________________
૮૭ જન ઊંચે મંગળ, ૯૦૦ એજન ઉચે શનિ ગતિ કરે છે.
આ પ્રમાણે સમભૂતલી પૃથ્વીથી ૯૦ જન ઉંચાઈથી માંડી ૯૦૦ જન ઉચાઈ સુધીમાં સામાન્યથી જતિષ્કને પાંચ પ્રકારના દેવાના વિમાનોનું અઢીદ્વીપ પ્રમાણુ મનુષ્યલેકમાં નિત્ય મેરૂની આજુબાજુ ગેળ ફરવાપણું અર્થાત્ ભ્રમણ જાણવું. તેના વિમાનોના માપ શાનુસારે નીચે મુજબ જાણવા. સૂર્યના વિમાનની લંબાઈ-પહોળાઈ ૪૮/૬૧ જનની છે. તેમજ ઉંચાઈ ૨૪/૬૧ જનની છે. ચંદ્રના છ છ પ૬/૬૧ " છ છ ૨૮/૬૧ , પ્રહાના છે , ૧/૨ ) : * ૧/૪ કે નક્ષત્ર ના , • ૧/૪ ક છ છ ૧/૮ ) મોટામાં મોટા તારાના ૪ ૧/૮ , , , ૧/૧૬ by. નાનામાં નાના તારાના ૪ ૧/૧ ૬ , , , ૧૩ર ,
આ મનુષ્ય લેકમાં ગતિ કરતા સૂર્ય અને ચંદ્રાદિના પ્રકાશની અપેક્ષાએ દિવસ અને રાત્રીની ગણતરી કરવામાં આવે છે. અને તેનાથી જ ત્રણે લેકમાં વ્યવહારિક કાળની ગણના કરવામાં આવે છે આ વ્યવહારિક કાળથી વળી જીના જન્મ-મરણ તેમજ જીવન સંબંધી અનેકવિધ ચિત્ર-વિચિત્ર દષ્ટાદષ્ટ ઘટનાઓને વિચાર પણ શાસ્ત્રાઘારે કરવાથી જીનું કાલિક સ્વરૂપ જણાય છે.
- વ્યવહારિક કાળનું કાષ્ટક અતિસૂક્ષમ અવિભાગીય કાળ-૧ સમય બે માસ-૧ ઋતુ અસંખ્ય સમય–૧ આવલિકા કાળ ૩ ઋતુ-૧ અયન સંખ્યાતી આવલિકા-૧ ઉચ્છવાસ, પ્રાણ ૨ અયન–૧ વર્ષ
(શ્વાસેપ્શવાસ) ૭ પ્રાણ-૧ હેક
૫ વર્ષ-૧ યુગ ૭ સ્તક-૧ લવ
[૧ યુગના વર્ષોના પાંચ નામે છે. (૧) ૪૮ લવ-૧ ઘડી
સૂર્યયુગ (૨) ચંદ્વયુગ (૩) નક્ષત્રયુગ
(૪) ઋતુયુગ (૫) અભિવર્ધિત યુગ] ૨ ઘડી-૧ મુહૂર્ત અથવા
૮૪ લાખ વર્ષ-૧ પૂર્વા ગ ૧, ૬૭,૭૭,૨૧૬ આવલિકા= મુહૂર્ત ૮૪ લાખ પૂર્વીગ-૧ પૂર્વ ૩૦ મુહૂત-૧ અહોરાત્ર (દિવસને રાત) અસંખ્યાતા વર્ષ-૧ પલ્યોપમ ૧૫ બહેરા-૧ પક્ષ (શુકલ કે કૃષ્ણ) દશ કેડીકેડી પલ્ય પમે-૧ સાગરોપમ ૨ પક્ષ-૧ માસ
દશ કેડીકેડી સાગરોપમે-૧ અવસર્પિણ કાળ તથા ૧ ઉત્સર્પિણી કાળ ૧ અવસર્પિણી તથા ૧ ઉત્સર્પિણ બને મળીને ૧ કાળચક થાય છે. અનંતા કાળચક્ટ-૧ પુદ્ગલ પરાવર્તન થાય છે.
Jain Educationa international
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
