe saharUvarasagaMdhaphAsANuvAI havA se niggathe, dasame baMbhacerasamAhiThANe havaha // 10 // IA 'no' naiva zabdo-manmanabhASitAdi rUpaM-kaTAkSanirIkSaNAdi citrAdigataM vA khyAdisambandhi raso-madhurAdirabhibRMhaNIyo gandhaH-surabhiH sparzaH-sparzanAnukUlaH komalamRNAlAderetAnabhiSvaGgahetUn anupatati-anuyAtIseba-18 zIlaH zabdarUparasagandhasparzAnupAtI bhavati yaH sa nimranthaH / tatkathamiti cedityAdi sugama, dazamaM brahmacaryasamA dIpa anukrama [520] DAREducatimimimatlamod FareenaraPowan lemom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~354 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [16], mUlaM [10] / gAthA ||1-10|| niyukti: [385...] vRhadvRttiH prata sUtrAMka [10] uttarAdhya. ghisthAnaM bhavatIti nigmnm|| iha ca pratyekaM syAdisaMsaktazayanAdeH zaGkAdidopadarzanaM tadatyantaduSTatAdarzakaM pratyekamapA- dazabrahmada yahetutAM prati tulyabalatvakhyApakaM ceti sUtrArthaH // samAdhiH __ bhavanti ya ittha silogA, tNjhaa||427|| bhavanti' vidyante 'atre ti ukta evArthe, kimuktaM bhavati-uktArthAbhidhAyinaH zlokAH padyarUpAH, 'tadyathA' ityupapradarzane / jaM vivittamaNAinnaM, rahiyaM thIjaNeNa ya / paMbhacerassa rakkhaDA, AlayaM tu nisevae ||1||mnnplhaayjnn-110 daNI, kaamraagvivddnnii| baMbhacerarao bhikkhU, thIkahaM tu vivajae // 2 // samaM ca saMthavaM thIhiM, saMkahaM ca abhi-2 VkhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, nicaso parivajae // 3 // aMgapaJcaMgasaMThANaM, cArullaviyapehiyaM / baMbhacerarao sAthINaM, soagijjhaM vicajae // 4 // kuiyaM ruiaMgIyaM, hasiyaM thaNiya kaMdiyaM / bhacerarao thINaM, soagijhaM vivajae ||5||haasN khiI raI dappaM, sahasAvattAsiyANi ya / baMbhacerarao thINaM, nANuciMte kayAivi // 6 // dApaNIya bhattapANaM ca, khippaM mayavivaDhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, nicaso parivajjae // 7 // dhammaladdhaM miyaM kAle, jattatthaM paNihANavaM / NAimattaM tu bhujijjA, baMbhacerarao sayA // 8 // vibhUsaM parivajjijjA, sarI dIpa anukrama [521] cata rjaunctaram.org pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~355 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [16], mUlaM [10] / gAthA ||1-10|| niyukti: [385...] prata sUtrAMka ||1-10|| gharaparimaMDaNaM / bhacerarao bhikkhU, siMgAratthaM na dhArae // 9 // sadde rUve ya gaMdhe ya, rase phAse taheva yA paMcavihe kAmaguNe, nicaso parivajae // 10 // jamityAdisUtrANi daza / yaH 'viviktaH' rahasyabhUtastatraiva vAstavyakhyAdyabhAvAd 'anAkIrNaH' asaGkalastattatprayo18janAgatakhyAdhanAkulatvAt , 'rahitaH' parityakto'kAlacAriNA candanazravaNAdinimittAgatena strIjanena, cazabdAtpadaNDakaiH piDgAdipuruSazca, prakramApekSayA caivaM vyAkhyA, anyatrApi caivaM prakramAdyapekSatvaM bhAvanIyam, uktaM hi-15 WI"arthAt prakaraNAliGgAdaucityAddezakAlataH / zabdArthAH pravibhajyante, na zabdAdeva kevalAt // 1 // " 'brahmacaryasya'| 8 uktarUpasya 'rakSArtha' pAlananimittam 'AlayaH' AzrayaH, sarvatra liGgavyatyayaH prAgyat, yattadornityasambandhAttaM 'tuH | pUraNe 'niSevate' bhjte||shaamnH-cittN tasya pralhAdaH aho ! abhirUpA etA ityAdivikalpaja AnandataM janayatIti manaHprahAdajananI tAm , ata eva kAmarAgo-viSayAbhiSvaGgatasya vivarddhanI-vizeSeNa vRddhihetuH kAmarAgaSivarddhanI tAM.IX zepaM spaSTaM, navaraM, 'svIkathA' "tadvakaM yadi mudritA zazikathA" ityAdirUpAM // 2 // 'samaM ca' saha 'saMstava' paricayaM / strIbhirnipadyA prakramAdekAsanabhogeneti gamyate, 'saMkathAM ca' tAbhireva samaM santatabhASaNAtmikAm 'abhIkSNa' punaH puna 'Nicaso'tti nitymnytspssttm||3||anggaani-shirHprbhRtiini pratyaGgAni-kucakakSAdIni saMsthAna-kaTIniviSTaka * vakAdIni dIpa anukrama [522-531] MEducational For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~356~ Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [16], mUlaM [10] / gAthA ||1-10|| niyukti: [385...] dazabrahma l4ra8) prata sUtrAMka ||1-10|| uttarAdhya. rAdisannivezAtmakam , amISAM samAhAranirdezaH, aGgapratyaGgayovI saMsthAnam-AkAravizeSo'apratyaGgasaMsthAnaM cAra 4 zobhanam ullapitaM ca-manmanabhASitAdi tatsahagatamukhAdivikAropalakSaNametat prekSitaM ca-arddhakaTAkSanirIkSitAdi bRhadvRttiH ullapitaprekSitaM brahmacaryarataH strINAM sambandhi cakSuSA gRhyata iti cakSudhaM sadvivarjayet , kimuktaM bhavati ?-cakSupi hi | samAdhiHsati rUpagrahaNamavazyaMbhASi, paraM tadarzane'pi tatparihAra eva kartavyo na tu rAgavazagena punaH punastadeva vIkSaNIya-121 4/miti, uktaM hi-"asakkA rUvamahada, cakkhugoyaramAgayaM / rAgahose uje tattha, te vuho privje||1||"||4||kuiyN sUtraM prAyo vyAkhyAtameva, nabaraM kubyAntarAdiSviti shessH||5|| hAsasUtramapi tathaiva, navaraM 'rati' dayitAsahaja* nitAM prItiM 'darpa' manakhinImAnadalanotthaM garva 'sahasA'vatrAsitAni ca' parAGmukhadayitAdeH sapadi trAsotpAda kAnyakSisthaganamarmaghaTTanAdIni, paThyate ca-'hassaM dappaM raI kihuM saha bhuttAsiyANi ya' atra ca 'sahe'ti strIbhiH4 TrAsAddha bhuktAni ca-bhojanAni AsitAni ca-sthitAni bhuktAsitAni, zeSaM spaSTaM, navaraM sarvatra pUrvakRtatvaM prakramA dapekSaNIyam // 6 // paNIyasUtraM nigadasiddhameva, navaraM madaH-kAmodreka iha gRhyate, tasya vivarddhanam-atibRhakatayA vizeSato vRddhihetuM privrjyet||7||dhrmaadnpetN dharmyameSaNIyamityarthaH 'labdha prApta gRhasthebhya iti gamyate, na tu khy-IFI428|| mevopaskRtaM,paThyate ca,-'dhammaladdhaM ti dharmaNa hetunopalakSaNatvAddharmalAbhena vA na tu kuNDalAdikaraNena labdhaM dharmalandhaM, 1 azakya rUpamadraSTuM cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra tI yudhaH parivarjayet // 1 // dIpa anukrama [522-531] SamEducatimotimatent pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~357 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||1-10|| dIpa anukrama [522 -531] Jam Educator [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [16], mUlaM [10] / gAthA ||1-10|| niryukti: [385...] paThyate ca 'dharmmalaDaM'ti dharmaH- uttamaH kSamAdirUpaH yathA''ha vAcaka:- 'uttamaH kSamAmArdavArjavasatyazauca saMyamatapastyAgAkiJcanyatrahmacaryANi dharmaH" (tattvArtha a09 sU06) iti, taM ' labdhuM' prAptuM kathaM mamAyaM niraticAraH syAt iti, 'mitam' 'addhamasaNassa' ityAdyAgamoktamAnAnvitamAhAramiti gamyate, 'kAle' prastAve 'yAtrArtha' saMyamanirvAhaNArthaM na tu rUpAdyartha 'praNidhAnavAn' cittasvAsthyopeto na tu rAgadveSavazago bhuJjIta 'na' iti niSedhe mAtrAmatikrAntaH atimAtraHatirikta ityarthastaM, yadivA 'ISadarthe kriyAyoge, maryAdAyAM paricchada' ityAdinA mAtrAzabdasya maryAdArthasyApi darzanAda 'atimAtram' atikrAntamaryAdaM, tuzabdasyaivakArArthatvAdvyavahitasambandhatvAca naiva 'bhuJjIta' abhyavahared brahmacarye rataH - Asakto brahmacaryarataH 'sadA' sarvakAlaM, kadAcitkAraNato'timAtrasyApyAhArasyAduSTatvAt // 8 // 'vibhUSAm' upakaraNagatA-mutkRSTavatrAdyAtmikAM 'parivarjayet' pariharet 'zarIraparimaNDanaM'' kezazmazrusamAracanAdi brahmacaryarato bhikSuH 'zRGgArArtha' vilAsArtha' 'na dhArayet' na sthApayet na kuryAditiyAvat // 9 // 'sade' sUtraM spaSTameva, navaraM kAmaH - icchAma | danarUpastasya dvividhasyApi guNAH- sAdhanabhUtA upakArakA itiyAvat uktaM hi - 'guNaH sAdhanamupakArakaM kAmaguNAstAnevaMvidhAn zabdAdIniti sUtradazakArthaH // 10 // samprati yatprAk pratyekamuktaM zaGkA vA syAdityAdi taddRSTAntataH spaSTayitumAha Alao pIjaNAinno, dhIkahA ya maNoramA / saMthavo ceva nArINaM, tAsiM iMdivarasaNaM // 11 // kuiyaM ruiyaM gIyaM, hasiyaM bhuttAsiyANi ya / paNIyaM bhattapANaM ca ahamAyaM pANabhoyaNaM // 12 // For Parsons Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~358~ Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [16], mUlaM [10] / gAthA ||11-13|| niyukti: [385...] uttarAdhya. bRhadvRttiH 4 prata samAdhiH sUtrAMka // 429 // %95% C -13|| gata bhUsaNamiTuM ca, kAmabhogA ya dujjyaa| narassa'ttagavesissA, visaM tAlauDa jahA // 13 // dazabrAH navaraM 'saMstavaH' paricayaH, sa cehApyekAsanabhogeneti prakramaH, kUjitAdIni hasitaparyantAni kuDyAntarAdyavasthi-3 tiniSedhopalakSaNAni, bhuktAsitAni ca smRtAnIti zeSaH, tatra bhuktAni-bhogarUpANi AsitAni-ruyAdibhireSa sahAvasthitAni, hAsyAdyupalakSaNaM caitat , gAtrabhUSaNamiSTaM ceti, cazabdo'pizabdArthaH, tata iSTamapyAstAM vihitaM, tathA kAmyanta iti kAmAH bhujyanta iti bhogAH vizeSaNasamAsaste ceSTAH zabdAdayaH, narasyopalakSaNatvAlayAdezva AtmagayeSiNaH 'viSa' garalaH 'tAlapuTaM' sadyoghAti yatrauSThapuTAntarvartini tAlamAtrakAlavilambato mRtyurupajAyate, 'yathe'tyaupamye, tato'yamarthaH-yathaitadvipAkadAruNaM tathA strIjanAkIrNAlayAdyapi, zaGkAdikaraNataH saMyamAtmakabhAvajI-IN vitasthetarasya ca nAzahetutvAditi sUtratrayArthaH // samprati nigamayitumAha dujjae kAmabhoge ya, nicaso parivajjae / saMkAThANANi sabvANi, vajjijjA paNihANavaM // 14 // dhammArAme care bhikkhU, ghiImaM dhammasArahI / dhammArAmarae daMte, baMbhacerasamAhie // 15 // duHkhena jIyanta iti durjayAstAna 'kAmabhogAn' uktarUpAn 'Nicaso'tti nityaM 'parivarjayet' sarvaprakAraM tyajet ||429 // 'zaGkAsthAnAni ca' anantaroktAni, pUrvatra caspa bhinnakramatvAt 'sarvANi' dazApi varjayed, anyathA AjJA'navasthA-1 | mithyAtyavirAdhanAdoSasambhavaH 'praNidhAnavAn' ekAgramanAH / etadvarjakazca kiM kuryAdityAha-dharma ArAma iva pApa 5%-4% dIpa anukrama [532-534] FairamanaSPrwara tumonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~359~ Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 14 -15|| dIpa anukrama [535 -536] Educa [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [ 16 ], mUlaM [10] / gAthA || 14-15 || niryukti: [385...] santApopatasAnAM jantUnAM nirvRttihetutayA'bhilapittaphalapradAnatazca dharmArAmastasmin 'caret' gacchet pravarttetetiyAvat, yadvA dharme A - samantAdramata iti dharmArAmaH 'saMcaret saMyamAdhvani yAyAd bhikSuH prAgvat 'dhRtimAn' dhRtiHcittakhAsthyaM tadvAn sa caivaM dharmasArathiH - "Thio uThAvae paraM" iti vacanAdanyeSAmapi dharme pravarttayitA, tato'nyAnapi dharme vyavasthitAnupalabhya vizeSato dharmArAme rataH - AsaktimAn dharmArAmarataH tathA ca 'dAntaH' upazAnto brahmacarye samAhitaH - samAdhAnavAn brahmacaryasamAhita iti sUtradvayArthaH // brahmacaryavizuddhayaryo'yaM sarvo'pyupakrama iti tanmAhAtmyamAha - devadANavagaMdhA, akkharakkhasakinnarA / vaMbhayAriM narmasaMti, dukaraM je karaMti taM // 16 // devAH - jyotiSka vaimAnikAH dAnavAH- bhuvanapatayaH gandharvayakSarAkSasa kinnarAH vyantaravizeSAH samAsaH sukara eva, upalakSaNaM caitadbhUtapizAcamahoragakiMpuruSANAm, ete sarve'pi 'brahmacAriNaM' brahmacaryavantaM yatimiti zeSaH, 'namasyanti' namaskurvanti 'duSkaraM' kAtarajanaduranucaraM 'je' iti yaH 'karoti' anutiSThati 'taditi prakramAdbrahmacaryamiti sUtrArthaH // samprati sakalAdhyayanArthopasaMhAramAha-- esa dhamme dhuve niyae, sAsae jiNadesie / siddhA sijjhati cANeNaM, sijjhissaMti tahApare // 17 // ti bemi // For Parsons Praten pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~360~ Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [16], mUlaM [10] / gAthA ||17|| niyukti: [385...] (43) 52-57 prata sUtrAMka ||17|| uttarAdhya. // baMbhacerasamAhiThANaajjhayaNaM samattaM 16 // bRhadvRttiH 'epaH' ityanantaroktaH 'dharmaH' brahmacaryalakSaNaH, dhruvaH parapravAdibhiraprakampyatayA pramANapratiSThita itiyAvat 'nityH'| samAdhi // 30 // apracyutAnutpannasthiraikakhabhAvo dravyArthitayA 'zAzvataH' zazvadanyAnyarUpatayA utpanna()paryAyArthitayA, yadvA 'nityaH trikAlamapi sambhavAt 'zAvataH' anavaratabhavanAt, ekArthikAni vA nAnAdezajavineyAnugrahArthamuktAni, jinaiHtIrthakRdbhirdezitaH-pratipAdito jinadezitaH, asyaiva trikAlagocaraphalamAha-siddhAH' purA anantAsUtsarpiNyavasa-2 piNISu siddhayanti 'caH' samuccaye mahAvidehe ihApi vA tatkAlApekSayA 'anena' iti brahmacaryalakSaNena dharmeNa hai setsyanti tathA 'pareM' anye'nantAyAmanAgatAddhAyAmiti sUtrArthaH / 'iti' parisamAptI bravImIti pUrvavat / uktonugamaH, samprati nayAste ca pUrvavat // // zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM poDazamadhyayanaM samAsamiti // // 40 // / -% dIpa anukrama [538] % % pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM- 16 parisamAptaM ~361~ Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||17|| dIpa anukrama [538] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [17], mUlaM [10...] / gAthA ||17...|| niryukti: [387-389] atha saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanam / vyAkhyAtaM SoDazamadhyayanam adhunA saptadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane brahmacaryaguptaya uktAH, tAtha pApasthAnavarjanAdevAsevituM zakyante iti pApazramaNasvarUpAbhidhAnatastadevAtra kAkkocyata ityanena sambaandhenAyAta midamadhyayanam, asya ca caturanuyogadvAraprarUpaNA prAgvattAvadyAvannAma niSpannanikSepe'sya pApazramaNIyamiti / nAma, ataH pApasya zramaNasya ca nikSepamAha niryuktikRt pAve chakaM dadhe sacittAcittamIsagaM caiva / khittaMmi nirayamAI kAlo aidussamAIo // 387 // bhAve pAvaM iNamo hiMsa musA coria ca abbaMbhaM / tatto pariggaho cia aguNA bhaNiA ya je sutte 388 samaNe caukkanikkhevao u davvaMmi nihagAIA / nANI saMjamasahio nAyavvo bhAvao samaNo389 | 'pApe' pApaviSayaH 'chakaM' ti paGkaH paTparimANo nAmasthApanAdravyakSetra kAlabhAvabhedAnnikSepa iti gamyate, tatra ca nAmasthApane sujJAne, dravye vicArye Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastu vyatiriktamAha - 'sacittAcittamIsagaM For Parsons Private Onl pUjya AgamoddhAraka zrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atha adhyayanaM - 17 " pApazramaNIya" Arabhyate ... mUla saMpAdane niryuktikrame kiJcit skhalanA saMbhAvyate, yat mayA niryukti ||386|| na dRSTaM ~362~ Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [17], mUlaM [10...] / gAthA ||17...|| niyukti: [387-389] prata sUtrAMka ||17|| cevatti, iha ca pApamiti yojyate, prAkRtatvAcobhayatra bindulopaH, tatra sacittadravyapApaM-yavipadacatuSpadApadeSu paapshrmbddhtiH|| manuSyapazuvRkSAdiSvasundaram , acittadravyapApa-tadeva jIvaviprayuktaM caturazItipApaprakRtayo vA vakSyamANAH, mizra-131 dravyapApaM-tathAvidhadvipadAghevAzubhavasvAdiyuktaM tatzarIrANi vA jIvaviyuktaikadezayuktAni, santi hi jIvazarI-|| reSvapi jIvaviyuktA nakhakezAdayastadekadezAH, uktaM hi-"tasseva dese cie tasseva dese aNuvacie"tti, jIvapradezA4/pekSameva hi tatra citatvamanupacitatvaM ca vivakSitaM, pApaprakRtiyukto vA jantureva mizradravyapApamucyate, 'ceveti prAgvat , kSetre vicArye 'pApaM' narakAdipApaprakRtyudayaviSayabhUtaM yatra tadudayo'sti, 'kAla' iti kAlapApaM-duSpa-17 |mAdiko yatra kAlAnubhAvataH prAyaH pApodaya eva jantUnAM jAyate, AdizabdAdanyatra vA kAle yatra kasyacijanto-14 stadudayaH, bhAve vicArayitumupakrAnte pApam idam anantarameva vakSyamANaM 'hiMsa'tti hiMsA pramattayogAtprANavyapahAropaNaM 'mRSA' asadabhidhAnaM 'caurya ca' ssainyam 'abrahma' maithunaM tataH 'parigrahaH' mUtmikaH 'apiH' samuccaye 'caH | pUraNe 'guNAH samyagdarzanAdayastadvipakSabhUtAH aguNAH-mithyAtvAdayo doSAH, naJo vipakSe'pi darzanAdamitrAdivat, bhaNitAH' uktAH, 'tuH' samucaye vyavahitakramazca, aguNAzca ye 'sUtre' Agame anyatra ihaiva vA prastutAdhyayane / 'zramaNe // 32 // zramaNaviSayaH 'catuSkanikSepakaH' nAmAdiH 'tuH pUraNe nAmasthApane pUrvavat , dravye nihnavAdaya eva nilabAdikAH 1 tasyaiva dezazcitaH tasyaiva dezo'nupacitaH ROCRANCCC dIpa anukrama [538] For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~363~ Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [17], mUlaM [10...] / gAthA ||17...|| niyukti: [387-389] prata sUtrAMka ||17|| uktarUpAH 'jJAnI' prazaMsAyAM matvarthIyotpatteH prazastajJAnavAn samiti-samyak sadanuSTAnapravRttyA yamanaM-pApasthAnebhya uparamaNa saMyamacAritramitiyAvattena sahitaH-yuktaH saMyamasahito jJAtavyo bhAvataH zramaNa iti gaathaatryaarthH|| samprati prastute yojayannAhaje bhAvA akaraNijA ihamajjhayaNami bannia jiNehiM / te bhAve sevaMto nAyavo pAvasamaNotti 390 ye 'bhAvAH' saMsaktApaThanazIlatAdayo'rthAH 'akaraNIyAH' kartumanucitAH 'iha' prastute'dhyayane 'vanniya'tti varNitAH prarUpitAH 'jina' tIrthakRdbhistAn bhAvAn 'sevamAnaH' anutiSThan 'jJAtavyaH' ayaboddhanyaH pApena-uktarUpeNopala kSitaH zramaNaH pApazramaNaH, itizabdaH pApazramaNazabdasya kharUpaparAmarzaka iti gAthArthaH // etadviparItAstu zramaNNAH, teSAM phalamAha eyAI pAvAiM je khalu vajaMti sukyA riso| te pAvakammamukkA siddhimaviggheNa vaccaMti // 391 // R "etAni' etadadhyayanoktAni 'pApAni' pApahetubhUtAni zayAlutAdIni 'ye' ityanirdiSTarUpAH 'khaluH' vAkyA laGkAre 'varjayanti' pariharanti suvratA RSayaH pUrvavat , te pApaM ca tatkarma ca pApakarma tena upalakSaNatvAtpuNyakarmaNA ca muktAH-tyaktAH pApakarmamuktAH 'siddhi siddhigatim 'avilena' antarAyAbhAvena 'vacaMti'tti 'bajanti' gacchaAntIti gAthArthaH // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramucAraNIyaM, tacedam dIpa anukrama [538] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~364 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [17], mUlaM [-] / gAthA ||1-2|| niyukti: [391] prata sUtrAMka ||1-2|| uttarAdhya. je kei u pabvaie niyaMThe, dhamma suNittA viNaovavanne / pApazramasudullaha lahiu bohilAbha, viharija pacchA ya jahAsuhaM tu // 1 // bRhadvRttiH NA017 sijA daDhA pAuraNaM mi atthi, upajaI bhuttu taheva paarch| // 432 // jANAmi jaM baddai Aumutti, kiM nAma kAhAmi suraNa bhaMte ! // 2 // M 'yaH kazcit' ityavivakSitavizeSaH 'tuH' pUraNe, paThanti ca-'je ke ima'tti, tatra ca 'ime'tti ayaM 'prabajitaH' | niSkrAntaH nirgranthaH prAgvat, kathaM punarayaM pratrajita ityAha-'dharma' zrutacAritrarUpaM zrutvA' nizamya vinayena-jJAna-15 vidarzanacAritropacArAtmakenopapanno-yukto vinayopapannaH san 'sudurlabham' atizayaduSprApaM 'labhiti labdhvA 'bodhi lAbha' jinapraNItadharmaprAptirUpam , anena bhAvapratipattyA'sau pratrajita ityuktaM bhavati, sa kimityAha-viharet' caret , pazcAt' prajajanottarakAlaM 'caH' punarartho vizeSadyotakastatazca prathamaM siMhavRttyA pravrajya pazcAtpunaH 'yathAsukhaM' yathA yathA vikathAdikaraNalakSaNena prakAreNa sukhamAtmano'vabhAsate tuzabdasyaivakArArthatvAdyathAsukhameva zRgAlavRttyaiva vihaTAredityarthaH, uktaM hi-"sIhattAe NikkhaMto sIyAlattAe viharati"tti, sa ca guruNA'nyena vA hitaiSiNA'dhyayanaM| prati prerito yakti tadAha-'zayyA' vasatiH 'dRDhA' vAtAtapajalAdhupadravairanabhibhAvyA, tathA 'prAvaraNaM' varSAkalpAdi 1 siMhRtayA niSkAntaH zRgAlatayA viharati dIpa anukrama [539 -540] SamEducatiminanational For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~365 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [17], mUlaM [-] / gAthA ||1-2|| niyukti: [391...] 1%- prata sUtrAMka ||1-2|| me mamAsti, kiJca-'utpadyate' jAyate 'bhoktuM' bhojanAya tathaiva 'pAtuM' pAnAya yathAkramamazanaM pAnaM ceti shessH,|| tathA 'jAnAmi' avagacchAmi yadvarttate' yadidAnImasti 'AyuSmanniti prerayiturAmantraNamiti, etasmAddhetoH kiM nAma ?,|| na kiJcidityarthaH, 'kAhAmi'tti kariSyAmi 'zrutena' AgamenAdhItenetyadhyAhAraH, 'bhaMtetti pUjyAmantraNam , iha ca || prakramAtkSepe, ayaM hi kilAsyAzayo yathA ye bhavanto bhadantA adhIyante te'pi nAtIndriyaM vastu kiJcanAvabudhyante, kintu ?, sAmpratamAtrekSiNa eva, tacetAvadasmAkhevamapyasti, tatkiM hRdayagalatAluzopavidhAyinA'dhIteneti !, evama-16 dhyayasito yaH sa pApazramaNa ityucyata itIhApi siMhAvalokitanyAyena saMbadhyata iti sUtradvayArthaH // kiMca je kei u pavaIe, niddAsIle pgaamso| bhucA picA muhaM suaI, pAvasamaNitti bucaI // 3 // yaH kazcitpratrajitaH 'nidrAzIlaH' nidrAluH 'prakAmazaH' bahuzo 'bhuktvA' dadhyodanAdi 'pItvA' takrAdi 'sukhaM yathA bhavatyevaM sakalakriyAnuSThAnanirapekSa eva 'khapiti' zete, paThyate ca-vasai'tti 'vasati' Aste prAmAdiSu, sa| 8 ityambhUtaH kimityAha-pApazramaNa iti 'ucyate' pratipAdyata iti sUtrArthaH // itthaM na kevalamanadhIyAna eva pApazramaNa ucyate, kintu AyariyauvajjhAehi, sujhaM viNayaM ca gaahie| te ceva khisaI vAle, pAvasamaNitti bucaI // 4 // AcAryopAdhyAyaiH zrutam' AgamamarthataH zabdatazca 'vinayaM ca uktarUpaM 'grAhitaH' zikSito yairiti gamyate / -----44 hai dIpa anukrama [539-540] ECAN SamEducation tntamatuna Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~366~ Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [17], mUlaM [-1 / gAthA ||4|| niyukti: [391..] (43) NA0 17 prata sUtrAMka uttarAdhya. tAneva' AcAryAdIn 'khiMsati' nindati bAla vivekavikalo gamyamAnatvAdyaH sa pApazramaNa ityucyata iti suutraarthH|| pApazramabRhadvRttiH itthaM jJAnAcAranirapekSaM pApazcamaNamabhidhAya darzanAcAranirapekSaM tamevAha AyariyauvajhAyANaM, samma no pdditppii| appaDipUae thaDe, pAvasamaNitti vucaI // 5 // // 43 // | AcAryopAdhyAyAnAM samyagU' avaiparItyena 'na paritapyatena tattapti vidhatte, darzanAcArAntargatavAtsalyavira-IN 6 hito na tatkAryeSvabhiyogaM vidhatta iti bhAvaH, 'apratipUjakaH' prastAvAdahaMdAdipu yathocitapratipattiparAGmukhaH stbdhH| garvAdhmAtaH kenacitpreryamANo'pi na tadvacanataH pravartate yaH sa pApazramaNa ityucyata iti sUtrArthaH // samprati cAritrA-13 cAravikalaM tamevAha saMmaddamANe pANANi, bIyANi hariyANi ya / asaMjae saMjaya mannamANe, pAvasamaNitti vucaI // 6 // saMthAraM phalagaM pIThaM, nisijaM pAyakavalaM / appamajjiyamArahaI, pAvasamaNitti vubaI // 7 // davadavassa caraDe, *pamatte a abhikSaNaM / ullaMghaNe a caMDe a, pAvasamaNitti bucaI // 8 // paDilehei pamatto, avaujnai pAyaka- 433|| balaM / paDilehAaNAutte, pAvasamaNitti vuccaI // 9 // paDilehei pamatte, se kiMci hu nisaamiaa| guru paribhAvae niyaM, pAvasamaNitti bucaI // 10 // bahumAI pamuharI, thaddhe luddhe aNiggahe / asaMvibhAgI aci-18 yatte, pAvasamaNitti vucaI // 11 // vivAyaM ca udIrei, adhamme attpnnhhaa| buggahe kalahe ratte, pAvasamaNitti dIpa anukrama [542]] Educationa l Former pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~367 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [17], mUlaM [-1 / gAthA ||6-14|| niyukti: [391...] prata sUtrAMka ||6-14|| SC-S MivucaI // 12 // adhirAsaNe kukuIe, jattha tattha nisiiaii| AsaNaMmi aNAutte, pAvasamaNitti bucii||13|| sasarakkhapAo suaI, sijaM na paDilehaI / saMdhArae aNAutto, pAvasamaNitti bucaI // 14 // 'saMmardan' hiMsan 'prANAniti prANayogAt prANinaH-dvIndriyAdIn 'bIjAni' zAlyAdIni 'haritAni ca dUrvA'GkarAdIni, sakalaikendriyopalakSaNametat, spaSTataracaitanyaliGgatvAcaitadupAdAnam , ata evAsaMyatastathA'pi 'saMjaya mannamANe'tti sopaskAratvAtsaMyato'hamiti manyamAnaH, anena ca saMvignapAkSikatvamapyasya nAstItyuktaM, pApazramaNa ityucyate // tathA 'saMstAraM' kambalyAdi 'phalakaM' campakapaTTAdi 'pITham' AsanaM' 'nipadyA' khAdhyAyabhUmyAdikAM yatra nipadyate 'pAdakambalaM' pAdapugchanam 'apramRjya' rajoharaNAdinA'saMzodhya upalakSaNatvAdapratyupekSya ca 'Arohati' samAkrAmati yaH sa pApazramaNa ityucyate // tathA 'dayadayassa'tti drutaM drutaM tathAvidhAlambanaM vinA'pi tvarita 2 'carati| gocaracaryAdipu paribhrAmyati, 'pramattazca' pramAdavazagazca bhavatIti zeSaH 'abhIkSNaM vAraM vAram 'ulAhanazca' vAlAdInAmu|citapratipattyakaraNato'dhaHkartA 'caNDazca' krodhanaH, yadvA 'pramattaH' anupayukta IryAsamitI ulaghanazca vatsaDimbhA-| dInAM caNDazcArabhaTavRttyAzrayaNataH, zepaM tathaiva // tathA 'pratilekhayati' anekArthatvAtpratyupekSate pramattaH sam 'bhavauhai jjhaitti 'apojjhati' yatra tatra nikSipati, pratyupekSamANo vA apojjhati, na pratyupekSata ityarthaH, kiM tat ?-pAda ba dIpa anukrama [544-552] TORG MEducatiniaSkI pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~368~ Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [17], mUlaM [-1 / gAthA ||6-14|| niyukti : [391...] uttarAdhya pApazrama prata // 434 // sUtrAMka ||6-14|| kambalaM pAtrakambalaM yA pratItameva, samastopadhyupalakSaNaM caitat, sa evaM 'pratilekhanA'nAyuktaH' pratyupekSAnupayuktaH, zeSaM sathaiva // tathA pratilekhayati pramattaH san 'kiMci hu'tti 'hu|' apizabdArthaH, tataH kiJcidapi vikathAdIti gamyate, hai| NisAmiti 'nizamya AkarNya tatrAkSisacittatayeti bhAvaH, 'guruparibhAsaya'tti gurun paribhApate-vivadate guruparibhASakaH, pAThAntarato guruparibhAvakaH, 'nityaM' sadA, kimuktaM bhavati ?-asamyakpratyupekSamANo'nyadvA vitathamAcaran gurubhizcoditastAneya vivadate'bhibhavati vA'sabhyavacanaiH, yathA-khayameva pratyupekSadhvaM, yuSmAbhireva vayamitthaM | zikSitAstato yuSmAkamevaipa doSa ityAdi, zeSa tathaiva, guruparibhASakatvaM pramattatvasya ca nizamanahetutvaM pUrvasmAdvizeSa iti na paunaruktyam // kiJca-'bahumAyI' prabhUtavaJcanAprayogavAn prakarSaNa mukharaH pramukharaH stabdho lubdha iti ca prAgvat, avidyamAno nigrahaH-indriyanoindriyaniyatraNAtmako'syetyanigrahaH, saMvibhajati-guruglAnabAlAdibhya ucitamazasAnAdi yacchatItyevaMzIlaH saMvibhAgIna tathA ya AtmapoSakatvenaiva so'saMvibhAgI, 'aciyatteti gurvAdiSvaprItimAn , zepaM pUrvavat // anyacca-virUpo vAdo vivAda:-vAkalahastaM 'caH' pUraNe 'udIrei'tti kathaJcidupazAntamapyupAsanAdinA vRddhi nayati, 'adharmaH' avidyamAnasadAcAraH 'attapaNhaha'tti Atmani praznaH AtmapraznastaM hantyAtma- praznahAH, yadi kazcitparaH pRcchet-kiM bhavAntarayAyI AtmA uta neti ?, tatastameva praznamatiyAcAlatayA hanti, yathA |-nAstyAtmA pratyakSAdipramANairanupalabhyamAnatvAt, tato'yukto'yaM praznaH, sati hi dharmiNi dharmAzcintyanta iti, paThyate % * dIpa anukrama [544-552] 434 // Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~369~ Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [17], mUlaM [-1 / gAthA ||6-14|| niyukti : [391...] KA prata sUtrAMka ||6-14|| ca-'attapaNNahatti tatra ca AttAM-siddhAntAdizravaNato gRhItAmAtA vA ihaparalokayoH sadbodharUpatayA hitA prajJAm-Atmano'nyeSAM vA buddhiM kutarkavyAkulIkaraNato hanti yaH sa AttaprajJAhA AsaprajJAhA thA, 'buggahe'tti || hai| vyudhe daNDAdidhAtajanite virodhe 'kalahe' tasminneva vAcike 'raktaH' abhiSvaktaH, zeSa prAgvat // aparaM ca asthirAsanaH, kukucaH kukuco vA dvayamapi pUrvavat, 'yatra tatra' iti saMsaktasarajaskAdAvapItyarthaH 'niSIdati' upavizati 'Asane' pIThAdI 'anAyuktaH' anupayuktaH san , zeSaM prAgvat // tathA saha rajasA varttate iti sarajasko tathAvidhI pAdau yasya sa tathA 'khapiti'zete, kimuktaM bhavati ?-saMyamavirAdhanAM pratyabhIrutayA pAdAvapramRjyaiva zete, tathA zayyAM' vasatiM na prati-13 lekhayati, upalakSaNatvAnna ca pramArjayati, 'saMstArake' phalakakambalAdI, mupta iti zeSaH, 'anAyuktaH' "kukaDipAyapasAraNa AyAmeuM puNovi AuMTe" ityAdyAgamArthAnupayuktaH, anyattathaiveti sUtranavakArthaH / idAnIM tapaAcArAtikramataH pApazramaNamAha duddhadahIvigaIo, AhArei abhikkhaNaM / arae a tavokamme, pAvasamaNitti vuccaI // 15 // atyaMtami ya sUraMmi, AhArei abhikkhaNaM / coio pahicoei, pAvasamaNitti vucaI // 16 // AyariyaparicAI, parapAsaMDasevae / gANaMgaNie dubhUe, pAvasamaNitti vucaI // 17 // 1 kukuTIvatpAdaprasAraNaM Ayamya (vistArya) punarapi Akuzcayet / dIpa anukrama [544-552] For Prato hirjaungtarangaro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~370 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [17], mUlaM [-1 / gAthA ||15-17|| niyukti: [391...] pApazrama *NA017 prata sUtrAMka ||15-17|| uttarAdhya. dugdhaM ca-kSIraM dadhi ca-tadvikAra eva dadhidugdhe, sUtre ca vyatyayaH prAgvad, vikRtihetutvAdvikRtI, upalakSaNa- bRhaddhattiH18/tvAd ghRtAdhazeSavikRtiparigrahaH, 'AhArayati' abhyayaharati 'abhIkSNaM' vAraM vAraM, tathAvidhapuSTAlambanaM vinA'pIti bhAvaH, ata eva 'aratazca' aprItimAMzca 'tapaHkarmaNi' anazanAdau, zeSa prAgvat // api ca-'atyaMtami yatti // 435 // IN'astAnte' astamayaparyante, 'caH' pUraNe, udayAdArabhyeti gamyate, 'sUrye bhAkhati AhArayatyabhIkSNa, kimuktaM bhavati : prAtarArabhya sandhyAM yAvatpunaH punarbhule, yadivA 'atyaMtamayaMmi yatti astamayati sUrye AhArayati, tiSThati tu kimudacyate ? iti bhAvaH, kimekadaivetsAha-'abhIkSNaM punaH punaH, dine dine ityuktaM bhavati, yadi cAsau kenacigItArtha sAdhunA codyate, yathA-AyuSman ! kimevaM tvayA''hAratatpareNaiva sthIyate / , durlabhA khalviyaM manujatvAdicaturaGgasAsAmagrI, tata enAmavApya tapasyeyodyantumucitamiti, tataH kimityAha-'coio paDicoei'tti coditaH san prati codayati yathA kuzalastvamupadezakarmaNi na tu svayamanuSThAne, anyathA kimevamavagacchannapi bhavAnna vikRSTaM tapo'nutidati ?, zeSaM tathaiva / 'AcAryaparityAgI' te hi tapaHkarmaNi vipIdantamudyamayanti, AnItamapi cAnnAdi vAlaglA nAdibhyo dApayantyato'tIvAhAralaulyAttatparityajanazIlaH parAn-anyAn pApaNDAn-saugataprabhRtIn 'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA' ityAdikadabhiprAyato'tyantamAhAraprasaktAMstata eva hetoH sevate-tathA tathA'pasarpatIti parapApaNDa-18 |sevakaH, tathA ca khecchApravRttatayA 'gANaMgaNie'tti gaNAgaNaM SaNmAsAbhyantara eva saMkrAmatIti gANahaNika ityA dIpa anukrama [553-555] // 435 // maintang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~371 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [17], mUlaM [-1 / gAthA ||15-17|| niyukti: [391...] prata sUtrAMka ||15-17|| gamikI paribhASA, tathA cAgamaH-"chammAsa'bhaMtarato gaNA gaNaM saMkama karemANo" ityAdi, ata eva ca 'dunindAyAM', tatazca 'duH' iti ninditaM bhUtaM-bhavanamakheti durbhUtaH, durAcAratayA nindyo bhUta ityarthaH, aparaM tathaiveti sUtratrayArthaH // samprati vIryAvicAravirahatastamevAha sayaM gehaM paricajja, paragahaMsi vAvare / nimitteNa ya vavaharaI, pAvasamaNitti vucaI // 18 // saMnAipiMDaM jemei, nicchaI sAmudANiyaM / gihinisijjaM ca bAhei, pAvasamaNitti vucaI // 19 // khameva khakaM, nijakamityarthaH, 'gehaM' gRhaM 'parityajya' parihatya pravajyAGgIkaraNataH 'paragehe' anyavezmani 'bAvare'ti vyApriyate-piNDArthI san gRhiNAmAsabhAvaM darzayan khatastatkRtyAni kurute, paThyate ca-'vayahare'tti tata eva hetokarvyavaharati-gRhinimittaM krayavikrayavyavahAraM karoti, 'nimittena ca' zubhAzubhasUcakena 'vyavaharati' dravyArjanaM karoti, aparaM ca pUrvavat / api ca-sannAya'tti khajJAtayaH-svakIyakhajanAstairnijaka iti yathepsito yaH snigdhamadhurAdirA-15) hAro dIyate sa khajJAtipiNDastaM 'jemati' bhukte, 'necchati' nAbhilapati samudAnAni-bhikSAsteSAM samUhaH sAmudA-12 nikam , 'acitta hasidhenoSTha (pA04-2-47) iti Thak, bahugRhasambandhinaM bhikSAsamUhamajJAtoJchamitiyAvat , gRhiNAM niSadyA-paryaGkatUlyAdikA zayyA tAM ca 'bAhayati'tti sukhazIlatayA''rohati, zeSaM tathaiveti sUtradvayArthaH // disampratyadhyayanArthamupasaMharanuktarUpadoSAsevanaparihArayoH phalamAha 6562-62525263525**5 dIpa anukrama [553-555] For Pro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~372 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [17], mUlaM [-1 / gAthA ||19-21|| niyukti : [391...] prata sUtrAMka ||19-21|| saccarAdhya. eyArise paMcakusIlasaMvuDe, rUbaMghare muNipavarANa hiTime / ayaMsi loe visameva garahie, na se ihaM nevI pApazramaparatthaloe // 20 // je vaja ee u sadA u dose, se subvae hoDa muNINa majjhe / ayaMsi loe amayaM va bRhadvRttiH pUie, ArAhae duhao logamiNaM // 21 // tibemi // NA017 // 436 // // pAvasamaNijaM // 17 // 'etAdRzaH' yAza uktaH 'paJceti paJcasaGkhyaH kutsitaM zIlameSAM kuzIlA:-pArzvasthAdayaH samAhRtAH paJcakuzIlaM tadvadasaMvRtaH-aniruddhAzravadvAraH paJcakuzIlAsaMvRto rUpa-rajoharaNAdikaM veSaM dhArayati rUpadharaH sUtre tu prAkRtatvAdvidunirdezaH, 'munipravarANAm' atipradhAnatapakhinA 'hiTimo' adhastAdvartI, atijaghanyasaMyamasthAnayatityAnikRSTa ityarthaH / etatphalamAha-'ayaMsi'ti asmin 'loke' jagati 'vipamiva'tti gara iva 'garhitaH' nindito, bhraSTapratijJo hi prAkRtajanairapi nindyate dhigenamiti, ata eva na sa 'iha' itIha loke 'naiveti nApi paratra loke, paramArthataH sanniti zeSaH, yo hi naihikamAmuSmikaM vA kaJcana guNamupArjayati sa tadgaNanAyAmapravezatastattvato'vidyamAna eveti| hai yaH 'varjayati' parityajati 'etAn' uktarUpAn 'sayA utti sadaiva dopAn yathAsukhavihArAdipApAnuSThAnarUpAn sa|| 436 // tathAvidhaH 'suvrataH' niraticAratayA prazasyavrato bhavati munInAM madhye, kimuktaM bhavati ?-bhASamunitvenAsI muni SC-ACCCCCCC dIpa anukrama [557-559] Skx SamEducatrin international FaramanaSPrwara timonik pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~373 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [17], mUlaM [-] / gAthA ||19|| niyukti: [391...] prata sUtrAMka ||19-21|| madhye gaNyate, tayA vA'smin loke 'amRtamiya' surabhojyamiva 'pUjitaH' abhyarhita ArAdhayati 'duhato logamiNa-18 dati ihalokaparalokabhedena dvividhaM lokam 'iNaM ti imamanena cAtipratItatayA pratyakSaM nirdizatIti, ihaloke ca sakalalokapUjyatayA paraloke ca sugatyavApteH, tataH pApavarjanameva vidheyamiti bhAva iti sUtradvayArthaH // iti parisamAptI, vImIti pUrvavat , nayA api tathaiva // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM saptadazamadhyayanaM samAptamiti // // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTI0saptadazamadhyayanaM samAptam // dIpa anukrama [557-559] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM-17 parisamAptaM ~374 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [--1 / gAthA ||19...|| niyukti: [392-394] (43) 5 prata bRhadvRttiH // 437 // 586 sUtrAMka ||19-21|| uttarAdhya. atha saMvatIyAkhyamaSTAdazamadhyayanam / saMyatIyA dhya. uktaM saptadazamadhyayanam , adhunA'STAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane pApavarjanamuktaM, taca saMyatasyaiva, sa ca bhogarddhityAgata eveti sa eva saMjayodAharaNata ihocyata ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam , assa ca caturanuyogadvAraprarUpaNA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepa saMjayIyamiti nAma, tataH saJjayazabdanikSepAyAha niyuktikRt nikkhevo saMjaijami cau0 // 392 // jaanngsriirbhvie0|| 393 // saMjayanAma goyaM veyaMto bhAvasaMjao hoi / tatto samuTriyamiNaM ajjhayaNaM saMjaijati // 394 // gAthAtrayaM vyAkhyAtaprAyaM, navaraM 'Nikkhevo saMjaijamiti nikSepaH' nyAsaH saJjayIyAdhyayane arthAtsaJjayasyeti gamyate / tathA ca tRtIyagAthAyAM 'saMjayanAma goyaM yaMto' ityuktaM tata' iti saJjayAdabhidheyabhUtAt 'samutthitam // 437 // kA utpannam idaM adhyayanaM sajayIyamiti, tasmAddhetorucyata iti gAthAtrayArthaH / ityukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati 51 sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatyataH sUtrAnugame sUtramucAraNIyaM, tacedam - -- dIpa anukrama [557-559] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM -18 "saMjayiya" Arabhyate ~375 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [395] prata sUtrAMka ||1|| kapille nayare rAyA, udinnabalavAhaNe / nAmeNaM saMjao nAma, migavvaM uvaniggae // 1 // ___ kAmpilye nagare 'rAjA' nRpatirudIrNam-udayaprAsaM balaM-caturaGgaM vAhanaM ca-gillithilyAdirUpaM yasya so'yamudI balavAhanaH, yadvA valaM-zarIrasAmarthya vAhanaM-gajAzvAdi, padAtyupalakSaNaM caitat, sa ca 'nAnA' abhidhAnena saJjayaH 'nAma' iti prAkAzye, tato'yamarthaH-saMjaya iti nAnA prasiddho, mRgavyAM-mRgayAM pratIti zeSaH, upa-sAmIpyena / nirgato-niSkrAnta upanirgatastata eva nagarAditi zeSa iti sUtrArthaH // sa ca kITag vinirgataH kiM ca kRtavAnityAha hayANIe gayANIe, rahANIe taheva ya / pAyatANIe mahayA, savao parivArie // 2 // mie chubhittA hayagao, kaMpillujANakesare / bhIe saMte mie tattha, vahei rasamucchie // 3 // pAThasiddhaM, navaraM padAtInAM samUhaH pAdAtaM tasyAnIkaM-kaTakaM pAdAtAnIkaM tena, suvyatyayaH prAgvat, evaM pUrvepyapi, 'mahatA' bRhatpramANena mRgAn kSitvA 'kaMpillujANakesari'tti tasyaiva kAmpIlyasya nagarasya sambandhini kezaranAmyudhAne 'bhItAn' trastAn sato 'mitAn' parimitAn 'tatra' tepu mRgeSu madhye 'baheiti vyathati hanti vA, zarai-- riti gamyate, rasaH-tatpizitAkhAdastatra mUcchito-gRddho rasamUrchita iti sUtradvayArthaH // amumevANe sUtrasparzikani-IA yuktyA spaSTayitumAhakaMpillapuravaraMmi a nAmeNaM saMjao nrvriNdo| so seNAe sahio nAsIraM niggao kayAi // 395 // za dIpa anukrama [560 Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~376 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [--1 / gAthA ||3|| niyukti: [396] (43) prata sUtrAMka ||3|| uttarAdhya. hayamArUDho rAyA mie chahitANa kesarujANe / te tattha u uttatthe vahei rasamucchio saMto // 396 // | saMyatIyAbRhadbhuttiH || gAthAdvayaM pratItameva, navaramiha nAsIraM-mRgayAM prati 'utrastAn' atibhItAniti gAthAdvayArthaH // atrAntare dhya. 18 // 438 // yadabhUttadAha sUtrakRt aha kesaraMmi ujANe, aNagAre tabodhaNe / sajjhAyajhANajutto, dhammajjhANaM jhiyAyaha // 4 // apphovamaMDabamI, jhAyaI jhaviyAsave / tassAgae mie pAsaM, vahei se narAhiye // 5 // 'atha' anantaraM kezare udyAne'nagAratapodhanaH svAdhyAyaH-anuprekSaNAdirdhyAna-dharmadhyAnAdi tAbhyAM yukto-yathA| kAlaM tadAsevakatayA sahitaH khAdhyAyadhyAnayukto'ta eva 'dharmadhyAnam' AjJASijayAdi 'jhiyAyaitti dhyAyati / cintayati, ka?-'apphoyamaMDayaMmiti apphovamaNDavamiti ghRkSAdyAkINe, tathA ca vRddhAH-apphova iti, kimuktaM | | bhavati ?-AstIrNe, vRkSagucchagulmalatAsaMchanna ityarthaH, 'maNDape' nAgavalyAdisambandhini dhyAyati dharmadhyAnamiti gamyate, punarabhidhAnamatizayakhyApakaM, jhaviyatti-kSapitA nirmalitA AzrayAH-karmavandhahetavo hiMsAdayo yena s||438|| tathA, 'tasya' ityuktavizeSaNAnvitasyAnamArasya 'pArtha' samIpamiti sambandhaH, 'AgatAn' prAptAn mRgAn 'yahAtti vidhyati hanti vA 'sa' iti saJjayanAmA 'narAdhipaH' rAjeti sUtradvayArthaH // amumevArtha savizeSamAha niyuktikRt * dIpa 4 anukrama [562] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~377~ Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [18], mUlaM [-1 / gAthA ||5|| niyukti: [397] prata sUtrAMka ||5|| aha kesaramujANe nAmeNaM gahabhAli anngaaro|apphovmNddvNmi a jhAyai jhANaM jhviadoso|| 397 // aheti gAthA vyAkhyAtaprAyaiva, navaraM 'nAnA' abhidhAnena gardabhAli-gardabhAlinAmetyarthaH, 'jhaviya'tti kSapitA doSAH-karmAzravahetubhUtA hiMsAdayo yena sa tathA // punastatra yadabhUttadAha___aha Asagao rAyA, khippamAgamma so tahiM / hae mie u pAsittA, aNagAraM tattha pAsaI // 6 // 'artha' anantaram 'azvagataH' turagArUDho rAjA 'kSipraM' zIghramAgatya 'sa' iti saJjayanAmA 'tasmin yatra maNDape sa bhagavAn dhyAyati, 'hatAn' vinAzitAn mRgAn tuzabda evakArArthastato mRgAneva, na punaranagAramityarthaH, 'pAsitta'tti dRSTvA 'anagAraM' sAdhu tatra' iti tasminneva sthAne pazyatIti sUtrArthaH // tataH kimasAvakApIdityAha| aha rAyA tattha saMbhaMto, aNagAro mnnaaho| mae u maMdapuNNaNaM, rasagiddheNa dhaMtuNA // 7 // AsaM visa-* sAjjahattArNa, aNagArassa so nivo / viNaeNaM baMdaI pAe, bhagavaM / itya me khame // 8 // aha moNeNa so bhagavaM, aNagAro jhANamassio / rApANaM na paDimaMtei, tao rAyA bhayaduo // 9 // saMjao ahamassIti, bhagavaM! vAhirAhi me / kuddhe teeNa aNagAre, dahijjA narakoDio // 10 // . kA atha rAjA 'tatreti taddarzane sati 'saMbhrAntaH' bhayavyAkulo, yathA'nagAro-munirmanAgiti-stokeneya 'aahtH'| divinAzitaH, tadAsannamRgahananAdityabhiprAyaH, mayA tu mandapuNyena 'rasagRddhena' rasamUrchitena 'ghaMtuNa'tti ghAtukena hanana dIpa anukrama [564] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~378 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [--1 / gAthA ||7-10|| niyukti: [398-401] EX saMyatIyA pravRttiH dhya. 18 prata sUtrAMka ||7-10|| uttarAdhya. zIlenetyarthaH / tatazca 'a' turagaM 'visRjya' vimucya ''prAgvat , 'anagArasya' uktasyaiva 'saH' saJjayanAmA nRpaH 'vina dayena' ucitapratipattirUpeNa 'vandate' stauti pAdau caraNI, atyAdarakhyApakaM caitat , pAdAvapi tasya bhagavataH stavanIyA viti, vakti ca-yathA bhagavan ! 'atra' etasmin mRgavye, mama aparAdhamiti zeSaH, 'kSamakha' sahakha // 'artha' ityanantaraM // 439 // 'maunena' vAgnirodhAtmakena 'so'tti sa gardabhAlinAmA bhagavAn anagAraH 'dhyAna' dharmadhyAnam 'AzritaH' sthitaH 'rAjAnaM' nRpaM 'na pratimantrayate' na prativakti yathA'haM kSamiSye na veti, 'tataH' tatprativacanAbhAvato'vazyamayaM kuddha hai| iti na kimapi mAM prabhASate iti rAjA 'bhayadrutaH' atIva bhayatrasto, yathA na jJAyate kimasau kruddhaH kariSyatIti, uktavAMzca yathA- // 'saJjayaH' saJjayanAmA rAjA'hamasmi, mA bhUnnIca evAyamiti sutarAM kopa ityetadabhidhAnamiti, iti' asmAddhetobhagavan ! 'vAharAhi'tti vyAhara-saMbhASaya 'me' iti suvyatyayAnmAm , athApi syAt-kimevaM bhavAn / bhayadbhuta ityAha-'kruddhaH' kupitaH 'tejasA' tapomAhAtmyajanitena tejolezyAdinA 'anagAraH' muniH 'dahet' bhasmasAkuryAt narakoTIH, AstAM zataM sahasraM yeti, ato'tyantabhayaduto'hamiti sUtracatuSTayArthaH // idameva vyaktIkattumAha niyuktikRtaha AsagaorAyA taM pAsiasaMbhamAgaotatthA bhaNai ahA jaha ihi isivajjhAe maNA litto 390 dIpa anukrama [566-569] // 439|| For any pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~379~ Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [18], mUlaM [--1 / gAthA ||7-10|| niyukti: [398-401] (43) prata sUtrAMka ||7-10|| vIsajiUNa AsaM aha aNagArassa ei so pAsaM / viNaeNa vaMdiUNaM avarAhaM te khamAvei // 399 // aha moNamassio so aNagAro naravaI na vAharai / tassa tavateyabhIo iNamadraM so udAharai 400 18 kaMpillapurAhivaI nAmeNaM saMjao ahaM rAyA / tujjha saraNAgao'mhi nidahihA mA mi teeNaM // 401 // KI gAthAcatuSTayaM spaSTameva, navaraM taM pAsiya 'saMbhamAgato'tti muniratra dRzyata ityasAvapi mayA viddho bhaviSyatItyAku latvamApanno, 'bhaNati ca' vakti ca 'hA' iti khede yathedAnIM 'isivajjhAe'tti RSihatyayA manAgapi lipto'haM khalpenaiva na spRSTaH 'tubha'tti tava 'zaraNAgato'smi' tvAmeva zaraNam-AzrayaM pratipanno'smi, tatazca nirdhakSIH 'mA' 14 niSedhe 'mi' iti mAM 'tejasA' tapojaniteneti gamyate, iti gaathaactussttyaarthH|| itthaM tenokte yanmuniruktAMstadAha-12 abhao patthivA! tujhaM, abhayadAyA bhavAhi ya / aNice jIvalogaMmi, kiM hiMsAe pasajjasi ? // 11 // jayA savvaM paricaja, gaMtavyamavasassa te / aNice jIvalogaMmi, kirajvami pasajjasi // 12 // jIviyaM ceva svaM ca, vijusaMpAyacaMcalaM / jattha taM mujhasI rAyaM, picatthaM nAvabujjhasI // 13 // dArANi ya suyA ceva, |mittA ya taha baMdhavA / jIvaMtamaNujIvaMti, mayaM nANuvvayaMti ya // 14 // nIharaMti mayaM puttA, piyaraM paramadu-18 kkhiyA / piyaro atahA putte, baMdhU rAyaM tavaM care // 15 // tao teNa'jie vve, dAre ya prirkkhie| dIpa anukrama [566-569] SNEdirandy pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~380 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||11 -17|| dIpa anukrama [570 -576] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 440 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||11-17|| niryukti: [398-401] adhyayanaM [18], kIlaMDane narA rAyaM !, haTTatuTThamalaMkiyA // 16 // teNAvi jaM kathaM kammaM, suhaM vA jai vA duhaM / kammuNA teNa saMjutto, gacchaI u paraM bhavaM // 17 // 'amao'tti abhayaM bhayAbhAva: 'pArthiva !' nRpate ! AkAro'lAkSaNikaH, kasya ? - 'tumbhaM'ti tava, na kazcittvAM dahatIti bhAvaH, itthaM samAzvAsyopadezamAha-'abhayadAtA ca' prANinAM trANakarttA 'bhavAhi ya'tti bhava, yathA hi bhavato mRtyubhayamevamanyeSAmapIti bhAvaH, cazabdo yojita eva, amumevArtha sahetukaM vyatirekadvAreNAha - 'aniye' azAzrate 'jIvaloke' prANigaNe, kimiti pariprazne 'hiMsAyAM' prANivadharUpAyAM 'prasajati' abhivyakto bhavasi ?, jIvalokasya hyanityatve bhavAnapyanityasvatkimiti-kena hetunA khalpadinakRte pApamityamupArjayasi ?, naivedamucitamiti | bhAvaH / itthaM hiMsAtyAgamupadizya rAjya parityAgopadezamAha-yadA 'sarva' kozAntaH purAdi parityajya - ihaiva vimuSya gantavyaM bhavAntaramiti zeSaH, tadapi na khavazasya kintu avazasya - akhatantrasya 'te' taca kva sati ? - anile jIvaloke, tataH kiM 'rAjye nRpatitve prasajasi ?, rAjyaparityAga eva yukta iti bhAvaH, pAThAntaratazca kiM hiMsAyAM prasajasi ?, iha ca punarvacanamAdarAtizayakhyApanArthamiti na punaruktatA / / jIvalokAnityatvameva bhAvayitumAha-'jIvitam' AyuH 'caH' samucaye 'eve 'ti pUraNe 'rUpaM ca' pizitAdipuSTasya zarIrazobhAtmakaM vidyutaH saMpAtaH- calanacamatkAro vidyutsampAtastadvacaJca - lam-atIvAsthiraM vidyutsampAtacaJcalaM 'yatra' jIvite rUpe ca 'ta'ti tvaM 'muhAsi' mohaM vidhatse, mUDhazca hiMsAdau prasa Education Intemational For Parsons Private Onl saMyatIyA dhya. 1 ~381~ ||44nnii org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||11-17|| niyukti: [398-401] prata sUtrAMka ||11 -17|| jasIti bhAvaH, 'rAjan' nRpate ! 'pretyArtha paralokaprayojanaM nAvabudhyase, kimuktaM bhavati :-jAnAsyapi na, kiM punastatkaraNamiti // tathA 'dArAzca kalatrANi prAkRtatvAnnapA nirdezaH, sutAzcaiva 'mitrANi ca' pratItAnyeva, tathA 'bAndhavAH khajanAH jIvantam 'anujIvanti' tadupArjitavittAdhupabhogata upajIvanti, mRtaM 'NANudhayaMti yatti cazabdasyApiza-|| bdArthatvAdanuvrajantyapi na, kiM punaH saha yAsyantIti, tadanena dArAdInAmapi kRtaghnatayA na teSvAsthA vidhAya dharma udAsitavyamityuktamiti, idaM ca sUtraM cirantanavRttikRtA na vyAkhyAtaM, pratyantareSu ca dRzyata ityasmAbhirunItam // punastatpratibandhanirAkaraNAyAha-'nIharaMti'tti nissArayanti 'mRtam' iti gatAyupaM 'putrAH' sutAH pitaraM' janakaM || 'paramaduHkhitAH' atizayasaJjAtaduHkhA api, kiM punarye na tathA duHkhabhAja iti bhAvaH, pitaro'pi tathA putrAn , 'baMdhu'tti vandhavazva bandhUniti zeSaH, atazca kiM kRtyamityAha-rAjan! tapa upalakSaNatvAdAnAdi 'careH' Asevakheti // | 18 aparaJca 'tato'tti mRtaniHsAraNAdanantaraM 'tena' iti mitrapitrAdinA 'arjite' viDhapite 'dravye' vitte 'dAreSu ca' kala treSu ca 'parirakSiteSu' sarvApAyaparipAliteSu, ubhayatrArpatvAdekavacanaM, 'krIDanti' vilasanti tenaiva vittena dAraizceti || gamyate 'anye' apare rAjan ! 'haTTatuTumalaMkiya'tti dRSTAH-bahiHpulakAdimantaH tuSTA:-AntaraprItibhAjaH 'alaGkRtAH' |vibhUSitAH, yata IrazI bhavasthitistato rAjanU ! tapazcareriti madhyadIpakatvAdanantarasUtroktena sambandhaH / / mRtasya ca | ko vRttAnta ityAha-'tenApi mRtena yat 'kRtam' anuSThitaM karma 'zubhaM vA' puNyaprakRtirUpaM, yadvA 'sukhaM vA sukhahetuH dIpa anukrama [570 % -576]] 2% Educational For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~ 382 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||18 -19|| dIpa anukrama [577 -578] uttarAdhya. vRhadvRttiH // 441 // Educato [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||18-19 || niryukti: [398-401] 'yadive' tyathavA 'duHkha' duHkhahetuH pApaprakRtyAtmakamityarthaH / karmaNA tena sukhahetunA duHkhahetunA vA, uttaratra tuzabdasyaivakArArthatvAd bhinnakramatvAcca tenaiva, na tu duHkhaparirakSitenApi dravyAdinA 'saMyuktaH' sahitaH 'gacchati' yAti 'param' anyaM 'bhavaM' janma, yatazca zubhAzubhayorevAnuyAyitA tataH zubhahetuM tapa eva careriti bhAva iti sUtrasaptakArthaH // tatastadvacaH zrutvA rAjA kimaceSTatetyAha soUNa tassa so dhammaM, aNagArassa aMtie / mahayA saMvega nicveyaM, samAvanno narAhivo // 18 // saMjao cahauM rajja, nikvaMto jiNasAsaNe / gaddabhAlissa bhagavao, aNagArassa aMtie // 19 // 'zrutvA' AkarNya 'tasya' ityanagArasya 'sa' iti saJjayAbhidhAno rAjA 'dharmam' uktarUpam 'anagArasya' bhikSoH 'antike' samIpe 'mahaya'tti mahatA AdareNeti zeSaH, sucyatyayena vA mahat, 'saMvega nirveda' tatra saMvego - mokSAmi lApo nirvedaH - saMsArodvignatA ' samApannaH' prAptaH 'narAdhipaH' rAjA 'saJjayaH' saJjayanAmA 'caha' tyaktvA 'rAjyaM' rASTrAdhipatyarUpaM 'niSkrAntaH' pratrajitaH 'jinazAsane' arhaddarzane, na tu sugatAdidezite'saddarzane eveti bhAvaH, 'gardabhAle:' gardabhAlinAmno bhagavato'nagArasyAntika iti sUtradvayArthaH // sUtranavakoktamevArtha spaSTayitumAha niyuktikRtabhayaM tujjha naravaI ! jalabubbuasaMnibhe a mANusse / kiM hiMsAi pasajjasi jANato appaNo dukkhaM ? 401 For Parsons Private saMvatIyA dhya. 18 ~383~ ||441 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH | mUla saMpAdane skhalantvAt atra niryuktikrama ||401 || dvIvArAn mudritaM Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||18-19|| niyukti: [401R-403] (43) OMSAN prata sUtrAMka ||18-19|| sabamiNaM caiUNaM avassa jayA ya hoi gaMtavaM / kiM bhogesu pasajasi ?, kiMpAgaphalovamanibhesu // 40 // soUNa ya so dhammaM tassa'NagArassa aMtie raayaa| aNagAro pavvaio rajaM cahauM guNasamaggaM // 40 // | vyAkhyAtaprAyameva, navaraM 'appaNo dukkhaMti Atmano duHkhamiti-duHkhajanaka maraNamiti zeSaH, 'kipAgaphalopamaNibhesu'nti kimpAkaphalopamA nibhA-chAyA yeSAM te tathA ApAtamadhuratvapariNatidAruNatvAbhyAM, tathA 'anagAraH' avidyamAnagRho, jAta iti zeSaH, sa ca zAkyAdirapi saMbhavedata Aha-papaio'tti prakarSaNa-viSayAbhiSvaGgAdi-18 parihArarUpeNa brajito-niSkrAntaH pratrajito, bhAvabhikSuritiyAvat, tathA guNAH-kAmaguNA manojazabdAdaya AjJaizvaryAdayo bA taiH samagraM-sampUrNa guNasamagramiti gAthAtrayArthaH / sa caivaM gRhItapravajyo'dhigataheyopAdeyavibhAgo dazavidhacakravAlasAmAcArIratazcAniyatavihAritayA biharan tathAvidhasannivezamAjagAma, tatra ca tasya yadabhUttadAha ciccA raTTa pabbaIo, khattio paribhAsaI / jahA te dIsaI rUvaM, pasannaM te tahA maNo // 20 // kinAme kiMgutte kassaTTAe va mAhaNe? / kahaM paDiyarasI buddhe ?, kahaM viNIyatti yubasi? // 21 // tyaktvA 'rASTra' grAmanagarAdisamudAya prabajitaH pratipannadIkSaH 'kSatriyaH' kSatrajAtiranirdiSTanAmA paribhApate, saJjaya6 munimityupaskAraH, sa hi pUrvajanmani vaimAnika AsIt , tatazyutaH kSatriyakule'jani, tatra ca kutazcittathAyidha dIpa anukrama [577 -578] SonEditatiamiME For a t pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~384 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-1 / gAthA ||20-21|| niyukti: [403...] prata sUtrAMka ||20. -21|| sattarAdhya. || nimittataH smRtapUrvajanmA tata eva cotpannavairAgyaH pravrajyAM gRhItavAn , gRhItapravrajyazca biharan saJjayamuniM dRSTvA / tadvimarzArthamidamuktavAn yathA te 'dRzyate' avalokyate 'rUpam' AkRtiH 'prasannaM' vikArarahitaM 'te' tava 'tathA' dhya. 18 tenaiva prakAreNa prasannamiti prakramaH, kiM tat ?-'manaH' cittaM, na hyantaH kaluSatAyAM bahirapyevaM prasannatAsambhavaH, tathA 'ki||44|| nAmA' kimabhidhAnaH 'kiMgotraH' kimanvayaH 'kassaTThAe vatti kasmai vA 'arthAya' prayojanAya 'mAhaNe'tti mA badhI dUtyevarUpaM mano vAk kriyA ca yasyAsI mAhanaH, sarve dhAtavaH pacAdiSu dRzyanta iti vacanAtpacAditvAdac, sa cai-4 vidhaH prabajita evaM saMbhavatyataH kiM vA prayojanamuddizya praajitaH, 'kathaM' kena prakAreNa 'praticarasi' sevase, kAn ?-14 'buddhAn' AcAryAdIn , kathaM 'viNIya'tti 'vinItaH' vinayavAnityucyata iti sUtradvayArthaH / / samayamunirAha___ saMjao nAma nAmeNaM, tahA gutteNa goyamo / gaddabhAlI mamAyariyA, vijAcaraNapAragA // 22 // yaduktaM tvayA-kinAmA tvamiti, tatra saJjayo nAma nAmnA / yaccAvocaH-kiMgotraH 1 iti, tatrAha-tathA 'gotreNa| anvayena gotamaH, ubhayatrAhamiti gamyate, zeSapraznatrayaprativacanamAha-'gardabhAlayaH' gardabhAlyabhidhAnA mama 'AcAryAH' dharmopadezakatvAdinA, vidyate'nayA tattvamiti vidyA-zrutajJAnaM tathA caryata iti caraNaM--cAritraM vidyA ca caraNaM ||44shaa ca vidyAcaraNe tayoH pAragAH-paryantagAmino vidyAcaraNapAragAH, evaM ca badato'yamAzayaH-yathA gardabhAlibhi-II dhAcAryajavidyAtAntrivartito'haM, vidyAcaraNapAragatvAca testanivRttI muktilakSaNaM phalamukaM, tatastadartha mAhano'smi, dIpa anukrama [579-580] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~385 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||22|| niyukti: [403...] prata sUtrAMka ||22|| yathA ca tadupadezastathA gurUn praticarAmi, tadupadezAsevanAca vinIta iti sUtrArthaH // itthaM vimRzya tadguNabahumAnAkRSTacetA apRSTo'pi kSatriya idamAha kiriyaM akiriaM viNayaM, annANaM ca mhaamunnii!| eehiM cAhiM ThANehiM, meanne kiM pabhAsaI // 23 // 'kriyA' astItyevaMrUpA, liGgavyatyayAnnapuMsakanirdezaH, 'akriyA' tadviparItA 'binayaH' namaskArakaraNAdiH, liGgavyatyayaHprAgvat, tathA jJAna-vastutattvAvagamastadabhAvo'jJAnaM, 'caH' samucaye, 'mahAmune!' samyakapratrajyApratipattiguruparicaryAdikaraNataH prazasyayate ! 'etaiH' kriyAdibhizcaturbhiH tiSThantyeSu karmavazamA jantava iti sthAnAni-mithyA| dhyavasAyAdhArabhUtAni taiH, 'meyaNNetti, mIyata iti meyaM-jJeyaM jIvAdivastu tajAnantIti meyajJAH kriyAdibhizca-15 turbhiH sthAnaH svakhAbhiprAyakalpitarvastutatvaparicchedina itiyAvat, 'kim' iti kutsitaM 'pabhAsaitti prakarSaNa hai bhASante prabhASante, vicArAkSamatvAt , tathAhi ye tAvakriyAvAdinaste'stikriyAviziSTamAtmAnaM manyamAnA api tasya sadA vibhutvAvibhutvakartRtvAkartRtvAdibhirvipratipadyante, uktaM hi vAcakaH-kriyAvAdino nAma yeSAmAtmano'stitvaM pratyavipratipattiH, kintu sa vibhuravibhuH kartAkartA kriyAvAnitaro mUrttimAnamUrtirityevamAdyAgrahopahRtaprItayate'sti mAtA pitA'sti na kuzalAkuzalakarmavaiphalyaM na na santi gataya ityevaMpratijJAzca, iha ca vibhutvaM vyApitvaM, taccATAtmano na ghaTate, zarIra eva taliGgabhUtacaitanyopalabdheH, na ca vaktavyamAtmano'dhyApitve 'sukhaduHkhavuddhIcchAdveSaprayatnadharmA-1 dIpa anukrama [581] RElicatml For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~386~ Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||23|| niyukti: [403...] bRhadattiH prata sUtrAMka ||23|| uttarAdhya dharmasaMskArA navAtmaguNA' itivacanAttadguNayodharmAdharmayorapyavyApitvaM, tathA ca dvIpAntaragatadevadattAdRSTAkRSTamaNimu- saMyatIyA tAdInAM nehAgamanaM syAditi, vibhinnadezasyApyayaskAntAderayaHprabhRtiyastvAkarSaNazaktidarzanAddharmAdharmayorapi zarI haramAtravyApitve'pi tadvadviprakRSTavastvAkarSakatvAditi na tAvadvibhurAtmA yujyate / tathA'vibhurapyaGguSThaparvAdya- dhya. 18 // 44 // dhiSThAno yairiSyate teSAM sakalazarIravyApicaitanyAsattvaM, tadasatvAJca zeSazarIrAvayaveSu zastrAdibhedAdau vedanAnubhavAsaMbhavo, na caitad dRSTamiSTaM vA, evaM sarvadA kartRtvAdikamapi yathA na yujyate tathA khadhiyA vAcyaM 1 / ye tvakriyAvAdinaste'stI18tikriyAviziSTamAtmAnaM necchantyeva, astitve vA zarIreNa sahakatvAnyatvAbhyAmavaktavyamicchanti, ekatve hyavinaSTaza rIrAvasthitau na kadAcinmaraNaprazastiH, AtmanaH zarIrAnanyatvenAvasthitatvAt , tathA mutyabhAvAbanekadoSApattizcara zarIrAnyatve tu zarIracchedAdau tasya vedanA'bhAvaprasaGgaH, tasmAdavaktavya eveti, akriyAvAditvaM caiSAM kathaJcidbhedAbhedala kSaNaprakArAntarAbhAvena tadabhAvasyaivAvaziSyamANatvAt , ye'pyutpattyanantaramAtmanaH pralayamicchanti teSAmapi tadastidatvAbhyupagame'pyanupacaritaparalokAyasambhavAt tattvatastadasattvamevetyakriyAvAditvam , uktaM hi vAcakaiH-"ye punarihA|kriyAvAdinasteSAmAtmaiva nAsti, na cAvaktavyaH zarIreNa sahakatvAnyatve prati, utpattyanantarapralayakhabhAvako vA, tsminn-||||443|| nirNikte ca kartRtvAdivizeSamUDhA eve"ti, amISAM tu vicArAkSamatvamAtmA'stitvasya prAk pratyakSAnumAnalakSaNapramANadvayasamadhigamyatvena sAdhanAt , tasya ca zarIrAtkathaJcidbhinnAbhinnarUpatayA tatra tatra vaktavye (vyatve)na / sthApitatvAt , dIpa anukrama [582] FaramanaSPrwara tumond Harjaingthangam pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~ 387 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||23|| niyukti: [403...] **** prata sUtrAMka * ||23|| lAkSaNikapakSasya tu sAmucchedikanihnavavaktavyatAyAmevonmUlitatvAditi 2 / vinayavAdino vinayAdeya muktimicchanti. kAyata ukta-"nayikavAdino nAma yeSAM surAsuranRpatapakhikarituragahariNagomahiSyajAvikazvazRgAlajalacarakapotakA-IN kolUkacaTakaprabhRtibhyo namaskArakaraNAt klezanAzo'bhipreto, vinayAcchyo bhavati nAnyathetyadhyavasitAH" ete'pi na TU vicArasahiSNavo, na hi vinayamAnAdihApi viziSTAnuSThAnavikalAdabhilaSitArthAvAptiravalokyate, nApi caiSAM vina yAhatvaM, yena pAralaukikazreyohetutA bhavet , tathAhi-lokasamayavedeSu guNAbhyadhikasyaiva vinayAhatvamiti prasiddhiH, guNAstu tattvato jJAnadhyAnAnuSThAnAtmakA eva, na ca surAdInAmajJAnAzravAviramaNAdidoSadUpitAnAmeteSvanyatarasyApi |guNasya sambhava iti kathaM yadRcchayA vidhIyamAnasya tasya zreyohetuteti? 3 / ajJAnavAdinastyAhuH-yathedaM jagat kaizcid // brahmAdivivarta iSyate, anyaiH prakRtipuruSAtmakamaparairdravyAdipabhedaM tadaparaizcaturAryasatyAtmakamitarairvijJAnamayamanyaistu zUnyamevetyanekadhA bhinnAH panthAnaH, tathA''tmA'pi nityAnityAdibhedato'nekadhaivocyate, tatko hyetadveda kiMcAnena jJAtena !, apavarga pratyanupayogitvAt jJAnasya, kevalaM kaSTaM tapa evAnuSTheyaM, na hi kaSTaM vineSTasiddhiH, tathA cAha-'ajJAnikA nAma yeSAmiyamupadhRtiH, yatheha jJAnAdhigamaprayAso'pavarga prati akiJcitkaro, ghoratatapobhirapavargo'vApyate' iti / vicArAsahatvaM caiSAM vijJAnarahitasya mahato'pi kaSTasya tiryagnArakAdInAmiyApavarga pratyahetutvAt , tadantadhAraNa vratatapopasargAdInAmapi kharUpAparijJAnataH kvacitpravRttyasambhavAditi / eSAM ca kriyAvAdinAmuttarottarabhedato'ne * dIpa anukrama [582] SamEducatin international pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~388~ Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [18], mUlaM [-1 / gAthA ||23|| niyukti: [403...] (43) prata sUtrAMka 4%95%450 ||23|| uttarAdhya. vidhatvaM, uktaM vAcakaiH-"eSAM mauleSu catuSu kalpeSvavasthiteSu tadbhedAH subahavo'vaniruhazAkhAprazAkhAnikaravadavaga-1 saMyatIyA ntavyAH", tatra tAvacchatamazItaM kriyAvAdinAM, akriyAvAdinazca caturazItisaGkhyAH, ajJAnikAH saptaSaSTividhAH, vainabRhadvRtti |yikavAdino dvAtriMzat , evaM triSaSTyadhikazatatrayaM, sarve'pi cAmI vicArAkSamatvAtkutsitaM prabhASante iti sthitamiti dhya. 18 // 444 // | sUtrArthaH // na caitatvAbhiprAyeNaivocyate, kintu ii pAukare buddhe, nAyae parinivvuDe / vijAcaraNasaMpanne, sace sacaparakkame / / 24 // 'itI'tyetat kriyAdivAdinaH kiM prabhASante / ityevaMrUpaM 'pAukareM'tti prAdurakA(t-prakaTitavAn 'buddhaH' avagatatattvaH san jJAta eva jJAtakaH-jagatpratItaH kSatriyo vA, sa ceha prastAvAnmahAvIra eva, 'parinirvRtaH' kapAyAnalavidhyApanAtsamantAcchItIbhUto vidyAcaraNAbhyAmarthAt kSAyikajJAnacAritrAbhyAM saMpanno-yukto vidyAcaraNasaMpanno'ta eva 'satyA' satyavAk, tathA satyaH-avitathastAttvikatvena pare-bhAvazatravasteSAmAkramaNaM Akrama:-abhibhavo 18 yasyAsI satyaparAkrama iti sUtrArthaH // teSAM ca phalamAhapaDaMti narae ghore, je narA pAyakAriNo / divvaM ca gaI gacchaMti, carittA dhammamAriyaM // 25 // 444 // I 'patanti' gacchanti 'narake' sImantakAdau 'ghore' nityAndhakArAdinA bhayAnake ye narAH upalakSaNatyAtruyAdayo* 13vA pAtayati narakAdipu jantumiti pApaM taca hiMsAdhanekadhA, iha svasatprarUpaNaiva, tatkaghum-anuSThAtuM zIlamapAmiti KE% % % dIpa anukrama [582] %% SAMEdiratan intamatana pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~389~ Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||25|| niyukti: [403...] prata sUtrAMka ||25|| pApakAriNaH, ye tvevaMvidhA na bhavanti te kimityAha-'divyAM ca gati' devalokagati, cazabdaH punararthe, saca pUrvebhyo vizeSadyotakaH, 'gacchanti' yAnti 'caritvA' Asevya dharmaH-zrutadharmAdiranekavidhaH, iha ca satprarUpaNArUpaH zrutadharma eva taM, Aya-prAgvat , tadayamabhiprAyaH-asatprarUpaNAparihAreNa satprarUpaNApareNaiva ca bhavatA bhavitavyamiti 4 sUtrArthaH / kathaM punaramI pApakAriNa ityAha___ mAyAvuiyameyaM tu, musA bhAsA nirasthiyA / saMjamamANo'pi ahaM, vasAmi iriyAmi ya // 26 // mAyayA-zAThyena buiyaMti-uktaM mAyoktam etat' yadanantaraM kriyAdivAdibhiruktaM, 'tuH'evakArArtho bhinnakramaca samAyokkameva, atazcaitat 'mRSA' alIkA 'bhASA' uktiH 'nirarthikA samyagabhidheyazUnyA, tata eva ca 'saMjamamAmaNo'vi'tti 'apiH' evakArArthastataH saMyacchanneva-uparamanneva taduktyAkarNanAditaH 'aham' ityAtmanirdeze vizeSatastasthirIkaraNArtham , uktaM hi-"Thiyato ThAvae paraM"ti, 'vasAmi' tiSThAmi upAzraya iti zeSaH, 'iriyAmi yati Ire / ca-cchAmi ca gocaracaryAdiSviti sUtrArthaH // idamapi sUtraM prAyo na dRzyate / kutaH punastvaM taduttyAkarNanAdibhyaH / hai. saMyacchasItyAha-anantarasUtrAbhAve ca yaduktaM caturbhiH sthAnamayajJAH kiMprabhASante iti, tatkuta ityAha sabve te viiyA majjhaM, micchAdihI annaariyaa| vijamANe pare loe, sammaM jANAmi appagaM // 27 // 'sarve' niravazeSAH 'te' kriyAdivAdinaH 'viditAH' jJAtA mama, yathA'mI 'micchaddiSTitti mithyA-viparItA| dIpa anukrama [584] Furammarwata tiwand warjanatarangaro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~390 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||27|| dIpa anukrama [586 ] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 445 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||27|| niryuktiH [403...] adhyayanaM [18], paralokAtmAdyapalApitvena dRSTi:- buddhireSAmiti mithyAdRzyaH tata eva 'anArthI' anAryakarmapravRttAH kathaM punasta evaMvidhAste viditA ityAha- 'vidyamAne' sati 'paraloke' anyajanmani 'samyam' aviparItaM 'jAnAmi' avagacchAmi 'appamaM' ti AtmAnaM, tataH paralokAtmanoH samyagvedanAt mamaivaMvidhatvena viditAstato'haM taduktyAkarNanAditaH saMya|cchAmi kiM prabhASakAzcaita iti sUtrArthaH // kathaM punastvamAtmAnamanyajanmani jAnAsItyAha ahamAsI mahApANe, juimaM varisasaovame / jA sA pAlI mahApAlI, divvA varisasa ovamA // 28 // se cupa bhalogAo, mANussaM bhvmaage| appaNo ya paresiM ca, Au~ jANe jahA tahA / / 29 / / 'ahamAsi'ti ahamabhUvaM 'mahAprANe' mahAprANanAmni brahmalokavimAne 'dhutimAn' dIptimAn 'varisasatoyame' ti varSazatajIvinA upamA-dRSTAnto yasyAsau varSazatopamo mayUravyaMsakAditvAtsamAsaH, tato'yamarthaH yatheha varSazatajIvI idAnIM paripUrNAyurucyate, evamahamapi tatra paripUrNAyurabhUvaM, tathAhi - yA sA pAliritra pAli:- jIvitajaladhAraNAdbhavasthitiH, sA cottaratra mahAzabdopAdAnAdiha palyopamapramANA, 'mahApAlI' sAgaropamapramANA, tasyA eva mahattvAt, divi bhavA divyA varSazatenopamA yasyAH sA varSazatopamA, yathA hi varSazatamiha paramAyuH tathA tatra mahApAlI, utkRSTato'pi hi tatra sAgaropamairevAyurupanIyate, na tatsarpiNyAdibhiH, athavA - " yojanaM vistRtaH palyastathA yojanamutsRtaH / saptarAtraprarUDhANAM, kezAgrANAM sa pUritaH // 1 // tato varSazate pUrNe, ekaikaM kezamuddharet / kSIyate For Parsons Private saMyatIyA dhya. 18 ~391~ // 445|| org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-1 / gAthA ||28-29|| niyukti: [403...] prata sUtrAMka ||28 -29|| yena kAlena, tatpalyopamamucyate // 2 // " iti vacanAdvarSazataiH kezoddhArahetubhirupamA arthAtpalyavipayA yaskhA sA varSazatopamA, dvividhA'pi sthitiH, sAgaropamasyApi palyopamaniSpAdyatvAt , tatra mama mahApAlI divyA bhavasthihai tirAsIdityupaskAraH, atazcAhaM varSazatopamAyurabhUvamiti bhAvaH / 'se' ityatha sthitiparipAlanAdanantaraM 'cyutaH' bhraSTaH 'brahmalokAt' paJcamakalpAt 'mAnuSyaM manuSyasambandhinaM 'bhavaM' janma 'Agata' AyAtaH / itthamAtmano jAtismaraNa4 lakSaNamatizayamAkhyAyAtizayAntaramAha-Atmanazca pareSAM vA 'AyuH' jIvitaM 'jAne' avayudhye 'yathA' yena prakAreNa sAsthitamiti gamyate 'tathA' tenaiva prakAreNa na tvanyathetyabhiprAyaH, iti sUtradvayArthaH / itthaM prasaGgataH paritopatacApRSTamapi khavRttAntamAvedyopadeSTumAha nANA raDaM ca chaMdaM ca, parivajija sNjo| aNaTThA je a savyasthA, hara vijAmaNusaMcare // 30 // | | 'nAne' tyanekadhA 'ruciMca' prakramAkriyAvAdyAdimataviSayamabhilASaM 'chandazca' khamatikalpitamabhiprAyam, ihApi sanAneti sambandhAdanekavidhaM parivarjayet' parityajet 'saMyataH' yatiH / tathA 'anarthAH' anarthahetavo ye ca sarvArthAH azeSahiMsAdayo gamyamAnatvAttAn varjayediti sambandhaH, yadvA 'sabatthe'tyAkArasthAlAkSaNikatvAtsarvatra kSetrAdAvanA iti-niSprayojanA ye ca byApArA iti gamyate, tAn parivarjayet , 'itI' sevaMrUpAM 'vidyA' samyagjJAnarUpAmanviti -lakSIkRtya 'saMcareH' tvaM samyak saMyamAdhvani yAyA iti sUtrArthaH // anyaca dIpa anukrama [587-588] SamEducation intumhatana pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~392 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-1 / gAthA ||30-31|| niyukti: [403...] prata sUtrAMka ||30 -31|| uttarAdhya. paDikkamAmi pasiNANaM, paramaMtehiM vA puNo / aho uDhio ahorAyaM, ii vijA tavaM cera // 31 // saMyatIyA pratIpaM kAmAmi pratikrAmAmi-pratinivarte, kebhyaH ?-'pasiNANaM'ti subvyatyayAt 'praznebhyaH' zubhAzubhasUcakebhyo-18 vRhadvRttiH dhya. 18 dA'GguSThapraznAdibhyaH, anyebhyo vA sAdhikaraNebhyaH, tathA pare-gRhasthAsteSAM mantrAH paramantrAH-tatkAryAlocanarUpAstebhyaH,| // 446 // 'yA' samuccaye 'punaH' vizeSaNe, vizeSeNa paramantrebhyaH pratikramAmi, atisAvadyatvAtteSAM, sopaskAratvAtsUtrasyAmu manA'bhiprAyeNa yaH saMyama pratyutthAnavAn saH 'aho' iti vismaye 'utthitaH' dharma pratyudyataH, kazcideva hi mahAtmaivaMvidhaH saMbhavati 'ahorAtram' aharnizam 'iti' ityetadanantaroktaM 'vija'tti vidvAn jAnan 'tavaM ti avadhAraNaphalatvAdvAhai kyasya tapa eva na tu praznAdi 'careH' Asevakheti sUtrArthaH / punastasthirIkaraNArthamAha jaM ca me pucchasI kAle, sammaM sureNa (buddhaNa) ceyasA / tAI pAukare vuddhe, taM nANaM jiNasAsaNe ||32 // yatha 'me' iti mAM 'pRcchasi' praznayasi 'kAle' prastAve 'samyagavuddhena' aviparItabodhavatA 'cetasA' cittena, lakSaNe : datRtIyA, 'tA' iti sUtratvAttat pAukare'ci 'prAduSkaromi' prakaTIkaromi pratipAdayAmItiyAvat , 'buddhaH' avagata*sakalavastutatvaH, kutaH punarbuddho'sayata Aha-taditi yatkiJcidiha jagati pracarati jJAna-yathAvidhavastvavabodha rUpaM tajinazAsane'stIti gamyate, tato'haM tatra sthita iti tatprasAdAbaddho'smIsabhiprAyaH, iha ca yatasvaM samya-31 gabuddhena cetasA pRcchasyataH pratikrAntapraznAdirapyahaM yatpRcchasi tatprAduSkaromIyataH pRccha yathecchamitvadampayA~dhe / dIpa anukrama [589-590] For any pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~393 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||32|| niyukti: [403...] *% % % % prata sUtrAMka ||32|| % athavA'ta eva lakSyate yathA 'appaNo ya paresiM ca' ityAdinA tasyAyurvijJatAmavagamya saJjayamuninA'sau pRSTaH | kiyanmamAyuriti, tato'sau prAhayacca tvaM mAM kAlaviSayaM pRcchasi tatprAduSkRtavAn 'buddha' sarvajJo'ta eva tajjJAnaM jinazAsane vyavacchedaphalatvAjinazAsana eva na tvanyasmin sugatAdizAsane,ato jinazAsana eva yatno vidheyo yena yathA'haM jAnAmi tathA tvamapi jAnIye, zeSa prAgvaditi sUtrArthaH / punarupadeSTumAha kiriyaM ca roae dhIro, akiriyaM parivajae / diTThIe dihisaMpanno, dhammaM carasu ducaraM // 33 // A 'kriyAM ca' asti jIva ityAdirUpAM sadanuSThAnAtmikAM vA rocayet' tathA tathA bhAvanAto yathA'sAvAtmane rucitA jAyate tathA vidadhyAt 'dhIraH' mithyAgbhirakSobhyaH, tathA 'akriyAM' nAstyAtmetyAdikAM mithyAparikalpitatattadanuSThAnarUpAM vA 'parivarjayet pariharet , tatazca 'dRSTyA' samyagdarzanAtmikayA hetubhUtayA 'didvisaMpanno'tti "dhIdRSTiH zemuSI dhipaNA" iti zAbdikazrutedRSTiH-buddhiH, sA ceha prastAvAtsamyagujJAnAtmikA tayA saMpannoyukto dRSTisaMpannaH, evaM ca samyagdarzanajJAnAnvitaH san 'dharma' cAritradharma 'cara' Asevakha 'suduzcaram' atyantaduranuTheyamiti sUtrArthaH / punaH kSatriyamunireva saJjayamuni mahApuruSodAharaNaiH sthirIkartumAha| evaM puNNaparya succA, atthadhammovasohiyaM / bharaho'vi bhArahaM vAsaM, cicA kAmAI pbbe|| 34 ||sgro'pi sAgaraMtaM, bharahavAsaM narAhiyo / issariyaM kevalaM hicA, dayAe parinivvuDe // 35 // cahattA bhArahaM vAsaM, % dIpa % % anukrama [591] % % pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~394 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||34-50|| niyukti: [403...], prakSepagAthA [1] vRhadRttiH prata sUtrAMka ||34 -50|| uttarAdhya. cakkavahI mhihiio| pavvajamabhuvagao, maghavaM nAma mahAjaso // 36 // sarNakumAro maNussido, cakavadhI sNytiiyaamhihiio| puttaM raje ThavittA NaM, sovi rAyA tavaM care // 37 // cahattA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mhiddiio| dhya. 18 saMtI saMtikaro loe, patto gaimaNuttaraM // 38 // ikkhAgarAyavasaho, kuMthUnAma nresro| vikkhAyakittI ghiima, // 447 // mukkhaM gao aNuttaraM // 39 // sAgaraMtaM jahittA gaM, bharahavAsaM nresro| aro a arayaM patto, patto gaima NuttaraM // 40 // caittA bhArahaM vAsaM, cakavaTTI mhiddiio| ciccA ya uttame bhoe, mahApaumo darma cre||41|| egacchattaM pasAhittA, mahiM mANanisUraNo / hariseNo maNussido, patto gaimaNuttaraM // 42 // anio rAya sahassehi, suparicAI damaM care / jayanAmo jiNakkhAyaM, patto gaimaNuttaraM // 43 // dasapaNarajz2a muiyaM, caittA dANaM muNI gare / dasaNNabhaddo nikkhaMto, sakkha sakeNa coio||44|| namI nameha appANaM,sakkhaM sakeNa coio jahito rajaM vahadehI, sAmane pjuvddio| (prkssisaa)| karakaMDU kaliMgANaM, paMcAlANa ya dummuho| NamI rAyA # 4|| videhANa, gaMdhArANa ya ngg||45|| ee nariMdavasabhA, nikkhaMtA jiNasAsaNe / putte raje ThavittA NaM kA 1 namipravrajyAdhyayanagateyaM, avyAkhyAnaM agretanAyA api paraM sUtrANi saptadaza iti saptadazasUtrArtha iti cAdyAntyabhAgayoH pAThAt avazya // 447 // di atra gaathaa| saptadaza grAmAH,namyadhikArazApretanyAmapi,niyuktau ca navamAdhyayane iyamiti yuktiyuktaM mUle uccAraNamasyA atreti epaiva prakSiptA'-13 ti 2 caiUNa gehaM pra0 namipravrajyAdhyayane ca dIpa anukrama [593 -610] For any pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~395 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-1 / gAthA ||34-50|| niyukti: [403...] prata sUtrAMka ||34 -50|| sAmanne pajjubahiA // 46 // sovIrarAyavasabho, caittA Na muNIcare / uddAyaNo pabvaio, paso gaimaNuttaraM // 47 // taheva kAsirAyAvi, seo saJcaparakkamo / kAmabhoge paricanna, pahaNe kammamahAvaNaM // 48 // taheva vijao rAyA, aNahA kittipabvae / rajjaM tu guNasamiddhaM, payahina mahAyaso // 49 // tahebuggaM tavaM kiccA, abvakkhitroNa ceyasA / mahAyalo rAyarisI, addAya sirasA siraM // 50 // 1 sUtrANi sptdsh| etat anantaroktaM puNyahetutvAtpuNyaM tacca tat padyate-gamyate'nenArtha iti padaM ca puNyapadaM, puNyasya davA pada-sthAnaM puNyapadaM-kriyAdivAdisvarUpanAnAruciparivarjanAdyAvedakaM zabdasaMdarbha 'zrutvA' AkarNya, arthAta ityarthaH khagopavAdiH dharma:- tadupAyabhUtaH zrutadharmAdistAbhyAmupazobhita-vibhUSitamarthadharmopazobhitaM 'bharato'pi' bharatanAmA cakravatyaipi, apizabda uttarApekSayA samuccaye 'bhArahaMti prAkRtatvAddhArataM 'varSa' kSetra 'saktvA' hitvA 'kAmAIti ra casya gamyamAnatvAt 'kAmAMzca' viSayAn prAkRtatvAnapuMsakanirdezaH, pavae'tti prAtrAjIt // 'sagaro'vI" tyAdi sarva mapi spaSTaM, navaraM 'sAgarAntaM' samudraparyantaM dikatraye, anyatra tu himavatparyantamityupaskAraH, tathA 'aizvaryam' AjJaizvayodi kevalaM' paripUrNamananyasAdhAraNaM vA 'dayayA' saMyamena 'parinirvRtaH' ihaiva vidhyAtakapAyAnalatvAcchItIbhUto mukto vaa|| tathA 'aro yatti aranAmA ca tIrthakRcakravartI 'araya'ti ratasya rajaso vA'bhAvarUpamaratamarajo vA, pAThAntarato'rasaM vA-zRGgArAdirasAbhAvaM, prAtaH san 'prAptaH' gato gatimanuttarAM-muktimityarthaH / tathA tyaktvottamAna dIpa anukrama [593 -610] SamEditatantmumational Faramaarwatatuwant pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~396 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-1 / gAthA ||34-50|| niyukti: [403...] prata sUtrAMka // 44 // ||34 -50|| lAbhogAniti, punastyaktvetyabhidhAnaM bhinnavAkyatvAdapaunaruktyaM, 'mahApadmaH' mahApadmanAmA 'care'tti Acarat // tathA ekA saMyatIyA. utraM-nRpaticihnamasyAmityekacchatrAM tAM, ko'rthaH-avidyamAnadvitIyanRpati 'mahIM pRthvIM 'prasAdhya' vazIkRtyeti || bRhadvRttiH sambandhaH, 'mANanisUraNo'tti rasArAtyahaGkAravinAzakaH 'manuSyendraH' iti cakrI / tathA 'agnito'tti 'anvitaH' yuktaH 'suparicAItti su-zobhanena prakAreNa rAjyAdi parityajatItyevaMzIlaH suparityAgI damaM jinAkhyAtamiti sambandhaH, ciritti acArIcaritvA ca jayanAmA cakrIti zeSaH prAptogatimanuttarAm // tathA dazArNo nAma dezastadrAjyaM tadAdhihai pasaM 'muditaM' sakalopadravavirahitaM pramodavat saktvA 'Na' prAgvat 'care'tti acArIt, apratibaddhavihAratayA viha-18 tayAnityarthaH, sAkSAcchakkeNa 'coditaH' adhikavibhUtidarzanena dharma prati preritaH // tathA 'niSkAntAH' prajitA / 18/niSkamya ca 'zrAmaNye zramaNabhAve 'payupasthitAH' tadanuSThAnaM pratyudyatA abhUvanniti shessH|| tathA sauvIreSu rAjavRSabha: tatkAlabhAvinRpatipradhAnatvAtsauvIrarAjavRSabhaH 'cecatti tyaktvA rAjyamiti zeSaH prAgvat, muniH' traikAlyAvasthAvedI san 'care'tti acArIt , ko'sau ?-'udAyaNoti udAyannAmA prabajitaH, caritvA ca kimityAha-prApto gatima4/nuttarAm // 'tathaiva' teneSa prakAreNa 'kAzirAjaH kAzimaNDalAdhipatiH zreyasi-atiprazasye satse-saMyame praakrmH-12||448|| dAsAmadhyeM yasyAsI zreyaH-satyaparAkramaH 'pahaNe'tti prAhan-prahatavAn karma mahAvanamivAtigahanatayA kamemahAva-14 nam // tathaiva 'vijayaH' iti bijayanAmA 'aNaTTA kitti pavae'ti, ArSatvAd anArcaH-AdhyAnavikalaH kIrtyA dIpa anukrama [593 -610] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~397 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [18], mUlaM [-1 / gAthA ||34-50|| niyukti: [403...] prata sUtrAMka ||34 -50|| dInAnAthAdidAnotthayA prasiddhayopalakSitaH san , yadvA anArtA-sakaladoSavigamato'vAdhitA kIrtirakhetyanAtakIrtiH san , paThyate ca 'ANaTAkiipabatti, AjJA-Agamo'rthazabdasya hetuvacanasyApi darzanAdartho-heturasyAH sA tathAvidhA AkRtirAnmuniveSAtmikA yatra tadAjJArthAkRti yathA bhavatyevaM prAtrAjIdguNaiH-rAjyaguNaiH zabdAdibhivoM samRddhaM-saMpannaM guNasamRddha, pUrvatra tuzabdasthApizabdArthatvAdhavahitasambandhatvAca guNasamRddhamapi / tathA 'adAya'tti ArSatvAd 'Adita' gRhItavAMstadgamanena svIkRtavAn ziraseva zirasA ziraHpradAneneva jIvitanirapekSamiti yo'rthaH, 'zirati zira iva ziraH sarvajagaduparivarNitayA mokSaH, paThyate ca-'AdAya siraso siriMti, ana ca AdAya' gRhItvA 'ziraH zriyaM' sarvottamAM kevalalakSmI parinirvRta iti zeSaH, iti saptadazasUtrArthaH // itthaM mahApuruSodAharaNeAnapUrvakakriyAmAhAtmyamabhidhAyopadeSTumAha kahaM dhIro aheUhiM, ummatto vca mahiM cre| ee visesamAdAya, sUrA daDhaparakamA // 51 // 'ka' kena prakAreNa 'dhIraH' uktarUpaH 'ahetubhiH' kriyAvAdyAdiparikalpitakuhetubhiH 'unmatta iva' grahagRhIta isa tAttvikavastvapalapanenAlajAlabhASitayA 'mahIM pRthvI 'caret' bhramet ?, naiva caredityarthaH, kimiti !, ye 'ete anantaroditA bharatAdayaH 'vizeSa' viziSTatAM gamyamAnatvAnmithyAdarzanebhyo jinazAsanasya 'AdAya' gRhItvA manasi saMpradhAyatiyAvat zUrA raDhaparAkramA etadevAzritavanta iti zeSaH, ayamabhiprAyaH-yathaite mahAtmAno vizeSamAdAyI dIpa anukrama [593 -610] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~398 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [403...] prata sUtrAMka ||51|| uttarAdhya. kuvAdiparikalpitakriyAvAdyAdidarzanaparihArato jinazAsana eva nizcitamatayo'bhUvaMstathA bhavatA'pi dhIreNa satAs-II saMyatIyAbRhadvRttiH sminneva nizcitaM ceto vidheyamiti sUtrArthaH / kiJca | dhya. 18 acaMtaniyANakhamA, esA me bhAsiyA vaI / atariMsu taraMtege, tarissaMti aNAgayA // 52 // // 449 // atyantam-atizayena nidAnaH-kAraNaiH, ko'rthaH 1-hetubhirna tu parapratyayenaiva, kSamA-yuktA'tyantanidAnakSamA, yadvA / nidAnaM-karmamalazodhanaM tasmin kSamA-samarthA 'epA' anantaroktA pAThAntarataH 'sarvA' azeSA satsA vA 'me' mayA / bhASitA' uktA 'vAg' vANI jinazAsanamevAzrayaNIyamityevaMrUpA, anayA'GgIkRtayA 'atIrghaH' tIrNavantaH taranti 4 eke' apare, pAThAntarato'nye, sampratyapi tatkAlApekSayA kSetrAntarApekSayA vetthamabhidhAnamiti, tathA tariSyanti jA'anAgatAH' bhAvino, bhavodadhimiti sarvatra zeSa iti sUtrArthaH // yatazcaivamataHkahaM dhIre aheUhiM, addAyaM pariyAvase / savvasaMgaviNimmukko, siddhe bhavai nIrae // 53 // ttivemi / / ||sNjij 18 // X449 // kathaM dhIro'hetubhiH 'AdAya' gRhItvA, kriyAdivAdimatamiti zeSaH 'paryAvaset' parIti-sarvaprakAramAvaset-tatraiva 21 4 nilIyeta, naiva tatrAbhiniviSTo bhavediti bhAvaH, paThyate ca-'attANaM pariyAvasitti AtmAnaM paryAvAsayed, ahetubhiH kathamAtmAnamahetvAvAsaM kuryAt ?, naiva kuryAdityarthaH / kiM punaritvamakaraNe phalamityAha-sarve-niravazeSAH sajanti ****** dIpa anukrama [611] CAKACCTaka * pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~399~ Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||53|| dIpa anukrama [613] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) niryukti: [404] adhyayanaM [18], mUlaM [-] / gAthA || 53 || karmaNA saMbadhyante jantatra ebhiriti saGgAH- dravyato draviNAdayo bhAvatastu midhyAtvarUpatvAdeta eva kriyAdivAdAstaivinirmukto - virahitaH sarvasaGgavinirmuktaH san siddho bhavati nIrajAH, tadanenAhetuparihArasya samyagjJAnahetutvena siddhatvaM phalamuktamiti sUtrArthaH // itthaM tamanuzAsya gato vivakSitaM sthAnaM kSatriyaH, zeSasaJjayavaktavyatAM tvAha niyuktikRtkAUNa tavaccaraNaM bahUNi vAsANi so dhuyakileso / taM ThANaM saMpattI jaM saMpattA na soyaMti // 104 // sugamaiva, navaraM dhutAH- apanItAH klizyantyeSu satsu jantava iti klezAH - rAgAdayo yena sa dhutaklezo, yatsaMprAptA na zocante, zokahetuzArIramAnasaduHkhAbhAvAditi gAthArthaH // 'iti' parisamAptau travImIti pUrvavat nayAzca // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM sajjayIyanAmASTAdazamadhyayanaM samAptamiti // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM aSTAdazamadhyayanaM samAptamiti // For Parsons Private Onl pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atra adhyayanaM 18 parisamAptaM ~ 400~ Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [--1 / gAthA ||53...|| niyukti: [405-407] uttarAdhya. bRhadvRttiH 450 // prata sUtrAMka ||53|| atha ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam / mRgAputrI diyA. 19 vyAkhyAtamaSTAdazamadhyayanam , adhunaikonaviMzamArabhyate, assa cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane bhogarddhityAga uktaH, tassAca zrAmaNyamupajAyate, tacApratikarmatayA prazasyataraM bhavatItyapratikarmatocyata ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asya tu caturanuyogadvAracarcA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepe mRgAputrIyamiti nAmAto mRgAyAH putrasya ca nikSepamAha niyuktikRt niklevo amiAe caukkao duviho0 // 405 // jANa0 // 406 // miaAunAmagoyaM veyaMto bhAvao mio hoi / emeva ya puttassavi caukkao hoi niklevo // 40 // F gAthAtrayaM prAgvat , navaraM mRgAbhilApena neyam // nAmaniruktimAha6 migadevIputtAo balasirinAmA samuTriyaM jamhA / tamhA migaputtijaM ajjhayaNaM hoi nAyavvaM // 40 // 450 // | mRgA-nAnA devI-agramahiSI tasyAH putraH-suto mRgAdevIputrastasmAdalazrInAmnaH 'samutthitaM' samutpannaM yasmA-1 tasmAnmRgAputrIyaM-mRgAputrIyanAmakaM mRgAzabdena mRgAdevyuktaradhyayanamidamiti zeSaH, bhavati 'jJAtavyam' avaboddhavya-10 dIpa anukrama [613] MEducational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM - 19 "mRgAputrIya" Arabhyate ~401~ Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||1-4|| niyukti: [408] (43) prata sUtrAMka ||1-4|| miti gAthArthaH // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepasvAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, ataH sUtrAnugame sUtramucAraNIyaM, taJcedam4. suggIve mayare ramme, kaannnnujjaannsohie| rAyA balabhahutti, miyA tssggmaahisii||1||tesiN putte baladasirI, miyAputtatti vissue| ammApiUhiM daie, juvarAyA damIsare // 2 // naMdaNe so u pAsAe, kIlae saha isthihiM / devo doguMdago ceva, nicaM muiymaannso||3|| maNirayaNakuTimatale, pAsAyAloaNe tthio| Aloei nagarassa, caukkatiyacaccare // 4 // hA 'sugrIve' sugrIvanAni nagare 'ramye ramaNIye kAnanaiH-bRhadakSAzrayairvanarudyAnaiH-ArAmaiH krIDAvanA zobhite rAjite kAnanodyAnazobhite 'rAjA' nRpo balabhadra iti nAmneti zeSaH, 'mRgA' mRgAnAmnI 'tasya' iti balabhadrasya rAjJaH 'aggamahisi'tti 'agramahiSI' pradhAnapatnI // 'tayoH' rAjJoH putraH 'balazrIH' balazrInAmA mAtApitRvihitanAmnA loke ca mRgAputra iti 'vizrutaH' vikhyAtaH, 'ammApiUNaM'ti ammA(mbA)pitroH 'dayitaH' ballabhaH 'yuvarAja' kRtayauvarAjyAbhiSeko daminaH-uddhatadamanazIlAste ca rAjAnasteSAmIzvara:-prabhurdamIvaraH, yadvA daminaH-upazaminasteSAM sahajopazamabhAvata Izvaro damIzvaraH, bhAvikAlApekSaM caitat // 'nandane lakSaNopetatayA samRddhijanake 'saH / mRgAputraH 'tuH vAkyAntaropanyAsArthaH prAsAde 'krIDati' vilasati 'saha' samaM 'sIbhiH' pramadAbhiH, ka iva ?-'devaH | 54-52- 53-925ARACK dIpa anukrama [614 -617] MEducational Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~402 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [--1 / gAthA ||1-4|| niyukti: [408], prakSepa [1] vRhadvRttiH prata sUtrAMka ||1-4|| HI uttarAdhyAsuraH 'doguMdago ceva'tti 'cA' pUraNe dogundaga iva, dogundagAzca trAyakhiMzAH, tathA ca vRddhA:-"trAyastriMzA devA nisa mRgAputrI da bhogaparAyaNA doguMdugA iti bhaNNaMti", 'nityaM sadA 'muditamAnasaH' iSTacittaH / sa caivaM krIDan kadAcinmaNayazcaviziSTamAhAtmyAzcandrakAntAdayo ratnAni ca-gomeyakAdIni maNiratnAni tairupalakSitaM kuhimatalaM yasminnasau maNiratna yA019 // 45 // kuTTimatalaH, gamakatvAdvahuvrIhiH, tasmin , Alokyante dizo'smin sthitarityAlokanaM prAsAde prAsAdasya vA''lokana prAsAdAlokanaM tasmin-sarvoparivarticaturikArUpe gavAkSe vA sthitaH-upaviSTaH 'Alokate' kutUhalataH pazyati, kAni?-4 'nagarasya' tasyaiva sugrIvanAmnaH sambandhIni 'catuSkatrikacatvarANi' pratItAnyeveti sUtracatuSTayArthaH // tataH kimityAha aha tattha aicchetaM, pAsaI samaNasaMjayaM / tavaniyamasaMjamadhara, sIlaI guNaAgaraM // 2 // taM pehaI miyAputte, diTThIe aNimisAi u / kahiM mannerisaM rUvaM, diTTapurva mae purA? // 6 // sAhussa darisaNe tassa, ajjhaya-14 sANami sohaNe / mohaM gayassa saMtassa, jAIsaraNaM samuppannaM // 7 // devalogacuo saMto, mANusaM bhvmaago|| sanninANasamuppanne, jAI saraha purANayaM / (pr0)| jAIsaraNe samuppaNNe, miyAputte mahihie / sarai porANioM / jAI, sAmaNNaM ca purAkayaM // 8 // // 45 // 'atha' anantaraM 'tatra' iti teSu catuSkatrikacatvareSu 'aticchata'nti atikrAmantaM pazyati zrama-11 mANasaMyatamiti zramaNasya zAkyAderapi sambhavAttayavaccheddArtha saMyatagrahaNaM, tapazca-anazanAdi niyamazva-dravyAdyabhi dIpa anukrama [614 -617] SamEducation intimatana Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~403 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 5-8|| dIpa anukrama [618 -621] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||5-8|| niryukti: [407R-413] | grahAtmakaH saMyamazca- uktarUpastAn dhArayati taponiyamasaMyamadharastam, ata eva zIlam - aSTAdazazIlAGgasahasrarUpaM tenADhyaM paripUrNa zIlADhyaM tata eva ca guNAnAM-jJAnAdInAmAkara iva guNAkarastaM // 'tamiti zramaNasaMyataM 'pehada 'ti pazyati 'mRgAputraH' yuvarAjaH 'dRSTayA' dazA 'aNamisAi u'tti tuzabdasyaivakArArthatvAdavidyamAnanimepayaiva, va 'manye' jAne 'IdRzam' evaMvidhaM 'rUpam' AkAro dRSTapUrvam-avalokitaM mayA 'purA' iti pUrvajanmani 1, zeSaM pratItameva, navaram 'adhyavasAne' ityantaHkaraNapariNAme 'zobhane' pradhAne kSAyopazamikabhAvavarttinItiyAvat 'mohaM' kedaM mayA dRSTaM kvedamityaticintAtazcittasaGghaTTajamUcchItmakaM 'gatasya' prAptasya sataH // tathA 'sarati'tti smarati paurANikI 'jAti' janma 'zrAmaNyaM ca ' zramaNabhAvaM 'purAkRtaM' janmAntarAnuSThitamiti sUtracatuSTayArthaH // etadevAtispaSTatAhetoranugaditumAha niryuktikRt-- | suggIve nayaraMmi a rAyA nAmeNa Asi balabhaddo / tassAsi aggamahisI devI u migAvaI nAmaM // 407 // tesiM duNhavi puto AsI nAmeNa balasirI dhImaM / vayarosabhasaMghayaNo juvarAyA caramabhavadhArI // 408 // unnaMdamANahiao pAsAe naMdaNaMmi so ramme / kilaI pamadAsahio devo dukuMdago ceva // 409 // aha annayA kathAI pAsAyatalaMmi so Thio saMto / Aloei puravare ruMde magge guNasamagge // 410 // For Persona Prat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH | mUla saMpAdane atra niryuktigAthA: kramAMkane kiJcit skhalanA dRzyate, yat kramAMka ||407|| ||408 || dvIvArAn likhitaM ~ 404~ Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [19], mUlaM [--1 / gAthA ||5-8|| niyukti: [407R-413] sUtrAMka ||5-8|| uttarAdhya. aha picchai rAyapahe volaMta samaNasaMjayaM tattha / tavaniyamasaMjamadharaM suasAgarapAragaM dhIraM // 411 // 21 aha dehai rAyasuo taM samaNaM aNamisAi diTrIe / kahi parisayaM rUvaM diTuM manne mae puvaM ? // 412 // yA. 19 evamaNuciMtayaMtassa sannInANaM tahiM samuppannaM / putvabhave sAmannaM maevi evaM kayaM Asi // 413 // // 452 // | gAthAsaptakaM spaSTameva, navaraM 'dhRtimAn' citakhAsthyavAn 'vaRSabha'miti arthAdvajaRSabhanArAcaM saMhananaM yasya | haisa tathA 'caramabhavadhArI' paryantajanmavatI, tathA 'uNNaMdamANahiyaoM'tti, ut-prAvalyena nandad-AnandaM gacchat hRdayaM-mano yasya sa tathA, prAkRtatvAcchatRviSaye zAnacU, tathA 'rundAn' vistIrNAn 'mArgAn vipaNimArgAdIn / guNaiH-RjutvasamatvAdibhiH samagrAH-paripUrNA guNasamagrAstAn , tathA zrutasAgarapAragaM dhIramiti taponiyamasaM-12 yamadharamityasya sUtrapadasya hetudarzanadvAratastAtparyavyAkhyAnam , anenaiva ca bhAvabhikSutvamupadarzitam , ata evAnyasyaivaM lA vizeSaNAyogAcchramaNasaMyatamityAha, sajijJAnaM ceha samyagdRzaH smRtirUpamatibhedAtmakamiti gAthAsaptakAvayavArthaH / / samprati yadasAvutpannajAtismaraNaH kRtavAMstadAha 45 visaesu arajato, rajjato saMjamaMmi ya / ammApiyaraM uvAgamma, imaM vayaNamadhyavI // 9 // 'visaehitti suvyatyayAda 'viSayeSu' manojJazabdAdiSu 'arajan' abhiSvAmakurvan , ka-'saMyame' uktarUpe RECENE dIpa anukrama [618 -621] SamEducatimotimatent pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4054 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||9|| niyukti : [413...] prata sUtrAMka ||9|| 'caH punararthaH 'ammApiyati ammA(mbA)pitarau 'upAgamya' upasRtya 'idam' anantaravakSyamANaM vacanam 'abravIta ityAha, iti sUtrArthaH // kiM tadabravIdityAha suANi me paMca mahabvayANi, naraesu dukkhaM ca tirikvajoNisu / niviNNakAmo mi mahaNNavAo, aNujANaha padhvaissAmi ammo! // 10 // 'zrutAni' AkarNitAni, anyajanmanItyabhiprAyaH, 'me' mayA 'paJca' iti paJcasaGkhyAni 'mahAvratAni' hiMsAvirama-15 daNAdIni, tathA narakeSu 'duHkhaM ca' asAtamihaiva vakSyamANaM 'tirikkhajoNisutti cazabdasyAprayujyamAnasyApi "aha-14 riharnayamAno gAmazvaM puruSaM pazum" ityAdAviya gamyamAnatvAt tiryagyoniSu ca, sarvatra cAyaM nyAyo draSTavyaH, upalakSaNaM caitad devamanuSyabhavayoH, tataH kimityAha-NiviNNakAmomi'tti nirviNNakAmaH' pratini-4 vRttAbhilApo'smyahaM, kutaH ?-mahArNava iva mahArNavaH-saMsArastasmAd, yatazcaivamataH 'anujAnIta' anumanyadhvaM, mAmiti zeSaH, 'paJcaissAmI ti pratrajiSyAmi 'ammo'tti pUjyataratvAdviziSTapratibandhAspadatvAca mAturAmavaNaM, yo hi bhaviSyaduHkhaM nAvaiti tatpratikArahetuM vA sa kadAciditthamevAsIta, ahaM tUbhayatrApi vijJa iti kathaM na / duHkhapratIkAropAyabhUtAM mahAvratAtmikAM pravrajyA pratipatsya iti sUtragarbhArthaH // amumevArthamanuvAdataH spaSTayitumAha dIpa anukrama [623] niyuktikRt matt For at pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~406~ Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 10 // dIpa anukrama [624] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 453 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [19], mUlaM [--] / gAthA ||10|| niryuktiH [414] | so laddhabohilAbho calaNe jaNagANa vaMdiuM bhaNai / vIsajjiumicchAmo kAhaM samaNattaNaM tAyA ! // 414 // 'saH' iti mRgAputro labdhaH - prApto bodhilAbho - jinadharmaprAptirUpo yena sa tathA, 'caraNAn' pAdAn 'janakayoH' mAtrApitrorvanditvA bhaNati, yathA 'visarjayitum' mutkalayituM vayamAtmAnamiti gamyate 'icchAmaH' abhilaSAmaH, kimiti ?, yataH 'kAha'ti vacanavyatyayAtkariSyAmaH 'zramaNatvaM' pratrajyAM 'tAta !' iti pitaH !, upalakSaNatvAnmAtazceti gAthArthaH // idAnIM to kadAcidbhogairupanimantraye yAtAmityabhiprAyato yattenoktaM tatsUtrakRdAha ! bhoga, muttA visaphalovamA / pacchA kaDuyavivAgA, aNubaMdha duhAvahA // 11 // imaM sarIraM aNicaM, asuraM asuhasaMbhavaM / asAsayAvAsamiNaM, dukkhakesANa bhASaNaM // 12 // asAsae sarIraMmi, raI novlbhaamhN| pacchA purA va caiyacce, pheNabuvya saMnibhe // 13 // sUtratrayaM pratItArthameva, navaraM vipamiti---viSavRkSastasya phalaM viSaphalaM tadupamAH, tadupamatvameva bhAvayitumAha| pazcAtkaTuka iva kaTuko'niSThatvena vipAko yeSAM te tathA, ApAta eva madhurA iti bhAvaH, 'anubandhaduHkhAvahAH' anavacchinnaduHkhadAyinaH, yathA hi viSaphalamAkhAdyamAnamAdau madhuramuttarakAlaM ca kaTukavipAkaM sAtatyena ca duHkho| panetR evamete'pIti, kiJca -- amI kAmAH sparzapradhAnAH, sparzazca zarIrAzrayaH taccedaM zarIram 'anityam' azAzvatam 'azuci' svAbhAvikazaucarahitam 'azucisaMbhavam' azucirUpazukrazoNitotpannam, azAzvataH -- kathaJcida Education intemational For Parna Prat mRgAputrI yA0 19 ~ 407~ | // 453 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||11-13|| niyukti: [414...] prata sUtrAMka ||11 ESCRICAX vasthitatve'pyanitya AvAsaH-prakramAjIvasyAvasthAnaM yasminnityazAzvatAvAsaM, punaH 'idamityabhidhAnamatIvAsAra vAvezasUcaka, duHkham-asAtaM taddhetavaH klezA:-jvarAdayo rogA duHkhaklezAH zAkapArthivAdivatsamAsasteSAM 'bhAjanaM' 6 sthAna, yatazcaivamato'zAzvate zarIre 'rati' cittakhAsthyaM 'nopalabhena prApnomyahaM, bhogeSu satkhapIti gamyate, zarIrA zrayatvAtteSAmiti bhAvaH, zarIrAzAzvatatvamevAha-pazcAtpurA vA tyaktavye zarIre iti prakramaH, taddhi pazcAditi bhukta bhogAvasthAyAM vArdhakyAdI, purA abhuktabhogitAyAM vA bAlyAdau tyajyata iti, yadvA pazcAditi-yathAsthityAyuHkSayo6carakAlaM purA vetyupakramahetorvaSezatAdyAsaMkalitajIvitapramANAtprAgapi 'vaktavye' avazyatyAjye 'phenabuddhadasaMnibhe kSaNaSTanaSTatayA, anenAzAzvatatvameva bhAvitamiti na paunaruktyamiti sUtratrayArthaH // evaM bhoganimantraNaparihAramabhidhAya prastutasyaiva saMsAranirvedasya hetumAha| mANusatte asAraMmi, vAhIrogANa Alae / jarAmaraNapatthaMmi, khaNaMpi na ramAmahaM // 14 // jamma dukkhaM: dAjarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti jNtunno||15|| khittaM vatdhuM hiraNaM ca, puttadAraM ca baMdhavA / caittA Na imaM dehaM, gaMtabyamavasassa me // 16 // jaha kiMpAgaphalANaM, pariNAmo| 18 suNdro|evN bhuttANa bhogANaM, pariNAmo na suNdro||17|| sUtracatuSTayaM spaSTaM, navaraM vyAdhayaH-atIva bAdhAhetavaH kuSThAdayo rogAH-jvarAdayasteSAm 'Alaye' Azraye 'jarA-1* -13|| dIpa anukrama [625627] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~408 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||14-17|| niyukti : [414...] prata sattarAdhya. bRhadvRttiH // 454 // sUtrAMka ||14 -17|| maraNagraste' vArddhakyamRtyukroDIkRte, anena mAnuSatvAsAratvameva bhAvitaM, kSaNamapi 'na rame' nAbhiratiM labhe'hamiti / mRgAputrIitthaM manuSyabhavasthAnubhUyamAnatvena nirvedahetutvamabhidhAya samprati caturgatikasyApi saMsArasya tadAha-'jamma'mityAdinA, yA0 19 atra ca aho iti sambodhane 'dukkho hu'tti duHkhahetureva saMsAro janmAdinivandhanatvAttasya 'yatra' yasmin gaticataTayAtmake saMsAre 'klizyanti' bAdhAmanubhavanti, janmAdiduHkhaireveti gamyate, 'jantavaH' prANinaH, iha ca duHkhAnubhavAdhAratvena saMsArasya duHkhahetutvamiti bhAvaH / tathA 'khettamityAdineSTaviyogo'zaraNatvaM ca saMsArAnnidaheturuktaH, tathA kimpAko-vRkSavizeSastasya phalAnyatIva sukhAdAni, anena copasaMhArasUtreNodAharaNAntaradvAreNa bhogadurantataiva nirvedaheturuktA iti suutrctussttyaavyvaarthH|| itthaM nirvedahetumabhidhAya dRSTAntadvayopanyAsataH khAbhiprAyameva prakaTayitumAha-2 - ahANaM jo mahaMta tu, apAhejo pavajaI / gacchaMto se duhI hoi, chuhAtaNhAipIDio // 18 // evaM dhamma / akAUNaM, jo gacchada paraM bhava / gacchaMto se duhI hoI, vAhirogehiM pIDio // 19 // addhANaM jo mahaMta tu, sapAhe jo pavajaI / gacchaMtI se suhI hoi, chuhaathaavivjio||20|| evaM dhammapi kAUNaM, jo gacchaha paraM 454|| bhavaM / gacchaMte se suhI hoi, appakamme aveyaNe // 21 // jahA gehe palittaMmi, tassa gehassa jo pahU / sAra-14 bhaMDANi nINei, asAraM abaujjhai // 22 // evaM loe palimi, jarAe maraNeNa ya / appANaM tArahassAmi, tunbhehiM aNumanio // 23 // dIpa anukrama [628629] For Prato THROEnantarm pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~409~ Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||18 -23|| dIpa anukrama [630 -637] Ex [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA || 18-23|| niryukti: [414...] sUtraSaGkaM prakaTArthameva kevalamatra prathamasUtreNa dRSTAnta uktaH, atra ca 'adhvAnaM' mArga pathi sAdhu pAtheyaM-sambalakaM tadyasyAvidyamAnaM so'pAtheyaH 'prapadyate' aGgIkurute, kSuttRSNApIDitatvaM ceha duHkhitvabhavane hetuH / dvitIyasUtreNa dArzantikopadarzanaM, vyAdhirogapIDitatvaM cAtra duHkhitvabhavane nimittaM, dAridryAdipIDopalakSaNaM caitat / uttarasUtradvayena caitatsUtradvayoktasyaivArthasya vyatireka uktaH, tatra sukhitve hetuH kSuttRSNAvivarjitatvamuktam / 'dharma' pApaviratirUpam 'apiH' pUraNe 'kRtvA' vidhAya gacchannupalakSaNatvAdvataca 'saH' iti dharmakarttA prakramAtpAtheyopamadharmasahitaH sukhI bhavati, sukhitve cAlpakarmatvaM heturavedanatvaM ca atra ca prastAvAtkarma pApaM vedanA cAsAtarUpA gRhyate, anena dharma| karmakaraNAkaraNayorguNadopadarzanAddharmakaraNAbhiprAyaH prakaTitaH / 'jahe'tyAdinA ca sUtradvayena tameva dRDhayati, atra ca yathA sArabhANDAni - mahAmUlya vastrAdIni 'NINeiti niSkAzayati 'asAraM' jaradvastrAdi 'avaujjhai'tti apohati-tyajati, evaM 'loke' jagati 'palittaMmi tti pradIpta iva pradIse atyAkulIkRte 'AtmAnaM' sArabhANDatulyaM 'tArayiSyAmi' jarAmaraNapradIptalokapAraM neSyAmi, dharmakaraNeneti prakramaH, asAraM tu kAmabhogAdi tyakSyAmIti bhAvaH, anena dharmakaraNe vilambAsahiSNutvamuktaM yuSmAbhiriti dvitve'pi pUjyatvAd bahuvacanam, 'aNumannio'tti anumataH - abhyanujJAta iti sUtraSaGkAvayavArthaH // evaM ca tenoke timmApiyaro, sAmannaM puta ! duccaraM / guNANaM tu sahastrANi dhArayanvAI bhikkhuNA // 24 // samayA For Parana Privat org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~410~ Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||24-43|| niyukti : [414...] yA019 prata sUtrAMka ||24-43|| uttarAdhya. sabvabhUesuM, satcamittesu vA jge| pANAivAyaviraI, jAvajjIvAya dukaraM // 25 // nicakAla'ppamatteNaM, musA- mRgAputrIbRhadvRttiH / vAyavivajjaNaM / bhAsiyabvaM hiyaM sacaM, nicAutteNa dupharaM // 26 // daMtasohaNamAissa, adattassa vivajaNaM / aNavajesaNijjassa, giNhaNA avi dukaraM // 27 // viraI ayaMbhacerassa, kAmabhogarasannuNA / uggaM mahabvayaM bhaM, // 455 // dhAreyavvaM sudukkaraM // 28 // dhaNadhannapesavaggesu, pariggahavivajaNaM / sabbAraMbhaparicAgo, nimmamattaM sunukaraM // 29 // carabbihevi AhAre, rAIbhoyaNavaJjaNA / saMnihIsaMcao ceva, bajeyabyo sudukkaraM // 30 // chuhA taNhA yA sIuNhaM, daMsamasagA ya veyaNA / akosA dukkhasijjA ya, taNaphAsA jallameva ya // 31 // tAlaNA tajjaNA - baceSa, vahavaMdhaparIsahA / dukkhaM bhikkhAyariyA, jAyaNA ya alAbhayA // 32 // kAboyA jA imA vittI, kesaloo a daarunno| dukkhaM baMbhavvayaM ghoraM, dhAre amahappaNo // 33 // suhoio tumaM puttA!, sukumAlo sumjio| na husI pabhU tumaM puttA, sAmannamaNupAliyA // 34 // jAvalIvamavissAmo, guNANaM tu mhnbhro| garuo lohabhAru vva, jo puttA! hoi dubvaho / / 35 // AgAse gaMgasou bva, paDisoubva duttro| baahaahiN| sAgaro ceva,tariyavvo ya guNoyahI // 36 / / vAluyAkavale ceba,nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva, dupharaM cariu tavo / / 37 // ahIvegaMtadiTThIe, caritte putta ! duccre| javA lohamayA ceva, cAveyabvA sudukaraM // 38 // 2 jahA aggisihA dittA, pAuM hoDa sudukaraM / taha dukara kareuM je, tAruNNe samaNattaNaM // 39 // jahA dukkhaM dIpa anukrama [630-657] SSC // 455 SamEducatum tnternational Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~411 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||24-43|| niyukti : [414...] prata sUtrAMka ||24-43|| karaTara bhare je, hoi vAyassa kutthlo| tahA dukkhaM kareuM je, kIveNaM samaNattaNaM // 40 // jahA tulAe tole, dukara maMdaro girI / tahA NihuaNIsaMkaM, dukkaraM samaNataNaM // 41 // jahA bhuyAhi tarigaM, dukaraM rayaNAyaro / thaa| aNuvasaMteNaM, dukaraM dmsaayro||42|| muMja mANussae bhoe, paMcalakkhaNae tumaM / bhuttabhogI tao jAyA, pacchA dhamma carissasi / / 43 // M sUtraviMzatiH sugamaiva, navaraM 'ta'miti balazriyaM mRgAputrAparanAmaka yuvarAja 'viti'ti betaH-abhidhattaH 'ammApiyarotti ambApitarau zrAmaNyaM putra! duzcaraM, yatastatra 'guNAnAM' zrAmaNyopakArakANAM zIlAGgarUpANAM saha-12 srANi dhArayitavyAni Atmani sthApayitavyAni, prAktuzabdasyaivakArArthaspeha sambandhAddhArayitavyAnyeva pratagrahaNa iti gamyate 'bhikSuNA' bhikSaNazIlena satA, paThyate ca-bhikkhuNoti bhikSoH sambandhinAM guNAnAmiti yogH| tathA hai| RI'samatA' rAgadveSAvidhAnatastulyatA 'sarvabhUteSu' samastajantuSu, udAsIneSviti gamyate, 'zatrumitreSu vA apakAryupakAripu, jagati' loke, anena sAmAyikamuktaM, tathA 'prANAtipAtaviratiH' prathamatratarUpA 'jAvajIva(vA ya)tti yAvajjIvaM 'duSkaraM' duranucarametaditi zeSaH / nityakAlApramattenetyapramattagrahaNaM nidrAdipramAdavazago hi mRSA'pi bhASeteti, nityAyu-15 ktena-satatopayuktena anupayuktasyAnyathA'pi bhASaNasaMbhavAd ,etacca duSkara,yaccAnvayavyatirekAbhyAmekasyApyarthasthAbhidhAnaM / tatspaSTatArthamaduSTamevetyevaM sarvatra bhAvanIyam , anena dvitiiytrtdusskrtvmbhihitm| 'daMtasohaNamAdissa'tti, makAro dIpa anukrama [630-657] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~412~ Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||24-43|| niyukti : [414...] prata bRhadattiH yA019 // 456 // sUtrAMka ||24-43|| % MslAkSaNikaH, apizabdasya gamyamAnatvAt 'dantazodhanAderapi' atitucchasyAstAmanyasya, tathA'navadyaiSaNIyasya dattasyA- mRgAputrI pIti gamyate 'giNhaNa'tti grahaNamiti tRtIyatrataduSkaratvoktiH / 'kAmabhogarasaNNuNa'tti kAmabhogAH-uktarUpAjAsteyAM rasaH-AkhAdaH kAmabhogarasaH yadvA rasAH-zRGgArAdayastataH kAmabhogAzca rasAca kAmabhogarasAstrajJana, tadajJasya | hi tadanavagamAttadviSayo'bhilApa eva na bhavet tathA ca sukaratvamapi syAdityAzayenaivamabhidhAnam , anena caturtha-|| hai taduSkaratvamuktam / parigrahaH-satsu svIkArastadvivarjanaM, tathA sarve-niravazeSA ye ArambhAH-dravyotpAdanavyApArAstatpa-11 |rityAgaH, anena nirAkAtyamuktaM nirmamatvaM ca, gamyamAnatvAcasya, sarvatra mameti buddhiparihAraH, anena paJcamahAvrata-14 duSkaratoktA / saMnidhIyate narakAdiSvanenAtmeti saMnidhiH-ghRtAderucitakAlAtikrameNa sthApanaM sa cAsI saJcayazca sanidhisaJcayaH sa caiva varjayitavya ityetatsaduSkarama , anena paSThatrataduSkaratvamuktaM, divAgrahItadivAbhuktAdibhaGgacatuSTa-13 yarUpatvAttasya / 'chuhe'tyAdinA parIpahAbhidhAnam , atra ca 'daMzamazakavedanA' tadbhakSaNotthaduHkhAnubhavarUpA 'duHkha-141 4 zayyA ca' viSamonnatatvAdinA duHkhaheturvasatiH, 'tADanA' karAdibhirAhananaM 'tarjanA' aGgulibhramaNabhUtkSepAdirUpA 21 dAvadhazca-lakudAdigrahAro bandhazca-mayUravandhAdistAveva parISahI vadhabandhaparISahI, 'yAjA' prArthanA cakAro'nukkA- 456 // zaMSaparIpahasamupayArthaH, duHkhazabdaha vahaHkhamityAdi pratyeka yojanIyaH, iha ca bandhatADane vadhaparIpahe'ntabhevataH, tajenA Akroza, bhikSAcaryA ca yAJcAyAM bhedopAdAnaM ca vyutpattyarthamiti bhAvanIyaM, kapotA:-pakSivizepAsta %% %% % dIpa anukrama [630-657] H - R SamEducatml For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~413 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||24-43|| niyukti : [414...] prata sUtrAMka ||24-43|| topAmiyaM kApotI yeyaM vRttiH-nirvahaNopAyaH, yathA hi te nityazaGkitAH kaNakITakAdigrahaNe pravarttante, evaM bhikSu rapyeSaNAdopazavayeca bhikSAdau pravartate, sA ca duranucaratvena dArayati kAtaramanAMsIti dAruNetyuttareNa yogaH, abhi-12 dheyavazAca liGgavipariNAmaH, upalakSaNaM caitatsamastottaraguNAnAmiti, yAceha brahmatratasya punarduddharatyA bhidhAnaM tadasyAti6 duSkaratvakhyApanArtham // upasaMhAramAha-sukhaM-sAtaM tasyocito-yogyaH sukhocitaH 'sukumAraH' akaThinadehaH 'sumajitaH' suptu sapitaH, sakalanepathyopalakSaNaM caitat, iha ca sumajitatvaM sukumAratve hetuH, ubhayaM caitatsu khocitatve, atazca 'na husi'tti naiva asi-bhavasi 'prabhuH' samarthaH 'zrAmaNyam' anantaroditaguNarUpam 'aNupAleu'nti | 4 anupAlayitum , iha ca sukhocitatvAbhidhAnamanIzo hIrazaM duHkhamapi na duHkhamiti manyate // punaraprabhutvamevodA-14 daharaNaiH samarthayitumAha-'avizrAmaH' yatrodate na vizramyate 'guNAnAM' yatiguNAnAM 'tuH' pUraNe 'mahAbharaH' mahAsamUho guruko lohamAra iva yo durvahaH sa voDhavya iti zeSaH, tvaM tu sukhocita ityato na prabhurasItyuttaratrApi yojanIyam // AkAze gaGgAzrotocad dustara iti yojyate, lokarUDhyA caitaduktaM, tathA pratizrotovat' yathA pratIpaM jalapravAho 'dustaraH duHkhena tIryata iti, vAhubhyAM 'sAgaro ceva'tti sAgaravaca dustaro yaH saH 'varitavyaH' pAragamanAyAvagAhayitavyaH, ko'sau ?, guNAH-jJAnAdayasta udadhiriva guNodadhiH, kAyavAanoniyatraNA cAtra duSkaratve hetuH, 'nirAkhAdaH' nIraso viSayagRddhAnAM barasyahetutvAt // 'ahI'tyAdi, ahiriyaiko'nto-nizcayo yasyAH sA tathA, dIpa anukrama [630-657] SamEducatam intimational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~414~ Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||24-43|| niyukti : [414...] prata sUtrAMka ||24-43|| sA cAsau dRSTizcaikAntadRSTistayA-ananyAkSiptayA, ahipakSe dazA, anyatra tu bujhyopalakSitam, ekAnta- mRgAputrIbhAraSTikaM vA cAritraM duzcaraM, viSayebhyo manaso durnivAratvAditi bhAvaH, 'jayA lohamayA ceva'tti evakArasyopamArtha yA019 bRhadvRttiH / tvAdyavA lohamayA iva carvayitavyAH, kimuktaM bhavati -lohamayayavacarvaNavatsuduSkaraM cAritram // 'agnizikhA' agnijvAlA 'dIse' tyujjvalA jvAlAkarAlA vA, dvitIyArthe cAtra prathamA, tato yathA'gnizikhAM dIsAM pAtuM suduSkaraM, hai nRbhiriti gamyate, yadivA liGgavyatyayAt sarvadhAtvarthatvAca karoteH 'suduSkarA' suduHzakA yathA'gnizikhA dIsA pAtuM bhavatIti yogaH, evamuttaratrApi bhAvanA, 'je' iti nipAtaH sarvatra pUraNe, kotthala iha vastrakambalAdimayo , gRhyate, carmamayo hi sukhenaiva niyeteti, 'klIvena' niHsattvena 'nibhRtaM niHzaka' mityatra nibhRtaM-nizcala viSayAbhiKlApAdibhirakSobhyaM 'niHza' zarIrAdinirapekSaM zaGkAkhyasamyaktvAticAravirahitaM vA // 18 'anupazAntena' utka-4 TakaSAyeNa, iha ca damasAgara ityanena prAdhAnyakhyApanArtha kevalasyaivopazamasya samudropamAbhidhAnaM, pUrvatra tu guNodadhirityanena niHzeSaguNAnAmiti na paunaruktyaM // yatazcaivaM tAruNye duSkarA pravrajyA'to bhujetyAdinA pitarau kRtyopadezaM brUtaH, bhujyanta iti bhogAstAn 'paJcalakSaNakAn' zabdAdipaJcakakharUpAn 'tataH' iti bhogabhukteranantaraM 'jAya'tti jAtaputraH 'pazcAditi vArdhakye 'carissasitti careriti viMzatisUtrAvayavArthaH // 24-43 // samprati tadvacanAnantaraM yanmRgAputra uktavAMstadAha dIpa anukrama [630-657] // 457 // SamEducatimotimatent For at warjunothianarm pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~415 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 44 -74|| dIpa anukrama [658 -688] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||44-74|| niryukti: [414...] timmAparo, evameSaM jahAphuDaM / ihaloge niSpivAsarasa, natthi kiMcivi dukkaraM ||44 || sArIra mANasA ceva, beyaNA u aNaMtaso / mae soDhAo[I] bhImAo[I], asaI dukkhabhayANi ya / / 45 / / jarAmaraNakaMtAre, cAuraMte bhayAgare / mayA soDhANi bhImAI, jammAI maraNANi ya // 46 // jahA ihaM agaNI uNho, ito'NaMtaguNo tahiM / naraesu veyaNA uNhA, assAyA beiyA mae // 47 // jahA ihaM imaM sIyaM, itto'NaMtaguNaM tahiM / naraesu veyaNA sIyA, assAyA behayA mae // 48 // kaMdato kaMdukuMbhIsu, uddhapAo ahosiro| huyAsaNe jalaMtaMmi, pakkapuvvo anaMtaso // 49 // mahAdavaggisaMkAse, maruMmi vhrbaalue| kAlaMbavAluAe u, dahRpuNvo anaMtaso // 50 // rasaMto kaMdukuMbhIsu, uhuM baddho abaMdhavo / karavasakarakayAIhiM, chinnapuvvo anaMtaso // 51 // aitikkhakaMTagAhaNe, tuMge siMbalipAyave / khevidhaM pAsavadveNaM, kahokaDA hi dukkaraM // 52 // mahAjaMtesu ucchuvA, ArasaMto subheravaM / pIliomi sakammehiM, pAvakammo anaMtaso // 53 // kRto kolasuNaehiM, sAmehiM | sabalehi ya / pADio phAlio chinno, viSphuraMto aNegaso ||14|| asIhiM ayasivaNNehiM, bhallIhiM pahisehi y| chinno bhinno vibhinno ya, uvavanno pAvakasmuNA / / 55 / / avaso loharahe jutto, jalate samilAjue / voio tuttajutehiM, rujjho vA jaha pADio // 56 // huAsaNe jalaMtaMmi, ciAsu mahiso viva / daddho ekko a avaso, pAvakammehiM pAvio // 57 // balA saMDAsatuMDehiM, lohatuMDehiM pakkhihiM / vilutto vila For Parsons Prat wwro pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~416~ Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||44-74|| niyukti: [414...] prata sUtrAMka ||44-74|| uttarAdhya. vato'haM, ddhNkgiddhehiN'nntso||58 // tapahAkilaMto dhAvato, patto veyaraNiM naI / jalaM pAhati ciMtaMto, mRgAputrI khuradhArAhiM vivaaio|| 59 // upahAbhitatto saMpatto, asipattaM mahAvaNaM / asipattehiM paDatehiM, chinnabRhadvRttiH dapuvo aNegaso / / 60 // muggarehiM musuMdIhiM, sUlehiM musalehi ya / gayAsaMbhaggagattehiM, pattaM dukkhaM arnn||45|| tso||11|| khurehiM tikkhadhArAhiM, churiyAhiM kappaNIhi ya / kapio phAlio chinno, ukitto a aNe gaso // 62 // pAsehiM kUDajAlehiM, mio vA avaso ahaM / vAhio baddharuddho a, vivaso ceva vivAio // 63|| galehiM magarajAlehi, vaccho vA avaso ahaM / ullio phAlio gahio, mArio a aNaMtaso // 34 // vidasaehiM jAlehi, lipAhiM sauNo viva / gahio laggo a baddho a, mArio a arNataso // 15 // kuhADaparasumAIhiM, vahaIhiM dumo viva / kuhio phAlio chinno, tacchio a aNaMtaso // 66 // caveDamuhi-11 mAIhiM, kumArehiM ayaM piva / tADio kuDio bhinno, cupiNao a arNataso // 67 // tattAI taMvalohAI, tauAI sIsagANi ya / pAio kalakalaMtAI, ArasaMto subheravaM // 68 // tuhappiyAI maMsAI, khaMDAI mulla-13 Rs gANi ya / khAvio mi samaMsAI, aggivaNNAI Negaso // 6 // tuhaM piyA murA sIha, merao a mahaNi ya / // 458 // pajio mi jalaMtIo, vasAo ruhirANi ya // 70 // niccaM bhIeNa tatdheNaM, duhieNaM vahieNaya / paramA duhasaMbaddhA, veyaNA veDyA mae // 71 // tibvacaMDappagADhAo, ghorAo ahadussahA / mahAbhayAo bhImAbho, naraesuM dIpa anukrama [658-688] SamEducatimotimatent pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~417 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 44 -74|| dIpa anukrama [658 -688] Educato [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||44-74|| niryukti: [414...] veiyA mae // 72 // jArisA mANuseloe, tAyA ! dIsaMti beyaNA / ito anaMtaguNiyA, naraekhaM dukkhaveyaNA // 73 // savvabhavesu assAyA, veyaNA behayA mae / nimitaramittaMpi, jaM sAdhA natthi veyaNA // 74 // sUtrANyekatriMzat pratItAnyeva, navaraM 'tad' anantaroktaM 'viMti' 'bruvantI' abhidadhatau ambApitarau prakramAnmRgAputra Aha, yathA evamityAdi, paThyate ca 'so veammApiyaro / ' tti spaSTameva navaramiha ambApitarAvityAmantraNapadaM paThanti ca - 'to beMta'mmApiyaro'tti 'viMti 'tti vacanavyatyayAttato brUte ambApitarau mRgAputra iti prakramaH, 'eva' miti yathoktaM bhavadbhyAM tathA 'etat' pratrajyAduSkaratvaM 'yathAsphuTaM' satyatAmanatikrAntamavitathamiti - yAvat, tathA'pIhaThoke 'niSpipAsasya' niHspRhasya, ihalokazabdena ca 'tAtsthyAttayapadeza' itikRtvA aihalaukikAH vajanadhanasambandhAdayo gRhyante, 'nAsti' na vidyate kiJcit' atikaSTamapi zubhAnuSThAnamiti gamyate, 'apiH' saMbhAvane 'duSkaraM' duranuSTheyaM, bhogAdispRhAyAmevAsya duSkaratvAditi bhAvaH // niHspRhatAhetumAha-'zArIre 'tyAdinA, tatrApyAdyasUtradvayena sAmAnyena saMsArasya duHkharUpatvamuktam, iha ca zarIramAnasayorbhavAH zArIramAnasyo vedanAH prastAvAdasAtarUpAH 'dukkhabhayANi yatti duHkhotpAdakAni rAjavirAdijanitAni ( bhayAni ) duHkhabhayAni, jarAmaraNAbhyAmatigahana tayA kAntAraM jarAmaraNakAntAraM tasmiMzcatvAro devAdibhavA jantA - avayavA yasyAsau caturantaH saMsAraH tatra 'soDhAni' tadutthaveda nAsahanenAnubhUtAni 'bhImAni' atiduHkhajanakatvena raudrANi // zArIramAnasyo vedanA yatrotkRSTAH soDhA For Parsons Private Onl org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 418 ~ Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||44-74|| niyukti : [414...] uttarAdhya bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||44-74|| // 459 // yathetyAdibhiH sUtraistadAha-yathA 'iha' manuSyaloke'niruSNo'nubhUyate 'ata' ityevamanubhUyamAnAdanantaguNaH 'tahiti mRgAputrI teSu,yeSvahamutpanna iti bhAvaH,tatra ca bAdarAnerabhAvAtpRthivyA eva tathAvidhaH sparza iti gamyate,tatazcoSNAnubhavAtma kiyA. 19 katvena 'asAtaH' duHkharUpA veditA mayA,paThanti ca-'itto'NaMtaguNA tahiti, atra cAtaH-ihatyAmeranantaguNA narake-TI pUSNA vedanA veditA mayeti yojyam // tathA 'idaM yadanubhUyate 'iha' manuSyaloke 'zItaM' tacca mAghAdisaMbhavaM himaka-1 vANAnuSaktamAtyantikaM parigRhyate, ihApi paThanti-'etto'NataguNA tahiMti prAgvat , 'kaMdukumbhISu' pAkabhAjanavizeSa-| rUpAsu lohAdimayISu 'hutAzane' agnau devamAyAkRte, mahAdavAgninA saMkAzaH-sadRzo'tidAhakatayA mahAdavAgnisakAzastasmin , iha cAnyasya dAhakatarasyAsaMbhavAditthamupamAbhidhAnam , anyathehatyAgneranantaguNa eva tatroSNapRthivya-|| nubhAva uktaH, 'marauM' iti maruvAlukAnivaha iva tAtsthyAttadhapadezasaMbhavAdantabhUtavArthatvAcAta eva vajravAlukAnadIsa-IA mbandhipulinamapi bajravAlukA tatra, yadvA vajravadvAlukA yasmiMsta (smin sa ta) thA tasminnarakapradeza iti gamyate, |'kadambavAlukAyAM ca' tathaiva kadambavAlukAnadIpuline ca mahAdavAgnisaGkAza iti yojyate / 'Urddham upari vRkSazAkhAdI 'baddhaH' niyatrito mA'yamito naGgIdityavAndhava iti ca tatrAzaraNatAmAha, karapatra-pratItaM krakacamapi tadvizeSa eva 'khediyati khinnaM khedaH klezo'nubhUtaH kSipitaM vA pApamiti gamyate, 'kahokahAhi ti karpaNApakarSaNaiH paramAdhArmikakRtaiH 'duSkaram' iti dussaham ||'ucchuu vatti vAzabda upamArthe,tata ikSuriva 'Arasan' Akrandan 'khakarmabhiH' hiMsAdhupArjite dIpa anukrama [658-688] IR // 459 // SamEducatm international hirjanatarangam pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~419~ Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||44-74|| niyukti: [414...] RECA prata sUtrAMka // 44-74|| niAvaraNAdibhiH 'pApakarmA' paapaanusstthaanH|| 'kUvaMto'tti kUjan 'kolasuNaehiMti sUkarakharUpadhAribhiH zyAmaiH zavalaizca | paramAdhArmikavizeSaiH 'pAtito' bhuvi 'phATito' jIrNavastravat 'chinno' vRkSavadubhayadaMSTrAdibhiriti gamyate 'bisphuran / itastatazcalan 'arasAhiti praharaNavizeSaiH, paThyate ca-'asIhiti 'asibhiH' khaDaiH ata eva 'atasI'tyatasIpuSpaM / tadvarNAbhiH-kRSNAbhiH 'padizaizca' praharaNavizeSaiH 'chinnaH' dvidhAkRtaH 'bhinnaH' vidAritaH 'vibhinnaH' sUkSmakhaNDIkRtaH, yadvA chinnaH' UI 'bhinnaH' tiryag 'vibhinnaH' vividhaprakArairUddhai tiryakca avatIrNo naraka iti gamyate,pApakarmaNeti hetu-12 darzanaM pApAnuSThAnaparihAryatAkhyApanArtham / 'loharathe' lohamayazakaTe 'jutto'tti yujerantarbhAvitaNyarthatvAdyojitaH || paramAdhArmikairiti sarvatra gamyate, 'jvalati' dIpyamAne, kadAcidAhabhItyA tato nazyedapItyAha-samilopalakSitaM | kA yugaM yasmin sa tathA tatra samilAyute vA, pAThAntaratazca jvalatsamilAyuge, 'coio'tti preritaH 'totrayoH prAja-120 nakabandhanavizeSaimAghaTTanAhananAbhyAmiti gamyate, 'rojjhaH'pazuvizeSaH 'yA' samuccaye bhinnakramaH 'yathA' aupamye tato rojjhavatpAtito vA lakuTAdipiTTaneneti gamyate,hutAzane jvalati,ketyAha-'citAsu' paramAdhArmikanirmitendhanasaJcayarUpAsu 'mahiso viva'tti, 'piva miva viva vA ivArthe' iti vacanAt, mahiSa iva 'dagdhaH' bhasmasAtkRtaH 'pakkaH' bhaTitrIkRtaH 'pAvito'tti pApamasyAstIti bhUni matvarthIyaSThak pApikaH 'balAt' haThAt saMdaMzaH-pratItastadAkRtIni tuNDAni-mukhAni yeSAM te saMdaMzatuNDAstaiH, tathA lohavaniSThuratayA tuNDAni yeSAM tailohtunnddaiH paksihiMti pakSi % dIpa anukrama [658-688] CACADAK SamEdicatml pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~420 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||44-74|| niyukti: [414...] prata sUtrAMka ||44-74|| sacarAdhyamikarAddhairiti yogaH, ete ca vaikriyA eva, tatra tirazcAmabhAvAt , 'viluptaH vividha chinnH| takha caivaM kadImA- mRgAputrInasya tRDDutpattI kA vArtetyAha-tRSNayA klAnto-glAnimupagatastRSNAlAntaH 'pAhaMtIti pAsyAmIti cintayan / / patayanyA019 - 'khuradhArAhinti kSuradhArAbhiraticchedakatayA vaitaraNIjalommibhiriti zeSaH, vipATitaH, pAThAntaratazca vipaaditH||40|| vyApAdita ityarthaH, uSNena-vajravAlukAdisambandhinA tApenAbhi-Abhimukhyena tapta uSNAbhitaptaH saMprApto'sayaH khaDgAstadvadbhedakatayA patrANi-parNAni yasmiMstadasipatraM, 'mudrAdibhiH' AyudhavizeSairgatA-naSTA AzA-paritrANa-2/ hai gocaramanorathAtmikA yatra tadgatAzaM yathA bhavatyevaM 'bhaggagattehiM ti bhagnagAtreNa satA prApta duHkhamiti yogaH, kalpitaH vastravat khaNDitaH kalpanIbhiH pATitaH dvidhAkRtaH Urddha churikAmizchinnaH khaNDitaH kSurairiti pazcAnupUrvyA sambandhaH, 4/itthaM ca 'urphato yati utkrAntazcAyuHkSaye mRtazcetyarthaH, pAThAntarato botkRtaH-svagapanayanena pratyekaM vA kSurAdibhiH | dikalpitAdInAM sambandhaH // 'pAzaiH kUTajAlaiH' pratItaireva bandhanavizeSaiH 'avazaH' paravazaH 'vAhitaH' vipralabdhaH, paThyate #ca-'gahito ti gRhIto baddho bandhanena ruddho bahiHpracAraniSedhanena, anayorvizeSaNasamAsaH, 'vivAito tika vipAdito vinAzita ityarthaH, tathA 'galaiH' baDizermakaraiH-makarAkArAnukAribhiH prmaadhaarmikairjaalaishc-tdvircite-B460|| vikriyairanayordvandvaH, samUhavAcI vA jAlazabdastatpuruSazca samAsaH, tathA 'ulliu'tti ArSatvAd ullikhito galaiH pAhaiTito makaraihItazca jAlaiH, yadvA gRhIto'pi makarajAlaireva mAritazca sarvairapi, vizeSeNa dazantIti vidaMzakAH dIpa anukrama [658-688] SamEducatan fotamatana Faramanantimonld pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~421 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||44-74|| niyukti: [414...] prata sUtrAMka // 44-74|| zyenAdayastairjAlaiH-tathAvidhabandhanaiH leppAhiti lepairvajralepAdibhiH zleSadravyaiH 'sauNoviva'tti 'zakuna iva' pakSIva / 6 gRhIto vidaMzakairjAlaizca lamazca 'zliSTo' lepadravyairvaddhaH, tairjAlaizca, mAritazca sarvairapi, 'kuTTitaH'sUkSmakhaNDIkRtaH pATi-4 tazchinnazca prAgvat ,takSitazca tvagapanayanato tuma iveti sarvatra yojyN|'cveddmutttthimaaiihiN ti capeTAmuSTyAdibhiH pratI taireva 'kumAraiH' ayaskAraiH 'ayaM piya'tti aya iva ghanAdibhiriti gamyate 'tADitaH' AhataH 'kuTTitaH' iha chintraH di bhinnaH' khaNDIkRtaH 'cUrNitaH' zlakSNIkRtaH prakramAtparamAdhArmikaiH taptatAmrAdIni vaikriyANi pRthavyanubhAvabhUtAni 8 vA 'kalakalaMta'ti atikAyataH kalakalazabdaM kurvnti|| taba priyANi mAMsAni khaNDarUpANi 'sollagANi ti bhaDitrIkRtAni smArayitveti zeSaH,skhamAMsAni maccharIrAdevotkRtyotkRtya DhaukitAni 'agnivarNAni' atitaptatayA'gnicchAyAni / 4 surAdIni madyavizeSaNarUpANi, ihApi smArayitveti zeSaH, 'pajitomiti pAyito'smi 'jalaMtIo'ti jvalantIdAriva jvalantIratyuSNatayA yazA rudhirANi ca,jvalantIti liGgavipariNAmena sambandhanIyam // Nica' mityAdi, naraka vaktavyatopasaMhartR sUtratrayam ,atra ca 'bhItena' utpannasAdhvasena tathA 'trasI udvege' 'trastena' udvignenAta eva 'duHkhitenasa saMjAtavividhaduHkhena 'vyathitena ca' kampamAnasakalAGgopAGgatayA calitena,duHkhasaMbaddheti vedanAvizeSaNaM sukhasambandhinyA ra api vedanAyAH sambhavAd, 'vediteti cAnubhUtA, tItrA anubhAgato'ta eva caNDAH-utkaTAH pragADhAH-gurusthitikAstata eva 'ghorAH' raudrAH 'atidussahAH' atyantaduradhyAsAstata eva ca mahadbhayaM yakAbhyastA mahAbhayAH, dIpa anukrama [658-688] matt For Pro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~422~ Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||44-74|| niyukti : [414...] prata EXCE sUtrAMka ||44-74|| uttarAdhya. paThyate ca-mahAlayAH-mahatyaH, 'bhImAH' zrUyamANA api bhayapradAH, ekArthikAni vaitAnyatyantabhayotpAdanAyoktAni, mRgAputrIbRhadRttiH iha ca vedanA iti prakramaH // kathaM punastasyAstItrAdirUpatvamityAzaGkaya 'jArise' tyAdinA ihatyavedanApekSayA naraka | duHkhavedanAyA anantaguNatvamAha, 'veyaNa tti prakramAd duHkhavedanA // na kevalaM naraka eva duHkhavedanA mayA'nubhUtA kintu // 461 sarvAkhapi gatiSviti punarnigamanadvAreNAha-save' tyAdinA, iha ca 'asAtA' duHkharUpA nimeSaH-akSinimIlanaM hAtasyAntaraM-vyavadhAnaM yAvatA kAlenAsau bhUtvA punarbhavati tanmAtramapi-tatparimANamapi kAlamiti zeSaH 'yad' iti yasmAt 'sAtA' sukharUpA nAsti vedanA, tattvato vaiSayikasukhamasukhameva, IyAdyanekaduHkhAnuviddhatvAdvipAkadAruNa-14 *tvAca // sarvasya cAsya prakaraNasyAyamAzayaH-ya evamahaM nimeSAntaramAtramapi kAlaM na sukhaM labdhavAn sa kathaM tattvataH sukhocitaH sukumAro veti zakyate vaktuM ?, yena ca narakemvatyuSNazItAdayo mahAvedanA anekazaH soDhAstasya mahAtratapAlana kSudAdisahanaM vA kathamiva bAdhAvidhAyi ?, tattvatastasya paramAnandahetutvAt ,tatpravajyaiva mayA pratipattavyetyekatriMzatsU-| trAvayavArthaH // tatraivamuktvoparate ||46shaa taM bita'mmApiyaro, chadeNaM putta ! pabvayA / navaraM puNa sAmaNNe, dukkhaM nippaDikammayA // 75 // 'ta' mRgAputraM brUto'mbApitarau chandaH-abhiprAyastena khakIyeneti gamyate, kimuktaM bhavati ?-yathA'bhirucitaM putra! dIpa anukrama [658-688] Educatantanuman pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~423~ Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||75|| dIpa anukrama [689] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||75|| adhyayanaM [19], niryuktiH [414...] 'pratraja' pratrajito bhava, 'navaram' iti kevalaM 'punaH' vizeSaNe 'zrAmaNye' zramaNabhAve 'duHkhaM' duHkhahetuH 'niSpratikamaMtA' kathaJcidrogotpattau cikitsAkaraNarUpeti sUtrArthaH // itthaM janakAbhyAmukte so timmApayaro !, evameyaM jahAphuDaM parikammaM ko kuNaI, arane migapakkhiNaM // 76 // egao aranne vA, jahA U caraI migo / evaM dhammaM carissAmi, saMjameNa taveNa ya // 77 // jayA migassa Aryako, mahAraNNaMmi jaayii| acchaMtaM rukkhamUlaMmi ko NaM tAhe cigicchaI 1 ||18|| ko vA se osahaM dehaH ko vA se pucchaI suhaM ko se bhataM va pANaM vA, Aharitu paNAmaI 1 / / 79 / / jayA ya se suhI hoi, tathA gacchai goaraM / bhattapANassa aTThAe, vallarANi sarANi ya ||80|| khAitA pANiyaM pAuM, vallarehiM sarehi ya / migacAriyaM parittA NaM, gacchaI migadhAriyaM // 81 // evaM samuTTie bhikkhU, evameva agae / migacAriya caritA NaM, u pakkamaI disaM // 82 // jahA mie ega aNegacArI, aNegavAse dhuvagoare a / evaM muNI goyariyaM paviTThe, no hIlae novi ya khisahajA // 83 // 'sa' iti yuvarAjaH 'vinti'tti AryatvAd brUte'mbApitarau yathaitanniSpratikarmatAyA duHkharUpatvaM yuvAbhyAmuktaM yathAsphuTamiti prAgvat paraM paribhAvyatAmidaM parikarma rogotpattau cikitsArUpaM kaH karoti ?, na kazcidityarthaH, ka ?- araNye, keSAM ? -mRgapakSiNAm, athacaite'pi jIvanti vicaranti ca tataH kimasyA duHkharUpatvamiti bhAvaH, For Parsons Praten pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~424~ Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||76-83|| niyukti: [414...] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||76 -83|| uttarAdhya. yatazcaivamataH 'ege'tyAdi sarva spaSTameva, navaram 'ekabhUtaH' ekatvaM prApto'raNye, 'ceti vA pUraNe 'jahA utti yathaiva 8 mRgAputrIevamityekabhUtaH saMyamena tapasA ceti dharmacaraNahetuH, yadA 'AtaGkaH' AzudhAtI rogo, 'mahAraNya' iti mahAgrahaNama yA019 mahati baraNye'pi kazcitkadAcitpazyet dRSTvA ca kRpAtazcikitsedapi, zrUyate hi kenacidbhipajA vyAghrasya ckssurud||462|| ghATitamaTavyAmiti, vRkSamUla iti tathAvidhAvAsAbhAvadarzanaM, 'ko 'ti 'acAM sandhilopau bahula'mitivacanAdaja lope ka enaM 'tadA' AtaGkotpattikAle cikitsati-auSadhAyupadezena nIrogaM kurute ?, na kazcidityarthaH, cikitsake cAsati ko veti vAzabdaH samuccaye auSadhaM dadAtItyevamuttarottarAprAptirupadarzanIyA // Aharitu'tti AhRtya 'praNAmayet' apayet , 'arpaH paNAma' iti vacanAt // kathaM tarhi tasya nirvahaNamityAha-yadA sa sukhI bhavati,khata eva rogAbhAva iti / dagamyate, 'gacchati' yAti gauriva paricitetarabhUbhAgaparibhAvanArahitatvena caraNa-bhramaNamasminniti gocarastaM bhaktamiva bhaktaM tadbhakSya-tRNAdi taca pAnaM ca bhaktapAnaM tasya 'arthAya prayojanAya, gocarameva vizeSata Aha-vallarANi' gahanAni, uktazca-"gahaNamavANiyadesaM rapaNe chettaM ca vallaraM jANa" 'sarAMsi ca' jalasthAnAni / khAditvA nijabhakSyamiti gamyate, valareSu saraHsu veti subbyatyayena neyaM, tathA mRgANAM caryA-itazcetazcoraplavanAtmakaM caraNaM mRgacaryA taaN,8||462|| hai|'mitcaaritaaN' vA parimitabhakSaNAtmikA 'caritvA' Asevya parimitAhArA eva hi kharUpeNaiva mRgA bhavanti, vize pAbhidhAyitvAcana paunaruktya, tatazca 'gacchati' yAti mRgANAM caryA-ceSTA svAtanyopavezanAdikA yasyAM sA mRgaca dIpa anukrama [690 -697] SamEducatimotimatent For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~425 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||76 -83|| dIpa anukrama [690 -697] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA || 76-83|| niryuktiH [414...] adhyayanaM [19], ryA mRgAzrayabhUstAm / anena ca sUtrapaJcakena dRSTAnta uktaH, uttareNa sUtradvayenAtmanyeta dupasaMhAraH, iha ca 'eva' miti mRgavatsamutthitaH - saMyamAnuSThAnaM pratyudyatastathAvidhA''taGkotpattAvapi na kazcit cikitsA'bhimukha iti bhAvaH, 'evameva' mRgabadeva 'aNegaya'tti anekago yathA hyasau vRkSamUle naikasminnevAste kintu kadAcitkacidevameSo'pyaniyatasthAnasthatayA, paThyate ca- 'aNieyaNe 'ti 'aniketanaH' agrahaH, sa caivaM mRgacaryaM caritvA mRgavadAtaGkAbhAve bhaktapAnArthaM gocaraM gatvA talabdhabhaktapAnopaSTambhatazca viziSTasamyagjJAnAdibhAvataH zukladhyAnArohaNAdapagatAzeSakarmAza Urddha dizamiti sambandhaH prakarSeNa krAmati-gacchati prakrAmati, kimuktaM bhavati ? - sarvoparisthAnasthito bhavati, nirvRta itiyAvat, evaM ca nirvRtireveha mRgacaryopamArthata uktA, tatra hi mRgopamA munaya ita itazcAprativaddhavihAritayA vihRtya gacchantIti // mRgacaryAmeva spaSTayitumAha-yathA mRgaH 'ega'tti 'ekaH' advitIyaH 'anekacArI' naikatraiva bhaktapAnArthaM caratItyevaMzIlaH, 'anekavAsaH' naikatra vAsaH - avasthAnamasyAstIti, 'dhruvagocarazca' sarvadA gocaralabdhamevAhAramAhArayatIti, 'evaM' mRgavadekatvAdivizeSaNaviziSTo muniH 'gocaryo' bhikSATanaM praviSTo na 'hIlayed' avajAnIyAt kadazanAdIti gamyate, nApi ca 'khisaeja'ti nindettathAvidhAhArAprAptau khaM paraM vA / iha ca mRgapakSiNAmubhayeSAmupakSepe yanmRgasyaiva punaH punardRSTAntatvena samarthanaM tattasya prAyaH prazamapradhAnatvAditi sampradAya iti sUtrASTakArthaH // evaM mRgacaryA svarUpamuktvA yattenoktaM yaca pitRbhyAM pitRvacanAnantaraM ca yadasau kRtavAMstadAha Jan Education intemational For Parna Prat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~426~ Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||84-87|| niyukti: [414...] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: prata sUtrAMka ||84 yA019 -87|| dIpa anukrama [698-701] uttarAdhya. migacAriyaM carissAmi, evaM puttA ! jahAsuhaM / ammApiUhiM'NupaNAo, jahAi uvahiM to|| 84 // mRgAputrI migacAriyaM carissAmo, sbbdkkhvimukkhnni| tumbhehiM amba ! sguNNAo,gaccha putta!jahAsuhaM // 45 // evaM l bRhadvRttiH so ammApiyara,aNumANittA Na bahuvihaM / mamattaM chiMdaI tAhe,mahAnAgubya kaMcupaM // 86 // ihI vittaM ca mitteya, zAdi puttadAraM ca naayo| reNuaM va paDe laggaM, nidbhuNittA Na niggo|| 8 // gAthA catuSTayaM spaSTameva,navaraM mRgasyeva caryA-ceSTA mRgacaryA tAM niSpratikarmatAdirUpAM cariSyAmIti balazriyA yuvarAjenokta pitRbhyAmabhANi-evaM yathA bhavato'bhirucitaM tathA yathAsukhaM te'stviti zeSaH, evaM cAnujJAtaH san 'jahAti' tyajati upadhim-upakaraNamAbharaNAdi dravyato bhAvatastu chAdi yenAtmA naraka upadhIyate, tatazca pratrabhajatItyuktaM bhavati / uktamevArtha savistaramAha-'sabadukkhavimokkhaNi' sakalAsAtavimuktihetuM 'tubhehiM ti yuvAbhyA mamba ! upalakSaNatvAtpitazca 'anujJAtaH' anumataH san , tAvAhatuH-gaccha mRgacaryayeti prakramaH putra ! 'yathAsukhaM| sukhAnatikrameNa / 'anumanya' anujJApya 'mamatvaM' prativandhaM 'chinatti' apanayati mahAnAga iva kacukaM, yathA'sAvati jaraThatayA ciraprarUDhamapi kazukamapanayati, evamasAbapi mamatvamanAdibhavAbhyastamupalakSaNatvAt mAyAdIMzca // anenaant-1||46|| 4 ropadhityAga uktaH, bahirupadhi tyAgamAha-'RddhiM' karituragAdisampadaM 'vitta' dravyaM 'NAyao'tti 'jJAtIn' sodarAdAdIn 'NiduNitta'tti niyeca nirdaya tyaktvetiyAvat 'nirgataH' niSkAnto gRhAditi gamyate, pratrajita iti yo'dhaH / / iti sUtracatuSTayArthaH / enamevAthai spaSTayitumAha niyuktikRt HEREDICOtomitalia ~427~ Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||84-87|| niyukti: [415-418] prata sUtrAMka ||84 -87|| nAUNa nicchayamaI eva karehitti tehi~ so bhnnio| dhanno'si tumaM puttA ! jaMsi viratto suhasaesu 415/ sIhattA nikkhamiuM sIhattA ceva viharasU puttA ! / jaha navari dhammakAmA virattakAmA u viharanti416 nANeNa daMsaNeNa ya carittatavaniyamasaMjamaguNehiM / khaMtIe muttIe hohi tuma vaDDamANo u // 417 // tasaMvegajaNiahAso mukkhagamaNabaddhaciMdhasannAho / ammApiUNa vayaNaM so paMjalio paDicchIya // 41 // gAthAcatuSTayaM pAThasiddhameva, navaramAdyagAthAtrayeNa evaM putra ! yathAsukha'mityetatsUcitArthAbhidhAnato vyAkhyAtaM, caturthagAthayA tvavaziSTasUtraM bhAvArthAbhidhAnataH, 'sukhazatebhya' iti bahutyopalakSaNaM zatagrahaNaM, 'sIhattA' iti siMha-4 tayA 'niSkramya' pravrajya siMhatayaiva vihara 'putra !' iti jAta !, kimuktaM bhavati ?-yathA siMhaH khasthAnAdinirapekSa eva / niSkrAmati, niSkramya ca tathaiva nirapekSavRttyA viharati, evaM tvamapi vihareti, 'navaraMti paraM dharma eva kAmaHbhU abhilApo yeSAM te dharmakAmAH, 'virattakAme 'tti prAgyat 'kAmaviraktAH' viSayaparAGmukhAH, 'caritrataponiyamasaMyama-15 guNai'rityatra cAritrAntargatatve'pi tapaHprabhRtInAmupadezAtsAmAnyavizeSayozca kathaJcidbhinnatvAca na paunaratyaM, tathA saMvego-mokSAbhilASastena janito hAso-mukhavikAzAtmako'syeti saMvegajanitahAsaH-muktyupAyo'yaM dIkSetyutsava dIpa anukrama [698-701] Jamaicatma For F r ont pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~428~ Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 84 -87|| dIpa anukrama [698 -701] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 464 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||84-87|| niryukti: [415-418] mitra tAM manyamAnaH prahasitamukha ityarthaH, paThanti ca- 'saMvegajaNiyasaddho'tti spaSTameva, tathA mokSo-muktistadgamanAya vaddhamiti ghRtaM cihna - dharmadhvajAdi tadeva sannAho - durvacanazaraprasaranivArakaH kSAntyAdirvA yena sa tathA, 'paDhicchI- S 'ya'tti 'pratyaipIt' pratipannavAniti gAthAcatuSTayArthaH // tato'sau kIdRk saJjAta ityAha paMcamahvayajutto paMcasamio tiguttigupto a / sabhitara bAhirie, tavokammaMbhi ujjuo ||88 || nimmamo nirahaMkAro, nissaMgo cttgaarvo| samo a savvabhUesa, tasesu thAvaresu a // 89 // lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe thaa| samo niMdApasaMsAsu, tahA mANAvamANao // 90 // gAravesu kasAesu, daMDasallabhaesa a / niyatto hAsasogAo, aniyANo abaMdhaNo // 91 // aNissio i loe, paraloe aNissio vAsIcaMdaNakappo a, asaNe aNasaNe tahA // 92 // appasatthehiM dArehiM savvao pihiyAsavo / ajjha ppajhANajogehiM, pasatthadamasAsaNo // 93 // sUtrapaGkaM nigadasiddhameva, navaraM 'sabhitaravAhirie 'tti sahAbhyantaraiH - prAyazcittAdibhirvAdyaizva-anazanAdibhirbhedairvarttata iti savAdyAbhyantaraM tasmin pradhAnatvAca prathamamabhyantaropAdAnaM / 'nirmamaH' mamatvabuddhiparihArataH 'nissaGgaH ' saGgahetudhanAdityAgataH 'samazca' na rAgadveSavAnnirmamatvAdereva || ThAbhetyAdinA samatvameva prakArAntareNAha, atra ca 'samaH' na lAbhAdau cittotkarSabhAg nApyalAbhAdI dainyavAn, jIvite maraNe samo, naikatrApyAkAGkSAvAn, 'mANAvamANao' tti Education Intimational For Person Prat mRgAputrIyA0 19 ~429~ // 464 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 88 -93|| dIpa anukrama [ 702 -707] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||88-93 || niryukti: [418...] mAnApamAnayoH, gauravAdIni sUtre succyatyayena saptamyantatayA nirdiSTAni paJcamyantatayA vyAkhyeyAni, nirvRtta iti ca sarvatra sambandhanIyam, 'abandhanaH' rAgadveSavandhanarahitaH // ata eva 'anizritaH' ihaloke paraloke vA'nizrito nehalokArthe paralokArthaM vA'nuSThAnavAn 'No ihalogaTTayAe tatramahidvejjA no paralo gaTTayAe taba ma hiDejA' ityAdyAgamAt punaranizritAbhidhAnaM ca mandamativineyAnugrahArthamaduSTameva, vAsIcandanakalpa ityanena samatvameva vizepata Aha, vAsI candanazabdAbhyAM ca tadvyApArakapuruSAvupalakSitau, tatazca yadi kileko vAsyA takSNoti, anyazca gozIrSAdinA candanenAlimpati, tathA'pi rAgadveSAbhAvato dvayorapi tulyaH, kalpazabdasyeha sadRzaparyAyatvAt, 'anazane' iti ca naJA'bhAve kutsAyAM vA, tatazvAzanasya-bhojanasyAbhAve kutsitAzanabhAve vA kalpaH, iha ceSTito'dhikArANAM pravRttiriti pUrvatra samastamapi kalpa ityanuvarttate, 'aprazastebhyaH' prazaMsA'nAspadebhyaH 'dvArebhyaH ' karmopArjanopAyebhyo hiMsAdibhyaH 'sarvataH sarvebhyo ya AzravaH- karmasaMlaganAtmakaH sa pihitaH - taddvArasthaganato niruddho yenAsau pihitAzravaH, sApekSasyApi gamakatvAtsamAsaH, yadvA'prazastebhyo dvArebhyaH sarvebhyo nirvRtta iti gamyate, ata eva pihitAzravaH, kaiH punarayamevaMvidhaH ? - adhyAtmetyAtmani dhyAnayogAH - zubhadhyAnavyApArA adhyAtmadhyAnayogAstaiH, adhyAtmagrahaNaM tu parasthAnAM tepAmakiJcitkaratvAd, anyathA'tiprasaGgAt, prazastaH prazaMsAspado damazca - upazamaH zAsanaM ca - sarvajJAgamAtmakaM yasya sa prazastadamazAsana iti sUtrapaGkArthaH // samprati tatphalopadarzanAyAha Education Indematanal For Parsons Private Onl pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~430~ Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-] / gAthA ||94-95|| niyukti : [418...] mRgAputrI prata bRhadvRttiH sUtrAMka ||94-95|| uttarAdhya. evaM nANeNa caraNeNa, daMsaNeNa taveNa yA bhAvaNAhiM visuddhAha, samma bhAvi tu appayaM // 14 // bahuyAMNi u thAsANi, saamnnmnnupaaliyaa| mAsieNa u bhatteNaM, siddhiM patto aNuttaraM / / 95 // II sUtradvayamuttAnArthameva, navaraM 'bhAvanAbhiH' mahAghratasambandhinIbhivakSyamANAbhiranityatvAdiviSayAbhirvA 'vizu- yA ddhAbhiH' nidAnAdidoSarahitAbhirbhAvayitvA-tanmayatA nItvA 'appayaMti AtmAnaM, mAsieNa u bhatteNa ti mAse bhavaM // 465 // mAsikaM tena tuH pUraNe 'bhaktena' bhojanena mAsopatrAsopalakSakatvAdasya mAsopavAsenetiyAvat 'siddhiM' niSThitArthatAM sakalakarmakSayeNeti gamyate, 'anuttarAM' sakalasiddhipradhAnAm , anenAanasiyAdivyavacchedamAheti sUtradvayArthaH // iDItyAdisUtrakadambakasya tAtparyArthamAha niyuktikRtdiiDDIe nikkhaMto kAUM samaNattaNaM paramaghoraM / tattha gao so dhIro jattha gayA khINasaMsArA // 419 // / sugamaiva, navaram , 'RyA' dInAnAthadAnAdikayA vibhUtyA niSkrAntaH san 'paramaporaM' kAtarajanAtizayaduranucaraM yantra gatAH kSINasaMsArA iti mokSa ityabhiprAya iti gAthA'vayavArthaH // sAmprataM sakalAdhyayanArthopasaMhAradvAraNopadizannAha sUtrakRt evaM karaMti saMbuddhA (saMpannA), paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyati bhogesu, miyAputte jahAmisI / / 96 // Reen |vyAkhyAtaprAyameva, saMgatA prajJA yeSAM te saMprajJAH saMpannA vA jJAnAdibhiH 'jahAmisi'ti, makAro'lAkSaNiko yathesIpamyAbhidhAyI 'RSiH' muniriti sUtrAvayayArthaH / itthamanyoktyopadizya punarbhayantareNopadizannAha dIpa anukrama [708 -709]] SamEducatim intamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~431 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [19], mUlaM [-1 / gAthA ||97-98|| niyukti: [419] prata sUtrAMka ||97 -98|| mahappabhAvassa mahAjasassa, miyAiputtassa nisamma bhAsiyaM / tabappahANaM cariyaM ca uttama, gaippahANaM / 6ca tiloavissutaM / / 97 // viyANiyA dukkhacivaharNa dharNa, mamattabaMdhaM ca mahAbhayAvahaM / suhAvaha dhammadhuraM aNuttaraM, dhAreha nibvANaguNAvahaM mahaM // 98 // tibemi / / // miyAputtIjaM // 17 // sUtradvayaM nigadasiddhameva, navaraM mRgAputrasya 'bhASitaM' saMsAraduHkharUpatAvedakaM yattena pitroH purata uktaM, pradhAnaM tapo yatra 6carite tatpradhAnatapo, vyatyayanirdezazca prAgvat, 'caritaM' ca ceSTitaM 'gatippahANaM ca'iti pradhAnagatiM ca muktimiti yo'rthaH, trilokavizrutAM' jagatritayapratItAm , anena ca phalalipsayo hi prekSAvantaH pravarttanta iti kAkA phalamAha / etanni-1 zamanAca mamatvaM bandha iva satpravRttivighAtitayA mamatvavandhastaM ca, mahAbhayAvahaM tata eva caurAdibhyo mahAbhayA- vAH, dharmo dhUrikha mahAsattvairubamAnatayA dharmadhurA-mahAvratapaJcakAtmikA tAM, tathA nirvANaguNA-anantajJAnadarza-16 navIryasukhAdayastadAvahAM-tatprApikA dharmadhurAM dhArayateti sambandhaH / iha ca nirvANaguNAvahatvaM sukhAvahatve hetuH 'mahaMti' aparimitamAhAtmyatayA mahatIM, sUtratvAcaivaM nirdeza iti sUtradvayArthaH // iti' parisamAso avImIti pUrva vat, ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvadeva / / iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahi tAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAdamekonaviMzamadhyayanaM samAptam / / dIpa anukrama [711 -712]] HElication For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM- 19 parisamApta ~432~ Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||98|| dIpa anukrama [712] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 466 // Education [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||98...|| adhyayanaM [20], niryuktiH [420-422] atha viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam / vyAkhyAtamekonaviMzamadhyayanam adhunA viMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - anantarAdhyayane niSpra tikarmatoktA, iyaM cAnAthatvaparibhAvanenaiva pAlayituM zakyeti mahAnirgrandhahitamabhidhAtumanAthataivAnekadhA'nenocyate ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam, asya ca caturanuyogadvAraprarUpaNA prAgvat yAvannAma niSpannanikSepe mahAnirgranthIyamiti nAma, dhulukapratipakSazca mahAn iti kSullakasya nirgranthasya ca nikSepamAha nirmuktikRt nAmaM ThavaNAdavie khitte kAle a ThANa pai bhAve / eesi khuDDagANaM paDivakkha mahaMtagA huMti // 420 || nikkhevo niyaMmi caukao duviha0 // 421 // jANagasarIrabhavie tabairite a niNhagAIsu / bhAve paMcavihe khalu imehiM dArehiM so neo // 422 // atra ca nAmasthApane sugame, dravyakSulakAdIni kSullakanirgranthIyAdhyayana evaM mahatpratipakSaM vyAkhyAnayadbhirvyAkhyAtAnIti na punaH pratanyante / 'Nikkhevo niyaMThamI' tyAdi pratItArtha, navaram, 'ebhiH' iti vakSyamANaiH 'dvAraiH' vyAkhyA(nopAyaiH 'saH' iti nirgrantho jJeya iti gAthAtrayArthaH // tAni cAmUni dvArANi - For Parsons Private Onl mahAnirbha nthIyA0 ~433~ 20 // 466 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atha adhyayanaM - 20 "mahAnirgranthIya" Arabhyate Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||98...|| niyukti : [423-425] prata sUtrAMka ||98|| paNNavaNa 1 veya 2 rAge 3 kappa 4 caritta 5 paDisevaNA 6 nANe 7 / tittha liMga 9 sarira / 10 khitte 11 kAla 12 gai 13 Thii 14 saMjama 15 nigAse 16 // 423 // jogu 17 vaoga 18 kasAe / 19 lesA 20 pariNAma 21 baMdhaNe 22 udae 23 / kammodIraNa 24 uvasaMpajahaNa 25 sapaNA 26 ya / AhAre 27 // 424 // bhAvA 28 ''garise 29 kAlaM 30 tare 31 samugdhAya 32 khitta 33 phusaNA y34|| bhAve 35 pariNAme 36 khalu mahAniyaMThANa appabahU 37 // 425 // | tatra prajJApanA-kharUpanirUpaNaM, tathaiSAM kSullakanimranthIyAdhyayana evAbhihitamiti nehAbhidhIyate 1 dvaar| 'veda'tti vedaH-strIpuMnapuMsakabhedaH, tatra pulAkaH punapuMsakavedayorna tu vIvede, tatra tathAvidhalabdherabhAvAt, bakuzaH strIpuMna-2 puMsakavedateSu triSvapi, evaM pratisevanAkuzIlo'pi, kaSAyakuzIlaH savedo vA syAdavedo vA, yadi savedaviSvapi vedeSu, athAveda upazAntavedaH kSINavedo vA, nirgandhastvaveda eva, so'pyupazAntayedaH kSINavedo vA, evaM sAta ko'pi, na tvasAbupazAntavedaH, kSINamohatvAt 2 / dvAraM / 'rAga' iti pulAkavakuzapratisevakakaSAyakuzIlAH sarAgA / na eva, kaSAyodayavartitvAttepA, nirgrantho vItarAgaH, sa copazAntakaSAyavItarAgaH kSINakapAyo vA vItarAgaH, evaM dIpa anukrama [712] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~434~ Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-1 / gAthA ||98..|| niyukti: [423-425] bRhadvRttiH prata sUtrAMka // 98|| uttarAdhya. sAtako'pi, navaramayaM kSINakaSAyavItarAga eva 3 // dvAraM / kappo'tti 'kalpaH' sthitAsthitakalpo jinakalpAdiA, mahAnirmatata eva pulAkAdayaH kiM sthitakalpe'sthitakalpe vA?, dvayorapi syuH, sthavirakalpAdirUpakalpApekSayA tu pulAkaH nthIyA0 da sthavirakalpe jinakalpe vA, na tu kalpAtItaH, tathA cAgamaH-"pulAe NaM bhaMte ! kiM jiNakappe hojA therakappe // 467 // hojA? kappAIe hojA ?, goyamA ! jiNakappe vA hojA dherakappe yA hojA No kappAtIte hoja"tti, anye tvAH sthavirakalpa eveti, bakuzapratisevanAkuzIlAvapi jinakalpe sthavirakalpe vA, na tu kalpAtItI, kapAyakuzIlakhiSvapi / sthAt, nirgranthasrAtako kalpAtItAvapi 4 / dvAraM / 'carittamiti pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAH sAmAyikacchedo-4 pasthApanIyayoH, kaSAyakuzIlazcaitayoH parihAravizuddhisUkSmasaMparAyayozca, nirgrantho yathAkhyAta eva, evaM sAtako'pi 5 dvAraM / 'paDisevaNa'tti, pulAkaH pratisevako nApratisevaka, sa hi mUlaguNottaraguNAnAmanyatamavirAdhanAta eva bhavati, vakuzo'pi pratisevaka eva, navaramuttaraguNavirAdhanAtaH, pratisevanAkuzIlaH pulAkavat , kaSAyakuzIlanirgranthasrAtakA apratisevakA eva 6 / dvAraM / 'NANa'tti, pulAkabakuzapratisevakA dvayo jJAnayokhiSu vA, tatra dvayormatizrutayostripu.ne matizrutAvadhipu, iha ca pulAkasya zrutaM navamapUrvatRtIyAcAravastuna Arabhya yAvannava pUrvANi pUrNAni, uktaM hi"Arato parao vA na laddhI labhai" kapAyakuzIlo dvayokhiSu caturpu vA, tatra dvayormatizrutayostriSu matizrutAvadhipu matizrutamanaHparyAyeSu (vA caturpa) matizrutAvadhimanaHparyAyeSu, nirgrantho'pyevameva, snAtakastu kevalajJAna eva, zrutajJAne dIpa anukrama [712] m int FarramanaSPrwanatimony pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~435 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||98...|| niyukti: [423-425] prata sUtrAMka ||98|| tu kaH kutra vartate iti kSulakanirgranthIya evoktatvAnna punarucyate 7 / dvAraM / 'tittha'ti iha ca 'tIrtha' yattIrthakareNa prakriyate, pulAko bakuzapratisevakau ca tIrthe, kapAyakuzIlastu tIrthe'tIrthe vA, atIrthe ca bhavan tIrthakaro vA syAt 8/pratyekabuddho vA, evaM nimranthasnAtakAvapi 8 dvaar| 'liMgitti liGgaM dvidhA-dravyabhAvabhedAt , tatrAmI dravyataH khaliGge anyaliGge gRhiliGge vA syuH, bhAvatastu khaliGga eva 9 / dvAraM / sarIre'tti pulAkasviSvaudArikataijasakAmaNeSu, bakuzapratisevanAkuzIlau tripu caturpa vA, vaikriyasyApi tayo saMbhavAt , kapAyakuzIlo'pyevaM paJcasu ca, tasyAhArake'pi sambhavAt , nimranthaH snAtakazca pulAkavat 10 / dvaarN| 'khetta'tti kSetra karmabhUmyAdi, tatra janma sadbhAvaM ca pratItya paJcApyamI karmabhUmAveva syuH, yathAsambhavaM ca saMharaNaM pratItya karmabhUmAvakarmabhUmau vA 11 / dvAraM / 'kAlotti kAlataH pazcApi pulAkAdayo janmataH sadbhAvatazcAvasarpiNyAM suSamaduSpamAduSpamasuSamAduSSamAbhidhAneSu kAleSu syuH, utsarpiNyAM duSamasuSamAsuSamaduppamayoH, idaM ca bharatairAvatadazake, videhapaJcakeSu caturthakAlapratibhAge yathAsambhava saMharaNaM pratItya yatho-18 tAdanyatrApi kAle syuH, prajJatyabhiprAyastvayaM-janmataH sadbhAvatazca pulAko'vasarpiNyAM suSamaduSSamaduSpamasuSamAkAle ca, dona tu zeSeSu, utsarpiNyAM janmato duSpamAyA~ duSpamAsuSamAyAM supamATupSamAyAM, sadbhAyatazca duSpamAsupamAyAM suSamAduSpa mAyAM ceti bharatairAvatayoH, mahAvidehe tu caturthapratibhAge paJcApi sarvadaiva syuH, yathAsambhavaM saMharaNato na kadAciniSidhyante, navaraM tatpulAkasya nAsti,lAtakAdInAM tu pUrvasaMhRtatvena tatsaMbhavaH, uktaM hi-"pulAgaladdhIe vaTTamANo Na saki dIpa anukrama [712] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~436 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [--] / gAthA ||98...|| niyukti: [423-425] uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 468 // ndhIvA0 prata sUtrAMka ||98|| jai uvasaMhari, tahA siNAiyANaM jo saMharaNAdisaMbhavo so pucovasaMhariyANaM, jao kevaliyAdiNo noksaMharijaM- mahAniryati"tti 12 // dvaarN| 'gati'tti 'gatiH' prAguktaiva navaramihArAdhanAvirAdhanAkRto vizeSa ucyate-tatra pulAko'virAdhanAd indrepUtpadyate, virAdhanAtasvindrasAmAnikatrayastriMzalokapAlAnAmanyatameSu, evaM bakuzapratisevanAkuzIlAvapi, kapAyakuzIlaH punaravirAdhanayA indreSvahamindreSu vA jAyate, virAdhanayendrAdInAmanyatamepu, nirgranthastvahamindreSvevotpadyate hai| 13 / dvAraM / 'Thiti'tti, pulAkasya jaghanyena palyopamapRthaktvaM sthitirutkRSTato'STAdaza sAgaropamANi, bakuzapratisevanAkapAyakuzIlAnAmapi jaghanyataH palyopamapRthaktvamutkRSTato bakuzapratisevakayodvAviMzatisAgaropamANi, kapAyakuzIlasya tu trayakhiMzat , nirgranthasyAjaghanyotkRSTA trayaviMzadeveti 14 / dvAraM / 'saMjame'tti pulAkabakuzapratisevakakapAyakuzIlAnAmasaGkhyayAni saMyamasthAnAni, nirgrandhasnAtakayorajaghanyotkRSTamekameva saMyamasthAnaM 15 / dvaarN| 'NigAsitti, ApatvAtsamA( mo)lope sannikarpaH-svasthAnaparasthAnApekSayA tulyAdhikahInatvacintanaM, tatra ca / saMyamasthAnApekSayA sarvasto nirgandhasya, sAtakasya caikamajaghanyotkRSTaM saMyamasthAnaM tataH pulAkasthAsaGgayeyaguNAni, evaM bakuzapratisevakakapAyakuzIlAnAmapi pUrvapUrvApekSayA'sahayaguNatvaM bhAvanIyam , amIpAM ca pazcAnAmapi pratyekamanantAdhAritraparyAyAH, yata uktam-"pulAkassa NaM bhaMte ! kevatiyA caritapajavA paNNattA, goyamA ! arNatA carittapajavA paNNattA, evaM jAya siNAyassatti" tathA ca-cAritraparyAyApekSayA svasthAna santrikapecintAyAM dIpa anukrama [712] 468 SamEducatimintamatunt pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~437 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [--1 / gAthA ||98..|| niyukti: [423-425] prata sUtrAMka ||98|| pulAkaH pulAkasya caritraparyAyaiH syAddhInastulyo'dhiko bA, tatra hIno'dhiko vA bhavannanantAsaGghayasaGkhyeyabhAgasaGkhyAtAsaGkhyAtAnantaguNalakSaNena SaTsthAnakena syAt ,evaM bakuzapratisevakakaSAyakuzIlA api svasthAnahInAdhikacintAyA / SaTsthAnapatitA eva,nimranthasnAtako tu svasthAnacintAyAM tulyAveva, parasthAnasannikarSacintAyAM pulAko bakuzapratiseyakanigranthasnAtakebhyazcaritraparyAyairanantaguNahIno na tu tulyo'dhiko vA, kaSAyakuzIlApekSayA paTrasthAnapatitaH, tathA cAgamaH-"pulAe NaM bhaMte ! vausassa paraTThANasannigAseNaM carittapajavehiM ki hINe tule anbhahie?, goyamA! hINe No tulle No anbhahie, aNaMtaguNahINe, evaM paDisevaNAkusIlassavi, kasAyakusIleNa samaM chaTThANavaDie, jaheva saTThANaNiyaMThassa, jahA vausassa evaM siNAyassavi" kecittu pratisevanAkuzIlApekSayApi SaTrasthAnapatita ityAhuH, bakuzaH pulAkApekSayA caritraparyAyairanantaguNAdhikaH pratisevakakaSAyakuzIlau tu prati paTrasthAnapatitaH nigrenthasnAtakAbhyAmanantaguNahInaH, evaM pratisevakakapAyakuzIlayorapi parasthAnasaMnikoM vAcyo navaraM kaSAyakuzIlaH pulAkApekSayA paT| sthAnapatitaH, nirgranthasnAtakI pulAkAdyapekSayA'nantaguNAdhikAviti 16 / dvaarN| 'joga'tti pulAkAdInAM nirgranthAvasAnAnAM manovAkAyAstrayo'pi yogAH syuH, sAtakaH sayogo'yogo vA syAt 17 / dvAraM / 'ubaoga'tti, pulAkAdayazcatvAro matizrutAvadhimanaHparyAyabhedatazcaturbhede sAkAropayoge cakSuracakSuravadhivikalpatasvividhe cAnAkAropayoge syuH, sAtakaH kevalajJAnadarzanAkhyayordvayoreva 18 / dvAra / 'kasAya'tti pulAkavakuzapratisevakAH saMjvalanakapAyaizcatuHkapAyAH || dIpa anukrama [712] -10 24-26 SamEducatmintamatarna For Prato arjanothianarm pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~438~ Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||98|| dIpa anukrama [712] uttarAdhya. bRhadvRttiH ||469 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [20], mUlaM [--] / gAthA ||98...|| niryuktiH [423-425] kaSAyakuzIlavaturSu saMjvalanakrodhAdiSu triSu dvayorekasmin vA syAt, nirgrantho'kaSAyaH, sa copazamataH kSayato vA, evaM snAtako, navaramasau kSINakapAya eva 19 / dvAraM / 'lesa 'ti pulAkavakuzapratisevakAH pItapadmazuklAbhidhAnAsu tisRSu lezyAsu, kaSAyakuzIlaH SaTkhapi, nirgranthaH zukkalezyAyAM, snAtakastasyAmevAtizuddhAyAm 20 / dvAraM / 'pariNAme ya'tti pulAkavakuzapratisevaka kaSAyakuzIlA varddhamAne hIyamAne'vasthite vA pariNAme syuH, nirgranthasAtako varddhamAnAvasthitapari NAmAyeva, tatra ca pulAkAdayakhayo varddhamAne pariNAme avasthite tu jaghanyenaikaM samayaM samayAnantaraM kaSAyakuzIlatyAdigamanena maraNena vA, navaraM pulAkasya maraNaM nAsti, uktaM ca- "pulAke tattha No marati" ti / utkRSTenAntarmuhUrttam, evaM hIyamAne'pi, avasthite tu jaghanyataH samayamutkRSTena sapta samayAn, nirgrantho jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhurta varddhamAne pariNAme avasthite tu jaghanyenaikaM samayam utkRSTenAntarmuhUrtta tathA cAgamaH - "NiyaMThe NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM vaddhamANapariNAme hojA ?, goyamA ! jahantreNaM aMtomuhataM, ukkoserNapi aMtomuhuttaM / kevaiyaM kAlaM avaTThiyapariNAme hojjA ?, goyamA ! jahaNaNeNaM ekaM samayaM ukkoseNaM aMtomuddattaM "ti / apare tvayamutkRSTato'vasthitapariNAme sapta samayAnityAhuH, sAtako jaghanyena utkRSTena ca varddhamAnapariNAme'ntarmuhUrttamavasthitapariNAme jagha nyato'ntarmuhUrttamutkRSTena dezonAM pUrvakoTIm 21 / dvAraM / 'baMdhaNa'tti karmabandhanaM, tatrAyurvarjAH sapta karmaprakRtIH pulAko vanAti, vakuzapratisevakau tu sapta aSTau vA, Ayupo'pi tayorvandhasambhavAt kaSAyakuzalo'STau sapta paD vAss Education Intemational For Parsons Privat mahAnirbhanthIyA0 ~439~ 20 // 469|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [--] / gAthA ||98...|| niyukti: [423-425] prata sUtrAMka ||98|| yurmohavarjAH, nimranthastvekameva sAta,srAtako'pyevamabandhako vA 22 / dvAraM / 'udaya'ti karmodayaH, pulAkavakuzapratiseFyakakaSAyakuzIlA aSTavidhamapi karma vedayante,nirgrantho mohabarjAH sapta, sAtako vedyaayurnaamgotraakhyaashctsrH23|| dvaarN| 'kammodIraNa'tti pulAka AyurvedanIyavarjAH SaT karmaprakRtIrudIrayati, bakuzapratisevakAvaSTAvAyurvoH sapta SaDra AyurvedanIyavarjAH, kaSAyakuzIlo'pyevamaSTau sapta SaD vedyAyurmohanIyavarjAH paJca vA, nimrantho'pyetA evaM paJca dve vA nAmagotrAkhye, snAtakastvete eva dve anudIrako vA 24 / dvAraM / 'uvasaMpajahaNa'tti uvasaMpadanam-upasampadda anyarUpapratipattiH, sA ca hAnaM ca-kharUpaparityAga upasampaddhAnaM, tatra pulAkaH pulAkatAM tyajastAM parityajati kaSA yakuzIlatvamasaMyamaM vopasampadyate, ko'bhiprAyaH?-na rUpAntarApattiM vinA pUrvarUpaparityAgo nApi tatparityAgaM vinA 4 tadApattiH, kathaJcinnityAnityarUpatvAdvastunaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM, bakuzo'pi vakuzatAM tyajan tAM parityajati prati| sevakatvaM kapAyakuzIlatvamasaMyama saMyamAsaMyama popasaMpadyate, pratiseyanA kuzIlaH pratisevanAkuzIlatvaM ssttpri| tyajati vakuzatvaM kaSAyakuzIlatvamasaMyama saMyamAsaMyama bopasampadyate, kapAyakuzIlaH kapAyakuzIlatvaM tyaja'statparityajati pulAkAditrayaM nigranthatvamasaMyama saMyamAsaMyamaM vopasampadyate, nirgrantho nirgrandhatvaM tyajaMtatparityajati kaSAyakuzIlatvaM snAtakatvamasaMyamaM vopasampadyate, sAtakaH snAtakatvaM tyajastatparityajati siddhigatimupasampadyate 25 / dvaar| 'sanna'tti sajJA, tatra pulAkanimranthastrAtakA nosajhopayuktAH, bakuzapratisevakakaSAyakuzIlAH sajJopayuktA no ACCORRENCESSORK RRCRESCOACHAR dIpa anukrama [712] Samsairatanimathatana pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~440 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-1 / gAthA ||98..|| niyukti: [423-425] mahAnirma ndhIyA0 prata sUtrAMka // 98|| sajJopayuktAzca, 26 / dvAram / 'AhAra'tti pulAkAdayo nigrenthAvasAnA AhArakA eba, lAtakastu AhArakoDa- nAhArako vA 27 / dvAraM / tathA 'bhavati pulAkAdayazcatvAro jaghanyata ekaM bhavagrahaNamutkRSTatastu pulAkanimrabRhadvRttiH nthayostrINi, bakuzapratisevakakaSAyakuzIlAnAmaSTo sAtakasyAjaghanyotkRSTamekameva 28 / dvAraM / 'Agarisa'tti // 47 // AkarSaNamAkarSaH, sa ceha sarvaviratargrahaNamokSI, pulAkAdInAM caturNA jaghanyenakabhavika eka evAkarSaH, utkRSTena pulAkasya trayo bakuzapratisevakakapAya kuzIlAnAM zatazo, nirgranthasya dvau, sAtakasyAjaghanyotkRSTa ekaH, nAnAbhavi kAkarSApekSayA pulAkAdInAM catuNI jaghanyena dvau utkRSTena pulAkasya sapta, bakuzasya kuzIladvayasya ca sahasrazo, nimrapanthasya paJca, snAtakasya tu nAstyeva 29 // dvaar| 'kAle ti pulAko jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUta yAvadbhavati, bakuzaprati sevakakaSAyakuzIlAstu jaghanyenaikasamayamutkRSTena dezonAM pUrvakoTiM, nirgrandho'pi jaghanyata eka samayamutkRSTenAntamahatta, tathA ca bhagavatyAm-"NiyaMThe pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM ekaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhuttaM" anye tu nimradho'pi jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrcameveti manyante, snAtako jaghanyenAntarmuhUrtamutkRSTato dezonAM pUrvakoTim , evamekajIvApekSayA, bahujIvApekSayA tu pulAkanimranthau jaghanyata eka samayamutkRSTenAntarmuhUrta, bakuzaH sarvAddham, evaM pratisevakakaSAyakuzIlalAtakA api 30 / dvAram / aMtare yatti pulAkAdInAM caturNAmantaraM jaghanyenAntarmuhUrtamutkRTato'nantaM kAlaM, sa ca kAlato'nantA utsarpiNyavasarpiNyaH, kSetrata upArddhapudgalaparAvartoM dezonaH, snAtakasya nAstya dIpa anukrama [712] // 4 // SamEducation intimational FarramanaSPrwanatimony pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~441~ Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||98...|| niyukti: [423-425] prata sUtrAMka ||98|| zAntaram , ityamekaM prati, bahUnAM tu pulAkanirgranthAnAM jaghanyenaikasamaya utkRSTena pulAkasya saGkhayeyAni varSANi nimranyasya SaNmAsAH, uktaM hi-"sedi niyamA chammAsAu paDivajaMtitti" zeSANAM nAstyeva 31 // dvAraM / 'samugdhAyatti pulAkasya vedanAkaSAyamAraNAntikasamudghAtAstrayo, dhakuzapratisevakayosta eva vaikriyataijasAnvitAH paJca, | kaSAyakuzIlasya tu ta evAhArakasahitAH SaD,nirgrandhasyaiko'pi nAsti, snAtakasya kevalisamudghAta ekH32|| dvAraM / 'khetta'tti pulAkAdayazcatvAro lokasyAsaGghayeyabhAge no saGkhayeyabhAge na saGkhayeyeSvasaGkhayeyeSuvA bhAgeSu nApi sarvaloke, khAtako'saGkhyeyabhAge'saGkhyayeSu bhAgeSu sarvaloke vA, na zeSeSu, tathA ca prajJaptiH-"siNAe pucchA, goyamA ! no saMkhije bhAge hujjA asaMkhijje bhAge hujjA No saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhijesu bhAgesu hujjA sabaloe vA hojjatti" cUrNikArastvAha-saGkhyayabhAgAdipu sarveSu bhavati 33 / dvAraM / 'phusaNA utti sparzanA ca kSetravadvAcyA |35 / dvaarN| 'bhAve ti pulAkAdayasvayaH kSAyopazamike bhAve, nimrantha aupazamike kSAyike vA,snAtakaH kSAyike, iha tu pulAkAdayo nigranthAH, nirgrandhattaM tu cAritranimittamiti taddhetubhUtasyaiva bhAvastha vivakSitatvAditthamabhidhAnam , anyathA manuSyatvAderaudayikAderapi bhAvastha sambhavAt 35 / dvaarN| 'parimANa'tti pulAkAH pratipadyamAnakAH kadA-2 citsanti kadAcinneti, yadA santi tadA jaghanyenaiko dvau vA trayo vA, utkRSTataH zatapRthaktvaM, pUrvapratipannA api | dAyadi syusadA jaghanyena tathaivotkRSTena sahasapRthaktvaM, bakuzAH pratipadyamAnakA yadA syustadA jaghanyenotkRSTena ca pulA-II dIpa anukrama [712] FarramanaSPrwanatimony pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~442~ Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [--1 / gAthA ||98...|| niyukti: [423-425] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||98|| uttarAdhya kabadvAcyA, pUrvapratipannakAstu jaghanyena koTizatapRthaktvamutkRSTenApi tadeva, evaM pratisevakA api, kapAyakuzIlA mahAnirmapratipadyamAnakA jaghanyena tathaiva utkRSTena sahasrapRthaktvaM, pUrvapratipannA jaghanyenotkRSTena ca koTisahasrapRthaktvaM, ndhIyA nirgranthAH pratipadyamAnakA jaghanyena tathaiva utkRpTena dvipaSTyadhikaM zataM, tatrASTottaraM zataM kSapakANAM ctusspnycaashdupshm||47|| | kAnAM, pUrvapratipannakA api yadA syustadA jaghanyena tathaiva utkRSTena zatapRthaktvaM, sAtakAH pratipadyamAnakA jaghanyena | tathaiva utkRSTenASTottaraM zataM, pUrvapratipannakAstu jaghanyenotkRSTena ca koTipRthaktvam , iha ca jaghanyata utkRSTatastu pRtha-: tvamevocyate, tatra tajaghanya laghutaramutkRSTaM bRhattaramiti bhAvanIya 36 / dvAraM / 'khalu mahAniggaMthANa appabahuM'ti khalu vAkyAlaGkAre mahAnirgranthAnAM dravyanirgranthApekSayA'mISAmeva prazasyamunInAmalpabahutvaM vAcyamiti zeSaH, tatra sarvastokA nirgranthAstataH pulAkAH saGkhyeyaguNAH, pulAkebhyaH snAtakAH, snAtakebhyo bakuzAH, bakuzebhyaH pratisevakAH, pratisevakebhyaH kapAyakuzIlA iti 37 dvaargaathaatryaarthH|| sAmprataM nirgranthaniruktidvAreNopasaMharannAhasAvajagaMthamukkA abbhaMtarabAhireNa gaMtheNa / esA khallu nijjuttI mahAniyaMThassa suttassa // 422 // prAgvat / gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedamsiddhANa namo kiccA saMjayANaM ca bhaavo| atthadhammagaI taccaM, aNusiDhi suNeha me // 1 // dIpa anukrama [712] // 4712 // SamEducation intimational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: mUla saMpAdane atra niyuktigAthA kramAMkane kiJcit skhalanAsaMbhAvyate, yat gAthAkrama 422 puna: dRSTam ~443~ Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [422R...] 25XAS prata sUtrAMka ACC sitaM-baddhamihASTavidhaM karma tad mAtaM-bhasmasAtamepAmiti siddhA:-dhyAnAnalanirdagdhASTakarmendhanAH, uktaM hi"siyaM dhaMtanti siddhassa, siddhattamuvajAyati"tti, tebhyaH, ko'bhiprAyaH-tIrthakarasiddhebhya itarebhyazca 'namo nama-12 skAraM 'kRtvA'-vidhAya 'saMyatebhyazca' sakalasAvadyanyApAroparatebhya AcAryopAdhyAyasarvasAdhubhyaH itiyAvat 4 | bhAvataH' paramArthato na tu saMvRttyaiva, itthaM paJcaparameSThirUpeSTadevatAstavamabhidhAyAbhidheyAditrayamevAha-arthazca dharmazvArthadhauM yadivA'yaMte-hitArthibhirabhilapyate ityarthaH, sa cAsau dharmazcArthadharmastatastayostasya vA gatiH-tyarthAnAM jJAnArthatayA hitAhitalakSaNA svarUpaparicchittiryayA yasyAM vA sA'rthadharmagatistAM, pAThAntarato'rthadharmavatI vA 4 'tacaMti tathyAm-aviparItAm 'anuziSTiM hitopadezarUpAM zikSA 'zRNuta' AkarNayata 'me' iti mama mayA vA kathayataH kathyamAnAM veti zeSaH, sthaviravacanametat , anena ca pUrvottarakAlabhAbikriyAdvayAnugatekakartRpratipAdanenAtmano nityAnityatvamAha, ekAntanityatve bavicalita rUpatvAnna pUrva kriyAkartRtvakharUpaparihAreNottarakriyAkartRtvAkhyakha| rUpAntarasambhavaH, ekAntAnityatvapakSe tu kSaNadhvaMsitvAduttarakriyAkAla Atmano'sattvameveti naikAntanityAnityapakSayoH pUrvottarakriyAnugataikakartRsambhava iti bhAvanIyam , iha cAnuziSTirabhidheyA, arthadharmagatiH prayojanam , anayozca parasparamupAyopeyabhAvalakSaNaH sambandhaH sAmarthyAdukta iti sUtrArthaH // samprati dharmakathAnuyogatvAdasya dharmakathAkathanavyAjena pratijJAtamupakramitumAha ** dIpa anukrama [713] * ***** mtouRA rima pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~444~ Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-1 / gAthA ||2-8|| nayukti : [422R...] prata satrAMka ||2-8|| sattarAdhya. pabhUyarayaNo rAyA, seNio magahAhiyo / vihArajasaM nijAo,maMDikuJchisi cehae // 2 // nANAdumalayA- mahAnirma naM. nANApakkhiniseviyaM / nANAkasamasaMchaNNaM, ujANaM naMdaNovamaM // 3 // tastha so pAsae sAha, saMjaya bRhadvRttiH susamAhiyaM / nisannaM rukkhamUlaMmi, sukumAlaM suhoiyaM // 4 // tassa rUvaM tu pAsittA, rAiNo taMmi sNje| ndhIyA0 // 472 // acaMtaparamo AsI, aulo svavimhao // 5 // aho vanno aho rUvaM, aho avassa somayA / aho khaMtI hai aho muttI, aho bhoge asaMgayA // 6 // tassa pAe u vaMditsA, kAUNa ya payAhiNaM / nAidUramaNAsanne, piMjalI pttipucchii||7|| taruNo'si ajo! pabvaio. bhogakAlaMmi sNjyaa!| uvaDio'si sAmane, e-12 amaTuM suNemu tA // 8 // sUtrasaptakaM pAThasiddhameva, navaraM prabhUtAni ratnAni-marakatAdIni pravaragajAzvAdirUpANi vA yasyAsI prabhUtaratraH / hAvihArajattanti suvyatyayAd vihArayAtrayA krIDArthamazvavAhanikAdirUpayA 'niryAtaH' nirgato nagarAditi gamyate, maMDikucchisitti maNDikukSau maNDikukSinAmni 'caitye' ityudyAne / tadeva nAnetyAdinA vizinaSTi-'sAI saMjayaM susa-1 18 mAhiyaMti,sAdhuH sarvo'pi ziSTa ucyate tadvayavacchedArtha saMyatamityuktaM, so'pi ca bahiHsaMyamavAntrivAdirapi syAditi // 472 / / suSTu samAhito-manaHsamAdhAnavAn susamAhitastamityuktaM, 'suhoiya'ti sukhocitaM zubhocitaM vA / 'atyntprmH'| atizayapradhAnaH 'atulaH' ananyasadRzo rUpaviSayo vismayo rUpavismayaH 'aho ?' ityAdinA vismayakharUpamuktam , iha dIpa anukrama [714-720] 4-650% + Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~445~ Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||2-8|| niyukti: [422R...] (43) prata satrAMka ||2-8|| ca 'aho ?' ityAzcarye 'varNaH' susnigdho gauratAdiH 'rUpam' AkAraH saumyatA' candrasyeva draSTurAnandadAyitA 'asakatA niHspRhatA, pAdavandanAnantaraM pradakSiNA'bhidhAnaM pUjyAnAmAloka evaM praNAmaH kriyata iti khyApanArtha, tathA cAgamaH-"Aloe jiNapaDimANaM paNAmaM kareti"tti / 'pratipRcchati' praznayati, taruNetyAdinA praznakharUpamuktam , iha ca yata eva taruNo'ta eva prAjito bhogakAla ityucyate, tAruNyasya bhogakAlatvAt , yadvA tAruNye'pi rogAdipIdaDAyAM na bhogakAlaH sthAdityevamabhidhAnaM, so'pi kadAcitsaMyame'nudyata eva syAt tvaM punarupasthitazca-kRtodyamazca zrAmaNye, paThanti ca 'uvahito'si ci, enam 'adha'nimittaM yenArthena tvamIzyAmapyavasthAyAM pravajitaH zRNomi 'tA' iti tAvat, pazcAttu yattvaM bhaNiSyasi tadapi zroSyAmIti bhAva iti zlokasaptakArthaH / itthaM rAjJokte munirAha-2 aNAho mi mahArAya!, nAho majjhana vijaI / aNukaMpayaM muhiM vAvi, kaMcI nAhi tume mahaM // 9 // hI 'anAthaH' akhAmiko'smItyahaM 'mahArAja! prazasyanRpate !, kimityevaM ? yato 'nAthaH' yogakSemavidhAtA mama na vidyate, tathA 'aNukaMpagaM'ti ApatvAdanukampako yo mAmanukampate, 'suhiti tata eva suhRdU vApitti prAgvadeva 6 'kaMcitti kazcina vidyate, mameti sambandhaH, 'nAhiti prakramAdanantaroktamartha jAnIhi 'tumi'tti tvaM, paThyate chai|'kNcii nAbhisamemahaM' kazcidanukampakaM suhRdaM vA'pi 'nAbhisamemi' nAbhisaMgacchAmi, na kenacidanukampena suhRdA vA saGgato'hamityAdinA'rthena tAruNye'pi prabajita iti bhAva iti sUtrArthaH // evaM ca muninokte RECENSEX dIpa anukrama [714 -720] Faramaarwatatuwant pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~446 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||10-11|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||10 -11|| uttarAdhya. to so pahasio rAyA, seNio magahAhiyo / evaM te iDimaMtassa, kahaM nAho na vivaI 1 // 10 // mahAnirma homi nAho bhayaMtANaM, bhoge bhuMjAhi sNjyaa!| mittanAIparivuDo, mANussaM khu mudullahaM // 1 // bRhadvRttiH hai sUtradvayaM pratItArthameva, navaram 'eva'miti dRzyamAnaprakAreNa 'RddhimataH' vismayanIyavarNAdisampattimataH 'katham' nthIyA. // 47 // iti kena prakAreNa nAtho na vidyate !, tatkAlApekSayA sarvatra vartamAnanirdezaH, "yatrAkRtistatra guNA vasanti", tathA hai I'guNapati dhanaM tataH zrIH zrImatyAjJA tato rAjya miti hi lokapravAdaH, tathA ca na kathaJcidanAthatvaM bhavataH saMbha-17 vatIti bhAvaH, yadi cAnAthataiva bhavataH pratrajyApratipattihetustataH 'homi'tti bhavAmyahaM 'bhadantAnAM pUjyAnAM, tatazca : mayi nAthe mitrANi jJAtayo bhogAzca tava sulabhA evetyabhiprAyeNa bhogetyAdhuktavAn , mAnuSyaM khalu sudurlabhamiti ca hetvabhidhAnamiti sUtradvayArthaH // munirAha appaNAvi aNAho'si, seNiyA! magahAhivA / appaNA aNAho saMto, kahaM nAho bhavissasi // 12 // dievaM vutto nariMdo so, susaMbhaMto subimhio| vayaNaM assuapuvaM, sAhuNA vimhayaM nio // 13 // assA hatthI maNussA me, puraM aMteuraM ca me / bhuMjAmi mANuse bhoe, ANA issariyaM ca me // 14 // erise saMpaya18|gaMmi, savvakAmasamappio / kahaM aNAho bhavaI , mA hubhaMte ! musaM vae // 15 // 'appaNAvi' sUtraM sugamameva, evaM ca muninokte evaM sUtratrayaM spaSTameva, navaramAdyasya ghaTanaivaM-sa zreNikanAmA narendro dIpa k // 473 // anukrama [722-723] SamEducatammtainaranel pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~447 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||12 -15|| dIpa anukrama [724 -727] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||12-15|| niryukti: [422R...] adhyayanaM [20], | vismayAnvitaH prAgapi rUpAdiviSayavismayopetaH san evam' uktanItyA vacanamAtmanA'pyanAthastvamityAdirUpamazrutapUrva sAdhunoktaH susambhrAntaH- atyAkulaH suvismitazca-atIva vismayopeto bhUtyoktavAniti zeSaH, yaduktavAMstadAha-'assA' | ityAdinA sUtradvayena, atra cAzvA me santItyAdikriyA sarvatrAdhyAharttavyA, ata eva bhunajmi 'mANusitti mAnuSyakAn bhogAn 'AjJA' askhalitazAsanAtmikA 'aizvarya ca' dravyAdisamRddhiH, yadvA AjJayA aizvaryam prabhutvaM AjJezvarya, tathA ca 'IdRze' anantaramuktarUpe sampadAmayaM sampada-samRddhiprakarSastasmin sati, paThyate ca - 'erise saMpayAryami' ti tatra ca sampadAmAyo - lAbhaH sampadAyastasmin 'savakAmasamappiya'tti prAkRtatvAt samarpita sarvakAme 'kathaM kena prakAreNa 'anAthaH' avAmI 'bhavaI' ti puruSavyatyayena bhavAmi 'mA hu'tti huzabdastasmAdarthe, yata evaM tasmAnmA bhadanta ! mRSA 'vae'ti vAdIH paThanti ca 'bhaMte ! mA hu musaM vaya'tti sUtratrayArthaH // yatistamuvAca jAsi ( a ) nAhassa, atthaM pucchre ca patthivA / jahA aNAho bhavaI, saNAho vA narAhiva ! // 16 // suNehi me mahArAyaM !, avyakkhinteNa ceyasA / jahA aNAho bhavaI, jahAM mea pavantiyaM ||27|| kosaMbInAma nayarI, purANapura bheyiNI / tattha AsI piyA majjhaM, pabhUyadhaNasaMcao // 18 // paDhame vae mahArAyaM !, aDalA me acchiveyaNA / ahutthA tiulo dAho, savvagazesu patthivA ! // 19 // satyaM jahA parama tikkhaM, sriirvivrNtre| pavisijja arI kuDo, evaM me acchiveyaNA // 20 // tiaM me aMtaricchaM ca, utti Education Intimational For Parana Private On pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 448~ Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||16 -35|| dIpa anukrama [728 -747] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 474 // [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [20], mUlaM [--] / gAthA ||16-35|| niryuktiH [422R...] maMgaM ca piiddii| iMdAsaNisamA ghorA, veyaNA paramadAruNA // 21 // ubaDiyA me AyariyA, vijnyaamNtcigicchgaa| abIA satthakusalA, maMtamUlavisArayA // 22 // te me timicchaM kuvvaMti cAupAyaM jahAhiyaM na ya me dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAyA || 23 || piyA me savvasAraMpi, dijAhi mama kAraNA na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAyA ||24|| mAyA (vi) me mahArAya !, puttsogduhdiyaa| na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA || 25 || bhAyarA me mahArAya !, sagA jiTTakaNihagA / na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAyA // 26 // bhaiNIo me mahArAya !, sagA jidvakaNiGagA / na ya dukkhA vimoyaMti, | esA majjha aNAyA || 27 // bhAriyA me mahArAya !, aNurantamaNubvayA / aMsupunnehiM nayaNehiM, uraM me parisiMcAI // 28 // annaM pANaM ca pahANaM ca, gaMdhamallavilevaNaM / mae nAyamanAyaM vA, sA bAlA novabhuMjaI // 29 // kharNapi me mahArAya !, pAsAovi na phiTaI / na ya dukkhA vimoei, esA majjha aNAyA // 30 // tao'ha evamAhaMsu, dukkhamA hu puNo puNo / veyaNA aNuhaviDaM je saMsAraMmi anaMtae // 31 // sayaM ca jaha muMcijJA, veyaNA viulA io / to daMto nirAraMbho, pavvaie anagAriyaM // 32 // evaM ca ciMtadattANaM, pAsuto mi nraahivaa| pariyasaMtI rAIe, veSaNA me khayaM gayA // 33 // tao kalle pabhArthami, AucchitA Na baMdhave / khaMto daMto nirAraMbho, pabbaIo agagAriyaM // 34 // to'haM nAho jAo, appaNo a parassa ya / savvesiM caiva bhUyANaM, tasANaM dhAvaraNa ya // 35 // For Parana Privat mahAnirya nthIyA0 20 ~449~ // 474 // anotary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||16-35|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||16 -35|| viMzatiH sUtrANi prAyaH pratItArthAnyeva,navaraM 'na tuma jANe aNAhassa'tti na tvaM 'jAnISe' avabudhyase,anAthakhetianAthazabdasyArtha ca-abhidheyamutyA vA-utthAnaM mUlotpatti kenAbhiprAyeNa mayokta ityevaMrUpAMpaThyate ca-'atthaM potthaM vatti, artha protyAM vA-prakRSTotthAnarUpAmata eva yathA'nAthaH sanAtho vA bhavati tathA ca na jAnIpe iti sambandhaH // zRNu 'me' mama kathayata iti zeSaH, kiM tadityAha-yathA'nAtho bhavatItyanAthazabdasyAbhidheyaH puruSo bhavati, yathA 'meya'tti mayA ca pravartitamiti-prarUpitamanAthatvamiti prakramaH, anenotthAnamuktam / / 'purANapurabheyaNi tti, purANapu-IP rANi bhinatti-khaguNairasAdhAraNatvAdbhedena vyavasthApayati purANapurabhedinI, bahulavacanAtkartari lyut,paThyate ca-'naga- rANa puDabheyaNa'tti liGgavyatyayAnagarANAM madhye puTabhedanaM, punaridamuktaM bhavati-pradhAnanagarI // prathame vayasi, iha pra-15 hai kramAdyauvane 'atulA' anupamA akSNorvedanA-akSirogajanitA vyathA 'ahotthati abhUt 'tiule'tti ApatvAt / todaka' vyathakaH 'sarvagAtreSu' sarvAGgeSu, paThyate ca 'viulo dAho savaMgesu yatti gatArtha, 'sarIravivaraMtare'tti zarIravivarANi-karNarandhAdIni tepAmantaraM-madhyaM zarIravivarAntaraM tasmin 'paveseja'tti 'pravezayet' prakSipet , zarIravivaragrahaNamatisukumAratvAdAntaratvaco gADhavedanopalakSaNaM, paThyate ca-'sarIravIyaaMtare Avelija'tti zarIravIja-saptadhAtavastadantare-tanmadhye 'ApIDayed' gADhamavagAhayet, 'eya'mityApIDyamAnasya zakhavat 'me' mamAkSivedanA, ko'rthaH -yathA tadatyantavAdhAvidhAyi tathaipApIti // 'trika miti kaTibhAgam 'antarA' madhye 'icchAM vA' dIpa anukrama [728-747] SamEducatimotimatent Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~450 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||16-35|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||16 -35|| uttarAdhya. abhimatavastvabhilASaM na kevalaM bahitrikAyeveti bhAvaH 'pIDayati' vAdhate, vedaneti sambandhaH, tatkAlApekSayA ca mahAnirga hai vartamAnanirdezaH, evamanyatrApi, indrAzaniH-indravajaM tatsamAnA-tulyA atidAhotpAdakatvAditi bhAvaH 'ghorA' parebRhadvRttiH ndhIyA0 SAmapi dRzyamAnA bhayotpAdanI 'paramadAruNA' atIvaduHkhotpAdikA / kiM na kazcittAM pratikRtavAnityAha-'upa-18 // 475 // sthitAH' bedanApratIkAraM pratyudyatAH 'me' mama 'AcAryAH' iti prANAcAryA vaidyA itiyAvat , 'vidyAmantracikitsakAH' hai vidyAmantrAbhyAm-uktarUpAbhyAM vyAdhipratikAraH 'advitIyAH' ananyasAdhAraNatayA tathAvidhadvitIyAbhAvAt , 'satyakusala'tti zastreSu zAstreSu vA kuzalAH zastrakuzalA zAstrakuzalA vA, paThyate ca 'nAnAsatyatvakusala'tti sugama,matrANi ca-uktarUpANi mUlAni ca-oSadhayasteSu vizAradAH-vijJA matramUlavizAradAH // naivopasthAnamAtreNaiva te sthitAH kintu late me cikitsAM kurvanti 'cAuppAya'ti 'catuSpadA' bhiSagbheSajAturapraticArakAtmakacaturbhA(tmakabhA)gacatuSTayAtmikA 'jahAhiya'ti 'yathAhitaM' hitAnatikrameNa yathA'dhItaM bA-gurusampradAyAgatavamanavirecakAdirUpAMtataH kimityAha-na caivaM kurvanto'pi 'duHkhAda' evaMvidharogajanitAdasAtAdU 'vimocayanti' vizeSeNa mutka layanti, eSA duHkhAvimocanAtmikA mamAnAthatA // anyacca-sarvasAramapi' niHzeSapradhAnaM vasturUpaM dijAhitti dadyAt na tvevamAdaravAnapi duHkhAt // 47 // ['vimocayaMtitti vacanavyatyayAdvimocayati, evaM sarvatra // tathA putraviSayaH zokaH putrazokaH, hA! kathamittha duHkhI matsuto jAta ityAdirUpastato duHkhaM tena 'ahiya'tti ArtA 'ahiyatti vA arditA' ubhayatra pIDitetyarthaH, dIpa anukrama [728-747] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~451 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||16-35|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||16 -35|| tataH putrazokaduHkhArtA putrazokaduHkhArditA vA // tathA 'saga'tti lokarUDhitaH saudaryAH khakA vA-AtmIyA vaa|| tathA 'bhaiNi'tti bhaginyaH // aparaM ca 'bhAyoM' panI 'anuraktA' anurAgavatI 'aNuvaya'tti anviti-kulAnurUpaM pratam-AcAro'sthA anutratA pativrateti yAvat, vayo'nurUpA bA, paThyate ca-'aNuttaramaNuvaya'tti, iha ca makAro'lAkSaNikaH, anuttarA-atipradhAnA 'ura'nti 'uraH' vakSaH 'pariSiJcati' samantAtplAvayati // strAtyaneneti khAna-gandhodakAdi mayA jJAtamajJAtaM cetyanena sadbhAvasAratAmAha, paThyate ca-'tArisaM rogamAvaNNe'tti, 'tAdRzam' NuktarUpaM 'rogam' akSirogAdikam 'Apanne' prApte mayIti gamyate, seti-bhAryA bAleva bAlA-abhinavayauvanA 'nopa bhule' nAsevate // 'pAsAo'Si Na phiTaitti, apiH cazabdArthaH, matpArthAca nApayAti, sadA sannihitaivAste, anena tasyA ativatsalatvamAha ||'ttH' iti rogApratikAryatAnantaramaham 'evaM vakSyamANaprakAreNa 'AiMsuti uktavAn , yathA 'dukkhamA hutti, hu evakArArtha, tato duHkSamaiva-duHsahaiva punaH punaH 'vedanA' uktakharUpA rogavyathA 'anubhavituM' vedayituM je iti nipAtaH pUraNe // yatazcaivamataH 'sayaM catti cazabdo'pizabdArthastataH sakRdapi-ekadApi yadi mucye'hamiti gamyate, kutaH ?-'veyaNa'tti vedanAyAH 'viula'tti vipulAyA:-vistIrNAyAH 'itaH' ityanubhUyamAnAyAH, tataH kimityAha-kSAntaH' kSamAvAn 'dAntaH' indriyanoindriyadamena 'pavaie aNagAriya'tti, 'pravrajeyaM' gRhAnniSkAmeyaM tatazca 'anagAratA" bhAvabhikSutAmajhIkuryAmiti zeSaH,yadvA 'prabajeyaM' pratipadyeyamanagAritAM yena saMsA dIpa anukrama [728-747] SAMEditatin intamaana pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~452~ Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-1 / gAthA ||16-35|| niyukti: [422R...] 15% prata bRhadvRttiH sUtrAMka ||16 -35|| % uttarAdhya rocchittito mUlata eva na vedanAsambhavaH syAditi bhAvaH // evaM ca ciMtaittA NaM'ti na kevalamuktvA cintayitvA mahAnirma caivaM 'pAsuttomiti prasupto'smi pariyaTTatiyati parivarttamAnAyAm-atikrAmanyAM 'tataH' vedanopazamAnantaraM 'kalla'ti kalyo nIrogaH san 'prabhAte' prAtaH, yadvA 'kala' iti cintAdinApekSayA dvitIyadine prakarSeNa ajito-gataH pratra thIyA // 476 // I|jitaH, ko'rthaH -pratipannavAnanagAritAm // tata iti pravrajyApratipatterahaM nAtho jAtaH-saMvRtto, yogakSemakaraNakSama iti bhAvaH, 'AtmanaH' khasya 'parakha vA anyasya puruSAdeH sarveSAM bhUtAnAM-jIvAnAM trasAnAM sthAvarANAM ceti-trasa-2 sthAvarabhedabhinnAnAmiti viNshtisuutraavyvaarthH|| kimiti pratrajyApratipattyanantaraM nAthastvaM jAtaH purAtuna ityAha appA naI beyaraNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me naMdaNaM varNa // 33 // appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaDiyamupaDio // 37 // 'Atmeti vyavacchedaphalatvAdvAkyasyAtmaiva nAnyaH kazcit , kimityAha-'nadI' sarit 'vaitaraNI' narakanadhA nAma, tato mahA'narthahetutayA narakanadIva, ata evAtmaiva kUTamiva jantuyAtanAhetutvAcchAlmalI kUTazAlmalI nrkodbhvaa| tathA''tmaiva kAmAn-abhilASAn dogdhi-kAmitAprApakatayA prapUrayati kAmadudhA dhenuvidhenuH,iyaM ca rUDhita uktA, // 476 // etadupamatvaM cAbhilApitakhargApavargAvAptihetutayA, Atmaiva 'me' mama 'nandanaM' nandananAmaka 'banam' udyAnam, eta-18 daupamyaM cAsya cittapralhattihetutayA // yathA caitadevaM tathA''ha-Atmaiva 'kartA' vidhAyako duHkhAnAM sukhAnAM ceti % % dIpa anukrama [728-747] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~453 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||36-37|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||36-37|| yogaH, prakramAcAtmana eva 'vikaritA ca' vikSepakazcAtmaiva teSAmeva, atazcAtmaiva 'mitram' upakAritayA suhat / 18/ amittaMti 'amitraM ca' apakAritayA'suhRt / kIDaka san ?-'duSpaTThiyasuppaTio'tti, duSTaM prasthitaH-pravRtto duSpradi sthitaH durAcAravidhAtetiyAvat suSTu prasthitaH suprasthitaH sadanuSThAnakattetiyAvat yo'rthaH, etayovizeSaNasamAsaH, hai duSprasthito yAtmA samastaduHkhaheturiti vaitaraNyAdirUpaH suprasthitazca sakalasukhaheturiti kAmadhenvAdikalpaH / tathA ca pravrajyA'vasthAyAmeva suprasthitatvenAtmano'nyeSAM ca yogakaraNasamarthatvAnnAthatvamiti sUtradvayagarbhArthaH // punaranyathA'nAthatvamAha imA hu annAvi aNAhayA nivA, tAmegacitto nihuo suNehi me| niyaMThadhamma lahiyANavI jahA, sIyaMti ege bahukAyarA nraa|| 38 // je pacahattANa mahavvayAI, samma (ca)no phAsayaI pamAyA / aNiggahappA ya rasemu giddhe, na mUlao chiMdaha baMdhaNaM se // 39 // AuttayA jassa ya nasthi kAvi, iriyAi bhAsAi |thesnnaae| AyANanikkhevaduguMchaNAe, na vIrajAyaM aNujAi maga // 40 // ciraMpi se muMDaI bhavittA, adhi-II racae tavaniyamehiM bhaTTe / ciraMpi appANa kilesaittA, na pArae hoi hu saMparAe // 41 // pulleva muTThI jaha se asAre, ayaMtite kaDakahAvaNe ya / rADhAmaNI beruliyappagAse, amahagghara hohahu jANaesu // 42 // 3 kusIlaliMgaM iha dhAraittA, isijjhayaM jIviya bRhaittA / asaMjae saMjaya lappamANe, viNighAyamAgacchai ACCORDABALIKA dIpa anukrama [748-749] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4544 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||38-50|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||38 -50|| uttarAdhya-13 se ciraMpi // 43 // visaM tu pIyaM jaha kAlakUDaM, haNAi satthaM jaha kuggahIaM / eseva dhammo visaova- mahAnirgabRhaddhRttiH da vanno, haNAi veyAla ivAvivanno // 44 ||jo lakkhaNaM suviNa pauMjamANo, nimittakoUhalasaMpagADhe / kuheDa vijJAsavadArajIvI, na gacchaI saraNaM taMmi kAle // 45 // tamaMtameNeva u se asIle, sayA duhI vipri||477|| yAsuvei / saMdhAvaI naragatirikkhaz2oNI, moNaM virAhittu asAhurUve // 46 // uddesiyaM kIyagaDaM niyAgaM, na muccaI kiMci aNesaNija / aggIvivA savvabhakkhI bhavittA, io cuo gacchai kaTTa pAvaM ||47||n taM arIx kaMTha chittA karei, jaM se kare appaNiyA durappA / se nAhiI madhumuhaM tu patte, pacchANutAveNa dayAvihUNo // 48 // nirasthayA naggaruI u tassa, je uttamaTTe vivayAsamei / imevi se natthi parevi loe, duhao'vi se jhijjhai tattha loe // 49 // emeva'hAchaMdakusIlarUve, maggaM virAhitu jiNuttamANaM / kurarI vivA bhogarasANugiddhA, nirahasoyA paritAvamei // 50 // 'iyam' anantarameva vakSyamANA 'hu|' pUraNe 'anyA' aparA 'apiH' samucaye 'anAthatA' akhAmitA, yadabhAvato'haM| nAtho jAta ityAzayaH, 'Niva'tti nRpa 'tA'mityanAthatAm 'ekacittaH' ekAgramanAH 'nibhRtaH' sthiraH zRNu, kA 77 // dra punarasAvityAha-nirgranthAnAM dharmaH-AcAro nirgranthadharmastaM 'labhiyANaviti labdhvA'pi 'yathA' ityupapradarzane 'sI-|| hai danti' tadanuSThAnaM prati zithilIbhavanti 'eke' kecana ISadaparisamAptAH kAtarAH-niHsattvAH bahukAtarAH 'vibhASA supo dIpa anukrama [750 -762] SEducatarLE pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~455 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||38-50|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka SCENESCk ||38 -50|| bahu ca purastAttvi'ti prAgbahupratyayaH, ye hi sarvathA niHsattvAste mUlata eva na nimrandhamArga pratipadyanta ityevamucyate.. | yadiyA kAtarA eva bahavaH saMbhavantIti bahuzabdo vizeSaNaM, 'narAH' puruSAH sIdantazca nAtmAnamanyAMzca rakSayituM kSamA itIyaM sIdanalakSaNA'parA'nAdhateti bhAvaH // 'jo pabaittANe' tyAdi sUtrANi sIdanasyaivAnekadhA kharUpAnuvAdataH phaladarzakAni spaSTAnyeva navaraM 'no spRzati' iti nAsecate 'pramAdAt' nidrAderanigRhItaH-avidyamAnaviSayaniyantraNa AtmA'spetyanigrahAtmA, ata eva 'raseSu' madhurAdiSu 'gRddhaH' gRddhimAn vadhyate'nena karmeti bandhanaM-rAgadveSAtmakaM 'seiti sH|| 'AyuktatA' dattAvadhAnatA 'kAciditi khalpA'pi 'AyANaNikkhevaduguMchaNAe'tti AdAnanikSepayo:upakaraNagrahaNanyAsayorjugupsanAyAm , iha cocArAdInAM saMyamAnupayogitayA jugupsanIyatvenaiva paristhApanA jugupsanokkA, sa IrakU kimityAha-vIryAto-gato vIrayAtastam 'anuyAti' anugacchati, neti sambandhaH, alpasatvatayeti bhAvaH, kaM-'mArga' samyagdarzanAdikaM muktipatham / tathA ca 'ciramapi' prabhUtakAlamapi muNDa evamuNDana eva kezApanayanAtmani zeSAnuSThAnaparAmukhatayA ruciryasyAsau muNDaruciH, asthirANi-gRhItamuktatayA 4 calAni vratAnyasyetyasthiravataH 'taponiyamebhyaH' uktarUpebhyaH 'bhraSTaH' cyutazviramapi 'appANa'tti AtmAnaM 'kleza yitvA' locAdinAM bAdhayitvA, Atmanaiveti gamyate, na 'pAragaH' paryantagAmI bhavati 'hu' vAkyAlaGkAre 'saMparAdietti saMparAyanti-bhRzaM paryaTantyasmin jantava iti samparAyaH-saMsArastasya, sUtre ca subvyatyayAtsaptamI 4 // sa caivaM dIpa anukrama [750 -762] AR SAMEdicatmomale For Pro Paritingthangaro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~456 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||38-50|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||38 -50|| uttarAdhya.vidhaH polletyantaHzupirA 'evaM' ityavadhAraNe tena polaiya, na manAgapi niviDA 'muSTiH' aGgulisannivezavizeSAtmikA mahAnirya 'yathA' iti sAdRzye, paThyate vA-'pollAramuTThIjaha'tti ihApi 'polara tti zuSirA, asAratvaM cobhayorapi sadarthazUnyatayA bRhaddhRttiH ndhIyA. M'ayaMtiyatti 'ayatritaH' aniyamitaH kUTakArSApaNavat, vAzabdaskhehopamArthatvAt , yathA hyasau na kenacitkUTatayA // 47 // niyanyate, tathaiSo'pi gurUNAmapyavinItatayopekSaNIyatvAt , 'rADhAmaNi'tti kAcamaNivaiDUryavatprakAzate-pratibhAsata iti veDUryaprakAza:-vaiDUryamaNisadRzaH 'amahArghakaH' ityamahAmUlyo bhavati, 'caH' samuccaye bhinnakramastato'mahArghakazca hai 'jANaema'tti jJeSu mugdhajanavipratArakatvAttasya // 'kuzIlaliGga pArthasthAdivepam 'iha' asmin janmani dhArayitvA / RSidhvaja' municihaM rajoharaNAdi 'jIriya'tti ArSatvAjIvikAyai 'hayitvA' idameva pradhAnamitikhyApanenopabRMhya yadvA 'isijjhayaMmi' suvavyatyayAd RSidhvajena 'jIviya'tti vindulopAt 'jIvitam' asaMyamajIvitaM jIvikA vA-nirvahaNopAyarUpAM bRMhayitveti-poSayitvA'ta evAsaMyataH san 'saMjaya lappamANe tti prAkRtatvAtsopaskAratyAca saMyatamAtmAnaM lapana , paThyate ca-'saMjayalAbhamANe ti ApatvAt saMyatalAbhaH-svargApavargAprAptirUpastaM manyamAno mamAyaM, bhaviSyatIti gaNayan 'vinighAta vividhAbhighAtarUpam Agacchati' AyAti sa 'ciramapi' prabhUtakAlamapyAstAmalpaM narakagatyAdAviti bhAvaH // ihaiva hetumAha-viSa pibantIti ApatvAtpItaM yathA 'kAlakUTa' kAlakUTanAmakaM 'haNAi'tti hanti, casya ca gamyamAnatvAt zastraM ca, yathA kutsitaM gRhItaM kugRhItam 'eseva'tti epa evaM SCSCRACC dIpa anukrama [750 -762] SamEducatimotimatent For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~457 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||38-50|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||38 -50|| viSAdivat 'dhammottidharmo-yatidharmaH 'vipayopapannaH' zabdAdiviSayayukto hanti, durgatipAtahetutvena dradhyayatimiti zeSaH 'vetAla ivAvivaNNa'tti avipannaH aprAptavipat mantrAdibhiraniyabita ityarthaH,paThyate ca-'veyAla ivAvi-- baMdhaNo'tti iha ca 'avivandhanaH' avidyamAnamatrAdiniyantraNaH, ubhayatra sAdhakamiti gamyate // yo lakSaNaM 'suviNotti khapnaM cokarUpaM 'prayuJjAnaH' vyApArayan nimittaM ca-bhaumAdi kautukaM ca-apatyAdyartha sapanAdi tayoH saMpragADhA-atizayAsakto nimittakautukasaMpragADhaH 'kuheDavija'tti kuheTakavidyA-alIkAzcaryavidhAyimatratatrajJAnAtmikAstA eva karmabandhahetutayA''zravadvArANi terjIvituM zIlamasyeti kuheTakavidyA''zravadvArajIvI 'na gacchati' na| prApnoti 'zaraNaM' trANaM duSkRtarakSAkSama 'tasmin' phalopabhogopalakSite 'kAle' samaye // amumevA) bhAvayitumAha-tama18/tameNeva utti atimithyAtvopahatatayA 'tamastamasaiva' prakRSTAjJAnenaiva 'tuH' pUraNe saH' dravyayatiH azIlaH sadA duHkhI virAdhanAjanitaduHkhenaiva 'viSpariyAsuveItti viparyAsaM tattvAdiSu vaiparItyam 'ati' upagacchati, tatazca 'saMdhAvati' | satataM gacchati narakatiryagyonIH 'mauna' cAritraM virAdhya 'asAdhurUpaH tattvato'yatikhabhAvaH san , anena virAdhanAyA anubandhavatphalamuktam // kathaM punarmonaM virAdhya kathaM vA nArakatiryaggatIH saMdhAyatItyAha-'uddesiya mityAdi, krayaNaM-krItaM tena kRtaM-nircitaM krItakRtaM nityAgaM nityapiNDam 'aggIvivatti agniriva prAkRtatvAdAkAraH | sarvam-aprAzukamapi bhakSayatItyevaMzIlaH sarvabhakSI bhUtvA kRtvA ca pApamiti yogaH, macchati' yAti kugatimiti shessH|| dIpa anukrama % [750 % -762] * SamEducatminer For Pro pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~458~ Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||38-50|| niyukti: [422R...] prata uttarAdhya. bRhadvRttiH // 479 // sUtrAMka ||38 20 20 -50|| yatazcaivaM duzcaritaireva durgatiprAptirataH 'na' naiva 'tam' iti prastAvAdana 'kaNThachettA' prANahartA 'se' tasya 'durappatti mahAnirgaprAkRtatvAt 'durAtmatA' duSTAcArapravRttirUpA, na cainAmAcarannapi janturatyantamUDhatayA vetti, tataH kimuttarakAlamapi na vatsyatItyAha-'sa' durAtmatAkartA jJAsthati prakramAd durAtmatAM 'mRtyumukhaM tu' maraNasamayaM punaH prAptaH pazcAdanutA-1 nthIyA. pena-hA duSThu mayA'nuSThitamityevaMrUpeNa, dayA-saMyamaH satyAdhupalakSaNamahiMsA vA tadvihInaH san , maraNasamaye hi prAyo'timandadharmasthApi dharmAbhiprAyotpattirityevamabhidhAnaM, yatazcaivaM mahA'narthahetuH pazcAttApahetuzca durAtmatA tata2 Adita eva mUDhatAmapahAya parihartavyeyamiti bhaavH|| yastu mRtyumukhaprApto'pi na tAM vetsyati tasya kA vAtatyAha'Nirahie' ityAdi, nirarthikA tuzabdasyaivakArArthasyeha sambandhAt 'nirarthakaiva' niSphalaiya nAmye-zrAmaNye ruciH-15 icchA nAnyarucistasya 'je uttamati suvyatyayAdapezca gamyamAnatvAd 'uttamArthe'pi' paryantasamayArAdhanArUpe'pi AstAMga pUrvamityapizabdArthaH 'viparyAsaM' durAtmatAyAmapi sundarAtmatAparijJAnarUpam 'eti' gacchati, itarasya tu kathaJcitsyAdapi kizcitphalamiti bhAvaH, kimeyamucyate ?, yataH 'imevitti ayamapi pratyakSo loka iti sambandhaH, 'se' iti tasya 'nAsti' na vidyate, na kevalamayameva paro'pi loko-janmAntaralakSaNaH, tatrehalokAbhAvaH zarIraklezahetulocAdisevanAt / paralokAbhAvazca kugatigamanataH zArIramAnasaduHkhasambhavAt ,tathA ca duhato'vitti dvidhA'pi aihikapAratrikArthAbhAvena / 'sa jhijjhai'ti, sa aihikapAratrikAryasampattimato janAn vilokya dhig mAmapuNyabhAjanamubhayabhraSTatayeti cintayAra dIpa anukrama . .. .. .. H // 47 // [750 -762] SAMEauratmintamariana pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~459~ Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||38 -50|| dIpa anukrama [750 -762] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [20], mUlaM [--] / gAthA ||38-50|| niryuktiH [422R...] kSIyate, 'tatra' ityubhayalokAbhAve sati 'loke' jagati || yaduktaM sa jJAsyati pazcAdanutApeneti, tatra yathA'sau paritapyate tathA darzayannupasaMhAramAha-'evameva' uktarUpeNaiva mahAvratAsparzAdinA prakAreNa 'yathAcchandAH svaruciviracitAcArAH | kuzIlAH- kutsitazIlAstadrUpaH- tatsvabhAvaH 'kurarIva' pakSiNIva 'Nirasoya'tti nirarthI- niSprayojanaH zoko yasyAH | sA nirarthazokA 'paritApa' pazcAttAparUpam 'eti' gacchati, yathA caiSA''miSagRddhA pakSyantarebhyo vipatprAptau zocate na ca tataH kazcid vipatpratIkAra iti, evamasAvapi bhogarasagRddha aihikAmuSmikAnarthaprAptau tato'sya khaparaparitrANAsamarthatvenAnAtha tvamiti bhAva iti trayodazasUtrArthaH // etat zrutvA yatkRtyaM tadupadeSTumAha- sucANa mehAvi subhAsiyaM imaM, aNusAsaNaM nANaguNocaveyaM / maggaM kusIlANa jahAya savvaM, mahAniyaMThANa vae paheNaM // 51 // sugama, navaraM 'mehAvi'tti medhAvin ! suSThu - zobhanaprakAreNa bhASitaM subhASitam 'imam' ityanantaroktam 'anuzAsanaM viSadanadoSadarzanenArthAvRttyA zikSaNaM jJAnasya guNo jJAtvA viramaNAtmakastena, jJAnaguNAbhyAM vopapetaM yuktaM jJAnaguNopapetaM 'vayeti prajestvaM 'paheNaM' ti ' pathA' mArgeNa mahAnirgranthAnAmiti sambandhaH // tataH kiM phalamityAhacaritamAyAraguNannie tao, aNuttaraM saMjama pAliyA NaM / nirAsave saMkhaviyA Na kammaM, ubera ThANaM viluuttamaM dhuvaM // 52 // For Parsons Praten pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~460~ Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [20], mUlaM [-1 / gAthA ||12|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||52|| ucarAdhya. 'carittamAyAraguNannie'tti makAro'lAkSaNikaH, caritrasyAcaraNam AcAra:-AsevanaM sa eva guNaH, yadvA guNo-15 mahAnirmabRhadvRttiH jJAnaM tatastena tAbhyAM cA'nvitazcAritrAcAraguNAnvitaH 'tataH' mahAnirgranthamArgagamanAd 'anuttaraM' pradhAnaM 'saMjama || sajamadhIyA0 pAliyA NaM'ti 'saMyama' yathAkhyAtacAritrAtmakaM 'pAlayitvA' Asevya 'nirAzrayaH' hiMsAdyAzravarahitaH san kSapa jA // 480 // yitvA yadiyA 'saMkhaviyA 'ti 'saGghapayya' saMkSayaM nItvA 'karma' jJAnAvaraNIyAdi 'upaiti' upagacchati 'sthAnaM padaM vipulaM ca tadanantAnAmapi tatrAvasthiteruttamaM ca pradhAnatvAdU vipulottamaM 'dhruvaM' nityaM muktipadamitiyAvaditi sUtrArthaH // sarvopasaMhAramAha ebuggadatevi mahAtabodhaNe, mahAmuNI mahApaDaNe mhaapse| mahAniyaMThijamiNaM mahAsuaM, se kAhae mahayA vitthareNaM // 53 // 'evam' uktaprakAreNa 'se kAhae'tti sa zreNikapRSTo munirakathayat , tatkAlApekSayA kathayati veti sambandhaH,15 ugraH-utkaTaH karmazatrujayaMprati sa eva 'dAntaH'prAgvat ugradAntaH apiH pUraNe 'mahApratijJaH' atidRDhavratAbhyupagamo'ta | // 48 // eva mahAyazA mahAnigranthebhyo hitaM mahAnindhIyam idam' anantaroktaM, zeSa spaSTamiti sUtrAtheMH // tatazca- 13 dA tuTTo a seNio rAyA, iNamudAha kpNjlii| anAhayaM jahAbhUyaM, mugu me ubadaMsiyaM // 54 // tujhaM suladdhaM mAkhu maNussajamma, lAbhA suladdhA pa tume mahesI tumbhe saNAhA ya sarvadhavA ya, jaMbhe ThiyA maggi jiNu-14 dIpa anukrama [764] % % pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~461 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [20], mUlaM [-] / gAthA ||14-17|| niyukti: [422R...] prata sUtrAMka ||54 -57|| AttamANaM / / 55 // tasi nAho aNAhANaM, savvabhUyANa sNjyaa!| khAmemi te mahAbhAga!, icchAmi aNusA siuM // 56 // pucchi UNa mae tumbha, jhANavigyo ya jaM ko| nimaMtiyA ya bhogehiM,taM savvaM marisehi me||57|| 2 sUtracatuSTayaM spaSTameva, navaraM tuSTazceti 'caH' punararthe bhinnakramazca, tataH zreNikaH punaridamAha-'yathAbhUta' yathA'vasthitam upadarzitaM tvayeti prakramaH, 'suladdhaM khutti sulabdhameva 'lAbhA' varNarUpAdyavAptirUpA dharmavizeSopalambhAtmakA vA mulabdhA uttarottaraguNaprakapahetutvAt , sanAthAzca sabAndhavAzca tattvata iti gamyate, 'yada' yasmAd 'bha' iti bhavanto, jinottamamArgasthitatvaM sulabdhajanmatvAdau hetuH 'taMsI ti pUrvArddhana punarupabRMhaNA kRtA, uttarArddhana tu kSama-113 gopasaMpannate darzite, iha tu tetti tyaaN| 'aNusAsiuMti 'anuzAsayituM' zikSayitumAtmAnaM bhavateti gamyate, punaH kSamaNAmeva vizeSata Aha-pRSTvA 'kathaM tvaM prathamacayasi prabajita' ityAdi paryunuyujya nimantritAzca bhogaiyaditi sambandha iti sUtracatuSTayAthaiH // sakalAdhyayanArthopasaMhAramAha| evaM thuNittANa sa rAyasIho, aNagArasIhaM paramAi bhattie / soroho ya sapariyaNo [sabaMdhavo ya], dhammANuratto vimaleNa ceyasA / / 58 // UsasiyaromakUvo, kAUNa ya payAhiNaM / abhivaMdiUNa sirasA, aiyAo narAhivo // 59 // iyarovi guNasamiddho tiguttigutto tidaMDavirao y| vihaga iva vippamukko viharaha vamuhaM vigayamohu // 60||ttivemi // dIpa anukrama [766-769] na .. For woman pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~462 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [20], mUlaM [--1 / gAthA ||58-60|| niyukti: [422R...] uttarAdhya. prata bRhadvRttiH sUtrAMka ||58-60|| // mahAniyaMThinaM // 20 // mahAnirgarAjA cAsau siMhavAtiparAkramavattayA rAjasiMhaH, anagArasya ca siMhatvaM karmamRgAn pratyatidAruNatvAt prazaMsA nthIyA. khyApakaM vA ubhayatra siMha iti, sAvarodhaH'sAntaHpuraH saparijanaH'saparivAraH vimalena' vigata mithyAtvamalena |usitaa |iyocchrasitAH-udbhinnA romakUpA-romarANi yasyAsAvucchRsitaromakUpaH 'atiyAtotti 'atiyAtaH' gataH |svasthAnamiti gamyate, 'itaraH' saMyataH so'pi hi vihaga iva' pakSIva 'vipramuktaH' kvacidapi pratibandhavirahito viharatIti vartamAnanirdezaH prAgvat, 'vigatamohaH' vigatavaicittyaH, zeSaM sugamamiti sUtratrayArthaH // iti' parisamAptI, pravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvadeva // iti zrIzAntyAcAryaviracitAyA-14 muttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM mahAnirgranthIyaM nAma viMzatitamamadhyayanaM samAptamiti // 20 // 2%3A%25A5%80% dIpa anukrama // 48 // [770 iti zrIzAnyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTI0piMzatitamamadhyayanaM samAptam // % -772] For Prato pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM-20 parisamAptaM ~463 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [773] % % % % % % % %s [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||1|| adhyayanaM [21], niryuktiH [423-424] atha samudrapAlIyaM ekaviMzamadhyayanam / vyAkhyAtaM mahAnirgranthIyaM nAma viMzatitamamadhyayanam idAnImekaviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane'nAthatvamanekadhoktam, iha tu tadAlocanAdviviktacaryayaiva caritavyamityabhiprAyeNa saivocyata ityanenAbhisambandhenAyAtasyAdhyayanasya prAgvadanuyogadvAracatuSTayaM prarUpyaM tAvad yAvannAma niSpannanikSepe samudrapAlIyamiti nAmAtaH samudrapAlanikSepAbhidhAnAyAha nirmuktikRtsamuddeNa pAliaMmi a nikkhevu caukkao duviha dava | samudapAliAU veyaMto bhAvao ya nAyavo / tatto samuTThiamiNaM samuhapAlijamajjhayaNaM // 424 // gAthAdvayaM pratItArthameva, navaraM samudrapAlanikSepaprastAve yatsamudreNa pAlita ityuktaM tatsamudrapAla ityatra samudreNa pAlyate / smeti samudrapAla iti vyutpattikhyApanArthamiti gAthAdvayArthaH // gato nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAlApakani Spanna nikSepAvasaraH, sa ca sati sUtra iti sUtrAnugame sUtramucAraNIyaM tacedam Aga0 || 423 // caMpAe pAlie nAma, sAvae Asi vANie / mahAvIrassa bhagavao, sIso so umahapaNo // 1 // For Parana Private On pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atha adhyayanaM - 21 "samudrapAlIya" Arabhyate ~464~ Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [21], mUlaM [-] / gAthA ||2-10|| niyukti: [424,,,] prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya-12 niggaMthe pAvayaNe, sAvae se vikovie / poeNa vavaharaMte, pihuMDaM nayaramAgae // 2 // pihuMDe vavaharaMtassa, samudrapA vANio deza dhUaraM / taM sasattaM paigijjha, sadesamaha ptthio|| 3 // aha pAliyassa gharaNI, samudaMmi pasa-1 bRhadvRttiH lIyA. haivaI / aha dArae tahiM jAe, samuddapAlitti nAmae // 4 // khemeNa Agae caMpa, sAvae vANie gharaM / saMvahaI ghare // 48 // tassa, dArae se suhoie // 5 // yAvattarIkalAo a, sikkhie niiikovie| juThavaNeNa ya apphuraNe, surUve piyardasaNe // 6 // tassa rUvavaI bhaja, piyA ANei rUviNiM / pAsAe kIlae ramme, devo doguMdago jahA // 7 // aha annayA kayAI, pAsAyAloaNe Thio / vajjhamaMDanasobhAga, vajjhaM pAsaha bajjhagaM // 8 // taM, pAsiUNa saMviggo, samuhapAlo innmbyvii| aho asuhANa kambhANaM, nijANaM pAvagaM imaM // 9 // saMbuddho ke dUso tahiM bhayavaM paramaM sNvegmaago| Apuccha'mmApiyaro, pavae aNagAriyaM // 10 // sUtrANi daza / idamuttaraM cAdhyanaM kacitsopaskAratayA vyAkhyAsyate-'campAyAM' campA'bhidhAnAyAM puri pAlito hai nAma sArthavAhaH zrAvakaH' zramaNopAsakaH AsIt abhUd vaNigeva paNijaH-paNigjAtiH mahAvIrasya bhagavataH 'ziSyaH | vineyaH sa iti, satuH vizeSaNe 'mahAtmanaH prazasvAtmanaH / sa ca kIgityAha-nainandhe' nibandhasambandhini // 482] 'pAvayaNe'tti pravacane zrAvakaH saH iti pAlito vizeSeNa kovidaH-paNDito vikovidaH, ko'rthaH ?-viditajIvAdipadArthaH 'potena vyavaharan' pravahaNavANijyaM kurvan pihuNDaM' pihuNDanAmakaM nagaram 'AgataH'prAptaH / tatra ca pihuNDe LX dIpa anukrama [773] Tm.Puremaramaniwom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~465 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 2-10 // dIpa anukrama [774 -782] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [424,,,] adhyayanaM [21], mUlaM [--] / gAthA ||2-10|| | vyavaharate tadguNAkRSTacetAH kazcidvANijo 'dadAti' yacchati 'dhUyaraM 'ti duhitaram, udRDhavAMzca tAmasI, sthitvA ca tatra kiyantamapi kAlaM tAM 'sasattvA'mityApannasattvAM 'parigRsa' AdAya vadezam 'atha' anantaraM 'prasthitaH' calitaH / tatra cAgacchato'tha pAlitasya gRhiNI 'samudra' jaladhI 'prasUte' garbha vimuJcati kheti zeSaH, 'athetyupanyAse 'dArakaH' sutaH 'tasmin' iti prasavane 'jAtaH' utpannaH samudrapAla iti 'nAmato' nAmAzritya / krameNa cAgacchan 'kSemeNa' kuzalenAgatampAya zrAvako vANijaH 'ghara'ti casya gamyamAnatvAd gRhaM ca khakIyaM kRtaM ca tatra varddhApanakAdi, saMvarddhate ca 'gRhe' vezmani, 'tasya' iti pAlitAbhidhAnavaNijo dArakaH saH 'sukhocitaH' sukumAraH / evaM ca prAptaH kalAgrahaNayogyatAM dvisaptatikalAzca zikSitaH, zikSate vA pAThAntarataH, jAtazca 'nItikovidaH' nyAyAbhijJaH, 'jobaNeNa ya apphuNNe'tti, casya bhinnakramatvAdyauvanena 'ApUrNazva' paripUrNazarIrazca, paThyate ca ' jovaNeNa ya saMpaNNe'tti, tatra ca 'saMpannaH' yukto'ta eva 'surUpaH' susaMsthAnaH 'priyadarzanaH sarvasyaivAnandadAtA / pariNayanayogyatAM ca tasya vijJAya 'rUpavatI' viziSTakRtiM bhAryA' patnIM 'pitA' pAlitavaNig 'Anayati' tathAvidhakulAdAgamayati 'rUpiNIM' rUpiNInAnIM, pariNAyitazca tAmasI, prAsAde krIDati -ramaMti tathA saha 'ramye' abhiratihetau devo dogundako yathA / athAnyadA | kadAcita 'prAsAdAlokane' uktarUpe sthitaH san badhamarhati vadhyastasya maNDanAni raktacandanakaravIrAdIni taiH | zobhA - tatkAlocitaparabhAgalakSaNA yasyAsau vadhyamaNDanazobhAkastaM 'vadhyaM' vadhAI kaJcana tathAvidhAkAryakAriNaM Education Intematinal For Persona Prat www.yo pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~466~ Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 2-10 // dIpa anukrama [774 -782] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [21], mUlaM [-] / gAthA ||2-10|| niryukti: [424,,,] // 483 // uttarAdhya. * pazyati bAhyaM - nagaravahirvarttipradezaM gacchatIti vAhyagastaM, ko'rthaH ? - bahirniSkrAmantaM yadvA 'vadhyagam' iha vadhyazabRhadvRttiH |bdenopacArAdvadhyabhUmiruktA / tathAvidhaM vadhyaM dRSTvA saMvegaH - saMsAravaimukhyato muktatyabhilASastaddhetutvAtso'pi saMvegastaM samudrapAlaH 'idaM' vakSyamANamatravIt, yathA-aho ! 'azubhAnAM karmaNAM pApAnAmanuSThAnAnAM 'niryANam' avasAnaM 'pApakam' azubham 'idaM' pratyakSaM yadasau barAko vadhArthamitthaM nIyata iti bhAvaH / evaM paribhAvayan 'saMbuddhaH' avagaMtattattvaH 'saH' vaNikputraH 'tatre'ti tasminneva prAsAdAlokane 'bhagavAn' mAhAtmyavAn, mAhAtmye'pi bhagavacchavdasya darzanAt paraM prakRSTaM saMvegamAgataH, tatazcApRcchaya mAtApitarau 'pavayetti 'prAtrAjIta' prakarSeNa gatavAn, ko'rthaH ? - pratipannavAn, 'anagAritAM' nissaGgatAmiti sUtradazakArthaH // samprati anuvAdo'pi spaSTatAheturvyAkhyAGgamiti khyApanAyaivoktamevArthamanuvadan vizeSaM ca vadannAha niyuktikAraH- Education t caMpAeN satthavAho nAmeNaM Asi pAlio nAmaM / vIravarassa bhagavao so sIso khINamohassa // 425 // aha annayA kayAI poSaNaM gaNimadharimabharieNaM / to nagaraM saMpatto pihuMDaM nAma nAmaNaM // 426 / / vavaharamANassa tahiM pihuMDe dei vANio dhUaM / taMpi a pattiM ghitRRNa niggao so sadesassa // 427 // aha sA satthAhasuA samuddamajjhami pasavaI puttaM / piadaMsaNasavaMgaM nAmeNa samuddapAlitti // 428 // For Parsons Praten samudrapA lIyA. 21 ~467~ // 483 // g pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [21], mUlaM [--1 / gAthA ||2-10|| niyukti: [425-435] (43) prata sUtrAMka ||2-10|| khemeNaM saMpatto so pAlia sAvago gharaM niyayaM |dhaaiidsddhprivuddo aha vahai so udaahinaamo||429|| bAvattari kalAo asikkhio nIikovio jaahe| to juvaNamapphunno jAo piadaMsaNo ahiaa430|| aha tassa piA pattiM ANeI rUviNitti nAmeNaM / causaTriguNoveyaM amaravahaNaM sarisarUvaM // 431 // aha rUviNIi sahio kIlai so bhvnnpuNddriiaNmi|dogudguv devo kiMkaraparivArio nicca // 432 // aha annayA kayAI oloaNasaMThio sadevIo / vajhaM nINijaMtaM annijaMtaM jaNasaehiM // 433 // aha bhaNai sanninANI bhIo saMsAriANa dukkhANaM / nIANa pAvakammANa hA jahA pAvagaM iNamo 434 disaMbuddho so bhayavaM saMvegamaNuttaraM ca sNptto| ApucchiUNa jaNae nikkhato khAyajasakittI // 435 // vyAkhyAtaprAyA eva, navaraM 'vIravarassa'tti nAmato'nye'pi vIrAH saMbhavanti sa tu bhagavAn bhAvato'pi vIra iti | prAdhAnyakhyApakaM baragrahaNam , anena bhagavatsamakAlatAmadhyasya darzayati, gaNimadharimabharieNaM ti gaNimaM-pUgapha-18 lAdi dharimaM suvarNakAdi / priyadarzanAni-sakalajanAbhimatAvalokanAni sarvANyaGgAni-zirauraHprabhRtInyaspeti priyadarzanasarvAGgastam / 'dhAIdasaddhaparivuDe'tti dazArddhadhAtrIparivRto, dazArddha ca paJca tAzca kSIramajanamaNDana dIpa anukrama [774 -782] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~468~ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [21], mUlaM [--] / gAthA ||2-10|| niyukti: [425-435] prata sUtrAMka ||2-10|| uttarAdhya. krIDanAGkadhAnyaH, 'udadhinAmA' udadhisamAnArthasamudrapadopalakSitAbhidhAnaH samudrapAlanAmeti yAvat / 'jovaNama-18 samudrapA pphuNNa'ci makAro'lAkSaNiko jAtaH priyadarzanaH 'adhika'mityatizayena savizeSalAvaNyahetutvAd yauvanasya, catuHSa-13 bRhadvRttiH||STiguNA azvazikSAdikalASTakarahitAH kalA eva vijJAnAparanAmikA ucyante, 'bhavanapuNDarIke' bhavanapradhAne, // 484 // [4] puNDarIkazabdaspeha prazaMsAvacanatvAt / vadhyaM pazyatIti zepaH, 'nINijaMta'nti nIyamAnam ('aNijaMta'nti) 'anvI-131 dayamAnam' anugamyamAnaM janazatairavivekibhiriti gamyate, paThanti ca-'bajhaM NINIjaMtaM pecchA to so jaNavae-13 hiMti spaSTaM, sajI-samyagdRSTiH sa cAsau jJAnI ca sajijJAnI 'bhItaH' trastaH san sAMsArikebhyo duHkhebhya hai| iti, ApatyAca suvyatyayaH, kiM bhaNatItyAha-'nIcAnAM' nikRSTAnAM 'pApakarmaNAM' pApahetvanuSThAnAnAM cauryAdInAM dAhA' iti khede yathA pApakaM phalamiti gamyate, 'iNamoti 'idaM pratyakSaM, kimuktaM bhavati?-yathA'sya caura-13 sthAniSTaM phalaM pApakarmaNAM tathA'smAdRzAmapIti niyuktigAdhaikAdazakArthaH // pravajya ca yadasau kRtavAMstadAha sUtrakRt jahija sagaMtha mahAkilesaM, mahaMtamohaM kasiNaM bhyaanngN| pariyAyadhamma ca'bhiroaijA, kyANi sIlANi, parIsahe ya // 15 // ahiMsa sacaM ca ateNagaM ca, taso a baMbhaM apariggahaM ca / paDibajiyA paMca mahabvayANi,6 dAcarija dhammaM jiNadesiyaM viU // 16 // sabbehi bhUehi dayANukaMpI, khativame saMjayavaMbhayArI / sAvaja-|| *joge parivajayaMto, carija bhikkhU susamAhiiMdie // 17 / / kAleNa kAlaM viharija rahe, balApalaM jANiya|| dIpa anukrama [774-782] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra gAthA krama ||11,12,...||eva vartate, parantu mUla saMpAdane mudraNa azuddhitvAt kramAMkane ||15.16...||iti mudritaM ~469~ Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 11 -23|| dIpa anukrama [783 -795] Jam Educato [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [21], mUlaM [-] / gAthA ||11-23|| niryukti: [435...] appaNI a / sIho va saddeNa na saMtasijjA, vaDjoga succA na asambhamAha // 18 // ubehamANo u paribba ijjA, piyamappiyaM savva titikkhaijjA / na savva savvattha'bhiro aijjA, na yAvi pUrya garihaM ca saMjaya // 19 // aNega chaMdA miha mANavehiM, je bhAvao se pakarei bhikkhU / bhayabheravA tattha uIti bhImA, divyA maNussA aduvA tiricchA ||20|| parIsahA dubvisahA aNege, sIyaMti jatthA bahukAyarA narA se tattha pate na vahija paMDie, saMgAmasIse iva nAgarAyA // 21 // sIosiNA daMsamasagA ya phAsA, AryakA vivihA phusaMti dehaM / akkukkuoM tattha'hiyAsaijjA, rayAI khevija purAkaDAI // 22 // pahAya rAgaM ca taheva dosaM, mohaM ca bhikkhU sayayaM viyakkhaNe / meruvva vAeNa akaMpamANe, parIsahe Ayagutte sahijjA // 23 // aNunnae nAvaNae mahesI, na yAvi pUyaM garihaM ca sNje| se ujjubhAvaM parivajra saMjae, nivvANamaggaM virae ubei // 24 // araharaisahe pahINasaMthave, birae Ayahie pahANavaM / paramaparahiM ciTThAI, chinnasoe amame akiMcaNe / / 25 / / vivittalayaNAI bhahaja tAI, nirovalevAI asaMthaDAI / isIhiM cinnAhaM mahAyasehiM, kAraNa phAsija parIsahAI // 26 // saNNANanANovagae mahesI, aNuttaraM cariyaM dhammasaMcayaM / aNuttarenANadhare jasaMsI, obhAsaI sUrie vaMData likkhe // 27 // trayodaza sUtrANi prAyaH sugamAnyeva, navaraM 'hitvA' vaktvA saMzcAsau pratbazva sandhaH, prAkRtatvAdvindulopastaM, For Parsons Paton janothony org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH | atra gAthA krama ||11,12,...|| eva vartate, parantu mUla saMpAdane mudraNa azuddhitvAt kramAMkane || 15.16..|| iti mudritaM ~470~ Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [21], mUlaM [-1 / gAthA ||11-23|| niyukti : [435...] prata lIyA sUtrAMka ||11-23|| uttarAdhya. paThanti ca-'jahittu saMgaM catti jahAya saMga ca'tti yA ubhayatra hitvA 'sara' khajanAdipratibandhaM 'caH' pUraNe nipAtaH, nipAtAsamudrapAmahAn klezo yasmAdyasmin vA taM mahAklezaM, 'mahaMtamohati mahAn mohaH-abhiSvaGgo yasmin yato vA taM tathA-12 vidhaM, 'kasiNaM'ti kRtvaM kRSNaM vA kRSNalezyApariNAmahetutvena 'bhayAnaka' mahAkezAdirUpatvAdeva vivekinAM bhayA-4 // 485 // dAvaha 'pariyAya'ti prakramAt pratrajyAparyAyastatra dharmaH paryAyadharmastaM, cazabdaH pAdapUraNe, 'abhiroyaejja'tti ArSa-18 svAd bastanyarthe saptamI, tataH 'abhyarocata' abhirocitavAn tadanuSThAnaviSayAM prItiM kRtavAn , upadezarUpatAM ca tantra-13 nyAyena khyApayitumitthaM prayogaH, yadvA''tmAnamevAyamanuzAsti-yathA he Atman ! saI tyaktvA prAjyAdharmamabhirocayed bhavAn , evamuttarakriyAsapi yathAsambhavaM bhAvanIya, pratrajyAparyAyadharmameva vizeSata Aha-'pratAni' mahA-13 pratAni 'zIlAni piNDavizuddhayAdyuttaraguNarUpANi 'parISahAn' iti bhImasenanyAyena parISahasahanAni ca / etadabhirucya tadanantaraM ca yat kRtavAMstadAha-ahiMsA satyamastainyakaM ca 'tatto a va apariggahaM ca'tti tatazca brahmacarya-14 maparigrahaM ca 'pratipadya' aGgIkRtya 'acaMbhapariggahaM ca' iti tu pAThe parivayaM cetyadhyAhArya 'paJca mahAvratAni' ukta-2 485 // rUpANi 'careja'ti prAgvadacarat , nAGgIkRtyaiva tiSThediti bhAvaH, 'dharma' zrutacAritrarUpaM jinadezitaM 'viU'ti vidvAnjAnAnaH / 'savehiM bhUpahi' subvyatyayAt 'sarveSu' azeSeSu prANiSu dayayA-hitopadezAdidAnAtmikayA rakSaNarUpayA vA'nukampanazIlo dayAnukampI pAThAntarato dayAnukampo vA, kSAntyA na tvazaktyA kSamate-pratpanIkAdyudIritadu dIpa anukrama [783-795] SamEaicstomimumational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra gAthA krama ||11,12,...||eva vartate, parantu mUla saMpAdane mudraNa azuddhitvAt kramAMkane ||15.16...||iti mudritaM ~471 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 11 -23|| dIpa anukrama [783 -795] [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [21], mUlaM [-] / gAthA ||11-23|| niryukti: [435...] rvacanAdikaM sahata iti kSAntikSamaH, saMyata iti saMyataH sa cAsau brahmacArI ca saMyatatrahmacArI pUrva prati| patyA gatatve'pi brahmacArItyabhidhAnaM brahmacaryasya duranucaratvakhyApanArtham anena ca mUlaguNarakSaNopAya uktaH / | 'kAleNa kAla'ti rUDhitaH kAle - prastAve yadvA kAlena -pAdonapaurupyAdinA kAlamiti -- kAlocitaM pratyupekSaNAdi kurvanniti zeSaH, 'rASTra' maNDale 'balAvala sahiSNutvAsahiSNutvalakSaNaM jJAtvA''tmanaH yathA yathAsstmanaH saMyamayogahAnirna jAyate tathA tathetyabhiprAyaH, anyaca siMhavat 'zabdena' prastAvAdbhayotpAdakena 'na samatrasyat' naiva sacyAcalitavAn siMharantAbhidhAnaM ca tasya sAttvikatvenAtisthiratvAt, ata eva bAgyogam arthAd duHkhotpAdakaM 'soca'ti zrutvA 'na' naiva 'asabhyam' azlIlarUpam ' Ahutti uktavAn / tarhi kimayamakarodityAha - 'upekSamANaH' tamavadhIrayan paryatrajat, tathA 'priyam' anukUlam 'apriyam') ananukUlaM 'saba titikkhaeja'tti sarvam 'atitikSata' soDhavAn kiJcana savatti sarva vastu sarvatra sthAne'bhyarocayata, na yathAdRSTAbhilASuko'bhUditi bhAvaH yadivA yadekatra puSTAlambanataH sevitaM na tatsarvam - abhimatAhArAdi sarvatrAbhilaSitavAn, na cApi pUjAM gahIM vA'bhyarocayateti sambandhaH, iha ca gahato'pi karmakSaya iti kecidatastanmatavyavacchedArthe garhAgrahaNaM, yadvA garhA - parApavAdarUpA / nanu bhikSorapi kimanyathAbhAvaH saMbhavati ? yenetthamitthaM ca taguNAbhidhAnamityAha - 'aNega' tti vRttArddha, tatra ca 'aNega' tti aneke 'chandAH' abhiprAyAH saMbhavantIti Samaicamatond For Parsons Privat pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~472~ Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [21], mUlaM [-1 / gAthA ||11-23|| niyukti : [435...] vRhadvRttiH prata sUtrAMka ||11-23|| uttarAdhyAgamyate, 'miha'tti makAro'lAkSaNikaH 'iha' jagati 'mANayehi ti suvyatyayAnmAnaveSu 'je' iti yAnanekAn chandAna samudrapA'bhAvataH' tatvavRttyodayikAdibhAvato vA saH 'prakaroti' bhRzaM vidhatte 'bhikkhuti apizabdasya gamyamAnatvAd bhikSu holIyA, rapi-anagAro'pi san , ata itthamitthaM ca tadguNAbhidhAnamiti bhAvaH / aparaJca- bhayabhairavAH' bhayotpAdakatvena // 48 // bhIpaNAH 'tatra' iti brahmapratipattau 'uiMti'tti 'udyanti' udayaM yAnti, paThyate ca-'uti'ti, upayanti bhayabhairavA ityanenApi gate bhImA iti punarabhidhAnamatiraudratAkhyApanAyoktaM, 'divyA' ityAdAvupasargA iti gamyate, 'tiricchatti tairshcaaH| tathA 'parisaha'tti parIpahAca udyantIti sambandhaH, 'sIdanti' saMyamaprati zithilIbhavanti 'jatthati yatrayepUpasargapu parIpahepu ca satsu 'se' iti saH tatra' teSu 'patte'tti vacanavyatyayAtprApteSu prApto vA-anubhavanadvAreNAyAto na ('vyatheta' syAt) vyathAbhItazcalito vA sattvAd bhikSuH san 'saGgrAmazIrSa iva' yuddhaprakarSa iva 'nAgarAjaH' hstiraajH| 'spshoN|' tRNasparzAdayaH 'AtaGkAH' rogAH 'spRzanti' upatApayanti 'akukaya'tti ApatvAt kutsitaM kUjati-pI[DitaH sannAkrandati kukUjo na tathetyakukUjaH, paThyate ca-'akakkareti kadAcidvedanA''kulito na karkarAyitakArI, anena cAnantarasUtrokta evArtho vispaSTatArthamanvayenoktaH, evaMvidhazca sa rajAMsIva rajAMsi-jIvamAlinthahetutayA||"" kamANi khevije'ti akSipat parIpahasahanAdibhiH kSiptavAn / 'moha(m) iti mithyAtvahAsyAdirUpo'jJAnaM vA gRpate, AtmanA guptaH AtmaguptaH-kUrmavatsaGkucitasarvAGgaH, anena parISahasahanopAya uktaH / kiJca-'nayAvi pUrya garihaM ca TECCANCE dIpa anukrama [783-795] SamEducatimotimatent pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~473 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [21], mUlaM [-] / gAthA ||11-23|| niyukti : [435...] prata sUtrAMka ||11-23|| saMjayetti na cApi pUjAM gahIM ca pratIti zeSaH 'asajat saGgaM vihitavAn ,tatra ca anunnatatvamanavanatataM ca heturbhAvataH, unnato hi pUjAM prati avanatazca gahA~ prati saGgaM kuryAna tvanyatheti bhAvaH, pUrvatrAbhiruciniSedha uktaH, iha tu || saGgasyeti pUrvasmAdvizeSaH, 'sa' iti saH' evaMguNaH 'RjubhAyam' ArjavaM 'pratipadya' aGgIkRtya saMyato 'nirvANamArga' samya-15 gdarzanAdirUpaM virataH san 'upaiti' vizeSeNa prApnoti, vartamAnanirdeza ihottaratra ca prAgvat / tataH sa tadA kIdRzaH kiM karotItyAha-aratiratI saMyamAsaMyamaviSaye sahate-na tAbhyAM vAdhyata ityaratiratisahaH, 'pahINasaMthavetti prakSINasaMstavaH saMstavAhINo vA, saMstavazca pUrvapazcAtsaMstavarUpo vacanasaMvAsarUpo vA gRhibhiH saha, pradhAnaH sa ca saMyamo |muktihetutvAt sa yasyAstyasau pradhAnavAn , paramaH-pradhAno'rthaH puruSArtho vA'nayoH karmadhAraye paramArthI-mokSaH sa pdyte| |-gamyate yaistAni paramArthapadAni-samyagdarzanAdIni suvyatyayAt teSu tiSThati-avirAdhakatayA''ste 'chinnasoya'tti chinnazokaH chinnAni vA zrotAMsIva zrotAMsi-mithyAdarzanAdIni yenAsau chinnazrotAH ata evAmamo'kiJcanaH, iha ca saMyamavizeSANAmAnantyAttadabhidhAyipadAnAM punaH punarvacane'pi na paunarutayaM, tathA 'viviktalayanAni' khyAdivirahitopAzrayarUpANi viviktatvAdeva ca 'nirovalevAIti nirupalepAni-abhiSyaGgarUpopalepavarjitAni bhAvato dravyatastu tadartha nopaliptAni 'asaMsRtAni' bIjAdibhirakhyAtAni, ata eva ca nirdopatayA 'RSibhiH' munibhiH 'cIrNAni' AsevitAni, cIrNazabdasya tu 'sucIrNa propitatrata mitivatsAdhutA, 'phAseja'tti aspRzat , soDhayAnityarthaH, punaH punaH dIpa anukrama [783-795] SamEducatum totumational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~474 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [21], mUlaM [-1 / gAthA ||11-23|| niyukti: [435...] prata sUtrAMka ||11-23|| uttarAdhya. parISahasparzanAbhidhAnamatizayakhyApanArthaM, tataH sa kIDagabhUdityAha-'saH' iti samudrapAlanAmA muni namiha zruta- samudrapA jJAnaM tena jJAnam-avagamaH prakramAd yathAvarikrayAkalApasya tenopagato-yukto jJAnajJAnopagataH, pAThAntarataHbRhadvRttiH 4lIyA. santi-zobhanAni 'nAne tyanekarUpANi jJAnAni-saGgatyAgaparyAyadharmAbhirucitatvAdhavabodhAtmakAni tairupagataH snnaa||487|| 18 nAjJAnopagataH 'dharmasaJcayaM kSAntyAdiyatidharmasamudayam 'aNuttareNANadhare'tti ekArasthAlAkSaNikatvAdanuttarajJAna di kevalAkhyaM taddhArayatyanuttarajJAnadharaH, paThyate ca-guNuttare jANadhare'tti, tatra ca guNottaro-guNapradhAno, jJAnaM prastA vAtkevalajJAnaM taddharaH, ekArasthAlAkSaNikatvAd guNottaraM yad jJAnaM taddharo vA'ta eva yazasvI 'obhAsada yatti aba-| bhAsate prakAzate sUryavadantarikSe, yathA nabhasi sUryo'vabhAsate tathA'sAyapyutpannakeMbalajJAna iti trayodazasUtrArthaH / / vi sampratyadhyayanArthamupasaMharaMstasyaiva phalamAha duvihaM khaveUNa ya punnapArva, niraMjaNe savvao vippmuphe| tarittA samuI va mahAbhavohaM, samuhapAle apuNAgamaM gae // 24 // timi // ||smuddpaalijN // 21 // 4 // 487 // 'dvividha' vibhedaM ghAtikarmabhavopagrAhibhedena 'puNyapApaM zubhAzubhaprakRtirUpaM 'niraJjanaH' karmasArahitaH, ptthyte| |ca-'niraMgaNe'tti akSergatyarthatvAt niraGganaH-prastAvAtsaMyama prati nizcalaH zailezyavasthAprApta itiyAvat, ata eva #C8 dIpa anukrama [783-795] Furammarwata tiwand pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~475 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-36] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [21], mUlaM [--1 / gAthA ||24|| niyukti: [436] prata sUtrAMka ||24|| ARCASTAKALA MisarvataH' iti bAdhAdAntarAJca prakramAdabhiSvaGgahetoH 'tI|' ulaGghaya 'samudramiya' atidustaratayA mahAzcAsau bhavau pazca-devAdibhavasamUhastaM, zeSa spaSTamiti sUtrArthaH // amumevArtha spaSTayitumAha niyuktikRtkAUNa tavacaraNaM bahuNi vAsANi so dhuyakileso / taM ThANaM saMpatto jaM saMpattA na soyaMti // 436 // sugamaiva / 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvat // iti zrIzAntyA|cAryaviracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM samudrapAlIyaM nAmaikaviMzatitamamadhyayanaM samAptamiti // 21 // CAKCARSA dIpa anukrama [796] zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTI0ziSya samudrapAlIyaM nAmaikaviMzatitamamadhyayanaM samAptam / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: bhAga 36 Agama 43/2 'uttarAdhyayanAni'mUlasUtra [4/2] mUlaM evaM zAntyAcAryajI racitA TIkA parisamAptA: mUla saMzodhakaH sampAdakazca pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba kiMcit vaiziSTya samarpitena saha puna: saMkalanakartA muni dIparatnasAgarajI M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi) ~476 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga kalapRSTha 314 586 498 392 594 494 338 592 552 savRttika-Agama-sattANi bhAga 1 se 40 meM kahAM kyA milegA? isa bhAgame samAviSTa Agama ke nAma aura Agama-krama 01 | | Agama 01 AcAra mUlaM evaM vRtti bhAga-1 zrutaskndha -1, adhyayana-1,2 02 | Agama 01 AcAra mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 zrutaskndha -1, adhyayana- 3 se 9, zrutaskandha- 2 03 | Agama 02 sUtrakRta mUlaM evaM vRtti, bhAga-1 zrutaskndha -1, adhyayana- 1 se 13 | 04 | Agama 02 sUtrakRta mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 zrutaskandha-1, adhyayana 14 se 16, zrutaskandha-2 | 05 | Agama 03 sthAna mulaM evaM vatti, bhAga-1 sthAna-1 se 4 06 | Agama 03 sthAna mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 sthAna-5 se 10 saMpUrNa 07 | Agama 04 samavAya mUlaM evaM vRtti. 08 | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-1 zataka-1 se 6 09 | Agama 05 bhagavatI mulaM evaM vRtti, bhAga-2 zataka-0 se 11 10 | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-3 zataka- 12 se 20 11 | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-4 zataka- 21 se 41 saMpUrNa 12 | | Agama 06 jJAtAdharmakathA mUlaM evaM vRtti. 13 | Agama-7,8,9,10upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa mUlaM evaM vRtti. 14 | Agama-11,12, vipAka, uvavAI mUlaM evaM vRtti. 15 | Agama 13 rAjapraznIya mUlaM evaM vRtti. 16 | Agama94 jIvAjIvAbhigama bhAga-1 malaM evaM vRtti. [pratipatti-3-atargata] sUtra-1 se 138 17 | Agama94 jIvAjIvAbhigama bhAga-2 malaM evaM vRtti. [pratipatti-3-atargata] sUtra- 139 se pratipattI-10 saMpUrNa 18 | Agama 15 prajJApanA bhAga-1 mUlaM evaM vRtti. pada-1 se 5 19 | Agama 15 prajJApanA bhAga-2 malaM evaM vatti. pada-6 se 22 | 20 | Agama 15 prajJApanA bhAga-3 malaM evaM vatti. pada- 23 se 36 saMpUrNa | 21 | Agama 16 sUryaprajJapti mUlaM evaM vRtti. 514 384 522 538 384 314 480 488 426 514 236 610 ~477~ Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga kalapRSTha 614 376 426 344 312 330 28 466 442 savRttika-Agama-sattANi bhAga 1 se 40 meM kahAM kyA milegA? isa bhAgame samAviSTa Agama ke nAma aura Agama-krama 22 | Agama 17 candraprajJapti mUlaM evaM vRtti. 23 | | Agama18 jaMbUdvipaprajJapti bhAga-1 mUlaM evaM vRtti. vakSaskAra- 1 evaM 2. 24 | Agama18 jaMbUdavipaprajJapti bhAga-2 mUlaM evaM vRtti. vakSaskAra- 3 evaM 4. 25 | Agama18 jaMbUdvipaprajJapti bhAga-3 mUlaM evaM vRtti. vakSaskAra- 5 se 7. | Agama 19-32 nirayAvalikA, kalpavataMsikA, puSpikA, puSpacUlikA, vRSNidazA, catuHzaraNa, AturaparatyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, ___bhaktaparijJA, taMdalavaicArika, saMstAraka, gacchAcAra, gaNividayA, devendrastava mUlaM evaM chAyA 27 Agama 33 thI 39 maraNasamAdhi mUlaM evaM chAyA, nizItha, buhatkalpa, vyavahAra, dazAzrutaskaMdha, jItakalpa/paMcakalpa, mahAnizItha mUlaM eva Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-1, niyukti-1 se 521 29 | Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-2, niryakti- 522 se 951 | Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-3 niyukti- 952 se 1273 apUrNa, [adhyayana- 1 se 4 apUrNa] 31 | Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-4 niyukti- 1273 apUrNa se 1623, [adhyayana- 4 apUrNa se 6 saMpUrNa] | Agama 41/1 oghaniyukti mUlaM evaM vRtti.. 33 | Agama 41/2 piMDaniyukti mUlaM evaM vRtti. | Agama 42 dazavaikAlika mUlaM evaM vRtti. 35 | Agama 43 uttarAdhyana mUlaM evaM vRtti, bhAga-1, adhyayana- 1 se 5 36 | Agama 43 uttarAdhyana mUlaM evaM vRtti, bhAga-2, adhyayana-6 se 21 37 | | Agama 43 uttarAdhyana mUlaM evaM vRtti, bhAga-3, adhyayana- 22 se 36 | Agama 44 nandisUtra mUlaM evaM vRtti. | Agama 45 anuyogadvAra mUlaM evaM vRtti. | 40 | kalpAbArasA]sUtra... catuHzaraNa, tandulavaicArika, gacchAcAra mUlaM evaM vRtti. 30 464 / 426 32 472 376 590 522 482 466 528 38 39 560 394 ~478 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stgur dii thaas rs s s s s s tee 17 r s' nuuN bbaart kaahl krn dii haalt t taa b s Agama . ps naa pl hai * 479 >> Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAja Ajama AjamAva namo namo nimmaladasaNassa savRttika-Agama-suttANi mUla sazodhaka abhinava-saMkalanakartA ONS pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahAyaja Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] MAHARASHeat prata-prApti aura peja-seTiMga kartA : ke ceramana zrI pravINabhAI zAha, amerikA mudraka : navaprabhAta prinTIMga presa amadAbAda Mo 982559885519825306275 ~480~ Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isa projekTa ke saMpUrNa-anudAna-dAtA gasusahakara zrI Agama maMdira pAlitANA R P DHis OPINIOENi sosi onsortina HEORIEO ROPER (ORHEOREPOEE ~481 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama Agama Agama AgA mUla saMzodhaka pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjasAheba Ajama Ajama Agama ANam Agama Agama AgamA Agama 43 "uttarAdhyayanAni" mUlaM evaM vRtti: [2] Agama Ajama Aja abhinava-saMkalanakartA AjamA Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI __ [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] Ajama AjamaAjama AjamarA ~482