________________
દાન. પ્રકરણ ૨
૨૧૫
જાય છે. તથા નવીન કમના બંધ પડે છે તે પણ તેના વિશુદ્ધ પરિણામને લીધે અંત:ક્રોડાક્રોડીની અંદર સંખ્યાતમો ભાગ માત્ર નવીન બંધ પડે છે. કેટલીયે પાપ પ્રકૃતિને બંધ મટી જાય છે અને નવીન કર્મને બંધ કમ સ્થિતિ અને અનુભાગવાળે પડે છે.
આવા આત્માના વિશુદ્ધ પરિણામેનું નામ પ્રાયોગ્ય લબ્ધિ છે. આ ચાર લબ્ધિરૂપ પરિણામ ભવ્ય તેમ જ અભવ્ય બન્ને પ્રકારના આત્માઓને થઈ શકે છે. ભવ્યપણું કે અભવ્યપણું એ આત્માનો ગુણ નથી પણ એ તે આત્મામાં શ્રદ્ધા નામનો ગુણ છે.
જેવી અવસ્થા સહજ અનાદિની બનેલી છે પણ કોઈએ બનાવેલી નથી તેથી તેનું નામ પરિણામિકભાવ કહેવામાં આવે છે. જેમાં કર્મને સદ્ભાવ કે અભાવ કારણ નથી પરંતુ સ્વયં આપોઆપ બનેલ છે તેને પરિણામિકભાવ કહે છે.
જેમ મગની ફળીમાં (સિંગમાં) મગના ઘણું દાણું હોય છે તેમાં એક જ દાણો કોરડુ થઈ જાય છે એ દાણાને કોરડુ કોઈએ બનાવેલ નથી પણ સહજ આપોઆપ બની ગયેલ છે. કોરડુ એ ખાસ કોઈ ચીજ નથી પણ મનમાં જે સ્પર્શ નામને ગુણ છે તે ગુણની એક વિશિષ્ટ પ્રકારની કઠોર અવસ્થા છે. એ જ પ્રમાણે અભવ્ય પણ શ્રદ્ધા ગુણની એક વિશિષ્ટ અવસ્થા છે કે જેને આત્માનુભૂતિ કદી પણ નથી.
ઘણા લોકો એમ કહે છે કે ભવ્યપણું અને અભવ્યપણું એ આત્માને ગુણ છે કારણ કે ગુણનું નામ પારિણમિક ભાવ છે. પરંતુ તેમનું આવું કથન બ્રાંતિવાળું છે. ગુણ નામ પારિણમિક ભાવ છે. પરંતુ તેમનું આવું કથન ભ્રાંતિવાળું છે. ગુણ તે સર્વ આત્માઓમાં સમાન હોય છે. તેથી જ કહેવામાં આવે છે કે ગુણની અપેક્ષાએ સર્વ આત્મા સિદ્ધ સમાન છે.
