________________
હાન. પ્રકરણ ૪ કરવું એ એમની દઢ ઈચ્છા છે, આત્માનું શુદ્ધ અમૂર્તિક સ્વરૂપ તે એમનું રૂપ છે, આત્મિક અનંત વીર્ય એ એમનું બળ છે, આત્માનુભવ અ થતું ધ્યાન એ એમનું તપ છે. આવા સમ્યગુણિ જ્ઞાની મહામા કર્મોના ઉદયથી પ્રાપ્ત થતી અવસ્થાઓને દેખી કેવી રીતે મદ કરે! -
સમગુ દષ્ટિ છવ નિજ સ્વભાવને પરમ પ્રિય વસ્તુ માને છે, તેના અનુભવમાં જ સંતોષ ગણે છે અને તેમની નિશ્ચય દષ્ટિમાં સર્વ પ્રાણીઓ પોતાની સમાન શુદ્ધ આત્મસ્વભાવમય દેખાય છે; જમતનાં સર્વ દ નાટકના ખેલની માફક ક્ષણિક તેમજ માર્ગ દર્શનીયરૂપ જણાય છે.
જે તું સુખની ચાહના રખતે હે તે બધા પર-પદાર્થોના મેહને ત્યાગ કરી, નિશ્ચિત થઈ આત્માની રમણુતામાં રૂચિ ઉત્પન્ન કર. કદિ તારી પાસે ધન આદિ સામગ્રી હોય તો તેમાં મેહ ન કરતાં તેને પરેપકારાર્થે ઉપયોગ કર. તું કહા તથા જ્ઞાનયુક્ત થઈ પરમાનંદમય. નિજ આત્માના આસન પર વિરાજમાન થયા અને તેના સર્વ સામાન્ય મુણેમાં તન્મય થઈ પરમ સતિષ, સુખ અને શાંતિને ભોક્તા થા.
હે વત્સ! આજે તને નિશ્ચય નયનું મહાસ્ય બતાવું છું. જે દષ્ટિ એક દ્રવ્યને અન્ય દ્રવ્યોથી અલગ પાડી એકરૂપ ર્શાવે છે તથા અનેક પરત ઉપાધિરૂપ અવસ્થાઓથી ભિન્નતા કરી પદાર્થના મૂળ વરૂપને ઝળકાવે છે તેને નિશ્ચયનય કહે છે.
આ લોક છવ, પુગળ, ધર્મ અધર્મ. આકાશ અને કાળ એ છ દ્રવ્યોને સમજાય છે. લોકાકાશને એકેય એવો પ્રદેશ નથી કે જ્યાં તે થે દ્રવ્યોની સત્તા ન હોય. તેમાંથી ધર્મ, અધમ, આકાશ અને કાળ જે એક ક્ષેચાવગાહીપણે છે તે પણ પોતાને સ્વભાવ પલટી વિભાવરૂપ પરિણમતાં નથી. પરંતુ સંસારી જીવ પુદગળ સાથે એક ક્ષેત્રાવગાહ સબંધથી પરસ્પર વિભાગરૂપ પરિણમે છે; છવમાં રાગદ્વેષ, મોહ, દેવ, માન, માયા, લોભ આદિ વિભાવ છે તથા પુદગળ પુદગળ સાથે મળીને અનેક પ્રકારનાં સકધરૂપ વિભાવ કરે છે. . .
