________________
દાન. પ્રકરણ ૪
૨પ૭
સંસારનું કોઈ પણ પ્રકારનું દુઃખ દુઃખદાયી થતું નથી. માટે હે વત્સ ! જે તારી સુખપ્રાપ્તિની ઈચ્છા હોય તો તું, તારી પોતાની સહજ પરિણતિમાં વિશ્રામ કર.”
૪ પરમ દયાળુ શ્રીગુરૂ શિષ્યને ઉપદેશે છે –
“ હે ભવ્ય જીવ ! તું પ્રસન્ન ચિત્તથી મારો ઉપદેશ સાંભળ. તારા શરીરની અંદર એક જાણવાવાળા પદાર્થ છે તેને આત્મા કહીએ છીએ, તેની કદિયે ઉત્પત્તિ થઈ નથી અને નાશ થશે નહિ. તે અનાદિ અનંત અવિનાશી છે. પિતાની સત્તા અન્ય સર્વ જીથી નિરાળી રાખે છે.
આ આત્મા પિતાની કર્મબંધરૂપ સૃષ્ટિ પિતે જ ઉત્પન્ન કરે છે તેથી બ્રહ્મા છે; પોતાના ઉપાર્જિત કર્મોનું ફળ પોતે જ ભગવે છે અને એથી સૃષ્ટિનું પાલન કરે છે માટે વિષ્ણુ છે; તથા પોતે પોતાના મોક્ષ પુરુષાર્થથી સર્વ કર્મને નષ્ટ કરી શુદ્ધ, બુદ્ધ ને મુક્ત થઈ પિતાની સૃષ્ટિને સંહાર કરતો હોવાથી તે જ રૂદ્ર અથવા મહેશ છે. આમ એ એક દ્રવ્યરૂપ હોવા છતાં પણ સ્વરૂપે છે; ગુણેના સહભાવીપણાથી ધ્રવ્ય અને પર્યાના ઉત્પન્ન અને વિનાશ થવાના કારણે ઉત્પાદુ વ્યયરૂપ છે.
દરેક જીવ એકબીજાથી અત્યંત ભિન્ન છે. એક પતિ-પત્ની જન્મભર સ્નેહપૂર્વક સાથે રહે છે; પતિ સમ્યફ દષ્ટિ હોય તો સ્વર્ગે જાય છે અને પત્ની મિથ્યાત્વી હોય તે તિર્યંચ થાય છે. જેનું આયુષ્ય કર્મક્ષીણ થાય છે તેને એકલાને મરવું પડે છે અને પિતાને જ કમોનુસાર કયાંક જન્મ ધારણ કરે છે. તીવ્ર અસાતા વેદનીય કર્મના ઉદયથી એક રોગગ્રસ્ત થાય ત્યારે તેની વેદના તેને પિતાને જ ભોગવવી પડે છે, બીજા કોઈ મિત્ર કે બધું કે સ્વજન તે વેદનાનો અંશ માત્ર પણ ભોગવવા શક્તિમાન નથી.
હે ભવ્ય ! આથી તું એમ સમજ કે, તારે - જીવ એકલો જ કર્મને બાંધે છે, એટલે જ ભોગવે છે, એકલો જ સુખદુઃખી થાય છે.
