________________
દાન. પ્રકરણ ૨
૨૧૩
અવસ્થા થાય છે.
થાય છે. નિમિત્ત
નિમિત્ત નૈમિત્તિક સબંધમાં નિમિત્તથી પહેલી નૈમિત્તિકની અવસ્થા
પછી નિમિત્તને અનુકૂળ જ નૈમિત્તિક સંબંધમાં નિમિત્તનુ જ પ્રધાનપણું છે અને નૈમિત્તિક ગૌણ છે. કારણ કે નૈમિત્તિકને નિમિત્તને અનુકૂળ અવરથા ધારણ કરવી પડે છે. એ જ નૈમિત્તિકની પરાધિનતા છે.
આત્માની વિકારી અવસ્થામાં દ્રવ્યકર્મ નિમિત્ત છે એમ કહેવુ તે ઉપચાર છે, પરંતુ પર્યાય સમયવર્તી છે. એક સમયમાં એ પર્યાય નથી હતા. તેથી એક સમયના કર્મના ઉદય જ આત્માના વિકારનું નિમિત્ત છે. બીજા સમયમાં બીજું નિમિત્ત ત્રીજા સમયમાં ત્રીજું નિમિત્ત, ઇત્યાદિ.
કર્મના ઉદયની સાથે આત્માની અવસ્થાના નિમિત્ત નૈમિત્તિક સબંધ છે, દ્રવ્યકમ નિમિત્ત કારણ છે અને આત્માને વિકારી પર્યાય નૈમિત્તિક પર્યાય કાર્યો છે.
નાક —કમ આપણા રાગાદિકનું નિમિત્ત નથી પરંતુ તે રૈયતુ નિમિત્ત છે. નાકમ વિના રાગાદિક થતા નથી તે પણ નાકમ રાગાદિક કરાવતું નથી, નાકને ઉપચારથી રાગાદિકનું નિમિત્ત કહેવાય છે. ખરી રીતે રાગાદિકનું નિમિત્ત દ્રવ્યકમ જ છે.
નિમિત્ત ઉપાદાન સબંધમાં સમ્યગદૃષ્ટિ આત્મા ચારિત્રની અપેક્ષાથી પોતાને રાગાદિકને કર્તા માને અને નિમિત્ત નૈમિત્તિક સબંધમાં સભ્યષ્ટિ આત્મા રાગાદિકના દ્રવ્યક'ને કર્તા માને છે. કારણ કે સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા રાગાદિક બુદ્ધિપૂર્વક કરવાને ચાહતા નથી પરંતુ કમના ઉદયના બળદ્વારા રાગાદિક થઈ જાય છે.
આગમ અનુસાર ઉપદેશ સાંભળવેા, તેનુ મનન ચિંતન કરીને તેને હૃદયમાં ધારણ કરી રાખો. એ ધારણાનું નામ દેશના લબ્ધિ છે. કાઈ કારણથી દેશા લબ્ધિ થયા પછી સમ્યગદર્શનની પ્રાપ્તિ ન થઈ અને આયુષ્ય પૂરું થઈ ગયું. પાપના ઉધ્યથી વખતે નરક આદિ
