________________
દાન અને શીળ
પુરૂષ તથા સ્ત્રીની પુખ્તવય આવ્યા વિના પ્રજોત્પત્તિ થતી નથી. તેમ નીતિ-સત્યના માર્ગે ચાલવાની યોગ્ય દિશા મેળવ્યા વિના પ્રભુ પાસે જઈ, ચપટી ચેખા મૂકી આવવાથી અથવા બે ચાર તિલક કરવાથી ભાવનાની શુદ્ધિ ઉત્પન્ન થતી નથી.
ભરત મહારાજાને પોતાના અરીસાભુવનમાં શરીરને જોતાં હાથની એક છેલ્લી આંગળીમાંથી વીંટી જમીન ઉપર પડી જવાથી આંગળી ખરાબ લાગી ત્યારે વિચાર થયો કે જેમ વીંટી વિના આંગળી શોભતી નથી તેમ બીજાં આભૂષણો વિના શરીર નહિ શોભતું હોય ?” એમ વિચાર આવતાં એક પછી એક આભૂપણ શરીર પરથી ઉતારી પિતાના શરીરને દર્પણમાં જોતાં શાહીન દેખાયું, તેથી શરીરનું વિનાશીપણું સમજાતાં સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપ, આત્માનું અવિનાશીપણું સમજાયાથી ઉત્કૃષ્ટ ભાવનાની શ્રેણી પર ચડતાં ક્ષણવારમાં કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. આનું નામ તે ભાવના.
અરીસાભવ એ શરીરની સુંદરતા જોવાનું શૃંગારસ્થાન હતું. ત્યાં પ્રભુપ્રતિમા ન હતી તેમ વૈરાગ્યજનક સાધન પણ ન હતાં, છતાં એક વીંટીહીન અંગુલીના વિચારથી શરીર, જગત તથા આત્માના વિચારોની શ્રેણીમાં આરૂઢ થતાં સર્વજ્ઞ દશાને પામ્યા.
જ્યાં ભાવના જાગ્રત થવાનું ઉત્કૃષ્ટ સાધન છે તેવા પ્રભુ મંદિરમાં પણ ઈદ્રિય પોષણમાં જ આનંદ મનાય અને આત્મસ્વરૂપનો વિચાર જાગ્રત ન થાય, ભાવનાની વિશુદ્ધિ તથા ઉત્કૃષ્ટ જાગ્રતિ ન થાય, તે સમજવું કે જીવાત્મા, મહાવીરના દિવ્ય ધર્મનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજ્યો જ નથી. તે ધર્મપાત્ર નથી, પણ સંસારકીટ તરીકે માનવજન્મને વ્યતીત કરે છે. - જ્યાં આત્મિક જાગૃતિ, માનસિક દૃઢતા અને હાર્દિક શુદ્ધિ નથી ત્યાં સાચું દર્શન પણ નથી તથા સાચી ભાવના પણ નથી.
