________________
દાન. પ્રકરણ ૪ . લભ અને મત્સર એ છે શત્રુ આત્માના ગુણ અને સુખને વિપ્લવ કરવાવાળા કહ્યા છે. ભૌતિક પદાર્થનું જ્ઞાન અને ઇન્દ્રિયજન્ય સુખેચ્છાથી જે આ શત્રુઓને વશ નથી તેમને “ઋષિ' કહ્યા છે.
જે સમ્યફ જ્ઞાન સહિત આત્મીય જ્ઞાન, ઈન્દ્રિયાતીત સુખ એ શત્રુઓ જીતે છે તે મહર્ષિ કહેવાય છે. તેમાં સમ્યગદષ્ટિ શ્રમણોપાસક તથા મહાવ્રતધારી મુનિઓને સમાવેશ થાય છે, જેમણે આ શત્રુઓને આત્યંતિક નાશ કર્યો હોય છે તેઓ “મજુત્તા પૂરભં મહેલી કહેવાય છે.
“ફોર માળે ૨ તદેવ માયા, लोभं चउत्यं अज्झत्थ दोसा, एयाणीवंता अरहा महेसी,
ण कुवइ पाव ण कारवेइ ।” આ શબ્દમાં સન્ન થી સમજવું જોઈએ કે દ્રવ્યકર્મ, ત્રેતાગત કર્મ અથવા કર્મોગ્ય પુદ્ગલવર્ગણ (કર્મદલીક) ભાવકર્મ રાગદ્વેષનો કર્મ ઔદારિકાદિ શરીરના અંગ અને અંગોપાંગ એનો આત્યંતિક અભાવ સમજવો જોઈએ.
સર્વ જીવના અહિં બે વિભાગ કરવા રહે-એક દેહાધ્યાસી-દેહ, ઈન્દ્રિય, મન, શ્વાસોશ્વાસ વગેરેને આત્મામા નવાવાળા, જેઓ આ જીવનમાં જીવવા ઇચછે છે અને દેહાદિકના પરિવર્તન રૂ૫-મૃત્યુરૂપ મરણ નથી ઈચ્છતા. સુખ પણ ઈન્દ્રિયાર્થ શાબ્દિાદિક ભોગપભોગ પૌગલિક સુખ જ ઈચ્છે છે.
બીજા દેહાદિક કર્મથી રહિત, આત્મજ્ઞાતા, આત્મદ્રષ્ટા, આત્માનુવર્તી આ ભાવ–પ્રાણમાં જ નિરંતર લીન રહેવા રૂપે જીવવા ઈચ્છે છે. એનાથી અભાવરૂપ મૃત્યુ નથી ઈચ્છતા, સુખને અંગે ઉપર જણાવાઈ ગયું.
એ તો નિશ્ચિત થયું કે સૌ સુખની અભિલાષા કરે છે-દુઃખની નહિ, હવે એ વિચારવાનું કે સુખ પામવાનું કારણ અને દુઃખ ટાળવાનું
