________________
શીળ. પ્રકરણ ૧
૧૫૩ આવે છે. વ્રત એટલે નિયમ અથવા પ્રતિજ્ઞા. તે પ્રતિજ્ઞામાં જેટલું ન પાળી શકાય તેવું લાગે તેટલી છુટ રાખી તે વ્રત, નિયમ કે પ્રતિજ્ઞા લઈ શકાય છે, એ રીતે સદાચારના આ બાર નિયમો, વ્રત દરેક જુદી જુદી અવસ્થાના સંસારી મનુષ્યને એટલે ગૃહસ્થને ઉપયોગી થઈ શકે છે. * જૈન ધર્મ એ સર્વશ્રેષ્ઠ ધર્મ છે. માનવ જીવનને આત્મસાધના દ્વારા ઉંચી કક્ષાએ લઈ જવાનું તેમાં સુઘટિત નિરુપણ કરવામાં આવ્યું છે. જૈન દર્શને માનવની વૃત્તિઓનું સ્વચ્છેદ વિહરણ થતું અટકાવવા માટે ૧૨ તે મૂકયા છે. એ વ્રત વ્યવહાર ધર્મનું નિરુપણ છે, વ્યવહાર ધર્મ એ નિશ્ચય ધર્મની ઉંચી શ્રેણીએ ચડવાનું પહેલું પગથીઉં છે.
નીતિમય જીવન જીવવાની દૃષ્ટિએ વ્રતોનું પાલન અત્યાવશ્યક છે. વ્રત એ જીવનને સ્વચ્છંદતામાં પડી જતું અટકાવવા માટેની લગામ છે. અને એવી લગામ પ્રત્યેક માનવના જીવનમાં હોવી જોઈએ. આજનું લોક માનસ પિતાના જીવન ઉપર કોઈ જાતના અંકુશને સ્વીકારવાની ના પાડે છે એ એકદર રીતે ઠીક નથી.
આવા માનસને લીધે અનેક પતિત્વના રિવાજને પ્રસાર પાશ્ચાત્ય સમાજમાં થઈ રહ્યો છે. આ જ માનસને લીધે સંયુક્ત કુટુંબની ભાવના મૃતપ્રાય દશામા આવી પહોંચી છે. આ જ માનસને લીધે જનનાંકુશ (બર્થ-કન્ટ્રોલ)નાં સાધનો શોધાયાં છે. આ અકુદરતી પરિસ્થિતિ ઉત્પન્ન કરવાની જરૂરિયાત ઉભી થઈ છે તેનું કારણ એ જ છે કે માનવ આજે પિતાના જીવન ઉપર કોઈ પણ જાતને અંકુશ રાખવા માગતો નથી.
નિરંકુશ જીવન જીવનાની લાલસા જ તેને વ્રત નિયમનાં બંધન સ્વીકારવા દેતી નથી. આજે માનવીને કોઈ પણ જાતનું અંકુશ ખપતું નથી, માબાપ કે વડીલોનું અંકુશ તે ચાહતો નથી, ખાવાપીવાનું બંધન તેને ગમતું નથી, હરવાફરવા પ્રત્યેને કોઈ નિયમ તેને સ્વીકાર્ય ૧૦
