________________
દ્વાન. પ્રકરણ પ
૧૦૩
પરીક્ષિત રાજા જેવી જિજ્ઞાસા તથા પાત્રતા ધરાવે છે કે માત્ર કુલાચારની પ્રવૃત્તિથી ધર્મ માની માતાગ્રહનું પોષણ કરે છે? આ બાબતને વિચાર ન હાવાથી ગમે તેવા કૃત્યા કર્યા હાય અથવા કરતાં હાઈ એ; પરંતુ ‘સપ્તાહના શ્રવણમાત્રથી અમારે મેક્ષ થશે ' એમ માની સત્ય પામવાથી વિમુખ રહે છે.
બકરા, ગાય, ભેંસ તથા પાડા વગેરે મારનાર ચંડાલેને મ્હોંમાગ્યા પૈસા એકના દશગણા આપી તથા બકરીઈદના વખતમાં મ્હોંમાગ્યા રૂપિયા આપી એ ચાર કે દૃશ ઘેટાં બકરાં છેડાવવાથી અભયદાન થતુ નથી, પણ હિંસાદાન જેવું થાય છે. અર્થાત્ હિંસાની વૃદ્ધિને ઉત્તેજન આપવાં જેવુ બને છે. કારણ કે પાંચ રૂપિયાની કીંમતના બકરાને દયાની લાગણીથી ઉશ્કેરાઈ જવાના ભાવ કરનારા દશ પંદર રૂપિયા આપી તેને છેડાવે, તે ચડાલના ધંધાને ઉત્તેજન આપવા જેવું થાય છે.
તે કારણથી તથા ધ્યાના વેગમાં ઉશ્કેરાઈએ ચાર બકરાંને છોડાવી પાંજરાપેાળમાં દાખલ કરી દેવાથી ‘ જીવ અચ વ્યાનેા ધમ થયેા’ એમ માનનાર પેાતાની મેાટી ભૂલ કરે છે. નિર્દય મનુષ્યની શસ્ત્રધારાથો મરણાંત કષ્ટમાં પડેલ પ્રાણીનું રક્ષણ કરવું; તેને મરણના ભયમાંથી મુકત કરવા તે જીવ પેાતાના થયા ગણાય.
કેઈપણુ દયાળુને શરણે જનાર તે શરણાગત પ્રાણીને મરતાં સુધી સાચવી રાખે, તેને દુ:ખ કે કષ્ટ આવવા ન દે, તે જ શરણે આવવાની સાકતા છે. તેમ ભયમાંથી મુકત કરેલ જીવને આપણે પોતાના કુટુંબીજનની માફ્ક તેને સાચવવા જોઈ એ. ભવિષ્યમાં તેને જરા પણ આપત્તિ કે દુ:ખ ન આવે, તેમ તેનું રક્ષણ કરવું જોઈ એ.
છતાં તેમ ન થતાં ચંડાળ પાસેથી છેડાવી પાંજરાપેાળની અધમ સ્થિતિમાં કે જ્યાં ડાંસ મચ્છર વગેરે જંતુએ કરડી ખાતા હોય, જ્યાં કાગડા, ગીધ વગેરે ચાંચેા મારી ફાડી નાખતા હાય,
