________________
દાન. પ્રકરણ ૩
૨૩૩
શ્રી સમંતભદ્રાચાર્ય અનુસાર આ વ્રતના પાંચ અતિચાર આ પ્રમાણે છે. (૧) પાંચ ઇન્દ્રિયના ભોગોનો વારંવાર વિચાર કરવો (૨) ભાગમાં વૈરાગ્ય ભાવ ન હોવો (૩) ભેળવવામાં અતિ લોલુપતા હોવી (૪) ભગોની તૃષ્ણ નહિ ઘટાડતાં વધારવી અને (૫) મર્યાદાથી અધિક ભેગોને ભોગવવા.
શ્રી ઉમા સ્વામીજી મહારાજ અનુસાર પાંચ અતિચારમાં ત્રણ અતિચાર એ અપેક્ષા એ છે કે કોઈ શ્રાવકે કોઈ દિવસ માટે સચિત વસ્તુ ખાવાપીવાનો ત્યાગ અર્થાત્ એકેન્દ્રિય જીવ સહિત પદાર્થો ન લેવાનું વ્રત લીધું હોય તેને આવા દોષથી બચવું જરૂર છે. (૧) ભૂલથી સચિત પદાર્થ ખાવો (૨) સચિતથી સંબંધિત પદાર્થો ખાવા; જેમકે કેળાના પાન પર ભોજન કરવું (૩) સચિતને અચિત સાથે ભેળવી ખાવું.
(૪) જે ભોજન કામ ભાવની તીવ્રતા વધારે એવા હોય તેનું ગ્રહણ કરવું (૫) જે ભેજન કાચું પાકું, ઓછું પકાવેલ અને અધિક પકાવેલ હોય તે લેવું.
આ જ્ઞાની એવી ભાવના કરે છે કે ધર્મ કાર્ય માટે આ નાશવંત શરીરની પણ રક્ષા કરવી જોઈએ. અને તેથી આવશ્યક પદાર્થો જ માત્ર ભોગપભોગ માટે ગ્રહણ કરૂં અને શેપનો ત્યાગ કરૂં.
બારમું અતિથિ સંવિભાગ શિક્ષાવ્રત આજે આ જ્ઞાની અતિથિ સંવિભાગ નામા ચોથા શિક્ષાવત પર વિચાર કરે છે. જે સંયમની રક્ષા અર્થે જનસમુદાયની બહાર જંગલ અથવા પહાડોમાં વિચરે છે, જેમને કોઈ ખાસ તિથિઓમાં ઉપવાસાદિને નિયમ નથી અને જેમને આવવા માટે કોઈ નિર્ણિત તિથિ નથી તેને અતિથિ અથવા સાધુ કહે છે. આવા સાધુમુનિને પોતાના કુટુંબ અર્થે જ બનાવેલ ભોજનપાનમાંથી વિભાગ કરી વહેરાવવું ને અતિથિ સંવિભાગ ૧૫
