________________
आगम (४३)
[भाग-३६] “उत्तराध्ययनानि”- मूलसूत्र-४ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:)
अध्ययनं [७], मूलं [-1 / गाथा ||१४|| नियुक्ति: [२४९...]
बृहद्वृत्तिः
प्रत सूत्रांक ||१४||
उत्तराध्य.
राज्यतुल्याः, ततो यथा द्रमको राजा च काकण्याम्रफलकृते कार्षापणसहस्रं राज्यं च हारितवान् , एवमेतेऽपि दुर्म-14 औरभीपूधसोऽल्पतरमनुष्यायुःकामार्थे प्रभूतान् देवायुःकामान् हारयन्तीति सूत्रार्थः ॥ सम्प्रति व्यवहारोदाहरणमाह
जहा य तिषिण वणिया, मूलं घेतूण निग्गया। एगोऽस्थ लभते लाभ, एगो मूलेण आगओ॥१४॥ याध्य, ७ ॥२७८1118
व्याख्या-'यथा' इति प्राग्वत् , 'चः' प्रतिपादित दृष्टान्तापेक्षया समुच्चये, त्रयो 'यणिजः' प्रतीताः 'मूलं' राशि नीवीमितियावत् गृहीत्वा 'निर्गताः' स्वस्थानात्स्थानान्तरं प्रति प्रस्थिताः, प्राप्ताश्च समीहितं स्थानं, तत्र च गता-18 नाम् एको वणिककलाकुशलः 'अत्र' एतेषु मध्ये 'लभते' प्राप्नोति 'लाभ' विशिष्टद्रव्योपचयलक्षणम् , 'एक'। तेष्वेवान्यतरो यस्तथा नातिनिपुणो नाप्यत्यन्तानिपुणः समूलेणे ति मूलधनेन यावत् गृहान्नीतं तावतैवोपलक्षितः 'आगतः' खस्थान प्राप्त इति सूत्रार्थः ॥ तधा
एगो मूलंपि हारित्ता, आगओ तत्थ वाणिओ । ववहारे उवमा एसा, एवं धम्मे विजाणह ॥ १५॥ व्याख्या-'एकः' अन्यतरः प्रमादपरो द्यूतमद्यादिष्वत्यन्तमासक्तचेताः 'मूलमपि' उक्तरूपं 'हारयित्वा' नाश-2 यित्वा 'आगतः' प्राप्तः स्वस्थानमित्युपस्कारः, एवं सर्वत्रोदाहरणसूचायां सोपस्कारता द्रष्टव्या, 'तत्र' तेषु मध्ये वणिका एव वाणिजः। अत्र च सम्प्रदायःजहा एगस्स वाणियगस्स तिन्नि पुत्ता, तेण तेसिं सहस्सं सहस्सं दिन्नं काहावणाणं, भणिया य-एएण ववहरि-13/
॥२७८॥ १ यथैकस्य वणिजखयः पुत्राः, तेन तेभ्यः सहस्रं सहस्र दत्तं कार्षीपणाना, भणिताच-एतेन व्यवहत्य
दीप
अनुक्रम [१९२]
पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधित: मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र[४३), मूलसूत्र[४] उत्तराध्ययनानि मूलं एवं शान्तिसूरिविरचिता वृत्ति:
~58~
