________________
૨૫૦
દાન અને શીળ
ભિક્ષા સમયે નીકળે છે ત્યારે તેઓ એક વખત પિતાના હાથમાં જ આહારપાણી કરે છે. પોતાના હાથે કેશ લોચ કરે છે. આ એલક પણ મુનિની માફક કાષ્ઠનું કમંડલ રાખે છે; રાત્રે મૌન રહે છે. અને વિશેષ ધ્યાનને અભ્યાસ કરે છે. જ્યાં સુધી એક લગેટને પણ પરિગ્રહ છે ત્યાં સુધી શ્રાવકની સંજ્ઞા છે, તેઓ અષ્ટમી, પાખી ઉપરાંત બીજા પણ ઉપવાસ કરે છે. તેમને એકાંતવાસ બહુ પ્રિય હોય છે. એકાંત સ્થળમાં જ અધિક સમય રહે છે અને આત્મમનનની બહુ સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિ રાખે છે.
શ્રાવક અને શ્રાવિકા બંને એક દેશ ચારિત્ર અથવા અગિયાર પ્રતિમાના વ્રતને પાળી શકે છે. શ્રાવકાચારમાં જે જે વ્રત ક્રિયા કહી છે તે શ્રાવક તથા શ્રાવિકા બંને માટે છે. ફરક માત્ર એટલો જ છે કે આર્ય (દેશવ્રતી) એક લંગોટ રાખે છે ત્યારે આર્યા એક સાડી રાખે રાખે છે. આત્મોન્નતિના માર્ગ પર પ્રયાણ કરતા આ શ્રાવક-શ્રાવિકા બહુ જ શાંત હોય છે અને નિરંતર આત્મભાવનામાં રહે છે.
દેશવિરત ચારિત્ર
ઉપસંહાર
સમ્યફદષ્ટિ આત્માને વ્યવહાર ચારિત્ર દ્વારા નિશ્ચય ચારિત્રની ઉન્નતિ પહેલી પ્રતિમાથી શરૂ કરી અગિયારમી ઉદિષ્ટત્યાગ પ્રતિમા સુધી થાય છે. વાસ્તવમાં આત્માનુભવની સ્થિરતા તથા નિર્મળતાની અધિકતાને ઉન્નતિ કહે છે.
વિચારવાથી સ્પષ્ટ થશે કે આત્માને સ્વભાવ મેહ અને કષાય ભાવ રહિત છે. જ્યારે જ્યારે મોહ તથા કષાયને અનુભાગ ઉદયમાં આવે છે ત્યારે ત્યારે અનુભાગના પ્રગટવાની સાથે આત્માના ભાવને પણ તે રૂ૫ કરે છે. આત્માના ક્રોધથી ઉપયુકત થવાથી ક્રોધી, માનથી
