________________
૧૫૨
દાન અને શાળા
એકસરખી રીતે વિકાસ ભૂમિકા પર હેતા નથી. દરેક મનુષ્યની વિકાસ ભૂમિકા અથવા સ્થિતિ જુદી હોય છે. કેટલાક ઉચ્ચ ભૂમિકાએ પહોંચ્યા હોય છે ત્યારે કેટલાક હજુ પ્રાથમિક ભૂમિકામાં જ વડતા હોય છે.
એ પ્રમાણે જુદી જુદી વિકાસ અવસ્થાવાળા અથવા જુદી જુદી વિકાસ શ્રેણિવાળા મનુષ્યો માટે વિકાસ માર્ગ જુદા જુદા હેવા જોઈએ. બધાય માટે એક જ માર્ગ નિશ્ચિત કરવામાં આવે તે જેઓ પ્રથમિક સ્થિતિમાં છે તેઓ આગળ વધેલાઓ સાથે સમાનગતિએ ચાલી શકે નહિ અને પાછળ પડી જાય. તેથી નિરૂત્સાહી બની જાય.
તેથી જુદી જુદી અવસ્થાવાળા દરેક મનુષ્ય સરળતાથી વિકાસ માર્ગમાં આગળ વધી શકે તેવી જાતનો વિકાસ માર્ગ ધર્મો બતાવ્યો છે.
બે વિકાસશ્રેણિ ધર્મે વિકાસક્રમના ચૌદ વિભાગ પાડેલા છે. તેને ચૌદ ગુણસ્થાન કહે છે. પરંતુ આચારના હિસાબે ધમે બે વિભાગ પાડેલા છે–(૧) સર્વ વિરતિ એટલે સર્વ જાતની માયામમતાથી, પરિગ્રહથી અને કષાયોથી વિરતિ. આપની મર્વવિરતિ સાધુઓથી જ પાળી શકાય. તેથી સર્વ વિરતિ ધર્મ સાધુઓ માટે જ છે.
| ગૃહસ્થને દેશવિરતિ ધર્મ દેશવિરતિ એટલે અમુક અંશે વિરતિ. સંસારી મનુષ્ય જે અવસ્થામાં હોય તે અવસ્થા પ્રમાણે તે અમુક અંશે વિરતિ પાળી શકે તેથી તે આંશિક વિરતિને દેશ વિરતિ કહેવામાં આવે છે. મનુષ્યની અવસ્થા અથવા સ્થિતિને અનુસરીને તેને દરેક આચારમાં, દરેક નિયમમાં. અમુક આગાર, અમુક છુટ જોઈએ છે તેથી દેશ વિરતિને આગારધર્મ પણ કહે છે, અને તે શ્રાવકો માટે છે.
સદાચરણથી આધ્યાત્મિક વિકાસ સાધી શકાય છે તેથી શ્રાવક માટે ધમેં બાર જાતના સદાચાર ઠરાવ્યા છે. તેને બાર વ્રત કહેવામાં
