________________
દાન, પ્રકરણ ૧
૪૫
માણસને જ્યારે આત્મજ્ઞાન થાય ત્યારે જ તેનામાંથી મૃત્યુને ડર, ભય નીકળી જાય છે. જ્યારે માણસ આત્મરમણતામાં લાગી જાય છે ત્યારે તેને પછી મૃત્યુની કશી બીક રહેતી નથી. તે સાચે અભય બની જાય છે. અને એ જ સાચું અભયદાન છે.
સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રમાં કહ્યું છે કે રાધાજ સેદ્ર સમયથા સર્વ દાનમાં અભયદાન શ્રેષ્ઠ છે. આ ઉપરથી જ વાંચક અભયદાનની મહત્તા સમજી શકશે. જે બીજાને અભય બનાવી શકે તે પોતે પણ અભય બનેલો જ હોય એમ આપણે સમજી શકીએ.
આ પ્રમાણે અભયદાન શ્રેષ્ઠ દાન છે.
ધર્મદાન
ધર્મ એ કોઈ પૌદ્ગલિક વસ્તુ નથી કે જે હાથમાં લઈને આપી શકાય. ધર્મ એ તે આત્માની વસ્તુ છે. ધર્મ એ તો આત્માએ મને દ્વારા ગ્રહણ કરવાની વસ્તુ છે. એટલે કે સમજવાની વસ્તુ છે. તેથી ધર્મદાન એ ધર્મના જ્ઞાનથી આપી શકાય છે. તેથી ધર્મદાનમાં ધર્મ જ્ઞાનના દાનનો સમાવેશ થાય છે.
આત્માના સ્વરૂપને સમજાવનારું અને સ્વ–પરના સ્વભાવને ઓળખાવનારૂં જ્ઞાન ફક્ત એક ધર્મજ્ઞાન જ છે. તેથી ધર્મજ્ઞાનને મહિમા, પ્રભાવ અપૂર્વ ગણાય છે. માટે સૌથી પહેલાં ધર્મજ્ઞાન ફેલાવવામાં અથવા ધર્મજ્ઞાનના દાનમાં ઉદ્યમવંત થવું જોઈએ.
બધા દાનોમાં સૌથી પહેલું જ્ઞાનદાન કહેવું છે. કારણ કે ભગવાને પણ પદ નાળ તો રયા કહીને જ્ઞાનને પ્રાધાન્ય આપેલું છે. પહેલું જ્ઞાન પછી દયા એમ કહેલું છે.
