________________
શીળ. પ્રકરણ ૧
૧૭૭
હવે આપણે દર્શન પ્રતિલા માટે દર્શન સંબંધી વિચાર કરીએ.
| દર્શનને અર્થ દર્શનનો અર્થ જેવું એવો થાય છે. સામાન્યતઃ પ્રાણિમાત્રને, જીવમાત્રને જેવાને સ્વભાવ હોય છે. કોઈ ચક્ષુથી જુએ છે, કોઈ અચક્ષુથી દેખે છે પરંતુ અહીંયાં “આત્મભાવથી જેવું તે દર્શન” એવો અર્થ થાય છે. મિથ્યાત્વભાવથી જેવું તે મિથ્યા દર્શન છે, અને સમ્યક્ત્વ ભાવથી જેવું તે સમ્યગ્દર્શન છે. અહીંયાં સમ્યકત્વ દર્શનનો સંબંધ છે.
પાંચ લબ્ધિ શાસ્ત્રમાં સમ્યગદર્શન અથવા સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત થતાં પહેલાં પાંચ લબ્ધિ હોય એમ કહ્યું છે–(૧) ક્ષયોપશમ લબ્ધિ, (૨) વિશુદ્ધિ લબ્ધિ, (૩) દેશનાલબ્ધિ (૪) પ્રાયોગ્યલબ્ધિ અને (૫) કરણલબ્ધિ. તેની ટૂંકી વિગત અહીં આપેલી છે. તેની વિશેષ વિગત આ પછીના પંચલબ્ધિ” નામના પ્રકરણમાં આપેલી છે.
૧. ક્ષયપાશય લબ્ધિ–જેના હોવાથી તત્ત્વવિચાર થઈ શકે એવો જ્ઞાનાવરણ આદિ કર્મોને ફાયોપશમ થાય અર્થાત્ ઉદયકાળને પ્રાપ્ત સર્વઘાતી સ્પર્ધકોના નિષેકોના ઉદયનો અભાવ તે ક્ષય તથા ભાવિ કાળમાં ઉદય આવવા યોગ્ય કર્મોનું સત્તારૂપ રહેવું તે ઉપશમ. એવી દેશઘાતી સ્પર્ધકોના ઉદય સહિત કર્મોની અવસ્થા તેનું નામ ક્ષયોપશમ છે. તેની જે પ્રાપ્તિ થવી તે ક્ષયે પશય લબ્ધિ છે.
૨. વિશુદ્ધિ લબ્ધિ-મેહનો મંદ ઉદય આવવાથી મંદકષાયરૂપ ભાવ થાય કે જેથી તત્ત્વવિચાર થઈ શકે તે વિશુદ્ધિ લબ્ધિ છે.
૩. દેશના લબ્ધિ-શ્રી જિનેશ્વર દ્વારા ઉપદેશેલા તત્વનું ધારણ થવું, તેને વિચાર તે દેશના લબ્ધિ છે સત્યપુરુષને યોગ થાય, બોધ સાંભળે અથવા સશાસ્ત્ર આદિથી બોધ ગ્રહણ થાય એમ બંધની
