________________
દાન. પ્રકરણ ૭
૨૯૭
આ ભવ્ય જીવની બુદ્ધિપૂર્વક થઈ જતું નથી પણ સ્વયમેવ થાય છે. જેમ ભેજનમાં લીધેલા આહાર રસ, રૂધિર આદિરૂપ સ્વયં પરિણમન કરે છે. આ ભવ્ય જીવ તો આત્માના દર્શન અને આત્મરસ વેદનમાં એટલો મગ્ન છે કે તેને લક્ષ અન્ય કોઈ વાત તરફ હોતો નથી.
વાસ્તવમાં એ સ્વાનુભવ દશા છે, જ્યાં તેના ચિત્તમાં હું કોણ છું? મારો સ્વભાવ કેવો છે ? પુગળ ભિન્ન છે, હું ભિન્ન છું એ આદિ જેટલા વિકલ્પ છે તે ગુમ થઈ જાય છે. જેમ ભ્રમર કમળની સુગંધમાં, હરણ સંગીત સાંભળવામાં, પતંગ દીપકના પ્રકાશમાં, માછલી જીભથી સ્વાદ લેવામાં. હાથી હાથણીના સ્પર્શમાં, વીર યોદ્ધો સામે ગોઠવાયેલા શત્રને વિધ્વંશ કરવામાં, સ્ત્રી દર્પણમાં પોતાનો શ્રેગાર જોવામાં તથા ગયે ગાનની વનિમાં મસ્ત અને બેખબર બની જાય છે તેમ આ આત્મજ્ઞાની સમ્યકવી જીવ નિજાનંદ ભોગવવામાં તન્મય રહે છે, નિજ રસમાં જ આસક્ત છે.
ક્ષપશમ સમ્યક્ત્વ
૩ એક જ્ઞાની આત્મા ઉપશમ સમ્યક્ત્વનો કાળ સમાપ્ત કરી એકાએક સમ્યકત્વ મેહનીય પ્રકૃતિના ઉદયથી પશમ સમ્યકત્વમાં બદલાઈ જાય છે. પરિણામોની ગતિ વિચિત્ર હોય છે. આત્માનંદના નિર્મળ સ્વાદથી ચલિત થઈ જાય છે.
આ સમ્યકત્વમાં એટલી નિર્મળતા નથી, એટલી એકાગ્રતા નથી, એટલી દઢતા નથી. દર્શનમેહની દેશઘાતી પ્રકૃતિના ઉદયથી તેના ભાવોમાં ચળ, મળ, અગાઢ એ ત્રણ દેષ હોય છે.
સર્વ અહંત, સર્વ સિદ્ધ, સર્વ આચાર્ય, સર્વ ઉપાધ્યાય, સર્વ સાધુ સમાન વિનય ગ્ય હોવા છતાં પણ કોઈને અધિક, કોઈને ૧૮
