________________
દાન. પ્રકરણ ૨
૨૦૯
કરીને શ્રી ગુરુના ચરણમાં વિનય અને ભક્તિપુર્વક પડીને પ્રાર્થના કરે છે—હે પ્રભુ ! મારા આત્માનું કલ્યાણ કેમ થાય ?
એવા મુમુક્ષ પ્રાણી સાંસારિક વિષય સુખની વાંચ્છા કરતા નથી. તેમ જ સાંસારિક પદાર્થોની પ્રાપ્તિને માટે એક પણ પ્રશ્ન કરતા નથી. ધનની પ્રાપ્તિ કેમ થાય, પુત્રની પ્રાપ્તિ કેમ થાય, મુકદ્દમે કેમ છતું એવી વાંચ્છા તો તેમને હોતી જ નથી. તેને તો એકમાત્ર ભાવના છે કે મારા આત્માનું કલ્યાણ કેમ થાય ?
એ જીવની એવી જિજ્ઞાસા અને વિનય જોઈને શ્રી ગુરુ તેને કલ્યાણને માર્ગ બતાવે છે કે–
હે ભવ્ય! કલ્યાણને માર્ગ આ છે, આગમકારા છ દ્રવ્ય, સાત અથવા નવ તત્ત્વ, ભાવકર્મ તથા ને-કર્મનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજી લેવું એજ સૌથી પહેલું આત્માનું કર્તવ્ય છે, યથાર્થ જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ વિના ક્રિયાકાંડમાં ફસી જવું અથવા વ્યવહાર તપ નિયમ ત્યાગમાં ફસી જવું એ મોક્ષ માર્ગમા લઈ જનારો મા નથી. કારણ કે જ્ઞાન કર્યા વિના ત્યાગ શેને કરશે? ત્યાગ તે કષાયને કરવો જોઈએ પરંતુ અજ્ઞાનમાં જીવ વિષય સામગ્રીને ત્યાગ કરીને જ પોતાને ધર્માત્મા માનીને ચારેય ગતિનું પાત્ર બની જાય છે.
મોક્ષની ચાહનાવાળા જીવે નય નિક્ષેપ તથા અનુયોગનું યથાર્થ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીને રાગદ્વેષની નિવૃત્તિ કરવી એ એક માત્ર મોક્ષનો માર્ગ છે. મોક્ષને બીજો કોઈ માર્ગ નથી.
શાસ્ત્રોમાં મોક્ષના બે માર્ગ બતાવ્યા છે – (૧) નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ અને (૨) વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ.
નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ વીતરાગભાવનું જ નામ છે અને વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ અપૂર્ણ અવસ્થામા જે વીતરાગ ભાવની પ્રાપ્તિ થઈ છે તેની
