________________
૧૮૪
દાન અને શીળ
સર્વ અનર્થનું મૂળ મિથ્યાત્વ છે. એ તે જાણીતી વાત છે કે ઉખર ભૂમિમાં બી વાવવામાં આવે તો તે ઉગતાં નથી. વાવેતર નિષ્ફળ જાય છે તેવી જ રીતે મિથ્યાત્વવાસિત જીવ વ્રત અંગીકાર કરે તે પણ તેને તેનું રેગ્ય ફળ મળતું નથી. કારણ કે જીવ અજીવ આદિનું મિથ્યાત્નીને જ્ઞાન નહિ હોવાથી તેણે લીધેલા વ્રતને તે યથાર્થ રીતે પાળી શકતે નથી અને તેથી તેને વ્રતનું ફળ મળતું નથી.
સમ્યફ એ ગૃહસ્થનો વિશેષ ધર્મ છે. અને સમ્યકત્વથી આરંભીને પાંચમા ગુણસ્થાનકના અંત સુધી ઉત્તરોત્તર જે જે ગુણો આત્મામાં પ્રગટે તે સર્વે ગૃહસ્થને વિશેષ ધર્મ છે એમ સમજી લેવું. પ્રવચન સારોદ્ધારની ૮૪૦મી ગાથામાં કહ્યું છે કે
मूलं दारं पइहाणं आहारो भायणं निही । दुछक्कस्सावि धम्मस्स सम्मतं परिकित्तियं ।।
અર્થ–fષ એટલે પાંચ અણુવ્રત, ત્રણ ગુણવ્રત અને ચાર શીક્ષાવ્રત મળીને બાર વ્રતરૂપ શ્રાવક ધર્મના મૂળ, ધાર, પીઠિકા, આધાર, ભાજન અને નિધિ રૂ૫ સમ્યકત્વ છે.
મળ–સમતિ એ ધર્મ વૃક્ષનું મૂળ છે. મૂળ વિના વૃક્ષ ટકી શકતું નથી. તેવી રીતે સમકિત વિના ધર્મ ટકી શકતો નથી અને કુતીર્થિકોના મિથ્યાત્વ મતરૂપી પવનથી સમકિતરૂપી મૂળ વિનાનું ધર્મ વૃક્ષ પડી જાય છે.
દ્વાર–દરવાજા વિના નગરમાં પ્રવેશ થઈ શકતો નથી તેમ સમ્યફ વિના ધર્મનગરમાં પ્રવેશ થઈ શકતો નથી.
* ૧૦ પાકના થિી. પીઠિકા–પાયો. પાયા વિના મકાન ટકી શકે નહિ તેમ સમકિત રૂપી પાયા વિના ધર્મરૂપી મહેલ સ્થિર કહી શકતો નથી.
આધાર–જેમ મનુષ્યનો આધાર પૃથ્વી છે. મનુષ્ય નિરાધાર રહી શકે નહિ તેમ સમકિતના આધાર વિના ધર્મ ટકી શકે નહિ.
