________________
૧૭૮
દાન અને શીળ
બાહ્ય સામગ્રી અને તે દ્વારા બોધ ગ્રહણ કરવાની શકિત પ્રગટ થાય તે દેશના લબ્ધિ કહેવાય છે.
૪. પ્રાયોગ્ય લબ્ધિ-આયુષ્યકર્મ વઈને બીજા કર્મોની પૂર્વસત્તા ઘટી અતઃ ક્રોડાકોડી સાગર પ્રમાણ રહી જાય તથા નવીન બંધ પણ અંતઃક્રોડાક્રોડી સાગર પ્રમાણના સંખ્યાતમાભાગમાત્ર થાય, તે પણ એ લબ્ધિ કાળથી માંડીને ક્રમથી ઘટતો જ જાય અને કેટલીક પાપપ્રકૃતિઓને બંધક્રમથી ઘટતું જાય ઈત્યાદિ યોગ્ય અવસ્થા થવી તેનું નામ પ્રયોગ્ય લબ્ધિ છે.
૫. કરણ લબ્ધિ આ લબ્ધિમાં સમ્યકત્વ અવશ્ય થાય જ એવો નિયમ છે. પણ તે તો જેને પૂર્વે કહેલી ચાર લબ્ધિઓ થઈ હેય અને અંત મુહૂર્ત પછી જેને સમ્યકત્વ થવાનું હોય તેજ જીવને કરણ લબ્ધિ થાય છે.
સમ્યગદર્શનનું સ્વરૂપ અરિહંતદેવ દેવ છે, નિર્ગસ્થ ગુરુ છે, દયા, અહિંસા, તપ, સંયમ એ ધર્મ છે એ સંક્ષિપ્ત સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ છે.
સામાન્યતઃ છવાદિ નવતત્ત્વનું સ્વરૂપ જેવું સર્વજ્ઞ દેવે જાયું છે, જોયું છે તેના પર યથાર્થ શ્રદ્ધા કરે તે સમ્યગ્દષ્ટિ સમક્તિ શ્રાવક છે. આ શ્રાવક આસ્તિકવાદનો સંપૂર્ણ સાકાર કરે છે, શ્રદ્ધા કરે છે. છવાદિ પદાર્થ મૃત્યુ પછી પરલોકમાં જાય છે, અને તેની પ્રજ્ઞા બુદ્ધિ પણ આસ્તિક છે. આસ્તિકવાદી દર્શન સમકિતી શ્રાવકો સ્વયં પ્રત્યાખ્યાનાવરણીય કક્ષાના ઉદયથી સાધુ યોગ્ય ક્રિયા કરી શકતા નથી. પરંતુ દરેકને ક્રિયા કરવાનું કહે છે. કૃષ્ણ અને શ્રેણિક મહારાજાની જેમ.
આસ્તિકવાદી આસ્તિક પ્રજ્ઞ છે, આસ્તિક દૃષ્ટિ છે, સમ્યગ્વાદી છે, મોક્ષવાદી છે, પરંવાદી છે. તે માને છે કે લેક છે, પરલોક છે, માતા છે, પિતા છે, અરિહંત છે, ચક્રવર્તી છે, વાસુદેવ છે, સુકૃત છે, દુષ્કૃત છે. તેના ફળ છે, અશુભ ફળ ભોગવવા નરક સ્થાન છે,
