________________
૧૨૪
બાન અને શીળ
શરણે આવેલ પ્રાણીનું પ્રાણુતે પણ રક્ષણ કરવું એ મારો ધર્મ છે. માટે મારા ધર્મને કલંકિત કરી હું તને એ હરણ આપી શકું તેમ નથી.
રાજાની દયાની લાગણું જોઈ પારધી વિચારમાં પડે અને છેવટે રાજાને કહ્યું કે –“રાજન ! એક હરણની રક્ષણની ખાતર એક મનુષ્ય તથા આખા કુટુંબને ભૂખે મરવા દેવું એ કેવી દયા? હું આખો દિવસ રખડી મહેનત લઈ થાકી ગયો છું, જેથી એ હરણ ઉપર તમારે બિલકુલ હક્ક નથી, પણ મારે હક છે. માટે હરણ મને સેંપી દે, નહિ તો મારા દેખતાં આ ધનુષ્ય ઉપર ચડાવે બાણથી જ એ હરણને હું વીંધી નાખીશ.
એ રીતે પારધીનું કથન સાંભળી રાજા ગંભિર વિચારમાં પડી ગયે. હવે કરવું ? તે ન સૂઝવાથી ઘડીભર તે મુંઝાઈ ગયે. જે કે રાજાની પાસે શસ્ત્રો તૈયાર હતાં, અને તેથી હરણનો બચાવ કરવા ધારે તે શસ્ત્રના પ્રહારથી શિકારીને મારી હરણને બચાવી શકે તેમ હતું; પણ રાજાના હૃદયમાં કુલાચારની કે કલ્પનાજન્ય દયાભાવના ન હતી, પરંતુ સાચી દયાભાવના હતી. તેથી રાજાને વિચાર થયો કે-મારનારને મારી મરનારનો બચાવ કરે એ ખરી વ્યા નથી. મારનારની પણ દયા લાવી મરનારને બચાવવું એજ સાચી દયા છે.
એમ ધારી હરણને ન મારવા પારધીને વિવિધ પ્રકારે બેધ આપીને રાજાએ સમજાવ્યું. આ બિચારા પામર જીવને મારવાથી નિરપરાધીને વધ કરવાથી પરમાત્મા નારાજ થશે અને તને મહા પાપ લાગશે. અન્ય જીવને મારી પોતાના જીવનનું પેષણ કરવા કરતાં અન્નાહાર અથવા વનસ્પતિના ખોરાકથી જીવનનું પિષણ કરવું તે સર્વોત્તમ છે.'
એ રીતે બહુ પ્રકારે સમજાવ્યા છતાં સુધાથી વ્યાકુળ થયેલ અને જીંદગીભર હિંસાના કૃત્યથી નિષ્ફર બનેલ પારધીને રાજાના સદ્દબોધની અસર થાય જ કયાંથી?
