________________
२६८
કાન અને શાળ તે જ સ્વભાવને પરમાનંદ માણી શકે છે અને વિભાવને નાશ કરી નાંખે છે. - આત્માને સ્વભાવ પરમ શુદ્ધ, અમૂર્તિક, સશરીરકાર, જ્ઞાતા, દ, વીતરાગ અને આનંદમય છે. પિતાના ગુણોમાં સદાય પરિપૂર્ણ હોવા છતાં પર્યાયની અપેક્ષાએ તે પરિણમનશીલ છે. તે નિત્યાનિત્ય છે; અસ્તિ નાસ્તિ સ્વરૂપે છે, સ્વદ્રવ્ય, સ્વક્ષેત્ર, સ્વકાલ, સ્વભાવની અપેક્ષાએ અતિરૂપે અને પરદવ્ય, પરક્ષેત્ર, પરકાલ, પરભવની અપેક્ષાએ માતિરૂપે છે. તે સ્વભાવથી પોતાના શુદ્ધ ભાવોને કર્તા અને ભક્તા છે.
- આ આત્મામાં વિભાવ૨૫ પરિણમનની શકિત પણ છે જ્યારે કર્મોને ઉદયનું નિમિત્ત મળે છે ત્યારે રાગાદિ વિભાવ ભાવોમાં અને નરનારાદિ પર્યાયોમાં પરિણમન કરે છે. વ્યવહાર દૃષ્ટિથી કર્મોની સંગતિથી સંસારની ૮૪ લાખ યોનિમાં ભ્રમણ કરે છે. આ વિભાવ અવસ્થા ટાળવી એ જ કર્તવ્ય છે, એ જ ઉદ્દેશ છે. પોતાના આત્માના શુદ્ધ હવભાવમાં વિશ્વાસ લાવી, શ્રધ્ધા લાવી, તેનું સંશય રહિત યથાર્થ જ્ઞાન મેળવી, અને તેમાં જ લયલીન બની સ્વાદ લે એ જ સિદ્ધિ મેળવવાનો માર્ગ છે. એને જ નિશ્ચય સમ્યગ્દર્શન, સમજ્ઞાન, સમ્યગ્યારિત્ર કહે છે. આ અભેદ રત્નત્રયની પ્રાપ્તિ માટે વ્યવહાર-ધર્મ મુનિ અને શ્રાવકને બતાવેલ છે, પરંતુ નિશ્ચય કર્મ વિના મોક્ષમાર્ગ ન હોઈ શકે. ઉપાદાન અથવા મૂળ કારણ આત્માના સ્વરૂપાચરણ માટે આત્મા પિતે જ છે. જેવી રીતે સુવર્ણ શુધ્ધ હેવાનું મૂળ કારણે સુવર્ણ પિતે
છે અને અગ્નિ આદિ નિમિત્ત છે, તેવી રીતે વ્યવહાર ધર્મ માત્ર નિમિત્ત છે. જ્યાં સુધી કાર્યની પૂર્ણતા ન થાય ત્યાં સુધી બન્ને કારણેની આવશ્યકતા છે. . . . . . - હે ભવ્ય! ધર્મનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે સમજી તું નિશ્ચિત થા. અને એકાંતમાં બેસી પિતાના દેહમંદિરમાં બિરાજમાન પરમાત્મા દેવને છે. તેમનામાં જ ભાવ જેડી પૂજા કર. ત્યારે તને દર્શન થશે ત્યાર
