________________
શીળ. પ્રકરણ ૧
૧૮૯
કર્માદિ પરવસ્તુ ઉપરની મૂર્છાને ત્યાગ કરવાથી જ ભાવથી પાંચમું વ્રત થાય છે. કારણકે શાસ્ત્રકારોએ “મૂરછ રસો ગુ” મૂર્છાને જ પરિગ્રહ કહેલ છે.
છઠું વ્રત વ્યવહારનયથી –છ દિશાને જવા આવવાનું પરિમાણ કરવું તે. નિશ્ચયનયથી–નરક આદિ ચાર ગતિરૂપ કર્મના ગુણને જાણી તે પ્રત્યે ઉદાસીભાવ રાખવો અને સિદ્ધ અવસ્થા, સિદ્ધ ગતિ પ્રત્યે ઉપાદેય ભાવ રાખવો તે.
સાતમું શત વ્યવહારનયથી–સર્વ ભાગ્યવસ્તુનું પરિમાણ કરવું તે. નિશ્ચનયથી-વ્યવહાર નયના મતે કર્મને કર્તા અને ભોક્તા જીવ જ છે. અને નિશ્ચયનયના મતે કર્મનું કર્તાપણું કર્મને જ છે. કારણ કે મન, વચન અને કાયાના યોગ જ કર્મના કર્તા છે. તેમ ભોકતાપણું પણ યોગમાં જ રહેલું છે. અજ્ઞાનથી જીવનો ઉપયોગ મિથ્યાત્વ આદિ કર્મ ગ્રહણ કરવાના સાધનમાં ભળે છે. પરમાર્થવૃત્તિએ તો છવ કર્મના પુર્ઘળાથી ભિન્ન જ છે અને જ્ઞાનાદિ ગુણોને કર્તા અને ભોકતા છે. પુદગળો જડ, ચળ અને તુચ્છ છે. વળી જગતના અનેક જીવોએ તે ભોગવી ભોગવીને ઉચ્છિષ્ટ થયેલા ભોજનની જેમ મૂકી દીધેલા છે તેવા પુદ્ગળ ભોગપભોગપણે ગ્રહણ કરવાને જીવન ધર્મ નથી, આ પ્રમાણે ચિંતન કરવું તે નિશ્ચયનયથી સાતમું વ્રત છે.
આઠમું વત વ્યવહારનયથી–પ્રયોજન વિનાના પાપકારી આરંભથી વિરામ પામવું તે.
