________________
દાન. પ્રકરણ ૮
૧૪૩ પણ જેમ “હિંસા ” અને “અસત્ય” પોષાય છે. તેમ પરોપકારના નામે પણ સાચા પરોપકારની ઘાતક પ્રવૃત્તિઓ થઈ રહી છે.
* તેવી રીતે અનર્થ કરનારાઓને અહિંસા, સત્ય કે પરોપકારના સિદ્ધાંત વિષે વાસ્તવિક જ્ઞાન નથી, છતાં તેઓ એવા ગર્વથી ફુલાતા ફરે છે કે –“અહિંસાદિના વિષયમાં અમારા જેટલી બીજા કોઈમાં સમજશકિત છે જ નહિ!”
પરોપકારવૃત્તિ એ ઘણું જ સુંદર વૃત્તિ છે, પરંતુ જેનામાં પપકારવૃત્તિ જન્મી છે, તે આત્માઓએ પરોકપકારના સ્વરૂપને સમજવાને માટે જરાયે બેદરકાર રહેવા જેવું નથી. કમથી કમ પરોપકાર એવો તો ન જ હોઈ શકે, કે જે સામાના આત્મહિતનો ઘાતક હોય, શ્રી જિનેશ્વર દેવોનું શાસન એવો પરોપકાર કરવાનું વિધાન કરતું જ નથી, કે જે પરોપકાર આત્માને ઉપકાર કરનારે થાય. આત્માને આત્મસ્વરૂપની સાધનામાંથી ભ્રષ્ટ કરીને પરસ્વરૂપની સાધનામાં
જનાર કઈ પણ પ્રવૃત્તિને પરોપકારની પ્રવૃત્તિ તરીકે ઓળખવી એ કેવળ અજ્ઞાનને જ વિલાસ છે. - જેણે ચામાં ઊંચી કોટિના ઉપકારી બનવું હોય, તેણે તે સૌથી પહેલાં પોતાના આત્મા પ્રત્યે જ સાચા અનુકંપાશીલ બનવાની જરૂર છે. પિતાના આત્મા ઉપર અનુકંપ પ્રગટયા વિના બીજાના આત્મા ઉપર સાચી અનુકંપા પ્રગટવી એ શક્ય જ નથી. - દ્રવ્ય પરોપકાર એ પણ ભાવ પરોપકારના જ્ઞાતા દ્વારા એ ઘણું જ સુંદર રીતિએ સાધ્ય છે. ભાવ પરોપકારને અર્થી આત્મા, દિવ્ય પરોપકારથી પણ શક્યતા મુજબ વંચિત રહેતું જ નથી અને કેવળ દ્રવ્ય પરેપકારને રસિક આત્મા તો અવસરે અજ્ઞાનતાદિકના કારણ ભાવ પરોપકારના વિધાયકોને પણ દુશ્મન બની બેસે છે.
