________________
૨૯૪
દાન અને શીળા
આ સમ્યગ્દર્શન પોતાના અનુપમ પ્રભાવથી વસ્તુના સ્વરૂપને યથાર્થપણે પ્રકાશિત કરે છે. આત્મા અને અનાત્માનું યથાર્થ પરિજ્ઞાન થાય છે અને પૂર્વે શ્રદ્ધાનમાં જે ભ્રમ હતો તે સમકિતના પ્રભાવથી દૂર થઈ જાય છે. તેની બુદ્ધિમાં સદાકાળ રહેવા યોગ્ય, ત્રિકાળી સતું પદાર્થોને સમુદાયરૂપ આ ગત ઝળકે છે. તેમાં તેમની પલટવારૂપ અવસ્થાઓ બની રહેતી હોય કે નષ્ટ પામતી હોય તે ભલે તેમ છે, તથાપિ જેમાં પર્યાય થાય છે તે મૂળ દ્રવ્ય તો ત્રણે કાળે અવિનાશી છે; તેને કદિ જન્મ થતું નથી તેમ નાશ નથી. જીવ તથા અજીવ દ્રવ્યમાં એક એવા પ્રકારને અગુરુલઘુ ગુણ રહ્યો છે કે જેના કારણથી પ્રત્યેક દ્રવ્ય પિતે જેટલા ગુણોને અખંડ સમુદાય છે તેને ત્યાગ કરતું નથી તેમ જ કોઈ અન્ય દ્રવ્યના કોઈ નવા ગુણને અપનાવતું નથી. (ગ્રહતું નથી). સર્વ દ્રવ્ય પિતાના સમસ્ત ગુણો પિતામાં જ રાખીને રહે છે.
વ્યવહાર દૃષ્ટિથી જોતાં પદાર્થ કંઈને કંઈ દેખાય છે, પરંતુ જ્યારે શુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિક નિશ્ચય દષ્ટિથી જોવામાં આવે છે ત્યારે સર્વ દ્રવ્ય પિતાના ગુણમાં જ મસ્ત એવા ભિન્ન ભિન્ન જણાય છે. જાણે કે કોઈને કોઈ સાથે સંબંધ જ નથી, જેમ કોઈ એક રકાબીમાં હીરા મૂક્યા હોય અને પ્રત્યેક જુદા જુદા ભાસે તેમ.
સમ્યગ્દષ્ટિ જીવને જગતના અનંત પ્રાણીઓના આત્માઓ અનાત્માથી ભિન્ન જણાય છે તથા સર્વે સમાન ગુણોના ધારક છે એમ ભાસે છે. સર્વ આત્માઓમાં પૂર્ણ ચારિત્ર, પૂર્ણ સુખ, પૂર્ણ વિર્ય ઇત્યાદિ સર્વગુણ પરિપૂર્ણ પણે પ્રકટ દેખાય છે. આ દષ્ટિથી જોતાં સમ્યગ્દર્શ વ્યવહારની પ્રપંચ જળને ઉલ્લંઘી જાય છે. પિતા, પુત્ર, ભાર્યા, પતિ, સ્વામી, સેવક આદિ કલ્પના પાર કરી જાય છે. અનંતાનું બંધી કષાય અને મિથ્યાદર્શનના પિંજરમાંથી છૂટી જઈ એક માત્ર પરમ સામ્યભાવમાં વિશ્રાન્તિ કરે છે. પછી ભલે તે પિતાને જુવે કે સહુને જુવે, પણ શુદ્ધ દ્રવ્યના અનુભવને મેળવી લે છે. અને તે સમયે
