________________
૩૩૦
દાન અને શીળ
દુર્જય એવા મનને વશ કરવાનું સર્વપ્રધાન આલંબન છે, એમ ભગવાન શ્રી જિનેશ્વરદેવોએ ફરમાવ્યું છે.
શ્રી નવ પદનું ધ્યાન, એ ભાવવિશુદ્ધિ માટેનું પરમ સાધન છે. એ માટે, શ્રી નવ પદના સ્વરૂપનું જ્ઞાન પણ જરૂરી છે. શ્રી નવ પદના સ્વરૂપનું જ્ઞાન અને ધ્યાન જેને પ્રાપ્ત થઈ જાય, તેનાથી ભાવવિશુદ્ધિ છેટે રહી શકે નહિ. એ ભાવવિશુદ્ધિ આવ્યા પછીથી, દાનાદિ ઉત્તમ પ્રકારે થાય અને કદાચ ન પણ થઈ શકે તોય કલ્યાણ સાધી શકાય.
એ આત્મા દાનાદિથી સિદ્ધ કરવાની વસ્તુને, દાનાદિ વિના પણ સિદ્ધ કરી શકે; પણ એવો આત્મા દાનાદિ તેને માટે અશક્ય હોય ત્યારે જ ન કરે. કાં તો લક્ષ્મી આદિને અભાવ હેય અને કાં તે દાનાંતરાય, ચારિત્રમોહ કે સુધાવેદનીયને કારમો ઉદય હેય. પરમ ભાવવિશુદ્ધિને પામેલો આત્મા દાનાદિ ન કરે તો તે એવા જ કોઈ કારણે ન કરે. એ આત્મા, વિના દીધે પણ દાનનો, વિષપભોગ કરતે કરતે પણ શીળને અને ખાતે પોતે પણ તપને લાભ પામી શકે છે.
દાન એટલે ત્યાગ, શીળ એટલે સદાચાર૫રતા અને તપ એટલે પૌગલિક ઇચ્છાઓનો નિષેધ ! આ ત્રણ માટેના જરૂરી ભાવથી જ આ ત્રણની સફળતા છે. એ જરૂરી ભાવ આત્મામાં પેદા કરવાના ભાવે પણ દાનાદિ થતાં હોય, તે તે દાનાદિ જે પરિણામ સુરતમાં લાવે, તે પરિણામ સુવિશુદ્ધ ભાવને પેદા કરવાના ભાવથી થતાં દાનાદિથી ભલે મોડું આવે, પણ એ ભાવપૂર્વકના દાનાદિ ભાવવિશુદ્ધિને પેદા કર્યા વિના રહે નહિ. ભાવવિશુદ્ધિને સાધવાનો ભાવ પણ હેય, તો દાન, શીળ અને તપ મોક્ષનું કારણ બને, પણ તેવો કઈ ભાવ જ ન હોય, અને વિપરીત ભાવ હોય, તે તેવાં દાનાદિમાં મોક્ષકારણ બનવાની લાયકાત છે એમ કહી શકાય નહિ.
