________________
૧ર
દાન અને શીળ
૧૦. કૃતજ્ઞ–પિતાત્રા ઉપર કોઈએ કરેલા ઉપકારને ભૂલે નહિ કે
ગોપવે નહિ પણ બરાબર યાદ રાખે અને માન્ય કરે. વશી-ઈષ્ટ પદાર્થમાં આસકિત ન રાખે અને અનિષ્ટ પદાર્થ પ્રત્યે અણગમો ન રાખે. સ્પર્શન આદિ ઈદ્રિના વિકારોને રોકે અને કામ, ક્રોધ, લોભ, મદ, મત્સર અને મોહ એ છે અંતરંગ શત્રુઓને જીતે. એમ ઈદિ તથા મનને વશ રાખનાર
હોય તે વશી. • ૧૨. ધર્મવિધિને સાંભળનારે—ધર્મ એટલે સ્વર્ગાદિ અભ્યય અને
મોક્ષને ઉપાય. તે ઉપાય કરવાની રીત આગમ અનુસાર નિર્ણિત થઈ હોય તે ધર્મની વિધિ. તેને હંમેશાં સાંભળનારે.
જે ભવ્ય, પિતાને માટે હિતકારી શું છે તેને વિચાર કરનારે હોય, સંસારના નરકાદિ દુઃખોથી અત્યંત ભય પામ્યો હોય, સુખનો અભિલાષી હેય, સુશ્રુષા, શ્રવણ આદિ બુદ્ધિના આઠ વૈભવવાળો હેય, સાંભળેલાને બરાબર વિચાર કરીને યુકિત અને આગમથી નિબંધ સિદ્ધ થયેલા દયામય કલ્યાણકારી ધર્મને ગ્રહણ કરનાર અને મિથ્યા આગ્રહથી રહિત હોય તે જીવ ધર્મ કથા શ્રવણનો અધિકારી હેવાથી ઉપદેશને યોગ્ય છે. તે ધર્મની વિધિને સાંભળનારો શ્રાવક કહેવા યોગ્ય છે. દયાળુ–દુ:ખીનાં દુઃખ દૂર કરવાની ઈચ્છા એ દયાનું લક્ષણ છે. દયાને આચરનારો તે દયાળુ. “ધર્મનું મૂળ દયા” એવું ભગવાનનું વચન છે તેથી દયાને જરૂરતી જાણવી.
જેવા પોતાના પ્રાણ પિતાને પ્રિય છે તેમ સર્વ જીવોને પણ તેમના પ્રાણ પ્રિય છે, એમ પિતાના દાખલા ઉપરથી સમજી શ્રાવક પ્રાણી માત્ર ઉપર દયા રાખે, પિતાને માટે જે પ્રતિકુળ લાગે તેવું શ્રાવક અન્ય પ્રત્યે ન આચરે.
