________________
૩૪
દાન અને શીળ ગુરુ, શિક્ષક કે અધ્યાપક તરીકે શિખડાવવું તે જ્ઞાનદાન છે. એટલે વ્યવહારિક જ્ઞાન આપવું તે જ્ઞાનદાન છે.
જ્ઞાનદાતાને સહાય કરવી, વિદ્યાર્થીને છાત્રવૃત્તિ (સ્કરશીપ) આપવી, પાઠ્યપુસ્તકો આપવા, વિદ્યાર્થીને ભણવામાં જે કંઈ મુશ્કેલી નડતી હોય તે દૂર કરવી, તેને અભ્યાસ વધે તેવી સગવડ કરી આપવી વગેરે વ્યવહાર જ્ઞાનદાનના પ્રકાર છે.
વ્યવહાર જ્ઞાનદાન પૌદગલિક સુખ આપી શકે ત્યારે ઘમજ્ઞાનનું દાન પારમાર્થિક લાભ આપે છે, આત્મિક સુખ આપે છે, આત્માનું કલ્યાણકારી બને છે. એટલે વ્યવહાર જ્ઞાનદાનનું ફળ બહુ સામાન્ય કે નવું છે પણ ધર્મજ્ઞાન દાનનું ઘણું ઉત્કૃષ્ટ ફળ મળે છે.
ધર્મજ્ઞાન દાનની વિગત આગળ ધર્મદાનના મથાળા નીચે આપી છે.
આ ઉપરાંત મુશ્કેલીમાં આવી પડનાર માણસને તેની મુશ્કેલી ટળે તેની સલાહસૂચના આપવી, બેકારને યોગ્ય ધંધે ચડવા માટે સલાહસૂચના આપવી, પિતાની ભલામણથી કોઈનું ભલું થતું હોય, ધંધે નોકરીએ ચડી શકતો હોય તે તેવી ભલામણ કરવી વગેરે વ્યવહારિક જ્ઞાનદાનના પ્રકાર છે.
તેમજ કુમાર્ગે વળી ગયેલાને ઉપદેશથી સમજાવીને સન્માર્ગે લાવ, અજ્ઞાનથી અપરાધી બનેલાને સમજણ આપી સન્માર્ગે ચડાવો, માનસિક વ્યાધિથી પીડિતને કર્મનો સિદ્ધાંત સમજાવી તેના મનને શાંતિ આપવી, ધર્મમાં શિથિલ થયેલાને બોધ આપી ધર્મમાં દઢ કરવા વગેરે ધાર્મિક જ્ઞાનદાનના પ્રકાર છે.
ધનદાન ધનથી તેમ જ ધનથી ખરીદ કરી શકાય તેવી વસ્તુ કે વસ્તુઓનું દાન કરવું તે ધનદાન છે એટલે અત્ર, પાણી, વસ્ત્ર, દવા, ફરનીચર, મકાન વગેરે દાનને ધનદાનમાં સમાવેશ થાય છે.
