________________
દાન. પ્રકરણ ૫
૧૦૧
છે, અને તે અંધારી છે, તેમ મારે ફરવા જવાનું છે, માટે ફાનસ સાફ કરી તેને સળગાવી લાવ.
અલહીને નોકરે રૂપેરી કમાનવાળા બે ચાર રૂા. ની કીંમતના ફાનસને રાખથી ઉટકી (માંજી) સાફ કરી ચુલામાં ભડકે બળતો હતો, તેમાં લાવીને મૂકી દીધું અને “સળગી (બળી) રહે એટલે શેઠ પાસે લઈ જાઉં,” એમ મનમાં વિચાર કરી પા કલાક બેસી રહ્યો.
ફાનસ આવ્યું નહિ, એટલે શેઠે મૂર્ખ નેકરને હાંક મારી કહ્યું– “અલ્યા ! મારે મોડું થાય છે, માટે જલદી ફાનસને સળગાવી લાવ. આટલી બધી વાર કેમ થઈ ? તને સળગાવતાં આવડે છે કે નહિ ?
નોકરે કહ્યું – “સાહેબ ! ફાનસ સળગાવતા કેમ ન આવડે ? હમણ સળગાવી લાવું છું. ફાનસ સળગાવવામાં શું મોટી વાત કે કળી હતી ?
પિતાના નોકરની આવી અનર્થકારક પ્રવૃત્તિ જોઈ શેઠ મનમાં વિચાર કરી બેલ્યા કે :
“ભાવાર્થ સમજે નહિ, કરે કાંઈનું કાંઈ ફાનસ સળગાવવા કહ્યું. તે નાખ્યું ભડકા માંહિ.”
સામાન્ય વિષયમાં આશય સમજ્યા વિના ઉલટું થઈ જાય છે, તે પછી મહાનૂ જ્ઞાની પુરુષોના તત્ત્વગંભીર શસ્ત્રોનું. આંતરિક જ્ઞાન પામ્યા વિના, આત્મસ્વરૂપ પ્રગટ કર્યા વિના, દેહાધ્યાસબુદ્ધિ તથા જગદાકાર વૃત્તિને લય કર્યા વિના માત્ર શબ્દાર્થથી જ અર્થ કરવા જતાં અનર્થની વૃદ્ધિ થાય, તો તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય નથી.
અભયદાન માટે પણ અમુક વિરલા પુરૂષોને બાદ કરીને વિચાર કરવા બેસીએ તો શાસ્ત્રના હેતુથી હજારે કોશ દૂર પ્રવૃત્તિ થતી જણાય છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે–એક જીવને અભય આપનાર મહાપદને પામે છે, મહાપુન્ય ઉપાર્જન કરે છે અને તીકરગોત્ર બાંધે છે” તે વાત સત્ય છે.
