Book Title: Sangrahani Sutram
Author(s): Lalitvijay
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600134/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ver zreSThi- devacandra lAlabhAI -- jainapustakoddhAre - pranthAGka: 27 zrIzrIcandrasUrisaGkalitaM, maladhAragacchIya zrIdevabhadramunI zavihitavRttisaMvalitam, zrIsaMgrahaNIsUtram / saMzodhakaH- zrImadvallabhavijayamunIzaziSya-munizrIlalitavijayaH vikhyAtikArakaH-- zAha nagInabhAI ghelAbhAI - javherI, asyaikaH kAryavAhakaH / idaM pustakaM mumbayyAM zAha nagInabhAI ghelAbhAI 426 javherI bAjAra ityanena 'nirNayasAgara ' mudraNAspade kolabhATavIbhyAM 23 tame gRhe rAmacandra yesU zeDagedvArA mudrApitaM prakAzitaM ca / prathama sa~skAre pratayaH 500 ] asyAH punarmudraNAdyAH sarve'dhikArA etadbhANDAgArakAryavAhakANAmAyattAH sthApitAH / [ mohamayIpattane. vIrasaMvat 2441. vikramasaMvat 1971. krAiSTasya san 1915. paNyaM 12 ANakAH / [ Rs. 0-12-01 2002. CONCHPOND Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ All Rights Reserved by the Trustees of the Fund. ] Printed by Ramchandra Yesu Shedge at "Nirnaya-Sagar" Press, 23 Kolbhat Lane, Bombay. Published by Shah Naginbhai Ghelabhai Javeri, for Sheth Devchand Lalbhai, Jain Pustakoddhar Fund, No. 426 Javeri Bazar, at the Office of Sheth Devchand Lalbhai J. P. Fund, Bombay. Jan Education international For Private Personal use only www.ebay.org Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education saM. pra. 1 arha / // zrImadvijayAnanda sUripAdapadmabhyo namaH // " zrIcandrasUrisaGkalitaM saGgrahaNIsUtraM zrIdevabhadramunIza vihitavRttisaMvalitam " // tatrAyaM upodghAtaH. jAtAH paJca matizrutAvadhimanaH kaivalyaputrAH prabhostanmadhye zrutanandano bhagavatA saMsthApitaH sve pade / aGgopAGgamayazca pustakagajAdhyArohalabdhodayaH, siddhAntAbhidhabhUpatirgaNadharAmAtyazciraM nandatAt || 1 || ihAtigambhIranIramahAnIradhimadhyanipatitAnargharatnamivAtidurlabhaM prApya mAnuSaM janma tato'pi cAnAdinidhanadAridryanidrAvidrAvaNasamartha prApya dvividhaM caraNaM zAstrAdhyayanarasikena bhAvyaM, zAstraM ca kartuH prAmANye prAmANyamaJcati "vaktuH prAmANye vacanaprAmANya " miti vacanAt, atha ke nikhilasuvihitasUrisupratIkakalpAH zrImacchrIcandrasUripravarAH kadAcAtipAvanenAtmajIvanena bhAratabhUmimalaJcakurityatra samAdhimagre | AviSkariSyAmaH / kutra jAtAH ka vRddhiM gatAH kadA niSkrAntAH kutra vihRtAH kA~skAn graMthAn racayAJcakruritisarvaM sarvasAmagryabhAvAt | nirNetuM na zakyate / kevalaM nizcIyate katibhirpramANairyathaite mahAtmAno dvAdazyAM vikramamazatAcyAM pravartamAnAyAM vartamAnA babhruvuH, varivartati | khalveSAmantimazrutakevalizrIsthUlabhadrarSeranvayasaMbhavaH, taccetthaM zrIpraznavAhanakule, koTikanAmani gaNe jagadvidite / zrImadhyamazAkhAyAM harSapurIyAbhidhe gacche // 1 // jainelibrary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STA saMgrahaNI. tathA-zrIpraznavAhanakule, koTikanAmani gaNe jagadvandye / zrImadhyamazAkhAyAM vaMze shriisthuulibhdrmuneH|| upoddhAtaH. iti-caturvizatiprabandhanyAyakandalIvRttyante likhitavRttadvitayena vizadIbhavati pUjyAnAM "harSapurIya" itigacchasya, prabhavAhaneti kulena, koTiketi gaNena, madhyamazAkhayA ca sambandhaH iti / apica-zrIkoTikAkhyagaNabhUmiruhasya zAkhA, yA madhyameti viditA viTapopamA'syAH / zrI "praznavAhana" kule sumano'bhirAmaH khyAto'sti svaccha iva " harSapurIya" gacchaH // 1 // tatrA'jani zrutasudhAmbudhirindurociHspardhiSNukIrtivibhavo "'bhydevsriH"| zAntAtmano'pyahaha niHspRhacetaso'pi, yasya kriyA'khilajagajjayinI babhUva // 2 // baddhakrIDa ivAvatIrya paramajyotirvivartaH kSitI, tatpaTTe varacandramAH samajani shriihemsuuriprbhuH|" citraM yadvacanAmRtAni nRpatiH "zrIsiddharAjaH" papau, vizveSAmapi lemire tanubhRtAmAyUMSi vRddhiM punaH // 3 // tasya pade madanAdidveSI jayI " vijayasiMha " sUrirabhUt / yadvapuSi spardhAbhUllAvaNyAmRtazamAmRtayoH / / " zrIcandrasUri" rabhavattadA tadIyapadabhUSaNaM guNakanidhiH / vidyAyAzca madasya ca yena vitene ciraviyogaH // 4 // iti pANDavacaritaprAntalikhitaprazastidarzanAtsugRhItanAmadheyAnAM nirNIyate khalveSAM vaMzadIpikA "harSapurIya" itinAmnA khyAtasyApi | pUjyavaMzasya " zrImadabhayadeva" sUribhya Arabhya " maladhAra" itisaMjJAntaraM saMpravRttaM, atha ca ke zrImadabhayadevasUrayaH prastutopAdhidhArakAH ? | iti prazne samupasthite yadyapi sarvathA samAdhAtuM na zakyate tathApi kiJcit vyajyate, zrIpraznavAhanakulAmbaranabhomaNIkalpAnAM pUjya "zrImajaya-12 Jain Education intamational For Privale & Personal use only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhasUrINAM" vinItavineyatvena khyAtiM gatAnAmeSAM munipuGgavAnAM caritalavo'yaM-"maladhAra" gacchasurazAkhimUlabhUtAstRtIyA abhayadevamUrayaH / tRtIyAbhayadevasUritvena vizrutA ete bahuzrutA gurjaradharitrIzvareNa zrImatA "karNa" narezvareNa " maladhArI" tipadavyA samalaM-12 kRtAH / kiJca-saurASTrabhUmIzRGgArahAreNa " kheGgAreNa" mahArAjenApi svakIyasanmAnapAtrIkRtA amI Asan / athaite praznavAhanakulInakoTikagaNa-madhyamazAkhAyAH pravRddhabhadrasya sthUlabhadrasya bhadratame vaMze "harSapurIyaM" gacchaM vibhUpayAMbabhUvuH / eteSAM guravastu vastutattvasaMprA-| tasajjJAnAH zrIjayasiMhAbhidhAnAH sUraya Asan / ete kila sUrayaH parassahasrAn dvijAtInAhatAn vidadhate sma / eteSAmevo'padezena maru-14 sthale vartamAne " meratAbhidhAne pure zrIjinamandira sundara nirmApitaM varivarti / eSAmevodArAzayAnAmupadezaM pAlayatA mahIpAlena "zrIbhuvanipAlena" jainamandire samAgatAnAM zrIjinarAjapUjinA karo nitAntaM nirmuktaH / eteSAmevAnusaratA AjJA rAjJA "zrIjayasiMhena""a jayameru " purAdhIzena svakIye prAjye'pi rAjye " 'STamIcaturdazI-sitapaJcamISu jantuvadhaniSedhaghoSaNA pradApitA" etadupadezAnusAriNA |zrIzAkambharI ( sA~bhara ) mahArAjena zrIraNastambha ( raNathaMbhora ) nAmni nagare'vadAtazAtakumbhakumbhasaMbhUSitazikharAmaM zrIjinAyatanaM nirmA-| pitaM / eSAM rAjamAnanIyAnAM pracuraprabhAvaprakarSazAlinAM tapastejastiraskRtatejomAlinAM samagrasadguNaratnAkarANAM karuNAkarANAM bhUrIbhavyAnAM sUrINAM varNanAgocaraM caritaM kathaMkAraM granthavistArodbhUtaprabhUtabhItibhAjo vayaM varNanApathamAnayAmaH ? ityantimaprabhAvodbodhakamAzcaryA-13 |pAdakamantimasamayapravRttaM vRttaM samullikhyaiva prakRtamupasaMharAmaH / yadA kilaite mahAzayA 'ajayameru' pure'nazanaM gRhItvA mAnavIyAM lIlAM saMharantisma tadA zava milindAnandane cAndane syandane saMsthApya svayaM tatrayo mahArAjo "jayasiMhaH" padAtIbhUtaH prabhUtaiH sacivasAmantAdibhiH prajAbhizca sAkamanusasAra / ante ca sajAte'gnisa~skAre janAstadIyaM bhasmApi samAnItavantaH / kiMbahunA ? ye khalu tad bhasma tadA labdhaM lain Education For Private & Personal use only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta. saMgrahaNI. nApArayate tadadhastanI reNumapi samAnaiSuH / te ca jvarAdiSu vyAdhiSu tad bhasma tAM dhUlI ca yasya rogiNaH prayuJjate sma tasya te rogAstarakSaNA18| deva nAzaM gatA iti zrUyate ! / etena kIkUprabhAvo'yaM munipravara AsIditi nizceyaM vipazcidbhiriti / // 2 // tatpaTTe zrIhemacandrasUrayaH / eteSAM sakalasadguNaviziSyAHziSyAH zrIhemacandramUrayo malladhAriNa Asan / eSAM sattAsamayazca vikramIyadvAdazazatAbdIrUpaH sphuTatayA / prasiddha eva / ete khalu mahAzayAH saptatyadhikaikAdaze zate vaikrame hAyane (1171) bhavabhAvanAvRtti nibbndhuH| etadatiriktA aneke granthA anena mahAmuninA nirmitAH, teSu jIvasamAsaH upadezamAlA puSpamAlA vRttiH zatakavRttiHmUlAvazyake paJcasahasrI vRttiH vizeSAvazyake aSTAviMzatisahasraznokamitA vRttiH, anuyogadvArasUtraTIkA cetyAdayo'pyaneke granthA etadracitA jagati prasiddhA daridRzyante, etenaiteSAmAcAryANAM mahAvidvattA spaSTaM pratIyate / ete sidhdharAjajayasiMhasya tathA sanmAnanAspadatAM lebhire yathA sa mahodayaH samupalabhyamAnopadezapIyUSapAnaM vyAkhyAnaM svayaM samupasRtya lokottaraM lAbhaM samAsasAda / amI munivaryA vidhAya mahonnatiM zrIjainazAsanasyAvasAne saMpAdya saMpAdyamAnaduritavinAzanamanazanaM saMkhyAtItamaharSinirvRttipavitre zrIzatruJjayagotre mAnavalIlA saMhRtya svarlokamalaMcakruH / tatpaTTe zrIcaMdramUrayaH / eteSAM sattAsamayo'pi vikramIyadvAdazazatAbdIrUpa eva / trinavattyuttaraikAdazazate (1193) vikramasaMvatsare yadaite bhRgukaccha (bharuca ) magAraM vibhUSayAMbabhUvuH, tadA nagarazreSThI dhavalazAhaH sasaMghastAna munisuvratasvAminAM pavitraM caritraM racayituM prArthayAMcane / tata ete tat svIkRtyA''zAvalyAmAgatya ca zrImAlakulabhUSaNasya nAgilanAmnaH zrAvakasyopAzrayamupAzritya taM granthaM viracayAMcakruH / tasya granthasya prathama pustakaM pArzvadevagaNinA likhitamiti zrUyate / SROCCACCORRECRUCCESS Main Education inte For Privale & Personal use only im.jainelibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpaTTe zrImaddevabhadrasUrayaH eSAmastitvasamayaM kSetrasamAsavRttyavasAnApAtiprazastirvAdazottaratrayoviMzatitamavikramIyasaMvatsaramAcaSTe, ime ca nikhilavidvadvariSTAH anyAnyapi " nyAyAvatAraTippaNa" " upadezaratnakoSavRtti" " jIvAnuzAsanavRtti " " darzanazuddhiprakaraNavRtti" " kSetrasamAsavRtti" prabhRtIni nibandhAni nirvabandhuH, paraM ca tattatsAmagrIsAMnidhyAbhAvAt kadA kadA kaM kaM nibaMdhasaudha racayAmAsuriti prakaTIkartuM na zakyate | sphuTAkSaradarzanAtkevalametadeva vaktuM zakyate yaduta pUjyA vikramIya 1233 tame varSe kSetrasamAsavRttiM vitanvanti sma / saMgrahaNisUtravRttiprAnte" zrImunicandrasUribhyo labdhapratiSThena" itivarNAli nirIkSaNAdityapi avasIyate yatheme yatipatayo municandrasUribhi " sUripade sthApitA adhyApitA vA iti dik / jAtu linnA etesyuH yato vidyante'nye municandrasUrayaH sUkSmArthavRttAvullikhitA vRttikAraiH, municandrasUrisamayastu |-zataikAdazake sASTa-saptatau (1178 ) vikramArkataH / vatsarANAM vyatikrAnte, shriimunicndrsuuryH||1|| ArAdhanAvidhizreSTha, kRtvA prAyopavezanam / zamapIyUSakallola-pluto'sau tridivaM yayau // 2 // kiMca (prabhAvaka caritre) || zrIyazobhadrasUri-zrInemicandrasUripaTTe catvAriMzattamaH " zrImunicandrasUriH," " sa ca bhagavAna yAvajjIvamekasauvIrapAyI, prtyaakhyaatsrvhai|" vikRtikaH, zrIharibhadrasUrikRtA'nekAntajayapatAkAdyanekagraMthapaJjikopadezapadavRttyAdividhAnena " tArkikaziromaNitayA khyAtibhAk "aSTa yeza (1178 ) mite'bde, vikramakAlAdivaM gato bhagavAn / zrImunicandramunIndro, dadAtu bhadrANi saMghAya // 1 // ayaM ca zrImuni" candrasUriH zrInemicandrasUrigurubhrAtRzrIvinayacandropAdhyAyaziSyaH zrInemicandrasUribhireva gaNanAyakatayA sthApitaH Jain Education int al For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNIvR. // 3 // " yaduktaM -- gurubandhuvinayacandropAdhyAyakaziSyaM sa nemicandraguruH / yaM gaNanAthamakArSItsa jayati municandrasUririti // 1 // ( dharmasAgarIya pAvali) ityAdyanekeSu grantheSu darzanAt supratIta evetyalamatipallavitena, vizeSArthibhiste te granthA vilokanIyA ityabhyarthanA / etatsaMzodhanasamaye pustakadvitayamAsIt, ekaM tu tAvadasmadIyameva / dvitIyaM tu sAkSaravarNyaprajJAMza ( paMnyAsa ) padAJcita zrImadAnandasAgarANAM / Adarzadvayamapi purAtanaM zuddhaM ca / etat pustakadvayAdhAreNa khyAtikArakamunimahAzayAtulasAhAyyaprAgUbhAreNa ca saMzodhite'pyasminnibandhe, kRte'pica mahata prayatne 'smaSTidoSeNa chAdmasthyAparAdhenAkSayojakapramAdAdvA yadi vacana kadAcidazuddhiH sthitA jAtA vA bhavet tadA zodhayantu paropakRtikarmaThA dhIdhanAH / iti prArthayate zrImadvijayAnandasUrisantAnIya zrImadvallabhavijayamunIzacaraNasaroruhacaJcarIkaH lalitavijayo muniH / bhUni 'nidhividhuvarSe rAdhe mAsi valakSapaMcasyAm barbarakUle racitA prazastikA lalitavijayena // 1 // bhadraM bhavatu sakalazrI zramaNa saMghasya. kSiti-saptati-nidhi-vidhu - mite ( 1971 ) vikramAbde vidhu - verde-ti- netratame zrIvIra ( 2441 ) saMvatsare nandendusaMjJe AtmasaMvatsare zrImadvijayakamalasUrirAjyepravartamAne mAdhavamAsavalakSapaMcamIghale barbarakUle ( billImorAprAme ) likhiteyaM zastA prazastiH / upodghAtaH. // 3 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte " saMgrahaNI" sUtrAntargataviSayakramo'nukrAntizcaiSA nArakatiryag-narAmararUpacAturgatikajantUnAM saMbaMdhInyatra catustriMzadvaktavyatAdvArANi tadyathA - | devAnAM -- sthitiH 1 bhavanAni 2 avagAhanA 3 upapAtavirahakAlaH cyavanavirahakAlaH 5 ekasamayopapAtasaMkhyA 6 ekasamayacyavanasaMkhyA 7 gatiH 8 AgAtiH 9 nArakANAM sthitiH 1 bhavanAni 2 avagAhanA 3 upapAtavirahakAlaH 4 cyavanavirahakAlaH 5 ekasamayopapAtasaMkhyA 6 ekasamayacyavanasaMkhyA 7 gatiH 8 AgatiH 9 | manujAM - sthitiH 1 avagAhanA 2 upapAtavirahakAlaH 3 cyavanavirahakA0 4 ekasamayopapAtasaMkhyA 5 ekasamayacyavanasaM0 6 gatiH 7 AgatiH 8 tirazcAM - sthitiH 1 avagAhanA 2 upapAtavi0 kA0 3 cyavanavi0 kA0 4 ekasamayopapAtasaM0 5 ekasamayacyavanasaM0 6 gatiH 7 AgatiH 8 jainelibrary.org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNIvR. viSayAnu. vissyaanukrmH| // 4 // 16 viSaya. "devasthitiH" caturnikAyikadevAnAM taddevInAM ca jaghanyotkRSTA yurvarNanam .... .... hai asurendrAdInAmagramahiSI saMkhyAvarNanam dvASaSTipratareSu pratiprataramAyuHsthitiparijJAnarItiH / bhavanadvAra.... hai bhavanapatidazanikAyasvarUpadarzanapurassaramindranAmA ni| .... .... .... bhavanasaMkhyAbhidhAnam .... .... bhavanAnAM sthAna pramANaM cinhAni ca, .... .... viSaya. bhavanapatInAmeva dehavarNavastravarNasvarUpam sAmAnika saMkhyA ca vyaMtaranagaravaktavyatA tannagarANAM parimANaM nikAya nAmAnica .... .... ... pizAcAdInAmaSTAnAmapi nikAyAnAM SoDazeMdranAmA ni taccinhAni ca ..... .... .... anye'pi ye'STau tAnnikAyAMstadindranAmAni sAmA nikasvarUpavarNanam ca.... jyotirdevvktvytaa| .... ... 15 kiyatAmapi dvIpAnAM nAmAni / . lain Education in For Private Personal Use Only jainelibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. viSaya. pratidvIpaM caMdrAdisaMkhyAsvarUpaM / | (ekasAmAyikImupapAtasaMkhyA) caMdrasUryapaMktisvarUpaM / .... .... ekasAmAyikI cyavanasaMkhyAM ca 4cNdraarkyomNddlvktvytaa| ..... (gatidvAraM) .... jaMbudvIpe lavaNe vA caMdrasUryamaMDalapravezavarNanam / .... 36 | prasaMgataH sUtralakSaNam ...... abhiSThodadhiSu grahanakSatrajJAnakaraNamAha / saMhananAni 4 vaimAnikavimAnavaktavyatA / | yat saMhananavazAyeSu deveSutpattistadvarNanam saMsthAnadAcaturdazarajvAtmakasya lokasya vibhAga nirUpaNam varNanam ca .... (avagAhanA) .... (AgatidvAra) .... bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAneSu devAnAM / prasaMgato yeSAM devAnAM yathA devyupabhogo yeSAM ca dehoccatvanirUpaNam .... sarvathA netyAha .... ..... .... dvividha upapAta-viraha-kAla-nirUpaNam / (cyavanavi- devInAmutpattisthAnaM 4 rahakAla)...... .... ..... .... 53 kilviSkANAmAbhiyogikAnAM ca sthityAdisvarUpaM teSAmeva bhavanavAsyAdinA cyavanavirahakAlaH .... 54 / aparigRhItadevIvarNanam ACROGRESCREE lain Education in For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNIvR. // 5 // Jain Education In viSaya. .... lezyAvarNanam | devAnAmAhArocchvAsavarNanam ... stoka-lava- muhUrta-mAnam .... ... .... .... .... .... vizeSasvarUpam cAturgatikajIvAnAmAhArakAlamAnam ke jIvA AhArakAH ke ca aNAhArakAH ---- ekasmin muhUrte'horAtre ca prANasaMkhyA trividhAhAravarNanam AhArocchvAsasvarUpam yasyAmavasthAyAM yo yo AhAraH syAt tadgatameva **** .... | devasvarUpavarNanam teSAmatrAgamanakAraNaM ca | devAnAmavadhisvarUpAkhyAnam avadhikSetrasya saMsthAnam .... .... .... .... .... .... .... !!! .... .... .... pRSTa. 5 33 65 66 " 67 : 35 68 69 70 71 70 viSaya. cAturgatikajIvAnA kasyAM dizi prabhUto'vadhiriti nirUpaNam .... ( nArakakharUpavarNanam ) upapAta cyavana-viraha-kAlaH www. .... 8. naraka pRthvInAM gotrANi narakapRthvInAM nAmAni ca 79 pRthvInAM piMDamAnamAzrayazca pRthvIvalayasvarUpam narakAvAsasaMkhyA pratarasaMkhyA AvalikAsu narakAvAsAzca pratarANAmaMtaramAnam 81 82 85 .... **** **** ( avagAhanAdvAraM ) asmiMzca nArakANAM jaghanyotkRSTA avagAhanA vyA khyAtA .... .... .... .... .... .... ... .... pRSTha. viSayAnu. **** 74 86 87 // 5 // fainelibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 0 0 0 0 viSaya. | ekasamayopapAta-cyavana-saMkhyA kejIvAnarakaM yAMti iti vyAvarNanam saMhananavizeSAd gativizeSaH lezyAsvarUpaM ca AgatidvAraM .... .... narakANAmavadhikSetraM ... tatrAdau sthityavagAhane .. upapAtodvartanayovirahakAlamekasamayasaMkhyAM cAha .... gatidvAram .... prasaGgataH kiyatAmapi ratnAnAM pramANam / ..... vAsudevaratnAnAM nAmAni. .... AgatidvAram .... .... .... |atra ca devAdikRtA vizeSAH darzitAH,.... viSaya. tiryag dvAram .... tirazcAM sthitiH .... pRthvIbhedAstasthitisvarUpaM ca, prasaGgataH pUrvamAnam , saMmUrcchamapaJcendriyasthalacarAdInAM sthitivarNanam prasaGgataH kAyasthitivarNanam , .... jaghanyAM kAyasthitimavasthitiM ca, ..... avagAhanAdvAram , ..... .... 102 tatraikendriya-dvIndriyAdInAmoghato vizeSatazcAvagAha94 nAmAha .... .... ..... .... 102 upapAtacyavanayovirahamekasamayasamkhyAsvarUpaM ca, 105 98 / nigodavyAkhyAnam 0 0. m wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNIvR. // 6 // % * * * viSaya. gatidvAram, lezyA svarUpam tirazcAM lezyAsthitiH, cAturgatisatvAnAM devasvarUpam, zAstraprasiddha trividhAGgulanAmAni, .... paramANu svarUpam, utsedhAGgulasvarUpam **** .... **** .... **** **** ***. **** **** .... .... ... .... .... .... pramANAGgulAtmAGgulasvarUpam, kasmin jIvanikAye kati kulakoTayaH iti vyA .... .... .... pRSTha. .... 107 108 108 110 110 110 111 111 viSaya. sacittAdinAmato yonivizeSavyAkhyA zaMkhArttA 1 kUrmAnnatA 2 vaMzIpatrA 3 bhedena tasyA eva varNanam, vandhakAlavidhAnavyAkhyA avAdhakAlAntasamayau, vakrAsu anAhAra varNanam apavarttana svarUpam, anapavarttanaM .... www. .... .... .... **** .... **** **** **** **** **** .... saptadhA upakrama svarUpam yAvatsaMkhyAparyAptayaH yeSAM bhavanti, tadAha .... .... ---- 119 khyA 113 119 yonInAM saMvRttAdibhedAH 114 yasya yAvantAH prANAstaduktam, 120 ... ..... iyaM saMgrahaNIyena yataH uddhRtya, yadarthaM nirmitA tatpradarzitam, etasyA sakAzAt saMkSiptatarAmanyAmapi gAthA yugmarUpAM 'saMgrahaNIM' prAha .... .... .... .... pRSTa. 114 .... 115 115 116 11784 118 119 viSayAnu. // 6 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI devacaMda lAlabhAI javherI. janma 1909 vaikramAdve kArtikazukekAdazyAM sUrya pure. 62 Born 1853 A. D. Surat. niryANam 1962 kramAdve pauSakRSNa tRtIyAyAm, mumbayyAm The Late Sheth Devchand Lalbhai Javeri. Died 1906 A. D. Bombay. ph The Bombay Art Printing Works, Fort, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lain Education International For Privale & Personal use only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RASA***ICAS zreSTi-devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAra-granthAGke zrImaddevabhadrasUrikRtAzrIsaMgrahaNIvRttiH OM namaH sarvajJAya atyadbhutaM yogibhirapyagamyaM, vidhUtaniHzeSatamovitAnam / acintyamAhAtmyamajaM niraJjanaM, jyotirjayatyekamanantamavyayam // 1 // yasyAmRtairvacobhirjIvatsadyApi bhavyaloko'yam / sa jytyaagmjldhirjinbhdrgnnikssmaashrmnnH||2||3 prasannagambhIrapadAhitakamA, mitAkSarA vrjitpaunruktyaa| yairnirmitA saGgrahaNIyamadbhutA, namo nmsttpdpngkjebhyH||3|| iha tAvacchAstrAdau saGkSiptarucinA'pi prAyaH ziSTasamayAnuvRttaye vighnopazAntaye ca paramamaGgalAlayo'bhISTadevatAstavaH / kartavyaH, tathA-zrutvA'bhidheyaM zAstrAdau, puruSArthopakArakam / zravaNAdau pravarttante, tajijJAsAdinoditAH // 1 // lain Education in For Private Personal Use Only A w .jainelibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttiH saMgrahaNI- ityabhidheyaM, tathA satyapyabhidheye-karttavye zrotavye vividhe khalpe'pi karmaNi 'prayojanamanuddizya, na mando'pi pravattata' iti prayojanaM, tathA satyapi traye-zrutvA zAstrasya sambandhaM, zroturAdarakAritA / jAyate tena zAstrAdau, vaktavyo'nekadhA| sa ca // 1 // iti sambandhazca vaktavyaH, ityAlocya catuSTayamapi pratipipAdayiSurAdAveva zAstrakAraH sArdhA gAthAmAha namiuM arihaMtAI, ThiibhavaNogAhaNA ya ptte| suranArayANa vucchaM, naratiriANaM viNA bhavaNaM // 1 // uvavAyacavaNavirahaM, saMkhaM igasamaiyaM gamAgamaNe / ihAdyapAdeneSTadevatAstavaM zeSeNa tvabhidheyamAha, sambandhaprayojane tu sAmarthyagamye iti samAsArthaH, (vyAsArtha )hastUcyate-atra yadyapi kAyamanodvArako'pi namaskAro vighnavighAtahetustathApi sarveSAmapi zrotrAdInAmazeSavighno pazAntaye iSTadevatAstavAbhidhAnapuraHsarameva prakaraNe pravartamAnatveneSTadevatAstavabuddharatyantaniSkampatA bhavatviti zAstrAdau vAciko'bhISTadevatAstavo'bhihitaH, namaskArazca zAstrAnurUpaH samyagaucityavAn , zAstraM ca caturdhA-alpAkSaraM mahArtha1 mahAkSaramalpArtha 2 mahAkSaraM mahArtha 3 alpAkSaramalpArtha ceti 4 / prastutaM ca zAstramalpAkSaraM mahArthaM ceti prathamabhede pravartate, tato namaskAramapi tathAbhUtamevAha-namiuM arihaMtAI iti,natvA praNamya, kAn ? ahaMdAdIn , tatra CROCARRORSROCRACROS lain Education in For Privale & Personal use only alw.jainelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgadveSakaSAyaparIpahopasargendriyakarmASTakAdirUpANAmAntarANAmarINAM badhyamAnakarmarUpasya rajaso vA hatAro, na vidyate rahaH pracchannaM yeSAM, hastanyastamuktAphalasyeva kevalAlokena trailokyasyApi prakaTatvAtteSAM, pRssodraaditvaadhntH| yadi vA catustriMzatsaMkhyAnatizayAn , surendrAdikRtAmazokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAM, sakalakarmakSayAvApyAyAM lokAntakSetralakSaNAyAM siddhau gamanaM vA'rhantItyarhantaH, paramArhantyamahinA virAjamAnA bhagavantastIrthaGkarAH, AdizabdAtsiddhAcAryopAdhyAyasAdhavaH, tAn / iha cAdAvaIdAdInAM namaskArakaraNe'yamabhiprAyaH-kartRzrotrAdayo hi tAvadavighnena zAstrasya karaNazravaNAdau pravartantAmiti tadAdAviSTadevatAstavarUpaM maGgalaM kurvanti, taccaikacittAyAM, sA conmArgagamanarUpavisrotasikAyA abhAve, sa ca hRdayAdahaMdAdinamaskArasyAmocane satIti / tathAca bhagavAn bhadrabAhuH-arihantanamokAro, dhannANa bhavakkhayaM kareMtANaM / hiyayaM aNummuyanto, visottiyAvArao hoi||1|| ityAdi, yadivA zAstramapi vivekinAM karmanirjarAto bhavazatasahasrebhyo muktirbhavAntare bodhilAbhazca syAdityetadartha vidhIyate, taca bhagavannamaskaraNAdAdita evArabhyopajAyatAmityAdau tannamaskArakaraNaM, yadAha-arahaMtanamokAro, jIvaM moei bhvshssaao| bhAveNa kIramANo, hoi puNo bohilAbhAe // 1 // ityAdi, atrAha kazcit-nanvahaMdAdInAM paramamaGgalatvena namanakriyAto'pyAdau tadupAdAnamucitaM, na ca vaktavyamevaM 1 manoduSpariNAmasya / 2 aNamoyanto iti pratyantare / 3 arihaMtAI NamiuM iti vAcyamityarthaH, Jain Education in For Private Personal Use Only hww.jainelibrary.org Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgrahaNI sati pATho na sundaraH, arahantAI namiuM itya(syA)pi pAThasyAbhirAmatvAt , ucyate, khataH paramamaGgalamappAhadAdayo yathAvasthitakharUpaparijJAnato namanastavanAdibhirevAnyeSAM maGgalaphalA bhavanti, nAnyathA, yathA svarNa khataH kharNarUpahAmapi samyagjJAnatastathaiva niyuAnasya khaphalapradaM, tato namanakriyAdibhireva kartRzrotRprabhRtIn pratyahaMdAdInAM maGgalatvAt yuktamahadAdibhyo'pyAdau namana kriyAyA upAdAnaM / yadi vA navetyetasya ahaMdAdibhyaH prAgupanyAsena tannamaskRtAvAtmanaH zAstrakAro'tirabhasatAM vyanakti, tathAhi-asau zAstrAdau yAvannamaskatu hRdaye bhagavato ahaMdAdIn praNi-15 dadhAti, tAvadantaH samantataH prasarpatA tannamanapariNamanavIcijAlenAkulatvAdAdau jhagityeva natvesabhihitavAniti / itthamahaMdAdInamaskRtya sthityAdikamabhidheyaM vakSye' abhidhAste iti sambandhaH, tatra suranArayANetyAdi, suSTha rAjante zobhanta iti Dapratyaye, yadvA suSTha atizayena vAJchitamarthamArAdhakebhyastuSTAH santaH susthitalavaNAdhipAdaya iva kRSNA. dibhyo'ntaHsamudraM rathamArgAdikaM rAnti yacchantIti, yadivA 'sura aizvapadIyoH' suranti zeSamanujAdiprANigaNAsAdhAraNaizcaryamanubhavanti, atyadbhutadyutisambhArato dedIpyante vA iti surA devAH, tathA 'kai gairai zabde' narAnupalakSaNAttirazco'pi yogyatAnatikrameNa kAyanyAkArayantIti narakAH sImantakAdayo vakSyamANAsteSu bhavA nArakAH narakAyuna- rakagatyAdikarmodayavartinaH, jAtivAcakau ca suranArakazabdau, gavAvAdizabdavat , tataH surAzca nArakAzca suranArakAhasteSAM 'pratyeka' ekamekaM prati, surANAMnArakANAM ca pRthaka pRthak 'sthitibhavanAvagAhanAH vakSye' iti, tatra tiSThanti nAra MKCLUCANCERCOALS // 2 // lain Education intamational For Privale & Personal use only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katiryagnarAmarabhaveSu zRGkhalAbaddhA iva vartante jantavo yayA karmapariNatyA sA sthitiHAyurjIvitamityekAthoH, bhavanti vartante devAdaya egviti bhavanAnyAlayAH, avagAhante avatiSThante jIvA asyAmityavagAhanA zarIraM, sthitibhavanAvagAhanAH, cazabdAdvarNacihnAdikaM ca vakSye, tathA 'nR naye' nRNanti tathAvidhadravyakSetrAdisAmagrImavApya svargApavargAdihetusamyagnayavinayaparA bhavantItyaci narA manuSyAH, tirastiryagaJcanti gacchanti yadi vA tirohitAH svakarmavazavartinaH sarvAsu gatiSu gacchantyutpadyanta iti tiryazcaH, narAzca tiryaJcazca naratiyaJcasteSAM, pUrvoktasthitibhavanAvagAhanAnAM tu madhyAt, 'vinA bhavanaM' iti bhavanAnAmaniyatatvAt bhavanadvAraM vimucya zeSe sthityavagAhane vakSye, naratirazcAmAyuHpramANaM dehapramANaM ca vakSyAmItyarthaH / tathA 'uvavAyacavaNavirahaM 'ti upapatanamupapAta utpattirjanmetiyAvat , cyavanamudvartanaM maraNamiti paryAyAH, tayovirahamapAntarAlakAlalakSaNaM vakSye / atropapAtacyavanavirahadvAradvayaM vakSyamANAni ca saMkhyAdidvArANi vizeSAnabhidhAnAtsuranaranArakatirazcAmavizeSeNa draSTavyAni / tenAyamarthaH-catasRpu devAdigatiSu yathAsambhavamekasmin devAdAvutpanne cyute vA punaH kiyatA kAlenAnyo devAdirutpadyate cyavate ceti ? tathA saMkhyAnaM saMkhyA gaNanamiyattetyarthastAM, kathaMbhUtAM ? samayaH paramasUkSmaH kAla stena nivRttA| sAmayikI ekena samayena sAmayikI ekasAmayikI tAM, upapAtacyayanayorihApi sambandhAdupapAtacyavanaviSayAmekasAmayikI saGkhyAM caturNAmapi devAdInAM vakSye, yathA kiyantaH khalvekasmin samaye devAdiSu pratyekaM devAdaya | lain Education in For Privale & Personal use only A w.jainelibrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI-1 utpadyante tebhyazcyavante ceti, tathA gamo gatiH AgamanamAgatirgamazcAgamanaM ceti, sarveSAM devAdInAM gatimAgati ca vakSye ityarthaH, yathA-ke jIvA devAdiSu gacchanti devAdayo vA cyutAH keSu jIveSvAgacchantIti / tadevamiha mukhyatayA navArthAdhikArAH, tadyathA-sthitiH bhavanAni avagAhanA upapAtavirahakAlaH cyavanavirahakAlaH ekasamayopapAtasaGkhyA ekasamayacyavanasaGkhyA gatiH Agatizceti, ata eva suranArakanaratiryagbhedAcaturguNaH, naratirazcobhavanAbhAvAcca dvayonAH santazcatustriMzat / zeSaM varNacihnalezyAdikaM cazabdAkSiptamasyAM saMgrahaNyAmabhidheyaM / prayojanaM tu dvidhA-kartuH zrotuzca, punarekai dvidhA-anantaraM paramparaM ca, tatra karturanantaraM prapojanaM sattvAnugrahaH, paramparaM tu niHzreyasAvAptiH, sattvAnugrahapravRttI hi paramparayA paramapadamAsAdayati-sarvajJoktopadezena, yaH sattvAnAmanugraham / karoti duHkhataptAnAMsa prApnotyacirAcchivam ||1||shroturnntrN devAdisthityAdijJAnaM,paramparaM tu tasyApi zivAvAptiH,uktaMcasamyagbhAvaparijJAnAdviraktA bhavato jnaaH| kriyAsaktA avighnena, gacchanti prmaaNgtim||1|| sambandho'pi dvidhA-upAyopeyabhAvalakSaNo guruparvakramalakSaNazca, tatrAdyastakAnusAriNaH prati yathA-vacanarUpaM prakaraNamupAyastajjJAnamupeyaM, guruparvakramalakSaNastu zraddhAnusAriNaHprati yathA-AdI bhagavatA varddhamAnakhAminA devAdisthityAdyartho'bhihitastataH sudharmakhAminA dvAdazAGgayAM sUtratayA nivaddhastata AryazyAmAdibhiH prajJApanAdiSu uddhRtastebhyo'pi jinabhadragaNikSamAzramaNena saMgrahaNyAmavatAritaH, sA ca yadyapi na gurvI nApi ladhvI, tathApyanyAnyagAthAprakSepato yAvadadhunA kiJcidUnacatuHza Jain Education inm II hal For Privale & Personal use only Gllww.jainelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tImAnA paJcazatImAnA ca sAtA, tato'tyalpamedhasaH saMkSiptarucInmAdRzAnanukampayadbhiH pUjyazrIcandrasUribhistato|'pi so'rtho'tisaMkSipyAsyAM saMgrahaNyAmabhihita iti paramparayA sarvajJamUlamevaitat prakaraNamityavazyamupAdeyamavadAta-18 buddhInAmiti / tatra yathoddezaM nirdeza ityAdI surANAM sthitirvaktavyA, te ca caturvidhAstadyathA-bhavanavAsino 1 vyantarA 2 jyotiSkA 3 vaimAnikAca 4 / tatrAdyA dazavidhAstadyathA-asuranAgasuparNavidyuagnidvIpaudadhidipavanastanitakumArAH, iha yadyapi kAyamAnasannibheSu paramarAmaNIyakabhUmiSyAvAsAparanAmasu mahAmaNDapeSu prAyo'surakumArAH parivasanti, kadAcideva tu bhavaneSu, zeSAstu-nAgakumArAdayo bhUnA bhavaneSu, kadAciccAvAsepu, tathApi sAmA nyena sarvepi bhavanavasanazIlA bhvnvaasinH| tathA vividhamantaraM vanAntarAdikamAzrayatayA yeSAM te vyantarAH, tathAhi 8/-te teSu vanAntareSu zailAntareSu kandarAntareSu ca vasantIti pratItameva, yadvA bhRtyavaccakravAMdyArAdhakatvena vigatamantaraM-vizeSo manuSyebhyo yeSAM te tathA, vanAnAmantareSu bhavAH pRSodarAditvAt mAgame vAnamantarA ityapi, te cASTavidhAH tadyathA-pizAcA bhUtA yakSA rAkSasAH kinnarAH kiMpuruSAH mahoragA gandharvAzca, tathA dyotanaM jyotiraujANAdikatvAt tadeSAmastIti brIhyAdibhya (brIhyAdibhyastau 7-2-5) iti ikapratyaye ikAralope ca jyotiSkAH, dAte ca paJcavidhAstadyathA-candrAH sUryA grahA nakSatrANi tArakAca, tathA viziSTapuNyairjantubhirmAnyante upabhujyanta iti 1 tRNakuTisadRzeSu / 2 bAhulyena / RECORRECRegAR lain Education For Privale & Personal use only Kiraw.jainelibrary.org Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI-vimAnAni teSu bhaSA vaimAnikAH, te ca dvividhAH-kalpopapannAH kalpAtItAca, tatra kalpaH sthiti taM vRttiH , 13maryAdetyekArthAH, sa ca indratatsAmAnikAdivyavasthArUpastaM pratipatrAH kalpopapannAH saudharmaIzAnasanatkumAramAhendra-18 // 4 // brahmalokalAntakazukrasahasrAraAnataprANataAraNaacyutanivAsinaH, paratastu kalpAtItA graiveyakAnuttaravimAnavAsinaH, sarveSAmapi teSAmahamindratvAt / iha bhavanapativaimAnikanikAyayoHpratyekaM devA dazavidhAstadyathA-indrAH sAmAnikAH trAyastriMzAH pArSadyA AtmarakSAH lokapAlAH anIkAdhipatayaH prakIrNakA AbhiyogyAH kilbiSikAca, tatrendrAH paramaizcaryataH sarvAdhipatayaH 1 indratvamantareNa zeSe dyutivibhavAdI samAne bhavAH sAmAnikA indrANAmamAtyapitRgurUpAdhyAyavatpUjyAH, paraM te'pIndrAna khAmitvena pratipannAH 2 trayastriMzadeva trayastriMzatsaGkhyAkA eva trAyastriMzAH prajJAditvAt , (prajJAdibhyo'Na 7-2-165) khArthe'Ni prAyo'vyayasya (7-4-65) iti prAyograhaNAdantyakharAdilopaH, te punarindrANAM rAjyabharacintAdizAntikapauSTikAdikarmakAriNo matripurohitasthAnIyAH 3 parSadi sAdhavaH pArSadyAH parSado NyaNAviti(7-1-18)NyaH devarAjAnAM mitraprAyAH 4 indrANAmAtmAnaM rakSantItyAtmarakSAH karmaNo'Na (5-1-72) te hyapAyAbhAve'pi sthitiparipAlanAya prItyutpattaye cendrANAM parito dRDhanibaddhasubhaTocitaparikarA dhanu-12 rAdipraharaNavyagrapANayaH khakhAminyastanizcaladRSTayaH pareSAM kSobhamApAdayanto'GgarakSakA iva tiSThanti 5 lokAnpAlayantIti lokapAlAH ArakSakA iva prabhUpadiSTadezarakSaNaparAzcauroddharaNakarA ivApanyAyakArinigrahaparAzca 6 anIkaM saptadhA, CAMEREKANGRECORRECbara // 4 // lain Education inte! For Privale & Personal use only Dilaw.jainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hayagajarathamahiSapadAtigandharvanATyabhedAt , kevalaM vaimAnikeSu saudharmAdiSvacyutAnteSu mahiSasthAne vRSabha iti vaktavyaM, / tadadhipatayaH sainyanAyakAH, tatrAdyAni paJcAnIkAni saMgrAmAya, gandharvanATyAnIke tUpabhogAya, prakIrNakAH paurajanapadAdiprakRtisadRzAH 8 A samantAdabhiyujyante preSyakarmaNi vyApAryanta ityAbhiyogyA dAsaprAyAH 9 kilbiSamazubhaM karma tadvantaH kilbipikAcANDAlaprAyAH, vyantarajyotiSkanikAyayostu, tathAjagatsvAbhAvyAt trAyastriMzaloka pAlavarjAH zeSA aSTAveva bhedA iti / tadevabhedabhinneSu deveSu prathamato bhavanapatInAM jaghanyAM sthitimupadarzayan gAyouttarArdhamAha dasavAsasahassAiM, bhavaNavaINaM jahannaThiI // 2 // dazavarSasahasrANi 'bhavanapatInAM bhavanavAsidevadevInAM jaghanyA sthitibhavati, jaghanamadhastAnikRSTo bhAgastatra bhavaM jaghanyaM romamalAdi, taca kila stoka, tadvadiyamapi lakSaNayA jaghanyA sarvastoketyarthaH // 2 // atha bhavanapatInAmevotkRSTAM sthiti gAthAdvayenAha camaravalisAramahiyaM, taddevINaM tu tinni cattAri / paliAI savAI, sesANaM navanikAyANaM // 3 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI dAhiNadivaDDapaliaM, uttarao hu~ti donni desUNA / vRttiH taddevimaddhapaliaM, desUNaM AumukkosaM // 4 // iha tAvattatra tatra palyopamasAgaropamAbhyAmanekadhA prayojanadarzanAt kiJcittatkharUpaM nirUpyate-tatra dhAnya-12 palyavatpalyastenopamA yasya kAlapramANasya tatpalyopamam , tatridhA-uddhArapalyopamam addhApalyopamaM kSetrapalyopamaM ca, tatra vAlAgrANAM tatkhaNDAnAM vA pratisamayamuddharaNamuddhArastadviSayaM tatpradhAnaM vA palyopamamuddhArapalyopamaM 1 addhA-kAlaH sa ca prastAvAt vAlAgrANAM tatkhaNDAnAM voddharaNe pratyekaM varSazatalakSaNastatpradhAnamaddhApalyopamam 2 kSetramAkAzapradezarUpaM tatpradhAnaM kSetrapalyopamam 3, punarekai dvidhA-bAdaraM sUkSmaM ca, tatrAyAmavistArAbhyAmavagAhena cotsedhAGgalaniSpannaikayojanapramANo vRttatvAca paridhinA kiJcinyUnapar3AgAdhikayojanatrayamAnaHpalyo muNDite zirasi ekenAhA dvAbhyAmahobhyAM yAvadutkarSataH saptabhirahobhiH prarUDhAni yAni vAlAgrANi taiH pracayavizeSAnniviDataramA-15 karNa tathA bhriyate yathA tAni vAlAgrANi vahina dahati, vAyu paharati, jalaM na kothayati, tataH samaye samaye ekaikavAlAgrApahAreNa yAvatA kAlena sa palyaH sakalo'pi sarvAtmanA nirlepo bhavati, tAvAnkAlaH, saMkhyeyasamayamAno bAdaramuddhArapalyopamaM, eteSAM ca daza koTikoTyo bAdaramuddhArasAgaropamaM, mahattvAt sAgareNa samudreNopamA yasyeti kRtvA, bAdare ca prarUpite sUkSmaM sukhAvaseyaM syAditi bAdaroddhArapalyopamasAgaropamayoH prarUpaNaM, na punaretatprarUpaNe'nyadvi // 5 // lain Education International For Privale & Personal use only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSTaM phalamastIti, evaM vAdareSvaddhAkSetrapalyopamasAgaropameSvapi vaktavyaM, tathA ekaikaM vAlAgramasaMkhyeyAni khaNDAni / | kRtvA pUrvavatpalyo bhriyate, tAni ca khaNDAni dravyataH pratyekamatyantazuddhalocanazchadmastho yadatIva sUkSmaM pudgaladravyaM / cakSuSA pazyati, tadasaMkhyeyabhAgamAtrANi, kSetratastu sUkSmapanakazarIraM yAvati kSetre'vagAhate tato'saGkhyeyaguNAni, vAdaraparyAptapRthivIkAyikazarIratulyAnIti vRddhAH, tataH pratisamayamekaikakhaNDApahAreNa sakalo nirlepanAkAlaH saMkhyeyavarSakoTIpramANaH sUkSmamuddhArapalyopama, taddazakoTIkoTyaH sUkSmamuddhArasAgaropamam , AbhyAM ca sUkSmoddhArapalyopamasAgaropamAbhyAM dvIpAH samudrAzca mIyante / tathA varSazate varSazate atikrAnte pUrvoktapalyAdekaikavAlAgrApahAreNa nirlepanAkAlaH saMkhyeyavarSakoTImAno bAdaramaddhApalyopamaM, taddazakoTIkovyo bAdaramaddhAsAgaropamaM, tathaiva varSazatena 2 ekaikavAlAgrAsaMkhyeyatamakhaNDApahAreNa nirlepanAkAlo'saMkhyAtavarSakoTImAnaH sUkSmamaddhApalyopama, taddazakoTIkoTyaHsUkSmamaddhAsAgaropama, taddazakoTIkoTyo'vasarpiNI etAvatpramANA utsarpiNI api, utsarpiNyo'nantAH pudgalaparAvataH, anantAH pudgalaparAvartAH atItAddhA tathaiva anAgatAddhApi, AbhyAM ca sUkSmAddhApalyopamasAgaropamAbhyAM suranArakanaratirazcAM karmasthitirbhavasthitiH kAyasthitizca mIyate / tathA prAgvat palyAdvAlAgraspRSTanamaHpradezAnAM pratisamayamekaikApahAreNa nirlepanAkAlo'saMkhyayotsarpiNyavasarpiNImAno bAdaraM kSetrapalyopamaM, taddazakoTIkoTyo bAdaraM kSetrasAgaropamaM, tathaivAsaMkhyAtakhaNDIkRtavAlAH spRSTAnAmaspRSTAnAM ca namaHpradezAnAM prati Jain Education insol For Privale & Personal use only lww.jainelibrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI-18 samayamekaikApahAreNa nirlepanAkAlo vAdarAdasaMkhyeya guNakAlapramANe sUkSma kSetrapalyopamaM, prAgvat sAgaropamaM ca,131 vRttiH, etAbhyAM ca sUkSmakSetrapalyopamasAgaropamAbhyAM prAyo dRSTivAde dravyapramANacintAyAM prayojanaM sakRdeva nAnyatreti / / etadarthapratipAdikAzcemA jIvasamAsagAthAH-paliovamaM ca tivihaM, uddhAraddhaM ca khettapaliaMca / ekekaM puNa duvihaM, vAyarasuhumaM ca nAyacaM // 1 // jaM joyaNavicchinnaM, taM tiuNaM pariraeNa savisesaM / tAvai ubiddha, pallaM paliovamaM nAma // 2 // egAhibehiatehiANa ukkosa sattarattANa / saMmaDheM saMniciaM, bhariaM vAlaggakoDINaM // 3 // tatto samaye samaye, ekake avahiammi jo kAlo / saMkhejA khalu samayA, vAyarauddhArapaliaMmi ||4||ekekmo loma, kaTTamasaMkhejakhaMDamahissaM / samacheyANaMtapayesiANa palaM bharijAhi // 5 // tatto samaye samaye, ekeke avahiaMmi jo kAlo / saMkhejavAsakoDI, suhume uddhaarpliaNmi||6|| eesiM pallANaM, koDAkoDI havija dsgunniaa| taM sAgarovamassa u, ekassa bhave parImANaM // 7 // jAvaiA uddhAre, aDDAijANa sAgarANa bhave / tAvaiA khalu loe, havanti dIvA samuddA ya // 8 // vAsasae 2, ekeke bAyare avahiaMmi / vAyaramaddhApaliaM, saMkhejA vAsakoDIo // 9 // vAsasae 2 ekeke avahimi suhumaMmi / suhumaM addhApaliaM, havaMti vAsA asaMkhijjA // 10 // eesi pallANaM, koDAkoDI haveja dasaguNiA / taM sAgarovamassa u, ekkassa bhave parImANaM // 11 // dasasAgarovamANaM, puNNA u havanti koddikoddiio| osappiNIpamANaM, taM cevussappiNIevi // 12 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education ussappiNI anaMtA, puggalapariaTTao munneagho| te'NaMtA tIaddhA, aNAgayaddhA anaMtaguNA // 13 // suhumeNimiNA | addhAsAgaramANeNa saGghajIvANaM / kammahii kAyaThiI, bhavaTTiI yAvi nAyavA // 14 // vAyarasuhumAyAse, khettapaesANusamaya mavahAre / vAyarasuhumaM khettaM, ussappiNio asaMkhijA // 15 // eesiM palANaM, koDAkoDI havija dasaguNiA / taM sAgarovamassa u, egassa bhave parImANaM // 16 // eeNa khettasAgara uvamANeNaM havejja nAyavaM / puDha| vidagaagaNimArua - hariyatasANaM ca parimANaM // 17 // atra atItAddhAto'nAgatAddhAyA anantaguNatvaM samayAvali - | kAdibhiranavarataM kSIyamANAyA apyanAgatAddhAyA akSayAt, etacca matAntaraM, tathA ca bhagavatIvivaraNeSu vRddhagAthA - | ahavA paDucca kAlaM, na sababhavANa hoi vocchitI / jaM tIyaaNAgayAo, addhAo doSi tulAo // 1 // ayamabhi| prAyo - yathA anAgatAddhAyA anto nAsti, evamatItAddhAyA Adiriti vyaktaM samatvamiti / adhunA sUtrArtho'bhi - dhIyate - asurakumArAdayo dazehabhavanapati nikAyAH / ekaikasmiMzca nikAye dvau dvAvindrau merurucakApekSayA dakSiNArddhAdhipa uttarArdhAdhipazca / tatra prathamanikAye dakSiNArdhAdhipasya asurakumArANAM rAjJazcamarasya 'sAraM' padaikadeze padasamudAyopacArAt sAgaropamaM 'AumukosaM' ti paryantavarttipadasambandhAdutkRSTamAyurbhavatiM / evaM sarvatra yojyaM / uttarArdhA| dhipasya balerasurarAjasya tadevAdhikaM, 'camarabali'tti ca sUtratvAccamarazabdAilizabdAcca SaSThIlopaH / tayordevInAM punaryathAsaMkhyameva trINi catvAri palyAni ekadeze samudAyopacArAt palyopamAni sArddhAni, camarendradevInAM sArddhAni Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R-4 saMgrahaNI- trINi, balIndradevInAM tu sArdhAni catvAri plyopmaaniityrthH| zeSANAM camaravalivyatiriktAnAM nAgakumArAdina- vRttiH . vanikAyasambandhinAM, "dAhiNatti" dAkSiNAtyAnAM dharaNendrapramukhANAM dvitIyamadhaiM yasya tat dyadhaM palyopamaM, sArddha palyopamamityarthaH / uttarata uttaradigvarttinAM bhUtAnandendraprabhRtInAM ve palyopame dezone kiJcidUne bhavataH "bahuvayaNeNa duvayaNaM"ti prAkRtalakSaNAt sarvatra dvivacane bahuvacanaM / desUNA iti ca napuMsakavizeSaNatve'pi pustvaM prAkRtatvAdeva, yadAha pANiniH khaprAkRtalakSaNe-liGgaM vyabhicAryayIti / 'taddevitti' dharaNaprabhRtIndrasambandhidevInAmardhapalyopamaM / / bhUtAnandapramukhendradevInAM tu dezonaM palyopamaM AyuHsthitiH 'ukosanti' utkRSyata ityutkarSamutkRSTamityarthaH / iha ca dazavarSasahasrebhya UrdhvaM yAvat sAgaropamAdikamasampUrNa tAvat sarvamapi madhyamamAyuravagantavyaM / tccaanuktmpi| hai svayamavagamyata iti sAkSAnnoktaM / evamanyatrApi madhyamamAyuH svayameva bhAvanIyamiti // 4 // evaM bhavanavAsidevadevInAM 6 jaghanyamutkRSTaM cAyurabhidhAya vyantarANAM taddevInAM ca jaghanyamutkRSTaM cAyuH pratipAdayan pAdonagAthAmAha vaMtarayANa jahannaM, dasavAsasahassa paliyamukosaM / devINaM paliaddhaM, Ayurityanuvartate, tato vyantaradevadevInAM dazavarSasahasrANi jaghanyamAyuH, utkRSTaM punardevInAM pRthagabhidhAnAddevAnAM palyopama,devInAM tu palyopamA miti kecidyantarAmarINAM palyopamamutkRSTamAyurAcakSate, zrIhIdhRtikIrtibuddhilakSmyaH palyopamasthitaya iti jJApakAt, taca teSAM siddhAntAparijJAnavijRmbhitam , yataH prajJApanAsUtram-"yANamantarINaM hai OC wain Education inte For Private Personal Use Only R w.jainelibrary.org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -SCARLOCACCESCALEGARCOS bhante ! kevai kAlaM ThiI pannattA? goamA ! jahanneNaM dasavAsasahassAiM, ukkoseNaM addhapaliovama"ti / zrIprabhRtayastu bhavanapatidevyastathA ca mUlaTIkA-'tAsAM bhavanapatinikAyAntargatatvAditi' / uktA vyantarANAM sthitiH, samprati jyotiSkANAM candrAdityagrahanakSatratArakadevadevIrUpANAM sapAdagAthAdvayanotkRSTAM jaghanyAM ca sthitimAha paliaM ahiaM sasiravINaM // 5 // lakkheNa sahasseNa ya, vAtANa gahANa pliameesiN| ThiiadhdhaM devINaM, kameNa nkkhtttaaraannN||6|| paliaddhaM caubhAgA, cauaDabhAgAhigA u devINaM / caujuale caubhAgo, jahannamaDabhAga paMcamae // 7 // BI utkRssttmaayuritynuvrtte| taca 'caujuale caubhAgo jahanna'mityAdi(nA)paryante jaghanyasyAbhidhAnAdAk paJcakhapi yugaleSu utkRSTaM boddhavyaM / tatra zaziravINAmiti yathAsaMkhyamabhisambandhAdayamarthaH-azeSAsaMkhyeyadvIpasamudravarticandravimAnavAsidevAnAM varSANAM lakSeNAdhikaM palyopamamutkRSTamAyuH, evamAdityAnAM niHzeSANAM tadeva palyopamaM varSANAM XSARASSASSISK Jain Education indi For Privale & Personal use only W ww.jainelibrary.org Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 8 // Jain Education Inte sahastreNAdhikamutkRSTamAyuH / tathA grahANAmekaM palyopamamutkRSTamAyuH / tathA eteSA candrAdityagrahANAM sambandhinyA utkRSTAyAH sthiterarddha samapravibhAgarUpameteSAmeva sambandhinInAM devInAM krameNa utkRSTamAyuH, tathAhi --candravimAnavAsidevInAM palyopamArddha paJcAzadvarSasahasrAdhikaM, evaM sUryadevInAM palyopamArddha paJcavarSazatAdhikaM, grahadevInAM punaH palyopamArddhamutkRSTamAyuH, tathA yathAsaMkhyenaiva nakSatrANAM ca tArakANAM ca palyopamArdhacaturbhAgau bhavataH, caturbhAgazabdo'tra caturtho bhAgazcaturbhAga iti lupta pUraNapratyayaH, tato'yamartho - nakSatrANAM palyopamArddha tArakANAM ca palyopamasya caturtho bhAgaH utkRSTamAyuH, tathA caturaSTabhAgau adhikau punardevInAM bhavataH, pUraNapratyayalope bhAgazabdasya ca pratyekamabhisambandhe'yamartho - nakSatradevInAM palyopamasya caturtho bhAgo vizeSAdhika utkRSTamAyuH, tArakadevInAM palyopamasyASTamo | bhAgaH kiJcidadhika utkRSTamAyuH / tathA caturNI yugalAnAM candrAdivimAnavAsidevadevIrUpANAM samAhArazcaturyugalaM tasmin caturbhAgo jaghanyamAyuriti sambandhaH / tato'yamarthaH - candra vimAnavAsi devadevInAM evaM sUryadevadevInAM grahadevadevInAM nakSatradevadevInAM ca pratyekaM jaghanyamAyuH palyopamasya caturtho bhaagH| tathA aSTamo bhAgaH paJcamake yugale iti pUrvataH sambaddhamapyabhISTatvAdihApi sambadhyate / tenAyamarthaH - tArakadevadevInAM jaghanyamAyuH pUrNapalyopamasyASTamo bhAga iti / tathA ca prajJApanA - "caMdavimANeNaM bhante ! devANaM kevaiaM kAlaM ThiI pannattA ? goamA ! jahanneNaM vRttiH. // 8 // w.jainelibrary.org Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caubhAgapaliovamaM, ukkoseNaM paliovamaM vAsasayasahassAhi ityaadi"||5-6-7|| uktA jyotiSkANAM sthitiH, samprati sArddhagAthayA vaimAnikadevAnAmutkRSTAM sthitimAha do sAhi satta sAhia, dasa caudasa satara ayara jA sukko / ekekamahiamitto, jA igatIsuvarigevije // 8 // tettIsaNuttaresuM, sohammAisu imA ThiI jihaa| atra saudharmAdiSviyaM jyeSThA sthitirityevaM paryante nigamanAbhidhAnAtsaudharmamAdiM kRtvA yAvat zukraparyanteSu saptasu kalpeSu dve atare ityAdikA utkRSTA sthitiH, tathAhi-saudharme devAnAM ve atare utkRSTA sthitiH, tarItumazakyaM prabhUtakAlataraNIyatvAdataraM sAgaropamaM / IzAne te eva dve sAgaropame 'sAhitti, sUtratvAt sAdhike, dApalyopamAsaMkhyeyabhAgeneti shessH| sanatkumAre sapta, mAhendre tAnyeva sapta palyopamAsaMkhyeyabhAgenAdhikAni, brahmaloke *daza, lAntake ca caturdaza, zukre saptadaza / itaH' zukrAdUrva sahasrArAdiSu pratikalpaM prativeyakaM ca pUrvasmAt pUrvasmAdadhikamekaikaM sAgaropamaM tAvadbhavati yAvaduparitane graiveyake ekAtraMzatsAgaropamANi / tathAhi-sahasrAre aSTAdaza Anate ekonaviMzatiH prANate viMzatiH AraNe ekaviMzatiH acyute dvAviMzatiH adhastanAdhastane graiveyake trayoviMzatiH ORGANGANAGARCACARE lain Education in For Private Personal Use Only Www.jainelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 9 // Jain Education In | adhastanamadhyame caturviMzatiH adhastanoparitane paJcaviMzatiH madhyamAdhastane par3izatiH madhyamamadhyame saptaviMzatiH | madhyamoparitane aSTAviMzatiH uparitanAdhastane ekonatriMzat uparitanamadhyame triMzat uparitanoparitane ekatriMzat | sAgaropamANyutkRSTA sthitiH // 8 // ekaikavRddhyA ca ekatriMzato'nantaramanuttareSu dvAtriMzadeva syAdatasteSu pRthagAha - 'ti - ttIsaNuttaresuM'ti vijayavaijayantajayantAparAjitasarvArtheSu paJcakhanuttara vimAneSu trayastriMzatsAgaropamANyutkRSTA sthitiH / evaM saudharmmAdiSvanuttarAnteSviyaM sthitijrjyeSThA utkRSTA bhavatIti / vaimAnikadevAnAmeva jaghanyAM sthitimAha sohamme IsANe, jahannaThii paliamahiaM ca // 9 // dosAhisattadasacaudasattaraayarAI jA sahassAro / tapparao ekkikaM, ahiaM jA'Nuttaracaukke // 10 // igatIsasAgarAI, sabaTThe puNa jahannaThii natthi / 'paliamahiaM ceti' padadvayasya yathAkramaM sambandhAtsAdhamrme devAnAM palyopamaM IzAne devAnAM tadevAdhikaM jaghanyA sthitiH / tata Urdhva sanatkumArAdiSu 'jA sahassArotti' yAvat sahasrArAnteSu dve atare ityAdikA jaghanyA sthitiH / 444 vRtiH. // 9 // ww.jainelibrary.org Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSC tathAhi-sanatkumAre dve sAgaropame jaghanyA sthitiH mAhendre dve sAdhike brahmaloke sapta lAntake daza zukra caturdaza sahasrAre saptadaza, tataH paramAnatAdiSvekaikaM sAgaropamamadhikaM bhavati, yAvadanuttaracatuSke vijayavaijayantajayantAparAjitarUpe ekatriMzat sAgaropamANi, sarvArthasiddhe punarjaghanyA sthiti sti, ajaghanyotkRSTAyAstrayastriMzatsAgaropamarUpAyA eva sthitestatra bhAvAditi // samprati vaimAnikadevInAM jaghanyAmutkRSTAM ca sthitimAha parigahiANiarANa ya, sohammIsANadevINaM // 11 // paliaM ahiaM ca kamA, ThiI jahannA io a ukkosaa| paliAiM satta pannAsa, tahaya nava paJcavannA tha(ya) // 12 // iha vaimAnikadevInAmutpattiH saudharmezAnayoreva, tAzca dvidhA-parigRhItAH kulAGganA iva, aparigRhItAzca vazyA iva, tatra parigRhItAnAmitarAsAM ca saudharmadevInAmIzAnadevInAM ca kamAtpalyopamamadhikaM ca jaghanyA sthitiH, tathAhi-saudharma parigRhItAnAM aparigRhItAnAM ca devInAM palyopamaM jaghanyamAyuH, IzAne tUbhayAnAM tade vAdhikamiti / itazcordhvamutkRSTA sthitirvaktavyA ata Aha-'paliAI satta pannAsetyAdi' saudharme pariyanAhItAnAM sapta aparigRhItAnAM ca devInAM paJcAzatpalyopamAni, tathA IzAne parigRhItAnAM nava aparigRhItAnAM REACTIONARY wain Education Intan For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- paJcapaJcAzatpalyopamAnyutkRSTA sthitiriti // 12 // uktA vaimAnikadevInAM sthitiH, samprati devIprastAvAdasurAdI ndraannaamgrmhissiisNkhyaamaah||10|| paNachaccaucauaTTa ya, kameNa ptteamggmhisiio| asuranAgAiviMtarajoisakappaDugindANaM // 13 // 2 agramahiNyaH paTTarAzya iva sarvAntaHpurapradhAnabhUtA devyaH, tA asurendrAdInAM yathAsaMkhyaM paJcAdisaMkhyAH pratyekame kaikamindraM prati bhavanti / tathAhi-asurAdhipatezcamarasya valezca pratyekaM paJca paJcAgramahiSyaH, evaM nAgAdinavanikAye6ndrANAM dharaNabhUtAnandaprabhRtInAM paT Sad, vyantarendrANAM kAlamahAkAlAdInAM catasraH catasraH, jyotiSkendrANAM ca candrArkANAM catasraH catasraH, saudharmezAnakalpadvikendrayoH shkreshaanyorssttaavssttaaviti| uparitanakalpeSu tu na devyaH utpadyante, nApi parigRhItA bhavanti, kevalaM tannivAsIndrANAM pravicAraNAbhiprAye satyadhastanakalpadvayadevya evAparigRhItA upabhogAyopatiSThanta iti na tessaamgrmhissiismbhvH||13|| adhunA pratiprataraM sthiti vivakSuH saudharmAdiSu pratarasaMkhyAM tAvadAha dusu terasa dusu bArasa, chappaNa cau cau duge duge a caU / Jain Education Interational For Private Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai paMcamae ||4||cods ayara jahannA, paDhame payaraMmi Thii mhaasukke| te ceva u ukkosA, tiNNi u caubhAga anne u||5|| evaM tigavuDDIe, bIAo Arabhettu bhaaghiN| karaNaM tA neacaM, jA satarayarA cautthaMmi // 6 // sattarasa jahannAI, paDhame payaraMmi Thii sahassAre / tAI cia ukkosA, cautthabhAgeNa sahiAI // 7 // eguttaravuDDIe, neavaM jA cautthayaM / pApayaraM / aTThArasa ayarAI, Thii ukosA cautthaMmi // 8 // caucaupayarA uvariM, kappA cattAri aannyaaiiaa| attttaar| jahannAI, eguttariAe~ buddiie||9||jaa bAbIsaM ayarA, aMtimapayaraMmi acue kppe| navapayarA ayaruttara, buDDI jA uvari hAvijA // 10 // 16 samprati surANAM sthitidvAramupasaMharan teSAmeva bhavanadvArAbhidhitsayA sambandhamAracayannAha suresu ThiidAraM samattaM, eesu ceva bhavaNadAraM bhnnnni| sugama, tatra prathamaM bhavanapatInAM bhavanAni vivakSu mato bhavanapatIneva nikAyarUpAnAha asurA nAga suvaNNA; vijU aggI a dIva udahI a| disi pavaNa thaNia dasaviha, bhavaNavaI tesu duduiMdA // 17 // vyAkhyA-avAntarajAtibhedAddazavidhA bhavanapatayaH, te ca kumArAkAratvAt kumAravatkrIDApriyatvAcca kumArAH, asurAdivizeSaNAzca santo'surakumArAityAdinAmabhirvyapadizyante, tatrAsurakumArAstathAvidhanAmakarmodayAnicita Jan Education in Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- // 11 // guNitA ca satI, kiM bhavati ? pratareSatkRSTasthitayaH, tathAhi-saudharme dve sAgaropame utkRSTA sthitiriti dviko vRtti. priyate, tasya khaprataratrayodazabhirbhAgo hiyate, sa ca bhAgaM na prayacchatIti labdhau sAgaropamasya dvau trayodazabhAgI, prathamapratare ca sthitiAtumiSTeyakena guNyate, ekena ca guNitaM tadeva bhavatItyAgatA prathame pratare utkRSTA sthitidvauM sAgaropamasya tryodshbhaagau| dvitIyapratarajijJAsAyAM tu dvau bhAgau dvAbhyAM guNyete jAtAzcatvArastrayodazabhAgAH sAgaropamasya, etAvatI dvitIye pratare utkRSTA sthitiH| evaM pratiprataraM bhAgadvayavRddhyA tRtIye SaT yAvatsaptame caturdaza bhAgAstrayodazabhizca bhAgaiH sAgaropamasya karaNe labdhamekaM sAgaropamamekazca trayodazabhAgaH sAgaropamasya, evaM yAvatrayodaze pratare zubhazubhakAntasaudharmAvataMsakAdiSu vimAneSu dve sAgaropame utkRSTA sthitiH| sthApanAceyaM(1)evaM saudharmapratareSatkRSTAM sthitimabhidhAya jaghanyAM darzayati-'sarvatra' trayodazakhapi pratareSu jaghanyataH pUrNamekameva palyopamaM bhvti| evaM zeSakalpeSvapi yA yatra japanyA sthitirabhihitA, sA tatra kalpe sarveSvapi pratareSvekaiva vaktavyA, na punaryathA keci-18 dyAkhyAnayanti-yA pUrvapUrvapratare utkRSTA sA uttarottarapratare jaghanyeti, evaMvidhavizeSasya kvacidapyanabhidhAnAt / kiJca-sarvasyApi kalpendrasya lokapAlAnAM ca khakhakalpAntimapratare vimAnAni bhavanti, yaduktaM devendrakepu-"kappassa ptaa||11|| antapayare, niyakappavaDiMsayA vimaannaao| iMdanivAsA tesiM, cauhisiM logapAlANaM // 1 // " tataH saudharme lokapAlAnAM vimAnAni trayodaze prastare, teSAM ca svakhavimAnAdhipaye'pi tribhAgonapalyopamadvayAdikaiva sthitiH| tathAca Jain Education in For Privale & Personal use only W w.jainelibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatyAM caturthe zate-"Aiduga tibhAgUNA, paliA dhaNayassa hoMti do cev| do satibhAgA varuNe, paliamahAvaccadevANaM // 1 // yadi ca yA pUrvapUrvaprastaTe utkRSTA sA uttarottare jaghanyA, tarhi trayodaze prastaTe ekaM sAgaropamamekAdaza ca trayodazabhAgAH sAgaropamasya jaghanyA syAd , evaM ca vyaktaH siddhAntavirodhaH, tasmAt sarvatra saudharma jaghanyA sthitiH palyopama, lokapAlAnAM tUktarUpA madhyameti sarva susthN| AgamagAthe cAtra-"paliovamaM jahannA, do terasabhAga udahinAmassa / ukkosaThiI bhaNiA, sohamme patthaDe paDhame // 1 // evaM dugavuDDIe, neacaM jAva aMtimaM payaraM / bhAgehiM tao karaNaM, jA terasame duve ayarA // 2 // " evamIzAne'pi, navaraM sarvatra jaghanyAyAmutkRSTAyAM ca sthitau kiJcidAdhikyaM vAcyaM // 15 // samprati zeSadevalokeSu pratiprataraM sthitiparijJAnAya karaNamAha surakappaThiiviseso, sgpyrvihtticchsNgunnio| hiDillaThiIsahio, icchiapayaraMmi ukkosA // 16 // surakalpayorupalakSaNAtkalpakalpAtItarUpadevalokayoH pUrvottarayorye utkRSTa sthitI tayovizleSaH antaraM, pUrvakalpotkRSTasthitiruttarakalpotkRSTasthiterapanIyata ityarthaH / vizleve ca satyavaziSTaM yallabdhaM, tadapi surakalpasthitivizleSa 1 yathApatyadevAnAM lokapAlaputrasthAnIyAnAM palyopamamAyuH / 2 sAgaropamasya / OCCASCOCCCCCCCESEX Jain Education Interie For Privale & Personal use only aw.jainelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI ucyate,sa khakaprataraiH svaskhakalpagataiHpratarairvibhaktaH sanniSTapratarasaMkhyayA guNyate, guNitazcAdhastanakalpotkRSTasthitisahita vRttiH . Ipsite pratare utkRSTA sthitirbhavati / tathAhi-saudharme utkRSTA sthiti sAgaropame, sA sanatkumArasaMsthiteH / // 12 // isaptasAgaropamarUpAyA apanIyate, sthitAni paJca sAgaropamANi, teSAM khapratadvAdazabhirbhAgo hiyate, tatrAlpatvAdrAzi-12 hArbhAgaM na dadAtIti labdhAH paJca dvAdazabhAgAH, ekena ca guNitAH paJcaiva te'dhastanasaudharmasatkasAgaropamadvayarUpotkRSTasthitisahitA kriyate, AgataM sanatkumAre prathame prastaTe utkRSTA sthitidvai sAgaropame paJca ca dvAdazabhAgAH sAgaropamasya, evaM dvitIye dve sAgaropame daza ca dvAdazabhAgAH yAvad dvAdaze samaprabhavamahAprama(ba)sanatkumArAvataMsakAdiSu vimAneSu sapta sAgaropamANyutkRSTA sthitiH| jaghanyA tu dvAdazasvapi pratareSu dve saagropme| atrApyAgamagAthe-"doayarAi~ jahannA,13 paDhame payare saNakumArassa |do ayarA ukkosA, vArasabhAgA ya pNcnne||1|| paMcuttariA vuDDI, neavA jAva aMtimaM pyrN| to bArasammi payare,saMpuNNAsAyarA stt||2||" evaM mAhendre'pi pratiprastaramutkRSTA jaghanyA ca sthitirvAcyA, navaraM sarvatra / kA kiJcidAdhikyaM vAcyaM, evaM brahmalokAdiSvapi karaNaM bhAvanIyaM / kevalamAgatamabhidhIyate-sattayarAi~ jahannA, paDhame payAmi bhalogassa / ukkosA sattayarA, tinni achabbhAganihiTThA // 1 // evaM tigavuDDIe, bIAo Arabhittu bhAgehiM / karaNaM hA latA neabaM, dasa ayarA jAva chaTuMmi // 2 // dasa aparAi~ jahannA, paDhame payaraMmi laMtagassa ThiI / ukkosA dasaayarA, cattAri a paMcabhAgA u // 3 // cauruttariA buDDI, vIAo Arabhittu bhaagehiN| karaNaM tA neavaM, coisa ayarAI lain Education International For Privale & Personal use only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamae // 4 // codasa ayara jahannA, paDhame payaraMmi Thii mhaasukke| te ceva u ukkosA, tiNNi u caubhAga anne u||5|| evaM tigavuDDIe, bIAo Arabhettu bhAgehiM / karaNaM tA neavaM, jA satarayarA cautthaMmi // 6 // sattarasa jahannAI, hapaDhame payaraMmi Thii sahassAre / tAI cia ukkosA, cautthabhAgeNa sahiAI // 7 // eguttaravuDDIe, neacaM jA cautthayaM hopayaraM / aTArasa ayarAI, Thii ukkosA cautthaMmi // 8 // caucaupayarA uvariM, kappA cattAri aannyaaiiaa| aTrAra jahannAI, eguttariAe~ buddddiie||9|| jA bAbIsaM ayarA, aMtimapayaraMmi acue kappe / navapayarA ayaruttara, vuDDI jA uvari jAgavijA // 10 // 16 samprati surANAM sthitidvAramupasaMharan teSAmeva bhavanadvArAbhidhitsayA sambandhamAracayannAha suresu ThiidAraM samattaM, eesu ceva bhavaNadAraM bhaNNai / sugama, tatra prathamaM bhavanapatInAM bhavanAni vivakSu mato bhavanapatIneva nikAyarUpAnAha ____asurA nAga suvaNNA; vijU aggI a dIva udahI a| disi pavaNa thaNia dasaviha, bhavaNavaI tesu duduiMdA // 17 // vyAkhyA-avAntarajAtibhedAizavidhA bhavanapatayaH, te ca kumArAkAratvAt kumAravatkrIDApriyatvAcca kumArAH, / DAasurAdivizeSaNAzca santo'surakumArAityAdinAmabhirvyapadizyante, tatrAsurakumArAstathAvidhanAmakarmodayAnicita wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH , saMgrahaNI- zarIrAvayavAH sarvAGgopAGgeSu paramalAvaNyAH kRSNarucayo ratnotkaTamukuTabhAkharAH mhaakaayaaH1| nAgakumArAH ziro mukheSvadhikarUpazobhAH zvetarucayo llitgtyH2|| suparNakumArAH adhikapratirUpagrIvoraskAH kanakagaurAH 3 / vidyu||13|| patkumArAH snigdhacchavayo jiSNukhabhAvAH uttaptakanakavarNAH 4 / agnikumArAH sarvAGgopAGgeSu mAnonmAnapramANopapannA vividhAbharaNabhAkhantastaptavarNavarNAH 5 / dvIpakumArAH skandhavakSaHsthalabAhvagrahasteSvadhikazobhA uttaptahemaprabhAH 6 udadhikumArA UrukaTIvadhikarUpA avadAtazvetavarNAH 7 / dikkumArA jaGghAgrapadeSvatyantarUpAH kharNagaurAH 8 / vAyukumArAH sthirapInasadvRttagAtrA nimnodarAH priyaGgavimalazyAmavarNAH 9 / stanitakumArAH snigdhacchavayaH snigdhagambhIrAnunAdimahAkhanA jAtyavarNagaurAH 10 / sarve'pi caite vividhavastrAbharaNapraharaNA iti / ayaM ca krmo'suraadiinaamuttraadhyynprjnyaapnauppaatikaanuyogdvaaraadynusaartH| teSAM ca dazAnAmapyasurAdinikAyAnAM dakSiNottaradigdvayabhedena dvau dvAvindrau // 17 // tAneva gAthAtrayeNAha camare balI a dharaNe, bhUANaMde a veNudeve a| tatto a veNudAlI, harikaMta harissahe ceva // 18 // aggisiha aggimANava, puNNa vasiDhe taheva jalakaMte / ECAAACOCCCCCC lain Education International For Privale & Personal use only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalapaha taha amiagaI, miavAhaNa dAhiNuttarao // 19 // velaMbe a pahaMjaNa, ghosa mAhAghosa esimannayaro / jaMbuddIvaM chattaM, meruM daMDaM pahU kAuM // 20 // vyAkhyA-'dAhiNuttarautti' madhyavartyapi sarvatra sambadhyate / tato dazakhapi yugaleSvAdyA dakSiNasyAM dvitIyA uttarasyAM dizi indrAstathAhi-dakSiNadigvartinAmuttaradigvartinAM cAsurakumArANAM kramAcamaro valizcendraH 1 / nAga-1 kumArANAM dharaNo bhUtAnandaH 2 / suparNa (suvarNa) kumArANAM veNudevo veNudAliH 3 / vidyutkumArANAM harikAnto hrisshH| agnikumArANAmagnizikho'gnimANavaH 5 / dvIpakumArANAM puNyo vaziSThaH 6 / udadhikumArANAM jalakAnto jalapramaH 7 / dikkumArANAmamitagatiramitavAhanaH 8 vAyukumArANAM velambaH prabhaJjanaH 9 / stanitaku-hA mArANAM ghoSo mahAghoSa iti 10 / eSAM ca viMzaterindrANAmanyataraH ko'pi jambUdvIpaM chatraM meraM ca daNDaM kartuM prabhuH-samarthaH, kRtvA ca dhArayedvAmahastena, naca kazcittasya zarIrAyAsaH / eSAM ca sarveSAmapIndrANAM sAdhAraNA zaktiH saMkSepAt sUtrakRtoktA vyAsAttu devendrastavAdavaseyA-yathA, "jAva ya jambuddIvo, jAva ya camarassa camaracaJcA u / asurehiM asurakannAhi, asthi visao bhareuM je // 1 // taM ceva samairegaM, balissa vairoaNassa boddhacha / asurehiM| SA lain Education inte For Privale & Personal use only D w .jainelibrary.org Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAMANG // 14 // asurakannAhi, asthi visao bhare je // 2 // dharaNo'vi nAgarAyA, jaMbuddIvaM phaDAi chAijA / taM ceva samairega, bhUANaMde'vi boddhavaM // 3 // garuDo'vi veNudevo, jaMbuddIvaM vaija pakkheNaM, / taM ceva samairegaM, veNudAliMmi boddhavaM // 4 // ekkAe vijuAe, jaMbuddIvaM harI pgaasejaa| taM ceva samairegaM, harissahe hoi voddhavaM // 5 // ikAi aggijAlAe, jaMbuddIvaM Daheja aggisiho| taM ceva samairegaM, mANavage hoi boddhavaM // 6 // puNNo'vi jaMbudIvaM, pANitaleNaM Taeja ekeNaM / taM ceva samairegaM, havai vasiSTevi boddhavaM // 7 // ekAe jalummIe, jaMbuddIvaM bhareja: jlkNto| taM ceva samairegaM, jalappabhe hoi boddhadhaM // 8 // amiagaissavi visao, jabuddIvaM tu paaypnnhiie| kaMpeja niravasesaM, iaro puNa taM samairegaM // 9 // ekAe vAyaguMjAe, jaMbuddIyaM bhareja velaMbo / taM ceva samairegaM, pabhaMjaNe / hoi boddhadhaM // 10 // ghoso'vi jaMbudIvaM, suMdari! ekeNa thaNiasaddeNaM / bahirIkarija sabaM, iaro puNa taM samairega // 11 // tiriaM tu asaMkhejA, dIvasamuddA saehiM rUbehiM / avagADhA u karijA, suMdari! eesimegayaro // 12 // jaMbuddIvaM kAUNa, chattayaM maMdaraM ca se daMDaM / pahu annayaro iMdo, eso tesiM balaviseso // 13 // " // 18-19-20 // hai adhunA dakSiNottaradigvibhAgena pratinikAyaM bhavanasaGkhyAM darzayan sarvabhavanasaGkhyAmAha-- cautIsA caucattA, aTTattIsA ya catta paMcaNhaM / GARCANCARRAOCCAS // 14 // Jain Education international For Private Personal use only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CACANCCCRACADACK paNNA cattA kamaso, lakkhA bhavaNANa dAhiNao // 21 // caucaulakkhavihaNA, tAvaiA ceva uttaradisAe / savevi satta koDI, bAvattari huMti lakkhA ya // 22 // vyAkhyA-'dakSiNato' dakSiNasyAM dizi asurakumArANAM catustriMzadbhavanAnAM lakSA bhavanti, evaM nAgAnAM catuzcatvAriMzallakSAH,suparNAnAmaSTatriMzalakSAH, vidyudagnidvIpaudadhidikumArANAM paJcAnAmapi pratyekaM catvAriMzallakSAH, vAyUnAM paJcAzallakSAH, stanitAnAM ctvaariNshllkssaaH| tathA yAvatya eva dakSiNasyAM dizi bhavanalakSA uktAstAvatya eva caturbhizcatumirlakSavihInAH-UnA uttarasyAM dizi bhavanti, tathAhi-asurANAM triMzat nAgAnAM catvAriMzat suparNAnAM catustriMzat vidyudagnidvIpaudadhidikkumArANAM paJcAnAmapi pratyekaM paTtriMzat vAyUnAM SaTcatvAriMzat stanitAnAM ptriNshtlkssaaH| digdvayabhavanasaGkhyAmIlane tvasurANAM nikAya catuHpaSTirevaM nAgAnAM caturazItiH suparNAnAM dvisasatiH vidyudagnidvIpaudadhidikkumArANAM paJcAnAmapi pratyekaM SaTsaptatiH vAyUnAM paNNavatiH stanitAnAM pttspttirbhvnlkssaaH| evaM dazakhapi nikAyeSu sampiNDya cintyamAnAni sarvANyapi bhavanAni sapta koTayo dvAsaptatizca lakSA bhavanti 772000.0 // 21-22 // samprati bhavanAnAM sthAnaM pramANaM cAha Jain Education a l For Private & Personal use only IAPT Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH // 15 // rayaNAe hiTuvariM, joaNasahasaM vimottu te bhavaNA / jaMbuddIvasamA taha, saMkhamasaMkhejjavitthArA // 23 // vyAkhyA-azItisahasrAdhikalakSayojanabAhalyAyAH ratnaprabhAyAH pRthivyAH adhaHupari ca pratyeka yojanasaharamekaM vimucya zeSe aSTasaptatisahasrAdhikalakSayojanapiNDe te-saMkhyAbhidhAnadvAreNa pUrvaprakrAntA bhavanapatInAM bhavanA bhavanti, bhavanazabdasya punapuMsakatvAt sUtre puMstvanirdezaH, anye tyAhuH-navatiyojanasahasrANAmadhastAt bhavanAni, anyatra coparitanamadhastanaM ca yojanasahasraM muktvA sarvatrApi yathAsambhavamAvAsA iti, AvAsA nAma kAyamAnasannibhA mahAmaNDapAH, bhavanAni vakSyamANavyantaranagarANi ca vahivRttAnyantaH samacaturazrANyadhaH puSkarakarNikAsaMsthAnAni / uktaJca-"bAhiM vaTTA aMto cauraMsa aho aknnnniaayaaraa|bhvnnviinnN taha vaMtarANa bhavaNA u nAyavA // 1 // " te ca bhavanAH sarvalaghavo'pi jambUdvIpasamAH, vRttattvAdAyAmaviSkambhAbhyAM lakSaNayojanapramANA ityrthH| evaM madhyamAH saMkhyAtayojanakoTIkoTIvistArAH, makAro'lAkSaNikaH, utkRSTAstvasaMkhyAtayojanakoTIkoTIvistArA iti // 23 // adhunA dazAnAmapyasurAdinikAyAnAM cihAnyAha cUDAmaNi phaNi garuDe, vaje taha kalasa sIha asse a| // 15 // Jain Education inRinal For Privale & Personal use only rww.jainelibrary.org Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte * yamaya vaddhamANe, asurAINaM muNasu ciMdhe // 24 // sugamA, navaramasurAH ziromukuTeSu cUDAmaNicihnAH, nAgA bhUSaNeSu sarpasphaTAcihnAH, evaM sarvatra bhUSaNeSviti vAcyaM / tathA vajram-indrAyudhaM kalazaH - pUrNakalazaH vardhamAnaM - zarAvasampuTaM, cihnakrame cAtra prajJApanA - "asurA nAga suvaNNA, | vijjU aggI adIva udahI a / disi pavaNa thaNia nAmA, dasahA ee bhavaNavAsI // 1 // cUDAmaNimauDarayaNa (yA) bhUsaNanAgaphaDagaruDavairapuNNakalasaM ki upphesA sIhahayavaragayaMkama garavaddhamANanijuttacittacindhagayA // 1 // iti / atra uppheso-mukuTaH, aupapAtikAdigranthastu gauravabhayAnna darzyate / ata eva - 'cUDAmaNiphaNivaje, garuDe ghaDaassabaddhamANe a / mayare sIhe hatthI' iti mUlasaMgrahaNIgatAM prakSepagAthAM siddhAntavirodhabhIravo bahuzrutA itthaM paThanti yathA - cUDAma - NiphaNivaje, garuDe ghaDamayaravaddhamANe a / asse sIhe hatthI ityAdi // 24 // asurAdInAM varNamAha asurA kAlA nAgudahipaMDurA taha suvaNNadisithaNiA / kaNagAbha vijjusihidIva, aruNa vAU piaMgunibhA // 25 // vyAkhyA - asurAH kRSNarucayaH nAgA udadhayazcAtyantazvetaprabhAH suparNA dizaH stanitAzca kapapaTTake kanakarekhAvagaurAH vidyutaH zikhino dvIpAca uttaptakharNavatkiJcidraktAH vAyavaH priyaGguvat zyAmAH // 25 // asurAdInAmeva vastragatavarNamAha Xxx Xxx Y w.jainelibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRtti // 16 // asurANa vattha rattA, nAgodahivijadIvasihi niilaa| disithaNiasuvaNNANaM, dhavalA vAUNa saMjharuI // 26 // vyAkhyA-asurakumArANAM raktAni vastrANi, bAhulyena raktavastraparidhAnapriyatvAt , evaM nAgodadhividhuvIpAgnikumArANAM nIlAni dikastanitasuparNakumArANAM dhavalAni vAyukumArANAM sandhyArAgarucIni // 26 // samprati bhavanapatIndrANAM sAmAnikAtmarakSasaMkhyAmAha ___causaTTisaTThiasure, chaccasahassAI dharaNamAINaM / sAmANiA imesi, caugguNA AyarakkhA u // 27 // vyAkhyA-asuranikAye camarendrasya sAmAnikA devAzcatuHSaSTisahasrANi 64000 valIndrasya SaSTisahasrANi 60000 zeSeSu navasu nikAyeSu aSTAdazAnAmapi dharaNabhUtAnandaprabhRtIndrANAM pratyekaM SaT saamaanikshsraaH6000| AtmarakSAstu viMzaterapIndrANAmebhyazcatuHpaSTisahasrAdisaMkhyebhyaH sAmAnikebhyazcaturguNAH, yathA'surAdhipatezcamarasya dve lakSe SaTrapaJcAzatsahasrAH 256000 baleDhe lakSe catvAriMzatsahasrAH 240000 zeSANAM tu pratyekaM caturviMzatisahasrAH |24000 // 27 // uktA saprasaGgaM bhavanapatInAM bhavanavaktavyatA, samprati vyantaranagaravaktavyatAmAha // 16 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rayaNAe~ paDhamajoaNa,sahase hiTuvari sayasayavihaNe / vaMtarayANaM rammA, bhommA nagarA asaMkhejjA // 28 // vyAkhyA-ratnaprabhAyAH prathame-uparitane yojanasahane ratnakANDarUpe'dha uparica pratyekaM yojanazatavihIne vyantarANAM daramyANi-ramaNIyAni bhUmau bhavAni bhaumAni-bhUmyantarvatIni nagarANyasaMkhyAtAni bhavanti / yAstu manuSyakSetrAhidvIpaha~samudrepuvyantarANAM nagaryastA jIvAbhigamAdizAstrebhyo boddhvyaaH|rmytaa caiteSu nityamuditaiya'ntarairgatasyApi kAlasyAvedanAt , yadAha-"tahiM devA vaMtarayA, varataruNIgIavAiaraveNaM / nicaMsuhiApamuiA,gayaMpikAlaM na yaannNti||1"28 sAmprataM vyantarANAM nagaraparimANaM nikAyanAmAni ca gAthAdvayenAha te jNbudiivbhaarhvidehsmgurujhnnmjjhimgaa| vaMtara puNa aTTavihA, pisAyabhUA tahA jakkhA // 29 // rakkhasakinnarakiMpurisa, mahoragA aTTamA ya gaMdhavvA / dAhiNauttarabheA, solasa tesiM ime iMdA // 30 // lain Education in For Private & Personal use only HOMw.dainelibrary.org Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 17 // vyAkhyA - tAni - pUrvaprakrAntAni vyantaranagarANi yathAsaMkhyaM sambandhAdgurUNi - utkRSTAni jambUdvIpasamAni vRttatvAdAyAmaviSkambhAbhyAM lakSayojanapramANAnItyarthaH / jaghanyAni tu bharatasyedaM bhArataM - bharatakSetraM tattulyAni paDiza - |tyadhikapaJca yojanazatAni SaT caikonaviMzatibhAgA yojanasya 52616 ityevaMpramANAnItyarthaH / madhyamAni punarmahAvi| dehasamAnAni trayastriMzatsahasrAH paT zatAni caturazItyadhikAni catvArazcaikonaviMzatibhAgA yojanasya 33684 ityevaMpramANAnItyarthaH / etannagaravAsinaH punarvyantarA aSTavidhAH aSTaprakArAstadyathA - pizAcAH bhUtAH yakSAH rAkSasAH | kinnarAH kiMpuruSAH mahoragAH gandharvAzca / tatra pizAcAH svabhAvataH prAcuryeNa surUpAH saumyadarzanA hastagrIvAsu ratna| mayavibhUSaNAH paJcadazavidhAstadyathA - kUSmANDAH paTakaH joSAH AhnikAH kAlAH mahAkAlaH cokSaH acokSAH | tAlapizAcAH mukharapizAcAH adhastArakIH dehIM mahAdehIH tUSNIkaH vanapizAcAH iti / bhUtAH surUpAH saumyA nAnAbhaktivilepanA navavidhAstadyathA-surUpaH pratirUpaH atirUpAH bhUtottamAH skandikAH mahAskandikaH mahAvegAH praticchannaH AkAzagAM iti / yakSA gambhIrAH priyadarzanA vizeSato mAnonmAnapramANopapannA raktapANipAdata| lanakhatAlujihvoSThA bhAkharakirITadhAriNo nAnAratnAtmakavibhUSaNAstrayodazavidhAstadyathA - pUrNabhadrAH mANibhadrAH zvetabhadrAH haribhadrAH sumanobhadrAH vyatipAkabhadraH subhadrAH sarvatobhadrAH manuSyapakSAH dhanAdhipatayaH nAhArIH rUpayakSaH yakSottama iti / rAkSasA bhImA bhImadarzanAH karAlaraktalamboSThAstapanIya vibhUSaNA nAnAbhaktivilepanAH saptavidhAsta 24 vRtti. // 17 // . Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dyathA-bhImAH mahAbhImAH vighnAH vinAyakAH jalarAkSasAH rAkSasarAkSasAH brahmarAkSasA~ iti / kinnarAH saumyadarzanA mukheSvadhikarUpazobhA mukuTamaulibhUSaNA dazavidhAstadyathA-kinnarAH kiMpuruSAH kiMpuruSottamAH hRdayaGgamAH rUpazAlinaH aninditAH kinnarottamAH manoraH ratipriyAH ratizreSThA iti / kiMpuruSAH UrubAhubadhikarUpazobhA mukheSvadhikabhAkharAH vividhAbharaNavibhUSaNAzcitranaganulepanA dazavidhAstadyathA-puruSAH satpuruSAH mahApuruSAH puruSavRSabhoH | puruSottamAH atipuruSAH mahAdevAH marutaH meruprabhAH yazavanta iti / mahoragAH mahAvegAH saumyAH saumyadarzanA mahA-|| kAyAH pRthupInaskandhagrIvA vividhAnulepanA vicitrAbharaNabhUSaNA dazavidhAstadyathA-bhujagAHbhogAlinaH mahAkAyA~H atikAyAH skandhazAlinaH manorAH mahAvegAH maheSvAH merukAntAH bhAvantaH iti / gandharvAH priyadarzanAH surUpAH sumukhAkArAH sukharA maulimukuTadharA hAravibhUSaNA dvAdazavidhAstadyathA-hAhAH hehUH tumburavaH nAradAH RSivAdikAH bhUtavAdikAH kAdambAH mahAkAdambAH raivatAH vizvAvasavaH gItaratayaH gItayazasaH iti / ekaikasmiMzca nikAye dakSiNottaradigdvayabhedataH krameNa dvayoyorindrayorbhAvAt teSAM pizAcAdInAmaSTAnAmapi nikAyAnAmime / vakSyamANAH SoDaza indrA bhavanti // 29-30 // tAneva gAthAdvayenAha kAle a mahAkAle, surUvapaDirUvapuNNabhadde a / SACAASCUSESCORK Main Education inte For Private Personal Use Only W w.jainelibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNgrhnnii||18|| taha ceva mANibhade, bhIme a tahA mahAbhIme // 31 // kinnarakiMpurise sappurisA mahApurisa tahaya aikAe / mahakAe gIaraI, gIyajase doSiNa doNi kamA // 32 // vyAkhyA-pizAcAnAM nikAye dakSiNayAM kAlaH uttarasyAM mahAkAla indraH, ebamanena krameNa bhUtAnAM surUpaHpratirUpaH! yakSANAM pUrNabhadro mANibhadraH rAkSasAnAM bhImo mahAbhImaH kinnarANAM kinnaraH kiMpuruSaH kiMpuruSANAM satpuruSo mahApuruSaH mahoragANAmatikAyo mahAkAyaH gandharvANAM gItaratiH gItayazA iti // 31-32 // pizAcAdInAM cihnAnyAha ciMdhaM kalaMbasulase, vaDakhadaMge asogcNpye| nAge tuMburu a jhae, khaTuMgavivajiA rukkhA // 33 // vyAkhyA-prAkRtatvAt kacit vibhaktilopaH kvacit prathamAyA etvaM, tataH pizAcAdInAmaSTAnAM dhvaje krameNa hai cihna kadambaH sulaso vaTaH khaTvAGgamazokazcampako nAgaH tumburuzceti, ete ca kadambAdayaH khaTvAGgarahitAH sarve'pi vRkSAH, khaTrAjhaM tu tApasavizeSANAM mahAtinAmupakaraNam // 33 // adhunA pizAcAdInAM varNamAha // lain Education International For Privale & Personal use only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - MASSACREACOCCAG jakkhapisAyamahoragagaMdhavA sAma kinnarA niilaa| rakkhasakiMpurisAvia, dhavalA bhUA puNo kAlA // 34 // vyAkhyA-yakSapizAcamahoragagandhAH zyAmAH kiJcitkRSNAH, kinnarAH zyAmA api kizcinnIlAH, rAkSasAH kiMpuruSAzca dhavalAH, bhUtAH punaH kAlAH // 34 // ihAnye'pi ratnaprabhAyA uparitane yojanazate'STau vyantaravizeSANAM nikAyAH santi, atastAngAthAdvayenAha aNapannI paNapannI, isivAia bhUavAie ceva / kaMdI a mahAkaMdI, kohaMDe ceva payae a||35|| ia paDhamajoaNasae, rayaNAe aha vaMtarA avre| tesu iha solasiMdA, ruaga aho dAhiNuttarao // 36 // sugama, navaraM rucako-merumadhyasthito'STapradezAtmako gostanAkAraH, ekaikasmiMzca nikAye dvayoyorindrayorbhAvAdatra SoDaza indrA bhavanti / tathAca sthAnAGgasUtram-"do aNapanniMdA pannattA, taMjahA-sannihie ceva sAmANe ceva, do hai paNapaniMdA paM020-dhAe ceva vihAe ceva, do isivAiMdApaM020-isI ceva isivAlie ceva,do bhUyavAiMdA paM0 taM0 Jain Education For Privale & Personal use only N w .jainelibrary.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 19 // Jain Education Int OM** Issare caiva mahi-ssare ceva, do kaMdidA paM0 taM0-suvatthe caiva visAle ceva, do mahAkaMdidA pannattA, taM0-hasse caiva hassaraI ceva, do kumbhaM (kohaM ) DiMdA paM0 taM0-see caiva mahAsee ceva, do payaiMdA paM0 taM0 payae caiva payagavae (I) ceva / " evamete'pi sarve SoDaza, ata eva ca viMzaterbhavana patIndrANAM dvAtriMzato vyantarendrANAM asaMkhyAtatve'pi candrArkANAM jAtimA| trAzrayaNAt dvayozcandrasUryayojyatiSkendrayordazAnAM ca saudharmmAdikalpendrANAM mIlane catuHSaSTirindrAH 64 // 35-36 // | samprati vyantarendrANAM tattulyavaktavyatvAcandrArkANAM ca sAmAnikAnAtmarakSakAMcAha sAmANiANa cauro, sahassa solasa ya AyarakkhANaM / patte savesiM, vaMtaravai sasiravINaM ca // 37 // sugamA // 37 // uktA saprasaGgaM vyantaranagaravaktavyatA, samprati jyotiSka vimAnavaktavyatA'vasaraH, te ca jyotiSkA| stiryagloke sa cASTAdazayojanazatocchritaH, tatra kiyaddUre candrAdivimAnAni bhavantItyata Aha samabhUtalAu ahiM, dasUNajoaNasaehiM Arambha | uvari dasuttarajoaNasayaMmi citi joisiA // 38 // vRttiH. // 19 // ww.jainelibrary.org Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education %%%%% vyAkhyA - samAnmerumadhyasthitASTapradezAtmakarucakasamAnAdbhUtalAdaSTAbhyo dazonebhyo yojanazatebhya Arabhya upari - dazottare yojanazate jyotiSkAstiSThanti // 38 // eSAmevAvasthAnavibhAgamAha - tattha ravI dasajoaNa, asIi taduvari sasI u rikkhe | aha bharaNa sAi uvari, vahi mUlo'bhiMtare abhiI // 39 // vyAkhyA-'tatra' tasmin dazottare yojanazate jyotizcakrasya sarvAdhastanatalAdUrdhvaM dazabhiryojanaiH samabhUtalApekSayA'STa- | bhiryojanazatairityarthaH / tathA 'rikkhesu'tti sarveSAmapi nakSatrANAmadho bharaNI nakSatraM cAraM carati / evaM svAtiH sarveSA - mupari, mUlaM sarveSAM vahiH, abhijit sarveSAmabhyantara iti / anyatra tu yadyapi sAmAnyena 'savabhitara bhII' ityAdyuktaM, tathApi tadapi nakSatramaNDalApekSayA draSTavyaM / tathAca jambUdvIpaprajJaptiH - "jaMbUddIveNaM bhaMte ! dIve aTThAvIsAe nakkhattANaM | kayare nakkhatte savabhitaraM cAraM carai ? kayare nakkhatte savavAhiraM cAraM carai ? kayare nakkhatte saGghaheTThilaM cAraM carai ? kayare nakkhatte savyuvarilaM cAraM carai ? goyamA ! abhII nakkhatte savabhitaraM cAraM carai, mUlo saGghavAhiraM cAraM carai, bharaNI sabaheTThilaM cAraM carai, sAI savyuvarillaM cAraM carai " iti / atra kecidAhuH - " zatAni sapta gatyordhva, yojanAnAM / | bhuvastalAt / navatiM ca sthitAstArAH, sarvAdhastAnnabhastale // 1 // tArakApaTalAdgatvA yojanAni dazopari / sUryANAM | paTalaM tasmAdazItiM zItarociSAm // 2 // catvAri tu tato gatvA, nakSatrapaTalaM sthitam / gatvA tato'pi catvAri, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 20 // Jain Education Int budhAnAM paTalaM bhavet // 3 // zukrANAM ca gurUNAM ca, bhaumAnAM mandasaMjJinAm / trINi trINi ca gatvordhva, krameNa paTalaM sthitam // 4 // amISAM mIlane jAtaM dazottaraM zataM yojanAnAM 110 ityAdi " gaMdhahastI tvAha - " sUryANAmadhastAnmaGgalAzcarantIti" haribhadrasUriH punaradhastane jyotistale bharaNyAdikaM nakSatramuparitane ca khAtyAdikamastItyAha tathA ca | taTTIkA- "sattahiM nauehiM upiM heDilo joitalotti, bharaNimAI joisapayaro bhavatItyarthaH, tathA uparitanaH khAtyuttaro jyotiSAM pratara iti " tattvaM punaH kevalino vidantIti // 39 // samprati manuSyaloke calaM jyotizcakraM yAvatyA meroravAdhayA carati yAvatyA ca sthiraM jyotizcakraM manuSyalokAdvahiralokAkAzasyAbAdhayA tiSThati, tadetadAhaekkArasa joaNasaya, igavI sikkArasAhiA kamaso / merulogAbAhaM, joisacakkaM carai ThAi // 40 // vyAkhyA - ekAdaza yojanazatAni kramaza ekaviMzatyA ekAdazabhizcAdhikAnIti sambandhAdayamarthaH- ekAdazayo| janazatAnyekaviMzatyadhikAni merorabAdhAm-antaraM kRtvA etAvadbhiryojanairmeruM vimucyetyarthaH / kimityAha - jyotizcakraM manuSyalokavartti 'carati' bhramati / tathaikAdazayojanazatAnyekAdazAdhikAnyalo kA kAzasyAvAdhAM vidhAyAcalaM jyoti| cakraM tiSThati // 40 // jyotizcakramabhidhAya tadgatacandrAdivimAnAnAM saMsthAnasvarUpamiyattAM cAha vRttiH // 20 // w.jainelibrary.org Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ addhakaviTThAgArA, phalihamayA rmmjoisvimaannaa| vaMtaranagarehito, saMkhijaguNA ime huMti // 41 // B vyAkhyA-sarveSAmapi candrAdijyotiSkANAM vimAnA 'arddhakapitthAkArAH' arkIkRtakapitthaphalasaMsthAnAH, vimAnaza bdaH punapuMsakaH, Aha-yadi sarvANyapijyotiSkavimAnAnyarddhakapitthAkArANi, tatazcandrasUryavimAnAnyatisthUlatvAdudayAstasamayatiryaparibhramaNakAleSu tathA ki nopalabhyante ? kAmaM zirasa upari vartamAnAni vartulAnyupalabhyantAM, arddhakapitthasya zirasa upari dUramavasthApitasya parabhAgAdarzanato vartulatayA pratibhAsanAt , ucyate, ihAIkapitthAkArANi na sAmastyena vimAnAni pratipattavyAni, kintu vimAnAnAM pIThAni, teSAM copari candrAdInAM prAsAdAH, te ca tathA kathaJciyavasthitA yathA pIr3haH saha prAyo vartula AkAro bhavati, sa ca dUrabhAvAdekAntataH samavRttatayA janAnAM pratibhAtIti na kazciddoSaH, yadAha vizeSaNavatyAM sAkSepaM kSamAzramaNaH "addhakaviThThAgArA, udayatthamaNami kiha na dIsaMti ? sasisUrANa vimANA, tiriyakkhitte ThiAI ca // 1 // uttANaddhakaviThThAgAraM pIDhaM taduvari pAsAo / baTTAlekheNa tao, samavarTa duurbhaavaao||2|| tathA 'sphaTikamayAH' sAmAnyena sphATikAH, lavaNe tu tathAjagatvAbhAvyAdudakasphATakasphaTikamayAH, yatsUryaprajJaptiniyuktiH "joisiavimANAI, savAI havanti phAlihamayAI / dagaphAliA 50505455555 wain Education in For Privale & Personal use only Maw.jainelibrary.org Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH // 21 // mayA puNa, lavaNe je joisavimANA // 1 // " tato na tatra zikhAntazcaratAM jyotiSkavimAnAnAmudakena vyaaghaatH| zikhAvibhAgastvevam-"paMcANauisahasse,gotitthaM ubhayaovi lvnnss| joyaNasayANi satta u, udagabuDDI ubhayaovi // 1 // dasajoaNasAhassA, lavaNasihA cakkavAlao ruMdA / solasasahassa uccA, sahassamegaM ca ogADhA // 2 // desUNamaddhajoaNa, lavaNasihovari dagaM duve kAle / airegaM airegaM, parivaDDai hAyae vAvi // 3 // atrAyaM bhAvArtho-nadyAdi pravezamArgarUpo nIcarataro bhUpradezo gotIrthamiva gotIrtha, tacca lavaNe ubhayataH pratyekaM pnycnvtiyojnshsraaH, tatrAdau jambUdvIpadhAtakIkhaNDavedikayoH samIpe samabhUbhAgApekSayA uNDatvaM tadupari jalavRddhizca pratyekamaGgulasaGkhyabhAgaH, tataH paraM kramAdadha UdhvaM ca tathA kathaJcitpradezAnAM hAnivRddhizca yathA paJcanavatisahasrAnte samabhUtalApekSayA'dho'vagAho yojanasahasraM tadupari jalavRddhizca saptayojanazatAni, tataH paraM madhyabhAge dazayojanAnAM sahasrANi rathacakravadvistIrNA bhUtalasamajalapaTTAdUcaM SoDazasahasrANyuccA sahasramekamadho'vagADhA lavaNazikhA bhavati, tasyAzcoparyahorAtramadhye dvau vArau kiJcinyUne dve gavyUte jalamadhikamadhikaM pAtAlakalazagatavAyoH kSobhAdupazamAca varddhate / hIyate veti / tathA 'ramyAH' ramaNIyAzcakSurmanaHprahlAdakatvAt vyantarasatkanagarebhyazcAsaMkhyAtebhyo'pi sakAzAt saMkhyayaguNAH, 'ime' pratyakSopalabhyA jyotiSkavimAnA bhavanti // 41 // samprati candrAdivimAnAnAM pramANamAha COCOMRAKOCROCCORROCES // 2 Jain Education inter For Privale & Personal use only Niw.jainelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joaNaigasahibhAgA, chapannaDayAla gAuduigaddhaM / caMdAivimANAyAmavitthaDA advamuccattaM // 42 // vyAkhyA-iha pramANAGgulena yojanamekamekapaSTibhAgaiyyA vidhIyate, tatazcandrAdivimAnAnAM yathAsaMkhyaM SaTpaJcAzadbhAgAdipramANAvAyAmavistArau bhavataH, idamuktaM bhavati-samavRttatvAcandravimAnAnAmAyAmo vistArazca SaTpaJcAzadekaSabhAgA yojanasya, evaM sUryavimAnAnAmaSTacatvAriMzadekaSaSTibhAgAH, graha vimAnAnAM dve gavyUte, krozadvayamityarthaH, nakSatravimAnAnAmekaM gavyUtaM, tArAvimAnAnAmardU gavyUtaM / sarveSAM ca candrAdivimAnAnAmuccatvaM svakhAyAmaviSkambhAI, tathAhi-candramasAM vimAnAnyuccaistvenASTAviMzatirekapaSTibhAgA yojanasya, sUryANAM caturviMzatiH, grahANAM gavyUtaM, nakSatrANAmaddhaM gavyUtaM, dhanuHsahasramityarthaH, tArANAM krozacaturbhAgaH, paJcadhanuHzatAnItyarthaH, idaM ceha tArANAM vimAneSyAyAmaviSkambhocatvamAnamutkRSTasthitInAmavaseyaM, jaghanyasthitInAM tvAyAmaviSkambhamAnaM paJca dhanuHzatAni, ucatvaM tvarddhatRtIyAni dhanuHzatAni, tathAca tattvArtha bhASyam-"sarvotkRSTAyAstArAyA arddhakrozaH jaghanyAyAH paJca dhanuHzatAni, 4AviSkambhArddhavAhalyAzca bhavanti sarve sUryAdayo nRloke iti" // 42 // adhunA manuSyakSetrasya pramANamupadarzayan tadgatAnAM 3 manuSyakSetrabahirvatinAM ca candrAdivimAnAnAM kharUpamAha GANGACACALCCACCASEX wain Education inte For Privale & Personal use only W w.jainelibrary.org Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRtti // 22 // paNayAlalakkhajoaNa, narakhettaM tatthime sayA bhamirA / narakhittAu bahiM puNa, addhapamANA ThiA niccaM // 43 // vyAkhyA-jambUdvIpo dhAtakIkhaNDaH puSkaravaradvIpArddha cetyarddhatRtIyA dvIpAH, lavaNaH kAlodazceti dvau samudrau, samuditA hemamayamAnupottarAcalaparikSiptaM narakSetraM, atra manuSyANAM janmano maraNasya ca sambhavAt , tatra paJcacatvAriMzatsaMkhyeSu bharatAdiSu kSetreSu SaTpaJcAzatsaMkhyeSu cAntaradvIpeSu manuSyANAM janma maraNaM ca pratItaM, samudravarSadharaparvatAdiSu tu prAyo janma na ghaTate, maraNaM tu saMharaNato vidyAlabdhito vA tatra gatAnAM sambhavati, narakSetrAttu bahirjanmamaraNabhAjo manupyA na bhUtA na bhavanti nApi bhaviSyanti / yadyapi kazciddevo dAnavo vidyAdharo vA vairaniryAtanArtha buddhimevaM vidhatte -yathA'smAt sthAnAdutpATya manuSyamenaM narakSetrAdvahiHprakSipAmi, yenAyamUrdhvazoSaM zuSyan mriyateti, tathApi lokAnabhAvAdeva sA kAcidbuddhirbhUyo'pi jAyate, tathA (tayA) saMharatyeva na, saMhRtya vA punarAnayati, ye'pi javAcAriNo vidyAcAriNo vA nandIzvarAdInapi yAvadgacchanti, te'pi tebhyo manuSyakSetramAgatyaiva mriyante, tenArddhatRtIyadvIpasamudraparimANameva narakSetraM na shessmiti| taccAyAmaviSkambhAbhyAM paJcacatvAriMzalakSA yojanAnAM 4500000, tathAhi-lakSamekaM samavRtto jambUdvIpastasya caikasyAM dizi lavaNasamudro dve, dhAtakIkhaNDazcatvAri, kAlodo'STI, puSkaravaradvIpArddhamapyaSTau, // 22 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evamekasyAM dizi dvAviMzatirlakSANyevamevAparasyAmapi dvAviMzatiH, sarvamIlane ca paJcacatvAriMzalakSayojanamAnaM nrkssetr| tatra narakSetre vartamAnA ime candrAdivimAnA meroH prAdakSiNyena sarvakAlaM bhramaNazIlAH, narakSetrAvahiH punazcandrAdivimAnA ardhapramANAH, idamuktaM bhavati-narakSetrAntarvarticandrAdivimAnAnAM yadviSkambhAyAmocatvamAnaM prAgabhihitaM, tadarddhaviSkambhAyAmocatvamAnAni narakSetrAhizcandrAdivimAnAni, tathAhi-candramasAM vimAnAnyAyAmaviSkambhAbhyAmuccatvena ca kramAdaSTAviMzatizcaturdaza caikapaSTibhAgA yojanasya, evaM sUryANAM caturviMzatirdAdaza ca, grahANAM gavyUtaM ganyUtAdha ca, nakSatrANAM gavyUtasyAddha caturthI zazca, utkRSTasthitInAM tArANAM paJca arddhatRtIyAni ca dhanuHzatAni, jaghanyasthitInAmarddhatRtIyAni dhanuHzatAni paJcaviMzatyadhikaM dhanuHzataM ca / tathaite narakSetrabahirvarttinazcandrAdivimAnA nityasthitAH-sadAvasthAnakhabhAvA nizcalA ityrthH||43|| adhunA meroH prAdakSiNyena bhramatAM candrAdInAM gatitAratamya sAmAnyena sarvepAmeva candrAdInAM samRddhitAratamyaM manuSyalokagatacalacandrAdivimAnavAhakAMzca gAthAdvayenAha sasiravigahanakkhattA, tArA hRti hu jahattaraM sigdhA / vivarIA u mahiDDIa, vimANavahagA kameNesiM // 44 // solasa solasa aDa cau do surasahasA puro ya daahinno| pacchima uttara sIhA, hatthI vasahA hayA kamaso // 45 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNgrhnnii|| 23 // ORELERSCRICA vyAkhyA-zazI candrastatprabhRtayo yathottaraM zIghrA bhavanti, yo yasmAduttaraH sa tasmAcchIghra ityarthaH, huzabdaH prastu vRtti tArthasamarthane, tathAhi-sarvamandagatayazcandrAstebhyo ravayaH zIghrAH tato grahAH tebhyo nakSatrANi tato'pi tArAH zIghratarAH, huzabdo'vyayatvenAnekArthatvAdanuktasamuccaye'pi, tena budhAt zukraH zukrAtmaGgalo maGgalAd bRhaspativRhaspatezca / zanaizcaraH zIghra ityapi voddhavyaM, viparItAHpurnamaharddhikAstathAhi-sarvAlparddhayastArAstebhyo nakSatrANi mahardhikAni tato grahAstebhyaH sUryAstato'pi candrA maharddhikAH, eteSu ca tArakAH paJcavarNAH zeSAH punaruttaptakanakavarNAH, sarve'pi caite viziSTavastrAbharaNabhUSaNA mukuTamaNDitamaulayaH, kevalaM candrANAM mukuTAgrabhAge prabhAmaNDalasthAnIyaM candramaNDalAkAraM cihna, evaM sUryagrahanakSatratArANAmapi khaskhamaNDalAkAraM ciraM vAcyaM, tathAca tattvArthabhASyam-"mukuTeSu ziromukuTopagUhibhiH prabhAmaNDalakalpairujjvalaizcandrasUryagrahanakSatratArAmaNDalairyathAkhaM cihnarvirAjamAnA dyutimanto jyotiSkA bhavantIti," atra 'ziromukuTopagRhibhiriti-' mukuttaagrbhaagvrtibhiH| tathA vahantIti pacAditvAdaci vahAste eva svArtha kapratyayAvahakAH, vimAnAnAM vahakA vimAnavahakAH, vuNapratyaye vA prAkRtatvAt hakhaH, te ca 'kramAda' yathAsaMkhyamepAMpaJcAnAmapi candraAdityagrahanakSatratArANAM SoDaza SoDaza aSTau catvAraH dvau ca surasahasrA bhavanti, tathAhi-candramasAM // 23 // vimAnAnyAbhiyogikasurasahasrAH SoDaza vahanti, evaM sUryANAmapi poDaza, grahANAmaSTau, nakSatrANAM catvAraH, tArakANAM ca dvAviti / ihAyaM bhAvArthaH-tathAvidhajagatkhAbhAvyAnnirAlambanAnyapi candrAdivimAnAni svayameva vahanazIlAni COLORSC R Jain Education in For Privale & Personal use only w ww.jainelibrary.org Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Msanti, kevalamAbhiyogikasurAstathAvidhAbhiyogyanAmakarmodayAt samAnajAtIyAnAM hInajAtIyAnAM vA anyeSAM nija sphAtiprakaTanenAtyantapramodAca satatavahanazIlAnyapi vimAnAnyadhaHsthitvA sthitvA siMhAdirUpadhAriNo vahanti, nacaitannopapadyate, yato yaha manuSyaloke kazcittathAvidhAbhiyogyanAmakammodayAddAsatvamanubhavannapi sajAtIyetarANAM paricitAparicitAnAmanyeSAmevamahamasya vikhyAtanAyakasya sammata iti nijasamRddhidarzanArthaM samastamapi khocitaM karma pramuditaH karoti, evamete'pyAbhiyogikasurAzcandrAdivimAnAni vahantIti / tathA ca tattvArthabhASyam-"amUni ca jyotiSkavimAnAni lokasthityA prasaktAvasthitagatInyapi RddhivizeSadarzanArthamAbhiyogyanAmakammodayAca nityaM gatiratayo devA vahantIti" tathA vimAnAnAmadhaH ka sthitAH kiMrUpadhAriNazcaite devA vahantIti darzayati-'puro yetyAdi cazabda uktasaMkhyApekSayA vaktavyAntarasamuccaye, pazcima uttara ityatra prAkRtatvAt pratyayalopaH, 'kamasotti' krameNa yathAsaMkhyaM, tato'yamarthaH-puro'grabhAge'dhaHsthitAH siMharUpadhAriNo devAzcandrAdivimAnAni vahanti, evaM dakSiNataH kuJjararUpadhAriNaH, pazcimato vRSabharUpA, uttarato hayAH- azvAstadrUpabhRtaH, tatra candravimAnaM siMhAdirUpadhAriNaH pratyekaM / catuzcatuHsahasrasaMkhyAH surA vahantIti sarve'pi SoDaza sahasrAH, evaM sUryavimAnamapi, grahavimAnaM siMhAdirUpadhAriNaH pratyekaM dvidvisahasrasaMkhyAH, nakSatravimAnamekaikasahasrasaMkhyAH, tArAvimAnaM paJcapaJcazatasaMkhyAH surA vahantIti / na ca lain Education in For Privale & Personal use only M w.jainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 24 // taistathA candrAdivimAnAnAM vahane'pi bhAro manyate, mattakAminIbhiriva viziSTAbharaNAnAmiti // 44-45 // samprati lAvRSi candrANAM jyotizcakrAdhipatvAtparivArasaMkhyAmAha gahaaTTAsI nakkhatta, aDavIsaM tArakoDikoDINaM / chAsahisahassa navasaya, paNahattari egasasisinnaM // 46 // vyAkhyA-grahAH-maGgalAdayo'STAzItiH, nakSatrANi-abhijidAdInyaSTAviMzatiH, tArAH-koTIkoTInAM paTpaSTiH sahasrA navazatAni paJcasaptatyadhikAni, etAvadekasya zazinaH sainyaM privaarH||46|| nanvekasya zazina etAvattAraka-| parivAratve manuSyakSetre sarvasaMkhyayA dvAtriMzadadhikazatasaMkhyAnAM candramasAM tArAgaNaH paribhAvyamAno'tibhUyAn bhavet , tataH kathaM kSetrasya stokatvAdetAvatastArANAM gaNasya manuSyaloke'vasthAnamityetacetasyAzaGkayAha ___ koDAkoDI sannaMtaraMti mannaMti khettthovtyaa| keI anne ussehaMgulamANeNa tArANaM // 47 // // 24 // vyAkhyA-iha dve mate, tatra kecitkoTInAmeva koTAkoTIti saMjJAntaraM-nAmAntaraM manyante, kSetrasya stokatvena, in Education Intematona For Privale & Personal use only ww.jainelibrary.org Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intern tathA pUrvAcAryaprasiddheH, tena paTSaSTisahasrANi nava zatAni paJcasaptatyadhikAni tArAkoTInAM boddhavyAni, natu koTAkoTInAM / anye tvAhuH - 'nagapuDhavivimANAI, bhiNasu pamANaMguleNaM tu' iti vacanAttArAvimAnAnAM kharUpeNa koTya eva satyo yadotsedhAGgulena sarvato mIyante tadA koTIkoTyo jAyanta iti / tathA ca vizeSaNavatyAM kSamAzramaNaH | - ' koDAkoDI sannantaranti mannanti kei ( khitta ) thovatayA / anne ussehaGgulamANaM kAUNa tArANa // 1 // ' miti // 47 // | adhunA candraparivAravaktavyatAprastAvAt tatparivArabhUtagrahAntargatasya rAhorvaktavyatAmAha ki rAhuvimANaM, niccaM caMdeNa hoi avirahiyaM / cauraMgulamappattaM, hiTThA caMdassa taM carai // 48 // vyAkhyA - iha dvidhA rAhuH - nityarAhuH parvarAhuzca / tatra parvarAhuH kadAcidakasmAtsamAgatya nijavimAnena candravimAnaM sUryavimAnaM vA tirodhatte; tirohite ca tasmin grahaNamiti lokAnAM pratItiH / sa ca parvarAhurjaghanyataH SaTsu mAsevvitikrAnteSu candrasya sUryasya vA uparAgaM karoti, utkarSatazcandrasya dvicatvAriMzati mAsepu, sUryasya tvaSTAcatvAriMzati saMvatsareSviti / yastu nityarAhustasya vimAnaM kRSNaM, tacca tathAjagatsvAbhAvyAnnityamAkAlaM candreNa sArddha bhavatyavirahi| taM; tathA caturaGgulena caturbhiraGgulairaprAptaM saccandrasya - candravimAnasyAdhastAttaccarati, tacca kRSNapakSe pratipada Arabhya prati lainelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 25 // Jain Education In vRttiH. | divasa mekaikAM candramaNDalasya kalAmAtmIyena paJcadazena bhAgenAvRNoti, zuklapakSe tu pratipada Arabhya tathaiva muJcati / ihAyaM sampradAyo- dvASaSTibhAgIkRtasya candravimAnasya dvau bhAgau sadA anAvAryau, zeSasya paJcadazabhirbhAgairlabdhAzcatvAro / | bhAgAste uktarItyA''triyante mucyante ceti / evaM ca jagati candramaNDalasya hAnirvRddhizca pratibhAsate, yAvatA kharUpe|NAvasthitameva tacandramaNDalam / Aha-candravimAnasya paJcaikaSaSTibhAgonayojana mAnatvAt rAhuvimAnasya ca grahavimA - | natvenArddhayojana mAnatvAt kathaM rAhuvimAnena sarvAtmanA candravimAnAvaraNasya sambhavaH ? / ucyate - grahavimAnAnA| muktapramANasya prAyikatvAt rAhuvimAnamadhikapramANamapi sambhAvyata ityadoSaH / anye tvAhuH - laghIya so'pi rAhuvimAnasyAtyantavahalena prasarpatA tAmisrarazmijAlena mahadapi candravimAnamAtriyata iti // 48 // sAmprataM jambUdvIpe - tArAvimAnAnAM vyAghAte nirvyAghAte ca pratyekamutkRSTaM jaghanyaM cAntarAlapramANaM gAthAdvayenAha - tArassa ya tArassa ya, jaMbuddIvaMmi aMtaraM guruaM / vArasa joaNasahasA, donni sayA caiva bAyAlA // 49 // chAvA do asayA, jahannameaM tu hoi vAghAe / nivAghAe gurulahu, do gAua dhaNusayA paMca // 50 // // 25 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAdvayamapi sugama / navaraM vyAghAte-parvatAdiskhalane utkRSTamantaraM merumapekSya bhAvanIyaM / tathAhi-meruddeza yojanasahasrANi, tasya cobhayato'vAdhA pratyekamekaviMzatyadhikAnyekAdaza yojanazatAni, tataH sarvamIlanena bhavanti yojanAnAM dvAdazasahasrA dve ca zate dvicatvAriMzadadhike / jaghanyaM tu niSadhakUTAdyapekSaM, tathAhi-niSadhaparvataH khato'pyuccaizcatvAriyojanazatAni, tasya copari paJcayojanazatocAni kUTAni, tAni cAyAmaviSkambhAbhyAM mUle paJca yojanazatAni, madhye trINi zatAni paJcasaptatyadhikAni, upari cArddhatRtIyAni yojanazatAni, teSAM ca kUTAnAmuparitanabhAgasya samazreNipradeze tathA jagatvAbhAvyAdaSTAvaSTau yojanAnyubhayato'vAdhayA kRtvA tArAvimAnAni paribhramantIti bhavati jaghanyato vyAghAtimamantaraM dve yojanazate SaSaSTyadhika iti| nirvyAghAtAntarabhAvanA tu sugamaiva / na cAgretanasaMgrahaNISu jambUdvIpe iti vizeSaNasya vyAghAtAntarasya cAnabhidhAnAtkathamidamavasIyata iti vAcyaM / sUryaprajJaptI jIvAbhigame ca tathAbhidhAnAt , tathA ca tadnthaH -'jambuddIveNaM bhaMte ! dIve tArAruvassa tArArUvassa ya abAhAe kevaie aMtare pannatte ? goamA! duvihe aMtare pannatte, taMjahA-vAghAime anivAghAime a, tattha NaM je se vAghAime se NaM jahanneNaM donni chAvaTe joaNasae, ukkoseNaM bArasa joaNasahassAi donni bAyAle joaNasae" ityAdi // 49 // 50 // sAmprataM manuSyakSetrAntarvartinAM candrArkANAM pratidinamaparAparamaNDaleSu paribhramaNato'nayasthitAntaratvAt manuSyakSetrAddhahirghaNTAkArAvasthitAnAM teSAmantarAlapramANamAha XARA******KARAXXARAS wain Education in For Privale & Personal use only w.jainelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI mANusanagAu bAhi, caMdA sUrassa sUra caMdassa / joaNasahasA pannAsaNUNagA aMtaraM diheM // 51 // vyAkhyA-manuSyakSetrasImAvidhAyino mAnuSottarAbhidhAnaparvatAhizcandrAt sUryasya, sUryAca candrasya paJcAzat yojana-1 sahasrA anUnA antaraM dRSTaM, tiirthkRdgnndhraadibhiH| tathA ca sUryaprajJaptiH-"caMdAo sUrassa ya, sUrA caMdassa aMtaraM hoi / || pannAsa sahassAiM, joaNANaM aNUNAI // 1 // " ti // 51 // idAnI candrAcandrasya sUryAt sUryasya ca parasparahAmantaraM gAthArddhanAha sasi sasi ravi ravi sAhia-joaNalakkheNa aMtaraM hoi / vyAkhyA-iha prAkRtatvena vibhaktilopAt zazinaH zazino rakhe ravezca sAdhikayojanalakSeNa parasparamantaraM bhavati / sAdhikatvaM ca pUrvagAthoktayoyorantarayormIlane tanmadhye (dhya) vartino bhAnozcandrasya vA sambandhino viSkambhasya ca prakSepe samavaseyaM // manuSyalokAdahizcandrArkANAM paTAvavasthAnaM gAthApazcimArddhanAha raviaMtariA sasiNo, sasiaMtariA ravI dittA // 52 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMMOCRACCESSOCALCCASSAGES / sugamaM / navaraM 'ditta'tti dIptAH-bhAkharAH, pazikharUpaM cAgre bhAvayiSyate // 52 // adhunA dvIpasamudreSu candrA-1 disaMkhyAmabhidhitsustAvatteSAmevayattAmAha uddhArasAgaraduge, saDDhe samaehi~ tulla diivudhii| duguNAduguNapavitthara, valayAgArA paDhamavajaM // 53 // vyAkhyA-uddhArasAgaropamayoH-prAguktakharUpayoIike sADhe yAvantaH samayAstaistulyAH-tAvatsaMkhyA dvIpodadhayo / bhavanti / kathaMbhUtA ? dviguNadviguNapravistArAH-pUrvasmAt pUrvasmAd dviguNo dviguNazca krameNa varddhanAt prakRSTo vistAro viSkambho yeSAM te tathA / tathAhi-jambUdvIpo vistArataH pramANAGgulena yojanAnAM lakSaM, lavaNasamudro dve, dhAtakIkhaNDazcatvAri, kAlodo'STau, puSkaravaraH SoDaza, puSkaravarodo dvAtriMzadevaM yAvadasaMkhyayojanakoTIkoTIpramANAt svayambhUramaNadvIpAt khayambhUramaNaH samudro dviguNaviSkambha iti / prathamaM ca jambUdvIpaM varjayitvA zeSA lavaNAdayo jaladhidvIpA valayAkArAH // 53 // dvIpodadhInAmeva kharUpamAha paDhamo joaNalakkhaM, vaTTo taM veDhiuM ThiA sesA / paDhamo jaMbUddIvo, sayaMbhuramaNodahI caramo // 54 // wain Education inte For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 27 // sugamA / navaraM 'vahotti tailApUpasaMsthAnaH // 54 // kiyatAmapi dvIpAnAM sAkSAnnAmAnyAha jaMbu dhAyai pukkhara, vAruNi khIra ghaya khoa naMdisarA / aruNaruNuvAya kuMDala, saMkha ruaga bhuaga kusa kuMcA // 55 // vyAkhyA-prathamo dvIpo jambUdvIpo, dvitIyo dhAtakIkhaNDastRtIyaH puSkaravarazcaturtho vAruNIvaraH, paJcamaH kSIravaraH paSTho ghRtavaraH, saptama ikSuvaro'STamo nandIzvaro, navamo'ruNaH, tato'ruNuvAyatti-prAkRtatvAdaruNopapAtaH, aruNazabdasya upa-sAmIpyena prAkpAtaH-patanaM nAmni yasyeti kRtvA yathA dazamo'ruNavaraH, ekAdazo'ruNavarAvabhAsaH, etAni ca jambUdvIpAdArabhya krameNa dvIpAnAM nAmAni / ata UvaM tu zaGkhAdinAmAni yathA kathaJcit , paraM tAnyapi tripratyavatArANi, yathA-zaGkhaH, zaGkhavaraH, zaGkhavarAvabhAsaH, rucako, rucakavaro, ruckvraavbhaasH| evaM kuNDalAdiSvapi tripratyavatAratA vAcyA, sUcakatvAt sUtrasya / tato dvAdazaH kuNDalastrayodazaH kuNDalavarazcaturdazaH kuNDalavarAvabhAsaH, bhujago, bhujagavaro, bhuja (ga) varAvabhAsaH (kuzaH) kuzavaraH, kuzavarAvabhAsaH, krauJcaH, (krauJcavaraH) krauJcavarAvabhAsa iti // 55 // ete ca sarve'pi pratyekamekaikena samudreNa veSTitAH, ataH sAkSAdatidezAca tannAmAnyAha paDhame lavaNo jalahI, bIe kAlou pukkharAIsu / // 27 // Jain Education international For Privale & Personal use only www.jainelibrary.orl Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIvesu hu~ti jalahI, dIvasamANehiM nAmehiM // 56 // sugamA / kevalaM pAzciduktadvIpodadhInAmanvartho darzyate-tatra jambUdvIpe tatra tatra deze bahavo jambUvRkSA jambUvanAni jambUkhaNDA nityakusumitA yAvatsazrIkAH santi / atraikajAtIyavRkSaugho vanaM, nAnAjAtIyavRkSaughaH khaNDaH, paraM pradhAnena vyapadezAt jambUkhaNDa iti jambbA vyapadezaH / tathA pArthivo ratnahemarajatamayo'nAhatAbhidhA-3 nasya dvIpAdhipadevasyAvAsabhUta uttarakuruvartI jambUvRkSo'stIti jambUpalakSito dvIpo jambUdvIpaH / zAzvataM cedaMdra &InAma, natu kAlatraye'pyanyathAbhAvaH 1 // evamagratanAnyapi nAmAni zAzvatAni boddhavyAni / lavaNaM-kSAramupa lakSaNAttIkSNaM kaTukaM vRddhihAnibhyAM paGkabahulaM, tadyonikAn vimucya zeSasattvAnAmapeyaM ca jalamasyeti lavaNasamudraH / susthito'trAdhipaH 2 // dhAtakIkhaNDe tatra tatra bahavo dhAtakInAM vRkSANAM vanAni khaNDA nityapuSpitatvAdiguNAH santi / tathA ca pUrvAparArddhayoH sudarzana priyadarzanadevAvAsau dhAtakImahAdhAtakIvRkSau staH / tato dhAtakIkhaNDopalakSito dvIpo dhAtakIkhaNDaH 3 // kAlaM-mASarAzivarNAbha, pUrvAparArddhAdhiSThAtroH kAlamahAkAladevayorvA sambandhi ca udakaM yatreti kAlodo / 'nAmyuttarapadasya ce(3-2-17)tyudAdezaH 4 // puSkaravare tatra tatra padmAnyativizAlatayA vRkSA iva padmavRkSAH, padmavanAni, padmakhaNDAH , tathA pUrvAparArddhayoH padmapuNDarIkadevAvAsau padmamahApadmavRkSau, padmaM ca puSkaramiti: Main Education Intematona For Privale & Personal use only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 28 // puSkaravaropalakSito dvIpaH puSkaravaraH 5 // puSkaravarode jalaM svacchaM pathyaM jAvaM laghusphaTikAbhamudakarasaM, zrIdharazrIprabhadevAbhyAM ca (sa) parivArAbhyAM gaganamiva candrArkAbhyAM sanakSatratArAbhyAM tadudakaM bhAtIti, puSkaramiva varamudakaM yasthAsau pusskrvrodH6||vrvaarunniiv vApyAdiSUdakaM yasyeti vAruNIvaraH, varuNavara ityapyAgame dRzyate, ttHpRssodraa|ditvaadissttruupsiddhiH| tathA varuNavara(ru)Naprabhau cAtra devI, tato varuNadevapradhAno dvIpo varuNavaraH 7 // varavAruNIva, vAruNavAruNakAntayorvA devayoH sambandhi udakaM yasyAsau vAruNIvarodaH / prAgvadU vAruNavarodo varuNodazceti 8 // kSIropamaM vApyAdipUdakaM, kSIraprabhau puNDarIkapuSpadantau devI cAtreti kSIravaro dvIpaH 9 // kSIramiya, yadvA kSIrojvalayorvimalavimalaprabhadevayoH sambandhi udakaM yasyeti kSIrodaH 10 // ghRtodakavApyAdiyogAt ghRtavarNakanakakanakaprabhadevakhAmikatvAca ghRtavaro dvIpaH 11 // ghRtamivodakaM yasyAsau ghRtodH| kAntasukAntau cAtra devI 12 // kSodaH-kSodarasa ikSurasa ityarthaH, tadrUpodakavApyAdiyogAt kSodavaro dviipH| suprabhamahAprabhau cAtra devI 13 // kSoda ivodakaM yasyeti kSododaH, pUrNapUrNaprabhau cAtra devau 14 // nandIzvare dvIpe kSododakapUrNeSu vApyAdijalasthAneSu sarvavajramayeSUtpAtaparvateSu 'vANamantarA devA devIo a Asayanti sayanti jAva viharanti' kailAsaharivAhanau ca dvau mhrddhikaavdhiptii| tathA catasRSvapi dikSu madhyabhAge ekaiko'anaratnamayo'janakaparvataH, tacaturdizaM catasazcatasro vApyaH, tAsu ca madhyabhAge ekaikaH sphaTikamayo dadhimukhaparvataH, SoDazAnAmapi ca vApInAmapAntarAle dvau RECECSECCCCRACCACASSAGAR wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SASGANGALORERAGRAMGARASINES dvau ratikaraparvato, teSu ca parvateSu pratyekamekaikacaityabhAvAd dvipaJcAzat siddhAyatanAni, teSu ca bahavazcaturvidhasurAzcAturmAsikasAMvatsarikajinajanmatratajJAnamokSAdiSu parvakhaSTAnhikAmahimAH kurvantaH sukhenAsate / tata evaM nandyA samRyA IzvaraH-sphAtimAn natu nAmnaiveti nandIzvaraH 15 // sumanaHsumanobhadrayoH sphItatvena nandIzvarayoH sambandhi / 4 udakaM yatra nandIzvaradvIpaM pariveSTaya sthitatvAnnandIzvare lagnamudakaM yasyeti vA sa nandIzvarodaH 16 // azokavItazoda kadevayoH prabhayA sarvavajraratnamayaparvatAdiprabhayA vA'ruNatvAdaruNo dvIpaH 17 // aruNadvIpaparikSepi yadi vA subhadra sumanobhadradevAbharaNaprabhayA aruNam-AraktamudakaM yasyetyaruNodaH 18 // sarve'pi ca prAguktA jambUdvIpAdhipAdayaH palyopamasthitayaH / evamanyeSvapi dvIpodadhiSu yathAgamasampradAyamanvartho bhAvanIya iti // 56 // tadevaM nAmataH katipayAn dvIpodadhInabhidhAya zeSAnatidizannaparamapi tadvizeSa gAthAcatuSTayenAha AbharaNavatthagaMdhe, uppalatilae a paumanihirayaNe / vAsaharadahanaIo, vijayA vakkhAra kappiMdA // 57 // kurumaMdaraAvAsA, kUDA nakkhattacaMdasUrA y| annevi evamAI, pasattha vatthUNa je nAmA // 58 // lain Education in For Privale & Personal use only yaw.jainelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 29 // BACKGRESCRIKCACANCERIC tannAmA dIvudahI, tipaDoAyAra huMti aruNAI / jaMbUlavaNAIA, patteaM te asaMkhejjA // 59 // tANaMtimasuravarAvabhAsajalahI paraM tu ekkakke / deve nAge jakkhe, bhUe a sayaMbhuramaNe a|| 6 // vyAkhyA-'AbharaNavatthagandhe' ityAdau 'prAkRte vibhaktivyatyayo'pI'ti SaSThayarthe prathamA, tata AbharaNAnAM hArArddhahAraratnAvalIprabhRtInAM yAni kAnicit nAmAni, tathA vastrANAM kauzeyAdInAM, gandhAnAM koSThapuTAdInAM, utpalAdInAM (utpalAnAM) nIlotpalakumudAdInAM, tilakAnAM vRttatilakakalasa(za)tilakAdInAM tilakasya vA vRkSavizeSasya upalakSaNAt zeSavRkSANAM ca, padmAnAM zatapatrapuNDarIkAdInAM, nidhInAM navAnAM, ratnAnAM vajendranIlAdInAM cakravartisamba-15 ndhinAM cakrAdInAM ca, varSadharANAM himavadAdInAM, drahANAM padmahadAdInAM, nadInAM gaGgAdInAM, vijayAnAM kacchAdInAM, vakSaskArANAM citrAdInAM, kalpAnAM saudharmAdInAM, indrANAM zakrAdInAM, kurUNAM devakurUttarakurUNAM, mandarANAM merUNAM, AvAsAnAM tiryagloke zakrAdisambandhinAM, kUTAnAM himavadAdisambandhinAM, nakSatrANAM kRttikAdInAM, candrANAM sUryANAM ca yAni nAmAni, evamanyAnyapyevamAdIni prazastAni zubhAni vastUnAM padArthAnAM yAni nAmAni tannAmAno 8 For Private Personal use only W w .jainelibrary.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvIpA udadhayazca bhavanti, sarve'pi caite aruNamAdiM kRtvA tripratyavatArAH, tatrAruNAdInAM krauJcAntAnAM tripratyavatAratA prAgeva bhAvitA, AbharaNAdInAM tu bhAvyate-tadyathA-hAro dvIpo hAraH samudro, hAravaro dvIpo hAravaraH samudro, hAravarAvabhAso dvIpo hAravarAvabhAsaH samudraH, evaM tAvat tripratyavatAranAmAno dvIpAH samudrAzca vaktavyA yAvaddevadvIpAdaka sUryavarAvabhAsaH samudraH, tathAca jIvAbhigamaH- evaM sace tipaDoArA jAva sUravarAvabhAse dIve smudde'| iti / tathA cUrNizcAsya 'aruNAI dIvasamuddA tipaDoArA yAvat sUryavarAvabhAsa' iti / tathA jambUdvIpalavaNAdayaste dvIpodadhayaH pratyekamasaGkhyayA, idamuktaM bhavati-devAdidvIpasamudrANAM nAmAni varjayitvA zeSairjambUdvIpAdinAmabhilavaNAdinAmabhizca dvIpAH samudrAzca pratyekamasaMkhyAtA bhavanti, teSAM ca sarveSAmapyasaMkhyAtAnAM dvIpasamudrANAmantimaH-18 paryantavartI yaH sUryavarAvabhAsaH samudrastasmAtparaM punaH sarvatiryaglokaparyantavartino devAdayaH paJca dvIpAH paJca samudrAzca / pratyekamekaike na tripratyavatArA nApi pratyekamasaMkhyAtAH, devAdinAmnA dvIpaH samudrazcAnyo nAstItyarthaH, tathAca jIvA-2 18/bhigamaH, 'deve nAge jakkhe bhUe a sayaMbhuramaNe a ekkakke ceva bhANianve, tipaDoArayA nasthiti / tathA-kevai-131 ANaM bhaMte ! jaMbuddIvA dIvA pannattA ? goamA! asaGgrejA jambuddIvA dIvA pannattA, evaM jAva sUravarAvabhAsA samuddA / asaGgrejjA / kevaiANaM bhante ! devadIvA ? goyamA! ege devadIve pannatte, dasavi egAgArA' iti / tathA sarve'pi jambUdvIpalavaNAdayo dvIpasamudrAH pratyekamekayA prAkArakalpayA vijayavaijayantajayantAparAjitAkhya caturiyA sarvaratna-15 SAAMASCULINCREASE lain Education in For Privale & Personal use only T w .jainelibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||30||/bhumdhy saMgrahaNI- mayyA jagatyA parikSiptAH, sA cordhvamaSTau viSkambhato mUle dvAdaza madhye'STau zirasi catvAri yojanAni, tasyAzyopari bahumadhyabhAge'IyojanocA paJcadhanu zatavistArA sarvaratnamayI padmavaravedikA, tasyA bahirantazca deshonyojndvyvisskmbh| 18|vanakhaNDamiti // 57 // 58 // 59 // 6 // samprati samudrapu jalasya matsyAnAM ca svarUpaM gAthAdvayenAha vAruNivara khIravaro, ghayavaralavaNo ahaMti bhinnrsaa| kAloa pukkharoahi, sayaMbhuramaNo a udagarasA // 61 // ikkhurasa sesajalahI, lavaNe kAloe~ carimi bhumcchaa| paNasagadasajoaNasaya-taNU kamA thova sesesu // 62 // vyAkhyA-yAruNIvaraHkSIravaroghRtavarolavaNodazcetyete catvAro'pyudadhayo bhinnarasAH-pRthagarasAstathAhi-vAruNIvaraH sujAtaparamadravyasammizramadirAto'pyatyantaramyAkhAdajalaH, kSIravarazcaturvibhAgakhaNDAdisammizratribhAgAvartitAja(jya)khAdanIyadIpanIyabRMhaNIyasarvendriyagAtrAhAdanIyagokSIrAdapyatyantamanojJAkhAdanIraH, ghRtavaraH sukkathitasadyovi|spanditagoghRtAdapi sukhAdatoyaH, lavaNodo lavaNamayajalaH, tathA kAlodaH puSkarodadhiH khayambhUramaNazcetyete trayo'pi CALCOHOOLOCACANCIEOSANSAR Main Education intamational For Privale & Personal use only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudrA udakarasAH, udakasyeva meghamuktasya rasa AkhAdo yeSAM te tthaa| zeSajaladhayo-nandIzvarasamudrAdayo bhUtasamudrAntAH sarve'pIcarasAH, ikSurasasyeva rasa AkhAdo yeSAM te tathA, uSTramukhAdaya(3-1-23)iti samAsaH, "tvagelAkesaraistulyaM, 4 trisugandhi trijaatkm| maricaizca smaayuktN,cturjaatkmucyte||1||" ityevaMrUpacaturjAtakasammizravibhAgAvartitekSurasA dapyatyantamadhuratoyA ityarthaH / tathA lavaNe kAlode carame ca khayambhUramaNe vahayo-bhUyAMso matsyA-matsyamakarakacchapA||dikA matsyajAtayaH,kathambhUtAH? paJcasasadazayojanazatatanavaH, kramAd-yathAsaMkhyaM,tato'yamoM-lavaNodadhau matsyAnAmu-14 karpataH zarIrapramANaM paJca yojanazatAni, kAlode sapta yojanazatAni, svayambhUramaNe yojanasahasraM, yojanaM cAtrotsedhAlena, zarIramAne tasyaivAdhikRtatvAt / zepeSu punaH samudreSu stokAH-khalpA eva matsyAdayo bhavantIti / aparazcAtra vizepo-lavaNe matsyAnAM yoniprabhavAH jAtipradhAnAH sapta kulakoTilakSAH, kAlode nava, svayambhUramaNe'rddhatrayodaza, tathA ca jIvAbhigamaH-"lavaNe NaM bhante ! samudde kai macchajAikulakoDijoNIpamuhasayasahassA pannattA ? goamA!|| lavaNe satta, kAloe nava, sayambhuramaNe addhatterasa"tti // 62 // tadevaM saprapaJcaM dvIpodadhInabhidhAya pratidvIpaM pratisamudraM ca candrAdisaMkhyAbhidhAnArthamAha do sasi do ravi paDhame, duguNA lavaNami dhAyaIsaMDe / Jain Education in For Privale & Personal use only w.jainelibrary.org Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH bArasa sasi bArasa ravi, tappabhii niddiTTa sasiraviNo // 63 // tiguNA pubillajuA, aNaMtarANaMtarammi khettammi / // 31 // vyAkhyA-prathama-jambUdvIpe dvau candrau dvau sUryo, lavaNe to dviguNI, catvArazcandrAH catvAraHsUryA ityarthaH, dhAtakIkhaNDe dvAdaza candrAH dvAdaza sUryAH, ata UrdhvaM kAlodAdiSu candrAdityasaMkhyAnayanAya karaNamAha-tappabhii ityAdi, sa dhAtakIkhaNDaH prabhRtirAdiryeSAM te teSu dhAtakIkhaNDaprabhRtiSu dvIpasamudreSu, ye nirdiSTA dvAdazAdayazcandrAH sUryA vA, te triguNA:-triguNIkRtAH, 'pughillaju'tti nirdiSTacandrayuktAd dvIpAt samudrAdvA prAk jambUdvIpamAdiM kRtvA ye candrAH sUryA vA te prAktanAstairyutAH-sahitAH santo yAvanto bhavanti tAvatsaMkhyAste'nantare'nantare kSetre-kAlodAdau 18 bhavanti / tatra dhAtakIkhaNDe nirdiSTAzcandrA dvAdaza triguNAH patriMzat , tato jambUdvIpalavaNasambandhibhiH paDizcandraiH / sahitA jAtA dvicatvAriMzat , etAvantaH kAlode candrAH, evaM sUryA apyatraitAvanta eva / tathA kAlode dvicatvArizacandrAste triguNAH jAtaM par3izaM zataM, tato jambUdvIpalavaNadhAtakIkhaNDasatkairaSTAdazabhizcandraH sahitA jAtaM catuzcatvAriMzaM zataM, etAvantaH puSkaravaradvIpe candrAH etAvanta eva ca sUryAH / evaM zepeyapi dvIpasamudreSvidameva / karaNaM bhAvanIyaM / tathA ca mUlasaMgrahaNITIkAyAM haribhadrasUriH-"evaM aNantarANaMtare khette pukkharavaradI coAlaM // 31 // lain Education intamational For Privale & Personal use only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candasayaM havaI" / evaM zepeyapi dvIpasamudrepyamunopAyena candrAdisaMkhyA vijJeyeti / yuktA ceyaM vyAkhyA, candraprajJaptI sUryaprajJaptI jIvAbhigame ca sakalaM puSkaravaradvIpamAzrityetthameva candrAdisaMkhyAbhidhAnAt , tathA ca tadvanthaH-"pukkharavaradIve NaM bhante ! dIve kevaiA caMdA pabhAsisu pabhAsaMti pabhAsissaMti vA ? goamA! coAlaM caMdasayaM pabhAsisu pabhAsaMti pabhAsissaMti vA,coAlaM sUriANa sayaM taviMsu tavaMti tavissaMti vA" ityaadi| tathA'sminnevArthe sUryaprajJaptI saMgrahaNogAthAH-"coAlaM caMdasayaM, coAlaM ceva sUriANa sayaM / pukkharavarammi dIve, carati ee pagAsiMtA // 1 // cattAri sahassAiM, battIsaM ceva hoti nakkhattA / chacca sayA bAvattari, mhaaghaa| vArasa sahassA // 2 // channaui sayasahassA, coAlIsaM bhave sahassAI / cattAriM ca sayAI, tArAgaNakoDikoDINaM | // 3 // " jyoti karaNDakasUtrakRto'pyayamevAbhiprAyaH, tathAca tadvanthaH-"dhAyaisaNDapabhiI, uddiTTA tiguNiA bhave | caMdA / AilacaMdasahiA, te hoMti aNaMtaraM parao // 1 // AicANaMpi bhave, emeva vihI aNeNa kAyayo / diivesu| samuddesu a, emeva paraM paraM jANa // 2 // " kiJca-mUlasaMgrahaNyAM kSetrasamAse ca sakalazruta jaladhinA kSamAzramaNajinabhadragaNinA sarvadvIpodadhigatacandrAkAbhidhAyakamidameva karaNamabhihitaM, yadi punarmanuSyakSetrAdvahizcandrAdityasaMkhyA'nyathA syAt , tata (tat prAk) AcAryAntarairiva tatpratipattaye karaNAntaramapyabhihitaM syAt , na cAbhihitaM, tato nizcIyate / 4sarvadvIpodadhiSbidameva karaNamanusatavyamiti- kevalaM manuSyakSetrAdvAhizcandrArkAH kathaM vyavasthitA iti candraprajJatyAdau RSCICROCOCCOCOCOCCAL lain Education International For Privale & Personal use only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI CREACHECENGAGESCOMCHOREOG noktam ,etAvattUktaM-"caMdAo sUrassaya, sUrA caMdassa aMtaraM hoi| pannAsa sahassAI,joaNANaM annuunnaaii||1|| sUrassayavRttiH, sUrassa ya, sasiSo sasiNo ya aMtaraM hoi| vahiA ya mANusanagassa joaNANaM sayasahassaM // 2 // sUraMtariA caMdA, caMdaMtariAya diyarA dittaa| cittaralesAgA, suhalesA maMdalesA ya // 3 // atra "cittaMtaralesAgati" candrANAM sUryaH sUryANAM ca candrarantaritatvAt citramantaraM ya(ta)thA candrasUryayoH krameNa zItoSNarazmitvAcitrA ca lezyA-prakAza rUpA yeSAM te tathA, lezyAmevAha-suhalesA maMdalesA yatti, candrAH sukhalezyAH, na manuSyaloke zItakAla ivaikAtazItarazmayaH,sUryAstu mandalezyAH,na manuSyakSetre nidAghasamaya ivAtyantamuSNarazmayaH / tathA ca tattvArthaTIkAyAM haribhadrasUriH-"nAtyantazItAzcandramaso nAtyantoSNAH sUryAH, (sUryasya)kintu sAdhAraNA dvayorapi lezyA" iti| tatazcandraprajAtyAyanusArataH sambhAvyate-sUcIzreNyA vyavasthitA na parirayazreNyeti / anyathA vA bahuzrutairyathAgamaM paribhAvanIyamiti // Agataphalasyaiva digmAtramAha 1 ekaikasyAM ca sUcIzreNyA parasparaM antaritAH kathitAntarAlAzcandrAH sUryAzcASTalakSamAne puSkarA. pRthagaSTAveva sambhavanti / tathAca sati dvisaptateH sUryANAM candrANAM cAvasthAnaM na nababhiH zreNibhiH saGgacchate iti nava (ca) sUcIzreNyo manuSyakSetrAdvahiH puSkarAddha sambhAvyante / // 32 // nanu evaM sUcIzreNyo'gretaneSu samudrAdipu kathaM ghaTante? yataH puSkaravarasamudre 492 candrAH sUryAzca santi, dvAtriMzallakSapramANe ca tasminnekasyAMga zreNyAM dvAtriMzadeva candrAH sUryAzca sambhavanti, tathAca sati paJcadazabhiH zreNibhiH 480 bhavanti, uparitanAzca dvAdaza kathaM kriyante ? ityarucau pAha-anyathA veti / -NCREACOCOCCCCROCK OCOGRESS Jain Education For Private Personal use only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In kAloe bAyAlA, visattarI pukkharaddhammi // 64 // vyAkhyA - bhAvitArtha, navaraM manuSyakSetrAnuguNyataH puSkaravaradvIpArddhagatacandrArkasaMkhyokteti / atra ca manuSyakSetrAdvahizcandrArkapaGgiviSaye bahUni pakSAntarANi santi, vineyAnugrahArthaM tu kiJcit pradazyate, tatraike prAhuH - manuSyakSetrasImA| vidhAyino mAnuSottaranagAtparato lakSArddhAtikrame vRttakSetra viSkambhaH paTcatvAriMzadyojanalakSAH 4600000, tasya ca paridhirekA yojanAnAM koTI paJcacatvAriMzalakSAH pacatvAriMzat sahasrAcatvAri zatAni saptasaptatyadhikAni | 14546477, ekaikasmiMzca lakSe ekaikasya candrasya ekaikasya ca sUryasya bhAvAduddharitasya ca vibhajya sarvAntarAleSu prakSepAt prathamapaGkau sAdhikayojanalakSArddhAntarAlAnAmekAntarasthitacandrArkANAM pratyekaM paJcacatvAriMzaM zataM bhavati, tataH paraM / sarvA api paGkayo yojanalakSAntarAlAH / evaM ca yo dvIpaH samudro vA yAvalakSapramANastatra tAvatyaH paGkayo bhavanti / tatazca prathamapaGkeranantaraM dvitIyasyAM paGkI pratyekaM paNNAM candrArkANAM vRddhiH, tRtIyasyAM saptAnAM tata UrdhvaM dve dve paGkI, SaTkaDyA tRtIyA saptakavRddhyeti / tathAhi paGkayorantarAlamekapArzve yojanAnAM lakSaM aparapArthe'pi lakSamiti / lakSadayAdhike viSkambhe pratipati paridhau pada lakSA dvAtriMzat sahasrAJcatvAri zatAni paJcapaJcAzadadhikAni 632455 varddhante, eteSAM ca pUrvaparidhau 14546477 prakSepe jAtamekA yojanAnAM koTI ekapaJcAzalakSA aSTasaptatiH sahasrA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 33 // vRttiH: nava zatAni dvAtriMzadadhikAni 15178932, evaM ca dvitIyapaGko saptamalakSasyAsampUrNatvAt paNNAmeva lakSANAM / pUrvaparidheH sakAzAdRddhau pratilakSamekaikacandrArkasadbhAvAt prathamapaGkisambandhinaH paJcacatvAriMzasya zatasya paGgirA - | dhikye jAtaM candrArkANAM pratyekamekapaJcAzaM zataM, tato dvitIyapaGkiparidhau pUrvavalakSadvayaparidhiprakSepe jAtamekA koTI aSTapaJcAzalakSA ekAdaza sahasrANi trINi zatAni saptAzItyadhikAni 15811387, tathA ca sati tRtIyapaGkau | saptabhirAdhikye'STapaJcAzaM zataM, tadanantaraM tu dvayoH paGkayoH paDirekasyAM saptabhiH punardvayoH paDirekasyAM saptabhistAvadAdhikyaM vAcyaM, yAvalokAnta iti / puSkaravaradvIpottarArddha cASTakhapi patiSu sarvasaMkhyayA trayodazazatAni saptatriMzadadhikAni 1337 pratyekaM candrAH sUryAzca bhavanti / etadarthasaMgrAhikAca pUjyakRtA eva gAthA imA:- mANusanagAu parao, lakkhaddhe hoi svettavikkhaMbho / chAyAlIsaM lakkhA, parihI tassegakoDIo // 1 // paNavAlIsaM lakkhA, chAvAlIsaM ca joaNasahassA / cauro savAI taha sattahattarI joaNANaM tu // 2 // sAhiajoaNalakkhaddhegaMtara ThiasasINa sUrANaM / paMtIe paDhamAe, paNayAlasayaM tu patte // 3 // tapparao paMtIo, joaNalakvaMtarAu sabAo / jo jailakkho dIdahi tattha tAvaia paMtIo || 4 || buDi duiapaMtIe, chaNhaM taiAeN hoi sattaNhaM / tapparao dudu paMtI, chagabuDI taia sagabuDI // 5 // " idaM ca bhatamAzAmbarIyamavaseyaM, tatkarmaprakRtiprAbhRte evAsya matasya darzanAt / tathA anyadapi matAntaraM karaNa| vibhAvanAyAmabhihitaM / yathA - " vAhiM mANusuttarAo nagAo pannAsaM joaNANaM sahassAI gantRNaM tattha paDhameluA 1-96% // 33 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdasUrANaM pantI, vAyattari candA,vAyattari sUrA" iti, militAzcaite prathamapau catuzcatvAriMzaM zata,tataH paraM zeSapaGkiA candrArkayoH samuditayozcatuSkasya catuSkasya vRddhau puSkaravaradvIpottarArdhe'STamapato candrasUryANAM samuditAnAM jAtaM dvisaptatyadhikaM zataM 172, sarvasaMkhyayA tu puSkaravaradvIpottarArdhe candrArkANAM samuditAnAM jAtAni dvAdaza zatAni | catuHSaSTyadhikAni, 1264, atra ca prathamapatI paTcatvAriMzallakSasambandhinaH prAguktasya paridheH 14546477 catuzcatvAriMzena zatena 144 bhAge hRte labdhaM candrasya sUryasya ca parasparamantaramekaM lakSamekaM sahasraM saptadazottaramekonatriMzaca catuzcatvAriMzazatabhAgAH yojanasya 101017 11, etasya ca dviguNane chedyachedakarAzyobhyAmapavarttane ca candrasya candrasya, sUryasya sUryasya ca parasparamantaraM 202034 33, evaM zeSapatipvapi paridhimAnaM vibhAvya vivakSitapatigata-15 candrArkasaMkhyayA bhAgaM hRtvA candrasUryANAM, sUryANAM candrANAM ca parasparamantaraM boddhavyaM, etanmatena ca pratidvIpaM pratisamudraM ca candrArkasaMkhyAnayanAya karaNaM granthavistarabhayAdiha nAbhidhIyate, tadarthanA tu karaNavibhAvanA malayagirikRtapUrvasaMgrahaNITIkAtaH paribhAvanIyA, etanmatapratipAdike ca gAthe ime-"coAlasayaM paDhamilluAe paMtIi |caMdasUrANaM / teNa paraM paMtIo, cauruttariAe buDIe // 1 // vAyattari caMdANaM, bAvattari sUriANa paMtIe / paDhamAe~ aMtaraM puNa, caMdA caMdassa lakkhadugaM // 2 // atra "lakkhadugaMti"lakSadvikaM viMzatizataizcatustriMzairyojanasya ca dvisaptatitamere ACOCALCALCONCEROSASACSC lain Education intamational For Private Personal Use Only ___ Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatti : saMgrahaNI konatriMzadbhAgairadhikaM boddhavyaM ||4||tdevmbhihitaa saprapaJca pratidvIpaMpratisamudraM ca candrAdisaMkhyA, sAmprataM manuSyakSetre eva candrasUryapatInAM sNkhyaadiruupmaah||34|| do do sasiravipaMtI, egaMtariA chasaTTisaMkhA ya / meru payAhiNaMtI, mANusakhette priaddNti||65|| vyAkhyA-dve candrapalI dve ca sUryapaGkI yathAkramamekayA sUryapaGktyA candrapaGktyA cAntarite, pratyekaM paTpaSTicandrasaMkhye paTpaSTiravisaMkhye ca, jambUdvIpagataM meruM pradakSiNayanyau parisamantAdaTato-bhramataH / ihAyaM bhAvArtho-yadA jambUdvIpe merodakSiNata ekaH sUryazcAraM carati,tadA dvitIya uttarasyAM,tadaiva dakSiNadigbhAge dakSiNasUryasamazreNyA dvau sUyauM / halavaNe, paTra dhAtakIkhaNDe, ekaviMzatiH kAlode, patriMzat puSkaravaradvIpArdhe cAraM caranti / evamuttarato'pyuttarasUryasama NyA lavaNAdipu sUryAzcAraM caranti / evaM ca pratyekaM SaTpaSTisUryasaMkhye dve sUryapatI,evameva ca dve candrapaGkI bhvtH| patidvaye tu samuditAnAM manuSyakSetre sUryANAM dvAtriMzaM zataM, evaM candrANAmapi // 65 // evaM candrAANAM patayA bhramimabhidhAya grahAdInAmatidezenAha // 34 // lain Education International For Privale & Personal use only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM gahAiNo'vi hu, navaraM dhuvapAsavattiNo taaraa| taM cia payAhiNaMtA, tattheva sayA paribhamaMti // 66 // vyAkhyA-navaramatra nakSatragrahapatisaMkhyAgAthe-"chappannaM paMtIo, nakkhattANaM tu maNualogammiAchAbadrI chAvaThI', hoi ikkikiA paMtI // 1 // chAvattaraM gahANaM, paMtisayaM hoi mnnualogmmi| chAvaThI chAvaThThIeN, hoi ekekiA paMtI // 2 // " tathA candrAdityagrahA nakSatraiH sahAnavasthitayogayutA jambUdvIpagataM meraM pradakSiNayanto bhramanti / yAnyapi nakSatratArakANi sadAvasthitapratiniyatamaNDalAni tAnyapi meroH pradakSiNAvartameva bhrmnti| tathA ca sUryaprajJaptiH-te meru pariaDatA, payAhiNAvattamaMDalA sadhe / aNavaTiajogajuA, caMdA sUrA gahagaNA ya // 1 // nakkhattatAragANaM, avaDiA maMDalA muabaa|tevij payAhiNAvattameva melaM annucrNti||2||"||66||cndraarkyorev maNDalavaktavyatAmAha 1 iha merozcaturdizaM catvAro dhruvatArA mantavyAstatparivAratArakAstu teSAmeva dhruvatArakANAM catuNI samantAt bhramanti, natu meroH prAdakAkSiNyaneti zrIharibhadrasUrikRtakSetrasamAsavRttau / 'ekena cAhorAtreNa sarvamapi nakSatraM svasya svasya maNDalasyA bhramaNena pUrayati, saptabhiH zatai-10 triMzadadhikaiH pravibhaktasya ardhamaNDalasya satkAbhyAM dvAbhyAM bhAgAbhyAmadhikaM,paripUrNa punarAtmIyamAtmIyaM maNDalamekaikaM nakSatraM bhramaNena pUrayati dvAbhyAmahorAtrAbhyAM tribhiH saptaSaSTayadhikaiH zataiH pravibhaktasyAhorAtrasya satkAbhyAM dvAbhyAM bhAgAbhyAmUnAbhyAm ' iti pratyantare'dhikamapi / * Jain Education interana For Privale & Personal use only Rpw.jainelibrary.org Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiA panarasa culasIisayaM, iha sasiravimaMDalAiM takkhittaM / joaNapaNasayadasahia, bhAgA aDayAla igasaTTA // 67 // vyAkhyA-iha jambUdvIpe candrayoH sUryayozca dakSiNottarAyaNe kurvatoH pratidinabhramikSetralakSaNAni nijavimbapramANaviSkambhANi yathAkramaM paJcadaza caturazItyadhikazataM ca maNDalAni bhavanti,teSAM cAntarAlasahitAnAM sAmastyena kSetraviSkambhamAnaM yojanAnAM paJca zatAni dazAdhikAni aSTacatvAriMzaccaikapaSTibhAgA yojanasya 51045, tathAhi-sUryasya caturazItyadhikazatamaNDalAnAmantarANi tryazItyadhikaM zataM, epAM ca viSkambhamAnaM dve dve yojane, ataste tryazItyadhikazatena guNyete, jAtAni trINi yojanazatAni SaSaSTyadhikAni 366, ye ca sUryamaNDalaviSkambhasambandhino'STAcatvAriMzadekapaSTibhAgAste caturazItyadhikazatena guNyante, jAtAnyaSTAzItizatAni dvAtriMzadadhikAni 8832, tepAM yojanAnayanArthamekapaSTayA bhAge hRte labdhaM catuzcatvAriMzaM yojanazatamaSTacatvAriMzaccaikapaSTibhAgA yojanasya 144 16 etatpUrvarAzau prakSipyate / jAtaM yathoktaM (pUrvoktaM ) kSetramAnaM / yadA tu sarvAbhyantarAt maNDalAtparato yAvatsarvavAdyamaNDalaparyantaH sarvavAhyAdvA maNDalAdarvAk yAvatsarvAbhyantaramaNDalAnta ityayaM cArasyAdhyA cintyate, tadA pUrNAni paJca yojanazatAni dazottarANi, tathAhi-yadi sUryasyaikenAhorAtreNa dve yojane ekasya ca lain Education International For Privale & Personal use only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayojanasyASTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAzcArakSetraM labhyate, tatasyazItyadhikenAhorAtrazatena kiM labhyate ? rAzitraya sthApanA1-244-183,atra savarNanArtha dvayoryojanayorekaSaSTayA guNane uparitanASTAcatvAriMzadbhAgaprakSepeca jAtaM saptatyadhikaM zataM 170, etadantyarAzinA yazItyadhikazatena guNyate, jAtAnyakatriMzat sahasrANi zatamekaM dazottaraM 31110, tato'sya rAzeryojanAnayanArthamekaSaSTyA bhAge hRte labdhAni paJca yojanazatAni dazottarANi 510, etAvatI sUryasya viSkambhakSetrakASThA / candrasya tu maNDalaviSkambhaH paTpaJcAzadekaSaSTibhAgA yojanasva, cArakSetraM punaH paJca yojanazatAni navottarANi tripaJcAzacaikaSaSTibhAgA yojanasya, tathAhi-paJcadazAnAM candramaNDalAnAmantarANi caturdaza, epAM ca pratyeka viSkambhamAnaM paJcatriMzat yojanAni triMzade kaSaSTibhAgA yojanasya catvArazca saptabhAgAH ekapaSTibhAgasya 35-314, yadi ca candrasyaikenAhorAtreNa SaTtriMzadyojanAni paJcaviMzatirekaSaSTibhAgA yojanasya catvArazca saptabhAgA ekapaSTibhAgasya |ca cArakSetraM 36-31 / / labhyate / tatazcaturdazabhirahorAtraiH kiM labhyate ? rAzitrayasthApanA 1-3635-4-14 / atra / savarNanArthamAdau parTizata ekapaSTayA guNane uparitanapaJcaviMzatibhAgaprakSepe jAtAni dvAviMzatizatAni ekaviMzatyadAdhikAni 2221, epAM saptabhirguNane uparitanabhAgacatuSTayakSepe ca jAtAni paJcadaza sahasrANi paJca zatAnyekapaJcA zadadhikAni 15551, tato yojanAnayanAtha chedakarAzirapyekaSaSTiH saptabhirguNyate, jAtAni catvAri zatAni saptaviMzatyadhikAni 427, tata uparitano rAzizcaturdazabhirabaiguNyate, jAte dve lakSe saptadaza sahasrANi sapta zatAni caturdazA HOCTOCHECRCHROCENCCCCCCIDCOM Jain Education Intan For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH . saMgrahaNI-dhikAli 217714, tatazchedyacchedakarAzyoH saptabhirapavarttane jAtazchedharAzirekatriMzat sahasrANi zatamekaM yuttaraM / / 31102 chedakarAzirekapaSTiH 61, anayA mAge hRte bhavati yathoktA 509 / 3 / candrasya viSkambhakSetrakAThA, asthA cAvadhibhUtacandramaNDalaviSkambhaprakSepe sAgastyena kSetraM yathoktaM 510 // bhAvanIyamiti // 67 // samprati candraH sUyoM yA kiyajambUdvIpe lavaNe vA pravizatItyAha sasiraviNo lavaNambhI, joagasaya tinni tIsaahiyAiM / aliaM tu joaNasayaM, jambUdIvammi pavisaMti // 6 // ander PROCESSOR vyAkhyA-sugamA, bhAvArthastu jambUdvIpaprajJatyAdyanusArato'bhidhIyate-trINi yojanazatAni triMzadadhikAni lavaNamavagAya candrasya daza raverekonaviMzaM zataM maNDalAni bhavanti / azItyadhikaM yojanazataM ca jambUdvIpamavagAya candrasya hI paJca, ravestu paJcapaSTimaNDalAni, uparitanAstu lavaNagatA aSTAcatvAriMzadbhAgAH stokatvAdatra noktaaH| jambUdvIpe c| sUryamaNDaleSu vRddhavAdo yathA-meroH pUrvato nipadhamUrddhani tripaSTimaNDalAni, harivarpajIvAkoTyAM ca dve, aparato nIla Jain Education Interational For Privale & Personal use only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int vatparvate triSaSTiH ramyakajIvAkoTyAM ca dve iti / nakSatratArakANAM tu sadAvasthitaM pratyekamekameva maNDalaM, dakSiNottarAyaNe teSAM na sta ityarthaH // 68 // adhunA dvIpodadhiSu grahanakSatratArANAM saGkhyAjJAnAyopAyamAha gaharikkhatArasaMkhaM, jatthecchasi nAumuyahi dIve vA / tassasihi egasasiNo, guNa saMkhaM hoi sabaggaM // 69 // vyAkhyA-atra tArazabdaH puMstrIliGge 'bhakanInikayostAra' iti vacanAttato yatrodadhau dvIpe vA grahanakSatratArasaMkhyA jJAtumicchasi tasyodadhedvapasya vA zazibhirekasya zazinaH sambandhinIM grahanakSatratArasaMkhyAM guNaya, tathA ca bhavati tatro - dadhau dvIpe vA grahanakSatratArANAM sarvAgraM - sarvasaMkhyA / yathA lavaNe kila nakSatrAdimAnaM jJAtumiSTaM, lavaNe ca catvArazcandrAH, tata ekasya zazinaH parivArabhUtAnAmaSTAzIte grahANAmaSTAviMzaternakSatrANAM paJcasaptatyuttaranavazatAdhikaSaTpaSTisahasrasaM|khyakoTIkoTInAM tArANAM ca pratyekaM caturbhirguNane jAtaM grahANAM trINi zatAni dvipaJcAzadadhikAni 352 nakSatrANAM dvAdazottaraM zataM 112 tArANAM tu koTAkoTInAM dve lakSe saptaSaSTisahasrANi nava zatAni 267900, uktaM ca- "cattAri ceva caMdA, cattAri (ya) sUriyA lvnntoe| vAraM nakkhattasayaM, gahANa tinneva bAvannA // 1 // do ceva sayasahassA, sattaTThI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI-4khalu bhave sahassA ya / nava ya sayA lavaNajale, tArAgaNakoDikoDINaM // 2 // " evaM sarvadvIpodadhiSu bhAvanIyam // 69 // uktA jyotiSkavimAnavaktavyatA, sAmprataM vaimaanikvimaanvktvytaamaah||37|| battIsahAvIsA, bArasa aDa cau vimANalakkhAiM / pannAsa catta cha sahasa, kameNa sohammamAIsuM // 70 // dusu saya cau dusu sayatigamigArasahiyaM sayaM tige hiTThA / majjhe sattutarasayamuvaritige sayamuvari paMca // 71 // vyAkhyA-saudharme vimAnAnAM dvAtriMzalakSANi 3200000 / evamIzAne'STAviMzatiH 2800000 / sanatkumAre dvAdaza 1200000|maahendre'ssttii 800000 / brahmaloke catvAri 400000 / tathA lAntake paJcAzatasahasrAH 50000 / hai evaM mahAzukra catvAriMzatsahasrAH 40000 / sahasrAre pada 6000 / tathA dvayoH-AnataprANatayoH samuditayozcatvAri zatAni 400 / evamagre'pi samuditatvaM vAcyaM / dvayoH-AraNAcyutayostrINi zatAni 300 / adhstnpraiveyktrike|||| 37 // ekAdazAdhikaM zataM 111 / madhyamatrike saptottaraM zataM 107 / uparitanatrike zataM 100 / uparIti-sarvAntimapratare paJca vimAnAni 5 / // 70 // 71 // atha vimAnAnAM sarvasaGkhyAmAvalikAdivarUpaM cAha ACCOLLECORROGRACC lain Education Inc al For Privale & Personal use only w.jainelibrary.org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ culasIilakkhasattANavai sahassA vimANa tevIsaM / savvaggamuTThalogaMmi iMdayA visahi payaresu // 72 // caudisi cau paMtIo, vAsahi vimANaA paDhamapayare / uvari ekekahINA, aNuttare jAva ekekaM // 73 // iMdaya vaTA paMtisu, to kamaso taMsacaurasA vahA / vivihA pupphavakiNNA, tayaMtare muttu putvadisiM // 74 // vyAkhyA-gAthAtrayamapi sugamaM, tathApi kizciducyate-tatra sarvAgraM-sarvasaMkhyA aGkataH 8497023 / eSAM ca vimAnAnAM svarUpaM-'acaMtasurahigaMdhA, phAse nvnniiymuasuhphaasaa| nicojoA rammA, sayaMpabhA te virAyaMti / / ' iha corddhaloke dvASaSTiH pratarAH 'dusu terasa dusu vArasa, chappaNa cau cau duge duge a cau / gevijaNuttare dasa, visaTTi payarA uvari loe // 1 // iti prAgabhidhAnAt , teSu ca pratyekaM madhyabhAge vimAnendrakasya bhAvAt dvaapssttirvimaanendrkaaH|| tadyathA-'uDu caMda rayaya vaggU, vIria varuNe taheva ANaMde / vaMbhe kaMcaNa ruile (ge) vaMce aruNe dise ceva // 1 // 3 SACRICRACTICOACAKACARA Jain Education int r al For Private Personal Use Only Www.jainelibrary.org Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- verulia ruaga ruire, aMke phalihe taheva tavaNije / mehe aggha halihe, naliNe taha lohiakkhe ya // 2 // vaire aMjaNa varamAla arihe tahaya devasome a / naMgala balabhadde A, cakka gayA sotthi naMdiAvatte // 3 // AbhaMkare agiddhI, keU garale a hoi boddhace / baMbhe baMbhahie puNa, baMbhottara laMtae tahaya // 4 // mahasukka sahassAre, ANaya taha pANae aboddhabve / pupphe'laMkAre AraNe ataha acue ceva // 5 // sudaMsaNe suppabuddhe, tahA hoimnnorme| tatto a dasavaobhadde, visAle sumaNe ia||6|| somaNase pIikare, Aice ceva hoi boddhave / savaTTasiddhanAme, suriMdayA eva vaashi||7|| eSAM ca caturdizamekaikapatisadbhAvAcatasraH patayo bhavanti, tAzca prathamapratare dvApaSTivimAnikAH, ekaikasyAM paGkau dvASaSTiSaSTivimAnAni bhavantItyarthaH / tata Urdhva dvitIyAdiSu pratareSvekaikavimAnahInAH patayo bhavanti, yAvadanuttare caturdizamekaikamAvalikAsu vimAnaM / tatra prathamapratare dvApaSTirAvalikAgatavimAnAnyevaM-ekaikaM devadvIpe, dve dve nAgodadhau, catvAri yakSadvIpe, aSTAvaSTau bhUtodadhau, SoDaza SoDaza svayambhUramaNadvIpe, ekatriMzat khayambhUramaNodadhau, evamuparitanapratareSvapyAvalikAgatavimAnAnyadhastanapratarAvalikAgatavimAnaiH samazreNIni vAcyAni / yadAha"vahassuvariM, tasaM taMsassa urvarimaM hoi / cauraMse cauraMsaM, uhuM tu vimaanseddhiio||1||" kevalamuparitanaprastaTeSu pUrvAdipu dikSu paryantavarttina ekaikavimAnasya hAnezcatvAri catvAri vimAnAni pAtyante, yAvad dvASaSTitame prastaTe 1 eSA tRtIyAgAthA pUrvArddhasamottarArddhA giitisNjnyaavseyaa| 2 uppari itivA / // 38 // Jain Education into For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte | caturddizamekaikaM devadvIpasyopari tryanaM vimAnamiti / tathA sarveSvapi pratareSu patimadhyagatA indrakAkhyavimAnA vRttAstadanantaraM vyastrAstatazcaturasrAstato vRttAH, tadanantaraM punarapi krameNa tryasrAdayo yAvat zreNiparyantaH / yaduktam - " savvesa patthaDe, majjhe va anaMtaraM taMsaM / tayaNaMtara cauraMsaM, puNovi vahaM tao taMsaM // 1 // vahaM ca valayagaMpiva, taMsaM siMghADagaMpiva vimANaM / puNa akkhADayasaMTibha, cauraMsavimANayaM bhaNiyaM // 2 // tathA - sabe vaTTavimANA, egaduvArA havaMti nAyavA / tinni a taMsavimANe, cattAri u huMti cauraMse || 3 || pAgAraparikhittA, vaTTavimANA havaMti sadhevi / cauraMsavimANANaM, cauddisiM veiA hoi // 4 // jatto vaTTavimANA, tatto taMsassa veiA hoi / pAgAro boddhacco, avasesesuM tu pAsesuM // 5 // " atra vedikA muNDaprAkAraH / tAsAM ca pUrvoktAnAM patInAmantareSu pUrvadizaM muktvA zeSAsu - dakSiNottarapazcimAsu dikSu patigatavimAnakSetraparihAreNa prAGgaNe puSpANIva yatastato'vakIrNAni vimAnAni bhavanti / yaduktam- pupphAvakiNNagA puNa, dAhiNao pacchimeNa uttarao / putreNa vimANiMdassa, natthi pupphAvakiNNA u // 1 // " tAni ca puSpAvakIrNAni vividhAni nandyAvartakhaGgAdivicitrasaMsthAnAni / yadAha - " pupphAvakiNNagA puNa, | aNegaviharUvasaMThANA" / sthApanA // 72-73-74 // samprati pratikalpamAvalikAgatavimAna saMkhyAnayanAya karaNamAha 1 coraMsa vimANANaM, puNa akkhADayasaMThiyaM bhaNiyaM iti pratyantare / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI paDhamaMtimapayarAvali, vimANamuhabhUmi tassamAsaddhaM / // 39 // payaraguNamiTTakappe, savaggaM pupphakiNNiare // 75 // vyAkhyA-saudharmezAnAdikalpakrameNa prathamaprataragatAvalikAvimAnasaMkhyA mukhaM, antimaprataragatAvalikAvimAna-11 saMkhyA tu bhUmiH, tayoH samAso-mIlanaM kArya, tatastasyAI, taca prataraiH-iSTakalpagataH prastaTaiguNyate, tato vivakSite | kalpe AvalikAvimAnAnAM sarvasaMkhyA bhavati / tatra saudharmezAnayormukhe dve zate ekonapaJcAzadadhike 249, bhUmizate &ekottare 201, anayoH samAsazcatvAri zatAni paJcAzadadhikAni 450, tadaI dve zate paJcaviMzatyadhike 225, te khapraPItastrayodazabhirgaNyante, jAtaM saudharmezAnavalaye AvalikAvimAnAnAM sarvAgramekonatriMzacchatAni paJcaviMzatyadhikAni 42925, zeSANi tu puSpAvakIrNAni, tatra saudharme sarvasaMkhyayA vimAnAni dvAtriMzallakSAH, IzAne tvaSTAviMzatirubhaye| SaSTiH 6000000, ebhyaH pUrvokta 2925 zreNipratibaddhavimAnazodhane bhavanti puSpAvakIrNAnyekonaSaSTirlakSAH | saptanavatiH sahasrANi paJcasaptatyadhikAni 5997075, evaM zeSakalpeSvapi bhAvanA kAryA, sA ca nocyate granthagau- // 39 // kAravabhayAt / digamAtradarzanArtha tu saudharmezAnayoH sanatkumAramAhendrayobrahmaloke lAntake zukre sahasrAre Anata prANatayorAraNAcyutayoradhastanapraiveyakatrike madhyamaveyakatrike uparitanaveyakatrike anuttareSu sakaloddhaloke ca 6 CREACOCAACHCRACERICAGRICS For Privale & Personal use only w in Education .jainelibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghUpAyaM sukhAvaseyaM yatra pradarzyate / tasya sthApanA / yadivA sakaloddhaloke sarvasaMkhyayA AvalikAgatavimAnAnayane'yamanyopAyo-yathA'nuttaravimAnapratarAt prabhRti saudharmAdyaprataraM yAvadekaikasyAM dizi dvASaSTiSaSTirAvalikAH, tatrAnuttarapratarAvalikAsu catasRSvapyekaikaM vimAnaM, tadanantaraM kramAdekaikavimAnavRddhistAvadbhavati yAvat &saudharme prathamapratarAvalikAsu dvApaSTiSaSTivimAnAni, tatra ca dvASaSTeH saGkalite ekonaviMzatiH zatAni tripaJcA zadadhikAni 1953, tAni ca caturdizaM bhavantIti caturbhiguNitAnyaSTasaptatiH zatAni dvAdazottarANi 7812. epa ca dvASaSTerindrakANAM prakSepe bhavanti sarvasaMkhyayA Urdhvaloke pativimAnAnyaSTasaptatiH zatAni catuHsaptatyadhikAni, 7874 / abhihitAnAmeva mukhabhUmipativimAnaprakIrNakavimAnAnAM saMgrahArthA imA gAthAH-"donni saya auNavannA, sattANau sayaM ca boddhavaM / auNAvannaM ca sayaM, sayamegaM pannavIsaM ca // 1 // paMcuttarasayamagaM, auNAnauI ya hoi boddhvaa| tevattari sagavannA, igayAlIsA ya heTimae // 2 // auNattIsA ya bhave, sattarasa ya paMca ceva aaiio| kappesu patthaDANaM, boddhavvA uDDhalogammi // 3 // egAhi adonni sayA, tevannasayaM sayaM ca uNatIsaM / tatto navAhi-18 asayaM, tinavai sattuttarI ceva // 4 // egaTThI paNayAlA, tettIsA ekavIsa nava ceva / kappesu patthaDANaM, bhUmIo huMti nAyabA // 5 // do ceva sahassAI, nava ceva sayAI pannavIsAiM / AvaliAsu vimANA, sohammIsANakappisuM // 6 // auNaTThisayasahassA, sattANauI tahA shssaaii| pannuttarI vimANA, havaMti pupphAvakiNNANaM // 7 // do ceva GALOCALCRECORDCRECCDCCCCCCESCRI Jain Education inter For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- -- saMgrahaNI- ARSACS vRttiH . // 40 // sahassAi, sayamegaM ceva hoi nAyavaM / AvaliAsu vimANA, saNaMkumAre amAhiMde // 8 // dasa nava ya sayasahassA, sattANauI tahA shssaaii| nava ya sayA saMpunnA, havaMti pupphAvakiNNANaM // 9 // aTTa sayA cottIsA, baMbhe kappaMmi hoMti AvaliyA / lakkhatigaM navanauaM, chAvaTThisayaM painnANaM // 10 // auNApannasahassA, painnagANaM tao a pannarasa / paMca ya paMcAsIA, AvaliA laMtae kappe // 11 // tini sayA channauA, AvaliA khalu bhave mhaasukke| uNayAlIsa sahassA, chacca saya painnagA cauro // 12 // tini sayA battIsA, AvaliA khalu bhave sahassAre / chappanna aTThasaTTI, painnagANaM tu boddhabA // 13 // ANayapANayakappe, donni sayA aTTasahi aavliaa| vattIsaM sayamegaM ca, hoi pupphAvakiNNANaM // 14 // dunni sayA caurahiyA, AvaliA AraNacue kappe / channauiM ca vimANA, havaMti pupphAvakiNNAiM // 15 // hehimagevijANaM, ekkArasayaM bhave vimaannaannN| AvaliAsu vimANA, natthi a pupphAvakiNNattha // 16 // majjhimagevijANaM, Avali pannattarI vimANAI / battIsaM ca vimANA, havaMti pupphAvakipaNattha // 17 // uvarimagevijANaM, uguAlIsaM havaMti aavliaa| egaTThI avimANA, havaMti pupphAvakiNNAiM // 18 // vijae ya vejayaMte, jayaMta aparAjie asbddhe| AvaliAsu vimANA, natthi tu pupphAvakiNNattha // 19 // satteva sahassAI, sayAI covattarAiM aTTha bhave / AvaliAsu vimANA, sesA pupphAvakiNNattha // 20 // culasIi sayasahassA, auNA 1 ekkAraM mannae vimANasayaM iti vA pAThaH / RECESS // 40 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naui bhave shssaaii| egaNaM ca divaTe, sayaM tu pupphAvakiNNANaM // 21 // " // 75 // atha kasmin kalpe kasminpratare kasyAM vA''valikAyAM kiyanti vimAnAni vyasrANi kiyanti caturasrANi kiyanti vRttAnIti nirUpaNAya karaNamAha igadisipaMtivimANA, tivibhattA taMsacaurasA vaTTA / taMsesu sesamegaM, khiva sesadugassa ekekaM // 76 // taMsesu cauraMsesu a, to rAsitigaM pi cauguNaM kAuM / vaTTesu iMdayaM khiva, payaradhaNaM mIliaM kappe // 77 // vyAkhyA-iSTe kalpe iSTe ca pratare vimAnendrakAdekasyAM dizi yAni pativimAnAni tAni tribhirvibhaktAni-triSu sthAneSu sthApitAni kramAt tryasrANi caturasrANi vRttAni ca bhavanti / tridhA vibhakteSu ca yadyekaM vimAnaM zeSamuddharitaM bhavati tadA tat tryaneSu kSipa, vRttAdanantaraM vyasrasya bhAvAt, yadA tu vimAnadvikamuddharati tadA tanmadhyAdekaM vyasreSu ekaM caturasreSu kSipa, vRttAdanantaraM vyasrasya tadanantaraM ca caturasrasya bhAvAt , evamekadikapako tryanacaturastra-4 vRttAnAM saMkhyA bhavati / etAvanti ca vimAnAni caturdizaM bhavantIti rAzitrikamapi caturguNaM kRtvA vRtteSu indrakaM in Educatan international Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRtti saMgrahaNI- |kSipa, tasya vRttatvAta , tata iSTe pratare dhanaM-vyasrAdInAM saMkhyA bhavati / taca pratarANAM trayodazAdInAM dhanamekatra mIlitaM sat vivakSite saudharmezAnAdike kalpe dhanaM bhavati / tatra saudharmazAnavalaye prathame pratare ekasyAM dizi // 41 // dvASaSTivimAnAni, teSAM tribhirbhAge labdhAni vyatracaturasravRttAni pratyekaM viMzatiH, zeSe dve vimAne, tanmadhyAdeka vyasreSu dvitIyaM caturasreSu kSipyate, tata ekasyAM patau jAtAni vyasrANyekaviMzatiH, caturasrANyekaviMzatiH, vRttAni |viMzatiH, tato rAzitrayamapi caturguNaM kRtvA vRtteSvindrakaH prakSipyate, tataH prathame pratare jAtAni vyasrANi caturazItiH, caturasrANi caturazItiH, vRttAnyekAzItiH / tato dvitIye pratare ekasyAM dizi ekaSaSTestribhirbhAge labdhAni vyasrAdIni pratyekaM viMzatiH, zeSamekaM vyasreSu kSipyate, tato rAzitrayasya caturguNane indrakasya ca vRtteSu prakSepe jAtAni dvitIye pratare vyasrANi caturazItiH, caturasrANyazItiH, vRttaanyekaashiitiH| tRtIye tu pratare ekasyAM dizi paSTestribhirbhAge labdhAni vyasrAdIni pratyekaM viMzatiH, teSAM caturguNane indrakasya ca vRtteSu prakSepe jAtAni vyasrAdANyazItiH, caturasrANyazItiH, vRttaanyekaashiitiH| evaM zeSapratareSvapi bhAvanIyam / trayodazakhapi ca pratareSu vyasrAdisaMkhyAmIlanena jAtAni saudharmezAnavalaye vyasrANyaSTAzItyadhikAni nava zatAni, caturasrANi dvAsaptatyadhikAni nava zatAni, vRttAni paJcaSaSTayadhikAni nava zatAni, evaM zeSakalpeSvapi bhAvanA kAryA / kevalaM saudharmezAnayugmAdiSu trayodazasu sthAneSvAvalikAsu vRttavyasracaturasrANAM vimAnAnAM pRthaksaMkhyAnirUpaNAya yantrakasthApanA / // 41 // lain Education International For Private Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAzcAtra-"pannahamasIA; dosattarigA ya nava nava syaao| sohammagaIsANe, baTTA taMsA ya curNsaa||1|| chaca sayA vANauA, satta sayA bArasottarA hoti / chacca sayA channauA, vaTTAi saNaMkumAramAhiMde // 2 // covattaraculasIA, chasuttarayA duve duvi sayAo / kappaMmi vaMbhaloe, baTTA taMsA ya cauraMsA // 3 // teNauaM ceva sayaM, do ceva sayA sayaM ca bANauaM / kappaMmi laMtayammI, vaTTA taMsA ya cauraMsA // 4 // aThThAvIsaM ca sayaM, chattIsasayaM sayaM ca battIsaM / kappaMmi mahAsukke, vaTTA taMsA ya cauraMsA // 5 // aTThottaraM ca solaM, aTThasayaM ceva hoajANUNaM tu / kappaMmi sahassAre, baTTA taMsA ya cauraMsA // 6 // aDasII vANauI, aTThAsII a hoi boddhavvA / ANaya-31 pANayakappe, baTTA taMsA ya cauraMsA // 7 // causaThThI bAvattari, aDasaTTI ceva hoi boddhavvA / AraNaaJcaakappe, vaTTA taMsA ya cauraMsA // 8 // paNatIsA cattAlA, chattIsA heTigaMmi gevije / tevIsa aTThavIsA, cauvIsA ceva // majjhimae // 9 // ekkArasa solasa vAraseva gevijauvarime hoMti / egaM vaha taMsA, cauro a annuttrvimaannaa||10|| paNavIsaM bAsIA, chavIsaM ceva ahasIA ya / chavIsa caurasahiA, vahAIANa satvaggaM // 11 // " atra 'paNavIsa | hai chavIsaMti' ca zatAni, zeSaprapaJcazcAtra devendrakanarakendrakAderavaseyo, granthavistarabhayAdatra digmAtraM darzitam / iha ca | saudharmezAnavalaye sanatkumAramAhendravalaye ca dakSiNottaradigdvayabhedataH pratyekamindradvayabhAvAnna jJAyate kasya kiyanti pativimAnAnyAbhAvyAnIti tadvibhAgapradarzanAya gAthA-"je dakkhiNeNa iMdA, dAhiNao AvalI muNeabA / je puNa RECOLOCALCHALGCAMARRCANCIENCESCARE ahasIAvajali haiTigaMmi wain Education int! For Private Personal Use Only law.jainelibrary.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 42 // -C uttaraiMdA, uttarao AvalI tesiM // 1 // putreNa pacchimeNa ya, sAmannA AvalI muNeavA / je puNa vaTTavimANA, | majjhilA dAhiNillANaM // 2 // putreNaM pacchimeNa ya, je vaTTA tevi dAhiNilassa / taMsacauraMsagA puNa, sAmannA | hoMti dohaMpi // 3 // " atra 'sAmannA hoMti doNhaMpitti' arddhani dAkSiNAtyendrasyArddhAnyudIcyendrasyetyarthaH / saudharmAdiSu caturSu pratyekaM vRttAdisaMkhyAvibhAgastu yathA - "sattasaya sattavIsA, cattAri sayA ya hoMti cauNauA / cattAri a chAsIA, sohamme huMti baTTAI // 1 // ghR / 727| trya / 494 / ca 486 / sarvasaMkhyA tveSAM saptadaza zatAni saptottarANi 1707, zeSANi puSpAvakIrNAni yathA "igatIsa sayasahassA, aTThANauI bhave sahassA ya / do ya sayA teNa - uA, sohamme puSphakiNNANaM // 1 // " 3198293 / ubhayaM dvAtriMzalakSAH 3200000 / IzAne yathA - "emeva ya IsANe, navaraM vaTTANa hoi nANattaM / dosaya aTThattIsA 238, sesA jaha caiva sohamme // 2 // " sarvasaMkhyayA tu dvAdaza zatAnyaSTAdazottarANi 1218, uktaM ca- "sattarasa sayA sattutarAo sohammi AvalivimANA / vArasa aTThArahiA, | IsANe AvalivimANA // 3 // " zeSapuSpAvakIrNasaMkhyA tu - "sattAvIsaM lakkhA, aTThANauI bhave sahassAiM / satta sayA bAsIA, IsANe pupphakiNNANaM" 2798782 ubhayamIlane'STAviMzatirlakSAH 2800000, sanatkumAre mAhendre ca yathA - "paMca sayA bAvIsA, tinneva sayA u hoMti chappannA / tinni sayA aDayAlA, sarNakumArassa baTTAI // 1 // vRttiH. // 42 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** * %% 0522 ya0356 c0348|sttrisyN aNUNaM, tinnevaM sayA havaMti chppnnaa| tinni sayA aDayAlA, baTTAi mahiM dasakassa // 2 // vR0 170 vya0356 ca0348 / sarvasaMkhyA tUbhayatra-bArasa saya chabbIsA, kappami srnnkumaariaavliyaa|atttthsyaa covattari, vimANa mAhida aavliaa||3||1226|874|dvyorpi puSpAvakIrNAni-ekArasa lakakhAI. aTTANauI bhave shssaaii| satta sayA covattari, havaMti pupphAvakiNNANaM // 4 // 1198774 / satteva sayasahassA, navanauI khalu bhave sahassAI / sayamegaM chabbIsaM, havaMti pupphAvakiNNANaM // 5 // 799126 / ubhayamIlanena sanatkumAre (dvAdaza lakSAH) 1200000 mAhendre cASTau lakSAH 800000 / AnataprANatayostu samuditayoreka evendra iti na tatra vimAnAnAmAbhAvyatvavibhAgaH, evamAraNAcyutayorapi / tathA sarveSvapi kalpeSu vaskhakalpAntyaprastare nijakalpAvataMsakAni--indranivAsayogyAni vimAnAni bhavanti, teSAM caturdizaM lokapAlAnAM vimAnAni, uktaM cakappassa aMtapayare, niakappavaDiMsayA vimANAo / iMdanivAsA tesiM, cauhisaM logapAlANaM // 1 // vimAnAnAM ca parasparamantaravibhAgo yathA-AvaliavimANANaM, tu aMtaraM niamaso asaMkhijaM / saMkhijamasaMkhijaM, bhaNiyaM pupphAvakiNNANaM // 1 // atha lokAntikA devAH kasmin kalpe keSuca vimAneSu vasantIti ? kathyate, tatra jambasAdIpAttiryagasaMkhyAtAn dvIpasamudrAn vyatikramyAruNavaro dvIpastadvedikAparyantAt dvicatvAriMzadyojanasahasrANyaruNa-18 varaM samudramavagAhyAtrAntare jaloparitanatalAdUrdhvamakAyamayo mahAndhakArarUpastamaskAyaH saptadaza yojanazatAni % % % % % % in Education international For Private Personal use only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --14 saMgrahaNI- // 43 // -1-1-1-64 ekaviMzatyadhikAni yAvat samabhittyAkAratayA gatvA tadanantaraM tiryaka pravistaran saudharmazAnasanatkumAramAhendrarUpAn caturo'pi kalpAnAvRttya UrdhvaM brahmalokakalpe tRtIye riSTavimAnaprastaTe niSThitaH, ayaM cAdhaH samabhitti-hA rUpatayA valayAkAratvAt zarAvabunasaMsthAnaH, UvaM kukkuTapaJjarakasaMsthitaH, tathA'yamAdita Arabhya Urca saMkhyeyayojanAni yAvadvistArataH saMkhyAtAni yojanAni, tataH paramasaMkhyAtAni, parikSepeNa tu sarvatrApyasaMkhyAtAnyeva, adhastamaskAyasya saMkhyAtavistAratve'pyasaMkhyAtatamadvIpaparikSepasyAsaMkhyAtatvAt / sthApanA / asya ca mahattvamevamAgamajJAH prajJApayanti, yathA-yo devo maharddhiko yayA gatyA tisRbhizcappuTikAbhirekaviMzativArAn sakalaM jambUdvIpamanuparivRttyAgacchet , sa eva devastayaiva gatyA paDirapi mAsaiH saMkhyAtayojanavistArameva tamaskAyaM vyatibrajennetaramiti / riSTaprastaTe ca riSTavimAnasya caturdizaM sacittAcittapRthivIpariNAmarUpe dve dve kRSNarAjyau staH / / tathAhi-pUrvasyAM dakSiNottarAyate tiryaga vistIrNe, evaM dakSiNasyAM pUrvAparAyate, aparasyAM dakSiNottarAyate, uttarasyAMta | pUrvAparAyate / tatra paurastyA'bhyantarA kRSNarAjI dakSiNabAhyAM kRSNarAjI spRzati, evaM dakSiNAbhyantarA pazcimabAhyAM, pazcimAbhyantarA uttarabAhyAM, uttarAbhyantarA pUrvavAdyAmiti, evaM cAkSapATakasaMsthitA aSTAvapyetA bhavanti / // 43 / sthApanA / koNavibhAgastvevam-puvAvarA chalaMsA, taMsA puNa dAhiNottarA bajjhA / anbhintaracauraMsA, sabAvi a knnhraaiio||1|| etAzca viSkambhataH saMkhyAtAnyAyAmataH parikSepatazcAsaMkhyAtAni yojanasahasrANi / mahattvaM / 2-02 lain Education International For Privale & Personal use only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter cAsA bhagavatyAmevamupavarNyate, yathAha - yo devo maharddhika ityAdi prAgvat, yAvadarddhamAsena "atthegaiyaM kaNharAI vIIvaejjA, atthegaiyaM kaNharAI no bIIvaijjA" iti etAsAM cASTAnAM kRSNarAjInAmaSTa svavakAzAntareSu yathA| kramamarcirarcirmAlivairocanaprabhara candrabhasUryA zukrA bhaiMsupratiSThAbhanAmAnyaSTau lokAntikavimAnAni bhavanti / tatra | lokasya - brahmalokasyAnte -- samIpe bhavAni lokAntikAni tAni ca tAni vimAnAni ca lokAntikA vA devAsteSAM vimAnAni lokAntikavimAnAni tadyathA - abhyantarottarapUrvayorantare'rciH, evaM pUrvayordvitIyaM, abhyantarapUrvadakSiNayostRtIyaM, dakSiNayozcaturtha, abhyantaradakSiNapazcimayoH paJcamaM, pazcimayoH paSThaM, abhyantarapazcimottarayoH saptamaM, uttarayoraSTamaM, sarvakRSNarAjImadhyabhAge tu navamaM riSTavimAnam, etacca vimAnaprastAvAdabhidhIyate / eSu ca vimAneSu yathAkramaM sArasvatAdayo devA vasanti, yathA-sArassaya mAiccA, vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya / tusiA acAvAhA, aggiyA ceva riTThAya // 1 // saMjJAntarato maruto'pyabhidhIyante, riSTAzceti tAtsthyAttavyapadeza iti riSTavi mAnAdhArA riSTAH, ete ca sArakhatAdayo lokAntikasurAH pravrajyAsamayAt saMvatsareNAdyageva svayaMsambuddhamapi | bhagavantaM jinavarendraM kalpa iti kRtvA 'bhagavan ! sarvajagajjIvahitaM tIrtha pravartayakheti' bodhayanti / tathA coktam"ee devanikAyA, bhagavaM vohiMti jiNavariMdaM tu / savajagajjIvahiaM, bhagavaM / titthaM pavatehi // 1 // " iha ca sArakha tAdityayoH samuditayoH sapta devAH sapta ca devazatAni parivAraH, evaM vahnivaruNayozcaturdaza devAzcaturdaza ca devasa %%% Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- vRttiH // 44 // SEARCH hasrAH, gaddatoyatuSitayoH sapta devAH sapta ca devasahasrAH, zeSeSu tvavyAvAdhAgneyariSTeSu nava devA nava ca devazatAnIti / parivArasaMgrahagAthA cAtra-paDhamajualaMmi satta u, sayANi bIaMmi cauddasa sahassA / taie satta sahassA, nava ceva sayANi sesesu // 1 // sthitizca lokAntikavimAneSu devAnAmaSTau sAgaropamANi, tathaitebhyo vimAnebhyo'saMkhyAtayojanasahasrairaloka ityalaM prasaGgena // 11 // sAmprataM dazAnAmapi vaimAnikendrANAM sAmAnikAnAtmarakSakAMcAha culasI asIi bAvattari sattari sahi panna cttaalaa| tullasura tIsa vIsA, dasa sahasA Ayarakkha cauguNiA // 78 // vyAkhyA-pUrvArddhasamottarArddhayaM gAthA gItisaMjJA, 'tullasura'tti sAmAnikA devAH saudharmendrasya caturazItisahasrAH /84000, evaM IzAnendrasyAzItiH 80000, sanatkumArendrasya dvisaptatiH 72000, mAhendrasya saptatiH 70000, brahmalokendrasya paSTiH 60000, lAntakendrasya paJcAzat 50000, mahAzukrendrasya catvAriMzat 40000, sahasrArendrasya triMzat 30000, AnataprANatendrasya viMzatiH 20000, AraNAcyutendrasya daza 10000 / sarveSAmapi cAtmarakSAzcatargaNikAH (tAH)-sAmAnikebhyazcaturguNA ityarthaH / yathA saudharmendrasya tisro lakSAH patriMzatsahasrAH 336000 ityAdi / aparazcAtra vizeSo dvAdazakhapi saudhAdiSyacyutAnteSu kalpeSu devAH krameNa mRga-mahiSa-varAha-siMha-chagala // 44 // lain Education Interational For Private Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In dardura-haya- gajapati-bhujaga-khaDga- vRSabha - viDima-rUpaprakaTitacihnamukuTAH, tathA ca prajJApanA - " te NaM migamahisavarAhasIhachagaladaddurahayagayavaibhuagakhaggausabhaMkaviDimapAyaDiacindhamauDA" iti / atra khaDgo gaNDakanAmA ATavyazcatuSpadavizeSaH / yadAha zAzvataH - 'khaDgo gaNDakazRGgAsibuddhabhedeSu gaNDakaH' iti / viDimastu mRgavizeSo lakSyate, | tathA ca dezIzAstram - " viDimo sisumiagaMDesu" / aupapAtikopAGge tvevaM cihna vibhAgo dRzyate - sohammaI saNasaNaMkumAramAhiMdaivaM bhalaMga mahAsukai sahassAraANayapANaya auraNacuavai pAlayapupphayesomaNasasi rivacchanaMdiAvatta kAma~gamapIi~gamamaNorama vimelasa va ohanAmadhejehiM vimANehiM oinnA vaMdagA jiniMdaM migamahisavarAhasIhachaga ladaDura hayaga| yavaIbhuagakhaggausa bhaMkaviDimapAyaDiaciMdhamauDA" iti / atra mRgAdayo'GkA - lAJchanAni viTapeSu - vistAreSu eSAM mukuTAnAM tAni prakaTitacihnAni ratnAdidIptyA prakAzitamRgAdilAJchanAni mukuTAni yeSAM te tathA iti vRttiH / tattvaM tu sarvavido vidanti // 18 // adhunA vimAnAnAmAzrayamAha - dusu tisu tisu kappe, ghaNudahi ghaNavAya tadubhayaM ca kamA / surabhavaNapaiTThANaM, AgAsapaiTTiA uvariM // 79 // vyAkhyA - dvayoH - saudharmezAna kalpayoH, tripu - sanatkumAra mAhendrabrahma lokakalpeSu, tathA triSu - lAntakazukra Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI ttiH . // 45 // sahasrArakalpeSu, surabhavanAnAM-vimAnAnA, pratiSThanti asminniti pratiSThAnam-AzrayaH, kramAt-yathAsaMkhyaM ghano- dadhiH ghanavAtaH tadubhayaM ceti / tatra ghanodadhiH styAnIbhUto jalarAziH, sa ca tathA jagatvAbhAvyAt na spandate, nApi tatrAzritAni vimAnAni vilayamupayAnti / ghanavAto'tyantanicito'parispando vaatraashiH| tadubhayaM ghanoda|dhighanavAtadvayaM, eteSu triSu vimAnAni sthitAnItyarthaH / tata UrdhvamAnatAdivimAnAnyAkAzapratiSThitAni // 79 // sAmprataM vimAnAdhArabhUmikAnAM bAhalyaM bhUmikAta upari vimAnAnAmuccatvaM ca gAthAtrayeNAha sattAvIsa sayAiM, puDhavIpiMDo vimANamuccattaM / / paMca sayA kappaduge, paDhame tatto ya ekekaM // 8 // hAyai puDhavIsu sayaM, vaDai bhavaNesu dududukappesu / cauga navagaM paNage, taba jA'Nuttaresu bhave // 81 // igavIsasayA puDhavI, vimANamekAraseva ya syaaiN| battIsa joaNasayA, miliA savattha nAyabA // 82 // vyAkhyA-prathame saudharmazAnakalpadvike vimAnAdhArabhUmikArUpapRthvInAM piNDasthUlatvaM saptaviMzatiHpramANA 24 wain Education intamational For Private Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte jhulaniSpannAni yojanazatAni 2700, tAsAM ca pRthvInAmupari vimAnAnAmuccatvaM paJca yojanazatAni 500, tatazcIrdhvamekaikaM yojanazataM pRthvIpiNDeSu hIyate, tadeva ca bhavaneSu vimAneSu varddhate / vetyAha-- 'dududu ityAdi' dvayoHsanatkumAramAhendrayoH pRthvIpiNDo yojanAnAM paDizatiH zatAni vimAnocatvaM paT zatAni brahmalokalAntakayoH | pRthvIpiNDaH paJcaviMzatiH zatAni vimAnocatvaM sapta zatAni zukrasahasrArayoH pRthvIpiNDazcaturviMzatiH zatAni, vimAnocattvamaSTau zatAni, AnataprANatAraNAcyutakalpeSu pRthvIpiNDastrayoviMzatiH zatAni vimAnocatvaM nava zatAni, navakhapi graiveyakeSu pRthvIpiNDo dvAviMzatiH zatAni vimAnocatvaM daza zatAni yAvadanuttareSu pRthvIpiNDo |bhavedekaviMzatiH zatAni vimAnAni tu paJcApyuccatvenaikAdazaiva zatAnIti / evaM ca sarveSvapi saudharmAdiSvanuttarAanteSu ekaikasminnijabhUmikAnvite vimAne pRthvIvAhalyaM vimAnocatvaM ca yadA mIlyate tadA dvAtriMzadyojanazatAni jJAtavyAnIti / / 80-81-82 // samprati saudharmAdiSu vimAnAnAM varNavibhAgamAha paNaca utiduvaNa vimANa sadhaya dusu dusu a jA sahassAro / uvari siabhavaNavaMtarajoisiANaM vivihavaNNA // 83 // vyAkhyA - paJcacatustridvivarNAni vimAnAni bhavanti yathAsaMkhyaM dvayordvayoH kalpayoryAvat sahasrAraH, tathAhi- 64546***** w.jainelibrary.org Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRtti saMgrahaNI-1 saudharmezAnayoH zuklapItaraktanIlakRSNavarNAni vimAnAni, sanatkumAramAhendrayoH kRSNaM vinA caturvarNAni, brahma- lokalAntakayoH zuklapItaraktAni, zukrasahasrArayoH zuklapItAni, tata Urdhva AnatAdiSvanuttarAnteSu vimAnAni sitavarNAnyeva / sarvANyapi caitAni vimAnAni bhavanapatyAdisambandhIni ca bhavananagaravimAnAni 'sadhayatti' upalakSaNatvAt dhvajapatAkAsahasrAkulAni / tathA bhavanapativyantarajyotiSkANAM bhavananagaravimAnAni vividhavarNAni, pnycvrnnaaniityrthH| prastAvAca bhavanAdInAM varNo'bhihita iti // 83 // sAmprataM saudharmAdivimAnAnAM viSkambhAyAmAbhyantarabAhyaparidhinirUpaNAyAha raviNo udayatthaMtara, cauNavaisahassa paNasayachavIsA / bAyAla saTThibhAgA, kakkaDasaMkaMtidiahaMmi // 84 // eyammi puNo guNie, tipaMcasaganavahi hoi kamamANaM / tiguNammI do lakkhA, tesIisahassa paMca sayA // 85 // asiI cha sahibhAgA, joaNa caulakkha bisattari shssaa| wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACRORECASSAMASSES chacca sayA tettIsA, tIsa kalA paMcaguNiaMmi // 86 // sattaguNe challakkhA, igasaTThisahassa chasaya chaasiiaa| caupanna kalA taha navaguNammi aDalakkha saDDhA u // 87 // satta sayA cattAlA, aTThArakalA ya ia kamA curo| caMDA cavalA jayaNA, vegA ya tahA gaI cauro // 88 // ettha ya gaI cautthi, javaNayariM nAma kei mannaMti / ehi~ kamehimimAhi, gaihiM cauro surA kamaso // 89 // vikkhambhaM AyAmaM, parihiM abhitaraM ca bAhiriyaM / jugavaM miNati chammAsa, jAva na tahAvi te pAraM // 90 // pAvaMti vimANANaM, kesipi hu ahava tigunniaaiie| kamacauge patteaM, caMDAigaIu joijA // 91 // wain Education inte For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRtti // 47 // tiguNeNa kappacauge, paMcaguNeNaM tu aTThasu minnijaa| geveje sattaguNeNa navaguNeNuttaracaukke // 92 // gAthAnavakamapi prakaTAthai, tathApi kiJcinnirUpyate-iha kila karkaTasaMkrAntidine sarvAbhyantare maNDale udayasamaye sUrya saptacatvAriMzatsahasrANi dve zate triSaSTyadhika pramANAGgulayojanAnAmekaviMzatizca SaSTibhAgA yojanasya |47263 / 33 / etAvati kSetre sthitaM narAH prekSante, yaduktam-"sIAlIsa sahassA, do ya sayA joaNANa tevahA / igavIsa saTThibhAgA, kakkaDamAiMmi piccha narA // 1 // " astamayantamapyetAvatyeva sthitamiti bhavati raverudayAstayorantarakSetramAnaM yojanAnAM caturNavatiH sahasrANi paJca zatAni paDriMzatyadhikadvicatvAriMzaca paSTibhAgA yojanasya, |94526 / 4 / etasmiMzca tripaJcasaptanavabhiguNite yadAgacchati tatkramANAM-pAdavistArarUpANAM mAna-pramANaM bhavati / krameNAgatasthApanA triguNe 283580 / paJcaguNe 472633 // kalA 30 (bhaagaaH)| saptaguNe 661686 / kalAH // 54 // navaguNe 85074|klaa 18 // ityamunA prakAreNa kSetrato'bhihitapramANAzcatvAraH kramA bhavanti / tathA-caNDA capalA javanA vegA ceti yathottaraM zIghazIghratarAzcatasro gatayo bhavanti / atra ca gaticatuSke keciccaturthI vegAbhi-2 dhAnAM gatI nAmnA javanatarI manyante / tata ebhizcaturbhiH kramairimAbhizcatasRbhirgatibhizcatvAraH surAH kramazo yathA-18 // 47 // JainEducation international For Private & Personal use only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyaM viSkambhAyAmAbhyantarabAhyaparidhIn yugapanminvanti / tathAhi - triguNanAgatena krameNa caNDayA gatyAM vistAraM, paJcaguNanAgatena krameNa capalayA gayA dairghya, saptaguNanAgatena krameNa javanyA gatyA madhyaparidhiM navaguNanAgatena krameNa vegayA gatyA bAhyaparidhiM yathAkramaM catvAro devAH paNmAsAn yAvadekakAlaM minvanti, tathApi keSAJcidvimAnAnAM pAraM - paryantaM na prApnuvanti / jIvAbhigame tu caNDAdi viSkambhAdi cAvivakSitvA (kSya ) sAmAnyena mAnaM cintitaM yathA - kazciddevastriguNanAgatena krameNa SaDirmAsaiH, svastikasvastikAvarttakhastikaprabhakhastikakAntasvasti| kavarNa svastikalezyasvastikadhvajakhastikasita svastika kUTa svastikaziSTasvastikottarAvataMsakAnAM vimAnAnAM madhyAt kiJcid vyatitrajet kiJcinneti / evaM paJcaguNanAgatenArcirarcirAvarttaarciHprabhaarciH kAntaarcirvarNaarcirlezyaarcirdhvajaarciH sitaarciHkUTaarciH ziSTaarciruttarAvataMsakAnAM saptaguNanAgatena kAmakAmAvarttakAmaprabhakAmakAnta| kAmavarNakAmalezyakAmadhvajakAmasitakAmakUTakAmaziSTakAmottarAvataMsakAnAM navaguNanAgatena vijayavaijayantajayantAparAjitAnAM, tathA ca tadbandhaH - asthi NaM bhaMte vimANAI ! sotthiAI jAva sotthottaravasiyAI, haMtA asthi, taNaM bhaMte! vimANA ke mahAlayA pannattA ? goamA ! jAvaiaM ca NaM sUrie udei jAvaiaM ca NaM sUrie atthamei | evaiAI tinni ovAsaMtarAI atthegaiassa devarasa ege vikame siA se NaM deve tAe ukkiTThAe turiAe jAva dighAe devagaIMe vIIvayamANe jAva ekA vA duA vA ukkoseNaM chammAse vIivaejA, atthegaiaM %%%%%%%% Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNgrhnnii||48|| vimANaM vIIvaejA, atthegaI no vIIvaejjA ityAdi" / athavA prakArAntareNa saudharmAdiSvanuttarAnteSu keSAzci-13 dvimAnAnAM viSkambhAdiparijJAnAya triguNanAdike prAguktakharUpe kramacatuSke pratyekamekaikasmin catasro'pi caNDAdigatIryojayet , tatastriguNanAgataparimANena krameNa saudharmezAnasanatkumAramAhendreSu caturpu kalpeSu keSAJci-|| dvimAnAnAM caNDayA gatyA viSkambha, capalayA AyAma, javanayA'bhyantaraparidhiM, vegayA bAhyaparidhi kazciddevo minuyAt / tathA paJcaguNanAgatapramANena caNDAdigatibhedabhinnena dvitIyena krameNa brahmalokAdiSvaSTasu kalpeSu keSAJcidvimAnAnAM viSkambhAdi minuyAt / evaM navasu graiveyakeSu saptaguNanAgatena tRtIyakrameNa, vijayAdiSu caturyu anuttaravimAneSu navaguNanAgatena caturthakrameNa viSkambhAdi minuyAt , na ca SaDbhirapi mAsaiH pAraM prApnuyAditi / nanu yadyetAvanmAtreNApi krameNa caNDAdibhirapi gatibhiH paDirapi mAsaiH surAH kepAzcidvimAnAnAM pAraM na prApnuvanti, tatkathamiha jinAdInAM garbhajanmatratajJAnamokSakalyANakAdiSu mahimAnimittaM tatraiva dine tasminneva samaye samAgacchanti, 15 saudharmAdikalpebhyo manuSyakSetrasyAtyantadUratvAt , atrocyate, palyopamAdipramANavat kalpitamevedaM kramagatipramANaM, devAstu tathAbhavakhAbhAvyAdacintyasAmarthyato'tyantazIghrA eveti // 84-92 // itthaM sAmAnyena saudharmAdiSu vimAnAnAM pramANamabhidhAya kvacidvizeSato'pyAha SACREACHER-SCRECORDCNEOSEX // 48 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamapayaraMmi paDhame, kappe uDunAma iMdayavimANaM / paNayAlalakkhajoaNa, lakkhaM sabruvari saGghaTTaM // 93 // sugama / iha ca prastAve kecinmanuSyakSetrAdUrdhva kiyati saudharmAdaya ityUrdhvalokavibhAgapradarzanAya pUrvasaMgrahaNyAM prakSepagAthAM paThanti "sohammaMmi divaDDA, aDDAijjA ya rajju mAhiMde / paMceva sahassAre, cha accue satta logaMte // 1 // " eSA ca matAntaragAtheti jJApanArtha caturdazarajvAtmakasyApi lokasya vibhAgamAha - ahabhAgA saga puDhavisu, rajjU ekeka tahaya sohamme / mahiMda lanta sahasAracuagevija logaMte // 94 // vyAkhyA - lokasya sarvAdhastanabhAgAdArabhya saptasu pRthvISu tathA saudharmAdiSu ca saptasu sthAneSu kramAdekaikA rajjurbha| vati / tathAhi -- ayamUrdhvAdhazcaturdazarajvAtmako lokazcaturdazabhAgIkriyate, tatra sarvAdhastanAlokAntAdArabhya sarvamavakAzAntaraM tamastamaprabhAyA uparitalaM ca yAvadetAvAn rajjupramANaH prathamo bhAgaH, tata UrdhvaM punaravakAzAntaraM tamaH -- prabhAyA uparitalaM ca yAvat dvitIyaH, evaM yAvat zarkarAprabhAyA uparitalAdArabhya ratnaprabhAyA uparitalaM ca yAvat %%%% Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH , saMgrahaNI- // 49 // saptamaH, tata UrdhvaM tu ratnaprabhAyA uparitalAdArabhya saudharmavimAnAnte, tato'pi mAhendravimAnAnte evaM lAntakAnte sahasrArAnte acyutAnte graiveyakAnte lokAnte ca kramAdekaikarajupramANAH sapta bhAgAH, tathA cAvazyakaniyuktI sAmAyikasparzanAdvAre caturdazapUrvadhArI bhagavAn bhadrabAhuH-"sammattacaraNasahiA, savaM logaM phuse niravasesaM / satta ya coha sabhAge, paMca ya suadesaviraIe // 1 // " asyA vyAkhyA-samyaktvacAritrayuktAH prANina utkarpataH sarva lokaM spRzanti, 4/kiM vyAptimAtreNa ? netyAha-niravazeSa-pratipradezavyAptyA samastamapyasaGkhyAtapradezAtmakaM, ete ca kevalisamudghAtAva sthAH kevalina eva boddhavyAH, jaghanyatastvasaGkhayeyaM bhAgaM spRzantIti khayaM draSTavyam / ekajIvasya lokAsaGkhayeyabhAge'vasthAnAt , tathA 'satta ya cohasetyAdi' zrutasAmAyikayuktAH sapta caturdazabhAgAn spRzanti, dezaviratiyuktAstu paJca bhAgAn spRzanti, iyamatrabhAvanA-samyaktvacaraNasahitaH prakRSTatapasvI zrutajJAnopeto yadA'nuttareSvilikAgatyA samutpadyate tadA lokasya sapta caturdazabhAgAn spRzati / 'satta ye'tyatra cazabdasyAnuktasamuccayArthatvAdadhaH paJcabhAgAn spRzatIti pratipattavyaM, tathAhi-samyagdRSTiHzrutajJAnI pUrva narakeSu baddhAyuSkaH SaSThapRthivyAmilikAgatyA samutpadyamAnaH paJcaiva bhAgAn spRzatIti, dezaviratastvilikAgatyA'cyute utpadyamAnaH paJca bhAgAna spRzati, adhastvasau ghaNTAlAlAnyAyenApi taM pariNAmamaparityajya notpadyata ityadhobhAgeSu na cintitH| yacUrNiH-"desavirao hehA na uvavajai, teNa paMca uvariM GANGACASSOCRACK DI||49 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In accuaM jAvatti bhaNiamiti" / enAmeva ca bhadravAhukhAmigAthAM vyAkhyAnayan cUrNikAro'pi sakalasyApi lokasya | vibhAgamitthameva darzayati / yathA - "logo caudasabhAge kIrai, heTThA uvariMpi satta satta ceva, kahaM ? rayaNappabhAo Arambha jAva se ovAsantaraM, eyaM savaM paDhamo bhAgo, evaM sesAsuvi, ee ahe satta bhAgA / uvariM imo bhAga| vihI - rayaNappabhAe uvarimatalAo AraddhaM jAva sohammo kappo esa paDhamo bhAgo, sohammagANaM vimANANaM uvariM AraddhaM jAva saNakumAramAhiMdA esa viio, evaM taio jAva bambhalogalantayA, cauttho jAva sukkasaha|ssArA, paMcamo ANayAIA cauro kappA, chaTTo gevejA, seso jAva logaMto sattamotti" atra hi dezavirata ili - kAgatyA'cyute utpadyamAno lokasya paJca caturdazabhAgAn spRzatIti vadatA'cyute paJca rajjayo'bhihitAH, ato'cyute pad rajjava iti matAntarameveti zrutavidaH, tattvaM punaH kevalino vidantIti / tadevamuktaH sakalasyApi lokasya UrdhvA - | dhovibhAgaH / tiryak punastamevaM vRddhAH prajJApayanti - iha lokAkAzapradezA uparitanAdhastanapradezarahitatayA vivakSitA | maNDakAkAratayA vyavasthitAH pratarA ityucyante / tao tirialogassa uDDAho aTThArasajoaNasaiassa bahumajjhe / | ettha asaMkhejaMgalabhAgamettA logAgAsapayarA alogeNaM saMvaTTiA savakhuDDA pataragA khuDDAgapayaratti bhaNNaMti / te ya sacao rajjupamANA, tesiM bahumajjhe do khuDDAgapayaratti tesiMpi bahumajjhe jambuddIve rayaNappaha puvibahusamabhUmibhAge | mandarassa bahumajjhe ettha aTuppaeso ruago, jato disividisivibhAgo pavatto, eyaM tirialoamajjhaM / eAo * b Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI-18 tirialoamajjhAo rajuppamANakhuDDAgapayarehiMto uvari tiriaM asaMkhejaasaMkhejaMgulabhAgavuDDI uvarihatto'vi4 vRttiH , aMgalAsaMkhejayabhAgAroho ceva, evaM tiriamuvariM ca aGgulAsaMkheyabhAgavuDIe tAva logavuDDI neavA jAva uDalo-18 // 50 // 4 amajhaM, tatra paJca rajavaH, tao puNo teNeva kameNa saMvaTTo kAyavo, jA uvarimalogantu rajuppamANo, tao ya uDDaloamajjhAo uvari heTThA ya kameNa khuDDAgapayarA bhANiabA, jAva rajuppamANA khuDDAgapayaratti / tiriyalogamajjharajjuppamANakhuDDAgapayarehiMtovi hiTThA aMgulaasaMkhejaibhAgavuDDI tiriaM ahovagAheNavi aGgulassa asaMkheyabhAgo ceva, evamahologo baDDeabo jAva ahologaMto sattarajjuo, sattarajuppayarehiMtovi uvari kameNa khuDDAgapayarA bhANiavA, jAva tirialogamajjhaM rajuppamANA khuDDAgapayaratti," evaM ca loko'yaM vaizAkhasthAnastha-12 puruSa iva kaTisthakarayugma iti siddhaM / sthaapnaa| iha coparimukhAdadhomukhAcAGgulAsaMkhyeyabhAgAttiryagaGgalAsaMkhyeya-| bhAgo laghurdraSTavyaH, tathocchyato merumadhyagatarucakApekSayA'dhastAt saptarajUnAM kiJcidAdhikyamupari ca kiJcinyUnatvaM, tiryagapyadholokAnte saptarajUnAM dezonatvaM stokatvAnna vivakSitam // 94 // idAnIM surANAM bhavanadvAramupasaMharannavagAhanAdvAramabhisambandhayati / suresu bhavaNadAraM sammattaM, imhi ogAhaNAdAraM bhnnnni| wain Education inte For Privale & Personal use only Callow.jainelibrary.org Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTa, tadevAha bhavaNa vaNajoisohammI-sANe sattahattha taNumANaM / dududucaukke gevejaNuttare hANi ekikke // 95 // vyAkhyA-bhavanapativanacarajyotiSkasaudharmezAneSu devAnAmutsedhAGgulena sapta hastA utkRSTaM tanoH-zarIrasya mAnaM, zeSe sanatkumAramAhendradvike, brahmalokalAntakadvike, zukrasahasrAradvike, AnataprANatAraNAcyutacatuSke, aveyakanavake, anuttarapaJcake, ekaikahastaviSayA hAnirvaktavyA / tato yathAkramamateSu paT paJca catvArastrayo dvAvekazca hastaH zarIramAnam // 95 // itthaM sAmAnyena surANAM zarIramAnamuktaM, vizeSatastu sAgaropamavRddhyanurodhataH sanatkumArAdiSvanuttarAnteSu gAthAtrayeNAha kappadugadududucauge, navage paNage a jiTThaThii ayarA / do satta caudaThArasa, vAvIsigatIsa tettIsA // 96 // vivare tANikUNe, ekArasagAu pADie sesA / Jain Education in For Privale & Personal use only Ivww.jainelibrary.org inal Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 51 // hatthekkArasabhAgA, ayare ayare samahiammi // 97 // caya puvasarIrAo, kameNa eguttarAi buDDIe / evaM ThiIvisesA, saNakumArAi taNumANaM // 98 // vyAkhyA - kalpadvike-saudharmezAnarUpe, tata upari dvayordvayordvayoH catuSke navake paJcake ca krameNa jyeSThA sthitidve | sapta caturdaza aSTAdaza dvAviMzatiH ekatriMzat trayastriMzat atarANi - sAgaropamANi / atrezAnamAhendrayoH sAdhikatvaM | dehamAne'nupayogittvAnna vivakSitaM, iyaM ca sthitiH prAguktApi karaNAnurodhAditthamatropadarzitA, tatastAsAM saudharma - dvikAdisthAna saptakagatAnAM sAgaropamadvikAdInAmutkRSTAnAM sthitInAM vivaro-vivaraNaM vizleSo, vRhatyAH sthiteH sakAzAdalpAyAM pAtitAyAM yadavaziSyata ityarthaH, tasminnekone - ekarUpahIne ekAdazabhyo hastagatebhyo bhAgebhyaH pAtite ye zeSA hastaikAdazabhAgAstAnekasminnekasmin sAgaropame samadhike sati pUrvapUrvazarIrapramANAtkrameNa ekottarayA vRddhyA ekaikena ekAdazabhAgena parivRddhAn tyaja, sUtre tu prathamA dvitIyArthe prAkRtatvAt tata evamuktaprakAreNa | sthitivizeSAt - sAgaropamavRddhirUpAt sanatkumArAdiSu devAnAM zarIrapramANaM bhavati, tathAhi -- saudharmezAnayoru|tkRSTA sthitirde atare, sanatkumAra mAhendrayoH sapta, tebhyo dve apanIyete, sthitAH paJca, te ekonAH kriyante, jAtAzca vRttiH. // 51 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvAraH, te caikahastAdekAdazabhAgIkRtAtpAtyante, sthitAH saptakAdazabhAgAH, te saudharmezAnagatazarIramAnAt saptahastarUpAttyajyante, jAtaM sanatkumAre mAhendre ca trisAgaropamAyuSAM surANAM zarIramAnaM SaT hastAzcatvArazcaikAdazabhAgAH, evamekaikasAgaropamavRddhAvekaikAdhikabhAgapAtane catuHsAgaropamAyuSAM SaT hastAstrayo bhAgAH, paJcasAgaropamAyuSAM SaTra hastA dvau bhAgau, SaTsAgaropamAyuSAM SaT hastA eko bhAgaH, saptasAgaropamAyuSAM pUrNAH SaT hastAH / sthaapnaa| uktaM ca-"do sAgarovamAI, puNNAI jAva jesi Thii hoi / sattarayaNIu tesiM, dehapamANaM suravarANaM // 1 // ekAra-2 sabhAgehi, rayaNI kAUNa dehaparimANaM / vocchAmi ThiivaseNaM, saNaMkumArAidevANaM // 2 // ayaratigaM Thii jesi,81 saNaMkumAre taheva mAhiMde / rayaNIchakkaM tesiM, bhAgacaukkAhiyaM deho // 3 // tatto ayare ayare, bhAge ekekao paDai jAva / sAgarasattaThiINaM, rayaNIchakaM taNupamANaM // 4 // " evaM brahmalokalAntakAdiSvapi karaNabhAvanA kAryA, kevalaM brahmalokalAntakayoH sthApanA / uktaM ca-"baMbhaMmi laMtaevi a, sAyara aTTeva jesi Thii hoi / rayaNIo |paMca bhAgA, chacceva ya tesi taNumANaM // 1 // tatto ayare ayare, bhAgo ekekao paDai jAva / caudahaayaraThiINaM, rayaNIo paMca taNumANaM // 2 // " atra 'baMbhaMmi laMtaevia' iti prAguktakaraNAnurodhato'bhihitaM yAvatA aSTau sAgaropamANi brahmaloke eva boddhavyAni na lAntake / zukrasahasrArayoH sthApanA / uktaM ca-"sukkasahassAresuM, panarasasAgaraThiINa devANaM / rayaNicaukkaM bhAgA, tinneva sarIraparimANaM // 1 // tatto ayare ayare, bhAgo ekkekao paDai CASAASAASAARGAUX** * * Jain Education interi For Privale & Personal use only W w.jainelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- // 52 // jAva / rayaNicaukkaM deho, aTThArasasAgaraThiINaM // 2 // AnataprANatAraNAcyutacatuSke sthApanA / uktaM ca-"ANayapamuhacaukke, uNavIsAyaraThiINa devANaM / taNumANaM hatthatigaM, bhAgatiraM samahi hoi||1|| tatto ayare ayare, bhAgo ekekao paDai jAva / bAvIsayaraThiINaM, tihatthamANo havai deho // 2 // " graiveyakanavake sthaapnaa| uktaM ca"gevejesuM jesiM, tevIsaM sAyarA ThiI tesiM / hatthadugaM taNumANaM, bhAgA aTTeva devANaM // 1 // tatto ayare ayare, bhAgo ikkekao paDai jAva / igatIsasAgarAU, navame dohatthayA devA // 2 // " anuttarapaJcake sthaapnaa| uktaM ca"battIsayaraThiINaM, vijayAisu ekabhAgajuarayaNI / aha ekkacia rayaNI, sabaDhe devataNumANaM // 1 // " // 98 // uktAyA eva tanobhavadhAraNIyarUpatAmutkRSTatAM ca darzayannuttaravaikriyarUpAyAstanorvaktavyatAmAha ' bhavadhAraNija esA, ukkosa viuvi joaNA lakkhaM / gevijaNuttaresuM, uttaraveuviA natthi // 99 // vyAkhyA-eSA-prAguktA tanurbhave surairdevAyuHsamAptiM yAvat satataM dhAryate'sAviti bhavadhAraNIyA-khAbhAvika zarIramityarthaH, kiMbhUtA ? utkRSyate ityutkarSA-utkRSTetyarthaH, idaM ca vizeSaNaM ghaNTAlAlAnyAyenAgre'pi sambadhyate, tena bhavanapatyAdiSvacyutAnteSu devAnAmutkRSTA, 'viuvitti' sahajazarIragrahaNottarakAlaM kAryamAzritya vividhA ki // 52 // lain Education in For Privale & Personal use only (Asw.jainelibrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yata ityuttaravaikriyA tanuryojanAni lakSaM-yojanalakSapramANA bhavatItyarthaH, graiveyakeSvanuttareSu ca devAnAmuttaravai kriyA tanurnAsti, satyAmapi zaktau prayojanAbhAvatastadakaraNAt // 99 // atha svAbhAvikImuttaravaikriyAM ca jaghanyA | mavagAhanAmAha - sAhAviavevia - taNU jahannA kameNa pAraMbhe / aMgula asaMbhAgo, aMgulasaMkhejjabhAgo ya // 100 // vyAkhyA - sarveSAmapi bhavanapatyAdInAM svAbhAvikIM yathAsaMbhavamuttaravaikriyA ca tanurjaghanyA krameNa yathAsaMkhyamaGgulA saMkhyAta bhAgapramANA, aGgulasaMkhyAtabhAgapramANA ca, dvividhA'pi ceyaM jaghanyA tanuH prArambhasamaya eva bhavatIti | // 100 // atha surANAmavagAhanAdvAraM nigamayati suresa ogAhaNA dAraM samattaM / idAnIM surANAmevopapAtacyavanavirahakAlarUpadvAradvayAbhidhitsayA sambandhamAha - sive virahakAlo uvavAovaTTaNANaM bhaNNai **% *%*%%%%%% Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH // 53 // vyaktaM / tatrAdAvutkRSTamupapAtavirahakAlamAha sAmanneNaM cauvihasuresu bArasa muhutta ukkoso| uvavAyavirahakAlo, aha bhavaNAIsu patteaM // 101 // vyAkhyA sAmAnyena caturvidheSvapi-bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikarUpeSu deveSUtkRSTa upapAtavirahakAlo dvAdaza muhUrtAH tadanantaramavazyamanyatamasmin kazciddeva utpadyate eva / tathA ca paJcasaMgrahaH-"gabbhayatirinarasuranArayANa viraho muhuttabArasagaM / mucchimanarANa cauvIsa, vigalamamaNANa aMtamuhU // 1 // " athAnantaraM bhavanapatyAdiSu pratyekamupapAtavirahakAlaH, ucyata iti shepH|| 101 // tameva gAthAtrayeNAha bhavaNavaNajoisohammIsANesuM muhutta cauvIsaM / to navadiNa vIsa muhU, bArasa diNa dasa muhuttA ya // 102 // bAvIsa saDhadiahA, paNayAla asIi diNasayaM ttto| saMkhijjA dusu mAsA, dusu vAsA tisu tigesu kamA // 103 // UUUUUU16 // 53 // lain Education International For Private Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsANa sayA sahasA, lakkhA taha causu vijymaaiisuN| paliAasaMkhabhAgo, sabaDhe saMkhabhAgo u|| 104 // vyAkhyA-'utkRSTa upapAtavirahakAla' iti prAktanagAthAgatasya sarvatra sambandhAdbhavanapativanacarajyotiSkasau-16 dharmezAneSu pratyekamutkRSTa upapAtavirahakAlazcaturviMzatirmuhUrtAH, iyamatra bhAvanA-bhavanavAsyAdiSu pratyekamekasmin vahuSu / vA deveSUtpanneSu satkhanya utkRSTamantaraM caturviMzati muhUrttAni kRtvA niyamata utpadyata iti / tata Urdhva sanatkumAre / nava dinA viMzatizca muhUrtA antaraM, mAhendre dvAdaza dinA daza muhUrtAH, brahmaloke sArkI dvAviMzatirdivasAH, lAntake paJcacatvAriMzadivasAH, zukre azItirdivasAH, sahasrAre dinazataM, tato dvayoH-AnataprANatayoH pratyekaM saMkhyeyA mAsAH, paramAnatApekSayA prANate prabhUtAH, te ca varSAdAgeva, dvayoH-AraNAcyutayoH saMkhyeyA varSAH, paramatrAraNApekSayA'cyute prabhUtAH, te ca varSazatAdAgeva triSu trikeSu-kramAt 'saMkhijatti' atrApi sambandhAt saMkhyeyA varSANAM zatAH sahasrA lakSAzca, tathAhi-adhastanoveyakatrike saMkhyeyA varSazatAH, te ca sahasrAdarvAka, madhyamatrike saMkhyeyA varSasahasrAH, te ca lakSAdaka, uparitanatrike saMkhyeyA varSalakSAH, tAzca yAvatkoTI na pUryate, anyathA koTIgrahaNameva | kuryAdityevaM sarvatra bhAvanA kAryA, vizeSavyAkhyA caiSA hAribhadramUlaTIkAnusArataH, kecittu sAmAnyena vyAcakSate / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 54 // tathA caturSu vijayavaijayantajayantAparAjiteSvaddhApalyopamasyAsaMkhyeyo bhAgaH, sarvArthasiddhe tu palyopamasya saMkhyeyo bhAgaH / tathA ca prajJApanA - " vijayavaijayaMtajayaMtAparAjiadevANaM bhante ! kevaIaM kAlaM virahiA uvavAeNaM pannattA ? goamA ! jahanneNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejaM kAlaM, saGghaTTasiddhadevANaM pucchA, goamA ! jahantreNaM egaM samayaM, ukkoseNaM palio massa saMkhyejjaibhAgaM" iti / sUtre dina divasamAsavarSazatasahasrazabdAnAM puMnapuMsakatvAt puMstvena | lakSazabdasya ca mAnavRtteH strInapuMsakatvAt strItvena nirdezaH // 102-103-104 // ukta utkRSTa upapAtaviraha kAlaH, sAmprataM jaghanyaM darzayan cyavanavirahakAlamapyatidezato gAthApUrvArddhanAha - savesiMpi jahanno, samao emeva cavaNaviraho'vi / vyAkhyA - sarveSAmapi bhavanavAsyAdInAmanuttarAntAnAM surANAM jaghanya upapAtavirahakAla ekasamayaH tathA vyavanavirahakAlo'pi bhavanavAsyAdInAM sarveSAmapyutkRSTo jaghanyazca evameva-upapAtaviraha kAlaprakAreNaiva, navaraM upapAtasthAne cyavanAbhilApaH kAryaH // ukte surANAmupapAtacyavanavirahadvAre, sampratyupapAtamudvarttanaM cAzritya saMkhyAdvAra - dvayaM gAthApazcimArddhanAha - igadutisaMkhamasaMkhA, igasamae huMti a cavaMti // 105 // vRtti:. // 54 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCH OROSCANCER vyAkhyA-bhavanapatyAdiSu pratyekamekasmin samaye jaghanyata eko dvau trayo vA bhavanti utpadyante, cyavante vA, utkarSataH saMkhyAtA asaMkhyAtA vA, kevalaM sahasrArAdUrva sarvatra saMkhyAtA eva, yatastasmAdUrdhva manuSyA eva gacchanti, na tiryaJcaH, AnatAdicyutAzca manuSyeSvevAgacchanti na tiryakSu, manuSyAzca saMkhyAtA eveti // 105 // ukte upapAtodvartanAsaMkhyAdvAre, adhunA gatidvAramAha narapaMciMdiatiriANuppattI surabhave pajattANaM / ajjhavasAyavisesA, tesiM gaitAratammaM tu // 106 // vyAkhyA-narANAM paJcendriyatirazcAM ca ubhayeSAmapi paryAptAnAM surabhave-devaloke utpattirbhavati, na zeSANAM devanArakaikendriyavikalendriyAparyAptapaJcendriyatiyaGarANAM / devabhavotpattAveva hetumAha-'adhyavasAyavizeSAditi' adhyavasAyastrividhaH-azuddhaH zuddho'tyantazuddhazca, tatrAzuddhasya narakagatyAdihetutvAdatyantazuddhasya tu muktiprApakatvAdatra devAyurvandhanayogyaH prazastamanovyApArarUpaH zuddho'dhyavasAyo grAhyaH, etena zubhAzubhagatyavAptau manovyApArasya prAdhAnyamAha-uktaM ca-"cittaratnamasaMkliSTamAntaraM dhanamucyate / yasya tanmupitaM dopaistasya ziSTA vipttyH||1||"| adhyavasAyavizeSAditi ca ghaNTAlAlAnyAyenAgre'pi sambadhyate / tato'yamoM-gatitAratamyaM ko'pi kutrApi bhavanapa Jan Education international Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI-tyAdisthAne gacchatItyevaMrUpaM punasteSAM naratirazcAmadhyavasAyasya manovyApArasya vizeSAtU , tattaddevagatipprAptihetubhistI- vRttiH . tIvratarAdibhedaivaicitryAditi // 106 // atha naratirazcAM devagativiSayametra vishessmaah||55|| naratiriasaMkhajIvI, savve niameNa jaMti devesuM / niaAua samahINAuesu IsANaaMtesuM // 107 // vyAkhyA--asaMkhyAtavarSAyuSo narAstiryaJcazca sarve'pi niyamena deveSu yAnti, devagati vimucya zeSe gatitraye| mokSe ca naite gacchantItyarthaH / ete cAsaMkhyAtavAyupo devepUtpadyamAnA nijAyupo hInasthitiSu samasthitiSu vA utpadyante, nAdhikasthitiSu, tataH palyopamAsaMkhyAtabhAgamAtreNAsaMkhyAtavarSAyupaH khacaratiyapaJcendriyAH antaradvIpajAstiryarAzca bhavanapativyantarevevotpadyante, na jyotiSkasaudharmezAneSu, jaghanyato'pi jyotiSkeSu palyopamATamabhAgasya saudharmezAnayozca palyopamasya sadbhAvAt , zeSAstu haimavatairaNyavatagatAH harivarSaramyakabhavAH devakurUttara- 8/ // 55 // kurubhAvinaH kramAdeva ekadvitripalyopamAyuSaH, tathA supamasuSamAdiSvarakeSu yathAyogyaM asaMkhyAtavarSAyuSo bharatairAvatabhAvinazca tiryagmanuSyA yathAsambhavaM bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAneSutpadyante, tata Urdhva tu sarvathA niSedhaH, - R-600-0C4 wain Education inte For Private Personal Use Only a w.jainelibrary.org Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yata IzAnAdUrva sanatkumArAdiSu jaghanyato'pi sAgaropamadvayAdikaiva sthitiH, asaMkhyAtavarSAyuSAM tiyeGgarANA punarutkarSato'pi trINyeva palyopamAni, ata eva ca sUtrakRtA IzAnAnteSvityuktaM // 107 // tathA ___ jaMti samucchimatiriA, bhavaNavaNesuM na joimaaiisuN| jaM tesiM uvavAo, paliAsaMkhaMsaAUsuM // 108 // vyAkhyA-saMmUchimatiyaJco deveSUtpadyamAnI bhavanapativyantareSveva yAnti-gacchanti, na jyotiSkAdiSu, yasmAteSAM sammUrchimatirazcAM deveSu palyopamAsaMkhyAtabhAgamAtrasthitiSvevopapAto, nAdhikasthitiSu // 108 // adhyavasAyavizeSAdgatitAratamyatetyuktamatastadevAha bAlatave paDibaddhA, ukkaDarosA taveNa gaarviaa| vereNa ya paDibaddhA, mariuM asuresu jAyaMti // 109 // vyAkhyA-arhadvacanavikalAstattvato jJAnazUnyatvAdvAlA iva vAlAsteSAM tapaH-paJcAgnyAdi taca tattvataH sattvo&IpaghAtahetutvAnna tapaH, tathA ca mahAbhArate zAntiparvaNi kRSNadvIpAyano'pyAha-"catuNI balatAM madhye, yo nara wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI CSCARSACRACCESS sUryapaJcamaH / tapastapati kaunteya !, na tatpazcatapaH smRtam // 1 // paJcAnAmindriyAgnInAM, viSayendhanacAriNAm / teSAM tiSThati yo madhye, tadvai paJcatapaH smRtam // 2 // " tasmin pratibaddhA-AsaktAH, athavA bAlatapasi sthitAH, tathA 81 tattadrvyakSetrakAlabhAveSu pratibaddhAH, tathA utkaTaroSAH-caNDakopAH, tathA tapasA-anazanAdibhedena gauravitA-vayaM tapakhina iti garvAdhmAtAH, tathA vaireNa-krodhAnuzayarUpeNa kvacitprANini dvAravatyAM dvIpAyanavat pratibaddhAH-kRtAnubandhAH mRtvA asurepu-asurAdiSu bhavanavAsiSu jAyante // 109 // tathA rajjuggahavisabhakkhaNa-jalajalaNapavesataNhachahaduhao / girisirapaDaNAu mayA, suhabhAvA huMti vaMtarayA // 110 // vyaktA / navaraM zubhabhAvA-narakAdigatiyogyAtyantaraudrAtacittaparihAreNa tathAvidhamandazubhapariNAmAH zUlapANiprabhRtaya iva // 110 // tathA tAvasa jA joisiA, caragaparivAya baMbhalogo jaa| jA sahasAro paMciMditiria jA acuo saDDA // 111 // lain Education International For Private Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-tApasA-vanavAsino mUlakandaphalAhArAste, 'jati ukkosanti' vakSyamANena yogAdutkarSato yAntiutpadyante, yAvajjotiSkAH, tata UvaM neti bhAvaH / evaM carakA dhATibhikSAcarAH, parivrAjakAca-kapilamatAnugA, yAvadbrahmalokaH / paJcendriyatiryaJco-hastyAdayaH samyaktvadezaviratiyuktAH, yAvatsahasrAraH, zrAddhAH-zrAvakA dezavirata-13 manuSyAH yaavdcyutH||111|| tathA jailiMgamicchadiTTI, gevejA jAva jaMti ukkosaM / payamavi asadahato, suttuttaM micchadiTTI u // 112 // vyAkhyA-yatiliGgino-rajoharaNAdisAdhuveSadhAriNo mithyAdRSTaya utkarSato aveyakAn yAvadyAnti, etaduktaM bhavati-prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyaktirUpasamyaktvavikalA api sampUrNadazavidhacakravAlasAmAcAryanuSThAnaprabhAvAt graiveyakAn yAvadutkarpataste gcchnti| mithyAdRSTistu so'pyabhidhIyate yaH samagraM dvAdazAGgaM zraddadhAno'pi sUtroktamekamapi padamakSaraM vA na zraddhatte, svalpasyApi sarvavidoktasyAzraddhAne tatra tasyApratyayAt // 112 // sUtrokta|mityuktamataH sUtrakharUpamAha suttaM gaNahararaiaM, taheva patteabuddharaiaM ca / wain Education intamational For Private Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 57 // vRttiH suakevaliNA raiaM, abhinnadasapuviNA riaN|| 113 // vyAkhyA-yadgaNadharaiH-sudharmakhAmyAdibhI racitamAcArAdi, yaca pratyekavuddhaiH-namyAdibhirnamyadhyayanAdi,yacca zrutake-18 valinA-caturdazaparvadhareNa zayyambhavAdinA dazavakAlikAdi, yacca sampUrNadazapUrvadhAriNA racitaM, tatsarva suutrmiti||113|| tathA chaumatthasaMjayANaM, uvavAukosao u sabaDhe / tesiM saDDANaMpia, jahannao hoi sohamme // 114 // laMtaMmi caudapuvissa tAvasAINa vaMtaresu tahA / eso uvavAyavihI, nianiakiriaThiANa savovi // 115 // vyAkhyA-chAdayatyAtmano yathAvasthitaM rUpamiti chadma-jJAnAvaraNAdighAtikarmacatuSTayaM, tatrasthAzca te sNy-8||5|| tAzca, teSAM tUpapAta utkarSatastrailokyatilake sarvArthasiddhe vimAne, jaghanyataH punasteSAM-chadmasthasAdhUnAM zrAvakANAmapi ca saudharme upapAto bhvti| kevalamatrApi sthitikRto vizeSo yathA-saudharme sAdhorjaghanyA sthitiH palyo wain Education inte For Privale & Personal use only .jainelibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pamapRthaktvaM zrAvakasya palyopamamiti / tathA caturddazapUrvadharasya lAntake jaghanyata upapAtaH, tApasAdInAM tu vyanta - reSu prajJApanAyAntu 'tAbasAINaM jahanneNaM bhavaNavaIsu' ityuktaM / eSa coktarUpaH sarvo'pyupapAtavidhirnijanijakriyA| sthitAnAM nijanijAgamoktAnuSThAnaratAnAM na khAcArahInAnAmiti // 114 // 115 // ayaM ca prAguktaH sarvo'pi deveSUpapAtaH saMhananavizeSAnnAvizeSeNa sarveSAmiti saMhananAnyAha - vajja risahanArAyaM, paDhamaM bIaM ca risahanArAaM / nArAyamaddhanArAya, kIliA tahaya chevahaM // 116 // ee ssaMghayaNA, risaho paTTo ya kIliA vajaM / ubhao makkaDavaMdho, nArAo hoi vinneo // 117 // vyAkhyA - saMhanyante saMhativizeSaM prApyante zarIrAsthyavayavA yaistAni saMhananAni, dRDhadRDhatarAdayaH zarIrabandhA, etAni ca SaD bhavanti / tatra prathamaM vajraRSabhanArAcaM, vajraM vinA dvitIyaM RSabhanArAcaM, kecittu dvitIyaM vajranArAcamAhuH, vajraM RSabhaM ca vinA tRtIyaM nArAcaM, caturthamardhanArAcaM, paJcamaM kIlikA, paSThaM sevA / atha ke vajrAdayo ? Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 58 // yadyogAt saMhananAni syuriti darzayati, 'risaho paTTo ya' ityAdi / RSabhaH punarasthidvayasya veSTakaH paTTaH, vajramiya vajraM kIlikA, nArAcaM ubhayato markaTabandhaH, tato dvayorasbhorubhayato markaTabandhena vaddhayoH paTTAkRtinA tRtIyenAsthanA pariveSTitayorupari tadasthitrayabhedikIlikAkAraM vajrAkhyamasthi yatra bhavati tat vajraRSabhanArAcaM, yatpunaH | kIlikArahitaM tadRSabhanArAcaM, paTTarahitaM vajranArAcamityanye, yatrAsthnormarkaTabandha eva kevalastannArAcaM, yatraikapArzve markaTabandho'parapArthe ca kIlikA tadarddhanArAcaM, yatrAsthIni kIlikAmAtravaddhAni tatkIlikAkhyaM yatra tvasthIni parasparaM paryantasaMzparzanarUpasevAmAtreNa vyAptAni nityaM snehAbhyaGgAdiparizIlanamapekSante tatsevayA RtaM vyAptaM sevAM vA prAptaM sevA, kvacit 'cheyamityapi' tatra chedaspRSThaM chedapRSThamiti vArthaH // 116 // 117 // athaitAnyeva saMhananAni jIveSu vibhAgenAha cha gabbhatirinarANaM, samucchipaNidivigalachevahaM / suraneraiA egiMdiA ya save asaMghayaNA // 118 // vyAkhyA--- garbhajatiryaGgarANAM paT-vajrarSabhanArAcAdIni saMhananAni bhavanti / saMmUcchimapaJcendriyatiryaGgarANAM | 'vigalatti' dvitricaturindriyANAM ca sevArttameva / tathA ca jIvAbhigamaH - " se kiM taM saMmucchimapaMceMdiatirikkhajo - vRttiH. // 58 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiA 2 tivihA pannattA / taMjahA-jalayarA, thalayarA, khayarA, jAva chevaTThasaMghayaNI (NA) huMDasaMThiA ityaadi| kArmagranthikAstu saMmUchimapaJcendriyatirazcAmapi SaT sNhnnaanyaahuH| suranairayikA ekendriyAzca sarve'pyete'saMhananAHsaMhananarahitAH, saMhananassAsthiracanAtmakatvAt, prajJApanAmUlottaraTIkAdiSu tathA vyAkhyAtatvAt , teSAM ca tadabhAvAt , tathA ca jIvAbhigamaH "suraneraiA chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI" iti / punaratra hetuhetumadbhAvenoktaM"nevaTThI neva sirA, neva hAru neva saMghayaNamatthiti" / yattu kvacidekendriyANAM sevAta kvacica devAnAM vajrarSabhanArAcamuktaM, tadaupacArikaM, tathAhi-asthyAtmanaH saMhananAdyaH zaktivizeSaH so'pyupacArAt saMhananaM, zaktivizeSazcAtyantamalpIyAnekendriyANAmapyasti, jaghanyA ca zaktiH sevAviSaya iti teSAM sevArtamuktaM, devAnAM tu cakravartyAdibhyo'pyatyantamahatI zaktiH, sA cAdyasaMhananasya viSaya iti teSAmAdyamuktaM / etena 'sutte sattiviseso, saMghayaNamihaTTinicauci' yatkazciduktaM, tanna samyak // 118 // atha yatsaMhananavazAdheSu devepUtpattistadAha chevaDheNa u gammai, cauro jA kappa kIliAIsu / causu dudukappavuDDI, paDhameNaM jAva siddhIvi // 119 // vyAkhyA-atra tuzabdo vizeSe, sa ca 'ajjhavasAyavisesA uppattI surabhave' ityAdidraSTavyaH / tato'yamarthaH lain Education Intel For Private Personal Use Only Dr.jainelibrary.org Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI - // 59 // Jain Education Inte adhyavasAyavizeSAt sevArttena paSThasaMhananena gamyate / yAvaccatvAra evAdyAH saudharmezAnasanatkumAra mAhendrAH kalpAH, yAvaditi sImAkaraNAcca bhavanapatyAdiSvarvAktaneSu gamyata eva, sevArttenaiveti tu nAtrAvadhAryate, saMhananAntarairapi teSu gamanAt, tata UrdhvaM tu pazcAnupUryaiva kIlikAdiSu caturSu saMhananeSu pratyekaM dvayordvayoH kalpayoravadhibhUtayorvRddhiH, yathA-- kIlikayA brahmalokalAntakau yAvadgamyate, arddhanArAcena zukrasahasrArau, nArAcenAnataprANatau, RSabhanAra - cenAraNAcyutau, prathamena tu vajrarSabhanArAcasaMhananenAvizeSeNa sarvatra gamyate, yAvatsiddhirapi // 119 // saMhananAni ca saMsthAnAvinAbhAvInyato gAthAtrayeNa saMsthAnAnyAha - samacauraMsaniggoha - sAi vAmaNaya khujja huMDe ya / jIvANa cha saMThANA, savattha salakkhaNaM paDhamaM // 120 // nAhIi uvari bIaM, taiamaho piTTiuarauravajaM / siragIvapANipAe, sulakkhaNaM taM cautthaM tu // 121 // vivarI paMcamagaM, savattha alakkhaNaM bhave chahU~ / vRttiH // 59 // w.jainelibrary.org Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ganbhayanaratiria chahA, surA samA huMDayA sesA // 122 // vyAkhyA-saMtiSThante prANino'nenAkAravizeSeNeti saMsthAnaM, tatSoDhA samacaturazraM, nyagrodhaparimaNDalaM, sAdi, vAmanaM, kubja, huNDaM ceti, etAni ca paDaSi saMsthAnAni bhavanti jIvAnAm , ajIvAnAM tu rUpiNAM 'parimaMDale ya veTTe, tase cauraMseM Ayae ceva'tti pnycdhaa| tatra prathamaM samacaturanaM saMsthAnaM sarvAvayaveSu lakSaNopetaM, tathAhisamA-lakSaNopetAzcatasro'zrayaH caturdigvibhAgopalakSitAH zarIrAvayavA yatra tat samacaturazraM saMsthAnaM, samAsAnto't,18 atrAzU vyAptI ityasya dhAtorazrizabdastAlavyazakAraH koNavAcI / yadA tvasu kSepaNe ityasya dhAtorasrazabdo dantyasakAro'kArAntaH koNavAcI ca, tadA samAzcatvAro'srA yasya tatsamacaturasramiti 1 / tathA nyagrodha upari sampUo'dhastu hInastathA yannAbherupari lakSaNopetatayA saMpUrNamadhastu na tathA tat nyagrodhavatparimaNDalaM yasyeti nyagrodhaparimaNDalaM 2 / AdiH ihotsedhAkhyo nAbheradhastano bhAgaH, saha AdinA vartata iti sAdi / sAditvaM ca sarveSAmaviziSTamato vizepaNAnyathAnupapatterAdiriha yathoktalakSaNo gRhyate, tena yannAbheradho lakSaNenopapannamUrdhvaM tu hInaM tatsAdIti 3 / yatra pRSThamudaramurazca varjayitvA zirogrIvApANipAde yathoktalakSaNaM bhavati, tadvAmanaM // 1 // yatra tu zirogrIvApANipAdaM vihAya zeSAvayavepu(sa) lakSaNaM bhavati tat kunj||5|| kecitta vAmanakubjayorvyatyayena lakSaNamAhuH / sarvAva Jan Education For Private Personal use only w.jainelibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 60 // Jain Education Inten yaveSvalakSaNaM huNDaM // 6 // etAnyeva saMsthAnAni jIvAnAM vibhAgena darzayati- 'gajbhayanaretyAdi' narAstiryaJcazca ubhaye'pi garbhajAH poDhA - paDhdhA paDDirapi saMsthAnaprakArairbhavanti, surAH sarve'pi samAH - samacaturasrasaMsthAnAH, zeSAH nArakaika| dvitricaturindriyasaMmUcchimapaJcendriyatiryaGgarAH huNDasaMsthAnAH tathA ca prajJApanA, "saMmucchimatirikkhajoNiapaMciMdiaorAliasarIre NaM bhante ! kiM saMThANasaMTie, pannatte ? goamA ! huMDaThANasaMThie pannatte, gavbhavakaMtiatirikkhajoNiANaM pucchA, goamA ! chasaMThANasaMThiA pannattA, gabbhavakaMtiamaNussANaM pucchA, goamA ! chasaMThANasaMThiyA, saMmucchimamaNussANa pucchA, goyamA ! huMDaThANasaMThiA pannattA' ityAdi, kArmagranthikAstu saMmUcchimati - rathAM paT saMsthAnAni varNayanti / huNDatve'pi ca pRthivyatejovAyuvanaspatayo masUracandrastibukavindusUcIkalApa - | patAkAvicitrasaMsthAnAH / tathA 'vAukAiANaM veuciAvi sarIrA paDAgAsaMThiA, paJcindiatirianarANaM veuviA accuaMtANaM devANaM uttaraveuciA sarIrA nANAsaMThANasaMThiA pannattA / nAragANaM puNa uttaraveuviAvi huMDaThANasaMThiA ceva" // 120 // 121 // 122 // gataM devAnAM gatidvAraM / athaite devAH svasthAnAcyutAH kvAgacchantItyAgatidvAramAha jaMti surA saMkhAua, gabbhayapajjattamaNuatiriesuM / vRttiH. // 60 // lainelibrary.org Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pajattesu a vAyarabhUdagapatteagavaNesuM // 123 // vyAkhyA-surAH sAmAnyena bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAH, khasthAnAcyutAH saGkhyAyuSkagarbhajaparyAptavi zeSaNaviziSTeSu manujatiryakSu tathA paryAptavAdarapRthivyapakAyikeSu paryApta pratyekavanaspatiSu ca yAnti-utpadyante, zepeSu tu sUkSmapRthivyapkAyikeSu sAdhAraNavanaspatiSu aparyApteSu bAdarapRthivyappratyekavanaspatiSu tejovAyudvitricaturindriyeSu asaGkhyAtAyuSkasaMmUchimAparyAptatiryaGnareSu devanArakeSu ca naivotpadyanta iti bhAvaH // 123 // atraiva / vizeSamAha tatthavi saNaMkumAra-ppabhiI egidiesu no jaMti / ANayapamuhA caviuM, maNuesuM ceva gacchati // 124 // al vyAkhyA-tatrApIti vizeSacintAyAM, sanatkumAraprabhRtayaH sahasrArAntA devA ekendriyeSu no yAnti, zepeSu,8 yathoktatiryaGmanuSyeSvavotpadyanta ityarthaH / tathA AnatapramukhA anuttarAntA devAzzyutvA uktarUpeSu manuSyeSveva gacchanti, naikendriyeSu, nApi tiryaviti bhAvaH // 124 // iha ca yeSAM devAnAM yathA devyupabhogo yeSAM ca sarvathA netyetadevAha Jain Education in bal For Privale & Personal use only Ivww.jainelibrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH . saMgrahaNI do kappa kAyasevI, do do do pharisarUvasaddehiM / // 61 // cauro maNeNuvarimA, appaviyArA aNaMtasuhA // 125 // vyAkhyA-atra dvau kalpAviti maryAdAyAM, maJcAH krozantItyAdivat kalpazabdena tAtsthyAtkalpasthA devAH, matato'yamoM-bhavanapatyAdaya IzAnAntAH devAH kliSTodavedAnubhAvAt manuSyavanmaithune nimajantaH sarvAGgINaM kAyaklezajaM sparzAnandamAsAdya tRpyanti, nAnyatheti, kAyena maithunasevanazIlAH kAyasevinaH, tata UrdhvaM dvau dvau dvau kalpaura yathAsaGkhyaM sparzarUpazabdaizcatvArazcAnatAdayaH kalpA manasA maithunasevina iti zeSaH, tathAhi-sanatkumAramAhendradevA, mAdevInAM stanabhujorujaghanAdigAtrasaMsparzamAtreNa suratajasukhamAsAdayanti, brahmalokalAntakasurAH surasundarINAM manobhavarAjadhAnIsthAnIyaM divyamunmAdajanaka rUpamAlokya suratasukhamupabhujate, zukrasahasrAradevA rimsAgocarIkRtasuravilAsinInAM gItahasitasavilAsabhASitabhUSaNAdidhvanimAkarNya kAmasukhamavApnuvanti, AnataprANatAraNAcyutasurAstu rimsayA yadaiva devImanasi kurvanti tadaiva tAH kRtAdbhutazRGgArAH svasthAnasthA evoccAvacAni cetAMsi dhArayantyo bhogAyopatiSThante, tataste tathAvasthAstAH manasaiva saMkalpya suratasukhamAsAdayanti / devyastu tathA kAyasevAsparzAdibhiH sarvatra divyaprabhAveNa zarIreSu zukrapudgalasaJcArataH suratasukhamAsAdya tRpyanti / tathA ca prajJApanA in Education Internationa For Privale & Personal use only b Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "atthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM sukkapuggalA? hatA! asthi / teNaM bhaMte ! tAsiM accharANaM kIsattAe bhujo bhujo pariNamaMti? goamA! soiMdiattAe cakkhidiattAe ghANidiattAe rasaNidiattAe phAsiMdiattAe ittAe kaMtatAe maNunnattAe maNAmattAe subhagattAe sohaggarUvajovaNaguNalAvaNNatAe eyAsiM bhujo bhujo pariNamaMti, jAva tattha NaM je te maNapariAragA devA tesiM icchA maNe samupajai-icchAmo NaM accharAhiM saddhiM maNapariAraNaM karittae, tao NaM tehiM devehiM evaM maNasi kae samANe khippAmeva tAo accharAo, tattha gayAo ceva samANIo aNuttarAI uccAvayAI maNAI pahAremANIo pahAremANIo ciTThanti, taoNaM te devA tAhiM accharAhiM sadhi maNapariAraNaM kareMti, sesaM niravasesaM taM ceva jAva bhujo bhujo prinnmNti"| tatra 'atthitti' santi zukrapudgalAH, kevalaM te vaikriyazarIrAntargatA iti na garbhAdhAnahetavaH, 'kIsattAetti' kIdRkkharUpayA 'bhUyo bhUya' iti yadA yadA kSaranti tadA tadA ityrthH| tathA uparitanauveyakAnuttarasurA apratrIcArA:-maithunasevArahitA, atyantamandapuMvedodayatvAnmanasA'pi na strIH prArthayanta ityarthaH / ete ca sarve yathottaramanantaguNasukhabhAjaH, tathAhi-kAyasevibhyo'nantaguNasukhAH sparzasevinastebhyo'nantasukhA rUpasevinastebhyo'nantasukhAH zabdAsevinastebhyo'nantasukhA manaHsevinatebhyo'pyanantasukhA apravIcArAH, pratanumohodayatayA prazamasukhAntInatvAt / yadyevaM kathaM na te brahmacAriNaH ucyante? tathA bhavasvabhAvatazcAritrapariNAmAbhAvAt // 125 // pravIcArasukhAdupazamasukhasyA''nantyamuktaM, tadevAha CONCHCRACANCRECER-CANCCANCSC wain Education in For Private Personal Use Only # ww.jainelibrary.org Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgrahaNI hAttaH. // 32 // jaM ca kAmasuhaM loe, jaM ca divaM mahAsuhaM / vIarAyasuhasseaM, NaMtabhAgaMpi nagghaI // 126 // gatArthaH zlokaH, navaraM vizepeNa itaH-sarvathaivApagato'tyantamandIbhUto vA rAgo mAyAlobharUpo yasya sa vItarAgaH, rAgApagame ca krodhamAnAtmakadveSApagamo'pi labhyata eva, kSapaka zreNyAvakSINadveSasya rAgakSayAyogAt / tato vigatarAgadveSasya yatprazamasukhaM tasyAnantatamamapi bhAgametaduktarUpaM kAmajaM sukhaM nAti-na labhate // 126 // devInAmutpattisthAnAdyAha uvavAo devINaM, kappadugaM jAva parau sahassArA / gamaNAgamaNaM natthi a, acuaparao surANaMpi // 127 // vyAkhyA-bhavanapatInArabhya yAvatsaudharmezAnakalpadvikaM tAvaddevInAmupapAto-janma, novaM, devAnAM tUpapAtaH sarvatra bhavatyeva, sanatkumArAdidevAnAM ca suratAbhilASe saudharmAdIzAnAcAparigRhItA devyaH sahasrAraM yAvadgacchanti / / sahasrArAca parato gananamAgamanaM ca devInAM nAsti / tathA ca mUlasaGgrahaNITIkAyAM haribhadrasUri:-"devyaH khalvapariya Jan Education internationa For Privale & Personal use only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In hItAH sahasrAraM yAvadgacchantIti" / tathA bhagavAnAryazyAmo'pi prajJApanAyAmAha - " tattha NaM je te maNapariAragA | devA tesiM icchA maNe samuppajjai - icchAmo NaM accharAhiM saddhiM maNapariAraNaM karitae, tao NaM tehiM evaM | maNasi kae samANe khippAmeva tAo accharAo tattha gayAo ceva samANIo aNuttarAI uccAvayAI maNAI pahAremANIo 2 ciTThati, tao NaM te devarA tAhiM accharAhiM saddhiM maNapariAraNaM kareMti" ityAdi / tatra pravIcAraNArtha - | madhyAnatAdau devInAM gatyAgatI na staH 'AraNayaaccuAo, gamaNAgamaNaM tu devadevINa' mityAdipUrvasaMgrahaNIgataprakSepagAthAyAstu saMvAdaM na pazyAmaH / tathA acyutAtparataH surANAmapi, AstAM devInAM gamAgamau na staH, tatrAdhastanAnAmUrdhvaM zaktyabhAvAduparitanAnAM tvihAgamane prayojanAbhAvAt / graiveyakAnuttarasurA hi jinajanmamahimAdiSvapi nAtrAgacchanti, kintu sthAnasthA evaM bhaktimAtanvate / saMzayaprabhe cAvadhijJAnato bhagavatprayuktAni manodravyANi sAkSAdavetya tatastadAkArAnyathAnupapattyA jijJAsitamartha nizcinvanti, na cAnyat prayojanaM, tanna tepAmihAgamaH // 127 // atha vaimAnikeSu kilviSikANAmAbhiyogyAnAM ca devAnAM sthityAdikamAha tipalia tisAra terasa - sArA kappaduga taia laMtaaho / kiJcisi na hatuvariM, accuaparaobhiogAI // 128 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- // 63 // vyAkhyA-kilvipikAH-azubhakarmakRtazcANDAlaprAyA devAste tripalyopamAdisthitayaH, kramAt kalpadvikAderadhovRttiH. basanti, tathAhi-tripalyopamasthitayaste saudharmezAnayoradho vasanti, evaM trisAgaropamAyuSaH sanatkumArasyAdhaH, trayodazasAgaropamAyuSo laantksyaadhH| ete ca kilbiSikA 'na hotuvari ti, lAntakAdUrva naivotpadyante, acyutAtparatastvAbhiyogyA-dAsaprAyA AdizabdAt prakIrNakAdayazca notpadyante / idamuktaM bhavati-aveyakAnuttareSu sarvepAmapi devAnAmahamindratvena zeSANAmapi sAmAnikAdidevabhedAnAmabhAva iti // 128 // athAparigRhItadevyo(yepu) |vimAneSutpadyante tatsaMkhyAM darzayan yadAyurviziSTA etA yeSAM devAnAmupabhogAya bhavanti, tadetaddAthAcatuSTayenAha apariggahadevINaM, vimANalakkhA cha hUMti sohmme| paliAI samayAhiya, Thii jAsiM jAva dasa paliyA // 129 // tAo saNaMkumArANevaM vaDDantipaliadasagehiM / jA baMbhasukkaANayaAraNadevANa pannAsA // 130 // IsANe caulakkhA, sAhiapaliAi samayaahiaThiI / Jain Education For Privale & Personal use only C ww.jainelibrary.org Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAA% jA panarapalia jAsiM, tAo mAhiMdadevANaM // 131 // eeNa kameNa bhave, samayAhia paliadasagavuDIe / laMtasahasArapANayaaccuadevANa paNapannA // 132 // vyAkhyA-na vidyate parigraho yAsAM tA aparigrahA-aparigRhItAstAsAM devInAM kevalAnAmutpattisthAnabhUtAni / vimAnAni paTU lakSAH saudharme bhavanti, eSu ca vimAneSu yAsAM devInAM pUrNamekaM palyopamaM sthitistAH saudharmadevA-2 nAmevopabhogyA, yAsAM tu palyopamAdiH palyopamamAdiM kRtvA samayAdhikA ekadvitrisaMkhyAtAsaGkhyAtasamayairabhya|dhikA sthitiryAvat pUrNAni daza palyopamAni tAH sarvA api 'saNaMkumArANaMti' 'tAtsthyAttadyapadeza' iti sanatkumAradevAnAM bhogyA, uparitanadevAstu tAH sarvathA necchanti / evaM prAguktakrameNa ekadvitrisaMkhyAtAsaMkhyAtasamayavRddhirUpeNa vardhamAnaiH palyopamAnAM dazakairyAvatpazcAzatpalyopamAni bhavanti tAvad brahmalokazukrAnatAraNadevAnAM krameNa bhogyA devyo bhavanti / iyamatra bhAvanA-yAH saudharme devyaH palyopamadazakAdUya samayAdivRyA yAvadviMzatipalyopamasthitikAstA brahmalokadevAnAM bhogyA, Urya samayAdivRddhyA yAvatriMzatpalyopamasthitayaH zukradevAnAM bhogyAH, *34-3GEGASC-S Jan Education inte Aurjainelibrary.org Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagrahaNI tAtataH samayAdivRddhA yAvaccatvAriMzatpalyopamasthitaya AnatadevAnAM svasthAnasthA eva pravIcAraNApravRttamanovyApA rAlambanaM bhavanti, tataH samayAdivRddhyA yAvatpaJcAzatpalyopamasthitaya AraNadevAnAmiti / IzAne tvprigRhiit|| 64 // devInAM catvAri vimAnalakSANi, teSu yAsAM sAdhikaM palyopamaM sthitistA IzAnadevAnAmeva bhogyAH, tataH sAdhi kapalyopamAdUrva samayAdivRddhyA yAvatpaJcadaza palyopamAni yAsAM sthitistA mAhendradevAnAM, tadanantarametenoktakrameNa samayAdyAdhikyataH palyopamadazakAnAM vRddhyA hetubhUtayA lAntakAdidevAnAM tAvadbhogyA devyo yAvadacyutadevabhogyadevInAM bhavetpalyopamAnAM paJcapaJcAzat , tathAhi-yA IzAnadevyaH paJcadazapalyopamebhya Urya samayAdivRddhA yAvatpaJcaviMzatipalyopamasthitayastA lAntakadevAnAM bhogyAH, paJcaviMzateH UrdhvaM yAvatpaJcatriMzatpalyopama|sthitayaH sahasrAradevAnAM bhogyAH, tato yAvatpaJcacatvAriMzatpalyopamasthitayaH prANatadevAnAM khasthAnasthAzcittAlaPmbanaM bhavanti, tato yAvatpaJcapaJcAzatpalyopamasthitayo'cyutadevAnAmiti // 129-130-131-132 // atha bAlezyAbhidhAnapUrvakaM devAnAM lezyAvibhAgamAha RECAUSERICASSESSMS kiNhA nIlA kAU, teU pamhA ya sukka lesA y| bhavaNavaNa paDhamacaulesa joisa kappaGage teU // 133 // wain Education intamational For Private Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappatiapamhalesA, laMtAisu sukkalesa huMti surA / vyAkhyA-lizyate zliSyate jIvaH karmaNA sahAbhiriti lezyAH, kRSNAdidravyasAcivyAdAtmanaH zubhAzubhAH pariNAmAH / uktaM ca-"kRSNAdidravyasAcivyAtpariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH pravartate // // 1 // " evaM caitA yadyapi bhAvalezyA eva tathA'pIha taddhetavo'vasthitAH kRSNAdidravyarUpA dravyalezyA eva pratipa-3 ttavyAH, na bhAvalezyAH, tAsAmanavasthitatvAt, nApi bAhyavarNarUpA, bAhyavarNasya devAnAmuktatvAdvakSyamANatvAca, etaca nArakalezyAbhidhAnaprastAve vyaktIkariSyate / etAzca pada, kRSNA nIlA kApotA tejaH padmA zuklA ceti / / 4 / tatra bhavanavAsino banacarAzca prathamAzcatasro lezyA yeSAM te prathamacaturlezyAH, kRSNA nIlA kApotA taijasI caiSAM lezyA bhavantItyarthaH / tatrApi paramAdhArmikAH kRssnnleshyaaH| tathA jyotizcake kalpadvike ca-saudharmezAnarUpe tejolezyAkA devAH // 133 // tathA kalpatrike sanatkumAramAhendrabrahmalokAsye devAH pAlezyAH, tata Urdhva lAntakAdipvanuttarAnteSu devAH zuklalezyA bhavanti, sarvApi ca lezyA yathottarasthAnaM vizuddhavizuddhatarA boddhavyA, bhAvalezyAstu devAnAM pratinikAyaM yathAsambhavaM paDapi bhavanti / tathA ca tattvArthaTIkAyAM haribhadrasUriH 'bhAvalezyAH paDapIpyante devAnAM pratinikAyamiti" // in Education International For Privale & Personal use only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI - // 65 // Jain Education Int xxxxx vaimAnikadevAnAM varNavibhAgaM gAthApazcimArddhenAha kaNagAbhapauma kesara - vaNNA dusu tisu uvari dhavalA // 134 // vyAkhyA - atrApi surA itisambandhAt dvayoH - saudharmezAnayordevAH kanakAbhAH - suvarNatvagiva raktacchAyAH, tathA tripu - sanatkumAra mAhendranalalokeSu padmakesaravagaurAH, tata U lAntakAdiSvanuttarAnteSu zuklAH, yathottaraM zukzukta razuklatamAvadAtavarNAH, na caivaM 'sohammIsANadevA kaNagattayarattAbhA, saNakumAramAhiMdadevA paumapamhagorA, vaMbhalogalaMtagadevA alamahuapuSvaNNAbhA sesesu sukilatti' asya jIvAbhigama sUtrasya vyAghAtaH, yato brahmalokadevAH pariNata tarAImadhUkapuSpavarNAbhA api santo manAg gauratvacastataH padmapakSma gaureSvantarbhavanti / lAntakadevAstvapariNatatarArdramadhUkapuSpavarNAbhA api prAya ApANDutanava iti zuklepyantarbhavanti, evaM cArdramadhUkapuSpavarNAbhatvamubhayatrApyaviruddhamiti // 134 // devAnAmevAhArocchrAsavidhimAha - dasavAsa saharasAI, jahannamAuM dharanti je devA / tesi ca utthAhAro, sattahi~ thovehi~ UsAso // 135 // *** % vRtiH // 65 // Www.jainelibrary.org Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte vyAkhyA- ye devA bhavanapatayo vyantarAzca jaghanyaM dazavarSasahasrANyAyurddharanti teSAmAhArAbhilApazcaturthAdita ( arthAt ) ahorAtrAdutpadyate, sati cAhArAbhilASe tanmAtropasthitasarvendriyAhlAdimanojJapudgalebhyastRpyanti / tathA | saptabhistokairvakSyamANairucchAsaH -- zarIrAntargataprANarUpapavanotsarpaNaM, saptasaptastokAtikrame evocchsanti, zeSakAla ca tadAvAdhayA rahitAH stimitA eva tiSThantItyarthaH // 135 // atha stokasya tatprasaGgAlava muhUrttayozca mAnamAha- AhivAhivimukkasta, nIsAsUsAsa egago / pANU satta imo thovo, sovi sattaguNo lavo // 136 // lavANa sattahattarIe, hoi muhutto vyAkhyA - AdhiH - manobAdhA, vyAdhiH- zarIramandatA, tAbhyAM vimuktasya, vizabdA cintAzramAdimAtreNApi rahitasya, sAmarthyAnmanuSyasyaikako niHzvAsayuktaH ucchvAsaH prANo'bhidhIyate, zokAdibhirakhAsthye niHzvAsocchrAsonyathA'pi syAdityAdhivyAdhivimuktasyetyuktaM / sapta ime prANAH stokaH, so'pi stokaH saptaguNo lavaH // 136 // lavAnAM ca saptasaptatyA muhUrttI-ghaTikAdvayarUpo bhavati / asmiMzca muhUrtte AvalikAnAmekA koTI saptaSaSTirlakSAH saptasaptatiH / 3 % %% w.jainelibrary.org Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI sahasrAH dve zate poDazAdhike / uktaM ca, egA koDI sattaSTilakkhA sattattarIsahassA ya |do ya sayA solahiA, vRttiH , AvaliANaM muhuttaMmi // 9 // ' / __ athaikasmin muhUrte ahorAtre ca prANasaMkhyAmAha imaMmi usAsA / sagatIsasaya tihuttara, tIsaguNA te ahoratte // 137 // lakkhaM terasa sahasA, nauasayaMvyAkhyA-saptabhiH prANairekaHstokaH, saptabhizca stokaireko lava iti sapta saptabhirguNyante, jAtA ekonapaJcAzat , sA hailavAnAM saptasaptatyA guNyate, jAtA asminmuhUrte ucchAsAH saptatriMzat zatAni trisaptatyadhikAni 3773,eksmiNshcaaho-|| rAne triMzanmuhUrtA bhavanti ityekamuhUrtagatocchAsAstriMzatA guNyante, jAtA ahorAtre te ucchAsA lakSamekaM trayodaza sahasrA navatyadhikaM ca zatamiti 113190 / yadA tu mAse ucchAsasaMkhyA jJAtumiSyate tadA te evAhorAtragatocchrAsA hamAse triMzadahorAtrANIti triMzatA guNyante, tato bhavanti / (trayastriMzalakSAH paJcanavatiH sahasrAH sapta ca zatAni, varSe tamAsA dvAdazeti dvAdazabhirguNite)varSe ucchAsAzcatasraH koTyaH sapta lakSAH aSTAcatvAriMzatsahasrAH catvAri zatAniTa074-18 8400, ete ca zataguNA varSazate bhavantyucchAsAH catvAri koTizatAni sapta koTayaH aSTAcatvAriMzallakSAzcatvAriMzat SCARSAMMAR lain Education International For Privale & Personal use only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int sahasrAH 4074840000, evaM varSasahasrAdiSvapi bhAvanIyaM // sAmprataM sAgaropamasaMkhyayA AhArocchvAsayoH kAlamAnamAha ayara saMkhayA deve / pakkhehiM UsAso, vAsasahassehiM AhAro // 138 // vyAkhyA - 'devetti' devAnAM madhye yasya devasya yAvantyatarANyAyustasya tAvadbhiH pakSairucchrAsastAvadbhirvarSasahasrairA-hAro, yathaikasAgaropamAyupazcamarasya pakSeNocchvAso varSasahasreNAhAro yAvatsarvArthe trayastriMzatA pakSairucchrAsastrayastriMzatA varSasahasrairAhAraH // 138 // atha varSasahasradazakasthiterUrdhvaM yAvat sAgaropamamasampUrNam, etAvatyaMtarAle AhArocchvAsakAlamAnamAhadasavAsa sahassuvariM, samayAI jAva sAgaraM UNaM / divasamuhuttapuhuttA, AhArusAsa sesANaM // 139 // vyAkhyA-yeSAmuktebhyaH zeSANAM devAnAM dazavarSasahasrebhya UrdhvaM samayAdi - samayAvalikAmuhUrttadivasamAsasaMva| tsarayugaika dvitryAdipalyopamarUpaM yAvatkiJcidUnaM sAgaropamamAyusteSAM divasapRthaktvAdAhAro, muhUrtta pRthaktvAducchvAsaH / | pRthaktvamAgamabhApayA dviprabhRtirAnavabhyaH saMkhyocyate / sUtre ca 'puhuttati' ekavacananirdezo jAtyapekSaH, tato'yaM %%%%%% Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 67 // Jain Education Inte a bhAvArthI - dazavarSasahasrebhya UrdhvaM samayAdivRddhau yathAkramamAhArocchvAsa yordivasa muhUrtta pRthaktvAni tAvadvardhanIyAni yAvatpUrNa sAgaropamAyuSAM pakSAducchrAso varSasahasrAdAhAra iti bhAvanA // 139 // atha 'bhAvAhAro tiviho, oe lome ya pakkheve' ityAgamAt AhArastrividhaH, sa ca kathaM syAdityAha - sarireNoAhAro, tayAi phAseNa lomaAhAro / pakakhevAhAro puNa, kAvalio hoi nAyavo // 140 // vyAkhyA - zIryate utpattikSaNAdUrdhvaM pratikSaNaM nazyatIti zarIraM, tenaiva kevalena ya AhAra sa ojaAhAraH, idamuktaM bhavati - yadyapi zarIramodArikavaikriyAhArakataijasakArmaNabhedAt paJcadhA, tathApIha taijasena tatsahacAriNA kArmaNena ca zarIreNa pUrvazarIratyAge vigraheNAvigraheNa votpattidezaM prApto janturyat prathama maudArikAdizarIrayogyAn | pudgalAnAhArayati yacca dvitIyAdisamayeSyaudArikAdimizreNAhArayati yAvat zarIraniSpattiH, yaduktam - " joeNa kammaeNaM, AhArei anaMtaraM jIvo / teNa paraM mIseNaM, jAva sarIrassa niSpattI // 1 // " eSa sarvo'pyojastaijasazarIraM tenAhAra ojaAhAraH / tathA tvacA tvagindriyeNa sparzanena ya AhAraH- zarIropaSTambhaka pudgalAdAnaM sa lomabhiH - | lomarantrairAhAro lomAhAraH / yaH punarAhAraH kAvalikaH kavalairniSpanno bhavati, sa mukhe kavalAdeH prakSepAt prakSepAhAro jJAtavyaH // 140 // vRtti:. // 67 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha yasyAmavasthAyAM jIvAnAM ya AhArastadAha oAhArA satve, apajatta pajatta lomaahaaro| suraniraegidi viNA, sesa bhavatthA sapakkhevA // 141 // vyAkhyA-ojaH utpattideze khazarIrayogyaH pudgalasaMghAtastadAhArayanti, yadvA ojastaijasazarIraM tenAhAro yeSAmityojaAhArAH, sarve ekendriyAdayaH paJcendriyAntA aparyAptAH, aparyAptatvaM ca zarIraparyAptimapekSya, nAhAraparyApti, tadaparyAptakAnAmanAhArakatvAt , sarvAbhiH khayogyaparyAptibhiraparyAptA ojaAhArA ityanye, tadayuktaM, yadRddhAH, "zarIraparyApterArabhya yathAyogyamaGgapratyaGgairlomAhArataH samantataH pudgalAdAnamiti" / tathA zarIraparyAptyA paryAptAH sarve jIvA lomAhArAH, tathA surAnnairayikAnekendriyAMzca vinA zeSA bhavasthA dvitricaturindriyAH paJcendriyatiryanarAzca saprakSepAH, satyabhilApe kavalAhAro'pyeSAM bhavatItyarthaH / suranArakaikendriyANAM tu nAsti prakSepaH, te hi paryAptyuttarakAlaM sparzendriyeNaivAhArayantIti kRtvA lomAhArA bhavantItyarthaH / tatra devAnAM manasA parikalpitAH zubhAH pudgalAH sarveNaiva kAyenAhAratayA pariNamanti, nArakANAM tvazubhAH, tAMzcAhAryamANapudgalAn vizuddhAvadhicakSurbhAvAdanuttarasurA eva jAnanti pazyanti, na puna rakaveyakAntadevAH // 141 // lain Education For Privale & Personal use only * w.jainelibrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 68 // OMGASCCCCCESSSSSSCRECANSACC AhAragatameva vizeSamAha saJcittAcittobhayarUvo AhAra sabatiriANaM / savanarANaM ca tahA, suraneraiANa aJcitto // 142 // vyAkhyA-sarveSAM tirazcAM sarveSAmapi ca narANAmAhAraH sacittAcittobhayarUpastrividho'pi bhavati / kadAcit sacittaH kadAcidacittaH kadAcidubhayakhabhAva ityarthaH / suranairayikANAM punarAhAraH sadaivAcitta eva // 142 // tathA AbhogANAbhogA, savesi hoi lomaahaaro| nirayANaM amaNunno, pariNamai surANa sa maNunno // 143 // vyAkhyA-AbhoganamAbhogo'bhiprAyaH, tatrAparyAptAvasthAyAM sarveSAmapi jantUnAmAhAro'nAbhoganivartitaH, prAvaTakAle pracurataramUtrAghabhivyaGgyazItapudgalAdyAhAravat , paryAptAnAM punaH sarveSAM lomAhAraH satatamupajAyamAna hai Abhogato'nAbhogatazca bhavati, sa upajAyamAnaH kadAcitsaMvedyate, kadAcinneti bhAvaH / navaramekendriyANAmatistokApaTumanodravyalabdhInAmAbhogamAndyAdvastuto'nAbhoganivartita eva, yadAgamaH-"egidiANaM no Abhoganiva Jain Education inte For Privale & Personal use only wir.jainelibrary.org Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttie, annaabhognivttite"| 'tatra nirayANAM' nArakANAM sa lomAhAro'manojJaH-pratikulakarmodayavazAdamanojJatayA pariNamati / surANAM tu manojJaH, zubhakarmodayavazato manojJatayA pariNamati, tatazcaiSAM tRptipUrvaH paramasantoSo jAyate,atazcaita eva samaye manobhakSiNo'bhidhIyante na nArakAH // 143 // athAhAraprastAvAnnArakatiryakarANAmAhArakAlamAnamAha taha vigalanAragANaM, aMtamuhuttA sa hoi ukkosaa| paMciMditirinarANaM, sAhAviya chaTTaaTThamao // 144 // vyAkhyA-tathA vikalAnAM dvitricaturindriyANAM nArakANAM cAhAre gRhIte sati bhUyaH sa AhAra-AhArAbhilASa utkarSato'ntarmuhUrtAdUrdhvamupajAyate / ekendriyANAM tvAhArAbhilApaH santata iti tadantaraM noktaM, tathA cAryazyAmaH "puDhavikAiANaM bhaMte ! kevaikAlassa AhAraTTe samuppajai ? go0 aNusamayaM avirahie, evaM jAva vaNassaikAiA" iti / tathA paJcendriyatirazcAM narANAM cotkarSataH svAbhAvika AhAraH kramAt SaSThAdaSTamAcca jAyate / tirazcAmahorAtradvayAtikramAdityarthaH, manuSyANAM ahorAtratrayAtikramAdityarthaH / etacotkRSTamAhArAntaraM devakurUttarakurupu suSamasuSamAyAM bharatairAvatayozca (tri) palyopamAyuSAmavaseyaM, na shessaannaaN| tathA svAbhAvikagrahaNAdidaM tiryapaJce SCRCCCC C lain Education intamational For Privale & Personal use only _____ Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4%25% sNgrhnnii||69|| C ndriyANAM manuSyANAM cAhArAbhilASAntaraparimANaM taporogAdyabhAve khabhAvasiddhamiti pratipattavyaM, taporogAdi- vRttiH . bhAve tu yathAsambhavaM mAsadvimAsAdyapi syAdeva / ucchAsastu nArakANAM satataM, ekadvitricatuHpaJcendriyatiryakANAM tvaniyatamAtraH // 144 // atha ke jIvA anAhArakAH, ke cAhArakA ? ityAha viggahagaimAvannA, kevaliNo samohayA ajogI a / siddhA ya aNAhArA, sesA AhAragA jIvA // 145 // vyAkhyA-vigrahagatiH-bhavAdbhavAntare vizreNyA gamanaM, tAmApannAH-prAptAH sarve'pi jIvAstathA kevalinaH samu-12 ddhatAH-kRtasamudghAtAstathA ayoginaH-zailezyavasthAstathA siddhAH-kSINakASTakAH, srve'pyete'naahaarkaaH| etadyati-18 riktAH zeSAH srve'pyaahaarkaaH| tatra vigrahApannAH utkarSato vakSyamANanIyA caturaH samayAn, kevalinaH samudghAterASTasAsayike tRtIyacaturthapaJcamarUpAn kevalakArmaNayogayutAn trIn samayAn , ayoginaH zailezyavasthAyAmantarmuhUrta, siddhAH sAdyaparyavasitaM kAlamanAhArakA iti // 145 // atha prasaGgAddevAnAmeva kharUpamAha lain Education inte! For Privale & Personal use only B w.jainelibrary.org Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kesahimaMsanaharomaruhiravasacammamuttapurisehiM / rahiA nimmaladehA, sugaMdhinIsAsagayalevA // 146 // aMtamuhutteNaM cia, pajattA taruNapurisasaMkAsA / savaMgabhUsaNadharA, ajarA niruA samA devA // 147 // vyAkhyA-sarve'pi devAH prAgbhavopAttazubhakarmodayaprabhAvAtsadaiva kezAsthizmathunakharomarudhiravasAcarmamUtrapura rahitAH, tathA nirmaladehA-avadAtazarIrapudgalAH, sugandhiniHzvAsA-viziSTaparimalAbhirAmamukhamArutAH, gatalepA jAtyakharNavat rajaHprakhedAdhupaleparahitAH, upalakSaNaM cedaM, tena sarvottamavarNagandharasasparzasaubhAgyAdiguNagrAmAbhitArAmavigrahAste iti / tathA utpattisamaye antarmuhUrtenaiva paryAptAH santastaruNapuruSasaMkAzA-atyantataruNapuruSatulyA, na manuSyavatpurandhrigarbhAdhivAsajanmAdikrameNa, sarvAGgeSu-ziraHprabhRtiSu tadavayaveSu ca karNagrIvAdiSu, bhUSaNadharAH, ajarA-avasthitayauvanAH, nIrujaH-kAzazvAsAdirahitAH, samAH samacaturasrasaMsthAnAH // 147 // tathA AGARCARRORESEARCOACCESCRENSACT lain Education Inter For Privale & Personal use only M ainelibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH // 70 // aNimisanayaNA maNakajjasAhaNA pupphdaamamilaannaa| cauraMguleNa bhUmi, na chivaMti surA jiNA viMti // 148 // vyAkhyA-sarve surAH svabhAvato'nimiSanayanA-nimeSarahitalocanA, aparimitasAmarthyAnmanasA kArya sAdhayantIti manaHkAryasAdhanA, nandyAditvAdanaH, 'pupphadAmaamilANatti' prAkRtatvAdamlAnapuSpadAmAno'mlAnavakSaHsthalAdyAlambitapuSpamAlA ityrthH| pRthvItalamavatIrNAzcaturaGgulena-caturbhiraGgulairbhUmi na spRzantIti jinA yuvate // 148 // adhunA yato hetoH surA ihAgacchanti tamAha ___paMcasu jiNakallANesu ceva mhrisitvaannubhaavaao| jammaMtaraneheNa ya, AgacchaMtI surA ihaI // 149 // vyAkhyA-spaSTA, navaraM tIrthakRtkalyANakeSu-garbhajanmatratajJAnamokSalakSaNeSu, maharSestapo'nubhAvAt , janmAntarale hena ca zAlibhadrAdipitrAdaya iva, cazabdAdamarSAdibhyaH saGgamakAdaya iva // 149 // yathoktanimittamantareNAnyadA kimiti devA nAgacchantItyAha CHECCCCCCORMACOM // 70 lain Education International For Privale & Personal use only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte saMkaMta divapemA, visayapasattA'samattakattavvA / haNamaNuajjA, narabhavamasuhaM na iMti surA // 150 // te vyAkhyA - 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana' miti vacanAt sarvatra hetau prathamA, tataH saMtrA - antadivyaprematvAdityAdi yojyaM, bhAvArthastu yadaiva divi devA utpadyante, tadaiva teSAmatyantaramyAsu devAGganAsu divyaM prema saMkrAmati / tathA viSayeSu svargasambandhibicchAmAtropanateSu ramyarUparasagandhasparzazabdeSUtpattyanantarameva prasaktA - atyantAsaktA bhavanti / ata evAsamAptakarttavyAH tattanmajjanakaprekSaNa ke kSaNAdikarttavyaparamparAyAH asamApteH, tathA - 'aNahINamaNuakaja tti prAkRtatvAnmanujAnadhIna kAryAH, acintyazaktitayA vinApi manuSyAn svayameva khaprayojana niSpAdanAt / tata ebhiH kAraNairnarabhavaM - manuSyalokamazubhaM - azubhagandhaM nAyAnti surAH // 150 // etadeva vyakti cattAri paMca joaNasayAi~ gaMdho u maNualoassa / uDuM vacai jeNaM, na u devA teNa Avanti // 151 // w.jainelibrary.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 71 // SCARSACROCESSOREOGROGREELCA vyAkhyA-atrAvastuzabdo vAzabdArtho bhinnakramaH, tato yena kAraNena catvAri paJca vA yojanazatAni yAva-| nmanuSyalokasya sambandhI mRtakalevaramUtrapurISAdergandha UrdhvaM brajati-gacchati, tena kAraNena devA natu-naiva manuSya-12 loke Agacchanti / iyaharaM ca yAvadgandhagamanamUvaM gacchadbhirgandhapudgalairanyAnyapudgalAnAM tathA tathA vAsanAdavaseyaM / anyathA yojananavakAtparato gatA gandhapudalA ghrANendriyasyAviSaya ityAgamasya vyAghAtaH syAt / tatra yadA narakSetre tiryaGnarAH prabhUtA mRtakakalevarANi ca bhUyAMsi bhavanti tadA pazca zeSakAlaM tu catvAri yojanazatAni Urdhva gandho gacchatIti // 151 // / ete ca devA "bhavapratyayo nArakadevAnA' (tattvArtha0 a01 sU022) miti vacanAt sadaivAvadhijJAninaH, tato |bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAnAmavadhiM vivakSurutkarSato vaimAnikAnAM tAvadAha do paDhamakappa paDhamaM, do do do bIataiagacautthi / cauuvariyaohIe, pAsaMti a paJcami puDhaviM // 152 // vyAkhyA-dvau prathamau kalpau prathamAM pRthivImavadhinA pazyataH, tatrAdhAre AdheyopacArAdayamarthaH-saudharmezAnakalpayorindrau tatsamAnikAdayazcotkRSTAyuSo ratnaprabhAyAH sarvAdhastanabhAgaM yAvadavadhinA pazyanti / evamagre'pi bhAva // 71 // SCRECR Jain EducationILI For Privale & Personal use only Milww.jainelibrary.org Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte nIyaM / tata Urdhva dvau sanatkumAramAhendrau kalpau dvitIyAM zarkarAprabhAM yAvat pazyataH / evaM dvau - trahmalokalAntakau tRtIyAM- vAlukAprabhAM / dvau - zukrasahacArau caturthI - paGkaprabhAM / tathA catvAraH uparitanAH kalpA-AnataprANatAraNAcyutAH paJcamI-dhUmaprabhAM yAvatpazyanti, navaramAnataprANatadevebhyaH AraNAcyutadevAstAmeva vizuddhatarAM bahuparyAyAM ca tatrApyAnatadevebhyaH prANatadevAH, AraNadevebhyazcAcyutadevAH savizeSAM pazyanti evaM prAguttaratra ca sarvatra bhAvanIyaM // 152 // tathA chaTTi chaggevijA, sattamimiare aNuttarasurA u / kiMcUNaloganAliM, asaMkhadIbuda hi tiriaM tu // 153 // bahuayaragaM uvarimagA, uDDUM savimANacUliadhayAI / vyAkhyA-- adhastanamadhyamarUpAH pada graiveyakAH paSThIM- tamaHprabhAM pRthivIM yAvatpazyanti / itare-traya uparitanagraiveyakAH, saptamIM - tamastamaHprabhAM, anuttarasurAstu khavimAnadhvajA dUrdhvama darzanA tkiJcidUnAM lokanAliM - paJcAstikAyAva|STabdhakSetra saMsthAna rUpAM caturdazarajjupramANAmavadhinA pazyanti / tiryakpunarete saudharmmAdidevA asaMkhyAtAn dvIpAn asaM 115 w.jainelibrary.org Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- // 72 // -ASCIRCRECORICKS khyAtAnudadhInavadhinA pazyanti, kevalametadeva dvIpasamudrAsaMkhyAtaka 'uvarimagA' iti uparyuparidevalokavAsino devA, vRttiH . bahukataraM upalakSaNAdvahutamaM ca tiryagavadhinA pazyanti, teSAM vizuddhavizuddhatarAvadhijJAnasadbhAvAt , Urdhva tu khakhavimAnacUlikAdhvajAdIn yAvat pazyanti, na parataH, tathA bhavakhAbhAvyAt / evametAvatA vaimAnikAnAmutkRSTo'vadhirabhihito, jaghanyastvamISAmaGgulAsaGkhyAtabhAgapramANo draSTavyaH, tathA cAvazyakacUrNiH-'vemANiA sohammAo : Arabbha jAva savaThThasiddhagA devA tAva jahanneNa aMgulassa asaMkhejaibhAgaM ohiNA jANaMti pAsaMti' ayaM ca sarvajaghanyo'vadhiH 'ukkoso maNuesuM, maNussatericchiesu a jahanno' ityAgamAdyadyapi tiyAnuSyeSveva bhavati, tathApi saudharmAdidevAnAmapyupapAtakAle kadAcitpUrvabhavasambandhI prApyate / tathA ca bhagavAn kSamAzramaNaH "vemANiANamaGgulabhAgamasaGkha jahannao hoi / uvavAe parabhavio, tambhavajo hoi to pacchA // 1 // " pArabhavikatvAcAyaM sUtrakRtA noktaH // 153 // uktaM vaimAnikAnAmadhastiyagUya cAvadhikSetramidAnI sAmAnyataH zeSadevAnAmAhaUNaddha sAgare saGkha-joaNA tapparamasaGkhA // 154 // // 72 // . paNavIsajoaNa lhuu| Main Education Intematona For Privale & Personal use only ___ Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte vyAkhyA - Une'rddha sAgaropame AyuSi sati bhavanapativyantarajyotiSkadevAH saGkhyAni yojanAnyavadhinA pazya - |nti / tataH paramadhikAyuSo'saMkhyeyAni yojanAni, kevalamAyurvRddhyA yojanAsaMkhyAtakasyApi vRddhirvAcyA / tathA laghu-jaghanyamavadhikSetrameSAM paJcaviMzatiyojanAni tAni ca dazavarSasahasrAyuSAM bhavanapativyantarANAmeva boddhavyAni / ' paNavIsajoaNAI dasavAsa sahassio ThiI jesi' mityAgamAt / jyotiSkANAM punarasaMkhyeyasthitikatvAjjaghanyato'pyavadhikSetraM saMkhyeyayojanapramitAH saMkhyeyA dvIpasamudrAH, utkarSato'pi te eva, kevalamadhikatarAH, ayamevArtho'tispaSTanArthamAvazyakacUrNyakSarairvivekena darzyate, yathA "dasaNhavi bhavaNavAsINaM jahannao paNavIsaM joaNAI, ukosao asurakumAravajANaM saMkhejAI joaNAI / asurakumArANaM puNa asaMkheje dIvasamudde / vANamantarANaM jahannukosao ohI jahA asuravajjANaM bhavaNavAsINaM, joisiANaM jahanneNavi ukkoseNavi saMkheje dIvasa mudde " iti // | sAmprataM nArakAmaratiryaGkarANAmavadhikSetrasya saMsthAnaM kiJcidUnagAthAdvayenAha -- nArayabhavaNavaNajoikappANaM / gevejaNuttarANa ya, jahasaMkhaM ohiAgArA // 155 // tappAgAre pallagapaDahagajhallarimuiMga pupphajavo / *%% %% *% *%%%%% Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -C4 vRttiH , saMgrahaNI tiriamaNuesu ohI, nANAvihasaMThio bhaNio // 156 // vyAkhyA-nArakabhavanapativyantarajyotiSkakalpopannAnA aveyakANAM anuttarANAM ca devAnAM sambandhino'vadheH-11 avadhikSetrasyAkArA yathAsaMkhyamamI bhavanti, tadyathA-taprAkAraH palakAkAraH paTahakAkAraH jhalAkAraH mRdaGgAkAraH puSpacakreAkAraH kanyAcolakAparaparyAyajavanAlakAkArazcAvadhiriti / tapAdikharUpaM ca vyaktAbhiH kSamAzramaNagAthAbhirevAbhidhIyate-tappeNa samAgAro, tappAgAro sa cAyayattaMso / uddhAyao ya pallo, uriMca sa kiMci sNkhitto||1|| nacAyao samovia, paDaho heTovariM paIo so| cammAvaNaddhavicchinnavalayarUvA ya jhallariA ! // 2 // uddhAyao muiMgo, hiTThA ruMdo tahovari tnnuo| pupphasihAvaliraiA, caMgerI pupphacaMgerI // 3 // javanAlaotti bhaNNai, ubho sarakaMcuo kumArIe" iti tiryaGmanuSyANAmavadhirnAnAvidhasaMsthAnasaMsthito, yathA / 73 // 1 taprazca kilAyatavyasro bhavati / palyako dhAnyAdhArabhUto'traiva pratItaH, sa ca UrdhvAyata upari kiJcitsaMkSiptaH, paTahaka Atodya vizeSaH / pratIta eva, sa ca nAtyAyato'dha upari ca samaH, ubhayato vistIrNacAvanaddhamukhA madhyesaMkIrNA DhakAlakSaNAtodyavizeSarUpA jhallarI, mRdaGgo|'pyAtodyameva, sa corcAyato'dhovistIrNa upari ca tanukaH // CA lain Education a l For Privale & Personal Use Only X ww.jainelibrary.org Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter svayambhUramaNodadhau matsyAH, kevalameSAM valayAkAro nAsti, tiryaGnarAvadhistu tadAkAro'pi, uktaM ca- " nANAgAro tiriamaNuesa macchA sayaMbhUramaNeva / tattha valayaM nisiddhaM, tassa puNa tayaMpi hojjAhi // 1 // " // 156 // atha nArakatiryagnarAmarANAM madhye kasyAM kasya dizi prabhUto'vadhiriti pratipAdayannAha - uD bhavaNavaNANaM, bahugo mANiANa ho hI nAyajoisa tiriaM, naratiriANaM aNegaviho // 157 // vyAkhyA-- bhavanapatInAM vyantarANAM cAvadhirUrdhvaM bahukaH - prabhUtaH, tathA ca paJcamAGgam -'taeNa se camare asurinde asurarAyA camaracaJcAe rAyahANIe uvavAyasabhAe jAva devattAe uvavanne pajjattabhAvaM gae samANe uhaM vIsasAe ohiNA Abhogei, jAva sohammo kappo, pAsai a tattha sakkaM devindaM devarAya" mityAdi, camaracaJcAyAzcordhvaM 1 yavanAlakaH sa ca kanyAcolakako'vagantavyaH / ayaM ca marumaNDalAdiprasiddhacaraNakarUpeNa kanyA paridhAnena saha sIvito bhavati yena | paridhAnaM naravasanti, kanyAnAM ca mastaka satkapakSeNAyaM prakSipyate, ayaM cordhvasarakaMcuka iti vyapadizyate iti sArdhagAthAtrayaviSamArthaH zrIvizeSAvazyakabhASyaTIkAyAM // v.jainelibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 74 // Jain Education Intr | saudharmo'saMkhyA tAbhiryojana koTIkoTIbhiriti vyaktaM bhavanapatyavadherUrdhva prabhUtatvaM, zeSAsu tu dikSu khalpaviSaya | evAvadhiH / evamanyatrApi bhAvanIyaM / tathA vaimAnikAnAmadhaH prabhUto'vadhiH, nArakajyotiSkANAM tiryak prabhUtaH, naratirazcAmanekavidho vicitra iti // 157 // sAmprataM devAdhikAramupasaMharannarakAdhikAramabhidhitsurgAthApUrvArdhamAha - iya devANaM bhaNiyaM, ThiipamuhaM nArayANa vocchAmi / vyAkhyA - iti - pUrvaprakAreNa, devAnAM sthitipramukhaM-sthitibhavanAvagAhanA upapAtavirahacyavanavirahaekasamayopapA| tasaMkhyA eka samaya cyavanasaMkhyAgatyAgatirUpaM dvAranavakaM prasaGgAdvarNAdi ca bhaNitaM / idAnImidameva sthityAdidvAranavakaM nArakANAM sambandhitvena vakSyAmi / tatra saptakhapi narakapRthvISu krameNotkRSTAM jaghanyAM ca sthitiM sArddhagAthayA prAha - iga tini satta dasa satara ayara bAvIsa tettIsA // 158 // sattasu puDhavI ThiI, jeTTovaramA ya he puDhavIe / hoi kameNa kaNiTTA, dasavAsasahassa paDhamAe // 159 // %% % vRttiH. // 74 // w.jainelibrary.org Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - GEOGORG vyAkhyA-'ayara'tti, sarvatra sambandhAdratnaprabhAyAmekaM sAgaropamaM jyeSThA-utkRSTA sthitiH, evaM zarkarAprabhAyAM trINi, vAlukAprabhAyAM sapta, paGkaprabhAyAM daza, dhUmaprabhAyAM saptadaza, tamaHprabhAyAM dvAviMzatiH, tamaHtamaHprabhAyA trayastriMzasAgaropamANi, evaM saptamu pRthvISu jyeSThA sthitiruktA / eSA ca 'uvarima'tti uparyuparipRthvIgatA jyeSThA sthitiradhastanyAmadhastanyAM pRthivyAM krameNa kaniSThA-jadhanyA bhavati / tathAhi-yA ratnaprabhAyAmekasAgaropamarUpotkRSTA sthitiH, sA zarkarAprabhAyAM jaghanyA / evaM yAvattamastamaHprabhAyAM kAlAdiSu narakAvAseSu dvAviMzatiH sAgaropamANi jaghanyA, prathamAyAM tu ratnaprabhAyAM dazavarSasahasrANi jaghanyeti / jaghanyotkRSTAntarAlavartinI tu sthitiH sarvatra madhyamA boddhavyA // 19 // iha saptakhapi pRthvIpu pratarasaMkhyA 'terikArasanavasagapaNatinnigapayara' iti vakSyamANA, tataH pratiprataraM sthiti vivakSurAdau ratnaprabhAyAmutkRSTAM sarvAsu ca jaghanyAM pratarasthitiM gAthAdvayenAha-- navaisamasahasalakkhA, puvANaM koDi ayrdsbhaago| egegabhAgavuDDI, jA ayaraM terase payare // 160 // ia jiTTa jahannA puNa, dasavAsasahassa lakkha payaraduge / -6-04-- O CRACK CAUSCAMCMCN RANCREM lain Education inte For Privale & Personal use only w.jainelibrary.org Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH . sesesu uvarijiTTA, aho kaNiThA u paipuDhaviM // 161 // vyAkhyA-ratnaprabhAyAM prathame pratare utkRSTA sthitinavatiH samAnAM-varSANAM sahasrAH 90000, evaM dvitIye 2 navativarSalakSAH 9000000, tRtIye pUrvANAM vakSyamANarUpANAmekA koTiH, caturthe sAgaropamasya dazamo bhAgaH, ata Urdhva paJcamAdiSu tAvadekaikabhAgavRddhiryAvat trayodaze pratare dazabhirbhAgaiH pUrNa sAgaropamaM, ityuktanItyA jyeSThA sthitiruktA, jaghanyA punaH prathamaprataradvikaM kramAddazavarSasahasrAH dazavarSalakSAzca, zeSeSu tRtIyAdiSu pratareSu yaivoparyuhApari jyeSThA sthitiH saivAdho'dhaH kaniSThA bhavati, evamadho'dhaH kaniSThA tu pratipRzci boddhavyA / vyaktaM caitattathApyatispaSTatArtha yavasthApanA // 160-161 // uktA ratnaprabhAyAmutkRSTA sarvAsu ca jaghanyA pratiprataraM sthitiH, sAmprataM zeSapRthvISu pratiprastaTamutkRSTasthityabhidhAnArtha karaNamAha uvarikhiiThiiviseso, sagapayaravihattu icchsNgunnio| uvarimakhiiThiisahio, icchiapayaraMmi ukkosA // 162 // // 75 // Jain Education interational For Privale & Personal use only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter 464646 vyAkhyA - uparitanakSitau yA utkRSTA sthitistasyA iSTapRthivyutkRSTasthiteH sakAzAdvizleSe - apanayane zeSamapyupacArAdvizleSaH, sa khakapratarairvibhajyate, labdhaM ceSTapratarasaMkhyayA guNyate, guNite cAgatamuparitanakSityutkRSTasthiti| sahitamiSTapratare utkRSTA sthitirbhavati / yathA - zarkarAprabhAyAmutkRSTA sthitistrINi sAgaropamANi, tebhyo ratnaprabhAsa| tkotkRSTA sthitirekasAgaropamarUpA vizleSyate, sthite dve sAgaropame, tayoH zarkarAprabhAgatairekAdazabhiH pratarairbhAge hRte labdhau dvau sAgaropamasyaikAdazabhAgau, tAviSTaikaprataraguNitAvapi dvAveva, uparitanotkRSTasthitisAhitye ca jAtA | zarkarAprabhAyAH prathame prastaTe utkRSTA sthitirekamataraM dvau caikAdazabhAgAvatarasya / evaM pratiprataraM tAvadbhAgadvayavRddhiryAvadekAdaze pratare ekamataraM dvAviMzatirbhAgA, ekAdazabhizca bhAgairatarakaraNe jAtAni trINyatarANi, yA ca pUrvapUrvaprastaTe utkRSTA sA uttarottaraprastaTe prAguktaprakAreNa jaghanyA / atrApi yatrakasthApanA / evamanyatrApi karaNabhAvanA kAryA, kevalaM vAlukApaGkadhUmatamaH prabhAsu catasRSu sukhAvabodhArtha caturNAM yatrakANAM sthApanA / tamastamaH prabhAyAM tveka eva pratarastatra dvAviMzatirjaghanyA, trayastriMzatsAgaropamANyutkRSTA sthitiriti / etAvatIM ca khakhasthitiM yAva - nArakAH sadA vedanArttAH, yajjIvAbhigamaH - "acchinimIlaNamittaM, natthi suhaM dukakhameva aNubaddhaM / narae neraiANaM, ahonisiM paJcamANANaM // 1 // " vizeSAzcAtra yathA uvavAeNa va sAyaM, neraio devakammuNA vAvi / ajjhavasANanimittaM, ahavA kammANubhAveNaM // 1 // w.jainelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 76 // vyAkhyA--yaH prAgbhave dAhacchedAdinA mRto'natisaMkliSTo nArako jAyate, na tasya prAgbhavAnubaddhaM nApi kSetrapara| mAdhArmikAnyakRtamasAtamityasAnupapAtasamaye sAtaM vedayate, devakarmaNA yathA baladevAt kRSNasya vedanopazamaH, so'pi kaJcitkAlaM, tata UrdhvamavazyaM kSetrajA'nyA vA vedanA syAdeva, adhyavasAnAdyathA samyaktvalAbhe cakSurlabha iva jAla - andhasya, tata UrdhvaM vA kadAcittIrthakRdAdiguNAnumodanAdervAhya vedanAbhAve'pi tIrthakujanmAdyapekSya sAtakarmaNo vipAkodayato veti / sA ca vedanA trividhA -kSetrajA, parasparajA, paramAdhArmikakRtA ca / tatra kSetrajA ratazarkarA - vAlukAprabhAsUSNA, ete narakAH zItayonikatvena kevalahimaprakhyazIta pradezAtmakatvAt yonisthAnAdanyatra ca | sarvasyApi bhUmyAdeH khAdirAGgArebhyo'pyatyantataptatvAduSNavedanAmanubhavantIti pravacanavedinaH evamanyAkhapi bhAva - nAbhyayA / paGkAyAM bahUSUparitaneSu narakAvAsepUSNA, adhaH stokeSu zItA, dhUmAyAM bahutu zItA stokepUSNA, pakSyAM saptamyAM ca kevalA zItaiva / iyaM ca vedanA sarvApyadho'dho'nantaguNatayA tIvrA tIvratarA tIvratamA ca tatra narake pUSNavedanAyAH zItavedanAyAzca svarUpamevamAgamajJAH prajJApayanti yathA - nidAghacarasasamaye nabhomadhyamadhirUDhe caNDamahasi meghaviyukte nabhasi katyApi puMso'tyantaM pittaprakopAbhibhUtasya niSiddhAtapavAraNasya sarvato dIptavahijvAlAkarAlasya yAdRguSNavedanA jAyate, tato'pyuSNavedaneSu narakeSu nArakANAmanantaguNA / api ca yadi nArakA | uSNavedanebhyo narakebhya utpATya jvalatkhAdirAGgArarAzau prakSipya dhmAyante, tadA candanaliptA ivAtyantasukhA vRttiH, // 76 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidrAmapi labheran / tathA pauSe mAghe vA rAtrI nirabhra nabhasi hRdayAdikampakRti cAtimArute himAcalasthalIkRta|sthiteniranirAzrayasya nirAvaraNasya tuSArakaNasiktAGgasya puMso yA zItavedanA, tato'pi zItavedaneSu narakeSu nArakANAmanantaguNA / kiJca-yadi nArakAH zItavedanebhyo narakebhya utpATya yathoktapuruSasthAne sthApyante, tadA te prAptAtyantanirvAtasthAnA iva nirupamasukhA nidrAmapyAsAdayeyuriti / yo'pi bandhanagatisaMsthAnabhedavarNagandharasasparzAgurulaghuzabdarUpo dazavidhaH pulAnAM pariNAmaH, so'pi narakeSu tathAkSetrakhAbhAvyAdatiduHkhadaH / tathAhipratikSaNamAhAyastaistaiH pudgalaiH sArddha sambandhalakSaNo bandhanapariNAmo nArakANAM jvaladvahriyogAdapyatidAruNaH 1 // gatiruSTrAderiva, sApi taptalohapadanyAsato'pyatyantatIvrA 2 // saMsthAnamatyantahuNDaM lUnapakSANDajanimaM, dRSTamA-1 tmano'pyudvejakaM 3 // bhedaH kuDyAdibhyaH pudgalAnAM vicaTanaM, so'pi zastradhArAnipAtopamaH 4||vrnnH sarvanikRSTo vibhISaNaH, narakAvAsA hyavidyamAnadvArAH sarvato nityAndhakArA viNmUtrazleSmasrotomalaraktavasAmedapUyali-| satalAH zmazAnavanmAMsakezAsthinakhadantacarmAstIrNabhuvazceti 5 // gandhaH zvazRgAlAhimArjAranakulAdimRtakavapuH-- kAthAdapyazubhaH 6 // raso ghoSAtakyAdinissyandAdapi kaTuH 7 // sparzo vRzcikakapikacchAH sparzAdapyatirodraH 8 // agurulaghupariNAmo'pyanekaduHkhAzrayaH 9 // zabdo'pi satataM pIDayAkrAntAnAmatyantArtavilAparUpo mahAduH-4 khakArI 10 // tathAnyApyAgame nArakANAM dazavidhA vedanoktA, yathA-"neraiANaM bhante ! kaivihaM veaNaM | RCCCORRECRRC-R4 wain Education inte For Privale & Personal use only Mw.jainelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R saMgrahaNI paJcaNuhavamANA viharanti ? go ! dasavihaM, taMjahA--sI usiNaM khuhaM pivAsaM kaNDaM parajaM jaraM dAhaM bhayaM sogaM" vRttiH , tatra zItoSNe prAgukte, kSutpunArakANAM sadAvasthAyinI, te hi kSudvahninA dahyamAnAH sakalajagaghRtAdipudgalA-18 hAre'pi na tRpyanti, pipAsA tu nityaM kaNThoSThatAlujihvAdizopavidhAyinI, sakalajaladhijalapAne'pi nopazAmyati, kaNDUH kSurikAdibhirapyanucchedyA, parajaM pAravazyaM, jvaro yAvajjIvamatratyAdanantaguNaH, dAhabhayazokA apya-21 pratyebhyo'nantaguNAH / tathA vibhaGgajJAnamapi sarvato duHkhakArakaM, paramAdhArmikAparanArakazastrAdidarzanAnmahA duHkhapradaM / uktA kSetrajA atha parasparajocyate-iha samyagdRSTimithyASTibhedAt dvidhA nArakAH, tatra yatheha palyAdizvAnaH sthAnAntarAdAgacchataH zuno'valokya krodhAndhAH sasaMrambhaM yudhyante, tathA mithyAdRSTayo'pi vibhaGgajJASnato dUrAdanyo'nyamAlokya jvalantaH krodhavahninA vidhAya vaikriyamatibhairavaM rUpaM teSveva khakhanarakAvAseSu kSetrAnubhAvotpannaH pRthvIpariNAmarUpairvikurvitarvA zUlAsikuntAdibhiH karacaraNadantAdibhizcAnyo'nyamabhinnanti, tato'nyo'nyAbhighAtAdvikRttAGgA gADhaM niHkhanantaH sUnAntarmahiSAdaya iva raktakardame vellante, samyagdRSTayastu 'nUnamasmAbhiH kRtaM / / janmAntare'pi kimapi pApaM yena vayaM nimagnAH paranaduHkhAmbhodhA'viti vibhAvayantaH samyak sahante parodIritAni duHkhAni, na punaranyeSAmutpAdayanti, dRSTavipAkatvAt / ata evaiSAM samyagdRSTimithyAdRzAM bhagavatyAmaSTAdaze zate // 77 / paJcamoddezake vedanAkRto vizeSo yathA-"neraiA duvihA pannattA, taMjahA-mAimicchaddihiuvavannagA ya amAi RCHECR-SANGACANCERCORNCOME Jain Education intedindi For Privale & Personal use only A w .jainelibrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammahiDivavanagA ya / tattha NaM je se mAimicchaTTiI se NaM mahAkammatarAe ceva jAva mahAveaNatarAe ceva / / tattha NaM je se amAisammaTTiI se NaM appakammatarAe ceva jAva appaveaNatarAe ceva"tti / manoduHkhabhUyiSThatayA tu mithyAdRSTibhyaH prabhUtaduHkhAH samyagdRSTayaH, tathA ca bhagavatyAmeva prathame zate dvitIyoddezake-"neraiANaM bhante ! save samaveaNA ? gopamA! no iNahe samajhe / sekeNaTeNaM? goamA! neraiA duvihA pannattA, taM-sannibhUA ya / / asannibhUA ya, tattha NaM je te sannibhUA te NaM mahAveaNA, tattha NaM je te asannibhUA te NaM appaveaNatarAgA" atra sannibhUatti saMjJA-samyagarzanaM tadvanto bhUtA, yadvA pUrvabhave saMjJipaJcendriyAH santo nArakatvaM prAptAH, athavA saMjJibhUtAH paryAptakIbhUtAH, tadviparItAH sarvatrAsaMjJibhUtAH / uktA parasparajA paramAdhArmikakRtA tu taptatrapupAnataptAyomayastrIsamAliGganakUTazAlmalyagrAropaNAyodhanaghAtavAsyAditakSaNakSatakSAroSNatailanikSepakuntAdiprotanabhrASTrabharjanaya trapIDanakrakacapATanavaikriyAnekakAkolUkasiMhAdikadarthanataptavAlukAvatAraNAsipatravanapravezanavaitaraNInadIplAvanaparasparAyodhanAdijanitA vividhA zrute'bhidhIyate / kiJca-kumbhISu pacyamAnAstIvratApAnnArakA utkarSataH paJcayojanazatAnyUrdhvamucchalanti / tathA ca sUtrakRtAgacUrNiH-"neraiANuppAo, uhuM paJceva joaNasayAI" iti, tathA tattvanirNayAmbhodhijIvAbhigamo'pyAha--neraiNANuppAo, ukkoso pnycjoannsyaaii| dukkheNabhihuANaM, veaNasayasaMpagADhANaM // 1 // " iti, patantazca vikurvitairvajratuNDaiH pakSibhitroTyante, kiJcicchepAstu bhUpatitA vyAghrAdibhirvi Jain Education inte W w.jainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI 11 02 11 %%% * * lupyante / te hi paramAdhArmikAH pApAbhiratAH krUrakriyAH krUrapaJcAzyAdikriyA'vAptakrUrasuratvAH svayamanyairanyo'nyaM ca kadarthyamAnAnnArakAn dRSTvA tAcchIlyAdihatyameSamahiSakukkuTAdiyuddhaprekSakanarA iva hRSyanti / hRSTATTahAsaM | celotkSepaM tripadyAsphAlanAdi ca kurvanti / kiM bahunA ? yathaipAmitthaM prItirna tathAtyantaramye prekSaNAdAviti // 162 // athaitAsAM tisRNAM vedanAnAM madhyAdyA yasyAM pRthivyAM bhavatyetadAha sattasu khettajaviaNA, annonnakayAvi paharaNehiM viNA / paharaNakAvi paMcasu, tisu paramAhammiakayAvi // 163 // vyAkhyA -kSetrajA - kSetraskhabhAvodbhUtA duHkhavedanA tAvadavizeSeNa saptakhapi pRthivISu bhavati, anyo'nyakRtA tu dvedhA-zarIrataH praharaNatazca tatra praharaNairvinA zarIramAtreNAnyo'nyakRtApi saptakhapi, paJcasu punarAdyAsu praharaNakRtApi, tathA tisRSvAdyAsu paramAdhArmikakRtApi / tathA jIvAbhigamopAGgam - " imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhabIe neraiA jAva egattaMpi pahU viuvittae, bahuttaMpi pahU viuvittae / egataM viuvemANA evaM mahaM muggararUvaM vA, mumuNDirUvaM vA evaM karavattaasisattihalagayA musalacakkanArAyakuntatomarasUlalaguDajAvabhiNDimAlarUvaM vA / vRttiH, // 78 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahuttaM viuccamANA muggararUvANi vA, jAva bhiNDimAlarUvANi vA, tAI saMkhejAiM no asaMkhijjAiM, saMbaddhAiM no asaMbaddhAiM, sarisAiM no asarisAiM viuvaMti, viuvittA annamannassa kAyaM abhibhavamANA 2 veaNaM uIrayanti, evaM jAva dhUmappabhAe puDhavIe / chaTThasattamAsu NaM puDhavIsu neraiA mahaMtAI lohiakuMthurUvAiM vairAmayatuMDAiM gomayakIDasamANAiM viuvittA annamannassa kAyaM samaturaMgemANA2khAemANA 2 sayaporAkimiAiva dAlemANA aMto 2 aNupavisamANA veaNaM uIrayaMti"tti, atrAsaMkhyAnAM khazarIrAt pRthagbhUtAnAM visadRzAnAM ca praharaNAnAM vikurvaNe zaktyabhAvaH, tathAbhavavAbhAvyAt / 'samaturaGgemANA 2' iti samaturaGgAyamANA azvA ivAnyo'nyamArohanta ityrthH| zatapavikRmaya ivekSukRmayaH ( iva ), iha ca sAmAnyena SaSThI yAvadanyo'nyodIriteti kecit / yadAha-"sattasu khettasahAvA, annonnodIriA ya jA chttiN| tisu AimAsu viaNA, paramAhammiasurakayA y||1||" etannibandhanaM ca nAvagacchAma ityalaM vistareNa // 163 // uktaM saprapaJcaM nArakANAM sthitidvAram , athaiSAmeva bhavanadvAraM vivAH pRthvInAM tAvadotrANyAha rayaNappaha sakarapaha, vAluapaha paMkapaha ya dhUmapahA / tamapaha tamatamapahA, kameNa puDhavINa gotaaii||164|| lain Education in For Private Personal Use Only Vitarww.jainelibrary.org Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 79 // sugamA, navaraM gAvastrAyanta iti gotrANi, nAmAnyeva sAnvayAni / tadyathA-ratnAni vajrAdIni, prabhAzabdo'tra rUpavAcI bAhulyavAcI ca, tato ratnAni prabhA-rUpaM khabhAvo ratnAnAM vA prabhA-bAhulyaM yasyAM sA ratnaprabhA, ratnarUpA ratnamayI ratnabahuletyarthaH / tadbAhulyaM ca kharakANDagataprathamaratnakANDApekSaM, tathAhi-asyAM SoDaza yojanAnAM sahasrAH prathama kharakANDaM, caturazItirdvitIyaM paGkabahulakANDaM, azItistRtIyaM jalabahulakANDamiti / zeSAstu pRthivyaH sarvA api pRthvIkharUpAH, kevalaM zarkarAprabhA zarkarAbahuletyAdinAmAnusArato'nvartho bhAvanIyaH yAvattamastamasya prakRSTatamasastamastamaso vA'tyantatamasaH prabhA-bAhulyaM yasyAH sA tamastamaprabhA tamastamaHprabhA veti, uktaM ca-"tattha sahassA solasa kharakaNDaM paGkabahulakaNDaM tu| culasIi sahassAI, asIi jalabahulakaMDaM tu // 1 // evaM asIilakakho, kharakaMDA| IhiM ghammapuDhavIe / sesA puDhavIsarUvA, puDhavIo iMti bAhule // 2 // " iti // 164 // pRthvInAmeva nAmAni saMsthAnaM cAha ghammA vaMso selA, aMjaNe riTThoM mA~ ya maaghbii| nAmehiM puDhavIo, chattAicchattasaMThANA // 165 // sugamA-navaraM nAmAni niranvayAH saMjJAH, tathA saptApi pRthivyaH samuditAzchatramatikramya chatraM chatrAticchatraM KAKACCCCCCASICAL Jain Education inte For Privale & Personal use only Yiw.jainelibrary.org Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttsNsthaanaaH| tathAhi-upari cchatraM laghu tasyAdho mahattato'pyadho mahattaraM, evametA apyadho'dho mhaavistraaH165|| pRthvInAM piNDamAzrayaM cAha asii battIsaDavIsa vIsa aTThAra sola aDa sahasA / lakkhuvari puDhavipiMDo, ghaNudahighaNavAyataNuvAyA // 166 // gayaNaM ca paiTTANaM, vIsa sahassA ya ghnnudhipiNddo| ghaNataNuvAyAgAsA, asaMkhajoaNajuA piMDe // 167 // yugmm|| vyAkhyA-pramANAGgulenaikaikalakSasyopari kramAdazItidvAtriMzat aSTAviMzatirvizatiraSTAdaza SoDaza aSTau ca yojanasahasrAH, pRthvInAM saptAnAmapi piNDaH-sthUlatvaM / tathA ghanodadhidhanavAtatanuvAtA gaganaM ca saptAnAmapi pRthvInAM pratyekaM pratiSThAnam-AzrayaH, tatra ghanodadhidhanavAtau prAgvyAkhyAto, tanuvAtagagane tu pratIte, tatrAnantaraM ghamA ghanodadhau pratiSThitA, sa dhanavAte, so'pi tanuvAte, tanuvAto'pyAkAze, AkAzaM ca khasminneva pratiSThitam , evaM zeSapRthivyo'pi, saptakhapi ca pRthvISu ghanodadhInAM piNDasthUlatvaM madhyabhAge viMzatiryojanasahasrANi, ghanavAtatanu Jain Education in For Private Personal Use Only Miw.jainelibrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH . SOCCASSESAMACHAR vAtAkAzAstu piNDe madhyabhAgavarttinyasaMkhyAtayojanAtmakapramANayutAH, tatrApi ghanodadheghanavAto'saMkhyAtaguNaH, ghanavAtAdasaMkhyaguNastanuvAtaH, tato'pyasaMkhyaguNamAkAzamiti // 166-167 // arthatA dharmAdyAH pRthivyaH kimAyAmaviSkambhAbhyAmalokaM spRzanti navetyata Aha na phusaMti alogaM caudisipi puDhavIu vlysNghiaa| vyAkhyA-naiva spRzantyalokaM catasRSvapi dikSu saptApi pRthivyo, yato valayairghanodadhidhanavAtatanuvAtasatkaiH kA saMgRhItA' veSTitAH, tathAhi-saptakhapi pRthvISvadhaH sarvamadhyabhAge ghanodadhyAdayo yathoktavAhalyAstataH pradezahAnyA hIyamAnA hIyamAnAH khakhapRthivyanteSu tanutarA bhUtvA khAM khAM pRthvI valayAkAreNAvRtya sthitAH, tatraiSAM ghanodadhyAdivalayAnAmuccatvaM sarvatra khakhapRthivyanusAreNa jJeyaM, viSkambhaM tu sArddhagAthAdvayenAha rayaNAe valayANaM, chadhapaMcamaoaNaM shuuN|| 168 // vikkhaMbho ghaNaudahIghaNataNuvAyANa hoi jahasaMkhaM / satibhAgagAuaMgAuaMca taha gaauatibhaago|| 169 // Jain Education internal For Privale & Personal use only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEOS C paDhamamahIvalaesuM, khiveja eaM kameNa bIAe / duticaupaMcacchaguNaM, taiAisu taMpi khiva kamaso // 170 // vyAkhyA-ratnaprabhAyAH pRthivyA uparitalasamazreNisthitaghanodadhidhanavAtatanuvAtavalayAnAM viSkambho-vistAro bhavati / yathAsaMkhya-par3a yojanAni, arddhapaJcamAni yojanAni, sArddha yojanaM ceti / tataH paramalokaH / eSveva tripa prathamapRthvIvalayepu dhruveSu yathAsaGkhyaM kSipedetat / kSeptavyameva darzayati-satribhAgaM-tribhAgAdhikaM gavyUtaM, yojanatribhAga ityarthaH, tathA pUrNa gavyUtaM, tathA gavyUtatribhAgo, yojanasya dvAdazo bhAga ityarthaH / tato dvitIyasyAH zarkarAprabhAyA / | valayAnAM viSkambho bhavati, tadyathA-ghanodadhivalaye SaD yojanAni yojanasya ca tribhAgaH, dhanavAte paJca pAdonAni, tanuvAte yojanamekaM sapta ca dvAdazabhAgA yojanasya / tathA tRtIyAdiSu paJcasu pRthvISu yad dvitIyasyAM kSiptaM tadeva | dvitricatuHpaJcaSaDguNamuktadhruvakeSu kramazo yathAsaGkhyaM kSipyate, tato vAlukAdInAM valayaviSkambho bhavati / itthaM / ca prakSepe dvitIyAdiSu pRthvISu yajAtaM ghanodadhyAdivalayaviSkambhamAnaM tadbhAvanArtha spaSTAH zAstrAntaragAthA imAH 'chassattibhAga pauNA ya paMca valayANa joaNapamANaM / egaM bArasabhAgA, satta kamA bIapuDhavIe / 1 / joaNa: hai sattatibhAgUNa, paMca egaM ca valayaparimANaM / vArasabhAgA aTTha u, taiAe~ jhkkmto'aN||2|| satta savAyA paMca REA in Education International For Privale & Personal use only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 81 // u, pauNA do joaNA cautthIe / ghaNaudahimAiANaM, valayANaM mANameaMtu // 3 // satibhAgasatta taha addhachaThTha valayANa mANameaM tu / joaNamegaM bArasabhAgA dasa paMcamIeN tahA // 4 // aTTa tibhAgUNAI, pauNAI chacca valayamANaM tu / chaTTIe joaNaM taha, bArasabhAgA ya ikkArA // 5 // aTTa ya chacia donni a, ghaNodahImAiANa mANaM tu / sattamamahIeN neaM, jahAsaMkheNa tiNhapi // 6 // " evaM ratnaprabhAyAH sarvAsu dikSu tiryag dvAdazabhiyojanairalokaH, evaM dvitIyasyAstribhAgonatrayodazabhiH, tRtIyasyAH satribhAgairayodazabhiH, caturthyAzcaturdazabhiH, paJcamyAstribhAgonaiH paJcadazabhiH, SaSThayAH satribhAgaiH paJcadazabhiH, saptamyAH pUrNaiH SoDazabhiriti // 168-169-17 // | atha 'vIsasahassAI ghaNaudahipiNDo' ityAdi uktaM, tataH kathametAvadevAtra valayamAnamata Aha majhe ccia puDhavi ahe, ghaNudahipamuhANa piMDaparimANaM / bhaNi tao kameNaM, hAyai jA valayaparimANaM // 171 // ___ bhAvitArthA / samprati pratipRthivi narakAvAsasaGkhyAmAha tIsa paNavIsa panarasa, dasa tinni paNUNaega lkkhaaii| Jan Education Jaw.jainelibrary.org Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca ya narayA kamaso, culasI lakkhAi~ sattasu vi // 172 // | vyAkhyA-narakA-nArakANAmAvAsAH, kramazaH saptakhapi pRthivIpu, triMzallakSAdayaH, tathAhi-prathamAyAM pRthivyAM triMzallakSANi, evaM dvitIyasyAM paJcaviMzatiH, tRtIyasyAM paJcadaza, caturthI daza, paJcamyAM trINi, SaSThyAM paJconaM lakSadamakaM, saptamyAM pazcaivAnuttarAH sarvAdhovarttino narakAvAsAH, te ca paJcaivam-'puveNa hoi kAlo, avareNaM appaiTTa maha kAlo / rorU dAhiNapAse, uttarapAse mahArorU // 1 // ' atra 'appaiTTatti apratiSThAnAt / tathaite saptakhapi pRthvIpu mIlitAzcaturazItirlakSANi // 172 // atha saptakhapi pRthvISu kramAdvezmabhUmikArUpANAM pratarANAM saGkhayAM prataragatAnarakendrakAMcAha terikArasanavasagapaNatinniga payara savi guNavannA / sImaMtAI apaiTANaMtA iMdayA majjhe // 173 // vyAkhyA-saptasvapi pRthvISu krameNaiSA pratarasaGkhyA, yathA''dyAyAM pRthivyAM trayodaza, dvitIyasyAmekAdaza, tRtIyasyAM nava, caturthI sapta, paJcamyAM paJca, SaSThyAM ca trayaH, saptamyAmekaH, sarve'pyete militA ekonapaJcAzat / eSu / |ca sImantAdyA apratiSThAnAntA ekonapaJcAzadeva madhye indrakA bhavanti / tannAmagAthAzcemA:-"sImaMtauttha paDhamo, anal For Privale & Personal use only Tww.jainelibrary.org lain Education IN Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 82 // vIo puNa roruatti nAyaco / to uNattha taio, cautthao hoi ubhaMto // 1 // saMbhaMtamasaMbhaMto, vibhaMto ceva sattamo nirao / aTTamao tatto puNa, navamo sIutti nAyavo // 2 // vaktamavato, vikaMto ceva roruo niro| paDhamAe puDhavIe, terasa niraiMdayA ee // 3 // yaNie thaNae a tahA, maNae vaNae a hoi nAyacco / ghaTTe taha saMghaTTe, jijjhe avajijjhae caiva // 4 // lole lolAvatte, taheva ghaNalolue a boddhave / vIAe puDhavIe, ikkArasa || iMdayA ee // 5 // tatto tavio tavaNo, tAvaNNo paMcamo nidAgho a / chaTTho puNa pajjalio, ujalio sattamo nirao // 6 // saMjalio aTTamao, saMpajjalio a navamao bhaNio / taiAe puDhavIe, ee nava hoMti naraiMdA // 7 // Are tAre mAre, bacce tamae a hoi nAyave / khADakhaDe a khaDakhaDe, iMdayanirayA cautthIe // 8 // khAe tamae a tahA, jhase ya aMdhe a tahaya timise a / ee paMcamapuDhavIeN, paMca niraiMdayA hoMti // 9 // hima baddala | lalake, tinni u niraiMdayA u chaTThIe / eko a sattamIe, boddhavo apparaTThANo // 10 // // 173 // 33 athaitebhyo narakendrakebhyo yAvatya AvalikA nirgatAstAsu pratyekaM yAvanto narakAvAsAstadetadgAthAdvayenAhatehiMto disividisi, viNiggayA aha narayaAvaliA / paDhame pare disi iguNavanna vidisAsu aDayAlA // 974 // vRttiH. // 82 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIAisu payaresuM, igegahINAo huMti pNtiio| jA sattamamahipayare, disi ekeko vidisi natthi // 175 // vyaktam / atha pratiprataraM sakaladigvidiggatAvalikApraviSTanarakAvAsasaGkhyAjJAnAya sapAdagAthayA karaNamAha iTTapayaregadisisaMkha, aDaguNA cauviNA sigsNkhaa| jaha sImaMtayapayare, eguNanauA sayA tinni // 176 // apaiTTANe paMca u| vyAkhyA-'iSTasya' vivakSitasya pratarasya ekasyAM dizi yA narakAvAsasaGkhyA sA AvalikASTakApekSayA aSTaguNA, vidigAvalikAnAmekaikonatvAcaturbhirUnA, madhye caikasyendrakasya sadbhAvAdekarUpasahitA ca satI bhavati vivakSite | pratare sakaladigvidiggatAvalikApraviSTanarakAvAsAnAM saGkhyA, yathA-ratnaprabhAyAM prathame pratare ekasyAM dizi narakAvAsasaGkhyA ekonapaJcAzat , sA aSTaguNA trINi zatAni dvinavatyadhikAni 392, tAni caturbhirUnAni kRtvA punarindrakalakSaNaikarUpasahitAni kriyante, jAtAni trINi zatAnyekonanavasadhikAni 389 / etAvanto ratnaprabhA Jain Education in m al For Privale & Personal use only Klaw.jainelibrary.org Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- yAmAdye pratare AvalikAgatA narakAvAsAH, dvitIye tu pratare'nenaiva prakAreNAgatA AvalikApraviSTA narakAvAsAstrINi zatAnyekAzItyadhikAni 381, evaM yAvadekonapaJcAzattame'pratiSThAnopalakSite pratare ekasyAM dizieko narakAvAsaH, so'STabhirguNito'STau catuHpAtane indrakaprakSepe ca jAtAH paJca, etAvantastatrAvalikAnarakAvAsAH // 176 // sAmprataM 5 samastapRthvISvekaikasyAM vA pRthivyAmAvalikApraviSTanarakAvAsasaMkhyAjJAnAya karaNaM vivakSuH pAdonAM gAthAmAha paDhamo muhamaMtimo havai bhUmI / muhabhUmisamAsaddhaM, payaraguNaM hoi sabadhaNaM // 177 // vyAkhyA-prathamaH-sImantakanarakendrakopalakSitaH prathamaprataragato narakAvAsasamUhastrINi zatAnyekonanavatyadhikAni 6 389 mukhaM, antimaH-ekonapaJcAzattamaprataragataH paJcasaGkhyo narakAvAsasamudAyo bhUmiH, tayoH samAsaH-ekatra | mIlanaM trINi zatAni caturNavatyadhikAni 394, tasyAI saptanavatizataM 197, tatpratararekonapaJcAzatsavayarguNyate jAtAni SaNNavatizatAni tripaJcAzadadhikAni 9653, etAvantaH sarvAsu pRthvISvAvalikApraviSTA narakAvAsAH, zeSAkhyazItirlakSAH navatiH sahasrAstrINi zatAni saptacatvAriMzadadhikAni puSpAvakIrNAH 8390347 // 177 // etadevAha channavaI saya tipannA, sattasu puDhavIsu AvalInarayA / // 83 // lain Education in For Privale & Personal use only Diww.jainelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte sesa tiAsIi lakkhA, tisayasiAlA navai sahasA // 178 // uktArthA, navaramubhaye caturazItirlakSAH 8400000 // athoktakaraNasya pratipRthivi AvalikApraviSTanarakAvA| sasaGkhyAvavodhAya bhAvanA yatrakeNa darzyate / tasya sthApanA, tathA coktam- "tinni saya auNanaA, do teNauA ya huMti paDhamAe / dosaya paMcAsIA, paMcottara donni vIAe || 1 || sattANaaM ca sayaM, tettIsasayaM sayaM ca paNavIsaM / sattattari auNattari, sattattIsA ya guNatIsA // 2 // terasa muhabhUmIo' iti, tathA-sattaTThI paMca sayA, paNanavai sahassa lakkha guNatIsaM / rayaNAe seDhigayA, coAlasayA u tettIsA // 1 // sattANaui sahassA, cauvIsaM lakkha tisaya pNchiaa| bIAe seDhigayA, chavIsa sayA u paNanauA || 2 || paMcasayA pannarasA, aDanaui sahassa lakkha coddasa ya / taiAe seDhigayA, paNasItA coisa sayA u // 3 // teNauA dunni sayA, navanaui sahassa nava ya lakkhA ya / paMkAe seDhigayA, satta sayA hoMti sattahiA // 4 // sattasayA paNatIsA, navanaui sahassa do ya lakkhA y| dhUmAe seDhigayA, pannaTTI do sayA huMti // 5 // navanauI a sahassA, nava ceva sayA havaMti battIsA | puDha vIe chaThThIe, seDhigayA huMti tecaTThI // 6 // tamastamaHprabhAyAM tu dikSveva ekaikasya bhAvAtpaJcaivAvalikApraviSTA nrkaavaasaaH| sarve'pi caite'ntarvRttA vahizcaturasrAH / tathAca guravaH - " teNaM naragAvAsA, aMto vaTTA vahiM tu cauraMsA / hiTThA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 84 // *% *% * khurappasaMThANasaMTiA paramaduggaMdhA // 1 // " atra 'khurappasaMThANatti' bhUmitale masRNatvAbhAvataH zarkarile nyasyamAnAH | pAdAH zarkarAmAtrasparze'pi kSurapreNeva praharaNavizeSeNa kRtyanta iti vRddhAH, sakalapIThAdyapekSayA tvAvalikApraviSTAH prAguktavaimAnika vimAnanyAyena vRttatryatracaturasrasaMsthAnAH, puSpAvakIrNAstvanekasaMsthAnAH / tatra cendrakAH sarve'pi | vRttAstebhyo'nantaramAvalikAgatAH sarve'pi tryatrAstato'pi caturasrAstato'pi vRttAH, evaM yAvadAvalikAparyantaH, pratipRthivi vRttAdisaGkhyAprapaJcastu devendrakana ra kendrakAdvoddhavyo, granthagauravabhayAcca nehocyata iti // 178 // atha narakAvAsAnAmAyAmaviSkambhocatvAnyAha - tisahassuccA sadhve, saMkhamasaMkhijjavitthaDAyAmA / paNA lakkha sImaMtao a lakkhaM apaiThANo // 179 // vyAkhyA--sarve-pRthvIsaptakasambandhino narakAvAsAstrisahasrocAH, pIThe zuSire stUpikAyAM ca ekaikasahasrabhAvAt / yaduktam - " hiTThA ghaNo sahassaM, upi saMkoyao sahassaM tu / majjhe sahassajhusirA, tinnisahassUsiA nirayA // 1 // " vistArAda- dairdhyAcca saMkhyAtayojanA asaGkhyAtayojanA vA, prathamaprataravatrttI sImantakaH punarAyAmaviSkambhAbhyAM yojanAnAM paJcacatvAriMzalakSAH, evamapratiSThAnaH saptamapRthivIna ra kendrako lakSaM, tathA etatparikSepi vRttiH. // 84 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A CCORNORSCOCONCERNAGGRLS NazcatvAraH kAlAdayo visskmbhaayaampridhibhirsngkhyaatyojnkottiikottiiprmaannaaH|| 179 // atha te narakAvAsAH pRthvISu sarvatra santyanyathA vetyata Aha chasu hiTTovari joaNasahasaM bAvanna saDDa caramAe / puDhavIeN narayarahiyaM, narayA sesaMmi savAsu // 18 // vyAkhyA-pasu pRthvIvadha UrdhvaM ca pratyekaM yojanasahasraM, caramAyAmadha upari ca sArddhAni dvipaJcAzadyojanasahasrANi, etAvatkSetraM narakAvAsarahitaM, zeSetu kSetravibhAge yathAsambhavaM sarvAsvapi pRthvIpu santi narakAvAsAH // 18 // uktA prataragatA narakAvAsavaktavyatA, atha pratarANAmevAntaramAha visahassUNA puDhavI tisahasaguNiehiM niayapayarehiM / UNA rUvUNaNiapayarabhAiA patthaDaMtarayaM // 181 // vyAkhyA-ekaikA pRthivI vAhalyamAzritya dvisahasronA-yojanasahasradvayahInA kriyate, adha upari ca pratyeka yojanasahasrasya narakahInatvAt / tato yatra pRthivyAM yAvantaH pratarAstAvadbhiH prataryojanasahanatrayocatvAt trisa For Privale & Personal use only W ww.jainelibrary.org Hain Education 15 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI pravi hasraguNitairUnA krtvyaa| tataH pratarApekSayA antarANAmekonatvAdrUponaiH khakhapratarairbhAge hRte yadAgacchati tatprastarasya prastarasyAntaraM bhavati, tathAhi-ratnaprabhAyA vAhalyamazItiyojanasahasrAdhikaM lakSaM, tacoparitanenAdhastanena ca yojanasahasreNa hInaM kriyate, jAtamaSTasaptatisahasrAdhikaM lakSaM, tata etasmAtrayodaza pratarAH trisahasraguNitA ekonacatvAriMzatsahasrarUpA apanIyante, sthitamekonacatvAriMzatsahasrAdhikaM lakSaM, tasya skhapratarai rUponatvAt dvAdazabhirbhAge hRte labdhamekAdaza yojanasahasrAH paJca zatAni tryazItyadhikAni 11583, zeSaM catvAri yojanAni, catvAro dvAdazabhAgA yojanasya, chedyacchedakarAzyozcaturbhirapavartane labdho yojanasya tribhAgaH, etAvatpramANaM ratnaprabhAyAM pratarANAM parasparamantaraM / tathA coktam-"tesIA paMcasayA, ekkArasa ceva joaNasahassA / rayaNAe patthaDaMtaramego cia joaNatibhAgo // 1 // " evaM zeSAkhapi karaNaM bhAvanIyaM, kevalamAgatamupadayate-"sattANaui sayAI, bIAe patthaDaMtaraM hoi 9700 / paNasattari tinni sayA, bArasa ya sahassa taiAe 12375 // 1 // chAvaTThasayaM solasasahassa paMkAe do tibhAgA ya 161663 aDDAija sayAI, paNavIsa sahassa dhUmAe 25250 // 2 // bAvanna sahassAI, paMceva havanti joaNasayAI / patthaDaMtarameaMtu, chaTapuDhavIeN neacaM 52500 // 3 // " saptamyAM tveka eva pratara (prastaTa) iti na tatrAntarasambhava iti // 181 // uktaM nArakANAM saprasaGgaM bhavanadvAraM, sampratyeSAmeva avagAhanAdvAramAha lain Education in For Privale & Personal use only Ki Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pauNaTTadhaNu chaaMgula, rayaNAe dehmaannmukkosN| sesAsu duguNaduguNaM, paNa dhaNusaya jAva carimAe // 182 // vyAkhyA-ratnaprabhAyAM nArakANAmutkRSTaM dehocatvamAnaM pAdonAnyaSTau dhanUMSi SaTU cAGgulAni, zeSAsu paTkhetadeva dviguNadviguNaM bhavati, yAvatsaptamyAmutkRSTaM dehamAnaM paJca dhanuHzatAni, tathAhi-ratnaprabhAyAM sapta dhanUMSi trayo hastAH SaTra cAGgulAni, zarkarAyAM paJcadaza dhaSi dvau hastau dvAdaza cAGgulAni, vAlukAyAmekatriMzaddhanUMSi eko hastaH, paGkAyAM dvApaSTidhaSi dvau hastI, dhUmAyAM paJcaviMzaM dhanuHzataM, tamaHprabhAyAM sAr3he dve dhanuHzate, tamastamaHprabhAyAM paJca dhanuHzatAni // 182 // uktamoghataH saptakhapi pRthvIpUtkRSTaM zarIramAnam, athaitadeva pratiprataraM vivakSuH, prathama ratnaprabhAyAmAha rayaNAe~ paDhamapayare, hatthatiaM dehamANamaNupayaraM / chappannaMgula saDDhA, vuDDI jA terase puNNaM // 183 // vyAkhyA-ratnaprabhAyAH prathame pratare utkarpato dehamAnaM trayo hastAH, tataH paramanuprataraM-pratare 2 pUrvapUrvaprataragatadehamAnasyopari vRddhiH sArddhAni SaTpaJcAzadaGgulAni, dvau hastau sArdvAnyaSTAvaGgulAni cetyarthaH / yAvatrayodaze pratare 6 yathoktaM mAnaM pUrNamiti // 183 // trayodazakhapi pratareSu krameNa sthaapnaa|| wain Education inte For Privale & Personal use only R w.jainelibrary.org Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 86 // *%A5%25555755-545 uktaM ratnaprabhAyAM pratiprataraM dehamAnam, atha zarkarAdiSu gAthAtrayeNAha jaM dehapamANa uvarimAe puDhavIe~ aMtime payare / taM cia hiTimapuDhavIe~ paDhamapayaraMmi boddhatvaM // 184 // taM cegUNagasagapayarabhaiaM bIAi payaravuDDhi bhave / tikaratiaMgula karasatta aMgulA saDDhaguNavIsaM // 185 // paNa dhaNu aMgula vIsaM, panarasa dhaNu dunni hattha saDDhA ya / bAsaTThidhaNuha saDDhA, paNapuDhavI payaravuDDi imaa|| 185 // vyAkhyA-yadevoparitanyAM ratnaprabhAdikAyAM pRthivyAmantime pratare utkRSTaM dehapramANaM tadevAdhastanyAmadhastanyA : zarkarAdikAyAM prathame pratare boddhavyaM / taca zarkarAdiSu prathamaprataragataM mAnamekonaiH svapratarairbhajyate, bhakte ca yadAgacchati ra tat zepapRthvIgatadvitIyAdipratareSu vRddhirbhavet / sA ca dvitIyAdiSu SaSThapRthivyantAsu paJcasu pRthivISu dvitIyAdiprataragatA krameNeyaM-trayo hastAstrINyaGgulAni, sapta hastAH sArdhAnyekonaviMzatiraGgulAni, paJca dhaSi viMzatira in Education Internal For Privale & Personal use only Do Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ julAni, paJcadaza dhanUMSi sAkhauM dvau hastau, sArddhAni dvASaSTidhapi / tatra zarkarAyAM kila prathame pratare sapta dhanUMSi trayo hastAH SaT cAGgulAni, tataH saptabhirdhanurbhiraSTAviMzatihastAH, uparitanahastatrayakSepe ekatriMzat, teSAM savarNa* nArtha caturviMzatyA guNane uparitanAGgulaSaTakSepe ca jAtAnyaGgulAni sapta zatAni paMcAzadadhikAni 750, teSAM zarka rAgataiH pratarairekonatvAddazabhirbhAge labdhAni paJcasaptatyaGgulAni 75, teSAM hastAnayanAya caturviMzatyA bhAge labdhAstrayo hastAstrINyaGgulAni, eSA zarkarAyAM pUrvapUrvaprataradehamAnasyopari pratyekaM zeSeSu dvitIyAdiSu dazasu pratareSu vRddhiH| evamanyAkhapi bhAvanIyaM / sukhAvabodhArtha zarkarAvAlukApaGkadhUmatamaHprabhAsu yatrakANAM sthApanA / tamastamaHprabhAyAM tveka eva pratara iti prataragatavRddherabhAvAttasmin yathoktAni paJcaiva dhanuHzatAnIti // 184 // 185 // 186 // | uktaM saptAsvapi pRthvIpu pratiprataramutkRSTaM nArakadehamAnam, athoktanArakANAM utkRSTadehasya svAbhAvikatAM darzayannutkRSTottaravaikriyasya dvividhasyApi ca jaghanyasya mAnamAha ia sAhAviadeho, uttaraveuvio ya thugunno| duvihovi jahanna kamA, aMgulaassaMkhasaMkhaMso // 187 // vyAkhyA-'iti' uktaprakAreNa saptakhapi pRthvIpu nArakANA dehaH svAbhAviko bhvdhaarnniiyaaprnaamaabhihitH|| lain Education For Privale & Personal use only ww.jainelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI uttaravaikriyaH punaH saptakhapi pRthvISu tasmAt-svAbhAvikAt dviguNo, yathA-ratnaprabhAyAM paJcadaza dhanUMSi sAddhau ca dvau hastau, evaM yAvatsaptamyAM dhanuHsahasramiti / tadetAvatA sarvapRthvISu svAbhAvika uttaravaikriyazcotkRSTo deha uktaH, jaghanyastu saptakhapi pRthvISu dvividho'pi khAbhAvika uttaravaikriyazca kramAdaGgulasyAsaGkhyAtAMzaH saMkhyAtAMzazca / iyaM ca dvividhApi jaghanyAvagAhanA utpattisamaye eva nAnyadA / kecitta jaghanyAmuttaravaikriyAmapyanulAsaMkhyAtabhAgapramANAmAhuH, tanna, yadAgamaH-"jahanne NaM bhavadhAraNijjA aMgulassa asaMkhijaibhAga, uttaraveuviA aMgulassa saMkhijaibhAgamiti" tathA-anuyogadvAramUlaTIkAyAM haribhadrasUriH-"uttaravaikriyA tu tathAvidhaprayatnAbhAvAdAdyasamaye'pyaGgulasaMkhyeyabhAgamAtraiveti" // 187 // uktaM nArakANAmavagAhanAdvAram , athopapAtacyavanavirahadvAradvayamAha sattasu cauvIsa muhU, saga panaradiNega du cau chmmaasaa| uvavAyacavaNaviraho, ohe vArasa muhutta gurU // 188 // lahuo duhAvi smo| // 87 // lain Education For Private Personal Use Only Do Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-iha narakeSu nArakAH prAyaH satatamutpadyante cyavante ca, kadAcideva tu virahaH-antaraM, sa ca laghukojaghanyaH, saptakhapi pRthvISu samuditAsu yadvA pratyekamekaH samayaH, guruH-utkRSTaH punaroghe-sAmAnyataH saptakhapi pRthvIpu samuditAsu dvAdaza muhUrtAH, tadanantaramavazyamanyatamasyAM kazcidutpadyate cyavate ca, pratyekaM tUtkRSTa upapAtacyavanavirahakAlo ratnaprabhAyAM caturviMzatirmuhUrtAH zarkarAyAM sapta dinAH vAlukAyAM paJcadaza dinAH paGkAyAM eko mAsaH dhUmAyAM dvau tamaHprabhAyAM catvAraH tamastamaHprabhAyAM paNmAsAH / vakhAntarakAlAdUrdhva cAvazyametAsu ko'pyutpadyate cyavate ceti // 188 // athaikasamayopapAtacyavanasaGkhyAdvAradvayamatidizan gAthAzakalamAha saMkhA puNa surasamA muNeavA / vyAkhyA-saGkhyA punarekasmin samaye nArakANAmupapAtaviSayA cyavanaviSayA ca surasamA jJAtavyA / yathA-"igadutisaMkhamasaMkhA, igasamae iMti a cavaMti" // 188 // atha ke jIvA narakaM yAntItyevaMrUpaM gatidvAramAha saMkhAupajattapaNiMditirinarA jaMti naraesuM // 189 // vyAkhyA-paJcendriyatiryaGgarAH saGkhyAtAyupaH paryAptAzca santo yAnti narakeSu, ete'pi ca narakAyubandha GARAOSASSA JainEducation intel For Private Personal Use Only *** w.jainelibrary.org Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRtti RECORCA saMgrahaNI- hetubhAve sati, na yathA kathaJcit , taddhetuzca mithyAtvAdiranekadhA, yaduktam-"micchaddiTTi mahAraMbhapariggaho tiva hai loha nissIlo / nirayAu nibaMdhai, pAvaruI roddapariNAmo // 1 // " 189 // // 88 // uktA oghato narake gatiH, arthatAmeva pratipRthivyAha ___ asanni sarisiva pakkhi sIha uragitthi jaMti jA chaDhei / __ kamaso ukkoseNaM, sattamapuDhaviM maNuamacchA // 190 // vyAkhyA asaMjJinaH-saMmUchimapaJcendriyAH, te ca saMmUchimamanuSyANAmaparyAptAnAmeva kAlakaraNato narakagatedarabhAvAttiryaJcaH utkarSato'pi prathamAmeva pRthvIM yAvadgacchanti, na parataH, tatrApi cAyuHkRto vizeSo yathA-'asannI NaM neraiAuaM pakaremANA jahanne NaM dasa vAsasahassAI, ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejaibhAgaM pakareMti" tti, tathA jJAnakRto vizeSo, yadRddhAH-asaMjJibhya utpadyamAnAstathA bodhamAndyAdaparyAptAvasthAyAmavyaktamapyavadhi nApnuvanti, tathA ca jIvAbhigamaH-"neraiA atthegaiA duannANI, atthegaiA tiannANI" iti / tathA sarIsRpA-bhujaparisapo godhAnakulAdayo garbhavyutkrAntA dvitIyAmeva yAvat, pakSiNo-garbhajA gRdhrAdayastRtIyAM, siMhAH-siMhopalakSitAzcatuSpadA garbhajAzcaturthI, uragA-uraHparisappAH sarpAdayo garbhajAH paJcamI, striyaH SASREKACKERASACra // 88 // ARC-RS lain Education Inter For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** ** strIratnAdyAH SaSThI, manujA-manuSyA matsyAzca-jalacarA, ubhaye'pi garbhajAH saptamI yAvadutkarSato gacchanti / evameSA| gatirutkRSTA'bhihitA, jaghanyA tu sarveSAmapyeSAM ratnaprabhAyAH prathame pratare, madhyamA punarjaghanyAyAH parato yathA-1| khamutkRSTAyA arvAg voddhavyA // 19 // atha keSAJcittirazcAM bAhulyakRtaM vizeSamAha vAlA dADhI pakkhI, jalacaranaragAgayA u aikUrA / jaMti puNo naraesuM, bAhulleNaM na uNa niamo // 191 // vyAkhyA-'vyAlAH' sarpAdayo 'daSTriNo' vyAghrasiMhAdayaH 'pakSiNo' gRdhrAdayo 'jalacarA' matsyajAtayaH, ete 51 sarve'pi narakAdAgatA atikrUrAdhyavasAyavazagAH santaH kRtvA paJcendriyavadhAdIn punarnarakeSu gacchanti / etaca 6bAhulyenocyate, na punarniyamo, yato narakAgatA api kecidete prAptasamyaktvA yAntyeva zubhAM gatim // 191 // saMhananavizeSAdgativizeSa prasaGgato lezyAzca nArakANAmAha dopaDhamapuDhavigamaNaM, chevaDhe kIliAisaMghayaNe / ekeka puDhavIvuDDI, AitilesAu naraesu // 192 // *** SA wain Education inte For Privale & Personal use only law.jainelibrary.org Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 89 // Jain Education vyAkhyA--sevArtte saMhanane satyutkarSato dve eva - ratnazarkarAprabhe prathamapRthivyau yAvadgacchanti jIvA, na parataH / tataH pazcAnupUvyaiva kIlikAdau saMhanane ekaikapRthvIvRddhiH kAryA yathA - kIlikAkhye tRtIyAM yAvat arddhanArAce caturthI nArAce paJcamIM RSabhanArAce SaSThIM vajrarSabhanArAce saptamIM yAvaditi / eSA ca gatirutkRSTA / jaghanyA tu sarvairapi saMhananairadhyavasAyamAndyAdraprabhAyAH prathame pratare, madhyamA punarjaghanyAyA UrdhvaM yathAkhamutkRSTAyA ardhA| giti / tathA lezyApaTumadhyAdAdyAstisro lezyAH kRSNanIlakApotAkhyA narakeSu bhavanti // 192 // zyAmeva pratipRthivi vibhAgenAha dusu kAU taiAe, kAU nIlA ya nIla paMkAe / dhUmAeN nIlakiNhA, dusu kiNhA huMti lesAu // 193 // vyAkhyA- 'dvayoH' prathamadvitIyayoH pRthivyorlezyA kApotA, kevalaM zarkarAyAM kliSTatarA / evamanyAkhapi sajA|tIyA vijAtIyA ca lezyA'gho'dhaH kliSTatarA kliSTatamA ca vAcyA / tRtIyasyAM 'kAU nIlA ya'tti keSAJcit prathamaprataragatAnAM nArakANAM kApotA, utkarSato'pyasyA lezyAyAH palyopamAsaGkhyeyabhAgAdhikasAgaropamatrayasthitikatvAt zeSANAM nIlA / paGkAyAM kevalA nIlA / dhUmAyAM keSAJcidAdyaprataragatAnAM nArakANAM nIlA, utkarSato ** vRttiH, // 89 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte | 'pyasyAH palyopamAsaGkhyeyabhAgAdhikadaza sAgaropamasthitikatvAt zeSANAM kRSNA / 'dvayoH ' SaSThIsaptamyoH kRSNaiva navaraM saptamyAM paramakRSNA / evaM saptakhapi vibhaktA bhavanti lezyAH // 193 // atrAhuH kecit - yathaitA nArakANAM prAguktAzca surANAM vAhmavarNarUpA dravyalezyAH pratipattavyAH, anyathA saptamapRthvInArakANAM samyaktvAvAptiH zrutAbhihitA na yujyate, uparitanalezyAtraye evAgame tadavApteruktatvAt yadAha - " sammattassa ya tisu uvarimAsu paDivajamAo hoi / puvapaDivannao puNa, annayarIe u lesAe // 1 // " uparitanyazca lezyAsteSAM na santi, kRSNAyA eva saptamapRthivyAmuktatvAt / tathA saudharme tejolezyaivoktA, asyAzca prazastapariNAmahetutvena saMgamakAdInAM bhuvanagurau raudropasarga kartRtvAnupapattiH tathA ca saptamapRthivyAM samyaktvAnyathAnupapattyA tejolezyAdisadbhAve 'AitilesAu narapasuM' ti niyamo'pi virudhyate, tasmAdvAhyavarNarUpA evaitA iti / etannirAkaraNArthamAha suranArayANa tAo, dabalesA avaTTiA bhaNiA / bhAvaparAvattIe, puNa esiM huMti challesA // 194 // vyAkhyA - atra yAstejaAdyAstisraH saudharmmAdidevAnAM yAzca kRSNAdyAstisro nArakANAM lezyA uktAH, tA avasthitA dravyalezyAH Agame bhaNitAH, lezyAdravyANyavasthitAnItyarthaH, na punarvAyavarNarUpAH, tattadravyakSetrakAlA ww.jainelibrary.org Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH . saMgrahaNI-16 disAmagrIto bhAvaparAvRttyA punareSAM-suranArakANAM SaT lezyAH / ayamabhiprAyaH--tiryamanuSyANAM bhavasaMkrAntau : // 90 // zeSakAlaM ca lezyA lezyAntaropadhAne vizuddhavastramiva maJjiSThAdirAgayoge sarvathA kharUpatyAgAttadrUpeNaiva pariNamati, anyathaitallezyAyAH palyopamasthiterapi sambhavAdutkarSato'pyantarmuhUrttamAgamoktaM virudhyate / devanArakANAM tu lezyAyAstadanyalezyAyoge tadAkAramAtrAyeva jAyate, na punastadrUpatA, tathAhi-yathA vaiDUryAdimaNiH protakRSNAdisUtrasamparkAdasphuTaM kiJcittadAkArabhAvamAtraM sphaTiko vA japAkusumAdiyogataH spaSTaM tatpratibimbamAtraM pratipadyate, na tUbhAvapi tadrUpatAM, tathaiSAM kRSNAdilazyAdravyANi nIlAdilezyAdravyaughaM prApya kadAcidaspaSTaM tadAkArabhAvamAtraM kadAcitspaSTaM tatprativimbamAtraM pratipadyante, na punastadvarNagandharasasparzatayA pariNamya nIlAdilezyAdravyANyeva bhava|nti / evaM ca saptamapRthivyAmapi yadA kRSNalezyA tejolezyAdidravyANi prApya tadAkAramAtreNa tatpratibimbamAtreNa vA'nvitA bhavati, tadA kRSNalezyAdravyayoge'pi sAkSAt tejolezyAdidravyasAcivye iva zubhaH pariNAmo le nArakasya jAyate, japoparaktasphaTikasya raktatAvat , tatpariNAmasya cAsya samyaktvAvAptiraviruddheti / nacaivamapi tejolezyAdisadbhAve saptamapRthivyAM kevalakRSNalezyAdyabhidhAyinaH sUtrasya vyAghAto, yatastasyAM kRSNaiva sadA'vasthAyinI, 4 tejasyAdikA tvAkAramAtrAdinA kadAcideva jAyate, na ca jAtA'pi ciramavatiSThate, na cAvasthitAyAmapi tasyAM / kRSNalezyAdravyANi khavarUpaM tyajanti, tato'dhikRtasUtre kRSNaiva saptamyAmuktetyevaM sarvatra bhAvanIyam / ata eva saMgama-| // 90 Main Education interational For Privale & Personal use only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OCOCC0 kAdInAmapyAkAramAtrAdinA kRSNalezyAsadbhAvAdupapadyate bhuvanagurAvupasargakartRtvaM, tathA'vasthitalezyApekSo lezyAtrayaniyamo'pyevamaviruddha eva / kiJca-AsAM bAhyarUpatve bhagavatyAM prajJApanAdau ca "neraiA NaM bhaMte ! satve samavannA? goamA ! no iNahe samaDhe, jAva tattha NaM je te puvovavanagA te NaM visuddhavaNNatarAgA, je te pacchovavannagA te NaM avisuddhavaNNatarAgA" iti varNamuktvA, "neraiA NaM bhaMte ! save samalesA ? goamA! jAva tattha NaM je te puvovava nagA te NaM visuddhalesatarAgA, je te pacchokvannagA te NaM avisuddhalesatarAgA" iti lezyoktiratiricyate / apic| yadyetAH suranArakANAM dravyalezyA bAhyavarNarUpAH syustarhi devAnAm 'asurA kAlA' ityAdivAhyavarNamabhidhAya punaH "bhavaNavaNa paDhamacaulesa" ityAdilezyAbhidhAnamanarthakaM syAdityalaM prsnggen| iha ca dravyalezyAnAmavasthitatvAbhidhAnena yeSAM devAnAM nArakANAM ca yAH kAzcana lezyAH sambhavanti tAsAM khakhabhavasthitipramANamavasthitikAlamAnamuktaM bhavati, taca 'tirinara AgAmibhavalesAe." ityAdivakSyamANanyAyAt pUrvottarabhavasambandhyantarmuhUrtadvayAdhikaM boddhavyam // 194 // uktaM nArakANAM gatidvAram , athaite narakAduvRttAH kvAgacchantItyAgatidvAramAha niraubaTTA ganbhe, pajattasaMkhAu laddhi eesiM / cakki harijuala arahA, jiNe jaI disa samma puDhavikamA // 195 // MARCHECK Jain Education I For Privale & Personal use only w ww.jainelibrary.org Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 91 // Jain Education in *%% % vyAkhyA - nirayAt- narakAdudRttAH - cyutAH santo jIvA anantarabhaye garbhe eva jAyante, na saMmUcchimatiryaGnarasuranArakeSu, garbhajA api paryAptA eva, na labdhyaparyAptAH, tathA saGkhyAtAyuSo nAsaMkhyAtajIvinaH / labdhizcaiteSAM nArakANAM yasmAnnarakAdudvRttAnAM yA jAyate sA pRthvIkramAdiyaM, yathA - prathamAyA eva ratnaprabhAyA udvRttA anantarabhave cakravarttino bhavanti, na zeSapRthvIbhyaH sambhavamAtraM cedaM na punarbhavantyeveti / evaM dvitIyAyAH dvitIyAM maryAdIkRtyodvRttA 'harijuala'tti vAsudevavaladevAH, evaM sarvatra maryAdA bhAvanIyA / tRtIyasyA arhantaH - tIrthakarAH, te ca pUrvavaddhanarakAyuSaH khahetUpAttatIrthakRnnAmagotrAH zreNikAdaya iva na zeSAH / caturthyA jinA:- sAmAnyakevalinaH / | paJcamyA yatayaH - sarvaviratAH / paSThyAH 'disa' tti dezaviratAH / saptamyAstUdvRttAH 'samma' ti samyagdRSTayo bhavanti, samyaktvamAtraM labhante, na dezaviratyAdikamityarthaH // 195 // atha nArakANAmavadhikSetramAha- raNAe~ ohi gAua, cattAraha gurulahu kameNaM / puDha gAuarddha, hAyai jA sattami igaddhaM // 196 // vyAkhyA- ' ratnaprabhAyAM' prathamapRthivyAM nArakANAmavadhikSetramutkRSTaM jaghanyaM ca kramAccatvAri arddhacaturthAni ca gavyUtAni tataH paraM pratipRthivi gavyUtArddhamubhayatra hIyate, yAvat saptamyAmekamarddha ca gavyUtamiti / tathAhi-- pratha vRttiH // 91 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAmutkRSTaM avadhikSetraM yojanaM, dvitIyasyAM sArddha gavyUtatrayaM, tRtIyasyAM gavyUtatrayaM caturthyAMmaddhatRtIyAni gavyUtAni, paJcamyAM dve gavyUte, SaSThyAM sAddhaM gavyUtaM, saptamyAmekaM gavyUtaM / jaghanyaM tu saptasvapi kramAt sArddhatRtIyAni gavyUtAni trINi arddhatRtIyAni dve sArddhagavyUtaM gavyUtaM arddhagavyUtaM ceti // 196 // uktamAgatidvAraM, sAmprataM nArakavaktavyatAmupasaMharan manuSyadvArasambandhanAyAha nirayadAraM sammattaM, maNuadAraM bhaNNai, atra ca bhavanadvAravarjAnyaSTau pratidvArANyata Adau sthityavagAhanAdvAre prAha ganbhanara tipaliAU, tigAu ukkosato jahanneNaM / mucchima duhAvi aMtamuhu aMgulAsaMkhabhAgataNU // 197 // vyAkhyA-iha narA dvidhA, garbhajAH saMmUrchimAzca, tatra garbhe jAtAH garbhajAH, mUrcchanaM mUrchaH-garbhamantarevotpAdastena nirvRtA 'ghaJ ca bhAvAdima iti ghaJpratyayAntAdimapratyaye muuchimaaH| tatra garbhopalakSitanarA utkapaMtasvipalyopamAyuSaH trigavyUtAvagAhanAzca / tathA te garbhajanarA jaghanyato mUchimanarAstu 'duhAvi'tti utkarSato jaghanyatazcAntarmuhUrtAyuSo'GgulAsaGkhyAtabhAgatanavazca, kevalaM mUchimeSu utkRSTAbhyAmantarmuhUrtAGgulAsaGkhyayabhAgAbhyAM wain Education inte For Privale & Personal use only w.jainelibrary.org Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- vRttiH // 92 // ACADEMOCCASEX jaghanyAvantarmuhUrtAGgulAsaGkhayeyabhAgau laghU draSTavyau / saMmUrchimamanuSyAzca arddhatRtIyadvIpasamudreSu garbhajamanuSyANAme- vocAraprasravaNazleSmasiddhAnavAntapittazukrazoNitamRtakalevareSu strIpuMsasaMyogeSu nagaranirddhamaneSu sarveSu vA'zucisthAneSu saMmUrcchanti / ete ca 'asannImicchAdiTTI, sabAhiM pajattIhiM apajattagA ceva kAlaM kareMti' / vizeSazcAtra-vaikriyazarIraM narANAM paryAptasaGkhyAtAyugarbhajAnAmeva, tacca 'jahanneNaM aMgulassa saMkhejaibhAga, ukkoseNaM sAiregaM joaNasayasahassaM (AhArakaM tu) iDipattapamattasaMjayANaM samacauraMsasaMThA(NA)NaM, jahanneNaM desUNA ukkoseNaM paDipunnA rayaNI' taijasakArmaNe sarvasaMsAriNAM, te ca yasya yadaudArikAdi sambhavati tasya tadrUpe, anyatra samudghAtAt // 197 // ukte narANAM sthityavagAhane, athaiSAmaivopapAtodvartanayovirahakAlamekasamayasaGkhyAM cAha bArasamuhutta gabbhe, iyare cauvIsa virahu ukkoso| jammamaraNesu samao, jahannasaMkhA surasamANA // 198 // vyAkhyA-janmamaraNayoH-upapAtodvartanayoH sambandhI pratyekaM virahaH-antarakAla utkRSTo 'garbha'tti garbhajanaraviyo dvAdaza muhUrtAH, 'iyare'tti saMmUchimanaraviSayazcaturviMzatirmuhUrtA, jaghanyatastUbhayatrApi smyH| saGkhyA punarekasmin samaye utpadyamAnAnAmudvartamAnAnAM ca narANAM surasamAnA, yathA-'igadutisaMkhamasaMkhA, igasamae huMti a ACCREASONAL 3 // 9 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cavaMti' atra cAsaMkhyAtatvaM sAmAnyato grbhjsNmuurchimaapekss||198||ath ke jIvAmanuSyeSu gacchantItyevaM gatidvAramAha sattamamahineraie, teU vAU asNkhnrtirie| muttUNa sesajIvA, uppajaMtI narabhavaMmi // 199 // | vyAkhyA-saptamapRthvInArakAstejaskAyikA vAyukAyikA asaGkhyAtavarSAyunaratiyazcazca mRtvA'nantaraM manujeSu notpadyante / ata etAn muktvA zeSAH suramanujatiryamArakA utpadyante narabhave // 199 // atraiva vizeSamAha suraneraiehiM cia, havaMti hriarihckkibldevaa| cauvihasura cakibalA, vemANia hUMti hariarihA // 200 // vyAkhyA-vAsudevAhacakravartivaladevAH suranArakebhya evotpadyante, na tiryagnarebhyaH, tatra nArakebhyaH 'cakihariju|ala arihA' ityAdi prAgvat / devebhyastvevaM-caturvidhA api surAH cyutAH santazcakravarttino baladevAzca bhavanti, da arhadvAsudevAstu vaimAnikA eva santaH // 20 // tathAha hariNo maNussarayaNAI, huMti nANuttarehiM devehi / Jain Education in For Private Personal Use Only Paw.jainelibrary.org Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 93 // Jain Education In jaha saMbhavamuvAo, hayagayaegiMdirayaNANaM // 201 // vyAkhyA - vAsudevA manuSyaratnAni cAnuttaravimAnavAsibhyo devebhyo notpadyante iyamatra bhAvanA - vAsudevA | uktanyAyato nArakavaimAnikebhya evotpadyante, tatra yadi vaimAnikebhyo vAsudevA bhavanti tadA'nuttarasurAnvarjayitvA zeSebhya eva / tathA caturddaza cakravarttino ratnAni, tatra cakrAdIni saptaikendriyANi, purohitAdIni sapta paJcendri yANi, tatrApi gajaturagavarjAni paJca manuSyarUpANi tatra manuSyaratnAni saptamapRthvInAraka tejovAyvasaGkhyAtAyustiryaGkarebhyo manuSyotpatteH prAg niSedhAt zeSasthAnebhya evotpadyante yadA ca vaimAnikebhyazyutvA purohitasenApa| tigRhapativarddhakistrIrUpANi manuSyaratnAni bhavanti tadAnuttarAn varjayitvA zeSebhya eveti / tathA hayagajaikendriyaratnAnAM yathAsambhavamupapAtaH yebhyaH sthAnebhyaH sambhavanti tebhyaH sarvebhyo'pyavizeSeNaivotpadyanta ityarthaH / etaduktaM bhavati - nArakasaMkhyAtAyustiryaGkarasahasrArAntadevebhyo hayagajaralayorutpAdaH, etebhya eva tirazcAmutpatterabhidhAnAt, | ekendriyaratnAnAM tu saMkhyAtAyustiryaGkarebhyaH IzAnAntadevebhyazcotpAdaH, etebhyaH evaikendriyotpatteruktatvAt / ayaM ca yathAsambhavamupapAtaH kharUpamAtrapradarzana phalo'pi manuSyaratnAnAM vizeSAbhidhAna prastAvAt sthAnAzUnyArthamabhihita iti // 201 // ralAnAmeva nAmAni kiyatAmapi pramANaM ca gAthAdvayenAha-- vRttiH // 93 // ww.jainelibrary.org Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARSANCHAR vAmapamANaM cakaM, chattaM daMDaM duhatthayaM camma / battIsaMgula khaggo, suvaNNakAgiNi cauMguliA // 202 // cauraMgulo duaMgula, pihulo a maNI purohigyturyaa| seNAvaigAhAvaIvaDDaithIcakirayaNAiM // 203 // vyAkhyA-cakra, chatraM, daNDazabdasya punapuMsakaliGgatvAt daNDaM, trINyetAni ratnAni vyAmapramANAni, vyAmo nAma * prasAritobhayabAhoH puMsastiryagahastadvayAnulyagrAntarAlaM, yadamaraH. 'vyAmo bAhvoH sakarayostatayostiryagantaram' / carmaratnaM dvihastadairghya / khaDgaratnaM dvAtriMzadaGguladaiya / suvarNakAkiNI caturaGgulikA-caturamulapramANaM, jAtyavarNamayaM kAkiNIratnamityarthaH / atra ca kAkinikAkiNiriti ca zabdadvayamauNAdikaM, tatra striyAmIppratyaye kAkinI kAkiNI cetyubhayathApyadoSaH / caturaGguladI? dyaGgulapRthulazca maNiH / etAni saptApyekendriyANi sarvacakravarttinAmAtmAGgulena, zeSANi tu sapta purohitAdIni paJcendriyANi, tAni ca tattatkAlInapuruSocitamAnAni, cakrAdiratnAnAM ca kharUpaM yathA-cakraM samastAyudhAtizAyi durjayArivijayakaraM 1, chatraM cakravartihastasparzamAtropajAtadvAdazayojanAyAmavistAra, tadvaitAbyottaradigvatimlecchArAdhitameghakumArAsuramuktAmbubharanirasanasamartha 2, daNDo viSamabhuvaH in Education Inter For Private Personal use only jainelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- samatvakArI, yatnavizeSAca vyApAryamANo yojanasahasramapyadho vidArayati 3, carmaratnaM chatrasyAdhazcakravartihastaspa-8 vRttiH zaMto jAtadvAdazayojanAyAmavistAraM prAtarutAparAhnasaMpannopabhogyazAlyAdikaraM 4, khago raNeSvapratihatazaktiH 5, // 94 // kAkinI vaitADhyaguhayorubhayabhittiSvekonapaJcAzanmaNDalakaraNAdhupayoginI 6, maNirUdhiHsthitayozchatracarmaratnayorapAntarAle chatratumbe nyasto dvAdazayojanasya cakravartikaTakasya prakAzakastamisrakhaNDaprapAtaguhAdvaye ca pravizatazcakriNo hastizironyasto dvAdazayojanAni yAvatpUrvAparapurorUpAsu tisRSu dikSu mahAtamoghAtI zirohastAdivaddhaH samastarogopadrayApahArI ceti 7, purohitaH zAntikarmAdikRt 8, gajaturagau mahAvegaparAkramI 10, senApatirgaGgAsindhuparakUlavarttikhaNDavijayI daNDAbhidhaH11, gRhapati!hocitetikartavyatAparaH 12, varddhakihanivezAdisUtraNAdikArI tamisraguhAyAM khaNDaprapAtaguhAyAM conmanajalAnimagnajalayonadyozcakravartisainyottAraNAya setukArI ca / tathA cAvazyakacUrNiH-"tae NaM se vaDairayaNe bharahavayaNasaMdeseNaM tAsu naIsu aNegakhaMbhasayasaMniviThaM acalamapaM sAlaMbaNabAhAgaM savarayaNAmayaM suhasaMkamaM karei" 13, strIratnamatyadbhutakAmasukhadhAma 14, caturdazApyetAniratnAni pratyekaM yakSasahasrAdhiSThitAni / tathaitAni jambUdvIpe jaghanyapade catuNoM cakriNAM bhAvAt paT paJcAzat 56, utkRSTapade aSTAviMzatirvidehe ekaiko bharatairAvatayoriti triMzatazcakriNAM bhAvAcatvAri zatAni viMzatyuttarANi 420, jambUdvIpaprajJatyAdisaMvAdastu granthagauravabhayAnna dayate // 202 // 203 // atha vAsudevaratnAnyAha 24 JainEducation int For Privale & Personal use only (allw.jainelibrary.org Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakkaM dhaNuhaM khaggo, maNI gayA tahaya hoi vnnmaalaa| saMkho satta imAiM, rayaNAI vAsudevassa // 204 // vyAkhyA-sugamA, kevalaM gadA-kaumodakInAmA praharaNavizeSaH, vanamAlA sadaivAmlAnA devArpitA, zaGkha:pAJcajanyo dvAdazayojanadhvaniH // 204 // uktaM saprasaGgaM gatidvAraM, athaite narAH khabhavAdudRttAH kvAgachantItyAgati-11 dvAramAha saMkhanarA causu gaIsu jaMti paMcasuvi paDhamasaMghayaNe / iga du ti jA aTThasayaM, igasamae jaMti te siddhiM // 205 // vyAkhyA-saGkhyAtAyuSo narAH, narazabdasya jAtivAcakatvAt manuSyajAtivartinaH strIpuMnapuMsakAzcatasRSu-nAraka-181 tiryaganarAmararUpAsu gatiSu tattadyogyapariNAmasambhave yAnti-gacchanti / ta eva ca prathamasaMhanane sati 'paJcakha-14 pIti' tAkheva mokSasahitAsu gacchanti / vajrarSabhanArAcasaMhananenaiva mokSaM yAntItyarthaH / te ca manuSyagativartinaH sAmAnyena ekasmin samaye jaghanyata eko dvau trayo vA utkarSato'STottaraM zataM siddhiM yAnti // 205 // atra vedAdikRtAn vizeSAnAha Jain Education Inteles For Privale & Personal use only wi .jainelibrary.org Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH saMgrahaNI vIsitthi dasa napuMsaga, purisaTTasayaM tu egasamaeNaM / // 95 // sijjhai gihi anna saliMga, cau dasaTTAhiasayaM ca // 206 // vyAkhyA-ekasamayenotkarSato viMzatireva striyo dazaiva napuMsakAH puruSANA tvaSTottarazatameva sidhyanti / tathA liGgazabdasya pratyekaM yogAdgRhiliGge sthitAzcatvAra evaikasamayena siddhayanti, evamanyaliGge daza, khaliGge aSTAdhikaM zataM // 206 // tathA gurulahumajjhima do cau, aTThasayaM uddddhotirialoe| caubAvIsaTTasayaM, du samudde tinni sesajale // 207 // hai vyAkhyA-utkRSTadehau paJcadhanuHzatocau dvAvevaikasamayenotkarSataH sidhyataH, evaM jaghanyadehA hastadvayoccAzcatvAraH, madhyamadehA aSTottaraM zataM / atra muktiyogya utkRSTo dehaH paJca dhanuHzatAni jaghanyo dvau hastau vyAkhyAtastataH kiJcidAgamAbhijJasya yathAvattattvamajAnataH syAtkasyApyAzaGkA yathA-nAbhaH sapAdapaJcadhanuHzatoccatve 'saMghayaNaM saMThANaM, uccattaM| ceva kulagarehi samaM ti marudevyapi tanmAneti kathaM tasyAH siddhiH?, tathA jaghanyato'pi saptahastocchritAnAM siddhi RECACASCACACADEOS Jain Education in For Privale & Personal use only Di Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgame zrUyate, tataH kathametaditi ? ato vyaktAbhiH kSamAzramaNagAthAbhireva kiJcittattvamucyate-"kiha marudevImANaM, nAbhIo jeNa kiMcidUNA sA? / to kira paMcasaya cia, ahavA saMkoao siddhA // 1 // saMkocazva hastiskandhAdhirUDhatvAt / sattUsiesu siddhI, jahannao kihamihaM vihatthesu ?|saa kira titthayaresuM, sesANamiaMtu siddhANaM // 2 // te puNa hoja bihatthA, kummAputtAdao jahanneNaM / anne saMvaTiasattahatthasiddhassa hINatti // 3 // " athavA-yadidamAgame sapta hastA jaghanyaM, paJcadhanuHzatAnyutkRSTaM mAnamuntaM, tadvAhulyA, anyathA jaghanyamaGgulapRthaktvairutkRSTaM dhanu:pRthaktvaiH kramAddhInamadhikaM ca boddhavyaM, yadAha-"bAhullao a suttami, satta paMca ya jahannamukkosaM / iharA hINabbhahi, hojaMguladhaNupuhuttehiM // 1 // accherayAi kiMcivi, sAmannasue na desi savaM / hoja va anivaddhaM cia, paMcasayAesavayaNaM va // 2 // " atrAdyagAthAyAmutkRSTaM zarIramAnaM dhanuHpRthaktvairabhyadhikAni paJcadhanuHzatAnyuktaM, taca paJcaviMzatyadhikapaJcadhanuHzatarUpaM boddhavyaM / 'marudevIvi AesaMtareNa nAbhitula'tti siddhaprAbhRtavivaraNAt , tathA cAtra siddhaprAbhRtasUtramapi--"ogAhaNA jahannA, rayaNidugaM aha puNAi ukkosA / paMceva dhaNusayAI, dhaNuhapuhutteNa ahiaaiN||3|| etaTTIkAvyAkhyA ca-pRthaktvazabdo bahutvavAcI, bahutvaM ceha paJcaviMzatirUpaM draSTavyamiti" / tathorddhaloke ekasamayenotkarSatazcatvAra eva sidhyanti, evamadholoke dvAviMzatiH, tiryagloke aSTottaraM zataM / tathA samudre dvau, zeSajale ca hRdanadyAdisambandhini trayaH / atra jale adholoke ca vizeSaHsiddhaprAbhRte "cattAri uDaloe,jale caukaM lain Education in For Privale & Personal use only W w.jainelibrary.org Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH saMgrahaNI- dAve samuhami / aTTasayaM tiriloe, vIsapuhuttaM aholoe // 1 // " etaTTIkA ca-viMzateH pRthaktvaM dve viMzatI tato yadyatrApi 'dovIsatti' paThyate tadobhayasaMvAdaH, uttarAdhyayaneSu tu jIvAjIvavibhaktyadhyayane 'vIsamahe t||9 // | heve'tyuktaM // 207 // athaite narAH kasyAgaterAgatAH kiyanta ekasmin samaye sidhyantIti sAmAnyato vizeSatazcAha narayatiriAgayA dasa, naradevagaIu vIsa aTThasayaM / dasa rayaNAsakaravAluyAu cau paMkabhUdagao // 208 // chacca vaNassai dasa tiri, tiritthi dasa maNua vIsa naariio| asurAi vaMtarA dasa, paNa taddevIu patteaM // 209 // joi dasa devi vIsaM, vimANi aTThasaya vIsa deviio| -ASCIEDOMMERCORRECSCOCK KRICROSORRORSCIRCRAC vyAkhyA-narakagataruvRttya anantarabhave manuSyagatAvAgatAH santo yadyakasmin samaye sidhyanti tadA dazaiva / evaM tiryaggaterAgatA daza, manuSyagateviMzatiH, devagateraSTottarazataM / gatiSveva vizeSacintAyAM, ratnazarkarAvAlukAbhya AgatAH pratyekaM daza, paGkAyAzcatvAraH, dhUmaprabhAdibhyastvAgatA na sidhyantItyuktaM / pRthvIkAyikebhyazcatvAraH lain Education International For Privale & Personal use only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akaayikebhyshctvaarH| vanaspatikAyikebhyaH SaT / paJcendriyatiryagbhyo daza / tirazcIbhyo'pi daza / tejovAyukAyikebhyo vikalendriyebhyazcAgatAH siddhiM na gacchantIti vakSyati / manuSyebhyo daza / nArIbhyo viMzatiH / asurakumArebhyo nAgakumArebhyo yAvat stanitakumArebhyo vyantarebhyazca pratyekaM daza / asurakumArIbhyo yAvat stanitakumArIbhyo , vyantarIbhyazca pratyekaM paJca / jyotiSkebhyo daza / taddevIbhyo viMzatiH / vaimAnikebhyo'STazataM / taddevIbhyastvAgatA vizatirekasmin samaye sidhyanti / tathA ca prajJApanA-"aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! neraiA egasamaeNaM kevaiA aMtakiriaM pakareMti ? goamA ! jahanneNaM ego do vA tinni vA ukkoseNaM dasa, rayaNappabhApuDhavineraiAvi evaM ceva, jAva | vAluappabhApuDhavineraiA paMkappabhApuDhavineraiA ukkoseNaM cttaari| asurakumArA ds| asurakumArIo pnyc| evaM jahA asurakumArA se devIo tahA jAva thnniakumaaraa| puDhavikAiA cattAri / evaM AukAiAvi vaNassaikAiA cha / paMciMdiatirikkhajoNiA dasa paMciMdiatirikkhajoNiNIovi dasa |mnnussaa ds|mnnussiio vIsaM / vANamaMtarA dasa vANamaMtarIo paMca joisiA dasa / joisiNIo vIsaM / vemANiA aTThasayaM vemANiNIo vIsamiti / " siddhaprAbhRte ca devagateranyatra gatitraye'pi dazetyuktaM, 'sesANa gaINa dasagadasagaM'ti, tattvaM punarbahuzrutAH kevalino vA vidantIti // uktA nArakAdigatibhya AgatAnAM sAmAnyato vizeSatazca siddhiH, atha puMvedAdibhya AgatAnAmAha wain Education inte For Privale & Personal use only Onjainelibrary.org 17 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH // 97 // taha puMveehito, purisA hoUNa aTusayaM // 210 // sesaTTabhaMgaesuM dasa dasa sijhaMti egasamayaMmi // vyAkhyA-puMvedebhyo devAdibhya udRttA jIvAH kecitpuruSA jAyante kecit striyaH kecinnapuMsakAH, evaM strIvedebhyo-IA |'pi devIprabhRtibhya uddhRttAnAM bhaGgatrayaM, evaM napuMsakebhyo'pi nArakAdibhyo bhanatrayaM, sarvasaGkhyayA bhaGgA nava / tatra ye|" puMvedebhya udRttya 2 puruSA bhUtvA sidhyanti teSAmevaikasmin samaye'STazataM, zeSeSu punaraSTasu bhaGgakeSu pratyekaM daza dazaiva / / 4 idamuktaM bhavati-devebhya AgatAH puruSA bhUtvA ekasamayenASTazataM sidhyanti, striyo napuMsakAzca bhUtvA pratyeka dazaiva, devIbhyastvAgatAH puruSA api bhUtvA dazaiva, evaM striyo napuMsakAzca / yattu 'vaimAnikadevIbhyo jyotiSkadevIbhyo | nArIbhyazcAgatA viMzatiH sidhyantIti'uktaM, tatra puMstrInapuMsakA dvikasaMyogatastrikasaMyogato vA militAH santo viMzatiH sidhyanti, na punaH kevalAH puruSAH striyo napuMsakA vA, yadapi 'viMzatiH striya ekasamayena sidhyantI' tyuktaM, tatrApi kAzcit puruSebhyaH kAzcit strIbhyaH kAzcinnapuMsakebhya AgatAH satyo militA viMzatiH sidhyanti, na punaH keva-1 | // 97 // |lebhyaH puruSebhyaH kevalAbhyaH strIbhyaH kevalebhyazca napuMsakebhyaH, evamanayA dizA sarve'pi bhaGgA bhAvanIyA iti / aparazcAtra vizeSo daryate yathA-nandanavane catvAra ekasamayena sidhyanti, 'naMdane cattArI'ti vacanAt / ekatarasmin Jain Education Intematona For Privale & Personal use only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COCCASSAKSCHEMERGENGAGRA vijaye viMzatiH, 'vIsA egayare vijae'iti vacanAt / sarvAvakarmabhramiSu pratyekaM saMharaNato daza; paNDakavane dvau; paJcadazakhapi karmabhUmiSu pratyekamaSTazataM / yaduktam "saMkamaNAe dasagaM, do ceva havaMti paMDagavaNaMmi / samaeNa ya aTThasayaM, pannarasasu kammabhUmIsu // 1 // " tathA kAlacintAyAmutsarpiNyAmavasarpiNyAM ca pratyeka tRtIye caturthe cArake'STazataM, avasarpiNyAM paJcamArake viMzatiH, zeSeSvarakeSu pratyekamutsarpiNyAmavasarpiNyAM ca saMharaNato daza / uktaM ca-"ussappiNiosappiNitaiacautthayasamAsu aTThasayaM / paMcamiAe vIsaM, dasagaM dasagaM ca sesAsu // 1 // " atra paJcamyAM samAyAmavasarpiNyAH sambandhinyAM notsarpiNyAH, tatra tIrthAbhAvAt , ityAdyanyadapi prabhUtaM zAstrAntarebhyo boddhavyaM / / saMkSiptarucisattvAnugrahaphalatvAtprayAsasyeti // atha siddhigatimadhikRtyopapAtavirahakAlaM cyavanAbhAvaM cAha viraho chamAsa guruo, lahu samao cavaNamiha natthi // 211 // vyaktaM, navaraM cyavanaM muktau nAsti, taddhetukAbhAvAt / yaduktam- "dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkaraH / / karmavIje tathA dagdhe, na rohati bhvaangkurH||1||" tathA aDa saga chappaNa cautinni, donni ekko asijjhamANesu / lain Education inte For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 98 // battIsAisu samayA, niraMtaraM aMtaraM uvariM // 212 // M vRttiH vyAkhyA-dvAtriMzadAdiSvavadhibhUteSu sidhyatsu yathAsaGkhyamutkarSato'STAdayaH samayA nirantaraM prApyante, tata UrdhvamavazyamantaraM bhavati / iyamatra bhAvanA-ekAdayo dvAtriMzatparyantA nirantaramutkarSato'STau samayAn yAvatsidhyanti, 4 tathAhi-ekasmin samaye eko dvau vA yAvat dvAtriMzat sidhyanti, dvitIye'pyeko dvau yAvat dvAtriMzat , evaM tRtIye'pi yAvadaSTame'pi samaye eko dvau vA yAvat dvAtriMzat sidhyanti, tataH paramavazyaM samayAdyantaraM / yadA tu trayastriMzatamAdiM kRtvA yAvadaSTAcatvAriMzadekasamayena sidhyanti, tadA utkarSato nairantaryeNa sapta samayAn yAvat sidhyanti, tato'vazyamantaram / evamekonapaJcAzadAdyAH SaSTiparyantA nirantaraM sidhyantaH SaT samayAn yAvatprApyante, tato'ntaram / evaM sarvatra yojyaM, yAvadyadaikasmin samaye vyuttaraM zataM utkarSato yAvadaSTottaraM zataM sidhyanti, tadA dvitIye samaye avazyamantaramiti // 212 // dvAtriMzadAdiSvityuktamatastAneva dvAtriMzadAdInavadhInAha battIsA aDayAlA, sahI bAvattarI a avhiio| culasI channauI durahiasayamadduttarasayaM ca // 213 // // 9 lain Education Inter For Private Personal Use Only Laltinelibrary.org Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 uktArthA / atrAhuH sAGkhyAdayo-'guNapuruSAntarajJAnAdinA prakRtiviyogAdirUpAmavApya muktiM-muktAH sarvatra tiSThanti, vyomavattApavarjitA' ityAdi / atastannirAkaraNAya viziSTameva muktAnAM kSetramAha paNayAla lakkhajoaNavikkhaMbhA siddhasila phlihvimlaa| taduvarigajoaNaMte, logaMto tattha siddhaThiI // 214 // hai, vyAkhyA sarvArthasiddhavimAnAdUrdhva dvAdazabhiryojanaiH paJcacatvAriMzadyojanalakSaviSkambhA vRttatvAdAyAmato'pi tAvanmAnA sarvAtmanA cArjunasuvarNamayatvAt sphaTikavannirmalA siddhazilA bhavati / siddhazilA siddhabhUmirIpataprAgbhArA zItA ceti paryAyAH / sarvArthAt dvaadshbhiryojnailokaant ityanye, tattvaM punaH kevalino vidanti / sthUlatvaM cAsyAH 'bahumajjhadesabhAe, aTTheva ya joaNAi bAhalaM / caramaMtesu a taNuI, aMgulasaMkhejaIbhAgaM // 1 // ' atra bahumadhyadezabhAga AyAmaviSkambhAbhyAmapyaSTau yojanAni / ata Urva 'gaMtUNa joaNaM joaNaM tu parihAi aMgulapuhattaM / tIsevia paraMtA, mcchiapttaaotnnuayraa||1||' kimuktaM bhavati? uttAnacchatranibhA ghRtapUrNatathAvidhakaroTikAkArA davA siddhiriti / sthaapnaa| tasyAzcoparyekayojanasyAnte lokAntastatra siddhAnAM sthitiH / idamuktaM bhavati-yojanasyoparihaitane kroze tasyApyuparitane paSThabhAge trINi dhanuHzatAni trayastriMzAni dhanustribhAgazcetyevaMrUpe siddhAstiSThanti / prAguktAyAH| EASAAMANESAMACHAR lain Education a IRI For Privale & Personal use only w.jainelibrary.org Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH saMgrahaNI- paJcadhanuHzatarUpAyAH siddhigamanayogyotkRSTAvagAhanAyAH siddhigamanAdaka zuSirapUraNena tribhAgonatvAd, etA 18vatyA evotkarSataH siddhAvagAhanAyA bhAvAt / yaduktam-"tinni sayA tettIsA, dhaNuttibhAgo a kosachabbhAgo / // 99 // paramogAho'yaM, to te kosassa chnbhaago||1||" iti // 214 // atha manuSyadvAropasaMhArapUrvakaM tiryagdvAraM sambandhayati "maNuadAraM samattaM, tiriadAraM bhaNNai" a atrApi bhavanadvAravarjAnyaSTau pratidvArANi / iha caikadvitricatuHpaJcendriyabhedAt paJcavidhAstiryaJcaH, te caikendri-18 yANAM pRthivyaptejovAyuvanaspatibhedataH paJcavidhatvAnnavavidhAH, tatrAdyA aSTau saMmUchimA eva, paJcendriyAstu garbhajAH |saMmUchimAzca, tatra tAvadgarbhajasaMmUchimabhedamanapekSya sAmAnyena navavidhAnAmapi tirazcAM sthitimAha bAvIsasagatidasavAsasahasagaNitidiNabeMdiAIsu / bArasavAsuNapaNadiNa, chamAsatipaliaTTiI jeTTA // 215 // vyAkhyA-atra dvIndriyAdInAM dvAdazavarSAdikAyAH sthiterabhidhAnAt dvAviMzativarSasahasrAdikA sthitirekendri // 99 // lain Education International For Privale & Personal use only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yANAM, tatrApyagneH pRthagabhidhAnAt pRthivyabvAyuvanaspatInAmeva yathAkramaM boddhvyaa| tadyathA-pRthivIkAyikAnAM dvAviM zatirvarSasahasrA jyeSThA sthitiH, evamapkAyikAnAM sapta, vAyukAyikAnAM trayaH, vanaspatikAyikAnAM daza / 'agaNiti|diNa'tti, agnikAyikAnAM trINi dinAni, tathA dvIndriyANAM dvAdaza varSANi, trIndriyANAmekonapaJcAzadinAni / / caturindriyANAM SaNmAsAH, paJcendriyANAM trINi palyopamAni / eSA cotkRSTA sthitiHprAyo nirupadrave sthAne drssttvyaa| evamagre'pi bhAvanIyaM, jaghanyA tu sarvatrAntarmuhUrta vakSyate // 215 // uktA sAmAnyena tirazcAM sthitiratha pRthvIbhedeSu vizeSeNAha saNhA ya suddhavAlua, maNosilA sakarA ya kharapuDhavI / igabAracoisasolaDhArabAvIsasamasahasA // 216 // vyAkhyA-lakSNA-marusthalyAdigatA pRthvI, zuddhA-kumAramRttikA, vAlukA-sikatA, manaHzilA-prasiddhA, zarkara IpatkarkarikA, kharapRthvI-zilApASANarUpA, paNNAmapyeSAM pRthvIbhedAnAM kramAdutkRSTA sthitirekadvAdazacaturdazaSoDazaaSTAdazadvAviMzati()samAsahasrAH-varSasahasrAH // 216 // atha paJcendriyatiryagbhedeSu sthitivizeSamAha Jain Education ine ha For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DOCRACK A4% sNgrhnnii||10|| gabbhabhuajalacarobhaya, gbbhorgpuvkoddiukkosaa| gabbhacauppaya pakkhisu, tipalia paliAasaMkhaMso // 217 // vyAkhyA-garbhajAnAM 'bhu'tti bhujaparisarpANAM-godhAnakulAdInAM, tathA jalacarANAM-matsyAdInAM, 'ubhaya'tti, garbhajasaMmUchimAnAM-tathA garbhoragANAM ca-garbhajasarpajAtIyAnAM, pUrvakoTayutkRSTA sthitiH, tathA garbhajacatuSpadAnAM -gavAdInAM-trINi palyopamAni, garbhajapakSiNAM palyopamasyAsaMkhyeyo bhAga utkRSTA sthitiH|| 217 // pUrvakoTItyuktamataH pUrvamAnamAha puvassa u parimANaM sayariM khalu vAsa koddilkkhaao| chappannaM ca sahassA, boddhavvA vAsakoDINaM // 218 // asyAstAtparyArthaH-caturazItirvapalakSAH pUrvAGgaM, tacca pUrvAGgeNa guNitaM pUrva, tatra ca varSakoTInAM saptatirlakSAH paTpa G %%%%%5453 00 ROGAM Jan Education For Private Personal use only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education in |JcAzatsahasrAH koTyaH // 10 // ( 70560000000000 ) // 298 // atha saMmUcchimapaJcendriyasthalacarAdInAM sthitimAha saMmucchapaNiMdiathalakhahayaruragabhuagajiTThaThii kamaso / vAsasahassA culasI bisattarI tipaNa bAyAlA // 219 // vyAkhyA--saMmUrchimapaJcendriyA ye sthalacarA - gavAdayaH, khecarAH - pakSiNo balAkAdayaH, uragAH - sarpAdayaH, bhujagAva- godhAdayaH, teSAM jyeSThA sthitiH kramAccaturazItiH, dvAsaptatiH, tripaJcAzat, dvicatvAriMzacca varSasahasrAH // 219 // uktA sarvatirazcAmutkRSTA sthitiH, athaitasyA bhavasthitirUpatAM darzayan sthitisAmyAdeSAmeva kAyasthitimAha - esA puDhavANaM bhavaTTiI saMpayaM tu kAyaThiI / cau egiMdisu neA, osappiNio asaMkhejjA // 220 // vyAkhyA - eSA - anantarA pRthivyAdInAM bhavasthitirAyuSkarUpA ukteti zeSaH / sAmprataM punareSAmeva kAyasthitiH w.jainelibrary.org Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- mRtvA mRtvA tatraiva kAye'vasthAnaM, ucyate iti zeSaH / tatra vanaspativarjAnAM caturNAmekendriyANAM pratyekamutkRSTA kAyasthitirasaMkhyAtA avasapiNyaH, upalakSaNatvAdutsapiNyazca jJeyAH / avasarpiNyutsarpiNIparijJAnArtha tu spssttaa||10|| gAthA imAH-"dasa koDAkoDIo, sAgaranAmA havaMti punnnnaao| osappiNIpamANaM, taM cevussappiNIevi // 1 // chaceva kAlasamayA, havaMti osappiNIeN bharahammi / tAsiM nAmavihattiM, ahakkama kittaissAmi // 2 // susamasusamA ya |susamo, taiyA puNa susamadussamA hoi / dUsamasusamA cautthI, dUsameM aidUsarmA chaTThI // 3 // ee ceva vibhAgA, dahavaMti ussapiNIi chacceva / paDilomA parivADI, navari vibhAesu nAyacA // 4 // susamasusamAe kAlo, cattAri havaMti koddikoddiio| tinni susamAe~ kAlo, dunni bhave susamadusamAe // 5 // ekkA koDAkoDI, vAyAlIsAe~ / jA sahassehiM / vAsANa hoi UNA, dUsamasusamAi so kaalo||6|| aha dUsamAi kAlo, vAsasahassAi~ ikkviisNtu| tAvaio ceva bhave, kAlo aidUsamAevi // 7 // " dvAbhyAM cotsarpiNyavasarpiNIbhyAM viMzatisAgaropamakoTIkoTImAnaM dvAdazAraM kAlacakraM, areSu cAtra kAlAnubhAvAdikharUpamAgamAdboddhavyaM, gamanikAmAtraphalatvAt prayAsasya / etaca hai| kAyasthitimAnaM kAlataH, kSetratastvetadeva kAlaparimANamasaGkhyeyA lokAH, idamuktaM bhavati-asaGkhyeyeSu lokA // 10 // kAzeSu pratisamayamekaikapradezApahAreNa sarvapradezApahAre yAvatyo'saGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo bhavanti tAvatya: iti // 220 // tathA lain Education International For Privale & Personal use only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COOKGANGACARENCESAXCCC tAu varNami aNaMtA, saMkhejjA vAsasahasa vigalesu / paMciMditirinaresuM, sattaTThabhavA u ukkosA // 221 // vyAkhyA-tA evotsapiNyavasarpiNyo'nantA vanaspatikAyasya sthitiH, iyamapi kAlataH, kSetratastu prAguktaprakAreNAnantAH lokA asaMkhyeyAH pudgalaparAvartAH, te cAvalikAyA asaMkhyeyabhAge yAvantaH samayAstattulyAH, iyaM ca sthitiH sAMvyavahArikAnadhikRtya, tato na marudevyAdibhirvyabhicAraH, tathA ca kSamAzramaNaH-"taha kAyaTiikAlAdayo visese paDuca kira jIve / nANAivaNassaiNo, je saMvavahArabAhirayA // 1 // " atrAdizabdAt sarvajIvaiH zrutamanantazaH spRSTamityAdigrahaH / tathA vikalAnAM dvitricaturindriyANAM pratyekaM kAyasthitiH saGkhyAtA varSasahasrAH, paJce|ndriyatirazcAM narANA ca kAyasthitiH saptASTabhavAH, tatra yadA'STau bhavAHprApyante tadA prathameSu saptasu bhaveSu saGkhyAtAni varSANyAyuraSTame tvasaGkhyAtAnyeva / ata eva saptASTabhavA ityuktamanyathA'STabhavA ityevocyte| aSTasu ca bhaveSUtkarSataH kAlamAnaM trINi palyopamAni pUrvakoTIpRthakUtvAbhyadhikAni / tatrApi saMmUchimatirazcAM pUrvakoTIpRthaktvaM, mUchimanarANAM tu muhUrtapRthakRtvamiti / tathA sAmAnyena paJcendriyakAyasthitiH sAtirekaM sAgaropamasahasraM / taca Jain Education in a For Privale & Personal use only O w.jainelibrary.org Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH saMgrahaNI-18/nArakatiryagnarAmarabhavabhramaNato boddhavyaM / sAmAnyatastrasakAyasthitistu do sAgarovamasahassAiM, sNkhejvaasbhhi||102||81 AI' iti / eSA ca pRthivyAdInAmuktarUpA sarvApi kAyasthitirutkRSTA // 221 // atha jaghanyAM bhavasthiti kAyasthitiM cAha savesipi jahannA, aMtamuhuttaM bhave a kAe a| vyAkhyA-sarveSAmapi pUrvoktAnAM pRthivyAdInAM jaghanyA sthitirbhave ca kAye ca antarmuhUrta / iha manuSyANAM kAyasthitiH prastAvAduktA, suranArakANAM tu mRtvA'nantaramevaM khasthAne'nutpatteH kAyasthiti styeveti // tadevamuktaM *saprasaGgaM tirazcAM sthitidvAram / athAvagAhanAdvAramAha joaNasahassamahiaM, egidiadehamukkosaM // 222 // biticauriMdisarIraM, baarsjoanntikoscukosN| joaNasahasa paNiMdia, ohe vocchaM visesaM tu // 223 // vyAkhyA sAmAnyena ekendriyANAmutkRSTaM deha-zarIraM kiJcidadhikaM yojanasahasraM, 'nIhArahiMjIrasahasramer3hA'iti | 'puNyAhadehA'viti ca liGgAnuzAsane punapuMsakeSu pAThAtsahasradehadhvanI punnapuMsakau, prAkRte 'liGgaM vyabhicAryapI'ti // 102 // lain Education International For Private Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAGARCANCH tu bAlAnAmapi pratItaM / tathA dvIndriyANAM-zaGkhAdInAmutkRSTaM zarIraM dvAdazayojanAni / evaM trIndriyANAM-matkoTAdInAM trINi gavyUtAni / caturindriyANAM-bhramarAdInAM catvAri gavyUtAni / paJcendriyANAM yojanasahasraM / etacca sarvamapi zarIramAnamoghe-sAmAnyacintAyAM, vizeSaM tu vakSye // 223 // vizeSamevAha aMgulaasaMkhabhAgo, suhumanigoo asaMkhaguNa vAU / to agaNi tao AU, tatto suhumA bhave puDhavI // 224 // to bAyaravAugaNI, Au puDhavI nigoa annukmso| patteavaNasarIraM, ahiaM joaNasahassaM tu // 225 // vyAkhyA-dvedhA vanaspatiH-pratyekaH sAdhAraNazca, sAdhAraNo nigodo anantakAyika ityekArthAH / tatra pratyeko bAdara eva, pRthivyaptejovAyunigodAstu sUkSmA bAdarAzca, tatrAdyantayornigodapRthivyoH sUkSmavizeSaNAttadantarvatinAM vAyvagnijalAnAmapi sUkSmANAM grahaNAdayamarthaH-sUkSmanigodazarIramaGgulasyAsaGkhyo bhAgaH, aGgulAsaMkhyAtabhAgapramANamityarthaH / tadasaMkhyAtaguNameka sUkSma vAyukAyikazarIraM, tato'saMkhyAtaguNamekaM sUkSmatejasUkAyikazarIraM, A R lain Education International For Privale & Personal use only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 103 // tato'saMkhyAtaguNamekaM sUkSmApUkAyikazarIraM tato'pyasaMkhyAtaguNamekaM vAdaravAyuzarIraM tato'pyasaMkhyAtaguNamekaM vAdarAgnizarIraM, tato'pyasaMkhyAtaguNamekaM vAdApkAyazarIraM, tato'pyasaMkhyAtaguNamekaM vAdarapRthvIzarIraM, tasmAdapyasaMkhyAtaguNamekaM vAdaranigodazarIraM, svasthAne tu sarvANyapyaGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrANIti / tathA ca bhagavatyAmeko| naviMzatitame zate tRtIyodezakaH 'ke mahAlaeNaM bhaMte! puDhavizarIre paNNatte ? goyamA ! anaMtANaM suhumavaNassaikAiANaM jAvaiA sarIrA se ege suhumabAusarIre / asaMkhejjANaM suhumavAusarIrANaM jAvaiA sarIrA se ege suhumateusarIre / asaMkhejANaM sudumate ukkAiasarIrANaM jAvaiA sarIrA se ege suhumaAusarIre / asaMkhejANaM suhumaAukAiANaM jAvaiA sarIrA se ege suhumapuDhabisarI re / asaMkhejjANaM sudumapuDhavikAiANaM jAvaiA sarIrA se ege bAyare | | vAusarI re / asaMkhejANaM bAdaravAukkAiANaM jAvaiA sarIrA se ege bAdare teusarIre / asaMkhejANaM bAdarateukkA| iANaM jAvaiA sarIrA se ege bAdare AusarIre pannatte" / atra 'aNaMtANaM suhumavaNassaikAiANaM jAvaiA | sUrIrA' iti yAvadgrahaNAdasaMkhyAtAni zarIrANi grAhmANi, anantAnAmapi vanaspatInAmekAdyasaMkhyeyAntazarIratvenAnantAnAM zarIrANAmabhAvAt, sUkSmavanaspatyavagAhanApekSayA sUkSmavAyvavagAhanAyA asaMkhyAtaguNatvena cAgame'| bhidhAnAt yaduktamuktoddeza ke 'goamA ! savatthovA suhumanigoassa apajattagassa jahanniA ogAhaNA, sudumavA| ukAiassa apajattagassa jahanniyA ogAhaNA asaMkhejjaguNA, jAva bAyarapuDhavI apajattagassa jahanniyA asaMkhe vRttiH // 103 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaguNA, patteyasarIrabAyaravaNassaikAiyassa bAyaranigoassa ya eesiM apajattagANaM jahaniA ogAhaNA doNha|| vi tullA asaMkhejaguNA' ityAdi / pratyekavanaspatInAM tu samudrAdigatapadmanAlAdInAM zarIraM kiJcidadhikaM yojana-| sahasram // 224-225 // nanu zarIrasya mAnamutsedhAGgalena, samudrapadmahadAdInAM tu pramANAGgulena, tataH samudrAdInA| yojanasahasrAvagADhatvAttadgatapadmanAlAdInAmutsedhAGgulApekSayA'tyantadeya sthAdata Aha ussehaMgulajoaNasahassamANe jalAsae neaN| taM vallipaumapamuhaM, ao paraM puDhavirUvaM tu // 226 // vyAkhyA-spaSTA, bhAvanArtha tu vyaktA vizeSaNavatIgatA imA kSamAzramaNagAthA-"joaNasahassamahiaM, vaNasaIdehamANamuddidaM / taM ca kila samuddagayaM, jalaruhanAlaM havai nannaM // 1 // ussehaMgulao taM hoi pamANaMguleNa yara samuddo / avaropparao donivi, kahamavirohINi hujAha ? // 2 // puDhavIpariNAmAI, tAI kirasirinivAsapaumaM va gotitthesu vaNassaipariNAmAiM tu hojAhi // 3 // jatthussehaMgulao, sahassamavasesaesu a jalesu / vallIlayAdaos-| via, sahassamAyAmao hoMti // 4 // " // 226 // atha dvIndriyAdInAM vizeSeNotkRSTaM dehamAnamAha bArasajoaNa saMkho, tikosa gummIa joaNaM bhmro| lain Education in For Private Personal Use Only W w.jainelibrary.org Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNImucchimacaupayabhuaguraga, gAuadhaNujoaNapuhattaM // 227 // vRttiH vyAkhyA-pUrvArddha vyaktaM, gulmI tu karNazRgAlI trIndriyavizeSaH, tathA saMmUchimacatuSpadA-gavAdayaH utk||104|| pato gavyatapRthaktvaM, saMmUchimabhujagA-godhAnakulAdayo dhanuHpRthaktvaM, saMmUchimoragA:-sarpajAtIyA yojanapRthaktvam // 227 // tathA gabbhacauppaya chaggAuAiM bhuagA u gAuapuhattaM / joaNasahassamuragA, macchA ubhaevi a sahassaM // 228 // vyAkhyA-garbhajacatuSpadA-hastyAdayaH SaDgavyUtAni, garbhajabhujagAstu-godhAdayo gavyUtapRthaktvaM, garbhajoragAH-sarpajAtIyA yojanasahasraM, matsyA ubhaye'pIti garbhajAH saMmUrchimAzca yojanasahasram // 228 // tathA pakkhidagadhaNapuhattaM savANaMgulaasaMkhabhAga lhuu| | vyAkhyA-pakSiNAM-gRdhrAdInAM 'duga'tti garbhajAnAM saMmUchimAnAM ca zarIraM dhanuHpRthaktvaM, sarvamapi caitado-13 daghato vizeSatazca zarIramAnamutkRSTaM, laghu-jaghanyaM punaH zarIraM sarveSAmapyekadvitricatuHpaJcendriyarUpANAM tirazcAmaGgula-| syAsaMkhyAtatamo bhAgaH, sa copapAtasamaye boddhavyaH, tathA ca mUlaTIkA-"egiMdiAINogAhaNA jahannA puNa save // 104 // lain Education Interational For Privale & Personal use only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARALLELECCLOGALLERY simeva uvavAyakAle aMgulAsaMkhejabhAgamettA vinneA' iti / vaikriyAvagAhanA tu tirazcAM paryAptavAdaravAyukAyikaparyAptasaMkhyAtAyugarbhajapaJcendriyANAmeva / tathA "vAukAassa jahanneNavi ukkoseNavi aMgulassa asaMkhejaibhArga, |paMceMdiyANaM jahanneNaM aMgulassa asaMkhejai bhAgaM, ukkoseNaM joaNasayapuhattaM" / uktaM tirazcAmavagAhanAdvAram , athopapAtacyavanavirahadvAradvayAvasaraH-tatra caikendriyANAM pratisamayamupapAtacyavanayorvakSyamANatvAnnaitavAradvayasambhava iti dvIndriyAdInAmupapAtacyavanayorvirahamekasamayasaMkhyAM cAha ___viraho vigalAsannINa, jammamaraNesu aMtamuhU // 229 // gabbhe muhutta bArasa, guruo lahu samayasaMkha suratullA / ___ vyAkhyA-vikalAnAM-dvitricaturindriyANAmasaMjinAM ca saMmRchimapaJcedriyatirazcAM janmamaraNayoH-upapAtacyavanayoH pratyekaM guruka-utkRSTo virahakAlo'ntarmuhUrta 'gabbhe'tti' garbhajapaJcendriyatirazcAmupapAtacyavanayorvirahakAla | utkRSTo dvAdaza muhUrtAH, laghuH-jaghanyo virahakAlaH sarvatra samayaH / tathaiSAmeva dvIndriyAdInAmekasmin samaye upa6 pAte udvartanAyAM ca saMkhyA suraistulyA-"igadutisaMkhamasaMkhA, igasamae huMti a cavaMti" / athaikendriyANAmupapAta cyavanavirahakAlo nAstIti darzayannatpadyamAnAnAmudvarttamAnAnAM ca vizeSataH saMkhyAmAha-- CXCAKACOCCANCES Jain Education Interational For Privale & Personal use only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNgrhnnii||105|| aNusamayamasaMkhejjA, egiMdia huMti a cavaMti // 230 // vAio anaMtA, ekkekAovi jaM nigoAo / niccamasaMkho bhAgo, anaMtajIvo cayai ei // 231 // vyAkhyA - ihai kendriyAH pRthivyaptejovAyuvanaspatibhedAtpaJcavidhAH, tatrAdyAzcatvAraH svasthAnataH parasthAnato vetyanapekSya sAmAnyata utpattau cintyamAnAH pratyekamanusamayamasaMkhyAtA bhavanti- utpadyante, asaMkhyAtA eva ca cyavante, na punaH samayAdyantareNa, nApyeko dvau trayaH saMkhyAtA vA / vanaspatikAyikAstu svasthAnataH pratisamayamanantA utpadyante, anantA eva ca cyavante / yadA tu parasthAnata evotpadyamAnAzcintyante tadA pratisamayamasaMkhyAtA apyete labhyante tathAca prajJApanA- " puDhavikAiANaM bhaMte ? egasamaeNaM kevaiA uvavajaMti ? goamA ! aNusamayaM avi| rahiA asaMkhejA evaM jAva vAukAiA, vaNarasaikAiANaM bhaMte! egasamaeNaM kevaiA uvavajaMti ? goamA ! saTTANovavAyaM paDuca aNusamayamavirahiA aNaMtA uvavajjaMti, paradvANovavAyaM paDuca aNusamayamavirahiA asaMkhejA" iti, svasthAnata evotpadyamAnAnAM vanaspatInAmAnantye hetuM darzayati -- 'ekkekA ovi' ityAdi, yad - yasmAtkA| raNAdekaikasmAdapi nigodAdasaMkhyeyo'bhAgo'nantajIvAtmako nityam - avirahitaM cyavate, eti ca, ayamatra bhAvaH vRttiH // 105 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte | ekaikasyAnantajIvAtmakasya sUkSmasya bAdarasya vA nigodasyA saMkhyeyabhAgIkRtasyaiko'saMkhyeyabhAgaH satatamudvarttate, ekazcAsaMkhyeyo bhAgastasmin sthAne satatamutpadyate, so'pi cAsaMkhyeyabhAgo'nantajIvAtmakaH, evaM caikasminnapi nigode pratisamaya mutpadyamAnA anantAH prApyante, kiM punaH sarvanigodeSviti ? / atha nigoda iti kimucyate ?, ucyate, anantAnAM jIvAnAM sAdhAraNamekaM stibukAkAramaudArikaM zarIraM, taijasakArmaNe tu zarIre pratijIvaM vibhinne, te cAnantA api jIvAH 'samagaM Usasanti samagaM nIsasanti, samagaM AhAraMti samagaM nIhAraMti' // 231 // asaMkhyAtAnAM ca nigodAnAM samudAyo golakAkAro golakaH, te ca golakA asaMkhyeyAstadevAha - golAya asaMkhijA, assaMkhanigoao havai golo / ekkammi nigoe, anaMtajIvA muNeyavA // 232 // uktArthA tattvaM tu yathAgamasaMpradAyaM kiJciducyate - iha dvividhA jIvAH, sAMvyavahArikAH asAMvyavahArikAzca, tatra ye anAdi sUkSmanigodebhyaH uddhRtya zeSajIveSUtpadyante (te) pRthivyAdivividhavyavahArayogAtsAMvyahArikAH, | punaranAdikAlAdArabhya sUkSmanigodeSvevAvatiSThante, te tathAvidhavyavahArAtItatvAdasAMvyavahArikAH, tatra sAMvyavahA| rikAH sUkSmanigodebhya uddhRtya zeSajIvepUtpadyante, tebhyo'pyuhRtya keciddhayo'pi teSveva nigodeSu gacchanti, paraM jainelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 106 // saMgrahaNI- tatrApi sAMvyavahArikA eva te, vyavahAre patitatvAt, tatra cotkarSato'vasthAnakAlamAnamasaMkhyAtA utsarpiNyavasapiNyaH, yadAgamaH - "suhuma nigoe NaM bhaMte ! muhamanigoetti kAlao kiJciraM hoi ? goamA ! jahanneNaM aMtomuddattaM, ukkoseNaM asaMkhejaM kAlaM, asaMkhejAo ussappiNiosappiNIo kAlao, khettao asaMkhejA logA " | iti / asaMkhyeyeSu lokAkAzeSu pratisamaya me kaikapradezApahAreNa yAvatya utsarpiNyavasarpiNyo bhavanti tAvatpramANAH, asaMkhyeyA utsarpiNyo'vasarpiNya ityarthaH / bAdara nigodakAya sthitistu saptatiH sAgaropamakoTI koTyaH, yadAha"vAyaranigoeNaM bhaMte ! pucchA, goamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sattarikoDAkoDIo" sAmAnyanigodasthi|timAnaM tu sAddha dvau pudgalaparAvatta, tathAca paJcasaMgrahaH "sAhAraNANa dosahapuggalA nivisesANa" atra sAdhAraNAnAM | nigodAnAM nirvizeSANAM sUkSmavAdaraparyAptAparyApta vizeSaNarahitAnAmiti / tathA''rya zyAmo'pi prajJApanAyAmAha - 'nigoe NaM bhaMte! nigoetti kAlao kicciraM hoI ? goamA ! jahaneNaM aMto muhuttaM, ukkoseNaM aNataM kAlaM, anaMtAo | ussappiNiosappiNIo kAlao, khettao aDDAijA poggala pariaTTA" iti alaM prasaGgena prakRtaM prastumaH / tadevamu| ktanItito'saMkhyeyaM kAlaM sAMvyavahArikAH anAdinigodeSu sthitvA bhUyo'pi zeSajIyeSu gacchanti, itthaM bhUyo bhUyaH | sAMvyavahArikA gayAgatI kurvanti, asAMvyavahArikAstu sadA nigodeSvevotpattimaraNabhAjo, na kadAcanApi sA 66 vRttiH // 106 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In dibhAvaM labdhavantaH, yaduktaM vizeSaNavatyAm - "asthi anaMtA jIvA, jehiM na patto tasAipariNAmo / tevi aNaMtANaMtA, nigoavAsaM aNuvasaMti // 1 // etadevAha sUtrakAraH asthi anaMtA jIvA, jehi na patto tasAipariNAmo / uppanaMti cayaMti ya, puNovi tattheva tattheva // 233 // vyAkhyAtArthA, kevalamastIti nipAto bahuvacanArthaH // atha pratyekavanaspatiSvapyanantakAyikAnAM saMbhavamAharasahar khalu, uggamamANoM anaMtao bhaNio / so va vivato, hoi parito aNaMto vA // 234 // vyAkhyA - iha sarvvazabdo'parizeSavAcI, tataH 'sarvo'pi niHzeSo'pi vanaspatiH pratyekaH sAdhAraNo vA udgacchan | kisalayarUpaH prathamapalavAvasthAM prApto'nantakAyastIrthakRdgaNadharairbhaNitaH, sa eva ca kisalayarUpo'nantakAyo vivarddhamAnaH pratyeko'nantakAyo vA bhavati, pratyekaM ceccharIraM nirvarttitaM tadA pratyekaH, sAdhAraNaM cetsAdhAraNaH / atha | kiyataH kAlAdUrdhvaM pratyekaH syAd ?, ucyate, antarmuhUttAt / nigodAnAmutkarSato'pyantarmuhUrttamevAvasthAnAt // 237 // kadA punarjIvasyaikendriyatvaprAptirata Aha w.jainelibrary.org Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 107 // jayA mohodao tibo, annANaM sumahanbhayaM / pelavaM veaNIyaM tu, tayA egeMdiattaNaM // 235 // vyAkhyA-zloko'yaM, yadA mohodayo-maithunAbhilApastIbro'tyantagADhaH, ajJAnaM cAnAbhogarUpaM sumahAbhayamatIvabhairavaM, ko nAmAjJAnAnna bibheti ? yena jIvaH sacetano'pyacetana iva kriyate, tathA pelavam-asAram vedanIyam-asAtarUpamudayaprAptaM bhavati, tadaikendriyatvaM jAyate / anye tvAhuH-yadA mohodayaH-ajJAnodayastIvo'tyantaraudraH, kathamasya raudratA ? ata Aha-ajJAnaM sumahAbhayamiti, zeSaM prAgvat // 235 // tadevamuktaM tirazcAmupapAtacyavanayorvirahadvAradvayamekasamayasaMkhyAdvAradvayaM ca, atha ke jIvAstiryakSa yAntIti gatidvAramAha tiriesu jaMti saMkhAu, tirinarA jA dukappadevA u| pajjattasaMkhagabbhayavAdarabhUdagaparittesuM // 236 // to sahasAraMtasurA, nirayA ya pajattasaMkhagabbhesu / vyAkhyA-saMkhyAtavarSAyuSa ekadvitricatuHpaJcendriyatiryaJco narAzca ekadvitricatuHpaJcendriyeSu tiryakSu yAnti, dvau kalpau yAvadU devAstviti-bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAnavAsino devAH punaH paryAptasaMkhyAtAyuSkagarbha // 107 // lain Education International For Privale & Personal use only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education in jatiryakSu paryAptavAdarapRthivyapUkAyikeSu paryAptapratyeka vanaspatiSu ca gacchanti tata Urdhva sanatkumArAdayaH sahasrA - rAntAH surA nairayikAzca paryApta saMkhyAtAyuSkagarbhajeSveva tiryakSatpadyanta iti // uktaM tirathAM gatidvAram, athaite | tiryaJcaH svabhavAdudRttAH kAgacchantItyAgatidvAraM tadvizeSabhUtaM kepAMcilabdhivizeSaM cAha saMkhapaNidiatiriA, mariuM causuvi gaisu jaMti // 237 // thAvaravigalA niamA, saMkhAuatirinaresu gacchaMti / vigalA labheja viraiM, sammaMpi na teuvAucuA // 238 // vyAkhyA - saMkhyAtAyuSaH paJcendriyatiryaJca mRtvA'nantaraM mokSamekaM vimucya zeSAsu catasRSvapi nArakatiryagnarAmararUpAsu gatiSu yAnti, sthAvarA ekendriyAH, vikalAtha - dvitricaturindriyA mRtvA niyamAtsaMkhyAtAyuSkatiryaGgaredhveva gacchanti, na devanArakAsaMkhyAtAyustiryaGkareSu, labdhizcaiSAmevaM vikalA dvitricaturindriyAH svabhavAccyutA anaantarabhave manuSyA bhUtvA labheran sarvasAvadyaviratiM na punaH sidhyanti, tejovAyukAyikAstu svabhavAccyutA anantaraM mAnuSatvAprAsestiryakpaJcendriyA api jAtAH samyaktvamapi na labhante, tathA bhavakhAbhAnyAt, zeSAstu saMmUcchimaga w.jainelibrary.org Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- rbhajAH paJcendriyatiryaGgarAH pRthivyamvuvanaspatayazvAnantarabhave siddhimapyAsAdayanti // 268 // atha tirazcAM lAgha-* vRttiH vArthamatraiva manuSyANAM ca lezyA aah||108|| puDhavidagaparittavaNA, bAyarapajatta huMti culesaa|| gabbhayatirianarANaM, challesA tinni sesANaM // 239 // vyAkhyA-bAdaraparyAptAH-pRthivyudakapratyekavanaspatayazcaturlezyAH, bAdaravizeSaNaM ca pratyekavanaspatInAM svarUpopa-13 darzaka, vyabhicArAbhAvAt , tenAyamoM-bAdaraparyAptavizeSaNaviziSTAH pRthvIkAyikAH apkAyikAH pratyekavanaspatikAyikAzca kRSNanIlakApotatejolezyAvanto bhavanti, garbhajatiryakarANAM SaDapi lezyAH, teSAmanavasthitalezyAkatvAt / zeSANAM tejovAyUnAM sUkSmapRthivyambUnAM sAdhAraNAnAmaparyAptavAdarapRthivyambUnAmaparyAptapratyekAnAM dvitricaturindriyANAM saMmUchimapaJcendriyatiryakarANAM ca tisraH kRSNanIlakApotanAmAno lezyAH, bhUjalavanaspatiSu ca tejolezyA- hai sAvatAmIzAnAntadevAnAmutpAdAt kiyantamapi kAlaM tejolezyAsambhavaH, yalezyA hi jantavo mriyante parabhave'pi tallezyA evotpadyante, na punaHpAzcAtyabhavAnyasamaye'nyo lezyApariNAmo'nyazcAgAmibhavAdyasamaye, yadAgamaH-"jallesAiM davAI AyaittA kAlaM karei, tallesesu uvavajaI"tti, tathA ca kimAgAmibhavalezyAdisamaye parabhavAyuSa // 108 // 1 prathamasamaye - 5OCIENCEOCOCCACADEOCOCCC wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .COM- 4 udaya Ahozcita prAgbhavalezyAntyasamaye utAnyatheti saMzayApanodAtha bhadrabAhukhAmyAha-lesAhiM savAhiM. samami pariNayAhiM tu / na hu kassai uvavAo, parabhave hoi jIvassa // 1 // lesAhiM savAhi, carame smyNmi| pariNayAhiM tu / na hu kassai uvavAo, pare bhave hoi jIvassa // 2 // aMtamuhuttami gae, aMtamuhuttaMmi sesae cev|| lesAhiM pariNayAhiM, jIvA vacaMti prloaN||3|| vyAkhyA-lezyAbhiH-uktarUpAbhiH, sarvAbhiriti-paDibharapi prathama samaye tatpratipattikAlApekSayA, pariNatAbhiH prastAvAdAtmarUpatAmApannAbhiH 'lakSaNe tRtIyA' tuH pUraNe, nahu naiva kasyApi jantoH parabhave utpattirbhavati / tathA lezyAbhiH sarvAbhirantyasamaye pariNatAbhina kasyApi parabhave utpttiH|| kiM tarhi ? antarmuhUrte gate eva-atikrAnta eva, yadi vA antarmuhUrte zeSake caivAvatiSThamAna eva lezyAbhirupalakSitA hai jIvAH paralokaM gacchanti / kevalaM tiryaGnarA AgAmibhavasambandhilezyAyA antarmuharte'tikrAnte suranArakAstu khabhavasambandhilezyAyA antarmuhUrte zeSe sati parabhavamAsAdayanti // 239 // etadevAha tirinaraAgAmibhavallesAe aigae surA nirayA / putvabhavalesasese, aMtamuhutte maraNamiti // 240 // HEREOGRock Jain Education in Jhal For Privale & Personal use only Ww.ininelibrary.org Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 109 // | bhAvitArthA / tataH sthitamidam-pRthivyavavanaspatiSu tejolezyApariNatadevAnAmutpatteH kiyatkAlaM tejolezyAsadUbhAva iti // 240 // atha tiryaGanarasambandhilezyAnAM sthitimAha aMtamuhuttaTTiI u, tirianarANaM havaMti lesaao| caramA narANa puNa navavAsUNA puvakoDIvi // 241 // vyAkhyA-tirazcAM-pRthvIkAyikAdInAM, narANAM saMmUchimagarbhajAnAM, yAH kAzcillezyAH sambhavanti, tAH pratyeka jaghanyata utkarpatazcAntarmuhUrttasthitayo bhavanti, narANAM punazcaramA-zuklalezyA utkarSataH kiJcinyUnanavavarSonapUrvakoTIpramANApi, iyaM cotkRSTA sthitiH pUrvakoTerUdha saMyamAvApterabhAvAt pUrvakoTyAyuSaH kizcitsamadhikavarSASTakAdUrdhvamutpAditakevalajJAnasya kevalino'vaseyA / zeSANAmutkarpato'pyantarmuhUrtAvasthAnaiveti // 241 // ukte tirazcAM saprapaJce gatyAgatI, tadabhidhAnAcAbhihitaM tiryagadvAram , athaitadevopasaMharan vakSyamANavaktavyatAM sambandhayannAha HIKARAKHARMA // 10 // 1 garbhanavamAsayutaH yadyapi kazcitpUrvakoTyAyuraSTavArSika eva vratapariNAmamApnoti, tathApi naitAvadvayaHsthasya varSaparyAyAdaka zukkulezyAyAH saMbhava iti navabhiH varSenyUnA pUrvakoTirucyate uttarA0 bRhadvRttau / lain Education International For Privale & Personal use only w.jainelibrary.org Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ More-COLORSCOR tiriANavi ThiipamuhaM, maNiamasesaMpi sampayaM vocchaM / abhihiadArabbhahiaM, caugaijIvANa sAmannaM // 242 // vyaktA / tatra devAdInAM vedakharUpamAha devA asaMkhanaratiri, itthI'vea gbbhnrtiriaa| saMkhAuA tiveA, napuMsagA nArayAIA // 243 // al vyAkhyA-devA asaMkhyAtAyunaratiyaJcazca strIpuMvedA bhavanti, strIvedAH puMvedAzcetyarthaH / tathA garbhajanaratiyazcaH saMkhyAtAyuSatrivedAH-strIpuMnapuMsakavedAH, nArakA AdizabdAccheSA ekadvitricaturindriyAH saMmUchimatiyaGnarAzca napuMsakAH // 243 // atha prAguktavimAnAdikaM yonAGgulena mIyate tadAha AyaMguleNa vatthu, sarIramussehaaMguleNa thaa| nagapuDhavivimANAI, miNasu pamANaMguleNaM tu // 244 // vyAkhyA-agiragItyAdidaNDake'girgatyartho dhAtuH, gatyarthAzca jJAnArthA api bhavanti, ato'Ggyante-pramANato w.jainelibrary.org Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vattiH jAyante padArthA anenetyaGgalaM-mAnavizeSaH, taca trividham-AtmAGgulamutsedhAGgulaM pramANAGgulaM ca, tatrAtmAGgalena saMgrahaNI vAstu mimISva, taca tridhA-khAtamucchUitamubhayaM ca, tatra khAtaM kUpabhUmigRhataDAgAdi, ucchritaM dhavalagRhAdi, ubhyN| // 110 // bhUmigRhAdiyuktadhavalagRhAdi / tathA devAdInAM zarIramutsedhAGgulena mimISva, pramANAGgalena punarnagapRthivIvimAnA dIni mimIpva, tatra nagA-mervAdyAH, pRthivyo-dharmAdyAH, vimAnAni-saudharmAvataMsakAdIni, AdizabdAdbhavananarakAvAsadvIpasamudrAdyapi pramANAGgulena mimIpya // 244 // athAtmAGgulAdikharUpaM kiJciducyate-tatra ye yasmina kAle bharatasagarAdayo manuSyAH pramANayuktA bhavanti teSAM yadAtmIyamaGgulaM tadAtmAGgulam , idaM ca puruSANAM kAlAdibhedenAnavasthitamAnatvAdaniyatam / utsedho-devAdizarIrANAmuccatvaM, tannirNayArthamaGgulamutsedhAGgulaM, yathA-utsedho| 'aNaMtANaM sahumaparamANupuggalANaM samudayasamiisamAgameNaM ege vavahAraparamANU' ityAdikramaNocchayo vRddhistasyA jAtamaGgalamutsedhAGgulaM, tathAhi-dvidhA paramANuH-sUkSmo vyAvahArikazca, tatrAnantaH sUkSmaiH paramANubhirvinasAto'tyazAntanicitaireko vyAvahArikaH paramANuniSpadyate // 244 // tasya kharUpamAha sattheNa sutikkheNavi, chittuM bhinnuM va jaM kira na sakA / taM paramANu siddhA, vayaMti AI pamANANaM // 245 // // 110 // For Private Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COLORROCCOLOCTOR vyAkhyA-'zastreNa' khagAdinA sutIkSNenApi 'chettuM' dvidhAkattuM 'bhettuM vA' khaNDazo vidArayituM sacchidraM vA kattu 'yaM' pudgalavizeSa na zaktAH pumAMsastaM 'paramANu' ghaTAdyapekSayAtisUkSma 'siddhAH' saiddhAntikatayA prasiddhA yadvA | jJAnasiddhAH-kevalino 'vadanti' bruvate pramANAnAmaGgulahastAdInAm 'Adi' mUlam / atra kilazabdenedaM sUcyate-lakSaNamevedaM paramANona punastaM chettuM bhettuM vA ko'pyArabhata iti / ete cAnantAH paramANavaH ekA atizayena zlakSNA zlakSNazlakSNA saiva zlakSNazlakSiNakA, uttarapramANApekSayA utpAvalyena zlakSNazlakSiNakA ucchlakSNazlakSiNakA, tA aSTAvekA zlakSaNalakSiNakA, prAktanapramANApekSayA aSTaguNatvAdUrdhvareNvapekSayA tvaSTamabhAgavartittvAt , tA apyaSTAvaka Urdhva reNuH, te aSTau trasareNuH, te aSTau rathareNuH, te aSTau devakurUttarakurumanuSyANAmekaM vAlAgraM, tAnyaSTau harivaparamyakamanuhaSyANAM vAlAgraM, tAnyaSTau likSA, sA aTaguNA yUkA, yUkA aSTaguNA yavamadhyaM, yavamadhyAnyapyaSTAvekamutsedhAGgulaM,ra paDaGgulAni pAdaH, dvau pAdau vitastiH, dve vitastI hastaH, catvAro hastA dhanuH, dvau dhanuHsahasrau gavyUtaM, catvAri gavyUtAni yojanaM // 245 // etadeva gAthAdvayenAha paramANU tasareNU, rahareNU vAlaaggalikkhA ya / jUa javo aguNo, kameNa ussehaaMgulayaM // 246 // Jain Education in For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH // 11 // aMgulachakkaM pAo, so duguNa vihatthi sA duguNa hattho / cauhatthaM dhaNu dusahasa, koso te joaNaM cauro // 247 // vyAkhyA-atra paramANoranantaramucchUkSNazlakSiNakAdIni trINi padAni, tathA vAlAgramiti sAmAnyAbhidhAne'pi devakurUttarakuruharivarSaramyakAdinivAsinAM mAnavAnAM, krameNa kSetrazubhAnubhAvahAneH, kezagatasthUlatAvizeSazcAnukto'pi boddhavyaH, anuyogadvArAdiSu tathaivAbhidhAnAt , tatra jAlapraviSTasUryaprabhAbhivyaGgayaH khataH parato vA UrdhvAdhastiyakcalanadharmA reNurUrvareNuH, trasyati pUrvAdivAtaprerito gacchati yo reNuH sa trasareNuH, rathacakrotkhAto reNU rathareNuH, | yaccAnetanasaMgrahaNyAM bahuSu ca jIvasamAsasUtrAdarzaSu 'paramANU rahareNU tasareNU' ityAdireva pAThaH, so'saMgata eva lakSyate, Agamena virodhAt , yuktyasaMgatatvAceti, zeSaM vyaktaM // 246 // 247 // atha pramANAGgulamAha causayaguNaM pamANaMgulamussehaMgulAo boddhavaM / / ussehaMguladuguNaM, vIrassAyaMgulaM bhaNiaM // 248 // vyAkhyA-catuHzataguNitAdutsedhAGgulapramANAjAtaM paramaprakarSarUpaM pramANaM vA prApta samastalokasthiteH prathamapraNetRtvenAsyAmavasarpiNyA yugAdidevo bharato vA pramANabhUtastasyAGgulaM pramANAGgulaM, taca prAguktAdutsedhAGgulAcatuHzata-13 // 11 // wain Education intamational For Privale & Personal use only ww.jainelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education guNaM boddhavyaM, ekasmin pramANAGgule utsedhAGgulAnAM catvAri zatAni bhavantItyarthaH / iyamatra bhAvanA - utsedhAGgulAtpramANAGgulaM dairdhyatazcatuHzataguNaM viSkambhatastvarddhatRtIyaguNaM, tathAhi sarve'pi tIrthakucakravarttivAsudevavaladevA AtmAjhulena viMzatyuttaraM zataM yat punaranuyogadvArasUtraM, 'hoMti puNa ahiapurisA, aTThasayaM aMgulANa uviddhA' taccheSapradhAnapuruSApekSaM, bharatacakravarttI pramANAGgulenAtmAGgulena ca viMzaM zatamaGgulAnAM tadAtmAGgulasya pramANAGgulasya ca tulyatvAt utsedhAGgulena tu paJcadhanuHzatAni, pratidhanuzca paNNavatyaGgulabhAvAdaSTAcatvAriMzadaGgulasahasrAH 48000, teSAM viMzatyadhikazatena bhAge hRte Agatamekasmin pramANAGgule utsedhAGgulAnAM catvAri zatAni 400, tataH siddhaM dairyeNa | pramANAGgulaM utsedhAGgulAcatuH zataguNameveti / yadA tUtsedhAGgulaviSkambhAdarddhatRtIyaguNena nijaviSkambheNa pramANAGgulagataM zatacatuSTayadairdhya guNyate, tadaikAlaviSkambhaM sahasrAGgudairdhya pramANAGgulaM jAyate / idamuktaM bhavati - arddhatRtIyAGgu| laviSkambhe pramANAGgule tisraH zreNayaH kalpyante, prathamA ekAGgulaviSkambhA zatacatuSTayadIrghA, dvitIyA'pi tAvanmAnaiva, tRtIyA'pi dairyeNa catuHzatamAnaiva viSkambhatastvarddhAGgulaM, tato'syA api deyacchatadvayaM gRhItvA viSkambho'GgulapramANaH sampAdyate, tathA ca satyaGgulazatadvayadIrghA aGgulaviSkambhA iyamapi siddhA, tatastisRNAmapyetAsA| muparyupari vyavasthApane utsedhAGgulato'Ggula sahasradIrghamucyate, vastutastu catuHzataguNadIrghameva, ata eva pRthvIparvata| vimAnAdInyanenaivArddhatRtIyAGgulaviSkambheNa catuHzatadairyeNa pramANAGgulena mIyante, natvekAGgulaviSkambheNa sahasraguNa ww.jainelibrary.org Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CCCCC saMgrahaNIdidaiyeNeti / tathA utsedhAGgulaM dviguNaM vIrasya bhagavataH-apazcimatIrthakRta ekamAtmAGgulaM bhaNitaM, varddhamAnakhAmI hi bhagavAnAdezAntarAdAtmAGgulena caturazItiramulAni, utsedhAGgulatastu saptahastamAnatvAdaSTapaSTayadhikaM zataM / tathA caanu||112|||yogdvaarcuurnniH-"viiro AesaMtarao, AyaMguleNa culasIi aMgulamudhiddho, ussehaMgulao sayamasaha havaI" iti| tato dve utsedhAGgule vIrasyaikamAtmAmulaM bhavati, yeSAM tu bhagavAnAtmAGgulena viMzatyadhikamaGgulazataM khahastena paJcahastadatvAt , teSAM mate bhagavata ekasminnAtmAGgule ekamutsedhAGgulaM,dvitIyasya ca dvau pnycbhaagaur| aSTapaSTazatasya viMzatyadhi-* kazatena bhAgahAre chedyacchedakarAzyozcaturviMzatyA'pavartane ca iyato lAbhAt , trairAzikAdvA, tathAhi yadi viMzatyuttarazatena aSTaSaSTyadhikamutsedhAGgulazataM labdhaM, tata ekenAtmAGgulena kiM labhyate ? rAzitrayasthApanA / 12 / 168 / 1 / acAntyenaikakena guNito madhyarAzistAvAneva, tata Ayena rAzinA viMzatyuttarazatena bhAge labdhamekamaGgula, sthitA aSTAcatvAriMzat , tatazchedyacchedakarAzyozcatuvizatyA'pavarttane labdhau dvau paJcabhAgau / yanmate tu bhagavAnaSTottarazatAGgulaH, khahastena sArddhahastacatuSTayatvAt , tanmate bhagavata ekasminnAtmAGgule ekamutsedhAGgulaM paJca ca navabhAgAH15 / bhAgahArastrairAzikaM vA prAgvat dvaadshbhistvpvrtnaa| tadevamAdyamatamapekSya utsedhAGgulAd bhagavadAtmAGgulaM dviguNamityuktaM, prabhUtamatra vaktavyaM tacca nocyate, granthavistarabhayAt // 248 // atha jIvAnAM yonisaMkhyAM gAthAdvayenAha MAXXXSEX // 112 // wain Education intamational For Privale & Personal use only C Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - puDhavAisu patteaM, saga vaNapatteaNaMta dasacaudasa / vigale dudu suranArayatiri caucau caudasa naresu // 249 // joNINa hoti lakkhA, satve culasI iheva gheppaMti / samavapaNAisameA, egatteNeva sAmannA // 250 // COCOCOCCALCARSAMACLASSIC -LARRESCR--- vyAkhyA-pRthivyaptejovAyukAyikAnAM pratyekaM sapta sapta yonInAM lakSA bhavanti, evaM pratyekavanaspatikAyasya daza, anantavanaspatikAyasya caturdaza, 'vigale'tti dvitricaturindriyANAM pratyekaM dve dve, surANAM nArakANAM paJcendriyatirazcAM, ca pratyekaM catasrazcatasraH, narANAM caturdaza, sarvamIlane caturazItiyonilakSAH bhavanti, taijasakArmaNazarIravantaH santo jIvA audArikAdizarIraprAyogyapudgalaskandhairmizrIbhavantyAkhiti yonayaH-utpattisthAnAni, tAzca pratijIvanikAyaM varNagandharasasparzabhedAdanekavidhAH satya uktasaGkhyA bhavanti / iha ca yadyapi vyaktito'nantA bhedAstathApi samAnavarNagandharasasparzA bahavo'pi te 'sAmanna'tti jAtirUpAH santa ekayonijAtitvena 'iheva'tti caturazItisaMkhyAkheva yoniSvanta|gatA gRhyante / uktaM ca-"samavaNNAisameA, bahavo'vihu joNibhealakkhAu / sAmannA gheppaMtiha, ekkagajoNIe~ CR Jan Education international For Private Personal use only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH ghnnnnN||1||"||249||250|| uktA yonayo'tha kulasaMkhyA'bhidhAtavyA, kulAni ca yoniprabhavAni, tathAhi-yathaikasmin chagaNapiNDe kRmINAM kITAnAM vRzcikAdInAM ca bahUni kulAni bhavanti, tathaikasyAmapi yonau vibhinnajAtIyAni prabhUtAni kulAni, tatra kasmin jIvanikAye kati kulakoTya iti sArddhagAthAdvayenAha // 113 // 4-4XAMACCM egidisu paMcasu bAra satta tia satta aTTavIsA ya / vialesu satta aDa nava, jalakhahacaupayauragabhuage // 251 // addhatterasa bArasa, dasa dasa navagaM narAmare nre| bArasachavIsa paNavIsa, huMti kulakoDilakkhAi // 252 // igakoDisattanavaI, lakkhA saDDA kulANa koDINaM / vyAkhyA-paSThIsaptamyoratha pratyabhedAt paJcAnAmekendriyANAM pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyarUpANAM yathAsaMkhyaM dvAdaza sapta trINi sapta aSTAviMzatizca kulakoTInAM lakSANi bhavanti, tathA 'vigalesu'tti dvitricaturindriyarUpANAM trayANAM vikalendriyANAM kamAtsapta aSTa nava ca kulakoTilakSANi, jalacarakhacaracatuSpadauragabhujagAnAM paJcAnAM // 113 // lain Education intamational For Privale & Personal use only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAdarddhatrayodaza dvAdaza dazadaza nava ca kulakoTilakSANi, narAmaranArakANAM kramAt dvAdaza SaDviMzatiH paJcaviMzatizca kulakoTilakSANi, sarvasaMkhyayA kulakoTIkoTI saptanavatirlakSAH paJcAzatsahasrAH // sAmprataM yonInAmeva saMvatAdibhedAnAha saMvuDajoNi suregidinArayA viaDa vigala ganbhubhayA // 253 // vyAkhyA-surAzcaturvidhA, ekendriyAH pRthivyatejovAyuvanaspatayo, nArakAzca pRthvIsaptakavartinaH saMvRtayonayaH, tatra devAnAM saMvRtA yonirdevazayanIye devadUSyAntaritAnAM teSAmutpAdAt , ekendriyANAM saMvRtA yoniH spaSTamanupalakSyamANatvAt , nArakANAM tu saMvRtA yoniH saMvRtagavAkSakalpatvAt / vikalA dvitricaturindriyasaMmUchimapaJcendriyatiryaGgarA vivRtayonayaH, teSAmutpattisthAnasya jalAzayAdeH spaSTamupalakSyamANatvAt , garbhajAH paJcendriyatiyaGnarAH saMvRtavivRtobhayayonayaH, garbhasya saMvRtavivRtarUpatvAt ,garbho yantaHsvarUpato nopalakSyate,bahistUdaravRddhayAdinopalakSyata iti // 251-253 // tathA aJcittajoNi suraniraya, mIsa gambhe tibhea sesANaM / sIusiNa Niraya suragabbha, mIsa teusiNa sesa tihA // 254 // ARCOACROCCASI lain Education IMAional For Privale & Personal use only H ww.jainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vattiH saMgrahaNI vyAkhyA-surANAM nirayANAM ca yoniH acittA-sarvathA jIvapradezavipramuktA, yadyapi ca sUkSmaikendriyAH sakala-14 lokavyApinastathApi na tatpradezairupapAtasthAnapudgalA anyo'nyAnugamena sambaddhA ityacittaiva teSAM yoniH, 'gabbhe' // 114 // tti garbhajatiyaGnarANAM yonirmizrA-sacittAcittarUpA, tathAhi-ye zukramizrAH zoNitapudgalA yonyA''tmasAtkRtAste sacittA, anye tvacittAH, zeSANAM-devanArakagarbhajatiryanaravyatiriktAnAmekadvitricaturindriyasaMmUcchima-2 tiryaGnarANAM yonistribhedA-sacittA acittA mizrA c| tatra jIvati gavAdAvutpadyamAnAnAM kRmyAdInAM sacittA, acitte kASThe ghuNAdInAmacittA, sacittAcitte kASThagokSatAdau ghuNakRmyAdInAmiva mizreti / tathA nirayANAM yoniH zItA uSNA ca, tatrAdyAsu uSNavedanAsu tisRSu pRthvIpu zItA, caturthI bahuSUparitanepUSNavedaneSu narakAvAseSu zItA, adhaH stokeSu zItavedaneSUSNA, paJcamyAM bahuSu zItavedaneSUSNA, stokepUSNavedaneSu zItA, paSThIsaptamyozca zItavedanayo rakANAM yoniruSNava, zItayonikAnAM hRSNavedanA atyantaduHsahA, uSNayonikAnAM tu zItavedaneti / anye tyAhuH-AdyapRthvItraye uSNA, caturthI kvaciduSNA kvacicchItA, antyapRthvItraye tu zItA yoniriti, taca nAti&|zliSTamityupekSaNIyam / tathA surANAM garbhajatiyaGnarANAM ca mizrA-zItoSNarUpobhayasvabhAvA, tejaskAyikAhai nAmuSNA, zeSANAM-pRthivyambuvAyuvanaspatisaMmUchimatiryaGnarANAM tridhA-kepAJcicchItA keSAzciduSNA keSAJcit / mizreti // 254 // atha manuSyANAM yonivizeSamAha Jain Education in lana For Privale & Personal use only Jaw.jainelibrary.org Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education l *%**** hayagabha saMkhavattA, joNI kummunnayAi jAyaMti / arihahari kirAmA, vaMsIpattAi sesanarA // 255 // vyAkhyA - trividhA yonirmanuSyANAM tadyathA zaGkhAvarttA kUmrmmAnnitA vaMzIpatrA ca tatra zaGkhasyevAvartto yasyAmiti zaGkhAvarttA, kUrmmapRSThamivonnatA kUmrmonnitA, saMyuktavaMzI ( patreva vaMzI ) patrA, tAsu ca zaGkhAvarttA hatagarbhA - niyamAdasyAmutpanno'pi garbho niSpattiM na yAti, atiprabalakAmAgniparitApato dhvaMsata iti vRddhavAdaH, iyaM ca yoniH strIratnasya voddhavyA, tathA ca prajJApanA - "saMkhAvattA NaM joNI itthirayaNassa" tathA arhanto vAsudevAzcakravarttino baladevAzca kUmrmonnitAyAmeva jAyante, vaMzIpatrAyAM tu zeSanarAH - sAmAnyamanuSyA eva jAyanta ityarthaH // 255 // athAyurgataM kiJcidvizeSamAha - Aussa baMdhakAlo, abAhakAlo a aMtasamao a / apavattaNapaNavattaNa, uvakkamaNuvakamA bhaNiA // 256 // vyAkhyA - AyuSaH sapta sthAnAni yathAyogaM pravarttante, tatra bandhayogyaH kAlo bandhakAlo yAvati jIvitavyabhAge zeSe Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI - // 115 // Jain Education %%* parabhavAyurvadhyate 1, avAdhA- apAntarAlaM tatkAlo'bAdhAkAlaH baddhaM satparabhavAyuryAvantaM kAlaM nodayamAyAti 2, antasa| mayaH - anubhUyamAnamAyuryatra niSThAM yAti 3, apavarttanaM - dIrghakAlavedyasyAyuSaH khalpakAlavedyatApAdanaM 4, anapavarttanaMyathAvasthitikaM purA baddhaM tasya tAvasthitikasyaivAnubhavanaM, na tu sthitihAsApAdanaM 5, upakramyate'pavartyate Ayuryena |sa upakramaH - apavarttanakAraNakalApaH 6, tadviparIto'nupakramaH 7 // 256 // ete ca bandhakAlAdayo yeSAM jIvAnAM yathA bhavanti tathA pratipipAdayiSurbandhakAlaM tAvadgAthAdvayenAha - baMdhaMti devanAra asaMkhatirinara chamAsasesAU / parabhaviAuM sesA, niruvakkama tibhAgasesAU // 257 // sovakamAuA puNa, sesatibhAge ahava navabhAge / sattAvIsaimevA, aMtamuhuttaMtime vAvi // 258 // vyAkhyA - devA nArakA asaMkhyAtavarSAyustiryaGnarAzca SaNmAsazeSAyuSaH santaH pArabhavikamAyurvanti, zeSAH -saMkhyAtAyustiryaGnarA ekadvitricatuHpaJcendriyA nirupakramAyuSo niyamataH svajIvitatRtIyabhAgazeSAyuSaH parabhavAyurvaanti, sopakramAyuSaH punareta evaikadvitricatuHpaJcendriyAH svAyupastribhAge zeSe parabhavAyurvanti, athavA - navamabhAge vRttiH // 115 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAMREKAR tribhAgasya tribhAge ityarthaH, saptaviMzatitamabhAge vA navamabhAgasyApi tribhAgarUpe, tathA ca prajJApanA-"siattibhAge| siattibhAgattibhAge siattibhAgattibhAgattibhAge" iti / tatrApi bandhAcyutA niyamAdantime'ntarmuhurte vannanti, kecitsaptaviMzatitamabhAgAdUrdhvamapi tribhAgakalpanAM tAvadvarNayanti yAvadantyo'ntarmuhUrta iti // 258 // ukto bandhakAlo'vAdhakAlAntasamayAvAha jaime bhAge baMdho, Aussa bhave abAhakAlo so| aMte ujugai igasamaya, vaka caupaMcasamayaMtA // 259 // vyAkhyA-yasya jantoryAvati SaNmAsAdau tribhAgAdau vA AyuSo bhAge zeSe parabhavAyuSo bandhaH sa tasya tAvAn bandhodayayorapAntarAlakAlo'nudayAvasthArUpo'vAdhAkAlo bhavet / tathA'ntasamayaH-AyuSo niSThAsamayo yadanantaraM parabhavAyurudayamAyAti; tasmiMzca sati parabhavaM gacchatAM jantUnAM gatirdvidhA-RjvI vakrA ca, tatra RjvI ekasamayA, samazreNivyavasthitatvenotpattidezasyAdyasamaye eva prAptaH, vakrA tu bAhulyenotkarpatazcatuHsamayAntA, kvacit kadAcitpa4JcasamayAntA'pi, etaccAnantarameva bhAvayiSyate // 259 // athAsminneva gatidvaye nizcayavyavahAranayAbhyAM parabhavA yurudayaM parabhavAhAraM ca cintayannAha Jain Education into For Privale & Personal use only M w.jainelibrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vRttiH ROCHOTELECO // 116 // ujjugai paDhamasamae, parabhaviaM AuaM thaa''haaro| vakkAe~ bIasamae, parabhaviAuM udayamei // 260 // vyAkhyA-Rjugatau prathamasamaye eva pArabhavikamAyurudayamAgacchati, prathamasamaya eva ca parabhavAhAraH, tathAhinizcayanayena parabhavaprathamasamaya eva pUrvazarIrazATo, yasminneva samaye sarvAtmanA pUrvazarIratyAgastasminneva gatiH, evaM ca tasminnevAdyasamaye parabhavAyurudayaH, RjugatyA cAdyasamaye eva janturutpattidezamAsAdayati, tadgatAMzca khazarIrayogyAna pudgalAnAdatte, tataH siddhaH prathamasamaye eva parabhavAhAro'pi, yadyapi ca vakragatAvapi nizcayanayAduktanItyA prathama-3 samaye eva parabhavAyurudayaH, tamantareNa sarvAtmanA pUrvazarIratyAgAsambhavato gaterabhAvAt , tathApi kecitparisthUlavyavahAranayAzritA vakragatau dvitIyasamaye parabhavAyurudetItipratipannAstatastanmatenAha-vakkAe' ityAdi, vakrAyAM gatau dvitIyasamaye pArabhavikamAyurudayameti, ayamabhiprAyaH-kila prAgbhavAntyasamaye eva vakrA gatiH pratipattumArabdhA, tatpariNAmAbhimukhatvAt , tataH so'pi samayo vakragatisambadhI draSTavyaH, dvitIye ca samaye parabhavAyurudaya iti / siddhaM vakragatau prAgabhavAntyasamayApekSayA dvitIyasamaye parabhavAyurudetIti / asyAM ca vakragatau sthito janturekena dvAbhyAM tribhizcaturbhirvA varutpattidezamAsAdayati, tatraikavakrAyAM gatau samayadvaye'pi niyamAdAhArakaH, tathAhi-A A // 11 6 // Re- Jain Education a l For Privale & Personal use only Colliw.jainelibrary.org Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghasamaye pUrvazarIramokSastasmiMzca samaye taccharIrayogyAH kecitpudgalA jIvayogAlomAhArataH sambandhamAyAnti, audArikavaikriyAhArakapudgalAdAnaM cAhArastataH Adyasamaye AhArakaH, dvitIye ca samaye utpattideze tdbhvyogypudglaadaanaadaahaarkH| dvivakrAyAM trayaH samayAH, tatrAye antye ca prAgvadAhArako madhyame tvanAhArakaH, trivakrAyAM catvAraH samayAstathAhi-trasanADyA bahiradhastanabhAgAdUrdhvamuparitanabhAgAdadho vA samutpadyamAno janturvidizo dizi yadotpadyate tadaikena samayena vidizo dizi yAti, dvitIyena trasanADI pravizati, tRtIyenoparyadho vA yAti, caturthena bahirutpadyate, dizo vidizyutpAde tvAdye samaye trasanADI pravizati, dvitIye uparyadho vA yAti, tRtIye bahirga-13 |cchiti, caturthe vidizyutpadyate, atrAdyantayoH prAgvadAhArako madhyamayostvanAhArakaH, caturvakrAyAM paJca samayAH, te ca sanADyA bahireva vidizo vidizyutpAde prAgvadbhAvanIyAH, atrApyAdyantayorAhArakastriSu tvanAhArakaH // 260 // etadevAha igaduticauvakAsu, dugAisamaesu prbhvaahaaro| dugavakkAisu samayA, iga do tinni a aNAhArA // 261 // vyAkhyA-ekadvitricaturvakrAsu vakragatiSu dvitIyAdiSu samayeSu parabhavAhAraH, tadyathA-ekavakrAyAM dvitIye, COMXCX lain Education a 1KI l For Privale & Personal use only Dilw.jainelibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- dvivakrAyAM tRtIye, trivakrAyAM caturthe, caturvakrAyAM paJcame samaye parabhavAhAraH / tatraikavakrAyAmuktanItyA samayadvaye- vRttiH pyAhAraH, dvivakrAdiSu tu vakragatiSu kramAdeko dvau trayazca samayA anAhArA, na vidyate AhAra eviti, yadvA eka // 117 // dvau trIn samayAn jIvA anAhArAH, etadgAthArthazca prAgeva bhaavitH| tadevaM cintitau nizcayata RjugatyAM vyavahAra-2 tastu vakragatyAM parabhavAyurAhArI, yadi punarvakragatAvapi nizcayatastau cinyete tadA'syAmapyAdyasamaye eva parabhavAyuru4dayastathAhi-yadyapi prAgbhavAntyasamaye vakragatipratipatterabhimukho jantustathApi prAgbhavasambandhinoH saMghAtaparizA Tayostatra bhAvAt prAgbhavasambandhyevAsI samayaH, tadanantarasamaye tu prAgbhavasambandhinaH zarIrasya sarvathA zATaH, tathA cAgamaH-"parabhavapaDhame sADo'tti, tatazcAsminnevAnantarasamaye parabhavAyurudetIti siddhaH RjugativadvakragatAvapyAdyasamaye eva parabhavAyurudayaH, AhArastvekavakrAyAM gatau dvitIye samaye, tasminnevotpattidezAvAptaH,prathamasamayastvanAhAraH, tatra sarvAtmanA pUrvazarIrasya tyAgAdutpattidezasya cAprApteH, evaM dvivakrAyAM tRtIye, trivakrAyAM caturthe, caturvakrAyAM ca paJcame samaye AhAraH, tataH sthitamidam-utkarpaNa vyavahAratastrayo nizcayatastu catvAraH samayA anAhArA iti / prabhUtaM cAtra vAcyaM, taca mandamativyAmohabhayAnAbhidhIyate // 261 // atha gAthAdvayenApavartanamAha // 117 // bahukAlaveaNijaM, kammaM appeNa jamiha kAleNa / lain Education Interational For Private Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASARASWAMSAKS veijjai jugavaM cia, uinnasavappaesaggaM // 262 // apavattaNijameaM, AuM ahavA asesakammapi / baMdhasamaevi baddhaM, siDhilaM cia taM jahAjoggaM // 263 // vyAkhyA-prabhUtakAlavedyamapi yadAyuH karma iha-jagati tiryagbhinarairvA'pavartanAkaraNavazAt yugapadudIrNasarvaprade-2 zAgraM khalpenaiva kAlena vedyate-anubhUya nirjIyate, etadAyuHkarmApavartanIyamucyate, na caivamAyurevaikamapavartanIyaM, kiM hai tUktanIyA samastajantUnAM zeSakarmANyapItyAha-'ahavetyAdi' spaSTaM, na caivaM yathAvandhamavedanAdyathAvedanamavandhAca kRta-13 nAzAkRtAbhyAgamadopaprasaGgaH, yata Aha-'baMdhasamaye'pi baMdhakAle'pi tadapavartanIyamAyurazeSamapi vA karma yathAyogyamapavartanIyatAyogyadezakAlAdhanatikrameNa zithilameva vaddhaM, ayamabhiprAyo-bandhakAle'pi tathArUpAdhyavasAyayogAttattathArUpameva baddhaM yena taM taM dezaM kAlamadhyavasAnAdikaM vA'pekSyApavartyata iti // 262-263 // anapavarttanamAha jaM puNa gADhanikAyaNavaMdheNaM puvameva kila baddhaM / taM hoi aNapavattaNajoggaM kamaveaNijaphalaM // 264 // Jain Education T r ainelibrary.org Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI vatti : // 118 // vyAkhyA-yatpunarAyuH zeSa vA karma gADham-atyartha nikAcanam-avazyavedyatayA'vasthApanaM taca tadvandhazca tena gADhanikAcanabandhena pUrvameva kila baddhaM tadbhavatyanapavartanayogyaM, ata eva krameNa-paripATyA vedanIyaM-vedyaM phalaM yasyeti kramavedanIyaphalam // 264 // atrAyuzcintAyAM devA nArakA uttamapuruSAzcaramazarIrA asaMkhyAtavarSAyustiyaGarAzcAnapavartanIyAyuSaH zeSAstUbhayathApi, etadevAha uttamacaramasarIrA, suraneraiA asNkhnrtiriaa| huMti niruvakamAu, duhAvi sesA muNeavA // 265 // uktArthA, navaraM uttamapuruSAzcakravartyAdayaH caramazarIrAstadbhavamokSagAminaH // 265 // upakramAnupakramAvAha jeNAumuvakamijai, appasamuttheNa iarageNAvi / so ajjhavasANAI, uvakkamo'Nuvakamo iaro // 266 // vyAkhyA-yenAtmasamutthena-adhyavasAnAdinA itarakeNApi-bAhyena viSAgnizastrAdinA Ayurupakramyate-dIrghakAla-3 vedyaM khalpakAlavedyatayA vyavasthApyate, so'pavartanaheturadhyavasAnAdirUpakramo veditavyaH, itarastu tadviparIto'nupakramaH // 266 // tatropakramaH saptadhA, tadAha // 118 // wain Education intamational For Privale & Personal use only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROCCCCCCCCC0 ajjhavasANa 1 nimitte 2, AhAre 3 veaNA 4 parAghAe 5, / phAse 6 ANApANU 7, sattavihaM jhijjhae AuM // 267 // vyAkhyA-AyuH kSIyate-kSayaM yAti zIghra dhvaMsata ityarthaH, kathaM ? sapta vidhA:-prakArA yatra kSapaNe tatsaptavidhaM kriyAvizeSaNametat , prakArAnevAha-adhyavasAne-rAgasnehabhayarUpe'tyantamantarvikalpe sati, tatra rAgAdAyuHkSayo yathAkasyAzcit prapApAlikAyAstaruNamanurAgataH pazyantyAH, snehAdAyuHkSayo yathA-kasyAzcit sArthavAdyAH dezAntarAdvahiH samAgate sArthavAhe mitraiH snehaparIkSArtha vipanne kathite sArthavAhyAH, sArthavAhIvipattikathane ca sArthavAhasyApi, bhayAdAyuHkSayo yathA-vAsudevadarzanAt gajasukumArazvazurasya somilasya, 'nimitte' daNDakazAzastrarajjvAdike 2, 'AhAre' sarvathA saMpanne atisnigdhe atimAtre vA 3, 'vedanAyAM' zUlAdikAyAM 4, 'parAghAte' gAprapAtAdisamutthe 5, 'sparza' tvagniviSamasapAdisatke 6, 'prANApAne ucchAsaniHzvAsarUpe'tyantaM prasarpati niruddha vA satIti 7, etaizcopakramairapavartanayogyamevAyurupakramyate netaratU , tathaite upakramAzcaramazarIriNAmapi keSAJcit skandakAcAryaziSyANAmiva sambhavanti, pIDAM ca janayanti, na punarAyurapavarttayanti, kevalamupakramahetusaMparkamAtrAtte'pi sopakramAyuSa iva pratibhAsante // 267 // atha yAvatsaMkhyAH paryAptayo bhavanti, yAvatyazcaikendriyAdInAM tadAha in Education International For Privale & Personal use only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH sNgrhnnii||119|| AhAra sarIriMdioM, pajattI ANepANa bhAsamaNe / cau paMca paMca chappia, igavigalAsannisannINaM // 268 // vyAkhyA-paryAptiH-AhArAdipudgalagrahaNapariNamanaheturAtmanaH zaktivizeSaH,sA ca pudagalopacayAdupacIyate, tAzca paryAptaya AhArazarIrendriyAnApAnabhASAmanovizeSaNAH SaTra / tatrAhAraparyAptiH-yayA zaktyA karaNabhUtayA janturAhA6 ramAdAya khalarasarUpatayA pariNamayati 1, zarIraparyAptiH-yayA rasIbhUtamAhAramaudArikavaikriyAhArakazarIratrayayogya-4 pudgalarUpaM rasAsRgmAMsamedo'sthimajjAzukrarUpasaptadhAtutayA yathAsambhavaM pariNamayati 2, indriyaparyAptiH-yayA dhAturUpatayA pariNamitAdAhArAdekasya dvayostrayANAM catuoM paJcAnAM vA indriyANAM yogyAn pudalAnAdAya khaskhendriyarUpatayA pariNamayya ca khaM khaM vipayaM parijJAtuM prabhurbhavati 3, prANApAnaparyAptiH-yayA ucchAsaniHzvAsayogyaM dalikamAdAya tathA pariNamayyAlambya ca niHsraSTuM samartho bhavati 4, bhASAparyAptiH-yayA bhASAyogyaM dalikamAdAya bhASAtvena pariNamayyAlambya ca muJcati 5, manaHparyAptistu-yayA manovargaNAdalikamAdAya manastvena pariNamayyAlambya ca mananasamarthoM bhavati 6, etAzca paryAptayaH sarvA apyutpattiprathamasamaye eva yathAkhaM yugapajantunA niSpAdayitumAra-4 bhyante, kramAca niSThAmupayAnti, yathA-prathamamAhAraparyAptistataH shriirpryaaptirityaadi| AhAraparyAptizca prathamasamaye // 119 // lain Education International For Privale & Personal use only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva niSpadyate, tathA ca prajJApanAyAmAhArapade dvitIyoddezake sUtram-"AhArapajattIe apajattaeNaM bhante ? kiM AhArae aNAhArae ?, goamA!, no AhArae aNAhArae" iti, AhAraparyAptyA'paryAptazca vigrahagatAvevotpadyate nopapAtakSetramAgataH, tatra prathamasamaye evAhArakatvAt , yaduktaM prAk-'viggahagaimAvannA, kevaliNo samohayA ajogI / siddhA ya aNAhArA, sesA AhAragA jIvA // 1 // ' yadi punarupapAtakSetramAgato'pyAhAraparyAptyA'paryAptaH syAttahai daivamuttarasUtraM syAt 'sia AhArae sia aNAhArae' yathA zarIrAdiparyAptiSu 'sia AhArae sia aNAhArae' 1 iti, zepAstu paJcApyaudArikazarIriNAM pratyekamasaGkhyAtasamayapramANenAntarmuhurtena niSpadyante, vaikriyAhArakazarIriNAM / tu zarIraparyAptirantamuhUrtena zeSAH sarvA apyekaikenaiva samayena, sarvAsAmapi ca paryAptInAM parisamAptikAlo'ntarmuhUrttameveti / tathaikendriyANAmAdyAzcatasraH paryAptayaH, vikalAnAM dvitricaturindriyANAM bhASAsahitAH paJca, asaMjJinAmapi saMmUchimapaJcendriyatiryaGnarANAM tA eva paJca, tathA ca mUlaTIkAyAM haribhadrasUriH-"saMmucchimANavi paMca havaMti, asanittaNao, jaM puNa saMmucchimamacchA mahallappamANA samudde AhAranimittaM muhugghADaNasaMmilANaM kariMti, AhArasanneva tesiM, ahavA thoamaNodavaladdhimattaNao asanniNo pavucaMti"tti / saMjJinAM garbhajapaJcendriyatiryaGnaradevanAra-2 kANAM manaHsahitAH paDapi / etAbhizca svakhayogyaparyAptibhiraparyAptA eva ye kAlaM kurvanti te'pyAdyaparyAptitrayaM SORSCIRCANESCOALSCRECRESCRENCIENC0 Jan Education in Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- // 12 // samApya tato'ntarmuhUrttanAyubaTvA tadanantaramabAdhAkAlarUpamantarmuhUrta jIvitvaiva ca mriyanta iti // 268 // vRttiH paryAptareva svarUpamAha AhArasarIriMdia, uusaasvumnno'bhinivttii| hoi jao daliAo, karaNaM pai sA u pajattI // 269 // vyAkhyA-AhArazarIrendriyocchavAsavacomanasAmabhinivRttiH-niSpattiryato dalikAd-dalabhUtAt pudgalasamUhAdbhavati tasya dalikasya tAmevAhArAghabhinivRttiM-khakhaviSayapariNamanarUpAM prati yat karaNaM jIvasambandhizaktirUpaM sA, paryAptiH // 269 // atha prANasaMkhyAM darzayan yasya jantoryAvantaH prANA bhavanti tasya tAvata Aha paNaiMdiatibalUsA, Aua dasa pANa cauchasagaaTTa / igaduticauriMdINaM, asannisannINa nava dasa ya // 270 // "120 // vyAkhyA-paJcendriyANi trINi manovAkAyarUpANi balAni ucchvAsa Ayuzceti daza prANA bhavanti, yeSAM / dhAraNAdAtmA prANItyucyate, yadviyojanAca hiMsAvyapadezaH, yaduktam-"paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchvAsani lain Education International For Privale & Personal use only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASSACROSCORRC shvaasmthaanydaayuH| prANA dazaite bhagavadbhiktAsteSAM viyojIkaraNaM ca hiMsA // 1 // tatraikadvitricaturindriyANAM kramAt catvAraH, SaT saptASTau ca prANA bhavanti, tathAhi-ekendriyANAM sparzanendriyaM kAya ucchAsa aayushceti| catvAraH prANAH, dvIndriyANAmadhike rasanendriye vacane ca SaTra, trIndriyANAmadhike ghANendriye sapta, caturindriyANAmadhike cakSurindriye'STau, tathA asaMjJinAM saMjJinAM ca nava daza ca prANAH kramAdbhavanti, tatrAsaMjJinAM saMmUrcchimapaJce-|| ndriyatiryaGgarANAmadhike zrotrendriye nava, saMjJinAM garbhajapaJcendriyatiryaGgarANAM devanArakANAM ca manasyadhike dazApi / prANA iti // 27 // athaitAM saMgrahaNI samarthayan yata uddhRtya yena yadarthamiyaM nirmitA tadAha saMkhittA saMgahaNI, gurutarasaMgahaNimajjhao esaa| sirisiricaMdamuNiMdeNa NimmiA attapaDhaNaTThA // 271 // vyAkhyA-iyaM pUrva bhagavatA jinabhadragaNikSamAzramaNena buddhimanthena nirmathya zrutAmbhodhiM sudhevoddhatA bhavyojIvanI saMkSiptasaMgrahaNI, sA ca mUlaTIkAgatAbhiranyAnyAbhizca prakSepagAthAbhivRddhiM nIyamAnA'dhunA yAvat kiJcinyUnacatuHzatImAnA paJcazatImAnA ca gurutarA saMjAtA, tatastanamadhyAduddhRtyArthajAtaM zrIharSapurIyagacchAmbarazazAGkana bhagavatAzrIzrIcandranAmnA munIndreNa 'eSA vyAvarNyamAnakharUpA saMgrahaNI nirmitA, tatra zAstrAntareSu prajJApanAdipu vistareNAbhihitA arthAH saMkSipya gRhyante pratipAdyatvenAbhidhIyante'syAmiti heraNi(u0638)rityauNAdike'Nipratyaye va mUlaTIkAgatAta, tatastanamadhyAmAtra zAstrAntareSu prajJA lain Education a l For Privale & Personal use only dw.jainelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH sNgrhnnii||121|| saMgrahaNiH ito'katyarthAditi (si02-4-32) vikalpena chIpratyaye ca saMgrahaNI, kiMbhUtA? 'saMkSiptA' kiJcidUnacatu:zatapramANasaMgrahaNIgatasya paJcazatapramANasaMgrahaNIgatasya ca sAmastyena kizcittadubhayavRttigatasya kiJcidabhyadhikasya cArthasya saMpiNDyAsyAmuktatvAt , nanu yadi saMkSiptayA prayojanaM tarhi mUlasaMgrahaNyevAstu, kiM punaH prayAsena ? prAya-13 stasyA apyetAvanmAtratvAt, tanna, etAvato'rthajAtasya tasyAmasaMpiNDanAt / nanu saMkSiptApi vizeSataH kimartha nimitetyAha-AtmapaThanArtha / iyaM hi pUjyaiH prathamadIkSitAnalpamedhaso'smadAdInanukampayadbhinirmiteti vyaktaM vidi-1 |tamevAsmadAdInAM, tathApyatyantanirdalitamAnatvenaitAvadapyauddhayaM dUrataH pariharantaH pUjyA AtmapaThanArtha ityAhuH, Aha paraH-tathApyevaMvidhamahAmatInAM zrutanidhInAM naivamatyalpaM vaco vaktumucitaM, ucyate, yata eva zrutanidhayaH ata: eva parAparathutaguNanAnucintanAdiparANAM tanucchasaMghAdivyApAradhurandharANAM ca tepAmapyeSA zIghraguNanacintanAdi-| 4|bhirupakArikaivetyucitameva, evamupakArakatvaM ca pUjyairasmadAdisamakSaM sAkSAdabhihitamiti vyAkhyAyate, anyathA tvevaM| vyAkhyAyamAne vyaktamAzAtanA syAditi // 271 // athaitasyA api sakAzAtsaMkSiptatarAmanyAM saMgrahaNiM gAthAdvayenAha saMkhittayarI u imA, sarIramogAhaNA ya saMghayaNA / sannA saMThANa kasAya, lesa iMdia dusamugghAyA // 272 // // 12 // Jan Education U riainelibrary.org Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACROCTORRECEMCHOREOGROLOGics diTTI daMsaNa nANe, joguvogovvaaycvnntthiii| pajatti kimAhAre, sannI gaIAgaI vee // 273 // vyAkhyA-saMkSiptatarA tu saMgrahaNiriyaM-zarIrAdicaturviMzatidvArAtmikA / tatra zIryata iti zarIraM, tazca paJcadhA, audArikaM vaikriyamAhArakaM taijasaM kArmaNaM ca, eSAM kAraNa (1) pradezasaMkhyA (2) khAmi (3) viSaya (4)prayojana (5) pramANA (6) 'vagAhanA (7) sthitya (8) lpabahutva (9) kRto bhedaH zAstrAntaraprasiddho'bhidhIyate-tatra kAraNakRto bhedo yathA-sthUlapudgalopacitamUldArikaM na tathA vaikriyAdIni, 'paraM paraM sUkSmam,' (tattvA0 a02 sU038) itivacanAt 1, pradezasaMkhyAkRto bhedo yathA-pradezataH paramparamasaGkhayeyaguNaM prAk taijasAttataH paramanantaguNe taijasakArmaNe 2, svAmikRto bhedo yathA-audArikaM tiryamanuSyANAM, vaikriyaM devanArakANAM tiryaGkarANAM ca keSA|zcittallabdhimatAM, AhArakaM caturdazapUrva vidAM, taijasakArmaNe sarvasaMsAriNAM 3, viSayakRto bhedo yathA-audArikasya tirya gutkRSTo viSayo vidyAdharAnAzrityAnandIzvarAt, jaGghAcAraNAn pratyArucakaparvatAt , UrdhvamubhayAn pratyApaNDakavanAt,4 hai vaikriyasyAsaMkhyeyA dvIpasamudrAH, AhArakasya mahAvidehAH, taijasakArmaNayoH sarvalokaH 4, prayojanakRto bhedo yathA audArikasya dharmAdharmasukhaduHkhakevalajJAnAvAptyAdi prayAjanaM, vaikriyasya sthUlasUkSmaikAnekatvavyAmakSitigamanAdyaneka6 rUpA vibhUtiH, AhArakasya sUkSmArthaviSayasaMzayavicchedAdikaM, taijasasyAhArapAkaH zApAnugrahazaktizca, kArmaNasya Jain Education.in For Privale & Personal use only W w .jainelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNgrhnnii||122|| ACADAR SAMACROCALCONSCREEC bhavAntare gatiH 5, pramANakRto bhedo yathA- utkarSataH sAtirekayojanasahasramaudArika, sAtirekayojanalakSamAnaM ni vaikriyaM, hastapramANamAhArakaM, lokAkAzapramANe taijasakAmaNe 6, avagAhanAkRto bhedo yathA-sAtirekayojanasahasra-4 maudArikaM yAvatkhasaGkhayeyepu pradezeSvavagADhaM, tebhyo bahutareSvasaMkhyeyapradezeSvavagADhaM yojanalakSaM vaikriya, AhArakamAbhyAmalpapradezAvagADhaM, hastamAtratvAt , taijasakAmaNe kevalisamuddhAtamAzritya samastalokAkAzapradezAvagADhe 7, sthitikRto bhedo yathA-audArikasya sthitijaghanyA'ntarmuhUrtamutkRSTA trINi palyopamAni kriyasya bhavadhAraNIyasya jaghanyA daza varSasahasrANi utkRSTA trayastriMzatsAgaropamANi, uttakhaikriyasya jaghanyA'ntarmuhUrtam utkRSTA punarevaM jIvAbhigame', |bhihitA-'aMtamuhuttaM naraesu, honti cattAri tiriamnnuesuN| devesu addhamAso, ukkosa viuvaNAkAlo // 1 // bhagavatyAM tu vAyukAyikasya paJcendriyatiryagmanuSyANAM ca utkarSato'pyantarmuhUrtapramANaivokteti, AhArakasyobhayathA'pyantarmuhUrta, taijasakArmaNe pravAhataH sarveSAmanAdi(nI) bhavyAnAM saparyavasAne abhavyAnAmaparyavasAne 8, alpabahutvakRtastu bhedo yathA -sarvastokamAhArakaM, kAdAcitkatvAt , yadAca saMbhavati tadA jaghanyenaikaM dvevA utkarSato navasahasrAH, antaraM cAhArakasya jaghanyamekasamayaH, utkRSTaM SaNmAsAH, AhArakazarIrebhyo vaikriyANyasaGkhayeyaguNAni, suranArakANAmasaMkhyAtatvAt, ID // 122 // teSAM cAvazyaM vaikriyazarIritvAt , tebhya audArikazarIrANyasaMkhyeyaguNAni, sakalatiryakarANAM tatsaMbhavAt , iha cadvidhA tiryaJcaH-pratyekazarIrAH sAdhAraNazarIrAzca, tatra pratyekazarIrANAmasaMkhyAtAnAM jIvaM jIvaM pratyekaikazarIrabhAvA R-MARRORSCOMXxt-Tra Jain EducationIKA For Privale & Personal use only Claw.jainelibrary.org Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education dasaMkhyAtAni zarIrANi, ye tu sAdhAraNazarIrA anantAsteSAmapyanantAnAmanantAnAmekaikazarIrabhAvAdasaMkhyAtAnyeva zarIrANi tato yadyapyanantAstiryaJcastathApi sarvANyapya saMkhyeyAnyevaudArikazarIrANi, tebhyo'nantaguNAni taijasakA - rmaNAni, sarva saMsArijIveSu pratyekaM teSAmavazyaMbhAvAt 1| avagAhanA zarIrapramANarUpA, sA ca surAdInAM prAguktA 2 saMhananaM vajrarSabhanArAcAdi poDhA, tadapyuktaM 3 / saMjJAnaM saMjJA, sA cAhArabhayaparigrahamaithuna bhedAccaturvidhA / saMtiSThante'neneti saMsthAnamAkAraH, tacca dvidhA - jIvAnAmajIvAnAM ca tatra jIvAnAM poDhA, samacaturasrAdi, tacca prAguktaM, ajIvAnAM tu rUpiNAM paJcadhA, tadyathA - parimaNDalaM 1 vRttaM 2 vyastraM 3 caturasra 4 mAyataM 5 ca tatra parimaNDalaM saMsthAnaM | bahirvRttatAvasthitapradezajanitamantaH zuSiraM, yathA valayasya, tadevAntaH pUrNa vRttaM yathA - kulAlacakrasya, tryatraM trikoNaM yathAzRGgATakasya, caturasraM catuSkoNaM yathA-stambhAdhArakumbhikAyAH, AyataM dIrgha yathA daNDakasya, sarvANi caitAni ghanapratarabhedAt dvidhA, punaH parimaNDalavarNAnyoja pradezajanitAni yugmapradezaja nitAni ca, parimaNDalaM tu yugmapradezajanitameva / tatraujapradezaM prataravRttaM paJcANuniSpannaM paJcAkAzapradezAvagADhaM ca tatraiko'Nurmadhye catvArazcaturddizaM nirantarAH sthApyante yugmapradezaM prataravRttaM dvAdazapradeza dvAdazapradezAvagADhaM ca tatra nirantaraM caturvvAkAzapradezeSu catvAro'NavastatparikSepeNa cASTau sthApyate, ojapradezaM ghanavRttaM saptapradezaM saptapradezAvagADhaM ca tatra prAgukte paJcapradeze prataravRttemadhyasthita sthANoruparyadhastAccaikaiko'NuHsthApyate, yugmapradezaM ghanavRttaM dvAtriMzatpradezaM dvAtriMzatpradezAvagADhaM ca taccaivaM - pun w Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 123 // | pUrvoktasyaiva dvAdazapradezAtmakasya prataravRttasyopari dvAdaza tata uparyadhastAca catvArazcatvAro'NavaHza ojapradezaM prataratrya- vRttiH khaM tripradezaM tripradezAvagADhaM ca, tatra tiryag nirantaramaNudvayaM vinyasya AdyasyAdha eko'NuH sthApyate, yugmapradezaM prataravyatraM SaTpradezaM paTapradezAvagADhaM ca, tatra tiryaka nirantaraM trayo'NavaH sthApyante, tatra AdyasyAdha uparyadhobhAvenANudvayaM dvitIyasya tvadha eko'NuH, sthApanA, ojapradezaM ghanatryatraM paJcatriMzatpradezaM paJcatriMzatpradezAvagADhaMca, tacaivaM-tirya nirantarAH paJcANavaH sthApyante, teSAM cAdho'dhaH krameNa tiryageva catvArastrayo dvAvekazceti paJcadazapradezAtmakaH prataro jAtaH, tatastasyopari sarvapativantyAntyaparityAgena daza, tathaiva tasyopari paTa trayaH ekazcetyaNavaH sthApyante, tatra evaM paJcatriMzatradezA bhavanti, sthApanA, yugmapradezaM ghanatyatraM catuSpradeza catuSpradezAvagADhaMca, tatra pUrvoktasya tripradezAtmakasya prataratryasrasya sambandhina ekasyANoruparyeko'NuH sthApyate 20 ojapradezaM prataracaturasraM navapradezaM navapradezAvagADhaM ca, tatra tiryanirantaraM tripradezAstisraH patayaH sthApyante, yugmapradezaM prataracaturasraM catuSpradezaM catuSpradezAvagADhaM ca, tatra tiryaga nirantaraM dvipradeze dve paTTI sthApyete, ojapradezaM ghanacaturasraM saptaviMzatipradezaM saptaviMzatipradezAvagADhaM ca, tatra navapradezasya prataracaturasrasyaivAdha upari ca nava navANavaH sthApyante, yugmapradezaM ghanacaturasramaSTapra Il||123|| dezamaSTapradezAvagADhaM ca, tatra catuSpradezasya prataracaturasrasyaivoparyanye catvAro'NavaHsthApyante / ojapradezaM zreNyAyataM tripradezaM tripradezAvagADhaM ca, tatra tiryanirantaraM trayo'NavaH sthApyante, yugmapradezaM zreNyAyataM tiryagnirantarAbhyAM in Education in For Privale & Personal use only N w .jainelibrary.org Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAbhyAmaNubhyAM, sthApanA, ojapradezaM pratarAyataM paJcadazapradezaM paJcadazapradezAvagADhaM ca, tatra prAgvatpatitraye pazca paJcANavaH sthApyante, yugmapradezaM pratarAyataM SaTpradezaM SaTrapradezAvagADhaM ca, tatra prAgvatpatidvaye trayastrayo'NavaH sthApyante, ojapradezaM ghanAyataM ca paJcacatvAriMzatpradezaM paJcacatvAriMzatapradezAvagADhaM ca, tatra pUrvoktasyaiva paJcadazapradezasya pratarAyatasyAdha upari tathaiva paJcadaza paJcadazANavaH sthApyante, yugmapradezaM ghanAyataM dvAdazapradezaM dvAdazapradezAvagADhaM ca, tatra prAguktasya SaTUpradezasya pratarAyatasyopari tathaiva tAvanto'NavaH sthApyante / prataraparimaNDalaM viMzatipradezaM viMzatipradezAvagADhaM ca, tatra prAcyAdiSu catasRSu dikSu pratyekaM catvArazcatvAro'NavaH sthApyante, vidikSu ca pratyekamekaiko'NuH sthApyate, ghanaparimaNDalaM catvAriMzatpradezaM catvAriMzatradezAvagADhaM ca, tatra tasyA eva viMzateru pari tathaivAnyA viMzatiH sthApyate 5 / itthaM caiSAM prarUpaNamito'pi nyUnapradezatAyAM yathoktasaMsthAnAsaMbhavAt janacetAnyatIndriyatvenAtizAyigamyatvAt sarvathAnubhavamAropayituM zakyante, sthApanAdidvAreNa tu kathaJciccha kyAnIti tathaiva darzitAni / etatsaMgrAhikAzcemA uttarAdhyayananiyuktigAthA:-" parimaMDale abaTTe, taMse cauraMsa, Ayae ceva / ghaNapayarapaDhamavajaM, ojapaese a jumme a // 1 // paMcagavArasagaM khalu, sattaga battIsagaM ca baTuMmi / tia chakkaga paNatIsA, cattAri a hoti taMsaMmi // 2 // nava ceva tahA cauro, sattAvIsA ya aTTa cauraMse / tigadugapannaraseva ya chacceva ya, Ayae hoMti // 3 // paNayAlA vArasagaM, taha ceva ya AyayaMmi saMThANe / vIsA cattAlI COCIEOCOGICALENDAKNESC% lain Education For Privale & Personal use only hw.jainelibrary.org Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 124 // Jain Education sA, parimaMDalae a saMThANe / 4 / 5 / " kaSyante hiMsyante prANino'sminniti kapaH - saMsArastasyAyA - lAbhAH kaSA| yAH - krodhamAnamAyAlobhAH, te ca pratyekamanantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanabhedAccaturvidhAH, teSAM ca svarUpamidaM - ' jalareNupuDha vipacayarAIsariso cauviho koho / tiNisalyAkaTTaTTi aselathaMbhovamo mANo // 1 // mAyAvalehigomutti - miMDhasiMgaghaNavaMsimUlasamA / loho halichakhaMjaNa - kaddamakimirAgasAriccho // 2 // pakkhacaumAsavaccharajAvajIvANugAmiNo kamaso / devanaratirianAraya - gaisAhaNaheyavo bhaNiA // 3 // " 6 / lipyate zlizyate jantuH karmaNA sahAbhiriti lezyAH, kRSNAdidravyasAcinyAdAtmanaH zubhAzubhAH pariNAmAH, tAzca kRSNanIlakA| potatejaH padmazukla vizeSaNAH paT, AsAM ca svarUpaM jambUphalakhAdakAnAM grAmaghAtakAnAM vA SaNNAM puruSANAM dRSTAntAt voddhavyaM, yathA-" jaha jaMbupAyavego, supakkaphalabhariyana miasAhaggo / diTTho chahiM purisehiM, te ciMtI jambu bhakkhemo // 1 // kiha puNa te ciMtego, AruhaNe hoja jIvasaMdeho / tA chiMdiUNa mUlAu, bhakkhimo tANi pADeuM // 2 // vIAha kimamhANaM, taruNA chinneNa emahaMteNaM / sAlA mahala chiMdaha, taio vei pasAhAo // 3 // gocche cautthao puNa, paMcamao bei giNhaha phalAI / chaTTho veI paDiA, ee cia khAyayaha ghettuM // 4 // ditassovaNao, jo beI eya chiMdimo mUlA / so vaTTai kiNhAe, sAlamahalAu nIlAe // 5 // havai pasAhaM kAU, gocchA teU phalA ya pamhA - e / paDiA ya sukkalesA, ahavA annaM imAharaNaM // 6 // corA gAmavahatthaM, viNiggayA egu vei ghAeha / jaM pAsaha vRttiH // 124 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM savaM, dupayaM cauppayaM vAvi // 7 // bIo mANusa purise a, taiao sAuhe cautthoa paMcamao jujhaMte, chaTo puNa tatthimaM bhaNai // 8 // ikaM tA haraha dhaNaM, bIaM mAreha mA kuNaha eaN| kevala haraha dhaNaM tA, upasaMhAro imo: tesiM // 9 // save mArehattI, vaTTai so kiNhalesapariNAme / evaM kameNa sesA, jA carimo sukkalesAe // 10 // Aila tinni itthaM, appasatthAu carimapasatthAo AillA parihariuM, jaiavaM uvarimAsuMtu // 11 // 7) 'idi paramaizcarye' AvaraNAbhAve sarvasyApi vastuna upalambhato nAnAbhaveSu jagatrayagatavastuno bhogatazca paramaizvaryayogena indanAdindro-jIvastasya liGgaM tena dRSTaM sRSTaM vA nipAtanAdindriyaM-zrotrAdi paJcavidhaM, tathA ca bhagavAn bhASyakAra:-"iMdo jIvo sbovlddhibhogprmesrttnno| sottAimeamiMdiamiha tliNgaaibhaavaao||1||" etatvarUpaM ca kiJcidativyaktAbhiH kSamAzramaNagAthAbhirevAbhidhIyate tannAmAicauddhA, davaM nivatti uvagaraNaM (NayaM) ca / ra AgAro nivvattI, cittA vajjhA imA aNto||1|| puppha kalaMbuAe, dhannamasUrAimuttacaMdo a| hoi khurappo nANAgiI asoiMdiAINaM // 2 // " atha zrotrasyAntarnivRttiH kadambapuSpAkAramAMsagolakarUpA, cakSuSo dhAnyamasUrAkArA, prANasya atimuktakakusumacandrakAkArA kAhalAkAreti yAvat , rasanasya kSuraprAkArA, sparzanasya tu nAnAkRtirityevaM 4 zrotrAdInAmantarnivRtterAkAra iti-visayaggahaNasamatthaM, uvagaraNaM indiaMtaraM tNpi| jaM neha taduvaghAe, giNhai nivattibhAvevi // 1 // ladhdhuvaogA bhAbiMdiaMtu laddhitti jo khovsmo| hoi tadAvaraNANaM, tallAbhe ceva sesNpi||4|| -TC+ Main Education For Privale & Personal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- jo savisayavAvAro, so uvaogo sa cegkaalNmi| egeNa ceva tamhA, uvaogemiMdio savo ||5||"8'dusmu- vRttiH gghAya'tti dvau samudghAtau, tatrAdyo jIvasambandhI, tathAhi-sam-Atmano vedanAdibhirekIbhAvena ut-prAvalyena 2 // 125 // ghAtaH samudghAtaH, vedanAdisamudghAtagato hi janturvedanAdyanubhavajJAnenaiva pariNamya kAlAntarAnubhavayogyAn bahUn 4 vedanIyAdikarmapradezAnudIraNAkaraNenodayAvalikAyAM prakSipyAnubhUya ca nirjarayati, AtmapradezaiH saha saMzliSTAn zAtayatItyarthaH, sa ca saptadhA yathA-'aNa 1 kasAya 2 maraNaMtie a3 veuvie 4 samugghAe / teA 5 ''hAre 6 taha kevalI 7 ia satta nAyabA // 1 // tatra kevalisamudghAto lokavyApI daNDAdikrameNa sakalalokasya pUraNAt, kAlato'STasAmayikaH, zeSAH SaDapi pratyekamAntarmohUrtikAH / svAmicintAyAM narANAM sapta surANAmAdyAH paJca, nArakANAM catvArasteSAM tejolezyAyA abhAvAt , vaikriyalabdhimatsaMjJipaJcendriyavAyuvarjAnAM tirazcAmAdyAstrayaH, vaikriyalabdhimatAM saMjJipaJcendriyatirazcAM vAyUnAM ca kramAtpaJca catvArazceti, yaduktaM-" veaNa kasAyamAraNa, veuvidha daateahaarkevliaa| saga paNa cau tinni kamA narasuraneraiatiriANaM // 1 // paMciMdiatiriANaM, devANavi hoMti paMca sannINaM / veuvivAUNa ya, paDhamA cauro samugghAyA // 2 // " dvitIyastu samuddhAto'cittamahAskandharUpaH | // 125 // kevalisamuddhAtakrameNa draSTavyaH, jIvAbhigame tu prathama samuddhAtadvAraM 'tesi NaM jIvANaM kai samugghAyA? ityAdi vyA-12 khyAya dvitIyaM samuddhAtadvAraM praznapUrvamevaM vyAkhyAtaM, yathA-" te NaM jIvA mAraNaMtiasamugghAeNaM samohayAvi 2-MEMORMANADARSACRO Jain Educationakliunal For Privale & Personal use only K ww.jainelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMROSCORNSESCAR maraMti, asamohayAvi maraMti'tti 10 / 'dihitti darzanaM dRSTiH, sA tridhA-samyagdRSTimithyASTiH samyagamithyAdRSTizca 11 / 'daMsaNa'tti darzanaM-vastusAmAnyAMzagrAhi, tacaturdhA-cakSurdarzanamacakSurdarzanamavadhidarzanaM kevaladarzanaM ca 4|12 / jJAnaM vastuvizeSAMzagrAhi matizrutAvadhimanaHparyAyakevalabhedAtpaJcadhA 13 / yojanaM yujyate dhAvanavalganAdi|kriyAsu vyApAryate'sAviti vA yujyate sambadhyate valganAdikriyayA jIvo'neneti vA yogo vIrya zaktirutsAhaH parisyanda itiyAvat , sa ca manovAkAyavyApArabhedAtpaJcadazadhA, tatra satyAsatyamizrAnubhayabhedAnmanoyogazcaturdA, evaM vAgyogo'pi, kAyayogastu saptadhA-audArika audArikamizraH vaikriyo vaikriya mizraH AhArakaH AhArakamizraH kArmaNazceti 14 / upayojanaM upayujyate vastuparicchedaM prati vyApAryate'sAviti aneneti vA upayogo jIvakhatattvabhUto bodhaH, sa ca sAkAro'nAkArazca, tatra sAkAraH paJca jJAnAni trINi ca matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgarUpANyajJAnAnItyaSTadhA / anAkArastu cakSurdarzanAdizcaturdA 15 / upapAtaM cyavanaM cetidvAradvayaM virahakAlamekasamayasayAM cAdhikRtya prAga vyAkhyAtaM 16 / " sthitiH 18 paryAptayaH 19 ityapi dvAradvayaM prAgevoktaM 'kimAhAre'tti | AhArayatItyAhArakaH, tataH kimAhArako'nAhArako vA jIvaH ? yadvA kiMkharUpaH sacittAdiH ? kena vA zarIreNAhAro'syeti kimAhAra ityapyuktameva, ke jIvAH katibhyo digbhya AgatAni dravyANyAhArayantItyAdiprapaJcastu jIvAbhigamAdvoddhavyaH 20 / saMjJA'syAstIti saMjJI paJcendriyo manaHparyAptyA paryAptaH, itare tu pRthivyAdayaH RESOROSC Jain Education in For Privale & Personal use only allaw.jainelibrary.org Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI- saMmUchimapaJcendriyAntA asNjnyinH| nanu prajJApanAyAmekendriyAdInAmapyAhAra 1 bhaya 2 maithuna 3 parigraha 4 krodha- vRttiH 5 mAna 6 mAyA 7 lobha 8 ogha 9 loka 10 rUpA dazavidhA saMjJoktA, tataste'pi saMjJinaH prApnuvanti, ucyate, // 126 // dazavidhA'pIyamoghasaMjJArUpatvAt stokA, tathAbhUtA'pi mohodayajanyatvAdazobhanA, ato nAnayA'dhikAraH, dakiMtu mahatyA zobhanayA ca viziSTajJAnAvaraNakarmakSayopazamajanyayA manojJAnasaMjJayaiveti, tathA cAmumevArtha sadRSTAntaM bhagavAn kSamAzramaNa Aha-jai sannAsaMbaMdheNa, sanniNo teNa sanniNo sake / egidiAiANavi, jaM snnaa| dasavihA bhaNiA // 1 // thovA na sohaNAvia, jaM sA to nAhikIrae ihaI / karisAvaNeNa dhaNavaM, na rUvavaM hAmuttimitteNaM // 2 // jaha vahudavo dhaNavaM, pasattharUvo a rUva hoi / mahaIe sohaNAe a, taha sannI nANasannAe // 3 // " athavA-saMjJI trividho dIrghakAlikyupadezena 1 hetuvAdopadezena 2 dRSTivAdopadezena ca 3, tatra yaH sudIrghamapi kAlamatItamartha smarati bhaviSyaca vastu cintayati kathaM nu nAma karttavyamiti ? sa prathamaH / yaduktam" iha dIhakAligI kAligi-tti sannA jayA sudiihNpi| saMbharai bhUamessaM, cintei akiha Nu kAya? // 1 // " yastu saMcintya iSTAniSTeSu chAyA''tapAdivastuSu vadehapAlanAhetoH pravRttinivRttI vidhatte sa dvitIyaH, yadAha-"je puNa| Ran saMciMteuM, iTANiDhesu visayavatthUsuM / baTuMti niyattaMti a, sadaheparipAlaNAheuM // 1 // pAeNa saMpae cia, kAlaMmi nayAidIhakAlannA / te heuvAyasannI, niciTThA hoMti hu asannI // 2 // " tRtIyastu saMjJI samyagdRSTireva, zeSA lain Education International For Private Personal Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stvasaMjJino, hitAhitaprAptiparihArayoH samyagdRSTisAdhyayosteSAmabhAvAt, tathA cAha-"sammadiThI sannI, saMte nANe khaovasamiyaMmi / asannI micchattaMmi diThivAovaeseNaM // 3 // " athaitAsAM madhye kasya jantoH kA saMjJA bhavatIti vyaktAbhyAM kSamAzramaNagAthAbhyAmeva pradarzyate-" paMcaNhamUhasannA, heUsannA biiMdiAINaM / suranArayagabbhubhavajIvANaM kAligIsannA // 1 // chaumatthANaM sannA, sammahiThThINa hoi suanANaM / maivAvAravimukkA, sannAIA u kevlinno||2||" atra 'paMcaNhamUhasanna'tti paJcAnAM-pRthivyAdInAmUhasaMjJA vRttyArohaNAdyabhiprAyarUpA oghasaMjJA, pRthivyatejovAyuvanaspatInAmAhArAdisaMjJopalakSakamoghasaMjJAmAtrameva na dIrghikyAdisaMjJAtrayamityarthaH 21 / gatirAgatizca prAgvyAkhyAtA, jIvAbhigame tu sUkSmapRthivIkAyikAdayo jIvAH kebhyo jIvebhya udRtyotpadyanta ityupapAtaH, ta eva khabhavAcyutA AnantaryeNa keSu jIveSUtpadyanta ? iticyavanaM, tathaite katiSu gatiSu gacchantIti gatiH, katibhyo gatibhya AgacchantItyAgatizcAbhihitA, tatra gatyAgatisUtraM dimAtraM yathA-" suhumapuDhavikAiA dugaiA duA-& gaiA, bAyarapuDhavikAiA dugaiA tiAgaiA" ityAdi 23 / vedadvAramapi prAk prapaJcitameva 24 / tadevaM vyAkhyAtA caturviMzatidvArAtmikA gAthAdvayapramANA saMkSiptatarA saMgrahaNiH, tadyAkhyAnAca zrIharSapurIyagacchAlaGkAramaladhArizrImadabhayadevasUripaTTaratnazrIhemacandrasUriziSyazrIcandrasUricaraNAmbujacaJcarIkeNa zrImunicandrasUribhyo labdhapratiSThena zrIdevabhadrasUriNA viracitA khagurupraNItasaMgrahaNyAH vRttiH samarthitA // Jan Education international For Private Personal use only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 2- vRttiH sNgrhnnii||127|| aGgAnyupAGgAni tathA'parANi, vilokya zAstrANi guruupdeshtH| vinirmimatA vRttiriyaM tathApi, zodhyaM yadi| svAdvibudhairvizodhyam // 1 // nijagurupadabhakteH kurvato vRttimenAM, mama samajani puNyaM yattato bhavyalokaH / jinapatimatapotottIrNasaMsArasindhuvrajatu zivamanantaM jJAnadRgvIryasaukhyam // 2 // pratyakSaragaNanAto, granthamAnaM vinizcitam / / paJcatriMzacchatAnyatra, zlokAnAM sarvasaMkhyayA // 3 // granthAgraM 3500 / zrIrastu // sampUrNam / GROUSAMAGRAMS iti zrIzrIcandrIyA saMgrahaNiH samAptA. // 127 // Jain Education i MIL For Privale & Personal use only R w.jainelibrary.org Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int zrImaddevabhadrasUrikRtam - zrI saMgrahaNIsUtraM mUlamAtram / OM namaH sarvajJAya namiuM arihaMtAI, ThijhbhavaNogAhaNA ya patteaM / suranArayANa vucchaM, naratiriANaM viNA bhavaNaM // 1 // uvavAyacavaNavirahaM, saMkhaM igasamaiyaM gamAgamaNe / dasavAsasahassAI, bhavaNavaINaM jahannaTiI // 2 // camaravalisAramahiyaM taddevINaM tu tinni cattAri / paliAI saDDhAI, sesANaM navanikAyANaM // 3 // dAhiNa divapaliaM, uttarao huMti donni desUNA / taddevimaddhapaliaM, desUNaM AumukkosaM // 4 // vaMtarayANa jahannaM, dasavAsasahassa paliyamukkosaM / devINaM paliarddha, paliaM ahiaM sasiravINaM // 5 // lakkheNa sahasseNa ya, vAsANa gahANa paliameesiM / ThiiaddhaM devINaM, kameNa nakkhattatArANaM // 6 // paliaddhaM caubhAgA, cauaDabhAgAhigA u devINaM / caujuale caubhAgo, jahannamaDabhAga paMcamae // 7 // do sAhitasAhi, dasa caudasa satara ayara jA sukko / ekkekamahiamitto, jA igatIsuvarigevije // 8 // 1 w.jainelibrary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI / / 128 // tettIsaNuttaresuM, sohammAisu imA ThiI jiTThA sohamme IsANe, jahannaTii paliamahiaM ca // 9 // dosAhisattadasacaudasattaraayarAI jA sahassAro / tapparao ekkikaM, ahiaM jA'Nuttaracauke // 10 // igatIsasAgarAI, sacaThThe puNa jahannaTii natthi / parigahiANiarANa ya, sohammIsANadevINaM // 11 // paliaM ahiaM cakamA, ThiI jahannA io a ukkosA / paliAI satta pannAsa tahaya nava paJcavannA yA // 12 // paNacca ucauaTTha ya, kameNa patte amaggamahisIo / asuranAgAiviMtarajoisakappadugindANaM // 13 // dusu terasa dusu bArasa, chappaNa cau cau duge duge a caU / gevijjaNuttare dasa, bisaTTi payarA uvariloe // 14 // sohammukosaTiI, niapayaravihatta icchasaMguNiA / payarukosaThiIo, savattha jahannao paliaM // 15 // surakapaTiviseso, sagapayaravihatta icchasaMguNio / hiTThilaTiIsahio, icchiapayaraMmi ukkosA // 16 // suresa ThiidAraM samattaM, eesa ceva bhavaNadAraM bhaNNai asurA nAga suvaNNA, vijjU aggI adIva udahI a / disi pavaNa thaNia dasaviha, bhavaNavaI tesu duduiMdA // 17 // camare balI a dharaNe, bhUANaMde a veNudeve a / tatto a veNudAlI, harikaMta harissahe ceva // 18 // aforce ofggamANa, puNNa vasiTThe taheba jalakaMte / jalapaha taha amiagaI, miavAhaNa dAhiNuttarao // 19 // laMbe a pahaMjaNa, ghosa mahAghosa esimannayaro / jaMbuddIvaM chattaM, meruM daMDaM pahU kAuM // 20 // sUtram. // 128 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education cautIsA caucattA, aTThattIsA ya catta paMcaNhaM / paNNA cattA kamaso, lakkhA bhavaNANa dAhiNao // 21 // caucaulakkhavihUNA, tAvaiA ceva uttaradisAe / saveci satta koDI, bAvattari huMti lakkhA ya // 22 // rayaNAe hibruvariM, joaNasahasaM vimottu te bhavaNA / jaMbuddIvasamA taha, saMkhamasaMkhejjavitthArA // 23 // cUDAmaNi phaNi garuDe, vajje taha kalasa sIha asse a / gaya mayara vaddhamANe, asurAINaM muNasu ciMdhe // 24 // asurA kAlA nAgudahi paMDurA taha suvaNNadisithaNiA / kaNagAbha vijjusi hidIva, aruNa vAU piaMgunibhA // 25 // asurANa vattha rattA, nAgodahivijjudIvasihi nIlA / disithaNiasuvaNNANaM, dhavalA bAUNa saMjharuI // 26 // causasiTTi asure, chacca sahassAI dharaNamAINaM / sAmANiA imesiM, caugguNA AyarakkhA u // 27 // raNAeN paDhamajoaNa, sahase hiduvari sayasayavihUNe / vaMtarayANaM rammA, bhommA nagarA asaMkhejjA // 28 // jaMbudIva bhAraha videhasamagurujahannamajjhimagA / vaMtara puNa aTThavihA, pisAyabhUA tahA jakkhA // 29 // rakkhasakinnara kiMpurisa, mahoragA aTThamA ya gaMdhavA / dAhiNauttarabheA, solasa tesiM ime iMdA // 30 // kAle a mahAkAle, surUva paDirUva puNNabhadde a / taha ceva mANibhadde, bhIme a tahA mahAbhIme // 31 // kinnarakiMpurise sappurise mahApurisa tahaya aikAe / mahakAe gIaraI, gIyajase doNNi doNi kamA // 32 // ciMdhaM kalaMbasulase, vaDakhahaMge asogacaMpayae / nAge tuMburu ajhae, khaTTaMgavivajjiA rukkhA // 33 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 129 // Jain Education jakkhapisAyamahoragagaMdhavA sAma kinnarA nIlA / rakkhasakiMpurisAvia, dhavalA bhUA puNo kAlA // 34 // aNapannI paNapannI, isivAia bhUavAie ceva / kaMdI a mahAkaMdI, kohaMDe ceva payae a // 35 // ia paDhamajoaNasae, rayaNAe aTTha vaMtarA avare / tesu iha solasiMdA, ruaga aho dAhiNuttarao // 36 // sAmANiANa cauro, sahassa solasa ya AyarakkhANaM / patteaM sacesiM, vaMtaravara sasiravINaM ca // 37 // samabhUtalAu ahiM, dasUNajoaNasaehiM Arambha / uvari dasuttarajoaNasayaMmi ciTThati joisiA // 38 // tattha rakhI dasajoaNa, asIi taduvari sasI u rikkhesu / aha bharaNi sAi uvari, vahi mUlo'bhiMtare abhiI // 39 // ekkAsa joaNasaya, igavIsikArasAhiA kamaso / merualogAbAhaM, joisacakaM carai ThAi // 40 // addhakaviTThAgArA, phalihamayA ramma joisavimANA / vaMtaranagarehiMto, saMkhijaguNA ime huMti // 41 // jogaTTibhAgA, chapannaDayAlagAuduigaddhaM / caMdAivimANAyAmavitthaDA addhamuccataM // 42 // paNayA lakkhajoaNa, narakhettaM tatthime sayA bhamirA / narakhittAu vahiM puNa, addhapamANA ThiA nicaM // 43 // sasiravigahanakkhattA, tArA huMti hu jahuttaraM sigghA / vivarIA u mahiDIa, vimANavahagA kameNesiM // 44 // solasa solasa aDacau, do surasahasA puro ya daahinno| pacchima uttara sIhA, hatthI vasahA hayA kamaso // 45 // gaha aTThAsI nakkhatta, aDavIsaM tAra koDikoDINaM / chAsaTThisahassa navasaya, paNahattari egasasisinnaM // 46 // sUtram. // 129 // ww.jainelibrary.org Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koDAkoDI sannaMtaraMti mannaMti khettthovtyaa| keI anne ussehaMgulamANeNa tArANaM // 47 // kiNDa rAivimANaM, nicaM caMdeNa hoi avirahiyaM / cauraMgulamappattaM, hiTThA caMdassa taM carai // 48 // tArassa ya tArassa ya, jaMbuddIvaMmi aMtaraM gururaM / bArasa joaNasahasA, doni sayA ceva bAyAlA // 49 // chAvaTThA do a sayA, jahannameaM tu hoi vAghAe / nivAghAe gurulahu, do gAua dhaNusayA paMca // 50 // mANusanagAu bAhiM, caMdA sUrassa sUra caMdassa / joaNasahasA pannAsaNUNagA aMtaraM diDheM // 51 // sasi sasi ravi ravi sAhia-joaNalakkheNa aNtrNhoi|rviaNtriaa sasiNo, sasiaMtariA ravI dittA // 52 // uddhArasAgaraduge, saDhe samaehiM tula dIvudahI / duguNAduguNapavitthara, valayAgArA paDhamavajaM // 53 // paDhamo joaNalakkhaM, vaTTo taM veDhiuM ThiA sesA / paDhamo jaMbUddIvo, sayaMbhuramaNodahI crmo||54|| jaMbu dhAyai pukkhara, vAruNi khIra ghaya khoa naMdisarA / aruNa'ruNuvAya kuMDala, saMkha ruaga bhuaga kusa kuNcaa||55|| paDhame lavaNo jalahI, bIe, kAlou pukkharAIsuM / dIvesu huMti jalahI, dIvasamANehiM nAmehiM // 56 // AbharaNavatthagaMdhe, uppalatilae a paumanihirayaNe / vAsaharadahanaIo, vijayA vakkhAra kappiMdA // 57 // kurumaMdaraAvAsA, kUDA nakkhattacaMdasUrA ya / annevi evamAI, pasattha vatthUNa je nAmA // 58 // tannAmA dIvudahI, tipaDoAyAra huMti aruNAI / jaMbUlavaNAIA, patte te asaMkhejA // 59 // Jain Education india For Privale & Personal use only Aaw.jainelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI sUtram. // 130 // tANaMtimasuravarAvabhAsajalahI paraMtu ekveke / deve nAge jakkhe, bhUe a sayaMbhuramaNe a|| 6 // vAruNivara khIravaro, ghayavaralavaNo a huMti bhinnarasA / kAlo pukkharoahi, sayaMbhuramaNo a udagarasA // 6 // ikkhurasa sesajalahI, lavaNe kAloeN carimi bahumacchA / paNasagadasajoaNasaya-taNU kamA thova sesesu // 62 // do sasi do ravi paDhame, duguNA lvnnNmidhaayiisNdde| bArasa sasi vArasa ravi, tappabhii niddiTTa ssirvinno||6|| tiguNA pucillajuA, aNaMtarANaMtarammi khettammi / kAloe vAyAlA, bisattarI pukkharaddhammi // 64 // do do sasiravipaMtI, egaMtariA chasaTTisaMkhA y| meru payAhiNaMtI, mANusakhette pariaDaMti // 65 // evaM gahAiNo'vi hu, navaraM dhuvapAsavattiNo tArA / taM cia payAhiNaMtA, tattheva sayA paribhamaMti // 66 // panarasa culasIisayaM, iha sasiravimaMDalAiM takkhittaM / joaNapaNasayadasahia, bhAgA aDayAla igasaTTA // 67 // sasiraviNo lavaNammI, joaNasaya tinni tIsaahiyAiM / asiaMtu joaNasayaM, jambUhIvammi pvisNti||68|| gaharikkhatArasaMkhaM, jatthecchasi nAumuyahi dIve vA / tassasihi egasasiNo, guNa saMkhaM hoi sabaggaM // 69 // battIsaThThAvIsA, bArasa aDa cau vimaannlkkhaaii| pannAsa catta cha sahasa, kameNa sohammamAIsuM // 7 // dusu saya cau dusu sayatigamigArasahiyaM sayaM tige hiTThA / majjhe sattutarasayamuvaritige sayamuvari paMca // 71 // culasIilakkhasattANavai sahassA vimANa tevIsaM / sabaggamuTThalogaMmi iMdayA visaTi payaresuM // 72 // // 130 // lain Education International For Private Personal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education caudisi ca paMtIo, vAsaTThi vimANaA paDhamapayare / uvari ekkekahINA, aNuttare jAva ekkekaM // 73 // iMdA paMti, to kamaso taMsacaurasA vaTTA / vivihA puSkavakiNNA, tayaMtare muttu puJcadisiM // 74 // paDhamaMtimapayarAvali, vimANamuhabhUmi tassamAsaddhaM / payaraguNamiTThakappe, saGghaggaM puSkakiNiare // 75 // igadisipativimANA, tivibhattA taMsacaurasA vaTTA / taMsesu sesamegaM, khiva sesadugassa ekkekaM // 76 // taMsesu (se) cauraMsesu a, to rAsitigaMpi caugguNaM kAuM / vaTTesu iMdayaM khiva, payaradhaNaM mIliaM kappe // 77 // culasI asI vAkttari sattari saTThi panna cattAlA / tulasura tIsa vIsA, dasa sahasArakkha cauguNiA // 78 // dusu tisu tisu kappe, ghaNudahi ghaNavAya tadubhayaM ca kamA / surabhavaNapaiTThANaM, AgAsapaiTTiA uvariM // 79 // sattAvIsa sayAI, puDhavI piMDo vimANamuccattaM / paMca sayA kappaduge, paDhame tatto ya ekkekaM // 80 // hAi puDhavIsa sayaM, vaha bhavaNesu dududukappesu / cauge navage paNage, taheva jA'Nuttaresu bhave // 81 // igayA puDhavI, vimANamekAraseva ya sayAI / battIsa joaNasayA, miliA savattha nAyavA // 82 // paNaca utiduvaNNa mimANa saghaya dusu dusu a jA sahassAro / uvari sia bhavaNavaMtarajoisiANaM vivihavaNNA // 83 // raviNo udayatthaMtara, cauNavaisahassa paNasaya chavIsA / bAyAla saTTibhAgA, kakkaDasaMkaMtidiahaMmi // 84 // emmi puNo guNie, tipaMcasaganavahi hoi kamamANaM / tiguNammI do lakkhA, tesIisahassa paMca sayA // 85 // %% w.jainelibrary.org Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 13 // asiI cha saTribhAgA, joaNa caulakkha bisattari sahassA / chacca sayA tettIsA, tIsa kalA pNcgunniaNmi||86|| sattaguNe chalakkhA, igasaTThisahassa chasaya chaasiiaa| caupanna kalA taha navaguNammi aDalakkha saDDhA u // 87 // satta sayA cattAlA, aTThArakalA ya ia kamA curo| caMDA cavalA jayaNA, vegA ya tahA gaI cauro // 88 // ettha ya gaI cautthi, javaNayariM nAma kei mannaMti / ehi~ kamehimimAhiM, gaihiM cauro surA kamaso // 89 // vikkhambhaM AyAmaM, parihiM abhitaraM ca bAhiriyaM / jugavaM miNati chammAsa, jAva na tahAvi te pAraM // 9 // pAvaMti vimANANaM, kesipi hu ahava tiguNiAIe / kamacauge patteaM, caMDAigaIu joijA // 91 // tiguNeNa kappacauge, paMcaguNeNaM tu aTThasu miNijA / geveje sattaguNeNa navaguNe'Nuttaracaukke // 92 // paDhamapayaraMmi paDhame, kappe uDunAma iMdayavimANaM / paNayAlalakkhajoaNa, lakkhaM sakhuvari savaDheM // 93 // ahabhAgA saga puDhavisu, raju ekeka tahaya sohamme / mAMhiMda lanta sahasauracuagevija logaMte // 94 // suresu bhavaNadAraM sammattaM, iNhi ogAhaNAdAraM bhaNNaibhavaNavaNajoisohammIsANe sattahattha taNumANaM / dududucaukke gevejaNuttare hANi ekike // 95 // kappadugadududucauge, navage paNage a jiThii ayarA / do satta caudaThArasa, bAvIsigatIsa tettIsA // 96 // vivare tANikkUNe, ekkArasagAu pADie sesA / hatthekkArasabhAgA, ayare ayare samahiammi // 97 // // 131 // lain Education International For Privale & Personal use only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caya puSasarIrAo, kameNa eguttarAi vuDDIe / evaM ThiI visesA, saNaMkumArAitaNumANaM // 98 // bhavadhAraNija esA, ukkosa viuvi joaNA lakkhaM / gevijaNuttaresuM, uttaraveuviA natthi // 99 // sAhAviaveuvia-taNU jahannA kameNa pAraMbhe / aMgulaasaMkhabhAgo, aMgulasaMkhejabhAgo ya // 10 // suresu ogAhaNA dAraM samattaM, iNhi virahakAlo uvavAobaTTaNANaM bhaNNaisAmaneNaM cauvihasuresu bArasa muhutta ukkoso| uvavAyavirahakAlo, aha bhavaNAIsu ptte||101|| bhavaNavaNajoisohammIsANesuM muhutta cauvIsaM / to navadiNa vIsa muhU, bArasa diNa dasa muhuttA ya // 102 // bAvIsa sahadiahA, paNayAla asIi diNasayaM tatto / saMkhijA dusu mAsA, dusu vAsA tisu tigesu kmaa||1.3|| vAsANa sayA sahasA, lakkhA taha causu vijayamAIsuM / paliAasaMkhabhAgo, sabaDhe saMkhabhAgo u|| 104 // savesipi jahanno, samao emeva cavaNaviraho'vi / igadutisaMkhamasaMkhA, igasamae huMti acavaMti // 105 // narapaMciMdiatiriANuppattI surabhave pajattANaM / ajjhavasAyavisesA, tesiM gaitAratammaM tu // 106 // naratiriasaMkhajIvI, save niameNa jaMti devesuM / niaAuasamahINAuesu iisaannaNtesuN|| 107 // jaMti samucchimatiriA, bhavaNavaNesuM na joimAIsuM / jaM tesiM uvavAo, paliAsaMkhaMsaAUsuM // 108 // bAlatave paDibaddhA, ukkaDarosA taveNa gaarviaa| reNa ya paDibaddhA, mariuM asuresu jAyaMti // 109 // Jain Education in For Privale & Personal use only A w.jainelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sNgrhnnii||132|| * 446 rajjuggahavisabhakSaNa - jalajalaNapavesatahachuhaduhao / girisirapaDaNAu mayA, suhabhAvA huMti vaMtarayA // 110 // tAvasa jA joisiA, caragaparitrAya baMbhalogo jA / jA sahasAro paMciM-ditiria jA accuo sahA // 111 // jailiMgamicchadiTThI, gevejA jAva jaMti ukkosaM / payamavi asahahaMto, suttutaM micchadiTThI u // 112 // sutaM gaNahararaiaM taheva patteavuddharaiaM ca / suakevaliNA raiaM abhinnadasaviNAraiaM // 113 // chaumatthasaMjayANaM, upavAkkosao u sabaTThe / tesiM saDDANaMpia, jahannao hoi sAmme // 114 // laMtaMmi caudapuvissa tAvasAINa vaMtaresu thaa| eso uvavAyavihI, niakiriaAiNa sacovi // 115 // vajarisahanArAyaM, paDhamaM bIaM ca risahanArAaM / nArAyamaddhanArAya, kIliA tahaya cheva // 116 // ee ssaMghayaNA, risaho paTTo ya kIliA vajraM / ubhao makkaDabaMdho, nArAo hoi vinneo // 117 // cha gabhatirinarANaM, saMmucchipaNidivigala chevhuuN| suraneraiA egiMdiA ya sadhe asaMghayaNA // 118 // chevaNa u gammai, cauro jA kappa kIliAIsu / causu dudukappavuDDI, paDhameNaM jAva siddhIvi // 119 // samacauraMsaniggoha - sAi vAmaNaya khuja huMDe ya / jIvANa cha saMThANA, savattha salakkhaNaM paDhamaM // 120 // nAhI uvari bIaM, taiamaho piTTiuarauravajaM / siragIvapANipAe, sulakkhaNaM taM cautthaM tu vivarI paMcamagaM, savattha alakkhaNaM bhave chaTuM / gambhayanaratiria chahA, surA samA huMDayA sesA // // 121 // 122 // *%%*** sUtram. // 132 // | Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCORRECORDCRORESCENE jaMti surA saMkhAuagambhayapajattamaNuatiriesuM / pajattesu a baayrbhuudgptteagvnnesuN|| 123 // tatthavi saNaMkumAra-ppabhiI egidiesu no jaMti / ANayapamuhA caviuM, maNuesuM ceva gacchaMti // 124 // do kappa kAyasevI, do do do pharisarUvasaddehiM / cauro maNeNuvarimA, appaviyArA aNaMtasuhA // 125 // jaM ca kAmasuhaM loe, jaM ca divaM mahAsuhaM / vIarAyasuhasseaM, NaMtabhAgaMpi nagghaI // 126 // uvavAo devINaM, kappadugaM jAva parau sahassArA / gamaNAgamaNaM natthi a, acuaparao surANaMpi // 127 // tipalia tisAra terasa, sArA kappaduga tialNtaho| kibisiana hoMtuvariM, aJcuaparao'bhiogAI // 12 // apariggahadevINaM, vimANalakkhA cha huMti sohamme / paliAI samayAhiya, Thii jAsiM jAva dasa paliyA // 129 // tAo saNaMkumArANevaM vahanti paliadasagehiM / jA baMbhasukkaANayaAraNadevANa pannAsA // 130 // IsANe caulakkhA, sAhiapaliAi samayaahiaThiI / jA panarapalia jArsi, tAo mAhiMdadevANaM // 131 // eeNa kameNa bhave, samayAhiapaliadasagabuDIe / laMtasahasArapANayaacuadevANa paNapannA // 132 // kiNhA nIlA kAU, teU pamhA ya suka lesA ya / bhavaNavaNa paDhamacaulesa joisa kappahuge teU // 133 // kappatiapamhalesA, laMtAisu sukkalesa huMti surA / kaNagAbhapaumakesara-ghaNNA dusu tisu uvari dhavalA // 13 // dasavAsasahassAI, jahannamAuM dharanti je devA / tesiM cautthAhAro, sattAhiM thovahiM UsAso // 135 // lain Education For Privale & Personal use only Hww.jainelibrary.org Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 133 // Jain Education In % % % * * l AhivAhivimukkassa, nIsAsUsAsa egago / pANU satta imo thovo, sovi sattaguNo lavo // 136 // lavANa sattahattarIe, hoi muhutto imaMmi UsAsA / sagatIsasaya tihuttara, tIsaguNA te ahoratte // 137 // lakkhaM terasa sahasA, nauasayaM. ayarasaMkhayA deve| pakkhehiM UsAso, vAsasahassehiM AhAro // 138 // dasavAsasahassuvariM, samayAI jAva sAgaraM UNaM / divasamuhuttapuhuttA, AhArUsAsa sesANaM // 139 // sarireNoyAhAro, tayAi phAseNa lomaAhAro / pakkhevAhAro puNa, kAvalio hoi nAyavo // 140 // oyAhArA sabe, apajatta pajatta lomaAhAro / suraniraegiMdi viNA, sesa bhavatthA sapakkhevA // 141 // saccittAcittobhayarUyo AhAra saGghatiriANaM / sabanarANaM ca tahA, suraneraiANa acitto // 142 // AbhogANAbhogA, savesiM hoi lomaAhAro / nirayANaM amaNunno, pariNamai surANa sa maNunno // 143 // taha vigalanAragANaM, aMtamuhuttA sa hoi ukkoso| paMciditirinarANaM, sAhAviya chaTThaaTTamao // 144 // viggahagaimAvannA, kevaliNo samohayA ajogI a / siddhA ya aNAhArA, sesA AhAragA jIvA // 145 // kesaTThimaMsanaharo maruhiravasacammamuttapurisehiM / rahiA nimmaladehA, sugaMdhinIsAsagayalevA // 146 // aMtamuhutte citra, pajjattA taruNapurisasaMkAsA / savaMgabhUsaNadharA, ajarA niruA samA devA // 147 // aNimisanayaNA maNakajjasAhaNA pupphadAmaamilANA / cauraMguleNa bhUmiM na chivaMti surA jiNA viMti // 148 // sUtram // 133 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasu jiNakallANesu ceva maharisitavANubhAvAo / jammataraneheNa ya, AgacchaMtI surA ihaiM // 149 // saMkaMtadivapemA, visayapasattA'samattakattavA / aNahINamaNuakajjA, narabhavamasuhaM na iMti surA // 150 // cattAri paMca joaNasayAi~ gaMdho u maNualoassa / uDe vacai jeNaM, na u devA teNa Avanti // 151 // do paDhamakappa paDhama, do do do bIataiagacautthiM / cau uvari ya ohIe, pAsaMti a paJcami puDhaviM // 152 // chaDiM chaggevijA, sattamimiare aNuttarasurA u / kiMcUNaloganAliM, asaMkhadIvudahi tiriaM tu // 153 // bahuayaragaM uvarimagA, uDe savimANacUliadhayAI / UNaddhasAgare saGkha-joaNA tapparamasaGkhA // 154 // paNavIsajoaNa lahU, nArayabhavaNavaNajoikappANaM / gevejaNuttarANa ya, jahasaMkhaM ohiAgArA // 155 // tappAgAre pllgpddhgjhlrimuiNgpupphjvo| tiriamaNuesa ohI, nANAvihasaMThio bhaNio // 156 // urdu bhavaNavaNANaM, bahugo vemANiANa'ho ohii| nArayajoisa tirisaM, naratiriANaM aNegaviho // 157 // iya devANaM bhaNiyaM, ThiipamuhaM nArayANa vocchAmi / iga tinni satta dasa satara ayara bAvIsa tettIsA // 158 // sattasu puDhavIsu ThiI, jeThovarimA ya heTapuDhavIe / hoi kameNa kaNihA, dasavAsasahassa paDhamAe // 159 // navaIsamasahasalakkhA , putvANaM koDi ayrdsbhaago| egegabhAgavuDDI, jA ayaraM terase payare // 160 // ia ji? jahannA puNa, dasavAsasahassa lakkha payaraduge / sesesu uvarijiTThA, aho kaNiThA u paipuDhaviM // 161 // Jain Education For Privale & Personal use only Goliw.jainelibrary.org Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI // 134 // uvarikhiiThiiviseso, sagapayara vihatu icchasaMguNio / uvarimakhiiThiisahio, icchiapayaraMmi ukkosA // 162 // uvavAraNa va sAyaM, neraio devakammuNA vAvi / ajjhavasANanimittaM, ahavA kammANubhAveNaM // 1 // sattamu khettajaviaNA, annonnakayAvi paharaNehiM viNA / paharaNakayAvi paMcasu, tisu paramAhammiakayAvi // 163 // rayaNa paha sakarapaha, vAluapaha paMkapaha ya dhUmapahA / tamapaha tamatamapahA, kameNa puDhavINa gottAI // 164 // mAsa selA, aMjaNa riTThA marghA ya mAdhavaI / nAmehiM puDhavIo, chattAicchattasaMThANA // 165 // asii battIsaDavIsa vIsa aTThAra sola aDa sahasA / lakkhuvari puDhavipiMDo, ghaNudahighaNavAyataNuvAyA // 166 // gaNaM ca paTTA, bIsa sahassA ya ghaNaudahipiMDo / ghaNataNuvAyAgAsA, asaMkhajoaNajuA piMDe // 167 // yugmam // na phusaMti alogaM caudisiMpi puDhavIu valayasaMgahiA / rayaNAe valayANaM, chadhapaMcamaoaNaM saGkaM // 168 // vikkhaMbho ghaNaudahIghaNataNuvAyANa hoi jahasaMkhaM / satibhAgagAuaM gAuaM ca taha gAuatibhAgo // 169 // paDhamamahIvalae, khiveja eaM kameNa bIAe / duticaupaMcacchaguNaM, taiAisu taMpi khiva kamaso // 170 // majjhe ci puDhavi ahe, ghaNudahipamuhANa piMDaparimANaM / bhaNiaM tao kameNaM, hAyai jA valayaparimANaM // 171 // tIsa paNavIsa panarasa, dasa tinni paNUNaega lkkhaaii| paMca ya narayA kamaso, culasI lakkhAi~ sattasu vi // 172 // terikArasanavasagapaNatinniga payara savi guNavannA / sImaMtAI apadvANaMtA iMdayA majjhe // 173 // sUtram . // 134 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tehiMto disividisiM, viNiggayA aTTa nryaavliaa| paDhame payare disi iguNavanna vidisAsu aDayAlA // 17 // bIAisu payaresuM, igegahINAo huMti pNtiio| jA sattamamahipayare, disi ekeko vidisi natthi // 17 // isRpayaregadisisaMkha, aDaguNA cauviNA saigasaMkhA / jaha sImaMtayapayare, eguNanauA sayA tinni // 176 // apaiTANe paMca u, paDhamo muhamatimo havai bhUmI / muhabhUmisamAsaddhaM, payaraguNaM hoi savadhaNaM // 177 // channavaI saya tipannA, sattasu puDhavIsu aavliinryaa|ses tiAsIi lakkhA, tisayasiAlA navai sahasA // 178 // tisahassuccA sabe, sNkhmsNkhijjvitthddaayaamaa| paNayAla lakkha sImaMtao alakkhaM apaiThANo // 179 // chasu hiTovari joaNasahasaM vAvanna saDDa caramAe / puDhavIeN narayarahiyaM, narayA saMmi savAsu // 18 // bisahassUNA puDhavI, tisahasaguNiehiM niayapayarehiM / UNA rUvUNaNiapayarabhAiA patthaDaMtarayaM // 181 // pauNaThThadhaNu chaaMgula, rayaNAe dehamANamukkosaM / sesAsu duguNaduguNaM, paNa dhaNusaya jAva carimAe // 182 // rayaNAe~ paDhamapayare, hatthatiaM dehamANamaNupayaraM / chappannaMgula saDDA, vuDDhI jA terase puNNaM // 183 // jaM dehamANa uvarimAe puDhavIe~ aMtime payare / taM cia hiTimapuDhavIeN paDhamapayaraMmi boddhavaM // 184 // taM cegUNagasagapayarabhai bIAi payaravuDhi bhave / tikaratiaMgula karasatta aMgulA saDaguNavIsaM // 185 // / paNa dhaNu aMgula vIsaM, panarasa dhaNu dunni hattha saDDhA ya / vAsadvidhaNuha sahA, paNapuDhavI payaravuDi imA // 186 // Jain Education M rional For Privale & Personal use only R ww.jainelibrary.org Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI sUtram. // 135 // ia sAhAviadeho, uttaraveuvio ya tahuguNo / duvihovi jahanna kamA, aMgulaassaMkhasaMkhaMso // 187 // sattasu cauvIsa muhU, saga panaradiNega du cau chammAsA / uvavAyacavaNaviraho, ohe bArasa muhutta gurU // 188 // lahuo duhAvi samao / saMkhA puNa surasamA muNeavvA / saMkhAupajattapaNiditirinarA jaMti naraesuM // 189 // asanni sarisiva pakkhi sIha uragitthi jaMti jA chaTTi / kamaso ukkoseNaM, sattamapuDhavi maNuamacchA // 19 // vAlA dADhI pakkhI, jalacaranaragAgayA u aikUrA / jati puNo naraesuM, vAhulleNaM na uNa niamo // 191 // dopaDhamapuDhavigamaNaM, chevaDhe kIliAisaMghayaNe / ekekkapuDhavIvuDDI, AitilesAu naraesuM // 192 // dusu kAU taiAe, kAU nIlA ya nIlapakAe / dhUmAeN nIlakiNhA, dusu kiNhA huMti lesA u // 193 // suranArayANa tAo, daralesA avaDiA bhnniaa| bhAvaparAvattIe, puNa esiM huMti chalesA // 194 // niraubaTTA gabbhe, pajattasaMkhAu laddhi eesiM / cakki harijuala arahA, jiNe jei disa samma puDhavikamA // 195 // rayaNAe~ ohi gAua, cattAraha gurulahu kameNaM / paipuDhavi gAuaddhaM, hAyai jA sattami igaddhaM // 196 // nirayadAraM sammattaM, maNuadAraM bhaNNaigabbhanara tipaliAU, tigAu ukkosato jahanneNaM / mucchima duhAvi aMtamuhu, aMgulAsaMkhabhAgataNU // 197 // bArasamuhutta gambhe, iyare cauvIsa viraha ukkoso| jammamaraNesu samao, jahannasaMkhA surasamANA // 198 // Jan Education international For Private & Personal use only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattamamahineraie, teU vAU asaMkhanaratirie / muttaNa sesajIvA, uppajaMtI narabhavaMmi // 199 // suraneraiehiM cia, havaMti hariarihacakkibaladevA / cauvihasura cakkivalA, vemANia huMti hariarihA // 20 // hariNo maNussarayaNAI, huMti nANuttarehiM devehiM / jaha saMbhavamuvavAo, hayagaegiMdirayaNANaM // 201 // vAmapamANaM cakaM, chattaM daMDaM duhatthayaM cammaM / vattIsaMgula khaggo, suvaNNakAgiNi cauMguliA // 202 // cauraMgulo duaMgulapihalo a maNI purohigayaturayA / seNAvaigAhAvaIvaDaithIcakriyaNAI // 203 // cakkaM dhaNuhaM khaggo, maNI gayA tahaya hoi vaNamAlA / saMkho satta imAI, rayaNAI vAsudevassa // 204 // saMkhanarA causu gaIsu jati paMcasuvi paDhamasaMghayaNe / iga du ti jA aTThasayaM, igasamae jaMti te siddhiM // 205 // vIsitthi dasa napuMsaga, purisaTThasayaM tu egasamaeNaM / sijjhai gihi anna saliMga, cau dasaTTAhiasayaM ca // 206 // gurulahumajjhima do cau, aTThasayaM uddddhotirialoe| caubAvIsaTThasayaM, du samudde tinni sesajale // 207 // narayatiriAgayA dasa, naradevagaIu vIsa aTThasayaM / dasa rayaNAsakkaravAluyAu cau paMkabhUdagao // 208 // chacca vaNassai dasa tiri, tiritthi dasa maNua vIsa naariio| asurAi vaMtarA dasa, paNa taddevIu ptteaN||201|| joi dasa devi vIsaM, vimANi aTThasaya vIsa deviio| taha puMveehito, purisA hoUNa aTThasayaM // 21 // sesabhaMgaesuM, dasa dasa sijhaMti egasamayaMmi // viraho chamAsa guruo, lahu samao cavaNamiha natthi // 211 // in Education in For Privale & Personal use only new.jainelibrary.org Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtram. sNgrhnnii||136|| 646464-646466262562 aDa saga chappaNa cau tinni, donni eko a sijjhamANesu / battIsAisu samayA, niraMtaraM aMtaraM uvariM // 212 // battIsA aDayAlA, saTThI vAvattarI a avhiio| culasI channauI durahiasayamaTTattarasayaM ca // 213 // paNayAla lakkhajoaNavikkhaMbhA siddhasila phlihvimlaa| taduvarigajoaNaMte, logaMto tattha siddhaThiI // 214 // maNuadAraM samattaM, tiriadAraM bhaNNaivApIsasagatidasavAsasahasagaNitidiNabeMdiAIsuM / vArasavAsuNapaNadiNa, chamAsatipaliaTTiI jehA // 215 // sahA ya suddhavAlua, maNosilA sakarA ya kharapuDhavI / igavAracoisasolaDhAravAvIsasamasahasA // 216 // gabbhabhuajalacarobhaya, gambhoragapuvakoDi ukosA / gambhacauppayapakkhisu, tipalia paliAasaMkhaso // 217 // puvassa u parimANaM, sari khalu vAsa koDilakkhAo / chappannaM ca sahassA, boddhacA vAsakoDINaM // 218 // saMmucchapaNiMdiathalakhahayaruragabhuagajiTThaThii kmso| vAsasahassA culasI, visattarI tipaNa bAyAlA // 219 // esA puDhavAINaM, bhavaTTiI saMpayaM tu kaaytthiii| cau egidisu neA, osappiNio asaMkhejA // 220 // tAu varNami aNaMtA, saMkhejA vAsasahasa vigalesu / paciMditirinaresuM, sattabhavA u ukkosA // 221 // savesipi jahannA, aMtamuhuttaM bhave akAe a| joaNasahassamahilaM egidiadehamukkosaM // 222 // biticauriMdisarIraM, bArasajoaNatikosacaukosaM / joaNasahasa paNidia, ohe vocchaM visesaM tu // 223 // // 136 // Jain Education Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4--XACANCCCCCX aMgulaasaMkhabhAgo, suhumanigoo asaMkhaguNa vAU / to agaNi tao AU, tatto suhumA bhave puDhavI // 224 // to vAyaravAugaNI, Au puDhavI nigoa aNukamaso / patteavaNasarIraM, ahiaM joaNasahassaM tu // 225 // ussehaMgulajoaNasahassamANe jalAsae ne| taM vallipaumapamuhaM, ao paraM puDhavirUvaM tu // 226 // bArasajoaNa saMgo, tikosa gummI a joaNaM bhmro| mucchimacaupayabhuaguraga, gAuadhaNujoaNapuhattaM // 227 // gabhacauppaya chaggAuAI bhuagAu gAuapuhattaM / joaNasahassamuragA, macchA ubhaevi asahassaM // 228 // pakkhidugadhaNupuhattaM, savANaMgulaasaMkhabhAga lahU / viraho vigalAsannINa jammamaraNesu aMtamuhU // 229 // gabbhe muhutta bArasa, guruo lahu samayasaMkha suratullA / aNusamayamasaMkhejA, egidia huMti a cavaMti // 230 // vaNakAio agaMtA, ekekAovi jaM nigoaao| nicamasaMkho bhAgo, aNaMtajIvo cayai ei // 231 // golA ya asaMkhijA, assaMkhanigoao havai golo / ekkakammi nigoe, aNaMtajIvA muNeyavA // 232 // asthi aNaMtA jIvA, jehi na patto tsaaiprinnaamo| uppajati cayaMti ya, puNovi tattheva tattheva // 233 // sacco'vi kisalao khalu, uggamamANo aNaMtao bhnnio| so ceva vivahRto, hoi paritto aNaMto vA // 234 // jayA mohodao tibo, annANaM sumahabbhayaM / pelavaM veaNIyaM tu, tayA egeMdiattaNaM // 235 // tiriesu jati saMkhAu, tirinarA jA dukappadevA u / pajattasaMkhaganbhayabAdarabhUdagaparittesuM // 236 // Jain Education anal For Privale & Personal use only Howw.jainelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNI sUtrama. // 137 // to sahasAraMtasurA, nirayA ya pjttsNkhgnbhesuN| saMkhapaNidiatiriA, mariuM causuvi gaisu jati // 237 // thAvaravigalA niamA, saMkhAuatirinaresu gacchaMti / vigalA labheja viraI, sammapi na teuvaaucuaa|| 238 // puDhavidagaparittavaNA, bAyarapajatta huMti caulesA / gabbhayatirianarANaM, chalesA tinni sesANaM // 239 // tirinaraAgAmibhavalesAe aigae surA nirayA / putvabhavalesasese, aMtamuhutte maraNamiti // 24 // aMtamuhuttaTTiIu, tirianarANaM havaMti lesaao| caramA narANa puNa navavAsUNA puvakoDIvi // 241 // tiriANavi ThiipamuhaM, bhaNiamasesapi sampayaM vocchN| abhihiadArabhahi, caugaijIvANa sAmannaM // 242 // devA asaMkhanaratiri, itthI'vea gbbhnrtiriaa| saMkhAuA tiveA, napuMsagA naaryaaiiaa||243|| AyaMguleNa vatthu, sarIramussehaaMguleNa thaa| nagapuDhavivimANAI, miNasu pamANaMguNeNaM tu // 244 // satyeNa sutikkheNavi, chittuM bhittuM va jaM kira na sakA / taM paramANu siddhA, vayaMti AI pamANANaM // 245 // paramANU tasareNU, rahareNU vAlaaggalikkhA ya / jUa javo aTTaguNo, kameNa ussehaaMgulayaM // 246 // aMgulachakaM pAo, so duguNa vihatthi sA duguNa hattho / cauhatthaM dhaNu dusahasa, koso te joaNaM cauro // 247 // causayaguNaM pamANaMgulamussehaMgulAo boddhavaM / ussehaMguladuguNaM, vIrassAyaMgulaM bhaNikaM // 248 // puDhavAisu patte, saga vaNapatteaNaMta dasacauda / vigale dudu suranArayatiri caucau caudasa naresuM // 249 // joNINa hoti lakkhA, sace culasI iheva gheppaMti / samavaNNAisameA, egatteNeva sAmannA // 250 // // 137 // lain Education International For Privale & Personal use only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education in egiMdi paMca bAra satta tia satta aTTavIsA y| vialesu satta aDa nava, jalakhahacaupayauragabhuage // 251 // addhatterasa vArasa, dasa dasa navagaM narAmare nUrae / vArasachavIsa paNavIsa, huMti kulakoDilakkhAI // 252 // igako DisattanavaI, lakkhA sahA kulANa koDINaM / saMbuDajoNi suregiMdinarayA viaDa vigala gambhayA // 253 // acittajoNi suraniraya, mIsa ganbhe tibhea sesANaM / sI usiNa Niraya suraganbha, mIsa teusiNa sesa tihA // 254 // hayagabha saMkhavattA, joNI kummunnayAi jAyaMti / arihaharicakkirAmA, sIpattAi sesanarA // 255 // Aussa baMdhakAlo, avAhakAlo a aMtasamao a / apavattaNapaNavattaNa, uvakamaNuvakkamA bhaNiA // 256 // ti devanAraya, asaMkhatirinara chamAsasesAU / parabhaviAuM sesA, niruvakkama tibhAgasesAU // 257 // sokamA puNa, sesatibhAge ahava navabhAge / sattAvIsaime vA, aMtamuhuttaMtime vAvi // 258 // ime bhAge baMdho, Ausa bhave avAhakAlo so / aMte ujugai igasamaya, vakka caupaMcasamayaMtA // 259 // ujjugai paDhamasamae, parabhaviaM AuaM tahA''hAro / vakkAeN vIasamae, parabhaviAuM udayamei // 260 // igaduti vakAsuM, dugAisamesa parabhavAhAro / dugavakkAisa samayA, iga do tinni a aNAhArA // 261 // bahukAlaveaNijaM, kammaM appeNa jamiha kAleNa / veijjai jugavaM cia, uinnasavappaesaggaM // 262 // apavattaNijjameaM, AuM ahavA asesakammaMpi / baMdhasamaevi baddhaM, siDhilaM cia taM jahAjoggaM // 263 // puNa gADhanikAyaNabaMdheNaM putrameva kila baddhaM / taM hoi aNapavattaNajoggaM kamaveaNijaphalaM // 264 // 1 % % *%* Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -%ESCACANCE - saMgrahaNI-1 sUtram. // 138 // uttamacaramasarIrA, suranaraio asaMkhanaratiriA / huMti niruvakkamAu, duhAvi sesA muNeavA // 265 // jeNAumuvakamijai, appasamuttheNa iarageNAvi / so ajjhavasANAI, uvakkamo'Nuvakamo iaro||266 // ajjhavasANa 1nimitte 2,AhAre 3veaNA 4 parAghAe 5 phAse 6 ANApANU 7,sattavihaM jhijjhae AuM // 267 // AhAra sarIridi, pajattI ANapANa bhAsamaNe / cau paMca paMca chappisa, igavigalAsannisannINaM // 268 // AhArasarIriMdia, uusaasvomnno'bhinivttii| hoi jao daliAo, karaNaM pai sA u pajjattI // 269 // paNaiMdiatibalUsA, Au a dasa pANa cauchasagaaTTa / igaticauriMdINaM, asannisannINa nava dasa ya // 270 // saMkhittA saMgahaNI, gurutarasaMgahaNimajjhao esA / sirisiricaMdamurNideNa, nimmiA attapaDhaNahA // 271 // saMkhittayarI u imA, sarIramogAhaNA ya saMghayaNA / sannA saMThANa kasAya, lesiMdia dusamugdhAyA // 272 // diTThI daMsaNa nANe, joguvogossvaaycvnntthiii| pajatti kimAhAre, sannI gaIrAgaI vee // 273 // R-NCREASCARSA kSCARROCRECE0%A5% // iti zrIzrIcandrIyaM zrIsaMgrahaNIsUtraM samAptam // // 13 // iti zreSThi devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre granthAGka: 27. in Education and For Privale & Personal use only