________________
૨૨૮
દાન અને શીળ
આ વ્રતમાં પાંચ અણુવ્રતનું મૂલ્ય એકદમ વધી જાય છે, દિવ્રતમાં જન્મભરની જેટલી ક્ષેત્રમર્યાદા બાંધી હતી તે મર્યાદાની બહારના ક્ષેત્રમાંથી તેને રાગભાવ સંપૂર્ણપણે છૂટી જવાથી તેને તે સંબંધે મહાવ્રતના ફળ સમાન ફળ મળતું હતું
હવે આ દેશવ્રતમાં તે પ્રતિદિન પ્રથમની મર્યાદાને પણ સંકોચી એક દિવસ અથવા કોઈ પરિમિત કાળ સુધીની રાખવીને નિયમ કરે છે. આથી તેને રાગભાવ ઘટીને માત્ર મર્યાદિત કાળ સુધી મર્યાદિત ક્ષેત્રમાં રહે છે. આ વ્રતના ફળથી આ જ્ઞાનીને નિયમિત કાળ માટે કહેલી ક્ષેત્ર મર્યાદાની બહાર મહાવ્રતના અધિક ફળનો લાભ થાય છે.
જેમ ચારમાં ચાર ઉમેરવાથી આઠ થાય છે પરંતુ ચારને ચારથી ગુણવાથી સોળ થઈ જાય છે, તેમ અણુવ્રતોને ગુણવાથી વ્રતનું મૂલ્ય બહુ જ વધી જાય છે અને તેથી જ તેને ગુણવ્રત કહે છે. વાસ્તવમાં પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાયના ઉદયની મંદતા જ ઉપર જણાવેલ ફળનું કારણ છે.
સંતોષરૂપી અમૃતનું પાન કરાવવું એ જ દેશવ્રતનું અપૂર્વ ફળ છે. એટલું જ નહિ પણ તે આસ્ત્રવને રોકનાર, સંવરનું કારણ તથા મંદકષાયરૂપ ભાવય બંધને તું છે. આવા પરમોપકારી દેશ વ્રતનું પાલન કરતો સંતોષી જીવ પ્રયોજનભૂત કાર્યમાં કોઈ પણ પ્રકારની હાનિ ન પહોંચે એવા લક્ષથી લેભની માત્રા ઘટાડતો રહે છે. વળી પાંચ દેષરૂપ અતિચાર ન લાગે તેનું ધ્યાન રાખે છે.
આ વ્રતની ભાવનામાં પર પદાર્થનું જ ચિંતવન છે, નિજ આત્માની ભાવના નથી, એ વિચાર ઉદ્ભવતાં આ જ્ઞાની સર્વ પર પદાર્થ પ્રત્યેથી પિતાનો ઉપયોગ હઠાવી સ્વપરિણતિમાં જોડે છે.
