________________
૧૩૬
કાન અને શાળ
તારું આત્મકલ્યાણ કેવળીના જાણવાથી થશે કે તારા જાણવાથી? કેવળના જાણવાથી બીજા જીવોનું કલ્યાણ થતું હોય, તે બીજાઓને ધર્મધ્યાન કરવાની માથાકુટ શા માટે કરવી પડે? માટે પોતે જાણવાને શકિતમાન થશે, સત્ય જાણવાને પુરુષાર્થ ફેરવશે અને આત્મબળ જાગ્રત કરશે, ત્યારે જ પોતાનું શ્રેય થશે. આપણને જાણવા માટે જ જ્ઞાનીઓએ શાસ્ત્રો લખ્યાં છે.
સતી સ્ત્રી પોતાના પતિના નામે અગ્નિને શીતળ, ને ઝેરને અમૃત કરી પી જાય અને સર્પને ફૂલોની માળા બનાવે, ત્યારે પરમાત્માનું ભજન, સ્મરણ કે પૂજન કરનાર સર્પને દશ હાથ છે. દેખતાં જ ભયભીત થઈ “હાય મને કરડશે તે?” એવી શંકાથી ભાગતો ફરે, તેમાં પ્રભુના વચન ઉપર શ્રદ્ધા કયાં રહી? પ્રભુએ કહ્યું તે પ્રમાણે વર્તનારને પ્રભુના વચન ઉપર શ્રદ્ધા છે, પણ “પ્રભુએ કહ્યું તે સાચું ” એમ ફેનોગ્રાફની માફક બેલનારને શ્રદ્ધા છે એમ કહી શકાય નહિ.
પ્રભુએ કહ્યું તે સાચું” એમ તે બધા બેલે છે. દિગંબરે, વેતાંબરે, સ્થાનકવાસી, ગ૭, મત કે દર્શનવાળા બધા કહે છે કે, પ્રભુ કહે તે સાચું.” પણ પ્રભુ શું? તેણે શું કહ્યું છે? તેને યથાર્થ સમજી ત્યાગવા યોગ્ય કાયાદિ દેને ત્યાગ કરે, આદરવા યોગ્ય સમ્યજ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રમાં જ રમણુ કરે અને જાણવા યોગ્ય સમસ્ત વિશ્વના ભાવને સમપરિણામે નિર્લેપ પણે ઉપયોગપૂર્વક જાણે તે તત્વ ઓળખાણ તથા સાચી શ્રદ્ધા કહેવાય છે.
તેવી સાચી શ્રદ્ધાપૂર્વક સંપુરૂષે જે પ્રમાણે આત્મશ્રેય થવાની અને કર્માવરણો છોડવાની આજ્ઞા કરી હોય, તે જ પ્રમાણે વર્તે તેને પ્રણિપત્તિ–આજ્ઞા અથવા સેવા કહી છે. સહુરૂષ તથા સ્વરૂપને યથાર્થ ઓળખવાથી સેવા કરવાનું શ્રેય થાય છે, પણ ગાડરીયા ટોળાની માફક nતાનુપાતિ સેવ:” એ રીતે દેખાદેખીથી સેવા કરનાર વા દાનાદિક આપનાર પરમાર્થ–માર્ગને સમજી કે પામી શકતું નથી.
