________________
૮૮
દાન અને શીળ આ થયે “સ્વ” અમૂહ-પિતાના આત્માની દયા-રક્ષા. અથવાચકને અનુકૂળ યાચનીય પદાર્થ મળી જવાથી તેના પરિણામ અતિરૂપ રેકરૂપ થઈ રહ્યા હતા તેને દાતાની મદદથી સંતોષ થઈ આવે છે અને અતિ રોદ્રનું પરિણામ નથી રહેતું એથી લેવાવાળા યાચકની પણ દાતાએ અનુગ્રહ દયા રક્ષા કરી. આ હેતુથી કહ્યું છે કે, સ્વપ૨ાનુપ્રી, અને दीयते इति दानम्.”
બીજે યાચક આધ્યાત્મિક વિકાસને ચાહવાવાળે અજ્ઞાન, મિથ્યાત્વ, કષાય વગેરે આવરણોથી આવૃત હોવાથી શરીરાદિ દુઃખથી અનંતગણું દુઃખે દુઃખી થઈને ખૂબ વ્યાકુળ થાય છે, એ દુઃખ અવર્ણય છે, અકથનીય છે. આ પ્રકારના દુઃખથી દુઃખિત થઈને આધ્યાત્મિક સુખની શોધમાં જ પ્રવૃત્ત રહે છે, એને શેધે છે ને પામે છે. તેના પુણ્યોદયથી સત્ પુરૂષને સમાગમ થઈ જાય છે.
એ સત્ પુરૂષ સર્વના નિષ્કારણ હૈૌષિ હોય જ છે, તેઓ તેના અજ્ઞાનાદિને પડદે ચીરવાનો પ્રયત્ય કરે છે અને વાસ્તવિક જ્ઞાનદાન આપે છે. કહ્યું પણ છે કે
तोनाणदंसणसमणो, हियनिस्सेसाय सव्व जीवाण ।
तेसिविमोक्खणठाए, भासई मुणिवरो विजयमोहो ॥
અર્થાત બંધનાદિના કારણેને જાણીને જ્ઞાન દર્શનથી યુક્ત થતાં, સર્વ જીવોના હિત અને નિશ્ચય (કલ્યાણ)ને માટે અને એ જીવોને બધનથી મુક્ત કરવાને માટે તેમને સત્ સ્વરૂપ ભાષણ કરે છે.
એમ કરવાથી પિતે નવીન કર્મોથી નિર્લેપ જ રહે છે, કારણ કે ઉપરોક્ત જ્ઞાની સત્ પુરુષ “વિગતમહી” છે પરમકૃપાળુ તીર્થંકર દેવ વગેરે મહાપુરુષોના આ મૌલિક ભાવ છે. એ જ ભાવ વર્તમાન જ્ઞાનિઓના છે અને ભવિષ્યના જ્ઞાતિઓના ભાવ પણ તે જ હશે. મોક્ષમાર્ગના વિષયમાં કદી કોઈ જ્ઞાનીના બેમત થતા નથી કહ્યું પણ છે કે –
