Book Title: Tattvarthadhigama Sutra
Author(s): Shantilal Keshavlal Pandit
Publisher: Pandit Shantilal Keshavlal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005334/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmAthI AmAo mATe niraMtara anuprekSaNIya zrI jinAgamathI avirUddha pa. pU. zrI umAsvAtijI racita F 'tatvArthAdhigama sUtra' (gujarAtI-vivecana sahita) tatvAtha" saMbadhaka :- nira'tara-smaraNIya-sattAdhIzA (27) manna sake La vizva vizeSa vizudhi-vibhAkara" (1) jIvatatta' sadUhAmi namo arihaMtANa' pahele pade name zrI zrI ariha 'ta (2) ajIvatatta' saTTahAmi nA siddhANu bIje pade name zrI siddha bhagavata (3) puNyatatta' sadUhAmi namo AyariyANa' trIje pade name zrI AcArja zivasa'ta (4) pApatatta' saduhAmi namo uvajajhAyANu' ceAthe pade namA zrI uvajajhAya guNavata (5) Azravatatta saTTahAmi name lAosavasAhUNa pAMcame pade name zrI sAdhu-kSamAvata (6) sa'varatatta' sadUhAmi ese paMcanasukAre cha pade graho jJAna-vizuddha (7) nijarAtatta' sadAmi savava pApaNuAsaNe sAtame pade lahA samyakatva zuddhi (8) kha"dhatatta" saTTahAmi maMgalANu'ca sasi ' AThame pakaeN dhare cAritra cArUM . (9) mAkSatatta' sa hAmi paDhama' havaI maMgalama' navame pade tapa-tapa mukti sArUM sakaLa vizva--vizeSa--vizuddhi vibhAkara parama mahodaya--sAdhuka--sAdhana-kAraka-kAra | ta--a--gamika-gamanA, Atmani-anuprekSita bhavati-bhAvuka bhaNita-bhakatyA, sakaLa bhaya bhIDa-bha'jarka vivecaka :- siddhAMta pAkSika paMDita zAMtilAla kezavalAla (74). vIra saMvata 2514 | vikrama saM'vata 2044 prata 1000 mUlya : paThana--pAThana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIrAya nama: Play sarvajJa ane sarvadarzI carama tIrthakara zrI mahAvIra paramAtmAnI dezanAmRta rUpa, zrI aMgazrutAgamathI avirUda, pa. pU. zrI umAsvAtijI viracita aMgabrAhya sUtra para tavArthAdhigama satra - (gujarAtI vivecana sahita) vivecaka - riddhiAMta pAkSika paMDita zAMtilAla kezavalAla (74) pApa nahi ke I usUtra bhASaNa , dharma nahi kaI jagasUtra sarikhe, sUtra anusAra je bhavika kirIyA kare, tehane zuddha cAritra parakho. dhAra tare ranI sehalI, dehalI caudamAM janataNI caraNasevA. --zrI AnaMdaghanajI kRta stavana mUlya : Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : siddhAMta pAkSika 'paDita zAMtidyAla kezavalAla pAlaDI, jaina manTa seAsAyaTI sAme, vamAna phleTa na. 44, amadAvAda-. vikrama saMvata 2044 prAptisthAna : esa. mI. TekSaTAIla, 66, Anada zApIMga senTara, ratanapeALa, geAlavADa, amadAvAda-1. (sUtra kaMThastha karela za!sanapremI zrAvaka-zrAvikAne seTa) 10/ mana H 1000 mudraka : 5. matalAla jhaveraca'da gAMdhI nayana prinTIga presa gAMdhIADa putra nIce, DhIMkavAvADI, amadAvAda-1. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only vIra savata 2514 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI umAsvAti vAcaka--viracita tatvArthAdhigama sUtranu gujarAtI bhASAMtara maMgalAcaraNaH yathAtathya gurorbhaktyA bhAvau kau vRttirbhavet / devadharma prati zraddhA mokSa saMsAra hetave // prathama adhyAya 54 38 samyagdarzana jJAna cAritrANi mokSamArgaH / (1) samyakdana, samyajJAna ane samyakcAritra. te traNe samudita zuddha Atmika guNAnA vikAsa vaDe, AtmA meAkSa purUSAthI khanI, saveryAM karmonA kSaya karI, meAkSa (siddhi pada) prApta karI zake che. A mATe sau prathama anAdi mithyAva-mAhanIya krama (tattva mUDhatA) ne (thA pravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa vaDe) dUra karI samyakdarzana guNune prApta karave jarUrI che. A sabaMdhI zAstramAM spaSTa jaNAvela che ke, nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa viNA na huMti caraNa guNA / aguNissa natthi mokkho, natthi amukkhassa nivvANaM // vaLI A sUtrakAre paNa saMbadha kArikAmAM prathama ja jaNAvela che ke, samyagdarzana zuddhaM, yo jJAnaM viratimeva cApnoti / duHkhanimittamapIdaM tena sulabdhaM bhavati janma || tasvArtha zraddhAnaM samyagdarzanam / (2) jIvAjIvAdi navatattvAtmaka samasta jagatane, peAtAnA Atmadravya samadhe, yathArtha - avisa'vAdI haiceApAdeya bhAve, nizcaya karavA, cAne zraddhAna karavu' tene samyagdarzana guNanI prApti samajavI. Jain Educationa International A mATe paDe-sthAna svarUpI AtmatattvanA medha Avazyaka che. tanisarvASigamAdA : (2) For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra mithyAtva meAhanIya krama, keTalAka jIvAne nisaga bhAve paNa dUra thaI jAya che. jyAre bahulatAe ghaNA jIveA, upara jaNAvyA mujaba SaD-sthAna svarUpI Atma-tattvanA (jIvAjIvAdi tattva svarUpane) sarvijJapAkSika gItA gurU pAsethI, yathArtha, avirUddha khAdha prApta karavA thakI, mithyAtva mAhanIya karmIne dUra karIne, samyakdana guNane prApta kare che. nisargabhAve samyaktvanI prApti eTale deva-gurU-dhama tattvanA Arabana (nimitta) vinA-anya nimittothI ema samajavuM, eTale bAhya siddha kAraNa nirapekSa hetutAe ema samajavu'. paraMtu cahechatAe eTale nimitta kAraNa nipe kSatAe prApta thAya che. ema samajavu' nahI'. jIvAjIva zravabandha saMvara nirjarA bhokSAstatvam / (4) jIvana-ajIva-Azrava-bandha savara-nirjarA ane meAkSa e sAta (7) tattvAnu svarUpa, tatvArtha sUtrakAra jaNAvaze. teoe puNyatattva ane pApatattvane eka AzravatattvanA peTA vibhAga rUpe svIkArela che. kemake temanA mate (mAkSa purUSAthI) mATe te banne heya eTale tyAga karavA ceAgya che. nAma-thApanA-prathamAtra tastanyAsaH / (1) zrI jaina zAsana viSe kAIpaNa vastunu. yathArtha' jJAna karavA mATe, te vastune ochAmAM ochA nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e upara jaNAvela cAre nikSepathI bhinnAbhinna svarUpe avazya jANavI joie. ema spaSTa jaNAvela che te mATe atre paNa upara jaNAvela sUtrathI sAte tattvAne cAre nikSepAthI jaNAvIe chIe. [1] jIvatattva : (1) nAma jIva H- jene jIva kahevAmAM Ave che, AtmA kahevAmAM Ave che, temaja caitanya zakti kahevAmAM Ave che te nAma jIva. (2) sthApanA jIva :- koI pazu jIva dravyanI sadbhUta ke asabhUta (kahipata) AkRti vizeSa, tene te jIvanA sthApanA nikSepa ANavA. (3) dravya jIva - leAkAkAzanA pradeza pramANu asakhya pradezI, jJAnAdi aneka zaktinA eka akha'Da svataMtra puja tene dravya jIva jANavA. (4) bhAva jIva :- jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIya upayeAgAdi svaguNu zaktimAM je-je jIvatu' jevu' jevu' pravartana tene bhAva jIva samajavA. [2] ajIva tattva :- jenAmAM cetanA zakti nathI, te ajIva tattvanA zAstramAM pAMca bheda jaNAvela che. atre mAtra puddagala dravyane cAra nikSepathI jaNAvIe chIe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) nAma pudagala :- pura-galana yAne maLavuM ane vikharAI javuM, temaja varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda guNa dharmayukta je je vastune je je nAmathI oLakhavI te nAma pudgala. (2) sthApanA pudagala - pudagala yAne vividha paramANuonAM maLavAthI banela skaMdha, deza, pradeza svarUpanI vividha AkRti vizeSathI tene jANavI te sthApanA pudgala jANavuM (3) dravya pudagala - varNa, gaMdha, rasa, sparzAdi guNothI yukta, puraNa-galana svabhAvavALuM rUpa yAne dazyamAna dravya (tattva) tene dravya pudgala jANavuM. bhAva pudgala - chavAdi dravyanI sAthe, pitAnA varNAdi guNadharmo (sahita) sApekSa vataH yA parataH vividha bhAva svarUpe pariNAma pAmatuM tattva te bhAva pudgala dravya. [3] Azrava tatva - sAcate cena rUri AzA ! eTale je dvArA (karmanuM) AvavuM thAya. (AtmAmAM praveza pAme) te Azrava. (1) nAma Azrava - bhale padhAryA, WELCOME, susvAgatama vigere AmaMtraNa vAcaka zabdAtmaka saMjJAo te nAma Azraya. (2) sthApanA Azrava :- pravezadvAre, bArIbAraNA, daravAjA, kamAna, tAraNe, TIkITe, AmaMtraNa patrikAo vi. sthApanA Azrava. dravya Azraya - jemAM AvavuM (vADI-bagIcA) pravezavuM (dI) upajavuM thAya (84 lAkha yoni dvArA) te dravya Azraya. bhAva Azrava - mithyAtva, avata, kaSAya ane mana, vacana, kAyAne cuMga pariNAma te bhAva Azrava, kemake te dvArA AtmA karma bAMdhe che. [4] saMvara tatva - je vaDe AvatA karma (karmabaMdha thata) rUkAya te saMvara tatva. (1) nAma saMvara - rajA sivAya aMdara AvavuM nahi. e pramANe lakhelA be (pATIyA), temaja manAI hukama, praveza baMdhI, pharamAna vigere nAma saMvara jANa. (2) sthApanA saMvara - baMdha karela bArI-bAraNuM, praveza dvArA vigere praveza rokavA mukelA lAla sIle vi, sthApanA saMvara. (3) dravya saMvara :- je dvArA gamanAgamana kAya. eTale ekAMta sthAnane Azraya kare che. temaja mana-vacana-kAyAganI pravRttione rokavI athavA to avivekane reka te dravya saMvara. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ () bhAva saMvara :- mithyAtva, avrata ane kaSAya bhAva temaja parasaMgathI AtmAne aLago karo te bhAva saMvara. [5] nirA vava - AtmAe pUrve bAMdhela kamene, tapAdi pariNAma vizeSathI vizeSa prakAre AtmAthI aLagA karavA te. (1) nAma nirjarA - janmaTIpanI sajA, deza nikAlanI sajA, nyAti bahAra kara, paccakakhANa karavuM vigere aLagA karavA lAgyuM sUcano, pharamAne te nAma nija rA. (2) sthApanA nirjarA - deva maMdira, upAzraya sthAnake vigere jyAM jyAM avivekI bhAve karma karavAnI cekasa manAI sAthe, viveka pUrvakanI kriyA karAtI hoya tevA sthAnake te sthApanA nirjarA. (2) dravya nirjarA - kamene kSaya, upazama (sthiti-rasanI alpatA karavI) yA te kSapazama karavAvAvALI paMcAcAranI pravRtti te dravya nirjarA. (4) bhAva nirjarA - sau prathama te mithyAtvanA pariNAmane aLage karI, AtmAe pitAne prApta jJAna, darzana, cAritrAdi Atmika guNe vaDe Atma bhAvamAM sthira thavAne prayatna kare. arthAt prazAMta bhAva te bhAva nirjarA. [6] baMdhatatva - baMdhana (baMdhAyela bhAva)nuM varUpa. (1) nAma baMdhana - gharamAM purAI rahevuM, jelamAM purAI rahevuM, AyuSyathI baMdhAvuM vigerene je je zabdothI (nAmathI) baMdhanane vyapadeza thAya te nAma baMdhana, sthApanA baMdhana - jIva ke ajIvane je je svarUpe baMdhana (baMdhAvuM) prApta thatuM hoya te sthApanA baMdhana, () dravya baMdhana :- je thakI kartava pariNAma temaja kriya bhAvane avarodhakatA prApta thAya te dravya baMdhana. (4) bhAva baMdhana : sva-svabhAva pariNamanamAM pratibaMdha upajAve te bhAva baMdhana [7] mekSa tatva :- mukAvuM, mukta thavuM arthAt baMdhanathI svataMtratA prApta karavI te... - (1) nAma mokSa :- je kaI jIvatatva yA ajIvatatva je je baMdhana pariNAmathI chuTe thAya, te te svarUpane je je zabda (nAma)thI vya padeza karAya te nAma mokSa. . . . (2) sthApanA mekSa - je koI jIva dravya ke achavadravya, je thakI, je bhAve mukta (aLage) jaNAya te svarUpa te tenI sthApanA mekSa. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) dravya meAkSa : Atmatattva yAne pratyeka jIva, ekalA ja janme che ane ekalA ja maraNa pAme che. je pratyakSathI paNa avirUddha che, te mATe peAtAnA AtmAne anya jIve ke ajIva dravyAnA sacAga sabadhAthI jeTalA jeTalA aLagA karAya tene dravya meAkSa samajavA. (4) je kAI sa`sArI AtmA peAtAnA AtmAne avidha karmInA (arthAt upacAre audArikAdi pAMce zarIranA) baMdhanathI je je svarUpe aLagA kare te tenA bhAva meAkSa jANavA. pramALanavairadhinamaH / (6) vaLI vizeSa thakI jIvAdi tattvAnA pramANa ane nayaSTie paNa samyak medha karavA jarUrI che. jA pratyakSa pramANa ane parAkSa pramANu jJAna e ane prakAranA jJAnane pramANurUpa (mAtmAthe' upakArI) svIkAre che. temaja nayadRSTie nayAmAM paNa mukhyatAe (1) dravyAki naya ane (2) paryAyACika naya e banne nayAne paraspara avirUddha bhAve eka sAthe svIkAre che. koI paNa rUpI ke arUpI (tattvabhUta) vastuneA sarvAMgI spaSTa (Atma pratyakSatAe) edha te pramANa jJAna che. temaja keAI paNa vastunA ekAMgI aspaSTa khAdha parAkSa bhAve, cAne IndriyAdikanA AdhAre thayela hAya te nayajJAna che. paNa jo te pratyakSa pramANu jJAnathI avirUddha hAya to te nayajJAna dravya, kSetra, kALa, bhAvanI sApekSatAe anekAMtika bhAve upakArI che. anyathA samasta nayajJAna te (AtmArthe) khAdhaka jANavu'. A sabadhe kahyuM che ke, anekAntAtmakaM vastu, gocara sarvasaMvidAm / ekadezaviziSTA'rtho, nayasya viSayo mataH // kAIpaNa vastumAM asti-nAsti bhAve rahelA ana'ta dharmanuM jJAna-zraddhAna karIne te mAMhelA kAi paNa eka dharmane syAdna thakI jaNAvavA. te pramANa vacana, temaja pramANu vacanane dravya-kSetra-kALa bhAvAnusAre bhinnabhinna svarUpe Atma hitArtha, haMceApAdeya svarUpe jaNAvavuM' te nayavacana che. A kha'ne jJAneA zrutAtmaka che. vaLI nayajJana saMbadhe kahyuM che ke, jAvaMtA vayaNa pahA, tAvaMtA ceva nayA vi saddAo / ', te caiva parasamayA, sammattaM samudayA sabve // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha ! je je zabda (vacane) vastu tatvane baMdha karAvanArA che, te badhAe vacanomAM pRthaka bhAve-naya (STi, jJAna) jarUrI che. kemake te anyAthe anya vastune bedha te karAve ja che. paraMtu je vacana (kRta) sva-para AtmAne-AtmArthe-pratyakSa-pramANa jJAnathI, avirUddha he pAdeya svarUpe baMdha karAve che tyAre te nayajJAna pramANuthI avirUddha hAI samyapha (naya) jJAna che ema gaNavuM. jaine anAdithI-saMsAramAM karmanA baMdhanathI baMdhAyela AtmAo mATe karmanA baMdhanathI chuTavAnA upAya (jJAna) tarIke, kevaLI (tIrthaMkara) paramAtmAe (pratyakSa jJAnavate) prakAzela jJAnane pramANa mAne che. ane te anusAra (yathArtha avirUddha) racAyela Agama (zruta) ne Agama pramANa jJAna te (dvAdazAMgI) ne paNa AtmAthe mekSa sAdhanArthe) upakAraka mAne che, ane te prApta karavA tenI ArAdhanA paNa kare che. prazna : IndriyArthaka-cAkSuSa pratyakSa jJAna, ke jenA AdhAre samasta jagatane vyavahAra pravarte che. te jJAna pramANa rUpa che ke apramANa rUpa che? uttara : zAstramAM jaNAvela che ke, * nA pramANaM-pramANa vA, sarvamapyavizeSitam / vizeSitaM pramANaM, syAditi sarvanayajJatA // je sAmAnya jJAna che, te pramANa rUpa nathI temaja apramANa rUpa paNa nathI, paraMtu jayAre je kaI sAmAnya jJAna vizeSa jJAnanuM kAraNa bane che. eTale syAd thakI dravya, kSetra, kALa, bhAvanI sApekSatAe, AtmAne, AtmAthe yathArtha, avirUddha bhAve, he pAdeya svarUpe baMdha karAve che, tyAre te samyakajJAna, pratyakSa pramANanI sApekSatAe pramANa rUpa bane che. anyathA mithyAjJAna vaDe thate samasta vyavahAra mithyA (AtmAthuM-bAdhaka) jANo. A mithyAjJAnanuM lakSaNa paNa zAstrakAroe nIce mujaba spaSTa jaNAvela che. 'sadasatoravizeSAt yadRcchopalabdherunmattavat / temaja samyakajJAna saMbaMdhe paNa zAstramAM spaSTa jaNAvela che ke 'cakSuSmantasta eveha ye zrutajJAna caakssussaaH| samyaka tadeva pazyanti, bhAvAn heyetarAn nraaH|| je vastu tattvane paramajJAnI purUe kahelA vacanAnusAre yathArtha avirUddha heyopAya svarUpe jANe che. tene ja sAce (samyapha) jenAre ane jANanAro samajavo joIe. vaLI Nahi AgameNa sijjAdi, saddahaNa jadi viNasthi atthesu / saddahamANe atthe, asaMjado bA, -NivvAvi // Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : kevaLa Agama vacana bhaNI javA mAtrathI Atmahita sAdhI zakAtuM nathI. kemake Agama vacananA arthamAM zraddhA na thaI temaja vaLI zraddhA paNa karI hoya. paraMtu je te anusAra saMyama dharmanuM pAlana na kare te paNa te AtmA nirvANa (mokSa) prApta karI zakatuM nathI. taravADAima sUtrakAra zrI umAsvAti mahArAjane mumukSu AtmAo mATe, mekSAthe-mukhya paNe mekSa purUSArthanuM svarUpa jaNAvavuM. ISTa heI, teoe, sAta tanuM nirUpaNa karela che. jayAre zAstromAM samasta jagatanuM svarUpa nava tatvAtmaka svarUpe jaNAvela che, te mATe AtmadazI AtmAone, kaMIka vizeSa spaSTa baMdha thAya te mATe, ame amArA pazamAnusAre nave tavene siddhAMtAnusAre prasiddha evA sAte nayathI atre jaNAvIe chIe. [1] jIva tatva upara nayasaptabhaMgI . (1) nagamanayaSTie H je pote pitAnA pariNamana bhAvane kartA, bhaktA ane jJAtA che. te jIva dravya che. (2) saMgrahanadaSTie ? jIva dravya kaho ke Atmadravya kahe te pratyeka AtmAo, asaMkhyAta pradezI-akhaMDa, temaja anaMta jJAnAdi guNe karI sahita, upayogamaya, arUpI temaja agurU laghuguNa yukta che. (3) vyavahAranayaSTie pratyeka saMsArI Atma-karmone kartA-bhoktA ane - hartA che. (4) RjusUtranayadRSTie H dareke dareka AtmA-jJAna, darzana, cAritra, tapa temaja upayAgAdisvaguNa pariNAme pariNAmI hoya che. (5) zabdanayadaSTie : AtmA-pudagala pariNamana bhAvathI bhinna che. (6) samabhirUDhanaya dRSTie Atma-jJAna-darzana-cAritrAdi sva-varUpane kartA, bhoktA ane jJAtA che. (7) evabhUtanaya daSTie H AtmA zuddha saccidAnaMda svarUpa, nitya avinAzI che. [2] ajIva tattva (pudgala dravya) upara nayasaptabhaMgI pAMca ajIva dravyamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNe dravyo-akriya, arUpI, akhaMDa eka ane apariNamI che. kALa dravya upacarita dravya che. jyAre pAMcamuM pudgala dravya te varNa- gaMdha-rasa ane spezayukta heI rUpI che, temaja pariNamI ane kriya hevA chatAM akartA dravya che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) nagamanayaSTie H je puraNa-gahana (maLavAnA ane chUTA paDavAnA) svabhAva vALuM che, te pudgala dravya che. (2) saMgrahanayaSTie H je varNa, gaMdha, rasa ane sparzadi guNayukta che te pudagala dravya che (3) vyavahAranayadaSTie je zaba aMdhakAra, prabhA, chAyA, AtapAdi vividha pariNAma vALuM temaja audArikAdi vividha vargaNa svarUpa che, te pudgala dravya che. RjusUvanaya dRSTie H je gurU, laghu ane gurUlaghu temaja agurulaghu pariNAme pariNAma pAme che, te pudagala dravya che. (5) zabadaSTie je jIva dravyane-nArakI Adi cAra gatimAM, ekedriyAti pAMca jAtimAM, vividha zarIrAdinA pariNAma pamADavAmAM nimitta kAraNa che. te pudgala dravya jANavuM.. (6) samabhirUDhayadaSTie H je jIvAdi dravyone vividha citra-vicitra dRSTAdaSTa pariNAma pamADavAmAM hetu che te pudgala dravya jANavuM (7) evabhUtanayadaSTie : je te pitAnA pariNamana bhAvanuM kartAbhaktA ane jJAtA nathI, te pudgala dravya jANavuM. [3] puNya tatva upara nayasapta bhaMgI (1) nigamanaya daSTie H je zubha che te puNya che. (2) saMgrahanaya daSTie H je sukhamAM sahAyakArI che te puNya che. (3) vyavahAranaya dRSTie . je bAhya-sthUla jIvanamAM upakAraka che te puNya che. (4) RjusUtranaya daSTie ? je paropakAritA che te puNya che. (5) zabdanaya daSTie H je azubhatAnuM nivAraka che te puNya che. (6) samatirUDhanaya daSTie cittanI prasannatA te puNya che. (7) evabhutanaya daSTie H je maMgaLarUpa che te puNya che. [4] pApa tattva upara sapta bhaMgI (1) nigamanaya dRSTie H je azubha che te pApa che. (2) saMgrahanaya daSTie H je duHkhanuM kAraNa che te pApa che. (3) vyavahAranaya dRSTie H je unmArga che te pApa che. (4) RjusUvanaya dRSTie H je puNyane nAza kare che te pApa che. (5) zabdanaya dRSTie H parabhAvamAM Asakti karavI te pApa che. (6) samabhirUDhanaya daSTie : viSaya-kaSAyane pariNAma te pApa che. (7) evabhutanaya daSTie H parano (karma) saMyoga te pA5 che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] Azrava tattva upara naya sapta bhaMgI (1) gamana daSTie ? AtmAnI sAthe saMbaMdha pAmelA dravyakarma, bhAvakama ane (zarIrAdi) no karma te Azrava tatva che. saMgrahanaya daSTie H AtmAnA mithyAtva, avirati ane kaSAyAdinA pariNAma te Azrava tatva che. vyavahAranaya daSTie ? AtmAnI mana, vacana ane kAyoga dvArA thatI pravRtti te Azrava tatva che. Rjusavanaya daSTie AtmAne parabhAvanuM karaNa, karAvaNa ane anumAna te Azrava tatva che. zabdanaya daSTie H AtmAne IdriyArthaka (paddagarika) viSayonuM InTarava te Azrava tava che. (6) samabhinaya daSTie H AtmAe paradravya pariNAmamAM Asakti (rati- arati) karavI te Azrava tatva che. (7) evaMbhUtanaya daSTie : AtmAe para dravyane saMyoga kare te Azrava tattva che. [6] saMvara (AvatAM karmane reke te) tattva upara naya sapta saMgI (1) naigamaya daSTie H leka vyavahArathI AtmAnuM samiti, gupti rUpa pravartana te saMvara tatva (2) saMgrahanaya daSTie H AtmAno samyaphadarzana, jJAna, cAritrane pariNAma te saMvara tattava. vyavahAranaya daSTie H zrI vItarAga paramAtmAe batAvela mokSamArgane vidhi niSedharUpe AjJApUrvaka anusaravuM te saMvara tA. (4) RjusUtranaya daSTie H parabhAvanI AzaMsAne tyAga kare te saMvara tatva. (5) zabdanaya daSTie : AtmAne paramAtmapadanI prApti thAya te rUpe paMcaparameSTinI sevA, bhakti karavI te saMvara tatva. (6) samabhirUDhanaya daSTie H paMcAcAranuM vidhipUrvaka pAlana karavuM te saMvara tarava. (7) evaMbhUtanaya daSTie : AtmAne paradravyanA pAzathI aLage kara te saMvara tattva, Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 [9] nirjarA tattva upara naya sapta saMgI (1) nagamanaya dRSTie H AtmasaMyogI vividha dravyakarma, bhAvakarma ane karmarUpa karma pariNAmathI AtmAne aLage karavo te nirjarA tarava. (2) saMgrahanaya daSTie : AtmAe pUrve bAMdhelA karmomAM aparvatanA karaNa vaDe rasaghAta, sthitighAtAdi karavAM te nijarA tattva, (3) vyavahAranA daSTie H karmodaye prApta dhana, svajana, sattA, saMpatti vigere navavidha parigrahano tyAga karavo te nirjarA tatva. (4) RjusUvanaya daSTie H darzana mehanIya karmanA kSaya, upazama ke pazama bhAva vaDe, zuddhAtma svarUpanuM lakSya karavuM te nirjarA tatva. (5) zabdanaya daSTie : parabhAva pariNamanamAM, virati bhAva dhAraNa karo te nija rA tattva. (6) samanirUDhanaya daSTie : mehanIya karmone kSaya, upazama ke kSayapazama kara te nirjarA tatva (7) evaMbhUtanaya daSTie : AtmAne samasta parasagI bhAvathI mukata kare te nirjarA tattva. [8] baMdha tattva upara naya sapta bhaMgI (1) nigamanaya daSTie H saMsArI AtmAne, potAnA asaMkhyAta pradeza anaMtA naMta karmavargaNAone je kSIranIravatu saMbaMdha thave te baMdha tatva che. (2) saMgrahanaya dRSTie AtmAne, cAra gatimAM bhaTakAvanAra karmasAga te baMdha tatva che. (3) vyavahAranaya daSTie : AtmAne moha pamADanAra zarIra, svajana temaja dhanAdino pega te baMdha tatva che. (4) RjusUtranaya daSTie ? AtmA prati samaye baMdha hetutAe, anaMtAanaMta kArmaNa-vargaNAone grahaNa karI, tene prakRti, sthiti, rasa ane pradeza vibhAge karI, AtmAnI sAthe kSIra-nIravat saMbaMdha pamADe te baMdha tava che. (5) zabdanaya daSTie : AtmAnA jJAnAdi guNene ghAtaka-ahaMkAra temaja mamatvane pariNAma te baMdha tattva che. (6) samabhirUDhanaya daSTie ? paradravya upara rAga-dveSAdine pariNAma te baMdha tattava che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] mekSa tatva upara naya sapta bhaMgI (1) gamanaya dRSTie H pratyeka AtmAne potAnA jJAna, darzana, cAritrAdi guNemAM je-je bhAve nirAvaraNutA (kSapazama) nI prApti hoya che te mokSa tattava jANavuM. (2) saMgrahanaya daSTieH je AtmAne pitA saMbaMdhI samasta jaDa-cetana dravyanA pariNAmanuM bheda jJAna (samyagadarzana) thayuM che, tethI jaDa karma pariNAmamAM A zakti dharate nathI te mokSa tatva jANavuM (3) vyavahAranaya dRSTie H je AtmAe je-je bhAve paccakkhANa pUrvaka sAvavA ga vyApArano tyAga karela che te mekSa tatva jANavuM. jusUvanaya daSTie H je AtmA, je bhAve para dravya pariNAmane tyAgI che te mokSa tatva jANavuM. zabdanaya dRSTie H potAnA AtmAne, padravyanA pAzamAMthI choDAvavAnA satata udyamarUpa apramatta bhAva temaja upazama zreNI ane kSepaka zreNInI zudadhatA te mekSa tatva jANavuM (6) samabhirUDhanaya daSTie H je AtmAe, AtmaguNaghAtI, jJAnAvaraNIya, darzanA varaNIya, mehanIya ane aMtarAya e cAre karmone sarvathA kSaya karI kevaLajJAna, kevaLadarzana, kSAyika cAstri ane anaMta vIryaguNane saMpUrNa paNe kSAyika bhAve svAdhIna karyo che te mekSa tatva jANavuM. (7) evabhUtanaya daSTie : je AtmAe sarva (AThe) karmone kSaya karI sAdi anaMtame bhAge siddhapada (mokSa) prApta karyuM che te mokSa tattva jANavuM nayadaSTi saMbaMdhe kahyuM che ke 'niyaniyavayaNijja saccA, savve nayA para viyAlaNe mohA / te puNa Na diTTha samao, vibhayaha sacce va alie vA // atha :- pratyeka naya (daSTi) pitapotAnA svarUpe satya che, paraMtu koIpaNa naya jyAre parapakSane tiraskAra ke avagaNanA kare che, tyAre mithyAbhAvane pAme che, kemake pratyeka vastu asti-nAsti bhAve anaMta dharmAtmaka che. tethI jeNe pramANarUpa siddhAMtanuM jJAna, zraddhAna kareluM che te samyadaSTi AtmA kayAre paNa nirapekSa bhAve, A nayavacana sAcuM ja che ane A vacana khoTuM ja che evuM vibhAjana karatuM nathI. eTaluM ja nahi, paraMtu je AtmAe samyapha svarUpe siddhAMtane Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA nathI, te AtmA paNa sAcA-khoTAnuM yathArtha vibhAjana karI zakate nathI. jayAre samyam daSTi AtmA dravya-kSetra-kALa-bhava ane bhAvanI sApekSatAe. chavAchavA isakaLa tane, AtmAthe he pAdeya svarUpe, yathArtha avirUddha jANe che ane jaNAve che. prathama sUtramAM jaNAvyAnusAre (mekSAthe) samyagadarzana guNanI prAptinI AvazyakatA jaNAvIne, have sUtrakAra te samyagU darzana guNane zAstrAnusAre vizeSa prakAre jANavAnI IcchAvALAne, kaMIka vistArathI nIcenA be sUtrathI jaNAve che. nirdeza svAmitva sAdhanAdhikaraNa sthitividhAnataH / (7) sat saMkhyA kSetra sparzana kAlAntara bhAvAlpa bahutvaizca / (8) je samyakatva guNane prApta karyA sivAya keI paNa jIva Atma zuddhi (kamakSaya) karI zakato nathI. tene sUtrakAre uparanA cauda dvArathI jaNAvela che. (1) svarUpa (2) svAmitva (3) sAdhana (kAraNa) (4) AdhAra (5) sthiti (6) bheTa (7) saddabhUtatA (8) saMkhyA (9) kSetra (10) sparza (11) kALa (12) aMtara (13) bhAva (14) a9pabahu. (1) svarUpa : A samyam dazana guNa prApta karyA pachI, AtmAne prApta jJAna sabhya bane che. arthAt mekSa-sAdhanAthe prayatnavALuM bane che, te pahelAnuM mithyAjJAna AtmAne, AtmArthathI vimukha rAkhatuM hoya che. A nizcaya samyajJAna AtmAne AtmahitArthe samasta jIvAjIvAdi tatte prati yathArtha he pAdeya. tAnuM bheda jJAna karAve che. A mATe kahyuM che ke, 'ye yAvanto dhvastabandhA abhUvan bhedajJAnAbhyAsa evAtra mUlam / ye yAvanto'dhvastabandhA bhramanti, bhedAjJAnA bhAva evAtra bIjam // ' (2) svAmitva (adhikArItva) : samyaga dazana guNa prApta karavAne adhikAra bhavya AtmAne hoya che abhavyane nahi, kemake anAdi mithyAvanI graMthI bhedavA (davA) rU5 apUrvakaraNa karyA pachI ja jIva samyaktva pAme che ane abhivya jIva te mAtra yathApravRttikaraNa sudhI ja vikAsa pAmI zake che. (3) sAdhana (kAraNa) : samyaphatva pAmanAra AtmAe, zAstramAM batAvela, mithyAtvanA pacacIsa prakArethI aLagA thavAno prayatna kara joIe. temaja (1) yathA pravRttikaraNa (2) apUrvakaraNa (3) anivRttikaraNa (Atma pariNamanuM zuddhikaraNa) karavuM joIe, anyathA Aropita samyaktva te mokSa purUSArtha sAdhI zakatuM nathI. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) adhikaraNa AdhAra : samyakatvane AdhAra AtmAne mekSAbhilASa rUpa pariNAma che. (5) sthiti : jaghanyathI aMtamuhUta kALa pramANa ane utkRSTathI chAsaTha sAgarapama kALathI kaMIka adhika kALa kSApathamika samyaktvane che. upazama samyakRtvane kALa mAtra eka aMtamuhUrta che. kSAyika samyapha akSaya hevAthI sAdi anaMta che. (6prakAra (bheda) : samyapha bhAva (pariNAma) nA Ama te asaMkhya bhedo che. tema chatAM zAstromAM traNa prakAra ane pAMca prakAranA samyaphavanuM svarUpa vistArathI jaNAvela che. tenuM nAma (1) opazamika (2) kSAyika (3) kSApazamika () sAravAdana (5) vedaka temaja vizeSa samyaktvanA saDasaTha bela paNa khAsa avadhAravA jarUrI che. (0) saddabhUtatA : A jagata mukhyapaNe jIva dravyo ane ajIva dravyanI rAzI (samuha) rUpe anAdi (anutpanna) ane anaMta (avinAzI) che. temAM jIvatavanA be bheda che. (1) siddha (mokSa) nA che (2) saMsArI jI. siddhanA chae AThe karmono kSaya karI, potAnI anaMta AtmasattAne karmanA baMdhanathI cheDAvI, svAdhIna karelI hovAthI teo sAdi anaMtame bhAMge, saccidAnaMda svarUpamAM, sadAkALa ramaNatA karatAM thaka, anaMta svAbhAvika sukhanA bhaktA che. jyAre saMsArI jIve AThe karmAnusAre cAra gati (nArakI, tiryaca, manuSya, devatA) mAM janma-maraNanA duHkha bhAgavatAM rahe che. A saMbaMdhe jaNAvavAnuM ke je koI bhavya AtamA sau prathama samyaktva guNane prApta kare che, te AtmA te samyaktva guNa thakI, mAkSa purUSArtha karI, pitAnA AThe karmone kSaya karI, mekSa prApta kare che. AvA anaMtA jIve mekSe gayA che, Aje paNa jAya che, bhaviSyamAM paNa jaze, (8) saMkhyA : cAre gatimAM rahela, paraMtu jeNe saMsI-paMcendriya-paryApta avasthA prApta karela che tevA jI pUrve jaNAvyA mujaba, nisagathI temaja adhigama (AtmatatvanA abhyAsa)thI samyaktva prApta karI zake che. tethI AvA aneka cAre gatimAM hoya che temanA ge "saMta jJA reSa TMaa mavatti' e nyAye) bIjA aneka jIvo paNa samyaktva prApta karatA heya che. (9) kSetra : pUrve jaNAvyA mujaba cAre-gatimAM samyagRSTi hoya che. paraMtu teo samasta lokAkAza kSetramAM (cauda rAjalaka pramANanA) amuka ja sthAnamAM prApta thatAM hovAthI teo lokAkAzanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM ja prApta thaI zake che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vaLI sakaLa siddha paramAtmAo, je paNa kSAyika samyagdaSTi che. teo te mAtra pIstAlIza lAkha ceAjana laMbAI, paheALAIvALI siddhazilAnI upara ja sthira rahelA che. mATe teo paNa leAkanA asakhyAtamAM bhAgamAM ja che ema jANavuM. (10) spana : arUpI Atma-dravyanA samasta guNeA Atma pradezAmAM ja arUpI bhAve rahelA heAya che. tema chatAM jema kevaLI paramAtmA peAtAnA kevaLa jJAna ane kevaLa dana guNaeN karI samasta leAkAlAkamAM, samaye samaye parivartana pAmatA cha e drabyAnA samasta (gaikAlika) bhAvAne jANe che ane jue paNa che. tema samyagdaSTi AtmAonuM samyaktva paNa saphaLa dravyeAnA sakaLa (amuka ja) paryAyAne yathAtha heyApAdeya svarUpe zrutajJAnanA aLe yathArtha avirUddha jANe che. (11) kALadvAra : kSAyeApazamika samyaktva ane opazamika samyaktva baMnene Adi che ane aMta paNa che. tethI te sAdi-sAMta hoya che. jyAre kSAyika samyaktva prApta thayA pachI te akSaya hAvAthI sAdi ana tame bhAge hAya che. (12) antara dvAra : samyaktva guNa prApta thayA pachI jIva te vamI nAkhe, eTale ke, te bhAva AtmAmAMthI cAlyA jAya te| kIne te jyAre prApta thAya te banne vaccenA je kALa-te antara dvAra kahevAya. kSAryApathamika sabhyanA kALa jaghanyathI 'tarmuhUta che ane utkRSTathI kaika nyUna a patyeApama pramANa jANavA. upazama sabhyakUnA kALa ja aMtarmuhUta'nA che ane te AkhA bhavacakramAM jIvane pAMcavAra ja prApta thAya che. kSAyika samyaktva tA AvyA pachI jatu na hovAthI akSaya che. tethI tene keAi antara kALa nathI. (13) bhAvadvAra : kSAceApazamika samyaktI jIvane, kSAyeApamika samyaktva va tu hAya che. te kALe dana meAhanIya karmanI sAta prakRtimAMthI cha prakRtinA rasAdaya hAtA nathI. paraMtu eka samyaktva mAhanIya karmAMnA rasAdaya vatA hoya che. upazama samyaktvI jIvamAM, upazama samyakUvakALe dana mehanIya kramanI sAte sAta prakRtinA upazama hoya che. eTale teneA rasAya hAtA nathI. kSAyika samyakRtva tA dana meAhanIyanI sAte prakRtinA je jIve sattAmAMthI sarvathA kSaya karelA hAya che. tene ja prApta thAya che. (14) alpamahatva dvAra : sakALe jagatamAM (upazama samakitavALA jIvA thADA haiAya che. ane tenAthI asa`khyAtaguNA adhika kSAye pazcamika samyakRtvavALA jIvA hoya che. ane zrI sid-bhagavAne sAthe letAM kSAyeAparAmika samyaktvI karatAM kSAyika samyaktvI jIvA sadAkALe ana'taguNA hAya che ema jANavu, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SU12na' samyaggadazana guNanuM svarUpa je mukhyatAe dazana mehanIya karmanA kSaya-upazama ane pazamAnusAre hoya che) jaNAvIne have tenA sahacaritapaNa sAthe-AtmAne je jJAna-guNa (yane jANavAnI zakita) te sabhya jJAnanuM svarUpa jaNAve che. mati zrutAvadhi manaH paryAya kevalAni jJAnam / (9) (1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) manaH paryavajJAna ane (5) kevalajJAna e pAMca jJAnanA bhede jANavA. joke pratyeka A madravyamAM to sakaLa reyane jANavAnI saMpUrNa zakti che ja, tathApi saMsArI AtmAone, te jJAnazakita, pAMca prakAranA karmothI DhaMkAyelI che. tene je che te prAMca prakAranA karmone jeTale aMze pazama kare che. (kevaLajJAnane kSaye pazama heto nathI) teTale teTale jJAna guNa te AtmAne prApta thayela hoya che. A jJAna guNa je rIte (kSa pazama) vyavahAramAM pravartana pAme che. te anusAra tenA mati Adi pAMca bhedo jaNAvelA che. te tat pramANe ! (2) te nAnuM be (poza ane utsa), che upara jaNAvyA mujaba je jIvane samadazana guNanI prApti thayelI hoya che. te jIvanuM pAMca prakAranuM jJAna, sabhya (AtmArthamUlaka) jANavuM. anyathA mithyAdaSTi AtmAnuM samasta jJAna, mithyA (AtmAtherAnya) jANavuM. sAthe parokSa () te pAMca jJAnamAMnA prathamanA be prakAranA eTale matijJAna ane zrutajJAna e ane jJAne parokSa pramANarUpa jANavA, kemake te bane jJAna AtmAne anyanI sahAyatA vaDe upaga guNe karI prApta thAya che. pratyakSamatA (2) bAkInA traNa eTale ke avadhijJAna, mana paryAvajJAna ane kevaLajJAna e traNe jJAno vaDe AtmA pote pheyanI sAthe, te te jJAnazakti vaDe, paNa upayoga karI, sAkSAt joDAte hovAthI-te traNe jJAna pratyakSa pramANarUpa che. temAM kevaLajJAna, saMpUrNa jJAnAvaraNIya karmanA sarvathA kSaya karavA thakI ja prApta thatuM hovAthI, kevaLajJAna sahaja bhAve ja, niraMtara samaye-samaye parivartana pAmatA sakaLa dravyanA sakaLa (aukAlika) paryAne, sAkSAta spaSTa rUpe jANe che. vaLI te traNe jJAnamAM-avadhijJAnano kSaye pazama, temaja prathamanA be matijJAna ane kRtajJAnanA kSayopazamamAM je mithyAtvanuM sahacaritva heya, te te traNe jJAna, AtmAne-AtmArthathI vimukha rAkhatA hoya che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 A sa'ba'dhe AgamamAM jaNAvela che ke 'marU putraM ca na mA sUrya pundriyA zrutajJAnanI pahelAM matijJAna heAya che. paraMtu matijJAnanI pahelAM zrutajJAna hoya paNa kharU' ane na paNa hAya. temaja vaLI A sabadhe kahyu` che ke, 'nathaeN maphanALa tathA cALa, jattha sUyamANaM tattha mainANaM / ' artha : jayAM mijJAna che tyAM zrutajJAna che, ane jyAM zrutajJAna che tyAM matijJAna paNa che. A sabaMdhe jAzuvu` ke matijJAnanA 336 bheda, jenuM svarUpa AgaLa kahevAze. tene zrutanizrita matijJAna kahyu che. jyAre bIjA cAra bhedane azrutanizrita matijJAna kahyuM che. joke, eka samaye jIvane e upayega hAtA nathI. paraMtu je je jJAnAvaraNIya krama nA, jeTaleA jeTale kSayApazama, je jIvane hAya che te anusAre tenuM matijJAna yA zrutajJAna alpAdhika heAya che. vaLI paNa kahyu` che ke, 'sammiiTTamsa sammasUrya mizrRtidgissa micchAca' sabhyaSTi AtmAnuM zrutajJAna samyak (AtmAthe yathA heyApAdeyAtmaka) hoya che. jyAre mithyAdaSTi AtmAnuM zrutajJAna AtmArthe zUnya DAya che. vaLI paNa vizeSe e jANavu khAsa jarUrI che ke, pAMce jJAnamAM kevaLa zrutajJAna ja sva-para prakAzaka che. jyAre bAkInA cAre jJAneA kevaLa svaprakAzaka che. AthI e spaSTa samajAya tema che ke, je jIvane kevaLI bhASita artha (AtmArthe upakAraka-heyApAdeya svarUpa) ne yathArtha-avirUd medha (naya-pramANa-sApekSa) thayelA hAteA nathI. te AtmA, AtmA (Atmazudhdhi) sAdhI zakatA nathI. A mATe e paNa samajavu jarUrI che ke, AvA bAdha te zAstrAnusAre, sajJI pacendriya paryApta AtmA ja prApta karI zake che. ane te adhikAra Aje ApaNane prApta thayela che. mATe samyak zrutajJAna (navatattva) nA abhyAsa karI, temAM zradhdhA prApta karI levI jarUrI che. ema samajavu' te ja A sarva jJAnanA abhyAsanA sAra che. matiH smRtiH saMjJA cintA'bhinibodha ityanarthAntaram / (13) (1) mati (buddhi) (2) smRti (pratyabhijJAna-bhUtA pratibeAdhaka) (3) sa jJA (jJeya saMbadhe tadAkAratA) (4) cintA (bhAvinA arthanI vicAraNA) (5) abhiniSeAdha (samyak-avadhAraNA)-ma! pAMce prakAranu` jJAna, citra-vicitra mati-jJAnAvaraNIya kanA kSaceApazamAnusAre jIvane prApta thAya che. temAM pAMca indriyA ane chaThThuM mana, e banne nimitta kAraNenI paNa AvazyakatA svIkArAyelI che, je AgaLanA sUtrathI sUtrakAra pAte jaNAve che. zAstramAM samyagdaCna guNane- matijJAnanA apAyAMca rUpe abhinabAdha svarUpa jaNAvela che. A mATe kahyuM che ke, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 ' evaM jiNapaNNattatattaM saddahamANassa bhAvao bhAve / purisasAbhiNibohe daMsaNasado havai jutto // ' tadindriyAnindriya nimittam / (14) pUrve jaNAvela matijJAna, pratyeka jIvane, pAta-pAtAnA matijJAnAvaraNIya kanA prApta thayela kSApazamAnusAre, temaja nAma karmAnusAre prApta indriyanA nimitta dvArA upayAgAnusAre thatu' hAya che. A matijJAna pAMca indriyA ane mana (jenu* kAI pragaTa khAhya liMga nathI tenA) vaDe koipaNa vastu svarUpane (jJeyane) jANe che. eTale ke sparzendriya dvArA speza nu, rasendriya dvArA rasanuM, ghrANendriya dvArA gadhanu, cakSurindriya dvArA rUpanu temaja AkRtinu ane zrotendriya dvArA zabdanu jJAna thAya che. temaja mana dvArA paNa jIva indriyA dvArA grahaNa karAyela athavA teA nahi grahaNa karAyela viSaya sa`khamI pazu vizeSa prakAre atha jANavAnI vicAraNA kare che. AthI A matijJAnanA aneka bhedo che. mAjanA vaijJAnika yugamAM bhinna bhinna jIvane puNyAnusAre prApta bAhya-dravya indriyAne, e prakAranI nivRtti (AkRtivALI) arthAt be bheda (svarUpa) vALI jANavI khUba ja jarUrI che. temAM (1) bAhya-indriyAnI nivRtti (AMkha-kAna-nAka vigerenA AkArA) bhinna bhinna jIvAne bhinna bhinna prakAranI hAya che. jyAre (2) abhyaMtara nivRtti (tad anaMtara viSaya grahaNa karavA ceAgya anya puddagalA) sAmAnyathI eka sarakhA svarUpavALI hAya che. temAM paNa vaLI vizeSe A samajavu jarUrI che ke A abhya tara nivRttimAM paNa pAta-pAtAnA viSayane grahaNa karavAnI je zakti-vizeSatA hoya che. tene upakaraNendriya samajavAnI che, vaLI mana dvArA thatu manana, mana:paryApti dvArA thAya che. AthI upakaraNendriya dvArA temaja mana dvArA matijJAnAvaraNIya kramanA kSayApathama mujaba upayeAgAnusAra bhinna bhinna jIvane taratama bhAve je medha prApta thAya che. tenu svarUpa nIce mujaba jANavuM, avagrahehApAyadhAraNAH (15) bahu bahuvidha kSiprA nizritA (saMdigdha ) nuktadhruvANAM setarANAm / (16) garcasva (17) annanasyA'vapra (28) na cakSuranindriyAbhyAm (19) upara jaNAvyA mujama jIvane prApta indriya dvArA pAtapAtAnA kSayApathamAnusAre, upayAga pravatana dvArA sau prathama nIce mujaba meSa (jJAna) thAya che. AgamamAM kahyuM che ke, 3 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 'puDhaM suNei saI, evaM puNa pAsaha. apuThaM tu / gaMdha rasaM ca phAsaM ca baddhaM-puDhaM viAgare // artha: kAnanI atyaMtara nivRtti te (zroteMdriya) zabdane kevaLa sparza mAtrathI jANe che cakSu, seya vastune te vastunA saMbaMdha (sparza) thayA vagara (dUrathI ja) AkRtivizeSathI yA rUpa vizeSathI jANe che. jyAre dhrANendriya (nAka), rasanendriya (jIbha) ane sparzendriya (zarIranI cAmaDI) e traNe indriye pota-potAnA seyane badha-pRSTatA, thakI jANe che. have matijJAnane anukrame, vizeSa vizeSa cheSa kevI rIte prApta thAya che, te anukrama jaNAvIe chIe. upara jaNAvela svarUpathI temaja 19 mA sUtranA arthathI e spaSTa samajavuM jarUrI che ke, pratyeka jIva cakSuridriya ane mana dvArA varatu mAtrane ya (viSaya) saMbaMdha yA sparza thayA vagara ja tene baMdha kare che. AthI to bane Indriyone vyaMjanAvagraha hete nathI. (A vAta 19 mA sUvathI spaSTa thAya che.) AthI mana ane cakSu bane zAkAre aprApyakArI kahI che. - vyaMja te, ane ta, Iti vyaMjanAvagraha, A jJAna-te cAra Ini thakI thatuM hovAthI tenA 4 bheda che. jyAre arthAvagraha rUpa jJAna te-cAra Iddhi uparAMta cakSa ane manathI paNa thAya che. te mATe tenA 6 bheTa che. 'IhA rUpa matijJAna jemAM pratyabhijJAna tarka-anumAna temaja Agama pramANadinuM savarUpa aMtargata raheluM che te paNa upara jaNAvyA mujaba 6 bheTavALuM che. "apAya arthAt nizcayAtmaka bodharUpa matijJAna jemAM satva guNano paNa samAvatAra thAya che, te paNa upara jaNAvyA mujaba 6 bhejavALuM che. dhAraNA rUpa matijJAna, je avismRti, vAsanA ane dhAraNuM rUpa che te paNa uparokta 6 bhedavALuM che. upara jaNAvyA mujaba 28 prakAranuM matijJAnanuM svarUpa zAstrAnusAre avadhArIne, vaLI te jJAna saMbaMdhI seLamAM sUvAnusArI bahu-bahuvidha Adi 12 prakAranI vizeSatA vicAratAM matijJAnanA kula 28 8 12 = 336 bheda thAya che. te badhAne zAstramAM kRtanizrita matijJAna kahyuM che. ane (1) pAriNAmikI (2) vanacikI (3) kAmikI ane (4) otyAtikI ema cAra prakAranI buddhi rUpa cAra prakAranA amRtanizcita matijJAnanA bhedane te sAthe meLavatAM matijJAnanA kula 340 bhedo thAya che. upara jaNAvela bheda prabheda saMbaMdhe chata saha vizeSa samajUtI. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) vyaMjanAvagraha : jema keI mANasane zabda kAne athaDAtAM upayoga thakI bedha thAya ke mane keIe sAda pADayA, belAvyo. e bedha te vyaMjanAvagraha. (2) arthAvagrahaH ghaTe sAMbhaLIne keI strIne ke kaI purUSane athavA amukane A zabda che. e baMdha thaze te arthAvagraha. (6) IhA . teNe mane zA mATe ghATe pADaze? evI vicAraNA karavI te IhA. (4) apAya ? mane A (cakkasapaNe) mANase, A (cakkasa kAraNa) mATe ghATe pADela che e nizcaya karavo te apAya. (5) dhAraNa : tenA traNa prakAra che. (1) avizruti (dhArAvAhI jJAna athavA anubhava) (2) vAsanA (saMskAra) (2) smRti (smaraNa). uparanA pAMce bhede pUrvottara bhAve kArya-kAraNa rUpa hoya che ane pratyekanA nIce mujaba bAra bheda thAya che. (1) bahugrAhI : (20) mANasanA benDa (vAjAvALAo) mAM keTalA keTalA kayA kayA prakAranA vAjA vAge che? te jANe te bahugrAhI. (2) abahugrAhI : phakta (20) mANasane (benDane) eka ja avAja jANe te abahugrAhI. (3) bahuvidhagrAhI : aneka vAjImAM pratyeka vAjAne sUra bhinna bhinna jANe, temAM paNa kaI eke je besUra vagADayuM hoya te te pakaDI pADe (jANe) te bahuvidhagrAhI. (4) abahuvidhagrAhI : mAtra aneka prakAranA vAjA vAge che. eTaluM ja jANe te abahuvidhagrAhI. (5) kSipragrAhI : zada (avAja) ne turata ja grahaNa kare te kSipragrAhI. (6) akSipagrAhI : zabdane kAMIka samaya gayA bAda jANe te akSikagrAhI. (7) nizritagrAhI : anya liMgAdikanI sahAyatA vaDe jANe te nizritagrAhI. jema ke AkAra, igIta uparathI jANI levuM te. (8) anizritagrAhI : anya AkAra, IgItanI sahAyatA vagara ja mukhya vastune samajI levI te anizritagrAhI (9) saMdigdha : je bedha (jJAna) kAMIka saMdigdha heya, eTale ke A sparza suMvALe te che, paNa te cekasa kaI vastune che? te na jANe te saMdigdhagrAhI. (10) asaMdigdha : suMvALA sparzane te cokkasa kaI vastune che te spaSTa jANe te asaMdigdhagrAhI. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) ghuvagrAhI H je vastune ekavAra je varUpe jANI heya, te vastune anekavAra paNa teja ravarUpe jANI zake athavA na bhulavuM te dhruvagrAhI. (12) adhUvagrAhI H je vastune ekavAra je varUpe jANI hoya te vastune bIjI trIjI vAre jANatAM pheraphAra svarUpe jANe te athavA bhUlI javAya te adhUvagrAhI. upara jaNAvelA bheda, mukhyatAe matijJAnAvaraNIya karmanA kSaye pazamAnusAre hoya che ema jANavuM. zAstrAnusAre matijJAna kAraNa che. arthAt sAmAnya jJAnarUpa che ane zrutajJAna te matijJAnanA kAryarUpa che. arthAt vizeSa karI vidhiniSedhAtmaka arthAt AdAna-grahaNa svarUpa pravartana karAvanAra che, e saMbaMdhe 'soccA jANai kallANaM, soccA jANai pAvagaM / ubhayapi jANai soccA. ja seyaM taM samAyare // AvuM zrutajJAna te mukhya tayA mana dvArA thAya che. temAM vaLI je AtmAe samyaggadarzana prApta karela che. (eTale ke darzana mehanIya karmane kSaya, upazama ke kSayapazama kare che.) tenuM zrutajJAna te samyapha (AtmArthe, yathArtha heyopAdeyAtmaka) jANavuM. anyathA te mithyAzrata je AhAra, bhaya, mithuna ane parigraha e cAre saMjJArUpe dehAtma bhAvarUpa hovAthI AtmAthe upakAraka banI zakatuM nathI. kiMtu kathaMcita bAdhaka paNa thAya che ema jANavuM. zrutaM mati pUrva dvaya'neka dvAdaza bhedam / (20) matijJAna (padArthanuM jJAna) thayA pachI zrutajJAna thAya che. kemake padArthane baMdha thayA pachI temAM je ISTAnIjha buddhi thAya che. arthAt he pAdeya buddhi thAya che tene zrutajJAna jANavuM. A rIte matijJAnAvaraNIya karmanA kSapazamathI mAtra matijJAna thAya che. jyAre zratajJAnAvaraNIya karmanA kSaye pazamAnusAre zrutajJAna thAya che. AmAM eTaluM vizeSe jANavuM jarUrI che ke je AtmAe samyagadarzana guNa prApta karela che teonuM dravyathata temaja bhAvazrata bane samyapha hoya che. sAmAnyathI matijJAna, Indriya temaja mananA nimitta vaDe utpanna thAya che. jyAre zrutajJAna, matijJAna pUrvaka thAya che. temaja vaLI matijJAna mAtra vartamAna viSayaka che. jyAre zrutajJAna trikALaviSayaka che. kemake temAM trikALajJAnI kevaLI paramAtmAe pratyakSathI jANela cha e dravyonA anAdi-anaMta, anAdi-sAMta, sAdi-anaMta ane AdisAMta e cAre bhAMgAnuM (sthiti) svarUpa jarNavela che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnanA anekavidha rIte be bheda paDe che ? (1) akSaragruta-akSaradyuta. (2) zabdAtmaka zruta-zabda lekhAtmaka mRta. (3) prIti upajAvanArUM-aprIti upajAvanArUM. (4) kaSAya upajAvanArUM-kaSAyane upazAMta karavAvALuM. (5) zaMkA upajAvanArUM-zaMkAonuM samAdhAna karavAvALuM. (6) sani zrata -asani zrata. (7) samyapha zruta-mithyA kRta (8) dravya samyak kRtadravya mithyA muta. (9) bhAva samyapha zruta-bhAva mithyA zrata (1) kevaLI bhagavate vastu tavane pratyakSa bhAve jANIne) prarUpela pratyakSa (1) pramANa zrata (tripadAtmaka) anekavidha tribhaMgAtmaka hoya che. zrI gaNadhara bhagavaMtoe racela pakSa (2) nayasApekSa chata te Agama pramANa zrata. (11) AtmAthe yathArtha avirUddha, anubhave abAdhita (1) pramANa mRta AtmAthe bAdhaka (hukha sarjaka) sAdhya-sAdhana dAva nirapekSa (2) apramANa zrata. (12) (1) sunaya kRta (sApekSa bhAve upakAraka). (2) dunaya zruta-svAdu (anekAMta) arthathI bAdhita, AgrahI (ekAMtika) zrata. upara jaNAvyA pramANe zrutajJAnanA sAmAnya-vizeSa svarUpane, zrotA temaja vaktAne AzrayIne, samyapha-mithyAzrata Adi aneka bhedathI temaja naya-nikSepAdi sApekSa-nirapekSa pramANa-apramANa Adi bhedathI paNa gItAtha gurU bhagavaMta pAsethI zAstrAnusAre jANI levuM anivArya Avazyaka che. kemake pAMce jJAnamAM zrutajJAna ja sva-para prakAzaka che. arthAta anya AtmAthI anya AtmAne upakAra karavAvALuM thAya che. Ama chatAM mithyA zratajJAna te apakAra karavAvALuM thAya che. upara jaNAvela bhedamAM je aMga praviSTa thata che te, zrI tIrthakara kevaLI bhagavaMte pAsethI anantara bhAve pradhAnatAe arthathI, cha e dravyanA zuddhAzuddha bhAvone, yathArtha avirUddha bhAve jANIne, zrI gaNadhara bhagavaMto. pitAnI samyapha gaNadhara labdhinA prabhAve tenI bAra aMge (dvAdazAMgI) svarUpe racanA kare che. je bhavya AtmAthI AtmAne, AtmArtha sAdhavAmAM avirUdha bhAve parama upakAraka thAya che, tene aMgazruta jANavuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 khIjuM' je 'gamAhya zruta che, te zrI gaNadhara bhagavaMtAe racela dvAdazAMgI zrutane anusAre anya AtmAee pAta-pAtAnA zrutajJAnAvaraNIya karmAMnA kSaye|pathamAnusAre racela, prarUpela 'thA, zAstro vigere jANavA. A 'gapraviSTa temaja a'gabAhyazAstra-gra'thA sa'ba'dhe A jANavu' anivAya Avazyaka che ke, 'sammatiTvisla samasayaM, micchAiiTvaAE miAca'. prathama teA aMga praviSTa dvAdazAMgI sUtreAne (je khAra aMgeA sUtrarUpa hatA tene) uttama AtmAo, vidhipUrvaka uttama AtmAone mukhapATha (kaThastha) karAvatA hatA. chelle zrI devagiNi kSamA zramaNujIe sAdhakeAnI mukhapATha karavAnI zakti atya'ta ghaTI jatI joIne (avasarpiNI kALAnusAra) apavAda mAge'. vIra sa'vata 980 varSa. AgamA pustakA rUpe lakhAvyA che, 'Ama pusthaya iio' jemAMnA keTalAka bhAga truTita svarUpe Aje paNa upalabdha che. temaja tene anurUpa aneka aMgabAhya sUtreA pazu je Aje upalabdha che, temAMthI je je dravya samyak zrutane bhaNIne, je je bhavya AtmAone nave tattvAmAM yathArtha haiye pAdeyatA rUpa niHza Mka edha prApta thavA rUpa samyaktva guNanI prApti thavA vaDe, peAtAnA AtmAne karmAMnA khadhanathI cheADAvavA mATe, aviratipaNAnA tyAga karI viratibhAva (pariNAma) dhAraNa karavAnI buddhi thAya che tene bhAva samyak zruta jANavuM. anyathA mithyAjJAnanA paNa aneka vikalpA-zAo che, je AmAthe bAdhaka che, eTale ke te thakI AtmAmAM rAga-dveSanI vRddhi thAya che. dvitiyo'vadhi: ! (22) sava pratyayo nArahevAnAm ! (22) cathontanimittaH 16 viSa: zevALAm ! (22) avadhijJAnAvaraNIya kramanA kSayApazamAnusAre, prApta avadhijJAna labdhi varka, upayAga mUkavA dvArA, te jIvane, rUpI dravya viSayaka-vaikAlika Atma pratyakSa bhAve je bedha thAya che, tene avadhijJAna jANavu'. mukhyatAe avadhijJAna jIvane e prakAre prApta thAya che. (1) bhava pratyayika (2) tapa-sayamAdi yAga vizuddhi vaDe vizeSa karIne avadhijJAnAvaraNu krama nA kSayApazamAnusAre prApta thAya che te, jema pakSIone peAtAne janmajAta, AkAzamAM uDavAnI zakti prApta thatI hAya che tema, nArakInA jIvAne ane devAne pAtapAtAnA bhavanI sthitinI maryAdAmAM, pratyeka jIvane je avadhijJAna labdhi upaje che, teTaluM avadhijJAna teone avazya hoya che. jyAre nArakI-tiya ca-manuSya ane devagati, e cAre gatimAMthI bAkInI be gatimAM eTale tiya ca ane manuSyAne te tapa-sayAdi viziSTa yAga dvArA avadhijJAnAvaraNanA kSayApazama dvArA avidhajJAnanI labdhi prApta thatI hAya che, bhinna bhinna nimitto dvArA utpanna thayelI avadhijJAna labdhine mukhyatve nIce mujaba 6 bhedavALI jANavI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 (1) AnugAmika (anugAmi) jema keDiyAne dIvo thA phAnasane dIve, eka jagyAethI bIjI jagyAe laI javAmAM Ave, te tyAM paNa tetathAvidha prakAza kare che. tema ja jIvane je kSetramAM avadhijJAna thayuM hoya, te jIva tyAMthI anyatra, jyAM paNa jAya tyAM paNa te avadhijJAnalabdhi tenI sAthe ja hoya te anugAmI avadhijJAna jANavuM. (2) anAnugAmika (anugAmi) jema kaI thAMbhalA upara phaphasa (phITa) karele dive, jema te teja jagyAe prakAza kare che. tema anugAmi avadhijJAna labdhivaMta jIvane je sthAna mAM avadhijJAna pragaTeluM hoya, te sthAnamAM rahyA. thakI ja tene upayoga te karI zake che paraMtu te jIva tyAMthI anyatra jAya te. je avadhijJAna tenI sAthe jatuM nathI. tene anugAmI avadhijJAna jANavuM. (3) vardhamAna avadhijJAna. arthAt vadhatuM jatuM avadhijJAna eTale ke prathamathI a95 agnimAM, jema jema vadhune vadhu ghI, ghAsa, lAkaDA vigere umeratAM te agni jema vadhe che tema je vadhatuM jAya che tene vardhamAna avadhijJAna jANavuM. (4) hIyamAna avadhijJAna. arthAt prathama utpanna thayela avadhijJAna labdhimAM dhIme dhIme ghaTADe thatuM jAya che. tene hAyamAna avadhijJAna jANavuM. (5) pratipAti avadhijJAna. vIjaLInA jhabakArAnI mAphaka utpanna thaIne turata cAlyuM jAya che. tene pratipAti avavijJAna jANavuM. (6) apratipati avadhijJAna. je avadhijJAna-labdhi prApta thayA pachI jatI nathI, eTale maraNa sudhI rahe che athavA bhavAntaramAM paNa sAthe jAya che athavA kevaLajJAna thatAM sudhI paNa rahe che. (jene zAstramAM paramAvadhi kahela che) tene apratipati avadhijJAna labdhi jANavI. vizeSataH avadhijJAna-labdhi pinna-bhinna cha AzrayI. asaMkhyAta bheda-prabhedavALI che. tema chatAM upara jaNAvela (6) cha bhedathI zAstrokta bhAve tene jANIne temAM tathA svarUpe zraddhA karavI jarUrI che. trakag-vipumatI manA paryAya (2) viruddha pratiSatAmyAM roSa (25) vizuddhikSetra-svAmi vighoDadhinanA paryAyavo (26) Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 manaH paryAyajJAnanA be bheda che. (1) jumati (2) vipulamati, aDhIdvIpa pramANa manuSya kSetramAM rahelA, saMjJI paMcendriya paryAptA (manA paryAptivALA) AtmAe prathama kAga dvArA (potAnI mana labdhi dvArA) mane vargaNAnA pudgale grahaNa karIne tenuM (potAnI mana labdhi dvArA) je manana kare che te mane game eTale te mane vargaNAnA pudagalonA savarUpane, mana paryavajJAnI potAnI manaH paryAya jJAnalabdhi dvArA, upaga mUkIne, Rjumati kaMIka apaSTa bhAve, potapotAnA kSaye pazamAnusAre, pratyakSa bhAve sAkSAt pitAnA AtmA vaDe te mane-vargaNAone joIne ane jANIne, te dvArA manana karelA jJAnane (arthane) jANe che. A manaH paryAvajJAna samyakdaSTine thatuM hovAthI samyaka hoya che. jyAre mati, zrata ane avavijJAna daSTi AtmAne paNa potapotAnA kSapazamAnusAre prApta thatuM hoya che, tyAre tenA mithyAjJAna temaja vimaMgazAna samajavuM. Rjumati manaH paryAyajJAnI karatAM vipulamatI manaH paryAyajJAnInA viSaya kAMIka avika ane vadhu spaSTatAvALo hoya che. temaja Rjuti-manA paryAyajJAna AvyA pachI cAlyuM paNa jAya che. jyAre vipulamati-mana paryAyajJAna AvyA pachI jatuM nathI. e rIta - e bane jJanomAM bheda che. - ahIM e jANavuM khAsa jarUrI che ke, avadhijJAnI paNa manana karelA, mananA pagalene (rUpI hevAthI) jANe che ane jue paNa che. tema chatAM teo manaH paryAyajJAnI jevA vizeSa svarUpathI temaja vizuddha bhAvathI tene jANI zaktA nathI. prazna : je avavijJAnI temaja mana paryAyajJAnI ane manana karelA mananA pugalone jANe che, te te bane jJAnamAM zuM phera che? uttara : avavijJAnI prathama te, avadhi darzane karI, manana karAyela mananA pudgalene sAkSAt jue che, ane te pachI tene avavijJAne karI vizeSa svarUpe sAkSAta svarUpe jANe che. jyAre manaH paryAyajJAnI prathamathI ja sAkSAt svarUpe mananA karAyela mananA muddagalone vizeSa svarUpe prathamathI ja sAkSAt jue che ane jANe che. kAraNa ke manaH paryAyajJAnIne mananA pudgalene jovA mATe prathama darzananI (sAmAnya svarUpe jovAnI) jarUrata hotI nathI. avadhijJAnI AtmA jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDI utkRSTathI samasta leka sudhImAM rahelA muddagala dravyane joI zake che te jANI zake che. AthI teo manana karAyela ane vargaNAnA dravyone paNa AtmapratyakSapaNe joI zake che ane jANI paNa zake che jyAre manaH paryAyajJAnI AtmA, tirachalokamAM aDhIdvIpa pramANa kSetra sudhI eTale mAnuSettara parvata sudhI, temaja urva-adhA-eka hajAra jajana Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 sudhImAM rahelA sanI pacendriya manuSyA temaja tiryaMcAnA manana karAyela mana dravyeza sahita tenA paryAyeAne paNa Atma-pratyakSa bhAve vizeSa spaSTatA sahita vizeSa thakI jANe che. vaLI cAre gatimAM rahelA, samakitI-mithyAthI, sayamI- asayamI AtmAmAM avadhijJAna sabhavI zake che, jyAre manaH paryAyajJAna tA je sayamI sAtamA (7) guNasthAnakane sparze che. arthAt je avazya samyak dRSTi hoya che. temAMnA kAIkane ja upaje che. te pachI temane chaThThuM guNasthAnake paNa tenI sthiti hoya che. avadhijJAnImAM samasta puddagala dravyeAne tenA keTalAka paryAyeA sAthe jovAjANavAnI zakti tA hoya che. paraMtu A zakti vaDe pazu teme te thakI upacega mUkavA vaDe upayegAnusAre te te dravyAne AtmapratyakSa bhAve sAkSAt jue che ane jANe che. anyathA upayAga mUkayA vagara jANatA nathI. temaja manaH paryAyajJAna hadhdhivALA AtmAo paNa upayAgAnusAre mAtra manA dravyAne tenA manana paryAye| sahita sAkSAt (Atma pratyakSapaNe eTale indriya ane mananI madada vagara) vizeSarUpe spaSTa svarUpe (samyak bhAve) jANe che. uparanI hakIkatathI eTalu` spaSTa samajAyu' haze ke avadhijJAna karatAM sana: paryAyajJAnInA viSaya alpa mAtra maneAdravya viSayaka hovA chatAM temAM vizuddhi saha-paTTAvAdhatA vizeSa hoya che. have pAMce prakAranA jJAnAnI jJeya (jANavA ceAgya vastu tattva) ne jANavAnI zaktinuM varUpa jaNAve che. matijItoniyanyaH sarvadravyavasarca paryAyapu ! (27) vivaSe: 1 (28) tadanantabhAge manaH paryAyasya / (29) sarvadravyavAcavu vaivasya ! (30) pUrva jaNAvI gayA chIe ke AtmAnA jJAnaguNa (phreyane jANavAnI zakti) te eka anata ane akSaya svarUpI che, paraMtu bhinna bhinna Avazyaka-krarmAMnA kSayApathama ane kSayane laIne tenA pAMca bheda zAstromAM jaNAvela che. temAM matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryAyajJAna. e cAre jJAnA-kSAye pazcamika bhAve ja prApta thAya che ane pAMcamu. kevaLajJAna te kSAyika bhAve ja (jJAnAvaraNIya karmonA sathA kSaya thavA thakI) prApta thAya che. koine paNa kyAreya kevaLajJAna AchuMvattu prApta thatuM ja nathI, 4 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matijJAnAvaraNIya karmonA pazamajanya jJAnamAM sau prathama darzanAvaraNIya karmanA kSapazamanI anivArya AvazyakatA che. darzanAvaraNIya karmanA kSapazama-janya, sAmAnyaavadhane jIva matijJAnAvaraNIya karmanA kSaye pathamAnusAre vizeSa svarUpe jANe che ane matijJAnanA bedhane AdhAre jIva, zratajJAnAvaraNIya karmono kSaye pazamAnusAre tene zaikAlika (he pAdeyAtmaka) svarUpe vizeSa rUpe jANe che. A bane jJAnene AvAraka karmo bhinna bhinna hovAthI tene kSayapasama paNa bhinna bhinna prakAra hoya che, tema chatAM te banemAM kathaMcit kArya-kAraNa bhAva paNa che. vizeSataH matijJAna temaja zratajJAna e bane jJAnamAM kArya-kAraNa bhAve, mananI paNa pravRtti hovAthI te bane jJAna vaDe jIva, sakaLa dravyo eTale cha e dravyane (jIva, pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa). arthAt rUpArUpI bane dravyane jANavA samartha banate hoya che. paraMtu sakaLane artha sarva chavadravyone yA te sakaLa pudgala dravyane temaja koI eka dravyanA paNa sakaLa paryAne jANavA samartha nathI ema jANavuM. kAraNa ke te bane kSApathamika ja hoya che. jo ke arUpI dravyonuM svarUpa te keIpaNa chaghastha AtmA, kevaLa bhASita Agama zAstrAnusAre pratyakSa-pramANathI avirUddha evA pakSa-pramANathI ja yathAthI avirUddha svarUpe jANIne temAM zraddhA, rUcI dharAvatuM hoya che, ane tethI ja te AtmArtha sAdhavA mATe mokSa purUSAthI banIne mokSanA zAzvata sukhane meLave paNa che. AthI e spaSTa samajavuM jarUrI che ke samyaphadaSTi, mati-atajJAnAvaraNIya karmano kSayopazamathI paNa othe karIne sarva chavadravyonA guNa-paryAya svarUpane temaja sarva ajIva (bAkInA pAMce) dravyanA guNa-paryAya svarUpane jANIne bhedajJAna vaDe AtmAthI banI AtmArtha sAdhavAmAM udyamazIla hoya che. zAmAM paNa kahyuM che ke, "kALuM nA. saghaM kALa" eTale ke je eka (arthAt pitAnA AtmAne jANe che, te sarvane jANe che jema cekhA, khIcaDIne ekaja dANe dabAvI detAM caDhI gayela che ke nahi? te jANI zakAya che, te mujaba chavAnuM samajavuM. vaLI paNa je kahyuM che ke, "saghaM gALe have kALe" ene artha e che ke, sarvajJa kevaLI bhagavate, samasta rUpArUpI sarva dravyakSetra-kALa-bhAvanA zaikAlika svarUpane prati samaye Atma-pratyakSa bhAve sAkSAt jANatA hovAthI teo keIpaNa eka dravyanA saikAlika sarva paryAyane paNa jANe che ema jANavuM. A svarUpe te kaMIpaNa chaghatha eTale zreyopazamajJAnI te jANavA asamartha che ema samajavuM. AnA saMdarbhamAM chavastha AtmAnI paramArtha sAdhaka, saMpUrNa ahiMsatA saMbadhe kahyuM che ke, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 ' ekAMte nahi SaTkA, zraddhAne'pi na zuddhatA ! saMpUrNa paryAyalAbhAd yanna yathAtmyanizcaya / ' " vaLI rUpI puddagala dravyane, AtmapratyakSa bhAve sAkSAt jonAra ane jANanAra, avadhijJAnI AtmAe peAtapeAtAnA kSayApazamAnusAre, upayega mUkavA vaDe, upayeAgAnusAre te te rUpI padArthone joI jANI zake che. jayAre manaH paryAyajJAnIe tA samasta rUpI dravyAnA anaMtamA bhAge rahelI maneva Ane ja jue che jANe che. tethI avadhijJAnanA anaMtamA bhAganA rUpI dravyAne (manevagaNAne) pAtapeAtAnA kSaye pathama mujaba upayegAnusAre sAkSAt suvizuddha bhAve jANe che ema jANavu.. je je AtmAe mekSAthe, kSapakazreNI mAMDavA rUpa Atmavizuddha pariNAme, dazamA guNasthAnake mehanIya kanA sarvAMthA kSaya karI (agIyAramA guNusthAnake na jatAM) bArame guNasthAnake jAya che. tyAM tee AtmagughAtI cAra karmomAMthI bAkI rahelA traNe traNa (jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya ane aMtarAya) karmInA sathA kSaya karI, saMpUrNa jJAna (kevaLajJAna) ane sa'pUrNa darzanazakti (kevaLa daSna) ne pragaTa karI, terame guNasthAnake e khane guNeAmAM, nira'tara (samaye-samaye) ana`tavIya guNu vaDe, sahaja bhAve ja (upacega mUkavA rUpa prayAsa karyA vinA ja) pravatana pAmatAM thakAM, samasta jagatane, (rUpArUpI chae dravyAnA samasta guNu-paryAye ne) utpAda-vyaya-dhruvAtmaka bhAve pariNAma pAmatuM. kevaLa upayegAnusAre AtmapratyakSa bhAve prathama (sAkSAt) jANe che ane jue paNa che. kevaLajJAna kSAyika bhAve ja prApta thatu' hAvAthI kayAreya jaMtu' nathI, temaja temAM keAI vadhaghaTa paNa thatI nathI. AvA pratyakSa jJAnavaMta zrI tIrthaMkara-kevaLI paramAtmAAe sarva jIvAne hitakArI bhAve prakAzela sAkSamAga mAM saMpUrNa avisavAditA hoya te sheje samajI zakAya tema che. kSAyeApazamika jJAnamAM prathama jJeya padArthanuM darzIna (sAmAnya jJAna) thAya che. jyAre zrI kevaLI paramAtmAne prathama samaye, sahaja bhAve, akSaya, anaMta kevaLajJAne payeAge kevaLajJAna thAya che, ane khIje samaye te jJeya sa`khadhe, sahaja bhAve kevaLa daneApayAgamAM, te sakaLa jJeyane sAmAnya karI jue che. A prakriyA niraMtara pratisamaye, temAM kSAyika svarUpe, sahaja bhAve pravatana pAmatI hoya che. api jANavuM ane jovu -mane jJAnAtmaka svarUpe te eka ja che, tema chatAM sAmAnya vizeSa svarUpe katha'cit bhinna paNa che. ekAdIni bhAjyAni yugapadekasminnA caturbhyaH (31) koIpaNa eka AtmAmAM ekI sAthe eka-e-traNa ane cAra prakAre Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jJAnalabdhi hAI zake che. paraMtu upayAga pravartInA eka samaye koI eka ja jJAnalabdhi sabadhe pravarte che. eka samaye e jJAnApayAga na hoya. temAM vaLI prathama je eka ja jJAnadhi kahI te mAtra kevaLa jJAnadhi levI. kemake te jJAnAvaraNIya karmanA sathA kSayathI prApta thayelI hAya che. bAkInA cAre jJAnanI labdhi tA kSayApazama bhAvanI che. je kSAyika bhAva prApta thatA na hoya, arthAt te temAM (kSAyika bhAvamAM) lupta thaI jAya che ema jANavu. jyAre e jJAnadhi hoya che tyAre matijJAna labdhi ane zrutajJAna labdhi hAya che. te emAM trIjI avadhijJAna athavA manA paryAya jJAnadhi umeratAM traNa jJAnalabdhio ekI sAthe hAI zake che. jyAre cArajJAnanI ladhi (sattAmAM kSayeApazama karela jJAna) zakti levI (jANavI) hAya, tyAre matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane manaH paryAyajJAna ema cAre prakAranA karmAMnA kSarcApama vaDe prApta cAre labdhie eka AtmAmAM eka sAthe hAi zake che. A cAre prakAranA kSayApazamika jJAna labdhivALA je kALe-je jJAnalabdhinA upayoga mUke te kALe te upayAgAnusAre-te jJeyane tathA prakAre jANe che. matizrutAsaayo viparyayazca (32) matijJAna, zrutajJAna ane avidhajJAna e traNe jJAnA, jyAM sudhI jIve (AtmAe) ina meAhanIya karmAMnA kSaya, upazama ke kSaye pazama karI samyakRtva guNarUpa vizuddhine, (jasthAnavatI Atma'itAne) prApta karela hotI nathI, tyAM sudhI te jIvane prApta, upara jaNAvela traNe prakAranA jJAnApayeAga vaDe tene jJeya saMkhaSe viSaya yAne (AtmAtha prati) virUddha medha thAya che. eTale ke je padAtha yA bhAva AtmAne AtmAthe upakAraka eTale ke upAdeya hoya che. temAM haiyabuddhi-eTale tenA tyAga karavAnI buddhi hAya che, temaja je padAtha yA bhAva AtmAne bAdhaka yAne karmanA "dhananA hetuvALA heAvAthI tyAga karavA cAgya hAya che. temAM upAdeya buddhi eTale tenA Adara karavAnI buddhi hAya che. para'tu jyAre cAre gatimAMhelA kAipa saMsArI jIve. anAdi mithyAtvanA tyAga karI, upara jaNAvyA mujakha samyaktva guNune prApta karela hAya che, tyAre te samyaktva guNanA sahacaratne tene pAte prApta karela, upara jaNAvelA mati, zruta ane adhijJAna vaDe je jJAna thAya che, arthAt je kai jJeya paratve bAdha thAya che, tene samyajJAna (AtmArthe upakAraka) jAvu. sadasatoravizeSAd yadRcchopalabdherunmattavat / (33) A sUtrathI tattvAkAra zrI umAsvAti mahArAjA mithya!jJAnanuM svarUpa (lakSaNa) jaNAve che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sat eTale vidyamAna vastu (dravyathI, guNathI ke paryAya savarUpathI) arthAta je. pUrvottara bhAvamAM kArya-kAraNa svarUpe pravartamAna hoya che. te sat temaja vaLI je asata eTale avidyamAna vastu arthAta je pUrvottara bhAvamAM kArya-kAraNa bhAva rahita (zUnya) rU5 heya che te asat A bannemAM avizeSAt eTale sat ane ane jemAM viveka () karAyela nathI. evuM yaTachA eTale emeTIka (Adya saMjJAvALuM-arthAta kArya kAraNa bhAva saMbaMdha vinAnuM nirapekSa) je jJAna, te vaLI kevuM hoya che te kahe che. umattavata : dArU pIdhelA yA te gAMDA mANase karela viSayava kArya jevuM. arthAta hitAhitanA vicAra vagaranuM, temaja bhedabheda svarUpane paNa ayathArthapaNe samanvaya karavArUpa athavA te tene a5lApa (niSedha) karavArUpa. AthI samajavuM ke keTalAko, saMsArI jIvane karmAnusAre prApta vibhAva sthiti (paryAya) ne kSaNika hevA mAtrathI asata kahe che. te teonI samAja temaja prarUpaNuM spaSTapaNe pratyakSa vireAdhI hovAthI temanA unmattapaNane sUcIta kare che. vaLI mithyAjJAnI (miAdaSTivALa) AtmA sat padArtha eTale ke java (AtmA) Adi nave tane, ke je jJAnalakSaNa vaDe havAnubha-pratyakSa jaNAya che. tene potAnI AMkhe na dekhI zakavA mAtrathI asat jANe che. temaja je padArtha dhAne bhAvanI utpatti, sthiti ane layanuM svarUpa tenA hetuo sahita, pite nahiM jANa hovA chatAM temAM vamati kapita kalpanAo vaDe tene siddha karavA prayatna karate, rahe che. temaja vaLI je guNadharma jemAM nathI, temAM te guNadharmane savIkAre che, ane jemAM je guNadharma che, temAM tene a5lA5 (niSedha) kare che. jemake jagatamAM puNyapApa jevuM ke tava ja nathI. dareka jIvane je je saMga-viyege prApta thAya che, te badhuM (eTameTIka) yadacchAe thatuM rahe che. athavA ke Izvare (paramAtmAe) badhuM saMga-viyegarU5) kAma enI potAnI IcchA, marajI mujaba karyA kare che, ane te tenI pitAnI abAdhita lIlArUpa che. A rIte mithyAdaSTi AtmAe pitAnI manasvI anekavidha bhinna bhinna kalapanAo vaDe, pitAne temaja seya padAthane, pitAnA jJAnopayoga vaDe, zubha-azubha kapIne tenuM mithyAbhAve AdAnapradAna karyA kare che, ane tethI anekavidha dukhe bhAgavate rahe cheA saMbaMdhe A jANavuM khUba ja jarUrI che ke, mithyA daSTi AtmA, potAnA mithyAjJAna (viparyaya) vaDe sRSTi (jagata) ne pitAnI daSTimAM jevA svarUpe Ave tevA svarUpe jANe che. jyAre samRSTi AtmAe te zrI kevaLI paramAtmAe prakAzela jagata savarUpamAM nizakatA dhAraNa karelI hevAthI, jevI saSTi che (chae dravyanI vataH temaja parata Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hetusApekSa) jevI utpAdu, vyaya ane dhruvava bhAvanI pariNAmikatA che. tevI (yathAtha avirUddha) tene zAstrAdezathI avisaMvAdI svarUpe jANe che. * pratyeka (chae) dravyonI, zAstramAM je kathaMcit atitA, kathaMcit nAstitA, kathaMcit ekavatA, kathaMcit ekatvatA, kathaMcita anekatvatA Adi aneka paraspara virodhI dharmonI paNa karthacit bhinnatA, temaja kathaMcita abhinatA batAvI che tene svIkAra kare jarUrI che. kahyuM che ke, 'syAt sarvamayamityevaM, yuktaM svapara paryAyaiH / anuvRttid saravuM, varatavuM vyatijJa che (24) niyamasaMgrahuM vyavahAranuM-jJAnayA ! (24) rAghA dvitrime . (35) nagama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra ane zabdanaya e pAMce no che. temAM prathama nagamanaya (1) sAmAnya naigama ane (2) je vizeSa nigama ema be bheda che, zabdanayanAzabda, samabhirUDha ane evabhUta e traNa nA che. " upara jaNAvela ane sUtra, zAstrAnusArI (7) sAta nayanI vyAkhyAna zailInI avirUddha che, tema chatAM sUtrakArane mokSamArganI prarUpaNa mukhya hevAthI, mArA pratipAdanAthe, sUtra (zA, Agama) temaja tenA artha jaNAvavAnA uddezathI upara mujaba sUtra racanA karela che. zAstrAdezathI spaSTa samajAya che ke, anAdi-anaMta cha dravyAtmaka pratyeka vastu, svadravya, svakSetra, svakAla ane svabhAvapaNe kathaMcit astirUpa che, temaja paradravya-parakSetra-parakALa ane parabhAvapaNe kathaMcit nAstipaNe che. A rIte pratyeka vastu anaMtadharmAtmaka svarUpe (prameyAtmaka) hevAthI tene yathArthapaNe to pramANajJAnathI ja jANI zakAya che. tene zrI tIthakara kevaLI bhagavaMte kevaLajJAne karI, sarva kAlakamAM rahelA rUpArUpI sava dravyanA, TaukAlika samasta guNu-paryAyone, pratyeka samaye Atma pratyakSathI (hastAmalakavat ) jANatA ane jotA hevAthI temanA jaNAvyA mujaba sakaLa vastumAtranA vaikAlika svarUpane-syAthI aviruddha jANanArane samyak pramANubadhajJAna thAya che. AvA samyaphadaSTi AtmAoe, vastumAtrane upara jaNAvela pramANa jJAnathI avirUddha bhAve, prasaMgAnusAre, sApekSabhAve, AtmAthe hitakArI tane upAya varUpe, temaja AtmAthe bAdhaka tane, heya eTale tyAga karavA gya svarUpe nayadaSTie jaNAvyA che. jemake, Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 A, 'tattvArthAdhigama sUtra' zrI tIrthaMkara kevaLI bhagavaDatA, potAnA kevaLajJAna ane kevaLadarzana guNaeN karI, samasta jagatanA traikAlika samarata bhAvAne jANutA, dekhatA hovA chatAM, tIrthaMkara nAma karmanA udaye karI (pUrve khAMdhelA sarva jIvAnu hita karavAnI bhAvanAnusAre) zruta dvArA (vANI dvArA) ja, (kemake zrutajJAna ja stra-para prakAzaka che, bAkInA cAre jJAneA mAtra svane bedhaka che), arpitAnapi tasidhdhaH e nyAye (nace) karI eTale ke pratyeAjanAnusAre, sAmAnya-vizeSe karI bhavya jIvAne (jee mekSa purUSArtha karavA mATenI ceAgyatA dharAve che tene) mekSa-mArganA upadeza ApatA hoya che. uparyukta zrI tIrthaMkara paramAtmAe prakAzela satyArtha ne, zrI gaNadhara bhagavaMtA, tenA anatamA bhAge grahaNa karatA hoya che, (kemake temane samyak matijJAna temaja zratajJAna thAye pamika hoya che). pAte grahaNa karela zabda-atha mAMthI, zrI gaNadhara bhagavaDatA potapAtAnA kSaye pazamAnusAre, bhinna bhinna svarUpe, dvAdazAMgI rUpa zAstranI racanA karatA hAya che. A dvAdazAMgI zrutathI bhinna bhinna hAvA chatAM atha thI, kevaLI bhASita meAkSamAgathI abhinna jANavI. kemake, te zAstra racanA, pramANa sasabhaMgI temaja naya saptabhaMgane, yathAtha avirUddha bhAve anusarIne karAyelI hoya che. je vaLI cAre anuyAge karI avirUddha heAvAthI (dravyAnuyoga, gaNitAnuyAga, caraNakaraNAnuyAga ane kathAnuyAga rUpe hAvAthI) mAkSAthI AtmAne, mAkSa sAdhavAmAM ni:zaMka bhAve, avazya mAkSa ApavA samartha thAya che. upara mujabanA arthAvALI, dvAdazAMgI (zruta) ne Aje paNa uttama-AtmAthI AtmAe, nIce mujabanA leAkathI stave che (prAthe che), vaDhe che, pUje che. prasUtaM gaNadhara racitaM dvAdazAMgaM vizAlaM, citraM bahnarthayuktaM munigaNavRSabhairdhAritaM buddhimadbhiH / mokSAgRdvArabhUtaM vratacaraNaphalaM jJeyabhAvapradIpaM, bhaktyA nityaM prapadye zrutamahamakhilaM sarvalokaikasAram // jIvatattva yAne sa`sArI AtmAe ane mekSamAM gayelA siddha paramAmAe, A banne prakAranA jIveAmAMthI-sa'sArI AtmAo-mAkSAthe zrI sidhdha paramAtmAenA AlaMbane (thrI kevaLI bhASita zrutAnusAra) meAkSa purUSAthe karI, peAte meAkSapada (paramAtma pada) ne pAmatA hoya che. A mATe prathama jIvatattva saMbadhe pramANa saptabhaMgInuM svarUpa jaNAvI pachI mekSapurUSAthI AtmA mATe mAA purUSArthane naya-saptabhaMgathI jaNAvIzuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptabhaMgInA svarUpa saMbaMdhI mULa gAthAo - siyA asthi siyA natthi, atthinatthi siyApuNo / 'siyA reva vatto lAve vidhi-nilezo che (2) siyA asthi avattavyo, ceva vihi-niseho| ' iLasthi vALo, taheva vimAsigo che (2) siyA asthi, siyANatthi, avattavyo siyA tava / samajInig hiraddhA, samAvenuM kAma che (2) (1) sthAt ati jIva je dravya pitAnA pariNAmanA kartA, bhaktA ane jJAtA che, te pratyeka jIva (AtmA) tattva che. (2) yAt nAsti chava : je vya pitAnA pariNAmanA kartA, bhaktA ane jJAtA nathI, te pratyeka ajIva tava che. (3) sthAt astinAsti jIva A samagra saMsAra, jIva ane ajIva dravyonA samUha rUpa che, banne dravya sva-va-svarUpe (pariNAme sahita) anAdi-anaMta, nitya hovA chatAM pariNamI svabhAve jIva ane pudagala dravya kathaMcit ekamekapaNune paNa pAmelA hoya che. A saMga saMbaMdho vaLI viyegane prApta karatA hIvAthI, teonuM asti-nAstipaNuM jANavuM. yAt avaktavya : upara jaNAvela traNe bhaMga kavarUpI jIvatavanuM temaja koIpaNa eka bhaMga mahelA ekanuM paNa saMpUrNa svarUpa anaMta hovAthI kahI zakAtuM nathI. te mATe e traNa bhAMgAnuM svarUpa kathaMcit avakatavya che. arthAt kathaMcit vakatavya che. (5) yAtaasti avakatavya kaMIpaNa chavatAvamAM (prathama bhaMgAtmaka) abhivAya (vacana vaDe jaNAvI zakAya tevA) temaja anabhilAya (eTale je varUpane vacanathI ne jaNAvI zakAya tevA) A banne prakAranA paNa anaMtA bhAve (te vaLI bhinna bhinna samaye bhinna bhinna paNe) pravartatA hovAthI keIpaNa kALe tenA abhilANAtmaka temaja amilApyAtmaka astisvarUpane paNa saMpUrNapaNe kahI zakAtuM nathI. tethI svAda-avakatavyuM paraMtu kathaMcita svarUpe vakatavya che. " (6) spAMta nAsti avakatavya : keIpaNa eka jIva dravyamAM bIjA chava nA temaja ajIva dravyAnA eTale para dravyanA guNa-paryAyanA nAstipaNu rUpa Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA bhaMganA svarUpane, koI eka kALe (samaye) paNa bhinna bhinna svarUpe anaMtu hevAthI saMpUrNa paNe kahI zakAtuM nathI. tethI syAta, avakatavyuM. paraMtu kathaMcit svarUpe te kahI zakAya che ema samajavuM. yAt astinApati yugapaTTa (ubhaya) avaktavyaM trIjA bhaMganA (ubhayAtmaka) svarUpane paNa upara jaNAvyA mujaba saMpUrNa paNe kahI zakAya tema nahi hovAthI te bhAve syAd avaktavya e sAtamo bhaMga jANu. paraMtu "sthA" pada thakI jANavuM ke, A pAchaLanA cAre bhAMgAthI vastune kathaMcit paNe te avazya kahI zakAya che ane kahevAya paNa che. nahitara A jagatamAM pravarta. mAna dharma, adharmanA svarUpane kaI jANI zakata ja nahi, ane tethI kaMI paNa AtmA hepAdeyAtmaka svarUpathI adharmane tyAga karI, ane dharmatatvane Adara karI, (vidhi-niSedha sApekSa bhAve) AtmakalyANa paNa sAdhI zakata nahi. paraMtu uttama AtmAonA upadeza dvArA aneka AtmA e AtmakalyANa sAdhyuM che, sAdhe che ane sAdhaze. A vAta pratyakSa pramANathI (anubhave) avirUddha che te mATe, sthAt avaktavya bhaMgathI, sthAt vaktavyuM che ema paNa jANavuM jarUrI che. pUrve pramANa saptabhaMgInuM svarUpa jaNAvyA pachI atre prasaMganusAre mekSa mArga (purUSArtha) prati naya-saptabhaMgInuM svarUpa jaNAvIe chIe. mikSa tatvane sAdhya bhAvamAM sthApI, mokSa purUSArtha karanArA AtmAonI mAkSasAdhaka purUSArtha upara naya saptabhaMgI. (1) nigamanaya daSTie : anAdi mithyAdaSTi bhavya AtmAmAM paNa sAMsArika para-paugalika sukha pratye aNagame utpanna thavAthI je niveda Ava, temaja viSaya-kaSAyAdinA pariNAmane duHkha mULa ane du:kha vipAkI jANI, te thakI aLagA rahevAne pari. NAma tha athavA te AtmAthe (satya saMzodhakatAe) AtmapakArI ta pati Adara, bahumAna thavuM te athavA te mithyAtvane vamavApaNuM te-mekSa purUSArtha jANu. (2) saMgrahanaya daSTie H darzana mehanIya karmane kSaya, upazama yA kSapazama karavA thakI utpanna thayela, ekSa sAdhaka Atma pariNAma (samyaktva-guNabhAva)mAM AtmAne bhAvita karavuM te. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 (3) vyavahAranaya dRSTie : upara jaNAvela samyaktva guNe karI, yathAzakti Rta paccakkhANeA karI, virati bhAvamAM AtmAne sthApavA te. (4) RjusUtranaya dRSTie : upara jaNAvela virati bhAve karI, AtmAne apramatta bhAvamAM sthira rAkhavA prayatna karavA te. (5) zabdanaya dRSTie : samyaktva mAhanIyane kSaya karI, kSAyika samyaktva guNe karI, kSapaka zreNI mAMDI, AtmAne AtmagughAtI cAre karmAMnA kha'dhanamAMthI sarvathA mukta (che|DAvavAnA pariNAma) karavA te. (6) sannirUDhanaya dRSTie : AtmaguNadhAtI cAre karmonA kSaya karI, jemaNe anaMta (kevaLa) jJAna, ana-taddana, kSAyika samyaktva ane ana'tIya' guNa prApta karelA che. tevA kevaLI paramAtmAe, peAtAmAM bAkI rahelA cAra aghAtI karmAnA kSaya karavA mATe, AyuSyakALa pa'ta, kevaLajJAne karI, je-je bhAve pravarte che tene paNa mekSa purUSArthapaNuM jANavuM : (7) eva'bhUtanaya dRSTie H teramA guNasthAnakane aMte, kevaLI bhagava'tA, sUkSma-- temaja khAdara yAga niSedha karI, zarIranA 2/3 bhAganI AtmapradezeAnI avagAhanAe caudame guNasthAnake AvI, zailISIkaraNe sthira thaI, chelle stiSuka sakrama karI sarva karmonA Aya karI, samazreNIe eka ja samayanI sthitie, mekSe (siddhazilAe) jAya che, tene eva'bhUtanaya dRSTinA mekSa purUSArtha jANavA, zrI jaina zAsanamAM pramANu saptasa`gIne salAdezI kahI che. jyAre naya saptabhaMgIne vikalAdezI kahI che. te sabadhe ane saptabhagIone amee amArA kSayApazamAnusAre zrI tattvAkAranA abhiprAya sAthe, susaMgata bhAve, jIvatattva saMbadhe temaja meAkSa purUSArtha upara jaNAvI che. vizeSathI gItA gurU bhagavaMta pAsethI jANI levuM. A saptanaya dRSTie AtmA uttarAttara vizuddha thaI chelle paramapada (meAkSa) ne pAme che. A mATe zAstramAM kahyuM che ke, 'jaI jiNamayaM pavajjai, tA mA vyavahAra - nicchae muyaha / ikkeNa viNA titthaM, chijjai anneNa u tacca' // artha : huM Atman ! jo tu zrI jInezvara paramAtmAnA vacanane pramANu rUpa mAnIne grahaNa karavA Icche che. te tu vyavahAra ke nizcaya e manemAMthI kAIpaNa eka nayanA apalApa (virAdha) karIza nahi. kemake vyavahAra nayanA apalApa karavAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa tInA uccheda thAya che, jyAre nizcaya nayane apalApa karavAthI tattvanA eTale AtmA sadhAtA nathI. uparanA leAkanA paramArthAMmAM A samajavu' khAsa jarUrI che ke, pratyeka naya pUrvottara bhAve, kAya-kAraNa bhAve vizuddha hovAthI zakti anusAre, pUnA nayamAM rahIne te anusAre, vyavahAra karavA sAthe uparanA nayanuM svarUpa, sAdhyabhAvamAM (nizcaya pAmavA mATe) rAkhavAnuM che. jethI uttarAttara Atmavizuddhi prApta karI, peAtAnA AtmA mekSatattvane pAme. anyathA sAdhya-sAdhana dAva zUnya vyavahAra yA nizcaya duSTivata bannene mithyA (viparIta) samajavA. pUrve pramANu jJAnanA--pratyakSa pramANa temaja parokSa pramANu e bannenA svarUpe (lakSaNathI) jaNAvI gayA chIe. te anusAre atra naya-dRSTinuM svarUpa lakSaNathI jaNAvIe chIe. AthI uttama budhdhizALI AtmAone anyatra paNa nayadaSTi sApekSa medha karavAnI sugamatA prApta thaze. naigamanaya * na ja gamAH (prajArAH) vRtti negama eTale aneka prakAre, sAmAnya svarUpathI tathA vizeSa svarUpathI. arthAt vividha dRSTibinrue vastune gamya kare (jANe) te naigamanaya dRSTi jANavI. jemake, A naya (1) AApane paNa satya mAne che, eTale ke AreApita bhAve paNa vastune svIkAre che. (ra) aMzane paNa pUrNu'tA sAthe joDe che, eTale eka aza mAtra svarUpe karI vastune svIkAre che. (3) sa'kalpane paNa siddhitu' kAraNa mAne che. (4) bhUtakALa, bhaviSyakALa temaja vartamAnakALa lakSIpaNe paNa vastunA svIkAra kare che. eTalu' ja nahi paNa kAipaNa vastumAM rahelA, sAmAnya-vizeSa svarUpI banne dharmA paNa svIkAra kare che. A sAthe e dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke sAmAnya svarUpa ane vizeSa svarUpa anene ekAMte bhinna bhinna samajavA jatAM, A nAgama naya mithyA (viSayava) paNuM pAme che. arthAt nayAbhAsapaNuM pAme che. saoNMgrahanaya : A nayanI dRSTi vastu mAtramAM rahelI mULabhUta sattAne grahaNa kare che, temaja aneka vidhatAne saMgrahita karIne (ekarUpe) vatu mAtraneA svIkAra kare che. A nayadaSTivALA jyAre kevaLa mULabhUta sattAnA ja svIkAra karI sAga saMbaMdhane apalApa (niSedha) kare che tyAre saMgrahAbhAsa bane che. vyavahAranaya : leAka prasiddha ane (vyavahArane) grahaNa karavAnI A nayanI mukhya sRSTi heAya che. temaja saoNMgrahanace karelI vastu tattvanI sattAne je AvirbhAve prApta thAya che, ane jenA vizeSarUpe vyavahAra karAya che, te rUpe te varatunA svIkAra kare che. A naya paNa jyAre vastu mAtramAM zirAbhAve rahela zaktine apalApa (niSedha) kare che. tyAre te vyavahArAbhAsapaNa' prApta kare che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. RjusUtranaya : A nayanI dRSTi, dravya ke paryAya banemAMthI keI ekane mukhyapaNe paNa vartamAnakALe, je svarUpe yathArthatA jaNAya te svarUpe te vastune svIkAre che. AthI A naya kathaMcit dravyArthika temaja thaMcita paryAyArthika nayadaSTimAM samavatAra pAme che. A nadaSTivALe AmA jyAre vaikAlika dravya sattAnA bhUtakAlina yA bhAvikALanA paryAyone a5lApa kare che, tyAre tene jusUtranayAbhAsapaNuM prApta thAya che. " zabdanaya : A nayanI dRSTivALe AtmA vartamAnakALamAM je kaI vastune, je je zakhathI vyavahAra karA hoya che, tene tathA svarUpe svIkAre che. arthAt liMgavacana, kALavacana (bhUta, bhAvI, vartamAna), saMkhyAvacana (ekavacana, dvivacana, bahuvacana). temaja kArakatA sUcaka vacana bhedane (zabdone) bhinna-bhina artha svIkAre che paraMtu A zabdanaya paNa jyAre upara jaNAvela zaradabheda vaDe vastune bhinna mAnavAmAM ekAMtika Agraha kare che. arthAta te saMbaMdhe vastunA kathaMcita abheda svarUpane sarvathA apalApa kare che tyAre te zabdanayAbhAsI bane che. - samabhirUDhanaya : pUrve zabdanayane vartamAna sthita vastune, aAdi bhede bhinnatA vIkAra karanAra jaNAvyA che. jyAre A nayanI daSTino uparanA nayathI paNa vizeSa sUkSmatAgrAhaka hovAthI ekaja arthane kahevAvALA paryAyavAcaka zabda, jevA ke rAjA, bhUpati, prajApAla ItyAdi zabdanA vyutpatti bhede je je artha thAya che. te svarUpa jyAre jyAre tenAmAM ghaTe tyAre te mujaba te vastune tathA svarUpe svIkAra kare che. A nayanI daSTivALe bhinna vyutpanyatha na ghaTate hoya tyAre tenAmAM te svarUpane savathA apalApa niSedha kare che tyAre te samabhirUDhanayAbhAsapaNuM pAme che. evabhUtanaya daSTiH A naya vastune, vAcaka zabdano artha kriyA karIvavAnI hoya tyAre ja tene tathA svarUpe svIkAra kare che. jemake AThe karmone kSaya karIne siMdhamAM gayelA AtmAne ja sidadha paramAtmA kahe che. paraMtu A niyaSTivALe AtmA, jemaNe AtmaguNaghAtI cAre ghAtI karmone sarvathA kSaya karI, anaMtajJAna. anaMtadarzana, kSAyika samyaphaLa ane anaMta-vIya guNa prApta karela che arthAta kRtakRtya thayA che tevA kevaLI paramAtmAne, paramAtmA temaja sattAe bhavya AtmAmAM je siddhapada pAmavAnI yogyatA che tene nahi mAnavA vaDe evaMbhUtAbhAsIpaNuM prApta thAya che. vaLI pratyeka amAmAM sattAgane pitAnuM pUrNa AtmasvarUpa che. tyAre ja te jagatamAM aneka prakAranA jJAnAdi guNenA) kSapazamavALA jIvo pratyakSa jevAya che. tema chatAM temanAmAM rahelI Azika paramAtma sattAnI paNuM je apalApa (niSedha) kare che tene begamAbhAsa daSTivALA jANavA. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara jaNAvela nigamanathI evaMbhUtanaya sudhInA badhA ne eka ja vastu svarUpamAM uttarottara, suvizuddha, sUma, sUkSamataragrAhI hovAthI pratyeka nayadaSTi sApekSa bhAve (yathA sthAne) upakAraka che. anyathA pratyeka nayane je rIte nayAbhAsapaNuM prApta thAya che te paNa A sAthe jaNAvyuM che. uparanA sAta nomAMthI prathamanA traNa nAnI dRSTi dravyanI zaikAlika sattAne grahaNa karatI hovAthI teo dravyArthika naya kahevAya che. ane pAchaLanA traNa eTale zaba, samabhirUDha ane evabhUta, e traNa nAnI dRSTi mukhya paNe vartamAna zuddha paryAya-pariNAmane grahaNa karatI hovAthI e traNe nA paryAyArthika na kahevAya che. jyAre madhyane ceAthe je RjusUtra naya che, te vartamAna svarUpane grahaNa karatA hovAthI te jyAre drayanA vartamAna svarUpane grahaNa kare che tyAre te vyArthika naya che ane dravyanA vartamAna paryAya svarUpane grahaNa kare che tyAre te paryAyArthika che. kemake koIpaNa kALe, keIpaNa dravya paryAya rahita hotuM nathI. temaja koIpaNa paryAya vyarahita hotuM nathI. AthI jusUvane A rIte ubhayatA prApta thAya che te jaNAvI che. vaLI zAstromAM vyavahAra naya, nizcaya naya ItyAdi aneka prakAre naya dRSTionuM svarUpa jaNAvela che, tene gurU bhagavaMta pAsethI jANI levuM. - atra eTaluM khAsa samajI levuM jarUrI che ke, keTalAka miththAmativALA pratyeka saMsArI jIvamAM katva bhAve zuddhAzuddha pariNAme pratyeka samaye-pariNamana pAmatAM utpAdavyaya-dhAtmaka pariNAmIvapaNAne (vyavahArane), mithyA, asat varUpa kahIne kevaLa pitAnI mukhatAnuM ja pradarzana karatA hoya che. kemake pitAne utpanna thatA sukha-duHkhanA parithAmAne, temaja rati-arati, rAga-dveSAdinA pariNAmane, (mArI mAtA vAMjhaNa hatI evuM kahenAra mUrkha ziromaNInI mAphaka) te pitAnA nathI. evuM mAyA-mRSAvAdI paNe kahetAM thakI teo zaramAtA paNa nathI-e kharekhara Azcarya rUpa che. - jeke parama pUjya prAtaH smaraNIya adhyAtma yogIrAja zrI AnaMdaghanajIe jaNAvyuM che ke "atidurgamanayavAda tathApi sUtrakAra zrI umAsvAtijIe prathama je sakaLa tattvone ('pramANanaradhigama) e sUtrathI pramANa daSTie temaja naya dRSTie jANavAnI AjJA pharamAvI che te anusAra prasaMgopAta ame amArA kSayo pazama mujaba A pramANanayavAdanuM kiMcit svarUpa jaNAvyuM che-vizeSathI gItArtha-gurU bhagavaMta pAsethI jANI levuM. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 tattvArthAdhigama sUtra-adhyAya bIjo (2) aupazamika kSAyika bhAvau mizraca jIvasya sva-tattva maudayikapAriNAmikau ca // 1 // (1) aupathamika ane (2) kSAyika e be AtmAnA zuddha bhAvA che. upazama bhAvanA samyaktvamAM mithyAtva mAhanIya tathA ana tAnubaMdhI kaSAyanA udaya na hovAthI vizuddha che. upazama bhAvanA cAritramAM te mAhanIya karmAMnI eka paNa prakRtinA udaya na hAvAthI atyaMta vizuddha che. chatAM ahIM jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya tathA atarAya e traNa karmonA utkraya tA avazya varte che. jyAre nava (9) prakAranA kSAyika bhAvamAM cAre ghAtI ka`nA nAza thayelA hovAthI atyaMta vizuddha bhAva che. trIjo kSaceApazama bhAva katha'cit AtmAne bAdhaka krarmInA udaya sahita haiAvA chatAM kathAcit zuddha hAvAthI arthAt mizra haiAvAthI-eTale ke samyaktva mAhanIya karmAMnA udaya hovA chatAM te AtmAmAM AtmArtha sAdhavAnI vizeSatA haiAvAthI kSaceApazama bhAva paNu kacit AtmAnI zuddhatAnA dyotaka hAvAthI e traNe bhAvAne prathama jaNAvela che. ceAthA auyika bhAvamAM AtmAnu pariNamana mukhyapaNe kama (puddagala dravya) ne Adhina hoya che. chellA ane pAMcamA pAraNAmika bhAvamAM, jIvatattvanI vizeSatA khAsa samajavAnI jarUra che. kemake temAM mukhya kartRtva svabhAva che joke sakaLa chae dravyAne niraMtara (samaye samaye) pAtapeAtAnA guNaparyAyanuM pAriNAmika bhAve, utpAda-vyaya-dhruvapaNe je je pariNamana che, te svarUpI pAriNAmika bhAve te jIvAjIva sakaLa dravyeA niraMtara utpAdavyaya-dhruvapaNe pAriNAmika bhAve pariNamatA ja heAya che. temAM vaLI puddagala dravyA te pAribhrAmika temaja auyika ema be bhAvamAM pariNAma pAme che. jyAre jIvatattva tA peAtAnA pAriNAmika bhAvamAM paNa katRtva bhAve pariNAma pAme che dvi-navATA,zai--viMzati-tri--metA--pacAmam // 2 // upara jaNAvelA jIvatattvanA pAMce bhAveA (pariNamana svarUpa) ne vizeSa thakI zAstramAM anukrame 2, 9, 18, 21 ane 3 ema kula 53 bhedo (prakArA) thI jaNAvela che. AthI A samajavuM khUba jarUrI che ke tavA kArane, zAstrane anusaravAnuM cAgya lAgeluM hatuM. tethI teoe keIpaNa sthaLe zAstrathI virUddha kAMi ja kahyuM nathI, teA pachI vyAkhyAnakArane paNa zAstrAnusAre ja vyAkhyA karavI ceAgya gaNAya. anyathA tenuM zAAbhAsIpaNuM pragaTa thatAM te usUtrabhASI karaze. samyaktva-rAtri 5 rU 5 sakaLa mra sArI jIva dvavyeA, potapAtAnA oyika bhAvanI mukhyatA sApekSa kaMcita kSAceApamikAdi jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIya temaja upacAgAdi guNAmAM pAriNAtmika Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAve te niraMtara pariNAma pAmyA ja kare che. tema chatAM graMthakArane (hRdayamAM) mokSa purUSArthanI mukhyatA hovAthI, AtmAnI-mokSArtha sAdhakatAnA pariNamanane lakSamAM rAkhI, prathama utpattikramAnusAre atra samyaphatvabhAva (samyapha pariNAma) ne teo be bhedathI jaNAve che. (1) je vakhate AtmAe, pitAnA AtmAnA vizuddha pariNAme (adhyavasAye) karI, sau prathama darzana mehanIyanI sAte prakRtine (anaMtAnubaMdhI krodha, mAna. mAyA ane lebha tathA samyakatva mehanIya, mitra mehanIya temaja mithyAtva-mohanIyane upazamAvI hoya, te vakhate (mAtra aMtamuhUrta kALa pramANa) te jIvane upazama samyapha va hoya che. eTale upazama samyaktvakALe jIve samasta darzana mehanIya karmonA udayane dabAvela hoya che. prathama vakhatanA upazama samyaktva kALe kaIka mate tripuMjIkaraNa kareluM hotuM nathI. (2) upazama cAritra : upazama samakita athavA sAyika samakita sahita jIva jyAre upazama zreNi (cAritra mehanIya karmanA udayane dabAvanArA pariNAma) mAMDe che, tyAre te avane A opazamika cAritrane pariNAma hoya che. ane prakArano upazama bhAva mAtra aMtarmuhUrta kALa ja hoya che, ane te bhAvathI jIva avazya pAcho paDe che. mehanIya karmanI 28 nI sattAvALe jIva pharI bIjI, trIjI vigere vAra upazama samakita pAme che, tyAre samyakatva mehanIya ane mitra mehanIya yukta sAta prakRtine upazama kare che te arthathI uparanI hakIkata jaNAvI che ema jANavuM. jJAnadarzanadAnalAbhabhogopabhogavIryANi ca // 4 // have sAyika bhAve (AtmaguNanA AvAraka ghAtI karmone sarvathA kSaya thavA thakI) pragaTa thatA, AtmAnA nava guNene jaNAvavA sUtrakAre prastuta sUtranI racanA karI. prathama upara jaNAvela (1) samyaktva guNa ane (2) cAritra guNa, e be guNa sahita (3) jJAna guNa (4) darzana guNa (5) dAna guNa (6) lAbha guNa (7) bhega guNa (8) upabhega guNa (9) vIrya (zakti pravartana) guNa maLI kula nava guNa sAyika bhAve prApta thAya che. te jIva, pUrNa anaparvatanIya AyuSya bhegavI avazya, sAdi-anaMtame bhAMge mokSasukhane pAme che kSepaka zreNie caDhela chava, dazamA guNa sthAnake mehanIya karmane sarvathA kSaya karI, sIdhe bArame (kSINameha) guNa ThANe jaI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e bAkI rahela traNe Atma guNaghAtI karmone ekI sAthe sarvathA kSaya karI, terame sayogI kevaLI guNasthAnake (AyuSyakALa parvata upara jaNAvela nava guNe sahita) kevaLa bhAve vate che AyuSya pUrNa thaye avazya mekSe jAya che. jJAnAjJAnadarzanadAnAdilabdhayazcatusvitripaMca bhedAH yathAkrama) samyaktvacAritrasaMyamAsaMyamAzca // 5 // Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have saMsArI jIvane kSAye pazamika bhAve prApta thatA aDhAra guNanuM svarUpa jaNAve che. (1) matijJAna (2) zratajJAna (3) avadhijJAna (4) mana:paryavasAna (5) mithyAyukta matijJAna (6) mithyAtvayukta zratajJAna (7) mithyAtvayukta avadhijJAna (2) cakSudarzana (9) acakSudarzana (10) avadhidarzana (11) dAnalabdhi (guNa) (12) lAlabdhi (13) bhegalabdhi (14) upabhegalabdhi (15) vIrya (zakti pravartana) labdhi (16) avirati samyakdaSTi (cethuM guNasthAnaka) (17) sarvavirati (DuM guNasthAnaka) (18) deza virati (pAMcamuM guNasthAnaka) e kula 18 guNe kSaye pazama bhAvamAM hoya che. A kSaya pazama bhAvamAM nIce mujabanAM traNa kAryo thAya che. (1) ahIM kSayopazama bhAvamAM jIva, pradezadayathI temaja rasodayathI paNa udayamAM AvelA keTalAka karmone kSaya kare che. (2) keTalAka karmone ahI' upazama kare che. eTale apavartanA karaNa vaDe, sattAmAM rahela karmonI sthiti tathA rasane ghaTADe che. (3) jyAre keTalAka karmone rasoya sahita veda (bhagave) paNa cheA rIte kSa zama bhAvamAM karmone kSaya-upazama ane udaya e traNe bhAva hoya che. gatikaSAyaliMga mithyAdarzanAjJAnAsaMyatAsiddhatva lezyAzcatuzvaturutyekaikaikaNDbhe dAH // 6 // have saMsArI jIvane ATha karmanA udaye prApta thatA dayika (pariNamana) bhAvane ekavIza bhedathI jaNAve che cAra gati (nArakI, tiryaMca, manuSya, deva), cAra kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lebha), traNa liMga (strI, purUSa, napuMsaka), (12) mithyAtva, (13) ajJAna, (14) asaMyama, (15) asiddhatva (16 thI 21-Aga janya zubhAzubha pravRtti rUpa cha lezyA (kRSNa, nIla, kApata, teje, padha, zukala) temAM prathamanI traNa legyAe azubhaga rUpa che ane pAchaLanI traNa lezyAo zubha cagarUpa jANavI. upara jaNAvela karmajanya oyika bhAva (pariNAma) mAM Asakta mithya'vI AtmA, arthAt tene ja potAnuM svarUpa mAnate ajJAnI AtmA, mehanIyAdi karma, baMdhanI paraMparAmAM baMdhAte thake, anAdi kALathI A saMsAramAM, parAdhIna paNe aneka yonimAM, janma-maraNa karate thake bhaTakyA kare che. te je manuSya bhavAdi avasara pAmIne, sugurUnA vege, amadazItA prApta karI, sau prathama samyaktva guNane prApta kare to te thakI, te AtmA avazya anukrame pitAnuM AtmakalyANa sAdhI, mekSanA parama sukhane prApta karavAvALo thAya che. kAraNa ke samyaphI AtmA, auyika bhAvane pitAnuM karma janya, vibhAva svarUpa samajatA hevAthI te saMbaMdhe, rAga-dveSa karato nathI, eTaluM ja nahi, paraMtu te thakI aLagA thavAne paNa prayatna karate hoya che. A mATe zrI jinezvara bhagavatee sau prathama samyakatva prApta karavAne upadeza Ape che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 jIvabhavyA bhavyatvAdIni ca // 7 // have pAMcamA pAriNAmika bhAvanA jIvatattva saMbadhe traNa bheda jaNAve che. (1) jIvatva (2) bhavyatva (3) abhavya. sakaLa jIvA yAne pratyeka jIva dravya peAtAnA jJAnAdi zrvaguNa-bhAvamAM, utpAda-vyaya temaja dhruvapaNe te avazya niraMtara (samaye-samaye) pariNAma pAmyA ja kare che. tema chatAM keTalAka sasArI jIve, jIvavabhAva (caitanya svabhAva) sAthe bhavyatva bhAvamAM paNa nira'tara pariNAma pAmatAM hoya che. A bhavyatva bhAvamAM pariNamana pAmatA AtmAne, zAstramAM muktinA sukhanI prAptinI ceAgyatAvALA kahyo che. jyAre keTalAka AtmAo, jIvavabhAva sAthe abhavya-va bhAvamAM ja niraMtara pariNAma pAmatAM hoya che. tevA AtmAe, te thI mukti (meAkSa) nA sukha pAmavAne ayeAgya hoya che, ema zAstromAM spaSTa jaNAvela che. A bhavyatva svabhAvanI pariNamanatAmAM anekAMtikatAnI vizeSatAe-prApta RjutAe, jIvane bhavasthitinA paripAka jANavA. vaLI jIvamAM sAmAnyapaNe astitva-nityavaarUpI-akhaDava temaja azurUlaghu Adi guNeAmAM paNa bhinna bhinna svarUpe pratyeka jIvamAM pAtapeAtAnA bhAve pariNamavApaNu' niraMtara hoya che. upara jaNAvela pAMce bhAvA, jIvatattvanA (dravyanA) paryAce| (pariNAmeA) che, jenu' svarUpa atra tenA trividha hetuo (svataH parataH temaja ubhayataH) sahita saMkSepathI jaNAvyu che. vistArathI savijJa pAkSika gItA gurU bhagavata pAsethI jANI levu. upara jaNAvela pAMce bhAvamAMnA pAriNAmika bhAva (pariNamanatA) tA pratyeka dravyAmAM tAtAnA guglRAmAM utpAda-vyaya-dhruvapaNe pariNAma pAmavA rUpe nira Mtara pravartatA hAya che. temAM vaLI vizeSe sakaLa jIvadravyamAM mukhyatve katRtva bhAve sakaLa pariNamana heAvAthI tenuM leAkatRtvapaNuM paNa jIvane avazya heAya che. temAM eTaluM khAsa jANavu' jarUrI che ke sa'sArI jIvanuM mana-vacana ane kAyayeAga dvArA je ceAga pariNamana hoya che te kaSAyahita pazu hAya che, temaja kaSAyarahita paNa hAya che. temAM vizeSathI jANatu' ke jema ajIva pudgala dravyanA saceAgathI jIvane oyika bhAvanuM' gatyAdi pariNamana heAya che, tema ajIva puddagala dravya (ATha prakAranI vaNA) mAM jIva dvArA paNa (kartRtva bhAve) keTaluMka (vividha kArya rUpa) pariNamana karAya che. tene zAstromAM pudagala dravyanu auyika pariNamana kahela che. AthI A mane dravyAne zAstramAM utha pariNAmI ve, vyavahArathI pariNAmIpaNuM paNa hAya che ema jaNAvela che, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva ane pudagala sAyegI ubhaya pariNAmItva bhAva e ja jIvatava saMbaMdha, A samasta saMsAra svarUpanI vicitratA che, je pratyakSa avireAdhI levAthI ravAnubhave sata hovA chatAM, keTalAka leke tene asat kahI pitAnuM ajJAna (aMdha va) ja pragaTa karatA hoya che. sakaLa zrI siddha paramAtmAo (1) pariNAmika bhAve jIvatva bhAvamAM temaja (2) kSAyika bhAve arthAt sakaLa karma rahita bhAve, pitapotAnA anaMta akSaya guNemAM, agurU laghubhAve, avyAbAdha paNe, niraMtara pariNamana pAmatAM hoya che. A rIte zrI siddha bhagavate, A be bhAvamAM ja nirakSara pariNAma pAmatAM hoya che. jyAre saMsArI jI mAM sAmAnyathI (1) audayika (2) kSAyopathamika ane (3) pariNAmika e traNa bhAvenuM pariNamana ekI sAthe niraMtara avazya hoya che temaja vizeSa thakI pathamika ane kSAyika bhAvanuM pariNamana paNa saMsArI jImAM hoya che temaja vaLI vicaratAM zrI kevalI bhagavatemAM oyika, kSAyika ane pariNAmika e traNe bhAvanuM pariNamana hoya che. teone audayika bhAvanuM kartRtva, kevaLa karma kSaya karavA mATenuM hoya che. kAraNa ke teoe pitAnA AtmAnA anaMtajJAna, anaMta darzana, akSaya cAritra ane anaMtavIrya e cAre guNane kSAyika bhAve, saMpUrNapaNe savAdhIna karelA hevAthI, teone mukhyapaNe kSAyika bhAvanuM pariNamana hoya che. teoe (ghAtI karmane sarvathA kSaya karelo hovAthI teone opazamika temaja kSApazamika bhAvanuM keIpaNa pariNamana hetuM nathI. upayogo lakSaNam // 8 // Atmatatva kahe yA javadravya kahe, te pratyeka chavadravyamAM mukhyasvarUpe je jJAnadarzana-rUpa guNa che. te vaDe jIva, hava-para, dravyanA rUparUpI, samasta zaikAlika guNaparyAya rUpa, samasta zeyane jANavAnI temaja jevAnI zakti dharAve che. AvI saMpUrNa zakti che ke pratyeka AtmAmAM sattagate te che ja, paraMtu saMsArI jIvamAM te banne zaktio upara lAgelA jJAnAvaraNIya temaja darzanAvaraNIya karmanA AvaraNane je je cha jeTalA pramANamAM dUra karelA heya che, te pramANe te chavamAM zeyane jANavA, jevA rUpe, jJAnadarzana guNa, labdhirUpe prApta thayela hoya che. A labdhirUpe (AvirbhAve) prApta jJAnadarzana guNa vaDe, jIva zeyane, sAmAnya yA vizeSa svarUpe jANavA mATe je vyApAra (pravatana) kare che te vyApArane zAstrakAree upaga lakSaNarUpe jaNAvela che. pratyeka jIvamAM reyane jANavA rUpa upayoga pravana paNa niraMtara katva bhAve (nyunAdhika bhAve temaja zuddhAzuddha bhAve) avazya pravartatuM hoya che. A rIte zeyane jAyA pachI dareke dareka jIva pite jANelA ya prati, pitapotAnA ISTAniSThala bhAve te prati Adara-tyAganI pravRtti paNa karatA hoya che, Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa dvividho'STacaturbhedaH // 9 // upayoga pravartana (yane jANavA mATenuM pravartana) zeyane sAmAnya svarUpe jANavA rUpe temaja vizeSa svarUpe jANavA rUpe, ema be prakAre pravarte che. temaja zeyane jANavA rUpe ane jevA rUpe, ema paNa be prakAre pravarte che. upara jaNAvela be bhedanA vaLI ATha ane cAra bheda maLI kula bAra bhedA thAya che. tene nIce mujabanI jJAnadhinA ATha bhedathI temaja dazanalabdhinA cAra bhedathI vistAre jANavA jarUrI che. (1) matijJAnapayoga (2) zrutajJAne paga (3) avadhijJAne paga (4) mana:paryava jJAnepaga (5) kevaLajJAne paga (6) mithyAtvayukta matijJAne payoga (7) mithyAtvayukta kRtajJAnepaga (8) mithyAtva yukta avadhi jJAnopayoga e ATha bhedo vaDe jIva sevana kathaMcita vizeSa svarUpe jANe che. (1) cakSudane paga (2) acakSudarzane paga (3) avadhidarzane paga (4) kevaLa dazane paga. A cAra prakAranA darzane paga vaDe jIva ne kathaMcit sAmAnya svarUpe jANe che, temaja juve che. samasta zeyamAM sApekSa bhAve sAmAnya-vizeSa bane dharmo rahelA hevAthI te bane svarUpe zeyane jANavuM jarUrI che. chavastha AtmAo (kSApazamika bhAve) prathama reyane sAmAnya savarUpathI jue che arthAt jANe che. tyArabAda vizeSa svarUpe jANe che. jyAre kevaLI paramAtmAo (sAyika bhAva vaDe) prathama reyane vizeSa rUpe jANe che ane tyArabAda prathama jANelA yane sAmAnya svarUpe jANe che, jue che ema zAstramAM sahaja svarUpe upaganI parAvartitA jaNAvela che. upara jaNAvelA upaga (jJAna vyApAra) nA bAra bhedomAMthI 6, 7, 8 bheTavALA mithyAjJAnapagI AtmAe potAnA AtmAne temaja anya Atmatatvane kevA kevA mithyA savarUpe jue che ane jANe che, te saMbaMdhe kahyuM che ke, 'abaMdhastathaikaH sthito vA kSayI vA, 'pyasadvAmato yai jaDeH sarvathA''tmA / na teSAM vimRDhAtmanAM gocaro yaH sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // ' keTalAka dArzanike Atmatatvane niraMjana-nirAkAra mAnIne tene karmane baMdha ja te nathI ema mAne che, vaLI keTalAka ciMtake, A jagatamAM tamAma cha (AtmA) eka ja paramAtmAnA aMze che, eTale ke eka ja paramAtma svarUpa A jagata che ema mAne che. vaLI keTalAke Atmatatvane (jIva dravyane) apariNAmI arthAt ekAMta nitya (zuddha) ja mAne che. vaLI kSaNikavAdI, sva-para Atmatatvane pratyeka kSaNe saMpUrNa vinAzI Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (nAza pAmate) jANe che. keTalAka Atmatatvane asat eTale svataMtra dravyarUpa che ja nahi ema mAne che. arthAta kevaLa kalpanArUpa mAne che. upara jaNAvyA mujaba mithyAdRSTi AtmAo pitAnA mithyAjJAna payoga vaDe, svapara jIvatattvane mithyAsvarUpe jANIne aneka prakAranA pApakarmo karatA rahe che. jyAre samadaSTi AtmAe, zrI jinezvara bhagavatee pUrve jaNAvela chavatatvanA trepana bhAvomAM yathArya-avirUddhapaNAnI zraddhA karIne pitAnA AtmAne karmanA baMdhanamAMthI choDAvI, muktinA zAzvata sukhane meLavavAne udyama karatA hoya che. ane tethI ja teo zrI jInezvara bhagavaMtanuM (temanI vANInuM) zaraNu levAnuM, arthAt AlaMbana levAnuM anivArya Avazyaka samaje che. saMsAriA muiI che upara jaNAvela jJAnAdi cetanAyukta (upayoga pariNAmI) jo be prakAranA che. keTalAka jIva karmonA baMdhanathI jakaDAyelA che, teo saMsArI che. eTale ke eka jagyAethI bIjI jagyAe (cAre gatimAM) sarakavAvALA (javAvALA) che. jayAre bIjA prakAranA che, sarve karmonA baMdhanathI mukta thaI siddhigatine pAmelA che. teo tyAM pUrNa saccidAnaMda svarUpe sAdi-anaMtame bhAge piyara rahelA che. A zrI siddha bhagavatenA savarUpane yathArtha svarUpe avalaMbIne (sAdhya bhAvamAM rAkhIne) AtmAthI AtmAo, AtmakalyANa sAdhIne pote paNa siddha-svarUpI paramAtmabhAvane pAme che. samanaskA'manaskAH // 11 // manayukta tathA manarahita ema be prakAranA saMsArI ja hoya che. manayukta AtmAo, pUrvApara bhAne vicAra karavA samartha heI, teo samyaktva guNane prApta karavAnA adhikArI che. temaja teo ja samyaktva prApta karIne viziSTa svarUpe AtmakalyANa sAdhI zake che. mana vagaranA samucchima cha AtmakalyANa sAdhI zakatA nathI. saMsAriNastrasa sthAvarAH // 12 // saMsArI jIvone trAsa ane sthAvara ema be bhedathI paNa jANavA jarUrI che. pRthivya'mbuvanaspatayaH sthAvarAH // 13 // tejovAyU dvindriyAdayazca trasAH // 14 // pRthvIkAya, apakAya (jaLa) ane vanaspatikAya e traNa sthAvara che. teja sakAya (agni, vAyukAya ane bendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInA cha trasa che. zAstramAM sthAvara ekendriyanA pAMca bheda kahyA che. temAM agnikAya ane vAyukAyane sthAvara jaNAvelA che. kemake teone sthAvara nAmakarmane udaya hoya che. jyAre atra, sUtrakAre vyavahAre gati- - pariNamI hovAthI te bane trasa jaNAvela che Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 paMcendriyANi // 15 // dvividhAni // 16 // nirvRtyupakaraNe dravyendriyam // 17 // haththuLayAno mavendriyam // 28 // upayogaH sparzAdiSu // 19 // sparzanarasanaprANacakSuH zrotrANi // 20 // sparzarasagandhavarNazabdAsteSAmarthAH // 21 // zrutanindriyastha // 225 Indra eTale AtmA, samarata jJeyane samasta prakAre, svataH ( nirAdhArapaNuM ) jANavAnI jJAnazaktinA puMja. para`tu te jJAnazakti, chadmastha samArI jIvamAM jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmathI avarAyelI hAvAthI mati-zrutajJAnI AtmA, straya jJeyane jANI zakatA nathI. paraMtu je je AtmAne je je karmAnA jeTalA jeTalA kSaye pazama (nivAraNanA) prApta thayA hoya te labdhibhAvendriya vaDe tathA nAmakarmonusAre prApta dravyendriya dvArA, jJeyane jANavA rUpa vyApAra (upacega) vaDe te jIva, jJeyane, tathA svarUpe jANe che. eTale 'jJeya padArthonA, AtmAne je dvArA medha thAya che te indriya.' indriyeAnI hayAtI chatAM AtmA jo jJeyane jANavA rUpa vyApAra (upayAga) na kare te paNa te jJeyane jANI zakatA nathI. matijJAna je pAMca Indriya ane chaThThA mana dvArA thAya che. tethI prathama te pAMca indriyAnu svarUpa, zAsrakAra kiMcit vizeSathI atre jaNAve che. AtmAne nAmakarmanA udacAnusAre (1 thI 5) eTale ke ekendriyapaNAthI paMcendriya pazu prApta thAya che. te anukrame nIce mujaba jANavuM, (1) ekendriyapaNuM : mAtra sparze`ndriya (zarIra mAtra) (2) eindriyapaNu' : zarIra ane jIbha (sanendriya) (3) teindriyapaNu : zarI2, jIbha ane nAka (prANendriya) (4) corendriyapaNu : zarIra, jIbha, nAka, AMkha (jJeyane dUrathI jovAnI zakita) (5) pa'caeNndriyapaNu : zarIra, jIma, nAka, AMkha, kAna (zabda, avAja vigere sAMbhaLavAnI zakita) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriya dravyendriya bhAvendriya T_ ' nivRtti paNa T bila nivRtti upakaraNa upaga alvu upayoga bAhya abhyatara upara jaNAvela IndrinA prathamanA be bhedomAMnI DhabendriyanuM svarUpa nIce mujaba che. prathama te AbhA, AhAra dvArA (AhAranA muddagala dvArA) zarIranI racanA kare che. eTale ene lehI, mAMsa, meda, hADakAM, majajA, zuka ane vIrya ema sAta dhAtupaNe pariNumAve che. temAMthI vaLI Indriya gya pudgalone Indriya rUpe pariNumAve che. AthI e sapaSTa samajavuM jarUrI che ke AhAramAMthI zarIra ane zarIra egya puddagalamAMthI AtmA paryAptio vaDe IdriyonI racanA kare che. A dravyendriye bAhya ane atyaMtara nivRtti rUpe be prakAranI hoya che. temAM bAhya nivRtti te bhinna bhinna jIvone bhinna bhinna prakAranI hoya che. jyAre atyaMtara nivRtti samAna svarUpavALI hoya che. temAM vaLI, eTale ke A atyaMtara nivRttimAM paNa je pita-pitAnA viSayane grahaNa karavAnI zakita vizeSatA hoya che, tene upakaraNendriya jANavI. bhAvedriyanuM svarUpa nIce pramANe che. - je je AtmAne matijJAnAvaraNIya karmane jeTalo jeTaluM kSapazama prApta thayela hoya, tene labdhirUpe bhAvendriya jANavI ane te zakita dvArA jyAre jyAre je je Idriya dvArA yane jANavA mATe, je vyApAra (pravartana) kare che. te upa pravartananusAre jIvane reya padArthanuM jJAna thAya che. te mATe tene (upaga pravartanane) paNa bhAre draya kahela che. rUpI yA arUpI seya padArthane, matijJAnAtmaka begha, jyAre zabdAlekha- rUpe yAne vAcyavAcaka bhAvarUpa (anabhivApyAtmaka) bane che. jemAM atajJAnAvaraNIya karmanA sApa zamAnusAre mAga dvArA karAyela manana mukhya hetu che.) tyAre te kutarUpa jJAnane zAstramAM atIndriya kahyuM che. (satra-2) je ke asaMsI chone paNa pitAnA matikaDhipata hitAhita prati pravRtti-nivRtti rUpa (saMjJAnusArI) bhedajJAna hoya che. tene zAstramAM Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asI zrata kahe che. paraMtu pUrvApara pariNAmanA vicArapUrvaka zrutajJAna te saMjJI paMcendriya AtmAne hoya che. temAM vaLI samyaphadaSTi AtmAne te AtmAthe sAdhaka-bAdhaka bhAvone he pAdeyAtmaka svarUpe kevaLI bhArSita arthathI avirUddha evo bodha hoya che ema jANavuM. A badha a5AdhikapaNe paNa zrutajJAnAvaraNIya karmAnusAre hoya che. je dvArA te anya AtmAone paNa pratibaMdha ApI zake che. zArAmAM matijJAnanA apAyAMza rUpa samyapha. jJAnane Abhinibedhika jJAna kahyuM che, 'evaM jiNapaNNatta tatta, saddamANassa bhAvao bhAve / purisasassAbhiNibohe, damaNasaddo ivai jutto // sadadaSTi saMbaMdhe vaLI paNa kahyuM che ke, 'cakSuSmanta eveha, ye zrutajJAna cAkSuSAH / samyak tadaiva pazyanti, bhAvAn heyetarAn narAH // vAyvantAnAmekam // 23 // pUrve jaNAvela 13-14 sumAMnA vAyukAya sudhInA cho e kendriya cho jANavA. arthAt zAstramAM jaNAvela pRthvIkAya, apacakAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAya e pace thAvara ekendriya jIve che. teone mAtra zarIra (cAmaDI-sparzana Indriya) ja hoya che. bAkInI cAre Indriye hetI nathI. kRmipipIlikAbhramaramanuSyAdInAmekaikavRddhAni // 24 // kRmi (karamIyA), kIDI, bhamaro, manuSya Adi jene anukrame ekeka Indriya vadhu hoya che. eTale ke kRmi vigere ane zarIra ane Ama e be Indriya hoya che. kIDI vigere ane zarIra, jIbha, nAka e traNa Idriyo hoya che. bhamarA vigere jIvone zarIra, jIbha, nAka ane AMkha e cAra Idriyo hoya che. jyAre manuSya vigere ane zarIra, jIbha, nAka, AMkha ane kAna e pAMca indriyo hoya che. je je jIvane jeTalI jeTalI Indriya prApta thayelI hoya che. te dvArA te te jIvo (pudgala) padArthanA te te viSayane upaga dvArA jANI zake che. (tene te te padArthanuM ekAMgIjJAna jANavuM.) sazinaH samanaskAH // 25 // paMcendriya jemAM saMjJI che eTale manavALA ane samurNima saghaLAye mana vagaranA hoya che. ema sAmAnya karI be prakAranA jevo hoya che. temAM ekendriya, beIndriya, teIndriya ane corendriya jIvone te mana hetuM nathI. teo te asaMsI ja che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mananuM koI spaSTa liMga na hovAthI zAstrakAroe tene Indriya arthAta anindriya kahyuM che. manane viSaya, Inidra dvArA grahaNa karAyela, temaja nahi grahaNa karAyela rUpI yA arUpI (bhUta, bhAvi yA vartamAna), keIpaNa kALa viSayaka viSayane arthAvagraha karI, dUrathI ja saMbaMdha vagara seyane grahaNa karI, (aprApyakArI levAthI) te padArtha saMbaMdhI uhApoha karavA vaDe, IchAnichatvanA saMkalpa-vika9pa karI, te prati he pAdeyatAe te padArthane meLavavAne temaja tene tyAga karavAnI AtmAne preraNA karavAne che. atre e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che ke, mane eka vAtu viSayaka, zubha ke azubha saMka95 bhAvamAM vadhumAM vadhu aMtamuhUrta kALa sudhI ja rahI zake che. je AmA zukaladhyAnamAM, aMtamuhUrta kALa, zreNI vaDe satata vizuddha thatuM rahe te kevaLajJAna pAme che. temaja je aMtarmuhUrta kALa paryaMta satata azubha bhAvamAM rahe te taMdulIyA malyanI mAphaka sAtamI narakane cagya karma paNa bAMdhe che. A samajIne uttama AtmAoe saMka9pa bhAvamAM eka aMtarmuhUrta kALa sudhI satata azubha bhAvamAM rahevuM nahi. zAstrakAroe saMsArI jIne seLa saMjJAvALA jaNAvyA che. A saMjJA rUpa cetanA te jJAna varUpI jANavI. kemake je je jIvane jeTale jeTale atyAdi jJAnane kSaye pazama hoya che, te anusAre dareka jIvanI cetanA, nimitta vagara yA nimittAnusAre avazya pravartatI hoya che. kemake dareke dareka jIvane jJAnane apAdhika kSayopazama te avazya hoya che. jyAM cetanAne vyApAra sarvathA hete nathI te ajIva dravya jANavuM. jemake saMsArI vyavahAramAM paNa jIvahita zarIrane zarIra gaNavAmAM Ave che ane jIvarahita zarIrane maDaduM kahevAmAM Ave che. vigrahagatau karmayogaH // 26 // anuzreNi gatiH // 27 // avigrahA jIvasya // 28 // vigrahagati ca saMsAriNaH prAk caturthyaH // 29 // ekasamayo'vigrahaH // 30 // eka dvau vAnAhArakaH // 31 // have jIvane janama-maraNa saMbaMdhe maraNa pAmIne jyAre bIjI gatimAM janma pAmavA mATe javAnuM thAya che. te vakhate tamAma saMsArI AtmAone vArikadi deha cheDIne javAnuM hoya che. kemake te dehanA saMbaMdhavALuM AyuSyakarma te jIvane purUM thayela hoya che. tethI ja te dehamAM rahI zakatuM nathI. jIvane je vakhate bIjI gatie javAnuM (gati karavAnI) thAya che. te vakhate tenI pAse kAmaNa zarIra ane taijasa zarIra e be Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIre avazya hoya che. tethI eka samaya, be samaya, traNa samaya ke cAra samaya mAtrAmAM te jIva je gatimAM javAnuM hoya, te gatinA AyuSya karmanA udaya sahita tyAM pahoMcI jAya che. je maraNanI jagyAethI sIdhe sIdhe anyatra (Rjugatie) utpanna thAya te eka samayamAM ja tyAM utpanna thAya che. paraMtu je maraNanA sthAnathI utpana thavAnuM sthAna eka be ke traNa vaLAMkavALuM (arthAt vyAghAtavALuM) hoya te jIvane tyAM jatAM be, traNa ke cAra samaya paNa lAge che. A dareka vaLAMka levAmAM te vakhate jIvane AnupUvI nAmakarmanA udayane AdhAra (nimittarUpa) heAya che. A rIte chava vigrahagatie athavA te avigrahagatie bIjA sthAnamAM jaI upaje che, kemake jIvane pudgalanI gati AkAza pradezanI samazraNIe thaI zake che. eka gatimAMthI bIjI gatimAM jo jIva prathama samaye eTale pUrva bhavanA chelalA samaye AhArI hoya che jyAre utpanna thavAnA samaye paNa AhArI hoya che phakta vacamAMnA traNa samayanI gatimAM eka samayane cAra samayanI gatimAM be samaya, te jIva AhAra rahita hoya che. paraMtu te te samaye kAmaMNAga dvArA karma grahaNa te kare ja che. sammUchanagIpapAtAjjanma // 32 // sacitta zIta savRttAH setarA mizrAzcaika zastayonayAH // 33 // jarAyavaNDapAtajAnAM garbhaH // 34 // nArakadevAnAmupapAtaH // 35 // zeSANAM sammUrchanam // 36 // saMsArI che eka bhavamAMthI maraNa pAmI anyatra je rathAnamAM janma le che, te sthAnene zAomAM coryAzI lAkha (84,00,000) yunio tarIke jaNAvela che. paraMtu te badhI yonIonA svarUpane saMkSepa karI, atra sUtrakAre tetrIsamA sUtramAM tene nava prakAranI jaNAvI che. (1) sacitta ni (2) zIta ni (3) DhAMkelA svarUpavALI eni, tene pratipakSavALI eTale (4) acitta (5) uSNa (6) ughADa kavarUpavALI, temaja chae varUpanA mizrabhAvavALI paNa traNa yunio (7) sacittAcitta (8) zItaLu (9) saMvRttavivRtta maLI kula nava niomAM tamAma prakAranA jIvo janma dhAraNa kare che. saMsArI AtmAono janma paNa traNa prakArane sUtrakAre batrIsamA (32) sUtrathI jaNAvela che. (1) keTalAka chone saMmUrNimapaNe janma thatuM hoya che. (2) keTalAka cho garbhathI janma pAmatA hoya che. (3) keTalAka jIvo yAne devo tathA nAraka chavo potapitAnA upajavAnA cakakasa sthAnema ja utpanna thaI janma pAmatA hovAthI teone papAtika janma kahevAmAM Ave che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 sa'sArI jIvAne jIvana jIvavA mATe cha prakAranI zaktio (paryAptie) ceAnImAM AvIne turata aMtarmuhUtamAM prApta karavI paDatI hAya che. je jIvA pAtapeAtAne cAgya paryAptie pUrepUrI prApta karI le che. teone paryAptA jIve jANavAnA che. ane je chavA paryAptie pUrI karI zakatA nathI, te aparyAptA jIvAne mAtra a tamu DUta nA AyuSyavALA jANavAnA che. ekendriya jIvA AhAra, zarIra, indriya ane zvAseArAsa e cAra paryAptie pUrI kare tA paryApta thAya che. jyAre eindriya, teindriya, caurendriya ane asa'nI paMcendriya jIvAne prathamanI cAra uparAMta pAMcamI bhASA paryApti pazu jIvana jIvavA mATe jarUrI che. jyAre saMjJI jIvAne cha paryAptie hoya che. AhAra, zarIra, indriya, zvAseArazvAsa, bhASA ane chaThThI mana paryApti. paryApti (zakti) anusAre jIvanI samasta cAMga pravRtti pravarte che. cega pravRttinA pravartanane zAstramAM vizeSataH daza prANAnA AdhArathI paNa samajAvela che. temAM dazamA AyuSya prANu che. pUrvabhavamAM bAMdhela AyuSya karmAMnA pudgalAnA sabadha e ja AyuSya prANa che. A AyuSya (prANa) krama tUTatAM (tenA saMbadha pUrA thatAM) te jIvane te bhavamAM maraNa prApta thAya che. pUrve jaNAvela nava prakAranI ceAniemAM sAmAnyathI kevA jIvane kayA prakAranI cenimAM utpanna thavApaNu' (janma sthAna) hAya che, te nIce mujaba samajavu', ceAninA prakAra jIvAnA prakAra (1) nAraka jIvA ane DhavAnI (2) garbhaja manuSya ane gaCja tiya cAnI (3) (pAMca) ekendriya, (traNa) vikalendriya agala ja tiya 'ca paoNMcendriya-sa'mUcchima manuSyAnI (4) ga ja manuSya-gabhaja tiryaMca tathA DhavAnI takAya jIvAnI (5) pRthvIkAya, asUkAya, vAcukAya, vanaspatikAya, (traNa) vikalendriya, samu Iima manuSyA, tiya 'cA ane nArakanA jIvAnI (6) nAraka, deva ane ekendriya jIveAnI (7) garbhaja manuSya ane garbhaja tiya "cAnI (traNa) vikalendriya, sa'surcchima manuSya ane tiyAnI Jain Educationa International acitta yAni jANavI sacittAcitta (mizra) ceAni jANavI sacitta, acitta ane mizra ema traNe prakAranI ceAnI hAya che. zItANu (mizra) ceAni jANavI, uSNu yAni jANavI zIta, uSNu ane mizra (zItANu) e traNe prakAranI ceAnie hoya che. saMvRtta (DhaMkAyelI) ceAni hoya che. savRtta-vivRtta (mizra) ceAni hAya che. vivRtta ceAni hAya che. For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva bhavethI Avela chava prathama ni sthAnane prApta karI, ochAmAM ochI avazya traNa paryApti pUrI karIne ja AgaLanA bIjA bhavanuM AyuSya bAMdhIne ja maraNa pAme che. ane paryApta nAma karmanA udayathI chava, svayegya sarva paryAptie pUrNa karIne, sva-AyuSya mujaba jIvana jIvIne (prAya AyuSyanA 2/3 bhAge parabhava saMbaMdhI AyuSya bAMdhIne) mRtyu pAme che. yonidvAramAMthI janma pAmatAM jInA traNa prakAra nIce mujaba che. je jIve, jarAyuja, aMDaja, pitaja svarUpe janma le che, teone garbhaja jANavA. nAraka che ane deve upapAta (utpanna thavAnA) sthAnamAM janma pAmatAM hovAthI teone aupapAtika jANavA (pAMca) ekendriya (traNa) vikalendriya, saMmuriSThama tiryaMca ane saMmuzkeima manuSya saMmurNimapaNe (agajapaNe utpanna thatA hovAthI) teone saMmurNima ja jANavA. sUtra che 365 manuSya, gAya, bheMsa, bakarI vigerene jarAyuja (garbhaja) janma hoya che. sApa, mAra, kabutara, cakalI vigere jene aMDaja (garbhaja) iMDAmAMthI janma thatuM hoya che. hAthI, sasaluM, neLiye, udara vigere ja spaSTa svarUpe janma pAmatAM hovAthI teone piteja samajavA. audArika vaikriyAhAraka taijasa kArmaNAni zarIrANi // 37 // je pa ma re rU8 pradezato'saMkhyeyaguNaM prAk taijasAt // 39 // anantaguNe pare // 40 // apratighAte // 41 // anAdi sambandhe ca // 42 // sarvasya // 43 // tadAdIni bhAjyAni yugapadekasyA caturyaH // 44 // nirupabhogamantyam // 45 // garbhasaMmUrchanajamAdyam // 46 // vaikriyagaupapAtikam // 47 // labdhipratyayaM ca // 48 // zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhArakaM caturdazapUrvadharasyaiva // 49 // sau prathama te tamAma saMsArI prANIonuM jIvana jene (ATha prakAranI puddagala vargaNAne AdhAre javAya che. teonuM svarUpa tathA temanA nAme nIce mujaba jANavA. A AThe vargaNA anaMta paramANuonA dharUpa jANavI. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para (1) odArika vagaNA : audArika vaNAe grahaNa karIne jIva audArika zarIrI mane che. (zarIra ane AtmAnA saMbadha kSIra nIravat jANavA.) (2) vaikriya vaNA : vaikriya vaNAe grahaNa karIne jIvavaikriya zarIrI mane che. (3) AhAraka vagaNuA H AhAraka vaNAe grahaNa karIne jIva AhAraka zarIrI ane che. (4) taijasa vaNA : A vaNAonu` baneluM taijasa zarIra dareka sa'sArI AtmA ene avazya hAya che. (5) kANu vaNA : A vaNAnuM anelu. kANu (kama`sa.badha rUpI) zarIra paNa sarve sa'sArI AtmAone avazya hAya che. (6) zvAse vAsa vaNA : A vaNAe sarva jIvAne zvAse (AtmA ane zarIranA saMbadha TakAvavA mATe) upakAraka bane che. (7) bhASA vaNA : A vaNAonA grahaNu dvArA jIva bhASA (zabda) ne vAsa levAmAM uccAra kare che (8) mana vA : A vagaNuAone grahaNa karIne sajJIpa'cendriya AtmA mana dvArA manana kare che. uparanI AThe prakAranI vaNA sarva sa'sArI jIvane eka yA bIjA prakAre upayAgamAM AvatI haiAya che. khIjI vaNAe upayeAgamAM AvatI nathI. (1) audArika zarIra : zauryate kRtti zarIra eTale je kSaya pAmavAvALuM che te zarIra audArika zarIra. pUrve' jaNAvyA mujaba ana'ta pudgala paramANuonA skaMdha rUpa banelI audArika vaNu enu banelu hoya che. audArika zarIra aMzulanA asa`khyAtamA bhAga jeTaluM sUkSma hAya ke traNa gAu pramANu utkRSTa zarIra hAya, te dareke darekamAM asakhyAti odArika vaNAe hAya che. audArika zarIrane chedana, bhedana temaja rAgAdi vikRtio hAya che. audArika zarIravALA AtmA (manuSya) mekSe jaI zake che (arthAt A zarIrathI AtmA, Atmazuddhi rUpa mekSa purUSArtha karI zake che.) audArika zarIra khIjA badhAM zarIrA karatAM thula hAya che. kemake tenI pachInA zarIrA eTale vaikriya Adi zarIrA ekabIjAthI sUkSma-sUkSmatara hAya che. (2) vaikriya zarIra : vividha kriyAo karavAnI zaktivALu' hAvAthI vaikriya kahevAya che. A zarIra kayAreka nAnuM, kayAreka mATu, kayAreka pAtaLuM, kayAreka jADu temaja aneka prakAranA rUpeAvALuM karI zakAya che. vaikriya vagaNuAonA banelA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para (4) A zarIramAM dArika zarIra karatAM vaikriya vargaNAo, asaMkhyAta guNa adhikahevA chatAM tenA karatAM sakSama svarUpavALuM hoya che. (3) AhAraka zarIra H A zarIra atyaMta zuddha AhAraka vargaNAonuM baneluM hoya che. tenI sthiti mAtra eka aMtamuhUrta pramANu kALanI ja hoya che. cauda pUrvadhara ane jeone AhAraka labdhi pragaTI hoya evA uttama munie ja keI kAraNa vizeSe (prasaMge ja) A zarIra banAvatA hoya che. A zarIramAM kriya zarIra karatAM asaMkhyAtaguNI AhAraka vargaNAo hoya che. tema chatAM vikiya zarIra karatAM A zarIra (eka hAtha pramANa hovA chatAM) sUkSama pariNAmavALuM hoya che. upara je zarIrane eka pachI eka sUkSama ane adhika-adhika vargaNAonA banelA jaNAvyA che. te saMbaMdhamAM jANavuM ke "rU ne kaMdha a5- vargaNIone havA chatAM sthUla hoya che jyAre lokhaMDAdi dhAtuonA sko adhika vargaNAone banela hovA chatAM sUkama-pariNAmavALA hoya che. Ane puddagala dravyamAM rahela agurU-laghuguNanuM kArya (pariNAmitva) samajavuM. tejasa zarIra H A zarIra tejasa vargalAonuM baneluM hoya che. A zarIramAM pUrvanA zarIra karatAM anaMtI vargaNAo hoya che. tema chatAM pUrvanA zarIra karatAM sUkSama hoya che. A zarIra dvArA jIva dIpana-pAcananuM kArya karate heya che. labdhidhare taijasa zarIra dvArA tejezyA temaja zItalezyA mUkI zake che. (5) kAmaNa zarIra H cha kAmaNa vargaNAone yoga dvArA grahaNa karI tene jJAnAvaraNIyadi ATha svarUpe pariNAma pamADIne A kAmaNa zarIra banAveluM hoya che. A kAmaNa zarIra tejasa zarIra karatAM paNa anaMtI vargaNAonuM baneluM hovA chatAM tenAthI sUkSama hoya che. A zarIra sarva saMbaMdhenuM mULa che. vizeSataH e samajavuM paNa khAsa jarUrI che ke sarva saMsAra saMbaMdhanuM mULa ega che. chelA be zarIra (taijasa ane kArmaNa) anaMtA-anaMta varganA banelA hovA chatAM, ati sUkSama-sUkSmatara hovAthI jIvanI sAthe ja eka gatimAMthI bIjI gatimAM jAya che. (tejasa labdhi jatI nathI, te kayAMya vyAghAta pAmatA nathI. A bane zarIre anAdithI jIvanI sAthe (aneka pheraphAro sahita) kAyama rahelA hoya che. jayAre jIva mukata thaI (sava karmarahita thaI) mekSamAM jAya che. tyAre A banne zarIrathI AtmA aLage thAya che. chavadravya ane pudagala dravyanuM (A che dravyonuM) vayavahArathI pariNA Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 mItvapaNuM hovAthI A saMsAra svarUpa (jIvane janma, jIvana ane maraNa) che. atre e khAsa samajavuM jarUrI che ke sattA svarUpane vyavahAra hoI zake, asattAne vyavahAra hoya nahi, Ama chatAM cha e dravyo nizcaya svarUpathI te kevaLa pitapotAnA guNemAM (niraMtara) utpAda-vyaya-dhruva bhAve pariNAma pAmatAM hoya che. keI dravya koI anya dravyanA svarUpamAM pariNAma pAmatuM nathI. arthAt dravyAntarapaNuM pAmatuM nathI. sarva saMsArI jIne taijasa ane kArmaNa zarIre avazya hoya che. upara jaNAvela pAMca zarIramAMthI eka jIvane ekI sAthe be thI cAra zarIre hoya che, ekI sAthe pAMce zarIra hetAM nathI. tejasa ane kArmaNa zarIra sAthe, dArika yA vaikriya zarIrI jIvane ekI sAthe traNa zarIre heya, temaja te banenI sAthe cAra zarIra paNa hoya che. temaja kavacit saijaya ane kAma temaja audyArika ane AhAraka zarIra hoya tyAre te jIvane paNa cAra zarIra hoya che. saMsArI ja hArika, vaikriya, AhAraka ane tejasa e cAra zarIre dvArA ja sava-parane anugraha-upaghAta karatA hoya che. temAM kAraNa rUpe kAmaNa zarIra hoya che. paraMtu te sAkSAt anugraha-upaghAta karavuM nahi hevAthI tene zAstrakAroe upabhoga rahita jaNAvela che. paraMtu AthI e spaSTa samajavuM jarUrI che ke ukta cAre zarIrathI saMsArI jIvana para dravyanuM AdAna-grahaNa temaja bhego pagapaNuM che. prazna : Atmapradeze temaja AtmavIrya kayA svarUpe kayA zarIramAM pravarte che? uttara : pratyeka AtmA (jIvadravya) kAkAza (cauda rAjalaka pramANa)nA jeTalA pradeza che, teTalA pradezonI rAzI pramANa eka akhaMDa tava che. pratyeka AtmapradezamAM anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMta cAritra ane anaMtavIrya guNanI sattA (zakti) che. paraMtu je AtmAe, je svarUpe ghAtI karmone, jeTalo jeTalo kSayopazama, upazama ke kSaya karela hoya che. te mujaba te AtmA potAnI te te zaktine bhega-upabhoga karI zake che. AmAnuM vIrya be prakAre pravarte che. (1) saleSI vIrya (2) aleSI virya. saleSI vIryathega (mana, vacana, kAyA) dvArA pravartana pAme che. jyAre aleSI vIrya te AtmaguNenI vartana (pariNAma) svarUpa jANavuM. pUrve jaNAvyA mujaba AtmAne ekI sAthe be, traNa ke cAra zarIre hoya che. AtmAnA pradeze zarIramAM sarvatra vyApIne rahelA hoya che. ane te te zarIra dvArA, AtmA pitAnI AvirbhAva pAmelI jJAnAdi zakti dvArA, vega pravartana karavA vaDe navIna karmane (niraMtara) baMdha karate hoya che. A rIte zarIra ane AtmazaktinA pravatana saMbadhe zAstramAM jaNAvyuM che ke, For Personal and Private Use Only Jain Educationa international Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jamidaM orAlamAhAraM, kammagaM ca taheva ya / savvattha vIriya asthi, Natthi savvattha vIriyauM / eehiM dohi ThANehiM, vavahAro Na vijjai / hiM hordUi sAhiM, mAyA tu nATTa (. sUtra 2 -5) artha : kevaLI bhagavatee jaNAvyuM che ke saMsArI AtmAo-dArika, AhAraka, tejasa temaja kArpaNa zarIra dvArA, je je yoga-vIya pravartAve che temAM, keIpaNa eka zarIramAM saMpUrNa Atmapradeza hoya che. athavA sarvathA Amapradeza nathI hotA tema jANavuM kahevuM nahi. temaja vIrya labdhie paNa keI eka zarIramAM yA cAre zarIramAM sarvathA (sarva zaktie) pravartana pAme che, athavA to asarvathA pravartana pAme che. ema bane svarUpane vyavahAra kare te chagha mATe anAcAra che, arthAt usUtra bhASaNa che ema samajavuM. pUrve jaNAvela che te mujaba prathamanA dArika zarIre be prakAranA hoya che. (1) garbhaja ane (2) saMmurichama. A saMmuriIma zarIra paNa chava tathA prakAranI yoninA saMbadhe dhAraNa kare che ema jANavuM. vaikriya zarIra te mukhyatAe dave ane nArakone hoya che. kemake teo bane cekasa sthAnamAM, eTale ke deve phUlethI DhAMkelI zayAmAM ane nArako kuMbhamAM utpanna thatA (janma pAmatA) hovAthI teone te zarIra thakI aupapAtika kahevAmAM Ave che. joke manuSya ane tiryaMce labdhinA baLe keIka vakhata vaikriya zarIra banAve che (dhAraNa kare che, paraMtu tene papAtika jANavAnuM nathI. te mujaba deve paNa keTalIka vakhata, uttara paikriya zarIra (cha mAsa mAtra rahevAvALuM) banAve che. tene paNa aupapAtika jANavAnuM nathI. kemake te te labdhi vizeSathI banAveluM vaikriya zarIra hoya che. cauda pUrva dhArI, AhAraka labdhidhara muni bhagavaMte, keIka kAraNasara eka hAtha pramANavALuM atyaMta zuddha AhAraka vargaNAo (je vaikriya vargaNAthI sUkSama hoya che te) ne grahaNa karI AhAraka zarIra banAve che, tene kALa aMtamuhUtane jANa. nAraka-samucchino napuMsakAni // 50 // nadevAH // 51 // aupapAtika-caramadehottamapuruSA'saMkhyeyavarSA''yuSo'napavAyuSaH // 52 // nArakInA paMcendriya jIvo tathA sarve saMmuzkeima cho. eTale ke ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurendriya temaja asaMzI manuSyo ane tiryace. A badhAe jIvo napuMsaka vedanA udayavALA hoya che. teo nara yA nArI jAti ane prakAranA Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chamAM banenI sAthe kAmabheganI abhilASA hovAthI tathA prakAranI ceSTAvALA hoya che, paraMtu teomAM garbhaja paNuM hetuM nathI. devagati prApta : deva-devIone Ave temaja purUSa vedane udaya hoya che. eTale ke dene purUSa vedane ane devIone vedane uya hoya che. tema chatAM teone paNa gaja paNa hetuM nathI. teo opapAtika hoya che.) papati devo ane nArakone temaja carama zarIrI eTale ke te ja manuSya bhavamAM mokSe janArA manuSyone, temaja uttama purUSe eTale ke tresaTha salAkA purUSe (24 tIrthakaro, 12 cakravatI' e, 9 vAsude, 9 prativAsudeve ane 9 baLadevo) nuM temaja jeonuM AyuSya asaMkhyAtA varSanuM hoya che. tevA manuSya ane tiryaMce A saghaLAe jenuM AyuSya ane pavartanIya hoya che. eTale temAM jeTaluM AyuSya pUrvabhavamAMthI bAMdhIne (laIne) AvelA hoya che. teTaluM pUrepUruM AyuSya A bhavamAM (upara jaNAvelA bhavamAM) teo bhogave che. pratyeka saMsArI jIva pitAnA AyuSyakALa daramiyAna arthAt cAlu bhavamAM phakta eka ja vAra eka ja aMtamuhUrta kALamAM, have pachInA eTale AvatA (navIna) eka ja bhavanuM AyuSya bAMdhIne ja maraNa pAme che. AthI maraNa pAmIne bIjI gatimAM jatA jIvane je gatimAM javAnuM hoya che. te gatinA AyuSyane udaya maraNa bAda turata ja thatuM hoya che. AyuSya karma bAMdhatI vakhate jIva potAnA tIvra yA maMda pariNAmAnusAre be prakAranuM AyuSya bAMdhate hoya, eTale ke keTalAka cho tIvra pariNAme anapavartanIya AyuSya bAMdhe che. temaja vaLI keTalAka ja maMda pariNAme karIne apavartanIya AyuSya badhei che teone paNa nIce mujaba bhedathI samajavA jarUrI che. AyuSya kamane baMdha apavartanIya ana5vartanIya sapakramI sepakramI nirUpakamI prathamanA apavartanIya AyuSyavALA jIvane (AyuSya ghaTavAnA sAta prakAranA upakrame prApta thatAM) tenuM AyuSya ghaTe che. (ochA kALamAM tene maraNa prApta thAya che.) jenuM Jain Educationa interational For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pas AyuSya ghaTe che tene avazya upakrama prApta thato hovAthI ghaTe che. jyAre bIjA anaparvatanIya AyuSyavALA jIvane upakrama prApta na paNa thAya, ane game te upakrama prApta thAya te paNa tenA AyuSyamAMthI eka samaya mAtra pazu AyuSya ghaTatuM nathI. AnuM kAraNa e che ke dareka jIve AyuSya kama te pUrvanA bhave ja bAMdheluM hoya che, eTale jeTaluM bAMdhela heya teTaluM ja te bhogavI zake che. vadhu AyuSya koIpaNa jIva bhogavI zakato ja nathI. Ama chatAM karmAnusAre apavartanIya AyuSyavALA jIvanA saMbaMdhamAM upakramanI mAtrAnusAre AyuSya ghaTe che. ekI sAthe ja ghaTI jAya evuM na paNa bane, tethI ja vyavahAramAM jIva bacI gaye kahevAya che. arthAt tenI ghAta gaI ema kahevAya che. paraMtu koIpaNa jIvanuM AyuSya kayAreya vadhI zakatuM nathI ema nizcathI jANavuM Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthAdhigama sUtra-adhyAya trIje (3) pUrve saMsArI jInA janma-maraNa saMbaMdhe jIvone je cAre gatimAM (nArakatiryaMca-manuSya ane devatA) javApaNuM (utpanna thavApaNuM) che. te saMbaMdhe atra prathama nArakInA jInA sthAna, svarUpa vigerene saMkSepathI jaNAvAya che. 'ratnazarkarAvAlukApaMka dhUma tamo mahAtamaH prabhAbhUmayo dhanAmbuvAtAkAza pratiSThAH saptAdho'dhaH pRthuttarAH // 1 // tANu narava che 2 eka akhaMDa, anaMta AkAza (avakAza ApavAnA savabhAvavALA) dravyanA be vibhAganI kalpanA karavAmAM Ave che. (sadabhUta) temAM je vibhAgamAM pAMca dravyonI (dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAstikAya, puddagalAstikAya ane kALanI) sthiti che. tene lokAkAza kahevAmAM Ave che, te sivAyane bAkIne aloka anaMta che. koI eka purUSa keDe hAtha mUkIne, be paga pahoLA rAkhI ubhA rahela hoya. te mujaba urva-adhe-tIracha coda rAjalaka pramANa kAkAza citramAM (AkRti 1) jaNAvyA mujaba che. te mathe eka rAjalaka pramANa. lAMbI, paheLI, trasa nAlikA cauda rAjalaka pramANa ucI che. jemAM trasa jInA sthAno AvelA che urva-adhA cauda rAjalaka pramANu lokamAM merU parvatanI madhyamAM rahela Aharucakra pradezathI gaNatAM nIcenA sAta rAjalaka pramANa kSetramAM anukrame nAraka chane utpanna thavAnA sAta kSetro AvelAM che. temaja uparanA sAta rAjalaka pramANa kSetramAM vimAnika devane rahevAnA sthAnake AvelAM che. A bannenA madhyabhAgamAM mAtra 1800 ejana pramANa kSetramAM manuSyo, tirya, vyaMtara ane jyotiSka denA sthAne AvelA che. A madhyalekanI laMbAI-pahoLAI te eka rAjalaka pramANa (traNa nADInuM pramANa) che. temAM valayAkAre asaMkhya dvipasamudro AvelA che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa international atre prathama nArakInA sthAnenuM kiMcita svarUpa jaNAvIe chIe. vedanA uSNu For Personal and Private Use Only ! udarva-adhA! prata2 kala nArakI. utkRSTa lezyA | vedanA naMbara nAma jADAI siMkhyA vAsa zarIranuM || AyuSya | pariNAma nA pramANu prakA2 1) ratnaprabhA ! 1,80,000 13 | 30,00,000 ] kA dhanuSya | 1 sAgarepama kApAta | jana | ne cha AMgaLa zarkarA prabhA 1,32,000 11 | 25,000,00 15 dhanuSyane | 3 sAgaropama kApita jana ! 2 AMgaLa 3 | vAlukAprabhA. 1,28,000 9 ! 15,000,00 / 31 dhanuSa 7 sAgaropamAM jana | ane nIlA 4 | paMkaprabhA 1.20,000 10,00,000 623 10 sAgaropama nIla jana | dhUmaprabhA : 1,18, 000). 2,00,000 125 | 17 sAgaropama jana | tamaH prabhA || 1,16,000 che 9,95 250 | 22 sAgaropamAM yojana 7 | tamatamAM prabhA 1,08,0001 5 / 500 dhanuSa | 33 sAgaropama jana 84,00,000 kula nArakAvAsI uzIta zItauSNu zIta zItatara Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakazAmAM darzAvyA mujaba anukrame 1 thI 7 nArakInA sthAne, uMdhI pADelI kuMDInA AkAre, uparathI nIce sudhI 1 thI 7 rAjaloka pramANe vartuLAkAre che. te pratyeka sAte nAraka bhUminI nIce je ghanadhinA valayo che, te badhAnI eka sarakhI udarva-adhe jADAI vIza, vIza hajAra jananI che. te sAte ghanodadhinI nIce ghanavAtanA sAta valayo che ane te ghanavAtanA sAta valayanI nIce sAta tanavAtanA valayo che jenI urva-adhe jADAI asaMkhya jana pramANa che, ane te darekanI nIce je AkAza che, tenI jADAI paNa asaMkhya jana pramANu jANavI e rIte pratyeka nAraka pRthvInI nIcenA aMtaranuM svarUpa jANavuM. nAraka jIvonI saMkhyAnuM svarUpa sannicausu gaisu paDhamAe asaMkha seDhi neraiyA / seDhi asaMkhe jaMso sesAsu jottara taha ya // (paMcasaMgraha gAthA 13 bIju dvAra) atha : saMI cAre gatimAM hoya che. pahelI naraka pRthvImAM asaMkhyAtI sUcizreNI pramANa nArako che. ane zeSa pRthvImAM zreNinA asakhyAtamAM bhAga pramANa nAraka che ane te uttarottara asaMkhyAtamAM asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. narakagati AzrayIne ahI kahe che ke pahelI ratnaprabhA naraka pRthvImAM sAtarAja pramANa ghanIkRta le kanI eka prAdezikI asa khyAtI sUcizreNI pramANa nArake che. eTale ke asaMkhyAtI sUcizreNInA jeTalA AkAzapradeza thAya teTalA pahelI nArakImAM nAraka jIve che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke dizAne anusarIne nIce sAtamI naraka pRthvInA nArakIo pUrva pazcima ane uttara dizAmAM sauthI aDha5 che, tenAthI dakSiNa dizAmAM asaMkhyAtaguNa che. sAtamI naraka pRthvInA dakSiNa dizAnA nArakIothI chaThThI tama prabhA pRthvImAM pUrva pazcima ane uttara dizAnA nArakIo asaMkhyAta guNa che. tenAthI dakSiNa dizAmAM asaMkhyAta guNa che tama prabhA pRthvInA dakSiNa dizAnA nArakethI pAMcamI dhUmaprabhA naraka pRthvImAM pUrva, uttara ane pazcima dizAmAM asaMkhyAta guNa nArakIe che. tenAthI dakSiNa dizAmAM asaMkhyAta guNa che. dhUma khabhA pRthvInA dakSiNa dizinA nArakethI cethI paMkaprabhAmAM pUrva, pazcima ane uttara dizimAM nArakIo asaMkhyAta guNa che. tenAthI dakSiNa dizamAM asaMkhyAta guNuM che. paMkaprabhA pRthvIne dakSiNa dizAnA nArakothI trIjI vAlukAprabha pRthvImAM pUrva, pazcima ane uttara dizinA nArakIo asaMkhyAta guNA che tenAthI dakSiNa dizimAM asaMkhyAta guNa che vAlukAprabha pRthvInA dakSiNa tithinA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArakIothI bIjI zarkarA prabhA pRthvImAM pUrva, pazcima ane uttara dizinA nArakIo asaMkhyAta guNa che. tenAthI dakSiNa dizimAM asaMkhyAta guNa che. zarkarAmabhA pRthvInA dakSiNa dizinA nArakethI pahelI ratnaprabhA naraka pRthvImAM pUrva, pazcima ane uttara dizAmAM rahelA naraka jI asaMkhyAta guNA che. tenAthI teja naraka pRvImAM pUrva, pazcima ane uttara dizAmAM rahelA naraka jIve asaMkhyAta guNa che, tenAthI teja naraka pRthvImAM dakSiNa dizimAM rahelA nArakIe asakhyAta guNa che. upara jaNAvela eka rAjalaka pramANa kSetranuM svarUpa zAstramAM nIce mujaba che. 'jAyaNalakkha pamANa, nimeSamitteNa jAi ja devo / chammAseNa ya gamaNa, ega rajju jiNA binti // ' artha : je kaI deva eka nimeSa mAtra (AMkha ughADIne mIMcIye teTalA) kALamAM eka lAkha jananI gatie doDe ane te cha mAsa paryata jeTaluM doDe teTalA kSetrane eka rAjalaka pramANa kSetra jANavuM. - have pUrve jaNAvela prathama nArakInA uparanA 900 jana temaja urva bhAganA navase yejana, jemAM manuSyo ane tiya cA paNa AvelA che. te saMbadhe atra prathama nArakInI uparanA bhAganuM svarUpa jaNAvIe chIe (AkRti naM. 1 mAM prathama nArakI je 1,80,000 jananI jADAIvALI jaNAvI che. temAMthI uparanA 1,000 ejana ane nIcenA 1,000 ye jana bAda karatAM tenI jADAI 1,78,000 jananI rahe. temAM nAraka chanA 13 pratara (pAthaDA-mALa) AvelA che. te darekanI traNa-traNa hajAra ejananI uMcAI gaNatAM kula 39,000 ejana thAya tene 1,78,000 mAMthI bAda karatAM 1,39,000 jana bAkI rahe che. te tera pAghaDAnI vacalA bAra bhAgamAM je dareka vacalo bhAga, pAthaDAnI nIcene. jemAM bhavanapati denA AvAso AvelA che, te 11,586 jana pramANane jANa A vacalA bAra bhAgamAMthI upara-nIceno eka eka bhAga choDI detAM bAkInA vacalA daza bhAgamAM daza prakAranA bhavanapati denA AvAse AvelA che, jenuM udarva- adhe kSetra pramANa 11,586 yojana che. temaja laMbAI, pahoLAI te utkRSTathI asaMkhyAta jananI che. have sauthI uparanA je eka hajAra yojana che, tenA daza bhAga karavA ane temAMthI uparanA eka jana mUkIne, temaja nIcenA chelalA so yojana choDIne bAkI rahelA Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra vacalA varSoM-adhA ATheseA ceAjana pramANa kSetramAM, ATha prakAranA vya'tara devAnA nivAsA AvelA che ema jANavu. vaLI A eka hajAra ceAjananA dazamA bhAganA uparanA je ekaseA ceAjana che, tenA paNa daza bhAga karI upara nIcenA daza-daza ceAjananA eka eka bhAga cheDIne khAkI rahelA vacalA urdhva-adhA 80 cAjana pramANu bhUmimAM ATha vANu-vya'tara devAnA nivAse AvelA che ema jANavuM. AthI spaSTa samajAze ke ratnaprabhA nArakInI uparanI 1,000 ceAjanamAMthI nIcenI navase nevu' ceAjana bhUmimAM nIcethI vyaMtara tathA vANunyatara devAnA AvAse AvelA che jyAre uparanI daza ceAjana bhUmimAM mukhyapaNe manuSyA ane tiya cAnA sthAnA jANuvA. Ama chatAM sAmAnyathI tA merUparvatanA madhyanA ATha samudre pradezeAthI nIce navasA ceAjana bhUmi kSetrane, temaja uva paNa navaseA ceAjana pramANa kSetrane, eTale kula 1,800 ceAjana va'-adhA pramANa kSetrane zAstrakArAe madhyaleAka (tItilAka) jaNAvela che ane te cauda rAjaleAkanA madhyabhAga che. madhyalAkanA adheAbhAgamAM rahetA devAnAM nAma [10] bhuvanapati (1) asurakumAra (2) nAgakumAra (3) suvarNa kumAra (4) vidyutakumAra (5) agnikumAra (6) dvIpakumAra (7) udadhikumAra (8) dizikumAra (9) pavanakumAra (10) meghakumAra. [8] vya'tara dhruvA : (1) pizAca (2) bhUta (3) yakSa (4) rAkSasa (5) kinnara (6) ki'purUSa (7) maheAraga (8) gadhava+, -: [8] vANu-vyaMtara devA :- (1) aNupatnIkAya (2) pazupatnIkAya (3) IsIvAdIkAya (4) bhUtavAdIkAya (5) ka`tikAya (6) mahAkadiMtakAya (7) kaiAhu'DanikAya (8) pataMganikAya [15] paramAdhAmI devA : je pahelI traNa narakanA jIvAne duHkha Ape che. (1) *ba (2) a'kharISa (3) zyAma (4) zakhasa (pa) rUdra (6) uparUdra (7) kALa (8) mahAkALa (9) asipatra (10) vana (11) kuMbhI (12) vAlukA (13) vaitaraNI (14) kharasvara (15) mahAdheASa nityADagumata--jezyA--pariAma--veda-venA--nikriyA: 5 rU 5 paravarATkRti--julAH // 4 // saMvijaTA--murArIrita-du:vAya prAk caturthAM: , lu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 nArakInA jIvA sajJI pacendriya ane mati zruta vibha`ga ema traNa ja mithyAtvayukta avadha eTale jJAnavALA haiAya che. tItra azubha lezyAyukta hAvAthI dUra hAya che ane tethI teo paraspara ekabIjA sAthe nira'tara laDayA kare che. teonA janma kuMbhI AkAravALA sthAneAmAM upapAta rUpe thatA hAvAthI te aupapAtika kahevAya che. teone janmatAM paNa tIvra vedanA sahana karavI paDe che. tenu zarIra azubhattara vaikriya puddagale nu khanelu' hAvAthI pAzanI mAphka chUTu paDI jAya ane bhegu thai jAya tevu' hAya che. teo vividha prakAranA azubha vaikriya zarIrA paNa karatAM hAya che. tene kSetrakRta tIvra ThaMDI, temaja tIvra garamI nira'tara sahana karavI paDatI haiAya che. trIjI nArakI sudhInA jIvAne, atyaMta kura svabhAvavALA, paMdara prakAranA, paramAdhAmI devA, peAtAnI kutUhala vRttie aneka prakAranA chedana-bhedananA duHkhA ApatA hAya che tene pUrNAM AyuSya lAgavavAnuM hoya che. teo maraNu icche che, paraMtu AyuSya pUrNa thayA pahelAM marI paNa zakatAM nathI. teone mukha dvArA levAtA kavaLAhAra hAtA nathI. paraMtu samagra zarIra dvArA levAtA lemAhAra hAya che. eTale tee IcchA mAtrathI AhAra kare che. tenA tIvra pAAdayanA kAraNe azubha, varNa, gaMdha, rasa, spayukta dravyeA. teone AhArarUpe parizuAma pAme che, ane tethI ja teo game teTale AhAra kare te paNa bhUkha-tarasathI nivRtti thatI nathI, ne tRptinA anubhava kayAre paNa thatA nathI. tene cAra sa'jJA hAya che. temAM anukrame sauthI vadhu bhayasaMjJA hAya che. te pachI echI AchI parigraha ane AhAra sa'jJA hoya che, ane sauthI echI mathunasaMjJA heAya che. teone (1) kSetra vedanA (2) paraspara laDAinI vedanA (3) paramAdhAmIkRta vedanA ema traNa prakAranI vedanAe hAya che. ceAthI ane pAMcamI nArakInA jIvAne paramAdhAmI devakRta vedanA hatI nathI. paraMtu bAkInI be prakAranI vedanA tIvra hoya che. temaja chaThThI ane sAtamI nArakInA jIvAne adhakAra hAvAthI parasparanI tathA paramAdhAmIkRta vedanA hAtI nathI. paraMtu eka mAtra kSetra vedanA ja tIvratara heAya che. A rIte te nira'tara tIvra duHkhAnA anubhava karatA hoya che. arthAt pUrve karela pApakarmAnusAre du:khI thatAM hoya che. pahelI nAraka pRthvIne khAi karIne bAkInA cha nAraka sthAnAmAM samudra, pavA, sarAvarA, gAme, bhAdara vanaspatikAya, eindriya, taiindriya, caurandriya ke paMcendriya tiya "ca-manuSyeA hAtA nathI. A sAte nAraka bhUmimAM sa`jJIasa'strI paryAptA pa'cendriya tiryaMcA ane manuSye! ja jaIne upaje che. paryAptA asajJI pacendriya samuSimati "cA mAtra pahelI naraka sudhI jaI zake che. strI-chaThThI naraka sudhI ane manuSya temaja gaja magaramacche! sAtamI naraka sudhI jaI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) pahelI nArakImAMthI nIkaLela chava cakravatI thaI zake che (2) bIjI nArakI sudhImAMthI Avela jIva vAsudeva-prativAsudeva thaI zake che. (3) trIjI nArakI sudhImAMthI Avela chava tIrthaMkarapaNuM pAmI zake che. (4) cothI nArakI sudhImAMthI AvelA jIva sAmAnya kevaLI thaI mekSamAM jaI zake che. (5) pAMcamI nArakI sudhImAMthI Avela chava sarva virati (sAdhupaNuM) svIkArI zake che. (6) chaThThI nArakI sudhImAMthI Avela chava dezavirati paNe pAmI zake che. (7) sAtamI nArakI sudhImAMthI Avela chava samyaphadarzana pAmI zake che. teSvekatrisaptadaza saptadaza dvAviMzatitrayastriMzat sAgaroSamAH saravAnAM sthiti che ja sAte nAraka jIvonuM utkRSTa AyuSya anukrame 1, 3, 7, 10, 17, 22, 33 sAgaropama kALa pramANa jANavuM vizeSataH sAte nArakInA prata (pAthaDA) mAMhenuM bhinnabhinna, jaghanya ukuSTa, AyuSya zAstrAtarathI jANI levuM jambU-dvIpa lavaNAdayaH zubhanAmAno dvIpa-samudrAH // 7 // dvidviviSkambhAH pUrva pUrva-parikSepiNA valayA''kRtayaH // 8 // tanmadhye meru nAbhi to yojana-zata-sahastraviSkambho jambUdvIpaH // 9 // have mathaka (tiSThaleka) jenI madhyamAM 1 lAkha jana u merU parvata Avela che. te parvatavALA valayA (thALI) nA kAre eka lAkha jejana lAbe-paheLe, sau prathama te sarvanI madhyamAM jambudvIpa nAmane dvIpa Avela che. tenI cAre bAju tene viMTaLAIne, tethI bamaNuM pahoLAIvALe eTale ke be lAkha jejanane lavaNuM samudra Avela che. te lavaNa samudrane viTaLAIne tenI cAre bAju cAra lAkha jejana pramANa pahoLAIvALa dhAtakIkhaMDa (5) Avelo che, tenI cAre bAju vaLI, te khaMDane viTaLAIne ATha lAkha jejana pramANa pahoLAIvALo ka le davi samudra Avela che. tenI cAre bAju tene viMTaLAIne soLa lAkha je jana pramANu vistAravALe puSkaravAradvIpa Avela che. A rIte dvIpa pachI samudra ane samudra pachI dvIpa ema bamaNA-bamaNA vistArathI viMTaLAIne AvelA che. A rIte asaMkhyAtA dvIpa-samudro A tilakamAM AvelA che. temAM sauthI chello samudra te svayaMbhUramaNa samudra (pUrva-pazcima temaja uttara-dakSiNa 1 + = be bAju thaIne) arAjaka pramANa Avela che. tenI aMdaranA tamAma dviIpa samudranuM mApa paNa pUrva-pazcima temaja uttara-dakSiNa ema cAre bAjunuM gaNatA 4 * 4. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + = ardharAja leka pramANa jANavuM. A rIte pUrva-pazcima temaja uttaradakSiNa ema cAre bAju eka rAjalaka pramANa, ticcha-kSetramAM, asaMkhya dvIpa samudro, anukrame jaMbudvipathI bamaNA-bamaNa vistAravALI jANavA. upara je puSkaravaradvIpa saLa lAkha jejanane jaNAvela che. tene ardhabhAgamAM ja eTale ATha lAkha jana sudhImAM ja manuSyanAM janma-maraNa thatAM hovAthI kula kapa pramANa-kSetra, je pUrva-pazcimanA pIstAlIsa-lAkha jana thAjana thAya che. teTaluM ja manuSya kSetra nIce mujaba jANavuM. pUrva-pazcima temaja uttara-dakSiNa ema cAre bAju 1 lAkha ejanane jaMbudvIpa, temAM 2+ 2 lAkha pUrva pazcimanA lavaNa samudranA ja (cAra) lAkha umeravA, temAM 4+4 lAkha, pUrva-pazcimanA ghAtakI khaMDanA 8 lAkha umeravA, temAM 8 + 8 lAkha pUrvapazcima kAledadhi samadranA 16 lAkha umeravA, temAM 16 lAkhanA puSkaravaradvIpanA ardhA bhAganA pUrva-pazcima be bAjunA 8 + 8 = 16 lAkha yeAjana umeratAM kula 45 lAkha jana pramANa manuSya kSetra che. AkRti-2 aDhIdviIpane nakaze. manuSya kSetranI bahAranA dvIpa tathA samudromAM mAtra tirthanA ja janma-maraNa thatA hoya che. je badvIpanI madhyamAM nAbhinI jema goLAkAre 1 lAkha yojana UMcAIvALo merU parvata Avelo che. te jamInamAM 1,000 ejana uDe che ane tenA mULamAM 10,000 jana paheLe che jamInanI bahAra 99 000 ejana uce che ane jenI jamIna uparanI taLeTI pAse daza hajAra jananI pahoLAI che. 1 lAkha jananI uMcAInA traNa vibhAga nIce pramANe jANavA. sau prathama bhUmikAMDa che te 1,000 thAjana uce che. (A vibhAga bhUminI aMdara levAthI uDe paNa kahI zakAya) te kAMDa kAMkarA, patthara, mATI vigerene che. tenI taLeTIe pUrva-pazcima 22,000-22,000 jana lAMbuM, uttara-dakSiNa 250-250 jana pramANa pahoLuM bhadrazAlavana AveluM che ane te taLeTIthI upara 500 jana uce bIju naMdanavana AveluM che. A naMdanavanathI upara 62,500 ejana eTale ke taLeTIthI 63,000 ejana uMce trIju somanasa vana AveluM che. tene bhUmi upara bIjo kAMDa jANo. A kAMDa A kAMDa phaTakAratna, aMkazana, rUpuM ane suvarNamaya che. somanasavanathI 36,000 yeAjana UMce jatAM trIje kAMDa (vibhAga) Ave che te raktasuvarNamaya che. merUparvata chehalI Toce (zikhare) 1000 yojana paheLe che. te ce ce zuM pAMDukavana AveluM che. vaLI Toca upara 40 jananI uMcI gulikA che te upara jinamaMdira che. pAMDukavanamAM abhiSeka zilA paNa AvelI che. A rIte eka lAkha ejana Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uMcA merUparvata upara rahelA cAra vana tathA traNa kAMDanuM svarUpa jaNAvyuM. merUparvatanI taLeTIthI dareka 11 jana uMce jatAM eka, eka jana pramANa laMbAI-pahoLAImAM pahoLAImAM ghaTatAM jatAM chele (ce) eka hajAra yojana pramANane che ema jANavuM. vistArathI merUnuM svarUpa anya graMthathI jANI levuM. tatra mata-mata-ravideha-nI-daithavaairAvata-4: kSetra ? tadvibhAjinaH pUrvAparA''yatA himavanmahAhimavannivadhanIlarukmizikhariNo varSadharaparvatAH // 11 // prathamanA eka lAkha jana pUrva-pazcima tathA uttara-dakSiNa vistAravALA jaMbudviIpamAM sAta kSetro tathA kSetranI maryAdA bAMdhanArA cha varSadhara parvate nIce mujabanA sthAne te-te nAmavALA AvelA che. ghakSiNe prathama bharatakSetra cha khaMDavALo nIce mujabanI AkRtivALe Avelo che. tenI uttare himavata parvata Avela che. tenI uparanA padmadrahamAMthI traNa nadIo nIkaLe che. temAMnI be gaMgA ane siMdhu nadI bharatakSetramAM paDe che ane trIjI je rohitAzA nadI che. te uttara himavaMta kSetramAM jAya che. bharatakSetramAM paDatI gaMgA ane siMdhu bharatakhaMDanA be bhAga karatAM vacce paDelA vaitADhaya parvatane bhedIne lavaNa samudramAM maLe che. te rIte bharatakSetranA cha khaMDa thAya che. jenI AkRti nIce mujaba che. hitAMzA kA himavaMta parvata -3 gaMgA sudI de uttara bhArata - 3 khaMDa o vaitADhayaparvata 2 dakSiNa bharata -3khaMDa laMbAI aniyamita pahoLAI pa0 coLa uMcAI 2pa yohA A ja pramANe uttaramAM eravata kSetranA 6 khaMDa paNa jANavA. paraMtu aivita kSetra pachI rahelA zikhara parvata uparanA puMDarika prahamAMthI raktA ane raktavatI be nadIo nIkaLe che. te paNa aravata kSetranA uttara-dakSiNa be vibhAga karanArA, vacamAM paDelA vitAtya Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikhara parvata 2 - parvatamAM thaIne lavaNa samudramAM paDe che. puMDarika prahamAMthI nIkaLatI trIjI suvarNakulA nadI tenI uparanA hiraNyavaMta kSetramAM jAya che. je jaMbudvIpanA nakazAthI samajI levuM. madhyalekanI madhyamAM AvelA 1 lAkha yojana lAMbA-pahoLA jaMbudvIpamAM Avela parvate khaMDavA pramANu kSetrano nakaze. eravata mejha-2 khaMDavApramANa kSetra hiraNayavaMtotra-4 " " - -- rakama parvata -> * 2myaka kSetra -16 " livaMtaparvata ane mahAvideha kSetra -14 " niSedhaparvata chag -32 " harivarSa .... -16 " mahAhimavaMtaparvata himavaMtatra - 4 * laghuhimavaMta parvata - 2 * * * bha2ta tra -- 9 * che kula 290 khaMDavA pramANa kSetra - ~-32 " upara dazamAM sUtramAM jaNAvela sAta kSetra temaja agIyAramA sUtramAM jaNAvela che parvatanuM mApa tathA sthAnanuM svarUpa nakazAthI jANI levuM, vizeSamAM, madhyamAM arthAt merU parvatanI pUrva-pazcima baMne bAjumAM sItA-sItA mahAnadI dvArA uttara, dakSiNa ema be be vibhAga thatAM 8+8+8+8 maLI kula 3ra vijaye (kSetre) AvelA che. temaja merUnI uttara-dakSiNa baMne bAjue babbe 2 + 2 = 4 kula cAra gajavaMta parvate AvelA che tenA nAma mAlyavaMta, gaMdhamAdana, somanasa ane vidyutaprabha che merUnI cAre dizAmAM ane cAre vidizAmAM maLI kula ATha karIkUTa parvate AvelA che. mAlyavaMta ane gaMdhamAdana e be gAjata parvatonI vacce uttara kurukSetra AveluM che. temaja vidyutaprabha ane seminasa gajadaMta parvatanI vacce deva kurUkSetra AveluM che. merUnI uttare AvelA nIlavaMta parvata upara Avela kezarI drahamAMthI sItA nadIne eka pravAha nIkaLIne samaka ane jamaka pahADanI vacamAM thaIne ane pAMca sarovarane bhedI, mahAvideha kSetramAM, te kSetranI bane bAju AvelI ATha ATha vijayenI vacamAM vahe che. temaja merUnI dakSiNe AvelA niSadha parvata uparanA tigirachI drahamAMthI sadA nadIne eka pravAha nIkaLIne citra ane Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vicitra e be pahADonI vacamAM thaIne pAMca sarovarane bhedIne mahAvideha kSetranI bIjI bAjunI ATha-ATha vijayenI vacamAM vahe che. mahAvideha kSetranI banne bAjue pUrvapazcima Avela cAra-cAra vedikAnI vacamAM ATha-ATha vijayo AvelI che te vijayenA AMtaramAM cAra cAra parvato ane traNa-traNa nadIo AvelI che pUrve jaNa vela kSetramAM nIce mujaba parvatemAMthI je je moTI nadIo vahe che. teonA nAma sAthe tenuM svarUpa nIce mujaba jANavuM. bharata kSetramAM himavaMta parvatamAMthI nIkaLelI gaMgA ane siMdhu e be nadIo vahe che. harivarSa kSetramAM mahAhimavaMta ane niSadha parvatamAMthI nIkaLelI harikAMtA ane harisalilA e be nadIo vahe che. mahAvideha kSetramAM niSadha ane nIlavaMta parvatamAMthI nIkaLelI satA ane sIterA e be nadIo vahe che. ramyapha kSetramAM rUphami ane nIlAta parvatamAMthI nIkaLelI narakAMtA ane narasalilA e be nadIo vahe che. | hiraNyavaMta kSetramAM rUphamI ane zikharI parvatamAMthI nIkaLelI suvarNakUlA ane rUdhyakalA e be nadIo vahe che. airAvata kSetramAM zikharI parvatamAMthI nIkaLelI raktA ane raktavatI e be nadIo vahe che. A sivAya paNa bIjA aneka parvata, kuTe, nadIo, sAvare, kuMDa vigere AvelA che, te graMthAtarathI jANI levuM. upara jaNAvela kSetramAM nIce mujabanuM svarUpa jANavuM (1) bharata tathA airAvata kSetramAM avasarpiNI kALanA cha ArAnuM temaja utsarpiNI kALanA cha ArAnuM svarUpa jANavuM. (2) himavaMta tathA hiraNyavaMta kSetramAM sadAkALa trIjA ArAnA bhAve jANavA. (3) harivarSa tathA ramyapha kSetramAM sadAkALa bIjA ArAnA bhAve jANavA. (4) devakurU tathA uttara kurUkSetramAM sadAkALa pahelA ArAnA bhAve jANavA. (5) mahAvideha kSetra (je madhyamAM Avela che te 32 vijayamAM) mAM sadA paLa cethA ArAnA bhAve jANavA. temaja vaLI bharata ane evita kSetramAM utsarpiNI temaja avasarpiNI kALa saMbadhe che e ArAnA bhAvo thakI te bhUmi-karmabhUmi temaja akarmabhUmi jANavI jarUrI che. kemake karmabhUminA manuSya mokSe jaI zake che ane akarmabhUminA manuSyo ekSa-sAdhanA karI zakatA nathI. ekSa-sAdhanA saMbaMdhe (1) AryakSetrAzrita manuSyo (2) anAryAkSetrAzrita manuSya Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evA be bheda zAstramAM jaNAvela che. pratyekanA dravya ane bhAvathI bhedo gItArtha gurUbhagavaMta pAsethI jANI levA. dvirghAtakI khaNDe // 12 // puSkarArdhe ca // 13 // vAGmAnuSottarAn manuSyAH // 14 // bharata kSetramAM merUnI uttara-dakSiNe jema kSetre, parvata, nadIo AvelA che, tema dhAtakI khaMDamAM lavaNa samudrathI cheka kAledadhi samudra sudhI uttara-dakSiNe vistarelA be ISakAra parvatethI ghAtakI khaMDanA pUrva-pazcima be vibhAga paDe che, temAM be merU parvata che ane te banenI uttara-dakSiNe baMne bAju jaMbudvIpanI mAphaka kSetre, parvate ane nadIo AvelA che. tethI ghAtakI khaMDamAM babe kSetra, parvate ane nadIe vigere jANavA. te mujaba puSkaravara dvIpanA ardhabhAgane vIMTaLAIne AvelA mAnuSettara parvatathI paDelA be bhAgamAM, aMdaranI bAjunA ardha puravaradvIpamAM paNa babbe kSetre, parvate, nadIo vigere AvelA che ema jANavuM A rIte pAMca merU parvata sahita aDhIdvIpamAM pAMca-pAMca kSetre maLI kula pIstAlIsa manuSyanA kSetre AvelA che, jenuM svarUpa nIce mujaba jANavuM. aDhIdvIpa saMbadhe, 5 bharatakSetra, pa avata kSetra, 5 mahAvideha kSetra e paMdara kSetrane karmabhUminA kSetre jANavA 5 himavaMta, 5 harivarSa, 5 23, 5 hiraNyavaMta, 5 devamurU ane 5 uttarakurU ema kula trIsa kSetre akarmaka bhUminA jANavA temaja vaLI laghu himavaMta parvata tathA zikhara parvatanA babbe cheDA, je lavaNa samudramAM jAya che te cAra cheDAomAM (hAthInA be dAMtanI mAphaka) babbe (gajAMta parvata) dADhAe rUpe nIkaLIne kula 8 dADhAo lavaNa samudramAM jAya che. te pratyeka upara sAtasAta manuSyanA kSetre AvelA che. tene aMtadvIpa kahevAmAM Ave che. kula chappana (56) kSetre jANavA. 15 karmabhUminA, 30 akarmabhUminA, 56 aMtadvIpanA. A rIte kula 101 kSetre manuSyanA zAstramAM jaNAvela che aMtadvIpanA manuSyane akarmabhUminA manuSyo kahyA che. te saMbaMdhI aneka vivAdo zAstramAM hovAthI tenI vizeSa hakIkata gItArtha gurUbhagavaMta pAsethI jANI levI. sUtrakAre paNa A saMbaMdhe kAMIja jaNAvela nathI. gAyatrachAya che ? AtmAnI janma-maraNanI sthiti saMbaMdhamAM temaja sukhaduHkhAdimAM jeo sabhAnatAvALA che. teone Arya samajavAnA che, ane jeone Atmatta saMbaMdhI yathAtathya bhAna nathI, teone anArya (sleccha) samajavA jarUrI che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo'nyatra-devakuruttarakurubhyaH // 16 // 5 bhArata, 5 airAvata kSetra ane 5 mahAvideha kSetra maLI kula paMdara kSetre kame. bhUminA che. bAkInA devakarU, uttarakura vigere kSetrane akarmabhUmine jANavAnA che. tenuM dravya-bhAvathI svarUpa nIce mujaba samajavuM jarUrI che. dravyathI karmabhUmi - asi eTale talavAra (laDAI), masi ane kRSinA kAryo je kSetramAM thatAM hoya tene karmabhUminA kSetre jANavA ane jyAM upara jaNAvela traNe kAma vyApAra na thatA hoya te kSetrane (te vakhate) akarmabhUmi kSetra jANavuM. bhAvathI karmabhUmi - je kSetramAMthI manuSyo (jyAre) mekSe (siddhi gatimAM) jatAM haiya, (tyAre) te kSetrane bhAvathI karmabhUmi kSetra jANavuM. nRsthitI parApare tripalyApamAntarmuhUrte // 17 // tiryagyAnInAM ca // 18 // manuSya - tiryacenA AyuSya (tithi) nuM pramANa avasarpiNI kALamAM utaratA kame ane utsarpiNI kALamAM caDatA krame heya che. pahelA ArAmAM manuSyanuM AyuSya traNa palyopamanuM hoya che ane teonA dehanI uMcAI eka gAunI hoya che. bIjA ArAmAM manuSyanuM AyuSya be pApamanuM hoya che ane teonA dehanI uMcAI be gAunI hoya che. trIjA ArAmAM manuSyanuM AyuSya eka popamanuM heya che ane teonA dehanI ucAI eka gAunI hoya che. cothA ArAno kALa eka keDIkeDI sAgaropamamAM 42,000 varSa juna che. A ArAnI zarUAtathI mAMDI aMta sudhImAM 1 kreDa pUrvanA AyuSyathI mAMDI traNa varSathI 130 varSanuM AyuSya jANavuM ane tenA zarIranI UMcAI 500 dhanuSyathI mAMDI chelle sAta hAtha sudhInI jANavI. pAMcamAM AzanA manuSyanuM AyuSya 100 sudhInuM jANavuM. temaja teonA zarIranI uMcAI sAta hAthathI ghaTatAM ghaTatAM chelle be hAthanI jANavI. chele avasarpiNIne chaThThA ArAnA temaja utsarpiNInA pahelA ArAnA manuSyonI (sthiti) 20 thI 16 varSanI jANavI. temaja teone zarIra be hAthathI eka hAtha sudhInA jANavA. manuSyanI jaghanya sthiti (AyuSya) aMtamuhUrta pramANanI jANavI. tiryaMcAnI sthiti (AyuSya) maryAdA kALAnusAre nIce pramANe jANavI. ekenidrayamAM pRthvIkAyanI utkRSTa sthiti 22,000 varSa apUkAyanI , 7,000 varSa Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekendriyamAM teukAyanI utkRSTa sthiti traNa aherAvya (divasane rAta) ke vAukAyanI . 3,000 varSa ,, sAdhAraNa vanaspati kAyanI utkRSTa sthiti aMtamuhUrtanI heya che. , , 10,000 varSanI hoya che. beIndriya jIvonI utkRSTa sthiti AyuSya 12 varSa teInidraya , , , , 49 divasa corendriya , , , , 6 mAsa garbhaja paMcendriya jaLacara jIvonI utkRSTa sthiti (AyuSya) maryAdA 1 koDa pUrva varSa , , ura parisa" , " , " >> che ka bhuja parisarSe cha cha ka che 9 9 khecara , , , palyopamane asaMkhyAtame bhAga che , catuSpada che che ke traNa palyopama varSa samuriIma paMcendriya jaLacara jIvonI utkRSTa sthiti (AyuSya) maryAdA eka koDa pUrva varSa saMmuriIma paMcendriya ura parisarpa jIvanI utkRSTa sthiti (AyuSya) 53,000 varSa che , bhuja parisarpa , , 42,000 varSa che ke khecara cha cha cha , 72,000 varSa , catuSpada , , , , 84,000 varSa tiyAnI jaghanya sthiti (AyuSya) aMtamuhUrta pramANa jALavI saMmurNima manuSyanI utkRSTa temaja jaghanya sthiti (AyuSya) aMtamuhUrta pramANa jANavuM. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya -(4) hevAnA che ? devonA cAra nikAya che. (1) bhavanapati nikAya (2) vyaMtara nikAya (3) jAtika nikAya ane (4) vaimAnika nikAya. A cAre nikAyanI denA utpatti sthAnane laIne tenA svabhAva, sthiti, AyuSya temaja kAryo vigerenA bhedanuM svarUpa sakSepathI nIce mujaba jANavuM. prathama nikAyamAM daza bhavanapatinA deva temaja paMdara paramAdhAmI devena bhavanapati nikAyanA jANavA. dvitiya nikAyamAM (8) vANavyaMtara (8) vyaMtara ane (10) tiryam jAMbhaka deve vyaMtara nikAyanA jANavA. vANavyaMtara ane vyaMtara devonA nAmo prathama AgaLa AvI gayA che. atra daza tiryagU jabhaka denA nAma jaNAvIe chIe. (1) ana jAmaka (2) pAna jAmaka (3) vA ja bhaka (4) leNa jaMka (5) pu5 jA maka (6) phaLa jAbhaka (7) puSaphaLa jAka (8) zayana jA bhaka (9) vidyA bhaka (10) aviyatta jAMbhaka, tRtIya nikAyanA pAMca jyotiSI denA nAma caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArAgaNa. tRtIyaH pita-je che 2 A trIjI nikAyanA pita lezyAvALA hoya che eTale ke teo pragaTapaNe prakAza A panArA che ema jANavuM. tene sAmAnyathI te vezyAvALA samajavAmAM vAMdho nathI. kemake zAstramAM 6ThTha guNasthAnaka sudhI sAmAnyathI chae vezyAone saMbhava kahyo che ane devane to vadhumAM vadhu cAra guNasthAnaka saMbhave che. cAthI nikAyanA vaimAnika denA be vibhAga che. (1) kapApana eTale svAmI sevakanI maryAdAvALA ane (2) kapAtIta te sau pote (vAmI-sevaka bhAva rahita) svataMtra Indra svarUpI riddhivALA hoya che. bhavanapatinA (10) vyaMtaranA (8) jyotiSInA (5) ane vimAnika devalokanA (12) devaleka sudhImAM AvatA tamAma deve kapepana eTale svAmI-sevakabhAvavALA hoya che ema jANavuM. indra-sAmAnika-trAyastriMza-pAriSadyA''tmarakSa-lokapAlAs nIka prakIrNakA''bhiyogya-killiSSNikAzcaikazaH // 4 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 vaimAnika devAmAM nIce mujabanA isa prakAranA svAmI sevakabhAva pravartatA hAya che. (1) IMdra-adhipati (rAjA) (2) sAMmAnika-sarvAdhipati-para'tu rAjA sarakhA (3) trAyastri'zakama`trI, purAhita (4) pAriSadya-mitrasthAnIya deva (5) AtmarakSaka-IMdranA khAsa rakSaka (eDIgArDa) (6) leAkapAla-sAmAnya ceAkIyAta (7) anIka-lazkaranA adhipati ane lazkaranA deve (8) prakIrNa ka-sAmAnya vasati (prajA) rUpa dave (9) AbhiyAgya-nAkara-cAkara vigere (10) kiliMgaSika-Dhola vagADanAra tathA sAthe saphAI karanArA, trAstri za--A pANa-25-yanta r yAtiSThA ! huM !! trAyastri'zaka eTale maMtrI, purohita, temaja leAkapAlaka eTale sAmAnya cAkIyAta DhavA sivAyanI upara kahelI ATha prakAranI vyavasthA tarA ane jyeAti devAmAM hAya che. pUrvayenIndrAH // 6 // prathamanI e nikAyAmAM eTale dasa bhavanapatinA daivAmAM temaja AThe vyaMtara, ATha vANavya'tara-e e nikAyanA devAmAM babbe indra haiAvAthI, bhavanapatinA vIsa indro, vyaMtaranA seALa Indro, vANavyaMtaranA seALa IndrI, jyAtiSkanA sUrya ane candra ema be indro ane khAra vaimAnikanA dasa InDo maLI kula cAsaDha Indro jANuvA. temAM khAra devalAkamAM, prathamanA ATha devalAkanA ATha Indro ane navamA tathA dasamA devaleAkanA eka Indra temaja agIyAramA tathA khAramA devalAkanA eka indre maLI kula dasa Indro khAra vaimAnika devalAkanA jANavA. nava caiveyakanA devA temaja pAMca anuttara vimAnavAsI je devA che. te badhAe kalpAtIta deve che. dareka pAte indra svarUpa che. tyAM kAi deva koinA svAmI ke sevaka nathI. pItAntaoA !! cha ! vaLI prathamanI e nikAyA eTale bhavanapati ane vyatara nikAya sudhInA devAmAM sAmAnyathI kRSNa--nIla-kApAta ane pIta eTale teolezyA. e cAre lezyAeAnA (svabhAvA) pariNAme hAya che. zrI jaina danamAM samasta sa`sArI jIvAnI mana, vacana ane kAyAganI samasta pravRttine zubha-azubha che vibhAgathI samajavAM mATe dravyAtmaka svarUpI lezyAone, varNAtmaka svarUpe kula cha lezyAnA vibhAgeAthI zAstramAM jaNAvela che. (jo ke A chavibhAganA pratyekanA taratamatAe asaMkhya bhedo thAya che.) temAM zukala-padma ane te lezyAnA pariNAmane zubha kahela che. jyAre kRSNa-nIla ane krApeAta lezyAnA pariNAmane azubha kahela che. A 10 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 cha lazyAnA pariNAmavALA mana-vacana-kAyayoganA pravartanane jaina zAstromAM jAMbunA phaLa khAvAnI IcchAvALA cha purUSanA dRSTAMtathI nIce mujaba svarU pathI samajAvavAmAM Avela che. keI eka jagalamAM bhinna-bhinna cha lezvAnA svabhAvavALA cha manuSya jAMbunuM vRkSa dekhI jAMbu khAvAnI IcchAthI nIce mujaba pravRtti kare che. (1) kRSaNa lezyAvALe manuSya mukhya thaDa kApI nAMkhI AkhA vRkSane nIce pADIne jAMbu khAvAnI IrachAe pravRtta hoya che. (2) nIla glezyAvALo manuSya jhADa upara caDhI, jhADanI moTI moTI mukhya DALIo kApIne jAMbu khAvAnI IcchAe pravRtta heya che. kAta lezyAvALo manuSya jhADa upara caDhI, nAnI nAnI DALIo kApIne jAMbu khAvAnI IcchAe pravRtta hoya che. (4) tene lezyAvALe manuSya jhADa upara caDhIne, tenA moTA moTA gucchAone chedIne jAMbu khAvAnI IcchAe pravRtta hAtha che. (5) paddha vezyAvALe manuSya jhADanI nIce ubhA rahIne jhADa uparathI cuMTI cuMTIne eka eka jAMbu khAvAnI IcchAe pravRtta hoya che. (6) zukala vezyAvALo manuSya jAbunA jhADanI nIce paDelA jAMbumAMthI pAkA pAkA khAvA gya jAbuo mAtra khAvAnI IcchAe pravRtta hoya che. uparanA daSTAMtathI spaSTa samajAya tema che ke zukala-paddha ane tene lazyAnA pariNAmathI anukrame kApata-nIla ane kRSNa lezyAnA pariNAma uttarottara vizeSa azubha che. upara jaNAvela lezyAnuM svarUpa mukhyapaNe yoga pravRtti saMbaMdhI devAthI upacAre varNAtmakapaNe paNa vicAravuM jarUrI che. odayikabhAvajanya dravyalezyA saMbadhe bhAva lezyA eTale Atma-pariNAma paNa ekAMte tat svarUpa ja heya evo niyama nathI. -vIvAra-- zAnAra 8 rovara ---mane -vIvAra yAda che ? pare'pravIcArAH // 10 // pUrva ega saMbaMdhI lezyA (zubha-azubha) nuM svarUpa (AhAranA) bhega saMbaMdhI jaNAvIne atra sUtrakAra nA prI-saMbaMdhI (maithuna) bheganuM svarUpa jaNAve che. prathamanA be devaloka sudhInA eTale saudharma devaleka ane IzAna devaloka sudhInA deva-devIe manuSyanI mAphaka kAya saMbaMdhe bhegI hoya che. (joke devone audyArika pudaMgala rUpa-vIrya na levAthI devIone garbha-dhAraNa karavApaNuM hetuM nathI.) eTale bhavanapati-vyaMtara ane Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upa jyAtiSI devA paNa upara mujaba kAyasabaMdhI bhAgI heAya che ema jANavu'. te uparanA trIjA-ceAthA devaleAkanA devA, devIone sparzI mAtra karavArUpa bhegI (kAmavAsanA tRpta karavArUpe) hAya che. jyAre te uparanA pAMcamA ane chaThThA vaimAnika devaleAkanA devA, devIonA rUpa mAtra joine peAtAnI kAmavAsanAne tRpta karatA haiAya che. sAtamA ane AThamA devalAkanA devAdevInA zabda mAtra sAMbhaLIne peAtAnI kAmavAsanAne tRpta karatA haiAya che. jyAre navamA, dazamA, agIyAramA ane khAramA e cAre devalAkanA dhruve, anyatra rahelI devIe sAthe mAtra maneAmanathI kAmabheAganI vAsanAne tRpta karatA heAya che. A rIte upara uparana( devAne kAmavAsanA tRpta karavA saMbaiMdhI lezyAnA pariNAma uttarAttara, alpa ane vizuddha jANavA. nava caiveyaka ane anuttara vimAnavAsI deve, je kalpAtIta hAya che tene strI sa-badhI tIvra kAmavAsanA hotI nathI tethI teo koI prakAre strInA ceAga karatA nathI ema jANavu. bhavanavAsineo'surA - nAga - vidyut-suvarNA'nni vAtastanitAdadhi dIva vij--mArA: 5 zou pUrva nArakInA sthAnA vakhate jaNAvyA mujaba prathama nArakInA tera pAthaDAnI vaccenA khAra AtarAmAMthI uparanA paheleA ane nIcenA chellA AMtare che!DIne vacalA daza AMtarAmAM deza bhavanapatinA devA rahe che. A asurakumArAdi bhavanapatinA devAne rahevAnA AvAsA ane bhavaneA te te AMtarAmAM uttara-dakSiNa dizAmAM tIrthya asaMkhya ceAjana sudhImAM phelAyelA che. A deva kumAranI mAphaka ramatiyALa svabhAvavALA, vastro, dAgInA, hathiyArA, vAhanA dharAvatAM hAya che. temaja judA judA cihUnAvALA suMdara dekhAvaDA hoya che. antarA: jinna--tripuruSa-mahArA--Adharva cakSa--rAkSasa mUvizArA: 5 225 vyantara devA, ughna-adhA ane tiyag ema traNeya leAkamAM, bhavanA, zaheza ane AvAseAmAM rahe che. tee peAtAnI IcchAthI athavA te kaiAInA AgrahathI athavA koinI sevA karavA cAre tarapha game tyAM pharatA rahe che. tee ekabIjAthI judA judA vizeSa dUranA aMtare rahetA heAvAthI, temaja vividha prakAranI ceSTAe karatA heAvAthI vya tara kahevAya. dareka vyatAnA vaLI peTA bhedovALA devA nIce mujama sakhyAvALA che. che. kiMpurUSonI paNa daza jAti che. mahArAganI kinnarAnI daza jAti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa daza jAtio che. gAMdharvonI bAra jAtio che. yakSanI tera jAtio che. rAkSanI sAta jAtio che. bhUtonI nava jAtio che. temaja pizAcenI paMdara jAtio che. A badhAnA nAme tathA teonuM svarUpa graMthAntarathI jANI levuM vaLI vaNathaMtaranAM ATha bhede che. temaja tiryapha jAMbhaka devanA daza le che. temaja paramAdhAmI denA paMdara bheTa che. teonA nAma tathA svarUpa pUrve jaNAvI gayA chIe. jyotiSkAH sUryAzcandramasA graha-nakSatra-prakIrNa-tArakAzca // 13 // tirjIkamAM jambudvIpanI madhyamAM Avela merU parvatanI taLeTI, jene samabhUtalA kahevAmAM Ave che. ane jenI madhyamAM cAra rUcaka pradezathI cAra dizA-vidizAonI gaNanA karavAmAM Ave che. te samabhUtala pRthvIthI uce 790 yojanathI AraMbhIne 900 jananI uMcAI sudhImAM upara jaNAvela tika cakranA sUrya-caMdra-graha-nakSatra ane tArA e pAce prakAranA deve potapotAnA vimAnamAM merU parvatathI (1121) yojana dUra rahIne merU parvatane pradakSiNa karatAM thakA eTale tenI cAre bAju pharatA rahe che. aDhIdvIpa pramANa manuSya kSetramAM kula 13ra caMdra ane 132 sUrya te cara che. eTale teonA vimAne pharatAM ja rahe che. jabUdvIpamAM 2 sUrya ane 2 caMdra che, je cara che eTale pharatA che. lavaNa samudramAM 4 sUrya ane 4 caMdra che, je che che , ghAtakI khaMDamAM 12 sUrya ane 12 caMdra che, je kAlodadhi samudramAM 4ra sUrya ane 4ra caMdra che, je ardha puSkaravara dvIpamAM 72 sUrya ane 72 caMdra che, je ema kula 132 sUrya ane 132 caMdra che. eka caMdranA parivAramAM 88 grahe, 28 nakSatra ane 66975 keDADI tArAone parivAra hoya che. A jyotiSka denA vimAnanI gatinA saMbadhe (mApathI manuSyalekamAM kALa saMbaMdhI gaNatarI karavAmAM Ave che. meru pradakSiNA nitya-gatayo nR-loke // 14 // tat kRta kAla vibhAgaH // 15 // sauthI prathama samabhUlA pRthvInI 790 jana upara (uMce) tArAo gati kare che. keTalAka tArAonI gati aniyatacArI hevAthI sUryacaMdranI upara temaja nIce gati kare che. vaLI te uparathI eTale samabhUtalAthI 800 yeAjana upara sUrya gati kare che. samabhUtakAthI 880 ejana upara (uce) caMdra gati kare che. samabhUtalAthI upara 884 yojanA ucAIe nakSatra gati kare che. have grahonI gati jaNAvIe chIe 888 jana uce budha, 81 jana uce zukra, 894 jana uce gurU gati kare che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 jana UMce maMgaLa, 900 ejana uce zani gati kare che. A pramANe samabhUtalI pRthvIthI 90 jana uMcAIthI mAMDI 900 jana ucAI sudhImAM sAmAnyathI jatiSkane pAMca prakAranA devAnA vimAnonuM aDhIdvIpa pramANu manuSyalekamAM nitya merUnI AjubAju geLa pharavApaNuM arthAt bhramaNa jANavuM. tenA vimAnonA mApa zAnusAre nIce mujaba jANavA. sUryanA vimAnanI laMbAI-pahoLAI 48/61 jananI che. temaja uMcAI 24/61 jananI che. caMdranA cha cha pa6/61 " cha cha 28/61 , prahAnA che , 1/2 ) : * 1/4 ke nakSatra nA , * 1/4 ka cha cha 1/8 ) moTAmAM moTA tArAnA 4 1/8 , , , 1/16 by. nAnAmAM nAnA tArAnA 4 1/1 6 , , , 13ra , A manuSya lekamAM gati karatA sUrya ane caMdrAdinA prakAzanI apekSAe divasa ane rAtrInI gaNatarI karavAmAM Ave che. ane tenAthI ja traNe lekamAM vyavahArika kALanI gaNanA karavAmAM Ave che A vyavahArika kALathI vaLI jInA janma-maraNa temaja jIvana saMbaMdhI anekavidha citra-vicitra daSTAdaSTa ghaTanAone vicAra paNa zAstrAghAre karavAthI jInuM kAlika svarUpa jaNAya che. - vyavahArika kALanuM kASTaka atisUkSama avibhAgIya kALa-1 samaya be mAsa-1 Rtu asaMkhya samaya-1 AvalikA kALa 3 Rtu-1 ayana saMkhyAtI AvalikA-1 ucchavAsa, prANa 2 ayana-1 varSa (zvAsepzavAsa) 7 prANa-1 heka 5 varSa-1 yuga 7 staka-1 lava [1 yuganA varSonA pAMca nAme che. (1) 48 lava-1 ghaDI sUryayuga (2) caMdvayuga (3) nakSatrayuga (4) Rtuyuga (5) abhivardhita yuga] 2 ghaDI-1 muhUrta athavA 84 lAkha varSa-1 pUrvA ga 1, 67,77,216 AvalikA= muhUrta 84 lAkha pUrvIga-1 pUrva 30 muhUta-1 ahorAtra (divasane rAta) asaMkhyAtA varSa-1 palyopama 15 baherA-1 pakSa (zukala ke kRSNa) daza keDIkeDI palya pame-1 sAgaropama 2 pakSa-1 mAsa daza keDIkeDI sAgaropame-1 avasarpiNa kALa tathA 1 utsarpiNI kALa 1 avasarpiNI tathA 1 utsarpiNa bane maLIne 1 kALacaka thAya che. anaMtA kALacakTa-1 pudgala parAvartana thAya che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jagatanA cha e dravya dravyataH anAdi anaMta nitya che. temaja paryAya pari. NAme samaye samaye utpAda-vyaya temaja dhruvapaNe pariNamI che. jyAtiSka denA vimAne zAzvatA hovAthI teonI gati paNa niyata (kAyama) svAbhAvika ja hoya che. tathApi keTalAka Amiyogika devatAo AjJAthI, kautukathI temaja potAnI pharaja samajIne te vimAnane AgaLa-pAchaLa temaja jamaNI-DAbI bAjuethI judA judA siMha, hAthI, baLada, gheDA vigerenA rUpe karI te vimAnone vahana karatA hovAthI ceSTAo karatAM hoya che. bahira'vasthitAH // 16 // aDhIdvIpa pramANa manuSya kSetranI bahAra arthAt te upara Avela asaMkhyAta dvIpa samudromAM, asaMkhyAtA sUrya-caMdro temaja tiSi devanA vimAno AvelA che. paraMtu te badhAe sthira che (arthAt bhramaNa karatAM nathI.) eTale jyAM sUrya hoya che tyAM kAyama sUrya hoya che. ane jyAM caMdra hoya che tyAM kAyama caMdra hoya che. vaimAniyA: 27 kalapopannAH kalyAtItAzca // 18 // uparyupari // 19 // vaimAnika denA be vibhAgo che. (1) kapana (2) kalpAtIta. je deve svAmisevakabhAva yukta hoya che, teo kapa pana che, je devemAM svAmi-sevakabhAva nathI. paraMtu badhA pone havayaM ahamindra che. teo kapAtIta svarUpavALA che A banne denA sthAne nakazAmAM batAvyA mujaba jANI levA. teo uparAupara AvelA che. saudharmazAna sAnatkumAramAhendrabrahmalokalAntaka mahAzukrasahasrAreSvAnataprANatayozaraNA'cyutayorna vasu graiveyakeSu / vijayavaijayantajayantAparAjiteSu sarvArthasidhdhe ca // 20 // A devalekamAMnA prathamanA bAra devalokanA sthAne tiSa cakanI upara asaMkhyAtA yojanA gayA pachI Ave che. sau prathama pahele saudharma devaleka ane tenI bAjumAM bIjo IzAna devaloka merUnI dakSiNa-uttara Avelo che. saudharma devalokanI upara trIje sanakumAra devaloka AveluM che, jayAre IzAna devakanI upara ethe maheMdra devaloka Avelo che. A banenI upara pAMcame brahmadevaloka Avelo che. tenI upara kramathI chaThTho lAMtaka, sAtame mahAzuka, AThamo sahastrAra devaloka ekabIjAnI upara upara Avela che. temanI upara saudharma ane IzAnanI mAphaka navo Anata ane dazame prANuta devaloka Avela che. temanI upara samazreNImAM agyArame AraNa ane bArame acuta Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 devalAka AvelA che. te upara anukrame nava jaiveyakanA nava vimAna AvelA che. A nava greveyakanA dhruve kapAtIta che. nava caiveyakanI upara vijaya, vaijayanta, jayaMta, apara jita, sarvAsiddha nAmanA anuttara devalAkanA kapAtIta devA che. manuSya lekamAM mAtra kalpe|panna devA ja jatAM hAya che. kalapAtIta devA peAtAnA sthAnane cheDIne kayAMya jatAM nathI. upara uparanA sthAnamAM rahelA devA, nIcenA devA karatAM kaI kaI bAbatamAM nyunatA (echa pazu) dharAve che te jaNAve che. sthitiprabhAvasukhadyutilezyAvizuddhIndriyAvadhiviSayateA'dhikAH // 21 // gati zarIra parigRhAbhimAnatA hInAH // 22 // (1) sthiti : pratyeka devalAkanI utkRSTa tathA jaghanya sthiti judI hAya che je AgaLa kahevAze. (2) prabhAva : upara uparanA devAmAM, anya upara prabhAva pADavAnI eTale zikSA karavAnI yA upakAra karavAnI zakti adhika hoya che. paraMtu abhimAna AchuM AchuM hovAthI teo prabhAva pADavAnI bahu pravRtti karatA nathI, (3-4) sukha tathA dyuti H indriyA dvArA grahya viSayAnA anubhava karavA svarUpa 'sukha' temaja zarIra-vasra-mabhUSaNAdinI kAMti svarUpa 'teja' te upara uparanA devAmAM adhika hAya che. (5) lezyA vizuddhi : sAmAnya rIte devAmAM cha e lezyAe ghaTI zake che. tathApi upara uparanA deveAmAM uttarottara vizuddha lezyA hoya che. (6) indriyAnI viSayeAne grahaNa karavAnI zakti : upara uparanA devAmAM indri cAnI zakti adhika hAya che. (7) avadhijJAnanA viSaya : pratyeka devane bhavapratyayika avadhijJAna hoya che ja, chatAM dareka daivaleAkanA devAnA avidhajJAnamAM pharaka che. saudharma ane IzAna devalekanA deve-nIce prathama nArakI sudhI, tIththu asakhya hajAra ceAjana ane uMce peAtAnA vimAnanI dhajA sudhI joI zake che. dareka devaleAkanA devA, upara teA peAtAnA vimAnanI dhajA sudhI ja joi zake che. paraMtu upara uparanA devA nIce sAta nAraka sudhI ane tIrthya asakhyAta kADAkeADI ceAjana sudhI adhika-adhika joi zake che pAMca anuttara vimAnanA devA, lekanI madhyamAM rahelI AkhI lekanAlikAne joI zake che, paraM'tu samasta leAkane joi zakatAM nathI, have kaI kaI bAbatamAM upara uparanA devA nyunatA (ochAza) vALA hAya che te jaNAve che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) gati : be sAgaropama sudhInI jaghanya sthitivALA devanI gati sAmAnyathI nIce sAtamI naraka sudhI hoya che ane tiSThi-asaMkhya keDa keDI hajAra ye jana sudhI javAnI zakti hoya che. te uparanI sthitivALA deva, anukrame ochI e chI narakabhUmi sudhI jaI zake che. joke uparanA deva trIjI naraka sudhI ja jaI zake che. paraMtu upara uparanA de pravRtti karavAmAM udAsIna hevAthI gati karavAno vicAra karatA nathI. 1-2 saudharma-IzAna devalokanA devanA zarIranI uMcAI 7 hAtha ! zarIranuM pramANa 3-4 sanatakumAra-mahendra , , , 6 hAtha ! anukrame 5-6 brahmaleka-lAMtaka , , , , 5 ) [ ochuM chuM 7-8 mahAzukra-sahastrAra , , , 4 , ' hoya che. 9-10-11-12 Anata-prAkRta-AraNa-arcyuta devalokanA devonA zarIranI uMcAI 3 hAtha nave praveyakanA devakanA denA zarIranI UMcAI 2 hAtha pAMce anuttara ) , , , 1 hAtha (3) parigraha : vimAnane parivAra uttarottara e che jANa pahelA devakamAM 32,00,000 lAkha vimAna hoya che. bIjA >> 28,00,000 lAkha , trIjA 12,00,000 lAkha cothA 8,00,000 lAkha pAMcamAM 4,00,000 lAkha chaThTha 50,000 hajAra sAtamAM 40,000 hajAra aThimAM 6,000 hajAra navamI-dazamAM che 400 so agIyAra-bAramAM 300 se , pahelI traNa raiveyakamAM 111 | kula 4-5-6 , 107 9 318 , , 7-8-9 , 100 ] veyakamAM 5 vimAna hoya che. kula 84,7,020 lAkha vimAna hoya che. nA anuttaramAM Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) abhimAna : prathama devalokamAMthI mAMDIne upara uparanA devalokanA devAmAM abhi mAna eAchuM echuM hoya che. te te devonI keTalIka vizeSatA. (1) ucchavAsa : sarvathI jaghanya AyuSyavALA devene cha bhave ucchavAsa levo paDe che. be palyopamanI sthitivALA devane eka divasanI aMdara ekavAra ucchavAsa levo paDe che ane jemane jeTalA sAgaropamanuM AyuSya hoya, temane teTalA pakhavADIye ekavAra uDDavAsa levuM paDe che. (2) AhAra : sarva jaghanya sthitivALA devane AhArane abhilASa ekAMtare hoya che. be paLe pamanI ,, , , , pRthakuvA divase (2 thI 9) hoya chebAkInA devAmAM jeTalA sAgaropamanI sthiti hoya teTalA hajAra varSe teone AhArane abhilASa thAya che. (3) vedanA : devane moTe bhAge sukha ja davAnuM hoya che tema chatAM vacamAM aMta muhUrta kALe duHkhane anubhava paNa thAya che. devene cyavanakALe cha mAsa pahelA vadhu dukha hoya che. (4) upapAta : anya tIrthike bAra devalathI upara jaI zakatA nathI. mithyAvI hovA chatAM jaina sAdhu liMgI, navagreveyaka sudhI jaI zake che. samyagadaSTi cha, uttarottara vizuddhie, pahelA devalokathI mAMDI sarvAthasiddha paryata jaI zake che. caturdaza pUrvadhArI chepAMcamA brahmadevalakathI nIce nahi, paraMtu uparanA devakamAM upaje che. (5) prabhAva : (sAmarthya vizeSa) dareka devakanI sthiti (vigerenuM kAraNa) jagata svabhAva, arthAt svabhAve niyata hoya che ema jANavuM. pItapadmazukkalezyA dvitrizeSeSu // 23 // pahelA be devaleka (varga) nA devamAM pata (te) lezyA hoya che. trIjAthI pAMcamA svarga sudhInA devAmAM pa lezyA hoya che ane chaThThAthI sarvArtha siddhi paryatana mAM zukala lekSA hoya che. A niyama zarIra-varNa-rU5 dravya lezyA saMbaMdhI temaja sAmAnyathI ucca prakAranA adhyavasAya saMbaMdhI jANa. paraMtu nizcayathI to badhA ye devamAM che e vezyAone saMbhava jANo. prAk graiveyakebhyaH kalpAH // 24 // nava greveyakanA devenI pahelA badhA deve kaha5vALA hoya che. eTale teomAM vAmi-sevaka bhAvanI pravRtti hoya che. jyAre nava vaiveyakanA ane pAMca anuttara 11 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vimAnavAsI de kalpAtIta hoya che. eTale badhA ahamindra hoya che. teone kaMI vizeSa AcAra hete nathI. nava veyakane denA nAma (1) sudarzana (2) supratibaddha (3) manorama () sarvatobhadra (5) suvizAla (6) sumanasa (7) saumanasya (8) priyaMkara (9) naMdikara. brahmalokA''layA lokA'ntikAH // 25 // A satramAM khAsa karIne pAMcamA brahmadevalekamAM lekane aMte cheDe-cAre bAju dizA-vidizAomAM rahetA lokAtika dene jaNAvela che. A kAtika deva samyagUra daSTi hoya che. zrI tIrthakara bhagavAnanA dIkSA kalyANakane vize, vizeSa karIne harSita thatA hoya che ane dIkSA levA mATenI zrI tIrthakara bhagavatene sUcanA paNa karatA hoya che. teo TUMkA samayamAM gheDa bhavamAM mekSagAmI hovAthI, tathA viSaya rahita hevAthI teone devarSi temaja lokAMtika kahevAmAM Ave che. sArasvatA ditya vahanya ruNagardatAyatuSitApyAbAdhamaruto'riSTAzca // 26 // nava lekAMtika devanA vimAnanA nAme tathA sthAne. (1) IzAnamAM sArasvata (2) pUrvamAM Aditya (3) agni khUNAmAM vahani (4) dakSiNamAM arUNa (5) naiRtya khUNAmAM gateya (6) pazcimamAM tuSita (7) vAyavya khUNAmAM avyAbAdha (8) uttaramAM marUta ane (9) vacamAM ariSTa. arUNavara samudramAMthI atyanta kaLA aMdhakAramaya pudgalene ja uce pAMcamA devalokamAM gayela che. te ekadama aMdhakAramaya che. jemAM devene paNa ekalA jatAM bIka lAge che. temAM kevaLa tamaskAya i ja bharelA che. tenI upara vicitra rasa AkAre babe kRSNarAe goThavAyelI che. babbenI vacce eka-eka ema ATha vacalAgALAmAM, ATha lekAtika denA ATha vimAne AvelA che. chelle ariSTa nAmanuM vimAna pAMcamA devakathI kAMIka nIce madhyamAM AveluM che. vinA idi varamA: 5 27 | pAMca anuttaravAsI devemAM cAra anuttara vimAnanA deva, alpakarma bAkI rahelA havAthI be bhava karIne avazya mekSamAM javAvALA hoya che. jyAre pAMcamAM sarvArthasiddha vimAnavAsI deve eka ja bhavamAM eTale tyAMthI manuSya bhavamAM AvI mokSe janArA hoya che. devabhavanuM AyuSya pUrNa karI tyAMthI eNvI anya gatimAM jaI upaje te te kayAM kayAM jaI upajI zake che, tenuM sAmAnya svarUpa. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 (1) bhavanapati devathI mAMDI saudhama IzAna devalAkanA dhruvA, devabhavathI cavIne, ekendriya khAdara paryAptA evA pRthvIkAya, akAya, pratyeka vanaspatikAya, tathA poMcendriya tiya iMcamAM paNa upaje, paratu vikalendriyamAM na upaje. (2) sanatkumArAdikanA devA-sthAvaramAM na upaje. (3) te upara khAramA devalAka sudhInA devA-manuSya thAya tathA paoNMcendriya tiya ca thAya. (4) bAramA devaleAkathI uparanA devA-niyamathI manuSya thAya, tiya 'ca gatimAM na jAya. (5) pahelA saudharma devalAkathI mAMDIne treSaTha zalAkA purUSapaNe paNa nava caiveyaka pa tanA devamAMthI kAika upajI zake che. (6) anudiza ane anuttarathI Avela deva-tItha"kara, cakravatI, upajI zake che, paNa vAsudeva na thAya. (7) bhavanatrikathI Avela deva-tresaTha zalAkA purUSapaNe na upaje (8) dhruvA, devagatithI cavIne-sasUkSma jIvanikAyamAM teukAyamAM, vAyukAyamAM, vikale'driyapaNAmAM, asa'rIpaNe labdhi aparyAptAmAM paNa na upaje. daiva marIne dhruva na thAya, temaja nArakImAM paNa na jAya baupati manupTemba: zaivAstiyanmyAnaya: 5 28 // upapAta janmavALA devA ane nArakeA, temaja manuSyA sivAyanA badhA jIvAne tiya ca ceAnIvALA jANavA. sUkSma ekendriya jIvA tA samasta cauda rAjaleAkamAM vyApta che. lAkAkAzanA eka paNa pradeza sUkSma ekendriya jIva vinAnA kayAre ya hatA nahi ane haze paNa nahi. bAdara ekendriya jIvAne pRthvI vagerenA AdhAra hoya che. trasa jIveAmAM vikalekTriya (eindriya, taiindriya, caurendriya) ane asa'nI pacendriya jIvA trasa nADImAM kAMka kayAMka hAya che. paNa trasa nADInI bahAra hAtA nathI. manuSyA aDhIdvIpa pramANu tioleAkamAM hoya che. nArakA tathA devAnA sthAnA AgaLa batAvI gayA chIe. sthitAH // 21 // have kayA kayA devalAkanA devAnuM keTaluM keTalu' AyuSya (devabhavamAM rahevAnI sthiti) hAya che te batAve che. Jain Educationa International baLabhadra tarIke kAi sabhyaSTi manuSya zubha pariNAmathI daza sAgara pramANa brahma, brahmottara deva. lAkanuM AyuSya bAMdhyu hAya te pachI teja manuSya bhavamAM, sakaleza pariNAma vaDe, pUrve bAMdhelA devalAkanA AyuSyanI sthitinA ghAta kare ane saudharma-IzAna devaleAkamAM paNa upaje te jIva ghAtAcuSka kahevAya. bAkI je sthAne deva upanna thAya te pachI tenI sthiti bhAgavaTAmAM (AyuSyamAM) kAI ghaTADA thatA nathI. For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavaneSu dakSiNArdhAdhipatInAM palyopamamadhvardham // 30 // zeSANAM pAdAne // 31 // asurendrayoH sAgaropamamadhikaM ca // 32 // bhavanapati devomAM dakSiNArdhanA InonI utkRSTa sthiti deDha palyopamanI hoya che. bIjA IndronI utkRSTa sthiti paNa-be palyopamanI hoya che. be asurendronAM dakSiNArdhanA adhipati amara nAmanA asurendranI sthiti eka sAgaropamanI ane uttarArdhanA adhipati bali nAmanA asurendranI sthiti eka sAgarepamathI kAMIka adhika hoya che. asurakumArane choDIne bAkInA nAgakumAra Adi nava prakAranA bhavanapatine denA dakSiNArdhanA dharaNendra Adi je nava Indro che. emanI sthiti deDha patye pamanI ane uttarAInA bhUtAnaMda Adi je nava Ino che, emanI sthiti poNAbe palyopamanI che. saudharmAdiSu yathAkramam // 33 // sAgaropame // 34 // adhike ca // 35 // sapta sAnatkumAre // 36 // vizeSatrisaptadazaikAdaza trayodaza paJcadazabhiradhikAni ca // 37 // AraNAcyutAdUrdhvamakaikena navasu graiveyakeSu vijayAdiSu sarvArthasiddhe ca // 38 // aparA palyopamamadhikaM ca // 39 // sAgaropame // 40 // adhike ca // 41 // parataH parataH pUrvA pUrvA'nantarA // 42 // vimAnika devakanA devonI utkRSTa tathA jaghanya sthiti jaNAve che. (1) sIdhama devalokamAM utkRSTa sthiti be sAgaropamanI jaghanyasthiti 1 pApamanI hoya che. (2) IzAna , , , be sAgaropamathI kaMIka adhika jaghanya sthiti 1 palyopamathI kAMIka adhika hoya che. (3) sanakumAra , che , 7 sAgaropamanI jaghanyasthiti 2 sAgaropamanI (4) mAhendra khe che ke thI adhika , 2 ,, thI adhika che. (5) brahma che , 10 sAgaropama , , cha , che. (6) lAMtaka che " ka " " " 10 che. (7) mahAzukra che 9 17 , , , 14 che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 29 30 (8) sahastrAra devalokamAM utkRSTa sthiti 18 sAgaropama jaghanya sthiti 10 sAgaropamanI che. 9/10) Anata-prANuta che , 20 , , , 18 ) che. (11/12) AraNa-amyuta i 22 , , , 20 ) che. (1) prathama raiveyakanA devalokamAM utkRSTa sthiti 23 sAgarepama jaghanyasthiti ra2 sAgarepama che. (2) bIjA , , , 24 ) , 23 (3) trIjA cha ) () cethA (5) pAMcamA che , .. 27 , , 26 (6) chaThThA cha , 28 27 (7) sAtamAM , cha * 29 ) by (8) AThamA ka >> 9) navamAM che , 31 vijayAdi 4 anuttara vimAnavAsI devenI utkRSTa sthiti 33 sAgaropama ane jaghanya sthiti 31 sAgaropama che. 5 mA anuttara savArthasiddha vimAnavAsI utkRSTa sthiti 33 sAgaropama ane jaghanya sthiti 33 sAgarepama che. devIonI utkRSTa temaja jaghanya sthiti-pAchaLa pAnAnA uparathI joI levI. nArakANAM ca dvitIyAdiSu // 43 // daza varSa sahasrANi prathamAyAm // 44 // bhavaneSu ca // 45 // vyantarANAM ca // 46 // devenI jaghanya, utkRSTa sthitinI mAphaka bIjI nArakIthI hoya che. (1) pahelI nArakInI utkRSTa thiti 1 sAgaropamanI che, jaghanya sthiti 10,000 varSanI che. (2) bIjI che ke 3 ka >> a 1 sAgaropamanI che. (3) trIjI (4) cethI e che 10 ) che che (5) pAMcamI , , 17 9 ka >> 10 (6) chaThThI che , 22 , , , 17 (7) sAtamI * 0 33 cha ka 22 bhavanavAsI devAnI paNa jaghanya sthiti daza hajAra varSanI che. vyaMtara devenI paNa jaghanya sthiti daza hajAra varSanI che. 6 '0 6 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA palyApamam // 47 // vyaMtara devenI utkRSTa sthiti eka palyopama hoya che. jyotiSkANAmadhikam // 48 // grahANAmekam // 49 // nakSatrANAmaNa che pa0 tArakANAM caturbhAgaH // 51 // jaghanyAtva'STabhAgaH // 52 // caturbhAgaH zeSANAm // 53 // graha devatAnI utkRSTa sthiti eka palyopamanI hoya che. jyAre jaghanya sthiti 1/4 pApamanI hoya che. nakSatra devatAonI utkRSTa sthiti 1/2 popama ane jaghanya sthiti 1/4 palyopamanI hoya che. tArA devanI utkRSTa sthiti 1/4 55manI hoya che. jyAre jaghanya sthiti eka pApamanA AThamA bhAga (18) jeTalI hoya che. A pramANe prathama jIvatava saMbadhI hakIkta jaNAvI. temAM chelI keTalIka vicAraNuM TIkAkAroe A pramANe jaNAvI che. devonA kula 198 bhedamAM 10 bhavanapati 15 paramAdhArmika 8 vyaMtara 8 vANuvyaMtara 10 tiya ja bhaka 5 jyotirSi cara 5 tiSi sthira 1ra vaimAnika 3 kilibaSika 9 lokAtika veyaka 5 anuttara vimAnavAsI kula 99 bheda paryAptA ane 99 bheda karaNa aparyAptAnA badhA malI kula 198 bheda thayA Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devA labdhi aparyAptA hAtA nathI, paraMtu karaNu aparyAptA hAya che. eTale ke jyAM sudhI IndriyAdi paryAptie pUrNa karelI nathI hotI teTalA kALa ja tee aparyAptA hAya che. Ta 303 manuSyanA bhedomAM ka bhUminA 15 (5 bharata, 5 aAvata ane 5 mahAvideha kSetranA kula 15) akamabhUminA 30 (6 ja khUdrIpamAM--(1) hemavaMta (2) hairaNyavaMta (3) hariva (4) ramyak (5) devakurU (6) uttakurU. (12 ghAtakI kha'DamAM----uparyukta 6 ne 2 vaDe guNutAM) (12 a palyApama) aMtadvIpanA 56--(7X8 jamUdrIpamAM pUrva-pazcima lAMkhA evA himavaMta ane zikharI e pava tA che. 2 patAnI e dizAnA 4 cheDAmAMthI be-be gajada'ta lavaNu samudramAM gayelA che. e ATha dADhA para 77_aMtaradvIpa = 8 X 7 = 56 thAya.) kula 303 bheda manuSyanA thAya che. kula 101 manuSyakSetrA che tenA garbhaja paryAptA ane + 101 garbhaja aparyAptA ema thAya. + 101 samUIima manuSyA tiya canA 48 bheda che. 5 pRthvIkAya--asUkAya-teukAya-vAukAya-sAdhAraNa vana (sUkSma ekendriya) 6 pRthvIkAya--akAya--teukAya-vAukAya-sAdhA. vana-pratyeka vana (khAdara eke.) 3 eindriya-teindriya-corendriya (vikalendriya) 5 jalacara-sthalacara-khecara-parisarpa-bhujaparisa (sa'mUrcchima tiya iMca paMcendriya) 5 jalacara-sthalacara-khecara-uraparisap-bhujaparisa (gaMja tiya'ca pAMcendriya) 24 nA paryAptA ane aparyAptA maLI 48 bheda thAya. Jain Educationa International nArakInA 14 bheda che--nArakInA jIvanA bhedo kSetra bhede jANavA eTale ke 1 thI 7 nArakInA jIvAnA paryAptA ane aparyAptA maLIne kula 14 bhedo jANavA, teo paNa davAnI jema labdhi paryAptA hAtA nathI. For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte saMkSepathI cAra gatinA jagatanA tamAma jIvana pa63 de. ma. ti nA. bhedonuM savarUpa jaNAvyuM. (198 + 307 + 48 + 14 = pa63) have teonA sthAna jaNAve che. 64-adholakamAM-7 nArake, 15 paramadhArmika devo, 10 bhavanapati deve tenA paryAptA ane aparyAptA baMne maLI (32 + 32 = 64) bhede adhe lekamAM vasanArA che. 401-tiyomAM-8 vyaMtara, 8 vANavyaMtara, 10 tiyaMga janaka dave, 10 tiSi de, 101 garbhaja manuSya, 5 paMcendriya ti , 3 vikalendriya jIve = kula 145 tenA paryAptA ane aparyAptA maLI kula ra90 thAya che. tathA 101 saMmUcchika manuSya aparyAptA ane 10 bheda paMcendriya tiryaMca saMbhUminA paryAptA ne aparyApta maLI. kula 290 + 111 = 401 bheda jANavA. uda-urvalokamAM-12 devalokanA de. 2 kibiSika de, 9 kAMtika de, 9 priyakanA deva, 5 anuttara vimAnavAsI devo kula = 38 tenA paryAptA ane aparyAptA kula 76 bheda udarvakamAM vasanArA jANavA traNe lokamAM - 2 bheda pRthvIkAyanA (nArakabhUmimAM ane siddhazIlAmAM hevAthI) kula 10 bheda 2 bheda bAdara apakAyanA (ghane dadhi vigere) 2 bheda bAdara vAyukAyanA (ghanavAta-tanavAta vigere). 2 bheda bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya ) garatha karuM tatha vana 2 bheda pratyeka vanaspatikAya che e sUtrAnusAra cauda rAjalokamAM-sUma pRthvIkAya-apakAya teukAya-vAyukAya-sAdhAraNa vanaspatikAya kula 10 bheda sUkamanA paryAptA ane aparyApta maLI dasa bhede cauda rAjalekamAM vasanArA jANavA. manuSya lokamAM-bAdara teukAyanA be bheda mAtra manuSya lekamAM ja hoya che. A pramANe 2 bheda 563 bhedenA sthAna jANavA. zaMku AkAravALA cauda rAjalokanuM kiMcit svarUpa eka kuMDuM UMdhuM mUkIe ane te upara eka nAnuM kuMDuM catuM mUkIe tenI upara vaLI eka kuMDa udhuM mUkIe tevI AkRtivALe cauda rAjalaka che te urva-adho cauda rAjalaka pramANa che. eka rAjakanuM aMtara keTaluM thAya che? te mATe zAstramAM jaNAvela che ke, Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ << 'jAya lakkhamANaM nimeSamitteNa jAi jaM devo / cha mAseNa gamaNaM, egaM rajju jiNA binti // ' artha : kAIka deva nimeSa mAtramAM (AMkha ughADIne baMdha karIe teTalA kALamAM) eka lAkha jojananI gatie jAya, e pramANe cha mahinA sudhI jeTale jAya teTalA kSetrane eka rAjaleAka kSetra zrI jInezvarAe jaNAvela che. * A rIte nArakakSetra eka eka rAjaleAka pramANa urdhva-adhA hAvAthI sAta nAkInu sAta rAjaleAka pramANa kSetra jANavu.... nIcethI sAta rAjaleAka pramANu gayA pachI pahelI ratnaprabhA nArakInA uparanA bhAgathI (upa2 1800 yeAjana pramANa mAtra tirthroleka che, jemAM manuSyA vase che) pahelA bIjA devaleAkanA badhA vimAnA pUrA thAya tyAM sudhImAM eka rAjaleAka pUrA thAya che. eTale ATha rAjalAka pramANa kSetra thayuM. te upara cAthA mahendra dhruvaleAkanA aMta sudhImAM eka rAjaleAka gaNatAM nava rAjaleAka thayA. te upara chaThThA lAMtaka devalAkanA aMta sudhI eka rAjaleAka letAM dasa rAjaleAka kSetra thayuM. te pachI upara AThamA sahasAra devaleAkanA aMta sudhI eka rAjaleka upa2 gaNatAM agIyAra rAjaleAka thayA. te upara khAramA acyuta devalAka sudhI jatAM eka rAjaleAka vadhatAM khAra rAjaleka kSetra thayu. te upara nave greveyaka upara jatAM eka rAjaleAka vadhatAM tera rAjaleAka kSetra thAya che. te upara pAMca anuttara vimAnA temaja siddhazIlA uparanA siddha bhagavaDatAnA uparanA cheDA sudhI eka rAjaleAka thatAM kula cauda rAjaleAka pramANu khA lAkSetra che. lakhAI, paheALAImAM pahelI nArakI eka rAjaleAka pramANa lAMkhI paheALI che te pachI khIjI, trIjI, ceAthI, pAMcamI, chaThThI ane sAtamI nArakI ema dareka eka eka rAjalAka vadhatA pramANavALI hAvAthI chellI sAtamI nArakI sAta rAjaleAka pramANu lAMkhI paheALI che. tirthyaleAka eka rAjaleAka pramANu lakhe-pahALe che, temAM asakhyAtA dvIpasamudro AvelAM che. uva leAkanuM mApa nakathAthI joi levu'. devIonA sthAna utkRSTa AyuSya sthiti pahelA sAdha-devale ka--parigRhItA -aparigRhItA "" 39 13 bIjo IzAna-devalAka-pariMgRhItA ra 39 Jain Educationa International "" 29 sAta (7) pIpama paccAsa (50) pApama nava (9) pakScApama sAki -aparigrahItA paMcAvana (55) paDyeApama sAki janya-AyuSya (1) eka patyeApama For Personal and Private Use Only 39 99 99 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asurakumAra-dakSiNa-dizAnI 3 palyopama daza (10) hajAra varSa - -uttara che nAgakumArAdi (9) nava-da-dizAnI dd dd -(c) dd zy K | vyaMtara-sarva prakAra nAnI devIo | caMdranI-devIo-50 hajAra varSa adhika 1 - 1 palyopama sUryanIdevIo-500 varSa adhika 1 - grahanI- , - nakSatronI- , - sAdhika * |- 8 - 4 - tArAnI - , : >> adaSTa evA 3 jA 4 thI adhyAyanA nAraka-devalokAdinuM svarUpa prApta zAAdhAre jaNAvela che, vijJAnike paNa zAstra virUddha kAMIpaNa jaNAvI zake tema nathI ema jANavuM. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaicAkAza madhye zAzvata 24 rAjaloka --pAMca anuttara devaloka - nava greveyaka INC ollO G) oo ollos O lakAnaMda kilvivika devo 00gyoM 900 meruparvata @Araka: vege aya loka hipa samaka pisamudra asaMkhya, I/III) iiiiiiiiiiLa ka thI samabhunlA pRthvI na26 3 mAphI ta26:4 S n2ka- pa kAza IIIIIIIIIIIIIIIIIII IIIIII akoza IIIIIIIIIIII IIIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIIlliaa i rika , kuM AkArI IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIiiiiiii[L 2 pA dhaLodadhi aAkAzaa kanakavAso) trasADI taLavAta ghaLavAta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratApabhA pRthvInuM daLa 280000 yojA-udgha * alI 20 yAM. 18vAgacaMtA. likAya Hyla 10 yo. uM, khAlI 200 cA. u 8 vyAra GphAra women 0 coMkA. >> khAlI 100 co. u >> khAlI 22583 co. u. > dareka prata2 3000 co.u 0 0 0 20 bhavA. patiLikAya 0 8| ----khAlI 2 >khAlI 1000 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merU parvata ahI pharatuM jyotiSacakra SonkSatra 884 yojA he caMda 880 yojA kisUrya 800 yaoNjana paMDakavA- * tArA 790 yojA 09 cUlikATekarI i40 yojana zAka graha 900yojana abhiSeka 1 maMgaLa graha 897yojana garu graha 894 yojA T ka graha 892 yojA T budha graha 888yojana 8 \ 35000 yojas + 481 : --* bIjI mekhalA eka lAkha yojana UMco merU parvata " 00 yojA svAti. maMga - 3 0 S 10 - : ' St gzuka mULa, methI 2022 1 thavA dUra ThadAva5. laMkAvA sAhelI mekhalA mabalA (9 pa00) lava / bhadarA 1000 yAjA uMcAi bhUmisthAo 2000o 401vistAra simabhutalAM pRthvI kaMdavibhAga pahelakAMDa 20090 yojana 10 bhAga 2009906 yojana pahoLo Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bUdIpa : 6e : ars tavaNasamudra iaa aMye ) 1pa yojanA SPA i wciel 1 { }, - - - - :::: anulaMdhara - -SHii Fa: gana livmAM , #ma #iLa che. For 937 E-SH ** O : zikha re kulA nadI 31 --- 3 - rASTranuM phoka che suvarNaphulA nadIne .mInArI kAntA : . ra0 ki narakAntA nadI PL pa . 'velaMdhara : vaiza''e):28E 3 beMDa x ? che A * Bluu) je da ka , R 2 ) gaMdhamAda IL IC D ahuM : 1 mAM huM ta 7 x gata 1 jaNane III [22] 22 IDI GUJJULY U ALIA c w meM ':::::: kapura) je ja 5 8 ladhara najIka (1) UII, . IGE 26 - ] = 246] DadharI - 0 : [ 9 : A FERche 1] .NV 1 | - --- kAstA cidI : 6Rvajaya mahApa ka aMtare re salilA naE + 8 vaMta . parvata rohitA nadI che sanI - = " maid : - 1 zatintI , . S' * * * : nulaMda2 : : khaMDa-3 re " ' W bharata khaMDa- / che \', ' LifmAna + " kha F 'N) -jAtA ; maM;- 15 * 1 1. to (A e ) che ke 9:::: 31; - ' anuvedhake prA ** -2 nI 8 (may #aa CS. bhAre dhAma bat, S; t: ) maiA mA nA 1 nA ML 'mArA mahAkSetra : www . : E (pALo cho . dha : kta chemeM : laga koI " - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sujayaMta dhvAra ' ja5 lAkha yojana pramANa aDhI kIpa-manuSya lakane nakazA 1. jaMbadrIpa = 1 lAkhayojana karI 3. dhAtakI khaMDaH lAkha 2. lavaNasamudra 4 lAkha yojana, be bAjunA 14 be bAjunA Ina indra parvata Wit kama ja ja varadho 6 - 5 & Slemale 7 ) S - ma | In 12 na I ta ka , ijhAra patine - - A 5 : pAkkI 7 kima : na 2 mana - ' . . ke - 1 8 jikalA dadhi ! - - de 1ra/1 ke " Biss Gro na' jayaMta vAra 'WS/ 13 1 vijayata dvAra bAkI hatI : : che. NEW , navaje' S } 't, JAPATI TT SaDa 6 sTii 'macimaka dhAtakI pUrvajaar. -}}}} dhAta kI khas kAlIdIdhas 5. 13 ) II mi maDa1 1 3. | - | avaiust | 'ma kAlo sama che ? 13lA na yojana ne bAjunA - IkSikAra patine pa I rana ja hai pi na2 mana ', - 16 lAkha yojane ne bAjunA tata che aparAEjata vAra Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbUtIpathI naMdIzvaradvIpa para zAzvatacaityanaMdIzvara samudra (uttarottara dvIpa-saRdra dvANa, mAyazI jANavA : irasano jas; nA ::: irasano : IkSarasa che 26384 lAkha yora ::::: dUdha sarA - dhRtavara rUma 1ra12 dvAda-9tasalo : vara samudra 26 dArU jevo ' dhIsaramAM svAda 3: : hara samudra zAla pANIno rasa 9. vArUNIvara : 'saramAM svAda ::: kara badrapardhana : ja karavara samudra . che cAluM svAda . ::: puSkara * dhorabaddha kAlodaki :: s svAda u ' siddha) 3 able da: Ckha thAna eka yojA, na yojanA ::: 17:::: 2 dhAta kha yojanA kalAma yojanA jItI che dIpa yojana 3 puSkaravache :: yojana:: kopa 3 &Ara 28 32 bhaTTa :: 2pa6 lAkha 8 28 zo A - 82la, *zagIvara , 4 zAzvata jina |k1) RSabhAnana (2) caMi na nA (3) vardhamAnA :: j62 zAzvata caitya / sArava2 drA / taTa 208 tA. 20 : - /// (vAriNa Iti aMjanagiri - ::: , 86 9relAne 384 lAkha 3 : - yojana, ---- 409 6 :::: 19 dadhimukha 91vara droha :: :: : :: ::::::::::: 32 rati ka2 da:::: $ Irasa tapAsa ::: ' " t TIpa - 8* t I'li| ( Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAdhigama sUtranA adhyAya ra-jA 3-jA mAM jaNAvela samasta lokavarUpanA (6) nakazAonI vizeSa samajUtI cauda rAjalaka pramANa mAM alokinA nIcenA taLa bhAgamAM uttara-kSiNapUrva-pazcima 7 rAjalaka pramANa valayAkAre che, tyAMthI upara anukrame 1-1 rAja ghaTatAM che jaju upara prathama narakanA sthAne eka rAjaloka pramANa poLAI jAvI. te upara urva kamAM paheLAI vadhatAM rAjalaka upara AvatAM 5 rAjaka pramANa paheLAI thAya che, te pachI upara anukrame ghaTatAM-ghaTatAM rAjalaka cheka uparanA cheDe -SanaDikA pramANa 1 rAjalaka pramANa pahoLAI rahe che. A rIte je u-a zauda rAjalokane upara jaNAvyA mujaba valayAkAre jANavAno che. temAM madhyamAM eka rAjalaka pramANa lAMbI -pALI ane cauda rAja hadava trasa nADI che, temAM ja trasa jIvenA janama-maraNa thAya che ema jANavuM. madhya lekanI madhyamAM sau prathama jaMbuLI Ave che ane A jaMbudvIpanI madhyamAM 1 la:kha jana UMce merU parvata Avela che. A merU parvatanI taLeTInA madhya bhAgamAM AvelA ATha rUyaka pradezothI pUrva-pazcima temaja uda adhe lekanI gaNatarI karavAmAM AvelI che. madha lekanA eka rAjalaka pramANa ti mAM pUrva-pazcima valayAkAre asaMkhyAtA dvIpa samudra AvelA che. teo madayanA prathama naMbudrI thI eka-ekathI bamaNa pramANuvALA che. temAM mAtra mahinA aDhIdvIpa pramANa kSetramAM ja manuSyanA janma-maraNa thatAM hoI teTalA ja pramANavALI eTale ke 45 lAkha yojana pramANa siddha zilA che ema jANavuM. sau prathama madhyanA jaMbudvIpanI madhyamAM valayAkAre 1 lAkha jana UMce merU parvata Avela che. jaMbudvIpamAM urva-a parvata-kSetro kula 190 khaMDavA pramANa che. A jaMbudvIpanA eka bAjunA lAkha yojanathI gaNatAM temAM eka bAjunA 2 lAkha na laNa samudranA umeravA. temAM vaLI ghAtakI khaMDanA 4 lAjana umeravA temAM vaLI kALodadhi samudranA 8 lAkha jana umeravA. temAM vaLI ardha puSkara dvIpanA 8 lAkha jana umeravA. kemake sola lAkha yojananA puravara dvIpanI madhyamAM mAnutara parvata vaDe tenA be bhAga paDe che. A rIte eka bAjunA kula 22. lAkha mAM bIjI bAjunA rara lAkha ejana umeratAM aDhIdvIpanuM kula kSetra 45 lAkha yajana thAya che. te pramANe siddha-zIlA jANavI. aDhIdvIpamAM AvelA kula 132 sUrya ane 132 caMdro cara eTale (pharatA) che. jayAre Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhIdvIpanI bahAranA kSetramAM AvelA asaMkhyAtA sUryo-caMdro sthira che. eTale kAyama mATe jyAM divasa tyAM divasa rahe che ane rAtri heya che tyAM kAyama mATe rAtri hoya che. A zAzvata ravarUpamAM paNa kaIka ThekANe kALe karI kathaMcit keTalAka sAmAnya pheraphAra paNa thatA hoya che. jema zAzvata zatruMjaya giri saMbaMdhamAM zAstramAM jaNAvela che. vizeSathI bRhat saMgrahaNI Adi anya graMthothI jANI levuM. AThamA naMdIzvara dvIpamAM cAre dizAmAM Avela kula para parvate upara Avela zAzvata rayone viSe zrI tIrthakara bhagavaMtanA kalyANa ke mAM deve aThThAI mahatsava karavA jAya che. temajaladhidhara-munibhagavaMte paNa rautya darzanArthe tyAM jAya che. aDhI kapamAM kula 5 merU parvata, 35 kSetre, 30 varSadhara parvata, 5 devagurU ane 5 uttarakurUnA kSetre AvelA che. A rIte kula 45 kSetra sAthe, vaLI lavaNa samudramAM phelAelI ATha dADAomAM eka upara sAta kSetro maLI kula 847 = 56 aMtaradvIpanAM kSetre AvelA che, Ama kula maLI 101 manuSya kSetre che. mahAvideha kSetranI 8-8 vijayanI AjubAju kiravA jevI vedikAo AvelI che, ane te be-be vedikAonI vacamAM 8 vijaya, 4 parvata ane 3 nadIo AvelI che. jaMbudvIpa uparanAM lavaNa samudramAM pUrva pazcima uttara dakSiNa madha kendramAM 1-1 kaLaza AkAranAM UMDA meTA khADAo che, jene pAtALa kaLazA kahevAya che. A kaLazAmAM dara 14 muhurta = 11 kalAke aMdarathI vAyu prakopa thate heI samudramAM bharatI AvyA kare che. anya samudramAM AvA pAtALa kaLazA nathI. vaLI lava samudranAM ja vidizAnA madhya kendramAM 1-1 parvata Avela che. jene anulaMdhara parvata kahe che. te dareka upara 1-1 zAzvata jaina vItya Avela che. cAre pAtALa kaLathAnI DAbI bAjue 1-1 vedhara parvata paNa Avela che. enI upara paNa 1-1 zAzvata jaina zreya Avela che. zrI jaina zAsana mAnya zAstrAdhAre hAlamAM jaNAvyA mujaba jAvuM ke zarIrane u seMdhAguNe mApavuM. gha-kUvA-taLAva vigere AtmAMzule mApavAM. pRthvI-parvata-samudro ane devavimAna vigerene pramANagule mApavAM, AmAMgu aniyata jANavuM, 6 use gule = 1 pAra (bhAganI pAnInI pahoLAI) 2 pAde = 1 , 2 veMta = 1 hAtha, 2 hAtha = 1 kukSi, 2 kukSi = 4 hAtha = 1 Da = 1 dhanuSya, 2000 dhanuSya = 1 ga uM, 4 gAu = 1 jana. jaMbudvIpanuM kula kSetraphaLa 790,56,84,150 ejana 1 gAu 6ro hAthathI kaIka adhika che. vaLI uttara dakSiNa 1 khaMDavA pramANa bharata kSetranuM kula kSetraphaLa 30,32,888 rojana 12 kalAnuM jANavuM. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra-adhyAya pAMcamA (5) have A pAMcamA adhyAyamAM prasa'gAnusAre jIvAjIvarUpa che e dravyeAnu temaja teonA svataH parataH temaja ubhayataH bhAvAnu' svarUpa jaNAvAze. ajIva - kAyA dharmAdharmAsskAza pudgalAH // 1 // anAdi anaMta jIva dravya ane ajIva dravyAnI rAzirUpa A jagatamAM cAra ajIvakAya dravyA che. ajIva eTale je dravyAne peAtAnA utpAda-vyaya temaja dhruva svarUpI pariNamana bhAveAmAM jemane peAtAnu' akatRtva temaja abheAkatRtva ane ajJAtRtva che. te ajIva dravyA jANavA ane kAya eTale samuhAtmaka. arthAt je dravyeA samuhAtmaka svarUpe joI jANI anubhavI zakAya che tevA ajIva dravyA mukhyatve cAra che (1) dharmAstikAya dravya-je eka akhaDa heAvA chatAM asaMkhyAta pradezarUpa che. (2) adharmAstikAya dravya-je eka akhaMDa haiAvA chatAM asaMkhyAta pradezarUpa che. (3) AkAzAstikAya dravya-te paNa eka akhaDa hovA chatAM te leAkAkAza ane aleAkAkAza evA be vibhAga sahita anatA anata pradezI che. (4) puddagalAstikAya dravya-puraNa-galana svabhAvavALu' hAvAthI eka avibhAgI paramANu' paNu anekavidha pariNAma pAmavAnI zaktivALu' hAvAthI astikAya che. jyAre aneka paramANue maLIne banelA madha-deza-pradeza vibhAgarUpa samuha tA pragaTapaNuM astikAya (samuhAtmaka) svarUpa che ja. pranLa pIvAtha // 2 // upara jaNAvela cAra dravyeA uparAMta A jagatamAM pAMcamA dravyarUpe jIvadravyeA pazu che je ana'tA che. jeA pratyeka pAtapAtAnA katha'cit utpAda, kathacit vyaya, kathAza dhruva svarUpI pAtapeAtAnA pariNamana bhAvanA kartA-bheAktA ane jJAtA che. teonu vizeSa svarUpa pUrve jaNAvI gayA che. atre te te pAMce astikAya dravyAnu je trikAlika astipazu dravyathI jaNAvela che. zAstramAM dravyanu lakSaNa nIce mujaba jaNAvela che, jenu' svarUpa gItA gurUgamathI karI levu' jarUrI che. 'dhruvaNa dute hoyavo, vicAro muLALa saMtAvo ! davvaM bhavyaM bhAvassa bhUyabhAvaM ca jaM joggaM // ' pAMce dravya mAtapeAtAnA guNa bhAvamAM piraNAmI hAvA chatAM sakaLa jIvadravyA pAtAtAnA pariNamana bhAvanA kartA-bhaktA ane jJAtA paNa che. te mATe te jIvadravce Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AvA jIvadravya A saMsAramAM cha nikAya svarUpathI anaMtA che. temaja vaLI anatA siddhanA jIvo paNa che te pratyeka (arthAt dareke dareka) jIva pite ekabIjAthI bhinna varUpe svataMtra dravyarUpa che. nityA'vasthitAnya rupANi // 3 // rupiNa pudgalAH // 4 // upara jaNAvela sakaLa pAMce dravyonuM traNe kALamAM ati paNuM (hevApaNu) levAthI te pAMce dravya nitya che. kemake teo keIthI kayAreya utpanna karAyela nathI. temaja teone keIthI kayAreya saMpUrNa nAza paNa thavAne na levAthI kALa thakI anAdianaMta nitya che. vaLI upara jaNAvela pAMce dravyo pudagala-paramANuM sahita badhAM cAkSuSa apratyakSa hevAthI (eTale AMkhathI nahi dekhAtA hovAthI) teone atre arUpI jaNAvyA che. paraMtu pudgala dravya-varNa-gaMdharasa-sparzAtmaka hevAthI temaja tenA khaMdha-deza-pradeza vibhAga AMkhe karI joI jANI zakAya che. te mATe turata ja cethA sUtramAM phakta pudgala dravyo rUpI che ema jaNAvyuM che. AthI samajavAnI jarUra che ke A jagatamAM je-je AMkhe dekhAya che te tamAma pudagala dravyanA vikAra (pariNAme) che. gassarzava drathAne che ! pUrva jaNAvela pAMce trikAlika nitya dravyamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNe dravya eka-eka akhaMDa dravya svarUpe bhinna-bhinna svabhAvI, bhinna bhinna dravya che. niziyALi 2 | do uparanA traNe dravyo akriya che. arthAta teone svabhAva keIpaNa (gatyAdi kriyA karavAnuM nathI. asaMkhyeyAH pradezA dharmAdharmayoH // 7 // dharitakAya temaja adharmAstikAya e be dravyo samAna asaMkhyAt asaMkhyAta (lekAkAzanA pradeza jeTalA) pramANarUpa hovA chatAM eka akhaMDa dravyAtmaka che. jIvasya ca // 8 // sakaLa anaMtA chavadravyo paNa eTale pratyeka jIvadravya paNa lokAkAzanA pradeza pramANa rU5 (eTale jeTalA kAkAzanA pradeza che teTalA) asaMkhyAtA-pradeza pramANarUpa asaMkhyAta pradezavALA akhaMDa bhinna bhinna dravya che. AkAzasyAnantAH // 9 // je AkAzAstikAya dravya che (je mukhya paNe AdhAra dravya che ane sarvadrAne avakAza ApavAnA guNavALuM che. te paNa eka akhaMDa arUpI akriya dravya che. je Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +3 leAkAleAkavyApI (svarUpI) hAvAthI ana ta pradezI che. temAM je leAkAkAza che te tA asaMkhyAt pradeza pramANa rUpa che paraMtu te aleAkAkAzathI bhinna dbhavya nathI saMkhyeyAsaMkhyeyAzca pudgalanAm // 10 // pudgala khadhAdi dvavyene sakhyAt-asabhya t temaja anaMta pradezeA hoya che. phakta A puddagala dravyeAnA pradeze! peAtAnA khaMdhathI chUTA paDI zake che ane maLI paNa zake che. jyAre khIjA dravcenA pradezeA peAtAnA mULa dravyathI kayAreya chUTA paDatA nathI ema jANyu u'. nALo ! ! joke puddagala dravyamAM paramANu' (je trikAlika nitya che) te apradezI che. paraMtu temAM paNa ana"ta pariNAma pAmavAnI zakti hAvAthI tene upacAre anaMta pradezI kahevAmAM harakata nathI. lokAkAze'vagAhaH // 12 // upara jaNAvela jIvadravyeA, ajIvadravyeA temaja dharmAstikAya ane adharmAstikAya e cAre astikAya dravye leAkAkAzamAM ja rahelA che. AthI ja te te cAre dravya je AkAza dravyane AdhAre rahelA che teTalA bhAgane leAkAkAza kahevAmAM Ave che. dharmAdharmayoH kutsne // 13 // dharmAstikAya dravya ane adharmAstikAya dravya ane arUpI vyA upara jaNAvela samagra leAkAkAzamAM (leAkAkAzanA prati pradeze) ekameka thaine paNa alaga alaga pAta. peAtAnA bhAve rahelA che. jayAre aleAkAkAzamAM A e dravya nathI, tethI tyAM kAipaNa jIva-pudgalanI gati-sthiti paNa nathI. eka pradezAdiSu bhAjya: pudgalanAm // 14 // asaMkhya bhAgAdiSu jIvAnAm // 15 // pradezasaMhAra visargAbhyAM pradIpavat // 16 // pudagala dravyanA cAra vibhAga zAstramAM jaNAvela che. (1) kha'dha (2) deza (3) pradeza (4) paramANu (aNu) keAi eka parikalpita akhaMDa puddagala dravyane khadha kahevAmAM Ave che. tenA amuka bhAgane deza-vibhAga kahevAmAM Ave che ane atyaMta sUkSma (jenA kevaLI bhagava ta pazu be vibhAga na karI zake tevA) azane pradeza kahevAmAM Ave che. A pradeza pramANa sUkSma aza (puddagala) te ja jyAre te badhathI bhinna chUTo paDeleA hoya tyAre tene paramANu' (aNu) kahevAmAM Ave che. koipaNa pudgala paramANumAM paNu (1) vaNa (2) gaMdha (3) rasa (4) sparza avazya hAya che. eTale temAMthI zIta-uSNu ane snigdha-rUkSa e cAramAMthI avidhI e pa avazya hoya che ema jANavu', Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R A pudagala dravyanA be aNu-traNa aNu-cAra ANu, saMkhyAt aNu, asaMkhyAta aNu ane anaMtA ANu (paramANu) enA skadhe che. te AkAzanA eka pradezamAM, be pradezamAM, traNa pradezamAM, cAra pradezamAM, saMkhyAta pradezamAM, asaMkhyAta pradezamAM rahI zake che. jemake anaMta pudagala paramANuone acitta mahAkaMdha te samagra kAkAzamAM vyApta thAya che. temaja yAvatu, anaMta pradezI skaMdha paNa AkAzanA eka ja pradezamAM paNa rahI zake che. jema dIvAnA prakAzane saMkeca vikAsa paNuM prApta thAya che tema, paraMtu atre eTaluM khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevuM che ke pratyeka jIvamAM rahele kaI jIva je asaMkhyAta pradeza pramANa che) te AkAzamAM eka pradezamAM rahevA jeTalo kayAreya saMkeca pAmI zakate nathI. AthI koI paNa eka jIva samagra AkAza dravyanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja rahele heya che. (asaMkhyAtanA asaMkhyAta bheda hovAthI) AthI sarva jIvone sarva lokAkAzamAM rahelA jANavAnA che. vaLI keTalAka kevalI bhagavaMte kevalI samuddaghAta vakhate potAnA asaMkhyAta pradeza vaDe sarva lekamAM vyApta thAya che. paraMtu te mAtra samudraghAtana kALa pUratAM ja. A sAthe bIjuM khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI bAbata e che ke aMgulanA asaMkhyAt bhAga pramANa eka sUkSama zarIra (je paNa AkAzanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahela hoya che, temAM anaMtA ja rahI zake che. gatisthityupagraho dharmAdharmayorupakAraH // 17 // have dharmAstikAya dravyanuM lakSaNa jaNAve che. A dravya je mAtra samagra lokAkAzamAM eka akhaMDa svarUpe asaMkhyAta pradeza svarUpe vyApta che. te jayAM jyAM je-je jIva ke pudagala dravyane gati karavI hoya (te dravyanA svabhAva mujaba) tene te mAtra sahAyaka thAya che. dharmAstikAya dravyanI sahAya vagara jIva-pudgala gati karI zake nahi. jema pANI vagara mAchalA gati karI zakatAM nathI. Aja pramANe jIva-puddagalane sthira thavAmAM adharmAstikAya dravya sahAyaka che te te baMne dravyane upakAra samajavo. bAvarAhyAvaha che 18 che pUrve jaNAvyA mujaba AkAzAtiya dravya te jIva-pudagala temaja dharmAstikAya ane adharmAstikAya ema e cAre dravyone ekI sAthe paNa avakAza (jagyA) ApavA 35 sahAyaka che. eTale ke eka AkAza pradezamAM te cAre dravyo hoya che ema jANavuM. atre e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM ke dharmAstikAya temaja adharmAstikAya e be dravyo eka akhaMDa anaMta pradezAtmaka AkAzAstikAyanA je bhAgamAM rahelA che te bhAgane asaMkhyAta pradeza svarUpI kAkAza ane bAkInAne alokIkAza kahevAya che. lekAkAzanA jeTalA asaMkhyAta pradeza che teTalA ja dharmAstikAyanA temaja adhaMritakAyanA pradezo che. temaja Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keIpaNa eka jIva-dravyane paNa teTalA ja lokAkAzanA pradeza pramANa asaMkhyAta pradeza hoya che. AthI spaSTa samajaze ke lokAkAzanI bahAra keI paNa jIva ke pudagala dravyanuM astitva nathI. kema ke tyAM dharmAstikAya temaja adharmAstikAya dravyo nathI. zarIra vAG-manaH prANApAnAH pudgagalanAm // 19 // anaMtA pudgala paramANuonA sakaMdharUpe banelI aneka prakAranI vargaNAo che. jenA 26 varUpe zAmAM jaNAvela che. temAMthI mAtra ATha prakAranI vargae sakaLa saMsArI jIvadravyane zarIra dhAraNa karavAmAM, vacana bolavAmAM, manana karavAmAM temaja zvAse zvAsa levAmAM upakAraka thAya che. tenuM AdAna-grahaNa pratyeka jIva pita-pitAnA tathA prakAranA karmanA ge kare che. judA judA jIva dravya athavA Atmatatvane A saMsAramAM nIce mujaba ATha prakAranI vargaNAonI jIvana jIvavAmAM upakArakatA (sahAyakatA) rahelI che. (1) dArika vargaNa (2) vaikriya vargaNa (3) AhAraka varga (4) taijasa vargaNa (5) kAmaNa vargaNa-A kAmaNa vargaNAono jIva pradezonI sAthe kSIra-nIravat aSTa prakArane je saMbaMdha thAya che tene karmabaMdha kahevAya che. (6) zvAsozvAsa vargaNa (7) bhASA vargaNa (8) mana vagaNa. prathamanI pAMca vargaNAo jIvanI sAthe saMjhilai saMbaMdha pAmatI hoya che. jyAre pAchaLanI traNa vargaNAone saMbaMdha asaliSTha hoya che. A uparAMta strI-putra-dhana-dhara Adine paNa jIvane karmAnusAra asaMzliSTha yoga prApta thAya che. sukha duHkha jIvita maraNopagrahAzca // 20 // upara jaNAvyA mujaba karmAnusAre je-je jIvane je-je prakArane pudgala dravya pariNAmane vega (saMbaMdha) prApta thAya che. te mujaba te-te jIvane te thakI sukhaduHkhane pariNAma thAya che jyAM sudhI je AyuSya karmane vipAkedaya je gatimAM je zarIra dvArA je-je jIva bhagavatAM rahe che tyAM sudhI te jIva-te zarIra dvArA sukha-duHkhane anubhava karato rahe che. keIpaNa gatimAM rahelA jIvane zarIra saMbaMdhI AyuSya pUrNa thaI jAya te samaye ja bIjA game teTalA prabaLa geno saMbaMdha hoya te paNa te jIvane te zarIrathI aLagA thavuM ja paDe che. jene vyavahAramAM maraNa kahevAmAM Ave che. A rIte pratyeka jIvane jIvana-jIvavAmAM mukhya upakAraka je AyuSya karma che te paNa kAmaNa vargaNAnatargata pudagala vargaNAo ja che. paraMtu jIve pote ja pitAnA rAga-dveSAdi tIvra-maMda pariNAme karI kAmaNa vargamAM vividha svarUpe je je vividha prakArano (aSTavidha) vipAka (anubhava karAvavAnI zakti ApavAnI zaktinuM sarjana kareluM hevAthI te te karma udayamAM Ave thake te jIvane tathA prakArano vipAka (anubhava) karavo paDe che. parasparopagraho jIvAnAm // 21 // Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa'sArI jIvA (sakama) zarIrastha hAvAthI pAtAtAne prApta cAga (sa.badhA) dvArA eka jIva bIjA jIva prati upakAra temaja apakAra karI zake che. te jagatamAM pratyakSa che. adyapi dharmAstikAyACi pAMce dravyA eka ja AkAza pradeza upara anatakALathI sAthe rahevA chatAM kayAreya koI dravya pAtAnA mULa svarUpane cheDIne anya dravyanA svarUpane pAmatu' nathI paraMtu jIvadravya ane pudgala dravyane sva-svakarmAnusAre paraspara pAriNAmikapaNu hAvAthI (mayeAga sabadhe) eka jIva peAtAnA zarIrAdi kama dvArA khIjA jIva prati apakAra-upakAra karavA prati nimittarUpa thAya che jIvanA anya jIva yA ajIma prati nimitta hetutA rUpa pariNAma kaSAya sahita temaja kaSAya rahita banne prakAre hAya che. dareke dareka sa'sArI (saka'ka) jIvenuM upara jaNAvyA mujabanuM svarUpa tatvataH avirAdhI hAvA chatAM je utsUtra bhASI pAkha`DIe A svarUpane asa-mithyA mAyArUpa kahe che. teo mekSa mAnA (mokSamArganI sAdhanAnA) ucchedaka hAvAthI teone sa`sArI jANuvA. vartanA-pariLAmaH-ziyA--pADave 2Ajasva // 225 kALa nAmanA keI padArtha, arthAt sat dravya A jagatamAM nathI. tema chatAM upara jaNAvyA mujaba jIva-ajIvAdi dravyanA vividha pariNAmA (rUpAMtaratA)ne vividha strarUpe jANavA mATe je bhinna bhinna svarUpe kALa svarUpane Azraya levAmAM Ave che. tenuM svarUpa have sUtrakAra cAra bhedathI jaNAve che. (1) vanA : pratyeka dravya pratyeka samaye svataH temaja parataH je je utpAdvyaya-dhruva svarUpamAM bhinna bhinna svarUpe pariNAma pAmI rahelu che. tene te te bhinna-bhinna samayanA svarUpa rUpe oLakhAve te vartanA lakSaNakALa jANavA. (2) pariNAma : upara jaNAvyA mujaba pratyeka samaya-samayanA pariNAmamAM paNa aneka prakAranA je bhina bhinna guNa paryAya rUpa pariNAma hoya che, tene yathA tathya bhinna-bhinna svarUpe jaNAve tene kALa svarUpI pariNAma jANavA. (3) kriyA : jo ke jIva tattva ane pudgala tattvane kriyA pariNAmIpaNuM che. bAkInA dharmAstikAyAdi dvavyamAM te kriyA pariNAmitvapaNuM nathI. tethI jIva ane pudgala dravyanI je vividha kriyAne vividha svarUpe jaNAve tene kriyA svarUpathI kALane pariNAma jANavA. (4) paratvA paratva : pUrvApara eTale prathamanuM ane pachInuM. arthAt aitihA sika ghaTanAonA saMbadhAnA vyavahAra je je dravyAnA je je utpatti-vyayatemaja dhruva pariNAmeAmAM je dravya vaDe karAya che te parAparatva kALa jANavA uparanA cAre bhedI kALanA nathI. para`tu dravceAnI vanAdine jANavA-jaNAvavAmAM sahakArI hAvAthI upacAre tene kALanA seDhA kahyA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +0 sparza rasa gandha varNavantaH pudgalAH // 23 // je rUpI pudagala dravya che tenA kha'dha-deza-pradeza ane paramANu ema cAra bhedA pUrva' jaNAvela che. te badhA spa-sa-gaMdha ane vadhu yukta che. temAM paramANumAM (1) vaNuM (1) gadha (1) rasa ane (2) sparze (paraspara aviradhI) avazya hoya che jayAre dhAdimAM (5) varlDa (ra) gaMdha (5) rasa ane (8) sparza maLI kula 20 guNadharmamAMthI yathA sabhava guNe hAya che. AA (20) vIza bhedo paNa pratyeka tatama bhAve sakhyAt asaMkhyAt ana ta bhedayukta hAya che. AthI samajavAnuM' ke samArI sakamaka jIvavyAne sasArIka samasta jIvana vyavahAra A puddagala-dravyanA sacAga-viyeAga svarUpa che. kemake dharmAstikAyAdinA jIva-pudgala sAthe kayAreya sacAgIka pariNAma hAtA nathI. AthI zAstromAM jIva ane pudgala ane dravyeAne pAriNAmika (vyavahAra svarUpe) kahyA che. jo OM nizcaya svarUpathI te| sakaLa caiA pAtAtAnA svabhAva guNamAM ja nira'tara samayesamaye pariNAma pAmyA ja kare che. tethI nizcaya svarUpathI tA kAIpaNa dravya kAipaNa anya dravyanA guNu-dharmamAM kayAreya pariNAma pAmatu nathI. candra vanya saumya-cauya--saMsthAna-meT--tamaAyAtopotavantatha ! 24 5 puddagala dravyAnA vaLI vizeSa pariNamana bhAvA sabaMdhamAM zAstrakAra jaNAve che ke (1) zabda pariNAma (ra) paraspara baMdhana pAmavu' (3) sUkSma pariNAma pAmavA te (4) bAdara (skula) pariNAma pAmavA te (5) vividha AkRti rUpe pariNAma pAmavA te (6) aLagA thavuM (bheda pariNAma pAmavA te) (7) adhakAra rUpa pariNAma pAmavA te (adhakAra abhAva rUpa nathI) kemake te joI jANI zakAya che. (8) chAyArUpa pariNAma pAma te (A chAyArUpa pariNAma pratyeka puddagala dravyane hAya che. te jyAre bhAskara yukta eTale arisA AdimAM paDe che tyAre yathAtathya bhAve vadi yukta jaNAya che ane abhAskara yukta vastumAM paDe che tyAre mAtra chAyArUpe jaNAya che.) (9) Atapa pariNAma (sUcanA taDakeA) (10) udyota pariNAma (caMdranA prakAzarUpa) A rIte vaLI aneka prakAre pudgala dravya temaja jIvadravya paNa svataH ane parataH temaja ubhayataH aneka prakAranA pariNAme pAmatA rahe che. kemake pratyeka jIvadravyamAM temaja puddagala paramANumAM anekavidha pariNAma pAmavAnI anatI zakti rahelI hoya che. 1. aNavaH skandhAzca // 25 // saMghAtabhedebhya utpadyante // 26 // maivAvanu: // 27 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyathI pudgala dravyane be bhedathI jANavuM jarUrI che. (1) pudgala dravyanA ska. jevA ke drayaNuMka kaMdha, gayaNuMka kaMdha, saMkhyAta aNuskadha, asaMkhyAta aNukaMdha, anaMta aNukaMdha (2) bIjo bheda mAtra eka aNu-paramANuM svarUpI (jenA be vibhAga kevaLInI daSTie paNa thatA nathI te rUpe) pudagala dravyane vividha svarUpano (1) aMdha pariNAme te saMghAtathI-bhedathI, temaja saMghAta-bhedathI ema traNa prakAre thAya che. (2) aNu pariNAma te mAtra skaMdhamAMthI chUTA paDavAthI bheda thavAthI) thAya che. (24) mA sUtramAM vizeSa artha - pudagalano zabada pariNAma traNa prakArane hAya (1) sacitta (2) acitta (3) mizra. pudgalane baMdhana pariNAma traNa prakAre thatuM hoya che. (1) jIva prayogathI te pragasta baMdha (2) viasAbaMdha te javanA prayoga vinA pudagala-pudgalane savAbhAvika baMdha (3) mizrikAbaMdha te jIvanA praganI sAthe pudagala-pudagalanA baMdhana svabhAvathI ema ubhayathI te baMdha. yadyapi zuddha jIvane puddagala dravyane baMdha hoya ja nahi. thAya ja nahi. paraMtu keIpaNa saMsArI jIva kayAreya karmanA baMdhana vagarane hato nahi. tethI karIne kArpaNa (kama) ajIva pudgala dravyanA baMdhanane laIne ja jIvane bIjA paNa aneka prakAranA pudgala dravyanA baMdhane prApta thAya che. A badhAM ja baMdhana jIvane vibhAva pariNAma che. vaLI kamane baMdha paNa spaSTa-baddha-nidhdhata ane nikAcita ema cAra prakArano hoya che. je pudgala-paramANuonA (anaMta paramANuMonA banelA) kahe paNa anaMtA hovA chatAM Indriya gocara na thAya evA sUkSama pariNAmane pAmelA hoya te sUkSama-pariNAmItva. je pudgala paramANuMonA sakache Indriyagocara thaI zake che te bAdara pariNamI va. bAra puddagala skamAM ATha sparza hoya che. jyAre sUkSama kA dhamAM cAra spaza hoya che. saMsthAnA pariNAma pAMca prakAranuM hoya che. (1) laMbAI svarUpa (2) geLa (4) trikoNa svarUpa (4) samarasa (5) parimaMDaLa, pudgalane bheda pariNAma pAMca prakAre thAya che. (1) karika-ghasArAthI je chUTA paDe te jema caMdana ghasavAthI ghasAya te. (2) cauki -jema loTa vigere daLavAthI chUTA paDe che te. (3) khaMDa-patthara vigerenA je kakaDA karAya che te. (4) pratara-jema abarakhanA paDa chUTA paDAya che tema. (5) anutara-vAMsanI-zelaDInI vigerenI chAla utAravAmAM Ave che tema. A paNa khAsa samajavuM jarUrI che ke vaLI pudgalene aMdhakAramaya je pariNAma te, te pugale upara prakAzanA abhAvarUpe che. paraMtu aMdhakAra pariNAma sarvathA abhAvarUpa Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI te paNa pudagalane pariNAma che. kemake aMdhakAra AMkhe dekhI zakAya che. vaLI tamAma pudagale kiraNotsarga pariNAmavALA hovAthI tene pheTegrApha pariNAma paNa zakya hoya che. bhedasaMghAtAbhyAM cAkSuSAH // 28 // upara jaNAvela pudagala dravyanA vividha svarUpI pugala ske keTalIka vakhata kaI eka kaMdhamAMthI chUTA paDavAthI dekhAya che. to keIka vakhata bIjA dhamAM maLavAthI dekhAya che. eTale che keIka sUkSama pariNAmI skaMdha keIka skadhathI chUTe paDavAthI spaSTa dekhAya jayAre keTalAka skadhe ekabIjA skardhana maLavAthI dekhAya che. A rIte cakSuthI dekhAvApaNAmAM te te pudagala dravyanA pariNAmanI mukhyatA kahI jyAre keTalIka vakhata jenAranI daSTinI mukhyatAe sUphamavastu sthUla svarUpe temaja bhUla vastu sUkama svarUpe paNa dekhAya che. (AmAM javAnA sAdhana vizeSanI mukhyatA jANavI) vaLI sAdhana vizeSathI te adRSTa pudgala pariNAma paNa daSTa banI zake che. (dekhAvamAM AvI zake che) temaja gaya paNa banI zake che. atre eTaluM khAsa dhyAnamAM rAkhavuM ke sUkSama pariNAma kaMdha cAkSuSa pratyakSa thaI zakatuM nathI utpAd vyaya dhrauvyayuktaM sat // 29 // pUrve paMcAstikAya rU5 pAMce dravyonuM je svarUpa jaNAvyuM te samagra svarUpane have vikAlika (sata) astitva bhAve je trividha zuM che te jaNAve che. sakaLa pAMca dravya svataH ane parataH pitapotAnA pariNAmikAdi bhAvomAM niraMtara pratyeka samaye samaye kathaMcit utpAda svarUpe kathaMcit vyaya svarUpe temaja kathaMcita dhruva svarUpe pariNAma pAmatAM ja rahe che. A vividha pariNAmane pratyeka eka samayAzritapaNe-gItArtha gurU bhagavaMta pAsethI samajavAnI khAsa jarUra che kemake te svarUpa samajavAthI samyakatva daDha thAya che. anyathA mithyAbhAvamAM jatAM A sUtrakArane mukhya uddeza je kSatavanA sAthasAdhana bhAvanuM jJAna karAvavAnuM che te ja zUnya thaI jaze. A jagatamAM je je padArtha-dravya yA varatu je kaI bhAvamAM (dravyatvabhAve temaja paryAyatva varUpe) jevA-jANavAmAM Ave che te upara jaNAvela vividha svarUpe levAthI sat che. mAyA yA mithyA asat rUpa nathI. je trividha svarUpI nathI tene asat kahI zakAya. anyathA pragaTa sat svarUpane je loke asatuM, kahe che. teone te pragaTa paNe mAyA-mRSAvAdI jANIne teone saMsarga vavo joIe daSTAMta tarIke - keIka suvarNa dravyamAMthI baMgaDIo banAvI tyAre te vakhate suvarNa dravyanI pUrva avasthAne kSaya (vyaya) thAya che ane baMgaDI svarUpI paryAyane utpAdu Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelo jovAya che. paraMtu baMgaDImAM suvarNa dravya te dhruva svarUpe kAyama che. tethI ja jyAre te bagaDI rUpa paryAyane gALIne kaIka hAra vige2 paryAya (ghATa) banAvavAmAM Ave che te vakhate baMgaDI paryAyane nAza thAya che. ane te suvarNa dravyamAM hAra paryAyane utpAda thaye dekhAya che. te vakhate paNa suvarNa dravya te, te hAra paryAyamAM paNa kAyama raheluM spaSTa jaNAya che. A rIte dravyane aneka vidha-aneka paryAya paNuM prApta thatuM hoya che. je utpAda-vyaya svarUpe prApta thatuM jovAya che. paraMtu pratyeka paryAyamAM dravyatva te dhruva pariNAmI hovAthI tathA svarUpe kAyama heya che. A rIte pratyeka dravya padArthane apekSA vizeSe dravya-paryAya paNuM hovAthI temAM vividhatA javI jarUrI che. A saMsAramAM je AtmAoe AtmavizuddhinA (cau) 14 pagathiyAmAMthI dazamAM pagathiye, dazame guNasthAnake pitAnA AtmA sAthe joDAyelA AmaguNaghAtI mehanIya karmane sau prathama sarvathA kSaya karIne bArame guNasthAnake jaI AtmaguNAtI bAkIne traNe jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya kama e traNe karmone paNa avazya kSaya karIne terame guNasthAnake jaI zrI vItarAga sarvajJa ane sarvadazIpaNuM prApta karela che. tevA kevaLI bhagavaMte upara jaNAvela sakaLa dravyanA trividha bhAvone pratyeka samaye kevaLajJAna ane kevaLadarzana karI jANatA-jetA hoya che. AthI teoe saMsArI AmaneAtmazuddhino je upAya (mokSamArga batAve che temAM AmAthI AtmAe e ananya bhAve sau prathama zraddhArUpa kSaye pazama (samyaktva) pragaTAvIne ekSapada sAdhyuM che, sAdhe che ane sAdhaze ema niccethI samajavuM. zrI jinezvara kevaLI bhagavatee "jovA vikAsa nA putra vA' eTale sakaLa dravyone kathaMcit utpanna thavApaNuM che kathaMcit vyaya thavA paNa che. temaja kathaMcit dhruvabhAvamAM pariNAma pAmavA paNuM paNa che. A tripadIthI samasta jagatanA samasta bhavenuM varUpa saMkSepathI jaNAvela che. tene samyaga jJAnI gaNadhara bhagavaMte e dvAdazAMgI rUpe vistAra karIne mokSamArga vahete rAkhela che. paraMtu jeone A kevaLI bhagavaMtanA kevaLajJAnanA viSayamAM zraddhA nathI. teo zrI gaNadhara bhagavatee tripadIne je vistAra karela che. tene sugurU pratinA vinaya bhakti vinA teo kadApi karthacine samyapha bAdha pAmI zakatA nathI. eTale dhuvaI vA padano kathaMcit va e arthane nahi samajatAM tene ekAMta nityatva rUpe samajIne samajAvavA kezISa karI aneka prakAranA mithyA pravAha prasAratA heya che. tadmAvA thaye nityam | 20 | upara jaNAvela pratyeka dravyane utpAda-vyaya ane yuvatva pariNAma apekSA bheda nityAnitya che. eTale te te varUpane katha cit vikAlikapaNuM paNa che. (dravyArthika nathI) Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nityapaNuM temaja kathaMcit (paryAyArthika nathI) anityapaNuM paNa che. AthI je vakhate je kaMI bhAvanuM avyaya paNuM arthAt (abhAva-nAza) jaNAya nahi, paraMtu je bhAve sadda svarUpe jaNAya te bhAve te svarUpane nitya samajavuM. A avyaya svarUpa nityatva paryAyamAM paNa nIce mujaba kALa bheda samajavAthI paryAyamAM paNa kathaMcit nityatva samajAze keIka dravyamAM vadhune keIka paryAya 1 samayane te kaIka eka divasano, keIka eka mAsane, keIka eka varSane, keIka asaMkhyAt varSano te keIka anAdi anaMta svarUpe paNa hoya che. A rIte paryAyane paNa kathaMcit niyatva zuM hevAthI kevaLI bhagavate vastunA traNe kALanA anAdi-anaMta samasta svarUpane paNa yathAsthita kahI zake. apitAnarpita sidhdheH // 31 // pUrve jaNAvyA mujaba pratye dravya vikAlika anaMta dharmA.maka hevAthI tene yathArtha avirUddhapaNe jANavA-jaNAvavA mATe zrI sarvajJa ane sarvadazI kevaLI bhagavaMte e saptabhaMgI' rU5 vacana vyavahAranI yejanA karIne keIka eka svarUpane ekAMte svIkAra karavAvALA (eTale ke padArtha athavA dravya, traNe kALe keI eka amuka tat svarUpe ja che evA) mithyA doSanuM nivAraNa karI zakAya. e rIte yathArtha samyam bedhe karI (vastu tatvane anekati dharmamaya svIkArI) yathAyogya rIte svIkArIne je AtmAo potAnA ye pazama anusAra AtmArtha sAdhavA prayatna karela che. tevA AtmAoe pUrve mekSapadane prApta karyuM che, kare che ane karaze ema jANavuM. bIju pUrve jaNAvyA mujaba jIva ane pudgala dravya bane pariNAmI hovAthI te bane pratye pitAnA mULa svarUpane cheDayA sivAya eka bIjA dravyanA svarUpe (ubhayAtmaka paryAya svarUpe) sata bhaMganA trIjA bhegarUpe pariNAma pAmatA hoya che. A vAta saMsAramAM sarvatra (dehadhArI AtmAomAM) pratyakSa avirUddha bhAve yoga vyApAra, temaja kaSAya pariNAma rUpe pratyakSa jevAya che ane jaNAya che tathA anubhavAya paNa che. vaLI jIva dravya ane pudagala dravya bane anaMtazakti dharAve che. tethI jyAM jayAM je je vakhate jenI zakti vizeSa tyAM tyAM tenuM prAdhAnya paNa hoya che. AthI ja sUtrakAre bIjA adhyAyanA prathama sUtramAM spaSTapaNe jInA pAMca pariNAme jaNAvelA che. vaLI zAstramAM paNa A saMbaMdhe spaSTa jaNAvyuM che ke 'guNANamAsao davvaM ega davvassiA guNAH / lakkhaNaM pajjavANaM tu ubhao assiAbhave // ' artha : koI paNa eka jIva dravya ke ajIva pudagala dravya aneka guNanA samudAya (piMDa) rU5 che. A aneka guNe paNa bhinna-bhinna bhAve pratyeka eka dravyamAM te dravyane Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 abhinna bhAve Azrayine rahelA hoya che eTale ke eka dravyanA guNe bIja dravyane kayAreya prApta nathI. jyAre paryAya svarUpamAM te be dravyonA saMyogIka guNa-pariNamananuM varUpa paNa hoya che. jemake krodha, bhASA vacane zarIra pariNamana Adi pudagala ane jIva banenA paryAya svarUpa che. te kaI jIva yA ajIva dravyanA paryAya svarUpe nathI. paraMtu ubhaya dravyanA paryAya svarUpa che. A mATe have ekAMta daSTine parihAra karAvanAra saptabhaMgInuM svarUpa jaNAvIe chIe. (1) sthAt asti-keIpaNa dravya (padArtha) svadravyapaNe vaLI svakSetre, svakALe ane kaI eka svabhAvapaNe kathaMcit ati (sat ) svarUpe levAthI kemake bIjA aneka dharmonuM te vakhate tIre bhAve astipaNuM raheluM che. te mATe syA-atirUpa che. (2) syAt nAsti -keIpaNa dravya (padArtha) paradravyapaNe temaja parakSetre, parakALe ane parabhAva svarUpe paNa kathaMcit nAti (abhAva) svarUpe hovAthI, kAraNa ke je dravyamAM je svarUpa je kALe nathI te anya kALe hoI zake che. te mATe sthAt nItirUpa che. (3) syAt asti-nAsti-koIpaNa dravya (padArtha) kathaMcit sva-para-ubhaya dravyanA kei eka paryAya svarUpe kathaMcit astipaNe temaja nAstipaNe havAthI padArtha (dravya) te ubhaya paryAyAtmaka svarUpe sthAt (kathaMcita ) asti-nAsti rUpa paNa che. uparanA traNa bhAga svarUpa dravya (padArtha) ne paryAya sahita yathArtha avirUddha jANavA jaNAvavA mATe pAchaLanA vakatavya-avakatavya saMbaMdhe cAra bhagA jANavA jarUrI che. saptabhaMga pAchaLanA A cAre bhAMgAnA svarUpane gItArtha-gurU bhagavaMta pAsethI yathArtha samajavAthI "tAnarvira si" A sUtrane paramArtha samajAI jaze (4) syAt avakatavya-upara jaNAvelA traNe bhagAonuM svarUpa kathaMcita avakatavyuM che. eTale vizeSathI yAne sarva bhAvane ekI sAthe mukhyapaNe kahI zakAya tema nathI. paraMtu gauNa bhAve eTaNe sAmAnyapaNe traNe bhAMgAtmaka svarUpa te pratyeka padArthanuM svarUpa che ema sAmAnyathI paNa kahI zakAya che. syAd asti avakatavya-pUrve jaNAvela prathama bhAMgAnuM vataH temaja parataH varUpa paNa dravya-kSetra-kALa-bhAvAtmaka bhedathI bhinna-bhinna svarUpavALuM hovAthI te cArene paNa eka sAthe mukhya paNe kahI zakAya nahi. temaja sAmAnyathI sApekSabhAve avizeSa paNe kahI zakAtuM hovAthI svAs (kathaMcita ) asti-avakatavya e pAMcame bhaMga jANa. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 (6) syAta nAti avakatavya-pUrve jaNAvela bIjA bhaMganA svataH temaja parataH dravya-kSetra-kALa-bhAvAtmaka padArthanA cAre nAstitva svarUpane temaja sAmAnyathI arthAt mukhyapaNe te cAre nAstivatAne paNa bhinna bhinna kavarUpe sAmAnya bhAve gauNa paNe kahI zakAya che. te svarUpane jaNAvanAra A chaThTho sthA-nAsti avaktavya bhAMge jANa. (7) syAta asti-nAsti yugapat avakatavya-pUrve jaNAvela dravyanA (padArthanA) trIjA bhaMgane paNa eTale ke te svarUpane ubhaya dravya (padArtha)ne paryAya dharma hovA chatAM tene bhinna-bhinna svarUpe ekI sAthe eka ja zabdathI mukhya paNe kahI zakAtuM nathI. eTale A bhaMgANuM karyAcit hovAthI sAmAnyathI te te ubhaya dravyAtmaka paryAyane sApekSa bhAve kathaMcit svarUpe kahI paNa zakAya che ema jANavuM. anyathA padArthane yathArtha--avirUddha baMdha prApta thaI zake nahi. AthI spaSTa samajAze ke dravyamAM ekI sAthe. ekI samaye rahelA anaMtA AvirbhAva pAmelA dharmo temaja anaMtA tIre bhAve rahelA guNadharmo (je-te dravyanuM svarUpa che) tene avirUddha bhAve eTale ke dravyamAM rahelA keIpaNa dharmane apalApa (uccheda) na thAya te rIte yathArtha-avirUddha bhAve (je naya daSTi) kahevAmAM Ave che. tene "utAti viSe" e sUtrane artha lAgu paDe che. AthI ja mRSAvAdanA tyAgIo sarvatra dravyanuM sthAt eTale kathaMcitapaNe dhyAnamAM rAkhIne naya sApekSa kharU paNa karatAM hoya che. snigdharukSatvAdvandhaH // 32 // na jaghanyaguNAnAm // 33 // guNasAmye sadRzAnAm // 34 // dvayadhikAdi guNAnAm tu // 35 / / bandhe samAdhiko pAriNAmikau // 36 // A pAMce sUtronA arthamAM pUrvAcAryoe aneka prakAranA artho kahelA che, paraMtu je artha trikALAbAdhita hoya te pramANa mAna joIe. mukhyatayA A sUtra pudagala dranA paramANuM temaja skaoNnA ekabIjA sAthe maLavA (saMbaMdha pAmavA)nI hetatAe jaNAvanAra che, je khUba ja agatyatAvALA che. AthI ame paNa A sUtranA pUrvAcAryanA arthane jaNAvI amAre je kAMI kahevuM che te paNa atre jaNAvIzuM. prathama te pudagala-paramANu yA skaMdha pariNAmane kei eka bIjA paramANu sAthe yA skaMdha sAthe je baMdha (saMbaMdha) eTale ke ekarUpatA thAya che. temAM mukhyatve Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 nathI te banemAM rahelA snigdhatva ane rUtvaguNanI kAraNutA rahelI che. A rIte paraspara maLatA bane dravyanA saMbaMdhamAM, teo jenI sAthe maLe che te parama zuM yA khaMdhanI sadazatA (sarakhApaNuM) temaja visadazatA (virUddha sparza) paNa hoya che ke i paNa muddagalA paramANuM yA kaMdha snigdha pariNAmavALo hoya che te paNa jaghanya-snigdha-eka aMzathI mAMDI madhyama-be aMza, traNa aMza, cAra aMza. ema thAvat saMkhyA-asaMkhya t aMza sinagdhatAvALe hoya che. temaja utkRSTathI anaMtaguNa arthAt sauthI adhika nidhatva te utkRSTa hoya che. A sinagdhatva eTale dUdhamAM rahelI je cIkAzanI taratamatA (je Aje pheTathI nigdhatvavALo mapAya che) te svarUpe jANavI. tethI viparIta te rUkSatA samajavI. A rItanI snigdhatA temaja rUkSatA para52 maLatA pulamAM ekabIjAne maLavAmAM mukhya bhAga bhajave che. A sadaza pudgale temaja videza pudgalanAM baMdha kevA svarUpe havAthI thaI zake che ane kevA svarUpanA pudgalane baMdha thatuM nathI. te pUrvAcAryonA jaNAvyA anusAra nIcenA koThAthI samaja. pudagala-paramANuM-temaja skaMdhanA baMdhamAM sadazane baMdha visadazane baMdha (1) jaghanya + jaghanya (2) jaghanya + ekAdhika nathI (3) jaghanya + dayAdhika temaja trayAdhithI adhika che (4) jaghanyatara (madhyama jaghanya temaja utkRSTa) + sama (sarakhA) jaghanyatara nathI (5) jAnyatara + ekAdhika jaghanyatara (6) jaghanyatara + drayAdhika jAvetara (7) jaghanyatara +trayAdhika jaghajetara nathI vicAraNIya che) chevaTe chelA chatrIsamA (36) sUrathI samajAya che ke svataH yA parataH baMdhana pariNAmane svataH yA parataH prApta thayela pudgala paramANuM ke skaMdha-sama-cA adhikaguNa snigdha yA rUkSanI sAthe badhA pariNAmane pAmI zake che. baMdha pariNAma pAmyA pachI ekabIjA ekabIjAnA adhikavarUpa snigdha yA rUkSavamAM pariNAma pAmI jAya che. guNa paryAyavad-dravyam // 37 // dharmAstikAya-adharmAstikAya - AkAzAstikAya - pudagalAstikAya ane jIvAstikAya (eTale pratyeka aneka jIvo ) e pAMca prakAranA dravya jenA dharmaguNe ane lakSaNe pUrve jaNAvI gayA chIe tene have pUrve jaNAvelA "utpAddha-vyaya-dhruva yukta satnI sAthe kevI rIte yathArtha avirUddhatA rahelI che te vizeSa karIne samajAvavAmAM Ave che. nathI nathI Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105. upara jaNAvela pAMce pratyeka dravya pratyeka samaye potapotAnI zuddhAzuddha aneka guNa svarUpamAM pratyeka samaye samaye hAni- vRddhi rUpa (Sa guNa hAnI-vRddhi1) svarUpamAM agurU laghu guNadharmo pariNAma pAmatuM ja rahe che. A pariNAmane eTale ke te-te samayanA te-te dravyanA bhAva svarUpane te-te dravyanA paryAya svarUpe oLakhavA jarUrI che. A paryAya svarUpa ane guNene bhinna-bhinna svarUpe bhinna bhinna hovAthI gu-paryAya thakI dravya aneka varUpI che. jayAre te tamAma guNe te eka ja dravyane AzrayIna rahelA hovAthI te samasta guNa-paryAyane paNa eka ja dravya-paryAya svarUpe eka svarUpe jANavuM joIe. A rIte jotAM guNa-paryAyamAM anekatA Avaze. jayAre dravya-paryAya eka svarUpavALe jaNAze AthI vaLI vizeSe e samajI levuM jarUrI che ke kaI dravya kaI kALe guNaparyAya rahita hotuM nathI. tema kaI guNa paryAya rahita paNa hote nathI sakaLa dravyamAM A rIte guNomAM je bhinna - bhinna samaye je-je svarUpe utpAdU-vyaya-dhruva ema vividha bhAvamAM pariNAma pAmavApaNuM che (je jagat svarUpe pratyakSA che) te pariNamana svataH temaja parataH temaja ubhayataH ema traNa hetuothI thAya che. temAM savaH pariNamana te dravyanA pitAnA (mULa trikAlika) dhruva guNa svarUpamAM je pariNamana thAya che. tene savatA pariNAmIpaNuM jANavuM jayAre anya dravyanA saMyoge je pariNamana arthAt paryAya cha-ajIva vyamAM jaNAya che. tene svatA (ktatva bhAve) temaja parataH temaja ubhayataH pariNamana jANavuM. A anaMtajIva dravyanA temaja anaMta puddagala dravyAnA paryAyane (pariNamanane) bhinna-bhina samayanA bhinna-bhinna svarUpane avadhAravA kALa dravyanI rojanA karavI paDatI hevAthI zAstramAM jIvAjIva rUpa kALane anaMta kahyo che. te jIva-ajIva dravyanA paryAya saMbaMdhe kahyo che ema jANavuM bAkI samayarUpa keI kALa dravya rUpa nathI ke asaMkhyAta pradezarUpa paNa nathI vaLI je mAtra aDhI dvIpa pramANa kSetramAM sUrya-caMdranI gati (cAra) nA hisAbe gaNAte vyavahArika kALa che te paNa vikAlika sakradravya nathI. kemake kALane kaI guNa ke paryAya svarUpatA nathI. te-te mAtra jIva-ajIva dravyanI je-je samayanI je-je vartana (pariNAma) che. te-te phakta jANavA mATe kALa dravyane upacAra Azraya karavAmAM Ave che. bAkI upacarita kALanI keI dravyanI keIpaNa vartanamAM kaI hetatA nathI. tethI ja kALane zAstramAM apekSA-hetatA rUpe svIkArela che. aApi zAstromAM paMcAstikAya-pAMce dravyone temaja tenA paryAyane jaNAvanAra upacarita kALadravyano upacAre svIkAra karIne e dravyone anAdi anaMta-nitya kahyo che. te chatAM zArAmAM puddagalA vyane anitya kahyuM che ane jIva dravyane nitya karyuM che. te saMbaMdhe jANavuM ke pudagalA dravyanA mULa guNa (varNa-gaMdha-rasa-parza) mAM hAni-vRddhi temaja pheraphAra paNa thata Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che te mATe tene anitya kahyuM che. jyAre chavadravyanA guNamAM kayAreya pheraphAra ke vadhaghaTa thatI nathI mATe jIvavyane nitya samajavuM. hA! jIvavyanA guNemAM AvirbhAvatIrabhAva svarUpe taratamatA jarUra hoya che. paraMtu sattAthI temAM vadha-ghaTa thatI nathI ema jANavuM. zAstromAM jIva dravyanA zuddha-nizcaya daSTie mukhya guNe nIce mujaba jaNAvyA che. 'nANaM ca daMsaNaM ceva caritaM ca tavo tahA / virI 3vayono irSa vIsa jeai ) jyAre vyavahAra naya dRSTie paNa zAstramAM jaNAvela che ke, 'svayaM karma karoti AtmA svayaM tat phalamaznute / svayaM bhramati saMsAre svayameva vinazyati // 'yaH kartA karmabhedAnAM bhoktA karmaphalasya ca / saMsartA parinivArtA sahyAtmA nAnyalakSaNaH // ' uparanA bane naya daSTie jIva dravyanA svarUpamAM yathArtha--avirUddhatA AvI te samyaktva guNanI prApti mATe anivArya Avazyaka che. kAlazcetyeke // 38 // pUrve jaNAvyA mujaba paMcAstikAyanA paryAyane jaNAvanAra kALane paNa upacarita svarUpe dravya je anaMta svarUpa kahela che te thaka) kahela tene te rUpe svIkAra karavAmAM kaI vAMdho nathI. bAkI kALa kaI sadavya svarUpe samaya rUpa paNa nathI. asaMkhyAt pradezarUpa paNa nathI ke te mAtra aDhIdvIpa pramANa kSetra vyApI paNa nathI. A vAta sUtrakAre pote ja AgaLanA sUtrathI spaSTa jaNAvela che. so'nantasamayaH // 39 // upacarita kALa anaMtA dravyo temaja anaMtA ajIva dravyonA paryAya varUpane oLakhAvanAra levAthI te anaMta che. Ama havAthI zAstramAM paNa che anaMtA kahyA che ane pudgala tethI anaMtA-anaMta kahyA che. jyAre kALa te bannenA karatAM anaMta kahyo che. dravyAkathA nibaT STUTI | 40 che tadbhAvaH pariNAmaH // 41 // Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 je je bhinna-bhinna eka-eka dravyamAM pAta-pAtAmAM je aneka guNA rahelA te pratyeka guNa svataMtra eka-bIjA guNathI bhinna svarUpe peAta-peAtAnA svarUpamAM pariNAma pAmatA hoya che. paraMtu kAIpaNa guNane AzrayI keAI khIjo (anya) gujI rahelA hatA nathI ema jANavuM. pratyeka zuSNeA nira'tara samaye-samaye bhinna-bhinna pariNAma (paryAya) svarUpe trividha hetutAe zuddhAzuddha svarUpe pariNamana pAmatA hoya che. tene tathA svarUpe yathA-avirUddha bhAve avadhAravAthI (zraddhAe karI jANavAthI) samyaktvanI prApti thAya che. anyathA mithyAtvanA udaya vate che ema samajavu. nAgitimAMya // 42 // jIva ane pudgala dravyAnuM paryAya-pariNamana svarUpa be prakAre hAya che. (1) AdimAna--eTale je kAI kALe utpanna thayela che te Adi bhAvavALuM (2) anAdi-pariNAma eTale je pariNamana svarUpane kAi dipaNuM nathI. eTale tene kAI utpatti kALa nathI. uparanA banne paNa e-be bhedavALA che te nIce mujaba jANavA. (1) sAhi-srAMta (2) sAdi anaMta (3) anAdi sAMta (4) anArdi-ana ta. uparanA cAre bhaganA svarUpane zAstromAM nIce mujaba jaNAvela che. (1) jIvanA je nara-nArakAdi bhava paryAyA che te sAdi-sAMta bhAMge che. (2) je jIvane kevaLajJAna upaje che te AtmA siddhi gatimAM jAya che. je jIvane vakhate kevaLajJAnanI prApti thAya che. temaja je vakhate tene mekSapadanI prApti thAya che, te banne bhAvA te jIva AzrayI sAdi ana'tame bhAMge jANavA. (3) je je jIvAmAM je bhavya bhAvamAM pariNamana pAmavAvALA je bhavyatva svabhAva che te bhavyatva svabhAva anAdinA hovA chatAM jyAre te jIva meAkSamAM jAya che. tyAre te bhavyatva svabhAva te jIvamAM hAtA nathI. tethI te jIva sabadhI bhavyatva anAdi-sAMta bhAMge jANavA. bhAva tyAM (4) abhavya jIvamAM abhavya bhAvamAM pariNamana pAmavAnA je abhavyatva svabhAva che. te tenAmAM anAdi kALanA che ane anaMta kALa rahevAnA ema jANavu'. viSvAtismAt // 42 5 rUpI-puddagala dravya purana--galana svabhAvavALuM hAvAthI tenu sava pariNamana sAdi sAMta bhAMge jANavu'. zAsramAM je deva-vimAna, merU Adine zAzvatA (anAdi-anaMta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMge) kahyo che te. te-te sthAna AkRti bhAve zAzvatA jANavA. bAkI temAM paNa pudagalenuM caya-upacaya paNuM te thAya che. kema ke pudgalane kaI paNa pariNAma asaMkhyAta kALathI adhika heta nathI. mATe rUpI pudgala dravyanA pariNamanane sAdi-sAMta bhAMge samajavuM. yogopayogI jIveSu // 44 // vaLI sarva saMsArI januM je mana-vacana temaja kAyayegAdimAM je je yoga pariNamana bhAve pariNAma pAmavApaNuM che tene paNa sAdi-sAMta bhAMge jANavuM. yadyapi pravAha rUpe to saMsArI jIne yega pariNamana bhavya anAdine che. temaja dareka jIvamAM je je upayoga pariNamana bhAva che. te dareke dareka svastha jIvane aMtamuhUte parAvatI hovAthI sAdi-sAMta bhAMge heya che jyAre mULa upayoga svabhAva te dareke dareka jIvamAM anAdi-anaMta bhAge hoya che. kemake keIpaNa jIva kayAreya upaga vagarane hete nathI ema jANavuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya chaThTho-(6) have sUvakAra prasaMganuyAre Azrava tatvanuM nirUpaNa kare che. zAstrakAroe jaNAvyA mujaba sUtrakAre jIva ane ajIva e bane mULa tattanuM temaja teonA guNa-paryAya svarUpanuM svarUpa pUrve jaNAvela che. AthI spaSTa samajAya che ke pratyeka dravya potapotAnA guNa paryAyathI kathaMcit bhinna bhinna che. ca7-7-an-ttaravam e nyAyathI jotAM pratyeka dravyanA pratyeka guNa paryAya paNa dravyathI kathaMcit bhinnabhinna hovAthI tasvarUpa che. joke zAstrakAroe jIva-ajIva bane dravyanA paripara pariNAmika bhAva saMbaMdhe navatara kahyA che. jyAre sUtrakAre puNya tatva ane pApa tattavane Azrava tatvamAM aMtargata jaNAvela che. paraMtu tene apalApa ke niSedha karela nathI. anAdi saMsArI jIva ajJAne karI-mehavaza thaI rAga-dveSAdi (kaSAyAdi) pariNAmavALe banI ga pariNamAnusAre kAzmaNa-vagaNae grahaNa karI tene jJAnAvaraNAdi aSTavidha svarUpa ApIne pratyeka samaye-samaye tene pitAnA AtmapradezanI sAthe pUrve bAMdhelA karmonI sAthe cAra svarUpe (pRSTha-baddha-niyata ane nikAcita) kSIra-nIravata baMdhana (saMbaMdha) pamADe che. A rIte rAga-dveSAdi bhAva Azrava temaja zubhAzubha yoga pariNAma te dravya Azrava tatvane anusAre jIva pradezamAM karmonuM AvavuM thAya che. te Azrava tatva dvArA grahaNa karAyela karmone jIva pradezonI sAthe pUrve bAMdhelA kama sAthe je saMbaMdha (baMdha) karAya che tene baMdhatattva jANavuM. upara jaNAvyA pramANe pUrve bAMdhelA aSTavidha karmI prati samaye udayamAM Ave thake te jIvane avazya tathA prakArane vipAka (anubhavI Ape che. je dareke dareka saMsArI jIvane pratyakSa (spa-saMbadhe) anubhava gamya hoya che ane AthI ja te dareke dareka jIva duHkhathI chUTavAne ane sukha meLavavAne niraMtara prayatna karate heya che. paraMtu ajJAna temaja mithyAtvanA ge keTalAka bhavya saMsArI jI janma-maraNanA dukhethI sarvathA chUTakAre pAmI AtmAnA sahaja sukhane avyAbAdha paNe sAdi anaMtame bhAge anubhava karAvanAra mokSasukhane prApta karavAne udyama karatA nathI tevA bhavya ane mekSatAvanA varUpanI sau prathama zraddhA karAvI mokSa meLavavAnA sAcA upAya rUpe sarvajJa ane sarvadazI zrI kevaLI bhagavatee kahelA mArgane anusAra sarakAre A prayAsa karela che. vIjUnaH varmayoga: che ? . ja zAzravara | 2 | Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 sa'sArI jIva peAtAne prApta sUkSma yA sthUlayeAga-te kAyayeAga, vacanayAga temaja manAyeAga dvArA prati sabhya je je apAdhika bhAve zubhAzubha pravRtti karatA hoya te thakI te AtmA je je keAi svarUpe kana grahaNa kare che tene Azrava tattva jANavuM. AthI spaSTa samajavu` ke pratyeka jIva peAtAnA yAga karma dvArA navA karmI grahaNa kare che. jhumaH puSyasya ! r // anuma: pApahtva !! 4 !! A samajavu' anivAya Avazyaka che ke kaSAyanI taratamAnusAre caiAga pravRttinI zubhAzubhatAnusAre jIva prati-samaya puNya karyuM ane pApa karmanA 'dha karela che. mAtra terame guNa sthAnake vataMtA kevaLI bhagava'tA prati samaya eka samayanI sthitivALA sAtAvedanIya kramanA baMdha kare che vaLI zuddha upayAga svabhAve jIva prati samaya sakAma- nirjarA (vizeSe karIne karmAMnA kSaya) paNa kare che. A sabadhe pa. pU. zrI yaze vijayajI upAdhyAyajIe 125 gAthAnA stavanamAM jaNAvyu` che ke dharma zuddha upayega svabhAva, puNya pApa, zubha-azubha vibhAva, dha hetu vyavahAra ja dhama, nija svabhAva pariNitanA ma' AthI vaLI vizeSe karIne e samajavu' jarUrI che ke zuddha upacAga pUrvaka je je zubha yAga pravRtti karAya che tyAM savizeSa nirjarA temaja sAvazeSa puNyabaMdha paNa thatA hAya che. jyAre azuddha upayege je je zubhakaraNI karAya che tyAM mAtra puNyabaMdha thatA hAya che. vaLI te sAthe mithyAtva mAhanIyAdinA pApamadha paNa thatA hAya che ane bhAgavatA karmInI nirjarA (akAma) paNa thatI hoya che. jyAre azuddha upayege AzravanI azubhakaraNI (aDhAra pApa sthAnakanI karaNI) jIva kare teA tene kaSAyanI taratamatAnusAre apa puNyakhadha ane vadhu pApamadha thAya che. A vAta kagraMthamAM 1-2-3-4 ThANIyA rasama'dhathI jaNAvavAmAM AvI che. vizeSathI amee chapAvela 'dRSTivAda' nAmanI pustikA pA. 136 uparathI jANI levu.. atre A vAta khAsa jaNAvavI jarUrI che ke keTalAka zuSka adhyAtmavAdIe yAga pratyayika Azravane ekAMte sarvathA heya batAvI puNyanA kAryathI AtmAthI AtmAne varacita rAkhavAvALA upadeza ane Adeza paNa karatA hAya che. te temanAmAM udbhavela tIvra mithyAtvanuM lakSaNa che ema jANavu'. kemake zrI AcArAMga sUtramAM spaSTa jaNAvela che ke, trAsavA te sivA, pattivA te bAsavA temaja sUtrakAre paNa kArikAmAM spaSTa jaNAvela che ke, Jain Educationa International '5ramArthAlAle vA dovevArambhakasvabhAveSu, kuzalAnukha dhameva syAdanavadya yathA krama For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 artha : je AtmAoe samyapha darzana (paramArtha daSTi) prApta nathI karela temaja jemaNe samyapha darzana prApta kareluM che. paraMtu AraMbha-parigrahAzi mAM vyasta thayelAM che, teoe avazya kuzalAnubaMdha (puNya baMdha) thAya tevA dayAdAnAdi kAryo karavA joIe. A kAryo paNa puNya-baMdhanuM kAraNa paNa tyAre ja bane che ke te te kAryo paNa kathaMcit anavadya bhAve hiMsAdi pAMca Azravane rokavA pUrvaka karatA hovA joIe. sakaSAyAkaSAyayoH sAmparAyikaryApathayoH // 5 // samarata ga-pravRtti saMbaMdhI A vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che ke je yega pravRttimAM kaSAyane jeTale jeTale tIvra udaya vartate hoya te thakI eTale kaSAyanI tarata matAnusAre je sAMparAyika karma baMdha thAya che te sAMparAyika baMdha jANo. jyAre je yoga pravRtti saMpUrNa kaSAyanA udaya rahita hoya che. tene (agyArame, bArame ane terame guNasthAnake) kevaLa IryA pathika vega hovAthI mAtra aha5 sthitivALe kevaLa zubha baMdha thAya che. atre e khAsa dhyAnamAM levuM jarUrI che ke yoganI tIvratA yA maMdatAmAM paNa kaSAyanI tarata matAnuM sahacaritva te AtmAne mukhyapaNe karmabaMdhanI zubhA-zubhatAmAM temaja sthiti-rasabaMdhanI a5AdhikatAmAM niyAmaka che. satrata- nidrA-ziyA: vaMra vA vaM-vaviMzatisaMhA: pUrvarA evA ja che pUrvanA sAparAyika kaSAyavALA ganA, atre zAsakAre jaNAvela traNa vega (jemAM sUkSama-skUla-tamAma kriyAo AvI jAya che) nA bhedane jaNAvela nathI. bAkI 5+4+ 5 + 25 = 39 bheda navatavamAM jaNAvyA mujaba che hisA-jUTha-cArI-maithuna-parigraha A pAMce pravRtti kaSAya sahita hevAthI e pAMcamAM je aviratinA pariNAme karIne je baMdha thAya che te pAMca prakArano avatane Azrava jANa temaja vaLI krodha-mAna-mAyA ane lobha e cAre prakAranA kaSAyanA saMbaMdhathI je pega pravarte che tene paNa sakaSAyika cAra prakArane Azrava jANu. temaja vaLI spazendriya, rasendriya, ghrANenidraya, cakSurendriya ane zrotendriya e pAMce IdriyanA (23) viSaye prati rAga-dveSAdiyukta je pravRtti tene paNa pAMca prakArane sAMparAdhika Azrava jANa temaja (25) skUla kriyAo (jenuM varNana navatatvamAM vistArathI ApeluM che) te thakI paNa sAMparAyika kamane Azrava thAya che ema jANavuM. A rIte Azrava tavanA 39 + 3 bhedo maLI kula 42 bhedonuM navatatvamAM vistArathI varNana karavAmAM AveluM che. tIvra manda-jJAtAjJAtabhAva-vIryAdhikaraNavizeSebhyastadvizeSaH // 7 // rAga-dveSAdiyukata tIvra pariNAma yA maMda pariNAma temaja samajapUrvaka (jJAnapUrva) yA aNasamaja (ajJAnapUrvaka) temaja vaLI AtmavIrya (zakti) nI bahulatA yA alpatA Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe ema je-je hetuonI je-je prakAre AzravamAM hetutA rahelI hoya che te mujaba AzravamAM temaja karmabaMdhamAM paNa zubha yA azubha temaja apAdhika sthiti-rasa-baMdhamAM vizeSatA (taratamatA) vALa karmabaMdha thAya che ema samajavuM. adhikaraNaM jIvAjIvAH // 8 // atre sUtrakAra eka mahattavanI hakIkata samajAve che. jIvamAM je Azrava tatvane pariNAma thAya che. ane te thakI je jIvane prati samaya prati pradeza anaMtA-anaMta karmane baMdha thAya che tenuM kAraNa zuM che? tenA javAbamAM sUtrakAra jaNAve che ke tenA kAraNamAM java ane ajIva (pudgala) dravya bane kAraNabhUta che te kevI rIte? tenA javAbamAM AgaLanA be sUtrothI e vAta spaSTa karavAmAM AvI che. AdyaM saMrambhasamArambhArambha-yoga-kRtakAritAnumata-kaSAya vizeSa stristristrizcatuzcaikazaH // 9 // prathama bhedamAM mehanatyakarmanA udayAnusAre-krodhAdi-cAra kaSAya-pariNAmavALo AtmA (jIva) ra7 prakAre ga pravRttio dvArA ema kula 108 bhedathI kamane grahaNa karI AtmAnI sAthe tene baMdha kare che. A rIte bAMdhelA karmomAMthI je karmo je bhAve udayamAM Ave che te karmo te bhAve dareka jIvane avazya jogavavI paDe che. - have pUrve jaNAvela 108 bhedanuM kAMIka vistArathI svarUpa jaNAvIe chIe keIpaNa kArya karavA mATe krodha-mAna-mAyA-yA lebhathI AmAmAM ubhe thato Ave tene samAraMbha jANo. A samAraMbha paNa mana, vacana, kAyAnA yogamAM traNemAM paNa karavArUpe, karAvavA rUpe temaja anyajIve karelA kAryane anumati ApavA rUpe ema traNa prakArano hovAthI tenA nava bheda thayA A ja rIte samAraMbha eTale samAraMbhamAM vicArela kArya karavAne mATe je-je Ayojana karavuM te. temaja AraMbha eTale AyeAjana karyA mujaba kArya karavAmAM pravRtta thavuM te, A rIte kaSAya sahita 27 prakAranI cega pravRttio vaDe jIva 108 bhedamAMthI game te bhedathI pratisamaya karmabaMdha karyA kare che. nirvartanA-nikSepa-saMyoga-nisargA dvicatudvitribhedAH param // 10 // have bIje ajIva dravyanA yoge jIva kevI rIte karmabaMdha kare che te jaNAve che. [1] nirvatanaH ajIva pudagala dravyanI racanA vizeSathI chava kaSAya pariNAmavALo thAya che. A racanA vizeSa paNa mukhyatve be prakAranI che. (1) mULaguNa nirvatanA ane bIjI (2) uttara guNa nirvatanA. jemake kaIka zrI AdinuM suMdara yA asu dara zarIranuM rUpa, te mUlaguNa nirvatanA samajavI. temaja keIeka strIe pitAnA mULarUpane vizeSatA ApavA je-je vastra, alakArAdi AbharaNe dhAraNa karyA hoya te uttaraguNa nirvatanA jANavI. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 [2] have ajIvane nikSepa paNa cAra prakAra hoya che te jaNAve che. (1) apratyakSata nikSepaH keIpaNa ajIva vastune barAbara yogya rIte joyA vinA ja anyatra pheMkavI- makavI te. (2) duSyamAjiMta nikSepaH je vastu anyatra mUkavAnI hoya tene, temaja mUkavAnA sthAnane paNa tapAsyA vagara ja game tyAM, game tema pheMkavI-mUkavI te. (3) sahasA pratyekSitaH kAIpaNa ajIva vastune (game tyAM game tema) ekAeka (samajI-vicAryA vagara) phekavI-mUkavI te. () anAbhoga pratyavezitaH kaI paNa vastune pote kayAM mUke che ke pheke che tene lAbha-geralAbhanA upayoga (jJAna) vagara ja game tema karavuM te. la] ajIva dravyono saM ga kare te be prakAranA hoya che. (1) bhakta-pAnAdine arthAt khAna-pAnane saga (2) upakaraNe (va-pAtrAdikane) saMga karavuM te. || ajIva dravyone nisaga: traNa prakAre niraMtara chava karate hoya che. je kaMI zubhAzubha pravRtti dvArA (1) managa thakI (2) vacanayoga thakI temaja kAyAga thakI je ajIva pudagala dravyane AtmA cheDe che tene te thakI nisargAnuvidha baMdha thAya che. upara jaNAvyA pramANe ajIva pudgala drazyanA vyApAra saMbadhe jIva (AtmA) ne je karmabaMdha thAya che tene achavAdhikaraNa samajavuM. A rIte banne hetuoe karI jIva pratisamaya aSTavidha karmone baMdha kare che. have aSTavidha baMdhamAM kayA kayA mukhya hetuo hoya che te jaNAve che. tatpradoSa-nihnava-mAtsaryAntarAyA-sAdanopaghAtA jJAnadarzanAvaraNayoH // 11 // jJAna-jJAnI ane jJAna prAptinA sAdhane ema traNe prati pramAdathI ayogya vatana karavAthI jJAnAvaraNIya temaja darzanAvaraNIya karma baMdhAya che. temAM (1) nihnavapaNuM karavAthI (2) te prati matsarabhAva eTale abhimAna karavAthI (3) bIja chone tenI prAptimAM aMtarAya (avarodha) karavAthI (4) te traNenI AzAtanA (yathArthatAne a5lApa) karavAthI (5) te traNene upadhAta (nAza) karavAthI. A pAMca prakAre sUtrakAre mukhyatAe jaNAvyA che. bIjA paNa aneka hetuo che. jenA pramAda vaDe mukhyatAo darzanAvaraNIya karma baMdhAya che ema jANavuM. 15. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 duHkha-zoka-tApAkandana-vadha-paridevanAnyAtmaparobhayasthAnya sadvedyasya // 12 // pitAnA AtmAmAM temaja anya bIjAnA AtmAmAM dukha, zoka, tApa (tIvra saMtApa) AkaMdana (moTethI raDavuM), vadha (aMgopAMganuM chedana karavuM, nAza karI temaja parivedana upajAvavuM, (dukhanI lAgaNI upajAvavI) te athavA viyegIne saMbhArIne raDavuM te pari vedanA, A rIte vartate jIva athAtA vedanIya karma bAMdhe che. udayamAM Avela azubha karma kaleza rahitapaNe (anicchAe paNa) bhegavavAthI te akAma nirjarA thAya che. jyAre svarachAe saMyamAthe pariSaha-upasargonA dukhe sahana karavAthI te sakAma nirjarA thAya che ema jANuvuM. bhUtavratyanukampA dAnaM sarAgasaMyamAdiyogaH zAntiH zaucamiti sadvedyasya // 13 // (1) sakaLa dehadhArI AtmAo prati temaja bhinna-bhinna vrata niyamAdinA pAna karavAvALA uttama AtmAe prati, yathAtathya varUpe dAnAdi bhAve bhakti karavAthI (2) saMyama dharmanA pAlana prati arthAt saMyamayAga prati rAga karavAthI aparAdhI-prati samAdhAraNa karavAthI, temaja pApAcAranI pravRttinA nivartana mATe pratikamaNAdi pravRtti vaDe (zauca) zuddhi karavArUpa roga pravRtti vaDe, AtmA zAtAnIya kama bAMdhe che te sAthe je upaga zuddhi heya te vizeSataH sakAma nirjarA paNa thAya che. varsi-buta-saMgha-dharma-vAvavAvo namoharA che ja che (1) kevaLI paramAtmAonI (2) zratajJAna temaja zratajJAnInI (2) caturvidha zrI saMghanI temaja (4) teonI dhamakaraNanI (5) catunikAyanA devenI temaja viziSTa zakti dharAvanAra uttama purUSanI niMdA karavAthI temaja temanuM ahita ciMtavavAthI temaja temanI vizeSatA prati-azraddhA utpanna karAvavA-temane avarNavAda balavAvALo-jIva, sukhyatAe darzana mehanIya (mithyAtva mohanIya) karma bAMdhe che. kapAyodayA-tIvrAtmapariNAmazcAritramohasya // 15 // ajJAna-mithyAtva temaja aviratinA sahacAre krodha-mAna-mAyI ane lAbhanA udayathI AtmAne je tIvra kaSAyavALo, Atma pariNAma thAya che tethI te AtmA caritra mahanIya karma (je karma AtmAne Atmazuddhine prayatna karavA de nahi te) ne baMdha kare che. samyakatva prApta karyA pachI paNa A cAritra mahanIya karma AtmAne ghaNe saMsAra rajhaLAve che, mATe kavAyAne jema bane tema samyaka jJAnepage upazamAvavAno prayatna karavo joIe ema bhagavAne AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke "rAma sAra sAme AthI AtmAthI AtmAe kaSAyone upazama karavo jarUrI che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 bahvArambhaparigrahatvaM ca nArakasyAyuSaH // 16 // mAyA tairyagyonasya // 17 // alpArambhaparigrahatvaM svabhAvamArdavAvaM ca mAnuSasya // 18 // niHzIlavatatvaM ca sarveSAm // 19 // sarAgasaMyama-saMyamAsaMyamA-kAmanirjarA-bAlatapAMsi devasya // 20 // uparanA pAMca sUtra AyuSyakarma baMdhamAM jIva cAre gatimAMthI kaI gatinuM AyuSya kevA kAraNathI bAMdhe che te jaNAve che. parabhavanuM AyuSya karma chava AkhA jIvanamAM mAtra eka ja vakhata eka aMtamuhUrta kALamAM bAMdhe che. jene udaya cAlubhavanuM AyuSya pUrNa thatAM je vigrahagatimAM ja parabhavanA AyuSyane udaya (bhagavaTa) zarU thaI jAya che. je gatimAM javAnuM AyuSya bAMdhyuM hoya te gatimAM jIvane avazya javuM paDe che. paraMtu anya karmonI sthiti ane rasane anusAra te gatimAM chavane tene vipAka bhogavavAne hoya che. AthI A saMsAramAM je AtmAe tIvra kaSAyanA jore-ghaNuM AraMbhanA kAryo kare che. temaja ghaNe-ghaNe parigraha (rAga-mUcha-mamatva) dharAve che te AtmA tethI narakagati AyuSyane baMdha karavAvALo thAya che. je AtmAo mAyAvI-kapaTI jIvana jIvavAmAM ja AnaMda ane harSa pAmatA hoya che. teo tiryaMcagatinuM AyuSya bAMdhe che. jyAre je AtmAo alpa-ArabhI temaja alpa parigrahI havA sAthe zAMta (udvega rahita) temaja saraLa prakRtivALA hoya che. teo manuSyagatinuM AyuSya bAMdhe che. temaja vaLI je AtmAe rAga sahita sarva saMyamI athavA te deza saMyamI hoya che. temaja jeo akAma nirjarA kare che, temaja ajJAnapaNe tapAdi anuSThAna kare che tevA ja avazya devalekanuM AyuSya bAMdhe che. jyAre vItarAga saMyamI avazya mokSagatine meLavavAvALA thAya che. vizeSe jANavuM ke je upara jaNAvyA mujaba paNa samyakatva rahitapaNe, zIlatemaja gratAdi anuSThAna kare che, teo cAre gatimAMthI game te gatinuM AyuSya bAMdhatI vakhatanA pariNAmonusAra AyuSya bAMdhe che ema jANavuM. (kemake vrata-niyama vagaranA yugalika che devagatinuM ja AyuSya bAMdhe che.) je ke samyaphadaSTie manuSya samyaktva hete chate AyuSya badhe te avazya vaimAnika devanuM ja AyuSya bAMdhe che. temAM samyakatva te AyuSya-baMdhane Azrava nathI, paraMtu devagatinuM ja AyuSya bAMdhavAmAM sahakArI kAraNa che. upara amee sUtrapATha (19-20) nA anukramamAM mAtra pheraphAra karyo che tenuM kAraNa amee hakhela bhAvArthane yathArtha samajavAthI samajAI jaze. yogavakratA visaMvAdanaM cAzubhasya nAmnaH // 21 // viparItaM zubhasya // 22 // Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 mana-vacana-kAyA vaDe hiMsA-jaTha cerI abrA ane parigrahAdi pApAcAranI pravRttio karavI tene gavakratA jANavI. temaja e traNe yogamAM kaI eka yuganI zubha pravRtti (dayA-dAna-bhakti) vigerenuM hovuM te sAthe bIjA yeganI azubha pravRtti hevI. jemake Akreza yA vANInI vakratA yA te mananI azubha ciMtavanuM hevI. A rIte traNe yogamAM paraspara bhinnatA hevI te visaMvAdana ga jANo. A rIte bhegane azubhatAmAM yA visaMvAdi bhAve pravartana karatA-karAvate AtmA, azubha nAmakarma bAMdhe che. jyAre tethI virUddha eTale e traNe vegane ekatvabhAve zubhayogamAM pravartana karate-karAvate AtmA azubhanAma karma bAMdhe che. A nAmakarmanA udaye, jIvane zubhAzubha-saMga-rUpe tathAvidha nimittonI prApti thAya che. darzanavizuddhi-vinayasaMpannatA-zIlavrateSvanaticAro-'bhIkSNaM jJAnopayoga-saMvegau zaktistyAgatapasI saMgha-sAdhu-samAdhivaiyAvRtyakaraNamarhadAcArya bahuzrutapravacanabhakti-rAvazyakAparihANimArgaprabhAvanA pravacanavatsalatvamiti tIrthakRttvasya // 23 // sau prathama te samyaphadaSTipaNuM hovuM anivArya Avazyaka che te uparAMta vinaya saMpannatA, yama-niyamamAM aticAra rahita paNe pravRtti karavAvALe saMsArathI udvigna paNuM-jJAnopagamAM mukhya paNe mokSAbhilASI pAruM potAnI bAhya temaja atyaMtara zakti anusAra tapa tyAga karavAmAM udyamIpaNuM zrI caturvidha saMghane samAdhi-upajAvanAra, temaja sAdhuvarganI vizeSatA vaiyAvacca karanAra zrI arihaMta paramAtmA, AcArya temaja gItArtha gurU bhagavaMtanI temaja temanA upadezanI bhakti karavAvALe sAmAyikAdi cha AvazyakanI karaNa karavAvALo hoya. vaLI zrI jainamArganI prabhAvanA karavAvALA temaja vaLI jaina dharmanI kriyA karavAvALA tarapha vAtsalyabhAva rAkhavAvALo tIrthakara nAmakarma bAMdhavAvALA thAya che. parAtmanindA-prazaMse sadasadguNAcchAdanAdbhAvane ca nIcegetrisya // 24 // tadviparyayo nIcaityanutseko cottarasya // 25 // vighnakaraNamantarAyasya // 26 // anya AtmAnI sArA thA eTa karmonI niMdA karavAthI ane kevaLa pitAnI ja anekavidha rIte prazaMsA karavAthI temaja bIjAnA guNanuM AcchAdana karavAthI eTale anya AtmAnA guNe prati-upekSA upajAvanAra ane potAnAmAM tathAvidha yathArtha guNe na levA chatAM pote tathA prakAre guNa che ema ajJAnI aMdha-abuja AtmAo prati prakAza Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 phare, te AtmA nIcagetrakama bAMdhe che. jenA vipAkeda chavane turacha daridrakuLamAM janma prApta thAya che. jenA bhege te jIva viziSTa jJAna-tapAdi guNa prApta karI zakatuM nathI. je AtmA tucha-mane vRttine (mAyA prapaMcano) tyAga karIne potAnA doSanI niMdA kare che, temaja anya AtmAmAM rahelA sAcA guNenI prazaMsA kare che. te AtmA uracagotra karma bAMdhe che. jenA vipAke daye te jIvane uttama gati temaja uttamakuLamAM janma thAya che. jethI te uttarottara vadhu guNa prApta karavAvALo thAya che. je AtmA-anya AtmAone dAna-zIyaLa-tapa temaja zubha bhAvanA Adi dharma kAryo karavAmAM vidana karavAvALA thAya che. te AtmA aMtarAyakarma bAMdhe che. A aMtarAya karmanA uce te jIva (1) dAna ApI zaktA nathI. (2) lAbha meLavI zakatA nathI. (3) prApta vastune bhegavI zakatA nathI. (8) vAraMvAra bhegavavA yogya vastune viyegI thAya che. (5) baLahIna (zakita rahita) paNuM prApta kare che. AthI te AtmAmAM AtmazuddhikaraNa karavAmAM mukhyapaNe pramAda pravartate heya che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthAdhigama sUtra-adhyAya sAtame (6) hiMsAnRtasteyA brahmaparigrahebhyo virativa'tam // 1 // phezArvate sNumatI che ? tatsthairyArtha bhAvanAH paJca paJca // 3 // pUrve chaThThA adhyAyamAM ti AgrAH e vacanAnusAre je dvArA karma (AtmAmAM) Ave che tene Azrava tatva jANavuM. tenuM kiMcit svarUpa jaNAvI gayA chIe. atre A sAtamA adhyAyamAM mukhya paNe mAtra nirena saMvaraH " e vacanusAre je-je svarUpa vaDe Azrava tatvane nirodha thAya arthAt karmamAM AvAgamanane avarodhaka AvatA-kamane rokanAra) tatvane saMvara tatva jANavuM. atre e vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavI jarUrI che ke Azrava tatvamAM paNa dravya Azrava te pega pravRttine jaNAvela che. A yoga pravRttine rokavA mATe dravya saMvara rUpa dravya-viratI paNAnuM svarUpa ane A sAtamA adhyAyamAM mukhyapaNe jaNAvela che. jyAre bhAva AzravatatvarUpe mukhyapaNe AtmAnA mithyAtva, atrata ane kaSAya pariNAmane jaNAvela che. temAM mithyAtva ane agrata te paNa mukhya paNe te kaSAya pariNAmarUpa ja che. Ama chatAM mithyAtatvane pariNAma zAstramAM prathama temaja mahA Azravane hetu jaNAvela che. tenuM kAraNa e che ke te sakaLa tane viparIta bhAve jevAvALo hoya che. tethI AtmArthathI zUnya hoya che. temaja AtmAnuM ahita karanAra viSaya kaSAye prati tenI vizeSa Adara buddhi hoya che. AthI prathama AtmatatvanuM ahita karanAra mithyAjJAna (daSTi) ne parihAra karavA savarUpI dezavirati temaja sarva viratipaNAno vyavahAra karavA svarUpe kamaza: aviratinA pravartanane tyAga karavA rUpa dravya virati bhAvanA pravartananuM svarUpa atre jaNAvAya che. saMsArI jIva anAdithI jepAMce mahA Azrava bhAvamAM je tatvataH ahitakArI hovA chatAM, ajJAnathI temaja saMmohathI temAM niHzaMkabhAve (pitAnuM hita samajIne) pravRtti karI rahyo che, te pAMce Azrava bhAvene sau prathama vyavahArathI, utsAhathI, yathAzakti (vidhipUrvaka) tyAga karavAthI saMsArI AtmA karmabaMdhanane rokI zake che. tethI valI (vizeSataH mithyAtatvane teDIne) potAnAmAM sattAgate rahevA anaMta zuddha, jJAnAdi guNene prApta karavA mATe vyavahArathI dravya samyabhAve udyamazIla banIne bhAvathI zuddha samyaphavane prApta karIne te thakI sarva kane kSaya karIne, mokSa padane prApta karI, sAdi-anaMtame bhAMge saccidAnaMda svarUpamAM Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 avyAbApane pariName che. have prathama pragaTabhAve vyavahArathI--dravya saMvara bhAvamAM rahevA mATe AtmAe je pAMca mahAvrate yA aNuvrata vidhipUrvaka-svIkAravAnA che, ne Adara karavAne che. tenuM kiMcit svarUpa jaNAvIe chIe. 1. hiMsAthI viramavuM 2. asatyathI viramavuM. 3. cerIthI viramavuM. 4. maithunathI viramavuM. 5. paravastunA parigrahathI viramavuM. api mukhyatayA te hiMsAthI viramavA mATe te pachInA cAre vate jarUrI che. kemake te vinA hiMsAnuM viramaNa adhurUM rahe che. hiMsA be prakAranI thAya che. 1. dravyahiMsA 2. bhAva hiMsA. vaLI te baMne prakAranI hiMsA svAtmanI temaja parAtmanI ema be prakAre thAya che. 1. (vya hiMsA saMbadhe zAmakArAe jaNAvyuM che ke potAnA ke anya AtmAnA dravya prANe jenA vaDe te jIvanuM zarIrastha jIvana jIvAya che, tene apAze ke sarvathA ghAta (nAza) kare te vyahiMsA jANavI jyAre te jAgRtipUrvaka nahi karavAne niyama te hiMsA viramaNavrata. zArAmAM jaNAvela che ke, "nirAzi trivirSa thai. vacharA vizvAsa mAnya dAyu, prANAt dazaite bhagavat bhiruktA-teSAM viyogIkaraNa tu hi sA." 2. bhAva hiMsA-pratyeka saMsArI jIvamAM pita-pAtAnA kSayamAnusAre pitAnA jJAna-darzana-cAritra-ta5-vIya guNamAM je-je pravartana hoya che te kSApazama bhAvane ghAta kara yA tene unmAge pravartana karavuM karAvavuM, te bhAva hiMsA jANavI. jyAre te jAgRti pUrvaka nahi karavAno niyama te hiMsA viramaNa vrata A baMne prakAranI vyahiMsA ane bhAvahiMsAnA kAryakAraNa bhAva saMbaMdhe temaja gurU-laghu doSa-guNa bhAva samajavA mATe saMvijJa gItArtha gurU bhagavaMta pAsethI tenI caubhagI jANa levI. bIjuM vrata te asatyathI viramavuM te je vastu (dravya) ne, je svarUpe zAstrakAroe jaNAvela che tene anyathA svarUpe kahevuM-jaNAvavuM te asatya vacava jANavuM. jyAre ajJAnathI ke kaSAya thakI tema nahi besavAnI jAgRtti rAkhavI te asatya viramaNa vrata. tranuM vrata te corI nahi karavI te. je vastu pitAnI nathI. tene yena-kena prakAre pitAnI mAnI grahaNa karavI, vAparavI te cerInA kartavyathI pitAnA AtmAne jAgRti pUrvaka aLago rAkhavAnA prayatna karavAnuM bata. - cAmuM zata te maithuna viramaNa vrata. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 AtmAnA jJAnAdi guNenA bhAga upabhegane tyajIne para-pudagala dravyane yoga temaja bhega-upabhega karavo te maithuna tene jAgRti pUrvaka tyAga karavAnuM vrata te maithuna viramaNa vrata. parigraha viramaNa vrataH para pudgala dravyane soga karavAne temaja tene viga na thAya te prayatna te parigraha. A parigraha saMbaMdhI jAgRtipUrvaka tenAthI aLagA rahevAne prayatna kare te parigraha viramaNa vrata. upara jaNAvela pAMce vratane keTalAeka ja sarvathA (nava keTIe) niyama le che. jAvajajIva sudhI tenuM sarvathA pAlana kare che, teo mahAvratI sAdhuo kahevAya che. temaja jeo zAstrAnusArI deza thakI te pAMce vrata laI tenuM yathArtha pAlana kare che teo aNuvratI zrAvake kahevAya che. A pAMce vratanuM yathArtha pAlana karavA mATe sadAsarvatra Atma-jAgRti rahe te mATe te pAMce vratone nIcenI pAMca pAMca bhAvanA vaDe niraMtara pitAnA AtmAne bhAvita rAkhavo jarUrI che. pahelA mahAvratanI pAMca bhAvanA. manAguptye SaNAdAneryAbhiH samitiH sadA dRSTAnnapAna grahaNenAhiMsAM bhAvayet sudhIH yoga pra. 26 bIjA mahAvratanI pAMca bhAvanA. hAsya lAbha bhaya krodha pratyAkhyAnai nirantaram Alocya bhASaNenApi bhAvayet sUnRta vratam yoga pra. ra7 trIjA mahAvratanI pAMca bhAvanA. AlocyAvagraDyAJcA'bhIkSNAvagrahayAcanaM etAvanmAtramevaita dityava graha dhAraNa samAna dhArmikebhyazca tathAvagrahavAcana anujJApita pAmAnnAzana bhasteya bhAvanAH vega pra. 28-29 cethA mahAvratanI pAMca bhAvanA. strI paMDapazu bhaTThe imAsana kuDayAM tarIjjanAt sarAga strI kathAtyAgAt prAgrata smRtivarjanAt strI ramyAMge kSaNasvAMga saMskAra parivarjanAt praNItAt yazana tyAgAt brahmacarya tu bhAvayet yoga pra. 30-31 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA mahAvratanI pAMca bhAvanA. sparze rase ca gaMdhe ca rupe zabde ca hAriNi paMca svitIMdriyApeSu gADha gAya'sya varjanam etabbevAmanojJeSu sarvathA dveSa varjanam Aki canya vratasyaiva bhAvanAH paMca kIrtitAH yoga pra. 32-33 hiMsAdi vihAmutra cApAyAvadya darzanam // 4 // duHkhameva vA // 5 // maitrI pramoda kAruNya mAdhyasthyAni satva guNAdhika klizyamAnA vinayeSu // 6 // hiMsA-juTha-cerI-maithuna ane parigrahamAM Asakta AtmAne A bhavamAM aneka Apattio bhegavavI paDe che. temaja parabhavamAM paNa dagatimAM jaI aneka duHkha bhogavavA paDe che. je pratyakSa jevAya che ane jaNAya che hisAdi pApAcAra sevanAra AtmAne tenA vaDe karelA pApa karmabaMdhane bhogavatAM avazya duHkhane anubhava karavo paDe che ema jANIne AtmAthI AtmAe e pAMce pApAcAranI pravRttithI viramavA (dUra rahevA) avazaya yathAzakita prayatna karavuM joIe. Ama chatAM keTalAka ajJAnI- midaSTi AtmAe hiMsAdinI pravRttimAM dharmanI sthApanA karI aneka ajJAnI bheLAjIvone ubhArgamAM pravartAvatA hoya che. A mATe za zaruM kAmUruM dhitvA varSanadhi za! hiMsAri dhava, navale naMda kumi yoga pra. 40 AtmAnA hitArthe-zAstrAnusAre-dAna dharma, zIla dharma, tapa dhama, temaja bhAvanA dharmane anusaranArA AtmAe sau prathama pitAnA AtmAne yathAyogya maMtrI-pradakarUNA ane mAdhyastha bhAvanA vaDe-vAsita kara anivArya Avazyaka che. A mATe vacanAdyamanuSThAna maviruddhAya yathoditam maitrAdi bhAva saMyukta tad dharmamiti kIrtaye sarve jIvo (sa) prati maitrI bhAva dhAraNa karavuM joIe, guNAdhika-upakArI AtmAe prati pramodabhAva dhAraNa karavo joIe, duHkhathI pIDAtA AtmAo prati karUNAbhAva dhAraNa karavuM joIe, avinata-ulaka, AtmAe prati-mAdhyasthabhAva dhAraNa karavuM joIe. 16 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 AtmAthI AtmAe bhinna-bhinna svabhAvavALa AtmAo prati je-je prakAre cAre bhAvanAvALo vyavahAra karavo joIe, tenuM svarUpa nIce mujaba gurUgamathI jANI levuM jarUrI che. jethI AtmA saheje kaleza rahita banI zakaze. maitrI bhAvanA mA kArSItkApi pApAni mA ca bhUtkApi duHkhitaH mucyatAM jagadapye SA matimaitrI nigadyate yoga pra. 4-118 pramoda bhAvanA apAsta zeSadoSANAM bastu tatvAvalokinAm guNeSu pakSapAto yaH sa pramodaH prakIrtitaH yega pra. 119 karUNA bhAvanA dIneSvArteSu bhItepu yAcamAnepu jIvitam pratIkAra parA buddhiH kAruNyamabhidhIyate yoga pra. 120 mAdhyastha bhAvanA krura karmasu niHzaMka devatA guru niMdiSu AtmazasiSu yApekSA tAnmAdhyastha mudIritam yoga pra. 121 jagatkAya svabhAvau ca saMvega vairAgyArtham // 7 // anAdi kALathI karmasaMyogI AtmA-parapudgala dravyanA (karmAnusArI) saMyoge karI (zarIra dhAraNa karIne) cAre gatimAM, vividha jAtimAM janma maraNa (anicchAe) karate thake, aneka dukhe gavate thake bhaTakyA kare che. joke vastu tave te pratyeka AtmA pitapatAnA anaMta jJAnAdi guNe karI akSaya svarUpI zuddha svataMtra dravya che. tathApi karmAdhinapaNe zarIra dvArA mehAdhIna thaIne (yoga dvArA) navA karmabaMdha karato rahe che. tethI te tenuM bhavabhramaNanuM cakra cAlu ja rahyA kare che. te je pitAnA zuddha svarUpane lakSa dharIne (saMvegI thaIne) para-pugala dravyanI bhogAkAMkSA tyajIne (vairAgI banIne) prApta jJAnAdi guNe vaDe pitAnA AtmAne karmanA baMdhanathI mukta karavAno prayatna (viratibhAva dhAraNa) karIne pitAnA zuddha svarUpane bhaktA bane te te AtmA avazya muktinA zAzvata sukhane bhoktA bane che. A mATe kahyuM che ke, bhinnAH pratyeka mAtmAno, vibhinnAH pudgalA api / zUnya saMsarga ityeva, yaH pazyati sa pazyati // Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 pratyeka Atmadravya bhinna-bhinna (judA judA) che. eTale ke pratyeka AtmAne peAtAnu' AgavuM svarUpa che. jyAre pudgala dravya te AtmatattvanA svarUpathI tadna bhinna (saDana- paDana ane vidva'sana) svarUpI che. AthI AtmatattvanI sAthe karmAnusAre prApta zarIra Adi para-puddagala dravyanA saceAgAne Akhare jee viyeAgI samajIne temAM lubdha ke mukhya thatA nathI tee ja sAcA samyaSTi jJAnI che ema jANavu'. A sUtrathI sUtrakAre zAstra mujaba samasta tattvArthAdhigamanA sAra jaNAvela che. ('jJAnasyaruM virati") A sabaMdhe viratinA abhilASI AtmAoe nIcenI traNa sajjhAyAthI svAdhyAya-dhyAna karavu' jarUrI che. (1) (1) Apa svabhAvamAM re, avadhu sadA maganame rahenA, jagata jIva hai karmAdhinA, acaraja kachuA nA lInA. // Apa // (2) tu nahi kerA kAI nahi teza, kayA kare merA merA, terA hai seA terI pAse, avara sakha hai anerA. ! Apa // (3) vapu vinAzI tuM avinAzI, cyama hai InakA vilAsI, vadhu saMga jaba dUra nikAzI, taba tuma zIvakA vAsI. !! Apa (4) rAga ne rIsA hAya khavIzA, cai tuma du:khakA dIzA, jama tuma unakA dUra karIzA, taba tuma jagakA IzA. aa pa aa (5) parakI AzA sadA nirAzA, ye hai jaga-jana pAsA, kATanaku karA abhyAsA, lahe sadA sukha vAsA. // Apa // (6) kabahIka kAjI, kramahIka pAjI, kamahIka hu aprabhAjI, kabahIka jagame' kIti gAjI, ye sama pugalakI bAjI. aa Apa / / (7) zuddha upayAga ne samatAdhArI, jJAna-dhyAna manAhArI, kama-kalakakudUra nivArI, jIva vare ziva-nArI. !! Apa 11 (2) uMcA te madira mALIyA, sATha vALIne sUtA, kADhA-kADhA re ene sahu kare, jANe janmyA ja nahAtA...(1) eka re divasa evA Avaze, mane samaLA jI sAle, maMtrI maLyA sarve kAramA, tenuM paNa kAMI nava cAle...eka (2) sAvare seAnAnAM re sAMkaLAM, paheraNuM nava navA vAghA, dhALu' vajra re enA kantu, te te zodhavA lAgyA....eka (3) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarU kaDhAIyA ati ghaNA, bIjAnuM nahi lekhuM, khAkharI hAMDI enA karmanI, te te AgaLa dekhuM...eka (4) kenA che ne kenA vAcharuM, kenAM mAya ne bApa, aMtakALe jAvuM (jIvana) ekaluM. sAthe puya ne pApa-eka (5) sagIre nArI enI kAminI, ubhI Daga maga jue, tenuM paNa kAMI cAle nahIM, beThI ghusake rU.eka (6) hAlo ne vahAlAM zuM karo, vahAlA veLAvI vaLaze, vahAlAM te vananAM lAkaDAM, te te sAthe ja baLaze.eka (7) nahI trApo nahI tuMbaDI, nathI karavAne Are, udayaratana muni ImabhaNe, mane pAra utAre..eka (8) saNuM tAharUM kevuM sAruM saMsArayAmAM...saNuM tAharUM, pApano te nAM pA, dharamamAM tuM nahi thAya. DAhyo thaIne tuM dabAye re...saMsArIyAmAM saNuM tAharUM. (1) kahuM kahuM heta kIdhuM. tene sAcuM mAnI lIdhuM, aMtakALe dukha kIdhuM re...saMsArIyAmAM...saNuM tAharUM. (2) vizvAse vahAlA kIdhA, pyAlA jheranA pIdhA, prabhune visArI dIdhA re...saMsArIyAmAM...saNuM tAharU (3) managamatAmAM mahA, cArane mAraga cAle, pApIono saMga jhA re. saMsArIyAmAM...saNuM tAharU (4) gharane dhaMdhe gherI lIdhe, kAminIe vaza kIdhe, RSabhadAsa kahe dago dIdhe re...saMsArIyAmAM saNuM tAharUM (5) AvA prakAranA AtmazuddhinA sAdhaka aneka gadya-padyAtmaka savarUpa (zabda racanA) vizeSethI anya darzanIe paNa AtmArtha sAdhavAnI preraNA letA hoya che. cAra gatirUpa saMsAramAM sarva jIvone anirachAe janmamaraNanA dukha sahavA ja paDatAM hoya che. tenuM nivAraNa karavA mATe sarvajJa ane sarvadazI paramAtmAoe prakAzya che ke "je kaI AtmA saMvega-vairAgya bhAve karI patAnA AtmAne saMsAranI samasta moha-mAyAthI aLago karaze te AtmA avazya paramAtma pada prApta karI janma-maraNanA baMdhanathI mukta thaI potAnA anaMta-zuddha-saccidAnaMda svarUpe mokSapadane prApta karaze." A mATe kahyuM che ke, mAkSeNa yojanAd yogaH sarvo'pyAcAra iSyate Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 AtmAne saMsAranA baMdhanathI choDAvI mokSapadane prApta karAvI ApanAra sarva prakArane vega (sAdhanA) sarva uttama AtmAone ISTa hoya che. A arthathI sUtrakAre prathama jaNAvyuM che ke, samyagdarzana jJAna cAritrANi mokSamArgaH A mazuddhayarthe bAhya vyavahArathI zrI jaina zAzvanane viSe je pAMca prakAranA pApAcAranA tyAga mATe je pAMca vratanuM pAlana karavAnI AjJA che. tenuM kiMcit svarUpa sUtrakAra have zAstrAnusAre jaNAve che. pramatta yogAt prANavyaparopaNaM hiMsA // 8 // asadabhidhAna nRtam // 9 // sattAvAraM te 20 maithunam brahma // 11 // mUrchA parigraha // 12 // niHzalyo vratI // 13 // pUrva AtmAne saMvarabhAvamAM rAkhavA mATe je pAMca mahAvate temaja aNuvratanuM svarUpa hiMsAdinI viratImAM jaNAvyuM che te pAMce hiMsAdinI pravRtinuM svarUpa atre sapaSTapaNe jaNAvela che. jethI virativaMta AtmAne te-te pravRttithI aLagA rahevAnuM bhAna (khyAla) rahe. (1) AtmA pAMca prakAranA pramAdane vaza thaI je-je gapravRtti kare che. tethI sava-para AtmatattavanI dravyathI temaja bhAvathI hiMsA kare che. ane te thakI hiMsA karanAra AtmAne aneka prakArane pApabaMdha thAya che. jenA kaTu vipAke te AtmAne saMsAramAM bhogavavA paDe che. je pratyakSa avirodhI che. pAMca prakAranA pramAdanuM svarUpa jANI tethI aLagA rahevA prayatna kare. 1. madha : dArUDI jema potAnA svarUpanuM bhAna bhUlI je game tema bake che ane akArya kare che tema unmAdI AtmA paNa akArya karate rahe che je hiMsA svarUpa hoya che. 2. viSaya : pAMce IndriyonA trevIse viSayamAM Asakata rahevuM te. je thakI paNa hiMsA thAya che. 3. kaSAya : krodhamAna-mAyA temaja lebhA ibhAva vaDe mana-vacana-kAyAnI pravRtti karavI te. kemake te thakI paNa hiMsA thAya che. 4. niMdrA : ajJAnapaNe temaja ajANapaNe je vega pravRtti karavI te paNa hiMsAne hetu che. 5. vikathA : AtmasvarUpane parabhAvamAM laI janArI kathA (vArtA) e karavI tene paNa hiMsAne hetu jANavuM joIe. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vahu svarUpane ayathArtha paNe jaNAvavAthI temaja je vacane bolavA thakI AtmA upara jaNAvelA pramAdamAM paDe tevA vacane bolavA te hiMsAnA kAraNarUpa hovAthI arthAt AtmAne ahitakara hoya tevA vacana na belavA te rUpa bIjuM vrata jANavuM. () para vastuno (jene mAlIka pite nathI) tevI vastune (dravyane) svIkAra karavo nahi. (levI nahi kemake tethI paNa hiMsAdi doSa lAge che. (4) pAMce IndriyonA viSaya-bhegamAM-zubhAzubhatAne saMkalpa karo. temaja vaLI temAM rAga-dveSa kare te abrahmacarya SathI hiMsAdi de lAge che, te mATe tema karavuM nahi. (5) AtmAne Atma-svarUpamAM sthira rAkhanArA AtmAnA jJAnAdi guNe sivAya anya para-pudgalAdi achavadravyomAM AtmopakAritA vicArI te meLavavAne abhilASa karavAthI temaja tene saMgraha karavAthI paNa hiMsAdi thAya che. ema jANI tethI aLagA rahevA prayatna kare joIe. upara jaNAvela pAMce vratanuM yathArtha pAlana karavAthI AtmA AvatA karmone rokIne (AzravanA dvAra baMdha karavA vaDe) bhAva saMvarapaNA vaDe pUrva saMcita karmone paNa tapa guNe karI zIdhrapaNe kSaya karI mokSa sukhane pAmavAvALe thAya che. A mATe vratanuM yathArtha pAlana karavA mATe mekSAthI AtmAe sau prathama traNa zalyathI rahita thavuM jarUrI che. (1) mAyA zalya (2) niyANa zalya (3) mithyAtva zalya. trIju mithyAtva zaya jaya heya che tyAM pahelAnA be mAyA ane niyANa zalya hoya che je te mATe mithyAtvazalyane sau prathama dUra karIne mAyA ane niyANazayathI aLago rahenAra AtmA sA vatI banI, upara jaNAvyA mujaba mekSa sukhane pAmI zake che. jhAInara che 24 aNuvrato'gArI // 15 // upara jaNAvela pAMce vrate vaDe Azrava dvArane rokIne (karma-AvavAnA rastAone baMdha karIne) saMvarabhAvamAM rahevA mATe dareka jIvanI eka sarakhI vRtti hotI nathI. tethI tenA mukhya be bheda zAstromAM jaNAvela che. (1) agArI eTale AgArI che eTale ke je che pitAnA gharamAM (niyata sthAnamAM) temaja kuTuMba parivAra sAthe rahIne pAMce vrata pALavA utsuka thayelA hoya che, tevA che te pAMca vratane sthala thakI-dezathI grahaNa kare che. tene zAstromAM aNuvratI kahela che. ane (ra) aNagArI eTale je che pitAnA ghara bArane tyAga karIne aniyata sthAnamAM rahI, te pAMce vratane sarvathA pAlana karavArUpe svIkAra karIne sAdhu thaIne, tenuM yathArtha pAlana kare che teone mahAvratI (sAdhu) kahevAmAM Ave che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 digdezAnarSadaNDa virati sAmAyika pauSadhApavAseopabhoga paribhoga parimANAtithi saMbhAga vrata saMpannazca // 16 // pUrve je aNuvratI jaNAvela che, tene te pAMce aNutranetu yathA' pAlana karavA mATe temaja mahAvratI banavAnI cegyatA keLavavA mATe bIjA traNa guNavrate temaja cAra zikSAvratA paNa levA jarUrI che. guNavrata: 1 diziparimANu 2 bhAgAbheAga parimANu 3 anaDa viramaNa, zikSAvrata : 1 sAmAyika karavAnuM vrata 2 dezAvagAzika 3 pauSadha karavAnuM vrata 4 atithi sa'vibhAga vrata. upara jaNAvela bIjA sAtetrAne Agama zAstranu mAtiAmAM atre tavA kAre phakta dezAvagAzika vratane sAtamA krame temaja bhegeApabhega viramaNa vratane agyAramAkrame jaNAvela che; Ama mAtra krama pherathI jaNAvela che. tenu' rahasya tatvavidoe svaya vicArI levu.. mAraNAntikI saMlekhanA joSitA // 17 // upara jaNAvela mahAtratI temaja aNuvatI AtmAe pAtAnA maraNa samaya najIka jANIne meAhakSaya mATe sava sacauka bhAvenA (zarIranA paNa) tyAga karavA mATe yayAzakti, yathAyogya sa'lekhanA vratane-svIkAra karavA jarUrI jANe che. Tatar vicikitsA 'nyaddaSTi prazaMsA saMstavA samyagdRSTe tiSa: 5 chu85 zrI tIrthaMkara praNIta jaina zAsanane viSe A vAta sa`sa'mata svIkArAyelI che ke koI paNa jIva samyag darzana prApta karyA vinA sabhya nI heteA nathI; temaja samyak jJAna vagara koIpaNa jIva samyak cAritra guNa prApta karI zakatA nathI. temaja samyag cAritraguNa (samyag tapa sApekSa) prApta karyA vinA kAIpaNa jIva petAnA AtmaguNu ghAtI karmonA sathA kSaya karI zakatA nathI. ane je AtmAe peAtAnA AtmaguNa ghAtI karmone kSaya karyA nathI tevA kAI AtmA mekSe gayeA nathI. ane jatA nathI. temaja jaze paNa nahi. A mATe sau prathama mekSAthI AtmAe samyagdarzana (samyag dRSTipaNuM') guNa prApta karavA jarUrI che. A mATe kahyuM che ke nA daMsaNissa nANaM nANeNa viNA na huMti caraNaguNA / aguNissa natthi mokkhA, natthi amukkhassa nivvANa // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only u. a. 28-gA. 30 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 samyak dana guNunI nizcayathI prApti te satrAnusAra sau prathama yathA pravRttikaraNa karyo pachI apUrva karaNa-anivRttikaraNa ema traNa haraNa karavA cakrI prApta thAya che. A nizcaya samyak va guNane sAmAnyajJAnI AtmAe joi-jANI zakatA nathI. tethI vyavahAramAM dharmArAdhana karavA icchatA jIvAmAM sau prathama vyavahArathI samyag na guNunA Arepa karavA rUpa tene sau prathama samyag darzana uccarAvAya che. te pachI ja tene vrata (AtmA sAdhaka pratijJAe) ApavAmAM Ave che. vyavahArathI samyag darzana uccarela jIvane paNa cAra prakAranA mithyAtvanA pariNAmamAMthI prathamanA be prakAranI mithyAtvanI karaNIne tyAga karavAnuM spaSTa vidhAna karavAmAM Avelu che. siddhAMtAnusAre cAra prakAranA mithyAtvanu svarUpa nIce mujaba jANavu.. (1) prarUpaNA mithyAtva H--mI vItarAga arihaMta kevaLI paramAtmAe jaNAvela mAkSamAthI virUddha prarUpaNA karavI nahi. (ra) pravartana mithyAtva H--zAsramAM jaNAvyA mujaba laukika (sa'sArika sukhamAM Asakta) deva laukika gurU ane laukika dhane AtmazuddhinI buddhie AdaravA nathI. temaja leAkettara deva (meAkSagAmI) ne temaja leAkeAttaragurU (mekSa mAnA dekhADanAra) temaja lekettara dharma (kama kSaya karI AtmAnA jJAnAdi guNene nirAvaNu karanAra) ne Aleka-paralAkanA sukhanI vAMchAe AdaravA nahi (3) pariNAma mithyAtma H--je AtmAe pUrvokta traNa karaNa karI samyaktva prApta karela che te jIvamAM samyakava heAte te mithyAtvanA udaya hAtA nathI. temaja tene mithyAtvanA madha paNa thatA nathI. (4) pradeza mithyAtva H--je AtmAe ina saptakane sattAmAMthI paNa sathA kSaya karI kSAyaka samyakRtvagujI prApta karela che, te jIvane have kayAreya mithyAtva prApta thavAnu' hetuM nathI upara jaNAvela cAra prakAranA mithyAtvanA svarUpamAMthI jemaNe trIjA prakAre kSaye pathama samyaktvaguNa prApta karela che te AtmAe te samyakRtvaguNanI rakSA arthe zAstramAM jaNAvyA mujaba atre tatvArtha sUtrakAre jaNAvelA pAMca aticAra doSAne TALavAnA khapa karavA jarUrI che. (1) zaMkA :- sajJa ane sa`dI` zrI kevaLI bhagavaMteAe prarUpela Atma-dhama saMbadhamAM kAI (nAnI yA mATI) zakA (anyathA vicAravuM. te) karavI nahi. (2) kAMkSA zrI jaina saMgha zAsananI deva-gurU-dhama' sabadhI (Atma-zuddhikAraka) pravRttinA (zaMkAe karI) anAdara karI anya dharma, mata, gaccha saMba"dhI pravRtti prati (sAra sukhanI lAlasAe) Adara buddhi karavI nahi. : Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 (3) vitagirachA - guNadoSa saMbadhI yathArtha vicAraNA karyA sivAya matimaMdatAe ' yA gatAnugatie sAtha-sAdhana dAvanI zuddhi vagara zUnyamanaska bhAve temaja saMdeha sahita dharmAnuSThAna karavA-karAvavA te paNa uparanA baMne zaMkA-kAMkSA doSayukta heI tene paNa parihAra karavo jarUrI che, kemake A aticAra deSathI samyakatva guNanI hANa thavAne saMbhava che. (4) zrI chanezvara bhagavaMta bhASita dharmathI virUddha vartana karavAvALAonI teonA puNya prakarSathI AkarSAIne prazaMsA karavI joIe nahi (5) zrI jInezvara bhagavata prarUpita ane pravartAvelA dharmathI virUddha pravartana karanArA enuM Adara-bahumAna karavuM joIe nahi kemake tema karavAthI samyaphavA guNane ghAta thAya che. vizeSamAM jaNAvavAnuM ke upara jaNAvela samyaktva guNa saMbaMdhI pAMca aticAra damAM bIjA kAMkSA doSa saMbaMdhI zrI bhagavatI sUtramAM prathama zataka trIjA uddezamAM zrI gautama svAmIjInA praznanA uttaramAM bhagavAna zrI mahAvIra svAmIjIe jaNAvyuM che ke keTalAka zramaNa-nigraMtha munie paNa nIce jaNAvelA tera kAraNethI kAMkSA mehanIya karma vede che. (1) jJAnAMtarathI -mati-kRta-avadhi-mana paryava ane kevaLajJAnanA pratyekanA bhinnabhinna viSaya saMbaMdhamAM zaMkA karavAthI (2) dazanAMtarathI - sAmAnya jJAna saMbaMdhI temaja samyakatva yukta jJAna saMbaMdhI bhedabhedane spaSTa baMdha na thavAthI-zaMkA karavAthI. (3) cAritrAMtarathIH- sAmAyikAdi pAMca prakAranA cAritra dharma saMbaMdhI tenA bhedAbheTa svarUpamAM viparyAya buddhi karavAthI, (4) liMgAMtarathI - judA judA liMga-paheraveza saMbaMdhI ekAMta kalpanAo karavAthI. (5) pravacanAMtarathI -cAra mahAvrata ane pAMca mahAvrata saMbaMdhI Adi samAcArI bheda pravartanamAM viparyAya buddhi karavAthI. (6) pravacanAMtarathIH- judA judA saMvi pAkSika gItArtha gurU bhagavaMtoe dravyakSetra-kALa-bhAvAdi bhedathI prarUpela-utsarga mArga temaja apavAda mArgamAM viparyAsa buddhi karavAthI (7) ka9pAMtarathI - janakapa temaja sthavIrakalpa AdimAM viparyAya buddhi karavAthI. (8) mAgatarathIH- pUrve gItArthoe pravartAvela mArga paraMparAmAM viparyAya buddhi karavAthI. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) matAMtarathI - upayoga saMbaMdhamAM jemake eka samaye eka upaga hoya ke be hoya, temaja AtmAnA kartRtva saMbaMdhamAM temaja AtmAnI kriyA saMbaMdhamAM viryAsa buddhie kadAgraha karavAthI. (10) bhaMgAMtarathI -anaMta dharmAtmaka svarUpane sapta bhaMgArika svarUpe jANavAjaNAvavAnI buddhi nahi hovAthI keI eka svarUpamAM ekAMta pakSapAta karavAthI. (11) nayAMtarathIH- pratyeka bhAvane ISTAthabhipreta naya daSTie nahi jotAM game te naye game tema jANavA-jaNAvavAthI. (12) niyamAMtarathI - vata-niyama-abhigrahAdimAM matimaMdatAe pheraphAra karavAthI. (13) pramANutarathI - pratyakSa pramANa ane pakSa pramANanA bhedabhedamAM viparyAsa buddhi dhAraNa karavAthI. uparanA sarva zrI navacanamAM niHzaMkatA prApta karavAthI dUra thAya che. zrI janavacanamAM niHzaMkatA prApta karavA mATe sau prathama zAstramAM jaNAvela jJAnAcAranuM ATha aticAra rahita ArAdhana karavuM jarUrI che. vrata zIleSu paJca-paJca yathAkramam // 19 // have samyagU daSTie svIkArela pAMca aNuvratAmAM temaja traNa guNavrata ane cAra zikSAdivratamAM zAstrAnusAre mukhyapaNe je-je pAMca-pAMca aticAra de lAge che. tenuM nivAraNa karavA arthe te jaNAve che. bandhavadhacchavicchedA'ti bhArA''ropaNA 'nnapAna nirAdhAH // 20 // mithyopadeza, rahasyAbhyAkhyAna, kUTalekhakiyA, nyAsApahAra, sAkAra mantrabhedAH // 21 // stenaprayoga, tadAhRtAdAna, viruddharAjyAtikrama, hinAdhika mAnonmAna, prti5 TayavahAT: | 22 . paravivAha karaNetvara parigRhItA-'parigRhitA gamanAnagaH krIDA, tIvra kaamaabhinizA che rarU che kSetra-vatuM, hirA-suva, dhana-dhAnya, vANI-rAsa, kupya-pramANAtikramAH // 24 // samyapha-cAritraguNanI prApti arthe gRhasthAe pitApitAnI zakti ane zraddhA samaja pUrvaka vrata-niyamone vidhipUrvaka svIkAra karI tenuM tathA vizva pAlana karavAnuM hoya che. je vratane sahAyaka bane temaja temAM vizuddhi lAve te niyama temaja prathama je niyamanI tulanA vaDe AmAM vrata levAne gya thAya te niyamane zIla kahevAmAM Ave che. atre Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 bAratamAM prathamanA pAMcane sthUla thakI aNuvratone vratarUpe pALavAnA che. jyAre pAchaLanA traNa guNa vratane aNuvratanI zuddhi arthe sevavAnA che, temaja cAra zikSAtratAne paNa vratanI puSTI athe-zIlaguNarUpe AdaravAnA che, atre te bAravratanA sAmAnyathI je pAMca-pAMca aticAro jaNAvavAmAM Avela che tene vratadhArI AtmAe tyAga karavAno che. ane je te aticAranuM AcaraNa thayuM hoya te tene vivekapUrvaka AleyIne zuddha thavAnuM che je khUba ja jarUrI che. nahitara vratabhaMgano doSa lAge che. ane tethI cAritraguNa khaMDita thAya che. A saMbaMdhe vizeSe e samajavuM jarUrI che ke AtmAmAM jemajema cAritraguNanI vRddhi thatI jAya che tema tema te AtmAmAMthI viSayakaSAyAdi dezo ghaTatA jAya che chevaTe sarvathA mehane kSaya thatAM te AtmAne kevaLajJAnAdi guNonI prApti thAya che. ane aMte siddhapadanI prApti thAya che. prathama skUla hiMsAnI viratIrUpa vratanA mukhya pAMca aticAre nIce mujaba jAvA. (1) keIpaNa jIvane tenA Icchita sthAnamAM jatAM avarodha te baMdhana. (2) keIpaNa jIvane mAra mArava yA tenA jIvitavyane saMpUrNa ghAta (nAza) kare te vadha, (3) koIpaNa jIvanA AMkha-kAna-nAka temaja hAtha-paga Adi avayavo kApI nAMkhavA athavA davA te chavi che. (4) keI paNa jIva (manuSya-ke prANI) upara vadhu paDato bhAra lAda te atibhArApaNuM. (5) keI paNa jIva (manuSya ke prANI) ne tenA bhejana temaja pANI pIvA saMbadhe aTakAva yA dUra rAkhave, te anna-pAna nirodha, uparanA pAMce aticAro TaLIne vratadhArI AtmAe vizuddha jIvana jIvavuM joIe. have bIjA sthala mRSAvAda viramaNavratanA (asatya balavAnA tyAga) saMbadhe mukhya pAMca aticAro jaNAve che. (1) je vastu jema heya tema nahi jaNAvatAM arthAt kArya-kAraNa saMbaMdhe viparyAsa sarjI ejale tenAthI viparIta rUpe bIjAne jaNAvavI te mithyapadeza. (2) kaSAyanekaSAyathI prerAIne keI paNa pati-patnI ke snehIone chuTA pADavA mATe, teonA saMbaMdhane ayukta svarUpe prakAzavAM te rahasyAbhyAkhyAna. (3) beTA dastAveja karavA, juThA Aropa mUkavA (noTIso ApavI) te phalekhakyiA . () keInI thApaNa (ApaNI pAse mUkelI varatu) tene tathA tenA vArasadArane tathA savarUpe pAchI na ApavI te nyAsApahAra. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 (5) koIpaNa AtmAnI rahasyavALI vAta khulI pADI tene duHkhI kare te sAkAra maMtrabheda. uparanA pAce aticAro mRSAvAdanA tyAgI gRhastha TALavAnA che, kemake tethI hiMsAne doSa paNa lAge che. ane vrata pALavAthI te vyavahAramAM paNa tenI pratiSThA vadhe che. have trIjA rasthUla adattAdAna viramaNa vrata (cArI nahi karavAnA) mukhya pAMca aticAro jaNAve che. zrAvakane mukhya paNe je vastu jenI mAlIkInI hoya tenA ApyA vagara te vastu levI-vAparavI temAM cArIne deSa lAge che. jyAre sAdhu mahAtmAne te cAre prakAranA adattane (1 tIrthaMkara adatta, 2. gurU adatta 3 svAmI adatta 4 jIva adatta) tyAga karavAnuM hoya che 1. keIne cerI karavAnI preraNA karavI, yA sahAya karavI te tenA prayoga 2. keInI corAyelI vastu sastI kharIdavI, te tena Ahata AdAna 3. judA judA rAjyo-gAmanI sIma (maryAdA)nI aMdara-bahAra vastu laI javA lAvavA upara je jakAta (TekSa) nAMkhela heya te na bharavA te virUddha rAjyAtikama 4. kaI vastunA tola-sApa saMbaMdhI levA-devAmAM e chAvattA paNuM karavuM te hinAdhika mAnmAna. 5. kaI vastumAM bheLaseLa karIne yA asalI vastune sthAne nakalI vAtu ApavI te pratirUpaka vyavahAra. corI karanAra gRhasthane AlekamAM kaI vizvAsa karatuM nathI temaja paralokamAM (bhavAMtaramAM) paNa tene daridrapaNuM prApta thAya che. tethI tenA vege tene ghaNAM pApakarmo karavA paDe che. ane narakagatimAM javuM paDe che. A rIte pharI-pharIne aneka janma sudhI duo bhegavavA paDe che. A mATe kahyuM che keadtt doSeNa bhave-daridri daridra doSaNa karoti paap| pApAt narA narakaM prayAti, punareva pApI punareva daridri / / cerI karanArane asatya ane hiMsAne doSa paNa lAge che ema jANavuM. have cethA sthUla thakI maithuna-viramaNa vratanA pAMca aticAre jaNAve che. (1) pitAnA putra-putrI Adi sivAya anya jAti-jAtinA putra-putrIonA vivAha yA lagna saMbaMdhe joDI ApavA, te para vivAharaNa (2) koInI sI yA rakhAta strInI sAthe maithunavyavahAra karavo te Izvaraparigrahita gamana. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) je strI upara hAlamAM keInI mAlIkI nathI eTale kuMvArI strI, vidhavA thA vezyAnI sAthe maithuna vyavahAra karavo te aparigrahItAgamana kahevAya. (4) sAmAnyapaNe bhegane egya aMgonI sAthe dudhavahAra paNe athavA bhegane gya na hoya tevA aMgo sAthe kAma-krIDA karavI te anaMgakriDA kahevAya. (5) vividha svarUpe vAraMvAra bhega-gavavA mATe utsukatA dhAraNa karavI tene tIvra kAmAbhinIza jANa. sAmAnyathI aNuvratI paNa maithunavratano tyAga na thaI zake tevA gRhasthoe paNa uparanA pAMce aticAre TALavA ati Avazyaka che, anyathA AlekamAM ja tene apakIti temaja daridra paNa prApta thAya che. kemake tethI pUrvanA hisA-juTha ane corI e traNe de che paNa tene lAge che. vaLI AtmazuddhinA pradhAna kAraNarUpa cAritraguNano nAza paNa maithunadoSathI thAya che A mATe zuM che ke prANabhUta caritrasya para brahmaika kAraNam samAcaran brahmacarya pUjitairapi pUjyate / yoga-dvI-104) vyavahArathI A brahmacarya guNane pradhAna zIlaguNa jANavuM jarUrI che. A mATe kahyuM che kesvve sipi vayANaM bhaggANa asthi kei paDiAro pravAsa va nAM, na derUM zaruM puLA mAM (zIlakulaka) bIjA badhA vratanA bhaMga saMbaMdhamAM tene kaIne kaI prakAre pratikAra (AyANA laI zuddhikaravArUpa) thaI zake che. paraMtu jema mATInA pAkA ghaDAne kAMThe tuTI gayela hoya te jema saMdhAtuM nathI tema zIlatrata brahmacarya vrata) nuM IrAdApurvaka khaMDana karanAra AtmAnI zuddhi thatI nathI. have pAMcamA sthUla parigraha viramaNavratanA pAMca aticAro jaNAve che. (1) kSetra-vAtuM eTale khetI mATe ugI jamIna te kSetra-temaja rahevA mATenA ghara-baMgalA te vAratu te saMbadhI niyamane bhaMga karavuM te. (2) cAMdI-sonAnI lagaDIo temaja ghareNAM rAkhavAnA pramANamAM niyamano bhaMga kare te (3) gAya-bheMsa-gheDA meTara Adi ghana saMbaMdhI temaja ghauM-bAjarI-cekhA juvAra Adi dhAnya rAkhavAnA pramANanA niyamano bhaMga kare te. (4) gharamAM ke vepAramAM nekara-cAkara-strI yA purUSane rAkhavAnA pramANanA niyamane bhaMga kare te tAMbA-pittaLa Adi dhAtunA vAsaNa-ramakaDAM vigere temaja paheravAnA kapaDAM rAkhavA AdinA pramANanA niyamane bhaMga karo te. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 upara jaNAvela pAMca prakArathI sthUla thakI parigraha viramaNa vratamAM aticAro lAge che. sarva prakAranA aticArene niMdI-gahIne temaja AloyaNuM laIne AtmAe zuddha thaI vratamAM sthira thavuM jarUrI che. anyathA vratabhaMgane doSa lAge che. vaLI parigrahavratanA doSathI bIjA hisAdi cAre deze paNa lAge che ema jANavuM. kemake parigraha mATe AraMbhAdi temaja saMrakSaNa mATe paNa aneka doSa sevavA paDe che. AnuM mukhya kAraNa viSaya-tRSNa che. te mATe vratadhArI caritraguNanA abhilASI AtmAoe sau prathama viSaya-kaSAyathI viramavA prayatna karavo anivArya-Avazyaka che. jethI vrata sukhe-niraticArapaNe pALI zakAya. A mATe kahyuM che ke jaha jaha puggala bhogA, taha taha vaDDhai visayaMpi kasAi iMdiya suhA duhA khalu, aggijjA tao virattANaM // 1 // vaLI bIjA aMgasUtra (sUrazi) mAM paNa kahyuM che ke - citamaMtama cittaM vA parigijja kisAmapi annavA-aNujANAi, evaM dukkhANa muccai // 2 // artha: (1) AmA jema jema pAMce IndriyonA viSayo bhegave che. tema tema tenAmAM te te viSaya bheganI tRSNA ane kaSAya bhAvanI vRddhi thAya che. AthI IndriyonuM sukha kharekhara to AtmAne dukha ApanAra che. ema jANI, AtmadazI AtmAo triratibhAva vaDe teno tyAga kare che. (2) vaLI parigrahanA saMbaMdhamAM kahyuM che ke-- je kaI AtmA sacitta vastune eTale strI-parivAra Adine temaja acitta dhana-dhAnyAdine kiMcit mAtra paNa parigraha (mUcho rAkhe che. temaja bIjA pAse rakhAve che, temaja parigraha rAkhanArane sArA, uttama AtmAo samaje che te AtmA duHkha (saMsAranA baMdhana) thI mukAtuM nathI, chuTI zakatuM nathI. urdhvAdhastiryag vyatikrama kSetravRddhi smRtyantardhAnAni // 25 // Anayana preSyaprayoga zabda rupAnupAta pudgala kSepAH // 26 // kandarpa kautkucya maukharyA'samIkSyA'dhikaraNApa bhogAdhikatvAni // 27 // yoga duSpraNidhAnA 'nAdara smRtyanupa sthApanAni // 28 // have chaThThI vizi parimANa vratanA pAMca aticAre jaNAve che. (1) udarva dizAmAM javAno niyama eTale mULa jamIna thakI upara javA saMbaMdhI maryAdAno bhaMga karI urva dizAmAM javuM te. (2) mULa jamIna thakI nIce javAnI maryAdA (niyama) ne bhaMga kare te. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 (3) tirthan eTale ticha (pUrvapazcima-uttara-dakSiNamAM) javA saMbaMdhI maryAdaene (niyama) bhaMga kare te (4) upara jaNAvyA mujaba chae dizAmAM javA-AvavA saMbaMdhI je-je maryAdA svIkArelI heya (niyama karyo hoya, temAM kaSAyAdi kAraNe ekabIjI dizAmAM vadha-ghaTa karI javA-AvavA saMbaMdhI niyama bhaMga kare te. (5) A vrata niyama levA-pALavAmAM khAsa karIne smRtinI jagRtI rAkhavAnI khAsa jarUrata che; paraMtu pramAdane lIdhe smRti na rahetAM je-je judI-judI dizAomAM javA-AvavAnuM thAya te smRtibhaMga deSa (aticAra) jANa. have zAstrAnukramamAM dazamA naMbare AvatA dezAvagAzika vratane sUtrakAranA jaNAvyA mujaba sAtamA vratanA pAMca aticAre jaNAvIe chIe. A vratamAM mukhya paNe te bIjA vrata-niyamane vizeSa thakI vadhArIne, pApa-dothI jema bane tema vadhune vadhu bacavAne udyama karavAno hoya che. te mATenI prAthamikatA mATe jarUrI tatvataH evA chaThThA dizi parimANa vratanA saMkSepIkaraNa saMbaMdhe A sAtamA dezAvagAzika vatana pAMca aticAro jaNAvela che. jenI AvazyakatA anya vrato saMbaMdha paNa vicArI levuM jarUrI che. - (1) jeTalI maryAdAmAM pote javAnuM nakakI karyuM hoya (niyama lIdhe heya) tethI AgaLanI bhUmimAM pite jAte na jatAM, anya vyakti dvArA-athavA anya sAdhana dvArA potAnuM kAmakAja karavuM te Anayana doSa. (2) prakhyadeSa eTale pite nakkI karelI bhUmithI AgaLanI bhUmimAM pote jAte na jatAM anya sAdhana dvArA tyAM vastu mekalavI te zreSya doSa. (3) pite svIkArelI maryAdAnI bhUmi bahAra rahela vyaktine zabda dvArA banAvavI te zabdAnupAta Sa. (aticAra ) (4) pite javA-AvavA saMbaMdhI svIkArelI maryAdAnI bahAra rUpa-AkRti vize karIne tene saMbaMdha karI potAnuM kAma karavuM te rUpAnupAta doSa. pite svIkArelI maryAdA (niyama) bahAranI bhUmimAM tIra-kAMkara-ciThThI vigere mokalIne pitAnuM kAma karavuM te pudagala prakSepa doSa. uparanA pAMce aticAre-kaSAyAdinI preraNAthI te hevAthI-vatomAM khalanA upajAvI-AtmAne-niyamamAMthI bhraSTa karanArA jANIne te aticArothI Aje te vijJAnanA jamAnAmAM) khUba ja sAvadhAna thaIne aLagA rahevAnI jarUra che. have AThamA anarthadaMDa viramaNa vratanA pAMca aticAro jaNAve che. (1) mehane vaza thaIne kAma utpanna karanArA zabdo vAka bolavA temaja koI paNa zabda-vAkayane artha vyaMgAtmaka rIte kAmaka bhAve kara te kaMdarpa. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 (2) kAmeApAka vakayA khelavA sAthe-tenI sAthe tathA prakAre AMkha, sukha tathA hAtha-paganA cALA (nAcavu' vi.) kAmeApAka bhAve karavA te kaukuccha. (3) maukha eTale ativAcALapaNu-temaja azlilabhASA elavI athavA anyane mAha upajAve tevu khelavu' te. (4) asamIkSAdhika rahyu--eTale vadhu paDatA hiMsaka sAdhanA rAkhavA temaja bIjAne hi'sAthe te upayegamAM levA mATe ApavA te (5) peAtAnA jIvana jarUriyAtanI cIjomAM paNu vadhune vadhu sAmagrI vasAvI jIvanane bhega-vilAsamAM DubADI devu' te. upara pramANe kheAlavA-vavAthI jIvane peAtAne prApta jJAnAdi guNasAmagrI-viparyAsa pazu pAmatAM mahA ananA bhAgI thavuM paDe che. have navamA sAmAyika vratanA pAMca aticAre jaNAve che. (1) cega dupraNidhAnamAM prathama manathI kharAba vicAro karavA te (2) ceAga-dupraNidhAnamAM khIjuM vacanathI yaDhA-tadvA-eTale evu te. (3) cAga-drupraNidhAnamAM kAyAthI ajayaNAe pravRtti karavI te. (4) anAdara eTale sAmAyika vrata upara Adara na karavA eTale sajjhAya - (svAdhyAya) na karavA ane nakAme| vakhata vitAvavA te. (5) sAmAyika uccarIne lIdhele samaya, pALavAnA samaya temaja hu' sAmAyikamAM chu'tema bhUlI javu' te mRtyanu sthApana, aticAra jANavA. uparanA pAMce aticAro TALIne zuddhi sAmAyika karanArane zAstrokta sAmAyikanu phaLa maLe che, anyathA AtmavacanA jANavI. apratyavekSitA pramANiteotsargAdAna - nikSepa saMstA ropakramaNAnAdara smRtyanupasthApanAni // 29 // vagara vicAryuM" sacitta sambandha saMmizrA'bhiSavadupakvAhArAH // 30 // sacitta nikSepa pidhAn paravyapadeza mAtsarya kAlAtikramAH // 31 // jIvita maraNAzaMsA mitrAnurAga sukhAnubandha nidAna karaNAni // 32 // have zAstranukrama temaja sUtrakAre jaNAvyA mujaba dazamA pauSadhavratanA mukhya pAMca aticArA jaNAvIe chIe. (1) kAI paNa sthaLe jIvajaMtu che ke nahiM te jeyA sivAya temaja te jagyAnI pramAnA karyA sivAya game tyAM game tema mULa-mUtra-lITa-gaLaphA vagere tyAgavA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 (nAMkhavA-pheMkavA te apratyavekSita-apramAIta-utsarga kahevAya, sAdhu mahAtmAoe A aticArane niraMtara sAvadhAnIpUrvaka tyAga kare khUba ja jarUrI che, kemake tethI dekhAdekhI zrAvakavargamAM paNa zraddhA ane upayoga zuddhinI vRddhi thAya. (2) upara jaNAvyA mujaba koIpaNa sthaLe jIvajaMtu che ke nahi te joyA tapAsyA sivAya (pramArjanA karyA sivAya) koIpaNa vastu lAkaDI-bAjoTha-vastra-pAtra vi. levAyA mUkavA te apratyezita-apramArjata AdAna-nikSepa aticAra kahevAya. (3) upara jaNAvyA mujaba koIpaNa sthaLe jIvajaMtu che ke nahi te joyA yA tapAsyA sivAya (pramArjana karyA vinA) Asana bichAvavuM yA saMthAre (pathArI) karo te apratye zata-apramAjita saMstAraka-aticAra kahevAya. (4) pauSadhagatamAM upayogazUnyapaNe game-tema pramAdapUrvakanI pravRtti karavI te anAdara kahevAya. (5) pauSadhabata kayAMthI kayAM sudhI (kALathI) kayA bhaMgathI kare che tyA karelo che tenuM maraNa na rAkhavuM te mRtyunuM sthApana aticAra kahevAya. have zAstra nusAre (7) sAtamA krame AvatA bhege paga vratanA atre sUtrakAra (11) agyAramA kramamAM sUtrAnusArI pAMca aticAro jaNAve che. (1) keI paNa prakAranI sacitta vanaspati yA anya sacitta vastune AhAra karavo te, atre e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM jarUrI che. ahiMsaka AtmAone paNa sacittAhArane mukhyapaNe tyAga hovA chatAM vratadhArI AtmAo acitta thayA vagara je koI paNa vastune AhAra kare, te te sacittAhAra aticAra cheSa jANa (2) sacittanA saMbaMdhaka yukta dravya jevA ke ThaLiyAyukta yA geTalIyukta kerI vi. phaLane sacittanI sAthe saMbaMdha hovA chatAM te pAkA phaLone AhAra karavo te sacitta saMbaMdhaka aticAra deSa jANa. (3) sacitta mizra AhAra kare eTale ke tala-khasakhasa-drAkSa-badAma vigere sacitta vastuthI mizrita lADu-pakavAna rasa vigere vAparavAM (tene AhAra karava) temaja kALaveLA gayA pachI pakavAnamAM je lIla thAya che. (tadravaNa yA sapheda) tevA dravyane AhAra karo temAM sa catta mizra AhAra-aticAra deSa lAge che. (4) keIpaNa (dArU-tADI) mAdaka dravyonuM khAna-pAnamAM adhika pramANamAM sevana karavuM, eTale vAparavAM tene abhiSava AhAra-aticAra deSa jANa. (5) keI paNa zAka-pAMdaDuM vigere temaja anAja pANI vigere paNa adhakacaruM rAMdheluM-ukALeluM heya (apakava hoya) tene vAparavAM te apakavAhAra deSa jANa. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zAstramAM A vrata sa`ba'dhe zrAvaka mATe vaLI khIjA 5'dara karmAdAnanA (vyApAra-sa'badhI) 5dara aticArA jaNAvyA che. te maLI kula khAra vratanA pAttera (75) aticArA zAstramAM jaNAvela che. have bAramA atithi sa`vibhAga vrata saMbadhI zAsrAnu sArItAe atre sUtrakAra mahArAjA pAMca aticArA jaNAve che. (1) khAna-pAna mATe ApavAnI vastu na ApavAnI buddhithI kAI sacitta vastumAM (barapha upara yA phrIjhamAM) mUkI devI te sacitta nikSepa aticAra doSa. (2) upara jaNAvyA mujaba na ApavAnI buddhie khAna-pAnanI cIjavastu upara cA nIce sacitta vastu vaDe DhAMkavI yA tenA sa`saga joDavA te cittapidhAna doSa jANavA. AthI spaSTa samajavuM jarUrI che ke sacitta vastunuM dAna Apavu' te doSakArI che. te mATe yathAsthAne viveka karavA khUbaja jarUrI che. (3) ApavA ceAgya AhAra-pANI Adi haiya vastune nahi ApavAnI buddhie, peAtAnI hAvA chatAM te pArakI che ema jaNAvavI te paravyapadeza doSa. (4) dAna (AhAra-pANI vi.) ApavA chatAM alpASika abhimAne karI dAna ApavAthI mAtsarya dASa lAge che (5) dAna devAnA avasare dAna Apavu' nahiM paraMtu pote khAi-pI lIdhA pachI kALaveLA vItI gayA pachI dAna Apavu.. tene kAlatikrama aticAra doSa jANavA A kALAtikrama doSa sa badhe dravya kSetra-kALa sabadhe ucita vyavahAre karI dAna ApavAthI bhAvavRddhi thAya che. anyathA bhAvanI hAnI thAya che. have samyagdRSTi-uttama AtmAe-temaja vratadhara AtmAoe peAtAnuM maraNa thADA kALamAM thavAnu che ema zAsrAnu'sAre jANIne sa'lekhanA vrata svIkAravuM jarUrI che. te salekhanA vratanA pAMca aticAro sUtrakAra mahArAjA (umAsvAtijI) zAsranusAre jaNAve che. (1) sa'lekhanA karyA pachI peAtAnI pUjA-satkAra tathA vadhatI vibhUti joIne lalacAIne vadhu jIvAya tA ThIka ema vicAravu' te jIvitAza`sA deSa jANavA. (2) saMlekhanA karyA pachI kAipaNa vyakti potAnI sevA-suzruSA karatI nathI ema jANI udvega pAmI jaldI maraNa thAya tA sArU ema ci'tavavu' te maraNuAza'sA doSa jANavA. (3) saMlekhanA karyA pachI snehI-sa'baMdhIe upara snehanu' baMdhana rAkhavu' (vadhAravu') te mitrAnurAga aticAra deSa jANavA, (4) sa'lekhanA karyA pachI pAte pUrve bhAgavelAM sukhAne temaja yaza-kIrtine yAda karI manamAM harSita thavuM te sukhAnu kha'dha aticAra doSa jANavA. (5) pAte karelAM tapa-niyama-tratAdinA badalA rUpe koipaNa jAtanAM sa'sArIka bhAgasukhanI vAMchA karavI te nidAnakaraNa doSa jANavA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 upara jaNAvelA aticArAdi je-je daiSa pitAne jyArejyAre jevA-jevA rUpe lAgelAM hoya tenI AleyaNA levAthI arthAta tenuM yathAvasthita prAyazcita karavAthI te dathI AtmAne aLage (mukta) karI zakAya che. paraMtu je te dene devarUpe svIkAra nahi karavAthI te te AtmA anAcArI thaI virAdhakatA prApta kare che. anugrahArtha svasyAti sa! dAnam // 33 // vidhi dravya dAt pAtra vizeSAta dvizeSaH // 34 // dAna eTale ApavuM eTaluM ja basa nathI paraMtu je vastu jene ApavAnI hoya tene te vastu dravyaprANa temaja bhAvaprANanI puSTi arthe upakAra karavAvALI thavI joIe temaja ApanAre paNa pitAnI mAlIkInI vastu je anya AmAne vizeSa upakAraka thAya tema che. ema jANIne te varatu uparano mamatvabhAva utArIne ApavI joIe. A dAnaguNa sarvaguNane meLavI ApavA mATe uttama jaDI-buTTInuM kAma kare che. mATe dareka uttama AtmAoe upara jaNAvyA pramANe dAna ApavAnI vRtti sadAya jAgRta rAkhavI joIe. A mATe kahyuM che ke - hA se vAraM, tAraMgAravAra paramaM ! dANa bhoga nihANa, dANa ThANaguNa gaNANa // dAna saubhAgyane ApanArUM che, dAna (parama) ArogyanuM paNa kAraNa thAya che. dAnathI jIvane aneka prakAranA bhega-sukhanI prApti thAya chevaLI dAnathI jIva aneka guNe paNa prApta karI zake che. zAstramAM pAMca prakAranuM dAna jaNAvela che. (1) kIrtidAna : pitAnI kIti arthe ApavuM te-tenuM phaLa mAtra kAti prApta thavI te che. (2) ucita dAna: prasaMgAnusAre dAna ApavuM te tenuM phaLa mAtra vyavahArajJatA prApta thAya te che. (3) anukaMpA dAna : bIjA jIvane duHkhI thate joIne pitAne AtmA kaMpAyamAna thAya tethI duHkhI thatA jIvanA duHkha nivAraNa arthe ApavuM te tenuM phaLa rAjariddhi yA devariddhinI prApti thAya che. (4) supAtra dAnaH uttama muni bhagavatine, teo saMcamadharmanI sukhe ArAdhanA karI zake te mATe temane ucita ApavuM te. tenuM phaLa dAna ApanArane samyagUjJAna-darzana -cAritraguNa rU5 dharmanI prApti thAya che. (5) abhayadAna : sarva jIvone pitAnA samAna jANuM (sukha-duHkhanA saMbadhe) keIpaNa jIvane keIpaNa prakAre duHkha utpanna na thAya tevI rIte pratijJApUrvaka pitAnuM Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jIvana jIve te. tenuM kuLa anukrame karma kSaya thavAthI meAkSapadanI prApti thAya che. kemake pratyeka jIvane jIvanazuddhi e meAkSanu kAraNa che, ane jIvananI azuddhi (aviratI bhAva) te kha'dhanu' (sa'sAntu) kAraNa che, ema zAstramAM spaSTa jaNAvela che. vaLI paNa zAstramAM dAnanI pAMca prakAranI zuddhi jaNAvela che. (1) dAtA zuddha : dAna ApanArA anyAya--anIti temaja kukama karavAvALA na hAvA joie. (2) daiya zuddha : je vastu ApavAnI hoya te sAvadya (zAstrAjJA virUddhanI) na hAvI joie. (3) pAtra zuddhi : pAtra paNa zAstramAM pAMca prakAranA jazuAvyA che. tenu' svarUpa gItA gurUbhagava'ta pAsethI jANI levuM. (4) kALa zuddhi : ucita kALe Apavu joIe (5) bhAva zuddhi- bhakti: pramehabhAvathI, AzaMsA rahita (badalAnI bhAvanA vagara) dAna Apavu joIe. dAna ApavA ceAgya (5) pAMca prakAranA pAtrA (1) ratna pAtra: zrI tI'kara bhagava tane-dAna Avu te (2) suvaNu pAtra: tapasvI muni bhagavatane-dAna Apavu te. (3) rajata (cAMdI) pAtra: vratadhArI AtmAone-dAna Apavu. te. (4) kAMsyapatti (dhAtu) pAtra: sAdhamika (5) mRttikA (mATI) nA pAtra samAna Apavu. te. ena-kucita dAna ApavuM te. keIpaNu-dIna-duHkhIyAne ucita dAna zAstromAM jJAnAdi samasta prakAranI zubhakaraNI paNa zAstrokta vidhipUrvaka karavAthI yathArtha phaLa ApanArI thAya che ema spaSTa jaNAvela che, jyAre avidhipUrvakanI kriyA (virAdhanA) viparIta ApanArI thAya che. A mATe kahyuM che ke-- Jain Educationa International 'AjJAssrAddhA - virAddhA ca zivAya ca bhavAya ca ' For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra-adhyAya AThamA (8) mithyA rzanAvirati-pramAd-vAya-2nA2ndha-zvetava: 5 ? !! A sUtramAM sauMsArI AtmAe. cega-pravRtti (mana-vacana-kAyAthI karAtA purUSA') vaDe, je--je sthUla kAryo (jeneA pragaTapaNe vyavahAra thAya che) kare che, te sAthe ja peAtAnA AtmA vaDe. AtmAsaMbaMdhI paNa--ividha kaSAyAdi hetue vaDe, pratisamaya-anekavidha kra kha dhanu (kANu vAnu AtmAnI sAthe baMdhana prApta karavu te) kAya paNa karatA hAya che. sau prathama e jANavuM jarUrI che ke pratyeka sasArI AtmAne pUrNAMkanA udayAnusAre A bhAvamAM skUla-sUkSma-zarIranI prApti thAya che, te sAthe vaLI vizeSe-vacana yoga temaja manAyeAganI paNa prApti thatI hAya che. A trividha cega (Atma pradezeAnI calA-calatA) vaDe pratyeka samaye pratyeka jIva peAtapeAtAnA caiAganI tIvratA madatA anusAre ana'tIkAma vaNAe grahaNa karI te ja samaye te kAmaNu vagaNu emAM vividha prakAranA svabhAva (tenuM phaLa ApavAnI cAra prakAranI zakti vizeSa) sarjIne te karmone peAtAnA asaMkhyAtA Atma pradezeAnI sAthe ja ekameka svarUpe (kSIra-nIravat) baMdha pamADe che te baMdhatatva vaDe samasta (sakaLa) saMsArI jIvA badhAyela che. ane tethI ja te sa` sa`sArI jIvAne pete bAMdhela karmAMnA udayAtu'sAre te te karmo bhAgavavA pazu avazya paDe che. je A jagatamAM sarve jIveAnA janmajIvana ane maraNuthI pratyakSa che. upara jaNAvyA mujaba kama madhamAM atre zAstrAnu sArI mukhyAcAra hetue (mithyAtva -avirati-kaSAya-yeAga) e sAthe-vizeSamAM pramAda paNa jaNAvela che te mATe jANavu` ke nizcayathI te pramAda yAgathI ja jIva kama badha kare che. anyathA jIvanA krama baMdha karavAnA pariNAma nathI, jyAre vyavahAranayathI, jIva mithyAtva-temaja aviratinA svarUpanA tyAga karI, jAgrata bhAvamAM vartAtA hoya te paNa A pramAda (je paNa cAre ghAtaka udaya-svarUpa che) doSe karI- sUkSma kaSAye karI) ka baMdha karatA hoya che. A mATe atre pramAda doSanA paNa vizeSe karI tyAga karavA jarUrI che e samajAvavA mATe atre tenA judA ullekha karAyelA che. (1) mithyAtva : sarvajJa ane sa`dazI zrI jinezvara bhagava'tAe jaNAvelu' che ke pratyeka dravya (asti--nAsti zuddhAzuddha temaja niyAnityatva Adi) aneka dhayukta che temAM keIeka paNa dharmonA tiraskAra-ke apalApa karI te dravyane (pattAne) kevaLa pAte Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 mAnelA-jANelA svarUpe ja-ekAMte svIkAra kare te mithyAtvane (tatvataH virUddha heI) pariNAma (udaya) jANo. A saMbaMdhe kahyuM che ke vastu svarUpanI yathArtha (pramANathI virUddha) upalabdha thaI, jJAnamAM je AsvAdanuM AvavuM-tene mithyAtvane pariNAma jANavo. A saMbadhe zAstromAM mithyAtva pariNa mana (21) temaja (25) bheda jaNAvyA che. tenuM svarUpa avazya gItArtha gurUbhagavaMta pAsethI jANa tenAthI te dethI aLagA thavAno sau prathama prayatna karo. (saphava-dravya-zratajJAnanA baLe karI) jarUrI che. jethI samyakRvanI prApti thatAM jIva, AtmArtha sAdhavAnI yogyatA meLavI zake, anyathA samyakatva prApti karyA vagara, keIpaNa chava kayAreya, AtmArtha sAdhyo nathI, sAta nathI. ane sAdhaze paNa nahi. A mATe kahyuM che kedNsnnN bhaTTho-bhaTTho-dasaNa bhaTThassa natthi-nivvANaM / sijjanti caraNa rahiyA, daMsaNa rahiyA na sijjanti // samyaphadarzanathI naSTa bhaSTa AtmA, A saMsAramAM anaMta kALa bhaTake che, kemake samyakdarzana vagara AtmA Atmazuddhi karI zakatA nathI, jyAre bAhya-dravya cAritra vagara te anaMtA AtmA mukate gayA che, jAya che ane jaze. A mATe mithyAtvane namIne samyaktva guNanI prAptino AtmAthI AtmAe sugurUnA ge sau prathama prayatna karI jarUrI che. A mATe samyaktvanA (67) bAlane yathArtha -avirUddha avadhAravA jarUrI che. (2) aviratiH pratyeka AtmA potapotAnA anaMta jJAna-darzana-cAritrAdi guNethI yukta che anya keIpaNa dravya sAthe-AtmAne koI ja lAgatuM vaLagatuM nathI. tethI kaMIpaNuM anya dravya saMbaMdhI- saMga-viyoganA pariNumathI AtmAne aLage nahi karavAne pariNumate, aviratina (bhAva) pariNAma jANu. A aviratinA pariNAme karI jIva anya dravyanA saga-viyegamAM sukha-duHkhanI kalpanAe karI rAga -heze karI vizeSataH karmabaMdha kare che (3) pramAdaH AtmAne-pitAnA AtmArthathI (AtmazuddhikaraNathI) naSTa bhaSTa karanAra pramAda che. () kaSAya? kaSAyanA zAstromAM mukhya kedha-mAna-mAyA ane lobha e cAra prakAre jaNAvyA che. temaja chatAM tene tIvra maMda bhedathI asaMkhyAtA bheda paDe che tema chatAM te cAre kaSAyonA-je cAra cAra bheda zAstramAM jaNAvyA che tenuM svarUpa gItArtha gurUbhagavaMta pAsethI jANI levuM khUba ja jarUrI che. sAmAnyathI tenA cAra bheda A pramANe zAstromAM jaNAvela che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 (1) anaMtAnubaMdhI (krodha-mAna-mAyA-lobha) (2) apratyAkhyAnI (krodha-mAna-mAyA-lobha) (3) pratyAkhyAnI (krodha-mAna-mAyA-lebha) (4) saMjavalana (krodha-mAna-mAyA-lebha) A rIte mithyAtva, atrata-pramAda kaSAya ane roga pravRtti (mana-vacana-kAyAne vyApAra) ne zAstromAM karma baMdhanA hetuo jaNAvyA che. sakaSAyatvAjjIvaH karmaNA yogyAn pudgalAnAdataH // 2 // sa vanya che rU che have jIvadravya yA AtmatatvanA-janma- jIvana ane maraNa saMbaMdhI saMsArika bhAve (oyika pariNAma) ne hetu te pratyeka saMsArI jI-pite pUrve jaNAvelA pAMca hetuo vaDe-je-kAzmaNa-vargaNuone vega dvArA grahaNa karI tene vividha karma svarUpe pariNamAvI pitAnA Atma pradezanI sAthe tene kSIra-nIravat (ekAkAra-rU5) karele baMdha che. upara jaNAvyA mujaba pratyeka jIva samAraMbha-samAraMbha-AraMbha e traNe prakAre mananI-vacananI ane kAyAnI-te vaLI karavArUpe karAvavA rUpe temaja anyanI karaNanI anumodanA karavArUpe ema kula (27) sattAvIza prakAre pratyeka samaye-samaye-adhika pega pravRtti kare che. te mujaba te karma (kArmaNa vargaNuo) ne grahaNa kare che. te sAthe te yugamAM jevA prakArano H (1) anaMtAnubaMdhI (2) apratyAkhAnI (3) pratyAkhAnI (4) saMjavalanA e cAre prakAranA kaSAmAMthI je-je prakArane kaSAya bhaLela hoya che. te thakI te anusAre grahaNa karela karma vargaNae karma- pariNAma pAmI AtmAnA pratyeka pradeza ekameka rUpe baMdhAya che tene karmabaMdha jANa. jenuM vizeSa svarUpa 25 mA sUtramAM jaNAvavAmAM Avaze. je sarva saMsArI jIne sAMsArika hetu che. upara jaNAvyA mujaba baMdhanA pAMca hetuomAM mukhya be ja hetuo che. (1) kaSAya (2) vega pravRtti. kaSAyanA vividha svarUpa vizeSanI hetutAe tenA mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya bheda jaNAvelA che. A saMbaMdhe eTaluM khAsa jANavuM jarUrI che ke saMsArI jIva (sazarIrI) yoga dvArA pratisamaya karmabaMdha kare ja che. temAM vaLI je jIvamAM mithyAtvane udaya hoya che te jIvamAM avazya anantAnubaMdhI (tIvra yA maMda) kaSAya hoya che, A mATe anukrame sau prathama mithyAtva- hetatAne TALavI jarUrI che. kema ke te pachI ja avatanI hetutAne TALI zakAya che. A banne prakAranI karmabaMdhanI hetutAne TALyA pachI pramAda hetutAne TALavA prayanavAna banavuM jarUrI che. te pachI kaSAya (saMjavalana) nI hattAna TALavA udyama karavo joIe. te pachI agI thayA pachI ja ganI hetutAthI mukta thayele jIva-sarva karmane saya karI ekSapadane pAme che. A mATe kahyuM che ke - Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gva rAjArA-vimAvI, savo-rimALA pacchA davyA kammA, saba viminno nioappA // mithyAtvane TALyA pachI (gathI bheda karI) samyaphana guNane prApta karela AtmAmAM zubhAzubha saMyoga-viyogajanya bhAmAM tIvra anatAnuMbaMdhI kaSAya rAgadveSa rUpa janya baMdha thatuM nathI. te pachI anukrame bAkInA traNa prakAranA kaSAye (rAga dveSanA pariNAme) TALI zakAya che. prakRti sthityanubhAva pradezAstadvidhayaH // 4 // peve jaNAvyA mujaba pratyeka saMsArI AtmA-samaye-samaye potAnA vibhAga pariNAma (ga ane kaSAya) svarUpa vizeSathI aneka prakArane karmabaMdha kare che tema chatAM tenA sAmAnyathI nIce mujaba cAra bhedanuM svarUpa zAstrAdhArathI avazya avadhArI temAM zraddhAvAna temaja vivekavAna banavuM AtmAthI AtmA mATe anivArya Avazyaka che. (1) prakRtibaMdha: je-je kamane (udayakALa) je-je vipAka ApavAne svabhAva hoya che tene prakRti svarUpI baMdha jANa. (2) sthitibaMdha je-je karma jeTalA jeTalA kALa sudhI tene vipAka ApavA samartha che, te kALanI maryAdAne sthitibaMdha jANa. A sthitibaMdhamAM zubhAzubha ga saMbadhe kaSAyanI taratamatA hetubhUta che. (3) anubhAvabaMdha : A anubhAva eTale rasabaMdha te jevA jevA svarUpe udayamAM Ave thake te te karma kevA kevA tIvra yA maMda bhAve te te AtmAne vedana Apaze arthAt guNane AvRta karaze eTale DhAMkaze tenuM niyAmaka tava te anubhAvabaMdha che. A anubhAva eTale rasabaMdha mukhyatAe kaSAyanI taratamatAe aneka prakArane baMdhAte hevA chatAM zAstromAM tenA cAra bheda pADelA che. (1) eka ThANa rasa (2) be ThANIye rasa (3) traNa ThANIyo rasa () cAra ThANIye rasa A rasabaMdha kaDava yA madhura bane prakAranA (zelaDI temaja lIMmaDAnA) rasanA dRSTAMta zAstrathI samajI levuM jarUrI che. zubhAzuma-tatra-maMda rasabaMdhanA hetumAM kaSAyanI hetutA nIce mujaba jANavI. puNya (zubha) pApa (azubha) prakRtinA baMdha prakRtione baMdha anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyathI hiM sthAnaka baMdha catuH sthAnaka baMdha thAya che. apratyAkhyAnAvaraNanI cAra kaSAyanI tri sthAnaka baMdha tri sthAnaka baMdha thAya che pratyAkhyAnAvaraNathI cAra kaSAyathI catuH sthAnaka baMdha dvi sthAnaka baMdha thAya che. saMjavalananA cAra kaSAyathI catuH sthAnaka baMdha eka sthAnaka baMdha thAya che. Jain Educationa interational For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pradezabaMdha : ATha prakAranI, prANI mAtrane (pratyeka saMsArI jIvane) upayoga mAM AvatI vargaNAomAMthI, chelI je kArya vargaNue che, je-(abhavyathI anaMtAguNA paramANuonI banelI hoya che, temaja sarva jIvarAzi karatAM anaMtaguNA rasa (zakti vizeSa) vibhAgathI yukta hoya che.) te vagaNaene jeTaluM-jeTale jaththa (Aga saMbadhe) grahaNa karI tene AtmA pradeza sAthe pUrve bAMdhelA kamanI sAthe je baMdha kare che te-vargaNAonA ochA-vattA jaththAne pradezabaMdha jANa. sAmAnya A cAre prakAranA baMdhane zAstromAM modaka (lADavA) nA dRSTAMtathI samajAvavAmAM Avela che. upara jaNAvela cAre prakArane karma baMdha, jIva pitAnA (ga-kaSAyarU5) vibhAva pariNAma vaDe (ttva bhAve) kare che kemake jIva sivAya keIpaNa dravyamAM katva svabhAva nathI. temaja vaLI te baMdhamAM upAdAnakAraNa kama (pUva karmo) ne udaya jANu ane mane nimitta kAraNarUpe samaja jarUrI che. jyAre kartA te AtmA svayaMmeva pote ja che, tevA ja A mAne karelA karmone vipAka bhegava paDe che. pratyeka saMsArI AtmA pitAnA pega baLe karI kArmaNa vargaNAonuM apAdhika pramANamAM grahaNa karI, kaSAya pariNAmonusAra, grahaNa karela. kArmaNa vargaNAomAM te ja samaye prakRti svarUpe temaja temAM rasa temaja sthitikALanI niyAmakatAnA pariNAmonuM sarjana karI pite pUrve bAMdhelA karmonI sAthe tene vyavasthita svarUpe (niSeka racanAo) baMdha kare che. A karma baMdhane, udayakALe, pratyeka saMsArI AtmAne, IcchAo ke anicchAe paNa tathA svarUpe (sukhabArI yA dukhakArI svarUpe) avazya bhogavavuM paDatuM hoya che, A sthiti pratyakSa avirUddha che. Ayo jJAnadarzanAvaraNavedanIya mohanIyAyuSkanAma gotrAntarAyAH // 5 // pUrve jaNAvela cAra prakAranA baMdhamAM prathama jaNAvela prakRtibaMdha te nIce jaNAvyA mujaba ATha prakArane jANa. kemake pUrve bAMdhelA ATha prakAranA karmo, saMsArI jIvo nIce jaNAvyA mujaba ATha prakAre bhegavatAM (mukhya paNe) A saMsAramAM pratyakSa jevAya che ane jaNAya che. (1) jJAnAvaraNIya karma AtmAnA mukhya jJAna guNane AvaraNa karanAra DhAMkanAra karmo. jagatanA pratyeka AtmAmAM jagatanA samasta seyatattvane samastabhAve jANavAnI jJAnazakti rahelI che. te jJAnaguNane (zaktine) jJAnAvaraNIya karma pAMca prakAre Avata kare che-Dha ke che. jethI te AtmA ne tathA prakAre jANI zakatuM nathI. jyAre A pAMca prakAranA Avata karmomAMthI je je AtmAe je karmone jeTalo jeTaluM kSaye pazama prApta karela hoya che. te thakI tenI jJAnazakti AvirbhAva pAmelI hovAthI te Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 anusAra te jIva zeyane jANI zake che. jJAnAvaraNIya karmone sarvathA kSaya karavA vaDe jIva kevaLajJAnanI prApti vaDe sarvajJa ane sarvadezI banI zake che. (2) darzanAvaraNIya karma : paramajJAnI paramAtmAoe pratyakSa jJAnathI prakAzela che ke pratyeka padArtha sAmAnya vizeSa svarUpathI aneka svarUpa che te mATe tene yathArtha avirUddha jANavA saMbaMdhI jJAna paNa sAmAnya temaja vizeSa svarUpI ema bane bhAva svarUpavALuM hoya che. temAMthI prathamanuM je sAmAnya bedhajJAna te pratyeka saMsArI AtmAne prathama darzanAvaraNIya karmanA kSapazamAnusAre thAya che. jenA traNa bheda che ane ceAtho bheda te kSApaka bhAve prApta thatuM hoya che. te uparAMta uparanI traNa kSayopazamika-(pAsa) zaktine paNa je AvRta kare che tenA vaLI bIjA niMdrAdi pAMca bheda che. te sarve maLI darzanaguNa (sAmAnya baMdha prApta karanAra) che. tene avRta karanAra (DhAMkanAra) darzanAvaraNIya karmanA (9) bheda zAstramAM nIce mujaba jaNAvela che. (1) cakSu darzanAvaraNIya (2) acakSu darzanAvaraNIya (3) avadhi darzanAvaraNIya (4) kevaLa-darzanAvaraNIya (5) nidrA (6) niMdrA-nidrA (7) pracalA (8) pracalA-pracalA (9) zizuddhi. (3) vedanIya karma H je karma anya saMkSiNa yA asaMzliSTa saMbaMdhanuM AtmAne saMvedana (sukha duHkharUpe) upajAve che, je mukhya paNe mithyAdaSTi jIvane saMhanuM kAraNa bane che. jyAre samadaSTi jIvane AtmabhAvamAM sthira thavA mATe preraka bane che. (4) mohanIya karma : A mehanIya karma sau prathama to AtmAne AtmabhAna bhulAvI para dravyanA saMga-viyegamAM mUDha banAve che. jemAM prathama darzana mehanIya (mithyAtva mehanIya) kamane zAstrakAroe mukhya jaNAvela che. te sAthe bIjuM cAritra mehanIya karma jenA udaye chavane seLa (16) prakArane kaSAya bhAva temaja nava prakAranA nekaSAyanA pariNAma thAya che. jethI saMsArI jIva AtmArtha sAdhavAthI vimukha thAya che. (5) AyuSya karma : A AyuSya karma dareka saMsArI jIva AkhA bhava pramANa kALamAM phakta eka ja vAra bAMdhe che, ane jeTaluM AyuSya bAMdhyuM hoya che eTale ja kALa te anya (phakta te pachInA bIjA) bhava saMbaMdhI jIvana jIvI zake che, tethI vadhu kALa te jIvI zakatuM nathI. hA, upakramAdi nimitte AyuSya ghaTI jAya kharUM! paraMtu vadhe te nahI ja, (6) nAma karma H A nAma karmanA udaye jIvanA nara-nAka-deva-manuSyAdi nAme paDe che. te sAthe tenI anekavidha vicitratA sAthe tenA bIjA paNa aneka (nAma) svarUpa-zAstramAM jaNAvyA che je ke tatvataH te AtmA-arUpI anAmI che. tethI tenA jeTalA paNa saMbadhe je je nAma paDAya che. te nAma kamanA udayane pariNAma jANavo. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 (7) gotra karma H AtmA tatvataH zuddha-buddha-niraMjana-nirAkAra hovA chatAM saMsArI jIvane karma pramANe A saMsAramAM janma-jIvana ane maraNanI prApti thatI hoya che. je pratyakSa avirodhI che. A sAthe gotra karmanA udaya pramANe jIvane ucca yA nIca sthAnamAM janma pAmanAra jIvane moTA bhAge uttamatA prApta karavAmAM aneka vidane thatAM hoya che. jyAre ucca sthAnamAM prApta karanAra AtmAne uttamatA prApta karavA mATe anekavidha anukULatAo prApta thatI hoya che. (8) aMtarAya kama : A karmane udaya jIva potAnI chAtI aneka prApta zaktioe paNa tene upayoga karavAmAM vidanabhUta thatuM hovAthI AtmA pitAnI tathA rU5 zaktisaMganA pravartanane lAbha meLavI zakatuM nathI. paJcanavadvAyaSTAviMzaticatudvicatvArizadadvipaJcabhedA yathAkramam // 6 // upara jaNAvela jJAnAvaraNIyAdi ATha karmonA anukrame pAMca, nava, be aThThAvIza, cAra, beMtAlIsa, be ane pAMca bhedanuM svarUpa zAstromAM jaNAvela che. vaLI temAM vizeSa samajaNa mATe anekavidha-vividhatAvALuM svarUpa paNa karma graMthAdi graMthamAM vistArathI jaNAvela che. atre teonuM kiMcit svarUpa jaNAvAya che. matyAdInAm // 7 // pratyeka AtmAmAM samasta yane Atma pratyakSa bhAve jovAnI jJAnazakti rahelI che. paraMtu A jJAna (zakti) guNa upara pAMca prakAranA karmonA AvaraNe (DhAMkaNe) lAgavAthI te jJAna (zakti) guNa dabAI gayela che. paraMtu jJAna e Atma dravyane sva-ravabhAva hevAthI kaI paNa kALe kaMInAthI paNa te sarvathA dabAI ke naSTa thaI zake tema nathI. AthI dareka jIvamAM AvaraNane dUra karAyela (kSapazama pramANe) jJAnaguNa labdhi avazya hoya che. A mULa jJAnaguNa labdhi je je rIte pravarte che. te te saMbaMdhene laIne arthAt tene Avaraka kamene jaNAvavA pUrvaka zAzamAM tenA pAMca prakAre nIce mujaba jaNAvelA che (1) matijJAnAvaraNIya karma pAMca Indriyo ane chaThThA mana dvArA je je jJAna thaI zake che. te jJAna zaktine rokanArUM karma te matijJAnAvaraNIya. (2) atajJAnAvaraNIya karma : keIpaNa padArtha (dravya) ne tenA guNa paryAya vizeSathI upadeza ke AdezAtmaka (zabda dvArA) jANavAnI zaktine DhAMkanAra (AvAraka) karma te zrutajJAnAvaraNIya karma jANavuM. (3) avadhijJAnAvaraNIya karma A karmo te jagatanA samasta-rUpI yAne varNagadha-rasa-sparzayukata (pugala) samasta dravyane Atma pratyakSa bhAve jovAnI AtmAnI zaktine AvAraka kama te avadhijJAnAvaraNIya karma. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 (4) mana:paryava jJAnAvaraNIya ka : A karmInA AvaraNane laine AtmAmAM je sajJI pacendriya paryAptA AtmAnA manadravyeAnA manana ne pratyakSa bhAve jANavAnI zakti AvarelI rahelI hAya che. upara jaNAvelI A cAre prakAranI jJAnazakti je je AtmAe je je AvaraNAne jeTalA jeTalA dUra karyA hAya (kSaye pazama karyo? hAya) te anusAre prApta jJAna labdhi vaDe te AtmA jJeyane jANavA rUpa-upayoga mUkavA rUpa kriyA karavA vaDe tathA prakAre te jJeyanA svarUpane jANI zake che. (5) kevaLa jJAnAvaraNIya karyuM : A kama dareka dareka jIva kAyama (nitya) bAMdhe che. temaja tenA udaya saOthA prakAre save mehayukta jIvane avazya hAya che. A karmAMnA AvaraNathI AtmAnI je samasta dravyAnA samasta trikAlika guNa paryAyane pratyakSa jANavAnI kita te avarAyelI hAya che. jyAre sarvathA mAhanA kSaya karanAra AtmAne A kevaLa jJAnAvaraNIya karmInA AvaraNA sarvAMthA dUra karavA vaDe kSApaka bhAve sajJa-sa'dazI pazu prApta thAya che AvA sarvAMga ane sadI paNAne prApta karanAra AtmAe ja bhava (a cuSya) kSaye avazya siddhigati (mekSa) ne prApta kare che. cakSuracakSuravadhikevalAnAM nidrAnidrAnidrA pracalA pracalA pracalA styAnagRddhi yenIyAnI 2 5 8 // pUrve AtmAnI jJeyane jANavAnI zakita e prakAranI che tema spaSTa jaNuAvelu che. tenA anusa dhAnamAM atre prathama vizeSa jJAna prApta karavA sabaMdhI pAMca jJAnanuM svarUpa jaNAvyuM. te pachI have sAmAnya jJAna (medha) je ekatva svarUpI temaja niSkriyatva bhAva svarUpI che, tenA AvAraka karmInA nava bhede zAstromAM jaNAvela che. tenuM kiMcit svarUpa atre jaNAvavAmAM Ave che. (1) cakSu dazanAvaraNIya karma : pUrve je matijJa nane pAMca indriya ane mana dvArA thAya che tema jaNAvela che. temAMthI phakata cakSu indriya dvArA padArthane mAtra dekhavA rUpa (pAMca rUpamAMthI game te rUpe) je sAmAnya edha thavAmAM je avarodhaka kama che. tene cakSu danAvaraNIya karmanA udaya jANavA tenA kSaye pazamAnusAre AtmA cakSu dvArA jJeya padArthanA sAmAnya beAdha karI zake che. anyathA te phreya padArthanA rUpane jANavA asama khane che. (2) acakSu danAvaraNIya karma : cakSu sivAyanI bAkInI cAra indriyA. sparzendriya, rasendriya, ghrANendriya ane zrotendriya, e cAra indriyA dvArA jJeya padArthanuM je (ATha sparzAtmaka jJAna, temaja pAMca prakAranA rasanu jJAna temaja be prakAranI ga dhanuM jJAna, temaja traNa prakAranA zabdanu` jJAna) sAmAnya khAdha-jJAna te tenA AvAraka je kane lIdhe AtmA karI zaktA nathI. tene acakSu danAvaraNIya karmAMnA udayanuM svarUpa jANavu, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 temAMthI je je jIvane jeTale jeTalA kSayApazcama prApta thayelA hAya che te thakI te jIva rUpI (puddagala) dravyAnA tathA prakAranA guNu dharmane jANI zake che. anyathA jANI zakatA nathI. joke keIpaNu AtmAnI jJAna-danarUpa sAmAnya svabhAva rUpa zakita sarrathA kayAre avarAyelI hatI nathI. paraMtu jeTaluM AvAraka kama vizeSa, te thakI, te guNarUpe, te thati pravartana pAmI zakatI nathI ema jANavuM upara jaNAvela jJAna-dRzana zaktinA upayAga pravata nAnusAre jIvane prApta bAdha thakI tenuM vedana-saMvedana hAya che, je mukhyapaNe saMsArI AtmAne te padArtha saMbaMdhe AdAna-pradAnanuM kAraNu bane che. vaLI A Ne jAvu khAsa jarUrI che ke A danAvaraNIya karmAMnA tIvra yA maMda vipAkAyAnusAra jIvane indriyAnI (AchI-vattI) prApti thatI hoya che. temaja te indriyanI zaktimAM paNa taratamatA prApta thatI hoya che. (3) avadhi darzanAvaraNIya ka : jIvAnA svayaM Atma pratyakSa bhAvathI sakaLa jJeyanA jovAnA svabhAva hAthA chatAM, te jJAnAvaraNIya ane danAvaraNIya karmAMthI jeTaleA jeTale avarAyelA hAya che. te thakI te AtmAnI jJeyane jANavAnI tathA prakAranI zakita (upacega) pravartattI nathI. atre avadhijJAna je sakaLa rUpI (puddagala) dravyane tenA guNa paryAya sahita Atma pratyakSabhAve jANavAnI zakitavALu hAya che. te jJAnAryeAga pUrve te jIvane prathama adhidarzananA upayAga vaDe te jIvane te padArthanu` sAmAnya jJAna thAya che. A sAmAnya jJAna (jJeyanu darzana) thavAmAM je avarodhaka kama tene avadhi darzanAvaraNIya kama' jAvu. (4) kevaLa danAvaraNIya ka* : u52 jaNAvyA mujaba jIva mAtrane rUpArUpI sakaLa rUcane Atma pratyakSabhAve jANavAnA svabhAva che. para`tu A guNane lAgelA karmonA AvaraNane lIdhe jIvanI tathA prakAranI zakti bhAyI gayelI che, paraMtu je jIva mAhanIya karma'nA sarvathA kSaya karI sau prathama jyAre kevaLajJAna-prApta (pragaTa) kare che te sAthe tene sakaLa rUpArUpI samasta jJeyane pratyakSa (hastAmalakavata) jovAvALu` kevaLa dena paNa kSAyaka bhAve ja prApta thAya che. atre eTalu khAsa vicAraNIya che ke jJeya padArthanuM jJAna ane darzIna e banne jJAna svarUpI hAvA chatAM bannemAM katha'cit bhinnAbhinnatA paNa che, chadmastha AtmAne prathama darzana (sAmAnya) mAdha thAya che.) jyAre kevaLI paramAtmAne prathama kevaLa jJAna vaDe, jJAna-medha thayA pachI, danabeodha thAya che. kemake upara jaNAvyA mujaba darzanameAdha ane jJAnabAdha katha`cit bhinnAbhinna che, (5) (1) nidrA : upara jaNAvela nApayeAga mUkavAmAM paNa je bAdhaka thAya che, te pAMca prakAranI nidrA svarUpa--vipAkavALuM darzanAvaraNIya krama che, A ka uttarAttara vizeSa svarUpe, upayegamAM mUkavAmAM avarodhaka thAya che, te mATe tenA pAMca bhedo che. prathama bheda sAmAnya nidrA rUpa che, ke je AvaraNu sahaja dUra thaI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 (2) niMdrA niMdrA : A niMdrA te gADha nidrA jANavI ke je thakI te AtmAne jagADavA mATe vizeSa prayatnanI jarUra paDe che. (3) pracalA ? A niMdrAne AdhIna AtmA beThA-beThA paNa, eTale vyAkhyAna zravaNa Adi prasaMge paNa uMghate hevAthI zravaNa baMdha karI zakatuM nathI, eTale tene zravaNadi begha mATe prayatna paNa niSphaLa jato hoya che. (4) pracalA pracalA : A cothI tIvra nidrAnA AvaraNanA udayavALo AtmA cAlatAM-cAlatAM paNa, (jema baLada-gheDA vigere) UMghatA hoya te vakhate tenI jJAne paganI zakti tathA prakAre vizeSarUpe avarAyelI hoya che. (5) sthAna gravidha (thIbuddhi) : A tIvra nidrAnA udayavALe jIva uMghamAM paNa vizeSa prakAranuM kArya karavA chatAM, te AtmAne pote te kArya karyuM che, evuM jJAna-bhAna hotuM nathI A niMdrAmAM keIka jIvane ardha vAsudeva jeTaluM eTale vAsudevathI ardha baLa prApta thAya che, te thakI ghaNuM ja mAThAM karma paNa (hAthInA daMtazULa kheMcI kADhavA jevA) kare che. Avo jIva avazya narakagAmI hoya che. AthI samajavuM ke niMdrAe prApta karela sAmAnya jJAnapaga mUkavAnI dazana zakitane AvAraka dazanAvaraNIya karmanA udayarUpa che. AthI dazanAvaraNaya karmanA udaye jIvane tathA rUpa jJAnAvaraNIya karmone paNa te sAthe udaya hoya che. A rIte zuddha jJAne paga rahita AtmA avazya darzana mehanIya (mithyAtva mohanIya) karma bAMdhe che. sadasadvadye // 9 // pratyeka saMsArI AtmA pota potAnI jJAna zakti anusAra saMkSiNa temaja asaMkiacha ya bhAva saMbaMdhe zAtAkIya karma (sukha svarUpI) temaja azAtA vedanIya karmanA (duHkha svarUpI) udayAnusAre sukha du:khane anubhava karato hoya che, AthI ja te zAstramAM vedanIya kAmane jIva vipAkI jaNAvela che. jo ke AtmA zarIra saMbaMdha anukULa-pratikULa saMyega-viyega saMbadhe ajJAna temaja samehanA jore te te bhAva prati sukha dukha temaja rati arati temaja rAga-dveSanA jere vibhAva pariNAme karI, navIna karma baMdha kare che. te ja samparzana, samyakajJAna ane samyAritra bhAvamAM pitAnA AtmAne sthAyI AtmabhAvamAM sthira thAya) ramaNatA kare te paramAtmabhAvanepAmI, mekSanA zAzvata sukhane bhegI banI zake che. A hakIkata sarva jIvomAM matiRte pagI sAMvyAvahArika pratyakSabhAve avirUddha havA chatAM, ka saMbaMdhI je je AtmAe karma (AzrAva temaja baMdha) tattvane yena-kena prakAre tiraskAra karIne, tene apalApa karavAmAM potAnI zakitane dUra upayoga kare che, teone nizcayathI mAyA-mRSAvAdI jANa jarUrI che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa ane sarvazI zrI jinezvara bhagavatee jaNAvyuM che ke vyavahAranaya (leka prasiddha artha) thI saMsArI sazarIrI januM jIvana lakSaNa karmAnusArItAe nIce mujabanuM hoya che. va varma pati rAmA, svayaM taraH manu svayaM bhramati saMsAre, svayameva vinazyati // yaH kartA karma bhedAnAM, bhoktA karma phalasya ca / saMta nitA-sahArAnApurakSA !'' artha : pratyeka AtmA pote kaSAya pariNAme karI, temaja yoga pravartana karIne karma (bAMdhe che) kare che, pote bAMdhelA (kerelA) karmanA phaLane pote (avazya) bhokatA bane che. karmAnusAre jIvane (AtmAne) cAra gatirUpa saMsAramAM janma-maraNa svarUpe bhramaNa karavuM paDe che, pote ja potAnA bAMdhelA karmano sarvathA kSaya karIne, sarvathA baMdhana mukata thaI, siddhagatine prApta karI zake che. AtmA anekavidha (sAmAnyathI aSTaprakAre) karmane baMdha kare che, ane tenA udayakALe tathA svarUpe tene vipAka (anubhave) bhagave che, karmanA udayAnusAre janma-maraNa karate thake, vaLI eka sthAnethI bIjA sthAne jIva saMcare (bhaTake) che, temaja pote bAMdhelA karmane kSaya paNa pote ja kare che, A saMsArI AtmAnuM vyavahAra naya daSTie lakSaNa jANavuM. A sAthe zuddhanizcaya naya (zuddha-ekatvabhAve) daSTie AtmAnuM lakSaNa nIce mujaba jaNAvela che. nANaM ca dasaNa ceva, carita ca tavA tahA / vIrIya uva-ogoyaM, evaM jIvassa lakSaNa // pratyeka AtmatatvaH jJAna-darzana-cAritra-tapa ane upayoga svabhAvI che keIpaNa jIva A svabhAvathI dharmathI kayAreya rahita hatuM nahi, che nahi ane haze paNa nahi paraMtu je-je jIve pitAnA te-te svabhAvaguNa-dharma upara lAgelA jeTalA jeTalA karmone kSapazama yA kSaya karelo hoya che. te thakI te bhAve, te AmA pitAnA AtmaguNamAM ramaNatA (sthiratA) prApta karI zake che. uparanI hakIkatathI e spaSTa samajAya che ke koIpaNa AtmAne keIpaNa anya AtmA sukha-dukha yA tenA kAraNe (sAdhane) ApanAra nathI. paraMtu pote ja potAnA karmodaya pramANe tathAvidha dravya-kSetra-kALa-bhAva ane bhavane prApta kare che, bIju jeo saMsArI AtmAne kevaLa zuddha-niraMjana-nirAkAra mAnI karma baMdha vagarane mAne che. teoe paNa pitAnI bhrAMti dUra karavI jarUrI che temaja vaLI jeo sadAkALa AtmAne karmAdhInapaNe Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ja jIvavuM joie (paDe che) evuM mAne che. teoe paNa kasAya karavAnI AtmAnI zaktine jANI potAnI zuddha- Ama tattvane je paramAma varUpI che, tene kSArtha bhAve svAdhIna karavA prayatna kare joIe. e mATe prathama zuddha kSaye pazanika samyakatva bhAvane (anubhava) prApta thatAM kSAyaka bhAve potAnI sattA te sahelI paramAtma bhAvanI, zaktinI e LakhANa thatAM tene svAdhIna (avyAbAdha) bhAve prApta karavA mATe te (Atmaniddhada bhAve) mekSa purUSArtha vaDe paramAtmapadane prApta karI zake che. jeo sarvajJa ane sarvadazI zrI vItarAga kevaLI paramAtmAe jaNAvela AtmAnA karma saMbaMdhI katva-bhe katRtva bhAvamAM ajJAna ane saMmohane laIne mUDha mativALA che, temaja jeo mithyAzAnA bedha vaDe mithyAbhi niSika che teone paNa jagatamAM keTalIka vakhata keTalAka ja punyanA udaya baLe tIvra-maha bhayaMkara-anarthakArI pApa karmo karatA joIne, temaja sAmevALA pratipakSI uttama AtmAne paNa duHkha pAmatA joIne, eTale paNa karmanI sattAne svIkAra karavuM ja paDato hoya che, tema chatAM teo vartamAna duSTa kArya karanArane ja ekAMte doSita gaNIne pitA saMbaMdhe ghera aparAdha karI pharIne paNa mithyAtva mehanIya karmanA baMdha sAthe bIjA paNa aneka prakAranA pApa karmonA baMdha karatA rahetA hoya che, jethI teone anaMta kALa sudhI A saMsAramAM karmanI parAdhInatAe janma-maraNa karatAM thakAM bhaTakavuM paDatuM hoya che. A rIte saMsAra svarUpane samyapha bhAve jANIne samyapha dRSTi AtmAo niraMtara pitAnA AtmAne karmanA baMdhanathI cheDAvavAnI bhAvanA sAthe yathAzakti purUSArtha paNa karatAM hoya che. A baMdhanakaraNa saMbaMdhe jenA vipAkedaye jIva tathA svarUpa bane che, tenA keTalAka mithyAvAdIe (nanI zAstrathI viparIta paribhASAo vaDe) tene asadabhUta vyavahAra nayamAM jaNAvI tene vastutaH asat (mithyAsvarUpa) jaNAve che. tevA mithyAvAdIo tasvArtha sUtrakAre racelA sAtamA adhyayanane jemAM teozrIe dravyasaMvarA vaDe java bhAvasaMvara bhAva pAmI nirjarA tatvanI sAdhanA vaDe mokSapada prApta karI zake che, e samarata bhAvene a5lApa karIne te samasta svarUpane tiraskAra karIne teo A jagatamAM aneka prakAranA zuddha-adhyAmika pAkhaMDInuM sarjana karI rahelA che. A saMbadhe e samajavuM jarUrI che ke zrI jinezvara bhagavatee anAdi-anaMta e A jagatane jIva ane ajIva dravyanI rAzIrUpa jaNAvela che temAM sakaLa jIva dravyone potapotAnA pariNamana bhAvanA kartA, bhokatA ane jJAtA jaNAvela che, jyAre ajIva dravyone potAnA pariNamana bhAvanuM kartutva-bhakatRtva ke rAtatva hetu nathI. ema spaSTa jaNAvela che. AthI samajAya che ke-jaDa-pudgala dravyane pitAnA Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 pariNamana bhAvanuM kava-bhakatRtva ke jJAtRtva hoI zake nahi-hatuM paNa nathI. vaLI jIva ane puddagala e be ne saMga saMbaMdhe (vyavahArathI) pariNAmI jaNAvyA che. A vAta paNa jagat svarUpe pratyakSa avirodhI che. tema chatAM yoga-kriyA ane tethI thate karmabaMdha te AtmAnuM svarUpa nathI, arthAta te AtmA dvArA karAtu kama nathI, ema kahenArA mithyAvAdIe zuM ema kahI zake tema che, ke yoga e kevaLa ajIva dravya (pudgala) nuM kArya che, atre syAdvAdanuM avadhAraNa anivArya Avazyaka che. A saMbaMdhe vizeSamAM jaNAvavAnuM ke ame e prakAzita karelA zrI jaina dharma ane svAduvAda yAne "trikALAbAdhita sApekSa satya e nAmanI pustikAmAM ekasone ATha (108) praznottarImAM bAsaTha (62) mA praznottaramAM nIce mujaba jaNAvela che te sujAe vicAravuM jarUrI che. prazna (62) sarvajJa ane sarvadezI zrI vItarAga paramAtmAe anAdi-anaMta jagatanA samasta trividha zuddhAzuddha svarUpamAM svAda thakI jaNAvela ane chadhastha gaNadhara bhagavaMtoe racelA naya pramANa sApekSa zArA vacanamAM yathArtha avirUddhatA kevI rIte javI? uttara : (62) je koIpaNa zAa vacanathI pitAnA AmAe (1) pUrve bAMdhelA karmonI (2) udayamAM AvelA karmonI (3) bhegavAtAM (radayathI temaja pradezadayathI) karmonI (4) vartamAnamAM zuddhAzuddha bAhya temaja atyaMtara bhAve karAtA karmonI (5) bAhya sthUla svarUpe prasiddhi rUpe pragaTa darzAvatA karmonI (6) navA baMdhAtA karmonI () ni jarA karAtA karmonI e sakhavidha karmonI yathArthatA sAthe avirUddha phaLa svarUpatA paNa samajAya, tene sarvajJa ane sarvadazI zrI vItarAga paramAtmAonI artha dezanAnI sAthe yathAtha-avirUddhatA jANavI. upara jaNAvyA mujaba nizcaya zuddha Atmatatva temaja anAdithI karma saMgI nizcayathI azuddha Atmatattva temaja zuddha nizcaya sApekSa zuddha vyavahAra temaja azuddha nizcaya sApekSa azuddha vyavahAra temaja nizcaya nirpekSa (upaga zUnya) zubhAzubha vyavahAra (Aga pravRtti) mAM jeo ajJAnI ane mUDha che, tevA pAkhaMDI-jaina bhASAo zuddha Atmatattva saMbaMdhe aneka prakAranI camatkArika vAto karIne bheLA ajJAnI dhamadha ane potAnI mAyAjALamAM hamezAne mATe phasAvatA hoya che. A mATe AtmAdazI - AtmalakSI-AtmAthI AtmAoe zuddha AtmatatvanuM je svarUpa siddhAMtamAM zrI siddha bhagavate jaNAvela che. tene ja sAdhyamAM rAkhI sAdhanA karavI yogya che. anyathA unmArga gAmItA prApta thaze tema samajavuM. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 have jJAne pagamAM sukha duHkhano anubhava karAvanAra zAtAvejanIya temaja azAtAvedanIya karmanuM svarUpa jaNAvIne tatvArthakAra ajJAnI jIvane zAtA-azAtAnA anubhave je meha (rAga-dveSa) (temaja kAma, kedha, mAna, mAyA, lobhAdi) upaje che te mehanIya karmanuM svarUpa jaNAve che. darzanacAritramAhanIyakaSAyanokaSAya vedanIya yAkhyAtridviSo'SanavabhedAH samyaktvamithyAtvatadubhayAni kaSAyanokaSAyAvanantAnubandhya pratyAkhyAnapratyAkhyAnAcaraNa saMjvalana vikalpAccaikazaH krodha-mAna mAyAlAbhAhAsyarattharatizokamayajugupsAstrIpunapuMsakabedAH // 10 // zAstramAM mehanIya karmanI (28) aThThAvIza prakRtie udayamAM (yathAtathya bhAve) heya che ema jaNAvyuM che. joke baMdhamAM (26) chavIsa prakRtie baMdhAya che. kemake samyaphava mehanIya ane mizra (tadubhAya) mehanIya karmabaMdhamAM (baMdhAtu) hetuM nathI. paraMtu jyAre keI bhavya jIva graMthI bheda karI samyaktva pAme che. te vakhate prathama bAMdhelA mithyAtva mehanIyanA dalikane Atma pariNAmanI vizuddhatAe (1) zuddha (2) ardhazuddha ane (3) azuddha ema traNa vibhAgavALA kahe che. A svarUpa zrI sarvajJa ane sarvadazI bhagavatee AtmArtha sAdhavA mATe anivArya evA samyak guNane prApta karavA samyaka daSTi bhavya AtmAe avazya karela hoya che ema jaNAvela che. A rIte prathama samyakRtva prApta karela AtmAmAM samyakatva (zuddha) mehanIyanA dalike temaja mizra mehanIyanA dalike ema be vizeSa prakRtionuM bhinna sarjana thayeluM hoya che. jene saMbaMdha udaya sAthe samaja jarUrI che. - zAtA-azAtAnA udaye ajJAnI AtmAmAM je mehanIya karmanA udayAnusAre dArU pIdhelA mANasane jema potAnA sthAna-svarUpanuM jJAna-bhAna hetuM nathI. tema mehanIya karmanA udaye jIva potAnA AtmasvarUpanuM sAcuM-jJAna-bhAna gumAve che. A mehanIya karmanI aThThAvIsa prakRtie nIce mujaba gItArtha gurU bhagavaMta pAsethI vistArathI yathArtha samajI levI jarUrI che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhanIya ka dana mAhanIya mithyAtva mAhanIya (1) samyakta mAhanIya mAhanIya mAhanIya T (2) (3) mizra mithyAtva Jain Educationa International 155 4 5 6 cAritra mAhanIya kaSAya mAhanIya (16) nAkaSAya mAhanIya (*) (4) ana tAnukha dhI kreAdha-mAna-mAyA--aAbha (4) apratyAkhyAnI krodha-mAna-mAyA-lAbha (4) pratyAkhyAnI--krodha-mAna-mAyA-lAbha (4) sa'javalanatA--koSa--mAna-mAyA- lAbha 12 3 7 ra hAsya-rati-arati-zAka- bhaya-jugupsA-srIveda-purUSaveda-napusakaveda. A nave prakR tie nAkaSAya mAhanIyanA gharanI jANavI. mukhyatve upara jaNAvela mAhanIya kanA udaye AtmA-AtmahitanA vairI manatA hAya che. nArA --taiyakhyAna--mAnuja phevani ! ?? ! sa'sArI AtmAe cAra gatimAM cauryAsI lAkha cAnimAM janma maraNa karatAM thakAM AyuSya krama pramANe bhaTakatAM hoya che. dareka sa`sArI AtmA AvatA bhavamAM bhAgavavA ceAgya AyuSya krama bAMdhIne ja maraNa pAmI cAra gatimAMthI game te gatimAM jai upaje che. tyAM pUrve khAMdhelA AyuSya kALa mAtra teja bhavantu jIvana te jIvI zake che. tyArakhAI avazya te jIvane maraNa prApta thAya che. cAra gatinA AyuSya sa`kha dhe jIveAnA (563) bhedAnuM svarUpa paNa gItA' gurUbhagavaMta pAsethI jANI levu' jarUrI che. cAra gatimAM (1) nAraka gati (ra) tiyA~ca gati (3) manuSya gati (4) deva gati, ema AyuSya karmonusAre jIvane te gatimAM gayA pachI AyuSya kALa te gatimAM ja rahIne bAkInA bIjA karmonA udaya pramANe te jIvane te gatimAM sukha duHkhAtmaka jIvananI prApti thatI hAya che. jIvane nArakatamAM ghaNA ghaNA du:kheA ja bhAgavavAnA heAya che. tiya 'ca gatimAM du:kheA ghaNA bhAgavavA paDatA hAya che. tema chatAM te gatimAM thoDuMka puNyAnusAre jIvane sukha paNa prApta thatuM hAya che. jyAre manuSya gatimAM jIvane puNya pramANe sukhanI prApti thatI hAya For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 che, tema chatAM duHkhe, paNa vizeSa svarUpe bhAgavavA paDatAM hoya che. daiva gatimAM gayelA jIvane mukhyapaNe puNya prakRtienA udaya vizeSa heAvAthI sukha lAgavavAnu' hAya che. tema chatAM pApa prakRtieAnA tIvra udaye kAika vakhata keTaluM'ka duHkha paNa bhAgavavu` paDatuM hAya che. kAI paNa eka jIvane cAlu bhavanuM AyuSya temaja AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhyu hAya tA te sAthe e gatinA AyuSyanI sattA hoya che. cAre gatinA AyuSyanI sattA sava' thavAnI apekSAe jANavI. A mATe zAstra vacanene sApekSa bhAve samajavA jarUrI che. upara pramANe jIvane cAre gatimAM sukhaduHkhanA alpAdhika pramANamAM anubhava karavA paDatA hAya che. jyAre sahaja zuddha Atmika sukhaneA (52ma zAMta rasanA) anubhava tA kevaLa AtmaramaNI AtmAone ja thatA hAya che. gatijAtizarIraGgopAGganirmANabandhana saMghAtasaMsthAna saMhananasparza rasagandhavarNAnupUrya gurulaghupaghAtapararAghAtAta podghAtAcchAvAsavihAH yogatapaH pratyeka zarIra trasasubhagasusvarazubha sUkSma paryApta sthirAdeya yazAMsi setarANi tIrthakRtvaM ca // 12 // te gatimAM jaI AtmAne nAma upara jaNAvyA mujaba AyuSya karmAnusAre karmAnusAre prApta sthAna zarIrAdi saMbaMdhe judA judA svarUpe (nAmeA) thI peAtAnuM te bhava 'ba'dhI jIvana jIvavAmAM je nimitta rUpe sahAyaka bane che. te nAma karmInuM svarUpa nIce mujammu jANuvu.. (1) gati nAma kama (2) jAti nAma kamA~ (3) zarIra nAma krama (4) a'geApAMga nAma karma (5) nirmANa nAmaka (6) baMdhana nAmakarma (7) sa`ghAtana nAmakarma (8)sa`sthAna nAmakarma (9) saghayaNa (sa'hanana) nAmakama (10) sparzI nAmakama (11) rasa nAmakama (12) gadha nAmakarma (13) vaNu (rUpa) nAmaka (14) AnupUrvI' nAmakama (15) anurUlaghu nAmakarma (gurUlaghu nAmakarma) (16) upaghAta nAmakama' (17) parAghAta nAmaka (18) Atapa nAmakama (19) udyota nAmaka (20) ujjUvAsa nAmakama (21) vihAyA gati nAmaka, have trasa dazaka tathA sthAvara dazaka (10) nAmakarmAMnA daza-daza bheda jaNAvavAmA Ave che. (1) pratyeka zarIra nAmakama (2) trasa zarIra nAmakama (3) saubhAgya nAmakarma (4) susvara nAmaka (5) zubha nAmaka (6) sUkSma nAmaka (7) paryApta nAmaka (8) sthira nAmakarmI (9) Adeya nAmakarma (10) yaza nAmakama, upara cha u. je sUkSma nAmaka jaNAvela che. tene badale trasa dazakamAM khAdara nAmakama levAnuM che paraMtu tatvAkAre keTalAka trasa jIvA cAkSuSa apratyakSa hAvAthI temane sUkSmapaNe--paNa, trasa dazakamAM jaNAvela. jyAre trasa dazakathI viparita sthAvara dazaka nIce mujaba che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 (1) sAdhAraNa (2) sthAvara (3) durbhAgya (4) duzvara (5) azubha (6) sUma (7) aparyApta (8) asthira (9) anAdeya (10) apayaza nAmakarma. upara jaNAvela traNa dazaka ane sthAvara dazakane zAstrIya anukrama zAstra-gAthAthI avazya vicArI levuM jarUrI che. A rIte nAmakarmanI kula 21 + 10 + 10 = 41 prakRtimAM -tIrthakara nAma karmanI umeratAM kula (42) beMtAlIsa pravRtio jANavI. uccainIcezca // 13 // have sAtamuM netra kama be prakAranuM hoya che te jaNAve che. (1) ucca gotra karma (2) nIca gotra karma jyAre paNa saMsArI AtmA mRtyu pAmI, anya gati-jAtimAM jaI, je sthAnanuM nimitta pAmI potAnA zarIranI racanA kare che, te sthAna be prakAranuM hoya che, eka te hINa jAtinuM, (dravya-kSetra-kALa-bhAvAtmaka bhAve) bIju ucca jAtinuM, temAM prathamanA haNa jAtimAM utpanna thanAra AtmAne vikAsa amuka maryAdAthI AgaLa thaI zakato nathI. jyAre uttama jAtimAM utpanna thanAra AtmAne vikAsa savizeSa prakAre thaI zake che, A vikAsa prakriyAnI sAdhaka-bAdhatAmAM bIjA anya karmonA udayano saMbaMdha paNa rahele hoya che-ema jANavuM AthI spaSTa samajavuM jarUrI che ke keI paNa saMsArI jIvanI pitAnA jIvana saMbaMdhI je je citra-vicitratA che te tathAvidha karmone (udaya) vipAka che ema jANavuM. vAnArInAma che 24 have AThamuM aMtarAyakarma je che te dAna-lAbha-bhega-upabhoga-vIryaMtararAya e pAMca prakAranuM hoya che teno udaya nIce mujaba jANo. (1) dAnAntarAya karma : A karmanA udaye jIva potAnI pAsenI chatI vastu anyane ApI zakatA nathI. (2) lAbhAnatarAya karma pate meLavavA gya hovA chatAM A karmanA udaye jIva pitAne ISTa vastu meLavI zakatA nathI. (3) bhegAtArAya karma pote jogavavA yogya ane bhegya vastu paNa prApta thayelI hoya, chatAM paNa, A karmanA udaye jIva bhogavavA gya vastune bhegavI zakato nathI. (4) upabhogAntarAya karma je varatu vAraMvAra bhogavavAmAM AvatI hoya tevI vastuo jevI ke Azana-zayana-strI-vaAdi pite bhogavavA yegya hoya, chatAM A karmanA udayathI te-te vastuone te AtmA upabhoga (vAraMvAra bhegI karI zakate nathI. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) vIryAnatarAya karma pratyeka AtmAmAM pita-pitAnAmAM rahelI guNa zaktine, pravartAvavAmAM A vIrya (guNa) zakti, mukhya che tema chatAM A varyAntarAya karmanA udayAnusAre, je-je AtmA je-je varUpe pitAnI guNa zaktimAM pravartana karI zakato nathI, temAM A vardhItarAya karmane udaya mukhya heya che ema jANavuM. AditastisRNAmantarAyasya ca trizatsAgaropamakoTIkoTayaH parA sthitiH // 15 // have bIjA sthitibaMdhanuM svarUpa kahe che ke pUrve jaNAvela ATha prakAranA karmamAMthI prathamanA traNanI eTale jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya vedanIya ane chellA AThamA aMtarIyakarmanI ema e cAra karmonI utkRSTa sthitibaMdha, trIza DAkoDI sAgaropama pramANanI sthitivALe jANa. saptati mAhanIyasya // 16 // mehanIya karma (mithyAtva mohanIyanI) utkRSTa sthiti baMdha sItera keDA-keta sAgaropamane heya che. upara jaNAvela mehanIya karmane utkRSTa sthitibaMdha sItera (70) keDA-keDI sAgaropamane jaNAvela che. te mithyAtva mehanIya karmane jANavo. A utkRSTa sthitibaMdhanA zAstromAM trIsa mahA mehanIyakarma baMdhanA sthAnake jaNAvyA che te gurUgamathI jANI levA jarUrI che. jyAre cAritra mehanIyanA soLa (16) kaSAyane utkRSTa sthiti baMdha cAlIza (40) keDA-cheDI sAgaropamane hoya che. A utkRSTa sthitibaMdha mithyAtva guNa sthAnake jANo, kemake ekavAra samyaktva pAmele evo keIpaNa jIva keIpaNa karmane aMta keDA-kADI sAgaropamathI adhika sthitine baMdha karate nathI jaghanya sthitibaMdha vividha prakAre hoya che, tenuM svarUpa karmagraMthAdi zAstrothI jANI levuM nAmagotrayoviMzatiH // 17 // nAmakarma ane getramane vaza keDA-keDI sAgarepamane utkRSTa sthitibaMdha hoya che. trayastriMzatsAgaropamASyAyuSkasya // 18 // AyuSya kamane utkRSTa sthiti baMdha tetrIsa sAgarepama pramANa kALane heya che. aparA dvAdazamuhUrtA vedanIyasya // 19 // bIjo jaghanya sthitibaMdha, te vedanIya karmane bAra muhUtane heya che. (apekSA vize) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 nAmanetrayajau // 20 // nAma ane geAtraka'nA jaghanya sthitibaMdha ATha muhUtanA hAya che. zeSANAmantarmuhUrtam // 21 // eTale vedanIya, nAma ane geAtrakama sivAyanA, jJAnAvaraNIya. darzanAvaraNIya, mAhanIya, atarAya. ane AyuSya karmAMnA jaghanya sthitibaMdha mAtra eka ja aMtarmuhUta pramANu sthiti kALanA hoya che, (mATha samayathI mAMDIne (48) aDatAlIza miniTa sudhImAM kAMIka echA evA, samasta kALane atarmuhUta kALa jANave ) (ra) kAIpaNa karma baMdhAyA pachI te kama jeTalA kALa pachI udayamAM AvavAnuM hAya che te vacalA kALane zAstramAM abAdhAkALa kahevAmAM Ave che. A akhAdhAkALanA mukhya AdhAra utkRSTa temaja jaghanya sthiti kha'dha che, te upara zAstromAM vividha prakArane akhAdhAkALa jaNAvyA che, paraMtu sava karmInA jaghanya sthitimadhamAM tathA AyuSya karmamAM jaghanya temaja utkRSTa sthitima'dhamAM paNa akhAdhAkALa aMtarmuhUta sthitinA jANavA. vivAdAnumAva !! 22 // je je karyuM; je je jIve khAMdhelu' hAya che, te krama` te jIvane avazya bhAgavavu' paDe che. vividha karmone bhAgavavAnAM svarUpane te te karmAne vipAkeya jANavA. karmInuM bhAgavavu mukhya (2) be prakAre thAya che. (1) keTalAka karma jIva mAtra pradezeAyathI bhAgavI, teneA kSaya (nirjarA) kare che, (2) jyAre keTalAka karmAM jIva raseAdayathI (te te karmanA svarUpane tIvra yA mada bhAve anubhava karIne)bhAgave che. jIve AMdhelA karmo tathA svarUpe ja udayamAM Ave che ema hotu' nathI. paraMtu karmo bAMdhyA pachI AvalikA kALa gayA pachI (eka aMtarmuhUta'nA 1,67,77,216 (eka karoDa saDasaTha lAkha sItetera hajAra baseA seALa) AvalikA pramANakALa jANuvA) jIva pAtAnA zubhAzubha adhyavasAya (pariNAma) karaNa vizeSathI, nIce jaNAvyA mujaba ATha prakAranA pheraphArA kare che. (1) kamaOnA aMdha karyA pachI, tenA cAra prakAranA baMdhana (sRSTa-khaddha-nidhatanikAyanA) saMbaMdhamAM prathama je baMdhana karaNa kare che te. (2) karmAMnA bha"dha karyAM pachI tene niSpatakaraNathI tene gADha kha'dhanarUpa kare che. (3) kramanA bhaMdha karyA pachI tene nikAcanA karaNathI tene tIvra gaDha baMdha kare che. (4) karmIne baMdha karyA pachI tene sakramaNa karaNathI khAMdhelA karmomAMthI sthiti ane rasanA ghaTADA kare che, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 mULa prakRti sivAya uttara pravRtionuM saMkramaNa thaI zake che, tema chatAM darzanamehanIya, cA patra mehanIya temaja samyakatva mehanIya, mithyAtva ane AyuSya karmamAM saMkramaNa thatuM nathI, je ke apavartana te sarva prakRtiomAM chava karI zake che. (5) udavartano karaNathI chava pUrve bAMdhelA karmomAM sthiti rasamAM vadhAro kare che. (6) apavartano karaNathI jIva pUrve bAMdhelA karmomAM sthiti rasane ghaTa De kare che. (7) udIraNA karaNathI chava, pUrve bAMdhelA karmone udayakALa (udayAvalikAmAM AvyA pahelAM) AvyA pahelAM, je karmone uparanI sthitimAMthI be cI lAvIne (uyAvalikAmAM lAvI) vahevA bhegavavA gya kare che. (8) upazamanAkaraNa: A karaNa vizeSathI jIva sattAmAM rahelA karmone tathA svarUpe, udayamAM AvatA rokIne, temAMthI sthiti-rasane ghaTADo karI, tene mAtra pradezadayathI bhogavavA yogya kare che. bhinna-bhinna jIvane bina-bhinna svarUpe karmo karatAM ane karmo bhagavatAM joIe chIe, te saghaLuMe karmo bAMdhyA pachI te jIve uparanA ATha prakAranA karaNa vizeSathI karelA pheraphAra sahita uThayAvalikAmAM Avela karmone vipAka jANo, udayAvalikAmAM Avela kamamAM jIva keI pheraphAra karI zakato nathI. tene tathA svarUpe te jIvane bhegavavuM ja paDe che. vizeSa svarUpa karmagraMtha Adi graMthAthI jANI levuM. sa-yathAnAma // 23 // dareka karma tenA nAma mujaba jIvane vipAka (kaLa) ApatuM hoya che eTale ke jJAnAvaraNIya karma jIvanA jJAnaguNane AvRtta kare (DhAMke) che. darzanAvaraNIya karma : jIvanA darzana guNane (DhAMke) AvRtta kare che. pratyeka sekanuM jJAna-sAmAnya svarUpathI yA vizeSa savarUpathI jIva kare che te mATe uparanA bane bhede mukhya paNe jJAna guNane AvRtta karanAra samajavAnA che. vedanIya kama : A karma jIvane mukhya guNa je potAnA svaguNa-paryAyamAM avyAbAdha paNe pariNAma pAmI tenuM vedana (AsvAdana) karavAnuM che. tene AvRtta-karIne, A vedanIya kama-parapugala dharmanA saMga-viyeganuM vedana karAvI sukha-duHkha upajAve che. A rIte A karma bhegavAya che. mehanIya karma: meha upajAve che eTale Atmatatva ane jaDatatvamAM bhrAMti upajAvI sva-paranA vivekanuM bhAna bhUlAvI, AtmAne jaDatatvanA bhega-upaga tarapha AkaSI, tene zubhAzubha saMga-viyegamAM, rati-arati upajAvI, rAga-dveSa karAve che. AyuSya karma: je gatimAM jIva utpana thaye heya (janma pAmyo hoya) te gatimAM te jIvane AyuSya paryata (jelanI mAphaka) te gati-sthitimAM rahevuM paDatuM hoya che. Jain Educationa interational For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 nAma karma: A nAmakarmanA udaye jIvane aneka prakAranA svarUpa dhAraNa karavA paDatA hoya che. tethI tenA aneka nAme che. gotra karma: A karmanA udaye chavane prathama janma sthAna saMbaMdhe uraca sthAnamAM yA nIca sthAnamAM janma le paDate heya che. aMtarAya karma : A kama jIvane prApta anukuLa guNa sAmagrI dharmane yoga temaja bhoga-upabhoga karavAmAM aTakAyata kare che. arthAt reke che eTale ke te saMbaMdhe aMtarAya upajAvI te thakI te jIvane aLago rAkhe che. vizeSamAM-upara jaNAvela AThe karmonI baMdha-udaya-udIraNA ane sattAnI sthitinuM svarUpa bIjA karmagraMthathI avazya jANI levuM tArI nirvA che 24 upara jaNAvela karmo jema jema jIva bhogavate jAya che tema tema te jIvanA Atma pradezathI chuTuM juduM paDI jAya che, tene nirjarA jANavI. vizeSa nirjarA te chava tapazcaryAthI kare che, tenuM svarUpa have pachI kahevAze, kemake jyAM sudhI saMsArI jIve traNa karaNa karIne (athavasAyanI zuddhi vaDe) nizcaya samyaktva guNane prApta karela che te nathI. tyAM sudhI (samyakatva guNa vagara) koIpaNa jIva sakAma-nirjara (vizeSataH karma kSaya) karI zakatA nathI, A nizcaya samyakatva guNane, prApta karela AtmAmAM nave tavenI temaja zuddha deva-gurU-dharmatatvanI temaja AtmArtha sAdhavA mATe anivArya Avazyaka evA SaDra-sthAnanI yathArtha avirUddha zraddhArUcI (sAmAnyathI yA vizeSathI) avazya pragaTela hoya che. A saMbadhe zAstrArthamAM bhrAMti upajAvavA keTalA lake "nizcayanaya daSTinuM samyakRva" 4 thA guNasthAnake nathI letuM ema jaNAve che, ane sabhyatvaguNa saMbadhe bhrAMtio upajAve che. nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAt sUkSmakakSetrAvagADhasthitAH sarvAtmapradezeSvanantAnanta pradezAH // 25 // sarvajJa savaMdazI zrI tIrthaMkara-kevaLI bhagavatee asaMkhyAta pradezAtmaka anata jJAna-vIryAdi guNa yukta arUpI evA Atma (dravya) tatvanA be bheda jaNAvelA che. (1) keTalAka che sarva karmane kSaya karIne siddha (paramAtma) padane pAmIne siddhazIlA upara azarIrI rUpe sAdi anaMtame bhAge siddha thayelA che te ane bIjA teH (2) samasta saMsArI (zarIra) che jeo potapotAnA karmAnusAre cAre gatimAM janma maraNa karatAM thakAM bhaTakayA kare che-te A bIjA leravALA samasta jI pitA 21 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 pitAnA AtmapradezanA kAyA vA-maganA parispadhAtmaka bhAve (ga thakI) prati pradeze, je-je Atmapradeze je-je AkAza pradezamAM hoya te te AkAza pradezamAM ja rahelI anaMtA anaMta kArmaNa vargaNAonuM (karma pariNAma pAmavA yogya) pratyeka samaye samaye grahaNa kare che. A grahaNa karela kAmaNa vagaNAo nIce mujaba mULa prakRti varUpe A prakAranA nAma yukta pariNAmavALI banAvIne, tene pUrve bAMdhelA sattAmAM rahelA karmonI sAthe saMbaMdha (baMdha) kare che. (1) sauthI thoDA pradeze (kAzmaNa vargaNAo) AyuSya karmane bhAge jAya che. (2) AyuSya karmathI vadhu paraMtu sarakhA pradeza, nAma karma ane gotra kamane bhAge jAya che. (3) nAma-gotra karmathI vadhAre, paraMtu sarakhA pradeza, jJAnAvaraNIya, dazanA varaNIya ane aMtarAya kamane bhAge jAya che. (4) jJAnAvaraNIya darzanAvaraNaya ane aMtarAya karmathI adhika pradeza, mehanIya karmane bhAge jAya che. (a) mehanIya karmane pradezamAM anaMta bhAga sarva ghAti prakRtione maLe che. (ba) bAkIne moTo bhAga dezaLAti karma-venIyane phALe jAya che. sarvaghAtimAM eka (1) bhAga darzana mehanIyane phALe jAya che, ane bIjo (2) bhAga cAritra mehanIyane phALe jAya che, darzana mohanIyane puro bhAga mithyAtva mohanIyane jANa. - (5) sarva ghAti cAritra mohanIya karmanA pradezamAMthI bAra bhAga paDe che. (4) anaMtAnubaMdhI (krodha-mAna-mAyA-lobha rU5) kaSAyanA (4) apratyAkhyAna kaSAyanA (4) pratyAkhyAna kaSAyanA ema kula (12) (6) dezaghAti mehanIya karmanA pradeze be (2) bhAgamAM vahecAya che. (a) saMjavalananA () (krodha-mAna-mAyA-lebha rU5) kaSAne. ekabhAga ane (A) bIjo bhAga nekaSAya mehanIyamAM, bhinna bhinna svarUpe vahecAya che. pratyeka kAmaNu vagaNa anaMtA-anaMta paramANuonI banelI hoya che, temaja anaMtA anaMta rasa vibhAgathI (zakita vizeSathI) yukata hoya che. tene jIva potAnA yaMga dvArA grahaNa kare che. ane kaSAya pariNAmonuM sAruM pariNAma pamADI, tene baMdhana rUpe grahaNa kare che, A rIte bAMdhelA karmo jyAre udayamAM Ave che tyAre te te kane jIva tathA svarUpe bhegave che. A rIte sakaLa karmone vedAvanAravedanIya kama hovAthI sauthI vadhAre pradeze (kAmaNa vagaNuo) baMdha samaye vedanIya kamane phALe jAya che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 sa'sArI (sazarIrI) AtmAnA mana-vacana-kAyAnA cega pravRtti sa''dhe nIcenI hakIkata khAsa dhyAnamAM rAkhavI jarUrI che. pratyeka Atmadravya (tatva) leAkAkAzanA pradeza pramANumAM asaMkhyAt pradeza pramANu rUpa che, temAM sarakhA vIya vibhAgavALA (keTalAka asaMkhyAtA ) Atma pradezAne samUha te eka vaNA jANavI, A eka vagaNAmAM asakhyAtA Atma pradezA jANavA, AvI ekAtera adhika (hAsa pAvaranI jema) vIya vibhAgavALI asa khyAtI vaNAone samUha. tene eka spardhaka jANuvuM, ane AvA asaMkhyAtA spardhakanA samUharUpe je vIya pravartana, tene yAga sthAnaka jANavuM. (asaMkhyAtAnA asakhyAta bhedA thAya che) jo ke sa (anaMta) jIvA AzrayI paNu, AvA yAga sthAnakA tA asakhyAtA ja che, kemake ghaNA jIvA sarakhA yAga sthAnake hAya che. paraMtu eka jIva AzrayI eka samaye eka ja yAga sthAnaka jANavu', eka ja caiAga sthAnake, jIva jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI ATha samaya mAtra ja rahI zake che, vizeSamAM yAganuM' tAratamya nIce mujaba jANavuM. sauthI apavIya vALA labdhi aparyAptA sUkSma nigeAdanA jIvane utpattinA prathama samaye alpayeAga (zakti pravatana) hAya che tethI labdhi aparyaMtA khAdara ekendriya, vikalendriya, asa'jJI paMcendriya ane sannI paMcendriyanA prathama samayanA jaghanya ga kramazaH asaMkhyAt guNA jANavA, tethI labdhi aparyAptA ane mAdara sUkSma-nigADha ekendriyanA utkRSTa cega anukrame asakhyAta guNA jANavA, tethI paryAptA sUkSma nigeAda ane khAdara ekendriyanA jaghanya ceAga ane utkRSTa yoga kramazaH aasa`khyAtA guNA jANavA, tethI labdhi aparyAptA eindriya, teindriya, caurindriya, asa'nI pacendriya ane sannI paMcendriyanA utkRSTa cAga asaMkhyAt guNNA jANavA, tethI paryAptA eindriyAdi trasa jIvAne utkRSTa cAga anukrame asaMkhyAt guNNA jANavA, AthI samajavAnuM e che ke je je jIvane jeTalA jeTalA adhika cAga hoya che te mujaba te jIva adhika kANu vaNA (pradezA) grahaNa kare che, AthI jinezvara bhagavaDatAe cAga nizadharUpa gupti-pradhAna dharma batAvyA che. aa mATe kahyuM che ke bhAva acAgIkaraNa rUcI, munivara gupti-dhara ta jaI gupte na rahI zake, tA samite vicara'ta. A sAthe kaSAyanI taratamatA anusAre ceganI zubhAzubhatA ceAjathI anyathA kAI ceAgane ekAMte zubhAzubhatA sa'bhave nahi. mizra yAga hAtA nathI temaja mizra khadha paNa hAtA nathI. AthI samajavuM' ke je-je sa`sArI AtmAe peAtAnA kSAryApazamika guNa vIne je-je bhAve para-AAgamAM pravartAve che te bhAve te jIvA zubha temaja azubha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaMdha karatA hoya che temaja je je bhAve AtmaguNa-vIne-saMvara-nirjarAtatvamAM cheDe che. te te bhAve te cha Atma guNa vizuddhie vRddhi pAmI, aMte sarva karmone kSaya karI mokSapadane prApta kare che. savaidya samyaktva hAsyarati puruSaveda zubhAyuma gotrANi puNyam // 26 // zAtA vedanIya karma, samyapha mehanIyane udaya, hAsya, rati, puruSaveda zubha AyuSya, zubhanAma karmanI prakRtie ane uccagotra karma e sarva karmone udaya tatvArtha kAre puNya rUpa jaNAvyuM che. (vyavahAramAM zubha rU5 hevAthI) jyAre AgamamAM-karmagraMtha vigere zAstromAM nIce mujaba 4ra (beMtAlIsa) puNya prakRtie ane khAsI (82) pApa prakRtie jaNAvela che. beMtAlIsa (42) puNya prakRtie zAtA vedanIya, devagatinuM AyuSya, manuSyagatinuM AyuSya, uccatrakarma nAmakarmanI (37) prakRtie, manuSyagati, devagati, paMcendriya jAti, audArika pAMca zarIra, traNa aMgopAMganAma kama, paheluM bajaRSAmanArAjI saMghayaNa, paheluM samacatustra saMsthAnazumavarNa zubhagaMdha, zubharasa, zubha sparza devAnuM pavI, manuSyAnuM pavI, zubha vihAgati, agurU laghu, parAghAta-ucchavAsa, Atapa, udyota-nirmANa-tIrthaMkara nAma karma, trasa-dazaka. khAsI (82) pApa prakRtioH (5) jJAnAvaraNIya (9) darzanAvaraNIya (26) mehanIya karmanI (5) aMtarAya kamanI cAre karmanI (45) pistAlIsa prakRtie ghAtI kamanI jANavI. bAkInI aghAtI karmanI prakRti sADatrIsa (37) kama prakRtie A pramANe che. (1) azAtA vedanIya, narakAyuSa, nIcagetra, karma naraka-tiryaMcagati, ekendriyAdi cAra (5) prathama sivAyanA pAMca saMghayaNa (5) prathamanA sivAyanA pAMca saMsthAna () azubha varNa catuSka, tiryaMcAnupUrvI narakAnupUrvI (1) azubha vihAmati (1) upaghAta karma (10) sthAvara dazakanI dasa prakRtie. karmabaMdhamAM ATha kamanI kula 120 prakRtie hevA chatAM atre puNyamAM sara ane pApamAM 82 prakRtie maLI kula (124) jaNAvI che. te bAbate samajavuM ke varNa catuSka zubhanA udayane puNyamAM gaNave ane azubha rU5 heya te tene pAparUpa gaNave tethI varNa catuSka bannemAM AvavAthI (124) prakRtie puNya-pApa rUpa gaNAvI che. bIju atre tatvArthakAre mehanIya karmanI (1) samyakatva mehanI (2) hAsya (3) rati, ane () purUSa e cArene vyavahAra mAM zubha heI tene puNyamAM gaNAvI che. jyAre karmagraMthAdimAM tene Atma guNa ghAti hoI pApa prakRtimAM gaNAvI che. A pheraphArane apekSA vizeSa samajI levuM jarUrI che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra-adhyAya nava (9) nAzava-nirodha: saMvara: che ? atre Azravatatva svarUpe, AtmAnuM je yoga (mana-vacana-kAyAganI pravRtti) svarUpa temaja citra-vicitra kaSAya varUpane pUrve puyabaMdha temaja pApabaMdhanA hetu svarUpe, tenA beMtAlIsa (42) bhedothI vistArapUrvaka je chaThThA adhyAyamAM jaNAveluM che. tene eTale te Azrava (kramanuM AvavApaNuM) tatvane, phekavA rUpe Atmazuddhi mATe sau prathama anivArya Avazyaka evA, saMvara tatvane, zAstrAnusAre, sUtrakAra sattAvana (57) bhedathI jaNAve che. sUtrakAranA vacanone, jeo potapotAnA jAbhrimathI grahaNa kare che. ane aneka prakAranI bhrAMtiomAM pote phasAya che. ane bIjA ajJAnI chane phasAve che, teoe chaThThA adhyAyanA AThamA sUtramAM Azrava tatvanA hetu saMbaMdhe, je kavi vIvA vA' sUtra ApyuM che, tene saMvijha pAkSika gItArtha gurU pAsethI yathArtha avirUddha bhAve samajI levAnI jarUra che kemake jIva Azrava kartA che, ane ajIva AzravamAM sahAyaka che. A ja rIte zAsakAroe Azravane rokavA mATe paNa dravya saMvara temaja bhAva saMvaranuM svarUpa jaNAvyuM che. temAM (1) vega pravRttine rokavArUpa (nirodha karavArUpa) Atma pariNAma tene dravya saMvara jANa. dravyasaMvaranuM vyavahAranayanuM svarUpa 7mA adhyAyathI jaNAvela che. (2) kaSAya pariNAmane rokavArUpa AtmAne mehanIya karma saMbaMdhe upazamakSa pazama temaja kSAyakabhAva rUpa je vizuddha pariNAma, tene bhAva saMvara jANa (A traNe bhAvamAM bhAvazuddhinI taratamatA rahelI che. tene pUrve jaNAvI gayA che ) upara jaNAvelA baMne dravya saMvara ane bhAvasaMvara tatvanA che ke aneka bheda thaI zake che. tathApi zAstramAM tenA cauda (14) guNasthAnaka bhedathI cauda bhede jaNAvyA che, temAM je-je guNa sthAnake jeTalI jeTalI dravya saMvaratA temaja bhAva saMvaratA vaDe, je baMdha vicchedatA prApta thAya che tenuM vistArathI svarUpa karmagraMthathI jANI levuM AthI vaLI e paNa spaSTa samajI levuM jarUrI che ke jyAM sudhI Azrava (karmanuM AvavA paNuM arthAt karmabaMdha) cAlu hoya tyAM sudhI saMvara na ja heya tema samajavAnuM nathI, paraMtu je bhAve jeTalo Azrava rokavAmAM Avyo hoya te bhAve arthAt tathArUpa saMvara tatva vaDe, te chava nirja rAttatvanA bhAvathI arthAta taparUpa (tyAga) pariNAme karIne pUrvasaMcita karmone kSaya paNa karI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 upara jaNAvela caudaguNasthAnakamAM 1-4-5-6-13 e pAMce guNasthAnakeAnu' vyavahArathI temaja nizcayathI ema ubhaya svarUpathI, tenuM je je svarUpe lakSaNa jaNAvyuM che, temAM sau prathama jJAna-zraddhAna karavu anivArya Avazyaka che, kemake pachI ja bAkInA 2-3 7-8-9-10-11 ane 12 temaja 14 e nava aMtaraMga zuddhinA, guNusthAnakAnA uttarAttara vizuddha svarUpamAM, paNa yathArtha zraddhAna prApta thaI zake tema che. uparanI hakIkata je zrI jinezvara bhagavatAe pAtAnA sajJa ane sadazI paNA vaDe, sarva jIvA sabadhI je avisavAdI bhAve (pratyakSa avirUddha svarUpe) jaNAvI che, tenA virAdha karavAvALA jIvA saMbadhe atre eTalu khAsa jaNAvavu' jarUrI che ke keTalAka AtmAne karmonA baMdha thatA ja nathI kemake AtmA teA arUpI che, tene rUpI kramanA sa'badha hoi zake ja nahi ema mAne che. ane peAtAne anicchAe prApta thatI duHkhasukhanI lAgaNIo temaja avasthAne maneAkalpita izvarecchA yA lIlA kahIne peAtAnA pApAcAra pratye udAsIna temaja uddhRta banIne, peAtAne kevaLa pa'ca bhUtAtmaka tattva mAnIne manamAnI pravRttie karatA hAya che, jyAre keTalAke, AtmAne kevaLa kSakSayI yA tA paramAtmAnA aMzarUpe avinAzI mAne che, teo paNa dharma adhama temaja pApa-puNya sabadhI mUDha banIne, nyAya--nIti dhanu' paNa ulla'ghana karatAM thAM, aneka prakAranA pApAcAramAM unmatta banIne pravRtti karatAM heAya che. vaLI keTalAkeA peAtAnI sarva prakAranI karaNIne, kevaLa pUrva sacita karmonuM ja kArya samajatAM thayAM vamAnamAM karatA pApakarma saMbaMdhI koI sAcI tAtvika vicAraNA karavA taiyAra ja hotA nathI. tethI karIne te paNa zAstranA eThA nIce, aneka prakAranI juThI tattvamUDha dRSTimAM rAcatAM hoya che. AvA aneka AtmAe jo ke peAte svaya' peAtAne anicchAe prApta thatAM duHkha zAkAdinA pratyakSa anubhava karatAM heAvA chatAM, Atmatattva sa'badhI temaja tene prApta thatAM sukha-duHkhAdi sa'kha'dhI kAI sAcI tAtvika daSTi prApta nahi karelI hovAthI peAtAnI manamAnI rIte yA te adhAadha pulAyanA nyAye A jagatamAM sArA-khoTA kAryA karatAM pratyakSa jovAya che. ane tevAonA dRSTAMte ApI keTalAka tattvamUDha AtmAo pAtAnA mAyAvI dharmanA pracAra vaDe (pAte temaja anya dvArA) dhanA dhadhA calAvIne te dvArA peAtAnI AjIvikA calAvatAM Aje tA pratyakSa jovAya che. te sabadhI vaLI aneka mUDha jIvAne bhaya ane lAlacathI teenA pheMdAmAM phasAyelA paNa joI zakIe chIe, AthI jaNAvavAnuM ke jeee atre jaNAvela tattvA sa`kha"dhI jJAna-zraddhAna prApta kareluM hetuM nathI. tevA upara jaNAvyA mujabanA mithyA-pariNAma pravRttimAM pravarttatA hAya te saheje samajI zakAya tema che. AthI ja teA pratyeka AtmAthI AtmAe peAtAnA Atma zreyArthe, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16s avazya sau prathama pitAnA zuddhAzuddha AtmasvarUpanuM yathAtathya jJAna-zraddhAna prApta karI zAstrAnuMsArI yathAyogya vidhi mArge potAnA AtmazuddhinA mAge niHzaMkabhAve AtmArtha sAdhavA prayatna karI joIe. Aja uttama manuSyabhava pAmyAnI phalazruti jANavI, nahi ke gatAnuM gatitAe dharma kare, te mATe have tavArthakAra, AtmadazI AtmA mATe AtmazreyArthe saMvara tatvane Azraya levA mATe, tenuM zAAnusAre kiMcita svarUpa jaNAve che. sa gupti samiti dharmAnuprekSA parISaha jaya caaritraiH| // 2 // upara jaNAvela saMvara-tatva (3) gupti (5) samiti (10) yatidharma (12) bhAvanA (22) pariSaha-jaya temaja (5) pAMca prakAranA cAritraguNa maLI kula zAAnuMsArI sattAvana (57) bheTa svarUpe jANavuM. tapasA nirjarA ca // 3 // upara jaNAvela dravyasaMvara temaja bhAvasaMvara pariNAmamAM AtmAne niSkAmabuddhie. je parabhAvano tyAga karavAne, eTale jeTale ane jevo jevo Atma pariNAma hoya che, te bhAve te jIva pUrva saMcita karmone (je AtmAnI sAthe sattAe baMdhAyelA paDayA che (vividha prakAre kSaya (nirjarA) kare che, tene nirjarA tava jANavuM. A nirjarA tatva yAne tapa (tyAga rU5) dharmanA bAhyabhAvanA cha bheda temaja atyaMtara bhAvanA cha bheda ema kula maLI bAra bheda zAstramAM nIce mujaba jaNAvela che. (1) anazana, urikA, vRtti kSepa, rasatyAga, kAyakaleza, saMlinatA A che bheda bAhyata5nA jANavAnAM che kemake te mukhyatve bAhyadeSone dUra karavA svarUpa che. (2) prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca, sajhAya-dathAna ane utsarga A cha bheda atyaMtara tapanA che. kemake te thakI mukhyatve kaSAyAdi dene dUra karavAmAM Ave che. uparanA baMne bAhya-atyaMtara tapanA-bAre bhedonuM, nayadRSTie paraspara sApekSapaNuM hovAthI, teo thakI nicethI karmakSaya thAya che. ema jANavuM. vizeSa jaNAvavAnuM ke, je tapa samatApUrvaka karavAmAM Avela hoya che, te thakI te AtmAnA nikAcita karmanA baMdhane paNa tuTI jAya che; ema zAsakAroe spaSTa jaNAvela che. samyagyoga nigraho guptiH // 4 // samyagubhA yogano nigraha (nidhi) kare te guptidharma che arthAt samyagubhAve manane nirodha karavo te managuti vacanane nirAdha kare te vacanagupti ane kAyamano nirodha karavo (sthira rahevuM) te kayaguptidharma jANo. atre keTalAka AcAryo be prakAranA sAmaga ane bAdara vegane sAthe laI kahe che ke, sUmiyoga saMbadhe, guptidharmapaNa samyagu Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 pravattirUpa che. kemake koIpaNa chadmastha manuSya (jIva) sarvathA giniSedha karI zakatuM nathI. sakSama yoga pravRttimAM zuddha upayoge vartatA mAne, bAhya bhAvanI nivRttinI apekSAe. guptI dharmamAM jANa yukta che; paraMtu jemAM samitidharma paNa nathI, tevI zubhayoga pravRttine azubhanI nivRtti jaNAvIne, bAhya zubha pravRttine guptidharma rUpe jeo ajJAnI ane yenakena prakAre samajAvI rahyA che, teone usUtrabhASI-unmArgagAmI jANavA jarUrI che. atre eTaluM khAsa samajavAnI jarUra che ke guptidharma yoga nirodharUpa che, jayAre samitidharma samyaga pravRttirUpa che. atre sUtrakAre paNa zAstranukAre baMnene judA-judA kahyA che tathApi zAstramAM prathama samitidharmanuM svarUpa jaNAvela che. jyAre atre sarakAre prathama guptimane jaNAvela che, tenuM nayadASTae nIce mujaba samAdhAna karavuM jarUrI che. vyavahAranaya daSTie prathama sAdhanadharmarUpa samitidharma vaDe sAdhya dharmarUpa guptidharma sadhAya che. ema jANavuM. arthAt guptidharma te utsargamArgarUpa che. jyAre samitidharma te apavAda mArgarUpa che. jo ke utsarga ane apavAda baMne paraspara sApekSa ja hoya che. eTale nizcaya nayadaSTie kartAnA abhiprAyamAM prathama sAdhyarUpe guptidharma prApta thatAM ja vyavahAramAM prathama zakti anusAra sAdhana dharma te samitidharmanuM AcaraNa karavA vaDe sAdhyadharma te guptidharmamAM paNa yathAzakti pravRtti karavA lAgI jAya che, kemake te game te Azrava35 jAte hoya che; A rIte svAduvAda daSTie nizcaya-vyavahAranaya saMbaMdhe sAdhya sAdhanabhAvane pUrvApara avirUddha bhAve vicAra yogya che. A mATe kahyuM che ke "nizcaya daSTi citta dharI, pAle je vyavahAra, puNyavaMta te pAmaze, bhava samudrane pAra." vaLI paNa kahyuM che ke bhAva aAgI karaNa rUcI, munivara gupti dharaMta, jaI gupta na rahI zake, te samite vicaraMta." IryA bhASeSaNAdAna nikSepotsargAH samitayaH // 5 // (1) IrSA samiti pitAnA vrata-niyamane bAdha na Ave te rIte gamanAgamana karavuM te. ja (2) bhASA samiti: zrI jina bhASita arthathI virUddha na belAI jAya tenI sAvadhAnI pUrvaka bolavuM te. (3) eSaNA samitiH cAra adatta, (tIrthakara adatta, gurU datta, savAmI adatta, jIva adatta) TALIne, saMyamanA nirvAhane arthe AhAra-pANI vigere grahaNa karavAvAparavA te. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 (4) AdAna bhatta nikSepa samiti: sayamanA upakaraNA, vidhipUrvaka pUjI pramAne levA--mUkavA te. (5) utsarga samiti : (pAriSThApanikA samiti) : zAstrokata vidhi mujaba niravadya bhUmimAM maLa-mUtra-gaLaphe-lITa vigere paraThavavA (nAMkhavA) te. A pAMca samitinA pAlanathI pAMca mahAvratanu yathAya pAlana thaI zake che. vaLI vizeSe jANavu` ke pa`ca parameSTinA Alamane pAMca mahAvratanuM temaja samiti guptinu pAlana thai zake che. uttamaH kSamAmArdavArjava zauca satya saMyama tapastyAgA Sina trApoLI dharmaH // 6 // pUrva savaratatva saMba"dhe guptidhama temaja samiti dharmanuM svarUpa jaNAvyuM, have dasa prakAranA sahavara pradhAna yatidhama jaNAve che. (1) kSamA dhama : dveSabhAva rahita temaja krodha rahita thaI kSamA ApavI. temaja kSamA dhAraNa karavI te. (ra) mAva dhama : mAna-abhimAnanA tyAga karI namratA dhAraNa karI vinaya karavA te. (3) Ava dhama : mAyA-kapaTanA tyAga karIne saraLatA rAkhavI te. (4) zauca dhama: peAtAne lAgelA pApa-deSAthI pratikramaNAdi bhAve zuddhi karavI te. (5) satya dhama : jenAthI AtmA nirmaLa ane te bhAveAne anusaravu' te. (6) sayama dhama : AtmAne parabhAvamAM jatA rAkavA mATenA zAsrAkta sattara prakAranA sathama dharmanI ArAdhanA karavI te. (7) tapa dha: khAhya temaja abhyatara cha-cha prakAranA tapa vaDe karmIne tapAvI- khALIne AtmAne nirmaLa karavA te. (8) tyAga dhama : samasta parabhAvanI khAza'sAthI mukta thaI niparigrahI banavu' te. (9) Arkicanya dhama : jema bane tema sayamanA upakaraNAthI paNu aLagA rahevu te. (10) brahmacaya : AtmAne AtmabhAvamAM sthira karavA mATe navavidha prAcaya nI gupti dha'nuM yathA pAlana karavuM te. 22 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 upara jaNAvela haze yati dharmo te zuddhAzuddha pAMca-pAMca prakAre pravartatA hovAthI tenA kula 50 bhedonuM vistArathI svarUpa gurUgamathI avazya avadhAravuM. prathama kSamA dharmanA pAMca bheda (1) apakAra kSamA (2) upakAra kSamA (3) vipAka kSamA (4) dharma kSamA (5) sahaja kSamA. (1) pitAne vadhu nukazAna thaze tema jANa kSamA dhAraNa karavI te apakAra kSamA. - (2) pitAnA upakArI upara krodha nahi karatAM upakAranA vaze kSamA dharavI te upakAra kSamA. (3) krodha karavAthI lokomAM laghutA thaze athavA naraka-tiryaMca gatinA dukhe bhegavavA paze. ema vicArI kSamA dhAraNa karavI te vipAka kSamA. (4) dharma kSamA-AtmAne dharma te pitAnA Atma-dharmamAM rahevuM te che ema jANIne game tevA sahetuka yA nihetuka pratikULa prasaMgomAM kSamA dhAraNa karavI te. (5) game tevA pariSaha yA upasarga kALe paNa krodhAdi Aveza na ja Ave te sahaja kSamA. upara jaNAvyA pramANe chelalA brahmacarya dharmanA pAMca je nIce mujaba jANavA. (1) apakAra thavAnA bhaya-hetuthI, brahmacarya pALavuM te. jemake rAgAdinA bhayathI brahmacarya pALavuM te. (2) zarIrane upakAra thavAnA uddezathI brahmacarya pALavuM te. jemake nirogI thavA mATe DokaTara-vaidyanI AjJA mujaba amuka vakhata brahmacarya pALavuM te. (3) mithunanA sevanathI AlekamAM temaja paralokamAM kahu-vipAke bhegavavA paDaze ema jANIne brahmacarya pALavuM te. (4) AtmAne dharma te AtmAnA pitAnA jJAnAdi guNa dharmone bhega-upalega karavAnuM che, ema jANa para-pudgala dravyanA bhegathI aLagA rahevuM te. (5) AtmAnA AtmabhAvamAM-AtmaramaNI banavuM te sahaja brahmacarya dharma jANo. vizeSa gItArtha gurUgamathI jANI levuM. kemake prathamanA traNa prakAravALo daza prakArane dharma Atmazuddhine hetu banato nathI. jayAre pAchaLanA be bhevALa dathavidha yatidharma te Atmazuddhi rUpa che. vaLI vizeSamAM jaNAvavAnuM ke pAchaLanA be prakArane dazavidha yatidharma te je AtmAe nizcayazuddhi prApta karI hoya che, tenA vyavahAra svarUpavALe che ema jANavuM. A mATe kahyuM che ke 'dhammo vatthusahAvA, kSamAdibhAvo ya desavihI dhammo / rayaNatrayaM ca dhammo, jIvANaM rakkhaNaM dhammo / ' Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 artha : vastune svabhAva (dravyane svaguNa svabhAva) dharma te nizcayathI nizcaya dharma che. kSamAdi daza prakArane yatidharma te nizcaya zuddhinA gharane vyavahAra dharma che ema jANavuM. atre e khAsa jaNAvavuM jarUrI che ke keTalAka ekAMta nizcayanayanA svarUpane ja zuddha samaje che. tevA ekAMta nizcaya svarUpamAM AgrahI, mithyASTi AtmAo bIjA nayanA svarUpane a5lApa ane tiraskAra karIne anya bheLA-ajJAnI jIvone unmArge pravartana karAvatA hoya che. tema chatAM daSTi rAge aMdha banelA jIvamAM kevaLa nizcayanayanA svarUpanuM zuSkajJAna mAtra pravartatuM hovA chatAM teo potAne mahAnadhamI samajIne mithyAbhAvamAM rAcatAM hoya che. A saMbadhe zAstramAM spaSTa jaNAvela che ke - 'jai jiNamayaM pavajjai tA-mA vyavahAra nicchAe muyaha / ikkeNa viNA tithyaM chijjai anneNa u taccaM / ' artha : jo tuM zrI jinezvara bhagavaMtanI AjJAmAM rahevA IcchatA hoya te vyavahAra dharma ke nizcaya dharma e baMnemAMthI keI ekane paNa tuM choDIza nahi kemake vyavahArane apalApa karavAthI tIthane nAza thaze ane nizcaya svarUpane a5lApa karIza te tArA AtmAnA (tatvarU5) kalyANa tuM ja nAza karavAvALA thaIza. ATalA mATe te sUtrakAre prathama uttama zabda A sAthe joDela che. AthI vaLI e paNa samajAya tema che ke guti samiti ane pariSaha sahana karavA te vyavahArathI dravyadharma che. jyAre dazavidha yatidharma bhAvanA ane cAritra e vyavahArathI bhAvadharma rUpa che. vaLI pUve jaNAvela 50 bhedathI e vadhu spaSTa thaI jAya che ke pAchaLanA be beThavA daza prakArano vatidharma te nizcayathI bhAvadharma che. samyagU jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnatrayI te nizcaya zuddhatAne sAdhaka vyavahAra dharma che, ane pachava nikAyanA jIvonuM rakSaNa karavuM (eTale temanA dravyaprANe temaja bhAvaprANenA ghAta-upaghAta na thAya e rIte jIvana jIvavuM) te vyavahArathI vyavahAra dharma che. upara mujaba cAre prakAranA dharma tatvane nayasApekSa vicAravAthI tatvataH dharmatatva saMbaMdhe avirUddhatA prApta thaze. anyathA visaMvAdI bhAve AtmAmAM aneka prakAranI bhrAMtionuM sarjana thayA karaze. vaLI paNa nizcaya vyavahAra sApekSa temaja dravya bhAva sApekSa pramANu dharmanuM varUpa jaNAvatAM thakA zAsakAree jaNAvyuM che ke - __'dhammo maMgala mukkITu ahiMsA saMyamA tavA' artha : ahiMsA, saMyama ane tapa e traNa utkRSTa bhAve maMgalakArI dharma che. A jANyA pachI paNa jeo pitAnA hita-maMgala arthe anyatra, anyathA phAMphA mAre che, teone zrI jaina darzananA tatva zraddhAnathI rahita jANavA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 anityA zaraNa saMsAraikatvAnyatvAzucitvAsrava saMvara-nirjarA-loka bodhidurlabha dharmasyAkhyAta tattvAnucintanamanuprekSAH // 7 // uttama-AtmadazI AtmAoe nizcaya zuddha svarUpane avismaraNIya bhAve AtmAmAM sthira karavA mATe upara jaNAvela bAre bhAvanAthI pitAnA AtmAne bhAvita rAkhave anivArya-Avazyaka che. A mATe nIce mujaba bAre bhAvanAomAM anuciMtana-manananididhyAsana karavuM tene zAstrakAroe anuprekSA nA ane saMvara dharma jaNAvyuM che. A mATe zAstramAM jaNAvela che ke - sikkhiyaM Thiye jiyaM miyaM jAva guruvAyaNAvagayaM vAyaNAe / pucchaNAe-pariyaTThaNAe-dhammakahAe nA aNuppehAe tA davvasuyaM // atha : zra-jJAna game teTaluM sthira kareluM hoya, naya-pramANa sApekSa paNa heya, temaja vaLI sadagurU pAsethI zuddha vAMcanAe lIdheluM hoya, temaja vAMcanA ApavA samartha baneluM hoya, vaLI praznonA javAba ApavA paNa samartha hoya, vAraMvAra yAda karAtuM hoya, temaja dharmakathA karavAne samartha heya paNa je te anuprekSA vagaranuM che te tene dravya kRta jANavuM. AthI spaSTa samajAya tema che ke AtmAthe A bAra bhAvanAo parama Atmazuddhine hetu che. kemake A bhAvanAjJAna dayAnanuM kAraNa che. kemake dhyeya prati prathama dhyAtAne pUrvApara sAdhaka-bAdhaka bhAvanA vikalparUpa bhAvanA jJAna pachI dhyeya prati je ekAgratA prApta thAya che tene dhyAna samajavuM - (1) anitya bhAvanA : jIva (AtmA) ne karma saMge prApta zarIra, dhana, TuMba-parivArAdi sarva karma saMgI-anitya (nAzavaMta) jANIne tenA pratine mamatvabhAva dUra karavA prayatna kare te. (2) azaraNu bhAvanA : AtmAne prApta thatAM janma-maraNanAM dukhe temaja vartamAna jIvanamAM karma pariNAme prApta thatAM dukhethI keI (dhana yA svajana) choDAvI zakatuM nathI. paraMtu sarva prakAranA duHkhamAM sarvatra AtmAne kevaLa pote prApta karelA samyaka jJAna-darzana-cAritrAdi pitAnA Atmika guNe ja potAne A bhUta thAya che. ema jANIne AtmAe potAnA Atmika guNane kSAyaka bhAve prApta karavAne udyama karo te. (3) saMsAra bhAvanA : anAdi-anaMta caturga tirUpa A saMsAramAM AtmAne karmodaya pramANe janma-jIvana ane maraNa prApta thatuM hoya che. ema jANane karmodaye prApta kaI paNa bhAvamAM rAga-dveSa karIne navAM karma baMdhanathI AtmAe aLagA rahevAne prayatna kare te. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) ekatva bhAvanA : zAstrAnusAre pitAnA AtmAne eka akhaMDa jJAnAdi. guNa yukta zAzvata (avinAzI) svataMtra dravya jANune sarva parabhAva pariNAmathI pitAnA AtmAne aLage karavAno prayatna karo te. (5) anyatva bhAvanA : pitAnA AtmAne vartamAnamAM karma saMge prApta zarIra temaja svajana kuTuMbAdine paraspara-para-svarUpe parAdhIna jANIne ekabIjA uparano moha tyajavAno prayatna kare te. (6) azuci bhAvanA : AtmAne karma saMge prApta zarIra svajanAdi pudagala dravyane je vega thayo che te pudgala dravyone te pUrve anaMtA AtmAoe potapitAnA AhAra-nihArAdi svarUpe anaMtIvAra grahaNa karI visarjana karela che. AthI padgala dravyonA yoga-bhaga saMbaMdhe te pitAne AmAM malina thAya che. ema jANIne temaja vaLI pudgalanA bhego te aneka prakAranI pIDA (dukha) ja upajAve che. ema jANIne pudagala dravyanA saMga-bhegathI viramavuM te. uparanI bhAvanAothI pitAnA AtmAne nitya bhAvita rAkhavA mATe zAstrakAroe nIcenI gAthAonuM parizIlana karavA jaNAvyuM che. egAhaM natthi me koI, nAhamannassa kassaI evaM adINa maNasA, appANamaNusAsai // 1 // ego me sAsao appA, nANa dasaNa saMjuo sesA me vAhirA bhAvA, savve saMjoga lakkhaNA // 2 // saMjoga mUlA jIveNa, pattA duHkkha paraMparA tamhA saMjoga saMbaMdha, savva tiviheNa vosire // 3 // (7) Azrava bhAvanA : ede mAhajabhAvA, jo parivajjei uvasame lINo heyamida maNNamANo, Asava. aNupehaNa tassa // 1 // atha : padravyanAM je je meha utpanna karanArAM pariNAme che, tenAthI aLagA rahI je AtmAo te te pariNAmone heya mAnIne AtmabhAvamAM (samabhAvamAM) lIna thAya che, teonI Azrava bhAvanA saphaLa jANavI. (8) saMvara bhAvanA : jo puNa visaya viratto, appANa savvadA-vi saMvaraI / mahira viSe hiMoN, ta kuTuM saMvare ddhi che - atha : je AtmA pAMce Idriya ane manane viSayethI nivartAvI AtmAnuM rakSaNa kare che. tene pragaTapaNe saMvara (saMvara bhAvanA) paNuM jANavuM. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 (9) ni jarA bhAvanA : bArasaviheNa tavasA, NiyANa rahiyassa nijjarA haadii| veragga bhAvaNA do, jirahaMkArIssa gANissa // atha : je je jJAnI AtmAo (6) bAhya tapa temaja (6) prakAranA abhyatara tapa pariNAmane niSkAma paNe (niyANA rahita) temaja varAgya bhAva sahita temaja vaLI ahaMkAra rahita Adara kare che, teone nirjarA prApta thAya che. (10) lokasvarUpa bhAvanA : paMcAstikAya dravyathI paripUrNa keDe hAtha daI ubhelA manuSyanI AkRtirUpa caudarAja leka pramANa urva-adhe e Aleka anAdianaMta nitya svarUpa che. temAM anaMtA chavA tenAthI anaMtagaNuM pudagala dravya te baMnethI vaLI samayarUpa kALa ane te tenAthI vaLI adhika AkAzAstikAyanA pradeza che, tenAthI vaLI adhika chavadravyonA guNe anaMta che, tenAthI vaLI adhika chavadravyanA trikAlika paryAye anaMtA che. temaja vaLI A sarva dravyanA guNa-paryAnA vargathI paNa kevaLI paramAtmAnuM kevaLajJAna anaMtagaNuM jANavuM. AvI kevaLajJAnarUpI jJAnazakti pratyeka AtmAmAM sattAgate rahelI che. paraMtu je bhavya AtmAo prathama mohanIya karmane sarvathA kSaya karI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karma ema cAre ghAti karmono kSaya kare che, tene sAdi-anaMtame bhAge kSAyaka bhAve te kevaLajJAna guNa prApta thAya che ane kevaLI paramAtmAe ja siddhigati (mekSa) ne prApta karatAM hoya che. ema jANu mehakSaya mATe udyama karavuM jarUrI che. anyathA anaMta kALathI saMsArI jIva (pitAne AtmA) karma saMyoge cAre gatimAM janma-maraNa karate thake bhaTake che ane bhaTakaze ema vicAravuM te lekavarUpa bhAvanA jANavI. (11) badhi dulabha bhAvanA : saMsArI AtmAne che ke atI pusthAIe manuSyabhava, uttamakuLa temaja sudeva gurUne vega prApta thAya che, paraMtu jyAM sudhI je keI bhavya (muktine yogya) jIve anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayane TALyuM nathI ane vizuddha adhyavasAye karI mithyAtva mehanIya karmanA udayane paNa TALyuM nathI. tyAM sudhI te jIva samyakatva guNa (je vaDe AtmAne mokSa prAptine adhikAra prApta thAya che.) tene prApta karI zakatuM nathI ema vicAravuM te bedhi dulabha bhAvanA. (12) dharma durlabha bhAvanA ? AtmAe potAnA zuddha upayoga guNa svabhAve karI AtmaguNamAM ramaNatA karavI te Atmadharma. A Atmadharma te bhavya AtmAne prathama darzana mAhanIya karmanA upazama, kSayopazama ke kSaya thakI samyam daSTipaNuM prApta karyA pachI te jIvane cAritra mahanIya karmanA kSapazamathI temaja kSayathI eTale avirati bhAvane TALavAthI prApta thAya che. ema jANIne cAritra mahanIyano kSaye karavAne udyama Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare jarUrI che, kemake samyakatva pAmyA pachI paNa cAritra mahanIya hAya karyA sivAya cAritra guNa prApta thaI zakate nathI. ane A cAritra guNane kSAyaka bhAve prApta karyo sivAya kaI jIva mekSe jaI zakatuM nathI ema vicAravuM te dharma durlabha bhAvanA. A bhAvanA dharmamAM zuddhi ane ekAgratA vadhatAM AtmAne zukala dhyAnanI prApti thAya che. kemake AtmAne anukrame anubhavathI vAsanA (saMskAra) baMdhAya che, te pachI vAsanAthI maraNa ane maraNathI saMkalpa ane saMkalpathI bhAvanA temaja bhAvanAthI dhyAna (ekAgratA) nI prApti thAya che. A rIte dhyAna yogamAM prathama anvaya-vyatireka bhAve sAdhya-sAdhana bAvanI zuddhi prApta thatAM dhyAtAne dhyAnayoga vaDe dayeyanI prApti thAya che. mArgA'cyavana-nirjarA'rtha pariSoDhavyAH parISahAH // 8 // "samyam darzana-jJAna-cAritra' rUpa mekSa mArganI zraddhA-rUcIthI temaja prApta karela yatidharmathI paDI na javAya. arthAt te mArganI zraddhAmAMthI khasI na javAya te mATe temaja kSArtho (nirjarArthe) yathAzakti-IcchApUrvaka temaja anicchAe prApta thatI pratikuLa avasthAone (pariSahane) samyagu bhAve (samabhAva pUrvaka) sahana karavA mATe prayatnavAna banavuM joIe. te praznapariSaha ane upasargamAM zuM phera che? uttara-pariSaha mukhyatAe AtmazuLathe yathAzakti IcchApUrvaka svIkArAyela hoya che; jyAre upasarga anicchAe karmavipAkAnusAre jIvane prApta thAya che. A pariSahene IcchApUrvaka yathAzakti AmaMtravA mATe kahyuM che ke dukha paritApe navi gaLe, duHkha bhAvita muni jJAna, vA gale navi dahanameM, kaMcana ke anumAna." tA te dukha zuM bhAviye, Apa zakti anusAra, te dehatara huI u9lase, jJAna-caraNa AcAra." kSara-nivAsa- -vaMza-marA-nAnyA smti-va-nipaghA zas'krosh-vdh-yaacnaa'laabh-rog-tRnn-sprsh mala satkAra puraskAra prajJA 'jJAnAdarzanAni // 9 // (1) bhUkha (2) tarasa (3) zIta (4) uSNa (5) daMza-mazaka (6) nAnya (alaka) (7) arati (8) strI (9) caryA (10) niSadyA (11) zayyA (12) Akreza (13) vadhu (14) yAcanA (15) alAbha (16) roga (17) tRNa sparza (18) mala (19) satkArapuraskAra (20) prajJA (21) ajJAna (rara) adarzana (mithyAtva) - pratyeka saMsArI jIvane AyuSya karmanA udayAnusAra temaja yathAtathya nAmakarmanA udayAnusAre zarIrane saMbaMdha prApta thayeluM hoya cheA zarIra dvArA chava samaye-samaye Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 aneka prakAranA (aSTavidha) karmone vede (bhagave) che A bhegavAtA karmo bhagavAIne AtmAthI chUTA paDI jAya che, tene pUrve sUtrakAre " viDanuM mAva" "-thA nAma' te thakI tataunirvA' e traNe sUtrothI jaNAvela che. A sAthe e samajavuM jarUrI che ke karmona legavatI vakhate jIva potAnA zuddhAzuddha adhyavasAya vaDe yoga-upaga rUpa pariNAme karI nirjarA kare che, temaja navina karmone baMdha paNa kare che te mujaba atre bAvIsa prakAranA pariSaha jayarUpa tapa-vizeSe karI savizeSa nirjarA kare che. tenuM svarUpa jaNAvavAmAM Ave che. (1) sudhA pariSaha : zarIra saMbaMdhe jIvane sudhA prApta thatAM je jIva pitAnA vrata-niyamane bAtha upajAve te AhAra nahi karatAM samyaka bhAve sudhA sahana kare che, tene sudhA pariSaha jaya samaja. (2) pipAsA pariSaha H zarIra saMbadhe jIvane tRSA lAgavA chatAM je jIva pitAnA vrata niyamane bAdha upajAve tevuM pANI pItA nathI ane samya bhAve sudhAne sahana kare che, tene pipAsA pariSaha jaya jANa. (3) zIta pariSaha ? zarIra saMbaMdhe jIvane TADha vAya te vakhate potAnA vrata niyamane bAdha na Ave te mATe vaAdikane temaja agnine upayoga nahi karatAM samyagu bhAve TADha sahana kare tene zIta pariSaha jaya jANo. (4) uSNu pariSaha H zarIra saMbaMdhe chavane tApa lAge tyAre pitAnA vrataniyamane bAdha na Ave te mATe tApane pANIthI dUra na kare, paraMtu tApane samyagna bhAve sahana kare tene uSNu pariSaha jaya jANa. (5) daMza-mazaka pariSaha H zarIra saMbadhe jIvane zarIre je DAMsa-macchara vigere cha DaMkha mArI upadrava kare te vakhate te jIvone paritA5 nahi upajAvatAM pite te upadravane samyagu bhAve sahana kare tene daMza-mazaka pariSaha jya jANo. - (6) nAnya (alaka) pariSaha : zarIra saMbaMdhe chavane, zarIrane upadravathI bacAvavA mATe potAnA vrata-niyamane bAdha na Ave te rIte vastrAdikane bhega-upabhega kare paraMtu vrata-niyamane bAdha Ave te rIte na grahaNa kare tene alaka pariSaha jaya jANo. (7) arati pariSaha jIvane keIka prakAre udvega thAya athavA cena paDe nahi tevI paristhitimAM paNa chava te te viparItatAne samyagU bhAve sahana kare, paraMtu rAgazreSa kare nahi tene arati pariSaha jaya jANo. (8) strI pariSaha : zarIra dhArI jIvane kAma-bhAge zrI Adi vijAtIya sAthe saMbhoga karavAnA pariNAma jAge tyAre pitAnA vrata-niyamane bAdha Ave te rIte ane saMga na kare tene A pariSaha jaya jANa. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ () carthI pariSaha ! koI paNa jAtanA pratibaMdha vagara rogAdi kAraNa vagara eka sthaLethI bIjA sthaLe javAmAM be ke dukha na ghare tene carthI pariSaha jaya jANa. (10) niSaghAnapariSaha ? kAraNa vinA javA AvavAnuM temaja uTha-besa karavAnI capaLatAne tyAga karI sthira Asane dharmadhyAna dhyAve, (svAdhyAya kare) paraMtu ekAMtapaNAmAM kheda dhAraNa na kare paNa samyam bhAve Asana sthira rahe te niSadyA pariSaha ja jANa. (11) zayyA pariSaha saMthAro karavAnI bhUmi UMcI-nIcI, khADA-TekarAvALI athavA te pratikULatA vALI hoya to paNa manamAM duHkha na dharatAM samyagu bhAve tyAM ja saMthAre karI dharmadhyAna kare tene zayyA pariSaha jaya jANo. (12) AkAza pariSaha ? koI AtmA AvIne pitAne Akreza karI aneka prakAranA upAla bhe Ape te tenA pratye dveSa nahI dharatAM te pratikULa vacanone samyagU bhAve sahana kare tene Akroza pariSaha jaya jANa. . (13) vadhu pariSaha : koI paNa AtmA ApaNA pratye dveSa bhAvavALe banIne zarIrane tADana-tarjana kare yA chedana-bhedana kare te paNa tenA upara ke na karatAM te te pratikULatAone samyagU bhAve sahana kare tene vadhu pariSaha jaya jANo. (14) yAcana pariSaha ? AtmAne zarIra saMbadhe jarUrI vastuo jevI ke AhAra-pANI-vastra-pAvAdi temaja auSadha-bheSAdine dInapaNuM ke abhimAna tyajIne vidhipUrvaka yAcanA karIne meLavavAnI hoya che, paraMtu yAcanA karavAmAM laghutA prApta thAya che, ema jANIne athavA lAbha saMbaMdhI zaMkA dharIne parigrahadhArI na bane, paraMtu jyAre jyAre AvazyakatA jaNAya tyAre tyAre (vidhipUrvaka yAcIne gaSaNa karIne) yAcIne meLavavAmAM sAvadhAna rahe tene yAcanA pariSaha jaya jANa. A pariSaha saMbaMdhe keTalAkee kahyuM che ke "sA dhuoe mAMgatA zaramAvuM joIe nahIM." A lakhANa teonuM jina dharmanA marmane samajyA vagaranuM anarthakArI hAI mithyA samajavuM. (15) alAbha pariSaha H jarUrIyAtavALI vastuo na maLavAthI manamAM jarA paNa uga lAve nahi, paraMtu aMtarAya karmane udaya vicArI jarUrIyAtavALI vastu vinA calAvI laI AtmabhAvamAM ramatA kare tene alIbha pariSaha jaya jANa. (16) rega pariSaha : zarIramAM rogAdi utpanna thaye thake vrata-niyamane bhaMga karIne rogane dUra karavAnA upAye na kare tene roga pariSaha jaya jANo. (17) tRSNa-5za pariSaha : sAdhu (tyAgI, mahAtmAe sukA ghAsa para saMthAre kare tyAre te ghAsa upara pAtharavAnuM vama egya na hovAthI ghAsane sparza kheMce athavA kAMTA vAge te te vakhate durthAna na kare paNa samyaga bhAve tene sahana kare tene tRNasparza pariSaha jaya jANu. 23 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 (18) mala pariSaha H zarIra uparanA sevAthI temaja dhULa vagere lAgavAthI zarIra uparane maLa durgadha mArate hoya te paNa vrata-niyamano bhaMga karI tene dUra na kare, paNa tene samyam bhAve sahana kare tene mala pariSaha jaya jANo. (19) sakAra-purakAra pariSaha : pitAne mAna-pAna ke vaMdana-pUjanAdi bahumAna na maLe to tethI khera nahi karatAM samagra bhAve samAdhi bhAvamAM rahe tene sakAra-puraskAra pariSaha jaya jANo. (20) prajJA pariSaha : pite moTA samudAyane mAnya prANa levA chatAM pitAnI buddhine garva na kare, paraMtu pitAnI chadmasthatA vicAre ane AthI potAnI mAnyatA baLAtkAre anyanA upara ThokI besADavA prayatna na kare, temaja pitAnI vAtane bIjA loko asvIkAra kare tyA uhApoha kare te paNa pite manamAM duHkha na dhare tene prajJA pariSaha jaya jANa. (21) ajJAna pariSaha : potAne sumibela na hovAthI anya ne bedha karavAnI kuzaLatA pitAnAmAM nathI, ema samajIne duHkha na dhare paNa samabhAve pitAnA AtmAne dharma mArgamAM sthira rAkhe tene ajJAna pariSaha jaya jANa. (22) adazana pariSahaH arthAt nizcaya zuddha samyapha sahitapaNAne potAnAmAM tatvArtha pratinI zraddhAne arthata, sama-saMvegAdi lakSaNa vaDe nizcaya na karI zakavAthI prApta tatva bodha (zraddhAna) thI calita na thAya. tene adarzana (samyakatva) pariSaha jaya jANo. A chelA 20-21-22 e traNe pariSaha mukhyatve kSApazamika samyaka chadmastha AtmAne ajJAnathI temaja samyaktva mehanIyanA udayathI mohanA keTalAka citravicitra sUkSama paryAya pariNAmane chedavA-bhedavA asamartha bane che. te vakhate te AtmAne zrI jInezvara bhagavaMtanA vacane uparanI anubhavAtmaka zraddhAnuM baLa ja te te prakAranA mohane chedavA-bhedavA samartha banatuM hoya che ema jaNavuM. vaLI vizeSe A samajavuM jarUrI che ke A adarzana pariSaha naigama--azuddha-saMgraha temaja vyavahAra e traNe vyAthIMka nayanI dRSTie cakSu-acakuM temaja avadhi darzanAvaraNIya karmanA udayajanya paNa hoI zake che. jyAre zuddha paryAyAthaka zabda saMbhirUDhanaya daSTie darzana mehanIya karmanA udaya janya temaja evaMbhUtanaya daSTie kevaLa darzana saMbadhe paNa hoI zake che. dazamA sakSama saMparAya guNasthAne temaja agyAramAM ane bAramAM chavastha vItarAga (upazAMta maha-kSaNa meha) guNasthAne vartatA jIvane 14 pariSaha saMbhave che. temAM (11) vedanIya karmajanya (1) prajJA pariSaha (2) ajJAna pariSaha ane (3) alAbha pariSaha ema kula cauda pariSaha hoya che, Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 #za nine che ? teramA ane caudamA guNasthAnake vatatA zrI jInezvara kevalI bhagavAne zarIra saMbadhe (11) pariSaha saMbhave teone kSAyika bhAve potAnA svarUpamAM niraMtara pariNamana pAmavApaNuM hevAthI temane pariSaha jaya svAbhAvikapaNe hoya che. je te ni e vacanAnusAre. - bAdara saMparAye sarve // 12 // navamA bAdara saMparAya guNasthAnaka sudhImAM vartatA jIvone saghaLAe (22) pariSahe saMbhave che. je nIce mujaba kaThAthI samajavA. kamano prakAra bAdara | sUma UipazAMta che... | sagI/agI. | saM5rAya | saMparAya moha | kSINumeha | kevalI | kevalI | jJAnAvaraNIya darzana mehanIya janya cAritra mohanIya janya aMtarAya vedanIya 11 | 11 ! che. ] A navamA bAra saMparAya guNasthAnakamAM mehanIya karmanI keTalIka prakRtie udayamAM hevAthI tamAma pariSaha saMbhave che. paraMtu A guNasthAnakavatI AtmAne te saghaLAe pariSahene Atma vizuddhie jaya heya che. have dazamA sUthama saMparAya guNasthAnake chelle sahama (saMjavalananA) lobhane paNa kSaya thatuM hovAthI tyAM mehanIya karmajanya AThe (8) pariSaha detA nathI. have kayA karmanA udayathI kaye pariSaha prApta thAya che te jaNAve che. jJAnAvaraNe prajJA'jJAne // 13 // - prajJA pariSaha ane ajJAna pariSaha e be pariSaha jJAnAvaraNIya karmanA eka viSayamAM prajJA pariSaha ane anya viSayamAM ajJAna pariSaha ema be ekI sAthe hAI zake che, uye hoya che-apazamamAM udaya paNa hoya che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 darzana mohAntarAya yoradarzanA'lAbhau // 14 // darzana mohanIya karmanA udaye Adarzana pariSaha hoya che ane aMtarAya karmanA udaye alAbha-pariSaha heya che. cAritra-nAnyA-ta-strI-niSadatss-sAvanAstkaar-purskaaraaH // 15 // cAritra mehanIya karmanA udayathI (1) nagnatva (2) arati (3) rasI (4) niSadyA (5) Akreza (6) yAcanA (7) satkAra-puraskAra e sAta pariSahe heya che. A pariSahe paNa upazama zreNI gata navamAM gurusthAnaka sudhI heI zake che. tenI sevA ? nIce mujabanA bAkInA 11 pariSaha vedanIya karmanA udaye jIvane zarIra saMbaMdhe hoya che. (1) sudhA (2) pipAsA (3) zIta (4) uSNa (5) daMzamazaka (6) caryA (7). zapyA (8) vadha (9) roga (10) tRNasparza (11) mala pariSaha. ekAdayA bhAjyA yugapadekona viMzateH // 17 // eka jIvane ekI sAthe ekathI AraMbhIne 19 pariSahe hoI zake che. kemake paraspara virUddha evA pariSaha ekI sAthe hoI zake nahIM, jemake zIta ane uSNu pariSaha ekI sAthe heI zake nahIM, temaja caryA, zayyA ane niSadyA e traNamAMthI paNa eka ja heI zake, bAkInA be hoI zake nahi. ethI traNa pariSaha bAda karatAM ekI sAthe ogaNIsa pariSaha hoI zake che. bAkI vizeSa svarUpa upara mujaba jANavuM atre sUtrakAra ane siddhAMtakArane mate je kama pheraphAra che te mATe samajavuM ke asaddabhUta vyavahAra nayadaSTie pariSaha pachI dazavidha yati dharma ane bhAvanA saMvara anukrame prApta thAya che ema samajavuM. jayAre saddabhUta vyavahAra nayadaSTie dezavidha yatidharma bhAvanA dharma yukta AtmAne pariSaha jaya svarUpI saMvara dharmanI anukrame prApti thAya che. te pachI pAMca prakAranA cAstri dharmarUpa saMvara bhAvanI prApti thAya che. have pAMca prakAranA atri dharmarUpa saMvaranuM zAstrAnusAra svarUpa jaNAvAya che. sAmAyika-cchedopasthApanIya-parihAra vizuddhi-sUkSma saMparAya yathAkhyAtAni cAritram // 18 // (1) sAmAyika cAritra : rAga-dveSAdi mahajanya pariNAme prati upazama, kSaye pazama ke kSAyaka bhAva svarUpa Atma pariNAmI AtmAne sAmAyikAdi cAritra guNanI prApti thAya che. A cAritra dharmamAM AtmA parabhAva pratinA pariNAma-pravRttithI kathaMcit aLage thaI je bhAve sama (rAga-dveSa-rahita) pariNAmane lAbha pAme che. tene Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 sAmAyika cAritradharma jANavo. te (1) Itara kathita (2) yAvat kathita ema be bhe hoya che. (2) chedepa sthApanIya cAritra : prathama e ghe-yAto sAmAnya bhAve cAritra dharma aMgIkAra karela AtmA aticArAdi dethI vizeSa zuddha thaI je niraticAra cAritra pALe che tene pasthApanIya cAritra jANavuM. A chedo pasthApanIya cAritra dharmanA (1). sAticAra ane (2) niraticAra evA be bhede che, baMne prakAravALuM chede sthAnIya cAritra temaja te pachInA cAritra sarva viratidhara AtmAone hoya che ema jANavuM. zAstramAM aneka ThekANe niraticAra cAritra pALIne aneka jIvo mekSe gayA che ema spaSTa jaNAveluM che. A mATe niratIcAra cAritranuM svarUpa gItArtha gurU bhagavaMta pAsethI avazya jANI levuM jarUrI che. Ama chatAM nizcaya daSTie te mukhyatve sAmAyika cAritramAM ja sarva cAritra dharmo samAyelA hoya che. arthAt sarva prakAranA cAritramAM AtmAne parabhAva prati udAsIna vRttio karI, samabhAva bhAve karI AtmabhAvamAM je sthira thavArUpa samatAne pariNAma prApta thAya che, te ja cAritra dharma che ema jANavuM. kemake AtmAne mULa savabhAva acaLatA che. () parihAra-vizuddhi cAritra : AtmAnI vizeSa prakAre zuddhi karavA mATe je vizeSa prakAranA AcAra-tapavALuM cAritra tene parihAra vizuddhi cAritra jANavuM. - parihAra vizuddha cAritra saMbaMdha AcAra tathA tapanuM svarUpa nIce mujaba jANavuM. gurU AjJAthI nava jaNa gurUkuLa vAsane tyAga karI temAMthI nIkaLI ekajaNa vAMcanAcArya thAya temaja cAra jaNa tapa kare ane bAkInA cAra jaNe teonI vaiyAvacca kare. Ama cha mAsane tapa pUrNa karyA pachI je cAra jaNa vaiyAvacca karatA hatA teo tapa kare ane tapa karanArA hatA te cAra jaNa vaiyAvacca kare. temaja prathama hatA te vAMcanAcAryanI viyAvara kare. Ama bAra mAsa vItI gayA pachI je vAMcanAcArya hatA te che mAsa sudhI tapa kare ane AThamAMthI eka vAcanAcArya thAya, bAkInA sau vaiyAvacca kare. A rIte nave jaNa kula aDhAra mAsane tapa pUrNa kare te pachI keTalAka pharIthI paNa te prakArane tapa kare yA te jInaka9pI paNa svIkAre yA te ga7mAM gurUkula kuLa vAsamAM AvI vase, teo saune tapa nIce mujaba jANave. ja ghanya tapa madhyama tapa utkRSTa tapa unALAmAM cothabhakta aThThama tapa (traNa upavAsa) ziyALAmAM cha aThThama dazabhakta (pAMca upavAsa) comAsAmAM aThThama dazamabhakta dvAdazabhA AcArya temaja vaiyAvacca karanArAone ja AyaMbila karavAnuM hoya che. charuM Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 (4) sukSma saMparAya cAritra : A cAritramAM sthUlathI te kedhAdi cAra prakArano kaSAye temaja sUkSama bhAvathI paNa krodha-mAna ane mAyA e traNe kalAne udaya jyAM nathI paraMtu kevaLa eka mAtra sUkSma lobhane udaya vate che, evA dazamAM guNasthAnakavatI chone A sakSama saparAya cAritra heya che. A cAritrane kALa mAtra aMtamuhUrta pramANa jANa A cAritra upazama zreNIo caDhatA jIvane temaja upazama zreNIthI paDatA jIvane hoya che. temAM caDhatA pariNAmI karatAM paDatA pariNAmI jIvanA adhyavasAye kSINa jANavA. jyAre kSepaka zreNIe caDhatA jIvane paNa A guNasthAnake je adhyavasAye hoya che te ghaNe ja vizuddha hoya che ema jANavuM. (5) yathAkhyAta (tathA khyAta) cAritra : jyAM sthUla thakI ke sUkSama bhAvathI paNa mehanIya karmane udaya nathI tevAM 11 mA upazAMta meha guNasthAnakamAM temaja jyAM mohanIya kamane sarvathA kSaya kare che. tevA bAramA, teramA ane caudamA ema cAre guNasthAnakavatI jene A yathAkhyAta cAritra hoya che ema jANavuM. mekSamAM gayelA AtmAne keIpaNa prakAranI Atmavizuddhi karavAnI rahetI nathI. tethI teone Atmavizuddhi karavArUpa cAritra hetuM nathI. paraMtu teonuM kevaLa AtmabhAvamAM ja ramaNatA (sthiratA) karavApaNuM che. tene upacAre cAritra jANavuM. upara jaNAvelA pAMca prakAranA cAritra rema mane sAmArU e paccakakhANa sApekSa hovAthI dareka cAritramAM sAmAcikanI prApti uttarottara vizuddha temaja adhikatara jANavI. upara jaNAvela sarvavirati bhAvanA sAmAyika bhAva saMbaMdhI keTalIka jANavA yogya hakIkta zAstrArthathI jaNAvIe chIe. zrI jInezvara bhagavatee bhavya AtmAthI AtmAo mATe cAra prakAranI sAmAyika dharmanI ArAdhanA (prApti) karavAnuM vidhAna kareluM che te mATe tenA pratipakSI evA cAra prakAranA kaidha-mAna-mAyA-lebhAdi kaSAyothI AtmAne aLago rAkhavAnuM kahyuM che. A mATe cAra prakAranA kaSAyanI cekaDIonuM svarUpa gItArtha gurU bhagavaMta pAsethI yathArtha avirUddha jANavuM anivArya Avazyaka che. A rIte vidhi-niSedha sApekSa zuddha mokSamArga prarUpele che. Ama chatAM jeo sAmAyika dharmanI sAdhanA mATe rAga-dveSAdi bhAvene Azraya levAnuM kahe che. tevA usUtra bhASIo saMbaMdhe zrI haribhadrasUrijIe yogazataka graMthamAM jaNAvyuM che ke paDi siddhe suya dese, vihiesu ini rAgabhAbe vi| sAmAiyaM asuddhaM, zuddhaM samayAe dApi // je je sAmAyika bhAva saMbadhe je je kaSAya bhAvathI AtmAne aLago rAkhavAnuM zArAmAM vidhAna che, tenI avagaNanA karIne je je AtmAo pitatAnA guNasthAnakane cogya kartavya-akartavya bhAva prati eTale ke pratiSedha karAyelA (heya) bhAva prati heka Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne tene choDe che, temaja vidheya karAyelA (upAdeya) bhAvene rAga thakI seve che, (arthAt guNasthAnaka yogya vyavahAramAM sAdhya-sAdhanadAvamAM mUDha che) tevA AtmAnuM te te sAmAyika azuddha che ema jANavuM. kemake sAmAyika bhAva te AtmAnA rAgadveSa rahita evA zuddha svabhAva svarUpI hoya che ema jANavuM jarUrI che. A saMbaMdhe zAstramAM AtmAnA zuddha svabhAvarUpa cAra prakAranA sAmAyika kahA che. (1) samyakatva sAmAyika : cethA guNasthAnakavatI AtmAone hoya che. (2) zrata-sAmAyika : cethA guNasthAnakavatI che tene abhimukha thayelA mithyAtvane parihAra karavAvALA) AtmAomAM zrI jInezvara bhagavaMtanA vacano paranI zraddhA-rUcI vadhu hoya che. (3) deza virati-sAmAyikaH pAMcama guNasthAnakavatI dezavirativara zrAvakane hoya che. (4) sava-virati sAmAyika chaThThA guNasthAnakavatI jemaNe vividha vividha sarvavirati bhAvane Azraya kare che evA) muni bhagavatene hoya che. AvA sarva viratidhara sAdhu-bhagavaMte prati vaMdanAdi vyavahAra karavA mATe zAstramAM spaSTa jaNAvela che ke jAvaMta kevi sAhU, bharahera vaya mahAvidehe ya / savvesiM tesiM paNao, tiviheNa tidaMDa virayANa // AthI spaSTa samajavuM jarUrI che ke jeo mana-vacana ane kAyaga vyavahAra saMbaMdhe sAvadyakarmo karatAM nathI, karAvatAM nathI temaja tenI anumodanA paNa karatAM nathI. tevA sava sAdhue vaMdanIya che, anyathA sAvadya-AraMbhI parigrahamAM Asakta sAdhuone zAstramAM kugurU kahela che. gurUonuM vadana-pUjana-bhakti-bahumAna karanAra AtmAmAM sAmAyikane badale kaSAya bhAvanI vRddhi thatI hoI tene kugurUnI bhakti saMsAra vadhAranArI thAya che, upara jaNAvI gayA te mujaba zAstramAM sarva viratidhara sAdhuone sarva sAmAyika bhAvanuM cAritra heya che ane tenA pAMca bheda ja zAstramAM jaNAvelA che, tenuM svarUpa paNa zAstrAnusAre AgaLa jaNAvI gayA che. Ama chatAM keTalAka kugurUo potAne bakuzakuzIla cAritrIyA mAne che ane kahevaDAve paNa che. A bakuza-kuzIlapaNuM te cAritrane bheda nathI, paraMtu tathA prakAre denI saMbhAvanA ane AcaraNanA lIdhe teone zAstramAM bakuza-kuzIla sAdhuo kahyA che. paraMtu jeo uccarela karemi-bhaMte sAmAyika vratapaccakkhANane avagaNIne potAne bakuza-kuzIlanA deSa sevavAnA adhikArI mAne che, tevA pAkhaMDI sAdhuone te zrI jIna zAsanane uDAha karavAvALA jANI teone saMga AtmAthI AtmAoe varja jarUrI che. vaLI keTalAke A saMbaMdhe utsarga-apavAda Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mArganI bhagavaMtanI dezanAno jUTho dUra upayoga karI ajJAnI ane pitA tarapha AkarSavA mATe aneka prakAranA mAyAvI mArga apanAvIne vaLI kahe che ke "meM mAyA te mAyA nathI." AvA pragaTa mAyAvI sAdhune eALakhavA mATe zrI kalpasUtramAM (AcAra sUtramAM) sarva zrI tIrthakara bhagavaMtanA sAdhuone temaja sarva kSetranA ane sarvakALanA sAdhueno AcAra dasa ka9pathI spaSTa jaNAvavAmAM Avela che je atre jaNAvIe chIe. 'Alukkudeziya sajjAyara rAyapiMDa kiikamme vaya jiTTha paDikamaNe, mAsaM pajjAsavaNa kappo.' (1) acalaka ka95 (2) uddezIka ka5 (3) zayyAtara ka95 (4) rAjapiMDa kapa (5) kRtikarma (vaMdana vyavahAra) (6) vrata kaha5 (7) jayeSTha ka5 (8) pratikramaNa kalpa (9) mAsa ka95 (10) pasaNa (paryuSaNA) ka5. upara jaNAvelA daze ka95 prathama tIrthaMkaranA vArAnA sAdhuone teo Rja ane jaDa hovAthI anivAryapaNe AdaravAnA hoya che temaja chelA zrI mahAvIra svAmInA zAsananA sAdhuone paNa teo vizeSa karIne vakra ane jaDa havabhAvavALA hovAthI ani. vAryapaNe AdaravAnA kahyA che. jyAre maya bAvIza tIrthaMkaranA sAdhuo mATe katikarma ka95-trata ka95-jayeSTha kapa temaja ce pratikramaNa ka95. e cAre ka9pa avazya ani. vAryapaNe AcaravAnA hoya che, jyAre bAkI che ke teone mATe niyata nathI parata aniyata che eTale temane lAge te mujaba Acare mahAvideha kSetranA sAdhune paNa madhya bAvIza tIrthaMkaranA vArAnA sAdhue mujaba cAra ka95 niyata che ane cha ka95 aniyata che ema jANavuM. A daze kalpanuM svarUpa gItArtha gurU bhagavaMta pAsethI AtmAthI AtmAe jANI levuM anivArya Avazyaka che. a A khAsa samajavuM jarUrI che ke vyavahArathI zAstramAM jaNAvyA mujaba prathamanA samiti-guptI ane pariSaha jaya e trIsa bheda dravya saMvaranA che, jyAre yati dharma bhAvanA ane cAritra e sattAvIsa bheda bhAva saMvaranA jANavAnA che, temAM dravya saMvara te jyAre nizcaya dRSTinI sApekSatAe bhAva saMvaranuM nimItta-kAraNa bane che, tyAre vidhipUrvakanI te vyavahAra zuddhirUpa kAraNutA vaDe AtmA nizcaya zuddhi (Atma vizuddhi) ne prApta kare che. anyathA zubha vyavahAra-saMsAra paribhramaNane hetu bane che. A mATe kahyuM che ke - nizcaya daSTi citta dharajI, pALe je vyavahAra, puNyavata te pAmaze, bhava samudrane pAra." Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 vaLI paNa kahyuM che ke je je aMze re nirUpAdhikapaNuM, te te jANe re dharma, samyaphadaSTi guNa ThANA thakI, jAva lahe ziva zarma.' have je pUrve chaThThA adhyAyamAM Azrava tatvanuM svarUpa jaNAveluM hatuM. tenAthI pitAnA AtmAne bacAvavA mATe jeoe sAtamA adhyAyamAM jaNAvyA mujaba virati, paNane svIkAra karI AThamA adhyAyamAM jaNAvyA mujaba pitAnA AtmAne vizeSa karmanA baMdhanamAM phasAyele jANe che. ane vaLI je AtmAo navamA adhyAyamAM jaNAvyA mujaba dravya-bhAvasaMvara vaDe sattAvana (57) bhedathI navA karmane baMdha rokavA samartha banyA che, tevA AmAo mATe have pUrva saMcita karmonI vizeSa prakAre nirjarA karavA mATe (karmone Atma-pradezathI chUTA karavArUpa yA te tenI vipAka ApavAnI zakti teDavA mATe) ta5-(tyAga) dharmane bAra bhedathI svIkAra karavA vaDe sarva karmone kSaya karI ekSapa prApta karAya che, te bAra prakAranA tAdharmanuM svarUpa have vistArathI jaNAvavAmAM Ave che, anazanA'vamaudArya-vRtti parisaMkhyAna-rasa parityAga viviktazayyA''sana-kAyaklezA bAhya tapaH // 19 // (1) anazana tapa cAra prakArane AhArane zakti anusAre-vidhipUrvaka tyAga karavo te amuka kALa paryatane Isvara kathika tapa kahevAya che. ane jAvajachava sudhI kare tene yAvat ka thaka tapa kahevAya che. A baMnenA aneka peTAbhedo che. . (2) avamaurya arthAt uNAdarI ta5 : purUSane AhAra sAmAnyathI 32 keLIyA hoya che. ane eno AhAra sAmAnyathI 28 keLIya hoya che. eTale ke pitAne yogya AhArathI kaMIka ocho AhAra kare te udarI tapa jANa. A mATe * kaDa kiriyAhiM dehaM damaMti kiM te jaThA niravarAha pUruM, saMva duhA huM pAyA nikriyA che ? ....... savvesupi taveSu kaSAyA niggahasama tavA natthi jaM teNa nAgadatto, sidhdhA bhuse| vi muMjato // 2 // A artha 1: sarva duHkhonA mULabhUta kaSAyane jemaNe nAza (nigraha) karyo nathI evA jaDa-ajJAnI AtmAo niraaparAdhI evA deha pratye zA mATe tapAdi (kaccha) kriyAo kare che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 atha 2 sarva prakAranA ta5mAM kaSAyanA nigraha (nAza) ne ja tapa karyuM che. make kaSAya rahita bAhAtapa paNa upacAra karIne karmane bALanAra atyaMtara tapane hetu hovAthI tapa kahevAya che. paraMtu kaSAya sahita tapa to kevaLa mAtra kaSTarUpa hovAthI saMsAra paribhramaNane hetu thAya che. A saMbadhe zArIya daSTAMtarUpe kaSAyane nigraha karanAra nAgA yA te karagaDu sAdhu niraMtara traNa vAra bhajana karate hato. chatAM kaSAyane nigraha karavAthI kevaLajJAna pAmI mokSapadane pAmela che. A kathA prasiddha che. | (3) vRtti-parisaMkhyAna tapa A tapamAM jarUrI (5) vastuo, vividha abhigraha pUrvaka (niyama svarUpamAM ja) grahaNa karavAnI-vAparavAnI hoya che - (4) rasa parityAga tapa : AtmAmAM bhogAkAMkSA (vikRtti) vadhAre tene vigaIe kahI che, eTale ke jethI AtmAmAM vikAra jAge tevA padArtho (bhajana) na levA, vAparavA tene rasatyAga tapa kahevAya che. zAstramAM cAra mahA vigaIone sarvathA tyAga karavAne kahyo che. ane cha laghu vigaIone AtmAthI AtmAoe sarvathI temaja aMzathI dararoja tyAga karavAno hoya che. (5) vivikata zA-Asana arthAt salInatA tapa : A tapanA cAra le che. ' (1) vividha caryA : brahmacaryanI nava vADa pALavA saMbaMdha sI-patha-napuMsaka rahita sthAnamAM sthira Asane rahevuM te. (2) Indriya salInatA : Indriya vikArI na bane te saMbhALavuM. (3) mAga salInatA ? mana, vacana, kAyAthI rAga-dveSanI vRddhi thAya tema na pravartavuM. (4) kaSAya salInatA che krodha-lebhAdi kaSAyanI vRddhi na thavA devI te. (6) kAyakaleza : AtmAne zarIra sAthe saMbaMdha gADha hovAthI AtmA zarIranA dukhe duHkhI thaI jAya che. ane zarIranA sukhe (anukULatAe) potAnA AtmAne sukhI mAnavA lAgI jAya che ane tethI pitAne deha ja AtmA che e mithyA-AbhAsa chavamAM hale thaI jAya che. tethI te AtmA AtmazuddhinI sAdhanAthI aLage te heya che. A mATe kAyakaleza tapa yathAzakti samagra prakAre viSipUrvaka karavAnuM jarUrI che ema jaNAvela che. temAM aneka prakAranA pariSade sahana karavAnA hoya che. upara jaNAvela che prakAranA bAhAtapa (bADhA sthala dene dUra karanArA hevAthI) anukrame pazcAtuvIe karavAne abhyAsa karavo jarUrI che. temAM zAnuMsArItAe te ame prathama saMsInatA tapa karavA udyamazIla banavuM te pachI vizeSa svarUpe anazana tapa karatAM AtmAne samyam prakAre tapaguNanI prApti thaI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 A cha prakArano khazcatapathI mAtmAne vaLI cha prakAranA abhya'tara tapamAM (kSya tara DhASA te viSaya-kaSAya bhAvamAM jatI vRttionA kSaya karanAra) javAnI sugamatA prApta thatI hAya che. have te cha prakAranA abhya tara tapanuM svarUpa jaNAvAya che. je mukhyapaNe savizeSa nirjarAnA hetu che. prAzrita-vinaya-vaiyAvRtya-svAdhyAya--custI-ththAnAmbuttaram // 20 // nava-catu draza-padma-dvi-mela thAmam prAdhyAnAt // 22 5 pUrve cha prakAranA bAhya tapanuM svarUpa jaNAvI gayA chIe. atre te pachInA khIjA cha prakAranA abhya`tara tapa (je mukhyapaNe jJAnanI tIvra vizuddhirUpa che) tenuM svarUpa tavA kAra-zAstrakAra sAthe sa`mata thaine, koIka apekSA vizeSe anukramamAM pheraphAra karIne jaNAve che. A abhyaMtara tapa guNa vaDe anukrame AtmA sarva karmanA kSaya karI mAkSapada prApta karI zake che. kemake A alpa'tara tapa mukhyatayA AtmAnI aMtaraMga (jJAna) patiInI vizuddhie thatA haiAya che. A mATe kahyuM' che ke-- jJAnameva budhAH prAhuH karmaNAM tApanAt tapaH / tadAbhyantarameveSTaM bAhyaM tadupabRMhakam // (jJAnasAra) artha : karmIne tapAvanAra (AtmA thakI aLagA karanAra) hAvAthI jJAna pradhAna abhyatara tapa ja paraDitAne ISTa (katavya) heAya che. jyAre anazanAdi cha prakArana khAdyutapa che, te prAyazritAdi abhyaMtara tapane vadhAranAra hoya te ja bAhyatapa ISTa hoya che. anyatara tapanA 7 bhedamAMthI tatvAkAra chellA dhyAna tapanI pUrvanA anukrame (1) prAyazcita (2) vinaya (3) vaiyAvacca (4) svAdhyAya (5) vyutsaga tapa te tenA nIce mujabanA bhedathI jaNAve che. prathamanA prAyazcitanA nava bheda jaNAvaze. zAstrakAre daza le jaNAvela che. bIjA vinayanA cAra bheda jaNAvaze. trIjA vaiyAvaccanA daza bheda jaNAvaze. ceAthA svAdhyAyanA pAMca bheda jaNAvaze ane pAMcamA vyutsaMga tamanA be (2) bheda jaNAvaze. chaThThA yAnanuM svarUpa AgaLa upara kahevAze. Alocana pratikramaNa tadubhaya viveka vyutsarga tapaccheda parihAropasthApanAni // 22 // (1) prAyazcita tapa : samyag darzana-jJAna-cAritra guNe karI Atmazuddhi mATenA anuSThAna (ArAdhanA) karatAM evA AtmAne sthapaNAne laine je je DhIma (aticAro) hAgavAthI AtmAmAM je svarUpe malInatA thaI hAtha tene zAstrAnusAre vidhipUrNAMka dUra karavA mATe (mAyA rahita thaIne) thAyeAgya prAyazcita karavuM te. A prAyazcita tapanAM (9) temaja nIce mujaba daza prakArA sArI rIte jANIne tene thayA-thya bhAve anusaravAthI Atmazuddhi thAya che ema jANavuM. (daza prakAranI zAstrIya gAthA) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 AlocaNa paDikkamaNe bhIsa vivege tahAviussago tavada-chedabhUla aNapaDhyAyaNe pariciya ceva // 22 // (1) AlocanA-prAyazcita : pote lIdhelA vrata niyamamAM aticArAdi deze karIne je rIte malinatA thaI hoya, tene yathAsthita gurU mahArAjanI AgaLa prakAzita karavuM tene AlecanA prAyazcita kahIe. A saMbadha zrI lakSamaNA sAdavajInuM daSTAMta lakSamAM rAkhavuM jarUrI che. = (ra) pratikramaNa karavuM ? zA nirdezIta sUtra arthathI vidhipUrvaka pratikramaNa karavuM te. (mukhyapaNe A pratikramaNa cAra hetue zrI jInezvaranI AjJAnuM ullaMghana karAyuM heya tenuM (samasta prakAre pratikramaNa karavA rUpa che.) paraMtu temAM samasta chae AvazyakanI karaNa karavA sAthe hAlamAM pratikramaNa karavAno rivAja (vyavahAra) che. pratikramaNanA mukhya cAra hetuone darzAvAtI gAthA. paDisiddhANa karaNe kiccANaM akaraNe paDikamaNa - asaddahaNe atahA vivarIya pauvaNAe a|| vaMditA sUtra // athaH sarvajJa ane sarvazI zrI tIrthaMkara paramAtmAe mAre mATe je je nahi karavAnuM kaheluM che. (1) temAM je je kAMI meM mati bhramathI karyuM hoya, temaja teozrIe je je kAMI karavAgya kaheluM che, (2) te mAMhethI meM je kAMI na karyuM hoya, temaja zrI tIrthakara bhagavaMtanA vacanemAM (3) je je kAMI azraddhA utpanna thaI heya, temaja zrI tIrthakara bhagavaMtanI sarva jIvone hitakArIzuM ane trikALAbAdhita evI prarUpaNAthI meM (4) viparIta prarUpaNa karI hoya, A cAra hetuone dhyAnamAM rAkhIne sUtra-artha sApekSa kevaLa AtmasAkSIe pratikramaNa karavuM te. - " (3) mizra (ta bhaya) prAyazcitaH uparanA baMne sahita eTale AlecanApUrvaka gurUnI sAkSIe pratikramaNa karavuM te temAM khAsa karIne je je denuM prAyazcita karyuM hoya te te doSane pharIne nahi sevavAnI vRttie pratikramaNa kareluM devuM jarUrI che, hAlamAM te A pratikramaNane sUtra-artha saMbaMdhI vyApAra cAlI rahyo che, eTale ke kevaLa paisAthI pratikramaNa karAya-karAvAya che. je viSamakALanI viSamatA che e jANavuM jarUrI che. " (4) viveka prAyazcita : A prAyazcita jema AdhAkarmAdika AhArAdinuM grahaNa karyuM che te tene tyAga karavA rUpa-viveka karyo chate ja jema thAya che, tema sarvatra doSayukta jIvanathI aLagA thavA rUpa-viveka prAyazcita jANavuM. - (5) vyutsarga prAyazcita : mAThA vicAre yA vakhAdika vaDe je doSa utpanna thayA hoya tene dUra karavA mATe vidhipUrvaka sudhI kAryotsarga karavA rUpa che . ! Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189. - (6) tapa prAyazcita : upara kahelA upAyo vaDe je de dUra na thayA hoya athavA na thaI zake tevA heya tene yathAsthita vidhipUrvaka-vividha prakAranA ta5 vizeSa karIne dUra karavA mATe prayatna kare te tapa prAyazcita. dazavidha yatidharmamAM AvatA tapa dharmanuM lakSaNa vividha prakAre parigrahAvinA tyAga rUpa che, saMvara-nirjarA tatvamAM AvatA bAhyata: te bAhya dehAdi saMbaMdhI vikArane dUra karavA mATe karavAmAM Ave che, jyAre arthAtara tapa AtmAnA abhyatara te viSaya kaSAyanA pariNAmone dUra karavA mATe karavAnA che, temAM vaLI atre prAyazcita mATe karavAmAM AvatA tape te pUrve AtmAe pitAnA vrata-niyamAdimAM je deze lagADelA che tene dUra karavA mATe karavAnA hoya che ema jANavuM. (7) cheda-prAyazcita H je doSanI tapAdi vaDe zuddhi na thaI zake tevA meTA Sa mATe sAdhunA pAMca divasane-pAMca mAsane yA te pAMca varSane ItyAdi svarUpe tenA cAritra paryAyane cheda karI tene laghu (nAne) banAvI devAya te che prAyazcita jANavuM . (8) mULa arthAt upasthApanA pAyazcitaH sa dhutAne yogya na hoya te meTe aparAdha karyA hoya tene sarva cAritra paryAyane cheda karIne pharIne cAritra ApavuM te mULa prAyazcita jANavuM. (9) anavasthApya (parihAra) prAyazcita: saMkalpa karI moTI hiMsA karI hoya, cethA vratamA aticAra lagADelA heya, dapaMthI usUtra prarUpaNa karI hoya, tevA moTA deSavALA sAdhunI sAthe vaMdanAdi vyavahAra karavAnuM TALI devuM, eTale tene saMghADA (ga) bahAra kare ane pharIthI jyAre te gurue ApelA tapadi prAyazcine pUrNa kare tyAM sudhI tenI sAthe vyavahAra baMdha rAkhave te anavasthApya prAyazcita jANavuM. (10) pArAMcita prAyazcita : munine ghAta temaja rAjAdino vadha karavA rUpa mahAna akArya karanAra sAdhune saMgha bahAra kADhI mUke eTale tene sAdhunA veSathI aLage karI nAkhyA bAda te sAdhu gurUe Apela prAyazcita kare, te tene pharIthI saMghamAM levA rUpa prAyazcita jANavuM upara jaNAvelA prAyazcita zrI janAjJA mujabavidhipUrvaka karavAthI denI tatkALa zuddhi thatAM te AtmA ArAdhakapaNuM pAmI zIvra mekSasukha meLavavA gya bane che. anyathA zrI lakSamaNa sAdhavajInA daSTAMtanI mAphaka ghaNe kALa saMsAramAM rajhaLe che. uparanA dasa prAyazcitamAM pAchaLanA chelA be eTale navamuM ane dazamuM prAyazcita uttama saMghayaNavALAne pUrvadharanA samaya daramyAna hoya che, hAlamAM pUrvanAM ATha prakAranAM prAyazcitane vyavahAra kara yukta che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vinaya (atyaMtara) ta5 A vinaya ta5 mAna kaSANanA tyAga vaDe karI zakAte levAthI ane prathamanA prAyazcita tapa pachI utpanna thate levAthI temaja tIrthakara nAma karmanA baMdhane hetu hevAthI tene atyaMtara tapa kahela che. Ama chatAM Aje moTA bhAge keTalAka sAdhuoe, sarva sAdhuo mATe paNa je niSata kaparUpa che, te kRtikarma (vaMdana vyavahAra) ka5 (AcAra) ne anusaravAnuM choDI dIdhuM che, evA abhigahaka-mithyAtvI sAdhuo pAsethI vina tapanI apekSA paNa kevI rIte rAkhI zakAya? tatvArtha sUtrakAre A vinayanA cAra prakAra trevIsamAM sUvathI nIce mujaba jaNAvyA che. jJAna-darzana-cAritropacArAH // 23 // (1) jJAna vinaya : matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaH paryavajJAna, kevaLajJAna. e pAMca prakAranA jJAnInuM yathAtaya-vinaya-bahumAna karavuM te (2) darzana vinaya samyaga darzanayukta AtmAonI pAsethI tatvajJAna meLavavA temanuM yathAtathya satkAra-sanmAnAdi daza prakAre vinaya bahumAna karavuM te. (3) cAritra vinaya : sAmAyikAdi pAMca prakAranA cAritramAM yathArtha sana-zraddhAna karI cAritrIyAonI sevA-bhakti dvArA pitAmAM cAritra rUcI pragaTAvavI te cAritra vinaya. () upacAra vinaya : jJAna-darzana-cAritrayukta AtmAonI AzAtanA na karavI te. gAthA sthita-siddharANa saMpa-iirapa-dhama-nAna-nA AyariyA theru vajjAya, gaNaNa tarasa payANi upara jaNAvela cAra prakArano vinaya te vaLI nIce jaNAvela tera vyaktie saMbaMdhI karavAnuM hovAthI vinayanA 1344= para bheTa thAya che (1) arihaMta (2) siddha (3) kuLa (4) gaNa (5) saMdha (6) kriyA (7) dharma (8) jJAna (9) rAnI (10) AcArya (11) sthavira (12) upAdhyAya (13) gaNi, vaLI A tene nIce mujaba sAta bhedathI vinaya karavAthI vinayanA 13 X 3 = 91 bheTa paNa zAstramAM jaNAvelA che upara jaNAvelA terane prathamanA cAra prakAranA vinaya uparAMta manathI vinaya kara, vacanathI vinaya karo ane kAyAthI vinaya kara. ema traNa bheda umeratAM 11 bheda paNa thAya che. A mana, vacana ane kAyAnA vinayana vaLI prazasta ane aprazasta evA be-be thI temaja te darekanA sAta-sAta bheda vaDe karatAM AtmA ghaNAM kamaunI nirjarA kare che. temAM prazasta, manovinaya eTale ke AcAyati pratye rUDA manane pravartAve che temaja azarata mane vinaya eTale apA5ka temaja asAvala (pApa rahita) ) temaja dhAdike karIne rahita-mana rAkhe. A rIte vacananA temaja kAyAdikanA paNa sAta-sAta thI vinaya sAcave. A badhA bhedo lokapacAra vinayanA jANavA, vaLI paNa zAmomAM nIcenA hatha jaNAne Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca prakAre vinaya karavA rUpa 104 5 = 50 le paNa jaNAvelA che. te mATe zALAvaraNAdi karmonA ya mATe vinaya karavuM jarUrI che. (1) arihaMta (2) siha ( cetya () Ata (5) dharma (6) AcArya (7) upAdhyAya (8) sAdhu (9) saMgha (10) samaneNa (samyaphI (vagurU-dharmanI samAnatAvALe.) A hazene nIce mujaba pAMca bhedothI vinaya karavo te. (1) bhakti (2) bahumAna (3) guNenI prazaMsA (4) avaguNa DhAMkavA ane (5) kAnAkSAta (AkSAtanA varjavI.) AcAryopAdhyAya tapasvi zaikSaka glAna-gaNa-kula-saMgha-sAdhu samanojJAnAm // 24 // (3) vaiyAvacca (atyaMtara) ta5 : A tapa Adya svarUpa hovA chatAM te pUrve jaNAvela prAyazcitta temaja vinaya ta5 pachI aMtaraMga vizuddhie samyapha prakAre pravarte che. te mATe tene atyaMtara tapa kahe che. A tapamAM (1) AcArya (2) upAdhyAya (3) vizeSa tapa karanAra tapavI (4) zAka eTale navadIkSita sAdhu (5) glAna (regI) (6) gaNa (7) kuLa (8) saMgha (9) sthavirasAdhu je zakita AtmAone dharmamAM sthira karavAvALA hoya te (10) samaneza eTale sAdhamika A daze jaNAnuM yathAtathya bhAve vinaya-bhajita-bahumAna pUrvaka vaiyAvacca karavuM eTale emane jarUrI ana-pAna-vasati-va-pAtra temaja auSadha bhejanAdi vastuonuM ApavuM te A tapa karanAra AtmA AgaLanA vAdhyAya tapane samyapha lAbha prApta karI zake che. vAcanA pRcchanA'nuprekSA ''mnAya dharmopadezAH // 25 // (4) svAdhyAya (arthAtara ta5) : A tapa vaDe jIva pitAnA AtmAnI samyagU prakAre aMtaraMga zuddhi karI zake che aTale ke Atmahita bhaNI heya-upAdeya bhAnuM yathArtha jANapaNuM karI zake che. eTaluM ja nahi paraMtu bheda ciMtavaNAe karIne zuddhAtma bhAvamAM ramaNatA karI zake che, te mATe tene atyaMtara tapa kahela che. A tapa anukrame (1) vAcanA (2) pRrachanA (2) anuprekSA (4) AkhAya ane (5) dharmakathA. A pAMca prakArane savAdhyAya taSa zAstramAM jaNAvela che. jenuM vizeSa savarUpa nIce mujaba samajavuM jarUrI che. (1) vAcana : gurvAdhika pAsethI jJAnAcAranA ATha aticArAdi ne TALIne (vidhipUrvaka) samyapha kavya atijJAna levuM tene vAcanA jANavI. (2) pRcchanA : gurvAdika pAsethI samyaka prakAre sva-arthanuM grahaNa karyA pachI temAM keka artha vizeSa saMbadhI zaMkA paDe te tene yathAtathya vinaya sahita pUchIne zaMkArahita Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 thavuM anivArya Avazyaka jANavuM. zaMkA sahita dhAraNa kareluM jJAna-samyapha darzana guNamAM bAdhA upajAve che. (3) anuprekSA grahaNa karela sUtra-arthane pitAnA AtmA prati yathArtha vidhiniSedhe prayujavo. jethI zuddha anubhava jJAnanI prApti thAya. A mATe kahyuM che ke sivizva-ciM-niraM-mahaM-navAravA | vAyaNAye-pucchaNAe pariaTTaNAai-dhammakahAai no aNuSpahAetA-davvasUyaM // arthAt anuprekSA vagaranuM jJAna dravyathata che. te mATe anityAdi bAra bhAvanAe AtmAne bhAvita karI jarUrI che. (4) AmnAya (parAvatanA) : pitAne prApta-sUtra-artha ane anubhavane vAraMvAra saMbhALave te. (5) dharmakathA : sUtra arthathI prApta anubhava sahitanA adhyAtma jJAnane para-hitArthe temaja sva-hitArthe (nirjarA dharmakathA svarUpe upadeza Ape che. vAhAkazyanta : che radda A vyasarga (alpatara) tapa be prakAra che. temAM pahelo (1) bAhya vyutsarga eTale zarIra saMbaMdhI ciMtA temaja upakaraNa saMbaMdhI ciMtAthI AmAne aLago karavArUpa che, ane bIjo atyaMta vyasarga eTale AtmAne kaSAya bhAvathI aLago kare che. A vyutsarga tapa dhyAna tapanI pUrve atre jaNAvela che tene artha upara mujaba karavAthI dhyAnanI bhUmikAne 5 AtmAnuM svarUpa ApoApa samajAI jAya che. jayAre zAstramAM dhyAnatapa pachI vyusa ta5 jaNAvela che, tenuM svarUpa dhyAnamAM (ekAgratAmAM) sthiratA mATe jarUrI bArI bayaMtara vikapothI AtmAne aLage rAkhavA rUpa vyasarga tapa samajavuM. A vyutsarga tapa saMbaMdhI zAstramAM kAyotsargathI pUrNa karavA saMbadhe AgAranI maryAdAmAM sthiratA mATe bALa-padathI spaSTapaNe jaNAvavAmAM Avela che. uttamasaMhananasyaikAgracintAnirodho dhyAnam // 27 // (Amuddata ! 28 : Ateraudradharma zuklAni // 29 // je hetu || 20 | prathamanA cAra uttama saMghayaNa dharAvatA AtmAe jyAre eka (1) aMtamuhUrta kALa sudhI samasta para bhAvanI ciMtAne choDIne ami sAdhanamAM upakArI evA kaI eka samyapha dravyaguNa yA paryAya svarUpamAM, tanamaya svarUpe mana-vacana ke kAyAnI sthiratA Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 vaDe aMtamuhUrta sudhI sthira ciro tenI vicAraNA kare che, tene samyapha dhyAna (dharmadhyAna zukaladhyAna) kahevAmAM Ave che, anyathA anAdi mithyAdaSTi saMsArI AtmAomAM mohajanya ArtadhyAna temaja rAhRdhyAna svarUpI ekAgratAnA vikalpo te anAdithI hoya che. AthI paSTa samajavuM ke AtmavIryanuM sUthama yA bAda mana-vacana ke kAya yoganI sAthe koI eka zubha yA azubha viSaya saMbadhe pravRtti yA nivRtti utkRSTa bhAve sthira (eka aMtamuhUta kALa sudhI) pravartavuM te dhyAna ga che. anyathA mana-vacana ke kAyayoganI samasta yoga pravRtti-nivRttimAM Atma-vIryanI utkRSTa pravRtti (saMbaMdhI) hetI nathI. AthI ja zAsakAroe zubha-azubha dhyAnane AtmAne vizeSataH sAdhaka-bAdhaka rUpe jaNAvela che, AvuM dhyAna eka vastu viSaya eka aMtamuhUta kALa sudhI satata heya che. adhika kALa sudhI eka vastu viSayaka dayAnayoga saMbhavI zake nahi ha. zubha ke azubha viSaya saMbaMdhe dravyaguNa paryAyAntara bhedathI dIrghakALa sudhI paNa eka vastu viSayaka ekAgratA (dhAraNA) saMbhavI zake che, hAlamAM chaTha chevaTuM saMghayaNa pravartatu heI, uttama bhAvanA saha uttama vyavahAramAM pravartana karavuM ucita jaNAya che. have AtmatatvanI zuddhi kAraka ane AtmAne malIna karanAra evA sAdhaka-bAdhaka dhyAnanA cAra bhedo jaNAvAya te pahelA keTalIka mahatvanI vAta jaNAvIe chIe. atre e jaNAvavuM jarUrI che ke keTalAka jainAbhASI kugurUo zAstramAM temaja A tatvArthakAre jaNAvela saMvara-nirjarA tatvanA samasta bAhya atyaMtara svarUpamAM nayasApekSadravya bhAvanI vivakSA karavAne asamartha hoI, nizcayA bhASI keTalAka kugurUo samasta zubha yegane temAM AtmAnuM ke sva-svarUpa ja nathI, ema jaNAvI tene vyavahArathI ke upacArathI svIkAra karavAnuM jaNAvI, paramAthe tene mithyA svarUpa kahe che, temaja vaLI keTalAka vyavahArI bhASI kugurUe samasta zubha yegane (upayoga zuddhinI zUnyatAe paNa) te AtmArtha sAdhaka ja che ema jaNAvI potapotAnA pakSamatamAM aneka prakAranI mAyAe karI aneka bALa ajJAnI-bheLA dharmathI jIvene phasAvI moTA moTA camatkAronI vAte karIne, mithyA ADaMbaroe karI potapotAnI moTAInuM pradarzana karatAM Aje te pratyakSa jovAya che. AvA nizcayAbhASI temaja vyavahArAbhASI kagurUnI mAyAmAM AtmAthI-AtmAetatvArthane yathArtha jANI phasAvuM joIe nahi. anyathA anaMtI puNyAIe prApta manuSyabhava temaja tatvArthanuM jANapaNuM paNa mithyA thaze ema nicethI samajavuM vaLI e paNa jANavuM jarUrI che ke naigamanaya daSTie Atma malInatA TALavA pUrvaka arthAt (bhavAminadipaNuM temaja mithyAtvAdinA duSTa pariNAme TALavA pUrvaka) nA samasta zubha vyavahAra prazasta che. temaja adhyAtma-bhAvanA arthAt AtmA saMbaMdhI AtmAnI ciMtA bhAvanA (vicAraNA) 25 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 te pazu zubha dhyAnanA hetu hAvAthI prazasta che, mATe AtmAthI AtmAe pAtapeAtAnA yathAtathya bhAve (dravya-kSetra-kALa-bhAvanAnusAre) para niAdi-doSathI nivatIne dAna-ziyaLa- tapa temaja bhAvanAdi dharmamAM pravartana karavu. te zreyaskara che ema jANyu'. Ama chatAM mAkSAthI AtmAoe te zAstrAnusAra temaja A tatvArtha sUtrakAranA abhiprAye sau prathama samyaktva guNane prApta karavA anivAya-Avazyaka che ema jANavu. A sabadhe zrI bhagavatI sUtranA AThamAM zatakanA dazamA uddezAne viSe nIce mujaba ArAdhaka-virAdhaka AtmAonI cobha'gI kahI che. (1) je AtmAe samyagdarzana guNa prApta karIne samyajJAna prApta kareluM nathI tema chatAM sugurUnI nizrAe niSkAmapaNe bAhya-vrata-tapa-japAdi kriyAo kare che tene deza ArAdhaka jANavA. (2) je AtmAe samyagdarzana guNa prApta karIne samyajJAna prApta karelu che ane bhagava`tanI AjJA pALavAnI icchAvALA hovA chatAM je thAyeAgya dharmAnuSThAnA karatA nathI te AtmAne deza virAdhaka jANavA. (3) je AtmAe samyakdarzana guNa prApta karela che ane samyajJAna paNa prApta karela che ane zrI jInezvara bhagavaMtanI AjJAnusAre cAritra dhanu' paNu pAlana kare che, tane sava ArAdhaka jANavA. (4) je AtmA samyakRina-sammAna temaja samyakcAritranA upacAra dhathI paNa rahita che evA AtmAne sarva virAdhaka jANavA. A rItanA cAra prakAranA AtmAnuM svarUpa zAstrAdhAre sArI rIte samajIne-zraddhA karIne AtmArtha sAdhavA mATe nizcaya-vyavahArathI udyamazIla banavuM jarUrI che, anyathA ana'tI puNyAIe pAmela prApta manuSya bhava temaja uttamakuLa sabadhe jaina dharmanA (prAptirUpa) caiAga paNa niSphaLa samajavA. dhyAnanA cAra prakAra che (1) AdhyAna (2) raudradhyAna (3) dharmadhyAna (4) zukala dhyAna. A cAra prakAranA dhyAnanA vaLI pratyekanA cAra-cAra bheda paNa zAstrathI avirUddha jANavA jarUrI che. prathamanA be bheda te Atta dhyAna ane raudradhyAnanA cAra-cAra bhedo sa`sAra paribhramaNanA hetue jANavAnA che. jyAre pAchaLanA che eTale dharmAMdhyAna ane zukala dhyAnanA cAra-cAra pAyA (bheda) te mAkSa prAptinA kAraNabhUta jANavAnA che. have sUtrakAra prathamanA Ata dhyAna (duHkhAnudhI) nA cAra pAyA (bheda) tu' svarUpa anukrame pheraphAra sAthe zAstrAthI avirUddha jaNAve che. (1) aniSTa saceAga (ra) roga ci'tA (3) iSTa viyeAga (4) AgAmI kALanI ci'tA. A cAre bhedanu` kAMika vistArathI svarUpa atre sUtrakAre sUtrathI jaNAvela che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtamamanojJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhAra // 31 // (1) aniSTa (manane aniSTa lAgatA) viSayane (vastune) yoga thaye chate te vastune viyega karavA mATe je smRti samanvAhAra rU5 (ciMtA karavA rU5) je saMka9pa-vikalpa karavA te ArtadhyAna che. (2) venIlAza che rUra che zarIrAdi saMbadhe prApta gAdine viSe tene dUra karavA rUpa je saMka95, vikalpa karavA te ArtadhyAna che. (2) viparIta mane jJAnAma che rUrU manane ISTa (svajanAdi temaja dhana-dhAnyAdi) iSTa viSayane (vastuno) viga thaye chate te vastune prApta karavA mATe je saMkalpa-vikalpa karavA te ArtadhyAna che. (4) nidAnaM ca // 34 // A lekanA IdriyArthaka sukha mATe temaja paralokamAMnA IndriyArthaka sukha mATe je niyANuM karavuM. arthAt te saMbaMdhI abhilASa karavo te ArtadhyAna che. A cAre prakAranA dhyAnane nIce mujabanA guNasthAnaka sudhI havAne saMbhava jANavo. tadavirata dezavirata pramatasaMyatAnAm // 35 // avirati samyapha dRSTi (4) cethA guNasthAnaka vALAne temaja dezavirati (5) pAMcamA guNasthAnaka vALAne temaja trIjA pramatta saMyatta eTale (6) chaThThA guNasthAnaka vALA sAdhune ArtadhyAnane saMbhava jANa. jyAre raudradhyAnane saMbhava mAtra (4) 4 thA guNasthAnaka vALA avirati samyapha daSTine temaja (5) pAMcamAM deza viratigharane saMbhave che. paraMtu (6) chaThThA guNa sthAnake raudra dhyAna na hoya ema jANavuM. A hakIkata sUtrakAre A chatrIsamAM sUtrathI jaNavela che. hiMsA'nRtasteya viSaya saMrakSaNebhyo raudramavirata dezaviratayoH // 36 // have sUvAnusAre zAstrArthathI rauddha dhyAnanA cAra pAyAnuM svarUpa jaNAvIe chIe (1) hiMsAnuMbaMdhI : jIva hiMsA karavA mATenA saMkalpa-vikalapa karavA te raudra dhyAna che. (2) mRSAnuMbaMdhI : juhuM belavA mATenA saMka9pa-vika9pa karavA te raudradhyAna che. (3) teyAnuMbaMdhI : cerI karavA saMbaMdhI saMkalpa-vikalapa karavA te zaudradhyAna che. (4) parigraha-saMrakSaNAnuMbaMdhI : sacitta yA acitta para dravya saMbaMdhI parigrahanuM rakSaNa (sAcavaNI) karavA rUpa saMka9pa-vikalpa karavA te raudradhyAna che. gAjJASAvipAze saMsthAnA vijayA dharmanagamata saMtazya che rU7 | upazAntakSINakaSAyayozca // 38 // Jain Educationa interational For Personal and Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukle cAdhe // 39 // pare kevalina // 40 // AjJA vicaya, apAya vicaya, vipAka vicaya ane saMsthAnA vicaya. e cAre prakAranI vicAraNuM rUpa dharma dhyAna apramata saMyata (sAdhuo)ne heya che. vaLI A dharma dhyAna (11) mA upazAMta moha temaja (12) mAM kSINameha guNasthAna sudhI paNa uttarauttara vizuddha bhAve heya che. prathamanA be zukala dhyAna paNa bAra (12) mA guNasthAnaka sudhI hoya che. zukala dayAnanA pAchaLanA be bheda upacAre kevaLajJAnI paramAtmAne hoya che. sarvajJa ane sarvadazI zrI vitarAga paramAtmAnI AjJA dezanA) sarva bhavya jIvane uttarottara Atma sAdhaka hovAthI temanI AjJAne anusaravA mATenI utkRSTa-utkaMThA tene AjJA vicaya dharma dhya na samajavuM. A dhyAna RjusUvanaya daSTie samyapha daSTine pradhAnapaNe hoya che, zabdanaya daSTie apramatta sAdhune jANavuM temaja nigamaya nathadaSTie AtmahitanI ciMtavana karavAvALA bhavyamAM paNa yathA saMbhava vicAravuM, saMsAramAM sarva duHkhanuM mULa dareke dareka AtmAne potapotAnA rAgadveSa rUpa pariNAma ja che. ema vicArI rAgadveSane tyAga karavA mATenA yathAzakti viratinA pariNAma saha ukaMTha te apAya vicayarUpa dharmadhyAna samajavuM. A dayAna pAMcamA deza viratidhara AtmAone pradhAnapaNe hoya che, bIjA ne yathA saMbhava vicAravuM. vipAka vicaya nAmanuM trIju dharma dhyAna cha sarva viratidhara sa dhuone pradhAnapaNe hoya che, bIjA jIvamAM yathA saMbhava vicAvuM temane pUrva karmanA udaye je je pariSahaupasarga sahana karavA paDe che. tene pUrva karmanA vipAka varUpe vicArI, teo te te karmonI savizeSa svarUpe nirjarA karatAM hoya che. saMsthAnA vicaya nAmanuM ethuM dhama dhyAna mukhyapaNe apramatta bhAvavALA yAne sarva saMsArIka bhAvothI virakta AtmAone saMsAra svarUpI jagatamAM kevaLa pitAnA AtmAnA saMbaMdhane vicAra karavArUpa hoya che, jemAM cAra prakAranA purUSA mAM mekSa purUSArthanA kAraNarUpe dharma purUSArtha jaNAvela che, tema A dhama dhyAna te paNa zukala dhyAnanA bIjA pAyAnA dhyAnanuM kAraNa jANavuM kemake uttarouttara zuddhie A dharma dhyAna paNa cheka bAramA (12) guNa sthAnaka sudhI saMbhave che. ema sUtrakAre (39) mA sUtrathI spaSTa jaNAvela che. uttarottara vizuddhie dharmadhyAna temaja zukala dhyAnane samagra kALa paNa eka aMtamuhUrta pramANa ja jANa. kemake dhyAna svarUpI utkRSTa yogathI eka aMtamuhUrtamAM ja sarva prakAranI siddhi sarvatra zAstrakAroe jaNAvI che. kSapaka zreNIe caDanAra AtmA eka aMtamuhUrtamAM ja kevaLajJAna prApta kare che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. AthI prathamanA be zakala dayAna paNa bAramA guNasthAnaka sudhI hoya che. ema sUtrakAre (39) mA sUtrathI spaSTa jaNAvela che. terame guNasthAnake vartatA sagI kevaLI bhagavaMtene AyuSya kALa paryata keI dhyAna karavAnuM hotuM nathI, kemake teoe cAre Atma guNaghAtI karmone sarvathA kSaya karela hovAthI teo kRtya kRtya thayelA hoya che. Ama chatAM teone paNa che je aMtarmuhUrta kALa AyuSya bAkI hoya che, tyAre terame guNa sthAnake prathamanuM pega nirodha karavA 35 zukala davAna hoya che ane bIju zukala dayAna came guNasthAnakane aMte heya cheA rIte zrI kevalI bhagavaMtene AyuSyanA chelalA aMtamuhUrta kALe zukala dAnanA chellA be pAyAnuM dhyAna upacAre hoya che. jenuM svarUpa zAstrakAroe paNa vistArathI spaSTa jaNAvela che. pUrve jaNAvela dharma dhyAna ane zukala dhyAnarU5 zu-vizuddha dhyAna yogane paNa keTalAka zuddha upayogathI ekAMte bina jaNAvI sarvatra-sarvathA zubha yoga vyApArane kevaLa a5lApa yAne tiraskAra karavAmAM ja jeo utsuka che, tevA mUDha-mithyA mativALA AtmAone uttarottara vega-vizuddha sApekSa AtmArthanI sAdhakatA iSTa ja hetI nathI. teo te kevaLa evaMbhUtanaya sApekSa-yegI avasthAne ja ekAMte Atmazuddhi rUpe svIkAra karIne te pUrvenI sarva kSApathamika bhAvanI sAdhaka avasthAone apAze paNa Atmazuddhi rUpe svIkAra karatA nahi hovAthI chevaTe teone zrI kevaLI bhagavaMtane viSe sAthika bhAvanI sAthe paNa je audAyika bhAvanuM je yoga svarUpa paNa AyuSyakALa paryata hoya che, tene paNa teo anyathA svarUpe kahetA hovAthI teone sarvatra yogazuddhino apalA5 ja karavo paDate hoya che. AthI te teone zrI tIrthakara bhagavate je zrI caturvidha saMghanI upadezAdi dvArA sthApanA karatAM hoya che, temAM paNa bhrAMti- upajelI hovAthI teone aneka prakAranA tarkavitarka karIne potAnA (ekAMtika) apramANika vicArone yenakena prakAre sarvatra AgaLa dharavA paDatA hoya che. AvA vicArone svIkAra karavAvALA mATe, AtmArtha-sAdhavA mATe keI ucita vyavahAra heto nathI. A mATe AtmArthI AtmAoe potAnA Atmahita saMbaMdhamAM (naya-pramANa sApekSa) avisaMvAdI thata siddhAMtane ravAnubhave nizcaya kare jarUrI che. A mATe tatvArtha sUtrakAre paNa sUtra siddhAMtAnusAre dezavirati ane sarvavirati dharmarUpa mekSa mArga jaNAvela che. (juo a. 7 su 2) sarva viratipaNuM e ja mokSa mArga haI navamA adhyAyamAM saMvara-nirjarA tatva saMbaMdhe zuddha vyavahAra naya pradhAna sAdhu dharma saMbaMdhI saMvaranA sattAvana bheda jaNAvI nija tatvamAM tapanA bAra bheda jaNAvyA che. A rIte Atmazuddhi (ArAdhanA) mATe zAstramAM naya daSTie asaMkhyAta ge jaNAvela che. tema chatAM zuddha vyavahAranaya dRSTie zrI navapadanI ArAdhanAne mukhya jaNAvI che, Ama chatAM keTalAka svacchedAcArIone Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 peAtAnA (ei sa'jJAnA pravartanamAM sUtrAnusArI dezavirati-sarva viratipaNAnA Aropa karIne peAtAnA svaccha dAcAramAM mekSamArga sthApavA che je mahA (tIvra) mithyAtvanuM lakSaNa che. zrI navapadanI ArAdhanA te tatvataH te AtmAnA zuddha svarUpanI ja ArAdhanA che, je sAya-sAdhana dAvanI zuddhie spaSTa samajAya tema che. Ama chatAM zuddha sAdhyarUpa mekSa tatvanI prApti arthe vya-kSetra-kALa-bhava ane bhAvanI vicitratAnusAre arthAt odAyika bhAva temaja kSaye|pazamAdi bhAvanI vizuddhi anusAre aneka prakAranA niSkAma dharma -purUSAtha mAMthI kAipaNa ekanA paNa apalApa ke tiraskAra karavA yukta nathI jo ke kevaLa sa`sAra hetutAe karAyela zubha yogapravana te kaI rIte mAkSanuM kAraNa banatuM nathI. A vAta zAstrakAroe spaSTapaNe jaNAvela che. Ama chatAM keTalAka vyavahArabhASIe samasta zubhayAga vyApAramAM meAkSanI kAraNutA sthApe che, tene paNa utsutra vacana jAvuM. A saMbadhe zAstramAM jaNAvela (1) viSa-anuSThAna (2) garala anuSThAna (3) anyeAnya anuSThAna (4) tadbhutu anuSThAna (5) amRta anuSThAna, e pAMce prakAranA anuSThAnAmAM chellA be ne meAkSArthe upAdeya jaNAvela che. temAM ceAthA tahetu anuSThAnamAM sAdhyanI zuddhi hAvA chatAM sAdhana bhAvanI upara jaNAvela hatutAe vikaLatA jAvI. jyAre pAMcamA amRta anuSThAnamAM sAdhya-sAdhana unnayanI zuddhi hAya che ema jAzuvu. atre ATaluM vizeSa vivecana karavAnI jarUra eTalA mATe jaNAI che ke zrI navapadanI sthApanAmAM zrI siddhapadanI AjubAju eTale eka bAju samyakRta ane bIjI bAju tapa padane sthApIne te bannene meAkSapada prApti mATenA anivArya -Avazyaka hetue che ema spaSTapaNe jaNAvela che. anyathA meAkSa prApti na hoya. pRthaktvaikatvavitarka sUkSma kriyAsprati pAtivyuparata kriyAnivRttinI // 41 // tattryekakAyayogA yogAnAm // 42 // hrAzraye samita pUrve ! 4rU 5 avicAraM dvitIyam // 44 // vitarlR zrutam / / 4 / vicAra Darbana nave maMtrAnti: 5 46 5 zukala dhyAnanA (1) pRthakatra vitarka sapra savicAra (2) ekatla vitarka apraavicAra (3) sUkSmakriyA apratipAti (4) vyuparata (nyuTjheta) kriyA nivRtti prathamanu pRthakSa vitarka savicAra nAmanuM zukala yAna-mana-vacana ane kAya caiAganI sthiratA (ekAgratA) rUpa hAvA sAthe te dhyAnamAM AtmA mukhyatve peAtAnA AtmAne zarIrAdinA-kama thI temaja rAga-dveSAdi (mAhArdi) bhAva karyAMthI aLagA karavArUpa vikalpe (nizcaye) karI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnA AtmaguNamAM sthira thavAne prayatna karatA hoya che. AthI A dhyAna traNe vega saMbaMdhI anvaya svarUpa jANavuM. A prathama sthAna kSAyika samyapha karI AThamA apUrva guNa sthAnakathI mAMDI bAramAM kSINamoha guNa sthAnakanA prathama bhAga sudhI jANavuM te pachI bAramA kSINameha guNa sthAnakanA aMte bIjuM ekava-vitarka-avicAra nAmanuM vizuddha zukala dhyAna dhyAne AtmA, kevaLa mane vyApAranA nigrahapUrvaka vikalpa (parabhAva) rahita kevaLa pitAne prApta kSAyika samyaktva temaja yathAkhyAta cAritra guNa vizuddhie ekatra thaIne. kevaLa pitAnA AtmAne dhyAne thake, bAkInA AtmaguNaghAtI traNe karmone (jJAnAvaraNaya-darzanAvaraNIya ane aMtarAya karma) ekI sAthe sarvathA kSaya karate hoya che. te pachI terame guNa sthAnake Avelo sarvajJa ane sarvazI e te AtmA, AyuSyakALa paryata saMyogI kevalIpaNe terame guNasthAnake-kevaLajJAnanA upayogAnusAre pravartana karato hoya che, atre te kevalI paramAtmAne koI dayAna hetuM nathI, tethI te kALane dhyAnAMtarika kALa kahevAya che, kemake kevaLI bhagavaMtane AyuSyanA chellA aMtarmuhUrta kALe prathama AvakaraNa karyA pachI je jarUra hoya te teo kevalI samudraghAta kare che, (jenuM ATha samaya mAtranuM svarUpa zAstrathI jANI levuM) te pachI anukrame bAdarasUma mana-vacana ane chelle kAya yogane sarvathA nirodha karavA rU5 (kAya ga saMbaMdhI-vyatirikta bhAve je (Atma-vIryane) prayatna kare che, tene sUma kriyA apratipAdita rUpa thAna zAstramAM kaheluM che. (A lega nirodha karavAnuM svarUpa paNa zAstrathI jANI levuM jarUrI che). te pachI ga temaja zvAsecchavAsa rahita agI evA te paramAtmA, potAnA zarIranA bhAga pramANa kevaLa potAnA sarva Atma pradezanAM dhana sahita, AtmA pradezonI ekatratAe, caudame (aye gI-kevalI) guNasthAnake AvI, zaileSIkaraNa karI, arthAt sthira thavA rUpa bAkI rahela sarva karmone ekI sAthe kSaya karI, (cothA vyachina kriyA nivRti rUpa dhyAne karI sarvathA azarIrI evA te kevalI paramAtmAo, zIgrapaNe (eka samaya mAtramAM) siddhagatie jAya che ane parama mokSapadane sAda anaMtame bhAge prApta kare che. upara jaNAvela dharmadhyAna temaja zukala dhyAnane adhikAra prApta karanArA AtmAee sau prathama te metrAdi (4) cAra bhAvanAothI temaja ahiMsAdi pAMca mahAvratanI (25) pacIsa bhAvanAothI temaja tatvAtatvane viveka karAvanArI anityAdi (12) bAra bhAva nAothI bhAvita hevuM anivArya Avazyaka che. kemake bhAvane te dhAraNuyoga rUpa heI dhyeya prati sthiratA prApta karAvanAra che. te pachI dhyAna ga vaDe AtmA dayeya prati ekAkAra vRttivALo bane che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 samyagdRSTi zrAvakavitAnanta viyojakadarzana mohakSapakeApazamakeApazAntamokSapaka kSINamohajinAH kramazeo'saMkheyeyaguNanirjarAH // 47 // (1) samyak daSTi (2) dezavirati (zrAvaka) (3) sarva viratidhara (sAdhu) (4) ana'tAnubaMdhI kaSAyeAnI visa'ceAjanA karanAra (5) kSAyaka samyakRSTi (6) upazama zreNIvALA (7) agiyArame guNasthAne raheleA upazAMta mAhavALA (8) kSepaka zreNImAM vartatA AtmA (9) khArame zubhrusthAnake kSINu me:havALA AtmA (10) terame guNasthAnake vartAtA sayeAgI kevaLI bhagavaDatA. e upara jaNAvela iza (10) bhedavALA AtmAe anukrame eka ekathI asakhyAtaguNI adhika karmonI nirA karatA hoya che ema jANavu. pujAnarurAjIzIla nirprandhanAtA nirpranthA: 5 485 pUrve jaNAvelA sarva viratidhara-cAritrIonA (nithAnA) (5) bhedo nIce mujaba jANavA. (1) pulAka sAdhu : A pulAka sAdhue jina kathita AgamathI patita nahi thavA vALA hovA chatAM saMyamanA sAranI apekSAe-pulAka eTale saDelA dANAnI peThe athavA tA DAMgaranA phatarAnI peThe sayamane asAra karanArA hoya che, kemake tee jJAnAdikanA aticAra sahita labdhi phAravanArA hoya che, paraMtu jInAjJA pALavAmAM pramAda rahita rahevAmAM sAvadhAna hoya che. (2) bakuza sAdhu : A bakuza sAdhue (1) zarIre khakuza (ra) upakaraNa khakuza ema e prakAranA hAya che. temAM zarIra akuza sAdhue peAtAnA zarIranI aneka prakAre zAbhA-vibhuSA karavAmAM udyata hai|ya che. jyAre parigraha bakuza sAdhue Rddhi ane yazamAna-pAnanI IcchA rAkhatA hovAthI aneka prakAranA viziSTa upakaraNA rAkhavAmAM udyata hoya che. AthI A sAdhue vivipUrvaka rAta-divasa dha kriyAmAM satata parAvAyelA rahetA nahi hovAthI temanA parivAra paNa asa'yamathI (mATA aticArA lagADavAthI) bahu dUra hAtA nathI, paraMtu teo nigraMtha zAsana prati prItibhAva (AdarabhAva) rAkhavAvALA hoya che (3) kuzIla : prathama (1) bheda prati sevanA kuzIla, tee indriyAne vazavatI hAvAthI utta guNeAnI virAdhanA karavA pUrvaka pravartana karatA hAya che, bIjo bheda (2) kaSAya kuzIla, tee tIvra kaSAyane kI vaza thatAM nathI, paraMtu kAraNa (nimitta) maLe tyAre kayAre-kayAreka kaSAyane vaza thAya che, (4) nigra^tha : jemanAmAM kaSAyanA khIlakula udaya hAtA nathI, tevA agiyAramA upazAMta mahaguNu sthAnavatI temaja jemaNe kaSAyAnA sarvAMthA kSaya karele che. tevA kSINa mAhaguNa sthAnavatI temaja kaSAyeAnA sathA kSaya karI jee kevaLajJAna pAmyA che. tevA saceAgI kevaLIbhagavaMtAne anukrame zabda sannirU ane eva'bhUtanayanu nigraMthapaNuM jANavu.... Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 (5) snAtaka H je AtmAoe cAre AtmaguNa ghAtI karmono kSaya karI potAnA anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMta cAritra ane anaMta vIryagune kSAyika bhAve svAdhIna karyA che. tevA sarvajJa ane sarvadazI zrI vItarAga paramAtmAone saMbhirUDha naye sanAtaka jANavA. temaja jeoe AThe karmone kSaya karI janma-maraNa rahita (ajarAmaraNa) avasthAvALA mokSa sthAnane prApta karela che. tevA siddha paramAtmAne evabhUtanaye nAtaka jANavA. upara jaNAvyA mujabanA sarva viratidhara paramAtmAnuM (ni ) nuM pAMca prakAranuM svarUpa sAmAnyathI banne jaNAvyuM che. temanuM vizeSa svarUpa Agama zAstranA AdhAre kiMcit vizeSa svarUpe AgaLanA (49) mAM sUvathI tatvArthakAra jaNAve che. saMyamazruta pratisevanA tIrtha liGgalezyopapAtasthAna vikalpataH sAdhyAH // 49 // zAstromAM pAMca prakAranA cAritranA temaja pAMca prakAranA nircanA 36-36 dvArA jaNAvelA che, temAMthI atre upara jaNAvela pAMca prakAranA nircane nIce mujabanA ATha dvArathI vizeSataH samajavA anivArya Avazyaka heI tene zArAthI avirUddha avadhAravA jethI sugurU temaja kugurUnA bhedathI gurU tatva saMbaMdha yathAktahe pAdeyatAe AtmArtha sAdhavAmAM nizabAdhatA prApta thAya. (1) saMyama kahetA cAritra : pulAka nigraMtha sAmANika ane chede prasthApanIya e be cAritrane viSe hoya, paraMtu parihAra vizuddhi A itraNa vizuddha cAritrane viSe na hoya A ja rIte bakutha temaja pratisevanA kazItane viSe paNa te be ja cAritra hoya ema jANavuM kaSAya kuzIlane sAmAyika, chedo pasthAnIya, parihAra vizuddhi ane sUkSama saMpAya. e cAre prakAranA cAritra saMbhave tene yathAkhyAta cAritra na hoya. nigraMtha ane snAtakane cheluM kaSAya kahitanuM yathAkhyAta cAritra 15-12-13-14 me guNasthAnake hoya che ema jANavuM. (2) zrata kahetA jJAna : pulAka sAdhune utkRSTathI saMpUrNa daza pUrva sudhInuM jJAna hoya ane jaghanyathI navapUrvanI trIjI AcAra vastu sudhInuM jJAna hoya. jyAre bakuza ane pratisevanA kuzIla sAdhune utkRSTathI saMpUrNa daza pUrva sudhInuM ane jaghanyathI aSTapravacana mAtAnuM jJAna heya, kaSAya kuzIla sAdhune utakRSThathI cauda pUrva sudhInuM ane jaghanyathI aSTa pravacana mAtAnuM jJAna hoya, nigraMtha sAdhune utkRSTathI cauda pUrvanuM ane jaghanyathI aSTa pravacana mAtAnuM jJAna hoya che. A nigraMtha sAdhuone 11 muM-12 muM guNasthAnaka lAbhe che. jayAre snAtaka sAdhuone eka mAtra kevaLajJAna ja hoya che. 16 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 (3) pratisevanA kahetA virAdhakatA : pulAka sAdhu-sajvalanI cAkaDInA kaSAyanA udaye karI prati sevaka ja hAya. paraM'tu aprati sevaka na hai|ya, temaja te mULaguNu temaja uttaraguNa e bannenA pratisevI hAya che. makuza-sAdhu uttaraguNanA pratisevI haiAya paraMtu mULazunA pratisevI na heAya. pratisevanA kurazIla sAdhu pulAkanI mAphaka mULa guNu temaja uttara guNAnA pratisevI hoya jyAre kaSAya kuzIla sAdhu-apratisevaka heAya eTale avirAdhaka hAya che. niya ane snAtaka e banne pazu apratisevaka eTale aviASaka hoya che. (4) tItha eTale zrI caturvidha sa dhanI hayAtI : pulAka sAdhu tItha hote chate hAya paraMtu tItha na hoya tyAre na hAya. eja rIte bakuza tathA pratisevanA kuzILa paNa tItha hAte chate hAya, kaSAya kuzaLa tI hete chate pazu hoya ane atIne viSe (tI na hete chate) paNa hoya, jo atIne viSe hAya tA chadmasthAvasthAne viSe tItha kara hAya ane pratyeka yuddha paNa hAya. A ja rIte nigraMtha tathA snAtaka sAdhue paNa tI'ne viSe temaja atI'ne viSe paNa hAya che. (5) liMga dvAra : liMga be prakAranA jANuvA (1) dravyaliMga (ra) bhAvali'ga. dravyali'ganA vaLI e bhe che, eka svaliga khIju' anyaliMga temAM pulAka sAdhu svaliMga te jaina liMgane viSe hAya, temaja anya ligane viSe paNa heAya che, jyAre bhAvali'ga te jJAnAdi guNAnI saMpadAe karIne te save ni'thA svaliMge eTale jailiMge ja hAya che ema jANavu'. kemake bhAvathI jaina liMga AvyA sivAya mAkSa-purUSAtha ghaTI zakatA nathI. (6) lezyA dvAra : lezyA eTale ceganI zubhAzubha-calAcalatA. pulAka-sAdhuone traNa zubha lezyA hAya che, eTale ke teolezyA, padmalezyA ane zukalezyA e traNa hAya che. jyAre bakuza ane pratisevanA kuzIla sAdhuene kRSNa, nIla, kApAta, tejo, padma ane zukala e cha e lezyAe sa'bhave che, ane kaSAya kuzIla sAdhu je parihAra vizuddhi cAritravALA hAya tA tene tejo, padma ane zukala ema traNa vezyA hoya che, ane jo sUkSma saparAyavALA hoya te tene zukala ja lezyA hAya. vaLI nigraMtha ane snAtaka sAdhuone phakta zukala ja lezyA hAya che, paraMtu snAtakamAM ayegI kevaLI bhagava tA alezI hAya che, kemake yAga ja nathI. (7) u5pAt arthAt gatidvAra : pulAka sAdhu utkRSTathI AThamA sahasrara devalAkamAM utpanna thAya che ane jaghanyathI pahelA saudharma devalAkane viSe 2 thI 9 palye pamanA AyuSya utpanna thAya che, jyAre bakuza ane pratisevanA kuzIla sAdhue 22 sAgarApama AyuSya kALanI sthitie 11 ane 12 mAM AcaraNa ane acyuta devalAkamAM jAya che, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 ane jaghanyathI te tee pazu saudharma devalAkamAM 2 thI 9 palyApamanI AyuSya sthitie utpanna thAya che. vaLI kaSAya kuzIla ane nigraMtha sAdhue utkRSTathI 33 sAgaropamanI sthitivALA sarvArtha siddha daivaleAkamAM jAya che, nithAne jaghanya sthitie utpanna thavApaNuM heAtuM nathI, jyAre chellA snAtakanA bhedavALA nithA meAkSamAM ja jAya che. (8) sayama-thAna dvAra H sayama sthAna-SAya-ceAganI taratamatA saMbadhe hovAthI sava sayama sthAna tA asakhyAtA che, paraMtu cAritra guNa paryAyanA aMzAtA sauthI jaghanya prathama sayama sthAnake paNa sarvAM AAkAzanA pradezAthI paNa ana'taguNA hoya che. have sayama sthAnakanI vizuddhi jaNAvIe chIe. pulAka ane kaSAya kuzIla bannene asakhya sayama sthAnA hoya che, kemake cAritra mehanu' vicitrapaNuM hoya che. A sauthI enDru* asaMkhyAtu paNa sa leAkAkAzanA pradezeAne teTalA ja asakhyAtAthI guNatA je asa`khyAtu Ave teTaluM' jANavu'. te pachI upa2nA vizuddha adhyavasthAnake pulAka jai zakatA nathI, paraMtu te uparanA sthAnAmAM bahu pratisevanA kuzIla ane kaSAya kuzIla asaMkhya sthAna AgaLa vizuddhie jaI zake che, te uparanA vazuddha sthAne akuza jai zakatA nathI, te uparanA asaMkhyAta sthAnAe pratisevanA kuzIla ane kaSAya kuzIla ja jaI zake che, te pachI pratisevanA kuzIla aTake che ane AgaLa asakhyeya guNa vizuddhie kaSAya kuzIla asa`khyAta sayama sthAna sudhI jAya che. te pachI nigraMtha sAdhuone eka kaSAyika eka ja sayama sthAnaka hAvA chatAM teo (yAga viSayaka) asa`khya sthAnakA prApta kare che. te uparanA vizuddha sa`yama sthAnakAne pAmIne snAtake chelle eka jasama sthAnakethI mAkSe jAya che, chelle sugurU-kuzurU saMkha'dhI yathArtha' viveka karavA mATe jaNAvavAtu AjanA viSama kALanI viSama paristhitimAM AtmAthI AtmAee nIcenI caubha'gIne zAstrAthI avirUddha jANIne temAM zraddhA-rUci pragaTAvavI joie. zAstramAM nizcayathI temaja vyavahArathI sudaiva-sugurU temaja sudhama ane kudeva-kuzurU temaja kudharmAMnI caubha`gIe jaNAvI che, tene saMvijJa pAkSika gItA gurU pAsethI yathAvirUddha avadhAravI jarUrI che. atre te phakta sugurU temaja kugurUnu` avala`bana letA AtmA (ziSya) saMbadhI-hitAhitakAraka caubha'gI cAstrArthathI avirUddha bhAve jaNAvIe chIe. (1) vyavahArathI : sugurUne paNa subuddhie sevanAra AtmA ja peAtAnuM AtmakalyANu sAdhI zake che. (2) vyavahArathI : sugurUne paNa, kubuddhie eTale ke sa'sArika sukha prApti arthe ja sevanAra AtmA kadApi peAtAnu' AtmakalyANa sAdhI zakatA nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 (3) vyavahArathI kugurUne : arthAt asa'yamI AtmAne sayamI mAnI jee temanI nizrAe dhama kriyAo kare che. teone kathacit vyavahAra zuddhi prApta thaI zake che. paraMtu nizcaya zuddhithI te teo dUra thatAM hoya che. (vyavahAra sadhAya nizcaya sidAya). (4) vyavahArathI kugurUne . arthAt asaMyamI AtmAe-kakriyAe karatAM dekhI, temaja temane aneka leAkeA vaDe pUjAtAM dekhI temaja temanI sevA-bhakti karavAthI sa'sArIka sukha teA maLaze ? kemake temanI sevA-bhakti karanAra leAkeA ghaNA sukhI ane udAra che. ema jANI arthAt 'leAbhI gurU ane lAlacu celAnA nyAye' kevaLa kapaTa buddhie temanI sevA bhakti kare che. tee banne sa'sAramAM Dube che. zrI jaina zAsanamAM spaSTapaNe A vAta svIkArAyela che ke sau prathama cagAva'cakatAe (sugurU subuddhi thatAM) jIvane kriyA avacakatA prApta thAya che, ane avAMcaka kriyA karanArA AtmA ja ava'caka phaLa (Atmazuddhi) ne prApta kare che. kAraNa ke saCkALe-sava kSetra je jIvane jevA-jevA gurUnA cega prApta thatA hoya che. te jIva peAtAnA gurUe batAvelA dhama karatA hAya che ane peAtAnA gurUe batAvelA devane pUjatA haiya che, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthAdhigama sUtra-adhyAya dazama (10) mohakSayAjjJAna darzanAvaraNAntarAya yakSapAcca kevalam // 1 // bandhahetvAbhAva-nirjarAbhyAm // 2 // kRtsnakarmakSayomokSaH // 3 // pratyeka Atma dravya (tatva) anaMta jJAnAdi guNe karI (saMgrahanaya daSTie) yukta che. paraMtu anAdithI karmonA AvaraNa vaDe levAyela AtmAo saMsAramAM karmAdhInapaNe coryAsI lAkha chavAnImAM janma-maraNa karatAM thakAM bhaTakayA kare che. temAMthI jeoe zrI vItarAga paramAtmAnI vANIne vega pAmIne potAnA Atma svarUpane (zuddha zuddha svarUpe) oLakhavA rUpe samyaktva guNa prApta karela che, tevA AmAo Ama zuddhatheAzrava-nirodha karavA mATe zrI vItarAga prabhunI AjJAnusAre (batAvela mokSamArga prati) dezavirati thI sarva virati bhAve pravartana kare che. (atre e samajavuM khAsa jarUrI che ke chadmastha bhAve upAdAnanI game tevI vizuddhi paNa azubha nimittathI baLavattAe, AtmAne patana tarapha laI jAya che. te mATe vyavahArathI dravya saMvara bhAvano Azraya karavo jarUrI che) AthI teone aMtamuhU-aMtarmuhUte apramatta bhAve zuddhAtma savarUpane anubhava prApta thatA hoya che. A apramattaguNa sthAnake sthira thayela AtmA samyaphala mehanIya karmane kSaya karI, kSAyaka samyaktva guNe karI AThamA apUrvakaraNa guNa sthAnake dharmadhyAna temaja zukala dhyAnanA prathama pAyAnA dhyAna rUpa tapa guNe karI, pAMca prakAranI Atma vizuddhie vadhanA thake, navame anivRtti bAdara saMparAya guNa sthAnake mehanIya kamanI baMdha vicchedatA prApta kare che, ane chelle bAkI rahelA sUkSama lebhanA udaya sahita zame sUkama saM5rAya guNa sthAnake AvI tyAM chelle sUkSama lebhane paNa kSaya karI sIdho (agiyArame upazAMta meha guNa sthAnake na jatAM) bAramA kSINa meha guNa sthAnake jAya che. A bAramAM kSINa meha guNa sthAnake AvelA vItarAga nigraMtha AtmA bIjA pAyAnA zukala yAne karI aMtarmuhUrtamAM ja Atma guNaghAtI bAkI rahelA jJAnAvaraNIyanazaMnAvaraNIya ane aMtarAya karma e traNe karmone ekI sAthe sarvathA kSaya karIne kevaLa (anaMta) jJAna, kevaLa (anaMta) darzana temaja anaMta vIryaguNa ane kSAyaka samyakatva guNa karIne sahita, teramuM sagI-kevaLI guNa sthAna prApta kare che. A terame guNasthAnake Avela yogI kevaLI paramAtmAo mukhyapaNe kevaLajJAnanA upage (AyuSya kALa paryaMta cAra aghAti karmodaya pramANe) vartatA hoya che. chelle pitAnuM aMtamuhUrta kALa AyuSya bAkI Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 rahe tyAre prathama AvakaraNa karIne pachI je jarUra hoya te teo kevaLI samudaghAta (ATha samayane) karI chelle zukala dhyAnanA sUkSama kriyA apratipAtirUpa trIjA pAyAnA dhyAne (tape) karI, anukrame sarvathA yoge nirodha karI, potAnA dehanA bhAge Atma pradezanA ghana karI, caudame zeleSIkaraNa guNa sthAnake AvI, ghanIkRta Atma pradezone sthira kare che. te pachI zukala dhyAnanA cethA pAyAnA burina kriyA-nivRttirUpa dhyAne karI chele bAkI rahelA (vedanIya karmanAma karma--gotra karma ane AyuSya karma) cAre aghAti karmono ekI sAthe sarvathA kSaya karI, kevaLI paramAtmAo siddha gatie-siddha sthAnane (mApadane prApta kare che. aupazamikAdi bhavyatvAbhAvAccAnyatra kevl-smyk-jnyaan-drshnsiddhavemya: ja ! mekSane (siddhatvane) viSe parama paramAtma bhAvane pAmelA siddha paramAtmAomAM aupathamika- pathamika ke audayika bhAvanuM keIpaNa pariNamana hetuM nathI, eTaluM ja nahi paraMtu AtmArtha sAdhaka bhavyatva bhAvanuM pariNamana paNa have temane hetuM nathI, paraMtu kevaLa sahaja zuddha-anaMta-akSaya-kevaLajJAna-kevaLadarzana-kSAyaka samyavi ane anaMta vIrvaguNa (anaMta-svaguNamAM pariNamavAnI anaMtI zakti) mAM pravartana ane te paNa agurulaghu guNadharmo niraMtara avyAbAdha paNe sahaja kartRtva svabhAve (saccidAnaMda varUpe) pravartana pAmatuM hovAthI teone anaMta sukhanuM svAmI paNuM sAdI anaMtame bhAMge hoya che ema jANavuM. siddha paramAtmA omAM keIpaNa para dravyanA guNa dharmanA pariNamananuM kiMcit mAtra svarUpa hetuM nathI. paraMtu sarva Atmapradeze kevaLa potAnA sahaja zuddha-nitya-avinAzI anaMta puNemAM niraMtara pitAnA sahaja kartutva bhAve pariNamana hovAthI pite te sahaja zuddha pariNamana bhAvanA bhoktA paNa che. A rIte pUrve jaNAvyA mujaba sarva karmone kSaya karI sAdI ane tame bhAge mekSapadane prApta karanAra siddha paramAbhAone siddhavane viSe anaMta svaguNa pariNamana bhAvanuM niraMtara sahaja bhAve katva temaja bhakatRtva paNa nirUpacarita-nirakaMda hevAthI teone sahaja zuddha anaMta-akSaya-avyAbAdha sukhanA vilAsI jANIne mekSAthI AtmAoe upara jaNAvyA mujabanA siddha paramAtmAnA avisaMvAdi varUpane dayeyamAM lAvavuM jarUrI che. tadanantaramUrdhva' gacchatyA''lokAntAt // 5 // pUrve jaNAvyA anusAra caue guNasthAnake sarva karmone kSaya karI mokSe gayelA save kevavI paramAtmAe A cauda rAjalakanA uparanA chelA bhAgamAM sarvArtha siddha Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 nAmanA anuttara vimAnathI bAra jana upara gayA pachI manuSyalaka pramANa 45 lAkha jana lAMbI-pahelI temaja vacamAM ATha jana UMcI ane baMne bAju anukrame ghaTatI chele-cheDe mAkhInI pAMkhanI jADAI pramANa uMcI che-te ISadu-prAgabhArA nAmanI sphaTIka jevI nirmaLa AThamI pRthvI te siddha zilAne viSe uparanA eka jananI uparanA chelA eka gAunA paNa bhAgamAM eTale 3 dhanuSya pramANa kSetramAM potAnA pUrvanA utkRSTathI 500 dhanuSyanI zarIranI : bhAganI 333 dhanuSyanI avagahanAe paraMtu uparathI sapATa svarUpe alakane aDIne potapotAnI avagAhanAe sarve siddo rahelA che ema jANavuM kemake alakane viSe dharmAstikAya dravya na hovAthI teo alakamAM jaI zakatA nathI. AthI teo lekane aMte alokane aDIne siddhazIlAmAM sthira bhAve rahelA che. e rIte temanuM sthira bhAve dhyAna karavuM. jethI pitAne anaMta jJAna svarUpI amUrta AtmabhAva amUrta paramAtma bhAvamAM lIna thaI paramAtmA banI zake. anyathA kevaLa anekavidhakApanika (brAMtisvarUpa) savikalapakatAmAM paramAtva svarUpanuM dhyAna saMbhavI zakatuM nathI, kemake nija zuddha (jJAnAdi) dhruva pariNAma bhAvanI sAthe paramAtma bhAvanI abhedatAe, paramAtma bhAvanI sAdhanA zakaya bane che, A saMbaMdhe kahyuM che ke "bhaMgI IlIkAne caTakA-te-bhaMgIjaga jeve re. anyathA mithyA savikalpa zrama jALamAM te zuddha sAdhanA ja hoI zake nahi, pratyeka AtmAo pitapotAnA asaMkhyAta pradezI akhaMDa Atmatatva svarUpe pratipradeze sva-sva jJAnAdi aneka guNamAM, guNa-pradeza-vibhAgathI, niraMtara bhinnabhinna bhAve pariNamI hovA chatAM, pratyeka AtmAo te bhinna bhinane AtmAo che. tema chatAM caitanya guNanI samAnatAe sarve AtmAone eka jAti svarUpa che ema paNa kahI zakAya. paraMtu tatvataH teM pratyeka AtmAnuM pitapatAnI svaguNa sattAmAM bhinna bhinna pariNamana che. je pratyeka AtmAne AtmapratyakSa bhAve arthAt anubhavathI avirUddha che. Ama chatAM tatvamUDha AtmAe potAnA Atmatatvano svataMtra dravyatva svarUpe svIkAra karI zakatA nathI ane tethI kevaLa eka-kalpIta-paramAtmAnI prArthanA ane anyanI bhaktimAM aTavAyA kare che. jethI teo AtmazuddhithI vaMcita rahe che, te mATe AtmAthI AtmAe potAnA Atma tatvanI vasthAna svarUpI-svarUpamAM sau prathama zraddhAna karavuM jarUrI che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 AtmatatvanA SasthAnanuM svarUpa jaina dhama ane syAdvAdanI pustikAmAMthI jovu jarUrI che. pUrva prayogAdasaMgatvAd bandhacchedAt tathAgati pariNAmAcya tAti: // 6 // pUrva pracAga te kranA 'dhanathI aLagA thavAnI AtmAnI prakriyA ane asaMgapaNAthI eTale te ayegI kevaLI paramAtmAone dravyathI ke bhAvathI kAine paNa saMga na hAvAthI ane andha vicchedAt eTale AyuSyanA chellA samayanI pUrvenA samaye jemaNe bAkI rahelA sa karmIne tibuka sa`kramathI chellA samayanI sthitimAM nAMkhelA che te sa karmonA baMdhanane chellA samaye bheAgavI sarva karmanA badhanA cheI nAMkhelA che. tethI temaja Atmadravya (tatva) nI svabhAvathI udhva javAnI pariNatI hAvAthI teo aspRsa'dRgatie eTale ke eka ja samaya mAtramAM pUrve jaNAvela (siTilA upara) siddhatie siddhamAM jAya che. tyAM paNa teo siddhazIlAne spazI'ne rahelA nathI. kemake svasvarUpe te siddha AtmA amUrta che ane anurUlaghu pariNAmavALA hAvAthI jyAM eka siddha paramAtmAno pradeze! che tyAM ja (te Adeza pradezamAM) anatA siddha paramAtmAnA pradezeA paNa rahelA che. tema chatAM pratyeka siddha 52mAtmAe patatAnI svaguNu sattAe bhinna-bhinna pariNAmI hAya che, kemake pratyeka AtmA svataMtra bhAve ekAkI bhinna dravya che. save niddha paramAtmAe pUrve peAtAnA ATha karmonA baMdhanA dUra karelA DhAvAthI te petAnA sahaja zuddha ATha Atmika guNa dharmomAM niraMtara (samaye-samaye) agurU laghu bhAve pariNAma pAmatAM thakAM te anata jJAnAdi pariNAma svarUpI anaMta sukhanA bhe ktA paNa che. teo (1) kevajJAna (2) kevaLa daCna (3) kSAyaka samyaktva (4) akSaya sthiti (5) arUpI (6) nagurU.ghu ane (7) ana`tavIya guNumAM (8) avyAbAdhapaNe niraMtara pariNAma pAmyA kare che. AvI siddha dazAne prApta karavA mATe zrI tIrthaMkara paramAtmAe e bhavya jIvAne upadeza ApIne meAkSapada prAptinI ArAdhanA karavA mATe savara-niza tatvanA vyavahAra yukta zrI caturvidha saMghanI sthApanA karI che jenA cege pUrve anaMtA AtmA mekSe gayA che. vartamAnamAM paNa mekSapadanI ArAdhanA karI rahyA ane jethI bhaviSyamAM avazya mekSapadane pAmAvALA che te zrI sadhane kATi kaiATi vaMdanA. pUrve jaNAvela SaT-sthAna svarUpI AtmatatvamAM jJAna-zraddhAna prApta karIne jemaNe zrI jInezvara bhagavaMtanI AjJAnusArItAmAM-arthAt 'vadhaovAmAna-ni'AyAm' e sUtra siddhAMtamAM peAtAnA aTala vizvAsa jAhera karIne yathAzAkta-deza viratibhAve yA tA sa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viratibhAve jIvana jIvI rahyA che. tevA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvika rUpa zrI saMghanI yathAzakti sevA bhakti karI rahyA che. tevA samyaphadaSTi jene e paNa mokSapadane ArAdhanA karavA mATe nIce mujaba jaNAvela stavanethI niraMtara mokSapadanuM dhyAna karavuM jarUrI che. atre eTaluM khAsa jaNAvavuM jarUrI che ke AcA' e Agama vacana temaja "gis66 vAgrAma' e veda vacanane yAdvAdathI jaThThA artho karI aneka pAkhaMDI kugurUo jagatane potAnI mAyAjALamAM phasAvatA rahe che. teno kharo artha e che ke asaMkhyAta pradeza pratyeka Atmatatva pratipradezI siddhAtmanA dhyAna saMbaMdhe bhinna bhinA pariNAmI hoya che. parama pUjya prAtaH smaraNIya, adhyAtmayogIrAja zrI AnaMdaghanajI kRta vIzI sArtha nAmanI ame e prasiddha karelI pustikAmAM pA. 148 upara zrI mahAvIra svAmInuM stavana carama jInezvara vigata svarUpanuM re, dhyAvuM kema? svarUpa sAkArI viNa dhyAna na saMbhave re, e avikAra arUpa-carama (1) Apa svarUpe AtamamAM rame re, tehanA ghura be bheTa asaMkhya ukose sAkarI pade re, nirAkArI nibheda-carama (2) sukhama nAma karama nirAkAra je re, teha bhede nahi aMta nirAkAra je nirgata karmathI re, teha abheda anaMta-carama (3) rUpa nahi kahiye baMdhana ghaTayuM re, baMdhana mophakhana keya baMdha phakha viNa sAdi anaMtanuM re, bhaga saMga kima heya-carama (4) dravya vinA tima sattA navi lahe re, sattAvizu ye rUpa rUpa vinA kima siddha anaMtanA re, dhyAvuM akaLa svarUpa-carama (5) AtamatA pariNati je pariNamyA re, te muja bheTAle tadAkAra viNa mArA rUpanuM re, dayAvuM-vidha pratiSedha-tharama (6) aMtima bhava-grahaNe tuM ja bhAvanuM re, bhAvazuM zuddha kavarUpa taIe AnaMda ghana pada pAmazuM re, Atama rUpa anupa-carama () zrI siddha paramAtmAe pitAnA sahaja kavi bhAve, pitAnA anaMta akSaya svaguNa svarUpamAM niraMtara avyAbAdhapaNe kevA svarUpe paryAya pariNamana pAmI rahelA che te kArya-kAraNa ane kriyAnI jhAMkhI karAvAtuM parama pUjya zrI devacaMdrajI kRta vIzInuM (11) agiyAramAM zrI zreyAMsanAtha svAmInuM stavana amoe prasiddha karelI copaDI pAnA naM. 80 thI 9 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrI zreyAMsa prabhu taNe, ati addabhUta sahajAnaMda re guNa-I-vidha-trika pariNamyo, ema guNa anaMtano chaMda re municaMda jirNa amaMda diNaMda pare, nitya dIpate sukhakaMdare -sunicaMda (1) nija zAne karI preyana, jJAyaka jJAtApada Iza re dekhe nija darzane karI, nija dazya sAmAnya jagIza re-municaMda (2) nija ramya ramaNa karI, prabhu cAritre ramatA rAma re bhogya anaMtane bhega, bhoge teNe bhaktA vAma re-municaMda (3) deya dAna nita dIjate, atidAtA prabhu svayameva re pAtra tame nija zaktinA, grAhaka-vyApakamaya deva re-municaMt () pariNAmI kAraja taNe, kartA guNa karaNe nAtha re akriya-akSaya-sthitimayI, nikalaMka anatI Aya ra-municaMda (5) pariNAmI sattAtaNe, AvirbhAva-vilAsa-nivAsa re sahaja akRtrima aparAzrayI, nivikalpane niHprayAsa re-municaMda (6) prabhu-prabhutA saMbhAratAM, gAtAM karatAM guNa grAma re sevaka sAdhanatA vare, nija saMvara pariNati pAma re-municaMda (7) pragaTa tatvatA dhyAvatA, nija tatvane dhyAtA thAya re tatva ramaNa ekAgratA, pUraNa tave eha samAya re-municaMda (8) prabhu dIThe muMja sAMbhare, paramAtama pUrNAnaMda re devacaMdra jinarAjanA, nitya vada paya araviMda re-municaMda (9) upara mujabanuM zrI siddha paramAtmAnuM svarUpa jemaNe zAstrArthathI avirUddha jANyuM che, zraddhA karI che ane te prati rUci jAgrata karI che tevA AmAo kyAreya pAkhaMDI nA-pAzamAM paDatA nathI, anyathA dharma DhoMgIothI A jagata sadAya ubharAtuM rahyuM che. kSetrakAlagatiliGgatIrthacAritrapratyeka buddhabodhita jJAnA'vagAhanA'ntara saMkhyA'lpabahutvataH sAdhyAH // 7 // vizeSata : sUtra siddhAMtAnusAre zrI siddha paramAtmAnA svarUpane nIce jaNAvelA 12 (bAra) dvArathI yathArtha avirUddha bhAve jANavuM jarUrI che. (1) kSetra : mukhyapaNe paMdara karmabhUmimAMthI manuSya ja kSagatimAM jAya che tema chatAM saMharaNAdinI apekSAe samagra manuSya kSetra (45 lAkha yajana pramANu) mAMthI paNa manuSya ja mekSamAM jAya che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 (2) kALa : keI AtmAne mukti javAne mATe keI kALa bAdhaka nathI. paraMtu pUrve jaNAvyA mujaba je AtmAe caudame guNasthAnake AvI zaileSIkaraNa karela che. te AtmA AyuSya kSaye eka samayamAM ja mokSamAM jAya che tyAM teo sAdi ane tame bhAge sthira rahe che. tyAM gayela AtmAne karma nahi hevAthI pharIne janma maraNa karavAnA hetA nathI. (3) gati : saMjJI paMcendriya-paryApta avasthAne pAmela manuSyo ja mokSamAM jaI zake che. te mATe manuSya gati te mekSanuM anaMtara kAraNa che. atre e samajavuM jarUrI che ke devagati te mokSagati nathI, temaja de mikSamAM jaI zaktA nathI. (4) liMga : strIliMga-puliMga yA napuMsakaliMga e traNe liMgavALA AtmAo mekSamAM jaI zake che. paraMtu je AtmAoe navame guNasthAnake vedane kSaya karI sarvathA mohanIya karmane kSaya karI kevaLajJAna prApta karela hoya che. teo ja mokSe jaI zake che. vaLI vizeSe jANavuM ke je che jene sAdhu dharma aMgIkAra karI kevaLajJAna pAmI mokSe gayA che teone zAstramAM svaliMge mekSe gayelA kahyA che. ane jeo jaina sAdhu dharma svIkAra karyA sivAya kevaLajJAna pAmI mekSe gayA che teone anya liMge siddha jaNAvyA che ane jeo jaina dharmanA upadezAnusAre gRhastha dharmamAM rahIne kevaLajJAna pAmI mokSe gayA che teone anya gRhasthatiMge siddha jaNAvyA che. zrI kevaLI paramAbhAe avazya siddhigatine pAmavAvALA hevAthI teone kevaLajJAnanI prAptimAM ja siddhatva jaNAvyuM che (5) tItha : zrI tIrthakara bhagavatenA AtmAo te avazya (1) cyavana kalyANaka (2) janma ka9yANaka (3) dIkSA kalyANaka (4) kevaLajJAna kalyANaka ane (5) nirvANa kalyANaka. e pAMce kalyANa ke pAmIne mokSe jAya che. jyAre te sivAya bIjA badhA ja kevaLajJAna prApta karIne pachI ja mokSe jAya che. zrI tIrthakara bhagavatee pravartAvelA zrI tIrthane avalaMbIne eTale ke sAdhu, sAdhavI yA zrAvaka ane zrAvikApaNuM prApta karIne yA te zrI tIrthanuM AlaMbana laIne je che kevaLajJAna pAmI mokSe jAya che teone tIrtha siddha jANavA temaja vaLI je tIrthanuM AlaMbana lIdhA sivAya pratyeka buddhapaNuM pAmI kevaLajJAna pAmI mokSe jAya che teone atIrtha siddha) mokSe gayelA jANavA. (6) cAritra : cAritraguNa eTale AtmAe potAnA sva-svarUpamAM ja ramaNatA karavI, te A cAritra guNane prApta karavA mATe eTale ke mehanIyAdi karmone kSaya karavA mATene AtmAne je citra-vicitra-makSa purUSArtha. tenA parve (1) sAmAyika cAritra(2) chede pasthApanIya (3) parihAra vizuddhi (4) sUma-saMpAya (5) yathAkhyAta e pAMce Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 lenuM svarUpa 6ThThA guNasthAnakamAMthI mAMDI chelA 14 mA guNasthAnaka sudhInuM svarUpa vistArathI jaNAvI gayA che. temAM eTaluM khAsa samajavuM jarUrI che ke keIpaNa jIva yAkhyAta cAtri eTale mehanIyAdi sarva karmone kSaya karyA sivAya me kSe gayA nathI, jatA nathI ane jaze paNa nahi. (7) pratyeka buddha-badhita : je ke zrI tIrthakara bhagavatone koIne paNa upadeza thAMbhaLavAne hete nathI, kemake teo te yavana kalyANa thI ja matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna. e traNe jJAna sahita uttama samyakatva guNe karI yukta hoya che. tethI teo te svayaM buddha hoya che. paraMtu je keI eka AtmAo anyanA upadeza vinA saMyamI jIvana jIvyA sivAya pitAnI bhavitavyatAnA cage karI keI eka nimitte vairAgya pAmI kSapaka zreNI mAMDI kevaLI thaI mokSe jAya che. teone pratyeka buddha-siddha-zAstramAM jaNAvelA che, ane jeo anyanA upadezAnusAre saMyamI banI kevaLajJAna pAmI mese gayA che. teone zAstramAM buddha-badhita siddha kahyA che. (8) jJAna : pratyeka AtmAno sarva zeyane jANavAne (kevaLa) jJAna svabhAva che. paraMtu te kevaLajJAna guNa citra-vicitra svarUpe pAMca prakAranA karmothI avarAyele hevA chatAM pratyeka saMsArI AtmAmAM mati-zrutajJAnanI kicita nirAvarNatA vaDe dareka saMsArI AtmAne jJAnaguNane kSaye pazama avazya vataMte hoya che. A kSayapazamika jJAnanA, jeke matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna ane manaH paryavajJAna e cAra bhede che. AthI je je cha jeTalo eTale je je jJAnAvaraNIya karmone kSaye pazama prApta karela heya che. te jJAnaguNanI labdhi vaDe te jIva upaye gAnusAra tathA svarUpe ya bhAvane jANI zake che. jyAre kevaLajJAna te sarvathA zAnAvaraNIya karmone sarvathA kSaya karavA thakI ja prApta dhatuM heI, kevaLI paramAtmAe te sahaja bhAve (upaga mUkayA vinA) sakaLa ya padArthone (bhAva) sarvathA-niraMtara jANatA-dekhatA hoya che. (AvA kevaLajJAnanI prApti mATe jagatamAM rahelA padArthonA zubhAzubha bhAva prati Ama hitArthe teo saMbaMdhI-vyakSetra-kALa-bhAvAdi saMbaMdha he pAdeyatAne viveka kare anivArya Avazyaka che) te mATe pUrve jaNAvela mati-zrata yA avadhijJAna ke mana paryAvajJAnano kSaye pazama jarUrI che. te mATe 2-3-3-4 prakAranA zapathamika jJAnanA baLe jIva prathama mehanIya karmone (28 prakRtine) sarvathA ya karI, kevaLajJAna prApta karIne pachI ja sarva karmone kSaya karI kSe jAya che. (9) avagAhanA : utkRSTathI pAMcase dhanuSyanI kAyAvALA AtmA ja kSe jaI zake che ane jaghanyathI be thI mAMDI sAta hAtha sudhInI kAyAvALA AtmAo paNa mese thaI zake che. AthI mekSe janAra AtmAnuM manuSya bhavanuM jeTaluM zarIra hoya che. tenI Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 2 bhAganI avagAhanAe AtmapradezAne ghana ayAgI guNasthAnake AvatA pahelA karela 3 hAvAthI te avasthAe ja te AtmA (arUpI bhAve) samazreNIe sIdhA ja eka samaya mAtramAM (aspRzaDha gatie) mekSamAM jai pUrve jyAM anaMtA siddha paramAtmAonA Atma pradezeA rahelA che. temAM (koIne paNa arUpI-avyAbAdha guNa pariNamane karI khAdhA pIDA upajAvyA sivAya) bhaLI jAya che ane tyAM peAtAnA AtmapradezAmAM rahelA jJAnAdi anatA-ana'ta jJAyika guNAmAM avyAbAdhapaNe pariNamatAM thakAM sAdI-ana teAkALa (janmamaraNa rahita svarUpe) tyAM ja rahe che. tema chatAM jJAna guNunI nirmALa vizuddhie karIne sa leAkAleAkanA samasta trikAlika bhAvAne jANatA dekhatA hoya che. upara je anurUlaghu guNadharma nuM pariNamana jaNAvyu' te sabadhe vizeSe jaNAvavAnu ke vyavahAranaya daSTiegurUpadArtha nIce gati karavAvALA hAya, laghu padArtha urdhva'gati karavAvALA jANavA ane gurU-laghu pariNAma tiogati karavAvALA hoya che. jayAre anulaghu pariNAmI dravya upara nIce ke tiA~game te gati karavA zaktimAna hAya che. A ja rIte nizcayanayadRSTie- agurU-laghu-bhAvamAM pariNAma pAmatAM pAMce astikAya phrenceA nira'tara utpAdpariNAma ane vyaya pariNAma temaja dhruva pariNAma e traNe bhAvamAM piraNAmI hAvA chatAM kevaLa sva-svaguNa paryAya svarUpamAM ja pariNAmatAM rahe che. Ama chatAM kAI dravya keAI anya dravya svarUpe kayAreya khanI jatu nathI, paraMtu pratyeka Atma dravyeA pratyeka kALe pAta peAtAnA zuddhezuddha guNa svarUpamAM ja utpA-vyaya-dhruvapaNe pariNAma pAmatAM hoya che. AthI nizcaya dRSTie sakaLa zrI siddha paramAtmAone pAtapeAtAnA zuddha guNa-pariNamana bhAva eja temanI nizrcaya avagAhanA jANavI. kAraNa ke sUtrakAre prathama jaNAvela che ke muLa varcAcavat TUcak, a. 5. sU 37. (10) antara : koi eka AtmA mekSe gayA pachI turata ja khIje jIva mehne jIya tene nira'tara siddha kahevAya A rIte nirAMtara siddha javApaNu* jaghanyathI e samaya sudhI cAlu rahe che ane utkRSTathI ATha samaya sudhI niratara siddha thAya che. temaja kAI eka jIva mekSe gayA pachI amuka vakhata bAda je koI jIva siddhamAM jAya che tene sAta'rasiddha kahevAya che. A rIte banne siddha thanAra AtmAnI vacce kALanu amuka aMtara paDe che. te aMtara janyathI eka samayanu ane utkRSTathI 6 (cha) mAsanu' hoya che, (11) sakhyA : eka samayamAM jadhanyathI eka siddha thAya che ane utkRSTathI ekAne ATha thAya che. (utkRSTa 500 dhanuSyanI avagAhanAvALA) atre e jANavu' khAsa jarUrI che ke hAlamAM ApaNI pAse je Agama sUtra prApta che ane thai rahyA che. te jema eka dhULanI DhagalI eka jagyAethI bIjI jagyAe ane khIjI jagyAethI upADI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 trIjI jagyAe ema aneka vakhata karatAM alpa-alpa pramANu te DhagalI thatI jAya che. tema Aje ApaNane prApta Agama sUtro ati alpa-alpa pramANamAM bhinna-bhinna svarUpe prApta che. tethI temaja Agama sUtreAnA gurU-para'parAe atha' prApta karela mahAtmA maLavA kaThIna hAvAthI temaja meTA bhAge pustaka pAnAnA AdhAre jJAna prApta karAtu hAvAthI yathArtha avisaMvAdI atha prApta karavA muzkela thaI gayA che. kemake Agama sUtreA ta naya-nikSepa temaja dravya-kSetra-kALa bhAvAdi aneka svarUpe-sApekSa bhAvayukta che. tethI temAMthI visavAdI atha tAravavA khUba ja muzkela che. Ama chatAM ApaNe peAte chadmastha chIe. A hakIkatane dhyAnamAM rAkhI atIndriya-bhAveza saMbadhe kAi paNa bhAvamAM ekAMtika pakaDa karI-durAgrahI khanI sUtra siddhAMtanI virAdhanA karavI nahi. paraMtu mAdhyastha bhAve je kAMI jJAna prApta thAya tene mukhyapaNe peAtAnuM Atmahita sAdhavA bhaNI pravartAvavA prayatna karavA. anyathA jo navA mata ke pakSa sthApI durAgrahamAM taNAvAnu' banaze, te Aje prApta uttama jAti-kuLa sahitanA manuSya janma kevaLa-zAsananI virAdhanA karavAmAM ja veDaphAI jaze. (12) alpamarhutva dvAra : pUrve jaNAvela agiyAre dvArAne vizeSathI alpabahutva dvArathI jaNAve che. (1) kSetra alpamahatva : kA~bhUmimAMthI ke akarma bhUmimAMthI sa haraNa pAmIne mAkSe gayelA jIvA savathI thADA che. jyAre tenAthI asa`khyAta guNuA adhika jIvA janmathI krama bhUmimAMthI mekSe gayelA che ema jANavu. mIjI rIte adheAleAkamAMthI eTale manuSya kSetra uva adhA 1800 ceAjana che. tenA madhya bhAgane samabhUtalAthI upara 900 caiAjananI uparathI pAMDukavana vigere kSetromAMthI mekSe gayelA jIvA sauthI gheADA jANavA. temaja samabhUtalA pRthvI (merunI taleTImAM Avela madhya cAra rUcaka pradeza) thI 1000 ceAjana nIce mahAvideha kSetramAM kukhaDI-vijayAdi kSetro AvelA che. temAMthI eTale adhelAkamAMthI siddha thayelA udhva leAkamAMthI gayelA karatAM sakhyAtaguNA adhika jANavA ane tiya g leAkamAMthI te madheAleAkathI paNa adhika saMkhyAtaguNA jIvA siddha thayelA jANavA. vaLI paNa jANavu` ke samudramAMthI sarvAMthI gheADA siddha thayelA hAya che. tenAthI sakhyAtaguNA adhika dvIpA (kSetra) mAMthI siddha thayelA jANavA. temAM vaLI vizeSe jANavu` ke lavaNa samudramAMthI sarvathI thADA siddha thayelA che ane kAleAdhi samudramAMthI tethI sakhyAtagujIA meAkSe gayelA jANuvA.jyAre jamUdrIpamAMthI temaja ghAtakI khaMDamAMthI temaja apuSkaravara dvIpamAMthI anukrame sakhyAta, sakhyAtaguNA adhika chavA mAkSe gayelA jANavA, (2) kAla apabahutva : yadyapi koIpaNa kALe jIva siddhamAM jaI zake che. tema chatAM upacArathI samajavAnuM ke utsarpiNI kALamAM sauthI thADA jIvA, jyAre Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 avasarpiNI kALamAM tethI vizeSAdhika che ane ne-avasarpiNI temaja ne-utsarpiNI eTale mahAvidehAti kSetromAMthI tethI saMkhyAtaguNa siddha thayelA jANavA. (3) gati aha5bahatva : mukhyapaNe te manuSya gatimAMthI manuSya ja mokSe jAya che tethI gati saMbaMdhI a5hatva nathI. tema chatAM carama manuSya bhavanA pUrvabhava saMbaMdhI gati e aha5bahu jotAM sauthI cheDA tiryaMca gatimAMthI AvIne mekSe gayelA che. jyAre pUrva bhava paNa manuSyane hato eTale manuSya gatimAMthI AvIne manuSya thaIne mAre gayelA tethI saMkhyAtaguNA jANavA. temaja manuSyagati karatAM nAraka gatimAMthI AvelA manuSya thaIne mekSe gayelA tethI paNa saMkhyAta guNa jANavA. temaja deva gatimAMthI AvIne mekSe gayelA, tethI paNa saMkhyAtaguNa jANavA. (4) liMga saMbaMdhI apabaddhatva: sarvathI thaDA napuMsaka liMgavALA manuSya mekSe gayelA che. tethI saMkhyAtaguNA adhika strI liMgavALA mele gayelA che. tethI saMkhyAtaguNA puliMgavALA (purUSa) mekSe gayelA che. (5) tItha a5bahutva : sauthI theDA tIrthaMkara pada pAmIne mokSe gayelA jANavA. tethI saMkhyAta guNA-tIrtha (zAsana) pAmyA vagara ja kSe gayelA jANavA. jyAre tethI adhika zAsana pAmIne anukrame napuMsakaliMga, Alige ane purUSaliMga saMkhyAta-saMkhyAta guNa adhika che mekSe gayelA jANavA. (6) cAritra saMbaMdhe-alpabadutva : yadyapi siddhone cAritra hetuM nathI. kemake temane keI Atmavizuddhi sAdhavAnI nathI. temaja temane saMpUrNa bhAve svaguNa pariNamana saMbaMdhe kaI karmanI bAdhA hotI nathI, tethI temAM cAritra saMbaMdhI alpa bahatva nathI. paraMtu pUrve kayAM kayAM cAritranuM pAlana karI mokSa meLavyuM che. te saMbaMdhe alapabahatva jaNAvAya che. mukhyatAe yathAkhyAta cAritra temaja dazama guNa ThANAnuM sUma saMparAya cAritra te sarva siddha bhagavaMtene avazya hoya che. paraMtu te pUrvenuM chedo pasthApanIya cAritra (niraticAra-cAritra) pALIne sauthI adhika jIvo mekSe gayelA jANavA. jayAre sAmAyika chedo pasthApanIya, sUkSma saMparAya ane yathAkhyAta cAritra laIne mekSe gayelA, pUrve chede sthAnIya cAritrathI mokSe gayelAthI saMkhyAta guNA eAchA mokSe gayelA jANavA. eja rIte sAmAyika parihAra vizuddhi-sUma saMparAya ane yathAkhyAta e cAritrathI mekSe gayelA pUrve gayelAthI saMkhyAtaguNA ochA levA. eja rIte sAmAyika cheda 5sthApanIya-sUkSma saMparAya yathAkhyAta e cAritrathI pUrvathI paNa saMkhyAtaguNa ochA kSe gayelA jANavA. eja rIte vaLI che pasthApanIya parihAra vizuddhi-sUkSama saMparAya ane pathAkhyAta cAritrathI mokSe gayelA tethI paNa saMkhyAta guNA ochA jANavA jyAre sauthI Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2e cheDA sAmAyika, chede pasthApanIya-parihAra vizuddhi sakSama saMparAya ane yathAkhyAta e pAMce cAritra pALIne mokSe gayelA che ema jANavuM. - (7) pratyeka buddha badhita bhAvanuM a5bahuvaH svayaM buddha tIrthakaro) me gayelA sauthI cheDA, tethI pratyeka buddha saMkhyAtaNA ane tenAthI anukrame napuMsaka liMgathI, strI hiMgathI temaja purUSa liMge mokSe gayelA saMkhyAta guNA buddha-badhita paNe mekSe gayelA jANavA. (8) jJAna saMbaMdhI a5bahutva : mukhyapaNe te kevaLI bhagavate ja e che jAya che. paraMtu be jJAna te matijJAna ane zratajJAnathI kevaLajJAna prApta karI kSe gayelA sauthI thoDA jANavA. tenAthI mati-mRta-avadhi ane mana:paryava jJAna e cAra jJAna prApta karIne mekSe gayelA saMkhyAta guNa jANavA. jayAre mati-buta ane avadhijJAna e traNe jJAna prApta karIne mekSe gayelA pUrve jaNAvelAthI paNa saMkhyAta guNA jANavA. (9) avagAhanAnuM a5bahutva : jadhanya avagAhanAe siddha thayelA sarvathI thaDa jANavA, tenAthI utkRSTa avagAhanAe siddha thayelA asaMkhyAta guNA jANavA, tenAthI yava-madhyama avagAhanAe siddha thayelA saMkhyAta guNA jANavA, tenAthI yavamadhyamanI uparanI avagAhanAe siddha thayelA asaMkhyAta guNa jANavA, tenAthI thava-madhyamanI nIcenI avagAhanAe tethI vizeSAdhika siddha thayelA che ema jANavuM. atre madhyama avagAhanAnA traNa bheda pADelA che. (10) aMtara saMbaMdhe a5bahatva : ATha samaya sudhI niraMtara siddha thayelA cho sauthI thoDI jANavA, sAta samaya sudhI niraMtara siddha thayelA che tenAthI saMkhyAta guNA jANavA, temaja cha samaya sudhI niraMtara siddha thayelA che tenAthI saMkhyAta guNA jANavA, temaja anukrame pAMca samaya sudhI, cAra samaya sudhI, traNa samaya sudhI ane be samaya sudhI niraMtara siddha thayelA che anukrame saMkhyAta-saMkhyAta guNa adhika jANavA. (11) saMkhyA saMbaMdhe aha5bahatva : ekI sAthe ekasone ATha mekSe gayelA sauthI thoDA che jANavA jyAre 107 thI 50 sudhI anukrame eka eka ochI saMkhyAe eka-ekathI anaMta guNa mokSe gayA che ema jANavuM. vaLI 49 thI 25 sudhI anukrame eka-ekathI ochI saMkhyAe ekaekathI asaMkhya guNa mekSe gayelA jANavA. temaja 24 thI 1 sudhInA aMke anukrame eka-eka saMkhyAta guNa mele gayelA che ema jANavuM. atre e jaNAvavuM khAsa jarUrI che ke A badhI hakIktA hAlamAM prApta thAyatanA AdhAre jaNAvavAmAM AvI che. vizeSa (apekSA vizeSe paNa) gItArtha gurUgamathI meLavI levuM. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sajJa ane sava`dazI zrI kevaLI bhASita jagata svarUpane yathArtha avirUddhe jANavAzraddhA karavA mATe sau prathama kevaLI bhagava MtAnA kevaLajJAnane gurUgamathI yathArtha avirUddha samajavu' jarUrI che. anyathA dRSTadRSTa ana`ta padArthonA ana`ta trikAlika, anatA ana'ta bhAvAmAM zraddhA thavI muzkela che. kAraNa ke siddha bhagavAnI sakhyAnA sabaMdhamAM zAstramAM jaNAvela nIcenI gAyAnA arthamAM zraddhA karavI anivAya Avazyaka che. 'jaiyAi hoi pUcchA jiNANaM maggami uttaraM tajhyA sara nigoyassa anaMta bhAgo siddhi gao // ' artha : jyAre paNa zrI jinezvara bhagavaMtanA mArgomAM prazna thAya ke hAlamAM keTalA jIvA siddhamAM gayelA che. tyAre eka ja javAba hoya che ke eka nigeAdanA ana'tame| bhAga mAkSe gayelA che." nigeAda : sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAyanA jIvAnu zarIra a'gulanA asa'eAtamAM bhAganu' hAya che temaja tene a MtarmuhUrtanA AyuSyavALA jANavA. A jIvA cauda rAjaleAkamAM vyApIne rahelA che. A jIvAne kAI mAratuM nathI ane tee paNa kAI jIvane mAratA nathI. eTale ke te kAinA khaLyA khaLatA nathI ane teo paNa koIne bALatA nathI. A sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAyanA nigeADhIyA jIvanA eka zarIramAM siddhanA jIvA karatAM ana'taguNA jIvA hoya che. AvA asa`khya zarIrAnA eka gALA (kalpanAthI samajaveA) thAya che. AvA asakhya gALA cauda rAjalAkamAM jANavA. anaMtA nigeAdIyA jIvAne eka ja zarIra hovAthI temaja eka ja AhAra haiAvAthI ane eka ja zvAseAzrvAsa hAvAthI temaja te (eka zarIramAM rahetA) saunuM paNa eka sarakhu ja AyuSya hAvAthI teone sAdhAraNa vanaspati kAyanA jIvA jANuvAnA che. tenu maraNu ekI sAthe thAya che. paraMtu navina bhavanI utpati bhinna-bhinna sthaLe bhinna AyuSya pramANe thAya che zrI jaina darzanamAM sakhyAtAnA sakhyAtA bhedo jaNAvela che, temaja asaMkhyAtAnA pazu asaMkhyAtA bhedo thAya che ane anaMtAnA paNa anaMtA bhedo che. tema chatAM sthUla svarUpe asaMkhyAtanA nava bhedo temaja anatAnA pazu nava bhedya gItA zubhagava'ta pAsethI jANI levA. chevaTe jaNAvavAnu` ke zAstramAM jaNAvela che ke 'parasaMgeNa baMdhA - mokkhA parabhAvacAyaNe hoI / savvadeoSANa mUlaM, parabhAvAnubhavapariNAmeo // ' artha : jyAM sudhI jIvane para DUbyanA saMga (zarIranA sa`badha) che tyAM sudhI 28 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhana che. jyAre sarva prakAranA parabhAva pariNamanathI mukta thAya che tyAre te AtmA mokSe jAya che. A saMbaMdhe saMsArI jIvane prApta sarva de (saMsAramAM anicchAe prApta thatAM janma-maraNa temaja Adhi-vyAdhi ane upAdhinuM je duHkha che) tenuM mULa kAraNa saMsArI jIvane para-puddagala dravyanA varNAdi zubhAzubha bhAva prati sukha duHkhAtmaka anubhava vaDe utpanna thayela rati-ati bhAva thakI vizeSe pravartatA rAga-dveSane pariNAma che ema jANavuM jarUrI che. vaLI paNa A saMbadhe kahyuM che ke dukkha vajjai appA appA gAuNa bhAvaNa dukkha / bhAviya ya sahAva purise, visAesu viraccai dukkha // artha : sau prathama te zrI kevaLI bhagavate jaNAvyA mujaba saMsArI AtmAne mATe prathama te pitAnA SaDUsthAnanIya svarUpanuM jJAna-zraddhAna prApta thavuM duSkara che. ane AtmAne oLakhyA pachI paNa AtmAnA zreyane (mokSa prAptine) saMka9pa kara duSkara che, mokSa meLavavAnA saMkalpa sAthe vyavahAra jIvana jIvanAra uttama AtmAne mATe paNa pAMce IndriyonA viSayothI virAma pAmavuM keIka vakhata duSkara bane che. A mATe zrI sImaMdhara paramAtmAe zrI yakSA sAthIjI mAraphate mekalela (sumikArUpa nIcenI) gAthAnA arthanuM niraMtara ciMtavana karavuM jarUrI che. appA khalu sayaya rakkhiavvo, savvidiehiM susamAiehi / arakkhio jAipaha uvei, surakkhio savvaduhANa muccaI // saMsAramAM anicchAe prApta thatAM aneka dukhanI paraMparAmAMthI mukta thavAnI IcchAvALA AtmAoe niraMtara pitAnA AtmAnuM rakSaNa karavuM joIe. te mATe sarva Indriyo eTale ke pAMce Indriya ane chaTakuM mana tene samagra viSayothI nivartAvIne AtmAnA svarUpamAM samAdhi bhAvamAM (samabhAvamAM rahevAno prayatna karavo joIe. A rIte (je AtmA pote potAnuM upara jaNAvyA mujaba anvaya-vyatireka bane bhAvothI rakSaNa nathI karate te AmA saMsAramAM janma-maraNa karate thake bhaTakyA kare che. paraMtu je AtmA sArI rIte upara jaNAvyA mujaba pote pitAnA AtmAnuM rakSaNa kare che. te sarva dukhethI mukta (mekSapadane pAme che) thAya che trikAla triloka trizali trisaMdhya, trivarga trideva triratnAdi bhAvaH / yaduktA tripadyeva vizvAni vane, sa ekaH parAtmAgatimeM jineMdraH // yadAjJA tripadyeva mAnyA tato'sau, tadasyeya no vastu yannAdhitasthau / ato brumahe vastu yattadyadIya, sa ekaH parAtmAgatime jinedraH // Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 bhAvArtha : zuddha nizcaya nayanI dRSTie anAdi (anutpana) anaMta (avinAzI) evA chae dravya zAzvata bhAve pitApitAnA guNa paryAyamAM niraMtara utpAda-vyaya-dhruvapaNe pariNAma pAmatAM ja rahe che. Ama chatAM vyavahAranaya daSTie mAtra be ja dravyo te jIva dravya ane ajIva pudgala dravyane paraspara sagA saMbaMdhe para pariNamIpaNuM jagatamAM pratyakSa che. A mATe AtmAthI AtmAoe AtmAthe chavadravyanA zuddha-azuddha temaja zuddhAzuddha trimaMgAtmaka svarUpane yathArtha avirUddhapaNe jANavAnI khAsa AvazyakatA che. sakaLa jIva dravyamAM sau prathama zuddha bhAve pariNAmI (rUpI temaja arUpI) paramAtmAonuM varUpa jANavuM jarUrI che. te sAthe azuddha pariNAmI bahirAmAo (para bhegAkAMkSI) nuM svarUpa jaNane vaLI zuddhAzuddha pariNamI aMtara AtmAo (AtmArtha sAdhaka AtmAo) nuM svarUpa zrI chanazAsanane viSe pragaTa svarUpa jaNAvela 4 thI 14 guNasthAnakanA svarUpamAM samyapha jJAnadazana cAritrarUpa tribhaMgAtmaka bhAve yathArtha jANavuM jarUrI che. A tatvArtha sUtramAM paNa sUtrakAre mukhya paNe sAta tavethI uparanI hakIkata ja jaNAvI che. sau prathama Atmatattvane bahirAbhA, aMtarAtmA ane paramAtmA e traNe bhAthI tenA hetuo sahita yathArthaavirUddhapaNe jANavAthI samasta jagatanA-samasta dravyanA-samasta guNa paryAya pariNamananA- samasta pariNAmane utpAda-vyaya-dhruva tvarUpI tribhaMgAtmaka svarUpa yathArtha-avirUddha bAdha ApoApa ja prApta thAya che. A rItanA saMpUrNa samyapha bodha thakI AtmAnuM-AtmabhAvamAM sahaja bhAve pariNamana thAya che ema jANavuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlocanA tathA upasaMhAra pUrva prathama jaNAvyA mujaba nisargathI agara adhigamathI utpanna thayela tatvArtha zraddhAna rUpa, zaMkA-kAMkSAdi aticAra rahita, sama-saMvega-nirveda-anukaMpA ane AstikayAdi guNenA pragaTa thavArUpa vizuddha evuM samyapha-darzana pAmIne, vizuddha jJAna meLavIne, naya-nikSepa-pramANa-sApekSa nideza-rivAmitvAdi dvArA yukta, jIvAdi tanA, opathamikakSAyika, kSApathamika, auSika temaja pAriNAmika, e pAca bhAvanI utpatti-sthiti ane laya (nAza) nA bhAvene jANanAra uttama AtmA mekSa prAptinA pravartana (saMvaranirjarA) vaDe, zraddhA-saMveganA anubhava yukta dvAdaza bhAvanAo vaDe, bhAvita (anuprekSAkArI) AtmA, Atma bhAvamAM sthira thaIne uttarottara saMyama-sthAnakone prApta karavA vaDe aneka Rddhione paNa prApta karavAvALe thAya che. Ama chatAM zukala dhyAna dhyAvate thake samAdhibhAvamAM sthira thaIne, mehanIya karmane sarvathA nAza karIne turata ja eka sAthe jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa ane aMtarAya kamane paNa sarvathA kSaya karIne, sarvajJa ane sarvadazItA prApta karIne, AyuSyakALa paryata cAra aghAti karmone, bhagavane kSaya karI, AyuSya pUrNa thaye, ekAMtika temaja AtyaMtika, sahaja-akSaya-avyAbAdha svarUpI maha. sukhane prApta kare che. evaM tatva parijJAnA-dviratasyAyAtmano bhRzam nirAsravatvAcchinnAyAM, navAyAM karmasantatau // 1 // e pramANe tatvane sArI peThe jANanAro-vairAgI AtmA Azrava rahita thaIne prathama te navA karmane baMdha karato nathI, tethI pUrvAjita kSapayato, yatheAktaiH kSayahetubhiH saMsAra bIja kAtsyena mohanIya prahIyate // 2 // pUrve bAMdhelA karmonI nirjarA tavano Azraya karIne) kSaya karavAvALe thAya che. temAM sau prathama saMsAranA bIjarUpa mehanIya karmane sarvathA kSaya kare che, te pachI turataja tato'ntarAyajJAnaghna-darzanaghnAnyanantaram prahIyante'sya yugapat , trINi karmANyazeSataH // 3 // bArame guNasthAnake Avela te AtmA, ekI sAthe jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ane anaMtarAya karma e traNe Atma guNaghAtI karmone sarvathA karIne, terame guNa sthAnake sarvajJa ane sarvadazI hoya che. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 zeSakarmaphalApekSaH zuddho-buddho-nirAmayaH / sarvajJa-sarvadarzI ca, jino bhavati kevalI // pUrve jaNAvyA mujaba sau prathama mohanIya karmone sarvathA kSaya karIne dazame guNa sthAnake) sIdhe bArame guNa sthAnake Avele AtmA tyAM jJAnavaraNIya-darzanAvaraNIya ane aMtarAya karma e traNe Atma guNaghAtI karmone ekI sAthe sarvathA kSaya karI, zuddhabuddha-nirAmaya svarUpe jIna-kevaLI thaI terame guNa sthAnake AvI. bAkI rahelA cAra aghAtI karmone vedanIya, nAma, gotra, AyuSya) yathAtathya svarUpe sarvathA kSaya karI nirvANa (mekSa) padane prApta kare che. dagdhe bIje yathA'tyanta, prAdurbhavati nAnkuraH / karmavIje tathA dagdhe, nArohati bhavAGkuraH // jema bIja baLI gayA pachI temAMthI aMkura phuTatA nathI, temaja saMsAranA bIjarUpa karmone nAza karyA pachI te AtmAne janma-jarI-maraNarUpa saMsAra prApta karavo paDato nathI. tadanantaramevordhva-mAlokAntAt sa gacchati / pUrvaprayogAsaGgatvabandhacchedAgauravaiH / / caudamAM guNa sthAnakane aMte AThe karmane kSaya karI, teja samaye te parama-- paramAtmA svarUpa zuddhAtmA, lokanA aMte udarvagatie uMce (siddhazilAmAM) jAya che. temAM karmanA baMdhanathI sarvathA chUTavApaNuM mukhya hetu che. atastu gati vaikRtya-meSAM yadupalabhyate / karmaNaH pratighAtAca, prayogAcca tadiSyate / / jIva tatvanI svAbhAvika udarvagati ane ajIva pudagala dravyanI svAbhAvika adhegati hovA chatAM A saMsAramAM je je-je judI-judI vicitra gatie jaNAya che, temAM kama-pratighAta temaja prayoga vigere kAraNothI te thAya che tema jANavuM. utpattizca vinAzazca, prakAza tamasoriha / yugapaddhavato yadvata, tathA nirvANakarmaNA // jema prakAzanI utpatti ane aMdhakArane nAza ekI sAthe thAya che, tema kamane kSaya ane mekSanI prApti jIvane ekI sAthe thAya che. tanvI manojJA surabhiH puNyA parama bhAsvarAH / prAgbhArAnAma vasudhA-lokamUni vyavasthitAH / Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 samasta cauda rAjalakanA aMte upara chata chatra tulya 45 lAkha jana lAMbIpaheLI, zubha, sUma, manohara sugadhIyukta-pavitra parama prakAzamaya Izada prAzmArA nAmanI pRthvI (siddhazIlA) te viSe sarva karmone kSaya karI-siddha thayelA sarve kevalI paramAtmAe sAdI-anaMtakALa tyAM sthirapaNe rahe che. saMsAraviSayAtItaM, muktAnAmavyayaM sukham / avyAbAdhamiti prokta, parama paramarSibhiH // para-puddagala dravyanA saMga saMbadhe IndriyenA viSayabhUta kSaNika sukhathI bhinna varUpI AtmAnA sahaja guNanA avyAbAdha pariNAmavALuM siddha paramAtmAone je zAzvata sukha hoya che, tenuM varNana karI zakAya tema nathI. temaja tevuM anupama sukha anyatra keI AtmAne hetuM nathI. pratyakSaM tadbhagavatA-mahatAM taizca bhASitam / gRhyate'stItyataH prAjJai-na cchamastha-parIkSayA // siddha paramAtmAnA parama svarUpane pratyakSathI (Atma pratyakSathI) jonAra ane jANa nAra zrI kevaLI bhagavatee jaNAvyA mujaba uttama AtmAe tene jJAna-zraddhAnathI jANIne, te sukhane prApta karavA mATe mekSa-purUSArthe karI Atma sAdhanA karatA hoya che. paraMtu tenuM sAcuM svarUpa keIpaNa chadmasthane gamya (pratyakSa) hetuM nathI. che prazasti che idamuccai garavAcakena, sattvAnukampayAdRbdham / taravAthamiTsa, spaNakumAAtinA zANa che yastattvAdhigamAkhya, jJAsyati kariSyate ca tatroktam / seo'vyAbAdhasukhAkhyaM prApyasyatyacireNa paramArtham // bhAvinA bhavya jIvo uparanI anukaMpA vaDe karIne, ucca nAgara zAkhAnA vAcaka umAsvAtijIe A taravAthadhigama nAmanuM zAstra (sU) spaSTa bhAve rahyuM che. AthI je ke AtmA A tatvArthAdhigama sUtrane jANIne (bhaNIne) temAM kahelA artha mujaba vartaze. te AtmA thaDA vakhatamAM avyAbAdha (mekSa) sukhane prApta karavAvALA thaze. joke A tavArtha sUtranA racayitA saMbadhe Aje upalabdha graMthamAM aneka bhinnabhinna temaja paraspara asaMbaMdhaka hakIkate jovAmAM Ave che. tema chatAM eka vAta ekI mate sapaSTa che ke A tatvArtha sUtrane samasta jaina Alame AtmAthe-pramANa mAnyuM che. lI. si. pA. paM. zAM. ke. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 Aje jyAre carama tIpati zrI mahAvIra svAmIjIne nirvANa pAmyAne mAtra 2514 varSa thayA che, tema chatAM pAMcamA ArAnA kALanA prabhAva-vizeSathI zrI jIna bhASita zruta (vANI) sa''dhe aneka brAMtie savA pAmI che te AtmAthI -AtmA mATe kharekhara ghaNA ja khedanA viSaya che, tema chatAM je kAMi macela che ane meLavI zakAya che. te thakI SaNa zrI jInavANInA tAga meLavI zakAya che. te kAMI ochA harSoMnI vAta nathI AA mATe jaNAvavAnu` ke sa` zrI tI'kara bhagavAne avazya pAMca kalyANaka hAya che, temAM tee svaya buddha-buddha hovAthI jyAre dIkSA grahaNa kare che, te vakhate meAkSa-purUSArtha prati anya AtmAeAne preraNArUpa zrI karemi bha`te sUtranA svamukhe uccAra (pratijJA) kare che. A karemi bhate sUtra pADha tA meAkSAbhilASI AtmAe Aje paNa dIkSAgrahaNa samaye-pratijJAthe paccakrRkhANa karavA pUrvaka zrI saMgha samakSa nIce mujaba uccAra karI peAtAnA AtmAne meAkSa-purUSArtha prati udyamavaMta rAkhavA karatA hoya che. prayatna 'karemi bhaMte ! sAmAIya', savva' sAvaja' joga' paccakhAmi, jAvajajIvAe, tiviha' tiviheNu', maNeNu', vAyAe, kAeNu, na karemi, na kAravemi, karaMta. pi anna na samajANuAmi, tasma bha'te ! paDimAmi, niMdAmi, gahiAmi, appANu' vAsirAmi. A sAthe pAMca mahAvratAnA path nIce mujaba mekSA -sAdhavA prati svIkAra (pratijJApUrvaka) karatA hoya che. (1) savvu' pANAivAyA veramaNa' (2) santra' muSAvAyAe veramaNu' (3) savva anniAdANA veramaNu' (4) savvu' mehuNA veramaNuM (5) sannAe pariggahAe veramaNuM. A pAMca mahAtratAnA pAlana saba'dhe vizeSathI 45 bhAMgAnuM svarUpa A sAthe jaNAvela che. je mekSAthI AtmAne jarUrathI sahAyaka thaze ema amArUM mAnavu' che. vaLI sAthe zrI bRhata-kalpa sUtrAnusAre paramapUjya zrI devaca`drajI mahArAje racelI pAMce mahAtratAnA pAlana samadhenI pAMca pAMca bhAvanAnA svarUpane jaNAvanArI sajjhAyA paNa A sAthe jaNAvela che. AthI paNa ArAdhaka AtmAne jarUrathI ArAdhanA saMbaMdhe nizAdha prApta karavAmAM jarUrathI sugamatA prApta thaI zake tema che ema amArU mAnavu che. eja sujJeSu ki. bahunA vI. siddhAMta pAkSika paDita zAMtilAla kezavalAlanI vadanA svIkAraze| tA. ke, : sAdhake A vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI che ke sAdhya bhAvamAM (nizrcayathI) sAmAyikamAM rahevAnuM che, jyAre zvAdhanAmAM (vyavahArathI) sAdyayeAga pravRttine tyAga karavAnA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 "ka-sAvA ne-gvAmi' no sAmAnya artha sarva prakAranA pApa vyApArane arthAta aDhAre pApa sthAnakanI karaNane trividhe-trividhe tyAga. (1) (1) manathI hiMsA karavI nahi ? kaI jIvane mAravAno vicAra kara nahi (2) vacanathI hiMsA karavI nahi. keIpaNa jIvanA prANane ghAta thAya tevA vacane betavA nahi. (3) kAyAthI hiMsA karavI nahi keIpaNa jIvanA prANane ghAta thAya tevI pravRtti (kAyaceSTA) karavI nahi. arthAt ajayaNAe kAyaSTa karavI nahi. () manathI hiMsA karAvavI nahi ? kaI javane mAravA mATe bIjAne (jIvaachava) ne preraNA karavAno vicAra kare nahi. (5) vacanathI hiMsA karAvavI nahi H prANane ghAta thAya tevA Adeza vacane keIne kahevA nahi. (6) kAyAthI hiMsA karAvavI nahi keIpaNa jIvanA prANane ghAta thAya tevA prakAranAM AraMbhanA (gamanA gamanAdhikanA) kAryo javA nahi. (7) manathI hiMsAnI anumodanA karavI nahi. keIpaNa jAtanI hiMsAne sArI gayuvI nahi. (8) vacanathI hiMsAnI anumodanA karavI nahi keIpaNa jIvanI hiMsA saMbaMdhI kAryonI prazaMsA karavI nahi. (9) kAyAthI hiMsAnI anumodanA karavI nahi H hiMsAnA kAryone tALIo ApI temaja pITha thAbaDIne vadhAvavA (prazaMsA karavI) nahi. hiMsA saMbadhe samajavuM ke niSkAmapaNe hiMsAnA kAryo karanArane jAheramAM zAbAzI ke InAma ApavAthI traNe vega ane traNe karaNanuM pApa lAge che () manathI ja huM evuM nahi vItarAganI AjJA virUddha khelavAne vicAra kara nahi (2) vacanathI jUThuM bolavuM nahi : prIya-pathya ane taththAMsa rahita belavuM nahi. (3) kAyAthI jUThuM bolavuM nahi : vItarAganI AjJA virUddha-ArAdhanAmAM joDAvuM nahi. (4) manathI jUThuM bolAvaDAvavuM nahi ? vItarAganI AjJA avirUddha belavA mATe strAhita thAya tevA vacane besavA mATenA vicAra karavA nahi. (5) vacanathI jUThuM bolAvaDAvavuM nahi bhaya ane lAlacathI karAvAyelA kAryonI prazaMsA karavI nahi. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 (6) kAyAthI jUThuM bolAvaDAvavuM nahi anayamanI pravRttione saMyama dhana pravRttio kahevaDAvI nahi. (7) manathI juThuM anumAvuM nahi ? vItarAganI AjJA virUddhanI pravRttione manathI paNa sArI hitakArI) jANavI nahi (8) vacanathI javuM anumodavuM navi : vitA nI AjJA virUddha karAtAM pravacananA vakhANa karavA nahi (9) kAyApI javuM anubhavuM nahi. vItarAganI AjJA virUddhanI pravRttio temaja pravacane prati utsAhIta thavuM nahi. vItarAganI AjJA virUddhanI samasta pravRttio AtmArthabhaMjaka jANavI. yaM-sAvaja -ravavAma' ne sAmAnya artha sarva prakAranA pApa vyApArane arthAt aDhAre pAkisthAnakanI karaNIne tyAga che. A saMbaMdha atre adattAdAna viramaNa vata ane maithuna viramaNa vratane nava bhAMgAe vicAra karela che. (1) manathI corI karavI nahi : janAjJA virUddha para dravyane grahaNa karavAnuM vicAra kara nahi dharma zraddhALuone ThagavAnA vicAro karavA nahi. (2) vacanathI corI karavI nahiH sUtra-siddhAMta virUddha bolI (lokalAgaNIne AkarSavI nahi) dhama purUne ThagavA nahi) (3) kAyAthI corI karavI nahi : akalpanIya para dravane grahaNa karavuM nahi. () manathI corI karAvavI nahi : zarIzakinI suzruSArthe padravya grahaNa karavA mATe lokone utsAhita karavAno vicAra karavo nahi. temaja pamI purUSane lebhI banAvavAne vicAra karavo nahi. (5) vacanathI corI karAvavI nahi : lokene para pagalika sukha bhegamAM Asati upaje tevo upadeza Ape nahi. (6) kAyAthI cerI karAvavI nahiH para vastunuM grahaNa karavA saMbaMdhI saMkete karavA nahi. (7) manathI cArInI anumodanA karavI nahi ? Aleka-paralokanA sukha mATe karatA puNyabaMdhanA kAryone sArA jANavA nahi. (8) vacanathI cArInI anumodanA karavI nahi ? jagatamAM mamatvabhAve pravartatA dAdAnAdinA vyavahArane prazaMsA nahi. () kAyAthI cArInI anudanA karavI nahi. dharma virUddha (jinAjJA vi) Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 dharmakaraNa karatA lokomAM utsAha vadhe tevuM vartana karavuM nahi. (teone ghera pagalAM karavAM vigere temAMthI pitAnI pUjA karAvavI vigere) mithuna viramaNa vratanA nava bhAMgA (1) manathI maithuna (abrahma) sevavuM nahiH pAMce InidranA viSaya bheganI AkAMkSA karavI nahi. (2) vacanathI maithuna sevavuM nahi pAMce InDiyana Icchita viSaya bheganI prApti thAya tevuM bolavuM nahi. | (3) kAyAthI maithuna sevavuM nahi ? viSaya saMgomAM tenA bhogI banavuM nahi arthAt vikArI banavuM nahi. (4) manathI maithuna sevarAvavuM nahi loke IndriyArthaka sukha-bhaga prati AkarSAya tevuM IcchavuM nahi. nAca-gAnanA-jalasAo javA nahi. (3) (5) vacanathI maithuna sevarAvavuM nahi. lekamAM pravartatI viSaya bheganI pravRttine pretsAhana maLe tevuM bolavuM nahi. (6) kAyAthI maithuna sevarAvavuM nahi ? lokone viSaya bhega prati AkarSa thAya tevI ceSTAe karAvavI nahi. (khAna-pAna-raMga-rAganI ceSTAo karAvavI nahi) (7) manathI maithunanI anumodanA karavI nahi ? puNyavAna lakenA para-paugalika bhegavilAsane sAre jANavo nahi. - (8) vacanathI mithunanI anumodanA karavI nahi? para-dUgalika bhoga vilAsamAM Asakta kenA kAryonI prazaMsA karavI nahi (9) kAyAthI maithunanI anumodanA karavI nahi para paugalika bhegamAM sukhabuddhi dhAraNa karavI nahi parigraha viramaNa vratanA nava bhAMga (1) manathI pavigraha rAkhavo nahiH karmothe prApta zarIrAdi temaja kaSAya nekaSAyAdi bhAvamAM mUcha rAkhavI nahi. arthAta mamatva bhAva dhAraNa karavo nahi. (2) vacanathI parigraha rAkhavo nahiH bAhya atyaMtara para saMgI vibhAva svarUpane A mahitArthe jarUrI che ema bolavuM nahi (3) kAyAthI parigraha rAkhavo nahi. zarIrAdinI zobhA-vibhuSA karavI nahi (1) manathI parigraha rakhAva nahi ? anyatra parigraha saMbadhe ISTa dhAraNa karavuM nahiM. arthAta jAhera saMsthAomAM dravyAdinI vRddhinA kAryo karAvavAnI vicAraNA karavI nahi. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vacanathI parigraha rakhAva nahi ? keIne paNa pitA mATe kaI paNa vastu rAkhI mUkavAnI sUcanAo ApavI nahi. (3) kAyAthI parigraha rakhAve nahi ? zarIrAdinI (suzruSA athe) anukULatA arthe prathamathI Ayojana karAvavA nahi. (1) manathI parigrahanI anumehanA karavI nahi H puthabaMdhamAM rAcavuM nahi. (2) vacanathI parigrahanI anumodanA karavI nahi : Ihaloka-paralekane sukhanA sAdhananI prAptinI prazaMsA karavI-karAvavI nahI. (3) kAyAthI parigrahanI anumodanA karavI nahiH para zilaka ISTArtha dravyonI prAptimAM harSita thavuM nahi A sAthe sAdhya-mAdhana dAvanI zuddhi arthe nIce jaNAvyA mujaba nizcaya-vyavahAranI comagIone yathA- avirUddha bhAve jANavAno khapa karavuM jarUrI che. nizcaya vyavahAra-svarUpamAM sAdhaka bAdhaka bhAvanI caubhaMgI e (1) vyavahArane bAdhaka vyavaha ra : hiMsA jUTha-cerI-maithuna ane parigrahAdika virUddha vyavahAra-vyavahArano bAdhaka vyavahAra jANo. (2) vyavahArane sAdhaka vyavahAra : zuddha pacAcArane vyavahArane-Sa AvazyakanI karaNanA vyavahArano jANa. sAdhaka temaja SaTu AvazyakanI karaNIne vyavahAra te paNa jJAna-darzana-cAritrAdinA vyavahArane sAdhaka che e jANavuM. (3) nizcayano sAdhaka vyavahAra : samyakdarzana-zAna cAritrane vyavahAra (guNasthAnaka kramArehaNe) paramapadane sAdhaka che ema jANavuM. (4) nizcayano bAdhaka vyavahAra : ajJAnI temaja bhavAbhinaMdI jIvone samasta dharma-kriyArUpa vyavahAra nizcayane zuddha khAdhaka che ema jANavuM. nizcaya svarUpanI caubhaMgI (1) nizcayanA bAdhaka nizcaya : - mithyAtvI AtmAne prApta riddhisiddhinuM abhimAna nizcaya zuddha svarUpanI prAptimAM bAdhaka che. (2) nizcaya sAdhaka nizcaya : kSapazamika samyaka darzana-jJAna-cAritra rUpa nizcaya zuddhi, zuddha kSAyaka bhAvanI zuddhine sAdhaka che. (anyathA zuddha kSAyaka bhAvanI prApti thAya ja nahi) Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 (3) vyavahArane bAdhaka nizcaya : zubhAzubha lezyAnA vyavahArane zuddha kSApazamika zuddhi jANavI te temaja zuddha kSapazamika bhAvane kSAyaka bhAvanI zuddhi samajavI te vyavahArane bAdhaka nizcaya jANo. (4) vyavahArano sAdhaka nizcaya : - zrI tIrthakara bhagavaMtane samasta prazasta vyavahArane zuddha vyavahArano sAdhaka jANa. lI. siddhAMta pAkSika paMDita zAMtilAla kezavalAlane siddhatika bhUla jaNAvavA kRpA karaze. zrImAnuM devacaMdrajI mahArAja kRta pAMca bhAvanAnI DhALa DhALa 1 thI 6 varita zrI maMdira parama, dharma dhAma sukhakAma, syAdvAda pariNa ma ghara, praNamuM cetanarAma. mahAvIra jinavara namuM. bhadrabAhu sUriza, vadI bI jinabhadra gaNi, zrI kSemedra munIza. sadagurU zAsanadeva namI, bRhada ka95 anusAra, zuddha bhAvanA sAdhunI, bhAvIza paMca prakAra, idriya yuga kaSAya ne, jIpe muni nizaMka, izuM jIte yudhyAna jaya, jAye citta taraMga. 4 prathama bhAvanA mRta taNa, bIjI tapa tIya sarava, turIya ekatva bhAvanA, paMcama bhAva sutattva. zrata bhAvanA mana sthira kare, TALe bhavana khera, tapa bhAvanA kAyA ime, vame veda umeda (ga) ekatva bhAva nirbhaya dazA, nija laghutA eka bhAva, sattva bhAvanA Atma guNa, siddhi sAdhana dAva. ThALa 1 lI zrutabhAvanA sUtra abhyAsa kare munivara sadA re, aticAra sahu TALa, hIza adhika akSara mata uccaro re, zabda artha saMbhALa..sUtra...1 sUkSama artha agocara dRSTithI re, rUpa rU5 vihIna, jeha atIta anAgata vatana re, jANe jJAnI lInasUva...2 nitya anitya eka anekatA re, sadasadda bhAva svarUpa, chae bhAva eka dravya pariNamyA re, eka samayamAM anupa.sUtra3 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 sAkha, lAkha...satra.... utsarga apavAda pade karI re, jANe sahu zruta cAO, vacana-virAdha nivAre yuktithI re, sthApe dUSaNa-TALa... sUtra...4 dravyArthi ka paryAyArthi ka dhare re, naya gama bhaMga aneka, naya sAmAnya vizeSe te grahe re, leAkAleAka-viveka...sUtra... pa nasUtre upakArI kahyo re, vaLI asuracA ThAma, dravya zratane vAMgho gaNudhare re, bhagavaI aMge nAma...sUtra....6 zrata abhyAse jinapada pAmiye re, chaThThe aMge zrananANI kevajJanANI same re, pannavaNI je sUtradhArI ArAdhaka savanA re, jANe artha svabhAva, nija Atama paramAtama sama gaNe re, dhyAve te naya dAva...sUtra...8 sayama darzIna te jJAne vadhe re, dhyAtA te ziva-sAdhata, bhavasvarUpa caugatine te lakhe re, teNe sa`sAra tata...sUtra...9 iMdriya sukha caMcaLa jANI taje re, nava nava atha` taraMga, jima jima pAme tima mana use re, vase na citta ana'ga...sUtra...10 kALa aAkhyAtAnA te bhava lakhe re, upadezaka paNa teha, parabhava sAthI avalaMbana kharA re, caraNa vinA zivageha...sUtra...11 pAMcama kALe zruta maLa paNu ghaTaye| re, te paNa ehu AdhAra, devacaMdra jinamatanu" tattva e re, zrutazu' dharajo pyAra...sUtra..12 DhALa 2 jI tapa bhAvanA rayaNAvalI katakAvalI, muktAvalI guNuyaNu, vAmadhya ne jayamadhya e, tapa karIne heA chatA ripu mayakSu...1 bhaviSNu ! ta guNu AdarA, tapa teje re chIje sahu krama, viSaya vikAra dUre TaLe, mana gaje heA bhaje bhava bhama.bha. 2 joga jaya iMdriya jaya tahA, tapa jANeA hA krarmasUDaNu sAra, uvahANu joga duhA karI. ziva sAthe re sudhA aNugAra...sa. 3 jima jima pratijJA dRDha thake, vairAgI tapasI munirAya, tiSa tima azubha dala chIje, ravi teje re jema zIta vilAya...bha. 4 je bhikSu paDhimA Adare, Asana akaSa sudhIra, ati lIna samatA bhAvamAM, tRNanI pare hA jANuta zarIra...bha. 5 jiNa sAdhu tapa taravArathI, sUDhA meha gayada, tibhu sAdhunA huM dAsa chuM, Jain Educationa International nitya vaMduM / tama paya adhi...bha. 6 For Personal and Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAra suyagaDAMgamAM, tima kahyo bhagavAI aMga, uttarajhathaNe eguNa tIzameM, tapa saMge he sahu kamane baMga-bhA. 7 je duvidha dukkara tapa tape, bhava pAsa Aza viratta, dhanya sAdhu muni DhaMDhaNa samA, RSi naMdaka he tilaga kurUdatta.bha. 8 nija Atama kaMcana bhaNI, tapa agni karI zodhaMta, nava nava labdhi baLa chate, upasarga ho te sahaMta mahata.bha. 9 dhanya! teha je dhana gRha taja, tana nehano karI che, nirsaga vanavAse rame vase, tapadhArI che je abhigraha meha..bha. 10 dhanya tela garacha guphA tajI, jinakalpI bhAva apheda, parihAra vizuddhi tapa tape, te vaMde he devacaMdra muNA.. bha. 11 DhALa 3 sarva bhAvanA re jIva! sa hasa Adara, mata thAo dIna, sukha duHkha saMpada A padA, pUrva karma AdhIna re jIva..1 kedhAdika vaze raNa same, sahya duHkha aneka, te je samatAmAM sahe, te tuja kharo viveka re jIva.2 sava anitya azAzvata, jeha dIse eha, tana dhana sayaNa sagA saha, tiNa zuM o neha? re jIva.3 jima bALaka veLataNa, ghara karIya ramata, teha chate athavA Dhahe, nija nija ghara jata re jI..4 paMthI jima sarAhame, naMdI nAvanI rIta, tima e parijana te milyA, tithI zI prIta ? re jIva..5 jyAM vArtha tihAM sahu sagA, viNa savAratha so dUra, pArakA je pApe bhaLe, tuM kima have zUra? re java..6 taja bAhira melA vaDe, je miliyo bahu vAra, pUrve je maliye nahi, tiNazuM dhara pyAra se jIva 7 cakrI haribala pratihari, tasa vaibhava amAna. te paNa kALe saMharyA, tuja dhana dhye mAna ? re jIva...8 hA hA ! huM karate tuM phare, para pariNati ciMta? narake paDayAM kahe tAharI, kezu karaze ciMta re jIva..9 gihika dukha upaje, mana arati ma dhareva, (ha) pUrava nija kRta kamane, e anubhava heva (meha) re jIva...10 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 eha zarIra azAzvatuM, kSaNa meM chIjata, prIti kazI tasa upare, jeha svArathavaMta re jIva...11 jyAM lage tuja INa dehathI, che pUrava saMga, tyAM lage keDI upAyathI, navi thAye bhaMga 2 jIva.. 2 AgaLa pAchaLa cihu dine, je viNazI jAya, rogAdikathI navi rahe, kIdhe keDI upAya re jI...13 aMte paNa ene tajayAM, thAye ziva sukha, te je chUTe ApathI, te tuma ye duHkha? re jI..14 re tana vize tAhare, navi kAMI hANa, je jJAnAvika guNataNe, tuja Ave jhANuM re jIva...15 tuM ajarAmara AtamAM, avicala guNa khANa, kSaNa bhaMgura A dehathI, tuja kihAM pichANa? re jIva. 16 chedana bhedana tADanA, vadha baMdhana jAha, pudgalane pudagala kahe, tuM te amara agrAhya re jIva. 17 pUrva karma uye sahI, je vedanA thAya, dhyAne Atama tiNa same, te dhyAnI rAya re jIva....18 jJAna dhyAnanI vAtaDI, karavI AsAna, aMta same Apa paDyAM, vIralA dhare dhyAna re jIva..19 arati karI dukha bhogave, paravaza jima kIra, te tuja jANapaNAtaNe, guNa kaze dhIra re java , 20 yuddha niraMjana nimala, nija Atama bhAva, te vize kahe duHkha kIzuM, je maliyA Ava re jIva.21 deha geha bhADAtaNe, e ApaNe nahi, tuja gRha Atama jJAna e, tiNamAMhi samAhi re java...22 metAraja sukezalo, vaLI gajasukumAla, sanakumAra cakrI pare, tana mamatA TALa re jIva.23 kaSTa paDayAM samatA rame, nija Atama thAya, devacaMdra tiNa munitaNa, nitya vada pAya re jIva.24 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 DhALa 4 ekatva bhAvanA sana dhyAna cAritrane re, je daDha karavA cAhya, to ekAkI viharato re jina kalpIki sahAya re prANI ! ekala bhAvanA bhAva, ziva mAraga sAdhana dAva re...prANa 1 sAdhu bhaNI gRhavAsanI re, chUTI mamatA jeha, te paNa gacchavAsIpaNe re, gaNu gurU para che neha re. prANI. 2 vana mRganI pare tehathI re. choDI sakala pratibaMdha, tuM ekAMkI anAdine re, kiNathI tuja saMbaMdha re...prANa 3 zatru mitratA sarvathI re, pAmI vAra anaMta, kaNa sajajana duzmana kizo re, kALe sahune aMta che. prANa. 4 badhe karma jIva ekale re, bhagave paNa te eka, kiNa upara kiNa vAtanI re, rAga-veSanI Teka che. prANI. 5 jo nija ekapaNuM grahe re, cheDI sakala parabhAva, zuddhAtama jJAnAdizuM re, eka svarUpe bhAva re..prANI. 6 AvyA che tuM ekale re, jaIza paNa tuM eka, te e sayala kuTuMbathI re, prIti kazI aviveka re...prANI 7 vanamAM gaja siMhAdithI re, viharatAM na TaLe jeha, jiNa Asane ravi Athame 2, tiNa Asana nizi cheha re...prANI. 8 tapa pAraNe AhAra graDe re, karamAM lepa vihIna, eka vAra pANI pIne re, vanacArI citta adhIna re.... prANI. - eha doSa para grahaNathI re, parasaMge guNahANa, paradhanagrAhI cera te re, ekapaNuM sukha ThANa re..prANI. 10 para saMyogathI baMdha che re, 5ra viyogathI mokSa, teNe tacha para meLAvaDo re, ekapaNuM nija pikha re..prANa 11 janma na pAmya sAtha ke re, sAtha na maraze keya, dukha vecAu kaI nahi re, kSaNabhaMgura saha laya re..prANa 12 parijana marate dekhIne re, zoca kare jana mUDha, avasare vAro ApaNe re, sahu jananI e rUDha re..prANa 13 surapati cakrI hari halI re, ekalA parabhava jAya, tana dhana parijana sahu milI re, keI sakhAIna thAya che. prANI. 14 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2aa eka AtamA mAharo re, jJAna darzana guNavaMta, bAhya vega sahu avara che re, pAye vAra anaMta re..prANuM. 15 karaThaMDu nami nagnaI re, dumuha pramukha RSirAya, mRgAputra harikezInA re, huM vaMdu nitya pAya che. prANa 16 sAdhu cilAtIsuta bhale re, vaLI anAthI tema, ema muni guNa anumehatA , devacaMdra sukha prema che. prANI. 17 DhALa 5 mI tattva bhAvanA cetana e tane kAraNe, tame dhyAne re, zuddha niraMjana deva, bhavika tame dayA re, zuddha svarUpa anupa, bhavika tame dhyA re..1 narabhava zrAvaka kuLa kahyo, tame, lIdhe samakita sAra. bhavika.. jina Agama rUcizuM suNe, tame, Alasa niMda nivAra, bhavi.2 tina leka tihuM kALanI, tame, pariNati tIna prakAra. bhAvika eka samaye jANe tiNe, tame, nANu anaMta apAra. bhAvika-3 samayAMtara saha bhAvane, tame, darzana jAsa anaMta, bhavika. Atama bhAve sthira sadA, tame, akSaya caraNa anaMta. bhavika..4 sakala doSa hara zAzvate, tame, vIraja parama adIna. bhavika. sukSama tanubaMdhana vinA, tame, avagAhanA svAdhIna. bhavika...5 pudagala sakala vivekathI, tame, zuddha amUrti rUpa bhavika. itiya sukha nispRha thayA, tame, kazya abAha (dhya) svarUpa. bhavika..6 dravya taNA pariNAmathI, tame, agurulaghutva anitya, bhavika. satya svabhAvamayI sadA, tame, choDI bhAva asatya bhavika...7 nija guNa ramate rAma e, tame, sakala akaLa guNakhANa bhavika paramAtama paramajyoti e, tame, alakha alepa vakhANu. bhavika...8 paMca pUjyamAM pUjya e, tame, sarva dayeyathI dhyeya. bhavika. dhAtA dhyAna arUpeya e, tame, nizcaya eka abheya. bhAvika-9 anubhava karatAM ehane, tame, thAya parama pramo. bhavika. eka svarUpa abhyAsathuM, tame, zivasukha che tasa go bhavika...10 baMdha abaMdha e AtamA, tame, kartA akartA eha. bhavika. eha bhoktA aAkta, tame, svAdvAja guNa geha. bhavika...11 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 eka aneka svarUpa e, tame, nitya anitya anAdi. bhAvika sadasa6 bhAve pariNamyA, tame, mukta sakala ubhA...12 tapa japa kiriyA khapathakI, tame, aSTa karma na vilAya. bhavika te sahu Atama dhyAnathI, tame, kSaNamAM kherU thAya. bhavika..13 zuddhAtama anubhava vinA, tame, baMdha hetu zubha cAla. bhavika. Atama pariNAme ramyA, tame, eha ja Azrava pALa. bhavika...14 ema jANe nija AtamA, tame, varajI sakala upAdha. bhavika. upAdeya avalaMbane, tame, parama mahadaya sAdha bhavika...15 bharata elAsuta tetalI, tame, ItyAdika munirvAda. bhAvika Atama dhyAnathI e taryA, tame, praName te devacaMdra. bhavika...16 DhALa 6 bhAvanA mukti nizANuM jANI, bhAve Asakti ANIjI; ga kaSAya kapaTanI hANa, thAye nirmala jANajI...bhAvanA. 1 paMca bhAvanA e muni manane, saMvara khANa vakhANIjI; bRhakalpasUtranI vANa, dIThI tema kahANI..bhAvanA. 2 karma kataraNa ziva nIsaraNI, guNa ThANa anusaraNIjI; cetana rAmataNI e dharaNI, bhavasamudra dukha haraNIjI.bhAvanA. 3 jayavaMtA pAThaka guNadhArI, rAjasAgara suvicArIjI; nirmala jJAna dharma saMbhALI, pAThaka sahu hitakArI cha...bhAvanA. 4 rAjahaMsa saha sugurU pasAthe, devacaMdra guNa gAvejI; bhavika jIva je bhAvanA bhAve, te amita sukha pAvejI.bhAvanA. 5 jesalamere zAha su tyAgI, vartamAna vaDabhAgI; putra kalatra sakala sebhAgI, sAdhu guNanA rAgIjI..bhAvanA. 6 tasa AgrahathI bhAvanA bhAvI; DhALa baMdhamAM mAtAjI; bhaNaze gaNaze je e jJAtA, laheze te sukha sAtAjI.bhAvanA. 7 mana zudhdha paMca bhAvanA bhAve, pAvana jina guNa gAvejI; mana munivara guNa saMga vasA, sukha saMpatti gRha thAi...bhAvanA. 8 AjanA A jina zAsanane viSe anekavidha matabhedonA pravane ajJAnI ane ahaMkArI jemAM aneka prakAre kalaha kaMkAsanuM sarjana kareluM che. jethI zrI saMghamAM jarUrI sabhAnatA-ekatA ane samAnatAmAM aneka vikSepa sarjAyA che. je AtmAthI Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 AtmAe mATe duHkhada hakIkata che, tema chatAM zrI jinAjJA prati saveda jIvA AdaraprItivALA hAvAthI atre zrI pAMcamA aMga sUtra te zrI bhagavatI sUtramAM jaNAvyA anusAre pAMca prakAranA vyavahAra (pramANabhUta) nA bhedonu` ki`ciMta svarUpa pa. pU. zrI jJAnavimaLasUrijInI sajjhAya saha jaNAvIe chIe. A sAyamAM pUjyazrIe AtmArthe jJAna-darzana-cAritra temaja tapadharmanI ArAdhanA-AtmAnubhava saha karavAnI zIkha ApI che. A sAthe te cAre prakAranA Atma-dharma-paraspara sahacArI bhAve upakArI thAya che ema spaSTa jaNAvelu che AthI samajavAnuM' ke ekAMte eka pakSIya koIpaNa dharma-AAtmA sAdhI zakatA nathI have te cAre prakAranA dharmanA vyavahAramAM (AcAra pAlanamAM) zAstromAM je pAMca prakAranA pramANa vyavahAro jaNAvela che tene zAstrArthathI anukrame avirUddha bhAve atre jaNAvela che. (1) prathama Agama vyavahAra : eTale ke kevaLajJAnI temaja mana:paryuM vajJAnI temaja samyak--avadhijJAnI, temaja caudapUrvI ane daza pUrvadhara e viziSTa jJAnIone vyavahAra temaja temanA vacanAnusAre je vyavahAra karAya tene Agama vyavahAra jANavA. (2) bIjo zruta vyavahAra : te vaCmAna aga-upAMga sUtranA jANu temaja AcAra prakalpaka Adi cheda sUtreAnA jANu gItAnA vyavahAra tene zruta vyavahAra jANavA (3) trIjo AjJA vyavahAra : te gItA gurU bhagava'tanI AjJAe karI je vyavahAre pravate tene AjJA vyavahAra jANavA. (4) cAthA dhAraNA vyavahAra : te gItA zurU bhagava'tAe je vyavahAra pravartAve hAya tene (para parAne) anusarIne je vyavahAra karAya tene dhAraNA vyavahAra jANavA. (5) pAMcamA jIta vyavahAra : te dravya-kSetra-kALa-bhAvanI sApekSatAe (pradhAnatAe) temaja Agama-zruta pramANathI avirUddha bhAve (utsa apavAde) temaja avidhi-aAzAtanAdi doSo DhALIne mukhyAthe tA te je prakAre potAnA AtmA rAga-dveSAdi doSAne jIte (TALe) tene jIta vyavahAra jANavA. A jIta vyavahArI te pUrvenA cAre prakAranA AcArane bAdhA upajAvanArA na haiAya. kemake pAMce AcArA paraspara sApekSa bhAve pramANurUpa che. A saMbadhe mA jANavu jarUrI che ke dareka dareka AtmAne pAta-potAne jagatamAM sarvakALe-sakSetre jevA jevA sugurU yA kunnurUnA yAga prApta thAya che. tene ja prAye karIne te te jIvA anusaratA hAya che. eTale ke te te gurUe batAvelA deva-dha prati Adara-prItivALA banatA hAya che. te A saMbadhe pa. pU zrI yazeAvijayajIe racelA (350) gAthAnA stavananI sAtamI DhALamAM agIyAra (11) mI gAthAmAM sugurU-kugurUnA svarUpa sa'badhe 26-26 bhAMgAnuM svarUpa jaNAvela che. te, te tyAMthI avazya joI jANI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ levuM. Aje paNa jeo sugurUnI AjJAe pAMca prakAranA vyavahAranI sApekSatAe je bhAve dharmArAdhana karatA rahI Atma kalyANa sAdhe che, teone avazya cAra prakAranA sAmAyika bhAvanI prApti thAya che ema jANavuM kemake zAstramAM sarvatra "gAre ghA ema spaSTa jaNAvAyela che. A saMbaMdhe AtmArtha sAdhaka vyavahArathI temaja nizcayathI, pravRtti-nivRtti dharmanI caubhaMgIne AtmAthI AtmAoe yathArtha avirUddha avadhAravI. (1) vyavahArathI pravRtti dhama: pitAnA AtmAne paMcAcAramAM jeDa te. (2) vyavahArathI nivRtti dharma : hiMsA-jUTha-cArI-maithuna ane parigrahAdinA pApa vyApArathI aLago rAkhavo te. (3) nizcayathI pravRtti dharma : pitAnA AtmAne samyaktva sAmAyika, zrata sAyAyika, deza virati sAmAyika temaja sarva sAmAyika bhAvamAM joDavo te. (4) nizcayathI nivRtti dhama : pitAnA AtmAne krodha-mAna-mAyA ane lobhAti kaSAya bhAvathI aLago rAkhavo te. upara jaNAvela pravRtti dharma temaja nivRtti dharma temaja vyavahAra dharma temaja nizcaya dharma paraspara sApekSa bhAve upakArI (AtmArtha sAdhaka) che. anyathA ekAMtapakSe bAdhaka che. A saMbadhe zAstramAM spaSTa jaNAvavAmAM Avela che ke - jai jiNamaya pavajjaya, tA mA-vyavahAra-Nicchae muyai / phaLa viNa titha, chinna ane 3 ta che he AtmAthI AtmA che tuM zrI jInezvara bhagavaMtanI AjJAnuM pAlana karavA Irachate hoya to vyavahAra svarUpa ke nizcaya svarUpa banemAMthI keIne paNa a5lApa (tiraskAra) karIza nahi. kemake vyavahArane apalApa karavAthI tIrtha (zAsana) ne uchee thaIza ane nizcayane a palApa karavAthI AmatAvanA zreyathI bhraSTa thaIza... upara jaNAvela pAMca prakAranA vyavahArane zAArthanuM samarthana ApavAthI zrI jJAnavimaLasUrikRta pAMca vyavahAranI dvAna zrI jinavara deve bhavi-bhAva hete, mugati taNe paMtha khe; jJAna darzana cAritra ta5 cauvidha, ethI zivasukha cAkhe re, Atama! anubhava cittamAM dhAro, jema bhavabhramaNa nivAre che. ta. 1 jJAna thakI savi bhAva jaNAye, darzane tAsa pratIta; cAritra AvatAM Azrava rUpe, pUrva zoSe tapa nita re... A. 2 jJAna darzana behu sahacArI, cAritra tasa phaLa kahiye; nirAsaMza tapa karma khapAve, te Atama guNa lahIye re... A. 8 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 te cAritra nizcayathI nija guNa, samiti guti vyavahAra jJAnakriyA sammata phaLa kahiye, cAritrane niradhAra re..A. 4 te vyavahAra kahyo paNa bheda, paMcama aMga mejhAra; prathama Agama zratane ANuM, dhAraNA chata vicAra re... A. 5 kevalI maNapajava ne ehI, cauda pUrva dizA pUrva nava pUrva lage khavidha Agama-vyavahArI heya sarva 2... A. 6 zeSa pUrva AcAra prakalpaNa (3), chedAdika sAvi jANa; zrata vyavahAra kahI je bIje, atizaya viNa je nANuM re...A. 7 dezAMtara sthita behu gItAratha, jJAna caraNa guNa valaga; kaI kAraNathI milana na hove, tiNa hete karI alaga re.. A. 8 prazna sakaLa pUchevA kAje, guNa muni pAse mUke teha (thI) grahIne uttara bhAkhe, paNa Azaya navi cUke re..A. 9 tenI ANa tahatta karIne, je niHzaMka pramANa jema tRSita sara nadI na pAme, paNa tasa jaLe tRSAhANa re....A. 10 te ANA vyavahAra kahIe, e trIje paNa bahu sari; gUDha AlecanA pada je bhAkhyA, te prAyo&te parakhe re.A. 11 chata vyavahAra suNe have paMcama, dravya kSetra kALa bhAva; purUSa sAhasa ne paDisevA, gADha agADha hetu dAva re... A. 12 ityAdika bahu jANe gItAratha, teNe je zubha Acari; AgamamAM paNa je na niSedhyuM, avidhi azuddha navi dhariyo re..A. 13 pUrava cAra vyavahAra na bAdhe, sAdhe cAritra ga; pApabhIru paMcAMgI sammata, saMpradAyI gurUga re... A 14 gachagata anugI gurUvI, aniyatavAsI Autta, e paNa guNa saMyamane dhArI, teha ja chata pavitta re..A. 15 pAsa usane kuzale, saMsatta ahAI; e paMca devane dUra na kare, ane muni paNuM bhAkhe maMda re...A. 16 guNa hI ne guNAdhika sari, thAye je annANa; dazana asAra te caraNa kihAthI, e dharmadAsagaNi vANI re...A. 10 guNa-pakSI ne guNane rAgI, zakti vidhi ujamALa, zraddhA jJAna kathe ne karaNI, te muni vaMdu vikALa re....A. 18 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 viSama kALamAMhe paNa e guNa, parakhI je muni vaMda; pravacanane anusAriNI kiriyA, karate bhava-bhaya chede re... A. 19 eha suta vyavahAra taNe baLa, zAsana jinanuM dIpe, saMprati dusaha sUri lage e, kumati kadAgrahane jape re A. 20 INa vyavahAre je vyavahAraze, saMyamane khapa karaze, jJAna vimaLa gurUne anusaraze, te bhavasiMdhune taraze re.....A. 21 chevaTe A DhALamAM jaNAvyuM che ke je AtmA-pitAthI adhika guNane-avinaya kare che. arthAt pitAnA samAna gaNI tene vaMdana-vyavahAra nathI karate te AtmA niccethI anANI che. vizeSa e samajavuM jarUrI che ke je AtmA darzanaguNathI asAra che. eTale ke samyaphalane (67) bAla svarUpathI aLage che, te AtmAmAM cAritranI saMbhAvanA karavI te ayukta che. vaLI je AtmA AtmAnA guNene pakSapAtI banI guNa prApta karavA guNIjanenuM bhakti-bahumAna kare che. te AtmA avazya guNa prApta karavAvALo thAya che. vaLI je AtmA pite je pramANe prarUpaNa kare che. temAM potAnI zraddhA pragaTapaNe prakAze che. eTale ke te pramANe AcAra zuddhine khapa kare che. tevA muni bhagavate avazya AmAthI-AtmAne zaraNabhUta thAya che. A rIte zrI mahAvIra paramAtmAnuM zAsana pAMcamAM ArAnA cheDA sudhI bhavya AtmAne upakAra karatuM rahevAnuM che ema nicethI jaNavuM. eja lI siddhAMta pAkSika paMDita zAMtilAla kezavalAlanA jaya jInendra Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI tattvArthAdhigama sUtram' adhyAya 1 lo samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH // 1 // tattarthazraddhAna samyagdarzanam // 2 // tannisargAdadhigamAd vA // 3 // jIvAjIvAsravabandhasaMvaranirjarAmAkSAstatvam // 4 // nAmasthApanAdravyabhAvatastannyAsaH // 5 // pramANanayairadhigamaH // 6 // nidezasvAmitvasAdhanAdhikaraNasthitividhAnataH // 7 // satsaGkhyAkSetrasparzanakAlAntarabhAvAlpabahutvaizca // 8 // matizrutAvadhimanaH paryAyakevalAni jJAnam // 9 // tat pramANe // 10 // Aye parokSam // 11 // pratyakSamanyat // 12 // matiH smRtiH sajJAcintA'bhinibodha ityanarthAntaram / / 13 // tadindriyAnindriyanimittam // 14 // avagrahahApAyadhAraNAH // 15 // bahu-bahuvidha-kSiprA'nizritA'sandigdha (tAnukta)-dhruvANAM setarANAm // 16 // arthasya // 17 // vyaJjanasthAvagrahaH // 18 // na cakSuranindriyAbhyAm // 19 // zrutauM matipUrva dvayanekadvAdazabhedam // 20 // dvividhA'vadhiH // 21 // bhavapratyayo nArakadevAnAm // 22 // yathoktanimittaH SaDvikalpaH zeSANAm // 23 // RjuvipulamatI manaHparyAyaH // 24 // vizuddhayapratipAtAbhyAM tadvizeSaH // 25 // vizuddhikSetrasvAmiviSayebhyo'vadhi-manaparyAyayoH // 26 // matizrutayonibandhaH sarvadravyeSvasarvaparyAyeSu // 27 // rUpiSvavadheH // 28 // tadanantabhAge manaHparyAyasya // 29 // sarvadravyaparyAyepu kevalasya // 30 // ekAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturthyaH // 31 // matizrutAvadhayA viparyayazca // 32 // sadasatAravizeSAd yadRcchApalabdherunmattavat // 33 // naigamasaGgrahavyavahArarjusUtrazabdA nayAH // 34 // Adya-zabdau dvi-tribhedau // 35 // iti prathamo'dhyAyaH // 1 // adhyAya 2 jo // 2 // aupazamika kSAyikau bhAvau mizrazca jIvasya svatatvamaudayika-pAriNAmikau ca // 1 // dvi-navA-'STAdazai-kaviMzati-tribhedA yathAkramam / / 2 / / samyaktvacAritre // 3 // jJAnadarzanadAnalAbhabhogopabhogavIryANi ca !! 4 / / jJAnAjJAnadarsana-dAnadilabdhayazcatusvitripaJcabhedAH (yathAkrama) samyaktvacAritrasaMyamAsaMyamazca Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 // 5 // gati-kaSAya-liGga-mithyAdarzanA-'jJAnA-'saMyatA-'siddhatva-lezyA-zcatucatu-strye-kai-kai-ke ka-SaDbhedAH // 6 // jIvabhavyAbhavyatvAdIni ca // 7 // upayogI lakSaNam // 8 // sa dvividhA'STacaturbhedaH // 9 // saMsAriNo muktAzca // 10 // samanaskAmanaskAH // 11 // saMsAriNastrasasthAvarAH // 12 // pRthi vyambuvanaspatayaH sthAvarAH // 13 // tejovAyU dvIndriyAdayazca trasAH // 14 // paJcendriyANi // 15 // dvividhAni // 16 // nityupakaraNe dravyendriyam // 17 // labdhyupayogau bhAvendriyam // 18 // upayogaH sparzAdiSu // 19 // sparzanarasanaghrANacakSuzazrotrANi // 20 // sparzarasagandhavarNazabdAsteSAmarthAH // 21 // zrutamanindriyasya // 22 // vAyvantAnAmekam // 23 // kRmipipIlikAbhramaramanuSyAdInAmekaikavRddhAni // 24 // saJjinaH samanaskAH // 25 // vigrahagatau karmayogaH // 26 // anuzreNi gatiH // 27 // avigrahA jIvasya // 28 // vigrahavatI ca saMsAriNaH prAk catubhyaH // 29 // ekasamayo'vigrahaH // 30 // eka dvau vA'nAhArakaH // 31 // sammUrcchanaga papAtA janma // 32 // sacittazItasaMvRtAH setarA mizrAzcaikazastadyonayaH // 33 // jarAbaNDapotajAnAM garbhaH // 34 // nArakadevAnAmupapAtaH // 35 // zeSANAM sammUrcchanam // 36 // audArikavaikriyAhArakataijasakAmaNAni zarIrANi // 37 // (teSAM) paraM paraM sUkSmam // 38 // pradezato'saGkhyeyaguNaM prAk taijasAt // 39 // anantaguNe pare // 40 // apratighAte // 41 // anAdisambandhe ca // 42 // sarvasya / / 43 // tadAdIni bhAjyAni yugapadekasyAcaturthyaH // 44 // nirupabhogamantyam // 45 // garbhasammUchainajamAdyam // 46 // vaikriyamaupapAtikam // 47 // labdhipratyayaM ca // 48 // zubhaM vizuddhamavyAdhAti cAhAraka caturdazapUrvadharasyaiva // 49 // nArakasammUchino napuMsakAni // 50 // devAH // 59 // auSapAtikacaramadehottamapuruSAsaGkhyeyavarSAyuSo'napavAyuSaH / / 52 // iti dvitIyo'dhyAyaH // 2 // adhyAya 3 jo // 3 // ratnazarkarAvAlukApaGkadhUmatamomahAtamaH prabhAbhUmayo ghanAmbuvAtAkAzapratiSThAH saptAdho'dhaH pRthutarAH / / 1 / / tAsu narakAH / / 2 // nityAzubhataralezyApariNAmadehavedanAvikriyAH / / 3 / / parasparodIritaduHkhAH (zca prAk caturthyAH) / / 4 // saGkakliSTasurAdIritaduHkhAzca prAk caturthyAH / / 5 / / teSveka-tri-sapta-daza-saptadaza Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 dvAviMzati-trayastriMzatsAgaropamAH sattvAnAM parA sthitiH // 6 // jambUdvIpalavaNAdayaH zubhanAmAnA dvIpasamudrAH / / 7 / / dvidviviSkambhAH pUrvapUrvaparikSepiNe valayAkRtayaH / / 8 / / tanmadhye merunAbhitto yojanazatasahastraviSkambho jambUdvIpaH // 9 // tatra bharatahaimavataharivideharamyakahairaNyavatairAvatavarSAH kSetrANi // 10 // tadvibhAjinaH pUrvAparAyatA himavanmahAhimavanniSadhanIlarukamizikhariNo varSadharaparvatAH / / 11 / / dvirdhAtakIkhaNDe / / 12 // puSkarAdhe ca / / 12 / / prAGmAnuSottarAnmanuSyAH / / 14 / / AryA milazazca / / 15 / / bharatairAvata-videhAH karmabhUmayo'nyatra devakurUttarakurabhyaH // 16 // nRsthitI parApare tripalyopamamAntarmuhUrte // 17 // tiryagyAnInAM ca // 18 // iti tRtIyo'dhyAyaH // 3 // adhyAya 4 tho // 4 // devAzcatunikAyAH // 1 // tRtIya pItalezyaH // 2 // dazASTapaJcadvAdazavikalpAH kalpopapannaparyantAH // 3 // indrasAmAnikatrAyastriMzapAripadyAtmarakSalokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogyakilviSikAzcaikazaH // 4 // trAyastriMzalokapAlavarjA vyantarajyotiSkAH // 5 / / pUrvayovIndrAH // 6 / / pItAntalezyAH // 7 // kAyapravIcArA A aizAnAt / / 8 / / zeSAH sparzarUpazabdamanaH pravIcArA dvayorddhayoH / / 9 / / pare'pravIcArAH / / 10 / / bhavanavAsino'suranAgavidyut suparNAnivAtastanitodadhidvIpadikkumArAH / / 11 / vyantarAH kinnarakimpuruSamahoragagAndharvayakSarAkSasabhUtapizAcAH / / 12 / / jyotiSkAH sUryAzcandramasA grahanakSatraprakIrNatArakAzca / / 13 / / merupradakSiNA nityagatayo nRloke / / 14 / / tatkRta. kAlavibhAgaH // 15 / / pahiravasthitAH // 16 // vaimAnikAH // 17 // kalpopapannAH kalpAtItAzca / / 18 / / uparyupari // 19 // saudharma zAnasAnatkumAramAhendrabrahmalokalAntakamahAzukrasahasrAre'vAnataprANatayorAraNAcyutayonavasu veyakeSu vijayavaijayantajayantAparAjiteSu sarvArthasiddhe ca // 20 // sthitiprabhAvasukhayutilezyavizuddhIndriyAvadhiviSayato'dhikAH // 21 // gatizarIraparigrahA. bhimAnato hInAH / / 22 // pIta-padma-zuklalejhyA dvI-tri-zeSeSu // 23 // prAgU graiveyakebhyaH kalpAH // 24 // brahmalokAlayA lokAntikAH // 25 // sArasvatAdityavahanyaruNagardatoyatuSitAvyAbAdhamaruto'riSThAzca / / 26 / / vijayAdiSu dvicaramAH // 27 // aupapAtikamanuSyebhyaH zeSAstiryagyonayaH // 28 / / sthitiH // 29 // 31 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 bhavaneSu dakSiNArdhAdhipatInAM palyopamamadhyardham // 30 / / zeSANAM pAdone // 31 // asurendrayoH sAgaropamamadhika ca / / 32 // saudharmAdiSu yathAkramam // 33 // sAgaropame // 34 // adhike ca / / 35 / / sapta sAnatkumAre / / 36 / / vizeSatrisaptadazaikAdazatrayodazapaJcadazabhiradhikAni ca / / 37 / / AraNAcyutAdUrdhvamekaikena navasu graiveyakeSu vijayAdiSu sarvArthasiddhe ca / / 38 / / aparA palyApamamadhika ca / / 39 // sAgaropame / / 40 // adhike ca // 41 / / parataH parataH pUrvA pUrvADanantarA // 42 // nArakANAM ca dvitIyAdiSu / / 43 / / daza varSasahastrANi prathamAyAm / / 44 / / bhavaneSu ca // 45 // vyantarANAM ca / / 46 / / parA palyApamam / / 47 / / jyotiSkANAmadhikam / / 48 // grahANAmekam // 49 // nakSatrANAmadhem // 50 // tArakANAM caturbhAgaH // 51 // jaghanyA tvaSTabhAgaH // 52 // caturbhAgaH zeSANAm / / 53 / / iti caturtho'dhyAyaH // 4 // adhyAya 5 mA / / 5 // ajIvakAyA dharmAdharmAkAzapudgalAH / / 1 / / dravyANi jIvAzca // 2 // nityAvasthitAnyarUpINi / / 3 / / rUpiNaH pudgalAH / / 4 / / A''kAzAdekadravyANi / / 5 // niSkriyANi ca / / 6 / / asaGkhyeyAH pradezA dharmAdharmayoH // 7 // jIvasya ca / / 8 / / AkAzasyAnantAH // 9 // saGkhyeyAsaGkhyeyAzca pudgalAnAm // 10 // nANAH / / 11 / / lokAkAze'vagAhaH // 12 // dharmAdharmayoH kRtsne / / 13 // ekapradezAdiSu bhAjyaH pudgalAnAm // 14 // asakhyeyabhAgAdiSu jIvAnAm / / 16 / / pradezasaMhAravisargAbhyAM pradIpavat / / 16 // gatisthityupagrahA dharmAdharmayorupakAraH / / 17 // AkAzasyAvagAhaH // 18 // zarIravAjhmanaH prANApAnAH pudgalAnAm / / 19 // sukhaduHkhajIvitamaraNApagrahAzca / / 20 / / vartanA pariNAmakriyA paratvAparatve ca kAlasya // 22 // sparzarasagandhavarNavantaH pudgalAH / / 23 // zabdabandhasaumyasthaulyasaMsthAnabhedatamazchAyA''tapodyotavantazca // 24 / / aNavaH skandhAzca / / 25 / / saGghAtabhedebhya utpadyante / / 26 // bhedAdaNuH / / 27 / / bhedasaGghAtAbhyAM cAkSuSAH // 28 // utpAdavyayadhrauvyayukta sat / / 29 / / tadbhAvAvyayaM nityam // 30 // arpitAnarpitasiddheH // 31 // snigdharUkSatvAd bandhaH / / 32 / / na jaghanyaguNAnAm / / 33 // guNasAmye sadRzAnAm // 34 // dvayadhikAdiguNAnAM tu // 35 // bandhe samAdhiko pAriNAmikau // 36 / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 guNaparyAyavad dravyam / / 37 / / kAlazcetyeke / / 38 / / so'nantasamayaH / / 39 // dravyAzrayA nirguNA guNAH // 40 / tadbhAvaH pariNAmaH / / 41 / / anAdirAdidimAMzca / / 42 / / rUpidhvAdimAn // 43 / / yogopayogI jIveSu / / 44 / / iti paJcamo'dhyAyaH // 5 // adhyAya 6 Tho // 6 // kAyavAGmanaHkarma yogaH // 1 // sa AzravaH / / 2 / / zubhaH puNyasya // 3 // azubhaH pApasya / / 4 / / sakapAyAkapAyayoH sAmparAyikaryApathayoH // 5 // avata-kaSAye-ndriya-kriyAH pazcacatuH-paJca-paJcaviMzatisaGkhyAH pUrvasya bhedAH / / 6 / / tIvamandajJAtAjJAtabhAvavIryAdhikaraNavizeSebhyastadvizeSaH / / 7 / / adhikaraNaM jIvAjIvAH / / 8 / / AdyaM saMrambhasamArambhArambhayogakRtakAritAnumatakapAyavizeSaistristristrizcatuzcaikazaH / / 9 / nirvartanAnikSepasaMyoganisargA dvicatudvitribhedAH param / / 10 / / tatpadopanihnavamAtsaryAntarAyAsAdanApaghAtA jJAnadarzanAvaraNayoH // 11 / / duHkhazokatApAkrandanavadhaparidevanAnyAtmaparobhayasthAnyasadvedyasya / / 12 / / bhUtavratyanukampA dAna sarAgasaMyamAdiyogaH kSAntiH zaucamiti sadvedyasya / / 13 / / kevali zrutasaGghadharmadevAvarNavAdo darzanamAhasya / / 14 // kaSAyodayAt tIvAtmapariNAmazvAri tramohasya / / 15 / / vabArambhaparigrahatvaM ca nArakasyAyuSaH / / 16 / / mAyA tairyagyAnasya / / 17 / / alpArambhaparigrahatvaM svabhAvamArdavAvaM ca mAnupasya / / 18 / / niHzIlavatatvaM ca sarveSAm // 19 / / sarAgasaMyamasaMyamAsaMyamAkAmanirjarAbAlatapAMsi devasya // 20 // yogavakratA visaMvAdanaM cAzubhasya nAmnaH // 21 // viparItaM zubhasya // 22 // darzanavizuddhivinayasampannatA zIlavateSvanaticAro'bhIkSNaM jJAnopayogasaMvegau zaktitastyAgatapasI saGghasAdhusamAdhivaiyAvRttyakaraNamarhadAcAryabahuzrutapravacanabhaktirAvazya-kAparihANirmArgaprabhAvanA pravacanavatsalatvamiti tIrthakRttvasya / / 23 // parAtmanindAprazaMse sadasadguNAcchAdanAdbhAvane ca nIcatrisya / / 24 // tadviparyayo nIcaityanutseko cottarasya / / 25 / / vighnakaraNamantarAyasya / / 23 / / iti SaSTho'dhyAyaH / / 6 / / adhyAya 7 mo // 7 // hiMsA'nRtasteyAbrahmaparigrahebhyo virativratam // 1 // dezasarvato'NumahatI / / 2 / / tatsthairyArtha bhAvanAH paJca pazca / / 3 / / hiMsAdiSvihAmutra cApA Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 yAvadyadarzanam || 4 || duHkhameva vA // 5 // maitrI - pramoda - kAruNya- mAdhyasthyAni sacca-guNAdhika-klizyamAnA - vineyeSu || 6 || jagatkAyasvabhAvau ca saMvegavairAgyArtham // 7 // pramattayeogAt prANavyaparopaNaM hiMsA // 8 // asadabhidhAnamanRtam // 9 // adattAdAna N steyam // 10 // maithunamabrahma // 11 // mUrchA parigrahaH // 12 // niHzalyo vratI // 13 // agArthanagAraca // 14 // aNuvrato'gArI // 15 // digdezAnarthadaNDaviratisAmAyikapauSadhApavAseopabheogaparibhogAtithi saMvibhAgavrata sampannazca // // 16 // mAraNAntikIM saMlekhanAM jASitA // 17 // zaGkAsskAGkSAvicikitsAsnyadRSTiprazaMsAsaMstavAH samyagdRSTeraticArAH || 18 || vratazIleSu paJca paJca yathAkramam // 19 // bandhavadhaccha vicchedAtibhArAropaNAnnapAnanirodhAH || 29 // mithyApadeza rahasyAbhAkhyAnakUTalekha kriyAnyAsApahAra sAkAra mantrabhedAH // 21 // stena prayogatadAhRtAdAnaviruddharAjyAtikramahInAdhikamAnAnmAnapratirUpakavyavahArAH // 22 // paravivAhakaraNetvaraparigRhItA'parigRhItAgamanA'naGgakrIDAtItrakAmAbhinivezAH // 23 // kSetravAstu hiraNyasuvarNadhanadhAnyadAsIdAsa kuSyapramANAtikramAH // 24 // UrdhvAdhastiryag vyatikramakSetravRddhismRtyantardhAnAni // 25 // AnayanapreSya prayogazabdarUpAnupAta pudgalakSepAH // 26 // kandarpakautkucya maukharyA samIkSyAdhikaraNopabhogAdhikatvAni // 27 // yoga duSpraNidhAnA'nAdarasmRtyanupasthApanAni // 28 // apratyavekSitApramArjitotsargAdAna nikSepa saMstA ropakramaNAnAdarasmRtyanupasthApanAni // 29 // sacittasambaddhasaMmizrAbhiSavaduSpakkAhArAH // 30 // sacitta nikSepapidhAnaparavyapadezamAtsarya kAlAtikramAH // 31 // jIvitaramaraNAzaMsA mitrAnurAgasukhAnubandhanidAna karaNAni // 32 // anugrahArthaM svasyAtisage dAnam // 33 // vidhidravyadAtRpAtravizeSAt tadvizeSaH // 34 // iti saptamo'dhyAyaH // 7 // adhyAya 8 mo // 8 // mithyAdarzanAviratipramAdakapAyayogA bandhahetavaH // 1 // sakaSAyatvAjIvaH karmaNo yogyAn pugalAnAdatte // 2 // sa bandhaH || 3 || prakRtisthityanubhAvapradezAstadvidhayaH // 4 // AdyojJAnadarzanAvaraNavedanIya mohanIyAyuSkanAmagotrAntarAyAH // 5 // paJcanavadvaSTAviMzaticaturddhicatvAriMzadvipaJcabhedA yathAkramam // 6 // matyAdI - nAm // 7 // cakSuracakSuravidhikevalAnAM nidrAnidrAnidrApracalApracalApracalAstyAnagRddhivedanIyAni ca || 8 || sadasadvedye // 9 // darzanacAritramohanIyakapAyaneAkaSAya vedanIyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 khyAstridviSoDazanavabhedAH samyaktvamithyAtvatadubhayAni kaSAyaneAkapAyAvanantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasajjvalanavikalpAzcaikazaH krodhamAnamAyAlobhahAsyaratyaratizokabhayajugupsA strIpuMnapuMsakavedAH // 10 // nArakatairyagyonamAnuSadaivAni // 11 // gatijAtizarIrAGgopAGga nirmANabandhana maGghAtasaMsthAna saMhanana sparzara sagandhavarNAnupUrvya gurulaghupaghAtapaghAtAtapAdyate / cchvAsavihAyAgatayaH pratyeka zarIra trasa subhagasusvara zubhasUkSmaparyAtasthirAdeyayazAMsi setarANi tIrthakRttvaM ca // 12 // uccairnIcaizca // 13 // dAnAdInAm // 14 // AditastisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropamakATAkATyaH parA sthitiH // 15 // saptatimahanIyasya // 16 // nAmagotrayoviMzatiH // 17 // trayastriMzat sAgaropamANyAyuSkasya // 18 // aparA dvAdazamuhUrtA vedanIyasya // 19 // nAmagotrayoraSTau // 20 // zeSANAmantarmuhUrtam // 21 // viSAnubhAvaH // 22 // sa yathAnAma ( yatheoktAnAm ) || 23 || tatazca nirjarA || 24 // nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAtsUkSkakSetrAvagADha sthitAH sarvAtmapradezeSvanantAnantapradezAH // 25 // sadvedyasamyaktvahAsyaratipuruSaveda zubhAyurnAmagotrANi puNyam // 26 // ityaSTameA'dhyAyaH // 8 // adhyAya 9 mo / / 9 / / AsravanirodhaH saMvaraH // 1 // sa guptisamitidharmAnuprekSAparISahajayacAritraiH || 2 || tapasA nirjarA ca // 3 // smygyeognigrh| guptiH // 4 // bhASaNAdAnanikSepeotsargAH samitayaH || 5 || uttama kSamAmArdavArjavazaucasatyasaMyamatapastyAgAkiJcanyabrahmacaryANi dharmaH || 6 || anityAzaraNasaMsAraikatvAnyatvAzucitvAsava saMvaranirjarAlA kabodhidurlabhadharmasvAkhyAtatattvAnucintanamanuprekSAH // 7 // mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH || 8 || kSutpipAsAzIteoSNadaMzamazakanA"gnyAra tistrIcaryAniSadyAzayyA''krozavadhayAcanAlA bharoga tRNasparza malasatkAra puraskAraprajJajJAnAdarzanAni || 9 || sUkSmasamparAyacchadmasthavItarAgayozcaturdaza / / 10 ekAdaza jine // / 11 // bAdarasamparAye sarve / / 12 / / jJAnAvaraNe prajJA'jJAne / / 13 / / darzana mahAntarAyayeoradarzanAlAbhau // 14 // cAritramA henAgnyAratistrIniSadyA''krozayAcanAsatkAra puraskArAH / / 15 / / vedanIye zeSA: / / 16 / / ekAdayo bhAjyA yugapadekAnaviMzateH / / 17 / / sAmAyikacchedeApasthApya parihAra vizuddhisUkSmasamparAyayathAkhyAtAni cAritram || 18 || anazanAvamaudarya vRttiparisaGkhyAnarasaparityAgaviviktazayyAsanakAyaklezA bAhyaM tapaH / / 19 / / prAyazcittavinaya vaiyAvRttyasvAdhyAyavyutsa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rgadhyAnAnyuttaram / / 20 / / navacaturdazapaJcadvibhedaM yathAkramaM prAg dhyAnAt / / 21 / / AlocanapratikramaNatadubhayavivekavyutsargatapazchedaparihAropasthApanAni / / 22 / / jJAnadazenacAritropacArAH / / 23 / / AcAryopAdhyAyatapasvizaikSakaglAnagaNakulasaGghasAdhusamanojJAnAm / / 24 / / vAcanApRcchanA'nuprekSA''mnAyadharmopadezAH / / 25 / bAhyA'bhyantaropadhyAH / / 26 / / uttamasaMhananasyai kAgracintAnirodho dhyAnam // 27 // A muhUrtAt / / 28 // ArtaraudradharmazuklAni / / 29 // pare mokSahet / / 30 / / ArtamamanojJAnAM samprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhAraH // 31 // vedanAyAzca // 32 // viparItaM manojJAnAm / / 33 / / nidAnaM ca // 34 // tadaviratadezaviratapramattasaMyatAnAm / / 35 / / hiMsA'nRtasteyaviSayasaMrakSaNebhyA raudramavirata-dezaviratayoH / / 36 // AjJA'pAyabipAkasaMsthAnavicayAya dharma(H)mapramattasaMyatasya // 37 / / upazAntakSINakaSAyayozca / / 38 / / zukle cAye (pUrvavidaH) // 39 / / pare kevalinaH // 40 / / pRthaktvaikatvavitarkasUkSmakriyA'pratipAtivyuparatakriyA'nivRttIni / / 41 / / tat tryekakAyayogAyogAnAm / / 42 // ekAzraye savitarke pUrve // 43 / / avicAraM dvitIyam // 44 // vitarkaH zrutam / / 45 / / vicAro'rthavyaJjanayogasaGkrAntiH / / 46 / / samyagdRSTizrAvakaviratAnantaviyojakadarzanamohakSapakApazamakApazAntamAhakSapakakSIgamohajinAH kramazo'saMkhyeya guNanirjarAH // 47 / / pulAkalakuzakuzIlanirgranthasrAtakA nirgranthAH // 48 / / saMyamazrutapratisevanAtIrthaliGgalezyopapAtasthAnavikalpataH sAdhyAH / / 49 / / iti navamo'dhyAyaH / / 9 / / adhyAya 10 mo // 10 / / mohakSayAd jJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAca kevalam / / 1 // bandhahetvabhAvanirjarAbhyAm / / 2 / / kRtsnakarmakSayo mAkSaH / / 3 // aupazamikAdibhavyatvAbhAvAccAnyatra kevalasamyaktvajJAnadarzanasiddhatvebhyaH / / 4 // tadanantaramUrdhva gacchatyAlAkAntAt / / 5 / / pUrvaprayogAdasaGgatvAd vandhacchedAt tathAgatipariNAmAca tadgatiH / / 6 / kSetrakAlagatiliGgatIrthacAritrapratyekabuddhabodhitajJAnAvagAhanAntara saMkhyA'lpabahutvataH sAdhyAH / / 7 / / iti dazamo'dhyAyaH / / 10 / / Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapUjya prAtaHsmaraNIya adhyAtma yogIrAja zrI AnaMdaghanajI kRta-pada nizAnI kahA batAvuM re, te agama agocara rUpa nizAnI rUpI kahuM te kahyuM nahi 2. badhe kaise arU 5, rUpa rUpa je kahuM yAre, aise ne siddha anupa...nizAnI zuddha svarUpI je kahuM re, baMdhana mekSa vicAra, na ghaTe saMsArI dazA pyAre, pu-pApa avatAra...nizAnI siddha sanAtana je kahuM re, upaje viNase kauna, upaje visase jo kahuM pyAre, nitya abAdhita gauNa nizAnI sarvAgI saba naya ghanI re, mane saba paramAna, naya vAdI 59le grahI pyAre, kare laDAI ThAma... nizAnI anubhava-gocara varatu he re, jANe ehI ra IlAja, kahana suna kA kachu nahi re, AnaMdaghana mahArAja...nizAnI pada 2 ju avadhu naTa nAgara che. bAjI, jANe na brAhmaNa kAjI... avadhu sthiratA eka samaya meM ThAve, upaje viNase tabahI, ulaTa-pulaTa-dhruva sattArAkhe, yA hama sunIna kabahI.. avadhu eka-aneka aneka-eka kunI, kuMDala-kanaka suhAve, jala taraMga ghaTa mATI dIvAkara, ma gati tAhI suhAve... avadhu hai nahi hai vacana age cara, naya-pramANa- saptabhaMgI, nirapA heya viraNA koI pAve, kayA dekhe mata jaMgI...avadhu samaya sagI mAna, nyArI sattA Ave, AnaMdaghana prabhu vacana sudhAsa, paramAratha so pAve.....avadhu pa. pU. adhyAtma yogIrAja zrI cidAnaMdajInuM pada nirapakSa viralA keI avadhu, nirapakSa viralA keI...nira dekhyA jaga sahu joI, avadhu nirapakSa viralA keI, samarasa-bhAva bhalAcita jAke, thApa-uthApa na hoI, avina zI ke gharakI bAta, jAge nara I.avadhu nira va-ka meM bheda na jAne, kanaka upala sama lekhe, nArI-nAgiNI nahi paricaya, so ziva maMdira dekhe.....avadhu-nira niMdA-2tuti zravaNa suNane. harSa-zeka navi ANe, te jagameM jogIzvara pUrA, nitya caDhate guNa ThANe. avadhu-nira caMdra samAna saumyatA jAkI, sAyara jIma gaMbhIrA, apramatta bhADa pare nityA, suragiri sama sucIdhIrA..avadhu nira paMkaja nAma dharAya paMkaze, rahata kamaLa jIma nyArA, cidAnaMda IsthAjana uttama, se sAhebakuM pyArA...avadhi-nira Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta ete kathaMcit zuddhi-patraka pAnuM lITI azuddhi zuddhi | pAnuM lITI azuddhi zuddhi 5 3 ja jIva | 93 28 (1) varNa (2) (1) varSa (1) 1 te gaMdha (3) sa gaMdha (1) rasa (4) 5 (2) pazu 10 chele vadhAravuM-evabhUta nayadaSTie 94 29 anaMta asaMkhyAta AtmAne paradravya sAthe saMbaMdha 108 7 bhavya bhAva (ga) te baMdhatatva che 113 16 drazya 11 6 azakti A zakti 116 8 azubhanAma zubhanAma 23 3 ja je 121 3 cAg sAthey 24 8 paryA jJAna paryAyajJAna 125 4 24 10 thyiA daSTi mithyAdaSTi 128 13 nathI nahi 25 25 Avazyaka AvAraka daridra zuM daridrapaNuM ekavAra 134 17 triratibhAva viratibhAva ekavatA vAMcavuM 136 viparyAsa viparyApta 136 30 mULa pahelIvAranA maLa (jhADA) - 8 (34) (34) bhUlathI 140 23 viparIta viparIta phaLa enme zratajJAna zrutajJAna ekameka 142 prathama prathama 31 23 mekSamAM me kSamAM 142 ' namIne vamIne 35 30. zirabhAve tiromA vibhAga 144 8 va bhAva 36 15 dRSTine dRSTi 145 12 42 13 katRva tRva 146 8 kSApaka kSAyika bhe gatRva || 11 eTale pitAne zukra vA phA 47 4 karmAnusAre karmanA kSapa 162 kaSAyane kaSAyane zamAnusAre 172 24 AdhA AdhAra piteja pitA ja 183 AraMbhI AraMbha 17 Aharu caka 8 (ATha) 190 18 tarasa rUcaka 193 3 21dradhyAna raudradhyAna 10 eThi samudra ATha rUcaka 208 14 AkAza AkAza 227 17/18 sAdhaka vyavahArane 87 6 (12 ardha tenI bAjumAM sAdhaka pa 5ma) lakhavAnuM ardhA 227 27/28 nizcayane zuddha purovara zuddha nizcane dvIpamAM | 230 13 sahasa sAhasa 141 tevAja temaja terasa Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttamA Atma ciMtA ca, moha ciMtA ca madhyamA / adhamA kAma ciMtA ca, para ciMtA cadhamAdhamA / / niraMtara Atma zuddhinI vicAraNA karanArA amAeAne uttama AtmAo jANavA jarUrI che. zarIra tathA kuTuMba-kabIlAnI ciMtA (vicAraNA) karanArA madhyama manuSyA jANavA. jyAre pAMca indri cAnA viSaya bhogenI citA (vicAraNA) ka2nA2ne adhama manuSya jANavA. temaja je manuSya anya AtmAeAnA duHkhamAM potAnuM sukha jotA hoya che. temaja anya AmAone sukhI joIne duHkhI thatA hoya che. teone adhamAadhama manuSya jANavAnA che. 10008 A saMbadhe nIcenA traNa zloka (tripadI) nA artha mAM potAnA AtmAne joDanAra AtmAnA sarva prakAranA adhi--vyAdhi ane upAdhionA duHkha dUra thaI jAya che. egohaM nasthi me koi, nAhamannassa kassai / evam-adiNa maNasA, appANaM aNu sAsai // 1 // ego me sAsao appA, nANadaMsaNa sNjjuo| sesAme bahirA bhAvA, savve saMjoga lakkhaNA // 2 // saMjoga mUlA jIveNa, pattA duHkha paraMparA / tamhA saMjoga saMbadha, savva tiviheNa vAsiriya // 3 // wo --- upasargAH kSayaM yAnti, chidyante vighnavallayaH / manaH prasannatAmeti, pUjyamAne jinezvare // -- ---- sarva maMgala mAMgalyaM-sarva kalyANakAraNa / pradhAna sarva dharmANAm, jainaM jayati zAsanam / / sama. mAmudAdA prinTarI, 2tanANa, temAvesI, mamahApA. 2. na. 337577 anderivate useDolyp