________________
૧૦૨
' દાન અને શીળ
પણ અભયદાન આપવું તે શું ? અને તે કેવી રીતે ? ચંડાલ તથા મચ્છીમારને પાંચ પચીશ રૂપિયા આપી બે ચાર બકરાં કે માછલાં બચાવવાં ? તે અભયદાન કહેવાતું હોય તો તેવી કરણ કરનાર લાખો મનુષ્યો છે, અને તે બધા તીર્થકર (પરમાત્મા ) પદને પામે તો તે પદની મહત્તા જ નથી.
પાંચ પચીશ રૂપિયા આપી બે ચાર બકરાંને છોડાવવાથી અભયદાન કહેવાતું હોય તો તેવા બધથી જનસમાજમાં આત્મિકધર્મની ઉન્નતિ નથી, પણ હાનિ છે, જનસમાજમાં અનર્થ ઉત્પન્ન થવાનો સંભવ છે. લોકો એમ જાણશે કે – “ગમે તેવા મહાપાપ કરીને અનીતિ અસત્ય તથા કિલક કર્મોથી કમાણી કરી બે ચાર બકરાં, માછલાં કે કુકડાને બચાવશું એટલે મહપુણ્યની પ્રાપ્તિ થઈ જશે,' એમ ઉન્માર્ગે જવાને સંભવ રહે છે.
મહાપુરૂષોના વાક્યોને અંતર્ગત આશય જાણ્યા વિના શબ્દાર્થથી તેને અર્થ સમજવા જતાં ઘણી વાર અનર્થ થતા જોવામાં આવે છે. દાખલા તરીકે વેદાંતમાં સતાહ નામનું પુસ્તક છે. તેમાં ગમે તેવા અપૂર્વ ભાવ હશે, પણ તેને વાંચનાર શબ્દજ્ઞાનીઓ એમ જણાવે છે કે–“ગમે તેવાં પાપકૃત્ય કરનાર એક વખત બ્રાહ્મણ પાસે- સપ્તાહનું શ્રવણ કરે, તો તેને મુકિત મળે.' સંપ્રદાયમહના અજ્ઞાન–આવરણને લઈ સત્ય સમજવામાં લોકોનું વિચારબળ કેટલું ક્ષીણ થવા પામ્યું છે તે આ વાત પરથી સ્પષ્ટ સમજાય છે. પરીક્ષિત રાજાને શુકદેવજીએ સબોધ આપી તેને સાત દિવસમાં મોક્ષ કર્યો છે. તે વાતની નકલ કરી કોઈ વિદ્વાન મહર્ષિએ શુકદેવજીના બેધના નામથી સપ્તાહ વાંચવાને બતાવ્યું, અસ્તુ.
મહાપુરૂષના વચનથી સંસ્કારી આત્માનું શ્રેય થાય એ વાત સંભવિત છે, પણ તે વાંચનાર બ્રાહ્મણ શુકદેવજીની દશાને કે તેની દશાના શતાંશપણાને પામ્યો છે કે માત્ર આજીવિકાના પોષણ અર્થે પિતાનું પેટ ભરવાને ધંધે લઈ બેઠો છે? તેમ જ શ્રવણ કરનાર
