________________
દ્વાન પ્રકરણ પ
૯૯
ધર્મના નામે કષાય કે કલેશની વૃદ્ધિ થતી હુંય, ખીજા જીવાને ત્રાસ થતા હોય, જીવાત્માએાના સુખ તથા શાંતિને લય થતા હાય, જીવાને રીબાવવાનુ કે દુ:ખી થવાનું થતુ હોય તે તે ધર્મ નથી, પણ અધમ છે, માટે તે ત્યાગવા યેાગ્ય છે.
કાઈ પણ જીવને દુ:ખ આપનાર, પેાતાના સ્વાર્થને માટે બીજાનું અત્રેય કરનાર, ખીજાતે ત્રાસ આપનાર, તેને ધાત કરનાર એવા મનુષ્યાત્માનું હૃદય નિષ્ઠુર, કઠાર હાય છે. તેવા પાપી હૃદયને સદ્નાધ કે સદ્નાનની પ્રાપ્તિ થતી નથી, તે પરમાત્માપદને પામી શકતે નથી. પરંતુ જે આત્મા ખીજાને દુ:ખ-મુકત કરવા પોતાના તન, મન, ધન સર્વસ્વને ભાગ આપી તેને સુખી કરે છે, તે આત્માનું હૃદય કામળ હાય છે, જેથી તે સક્ષેાધ કે સદ્નાનને પામી શકે છે. એક મહાત્માએ પણ કહ્યું છે કે
परप्राणौर्निजप्राणान् सर्वे रक्षंति जंतवः । निजप्राणैः परप्राणान् यो रक्षति स उत्तमः
"" 11
*
પારકા જીવોને દુ:ખ આપી તથા કષ્ટ સંકટમાં નાંખી, તેને મારી કુટી ઘાત કરી, બીજાના પ્રાણાને સહાર કરી પોતાનું રક્ષણ કરનારા તે અનંત જીવે આ વિશ્વમાં ભર્યા છે, પણ પેાતાના પ્રાણ વડે પારકાનું રક્ષણ કરનાર જગતમાં કોઈ વિરલા જ છે. અને તે જ ઉત્તમ નર કહેવાય છે. દયા વિના દાન, ભિક્ષા, પૂજન, સામાયિક, વ્રત, ધ્યાન, તપ, જપ એ બધાં જળતર ગવત્ ( નિષ્ફળ ) કહ્યાં છે. વેદાંતશાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું કે—
ઃઃ
' यो दध्यात्कांचनं मेरु कृत्स्नां चैव वसुंधराम् । एकस्य जीवितं दध्यात् न च तुल्यं युधिष्ठिर ! |
“ હું યુધિષ્ઠિર ! એક જીવાત્મા સુવર્ણને મેરૂ અથવા સમસ્ત પૃથ્વીનુ દાન આપે અને અન્ય જીવાત્મા એક જીવને અભય ( જીવિત ) દાન આપે, તે તે સુવર્ણ તથા પૃથ્વીના દાન કરતાં અધિક છે.
