________________
દાન અને શીળ કારણ શું છે, એ બતાવવામાં આવે છે. એના બે માર્ગ બતાવેલ છે :એક વ્યવહાર માર્ગ, બીજે નિશ્ચય માર્ગ.
વ્યવહાર માર્ગને આ અર્થ સમજ જોઈએ કે વ્યવહાર માર્ગ પર ચાલવાવાળાને માલુમ થાય છે કે હું આ કરી રહ્યો છું. અને બીજાને પણ માલુમ થાય છે કે હું આ કરી રહ્યો છું.
નિશ્ચિત માર્ગના આચરણવાળા સ્વકર્તવ્યમાં ઉપયોગી હોય તો માલુમ થાય છે કે હું આ કરી રહ્યો છું. નિશ્ચિત માર્ગનુગામીનું આચરણ વીતરાગ કેવળીના સિવાય અન્ય છદ્મસ્થગમ્ય નથી હઈ શકતું. અનુગ દ્વારાના જૈનાગમમાં બે પ્રમાણુ બતાવ્યા છે, (૧) પ્રદેશ પ્રમાણ, (૨) વિભાગ પ્રમાણ.
પ્રદેશ પ્રમાણ એ સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મ વિષય, નિશ્ચયરૂપ હોવાથી કેવળીગમ્ય જ છે, છવાસ્થગમ્ય નહિ. વિભાગ પ્રમાણ એ સ્થૂળ વિષય હોવાથી છવાસ્થગમ્ય પણ છે અને વ્યવહારનય થઈ જાય છે. દાન, શીલ, તપ, ભાવના એ ધર્મના ભેદ કથંચિત વ્યવહારમાં ગણવામાં આવે છે, જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર એ ધર્મના ભેદ કથંચિત નિશ્ચયમાં ગણવામાં આવે છે.
દાનને અર્થ છે–દેવું.” શીલને અર્થ “વીર્યનું રક્ષણ કરવું.” તપને અર્થ છે—“તપાવવું.” અને ભાવને અર્થ છે –મૂળસ્વરૂપ તથા સત્ય બતાવવું.” જ્ઞાનને અર્થ છે- જાણવું.' દર્શનનો અર્થ છે- શ્રદ્ધા રાખવી. |
ચારિત્રને અર્થ છે-“ખાલી કરવું તથા ભરવું-(દુર્ગણે તજવા અને સદ્ગુણો મેળવવા.”
