________________
૩ર૮
દાન અને શીળ
પાળીએ છીએ? અને, ભાવ વિના જ તપ કરીએ છીએ? ભાવવિશુદ્ધિ ન હોય તે છતાં પણ, તે નથી એમ જે કહેવાય તે સામે થાય, એમ પણ બને.
ભાવવિશુદ્ધિને પૂર્ણ નિર્ણય તો જ્ઞાનીઓ કરી શકે, પણ આપણે અમુક તપાસ આદિથી નિર્ણય ન જ કરી શકીએ એમ નહિ. દાનાદિ કરનારો તે શા હેતુથી કરે છે, દાનાદિ કરવા દ્વારા તેને શું પામવાની ભાવના છે એ વગેરે દ્વારા તેમજ તેની ચેષ્ટાદિ દ્વારા ભાવવિશુદ્ધિનો આંશિક નિર્ણય ન જ થઈ શકે એમ નહિ.
દુનિયાની ક્રિયા કેવી રીતે થાય છે અને ધર્મની ક્રિયા કેવી રીતે થાય છે, તે તપાસો. દુનિયાની પ્રવૃત્તિમાં સાધ્ય તરફથી આંખ ખસતી નથી અને ધર્મક્રિયામાં સાધ્ય તરફ ભાગ્યે જ ધ્યાન જાય છે. દુનિયાની પ્રવૃત્તિમાં સાધ્ય તરફ દષ્ટિ કાયમ બની રહે છે, માટે અનુભવી અને જાણકારની સલાહ લઈને તે મુજબ વર્તવાની પૂરતી કોશિષ થાય છે; અને ધર્મક્રિયામાં, લગભગ દશા એવી કે પ્રાયઃ કોઇને પૂછે પણ નહિ અને કોઈ કહે તો તે સાંભળે પણ નહિ ! ધર્મસ્થાનોમાં જરા બરાબર આવતો થયો, એટલે તે પ્રાયઃ એવું બની જાય કે મરજીમાં આવે તેમ બેસે અને મરજીમાં આવે તેમ કરે.
ધર્મક્રિયા કરનારાઓમાં બધાની જ આવી દશા છે એમ નથી; આજ્ઞાનુસાર વર્તવાની ભાવનાવાળા ભાગ્યશાળીઓ પણ જરૂર છે; પણ, મોટે ભાગે આવી દશા જોવાય છે. આનું કારણ ધર્મક્રિયા માટે જરૂરી ભાવ તરફની બેદરકારી છે.
તમારી ધર્મક્રિયાઓ ભાવશૂન્યપણે થતી હોય, તો એ તમને સમજાઈ જવું જોઈએ અને એ સમજાય તે જ દષ્ટિને ભાવવિશુદ્ધિ તરફ ખેંચી શકાય. આત્માને પૂછયું કે, “દાન દેનાર તને, લક્ષ્મી ત્યાજ્ય લાગે છે કે નહિ ? શીળ પાળનાર તને, વિષયસુખ નાશકારી લાગે છે કે નહિ? અને તપ કરનાર તને, પૌલિક ઈચ્છા ભયંકર લાગે છે કે નહિ ?”
