________________
દાન. પ્રકરણ ૨
૨૧૭
પ્રાપ્ત થાય છે. નિમિત્તિની અપેક્ષાથી આ કથન કરવામાં આવેલ છે. જે જીવને કરણલબ્ધિ ભાવની પ્રાપ્તિ કરવી હોય તેણે બુદ્ધિપૂર્વક એટલો જ પુરુષાર્થ કરવો જોઈએ કે તત્ત્વ-વિચારમાં પોતાને ઉપયોગ લગાડે.
માત્ર નામ નિક્ષેપથી આગમના શબ્દો બોલે જવા તેનું નામ તત્ત્વ નિર્ણય નથી. પરંતુ જીવ તત્વ શું છે તે જાણવાનો પુરુષાર્થ કરે. અજીવ તત્ત્વને અજીવ તસ્વરૂપ શ્રદ્ધાન કરે પરંતુ આત્માની અછવ તત્ત્વરૂપ અવસ્થા જ નથી એવું નથી. પુણ્ય તત્ત્વને પુણ્ય તત્ત્વરૂપ માને, પુણ્યભાવને પુણ્યભાવ માને પરંતુ પાપભાવને પુણ્યભાવ માનવા એટલે કે શુદ્ધ આહાર ખાવાનો ભાવ પાપભાવ છે તેને પુણ્ય ભાવ માનવો, અથવા ઉપવાસનો ભાવ પુણ્યભાવ છે તેને પુણ્યરૂપ માનવાની સાથે સંવર-નિર્જરા ભાવ માને એ તત્ત્વ નિર્ણય નથી. એ તો આત્માને બુદ્ધિપૂર્વક અપરાધ છે, એ તો અતત્ત્વ શ્રદ્ધાનો ભાવ છે.
આસ્રવ ભાવને આસ્રવ ભાવ માને પરંતુ આસ્રવ ભાવને જાણે નહિ અને મોઢેથી પાઠ બેલ્યા કરે કે આસ્રવ સત્તાવન છે. એ તો અત ભાવ છે. સત્તાવ આસ્રવમાં આત્માના આસ્રવ કેટલા છે? એવો પ્રશ્ન પૂછે કે તરત જવાબ દેશે કે મહારાજ, એ વાત શાસ્ત્રમાં લખી નથી. અથવા કહેશે કે હું જાણતો નથી. તો ભાઈ ! તું આસ્રવ તત્વમાં શું સમજો ?
એજ પ્રમાણે બંધ ભાવને બંધ ભાવ માનવો જોઈએ. પરંતુ અરિહંતની ભકિતને સારે ભાવ માને અને મને તીર્થકરગેત્રનો ક્યારે બંધ પડે એવી ભાવના કરે તો બંધ તત્ત્વનું જ્ઞાન શું લીધું ? બંધની ભાવના કરવી જોઈએ કે બંધથી છૂટવાની ભાવના કરવી જોઈએ? તીર્થગોત્રના ભાવ તો બંધનના ભાવ છે. બંધનની ભાવના કરવી એ ૧૪
