Book Title: Dyanat Bhajan Saurabh
Author(s): Tarachandra Jain
Publisher: Jain Vidyasansthan Rajkot
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090167/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodaya pustakamAlA, puSpa - 21 dyAnata bhajana saurabha anuvAdaka zrI tArAcandra jaina jayapura in prakAzaka jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI rAjasthAna Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arambhika adhyAtma-premI pAThakoM ke lie 'dyAnata bhajana saurabha' kA prakAzana kara hama harSita haiN| digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI dvArA saMcAlita 'jainavidyA saMsthAna' / jainadharma-darzana evaM saMskRti kI bahuAyAmI dRSTi ko sAmAnyajana evaM vidvAnoM ke samakSa prastuta karane hetu prayatnazIla hai / saMsthAna dvArA isI krama meM sAmAnyajana ke lAbhArtha jainadharma evaM darzana se sambandhita sarala evaM sahaja pustakoM kA sarodaya pustakamAlA' ke antargata prakAzana kiyA jA rahA hai| 'dyAnata bhajana saurabha' 'sarvodaya pustakamAlA' ke ikkIsaveM puSpa ke rUpa meM prakAzita hai| isase pUrva saMsthAna se sarvodaya pustakamAlA ke antargata bhajanoM para AdhArita tIna aura pustakeM-'jaina bhajana saurabha' (puSpa 11), 'bhUdhara bhajana saurabha' (puSpa 18) tathA 'daulata bhajana saurabha' (puSpa 19) prakAzita haiM, usI krama meM aba yaha 'dyAnata bhajana saurama' (puSpa 21) prakAzita hai| prastuta bhajana saurabha hindI ke jaina kavi zrI yAnatarAya (san 1676-1728) ke AdhyAtmika padoM-bhajanoM-stutiyoM ko sugandha se suvAsita hai / pustaka meM padoM-bhajanoM kA hindI anuvAda bhI prastuta kiyA gayA hai jisase jijJAsujana unake marma ko sahajatayA samajha skeN|| ___ bhajanoM ke hindI anuvAda ke lie hama prabandhakAriNI kameTI ke sadasya zrI tArAcandra jaina, eDavokeTa, jayapura ke AbhArI haiN| __ prabandhakAriNI kameTI kI bhAvanA ke anurUpa jainavidyA saMsthAna samiti ke saMyojaka DaoN. kamalacanda sogANI dvArA satsAhitya upalabdha karAne ke lie kiye jA rahe prayAsa zlAghanIya haiN| pustaka prakAzana ke lie jainavidyA saMsthAna ke kAryakartA evaM jayapura prinTarsa prA. li., jayapura dhanyavAdAha haiN| narendra pATanI maMtrI narezakumAra seThI adhyakSa prabandhakAriNI kameTI digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI [1) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA.... :::. ::: karuNA se bharapUra vItarAgI tIrthaMkaroM ne ahiMsA aura samatA ke aise udAtta jIvana-mUlyoM kA sRjana kiyA jisake AdhAra se vyakti jaivika AvazyakatAoM se pare dekhane meM samartha huA aura samAja vibhinna kriyA-kalApoM meM ApasI sahayoga ke mahatva ko hRdayaMgama kara skaa| tIrthaMkaroM kI karuNAmayI vANI ne vyaktiyoM ke hRdayoM ko chUA aura samAja meM eka yugAntarakArI parivartana ke darzana hue| navajAgaraNa kI dundubhi bajI 1 zAkAhAra krAnti, AdhyAtmika mAnavavAda kI pratiSThA, prANI-ahiMsA kI loka-cetanA, laiMgika samAnatA, dhArmika svataMtratA, jIvana-mUlya-saMpreSaNa ke lie loka-bhASA kA prayoga - ye saba samAja meM tIrthakaroM/mahAtmAoM ke mahanIya vyaktitva se hI ho sakA hai / yahA~ yaha likhanA aprAsaMgika nahIM hogA ki jIvana meM bhakti kA prAraMbha ina zuddhopayogI, lokakalyANakArI tIrthaMkaroM ke prati kRtajJatA-jJApana se hotA hai aura usakI (bhakti kI) parAkASThA vItarAgatA-prApti meM hotI hai| dUsare zabdoM meM, tIrthaMkaroM kI zailI meM jIvana jInA unake prati kRtajJatA kI parAkASThA hai| bhakti usakA prAraMbhika rUpa hai| prastuta pustaka 'dyAnata bhajana saurabha' bhakta kavi dyAnatarAyajI ke loka-bhASA meM racita bhajanoM, stutiyoM, vinatiyoM kA saMkalana hai| isakA uddezya mnussyoN| pAThakoM meM jina bhakti/prabhu bhakti ko saghana banAnA hai jisase ve apane naitikaAdhyAtmika vikAsa ke sAtha-sAtha prANimAtra ke kalyANa meM saMlagna ho skeN| isameM koI sandeha nahIM ki indriyoM kI dAsatA manuSya/vyakti ke naitikaAdhyAtmika vikAsa ko avaruddha karatI hai, jisake kAraNa vyakti pAzavika vRttiyoM meM hI simaTakara jIvana jItA hai / jIvana kI udAtta dizAoM ke prati vaha andhA banA rahatA hai / manuSya/vyakti ke jIvana meM bhakti kA udaya usako jitendriya ArAdhya ke sammukha kRtajJatA-jJApana ke lie khar3A kara detA hai, jisake phalasvarUpa vaha indriyoM se pare samatAyukta jIvana ke darzana karane meM samartha hotA hai| jaba vaha ArAdhya kI tulanA apane se karatA hai to usako apane ArAdhya kI mahAnatA aura [111) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanI tucchatA kA bhAna hone lagatA hai / vaha ArAdhya ke prati AkarSita hotA jAtA hai aura usake prati zraddhA aura prema se paripUrNa ho jAtA hai / isa zraddhA aura prema ke vazIbhUta hokara vaha apane ArAdhya ko mana meM saMjoe rakhakara vikAsa kI preraNA prApta karatA rahatA hai / jitendriya kotarAga ArAdhya usako vItarAmA anAsakta banane kI dizA meM prerita karatA hai| vItarAga ArAdhya bhakta kA sahArA banakara use AtmAnubhUti AtmAnanda meM utara jAne ko ora iMgita karatA hai| yahI bhakti kI pUrNatA hai| isa taraha se votarAga ko bhakti vItarAgI banA detI hai| bhakti kI paripUrNatA meM vItarAgI ke prati rAga tirohita ho jAtA hai / yahA~ yaha samajhanA cAhie ki bhakti ko prArambhika avasthA meM bhI vItarAgI ArAdhya ke prati rAga vastuoM aura manuSyoM ke rAga se bhitra prakAra kA hotA hai| use hama udAtta rAga kaha sakate haiM / isa udAtta rAga se saMsAra ke prati Asakti ghaTatI hai aura vyakti mAnasika tanAva se mukta hotA jAtA hai| isa udAtta rAga se vartamAna jIvana ko evaM janma-janma kI kupravRttiyAM naSTa ho jAtA hai aura lokopayogI saMpravRttiyoM kA janma hotA hai| isa taraha se isase eka aise puNya kI prApti hotI haiM jisake dvArA saMcita pApa ko naSTa kie jAne ke sAtha-sAtha samAja meM vikAsonmukha paristhitiyoM kA nirmANa hotA hai| bhakti kI sarasatA se vyakti jJAnAtmaka-kalAtmaka sthAyI sAMskRtika vikAsa kI ora jhakatA hai| vaha tIrthaMkaroM dvArA nirmita zAzvata jIvana-mUlyoM kA rakSaka banane meM gaurava anubhava karatA hai / isa taraha bhakti vyakti evaM samAja ke naitika- AdhyAtmika vikAsa ko dizA pradAna karatI hai| prastuta pustaka 'dyAnata bhajana saurabha' meM bhakta kavi dyAnatarAyajI dvArA racita 328 bhajanoM, stutiyoM, binatiyoM kA saMkalana kiyA gayA hai| vividha bhAvoM aura vibhinna viSayoM para AdhArita haiM ye bhajana / viSaya-vastu kA vargIkaraNa vivecana nimna prakAra hai tIrthakara - svarUpa, mahimA, stuti - aise manuSya jinhoMne apane mUlyAtmaka cintana aura tadanukUla AcaraNa se zAzvata mUlyoM ko pahacAnakara jIvana kI U~cAiyoM ko pA liyA hai, jinhoMne una zAzvata mUlyoM ko apane jIvana meM Acarita kara unheM loka ke sAmane AdarzoM ke rUpa meM sthApita kiyA hai unheM jainadharma meM 'tIrthakara' kahate haiN| loka ko kalyANa kA mArga dikhAne ke kAraNa 'tIrthakara' prANImAtra ke lie 'Adarza' ho jAte haiN| 1. jaina grantha ratnAkara. bambaI se 1909 meM prakAzita 'jaina pada maMgraha', caturtha bhAga se saMkalita | (v) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka ke lie kalyANakArI aise bhavya AtmA kA tIrthaMkara' banane hetu manuSya bhatra meM 'janma' honA eka vizeSa ghaTanA ho jAtI hai, usakA janma' eka vizeSa utsava ho jAtA hai / bhAvI tIrthaMkara AdinAtha zrI RSabhadeva ke janma ke samaya para honevAlI khuziyoM kA aura una khuziyoM ko abhivyaktirUpa manAye jAnevAle utsava kA apanI kalpanA ke anusAra citraNa karate hue kavi dyAnatarAya kaha uThate haiM ki ayodhyA ke rAjA nAbhirAya ke ghara AdIzvara kA janma huA hai isalie Aja ayodhyA meM khuba Ananda-badhAvA hai / isa samaya ayodhyA kI zobhA dekhane lAyaka hai| indra. indrANI tathA anya devatAgaNa bhI janmotsava ke maMgala avasara para sammilita hote haiM, Ananda aura uchAha ke sAtha utsava manAte haiM ( 1) / Aja to pUrI nagarI Ananda se sarAbora hai (2) / vaha ghar3I dhanya ho gaI jisameM RSabhadeva kA janma huA, isa avasara para indra bhI apane bhAvoM ko apanI khuziyoM ko roka nahIM lA aurayAja sadhyA 3 sadAkAbhirAya kA ghara mandira jaisA pavitra lagane lagA hai (4) / unhIM AdIzvara ke vivAha ke avasara kA citraNa karate hue kavi kahate haiM ki bhAI ! Aja kA Ananda kahate hue nahIM banatA (12) / ___una AdIzvara ne kalpavRkSoM ke lopa ho jAne se vyAkulajanoM ko karmabhUmi ke anusAra jIvana-nirvAha kI zikSA do (15) / gRhasthajIvana ke upabhoga ke bAda jaba unhoMne saMnyAsa dhAraNa kara liyA aura dhyAna meM lIna ho gaye taba kA citraNa karate hue kavi kahate haiM .. tre parvata ke samAna sthira khar3e haiM, dhyAna meM magna haiM aura karmoM kI nirjarA kara rahe haiM (8) / unake mokSagamana ke avasara kA citraNa karate hue kahate haiM ki AdIzvara jahA~ se mokSa gaye usa kailAza parvata para prakRti bhI atyanta prasanna ho uThI aura sarvatra basanta Rtu kA vAtAvaraNa ho rahA hai (9) / una AdinAtha bhagavAna ko indra, ahamindra, candra, dharaNendra Adi sabhI bhajate haiM (5) / kavi svayaM ko saMbodhate hue kahate haiM ki tU bhI RSabhadeva ko vandanA kara (11) / kavi kahate haiM ki maiM bhI unakI vandanA karatA hU~ aura vinatI karatA hU~ ki mujhe bhI isa saMsAra - sAgara se tAriye (86) / maiM unake caraNa-kamaloM kI vandanA karatA hU~ tAki mere bhI bhavabhava ke duHkha dUra ho jAyeM (10) (13) / bhakta- hRdaya kavi pRchatA hai ki - he nAbhikumAra ! Apa hamako pAra kyoM nahIM lagAte haiM (14} ! Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isI prakAra tIrthaMkara ajitanAtha (17), abhinandananAtha (18), supAzanAtha (19), candraprabha (20). zItalanAtha (21), vAsupUjya (22), zAMtinAtha (23), kuMthunAtha (24), arahanAtha (25) (26), neminAtha (28) (29) (35) (37) (38) (44) (45) (46) (47) (48) (49) (52). pArzvanAtha (54) (56) (57) (58) (59) (60), mahAvIra (61) (64) (65), bAhubalI (66), bhagavAna mahAvIra ke gaNadhara gautama svAmI (285) tathA antima kevalI jaMbUsvAmI (67) kI stuti kI hai| neminAtha kI vAgdattA rAjula kI ora se vinatI tathA rAjula ke vibhinna bhAvoM kA varNana bhI kiyA hai (27) (30) (31) (32) (33) (34) (36) / rAjula neminAtha kI karuNA kA sandarbha detI huI apanI sovADA ganne kayala karatI huI.. : kahatI hai ki neminAtha to pazuoM para bhI karuNA karanevAle haiM, unheM bhI bandhana se chur3AnevAle haiM phira unheM mere prati karuNA nahIM A rahI (39) (40) (48)? rAjula ke aise hI bhAvoM ko, usakI manovyathA ko kavi ne bhajana saMkhyA 27. 30, 31, 32. 33, 34, 36, 39, 40, 41, 42, 43 meM vyakta kiyA hai / neminAtha ke vairAgya se prabhAvita rAjula bhI saMnyAsa/dIkSA dhAraNakara tapa karane kI bhAvanA vyakta karatI hai (50, 51, 53) / tIrthaMkara kI mahimA batAte hue kavi kahate haiM ki he prabhu ! Apa janma-jarA-- mRtyu Adi rogoM ko dUra karanevAle vaidya haiM (203) / ApakI mahimA kA varNana nahIM kiyA jA sakatA (205) koI ApakI stuti kare yA nindA kara, Apa to samatA meM hI rahate haiM (206) / jaba gaNadhara bhI ApakI stuti karane meM samartha nahIM. haiM to maiM ApakI stuti kaise kara sakatA hU~ ( 207) ? Apa ananta guNoM ke bhaNDAra haiM aura maiM Apake eka bhI guNa kA varNana karane meM samartha nahIM hU~ ( 208) ! akSaya guNoM ke bhaNDAra tIrthaMkaroM kI stuti karate hue kavi kahate haiM - mujhe sadaiva jinarAja ke caraNakamaloM kI hI zaraNa hai, anya koI zaraNa nahIM hai (177) / zrI jinarAja kA nAma hI sAra hai, AdhAra hai ( 183) / mujhe ApakA zuddha cetanarUpa hI priya hai, mujhe ApakA hI bharosA hai (223) / isalie hI hama caubIsoM torthaMkaroM kI vandanA karate haiM (172) / {vi ] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara ke prati apanI bhakti prakaTa karate hue kavi kahate haiM he jinavara ! tU hI merA saccA svAmI hai ( 186, 187) / maiM ApakA dAsa hU~ ( 111), phira maiM du:kha kyoM pAU~ (199) ! maiM to tana mana se ApakA sevaka hU~ (222. 179). aba Apa hI hameM pAra lagAiye (158, 191, 196), hamane ApakI hI zaraNa lI hai (202), Apa hI hamArA nyAya kIjie ( 221), Apa hI hameM du:khoM se chuTakArI dilavAye 1220 / hamane Apako zaraNa ke binA bahuta duHkha pAye haiM (201) / he jinendra ! tInoM loka meM ApakA nAma hai, Apa donoM para dayA karanevAle kahe jAte haiM phira mujha para dayA kyoM nahIM karate (169. 185. 189) ? Apane vipatti meM sabakI sahAyatA kI hai phira merI bAra hI kyoM dera kara rahe haiM (195) ? he deva ! maiM aura Apa svarUpataH samAna haiM kintu karmoM ke kAraNa ApameM aura mujhameM bheda dikhAI par3atA hai (167) / Apa isa karmarUpI roga ko dUra karane ke lie kuzala vaidya haiM ( 189) / ____ maiM nitya prAta: uThakara ApakI mUrata ke darzana karatA hU~ ( 211), ApakA darzana hI mana ko bhAnevAlA hai (190) / ApakI mUrata kI zobhA kA varNana nahIM kiyA jA sakatA (178) / he prabhu ! Apako bhakti ke binA yaha jIvana dhikkAra haiM ( 183) (188) / jinavANI/jinendra kI vANI jaba bhagavAna kI divyadhvani huI taba sarvatra Ananda kA vAtAvaraNa chA gayA (286 ) / bhagavAna mahAvIra kI vANI se gautama jaise adhimAnI kA bhrama TUTa gayA aura usakA mAna galita ho gayA, unheM bhI jinavANI para/jinamata para saccI zraddhA ho gaI (290) / he prANI ! tU jinavANI ko kyoM nahIM samajhatA ! vaha kevalajJAnI ke dvArA apane anubhava ke AdhAra para kahIM huI vANI hai ( 268) / he jJAnI ! tu jinavANI ko samajha (287, 289) / yaha jinavANI jar3atA kA nAza karanevAlI hai, jJAna kA prakAza karanevAlI hai (288), jaga se tAranevAlI hai / isa paMcamakAla meM jaba deva aura satguru durlabha haiM taba yaha jinavANI/ye grantha hI upakAraka haiM ( 284) / grantha dIpaka ke samAna mArgadarzaka haiM (74) / isalie he prANI ! Agama ko suna aura manuSya bhava kA upayoga kara (264) / samavazaraNa meM arhata virAjita haiM aura unakI vANI dvArA jJAna kI varSA ho rahI hai (344) / [ vil) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru sAdhu - guru ke mAdhyama se hI hameM tIrthaMkara kI vANI kA mArga samajha meM AtA hai arthAt guru - gaNadhara hI adhyAtmarasa se bharapUra jinavANI kA marma samajhAte haiM, isake lie unake prati kRtajJatA prakaTa karate hue kantri kahate haiM he gautama gaNadhara ! Apane hI hameM bhagavAna kI vANI sunAI, hama Apake kRtajJa haiM (285) / guru hameM jJAna detA hai ata: guru ke samAna dAtA anya koI nahIM hai (278 ) / guru dIpaka ke samAna ( jJAna kA) prakAza phailAnevAlA hai (278) / hameM guru ke mAdhyama se hI cetana kA jJAtA- draSTA rUpa jJAta hotA hai (125), isalie kavi kahate haiM ki he guru ! hameM ApakI bAteM bar3I acchI lagatI haiM kyoMki saMsAra meM kevala vaha hI kalyANakArI haiM (283) / aise kalyANakArI sAdhu dhanya haiM jo vana meM rahate haiM, zatru va mitra ke prati samAna bhAva rakhate haiM (279) / ve bAraha vratoM kA pAlana karate haiM ( 280) / jo dhyAna meM magna haiM ve sAdhu dhanya haiM ( 281 le parISahoM (. zArIrika kaSToM ko zAntabhAva ..... : se sahana karate haiM (281) / jJAna-jJAtA kavi jJAna kA mahatva batAte hue kahate haiM - jJAna ke binA kiyA gayA japa-tapa, dAna-zIla saba vyartha haiM (17) / jJAna kA sarovara vahIM panapatA hai jahA~ kSamArUpI bhUmi hotI hai aura samatArUpI jala hotA hai (162) / jJAtA vahI hai jo nija ko nija aura para ko para mAnatA hai (152) / bahI jJAnarUpI sudhA kA pAna karatA hai jo jIvana ke prati taTastha dRSTikoNa rakhatA hai (151) / saccA jJAtA vahIM hai jisane apanI AtmA kI pUjA kI hai, usakA sammAna kiyA haiM (165) / jJAnI vicAra karatA hai ki jJAna aura jJeya donoM pRthak-pRthak haiM (163), ata: vaha dhana-vaibhava kA bhoga bhogate hue bhI usameM lIna nahIM hotA (164) / vaha vicAratA hai ki AtmA to azarIrI hai. strI-puruSa to kAyA ke bheda haiM (165) / dravya ke zuddha svarUpa kA jJAna hI sukhadAyaka hai (114) / saMsAra meM vahI jJAnI hai jisake rAga dveSa Adi nahIM haiM (109) / jo puNyodaya ke samaya rAga nahIM karatA aura pApodaya ke samaya du:khI nahIM hotA (130) / koI samajhatA hai ki jJAna kA paMtha bahuta kaThina hai (147) / kavi use samajhAte hue kahate haiM - are ! jJAna kA paMtha to bahuta sarala hai, basa AtmA kA anubhava karo (148),samajha na Ane se hI tumheM jJAna kA paMtha kaThina lagatA hai ( 257), samajha Ane para jJAna kA mArga sarala lagatA hai kyoMki ise pAne ke lie na dhana kI AvazyakatA [ vili | Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hotI hai na koI yuddha lar3AI lar3anI par3atI hai ( 258 ) / jJAnI kahatA hai ki hameM yaha jJAna ho gayA hai ki sabhI jIva hamAre samAna hI haiM, hama jJAtA draSTArUpa hokara saba hI jIvoM ko jAnate haiM (145) / ____ guru dvArA saMbodhana jIvoM ke kalyANa ke lie aura jJAna kI prApti ke lie guru bhavyajanoM ko jo saMbodhana karate haiM usI kA varNana karate hue kavi kahate haiM - he bhavya ! sadguru sIkha dete haiM use mAno (105 } | guru samajhAte haiM ki he prANI ! AtmA kA anubhava kara (75) / AtmA kA rUpa anupama hai, para se sarvathA bhinA hai (117) / he bhavya ! apanI AtmA kI saMbhAra kara ( 121) / he bhAI ! apane kalyANa ke lie paramArtha kA mArga pakar3A ( 241 ! he cetana ! tuma catura ho isalie apanA hita karo (102) (103) / he prANI ! tU pUraka kuMbhaka recaka kI vidhi dvArA mana sAdhakara AtmA kA dhyAna kara (85) / tR sthira hokara dhyAna kara jisase pavana/sA~sa sthira ho jAe aura mana idhara-udhara kahIM na jAye (91) / he prANI ! tu 'sohaM ' kA dhyAna kara isase tR tribhuvana kA jJAtA bana jaayegaa| tU jinendra kA nAma japa (174), jinendra kA bhajana kara (173) / he bhavya ! tU mana-vaMca-kAya jinendra kI pUjA kara / 21) / baMde ! tU bhagavAna kI baMdago mata bhUla (215) (216) / he bhAI ! jinendra kI stuti se saba kaSTa dUra ho jAte haiM ( 171) / he bhAI ! tU jinendra kA bhajana kara, jisa samaya terA koI anya sahAyaka nahIM hogA usa samaya jinendra hI terA sahAyaka hogA ( 182) / __ he prANI ! tU sajanoM kI saMgati kara ( 226 / / tU mithyAtva kA tyAga kara, isake samAna duHkha dene vAlA anya koI nahIM hai ( 241) / he prANI ! suguru tujhe suhita kI bhAvanA se samajhAte haiM (277) / tU mana ko caMcalatA chor3a ( 250) / vicAra kara ki hameM kaunasA dharma pAlana karanA cAhie (125) ! viSaya-bhoga kI nissAratA - viSaya- bhogoM kI nissAratA samajhAte hue kavi kahate haiM - he cetana ! ye viSaya-bhoga patthara kI nAva ke samAna haiM, ye tujhe bhava-sAgara meM DubA deMge, isalie indriya-viSayoM kA tyAga kara aura jinendra kA bhajana kara (209) / viSaya-bhoga ko tajo (78 } { 299) / viSaya bhoga sarpa ke samAna haiM (77) / ye viSaya viSa ke samAna haiM ( 259), ye prArAmbha meM sukhakArI lagate haiM para anta meM kSayakArI hote haiM (240) / inakA phala apAra du:kha haiM [ix) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (99) / tUne viSayoM ke kAraNa aneka duHkha pAye haiM phira bhI tujhe unase hI prIti hai (110), tu unheM kyoM nahIM chor3atA (111)? are ! mAtra eka-eka indriya -- viSaya ke lobha se prANoM kI atyanta durgati hotI hai aura tU, manuSya to pA~coM indriyoM ke viSayoM meM khoyA huA hai (86) ! are ! ye paMcendriya ke viSaya taskara haiM, cora haiM, tU inase apane guNarUpI ratnoM kI saMbhAla kara ( 248) / tuma manuSya bhava pAkara bhI use viSayoM meM kyoM kho rahe ho (100) ? tuma samajho ! yadi viSaya-vikAra miTa jAe to tumheM sahaja sukha mila jAe (85), he cetana ! ye kaunasI caturAI hai ki tuma AtmA ke hita ko chor3akara viSaya- bhogoM meM laga rahe ho (149) ! moha-kaSAya Adi kI dhAtakatA - he jIva ! moha, kaSAya Adi bahuta duHkhakArI haiM, yaha samajhAte hue kavi kahate haiM - jisake prati terA rAga hai vaha tujhe acchA lagatA hai aura jisake prati dveSa hai vaha burA lagatA hai (271) / are bhAI ! yaha moha mahAduHkhadAyI hai (137) / tUne bahuta tapa kiyA, kAyA sukhAI. mauna rakhA para mana kI zalya, mana kI kaSAya nahIM gaI to saba vyartha hai ( 250) / tUne mahIne - mahIne bhara ke upavAsa karake apanI kAyA ko to sukhA liyA para krodha - mAna Adi kaSAyoM ko nahIM jItA to terA kArya siddha nahIM hogA ( 242) / he jiya ! tu krodha kyoM karatA hai ( 225)? he jIna, kSamA dhAraNa kara (296) / he cetana ! tU dhana ke pIche bhAga rahA hai para yaha dhana tere sAtha jAnevAlA nahIM hai (99) / are jiya ! yaha lobha kapAya mahA du:khadAyI hai (297), tU mana meM saMtoSa dhAraNa kara ( 298) / deha kI pRthakatA - kavi jIvoM ko deha aura AtmA kI pRthakatA samajhAte hue kahate haiM - jIva aura deha donoM kI vidhi pRthak hai (104) / yaha pudgala deha cetana AtmA se bhinna haiM, nyArI hai (126) 1 yaha deha 'jar3a hai, hameM yaha hI dikhAI detI hai, para yaha samajha lo ki yaha 'cetana' AtmA se bhinnA hai (145), yaha AtmA ghaTa (zarIra) meM rahakara bhI ghaTa se nyArI hai (146) / yaha deharUpI sarAya phUTI huI hai| isameM se dharmarUpI ratana kyoM kho rahA hai (90)? yaha kAyA duHkhoM kI DherI hai ( 256) / yaha kAyA atyanta apavitra hai (101) / he prANI ! tU nitya hI isa deha kA poSaNa karatA hai phira bhI yaha nirantara sUkhatI hI jAtI hai aura tujhe dhokhA detI hai (124) / he prANI ! tuma isa deha ko pAla rahe ho para yaha eka dina jala jAegI (59) / isalie guru phira samajhAte haiM ki he cetana ! (x) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha deha tere sAtha nahIM jAnevAlo phira bhI ta kyoM isakA pASaNa karatA rahatA hai (233)? para jIva nahIM mAnatA, vaha phira bhI isa deha se moha karatA hai aura usase AzA rakhatA hai ki yaha mere sAtha rahegI - he kAyA ! apana janma saM aba taka rAta-dina ekasAtha rahe haiM, isalie aba mRtyu ke bAda bhI tU mere sAtha saMga cala. tU aba merA sAtha kyoM chor3a rahI hai (63) taba kavi deha ke nyAya se samajhAtI hai hai .- yaha deha jIva se kahatI haiM ki he jIva ! tUne merA svarUpa nahIM jAnA, tU aura meM aneka bAra mile-bichar3e para phira bhI tune merA svabhAva nahIM jAnA.! tuma aura maiM bilkula bhinna haiM (237) / saMsAra kI nazvaratA - saMsAra kI nazvaratA samajhAte hue kavi kahate haiM isa jaga meM kucha bhI sthira nahIM hai ( 146) / yaha saMsAra svapna ke samAna kSaNabhaMgura hai, yahA~ jo abhI dikha rahA hai usakA vinAza hone meM kucha dera nahIM lagatI (240) / yaha saMsAra asAra hai jaise ki osa kA motI (76) / yahA~ jo ekabAra bichur3a jAtA hai usakA milanA phira asaMbhava hai (270) / yahA~ pratyeka sthiti parivartanazIla hai isalie yahA~ sukha hai hI nhiiN| yahA~ kSaNa meM koI maratA hai aura kSaNa meM koI jItA hai (269) / isa saMsAra meM kucha bhI apanA nahIM hai phira bhI terI-mairI karate hI sArA jIvana bItatA hai (261 ) / tU isa tathya ko samajha ki isa saMsAra meM na hama kisI ke haiM aura na koI hamArA hai, jagata meM jo tere mere kA vyavahAra calatA hai vaha saba jhUThA hai { 271) / isalie tu apane priya logoM ke marane para zoka mata kara, yahA~ logoM kA milanA nadI nAva ke saMyoga ke samAna kucha dera ke lie hI hotA hai (270) / isalie yaha saMsAra heya hai ( 260) / kuTumba/mitra kI nissAratA - he jIna ! yaha sArA saMsAra ThagarUpa hai. yahA~ terA apanA koI nahIM hai ( 235) / jinako tU apanA kahatA hai ve koI tere nahIM haiM (103) / yahA~ bhAI bhI zatru bana jAte haiM, mAtA-pitA, patnI putra saba svArtha ke sAthI haiM (240) / guru dvArA bhartsanA bAra-bAra samajhAne para bhI prANI nahIM samajhatA to gama usakI bhartsanA bhI karane lagate haiN| kavi kahate haiM ki taba guru kahate haiM ki hai nara ! tU jAnatA/samajhatA kyoM nahIM (106)? hai cetana ! yaha kaunasA caturAI hai ki tuma AtmA ke hita ko chor3akara viSaya- bhogoM meM hI laga rahe ho (149) ! are pramAdI jIva ! tUne apanI AtmA ko nahIM pahacAnA ( 142), isalie ta saMsAra-sAgara meM janma- maraNa kara rahA hai (128) / he mitra ! tU nizcina hokara (xi Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyoM so rahA hai (90) ? hai vetana ! tujhe kyA kaheM ! apane pUrva karma ke saMyoga se yaha avasara prApta karake bhI tR viSayoM meM ulajha rahA hai ( 238) ! he jova ! sArA jaga svArtha meM DUbA huA hai aura tR svArtha stra - artha ko bhUla rahA hai ( 236) / are ! tU cAhatA to sukha haiM para sukha denevAle dharma ko grahaNa nahIM karatA, hitakArI bAta tere hRdaya meM nahIM baiThatI ( 232) / he cetana ! dekha jIvaghAta karane se naraka jAnA hogA jahA~ atyanta du:panna sahane hoMge (233) / dekha ! t apane kAryoM se saMsAra mahAvana meM bhaTakatA rahatA hai, aneka janma dhAraNa karatA rahatA hai (129) (122) / tune svayaM ne pApa kamAye haiM, aba unake duHkha bhI tujhe hI sahana karane par3eMge (254), svahita kI bhAvanA - guru ke saMbodhana se, jinavANI ke par3hane-sunane se, manuSya prANI meM svahita kI bhAvanA jAgRta hotI hai taba usake vicAra kaise hote haiM, kyA hote haiM - isakA citraNa karata hue kavi kahate haiM - he mere mana ! aisA sthiti kaba hogI ki jaba maiM sabhI jIvoM ko apane samAna samajheMgA ( 262) / he prabhu ! aisA kaba hogA ki mujhe isa saMsAra se vairAgya hogA (262) ! aisA avasara kaba hogA ki maiM munivrata dhAraNakara AtmakalyANa kara sakU~gA (276) ! aisA avasara kaba AyegA jaba maiM AtmA kA dhyAna karU~gA (136) ! Atma-sambodhana - svahita kI bhAvanA se ota prota manuSya svayaM ko sambodhatA haiM usa sthiti kA citraNa karate hue kavi kahate haiM - he mana ! vItarAga kA dhyAna kara (98) ! he mana ! tu. arihaMta kA smaraNa kara (266) / tU apane ghaTa (zarIra) meM virAjita AtmA kA dhyAna kara (98) he mana ! Atmadeva ko bhaja. isase hI zivapada milegA { 120) / he mere mana ! tU merI bAta mAna, saba bAteM chor3akara tU kevala prabhu kA bhajana kara (168) / he bAbare mana ! tu idhara - udhara kahA~ bhaTaka rahI hai ? tU 'jina' kA nAma smaraNa kara (175) / he mana ! zrI jinarAja ke gIta gA le isame maMgala hotA hai (212), isase karor3oM pApoM kA nAza hotA hai (213) / he man ! tU samajha le ki kisakI bhakti karane se terA hita hogA (170 ) ! tu vicAra kara ki yaha AtmA brahma kaisA hai (127) / he prANI / tU vicAra kara ki tU kauna hai ! terA svarUpa kyA hai (92) ! are ! apanA hita kara (92) (93) / he mana ! apanA cintavana kara (95 ) / are yaha tathya samajha ki jinapada cAhane se nahIM milatA, jinapada to AcaraNa se milatA hai| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaba saba prakAra kI cAha piTa jAtI hai taba jinapada milatA hai ( 176) he prANI ! tuma to catura ho, phira kyoM nahIM samajhate ( 101 ) ? are bhaiyA ! AtmA kI jAna, jisake kAraNa pA~ca indriyoM kA gA~va yaha deha sakriya rahatI hai (131) | - he mana ! tU rAga bhAva ko dUra kara, kyoMki isake kAraNa hI karmoM kA Ava hotA hai (133) / he jiya ! karmoM kA nAza karane se jJAna prakaTa hotA hai (306 ) / apane karmoM kI vRddhi kI rekhA ko ve hI roka sakate haiM jo apane Apa meM apane ko dhAraNa karate haiM (150 ) / Ara sI ke samAna para jaba prANI ko yaha samajha AtA hai ki maiM aba taka apanI hI galatI apane hI mithyAjJAna Adi ke kAraNa du:kha pAtA rahA hU~ taba vaha svayaM kI bhartsanA karatA hai, svayaM ko samajhAtA haiM oha ! hamane kabhI bhI apanI AtmA kA cintana nahIM kiyA to hameM sukha kaise ho sakatA hai (159) ? hameM mokSarUpI sukha kaise mila sakatA hai kyoMki jo mokSasukha ke sAdhaka kAraNa haiM hamameM unameM se eka bhI nahIM hai (156 ) ? isIlie to maiM isa saMsArarUpI vana meM ghUma rahA hU~, yaha narabhava pAkara bhI maiMne bahuta jIvoM ko satAyA, indriya bhogoM meM rata rahA, mithyAmatoM meM vizvAsa kiyA ( 230 ) / oha ! manuSya bhava ke hamAre ye dina vyartha hI gaye ! na hamane japa kiyA na tapa kiyA balki pApa hI pApa upArjita kiye haiM (274) / maiM dAna- tapa kucha bhI nahIM kiyA isalie maiM bhavasAgara se kaise pAra ho sakatA hU~. (208 ) ? jaba taka viSaya-bhogoM meM, kaSAyoM meM lIna raheMge taba taka sukha kaise ho sakatA hai ( 159) ? are mana ! tU kahane ko vIra banatA hai para kArya karane meM kaccA hai (94) / jo AtmA ko nahIM jAnatA hai vaha aneka janma bhrAraNa karatA hai. vaha saMsAra mahAvana meM bhaTakatA rahatA hai (122) (129) / avasara kI / narabhava kI durlabhatA are prANI ! cAroM gatiyoM meM yaha narabhava ho uttama haiM, isa tarabhava ke binA mukti saMbhava nahIM (103) / he manuSya ! yaha narabhava pAkara tU ise vyartha kyoM kara rahA hai (102) (166 ) ? he prANo ! manuSya bhava bAra-bAra nahIM milatA isalie tU ise viSayoM meM mata ga~vA (247) / are ! tUne bhAgyodaya se yaha nara deha pAI haiM, aba ise vyartha mata kho ( 209 ) : he prANI ! tere manuSya paryAya ke ye dina bahuta anamola haiM, tU inakA lAbha avazya uThA le - ( xiii ] Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ japa (264 ) | jaba yaha deha zithila hove usase pUrva hI tuma tattva- cintana karalo, karalo, tapa sAdhana karalo (251) kyoMki jisane AtmA ko nahIM jAnA usane manuSya bhatra pAnI meM bahA diyA. (13.4) yadi AtmA kA hita nahIM kiyA to isa narabhava kA phala nahIM milegA (108) / jinake hRdaya meM prabhu nAma kA smaraNa nahIM usakA narabhava pAnA vyartha haiM ( 180 ) / AdhyAtmika jaba prANI ko apanI AtmA ke prati apane svabhAva ke prati ruci hone lagatI haiM to usakA vicAra cintana- kriyA sabhI kucha badala jAte haiM. aura usake sAtha hI usake anubhava bhI badala jAte haiN| usake bhAvoM kA citraNa karate hue kavi ne kahA hai aba maiM jAnA AtamarAma ( 68 ) ; hA~ maiMne jAnA ki yaha AtmA pudgala dharma-adharma-AkAza-kAla ina jar3a dravyoM se bhinna hai (80) / AtmA kAna ke samAna nirmala haiM (81) / AtmA kA rUpa anupama haiM, usakI upamA ke lie tInoM loka meM koI anya dravya nahIM haiM (83 ) / maiM zuddha, jJAnamaya, nirmala svabhAvavAlA hU~ (135) / mujhameM aura bhagavAna meM svarUpa kI dRSTi se kiMcita bhI antara nahIM hai (84 ) maiMne samajha liyA hai ki anya saba jIva bhI mere hI samAna haiM ( 69 ) / - - aba mujhe yaha samajha meM A gayA hai ki jagat meM jo kucha dikhAI de rahA hai vaha saba pudgala hai isalie aba hamArI lagana AtmA se laga rahI haiM (155 ) / aba maiMne jAna liyA hai ki maiM cetana dravya hU~ aura yaha pudgala dravya acetana haiM (123) / maiMne samajha liyA hai ki ye dehAdi paradravya mere nahIM haiM (71) / yaha pudgala deha merI nahIM hai (87) (88) (240 ) | yaha deha vinAzI haiM aura meM avinAzI hU~ ( 70 ) / hamArA kArya dabhI saphala hogA jaba hama saMzaya vibhrama moha ko tyAgakara sva aura ghara ko jAneMge (273 ) | 1 aba hamane apane svabhAva ko jAna liyA hai isalie aba hamAre ye dina acche bIta rahe haiM (119) / aba mujhe apanI AtmA se neha hai, prIti haiM (140) (141 ) / aba hameM apanI AtmA ko apane vetana rUpa ko nihAranA hI priya hai (144), aba AtmA hI merA priya hai, merA mahabUba haiM (82 ) 1 isa prakAra AtmasvarUpa ko jAnane para hI sukha milA hai ( 116) / AtmA kA anubhava hI sAra hai (77) / ( xiv) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma kA mahattva - he prANI ! sabako dharma ho sahAyaka hai anya koI nahIM (143) / he jiya ! jaina dharma dhAraNakara (239) / jo jainadharma dhAraNa karatA hai vaha Atmika sukha pAtA hai (299) / anAdi-ananta yaha jainadharma sadA jayavanta rahe (153) / viparIta mAnyatA - are bhAI ! mujhe samajhAo ki kisa devatA kI bhakti karane se sukha hita hogA (170)? baha kahA jAtA hai ki loka meM eka brahma hai bahI loka kA niyantA hai yaha bAta merI samajha meM nahIM AtI (89) / he mitra ! mujhe batAo ki paramezvara kI nIti-rIti kyA hai ? kyA vahI saMsAra ke jIvoM ko janma detA hai aura dimAgahI ur3e hA 2012 ? - sadAcAra dAna-zIla (AcaraNa)-tapa-saMyama - hai bhavya ! nizcaya aura vyavahAra se dAna-tapa-zIla ye kalyANakArI bhAvanAeM haiM: ye jainadharma kA sAra haiM (239) / isalie he bhAI ! tuma japa-tapa karo, dAna karo, saMyama rakho, para- dhana aura parastrI se dUra raho (249) (250) / he prANI ! jaba taka dhana hai, zakti hai, yauvana hai taba taka dAna- zIla. tapa karate raho, inheM mata bhUlo (251) / japa-tapa kA suphala paraloka meM to milatA hI hai, yahA~ para bhI japa-tapa karanevAle ko vIra kahA jAtA hai ( 254) / isalie saMyama karanA cAhie, saMyama ke binA jIvana vyartha ho jAegA (243) / mana hI saba kAryoM kA kAraNa hai usako vaza meM karo ( 250) / jo mana ko vaza meM kara letA hai vahI mokSa sukha pAtA hai ( 250 ) / are ! dAna dene se mahAna sukha kI prApti hotI hai (244) / dAna, zIla, tapa, pUjA ke binA jIvana vyartha hai ( 246), isalie he jiya ! tU apane hRdaya meM dRr3hatA se zIla (AcaraNa) ko dhAraNakara, zIla ke binA japa tapa saba vyartha haiM ( 300) / bhAI aisA japa karo ki puna: japa karane kI AvazyakatA hI na ho, aisA tapa karo ki phira tapa karane kI AvazyakatA hI na ho, aise maro ki phira dobArA maranA hI na ho, arthAt janma maraNa ke cakra se hI chUTa jAyeM (91) / kSamA are bhAI saba para kSamA bhAna rakha, baira bhAva taja (296) / dhairya .. he nara ! vipatti meM dhairya dhAraNakara ( 266) / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNAbhAva .. he jIva ! apane antara meM bhI karuNA rakho aura bAhara bhI karuNA rakho (252), he manuSya ! narabhava kA lAbha uThA, ura meM dayA dhAraNa kara (235 hai bhAI : "kara mAnavezoM ko apane samAna samajha (302) (296) / para pIr3A pApa hai, yahI dharma kA sAra hai ( 301) (302) / sAdhujana kahate haiM ki karuNA karane se sukha milatA hai (303) / jJAnI jIva sadA dayA bhAva kA pAlana karate haiM (275) / satsaMgati - are nara ! manuSya janma kA lAbha uThA, satsaMgati meM raha (264), sabako acchI saMgati mile isalie svayaM bhalA bana aura sabakA bhalA kara (295) / are bhAI ! saMtajanoM kI saMgati kara (282) / samyaktva - jo samyakjJAna se yukta haiM, sukha-duHkha meM samatA rakhate haiM ve hI saMsAra meM sukha pAte haiM (113) / he prANI ! mithyA bhAva chor3o, samyaka AcAra ko pAlo (253) / AdhyAtmika upadeza ke sAtha-sAtha kavi ne vyavahAra-jagata ke lie bhI kahA svajana-sneha - he bhAI ! apane svajanoM se sneha rakho, saMsAra meM aura sabakucha mila sakate haiM, patnI putra phira mila sakate haiM para sahodara/mA~ -lAyA bhAI milanA bahuta kaThina hai (293) / sAdharmI jana sailI sailI shailI:sAdhamIjanoM kA saMgama sadA jayavanta ho (304) / tIrtha-vandanA kavi sAdharmIjanoM ko tIrthayAtrA ke lie prerita karate hue kahate haiM .. he bhavya ! calo banArasa meM calakara pUjA kareM (55), he bhatrya ! tuma hastinApura kI vandanA hetu jAo (323), vahA~ zrI zAntinAtha, zrI kunthunAtha aura zrI arahanAtha - ina tInoM tIrthaMkaroM ke garbha janma va tapa . ye tInoM kalyANaka sampatra hue haiM (26) / he bhavya ! manuSyoM aura devoM ke lie bhI sukhadAI giranAra parvata, jahA~ para tIrthakara neminAtha kA mokSa kalyANaka huA hai. calo (321) / he bhatrya ! pAvApura calo jahA~ para tIrthaMkara mahAvIra kA mokSa kalyANaka huA hai aura gautama gaNadhara ko kevalajJAna huA hai (62) (63): / | xvi) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ayu/kAla . are bhAI ! saMbhala, mRtyu tere dvAra para hI khar3I hai (138) / he cetana ! terI Ayu aba thor3I ho rahI hai, aba to saMbhala { 234) / __garva - he prANI ! yahA~ jo bhI paidA huA hai unameM koI bhI mRtyu ke caMgula se baca nahIM sakA isalie tU garca mata kara ( 252), he prANI ! tuma kyA dekhakara garva karate ho jaba ki yahA~ para kucha bhI sthira nahIM hai (255) / paranindA - are prANI ! paranindA mata kara ( 250) / lobha are jiya ! yaha lobha sadA duHkhadAyI hai (297), he prANI ! pana meM sadA santoSa rakho, isake samAna koI dUsarA dhana nahIM hai ( 298) / sukha-duHkha - he bhAI ! tuma apanI vyathA kise kahate ho ! ye sukha duHkha saba tumhAre hI upajAye hue haiM (267) / are bhAI ! jaise dhUpa aura chAyA ghaTatIbar3hatI rahatI hai vaise hI sukha-duHkha kI sthitidhA tI bar3hatI rahatA hai (66.6 : parigraha - are prANI ! ye parigraha, ye sampadA sadaiva duHkhakArI hai ( 266) / vividha holI - kavi ne dhArmika rUpaka bA~dhakara holI ke tyauhAra kA varNana citraNa kiyA hai| kavi kahate haiM ki aba asanta Rtu AgaI. saba jJAnIjana holI khelate haiM jisameM dharma kI gulAla ur3atI hai aura samatA ke raMga ghole jAte haiM ( 305 ) / vetana/jIva kSamArUpI bhAvabhUmi para karuNArUpI kesara se holI khelate haiM (308) 1 tapasyArata nemIzvara bhI holI khela rahe haiM, ve mahAvratarUpI vastra dhAraNakara AdhyAtmika holI khela rahe haiM (310) / kavi ne 'cetana/jItra' aura 'sumati' ko paraspara 'priya' ke rUpa meM citrita karate hue unake 'holI' sambandhI bhAvoM ko prakaTa karate hue likhA hai - sumati kaha rahI hai ki mere piyA (cetana) ghara meM nahIM haiM, maiM kisa ke sAtha holo khelU~ (311) ? nagara meM holI ho rahI hai| para mere 'priya' cetana ghara meM nahIM haiM arthAt ve Atmastha nahIM haiM. ve jagata ke bAhya rUpa meM ulajhe hue haiM. isalie maiM holI kaise kheleM (309) ? jaba cetanAjIva kI ruci 'sva' kI ora hotI hai taba usakI priyA kahatI hai - mere priya cetana ghara lauTa Aye haiM aba maiM unase holI khelU~go (312) (313) (307) / xvii) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma-sItA bharata kavi ne baladeva rAma unakI patnI sItA tathA bhAI bharata ko lakSya karake bhI bhajana likhe haiM / - - rAma vanagamana ke samaya apane choTe bhAI bharata ko rAja karane hetu kahate haiM (316) bharata apane bhAI rAma ke rahate rAja karane ke lie rAjI nahIM hote, de kahate haiM- bhujhe rAja se, bhoga se koI matalaba nahIM hai, maiM saMnyAsa dhAraNa karUMgA ( 317 ) | ko 1 isI prakAra rAvaNa ke ghara rahakara Ane ke kAraNa lokanindAvaza rAma sItA - nirvAsita karate haiM taba vana meM praveza karate samaya sItA sArathi dvArA rAma gRha ko kahalavAtI haiM - he bhAI! rAma se kahanA ki lokanindA ke bhaya se mujhe (sItA ko) chor3a diyA para isa prakAra kisI bhaya se yA lokanindA se dharma ko mata chor3a denA (318) / agni parIkSA dvArA sItA ke nirdoSa siddha hone ke bAda rAma sItA se ghara calane kA Agraha karate haiM (319) taba sItA rAma se kahatI hai yaha saMsAra duHkhoM kA samUha hai, aba to maiM karU~gI saMsAra karU~gI 04. isa prakAra kavi dyAnatarAya ne AdhyAtmika bhajanoM ke sAtha-sAtha vividha viSayoM se sambandhita atyanta mArmika evaM zikSAprada bhajanoM kA sRjana kiyA hai| - bhajanoM ke hindI anuvAda ke lie prabandhakAriNI kameTI ke sadasya zrI tArAcandra jaina, eDavokeTa kA AbhArI hU~ / AzA kI jAtI hai ki prastuta pustaka 'dyAnata bhajana saurabha' kA samAja meM pracAra hogA / pustaka prakAzana meM sahayogI kAryakartA evaM jayapura prinTarsa prA. li., jayapura dhanyavAdAI haiN| zreyAMsanAtha mokSa divasa zrAvaNa zukla pUrNimA vIra nirvANa saMvat 2529 12.8.2003 (xviil ] DaoN. kamalacandra sogANI saMyojaka jainavidyA saMsthAna samiti jayapura Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi dyAnatarAya (vi.saM. 1733-1785; I. san 1676-1728) kavi dyAnatarAya satrahavIM zatAbdI ke hindI ke jaina bhakti rasa ke suprasiddha kaviyoM meM se eka pramukha kavi rahe haiM / kavi dyAnatarAya AgarA ke nivAsI the| inakA janma agravAla jAti ke goyala gotra meM huA thaa| inake pUrvaja lAlapura se Akara yahA~ basa gaye the / inake pitAmaha kA nAma vIradAsa thA aura pitA kA nAma zyAmadAsa thaa| kavi dyAnatarAya jI ne AgarA meM usa samaya paNDita zrI mAnasiMha dvArA saMcAlita dharmashailI kA bharapUra lAbha liyaa| isa dharmashailI ke mAdhyama se paNDita mAnasiMha evaM paNDita bihArIdAsa ke upadezoM se zrI dyAnatarAya ko jainadharma ke prati zraddhA jAgrata huii| ye vizuddha AdhyAtmika vidvAna the| inhoMne apanA jIvana AdhyAtmika gatividhiyoM meM hI lagA diyaa| kAvyavidhA kI dRSTi se kavi kI racanAe~ pada, pUjA-pATha-stotra, rUpaka kAvya tathA prakIrNaka kAvya ke rUpa meM haiN| kavi kI racanAoM meM 'dharmavilAsa dyAnata kliAsa)' nAmaka saMgraha prasiddha hai| yaha grantha 'jaina grantha ratnAkara kAryAlaya, bambaI' se san 1914 meM prakAzita huA thaa| isa grantha meM 333 pada, aneka pUjAeM evaM kavitAe~ saMgRhIta haiM, samprati yaha anupalabdha hai| kavi ke pada stutiparaka, AdhyAtmika, upadezI haiM aura viSaya-bhoga, moha kaSAya, saMsAra- deha kA svarUpa darzAte hue inake prati virakti/vairAgya jAgRta karAnevAle haiM / kavi ke padoM ke bhAva, zabda-cayana, varNanazailI ati sundara hai| ina padoM meM manuSya mAtra ko sumArga para calane kI preraNA dI gaI hai| [ xix) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI saMkhyA bhajana pRSTha saMkhyA tIrthakara 1. Aja Ananda badhAvA 2. mAI ! Aja Ananda hai yA nagarI 3. RSabhadeva RSadeva sahAI 4. RSabhadeva janamyo dhana gharI 5. jAko indra ahaminda bhajata 6. tuma tAra karunAdhAra svAmI 7. tere moha nahIM 8. dekho nAbhinandana jagavaMdana 9. phUlI basanta jaha~ AdAsura 10. bhaja zrI Adicarana mana mere 11. bhaja bhaja re mana 12. mAI ! Aja Ananda kachu kahe na bane 13. maiM bandA svAmI terA 14. svAmi nAbhikumAra 15. zrI AdinAtha tArana taranaM 16. rulyo cirakAla 17. ajitanAtha mana lAvo re 18. seU~ svAmi abhinandana ko 19. prabhujI prabhu supAsa 20. sAMce candraprabhU sukhadAya Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saMkhyA saMkhyA bhajana 21. tAri lai mohi zItalasvAmI 22. zarana mohi vAsupUgya jinavara kI 23. aba mohi tAra lai zAnti jinanda 24. aba mohi tAra lai kuMthu jineza . ana mohi tAra mA . . . 26. apano jAni mohe tAra lai 27. aba mohi tAra lai nemikumAra 28. aba mohi tAra lai nemikumAra 29. aba hama nemijI kI zarana 30. e rI sakhI ! nemijI ko mohi milAvo 31. kahA rI ! karauM kita jAU~ sakhI 32. kahu~ dIThA nemikumAra 33. giranAri pai nemi virAjata hai 34. cala dekheM pyArI nemi navala vratadhArI 35. jaya jaya neminAtha paramezvara 36. naji jo gaye piya mohe 37. dekhyA maiMne nemijI pyArA 38. bhaji mana prabhu zrInemi ko 39. teM kahu~ dekhai nemikumAra 40. piya vairAgya liyo hai 41. piya vairAgya liyo hai 42. pyAre nemasauM prema kiyA re 43. bandI nemi udAsI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saMkhyA saMkhyA bhajana 44, mUrati para vArI re 45. maiM nemijI kA baMdA 46. nemijI to kevalajJAnI 47. nemi navala dekheM cala rI 48. nemi ! mohi Arati terI ho 49. suna mana ! nemi jI ke vaina 50. suna rI sakhI ! jahA~ nema gaye tahA~ 51. hA~ cala rI ! sakhI jahA~ Apa virAjata 52. jJAnI jJAnI jJAnI 53. rI mA ! nemi gaye kiMha ThAU~ 54. kAma sare saba mere 55: cala pUAM zAje vArasa meM Aya ... . . 56. bhaja re mana vA prabhu pArasa ko 57. bhora bhayo bhaja zrIjinarAja 58. mohi tAra lai pArasa svAmI 59. lagana morI pArasa so lAgI 60. hamako prabhu zrIpAsa sahAya 61. aba mohi tAra lehu mahAvIra 62. dekhe dhanya gharI 63. pAvApura bhavi baMdo jAya 64. mahAvIra jIvAjIva khora nirapApa tApa 65. rI cala baMdiye cala baMdiye 66. kahA rI kahU~ kachu kahata na Avai Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saMkhyA saMkhyA bhajana 67. bhaja jambUsvAmI antarajAmI adhyAtma 68. aba maiM jAnA AtamarAma 69. aba maiM jAnyo AtamarAma 70. aba hama amara bhaye na mareMge 71. aba hama Atama ko pahacAnA jI 72. aba hama Atama ko pahicAnyau 73, anahada zabada sadA suna re 74. Atama anubhava karanA re bhAI 75. Atama anubhava kIjai ho 76. Atama anubhava kIjiye 77. Atama anubhava sAra ho 78. Atama kAja sa~vAriye 79. Atama jAna re jAna re 80. Atama jAnA, maiM jAnA 81. Atama jAno re bhAI 82. Atama mahabUba yAra 83. AtamarUpa anUpama hai 84. ApA prabhu jAnA maiM jAnA 85, AtamarUpa suhAvanA 86. AtamajJAna lakheM sukha hor3a 87. Apa meM Apa lagA jI su hauM to 88. isa jIva ko yoM samajhAU~ rI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- _.. pRSTha saMkhyA 107 109 saMkhyA bhajana 89. eka brahma tihu~ loka ma~jhAra 90. e mere mIta ! nicIta kahA sovai 91. aiso sumirana kara mere bhAI 92. kara kara Atamahita re prAnI 93. kara re ! kara re ! kara re ! tU Atama hita kara re 94. kahive ko mana sUramA 95. kara mana ! nija Atama ciMtana 96. kara mana vItarAga ko dhyAna 97. kAraja eka brahma hI setI 98. ghaTa meM paramAtama dhyAiye ho 99. cetanajI ! tuma jorata ho dhana 100. cetana ! tuma gheto bhAI 101, prANI ! tuma to Apa sujAna ho 102. cetana nAgara ho tuma 103. cetana prANI cetiye ho 104. cetana ! mAna lai bAta hamArI 105. jagata meM samyaka uttama bhAI 106. jAnata kyoM nahiM re 107. jAno dhanya so dhanya 108. jo taiM Atamahita nahiM kInA 109. jAnauM pUrA gAtA soI 110. tumako kaise sukha ha~ mIta 111. tuma cetana ho 123 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saMkhyA 125 1rada 127 . a . M H saMkhyA bhajana 112. tuma jJAnavibhava phUlI vasanta 113, dekhe sukhI samyakvAna 114. dekho bhAI ! AtamarAma virAjai 115. niravikalapa joti prakAza rahI 116. pAyo jI sukha Atama lakhakai 117. prANI ! AtamarUpa anUpa hai 118. prANI ! so'haM so'haM dhyAya ho 199. bItata ye dina nIke ...26. jo tAmakSepa liTa. . .... . 121. bhavi kIje ho AtamasaMbhAra 122. bhamyo jI bhamyo, saMsAra mahAvana 523. bhAI! aba maiM aisA jAnA 124. bhAI ! kauna kahe ghara mesa 125. bhAI ! kauna dharama hama pAlaiM 126, bhAI ! jAno pudgala nyArA re 127, bhAI ! brahma virAjai kaisA 128. bhAI brahmajJAna nahIM jAnA re 129. bhAI ! jJAna binA duHkha pAyA re 130, bhAI ! jhAnI soI kahiye 131, bhaiyA ! so Atama jAno re 132. magana rahu re ! zuddhAtma meM 133. bhana mere ! rAga bhAva nivAra 134. mAnuSabhava pAnI diyo 0 0 149 151 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saMkhyA 157 158 166 saMkhyA bhajana 135. maiM eka zuddha jJAtA 136. maiM nija Atama kaba dhyAU~gA 137. re bhAI ! moha mahA dukhadAtA 138. re bhAI ! saMbhAla jagajAla meM 139. lAga rayo mana cetanasauM jI 140. lAgA Atama sauM neharA 141. lAgA AtamarAma sauM neharA 142. ve paramAdI ! ta~ AtamarAma na jAnyo 143. sabako eka hI dharama sahAya 144. saba jaga ko pyArA 145. sabameM hama, hamameM saba jJAna 146. suna cetana ika bAta hamArI 147. suno! jainI logoM, jJAna ko paMtha kaThina hai 148. suno jainI logoM ! jJAna ko paMca sugama hai 149. suna suna cetana ! lAr3ale 150. soI karma kI rekha pai mekha mAre 151. soI jJAna sudhArasa pIvai 152. so jJAtA mere mana mAnA 153. zrI jinadharma sadA jayavanta 154. zuddha svarUpa ko vandanA hamArI 155. hama lAge AtamarAmasoM 156, hamako kaise zivasukha hoI 157. hama to kabahu~ na nija ghara Aye 170 172 174 175 177 178 179 180 183 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. pRSTha saMkhyA 184 195 saMkhyA bhajana 158. ho svAmI ! jagata jaladhi ta~ tAro 159, ho bhaiyA more ! kahu kaise sukha hoya 165 se koI liera agArI, ... :: ..... 161. jJAtA soI sacyA ve 162. jJAna sarovara soI ho bhavijana 163, jJAna jJeyamAhiM nAhi 164, jJAnI aiso jJAna vicArai 165. jJAnI aiso jJAna vicArai bhakti 166. arahaMta sumara mana bAvare 167. ika araja suno sAhiba merI 168. e mana, e mana kIjie bhaja prabhu 169. karunAkara devA 170. kisakI bhagati kiye hita hohi 171. koDhI puruSa kanaka tana kIno 172. caubIsoM ko vandanA hamArI 173. jina ke bhajana meM magana rahu re 174. jina japi jina japi 175, jina nAma sumara mana ! bAvare ! 176. jinapada cAhai nAhIM koya 177. jinarAya ke pAya sadA zaranaM 178. jinavaramUrata terI zobhA kahiya na jAya 179. jina sAhiba mere ho 205 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saMkhyA - . - 210 218 219 220 saMkhyA bhajana 180. jinake hiradai prabhu nAma nahIM 181. jinake hiradai bhagavAna basaiM 182. jaina nAma bhaja bhAI re 183. zrI jinanAma adhAra 184. tuma adhama udhAranahAra ho 185. tuma prabhu kahiyata dInadayAla 186. tU jinavara svAmI merA 187. tu hI merA sAhiba saccA sAI 188. terI bhagati binA dhika hai jIvanA 189. tribhuvana meM nAmI 190. .hama terA mana jhAle. ..... : . 191. dAsa tihAro hU~ 192. dekhe jinarAja Aja, rAjaRddhi pAI 193. dekho bhAI ! zrI jinarAja virAja 194. dekho ! bheka phUla lai nikasyo 195. merI vera kahA DhIla karI jI 196. mohi tAro ho devAdhideva 197. mAnuSa saphala bhayo Aja 198. maiM nU bhAvajI prabhu cetanA 191. mohi tAro jina sAhiba jI 200, paramesura kI kaisI rIta 201. prabhu aba hamako hohu sahAya 202, prabhu tuma carana zarana lInoM 221 222 223 224 225 227 228 230 231 7 232 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saMkhyA 233 : 236 237 238 239 240 241 242 243 saMkhyA bhajana 203. prabhu ! tuma nainana-gocara nAhIM 204. prabhu tuma sumarana hI meM tAre 205, prabhu terI mahimA kahiya na jAya 206. prabhu terI mahimA kihi mukha gAvai 205, prabhu maiM kihi vidhi thuti karauM terI 208. prabhujI mohi phikara apAra 209. bhajo jI bhajo jinacaranakamala ko 210. bhavi ! pUjau mana vaca zrIjinanda 211. bhora uTha tero mukha dekhoM jinadevA 212. re ! mana gAya lai, mana gAya lai 213. re mana ! bhaja bhaja dInadayAla 214. vItarAga nAma sumara 215, baMde ! tU baMdagI na bhUla 216. baMde tU baMdagI kara yAda 217. saccA sAIM, tU hI merA pratipAla 218. seTha sudarasana tAranahArA 212, hama Aye haiM jinabhUpa . 220. he jinarAjajI, mohi dukhateM lehu chur3Ai 221. he zrI jinarAja nItirAjA 222. zrI jinadeva ! na chor3i hoM 223. zrI jinarAya ! mohe bharoso bhArI upadezI 224. aba samajha kahI 245 246 247 248 249 250 252 255 257 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyA bhajana 225. ArasI dekhata mana Ara sI lAgI - 226. kara satasaMgati re bhAI 227. kAyA ! tU cala saMga hamAre 228. kAhe ko socata atibhArI 229. kauna kAma aba maiMne kIno 230. kauna kAma aba maiMne kIno 231. galatA namatA kaba AvaigA 232. cAhata hai sukha pai na gAhata hai dharma jIva 233. cetana ! mAna hamArI batiyA~ 234. ceta re ! prAnI! ceta re 235. jaga Thaga mitra na koya ve 236. jIva / taiM ''mUDhapanA kita pAyo 237. jIva ! taiM merI sAra na jAnI 238. jIvA ! zUM kahiye taneM bhAI 239. jaina dharama dhara jIyarA 240 jhUThA sapanA yaha saMsAra 241. tyAgo tyAgo mithyAttama 242. tU to samajha samajha re ! bhAI 243. tero saMjama bina re, narabhava niraphala jAya 244. diyeM dAna mahA sukha pAvai 245. duragati gamana nivAriye 246. dhik dhik jIvana samakita binA 247. nahiM aiso janama bAraMbAra pRSTha saMkhyA 258 259 260 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 273 274 276 278 279 280 281 282 283 284 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saMkhyA 28 287 289 0 212 0 0 0 0 saMkhyA bhajana 248. nija jatana karo guna-ratanani ko 249, paramAratha paMtha sadA pakaro 250. prANI lAla ! chAMDo mana capalAI 251. prANI lAla ! dharama agAU dhArI 252. prANI ! ye saMsAra asAra hai 253, basi saMsAra meM maiM pAyo duHkha apAra 254. bhAI ! Apana pApa kamAye Aye 255. bhAI ! kahA deva garavAnA re 256. bhAI kAyA terI dukha kI DherI 257. bhAI ! jJAna kA rAha duhelA re 258. bhAI ! jJAna kA rAha suhelA re 259. mAnoM mAnoM jI cetana yaha 260. mithyA yaha saMsAra hai 261. merI merI karata janama saba bItA 262. mere mana kaba hai haiM vairAga 263. mohi kaba aisA dina Aya hai 264. ye dina Ache lahe jI lahe jI 265. re jiya ! janama lAho leha 266, vipati meM dhara dhIrA 267, vIra ! rI pIra kAsoM kahiye 268. samajhata kyoM nahi vAnI 269. saMsAra meM sAtA nahiM ve 270. soga na kIjie bAvare 0 0 0 0 304 0 307 0 308 310 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha saMkhyA saMkhyA bhajana 271. hama na kisI ke koI na hamArA 272. hamAre kAraja kaise hoya 273. hamAre kAraja aise hora 274. hamAre ye dina yoM hI gaye jI 275. jJAnI jIva dayA nita pAlaiM 313 314 317 guru 318 319 320 321 2 325 276. kaba hauM munivara ko vrata dharihoM 277, kahata suguru kari suhita bhavikajana 278. guru samAna dAtA nahIM koI 279. dhani te sAdhu rahata vanamAhIM 280. dhani dhani te muni girivanavAsI 281. bhAI dhani muni dhyAna lagAya ke khare haiM 282. yArI kIjai sAdho nAtna 283. sohA dIva sAdhu terI bAtar3iyA~ jinavANI 284. kali meM graMtha bar3e upagArI 285. gautama svAmIjI mohi vAnI tanaka sunAI 286. jaba vAnI khirI mahAvIra kI 287, jinavAnI prAnI ! jAna lai re 288. tArana ko jinavAnI 289. ve prANI ! sujJAnI, jAna jAna jinavANI 290, sAdhajI ne bAnI tanika sunAI 330 331 332 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ pRSTha saMkhyA 340 343 344 saMkhyA bhajana vividha 291. eka samaya paropakAra svAmI ... ... ... . . . . .. 335 292, maiM na jAnyo rI ! jIva aisI karaigo 293, kIje ho bhAIyani soM pyAra 337 294. krodha kaSAya na maiM karauM 295. re jiya ! krodha kAhe karai 296. sabasoM chimA chimA kara jIva 297. jiyako lobha mahA sukhadAI 298. gahu santoSa sadA mana re 299. sAdho ! chAMDo viSaya vikArI 300. re jiyA ! sIla sadA diDha rAkhi hiye 301. saiM cetana karuNA na karI re 302. re bhAI ! karunA jAna re 303. ve sAdhauM jana gAI 304. sainI jayavanta yaha hUjo 305. Ayo sahaja vasanta 353 306. karmani ko pelai, jJAna dazA meM khelai 354 307. khelauMgI horI, Aye cetanarAya 308. cetana khelai horI 309. nagara meM horI ho rahI ho 310, nemIzvara khelana cale, raMga ho ho horI 311. piyA bina kaise khelauM horI 312. bharalI bhaI yaha horI AI WWW WWW kA 356 359 361 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..... :: : .... ....... pRSTha saMkhyA . 364 365 366 367 368 saMkhyA bhajana ... .: : :: 313. horI AI Aja raMga bharI hai| 314. paramaguru barasata jJAna jharI 315. rI ! mere ghaTa jJAna ghanAgama chAyo 316. rAma bharatasoM kahaiM subhAi 317. kaheM bharatajI suna ho rAma 318. e re vIra rAmajIsoM kahiyo bAta 319. kahai rAghau sItA calahu geha 320, kahai sItAjI suno rAmacandra 321, suranarasukhadAI, giranAri calau bhAI 322. hathanApura baMdana jaiye ho 323. maMgala AratI kIje bhora 324. ihavidhi maMgala Arati kIje 325. Arati zrI jinarAja tihArI 326. karauM AratI barddhamAna kI 327, maMgala Arati AtamarAma 328. Arati kIjai zrI munirAja kI 370 372 373 374 376 278 380 384 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) rAga AsAvarI Aja Ananda badhAvA // Teka / / janamyo AdIsura nAbhIke bhaun| kInauM saba indra mili, merupai nhauNn||aaj.||1|| airAvata zaka caDhyo, godameM kishor| nAcata haiM apacharA su sattAisa kora / / Aja. // 2 // ajodhyA nagara saba, gheryo devi deva / nara nArI acaraja yaha, dekheM saba eva / aaj.||3|| 'dyAnata' marudevIpada, sacI sIsa naay| dhana dhana jaga mAtA, hamaiM sukha daay||aaj. // 4 // Aja Ananda-vRddhi ho rahI hai arthAt Aja saba ora prasannatA kA vAtAvaraNa ho rahA hai| ___ zrI nAbhirAya ke ghara meM ( bhagavAna) AdinAtha kA janma huA hai, jinako meru para le jAkara indra aura devatA Adi sabane milakara, janmakalyANaka (janmotsava) manAyA hai, unakA nhavana kiyA hai| indra airAvata hAthI para AsIna hokara goda meM ( bhagavAna) AdIzvara ko liye hue hai / sattAisa karor3a apsarAyeM nRtya kara rahI haiM / saba devI-devatA ayodhyAnagarI ke cAroM ora khar3e haiM, jaise unhoMne cAroM ora se ayodhyA ko ghera liyA ho aura saba nara-nArI usa dRzya ko, usa ghaTanA ko bar3e acaraja va kautUhala se dekha rahe haiN| yAnatarAya kahate haiM ki indrANI Akara mAtA marudevI ke caraNoM meM namana karatI hai| dhanya hai vaha mAtA jisane aise putraratna ko janma diyA hai jisake kAraNa sarvatra sukha va Ananda vyApta ho gayA hai| ghAnata bhajana saurabha Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) rAga paraja IFE . . . mAI! Aja Ananda haiM yA nagarI // ttek|| ....gaja-gamanI zazi-vadanI tarunI, maMgala gAvata haiM sigarI ||1||maaii.|| nAbhirAyaghara putra bhayo hai, kiye haiM ajAcaka jAcaka rii||2||maaii.|| 'dyAnata' dhanya kU~kha marudevI, sura sevata jAke paga rii||3||maaii.|| he mAI ! isa nagara meM Aja atizaya Ananda vyApta hai| hathinI kI taraha masta hokara madamAtI cAla se calanevAlI, candramA ke mukha ke samAna sundara yuvatiyA~ milakara maMgala gA rahI haiN| zrI nAbhirAjA ke ghara putra utpannA huA hai, isa avasara para jo mA~ganevAle haiM arthAt jo yAcaka haiM, unako bhI ayAcaka banA diyA hai| arthAt sabhI ko icchAnusAra dekara santuSTa kiyA jA rahA hai jisase ve phira yAcaka na raheM / dyAnatarAya kahate haiM usa marudevI kI kUkha dhanya hai, devagaNa bhI unake caraNoM kI sevA karate haiN| dyAnata bhajana saurabha Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga rAmakalI RSabhadeva RSadeva shaaii||ttek ajita ajitaripu saMbhava saMbhava, abhinandana nandana lava lAI / / Rssbh.|| sumati sumati bhavi padama padama ali, deta supAsa supAsa bhlaaii| citacakoracaMdA caMdaprabha, puhapadanta puhapani bhaji bhAI! / / RSabha. // 1 // zItala zItala jar3atA nAsaiM, zreyAna zreyAna jota jgaaii| vAsupUjya vAsava pada pUje, vimala vimala kIrati jaga chAI // Rssbh.||2|| guna ananta agha anta ananta haiM, dharama dharamavaraSA vrssaaii| zAnti zAnta kuMthyAdi jantupara, kuMthunAtha karuNA krvaaii|| RSabha. / / 3 / / araha arahavidhi malla mallivara, munisuvrata muni suvrata daaii| nami nami suranara nemi dharamaratha, nemiprabhU kA bhava-kAI / / Rssbh.||4|| pAsa pAsa chedI cahu~gatikI, mahAvIra mahAvIra bdd'aaii| 'dyAnata' paramAnaMda pada kArana, cauvIsI nAmAratha gaaii|| RSabha. / / 5 / / he RSabhadeva, he muninAtha! Apa hI sahAyaka haiN| he ajitanAtha! ajeya (jise jItA na jA sake aisA) zatru bhI Apako jIta na skaa| __ he sambhavanAtha! Apake smaraNa se bhava meM samatA AtI hai; saMyoga banate haiN| he abhinandana! ApakA rUpa indra kI vATikA kI chaTA ke samAna manohArI va mugdha karanevAlA hai| he sumatinAtha! Apa sumati ke denevAle haiN| he padmaprabha! Apa bhavyajanarUpI bhramaroM ke lie kamala ke samAna haiM / he supArzva Apake samIpa saba kA bhalA hotA hai . ApakA sAmIpya sukhadAyaka hai / he candraprabha! Apa mere cittarUpI cakora ko dyAnata bhajana saurabha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Anandita karane ke lie candramA ke samAna haiM tathA he puSpadanta ! Apa puSpoM kI bhA~ti praphullita karanevAle haiN| he zItalanAtha ! Apa zItala hokara bhI jar3atA kA nAza karanevAle haiN| he zreyAMsanAtha! Apa puNya ko jagAnevAle zreSThatA ke pratirUpa haiM / he vAsapUjya. Apa dharaNendra dvArA pUjanIya haiM aura vimalanAtha kI vimala kIrti sAre jagata meM phailI hai| he anantanAtha ! Apa anantaguNoM ko bar3hAnevAle aura ananta pApoM kA nAza karanevAle haiM / he dharmanAtha! Apa dharma kI varSA karanevAle haiM, dharmamaya vAtAvaraNa pradAna karate haiM / he zAntinAtha Apa zAnti-pradAyaka haiM / kuMthunAtha choTe-choTe jIvoM ke prati bhI karuNA jAgRta karanevAle haiN| he arahanAtha ! Apa vidhipUrvaka pUjanIya haiM / he mallinAtha ! Apane moharUpI malla ko jIta liyA hai / he munisuvrata ! Apa muniyoM ke dvArA vrata-pAlana ke zreSThatama pratIka haiM / he naminAtha! deva va manuSya Apake caraNoM kI vaMdanA karate haiM, Apa dharmarUpI ratha kI dhurI haiN| he neminAtha! Apa bhava kI kAlimA ko dUra karanevAle haiN| he pArzvanAtha! Apa cAroM gatiyoM ke baMdhana ko chedanevAle haiM aura bhagavAna mahAvIra Apa mahAna vIratA kI vRddhi karanevAle haiM / dyAnatarAya kahate haiM ina caubIsa tIrthaMkaroM ko nAmAvalI kA sArthaka guNagAna va smaraNa paramAnanda pada (mokSa) kA kAraNa va dAtA hai| hAnata bhajana saurabha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) rAga vilAvala RSabhadeva janamyau dhana ghrii||ttek // indra na. gaMdharva bajA3, kinnara bahu rasa bhrii|| RSabhaH / / paTa AbhUSana puhupamAlasoM, sahasabAhu surataru hai hrau| daza avatAra svAMga vidhi pUrana, nAcyo zaka bhagati ura dhrii|| RSabhaH // 1 // hAtha hajAra sabanipai apachara, ucharata nabhameM cahu~dizi phrii| karI karana apacharI uchArata, te saba naRs gaganameM khrii|| Rssbh.||2|| pragaTa gupata bhUpara aMbarameM, nAcaiM sabai amara amrii| 'dyAnata' ghara caityAlaya kInauM, nAbhirAyajI ho lhrii||Rssbh. / / 3 / yaha bar3I, vaha samaya dhanya hai, jaba bhagavAna zrI RSabhadeva kA janma huaa| indra ne nRtya kiyA, gaMdhoM ne bAje bajAe, kinaroM ne saMveda rasa se pUrita bhA~tibhA~ti kI rAga-rAginiyoM se sAre vAtAvaraNa ko rasamaya kara diyA, sarasa kara diyaa| vastra-AbhUSaNa (gahane), puSpoM kI mAlA lekara kalpavRkSa kI bhAMti sahasrabAhu rUpa dhAraNakara indra ne dazoM dizAoM meM vikriyA karate hue bhaktipUrvaka nRtya kiyaa| indra ne vikriyA se hajAra hAtha banAye, una hajAroM hAthoM para apsarAoM ne nRtya kiyaa| svayaM indra ne uchala-uchala kara sabhI dizAoM meM nRtya kiyaa| apsarAoM ne AkAza meM aneka prakAra nRtya kiyaa| indra ne aneka prakAra kI naTa kriyAe~ kI kabhI antAna hue, kabhI pRthvI para dIkhe to kabhI AkAza meM pragaTa hue| isa prakAra sabhI devI devatAoM ne bhakti se nRtya kiyaa| dyAnatarAya kahate haiM ki nAbhirAya kA ghara usa prasannatA kI lahara meM mAnoM eka caityAlaya- mandira hI ho gyaa| paTa = vstr| dyAnata bhajana saurabha Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAkauM iMda ahamiMda bhajata, caMda dharaniMda bhajata, vyaMtarake Iza bhajata, bhajata lokapAla / / jaakauN.|| rAma bhajata kAma bhajata, cakrI pratikeso bhajata, nArada muni kRSNa rudra, bhajata gunamAla // jaakauN.||1|| zruta-jJAnI audhi-jJAnI, manaparje jJAnI dhyAnI, japI tapI sAdhu santa, bhajata tihU~ kaal|| jaakauN.||2|| rAga-doSa-bhAva-sunna, jAke nahiM pApa puna, aise AdinAtha deva, 'dyAnata' rakhavAla // jaakauN.|| 3 // he prANI! tIrthaMkara zrI AdinAtha aise rakSaka haiM jinako indra, ahamindra bhajate haiM, candra aura dharaNendra bhajate haiM, vyaMtaroM ke svAmI aura lokapAla bhI bhajate haiN| jinako balabhadra rAma bhI bhajate haiM, kAmadeva bhI bhajate haiN| cakravartI bhajate haiN| pratinArAyaNa bhI bhajate haiM, nArada, munigaNa, kRSNa, rudra, saba jinakA gunagAna karate haiM, stavana karate haiN| zrutajJAnI, avadhijJAnI, mana:paryayajJAnI, dhyAna karanevAle, japa-tapa karanevAle, sAdhu-santa, saba tInoM kAla jinakA dhyAna karate haiM, smaraNa karate haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki rAga-dveSa bhAvoM se zUnya, puNya-pApa se rahita aise bhagavAna AdinAtha hI ekamAtra rakSaka haiM, rakhavAle haiN| yAnatta bhajana saurabha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuma tAra karunAdhAra svAmI! Adideva nirNjno| tuma. / / sAra jaga AdhAra nAmI, bhavika jn-mnrNjno|| tuma. // 1 // nirAkAra jamI akAmI, amala deha amaMjano // tum.||2|| karau 'dyAnata' mukatigAmI, sakala bhv-bhy-bhNjno| tuma. // 3 // __ he Adideva ! Apa doSarahita haiM / Apa karuNA-dhAraka haiM mujhe tArie arthAt isa bhava-samudra se pAra utaarie| Apa jagata meM sArarUpa eka prasiddha AlaMbana haiM, AdhAra haiM, jo bhavyajanoM ke mana ko atiAnanda-pradAyaka haiN| Apa nirAkAra haiM, ApakA koI pudgalAkAra nahIM hai| Apa saMyamIsvaupayoga meM rata, icchAvihIna va kAmanArahita haiM, antara-bAhya donoM malarahita haiM arthAt ApakI deha bhI malarahita hai (isalie Apako deha-zuddhi ko bhI AvazyakatA nahIM hotii)| dyAnatarAya kahate haiM ki mujhako mukti kI ora agrasara kara mere bhavarUpI bhaya ko sampUrNa rUpa se, jar3amUla se naSTa kara do| jamI - yamI - sNymii| chAnata bhajana saurabha Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) tarai moha nhiiN| ttek|| cakrI pUta sugunaghara beTo, kAmadeva suta hI // tai,| nava bhava neha jAnakai kInau, dAnI zreyasa hii| mAta tAta nihAcai zivagAmI, pahale suta saba hii|| tereN.||1|| vidyAdharake nRpa kara kInauM, sAle ganadhara hii| beTIko gananI pada dInoM, ArajikA saba hI // terai. // 2 // potA Apa barAbara kInoM, mahAvIra tuma hii| 'yAnata' ApanaM jAna karata ho, hama hU~ sevaka hI tara 3 / / he nirmohI! tere koI moha nahIM hai arthAt na rAga hai aura na dveSa hai| tU vItarAgI hai| Apake bharata cakravartI jaise putra haiM jo guNoM ke ghara the tathA bAhubalI kAmadeva bhI Apake putra the| nau bhava pUrva ke neha ke kAraNa hI, usa kAraNa ko jAnakara, smaraNakara rAjA zreyAMsa ne Apako AhAradAna diyaa| Apake putra anantavIrya Apase pahale mokSagAmI hue, Apake mAtA-pitA bhI nizcaya se mokSagAmI hue| nami aura vinami ko vidyAdharoM kA rAjA banAyA aura Apake sAle kaccha aura sukaccha bhI Apake gaNadhara bne| putrI ko saba AryikAoM meM pramukha pada diyaa| apane pautra marIci ke jIva ko tIrthaMkara mahAvIra ke rUpa meM apane barAbara kA pada diyA / dyAnatarAya kahate haiM ki Apa hameM bhI apanA jAnakara ki hama bhI Apake sevaka haiM, hamArA bhI uddhAra kro| kaccha aura sukancha RSabhadeva ke sAle the| ve inake bahanaraveM va cauhattaraveM gaNadhara the| dyAnata bhajana saurabha Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) dekho nAbhinaMdana jagavaMdana madana bhaMjana guna niraMjana, rAjako samAja sAja, vana vicarata // dekho.|| indrinisau neha tori, sakala kaSAya chori, Atamasau prIta jori, dhIraja dharata // dekho.||1|| rAga doSa moSakara, moSa bhAva poSakara, poSa virSe soSa kari, karama hrt|| dekho.||2|| 'dyAnata' merU samAna, thira tana mana dhyAna, indra dharaniMdra Ani, pA~ina parata // dekho. // 3 // he bhavya jIvo ! dekho! nAbhirAjya ke jutra RAmadeva ho jAtA haiM, nA ke dvArA pUjanIya haiM, kAmadeva kA nAza karane vAle haiM, saba kAlimA rahita haiM aura guNoM kI khAna haiM, unhoMne rAja samAja ko sa~bhalA diyA hai aura svayaM vana meM vicaraNa kara rahe haiN| ve indriya-viSayoM se virakta hokara, saba kaSAyoM ko chor3akara apanI AtmA se prIta jor3ate hue, lagAte hue, dhairya dhAraNa kie hue haiN| paramadhIra haiN| rAga-dveSa kA nAzakara, mokSaprApti kI bhAvanAsahita, viSayapoSaNa ko sokhakara-sukhAkara, karma nirjarA kara rahe haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki ve meru ke samAna acala tana haiM aura mana se dhyAnamagna haiN| indra va dharaNendra Akara unake caraNoM meM apanA zIza jhukAte haiM, caraNoM meM namate haiN| dyAnata bhajana saurabha Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phUlI basanta jaha~ AdIsura zivapura gye| Teka // bhAratabhUpa bahasara jinagRha, kanakamayI saba niramaye / / phUlI. / / tIna cauvIsa ratanamaya pratimA, aMga raMga je je bhye| siddha samAna sIsa sama sabake, adbhuta zobhA prinye||phuulii.||1|| bAli Adi AhUTha-kor3a muni, sabani mukati sukha anubhye| dIna ahAI phAgani gavA pilagA. gIta naye nye||phuulii.||2|| vasu jojana vasu pair3I gaMgA, phirI bahuta suraalye| 'ghAnata' so kailAsa namauM hauM, guna kApai jA varanaye / / phuulii.||3|| ahA! kailAza parvata jahA~ se bhagavAna AdIzvara mokSa ko padhAre, vahA~ sarvatra basanta Rtu apane pUre yauvana para hai| arthAt basanta Rtu ke puSpa sarvatra lahalahAne va mahakane lage haiM / zItala sumadhura bayAra sarvatra manda manda phailakara RturAja ke Agamana kI sUcanA de rahI hai aura vAtAvaraNa ko suvAsita va nayanAbhirAma kara rahI hai| vahA~ isa bharata khaNDa ke rAjA bharata ke dvArA nirmita tIna caubIsI ke zreSTha, sundara, svarNamaya bahattara jina caityAlaya suzobhita ho rahe haiN| tIna caubIsI kI ratnajar3ita bahattara pratimAe~, vibhinna raMgoM meM atyanta zobhAyamAna haiN| saba siddhoM kI ekasamAna pratimAe~ hone se adbhuta sundara lagatI haiN| vahA~ se bAli Adi sAr3he tIna karor3a muni mukta hokara ananta sukha kA anubhava kara rahe haiN| tInoM aThAiyoM meM se phAlguna mAsa kI aThAI (aSTAhrikA parva) ke samaya bhA~ti-bhA~ti ke pakSIgaNa praphullatA se bharakara, hulasita hokara cahacahA rahe haiM, gIta gA rahe haiN| ___ jahA~ ATha yojana meM ATha pair3iyA~ haiM, jahA~ se gaMgA kA udgama hai tathA jahA~ para aneka devatAoM kA nivAsa hai, dhAnatarAya bhagavAna AdIzvara kI nirvANabhUmi kailAza ko bAra-bAra namana karate haiM, jisakA pUrNarUpeNa varNana karane kI sAmarthya kisa meM hai arthAt kisI meM nahIM haiN| AhUTha-Ahu1 sAr3he tiin| ghAnata bhajana saurabha Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) bhaja zrIAdicarana mana mere, dUra hoMya bhava bhava dukha tere|| ttek|| bhagati binA sukha raMca na hoI, jo DhUMDhai tihu~ jagameM koI / / bhj.|| prAna-payAna-samaya dukha bhArI, kaMThavi kaphakI adhikaarii| tAta mAta suta loga ghanerA, tA dina kauna sahAI teraa|| bhaja. // 1 // tU basi caraNa caraNa tujhamAhIM, ekameka hai duvidhA naahiiN| tArai jIvana saphala kahAvai, janama jarAmRta pAsa na aavai|| bhj.||2|| aba hI avasara phira jama gharai, chor3i laraka-budha sadguru hreN| 'dyAnata' aura jatana kou nAhI, nirabhaya hoya tihU~ jgmaahiiN||bhj. // 3 / / ai mere mana! tU bhagavAna AdinAtha ke caraNoM kA nitya smaraNa-ciMtana va bhajana kara, usase hI tere janma-janmAMtara ke, bhava-bhava ke duHkha dUra hoNge| aisI bhakti. vizvAsa va AsthA ke binA kisI ko bhI tInoM lokoM meM DhU~r3hane para bhI, prayatna karane para bhI leza mAtra bhI sukha prApta nahIM ho sktaa| jaba prANa chUTa rahe hoM, mRtyu-samaya samIpa ho, usa samaya jo vikalatA. du:kha va kaSTa hotA hai, kaMTha kapha se avaruddha ho jAte haiM, mala-visarjana kI sArI kriyAe~ zithila ho jAtI haiM / usa kaSTa ke samaya mAtA, putra va anya loga koI bhI terA sahAyaka nahIM hotaa| tU bhagavAna AdinAtha ke caraNoM meM citta lagA aura cintana kara ki unake caraNa tere hRdaya-kamala para AsIna raheM / aisI bhakti kI bhAvanA meM ekameka hokara guMtha jA, jisase koI duvidhA yA saMzaya nahIM rahe aura jIvana saphala ho jAe aura janmamRtyu-bur3hApe ke koI kaSTa na ho arthAt janma, maraNa aura jarA se nivRtti kA eka yahI upAya hai, rAha hai| __ abhI avasara hai, anyathA phira samIpa AtI mRtyu ghera legii| jaba taka mRtyu na Ave taba taka lar3akapana chor3akara sadguru kI zaraNa grahaNa kara / dyAnatarAya kahate haiM ki saMsAra ke du:kha dUra karane ke lie aura koI upAya nahIM hai| eka yaha hI upAya hai, yatna hai, prakriyA hai jisase tIna loka ke saba bhaya dUra hokara nirbhayatA kI prApti hotI hai| dyAnata bhajana saurabha Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) bhaja re bhaja re mana ! AdijinaMda, dUra kareM tere aghavRMda // Teka // nAbhirAya marudevI naMda, sakala lokameM pUnamacanda // bhaja // 1 // jAko dhyAvata tribhuvanaiMda, mithyAtamanAzana ju dinaMda // bhaja // 2 // zuddha buddha prabhu AnaMdakaMda, pAyo sukha nAsyo dukhadaMda // jAko dhyAna dharaiM ju bhuninda, teI pAvata parama anaMda // jinako mana-baca-tana- kari baMda, 'dyAnata' lahiye zivasukhakaMda // bhaja. // 3 // bhaja // 4 // bhaja. // 5 // he mere mana ! tU Adi jinendra bhagavAna RSabhadeva kA bhajana kara, guNagAna kara, jisase tere sAre pApa (pApoM kA samUha ) dUra ho jAe~ge / pitA nAbhirAya aura mAtA marudevI ke putra sAre saMsAra meM pUrNimA ke pUrNacandra kI bhA~ti suzobhita haiN| tInoM loka va iMdra unako dhyAte ( unakA dhyAna karate ) haiM / ve midhyAtvarUpI gahana aMdhakAra kA nAza karane ke lie sUrya ke samAna haiN| ve pUrNatayA zuddha haiM, jJAnI haiM, Ananda kI khAna haiM/piMDa haiN| unhoMne samasta duHkhoM kA nAza kara diyA hai, ve anantasukha ke svAmI haiN| munijana bhI sadaiva unakA dhyAna karate haiM aura parama Ananda ko prApta karate haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki jo unakI mana, vacana aura kAya se bandanA karatA hai vaha mokSarUpI sukha - piMDa ko prApta karatA hai| * dinaMda = sUrya piNDa samUha, rAzi 12 dyAnata bhajana saurabha Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) mAI! Aja Ananda kachu kahe na bane / Teka // nAbhirAya marudevI-naMdana, vyAha uchAha triloka bhane / maaii.||1|| sIsa mukaTa gala mAla anUpama, bhUSana vasanana ko vrnai| maaii.||2|| gRha sukhakAra ratanamaya kInoM, caurI maMDapa surgnnai||maaii.||3|| 'dyAnata' dhanya sunaMdA-kanyA, jAko AdIzvara paranai / maaii.|| 4 // he mAM! Aja ke AnaMda kA varNana kucha kahate nahIM banatA arthAt pUrNarUpeNa kahA nahIM jA sakatA, bahuta kucha anakahA raha jAtA hai| zrI nAbhirAya aura marudevI ke putra zrI RSabhadeva ke vivAhotsava ke avasara para tIna loka meM ati utsAha hai| mastaka para mukuTa, gale meM dhAraNa kI huI sundara mAlA va vastra AbhUSaNa kI sundaratA kA koI kaise varNana kre| devoM dvArA sArA ghara ratnamaya raca diyA gayA hai aura maMDapa ko cauri ko atyanta sajAyA gayA hai| yAnatarAya kahate haiM ki vaha sunandA nAma kI kanyA dhanya hai jisase zrI AdinAtha ne pariNaya kiyA hai| grAnata bha Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) rAga dhamAla maiM bandA svAmI terA // ttek|| bhava-bhaya malA Adi niraMjana, TUra ko Tukha megA / / maiM // 1 // nAbhirAyanandana jagavandana, maiM carananakA cerA / / maiN.||2|| 'dyAnata' Upara karunA kIje, dIje shivpur-dderaa| maiM. // 3 // he prabhu! maiM ApakA sevaka huuN| he sarvadoSarahita! Apa bhava-bhramaNa kA nAza karanevAle haiN| Apa merA bhI du:kha dUra kiijie| he nAbhirAya ke putra ! Apa jagata ke dvArA vaMdanIya haiN| maiM Apake caraNoM kA sevaka huuN| dyAnatarAgya kahate haiM ki mujha para kRpA kara mujhe mokSapurI meM nivAsa pradAna kareM arthAt mujhe bhI mokSa prApta ho| gharanata bhajana saurabha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAjI M ( 14 ) svAmI nAbhikumAra ! hamakauM kyoM na utAro pAra // Teka // maMgalamUrati hai avikAra, nAma bhajaiM bhajeM vighana apAra // svAmI // 1 // bhavabhayabhaMjana mahimA sAra, tIna lokajiya tAranahAra | svAmI. / / 2 / / 'dyAnata ' Aye zaraNa tumhAra, tumako hai saba zarama hamAra | svAmI // 3 // he bhagavAna AdinAtha! he nAbhikumAra ( nAbhirAya ke putra ) ! Apa hameM bhavasAgara ke pAra kyoM nahIM utArate? ApakI mUrata avikArI hai, maMgalamaya hai| Apake nAma japane mAtra se aneka vighna Tala jAte haiM / Apa bhava-bhava bhramaNa ke bhaya se mukta karAnevAle haiN| ApakI yaha pramukha vizeSa mahimA hai ki Apa tIna loka ke prANiyoM ko tAranevAle haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki aba hama ApakI zaraNa meM A gae haiM, aba hamArI lAja rakhanA Apake hI hAtha meM haiN| dyAnata bhajana saurabha 15 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) rAga gaurI AdinAtha tArana trnN||ttek|| nAbhirAyamarudevInandana, janama ayodhyA aghaharanaM // aadi.|| kalapavRcchagaye jugala dukhita bhaye, karamabhUmi vidhisukhkrn| apachara nRtya mRtya lakhi cete, bhava tana bhoga joga dhrn|| aadi.||1|| kAyotsarga chamAsa dharyo dir3ha, vana khaga mRga pUjata crnN| dhIrajadhArI barasaahArI, sahasa varasa tapa AcaranaM / / aadi.||2|| karama nAsi paragAsi jJAnako, surapati kiyo smosrnN| saba jana sukha de zivapura pahu~ce, 'dhAnata' bhavi tuma pada zarana // aadi.||3|| he bhagavAna AdinAtha! Apa sva va para ko arthAt sabako tAranevAle haiN| pApoM kA nAza karane ke lie ApakA janma ayodhyA nagarI meM nAbhirAya va marudevI ke putra ke rUpa meM huaa| ___kAla kI gati va pariNamana ke kAraNa kalpavRkSa lupta ho gae. isameM jo jugaliyA utpanna hue ve duHkhI ho ge| taba Apane karmabhUmi meM jIvana-nirvAha kI sukhakArI vidhi batAI / apsarA nIlAMjanA kI nRtya karate samaya huI mRtyu ko dekhakara usase vastu-svarUpa ko jAnakara Apako saMsAra se vairAgya ho gayA aura Apa bhava (saMsAra), tana va usake bhoga se virakta ho ge| vana meM jAkara chaha mAha kA kAyotsarga tapa kiyaa| taba vahA~ pazu-pakSI saba Apake caraNoM kI vaMdanA karate the| Apa dhairyavAna the / Apane eka varSa ke antarAla para AhAra grahaNa kiyA aura sahala varSoM taka tapa-sAdhana kiyaa| karmoM kA nAzakara jJAna kA prakAza kiyA arthAt kevalajJAna prakaTa kiyA, taba indra ne samavasaraNa kI racanA kI / Apa sabhI bhavyajanoM ko atyanta AnaMdita karate hue mokSa pdhaare| dyAnatarAya kahate haiM ki bhavyajana Apake caraNoM kI zaraNa grahaNa karate haiN| dhAnata bhajana saurabha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16 ) rAga soTha kar3akhA rulyo cirakAla, jagajAla cahu~gati viSai Aja jinarAja tuma - zarana Ayo // Teka // sahyo dukha ghora, nahiM chora Avai kahata, tumasauM kachu chipyo nahiM tuma batAyo / rulyo. // 1 // tu hI saMsAratAraka nahIM dUsaro, aiso muha bheda na kinhI sunAyo / rulyo. // 2 // sakala sura asura naranAtha baMdata carana, nAbhinandana nipuna munina dhyAyo // rulyo. // 3 // tu hI arahanta bhagavanta guNavanta prabhu, khule mujha bhAga aba daraza pAyo / rulyo. // 4 // siddha hrauM zuddha hrauM buddha aviruddha hauM, Iza jagadIza bahu guNani gAyo / rulyo . // 5 // sarva cintA gaI buddhi nirmala bhaI, jaba hi cita jugalacaranani lagAyo // rulyo. / / 6 / / bhayo nihacinta 'dyAnata' carana zarna gahi, tAra aba nAtha tero kahAyo // rulyo // 7 // he jinezvara ! ananta kAla se isa saMsAra meM cAroM gatiyoM meM rulatA ( bhaTakatA ) calA A rahA maiM, aba Aja ApakI zaraNa AyA hU~ / maiMne ghora duHkha sahe haiM ve bhI itane ki jinako kahA jAve to bhI usakA anta nahIM aave| vaha saba Apase kucha chupA huA nahIM haiM, Apa saba jAnate haiM / arthAt Apake jJAna meM vaha saba dIkha rahA hai / dyAnata bhajana saurabha 17 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha nirvivAda satya hai, kisI ke mukha se kahI huI nahIM hai ki kevala Apa hI saMsAra se tArane meM samartha haiM, koI anya nahIM hai| he nAbhinandana ! samasta deva, asura, nareza Apake caraNoM kI vandanA karate haiN| tapasvI munijana bhI ApakA dhyAna karate haiN| Aja merA bhAgyodaya huA hai ki mujhe Aja aba Apake darzana hue haiM / Apa arahata. hai sabhI guNoM ke dhArI hai|............. ... ... ... . Apa hI siddha haiM, zuddha haiM, jJAnI haiM, aviruddha haiM, ApakA koI sAnI ( samatA karanevAlA) nahIM hai / Apa hI Izvara haiM, sAre jagata ke svAmI haiN| saba Apa kA hI guNagAna karate haiN| jaise hI merA mana Apake caraNa-kamala meM ekAgra hokara rata huA tabhI sArI cintA-bhAra se maiM mukta ho gayA aura merI buddhi nirmala ho gii| dyAnatarAya kahate haiM jaise hI Apake caraNoM kI zaraNa grahaNa kI ki maiM nizcinta ho gayA, aba maiM ApakA kahalAtA huuN| aba Apa mujhe isa bhavasAgara ke pAra lagA do, mujhe tAra do| 18 yAnata bhajana saurabha Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) ajitanAthasoM mana lAvo re||ttek // karasoM tAla vacana mukha bhASau, arthameM citta lagAvo re| ajit.|| jJAna darasa sukha bala gunadhArI, ananta catuSTaya ghyAvo re| avagAhanA abAdha amUrata, aguru alaghu batalAvo re| ajit.||1|| karunAsAgara gunaratanAgara, jotiujAgara bhAvo re| tribhuvananAyaka bhavabhayaghAyaka, AnaMdadAyaka gAyo re| ajit.||2|| paramaniraMjana pAtakabhaMjana, bhaviraMjana ThaharAyo re / 'dyAnata' jaisA sAhiba sevo, taisI padavI pAvo re|| ajita. // 3 // he bhavya jIva ! bhagavAna ajitanAtha ke guNa-citaMna meM, unake darzana meM apanA mana lgaavo| mukha se unakA guNagAna karate hue, hAtha se tAla lagAte hue apane antaHkaraNa meM guNagAna kI zabdAvalI ke artha kA anubhava kro| ___ ananta darzana, ananta jJAna, ananta sukha va ananta bala ke dhArI arahanta deva ke svarUpa kA dhyAna kro| unakI avagAhanA abAdhita hai, amUrtika hai, aguru va aladhu hai| ve guNoM kI khAna haiM / dayA karuNA ke sAgara haiM, jyotisvarUpa haiM, unakA dhyAna karo, unakA cintana kro| ve tIna loka ke nAyaka haiM / janma-maraNa ke arthAt bhava ke bhaya kA nAza karanevAle haiN| sabako Ananda denevAle haiM, unakA guNagAna kro| sarvadoSarahita, pApoM kA nAza karanevAle, bhavya jIvoM ke mana ko pramudita karanevAle ko apane hRdaya-kamala para AsIna karo, sthira karo / dyAnatarAya kahate haiM ki jaise deva kA, jisa rUpa kA, jaise guNoM kA tuma dhyAna/cintana karoge, tuma bhI vaise hI ho jAoge arthAt vaisA hI pada prApta kroge| dhAnata bhajana saurabha Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) seUM svAmI abhinandanako // ttek|| lekai dIpa dhUpa jala phala caru, phUla achata cNdnko|| seUM // 1 // nAcauM gAya bajAya haraSasoM, prIta karoM vNdnko| seUM // 2 // 'yAnata' bhagatimAhi dina bIte, jIteM bhava phaMdanako // seuu||3|| * abhinandana gbAnI kI bhakti karatA hU~, sevA karatA huuN| dIpa, dhUpa, jala, phala, puSpa, akSata, caMdana arthAt aSTa dravya lekara, maiM unakI pUjA karatA huuN| ____ atyanta mudita hokara, gA-bajAkara, nAcakara, harSita hokara bar3I bhakti se maiM unakI vaMdanA karatA huuN| dhAnatarAya kahate haiM ki jo (jitane) dina, (jitanA) samaya inakI bhakti meM vyatIta hotA hai utane dina, utane samaya ke lie bhava ke duHkhoM se mukta hotA hai| dhAnata bhajana saurabha Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19 ). prabhujI prabhU supAsa! jagavAsateM dAsa nikAsa // Teka // iMdake svAma phaniMdake svAma, nariMdake candake svAma tumako chor3ake, kisapai jAvaiM, kaunakA DhUMr3ha dhAma // prabhuH // 1 // bhUpa soI duHkha dUra kareM hai, sAha soI dai daan| vaida soI saba roga miTAvai, tumI sabai gunavAna / / prabhu / / 2 / / cora aMjana se tAra liye haiM, jAra kIcakase rAva | hama to sevaka seva kareM haiM, nAma japeM mana cAva // prabhu // 3 // tuma samAna hue na hoMge, deva triloka ma~jhAra / tuma dayAla devoM ke deva ho, 'dyAnata' ko sukhakAra // prabhuH // 4 // he bhagavAna supArzvanAtha! mujha dAsa ko isa jagata ke nivAsa se bAhara nikAlie / Apa indroM ke svAmI haiN| nAgendra ke svAmI haiN| narezoM ke svAmI haiM tathA anya sabhI ke svAmI haiN| taba Apako chor3akara anyatra kisake pAsa jAyeM? anya kaunasI Thaura dekheM / DhU~r3heM? rAjA vahI hai jo prajA ke dukha dUra karatA hai aura zreSThi (seTha) vahI hai jo dAna de| vaidya vaha hI uttama hai jo saba roga kA nidAna kare tathA upacAra kre| ApameM ye saba guNa vidyamAna haiN| Apane aMjana se adhama cora kA bhI uddhAra kiyA, use saMsArarUpI kIcar3a se bAhara nikAlA, kIcaka jaise durAcArI kA bhI uddhAra kiyaa| hama to Apake sevaka haiM, ApakI bhakti karate haiM, aura mana se bhaktipUrvaka ApakA nAma japate haiN| Apake samAna tIna loka meM na koI huA aura na hovegA / dyAnatarAya kahate haiM ki Apa hI devAdhideva haiM, dayAlu haiM, Apa hI sukha pradAna karanevAle haiN| dyAnata bhajana saurabha 21 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) sAMce candraprabhU sukhdaay||ttek|| bhUmi seta amratavaraSAkari, caMda nAma" zobhA paay||saaNce.||1|| nara varadAI kauna bar3AI, pazugana turata kiye surarAya // saaNce.||2|| 'dhAnata' canda asaMkhanike prabhu, sAratha nAma japoM mana laay||saaNce. // 3 // he candraprabha svaamii| Apa sacamuca/vAstava meM sukha pradAna karanevAle haiN| pRthvI ke maryAdita kSetra meM amRta kI varSA karane ke kAraNa Apane candra nAma se zobhA prApta kI hai arthAt divya dhvani dvArA upadeza kI amRtarUpa caudanI se pRthvI ko zAnti pradAna kI hai, aise Apa candramA haiN| __aise zreSTha nRpati kI pazugaNa bhI arthAt tiryaMca bhI tathA indrAdi devagaNa bhI stuti karate haiM, virada gAte haiM, prazaMsA karate haiN| dhAnatarAya kahate haiM ki Apa asaMkhyajanoM ke svAmI haiM isalie Apake sArthaka nAma kI mAlA mana lagA kara japanI caahie| chAnata bhajana saurabha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) tAri lai mohi zItala svAmI // ttek|| zItala vacana caMda candanateM, bhava-AtApa-miTAvana nAmI // taari.||1|| tribhuvananAyaka kA sukhadAyakaH, jokAlokale aMtasmAlI pari. // 2 // 'chAnata' tuma jasa kauna kahi sakai, baMdata pAya bhaye shivgaamii|| tAri. // 3 // he bhagavAna zItalanAtha! mujhako tAra do, bhava-samudra se pAra lagA do, ubAra do| ApakI divyadhvani candramA va candana se bhI kahIM adhika zAntidAyaka hai aura bhava-bhramaNa kI tapana ko miTAne ke lie prasiddha hai| Apa tIna loka ke nAyaka haiM, saba sukha denevAle haiN| loka aura aloka, sabhI ke antaraMga kI bAtoM ko jAnane va dekhanevAle haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki ApakA yazagAna karane kI sAmarthya kisameM hai? jo ApakI vaMdanA karatA hai, vaha hI mokSagAmI hotA hai| dyAnata bhajana saurabha Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) rAga kAnharA zarana mohi vAsupUjya jinavarakI / / Teka / / adhama-udhArana patita-ubArana, dAtA riddhi amrkii||shrn.|| 1 // azarana zarana anAthanAthajI, dInadayAla njrkii|| zarana. // 2 / / 'dyAnata' bAlajatI jaga-baMdhU, baMdhaharana shivkrkii|shrn. / / 3 // he vAsupUjya bhagavAna! mujhe ApakI hI zaraNa hai| Apa adharmIjanoM kA uddhAra karanevAle haiM, pApiyoM ko ubAranevAle haiM aura amaratva kA arthAt abhara hone ko Rddhi pradAna karanevAle haiN| jinakA koI zaraNa nahIM hai, Apa unheM zaraNa denevAle haiM 1 anAthajanoM ke nAtha haiN| he dInadayAla ApakI kRpA dRSTi rhe| dyAnatarAya kahate haiM ki Apa bAlayatI haiM arthAt bAla brahmacArI haiM, jagata ke baMdhu haiM / baMdha kI zrRMkhalA ko tor3anevAle haiM aura mokSa ke pradAtA haiM / dhAnata bhajana saurabha Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) aba mohi tAra lai zAnti jinanda / / ttek|| kAmadeva tIrthaMkara cakrI, tInoM pada sukhavRnda / ab.||1|| suranarajuta dharamAmRta varasata, zobhA pUrana canda / / ab.||2|| 'dyAnata' tInoM loka vighana chaya, jAko nAma krnd|| aba. / / 3 / / he bhagavAna zAntinAtha ! aba mujha ko tAra liijie| Apa kAmadeva haiM, cakravartI haiM, tIrthaMkara bhI haiN| tInoM pada sukha ke samUha haiN| samavazaraNa meM divyadhvani rUpa meM dhapApata kI varSA ho rahI hai / deva va manuSya sabhI vahA~ ekatrita haiM / ApakI zobhA pUrNimA ke candra samAna sundara va pUrNa hai| dhAnatarAya kahate haiM ki ApakA nAma, ApakA smaraNa, tIna loka ke samasta vighnoM kA nAza karanevAlA hai, unakA kSaya karanevAlA hai| dhAnata bhajana saurabha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) aba mohi tAra lai kuNthu-jinesh||ttek // kuMthAdika prAnI pratipAlaka, karunAsiMdhu maheza // aba. / / 1 / / samyaka-ratanatraya-pada dhAraka, tAraka jIva azeSa ||ab.||2|| 'dyAnata' zobhA-sAgara svAmI, muktbdhuu-prmesh|| ab.||3|| he kuMthunAtha jinarAja ! aba mujhe tAra liijie| kuMthu jaise choTe prANiyoM ke Apa pAlaka haiM, karuNA ke sAgara haiM, mahAIza haiN| Apane ratnatraya ko samyakapa meM dhAraNa kiyA hai, Apa sabhI jIvoM ko tAranevAle haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki Apa pUrNa zobhA ke dhArI haiM, zobhA ke sAgara haiM, svAmI haiM tathA muktirUpI vadhU ke priya kaMta haiM, parama Iza haiN| jhAnata bhajana saurabha Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) aba mAhi tAra le aura bhagavAna kI dIpa binA zivarAha prakAzaka, bhava-tama-nAzaka bhaan||ab.||1|| jJAnasudhAkarajota sadA dhara, pUrana zazi sukhadAna / aba. // 2 // bhrama-tapa-vArana jagahitakArana, 'dyAnata' megha samAna // aba. // 3 // he arahanAtha bhagavAna ! aba mujhe tAra liijie| Apa ghane aMdhakAra meM, binA dIpaka ke hI mokSa kI rAha dikhAnevAle haiN| isa saMsAra meM bhava-bhavAntara rUpI aMdhakAra kA nAza karane ke lie bhAnu/sUrya ke samAna ___ Apa jJAnarUpI amRta ke sAgara haiM, sadaiva jJAna kI jyoti ko dhAraNa karate haiM aura pUrNimA ke candramA kI bhA~ti atyanta sukhadAtA haiN| bhrama-saMzaya ko tapa se naSTa karanevAle haiM, usakA unmUlana karanevAle haiM / sukha ke kAraNa haiM / dhAnatarAya kahate haiM ki Apa megha ke samAna jagata ke hitakArI haiN| dyAnata bhajana saurabha Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) apano jAni mohi tAra le, svAmI zAnti kuMthu ara deva // Teka // " apano jAnakai bhakta pichAnakai surapati kInIM seva / kAmadeva jina cakravartipada, tIna bhoga svayameva // apano. // 1 // tIna kalyAnaka hathanApurameM, garabha janama tapa bheva / dazauM dizA daza dharma prakAzyo, nAsyo agha tama eva // apano // 2 // sahasa aThotara nAma sulacchana, accha binA sukha beva / 'dyAnatadAsa' Asa prabhu terI, nAsa janama mRta deva | apano // 3 // he zAMti, kundhu aura arahanAtha bhagavAna ! mujhe apanA jAna karake saMsAra se pAra lagAdo, tAra lo / Apa tInoM ne kAmadeva, jinendra va cakravartI ke padoM kA svayaM bhoga kiyA haiN| indra ne Apako pahacAna kara, apanA jAnakara ApakI bhaktipUrvaka sevA kI hai| Apake garbha, janma aura tapa tInoM kalyANaka hastinApura meM hue haiN| dasoM dizAoM meM kSamA Adi daza dharma kA prasAra huA aura bhavyajanoM ke pApa karmoM kA nAza huA hai| Apake 1008 nAma haiM, jinake smaraNa se binA icchA ke sukha-lAbha hotA haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki he prabhu! mujhe Apase yahI AzA hai ki Apa mujhe mere janma-maraNa kA nAzakara isa duzcakra se chur3A deNge| merI isa bhava-bhramaNa kI Adata (deva) ko naSTa kara deNge| 28 khAnata bhajana saurabha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) aba mohi tAri lai nemikumaar||ttek // khaga mRga jIvana baMdha chur3Aye, maiM dukhiyA niradhAra // ab.||1|| mAta tAta tuma nAtha sAtha dI, aura kauna rkhvaar||ab. // 2 // 'dyAnata' dInadayAla dayA kari, jagate lehu nikaar|| aba // 3 // he neminAtha ! aba mujhe tAra leo| Apane pazu-pakSiyoM ko svataMtra kiyA, unheM baMdhana mukta kiyaa| maiM bhI eka dukhiyA hU~ jisakA koI AdhAra/sahArA nahIM hai, isalie he neminAtha, mujhe bhI taaro| he nAtha! mAtA-pitA ne mujhe Apake sAtha jIvana-nirvAha hetu vacana de diyA, . aba merA kauna rakhavAlA hai? dyAnatarAya kahate haiM ki he dInadayAla! kRpA karake mujhako bhI isa jagata se bAhara nikaalo| 1. isa bhajana meM zrI neminAtha ko vAgdatA rAjula kI ora se vinatI kI gaI hai| jhAnata bhajana saurabha Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) aba mohi tAri lai nemikumAra // ttek|| cahu~gata caurAsI lakhkha jaunI, dukhako vAra na pAra / / ab.||1|| karama roga tuma vaida akArana, auSadha vain-ucaar||ab.||2|| 'dyAnata' tuma pada-yaMtra dhAradhara, bhava-grISama-tapa-hAra aba. // 3 // he neminAtha ! mujhako aba tAra lo - mujhako pAra lagA do| cAroM gati kI caurAsI lAkha yoniyoM ke du:khoM kA koI pAra nahIM hai| karmaroga ke nivAraNa ke lie Apa sahajarUpa se, binA kAraNa ke kuzala vaidya haiM / Apake vaina (vacana), vANI, divyadhvani hI, usakA upacAra hai| dyAnatarAya kahate haiM ki maiM Apake caraNa-kamalarUpI maMtra ko dhAraNa karU~ jo / bhava-bhatra ke tApa ko dUra karanevAle haiN| jhAnata bhajana saurabha Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga bihAgar3o aba hama nemijIkI shrn|| ttek| aura Thaura na mana lagata hai, chAMDi prabhuke crn||ab.|| sakala bhavi-agha-dahana-vArida, virada tArana trn| iMda caMda phaniMda dhyA, pAya sukha duHkha-harana / / ab.||1|| bharama-tama-hara-tarani-dIpati, karamagana khayakarana / ganadharAdi surAdi jAke, guna sakata nahiM varana / aba, // 2 // jA samAna trilokameM hama, sunyau aura na krn| dAsa 'dhAnata' dayAnidhi prabhu, kyoM takeMge yarana / / ab.||3|| he Atman ! aba hama bhagavAna neminAtha kI zaraNa meM haiN| prabhu kI zaraNa chor3akara anyatra hamArA mana nahIM lagatA hai| he bhagavan ! bhavasAgara se svayaM tiranA aura anya janoM ko pAra lagAnA ApakI vizeSatA/virada hai| Apa samasta bhavya jIvoM ko dagdha karanevAlI pAparUpI agni kA zamana karane ke lie jala-bhare bAdala ke samAna hai| indra, candra, phaNIndra sabhI ApakA pavitra stavana kara smaraNa karate haiM, jisase ve sukha prApta karate haiM, unake duHkha dUra ho jAte haiN| Apa bhramarUpI aMdhakAra ko haranevAle haiM, svayaM dIpta haiM, prakAzavAna haiM / Apa bhavasAgara se pAra utArane ke lie naukA haiM, saba karmoM kA kSaya karanevAle haiN| gaNadhara, devatA Adi bhI Apake guNoM kA varNana karane meM samartha nahIM haiN| he nAtha! ApakI jaisI mahimAvAlA, guNoMvAlA anya koI hai aisA hamane kAnoM se nahIM sunaa| yAnatarAya kahate haiM ki prabhu! Apa to dayAnidhi haiM, Apa apanI dayAlu hone kI deva/Adata kyoM chor3eMge? ghAnata bhajana saurabha Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ erI sakhI! nemijI ko mohi milaavo|| Teka // vyAhUna Aye phira kita dhAye, DhUMDhi khabara kina laavo|| erii.||1|| covA candana atara aragajA, kAheko deha lagAvo // erI, // 2 // 'dyAnata' prAna baseM piyake diga, prAna ke nAtha dikhaavo| erI. // 3 // e ro sakhI'! mujhako nemijI se milA do| ve byAha karane Ae the, phira kahA~ cale gae? unako DhUMDhakara unake samAcAra laao| itra, caMdana, kapUra Adi sugaMdhita dravya aba mere zarIra para kyoM lagAtI ho? dyAnatarAya kahate haiM ki mere prANa mere priya meM base haiN| mujhe mere prANoM ke nAtha ke darzana kraao| - - 1. isa bhajana meM rAjula apano sakhI se kaha rahI hai| dyAnata bhajana saurabha Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahA rI! karauM kita jAUM sakhI maiM, nemi gaye vana aurai rii|| ttek|| kahA cUka prabhusoM maiM kInI, jo pou moha na lorai rii|| kahA rii.|| 1 // aba vahAM jaihauM vinatI karihauM, sanamukha hai kara jorai rii| kahA rii.||2|| 'khAnata' hamaiM tAralyo svAmI, laihu~ valAi kiraura rI // kahA rii.|| 3 // he sakhI ! neminAtha vana kI ora cale gye| aba maiM kyA karU~, kidhara jAU~? maiMne unake prati kyA cUka kara dI jo mere priyatama mujhako sAtha lekara nahIM aba maiM vahA~ jAU~gI, unake sammukha jAkara hAtha jor3akara unase vinatI karU~gI, anunaya karU~gI, vinaya kruuNgii| dyAnata kahate haiM ki hama ApakI karor3oM balaiyA lete haiN| he svAmI! aba hamako bhI tAro, bhavasAgara se pAra utaaro| dyAnata bhajana saurabha Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) rAga khyAla kahuM dIThA nemikumAra / / Teka / / vyAhana AyA baha dala lAyA, ratha Upara asvaar| indra sarIkhe cAkara jAke, zobhA vAra na paar|| khuN.||1|| nArAyana ati kUra kamAyA, dhere jIva apAra / zora ju kaune karunA bhIne, dIne baMdha nivaar|| khuN.|| 2 // paTa bhUSana bahu bhAra DArake, paMca mahAvrata dhaar| gaye kahAM kachu sudhi hU pAI, moha kaho iha bAra // kahuM, // 3 // jo sudha lAvai moha milAvai, soI pItama saar| 'dyAnata' kahai karoMgI soI, dekhauM naina nihaar|khuN.||4|| rAjula jana-jana se pUcha rahI hai - are bhAI? kahIM zrI nemikumAra ko dekhA hai kyA? ve apane bhArI dala balasahita ratha para savAra hokara byAhane ke lie Ae the| indra-sarIkhe unake cAkara (sevaka) the| usa samaya unakI zobhA apAra thI, avarNanIya thii| nArAyaNa atyanta nirdayI haiM jinhoMne bahuta-se jIvoM ko baMdI banA liyA ! ina jIvoM ko baMdI banAkara unhoMne bahuta pApa kamAyA hai / ve baMdI pazu-pakSI vilApa kara rahe the| unhoMne (dUlhe neminAtha ne) una para karuNA karake baMdhanamukta kara diyaa| svayaM virakta ho gaye aura vastrAbhUSaNa ko bhAra samajhakara taja diyA, paMcamahAvrata dhAraNa kara mani ho ge| ve kahA~ gaye? kidhara cale gae? mujhe eka bAra to isakI sUcanA-jAnakArI kraao| jo unakA atA-patA batAve aura unase mujhako milAve, ve hI mere priya haiM, yahI sAra kI bAta hai| dyAnatarAya kahate haiM rAjula kaha rahI haiM ki maiM bhI vahI karU~gI jo unhoMne kiyA hai arthAt maiM bhI saMnyAsa dhAraNa kara lU~gI para eka bAra unheM A~khabhara dekhanA cAhatI huuN| dhAnatabha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) giranAripai nemi virAjata haiN| Teka / / kAusagga lambita bhuja doU, vana gaja pUjA sAjata haiN| gir.||1|| nAsAdRSTi viloka siMha mRga, baira janamake bhAjata haiN| gir.||2|| 'dyAnata' so giri vandata prAnI, punya bahuta uparAjata haiN| gir.||3|| giranAra parvata para zrI neminAtha tapa meM lIna virAjamAna haiN| .. kAyotsarga mudrA meM, hAthoM ke samAne, donoM hAtha-bhujAe~ laTakAe hue ce / atyanta suzobhita hote haiN| unakI nAsAgna dRSTi ko dekhakara, siMha aura mRga Adi vanyajIvoM ke janmajAta vaira bhI tirohita ho jAte haiM, samApta ho jAte haiM, dUra ho jAte haiN| yAnatarAya kahate haiM ki jo isa parvata para unakI vandanA karatA hai vaha bahuta puNya upArjita karatA hai| dhAnata bhajana saurabha Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) cala dekheM pyArI, nemi navala vratadhArI // Teka // roga doSa vina zobhana mUrati mukatinAtha avikArI // cala. // 1 // krodha binA kimi karama vinAza, yaha acaraja mana bhArI // cala. // 2 // vacana anakSara saba jiya samajhaiM, bhASA nyArI nyArI // cala. // 3 // ********ang de caturAnana saba khalaka vilokeM, pUraba mukha prabhukA rI // cala. // 4 // kevalajJAna Adi guNa pragaTe, neku na mAna kiyA rI // cala. // 5 // prabhukI mahimA prabhu na kahi sakeM, hama tuma kauna vicArI // cala. // 6 // 'dyAnata' neminAtha bina AlI, kaha mokauM ko tArI // cala. // 7 // he priya ! calo navadIkSita, vratoM ke bhArI, saMyamI neminAtha ke darzana kreN| rogadoSarahita, mukti ke svAmI kI nirvikAra mudrA zobhita haiN| yaha atyanta Azcarya kI bAta hai ki karmoM para krodha kie binA unhoMne kisa prakAra unako samUla naSTa kara diyA hai ! kevalajJAna hone para unakI nirakSarI divyadhvani ko sabhI jIva-jantu apanIapanI bhASA va mantavya meM samajha rahe haiM / cAroM dizAoM meM unake zrImukha ke darzana hote hue bhI ve pUrva dizA kI ora mukha karake AsIna haiN| unake kevalajJAna sahita aneka guNa prakaTa ho gae haiM, phira bhI unheM kisI prakAra kA koI mAna nahIM hai / una prabhu kI mahimA kA varNana samartha logoM dvArA bhI nahIM kiyA jA sktaa| taba tumhArI va hamArI kyA bisAta hai ? dyAnatarAya kahate haiM ki he sakhI! tU hI batA neminAtha ke alAvA hameM kauna bhavasAgara ke pAra utAra sakatA hai ? 36 dyAnata bhajana saurabha Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 35 ) rAga gaurI jaya-jaya neminAtha paramezvara // Teka // uttama puruSaniko ati durlabha, bAlazIladharanezvara // jaya. // nArAyana bahu bhUpa seva kareM, jaya aghatimiradinezvara / tuma jasa mahimA hama kahA jAnai, bhArikha na sakata surezvara // jaya. // 1 // indra sabai mila pUjaiM dhyAvaiM, jaya bhramatapatanizezvara ! guna ananta hama anta na pAvaiM, varana na sakata ganezvara / / jaya // 2 // gaNadhara sakala kareM zruti ThAr3he, jaya bhava- ala-potezvara / cInata hama chadamI kahA kaha kaha na sakata saravezvara / / jaya // 3 // he neminAtha, he paramezvara, ApakI jaya ho| Apa bAlayati haiM arthAt bAlabrahmacArI haiM jo uttama puruSoM kA eka durlabha guppa hai 1 nArAyaNa va aneka rAjA ApakI sevA karate haiN| Apa pAparUpI aMdhakAra ko nAza karanevAle sUrya ke samAna ho| indra Adi ApakA yaza, ApakI mahimA kA varNana karane meM samartha nahIM taba hama usa mahimA ko kyA jAna sakate haiM? arthAt nahIM jAnate haiN| indra Adi saba milakara ApakI pUjA karate haiN| Apa bhramarUpI tapana ko naSTa karanevAle candramA ke samAna zItala haiN| gaNadhara bhI Apake ananta guNoM kA varNana kara sakane meM asamarthatA anubhava karate haiM tatra hama Apake guNoM kA varNana kara sakane meM kisa prakAra samartha ho sakate haiM? saba gaNadhara khar3e hokara ApakI stuti karate haiN| Apa bhava-samudra se bAhara nikAlanevAle pota (jahAja) ke samAna haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki jise Izvara bhI kahane meM asamartha haiM, arthAt samartha nahIM haiM use hama chadmastha kisa prakAra kaha sakate haiM ? dhAnata bhajana saurabha 37 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) taji jo gadhe piya mohe anAhaka, yaha dukha kaisaiM bharihauM rI // Teka // mosauM moha raMca nahiM kInoM, maiM jA pA~yani parihauM rI // taji // 1 // aura Thaura mohi doSa lagego, pItamako saMga karihauM rI // taji. // 2 // 'dyAnata' kRpA kareM svAmI jaba, taba bhavasAgara tarahauM rI // taji // 3 // he sakhI! mere priyatama ne akAraNa hI mujhe tyAga diyA, chor3a diyA arthAt mujhako chor3akara cale ge| maiM isa duHkha ko kaise bhogU~? kaise sahana karU~? unhoMne mujhase tanika bhI rAga moha nahIM kiyaa| maiM to jAkara unake caraNoM meM bhI par3a gii| unakI isa rAha ko chor3akara anyatra kahIM jAne para mujhe doSa lgegaa| maiM to apane priyatama ke hI sAtha rahU~gI / dyAnatarAya kahate haiM ki mere svAmI jaba mujha para kRpA kareMge taba maiM bhI isa bhavasAgara ko pAra kara sakU~gI / anAhaka akAraNa, vyartha meN| 38 dyAnata bhajana saurabha Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) dekhyA maiMne nepitI pyaaraa|| Teka // . mUrati Upara karoM nichAvara, tana dhana jIvana jovana sArA / dekhyaa.|| jAke nakhakI zobhA AgaiM, koTi kAma chavi DArauM vaaraa| koTi saMkhya ravi canda chipata haiM, vapukI dyuti hai aprNpaaraa|| dekhyaa.||1| jinake vacana suneM jina bhavijana, taji gRha munivarako vrata dhArA 1 jAko jasa indrAdika gAyeM, pAvai sukha nAsai dukha bhArA // dekhyA. // 2 // jAke kevalajJAna birAjata, lokAloka prakAzana haaraa| carana gahekI lAja nivAho, prabhujI 'dyAnata' bhagata tumhaaraa| dekhyA. // 3 // aho! maiMne bhagavAna neminAtha ke darzana kie| usa mudrA para merA tana, dhana, yauvana, jIvana saba nyauchAvara hai, arpita hai, samarpita hai| jinake caraNanakhoM se nisRta (nikalanevAle) teja kI zobhA para karor3oM kAmadeva kI zobhA vArI jaaye| unake zarIra kA teja aparaMpAra hai, jisakA pAra na pAyA jA sake aise unake zarIra ke teja va AbhA ke samakSa karor3oM sUrya aura candra kI jyoti bhI phIkI lagatI haiM, ve unake ke prakAza meM kho gae-se, chipa gae-se lagate haiN| jinake vacana sunakara bhavyajana gharabAra chor3akara muni hokara mahAvrata dhAraNa karate haiN| jinakA yaza indrAdika deva gAte haiM, bhakti meM magna ho jAte haiM aura usa sukha meM apane tIna du:kha ke, pIr3A ke vedanA ke bhAra ko naSTa kara dete haiM / ___ jo arahanta svarUpa meM kevalajJAna sahita virAjate haiM va loka-aloka ko prakAzita karate haiM, Alokita karate haiM, dekhate haiM, jAnate haiN| dyAnatarAya vinatI karate haiM ki maiM ApakA bhakta hU~, maiMne Apake caraNoM kI zaraNa lI hai, Apa merI lAja rakhie - merA nirvAha kIjie, mujhe nibAhie arthAt mujhe bhI bhavasAgara se pAra lgaaiye| dyAnata bhajana saurabha 39 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga vilAvala bhaji mana prabhu zrInemiko, tajI rAjula nArI / / ttek|| jAke darasana dekhateM, bhAjai dukha bhArI / bhji.|| jJAna bhayo jinadevako, indra avadhi vicaarii| dhanapatine samosaranakI, kInI vidhi saarii||bhji.||1|| tIna koTa cahuM thaMbhazrI, dekheM dukhahArI / dvAdaza koThe bIcameM, vedI vistaarii|| bhaji. // 2 // tAmai sohaiM nemijI, chayAlisa gunndhaarii| jAkI pUjA indrane, karI aSTa prkaarii| bhji.|| 3 // sakala deva nara jihiM bhauM, bAnI uccaarii| jAko jasa jampata mile, sampatta avikaarii|| bhaji. // 4 // jAkI vAnI suni bhaye, kevala dutikaarii| ganadhara muni zrAvaka sudhI, mamatAvudhi DArI / bhaji. // 5 // rAga-doSa mada moha bhaya, jina tistrA ttaarii| loka-aloka trikAlakI, parajAya nihArI / bhji.||6|| tAko mana vaca kAyasoM, vandanA hmaarii| 'dyAnata' aise svAmikI, jaiye balihArI / bhaji. // 7 // he mana! tU zrI neminAtha kI bhajana baMdanA kara, unhoMne apanI honevAlI patnI strI kA neha chor3a diyaa| unake darzana mAtra se hI kaThina duHkha bhI dUra ho jAte haiN| una neminAtha jinadeva ko kevalajJAna huaa| taba indra ne apane avadhijJAna se yaha jAnA aura kubera ne Akara samavasaraNa kI racanA kI aura sAre niyogoM (nirdhArita kartavyoM) kA nirvAha kiyaa| dyAnata bhajana saurabha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIna koTa banAe, unameM cAroM ora staMbha- thaMbhe lagAe, jinheM dekhane mAtra se dUra hotA hai mIsA meM ekataha bole banAe aura hI prasannatA hotI bIca meM gaMdhakuTI / vedI bnaaii| usa gaMdhakuTI meM arhata ke chiyAlIsa guNoM ke dhArI bhagavAna neminAtha virAjamAna haiM / indra ne una neminAtha kI aSTadravya se pUjA kii| saba deva va manuSya jisakA guNagAna karate haiM vaha divyadhvani khirI (prakaTa huI) / jisakA yaza gAne se, jisakA dhyAna cintana karane se hI doSarahita / nirdoSa sampatti (zuddha Atmopalabdhi rUpI sampatti) kI prApti hotI hai / usa vANI ko suna karake gaNadhara prakAzavAna kevalajJAna ke dhArI ho jAte haiM, kevalI ho jAte haiM; muni zrAvaka Adi saba jJAna meM nimagna hokara mamatA ko tyAga dete haiM, chor3a dete haiN| usa vANI ko sunane se rAga-dveSa - moha, bhaya-tRSNA Adi saba miTa jAte haiM tathA loka- aloka ke sabhI dravyoM kI trikAla kI paryAyeM yugapata (ekasAtha) dIkhane lagatI haiN| aise bhagavAna neminAtha kI hama mana, vacana, kAya se vaMdanA karate haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki aise prabhu ke caraNoM meM maiM samarpita hotA hU~ / jaMpata dyAnata bhajana saurabha - - gAnA / 41 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taiM kahu~ dekhe nemikumAra // ttek|| pazugana baMtha chur3AvanihAre, mere prAnaadhAra // . // 1 // bAlabrahmacArI gunadhArI, kiyo mukattisoM pyAra / taiM. // 2 // 'dyAnata' kaba maiM darasana pAUM, dhanya divasa dhani vaar|| taiM. // 3 // rAjula jana jana se pUcha rahI hai - kyA tumane kahIM nemikumAra ko dekhA? jo pazuoM ko baMdhana se mukta karAnevAle haiM, jo mere prANoM ke AdhAra haiM, sahArA haiM ! ve nemikumAra jo bAlabrahmacArI haiM, guNoM ko dhAraNa karanevAle haiM, jinane mukti se pyAra kiyA hai| dyAnatarAya kahate haiM (rAjula kaha rahI hai) ki maiM jaba unake darzana pAU~ vaha hI dina aura vaha hI vAra dhanya ho jaavegaa/hogaa| dyAnata bhajana saurabha Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) piya vairAgya liyo hai, kisa misa dekhana jaauuN|| ttek|| vyAhana Ao azu chuTakAye, amiya yA puraavy||1|| maiM siMgArI ve avikArI, kyoM nabha muThiya smaauuN| piya. // 2 // 'dyAnata' jogani hai viramAUM, kRpA kareM nija tthaauuN| piya. / / 3 / / rAjula apanI sakhI se kaha rahI hai ki he sakhI ! mere priyatama ko vairAgya huA haiM / maiM unheM dekhane aba kisa bahAne se jAU~? ve byAha karane Ae to pazuoM ko unhoMne chur3AyA, baMdhanamukta krvaayaa| phira svayaM ne ratha, zahara va gA~va ko chor3a diyaa| maiM zRMgAra meM rata aura ve ina saba vikAroM se mukta haiM / unheM apanI ora mor3anA AkAza ko muTThI meM sameTane jaisA asaMbhava kArya haiN| batAo maiM kisa prakAra AkAza ko muTThI meM baMda karU~? arthAt kaise unheM manAU~? dyAnatarAya kahate haiM ki rAjula prArthanA karatI hai ki he prabhu! maiM bhI yoginI hokara, sAdhvI hokara rama jaauuN| aisI kRpA kIjie ki maiM bhI sva-sthAna meM (nija meM) Thahara jAU~, sthita ho jAU~ ! gAMU - gA~va 1 jhAnata bhajana saurabha Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) piya vairAgya liyo hai, kisa misa lehuM manAI ||ttek|| mo mana ve una manameM maiM nA, kAja hoya kyoM maaii| piya. // 1 // saba siMgAra utAra sakhI rI, tina vina kachu na suhaaii| piya. // 2 // 'dyAnata' jA vidhita vara rIjhaiM, so vidhi mohi btaaii| piy.||3|| rAjula kaha rahI haiM - he sakhI ! mere priyatama ko vairAgya ho gyaa| aba unheM kisa bahAne se manAU~? mere mana meM to ve base haiM, para maiM unake mana meM nahIM huuN| he mAI ! taba merA kArya .. kaise ho? he sakhI, mere saba zrRMgAra utAra de / unake binA. mujhe ye kucha nahIM bhA rahe haiM, nahIM suhA rahe haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki jisa vidhi se nemIzvara rIjha sakeM mujhe vaha vidhi, vaha tarIkA, vaha vyavasthA batAo jisase maiM unheM rijhA sakU~! 44 dhAnata bhajana saurabha Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) pyAre nemasoM prema kiyA re| dek|| unahIke aracaiM caracaiM, paracaiM sukha hota hiyA re // pyAre. // 1 // unahIke gunako sumarauM, unahI lakhi jIya jiyA re||pyaare. // 2 // 'dyAnata' jina prabhu nAma raTyo tina, koTika dAna diyA re|| pyAre / / 3 / / rAjala kahatI haiM ki maiMne priya neminAtha se hI prema kiyA hai| unhIM kI pUjA, unhIM kI carcA, unhIM kA atizaya suna-sunakara apane citta meM atyanta prasannatA hotI hai, arthAt zraddhA va bahumAna hotA hai| unhIM ke guNoM kA sumirana se, una guNoM ke dhyAna se yaha jIvana jI rahI huuN| dyAnatarAya kahate haiM ki jinhoMne aise prabhu kA nAma japA hai, unakI bhakti kI haiM, unheM koTi-koTi dAna dene kA puNyaphala prApta hotA hai| dhAnata bhajana saurabha Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) bandau nemi udAsI, mada mArivekauM / / ttek|| rajamatasI jina nArI chA~rI, jAya bhaye vnvaasii|| bandauM. // hya gaya ratha pAyaka, saba chAMDe, torI mamatA phaaNsii| paMca mahAvrata duddhara dhAre, rAkhI prakRti pacAsI / / bandauM. // 1 // jAkai darasana jJAna virAjata, lahi bIraja sukhraasii| jAkauM vaMdata tribhuvana-nAyaka, lokAlokapravAsI / bandauM / / 2 // siddha zuddha paramAtama rAjai, avicala thAna nivaasii| 'dyAnata' mana ali prabhu pada-paMkaja, ramata ramata agha jaasii|| bandauM. // 3 // maiM neminAtha bhagavAna ke usa vairAgya ko. jo samasta prakAra ke madoM se virakta haiM, madoM kA nAza karane meM samartha hai, vandana karatA huuN| jisa vairAgya ke prabhAva se unhoMne rAjamatI jaisI nArI ke moha ko chor3akara, virakta hokara banavAsI ho jAnA svIkAra kiyA arthAt gRha tyAgakara tapa hetu vana ko cale gae usa vairAgya ko vandana karatA huuN| jisa vairAgya ke prabhAva se unhoMne hAthI, gAyeM, ratha, paidala sipAhI Adi sabhI ko chor3akara moha-mamatA kI phA~sI ko tor3a diyaa| pA~ca mahAvrata dhAraNa kara durlabha tapa kiyA aura tiresaTha prakRti kA nAzakara ahaMta pada prApta kiyA, jahA~ aghAtiyA karmoM ko kevala 85 prakRtiyA~ hI zeSa raha jAtI haiM bhagavAna neminAtha ke usa vairAgya kI vaMdanA karatA huuN| ___jinake ananta catuSTaya [ananta darzana-jJAna, sukha-vIrya (bala)] prakaTa ho gae haiM, jo tIna loka ke netA haiM, jo loka-aloka ko jAnate haiM arthAt prakAzita karate haiM una neminAtha ke vairAgya kI vaMdanA karatA huuN| jo siddhapada prAptakara zuddha paramArtha rUpa meM, siddhazilA para avicala rUpa se sadA-sadaiva ke lie vidyamAna va AsIna haiM, sthira haiN| dhAnatarAgya kahate haiM ki puSpa para nirantara ma~DarAnevAle bha~vare kI bhA~ti merA yaha mana Apake caraNoM ke dhyAna meM niraMtara rata rahe, ramatA rhe| ghAnata bhajana saurabha Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) mUratipara vArIre nemi jiniMda / / ttek|| chapana koTiyA culana khaMDa kaamnriNd|| mUrati. // 1 // jAko jasa suranara saba gAvai, dhyAveM dhyAna muniNd| mUrati. // 2 // 'dyAnata' rAjula-prAnana-pyAre, jnyaan-sudhaakr-iNd|| muurti.|| 3 // maiM neminAtha jinendra kI chavi para balihArI huuN| jo chappana prakAra ke yAdava kuloM ke rAjA the, yAdava kuloM ke AbhUSaNa the, jo kAmadeva kI lajAte the; jinakA yaza deva, manuSya sabhI gAte haiM aura muni jinakA dhyAna karate haiM maiM neminAtha jinendra kI usa chavi para balihArI huuN| dyAnatarAya kahate haiM ki rAjula ke prANoM ke pyAre ve neminAtha jJAnarUpI samudra ke iMdra haiM maiM unakI chavi para balihArI huuN| dyAnata bhajana saurabha 47 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga khyAla maiM nemijIkA baMdA, maiM sAhIkA baMkAka * EYE. naina cakora darasako tarasaiM, svAmI pUranacaMdA / / maiM nemijii.|| chahauM darabameM sAra batAyo, Atama aanNdkndaa| tAko anubhava nita prati kIje, nAsai saba dukha dNdaa|| maiM nemijI. // 1 // deta dharama upadeza bhavika prati, icchA nAhiM krNdaa| rAga doSa mada moha nahIM nahiM, krodha lobha chala chNdaa||maiN nemijI. // 2 // jAko jasa kahi sakeM na kyoMhI, iMda phaniMda nrindaa| sumarana bhajana sAra hai 'dyAnata', aura bAta saba dhNdaa|| maiM nemijI. // 3 // maiM bhagavAna neminAtha kA sevaka huuN| maiM apane svAmI kA sevaka hU~, baMdA huuN| ve pUrNacandra ke samAna haiM, jinake darzana ke lie cakora kI bhA~ti mere nayana tarasa rahe haiN| __jinhoMne batAyA ki apanA yaha AtmA hI chaha dravyoM meM sArabhUta dravya hai, Ananda kA denevAlA hai| isakA nitya prati dhyAna, smaraNa tathA anubhUti kara, isI meM sAre du:kha va dvaMda naSTa ho jAte haiN| he bhagavan ! arahaMta rUpa meM birAjamAna, Apa bhavyajanoM ke kalyANa ke lie divyadhvani dvArA dharmopadeza karate ho, para usa upadeza ko dene hetu bhI ApakI koI icchA nahIM hotI, niyogavaza hI vaha khiratI hai| usameM rAga nahIM hai, moha nahIM hai, mada-abhimAna nahIM hai, na hI koI krodha athavA lobha hai, na mAyA ca chala Adi haiN| jinake yaza kA varNana indra, phaNIndra, nareza Adi bhI kisI bhI prakAra kara sakane meM samartha nahIM haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki Apa kA sumiraNa hI sAre guNagAna kA sAra hai| isake alAvA sabhI bAteM mAtra ulajhana haiM, phaMdA haiN| dhAnata bhajana saurabha Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) nemijI to kevalajJAnI, tAhIko dhyAUM // ttek|| amala akhaMDita cetanamaMDita, paramapadAratha pAUM / nemijI. // 1 // acala abAdhita nija guNa chAjata, vacanameM kaise btaauuN|| nemijI. // 2 // 'dhAnata' dhyAiye zivapura jAiye, bahari na jagameM aauuN| nebhijI. // 3 // zrI neminAtha bhagavAna kevalajJAnI haiN| maiM unakA hI smaraNa-cintana va dhyAna karatA huuN| ve nirmala, akhaNDa, pUrNa caitanyasvarUpa haiN| aise parama padArtha arthAt svarUpa kI prApti mujhe bhI ho| ve nija guNoM se bharapUra, caMcalatA-vihIna, sthira, sarvabAdhArahita haiM, maiM vacanoM dvArA unakA guNagAna kaise karU~? dyAnatarAya kahate haiM ki jo unakA dhyAna karatA hai, unako dhyAtA hai vaha mokSa ko prApta karatA hai| maiM bhI vaha mokSapada pAU~ aura phira isa saMsAra meM kabhI bhI na AU~ isalie unakA dhyAna karatA huuN| dyAnata bhajana saurabha Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) rAga soraTha nemi navala dekheM cala rI / lahaiM manuSa bhavako phala rii||ttek|| dekhAne jAta jAta dukha tinako, mAna thA tama dala dala rii| jina ura nAma basata hai jinako, tinako bhaya nahiM jala thala rii|| nemi.||1|| prabhuke rUpa anUpama Upara, koTa kAma kIje bala rii| samosaranakI adbhuta zobhA, nAcata zaka sacI rala rI / nemi. / / 2 // bhora uThata pUjata pada prabhuke, pAtaka bhajata sakala Tala rii| 'dhAnata' sarana gahau mana! tAkI, jai haiM bhavabaMdhana gala rii|| nemi.||3|| he sakhI! cala, zrI neminAtha kI ujjvala chavi ko dekheM, unake darzana kareM aura manuSya bhava pAne kA phala pAyeM, arthAt manuSya bhava ko sArthaka kareM / ___ jo jAkara unakA darzana karate haiM, unake saba duHkha isa prakAra dUra ho jAte haiM jaise sUrya ke Ate hI andhakAra kA samUha naSTa ho jAtA hai, nAza ko prApta hotA hai / jisa bhavya ke hRdaya meM unake nAma kA smaraNa AtA hai unako pRthvI va samudra meM arthAt jagata meM kahIM bhI koI bhaya nahIM rhtaa| aise prabhu ke anupama sundara rUpa para, karor3oM kAmadeva balihArI haiM arthAt karor3oM kAmadeva bhI nyauchAvara hote haiN| jinake samavazaraNa kI adbhuta zobhA hai, jahA~ indra aura indrANI ke samUha bhaktipUrvaka nRtya kara rahe haiN| jo prAtaH uThakara prabhu ke caraNoM kI pUjA-vandanA karatA hai usake sAre pApa naSTa ho jAte haiM athavA Tala jAte haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki unako arthAt bhagavAna neminAtha ko sadaiva apane mana meM dhAraNa karo, grahaNa karo jisase bhava-bhava ke baMdhana DhIle hokara naSTa ho jAe~ge arthAt pApa-puNya rUpI baiMdhe karma bhI gala jAe~ge, naSTa ho jaaeNge| bala bali - nyochaavr| dyAnata bhajana saurabha Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) rAga paraja nemi! mohi Arati terI ho ||ttek|| pazU chur3Aye hama dukha pAye, rIta anerI ho|| nemi. // 1 // jo jAnata he joga dhareMge, maiM kyoM gherI ho|nemi.||2|| 'dyAnata' hama hUM saMga lIjiye, vinatI merI ho| nemiH // 3 // rAjula kaha rahI haiM - he neminAtha! mujhe Apake prati bahuta bhakti hai| Apane pazuoM ko chur3Akara unheM mukta karA diyA aura hama (Apake bhakta) duHkha uThA rahe haiM / yaha ApakI kaisI anokhI rIti hai ! jaba Apa jAnate the ki Apa yoga dhAraNa kareMge, to mujhe kyoM isa sImA meM / (isa sambandha meM) bA~dhA? dyAnatarAya kahate haiM ki merI to itanI hI vinatI hai ki mujhe bhI apane sAtha le liijie| arI * anokhI, Arati - adhika bhakti ( A = saba ora se, rati - bhakti)1 dhAnata bhajana saurabha Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga kedAro suna mana! nemijI ke vain||ttek / / kumatinAsana jJAnabhAsana, sukhakarana dina raina / suna. // bacana suni bahu hohiM cakrI, bahu lahaiM pada maina / iMda caMda phaniMda pada laiM, zuddha Atama ain|| sun.|| 1 / / vaina suna bahu mukata pahu~ce, bacana binu ekai nA haiM anakSara, rUpa akSara, saba sabhA sukhdain|sun.||2|| pragaTa loka aloka saba kiya, hariya mithyaa-sain| vacana saradhA karau 'dyAnata', jyoM lahau pada caina / sun.||3|| he mana! zrI neminAtha ke divya vacanoM ko suna / ve kumati ko naSTakara, dinarAta jJAna kA prakAzana karate hue sukha upajAte haiN| unake divya vacana sunakara ( apane pariNAmoM ke anusAra puNya ke phala se) kucha cakravatI-pada dhAraNa karate haiM, kucha kAmadeva pada kI prApti karate haiN| kucha indra, candra, phaNIndra pada bhI prApta karate haiM aura kucha zuddha AtmA kI aura nama/ jhuka jAte haiN| unake divya vacana sunakara aneka jana muktizrI kA varaNa kara cuke haiN| jo unake vacana, jinavANI nahIM sunate unameM se eka bhI mukta nahIM hotaa| vaha dhvani nirakSarI hokara bhI akSararUpa sArI sabhA ko sukha pradAna karanevAlI hotI hai| vaha divyavANI sAre loka aura aloka kA pratyakSa bodha karAtI hai aura sabhI mithyA cihnoM ko haranevAlI hai| dhAnatarAya kahate haiM ki unake vacanoM kI zraddhA kro| saba pada tra saba sukha-caina usI se prApta hote haiN| maina - kaamdev| 52 dhAnata bhajana saurabha Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) rAga paMcama suna rI! sakhI! jahA~ nema gaye tahA~, mokaha~ le pahu~cAvo rii-haaN||ttek|| ghara A~gana na suhAya khinaka mujha, aba hI pIva milAvo rI-hA~ / sun.||1|| dhana jobana mere kAma na aihai, prabhukI bAta sunAvo rI-hAM // suna. // 2 // 'dyAnata' darasa dikhAya svAmiko, bhavaAtApa bujhAyo rI-hAM / / suna. // 3 // rAjula apanI sakhI se kahatI hai ki he sakhI! mujhe vahA~ pahu~cA do jahA~ neminAtha cale gae haiN|.. .:.:: ::::, ... ... . ___mujhako yaha ghara, yaha A~gana eka kSaNa ke lie bhI acchA nahIM lgtaa| aba to mujhe apane piyA, apane prItama se milA do| yaha dhana, yaha yauvana mere kisI kAma meM nahIM Ane vAle haiN| mujhe to prabhu kI bAta-kathA sunaao| ___dyAnatarAya kahate haiM - rAjula kaha rahI hai ki aise mere svAmI ke darzana mujhe karAvo jisase bhavabhramaNa kI pIr3A dUra ho jAye, miTa jaaye| yanita bhajana saurabha Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) hAM cala rI! sakhI jahA~ Apa birAjata, nemi navala vratadhArI rI! | ttek|| jAya kahaiM prabhusoM vinatI kari, lihi. auguna muzimArI zrI. 1. . . rajamati kahatta bAta maiM jAnI, karI mukatasoM yArI rI! 'dyAnata' tA vanitAke Upara, tana mana vArauM DArI rii!||2|| he merI sakhI ! mujhe vahA~ le cala jahA~ mere svAmI neminAtha navIna dIkSA lekara vrattoM ko dhAraNa kie hue virAja rahe haiN| arthAt navadIkSita neminAtha jahA~ vratasahita virAjamAna haiN| hama jAkara vahA~ prabhu se vinatI kareM ki mere jo bhI kucha avaguNa the unheM Apa bhulA deM, kSamA kreN| rAjula kahatI hai ki maiM to itanA hI jAnatI hU~ ki Apane mukti priyA se prema kiyA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki usa muktirUpI nArI ke Upara hama bhI tana-mana nyauchAvara karate haiN| 54 ghAnata bhajana saurabha Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) jJAnI jJAnI jJAnI, nemijI ! tuma hI ho jJAnI // Teka // tumhIM deva guru tumhIM hamAre, sakala daraba jAnI // tuma samAna kou deva na dekhyA, tIna bhavana chAnI / Apa tare bhavijIvani tAre, mamatA nahiM AnI / / jJAnI / / 1 / / aura deva saba rAgI dveSI, kAmI kai mAnI / tuma ho vItarAga akaSAyI, taji rAjula rAnI // jJAnI // 2 // yaha saMsAra duHkha jvAlA taji, bhaye muktathAnI / 'dhAnata' - dAsa nikAsa jagatataiM, hama garIba prAnI // jJAnI // 3 // he neminAtha bhagavAna ! Apa jJAnI ho / Apa hI hamAre deva haiM, Apa hI guru haiN| Apa sabhI dravyoM ko unake guNoM aura paryAyoM sahita jAnate haiN| tIna loka meM Apake samAna vItarAgI koI deva nahIM hai yaha satya bhalI prakAra jAna liyA hai| Apa svayaM isa bhavasAgara se tira gae, yaha auroM ko bhI isa bhavasAgara se pAra ho jAne meM nirmitta (banatA) hai, sahAyaka hai, parantu isameM mohamamatA nahIM hai| Apa vItarAga hai| anya sabhI deva rAga-dveSa sahita haiN| yA to ve kAmanAyukta athavA mAna se pIr3ita haiN| parantu Apa vItarAgI haiM, kaSAyarahita haiM, Apane apanI honevAlI rAnI rAjula ko chor3akara tapa kiyA hai| Apa isa saMsAra ke duHkhoM kI agni ko chor3akara mokSa ke vAsI ho gaye / dyAnatarAya kahate haiM ki bhagavan! hama dIna haiM, asahAya haiM, bebasa haiM, hameM isa jagata se bAhara nikAlie, jagata se mukta kIjie / dyAnata bhajana saurabha 55 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) rI mA! nemi gaye kiMha ThAUM // ttek|| dila merA kita hU lagatA nahi, DhUMr3hau saba pura gaauuN||rii mA. // 1 // bhUSaNa vasana kusuma nA jhugAveM, lahA kara diyA jArI // 2 // 'dyAnata' kaba maiM darasana pAUM, lAgi rahauM prabhu paauuN||rii maa.||3|| he mAM! neminAtha kahA~ - kisa sthAna para cale gae? merA mana kahIM bhI nahIM lagatA hai / maiMne unheM sAre nagara aura gA~voM meM DhUMDha liyA hai| mujhe vastra AbhUSaNa-phUla Adi kucha bhI nahIM suhAte / maiM kahA~ jAU~? kidhara jAU~? kyA karU~? yAnatarAya kahate haiM ki rAjula kahatI hai ki vaha samaya kaba hogA jaba maiM unake darzana prApta karU~ aura prabhu ke caraNoM se lagana lagAye rhuuN| dyAnAta bhajana saurabha Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma sare saba mere dekhe pArasasvAma // Teka // , sapata phanA ahi sIsa virAjai, sAta padAratha dhAma // kAma. // 1 // padamAsana zubha biMba anUpama, zyAmaghaTA abhirAma // kAma. // 2 // iMda phaniMda nariMdani svAmI, 'dyAnata' maMgalaThAma // kAma. // 3 // A: ( 54 ) bhagavAna pArzvanAtha ke darzana se mere saba manoratha, saba kAmanAe~ siddha ho jAtI haiM, saphala ho jAtI haiM / unake mastaka para sAtaphaNadhArI sarpa haiM arthAt ve sAta padArtha tatvoM ke jJAnI haiM, unake dhAma haiN| padmAsana mudrA meM AsIna unakI yaha pratimUrti vimba upamA se pare haiM, atyanta sundara hai tathA kAle megha kI ghaTA ke samAna sundara zobhita hotI hai, dikhAI detI haiM / sapata ve indra, nAgendra, narendra, sabhI ke svAmI haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki ve sarva maMgala ke dhAma (ghara) haiM arthAt sarva maMgalakArI haiM / sAta sapta / dyAnata bhajana saurabha H - 57 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) cala pUjA kIje, banArasameM aay||ttek|| pUjA kIje saba sukha lIje, AnaMda maMgala gAya / / cl.||1|| pArasanAtha supArasa rAjeM, dekhata dukha miTa jaay|| cala. // 2 // gaMgAne paradakSiNa donI, tA purakI hita lAya / / cl.||3|| 'dyAnata' ausara Aja hi Acho, vaMde prabhuke paay||cl.||4|| ... . .. .. ... he bhavyajIvo ! Ao, banArasa meM Akara pUjA kro| pUjA karake saba sukha ko prApta kro| AnaMda aura maMgala ke gIta gaao| yahA~ pArasa ke samAna pArzvanAtha suzobhita haiM jinheM dekhate hI saba duHkha miTa jAte haiN| gaMgAnadI ne isa nagarI kI pradakSiNA dI hai, isa nagara (banArasa) kI chavi sthiti atyanta manohArI va sukhakArI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki Aja acchA avasara hai ki prabhu ke vaMdana kA avasara milA hai| ghAnata bhajana saurabha Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaja re mana vA prabhu paarsko||ttek // mana vaca kAya lAya lauM inakI, chor3i sakala bhrama Arasako / / bhaja. // 1 // abhayadAna dai dukha saba hara lai, dUra karai bhava kaarsko| bhn.||2|| 'dyAnata' gAvai bhagati bar3hAvai, cAhai pAvai tA rsko| bhaja. / / 3 / / he mere mana! tU saba bhrama, saMzaya va Alasya ko chor3akara bhagavAna pArasanAtha kA smaraNa kara, bhajana kara ! ve abhayadAna denevAle haiM, duHkha ko haranevAle haiM aura bhava kI kAlimA ko dUra karanevAle haiM, usakA unmUlana karanevAle haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki jo unakA bhaktipUrvaka guNagAna karatA hai, bhaktirasa meM DUbatA hai vaha unake samAna hI Ananda rasa ko pAtA hai| kArasa - kaalimaa| dyAnata bhajana saurabha Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) bhora bhayo bhaja zrIjinarAja, saphala hohiM tere saba kAja ttek|| dhana sampata manavAMchita bhoga, saba vidhi Ana ba. sNjog|| bhor.|| kalpavRccha tAke ghara rahai, kAmadhenu nita sevA bhai| pArasa cintAmani samudAya, hitasauM Aya milaiM sukhdaay| bhora. // 1 // durlabhateM sulabhya hai jAya, roga soga dukha dUra plaay| sevA deva karai mana lAya, vighana ulaTa maMgala tthhraay|| bhor.||2|| DAyana bhUta pizAca na chalai, rAja corako jora na cle| jasa Adara saubhAgya prakAsa, 'dyAnata' suraga muktipdvaas| bhora. // 3 // he bhavya ! bhora (prabhAta) ho gaI hai, aba tU zrI jinarAja kA bhajana kara, unakA smaraNa kara, jisase tere sAre kArya sulajha jAe~ge, saphala ho jaaeNge| jinarAja ke bhajana se dhana, sampatti, sukha-sAtA kI vAMchita vastue~ aura unheM bhogane kA avasara sabhI ke saMyoga juTa jAte haiM, bana jAte haiN| jo jinarAja kA bhajana karatA hai usake ghara para mAno kalpavRkSa hI laga jAtA haiM, mAno kAmadhenu kI sevA jaisA sukha-saubhAgya prApta ho jAtA hai arthAt manavAMchita vastue~ AsAnI se sulabha ho jAtI haiM / pArasanAtharUpI ciMtAmaNi ratna kA sulabha honA hI saba vastu samUha ke hitakArI hone kA kAraNa hai| una jinarAja ke bhajana se durlabha bhI sulabha ho jAte haiM, roga--zoka, duHkha dUra bhAga jAte haiN| jo bhavya mana lagAkara aise deva kI sevA karate haiM unake sabhI vighna bhI maMgalakArI sukha- rUpa meM palaTa jAte haiM, saMkramaNa kara jAte haiN| ____ jo jinarAja kA bhajana karate haiM unako bhUta, pizAca, DAyana Adi ke prakopa kA bhaya nahIM rhtaa| rAjA va cora kA bhaya nahIM hotaa| unheM yaza aura sammAna kI prApti hotI hai, saubhAgya prakaTa hotA hai| dhAnatarAya kahate haiM ki isase hI svarga aura mukti donoM kI prApti hotI hai| dhAnata bhajana saurabha Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18: : ........... : : mohi tAri lai pArasa svaamii|| ttek|| pArasa parasa kudhAtu kanaka hai, bhayo nAma taiM naamii| mohi.||1|| padamAvati dharani~da ridhi tumateM, jarata nAga juga pAmI / mohi.||2|| tubha saMkaTahara pragaTa sabanimeM, kara 'dyAnata' zivagAmI / / mohi. / / 3 / / he pArzvanAtha ! mujhe tAra leo, pAra lagA do| pArasa patthara ke sparza se lohA bhI sonA ho jAtA hai, aisA terA nAma prasiddha hai| donoM nAga (yugala) jo jala rahe the unhoMne bhI Apake kAraNa padmAvatI va dharaNendra kI Rddhi prApta kii| Apa hI saMkaTa se mukta karanevAle ho yaha sarvatra pragaTa hai, yaha saba jAnate haiN| dyAnatarAya vinatI karate haiM ki mujhe bhI mokSamArga para ArUr3ha kro| dhAnata bhajana saurabha Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) lagana morI pArasasoM laagii||ttek / / kamaTha-mAna-bhaMjana manaraMjana, nAga kiye bdd'bhaagii|| lagana. // 1 // saMkaTa cUrata maMgala mUrata, parama dharama anurAgI / lgn.||2|| 'dyAnata' nAma sudhArasa svAdata, prema bhagati mati pAgI lagana. // 3 // merI bhagavan pArasanAtha se lagana lagI hai| unake prati zubha anurAga huA hai / ve kamaTha kA mAna bhaMga karanevAle haiM, mana ko bhAnevAle haiM aura nAga-nAginI ke bhAgya kA uddhAra karanevAle haiN| ve sarva saMkaTa dUra karanevAle haiN| maMgala kAryoM ko sampanna karanevAle haiN| zreSThadharma arthAt Atmadharma meM rata rahanevAle haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki jisane unake nAmarUpI amRta kA AsvAdana kiyA, usakI buddhi unake prati bhakti va prema se bhara gii| dyAnata bhajana saurabha Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) hamako prabhu zrIpAsa shaay|| Teka // jAke darasana dekhata jaba hI, pAtaka jAya plaay||hmko.|| jAko iMda phaniMda cakradhara, baMrdai sIsa nvaay| soI svAmI antarajAmI, bhavyaniko sukhdaay|| hamako, // 1 // jAke cAra ghAtiyA bIte, doSa 'ju gaye bilAya / sahita ananta catuSTaya sAhaba, mahimA kahI na jaay|| hmko.|| 2 // takiyA bar3o milyo hai hamako, gahi rahiye mana laay| 'ghAnata' ausara bIta jAyago, phera na kachU upaay| hamako. // 3 // prabhu zrI pArzvanAtha hI hamAre sahAyaka haiN| unake darzana se sabhI vibhAvoM kI ora se citta haTa jAtA hai aura apane meM hI kendrita ho jAtA hai jisase sAre pAtaka-pApa bhAga jAte haiM, dUra ho jAte haiN| ___ indra, phaNIndra, cakravartI Adi zIza namAkara aise prabhu kI vaMdanA karate haiN| ve hI aMtaraMga kI sabhI bAtoM ke jJAtA haiM aura bhavyajanoM ko sukha denevAle haiN| jinake cAra ghAtiyA karma naSTa ho gae. sabhI doSa rasavihIna ho ge| unake ananta catuSTaya, arthAt ananta darzana, jJAna, vIrya aura sukha pragaTa huA hai| koI unakI mahimA kA varNana nahIM kara sakatA hai arthAt ve avarNanIya haiN| hamako pArzvaprabhu kA bahuta bar3A sahArA milA hai / unako hadaya- Asana para AsIna karo, aMtaraMga meM aMkita kro| dyAnatarAya kahate haiM ki aisA suavasara hAtha se nikala jAne para phira koI upAya zeSa nahIM rhegaa| pAtaka = pApa; takiyA - shaas| dhAnata bhajana saurabha Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga gorI aba mohi tAra lehu mhaaviir||ttek // siddhArathanandana jagavandana, pApanikandana dhIra // ab.|| jJAnI dhyAnI donoM jAnI, kAno mahAbhAraH . .. .. . moSake kArana doSanivArana, roSavidArana vIra // ab.||1|| AnaMdapUrata samatAsUrata, cUrata Apada piir| bAlajatI dRDhavratI samakitI, dukhadAvAnalanIra |ab.||2|| guna ananta bhagavanta anta nahi, zazi kapUra hima hiir| 'dyAnata' eka hu guna hama pA., dUra kareM bhvbhiir| ab.||3|| he bhagavAna mahAvIra ! aba mujhe isa bhavasAgara se pAra utArie, bAhara nikaalie| he siddhaarthnndn| Apa jagata ke dvArA pUjanIya haiM, pApoM kA nAza karanevAle haiM, atyanta dhaura haiN| jo bhI jJAnI haiM, dhyAnI haiM, dAnI haiM, ve saba ApakI divyadhvani kI gaharAI va gaMbhIratA ko jAnate haiM / Apa mokSarUpI kArya kI siddhi ke lie adbhuta kAraNa haiN| doSoM kA nAza karanevAle haiM tathA krodha kA nAzakara kSamA ko dhAraNa karanevAle haiN| Apa samatA kI sAkSAt pratimUrti haiM / Ananda ke denevAle haiM / sabhI ApadAoM ko naSTa karanevAle haiN| bAla brahmacArI haiM, dRDhavratI haiM aura duHkharUpI Aga ko zamana karane ke lie samatAdhArI vIra haiN| parama samyaktvI haiN| Apake ananta guNoM kA koI pAra nahIM hai / Apa candramA, kapUra, hore va himabarpha ke samAna nirmala, ujvala va zItala haiM / dyAnatarAya kahate haiM ina guNoM meM se hama eka guNa bhI pA jAyeM to isa bhava-bAdhA ko dUra krleN| jhAnata bhajana saurabha Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) dekhe dhanya gharI, Aja pAvApura mahAvIra // Teka // gautamasvAmi caMdanA meMDhaka, zreNikasukhakara dhIra / / dekhe.||1|| cAra ora bhavi kamala virAjeM, bhakti phUla sukha niir|| dekhe.||2|| 'dyAnata' tIrathanAyaka dhyAvai, miTa jAvai bhava bhIra / / dekhe.||3|| Aja pAvApura meM mahAvIra kI nirvANasthalI para prabhu ke darzana kie| yaha ghar3I, yaha samaya, atyanta zubha hai, dhanya hai| ve mahAvIra gautama gaNadhara, caMdanA, meMDhaka aura zreNika Adi ko sukhakArI haiM, saMtoSa pradAna karanevAle haiN| ___cAroM ora sukhadAyaka jala meM e. sundara kAna datta meM bhakika puSpa vi haiM, jinake bIca meM prabhu virAjita haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki aise tIrtha ke nAyaka bhagavAna mahAvIra ko jo dhyAtA hai, jo unakA stavana va sumiraNa karatA hai usake bhava-bhava ke kaSTa naSTa ho jAte haiN| :. dyAnata bhajana saurabha Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) pAvApura bhavi baMdo jAya / / Teka / / parama pUjya mahAvIra gaye ziva, gautama RSi kevalaguna paay||1|| so dina aba lagi jaga saba mAneM, dIvAlI sama maMgala kaay||2|| kAtika mAvasa nisa tisa jAge, 'dyAnata' adabhuta punya upAya // 3 // he bhavya ! tuma pAvApura meM jAkara vaMdanA karo jahA~ se paramapUjya bhagavAna mahAvIra kA nirvANa haA hai aura gautama gaNadhara ko kaivalya (guNa) kI prApti taba se aba taka usa dina ko saba vizeSa mAnane lage haiN| vaha dina maMgala. utsava ke samAna manAyA jAtA hai, usa dina dIpAvalI manAte haiM jo maMgalakArI hai - maMgala ko karanevAlA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jo kArtika mAsa kI amAvasyA kI rAtri meM jAgate haiM, Atmaruci jAgRta karate haiM ve adbhuta puNya ke bhAgoM hote haiN| dhAnata bhajana saurabha Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) rAga jaijaivantI mahAvIra jIvAjIva khIra nirapApa tApa, nIra tIra dharamakI jara haiN| ttek||| Azrava stravata nAhiM, ba~dhata na baMdhamAhiM, nirajarA nijarata, saMvarake ghara haiN| mahAvIra, // 1 // teramauM hai gunathAna, sohata sukala dhyAna, pragaTyo ananta jJAna, mukatake vara haiN| mhaaviir.||2|| sUraja tapata kare, jar3atA hU caMda dharai, 'dyAnata' bhajo jineza, doU doSa na rhaiN|| mhaaviir.||3|| jIva-ajIva mizrita isa saMsAra meM, mahAvIra kA dravyasvarUpa ( kA siddhAnta) khIra ke samAna miSTha - mIThA hai, zreSTha hai, pAparahita - niSpApa hai va dukharUpI dAha ke lie naura ke samAna zItala hai / dharma ko jar3a hai, AdhAra hai, isa saMsArasAgara se pAra utarane ke lie tIra hai - kinArA hai|| jinheM karmoM kA Azrava ho nahIM hotA hai, jisase ba~dhe hue karmoM meM vRddhi yA gragAr3hatA nahIM hotI hai| karma nirjarA meM nija kI lagana lagI hai, aisA saMvara ho unako hotA hai| terahaveM guNasthAna arthAt ahaMta pada meM, zukladhyAna dvArA anantajJAna pragaTa ho gayA hai, aba ve mukti ke vara haiM, zreSTha haiN| jaba taka sUrya meM tApa rahe, candra meM zItalatA - ThaMDaka rahe, dyAnatarAya kahate haiM ki tuma jinendra kI vaMdanA karo, to koI doSa doSarUpa nahIM rahegA arthAt doSa guNarUpa saMkramaNa ho jAvegA - parivartita ho jAegA, badala jaaegaa| hAnata bhajana saurabha Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) rI cala baMdiye cala baMdiye, rI, mahAvIra jinraay|| pApa nikandiye mahAvIra jinarAya, vArI vArI mahimA kahiya na jAya / / Teka // vipulAcala paravatapara AyA. samavasarana bahu bhaay||rii cl.||1|| gautamarikhase ganadhara jAke, sevata suranara pAya / / rI cl.||2|| billI mUse gAya siMhasoM, prIti karai mana lAya / / rI cl.||3|| bhUpatisahita celanA rAnI, aMga aMga hulasAya / / rI cala. // 4 // 'dyAnata' prabhuko darasana dekheM, suraga mukati sukhadAya ||rii cl.||5|| are ! calakara zrI mahAvIra jinendra kA vaMdana kro| jinakI vaMdanA. se pApoM kA nAza hotA hai, usakI mahimA akathanIya hai / maiM usa para vAri jAtA huuN| vipulAcala parvata para bhagavAna kA samavasaraNa AyA hai, jo mana ko bahuta bhA rahA hai, acchA laga rahA hai| gautama-se vidvAna RSi jinake gaNadhara haiM / deva va manuSya sabhI jinake caraNoM kI sevA karate haiN| jAti virodha tajakara billI aura cUhA, gAya aura siMha sabhI meM Apasa meM maitrI sthApita ho gaI hai| rAtI celanAsahita rAjA zreNika ke roma-roma ati prasannatA se pulakita ho rahe haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki aise prabhu ke darzana se svarga va mukti donoM kI prApti hotI hai| donoM sulabha hote haiN| ghAnata bhajana saurabha Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahA rI kahUM kachu kahata na Avai, bAhUbala bala dhIraja rii||ttek|| jala mala diSTa juddhameM jItyo, bharata cakrako vIraja rii| khaa.||1|| joga liyo tana phanani ghara kiyo, zobhA jyoM ali-nIraja rii| khaa.||2|| 'dhAnata' bahuta dAna taba dai hauM, pai hau~ carananakI raja rii|| khaa.||3|| bhagavAna bAhubalI ke bala va dhairya ke viSaya meM kyA kahU~, kucha kahate hue nahIM bntaa| jala, malla aura dRSTi yuddha meM jisane bharata cakravartI ke vIrya ko parAsta kara vijaya prApta kI thii| ___ phira munipada dhAraNa kiyA to sAdhanAkAla meM so ne jinake zarIra para bAMbiyA~ banAlI, ve kamala para ma~DarAte bha~vare ke samAna zobhAyamAna ho rahe haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki bahuta dAna denevAle ko unake caraNoM ko raja kI prApti hotI hai arthAt unake darzana kA avasara milatA hai| ghAnata bhajana saurabha Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) bhaja jambUsvAmI antarajAmI, saba jaga nAmI zubhavAnI // ttek|| mathurA-nagara mukatameM pahu~ce, aMtakevalI zivathAnI ||bhj.||1|| sahita ananta catuSTaya sAhiba, rahita ATha daza sukhdaanii||bhj,||2|| 'dyAnata' vandoM pApa nikandoM, bhava-dukha-pAvaka-hara-pAnI / / bhaja. // 3 // he bhavya! tU antaryAmI arthAt sarvajJa jambUsvAmI kA bhajana kara / jinakI zubhavANI, sAre jagata meM prasiddha hai| mathurA nagara se ve nirvANa ko prApta hue arthAt mokSa sidhAre / ve isa kAla meM mokSa ko jAnevAle antima kevalI the| ve aThAraha doSarahita haiM, anantacatuSTaya sahita haiM aura sukhadAtA haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki unakI vandanA pApoM kA nAza karanevAlI hai aura bhavabhramaNa kI duHkharUpI agni kI tapana ko miTAne ke lie jala ke samAna hai| 70 --- -- dhAnata bhajana saurabha Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) aba maiM jAnA aatmraam|| ttek|| iha paraloka thoka sukha sAthai, taja cintA dhana dhaam||ab.||1|| janama marana bhaya dUra bhagAyA, pAyA amara mukAma // ab.||2|| 'dhAnata' jJAna sudhArasa cAkho, nAkho viSa dukha tthaam|ab.||3|| aba maiMne apane AtmasvarUpa ko jAna liyA hai arthAt AtmA ko jAna liyA hai, pahacAna liyA hai| isa jJAna se dhana va ghara kI cintA ko chor3akara isa loka aura paraloka donoM meM sukha kI sAdhanA hotI haiN| use (AtmA ko) jAnane para usa deha kI janma aura maraNa kI kriyA kA bhaya dUra ho jAtA hai aura vaha sthAna jahA~ kabhI mRtyu nahIM hotI usakI prApti hotI hai arthAt mokSapada milatA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki usa jJAnAmRta ko pIkara, sAre duHkharUpI halAhala yAnI viSa ko vamana karanevAlI, chor3anevAlI sthiti ko prApta kro| jhAnata bhajana saurabha Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 69 ) aba maiM jAnyo AtamarAma // Teka // kAma na Avai godhana dhAma // aba. // jiha~ jAnyA bina dukhkha bahu sahyo, so gurusaMgati sahajai kiye ajJAnamAhiM je karma, saba nAze pragaTyo nija lahyo / 72 dharma | aba . // 1 // aba // 2 // jAsa na rUpa gaMdha rasa phAsa, dekhyo kari anubhau abhyAsa || aba // 3 // jo paramAtama so mamarUpa, jo mama so paramAtama bhUpa // aba. // 4 // sarva jIva haiM mohi samAna, mere baira nahIM tina mAna / aba // 5 // jAko DhUMDhai tInoM loka, so mama ghaTameM hai guNa thoka || aba // 6 // jo karanA thA so kara liyA, 'dyAnata' nija gaha para taja diyA // aba. // 7 // aba maiMne apane AtmasvarUpa ko jAna liyA hai| ise jAnane ke pazcAt pazudhana, ghara Adi koI kAma nahIM aate| jise jAne binA maiM aba taka bahuta duHkha sahatA rahA, vaha jJAna guru kI saMgati se mujhe sahaja hI mila gyaa| ajJAnavaza maiMne jo karma kie, ve saba aba nija svabhAva prakaTa hone se naSTa ho gaye haiM / arthAt zuddha bhAvoM ke hone para vibhAva svataH hI miTa jAte haiM / abhyAsa aura anubhava karake maiMne yaha jAna liyA hai ki isake arthAt AtmA ke rUpa, rasa, gaMdha, sparza nahIM hai, ye to pudgala ke guNa haiM I jo paramAtmA kA svarUpa hai, vaha hI merA svarUpa hai| isalie maiM hI apanA paramAtmA hU~ - svAmI hU~ / saba jIva mere samAna haiM, merA kisI se tanika bhI dveSa nahIM hai| jise tIna loka meM DhU~DhA jAtA hai, vaha guNa kA puMja mere apane hI andara meM virAjamAna hai| jo karanA thA aba kara liyaa| dyAnatarAya kahate haiM ki nija ko grahaNa kara liyA va para kA tyAga kara diyA hai| dhAnata bhajana saurabha Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 70 ) rAga AsAvarI aba hama amara bhaye na mareMge // Teka // tana- kArana mithyAta diyo taja, kyoM kari deha dhreNge| aba // upajai merai kAlateM prAnI, tAtaiM kAla hreNge| rAga doSa jaga baMdha karata haiM, inako nAza kareMge | aba // 1 // deha vinAzI maiM avinAzI, bhedajJAna pkreNge| nAsI jAsI isa ziva jokhe ho niSTareMge | aba // 2 // mere ananta bAra bina samajheM, aba saba dukha visreNge| 'dyAnata' nipaTa nikaTa do akSara, bina sumaraiM sumareMge / aba // 3 // dravya svarUpa kI pratIti zraddhAna hone para sAdhaka kahatA hai ki dravya akSaya , hai, avinAzI haiM, maiM jIva dravya hU~ sadA jIva hU~, jIva kA vinAza nahIM hogA, aisA merA AtmA amara haiN| aisI bodhi hone para vaha kahatA hai ki aba hama amara haiM, aba hamArA maraNa nahIM hogA, kyoMki deha dhAraNa karane kA mukhya kAraNa mithyAtva hai, jise hamane chor3a diyA hai| samyakca kI prApti hI deha dhAraNa se mukta karAne meM kAraNa haiN| midhyAtva tajane aura samyaktva hone para phira deha kyoM dhAraNa kareMge? kAla dravya ke pariNamana ke kAraNa prANI jIvana-maraNa karatA hai / hama aba apane nija zuddha svarUpa meM Thaharakara kAla kI isa AzritatA se, janma-maraNa se mukta ho jAe~ge / rAga-dveSa jagata meM baMdha ke kAraNa haiM, unakA hama nAza kreNge| yaha deha vinAzI haiN| maiM AtmA hU~, avinAzI hU~ hama isa bhedajJAna ko smjheNge| deha jo nAzavAna hai, vaha naSTa ho jAyegI aura yaha AtmA sadA ekasA rahanevAlA hai, aise zuddha rUpa meM hama nikhara jAyeMge / aba taka binA samajhe hamane ananta bAra janma-maraNa kiyaa| aba una saba duHkhoM ko bhUlakara dyAnatarAya kahate haiM ki hama kevala do akSara 'so'haM ' ( maiM vaha siddharUpa hU~) ko svabhAva se niraMtara dhyAte raheMge arthAt usa rUpa kI zAzvata pahacAna va pratIti kreNge| dyAnata bhajana saurabha 73 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) rAga kAphI aba hama Atamako pahacAnAjI // Teka / / jaisA siddhakSetrameM sajata, taisA ghaTameM jAnAjI / aba hm.||1|| dehAdika paradravya na mere, merA cetana bAnAjI / aba hm.||2|| 'dhAnata' jo jAnai so syAnA, nahiM jAnaiM so divaanaajii||ab hm.||3|| aba hamane agaTI mAtmA ko jAna liga' hai: "iyAna liyA hai| siddhazilA para jJAnAkArI caitanya apane-apane antima dehAkAra meM arUpI, sUkSma va zuddha hokara nirbAdha rUpa se jaise AsIna hotA hai, maiMne AtmA ko usIprakAra mere antarmana para AsIna rUpa meM jAna liyA hai| deha Adi sabhI dravya mere se bhinna haiM, para haiM, anya haiM / merA apanA to yaha caitanya svarUpa hI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jisane isa rUpa ko jAna liyA vaha sayAnA hai, jAgRta hai aura jisane nahIM jAnA vaha unmata hai, supta hai / dyArata bhajana saurabha Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) aba hama Atamako pahicAnyau / ttek|| jabahIsetI moha subhaTa bala, khinaka ekameM bhaanyau| ab.|| rAga-virodha-vibhAva bhaje jhAra, patA bhAra.. laagau| ... .. . darasana jJAna caranameM cetana, bhedarahita paravAnyau // aba. // 1 // / jihi dekheM hama avara na dekhyo, dekhyo so srdhaanyau| tAjau kaho kahaiM kaisaiM kari, jA jAnai jina jAnyau // ab.||2|| pUraba bhAva supanavata dekhe, apano anubhava taanyo| 'dyAnata' tA anubhava svAdata hI, janama saphala kari maanyau||ab.||3|| aho ! aba hamane AtmA ko pahicAna liyA hai jaba se hamane moha nAma ke prabala zatru ko eka kSaNa meM jAna liyA hai| rAga-dveSarUpI vibhAvoM ko kSayakara moharUpI bhAva kA hamane nAza kara diyA hai aura aba apane citta meM samyakadarzana, jJAna aura cAritra dvArA bhedarahita ekamAtra apane caitanya svarUpa ko jAna liyA hai| ise dekhane-jAnane ke bAda aba isake atirikta hamane kisI ko bhI nahIM dekhA aura jo apane isa caitanya svarUpa ko dekhA-jAnA-pahacAnA, usakA hI shrddhaan| vizvAsa kiyA hai| vaha avarNanIya hai, usakA koI varNana nahIM kiyA jA sakatA / jo use jAnatA hai basa vahIM jAnatA hai| aba taka rahe bhAva saba svapna ke samAna the| aba mAtra apanI AtmA kA anubhava hai| dyAnatarAya kahate haiM ki usa anubhava ke svAda meM, rasa hI meM zAnti hai, usI meM apanA janma saphala mAnA gayA hai| dhAnasa bhajana saurabha Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) anahada zabada sadA suna re / / Teka // Apachi nu, aura na jJAna, kAra sinhA suniye dhuna re|| anhd.||1|| bhramara guMja sama hota nirantara, tA antaragata cita cuna re|| anhd.||2|| 'dyAnata' taba lau jIvanamuktA, lAgata nAhiM karama-ghuna re|| anhd.||3|| he bhavya ! tU isa loka meM usa akSaya - kabhI na kSaya honevAle zabda ke nAda ko sun| usakA nAda, tujhe svayaM ko hI pratipala, binA karNa indriya ke sahayoga ke sunAI meM A sakatA hai aura tU hI use jAna sakatA hai| vaha bha~vare kI bhana bhana dhuna ke samAna bajatA rahatA hai jo jaba tU zAntacitta hokara, nizcinta hokara apane bhItara citta meM dekhatA hai tabhI sunAI par3a sakatA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jaba aisI jIvanamukta sthiti se sAtmya hotA hai taba karmoM kA dhuna nahIM lagatA hai| bhavada zAya (bA) yoga kA vidhAna antI Adi nata yti| anahada zabda (nAda) = yogiyoM ko sunAI denevAlo Antarika dhvani, anAhata dhvni| 76 dyAnata bhajana saurabha Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) Atama anubhava karanA re bhAI / / ttek|| jabaloM bheda-jJAna nahiM upajai,janama marana dukha bharanA re|| bhaaii.|| Atama par3ha nava tattva bakhAna, vrata tapa saMjama dharanA re| Atama-jJAna binA nahiM kAraja, jonI-saMkaTa paranA re|| bhaaii.||1|| kAla-graMza kI rakSA haiM lAI, sisya sapane haranA re| kahA karai te aMdha puruSako, jinheM upajanA maranA re| bhAI. // 2 // 'dhAnata' je bhavi sukha cAhata haiM, tinako yaha anusaranA re| 'sohaM ye do akSara japakai, bhava-jala-pAra utaranA re||bhaaii. / / 3 // are bhAI! apanI AtmA kA smaraNa karo, usake ciMtana meM lIna raho, usakI anubhUti kro| jaba taka bheda-jJAna arthAt jIva va pudgala ke svarUpa kA bhedarUpa jJAna nahIM ho taba taka janma aura maraNa kI zrRMkhalA calatI hI rahegI, usake duHkha hote hI rheNge| Atma-cintana ke lie navatatva arthAt jIva- pudgala aura unakA eka- dUsare kI ora AkarSaNa-vikarSaNa, usake kAraNa honevAlI Aprava-baMdha, saMvara-nirjarA kI sthitiyA~ aura tatpazcAt mokSa kI sthiti - ina sabakA vicAra-cintana karate hue aNuvrata, tapa aura saMyama kA pAlana karo / AtmajJAna ke binA kiyA gayA koI kArya mukti kI ora agrasara nahIM krtaa| AtmajJAna ke abhAva meM bhava-bhava meM. caurAsI lAkha yoniyoM meM paribhramaNa hotA hI rhegaa| sAre grantha dIpaka ke samAna prakAzaka haiN| unakA svAdhyAya jJAnArjana kA sAdhana hai jisase mithyAtva kA aMdhakAra dUra hotA hai, miTatA hai / ve andhe haiM jo una granthoM meM nihita jJAna kA upayoga nahIM karate. ve niyama se janma-maraNa karate hI rheNge| dyAnata bhajana saurabha 77 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dyAnatarAya kahate haiM ki he bhavya! yadi tuma sukha cAhate ho to isa krama kA anusaraNa kro| maiM jo hU~ - so maiM hU~, aise 'so'haM ' nAma ke do akSaroM kA jApa karake, hRdaya meM usakI anubhUti karake apane meM sthira honA hI isa saMsAra-samudra ke pAra honA hai, arthAt mukti kA yahI ekamAtra mArga hai| 194 dhAnata bhajana saurabha Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 Atama anubhava kIjai ho // Teka // janama jarA aru marana nAzakai, anata kAla lauM jIjai ho / Atama. // deva dharama gurukI saradhA kari, kuguru Adi taja dIjai ho / chahA~ daraba nava tattva parakhakai, cetana sAra gahIjai ho / Atama. // 1 // (75) daraba karama ko karama bhinna kari, sUkSamadRSTi dharIjai ho / bhAva karamataiM bhinna jAnikai, budhi vilAsa na karIjai ho / Atama. // 2 // Apa Apa jAnai so anubhava, 'dyAnata' zivakA dIjai ho / aura upAya vanyo nahiM vani hai, karai so dakSa kahIjai ho / Atama. // 3 // deva. guru aura zAstra meM pUrNa zraddhAkara, vizvAsa kara, usake viparIta kudeva, kuguru aura kuzAstra kA tyAga kro| chaha dravya, navatattva ko bhI bhalI prakAra jAnakara, parakhakara isa cetana kA sAra - jJAna ko pUrNarUpa se grahaNa karo, aMgIkAra karo / he ! tuma apanI AtmA kA anubhava karo jisase janma- bur3hApA - -maraNarUpI roga kA nAzakara tuma anantakAla ke lie apane Atma-svabhAva meM sthira ho jAvo / dravyakarma aura nokarma ko apane se bhinna jAnakara apane zuddha svarUpa ko atyanta sUkSma arthAt gaharI dRSTi se dhAraNa kro| sabhI dravyakarmoM ko bhAvakarmoM se bhinna jAnakara mAtra buddhi ke vilAsa meM tarka-kutarka mata kro| svayaM, apane Apa jo kucha jAnA jAe vaha hI anubhava kahalAtA hai / dyAnatarAyajI kahate haiM, mujhe mokSa kA, ziva kA aisA hI anubhava mile| mokSaprApti ke lie Atma anubhava ke atirikta aura koI upAya hai hI nhiiN| jo aisA upAya kara letA hai, Atma anubhava kara letA hai vaha hI mokSa pAtA hai, vahI dakSa kahalAtA hai, nipuNa kahalAtA hai| dyAnata bhajana saurabha - - 79 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) Atama anubhava kIjiye, yaha saMsAra asAra ho // Teka // jaiso motI osako, jAta na lAgai bAra ho / Atama. // jaiseM saba vanijauMviSai, paisA utapata sAra ho / taisaiM saba graMthaniviSai anubhava hita niradhAra ho / Atama. // 1 // paMca mahAvrata je gahaiM, sahaiM parISaha bhAra ho / AtamajJAna lakheM nahIM, bUr3eM kAlIdhAra ho / Atama. // 2 // bahuta aMga pUraba par3ha gho, abhayasena ga~vAra ho / bhedavijJAna bhayo nahIM, rulyo saraba saMsAra ho / Atama. // 3 // bahu jinavAnI nahiM par3ha gho, zivabhUtI anagAra ho / ghoSyo tuSa aru bhASako, pAyo mukatiduvAra ho // Atama. // 4 // je sIjhe je sIjha haiM, je sIjhaiM ihi bAra ho / te anubhava parasAdataiM, yoM bhASyo ganadhAra ho / Atama. // 5 // pArasa cintAmani sabai surataruAdi apAra ho / J ye viSayasukhako kareM; anubhavasukha siradAra ho / Atama. // 6 // iMda phaniMda nariMdake, bhAva sarAga vidhAra ho / 'dyAnata' jJAna virAgataiM, tadbhava mukatima~jhAra ho / Atama. // 7 // he sAdhoM ! AtmA kA anubhava kIjie, cintana kiijie| yaha saMsAra asAra haiM, sAra rahita hai, vinAzIka hai, pratipala naSTa honevAlA hai| jaise osa ke motI kSaNika haiM- asthAyI haiM, usako naSTa hone meM dera nahIM lagatI, usIprakAra yaha saMsAra bhI kSaNika hai, asthAyI hai / jaise vaNika vyavahAra meM paisA kamAnA, dravya-arjana karanA hI sAra hai, vaise hI saba granthoM meM apane hita kI bAta kA nirdhAraNa hI zreSTha haiM / 80 dyAnata bhajana saurabha Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo pA~ca mahAvratoM ko grahaNa kara unakA pAlana karate haiM aura saba parISahoM ko sahana karate haiM, parantu AtmA ko dekhate hI nahIM, jinako AtmasvarUpa kA jJAna hI nahIM hai, ve vrata dhAraNa karake bhI aMdhakAra kI kAlimA meM hI DUbe rahate haiN| ____ abhayasena ne bahuta aMgoM aura pUrvo kA adhyayana kiyA para phira bhI ajJAnI ho rahA, usako bheda-vijJAna nahIM huA aura isa kAraNa saMsAra meM hI rulatA (bhaTakatA) rahA, bhramaNa karatA rhaa| dUsarI ora muni zivabhUti ne adhika zAstra nahIM par3he, parantu unako bhedajJAna ho gyaa| unhoMne tuSa-mASa kI bhinnatA ko dekha cetana aura jar3a kI bhinnatA ko jAnA aura ve mukta ho ge| aba taka jo bhI siddha hue haiM, jo siddha ho rahe haiM tathA jo aba siddha hoMge ve saba apanI AtmA kA anubhava karane ke pariNAmasvarUpa hI siddha hue haiM - gaNadhara ne isa prakAra spaSTa batAyA hai| pArasa, kalpavRkSa, cintAmaNi ratna Adi saba sukhadAtA haiM parantu ye saba viSayasukha ke dAtA haiM jo ki naSTa honevAle hote haiM para anubhava se upajA ( utpanna honevAlA) sukha ina sabameM sarvopari hai jo kabhI nahIM vinshtaa| indra, narendra, phaNIndra dvArA kI gaI bhakti sarAga bhakti hai, usakA vistAra hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jJAna aura vairAgya se usI bhava se/meM mukti prApta ho jAtI hai| tuSa - ur3ada Adi dAloM kA Upara kA chilakA; mASa - udd'd| dyAnata bhajana saurabha Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) Atama anubhava sAra ho, aba jiya sAra ho, prANI / / Teka / / viSayabhogaphaNine tohi kATyo, moha lahara car3hI bhAra ho| Artama. // 1 / yAko maMtra jJAna hai bhAI, japa tapa lahariutAra ho!| aatm.||2|| janamajarAmRta roga mahA ye, 6 dukha sahyo apAra ho|| aatm.||3|| 'dyAnata' anubhava-auSadha pIke, amara hoya bhava pAra ho| Atam // 4 // AtmA kA anubhava honA sAra hai, mahattvapUrNa hai| isalie he jIva! yaha hI jIvana kA sAra hai| viSaya bhogarUpI sarSoM ke phaNoM se kATe jAne ke kAraNa tujha para moha kI / gahala/nazA, eka lahara car3ha rahI hai / isakA kisa prakAra nivAraNa kiyA jAe - isake lie ekamAtra sazakta upAya jJAna hai, jisake anurUpa japa-tapa se moharUpI/viSaya-bhogarUpI sarpadaMza kA jahara utara jAtA hai| janma, bur3hApA aura mRtyu - ye mahAna roga haiN| inake kAraNa maiMne bahuta duHkha sahe haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki anubhava-jJAnarUpI auSadhi pIkara tU bhavasAgara ke pAra hokara amara ho jaa| dhAnata bhajana saurabha Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) rAga vilAvala Atama kAja sa~vAriye, taji viSaya kilolaiM / / Teka // tuma to catura sujAna ho, kyoM karata alolaiM / aatm.|| sukha dukha Apada sampadA, ye karma jhakoleM / tuma to rUpa anUpa ho, caitanya amolaiN||aatm.||1|| tana dhanAdi apane kaho, yaha nahiM tuma tolaiN| tuma rAjA tihu~ lokake, ye jAta niTholaiM / / aatm.||2|| ceta ceta 'dyAnata' abai, imi sadguru boleN| Atama nija para-para lakhau, aru bAta ddhkolaiN||aatm. // 3 // are bhAI ! tU indriya bhoga aura viSaya-vAsanA kI laharoM meM apanI Amodapramoda kI kriyA ko chor3akara apanI AtmA ko sa~bhAlane-sa~vArane ke kArya meM sta ho jA arthAt usa vyavasthA ko sudhAra le jisase terI AtmA kA kalyANa ho / are, tuma to catura ho, jJAnI ho, phira kyoMkara jar3a ke samAna vyavahAra karate ho? sukha dukha, ApadAe~ va sampattiyA~ - ye saba to jhakore haiN| (penDulama ko| bhA~ti) eka dizA se dUsarI aura dUsarI se pahalI ke bIca hI dhakamapela hai| para tuma anupama rUpa ke dhArI caitanya ho, jo amUlya hai| ___tuma jisa dhana Adi vaibhava ko apanA kahate ho, usase tumhArI koI samAnatA nahIM hai| tuma tIna loka ke rAjA ho, svAmI ho| ye sArI bAteM to akArya kI, bekAra kI, nirarthaka bAteM haiN| ye saba niThallepana kI bAteM haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki aba sadguru samajhAte haiM ki aba tU ceta jaa| AtmA ko AtmA jAna, nija ko nija va para ko para jaan| isa bhedajJAna ke alAvA saba bAteM vyartha haiN| alola - sthira (jar3a); niThola - niThalle; DhakAlai -+ DaMkona - vyartha, jvAra bAjarA kA duuNtth| dhAnata bhajana saurabha Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) rAga khyAla Alama jAna re jAna re jAna // Teka // ( prANI ! ) // Atama. // 1 // jIvanakI icchA karai, kabahu~ na mAMge kAla / soI jAnyo jIva hai, sukha cAhrai dukha TAla naina bainameM kauna hai, kauna sunata hai bAta / ( prANI ! ) dekhata kyoM nahiM ApameM jAkI cetana jAta // Atama. // 2 // , bAhira DhUMr3heM dUra hai, aMtara nipaTa najIka (prANI! ) DhUMDhanavAlA kauna hai, soI jAno ThIka // Atama. // 3 // tIna bhuvanameM dekhiyA, Atama sama nahiM koya / ( prANI ! ) 'dyAnata' je anubhava kareM, tinakauM zivasukha hoya // Atama. // 4 // he bhavyajIva ! apanI AtmA ko jAno, pahacAnI, samajho 1 jo sadaiva jIvana kI kAmanA karatA hai, kabhI mRtyu kI mA~ga nahIM karatA, duHkha ko TAlakara chor3akara sadaiva sukha cAhatA haiM, jo aisA cAhatA hai vaha hI jIva hai yaha jAnA jAtA hai / A~khoM se kauna dekhatA hai, bacana se kauna bolatA hai, kAnoM se bAta kauna sunatA hai ? yaha jAna ! are, jo dekhatA hai, bolatA hai, sunatA hai vahI AtmA hai, vahI cetanasvarUpa hai, use jAna / vaha tere bhItara hI hai| tU apane Apa meM apane cetana svarUpa ko kyoM nahIM nihAratA ? kyoM nahIM dekhatA ? jisakI jAti hI cetana hai ! tU use bAhira DhU~r3hatA hai, jahA~ se vaha bahuta dUra hai jabaki vaha to sadA tere bilkula nikaTa hai, pUrNata: samIpa hai| are yaha DhU~r3hanevAlA kauna hai ? tU use hI bhalI prakAra jAna le, vaha hI AtmA hai / tIna loka meM acchI taraha dekha le, AtmA ke samAna anya koI tatva / dravya / padArtha nahIM haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki jo AtmA kA anubhava karate haiM, unheM zivasukha arthAt mokSa kI prApti hotI hai| 84 hyAnata bhajana saurabha Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 80 ) Atama jAnA, maiM jAnA jJAnasarUpa // Teka // pudgala dharma adharma gagana jama, saba jar3a maiM cidrUpa // Atama // 1 // daraba bhAva nokarma niyAre, nyAro Apa anUpa // Atama. // 2 // 'dyAnata' para - paranati kaba binasai, taba sukha vilasai bhUpa // Atama // 3 // maiM jJAna svarUpI hU~ maiMne apanA yaha svarUpa jAna liyA hai| pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla saba jar3a padArtha haiM aura eka maiM jItra caitanya svarUpa hU~ / dravya karma, bhAva karma, nokarma ye saba mujhase nyAre haiN| maiM inase bhinna, alaga hI anupama svarUpa hU~ / dyAnatarAya kahate haiM ki tU para kI pariNati arthAt pudgala ke sAtha usakI paryAya dhAraNakara vinAza kA nATaka karatA rahatA hai| usa paraNati kA nAza karane meM tujhe ananta sukha kI prApti hogI arthAt taba tU tere anantasukha kA yathArtha svAmI hogA / jama kAla / dyAnata bhajana saurabha 85 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (81) Atama jAno re bhaaii!||ttek|| jaisI ujjala ArasI re, taisI Atama jota / kAyA-karamanasoM judI ra, sabako karai udIta / Atama. // 3 // zayana dazA jAgRta dazA re, donoM viklpruup| niravikalapa zuddhAtamA re, cidAnaMda cidruup||aatm. / / 2 // tana vacasetI bhinna kara re, manasoM nija lauM laay| Apa Apa jaba anubhavai re, tahAM na mana vaca kAya |aatm. // 3 // chahauM daraba nava tattvatai re, nyAro aatmraam| 'dyAnata' je anubhava kareM re, te pAvaiM zivadhAma / / Atama. // 4 // he bhAI! apanI AtmA ko jaano| jaise darpaNa ujjvala, svaccha va spaSTa hotA hai vaise hI ujjvala, svaccha va spaSTa AtmA hotI hai / jaise svaccha darpaNa spaSTa va ujjvala chavi prakAzita karatA hai vaise hI zarIra aura karmoM se bhinnA jyotirUpa yaha AtmA sabako prakAzita karanevAlI hai| nidrita (supta) honA va jAgRta honA donoM hI vikalpa haiM / ina donoM hI avasthAoM se pare haiM apanA yaha zuddha AtmA kA svarUpa, sthira va acaMcala, zAnta va nirml| deha aura vacana se bhinna karake apane mana se isameM lau lagAo, ruci jgaao| jaba tumhAre anubhava meM isake astitva kA bhAna ho, to vahA~ mana, vacana aura kAya tInoM kA abhAva ho jaayegaa| yaha AtmA dravya chahoM dravya, sAta tatva va nokarma se sarvathA bhinnA hai / dyAnatarAya kahate haiM ki jo isakA anubhava karatA hai vaha hI mokSa ko pAtA hai / dhAnata bhajana saurabha Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atama mahabUba yAra, Atama mahabUba / ttek|| dekhA hamane nihAra, aura kucha na khuub|| aatm.|| paMcindrImAhiM rahai, pAcoMte bhinna / bAdalameM bhAnu teja, nahIM kheda khinna // Atama. // 1 // tanameM hai tajai nAhiM, cetanatA soy| lAla kIca bIca paryo, kIcasA na hoy||aatm.||2|| jAmeM haiM guna ananta, gunameM hai aap| dIvemeM jota jotameM hai dIvA vyApa // aatm.|| 3 / / karamoM ke pAsa vasai, karamoMse dUra / kamala vArimAhiM lasai, vArimAhiM jUra / / Atama, / / 4 / / sukhI dukhI hota nAhi, sukha dukhkemaahiN| darapanameM dhUpa chAhiM, ghAma zIta nAhiM / Atama. // 5 // jagake vyohArarUpa, jagasoM nirlep| aMbarameM goda dharyo, vyomako na cep|| Atama. // 6 // bhAjanameM nIra bharyo, thirameM mukha pekh| 'dyAnata' manake vikAra, TAra Apa dekh||aatm // 7 // he mitra! yaha AtmA hI priyatama hai| hamane isako dekhA to pAyA ki isase adhika uttama kucha bhI nahIM hai| ___yaha pA~coM indriyoM ke bIca meM rahate hue bhI unase bhitra hai| jaise bAdaloM ke bIca meM Ane para bhI sUrya kA teja yathAvata rahatA hai, usameM koI kamI nahIM aatii| jaise ratna kIcar3a ke bIca meM par3A hone para bhI vaha kIcar3a nahIM ho jAtA, usI prakAra deha meM sthita caitanya apanA caitanya guNa/cetanA nahIM khotaa| dhAnasa bhajana saurabha Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usa AtmA meM anantaguNa haiM, vaha svayaM guNamaya hai, jaise die meM jyoti hai aura jyoti meM diyA samAhita haiM, samAyA huA hai / kamala kA phUla jala meM rahakara bhI jala se bhinna rahatA hai (sUkhA hI rahatA hai) usI bhA~ti yaha AtmA karmoM ke pAsa rahakara bhI karma se sarvathA bhinna hai / jisa prakAra darpaNa meM dikhanevAlI dhUpa-chA~ha meM tapana yA ThaMDaka nahIM hotI, usI prakAra sukha-dukha meM rahakara bhI AtmA svayaM sukha-duHkharUpa nahIM hotI / AtmA jagata ke saba vyavahAra karate hue bhI jagata se nirlipta hai| yaha AkAza meM ThaharA huA bhI AkAza se cipakA huA nahIM hai| jaise baratana meM bhare jala ke sthira hone para usameM apanA ceharA dikhAI par3atA haiM, dyAnatarAya kahate haiM ki vaise hI mana ke vikAroM ko, caMcalatA ko haTAkara apane zuddha svarUpa ko dekha | khUba 68 uttama jUra sUkhanA / = dyAnata bhajana saurabha Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (83) AttamarUpa anUpama hai, ghaTamAhiM virAjai ho||ttek // jAke sumarana jApasoM, bhava bhava dukha bhAjai ho / / aatm.|| kevala darasana jJAnamaiM, thiratApada chAjai ho| upamAko tihu~ lokameM, koU vastu na rAjai ho| Atama. // 1 // sahai parISaha bhAra jo, ju mahAvrata sAjai ho| jJAna binA ziva nA lahai, bahukarma upAjai ho| Atama. // 2 // tihU~ loka tihu~ kAlameM, nahiM aura ilAjai ho| 'dhAnata' tAko jAniye, nija svArathakAjai ho|| aatm.||3|| he Atman ! isa deharUpI ghaTa meM anupama AtmA virAjatA hai, nivAsa karatA hai, usake smaraNa-cintana mAtra se, japa-tapa se bhava bhavAntara ke duHkha dUra ho jAte haiM arthAt duHkhoM kI ora se dhyAna haTa jAtA hai| yaha AtmA kevala apane darzana aura jJAna meM sthira hone para hI zobhita hotA hai| isako upamA ke lie tIna loka meM koI dUsarI vastu nahIM hai| jo munijana mahAna tapa kara aneka parISahoM ko sahana karate haiM aura mahAvatoM kA pAlana bhI karate haiM, para bhedajJAna pratIti ke abhAva meM, apane AtmasvarUpa kA jJAna nahIM hone ke kAraNa mokSa-lakSmI kA varaNa nahIM kara pAte aura mokSa-prApti ke abhAva meM vividhaprakAra ke karmoM kA hI upArjana karate haiN| tInaloka va tInakAla meM mokSa prApti arthAt saMsAra avasthA kI pIr3A se mukta hone ke lie bheda-jJAna ke atirikta anya koI ilAja yA upacAra nahIM hai| dyAnatarAya kahate haiM ki mukta honA apane hI lAbha ke lie hai, sva ke lie hai; usake lie AtmA kA jJAna honA, AtmA ko jAnanA Avazyaka hai| dhAnata bhajana saurabha Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) rAga kAphI ApA prabhu jAnA maiM jaanaa|| Teka // paramesura yaha maiM isa sevaka, aiso bharma palAnA // aapaa.|| jo paramesura so mama mUrati, jo mama so bhgvaanaa| maramI hoya soi to jAne, jAnai nAhIM aanaa||aapaa.||1|| jAko dhyAna dharata haiM munigana, pAvata hai nirvaanaa| arhata siddha sUri guru munipada, AtamarUpa bakhAnA / / aapaa.||2|| jo nigodameM so mujhamAhIM, soI hai ziva thaanaa| 'dyAnata' niha* raMca phera nahi, jAnai so mativAnA / / aapaa.||3|| maiMne apane prabhu AtmA ko jAna liyA hai, aura AtmA ko jAnakara maiMne yaha jAna liyA hai ki koI eka paramezvara haiM aura maiM unakA sevaka hU~ - yaha eka bhrama hai, ise dUra karo/dUra karanA hai| ye jo paramezvara haiM, vaha to merI svayaM kI mUrti hI hai / jo maiM hU~ * vaha hI paramezvara haiM / jo anubhavI hai vaha hI isa satya ko jAnatA hai, jo yaha jAnatA vaha ho vAstava meM jJAnI haiM / jo isase bhinna anya jAnatA hai vaha vAstava meM kucha nahIM jAnatA hai| jisakA (AtmA kA) dhyAna karake munijana nirvANa ko prApta karate haiM, arhanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura muni ye saba Atma-svarUpa ke hI varNana haiM, ye saba AtmA ke hI vibhinna rUpa haiN| jaisI merI apanI AtmA hai, vaisI hI AtmA nigoda paryAya ke jIvoM meM hai aura vaisI hI siddhoM meM hai| isa prakAra paraspara meM bheda se pare, jise AtmasvarUpa kA nizcaya hai, jo yaha ni:zaMka rUpa se jAnatA hai, vaha hI buddhivAna hai, jJAnavAna hai| dhAnata bhajana saurabha Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (85) AtamarUpa suhAvanA, koI jAnai re bhAI / jAke jAnata pAiye, tribhuvanaThakurAI // Teka // mana indrI nyAre karau, mana aura vicArau / viSaya vikAra sabai piTeM, yaha sukha dhArau // Atama. / / 1 / / vAhirataiM mana rokakeM, jaba antara aayaa| citta kamala sulaTyo tahA~ cinamUrati pAyA / / Atama. // 2 // 7 pUraka kuMbhaka recataiM, pahilai mana saadhaa| jJAna pavana mana ekatA bhaI siddha samAdhA // Atama. // 3 // jini ihi vidha mana vaza kiyA, tina Atama dekhA / 'dyAnata' maunI vhai rahe pAI sukharekhA // Atama. // 4 // J o bhavya ! jarA yaha jAna karake to dekha ki Atma-svarUpa kitanA suhAvanA hai arthAt apane Atma-svarUpa ko jAna aura usameM ramaNa kara / usa svarUpa ko jAnane mAtra se tIna loka kA svAmitva pA letA hai| mana ko indriya-viSayoM se alaga kro| phira mana meM hI vicAra karo to saba viSaya-vikAra ke dUra hone se sahaja hI sukha kA Agamana hotA hai, prAdurbhAva hotA hai / bAhara kI vastuoM se apanA dhyAna haTAkara jaba tU Atma-svarUpa kA vicAra karane lagegA, usI samaya hRdaya kamala para AsIna apane caitanya rUpa kA darzana ho jAyegA / zvAsa ko bharane kI pUraka kriyA, use roke rakhane kI kuMbhaka kriyA aura zvAsa ko bAhara nikAlane kI recaka kriyA dvArA pahale apane mana ko sAdho arthAt bAhara ke anya sabhI AkarSaNoM se apane ko alaga kro| jaba jJAna, zvAsa aura mana eka dyAnata bhajana saurabha 91 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArA meM bahane lagatA hai, ekAgra hotA hai taba hI samAdhi kI siddhi hotI hai| jisane isa prakAra apane mana ko vaza meM kiyA, unhoMne apanI AtmA ko sAkSAt kiyA arthAt AtmA ke darzana kie haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki isa prakAra mauna lekara jisane sAdhanA kI unheM apane meM hI sukha kI prApti huI hai| dhAnata bhajana saurabha Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) AtamajJAna lakheM sukha hoii||ttek|| paMcendrI sukha mAnata bhoMdU, yAmeM sukhako leza na koi||aatm.|| jaise khAja khujAvata mIThI, pIche te dukhateM de roi| rudhirapAna kari joMka sukhI hai, guMtata bahudukha pAvai soI / Atama. // 1 // pharasa-dantirasa-mInagaMdha-ali, rUpa-zalabhamRga-nAda hiloi| eka eka indraniH prANI, dukhiyA bhaye gaye tana khoi / / aatm.||2|| jaise kUkara hAr3a cacaurai, tyoM viSayI nara bhogai bhoi| 'dyAnata' dekho rAja tyAgi nRpa, vana vasi sahaiM parISaha joi||aatm. // 3 // he jJAnI ! jJAnasvarUpI AtmA ke darzana, jJAna va cintavana se sukha hotA hai| are bhoMdU : .. azAhI ! tU mandiyoM ke ziyoM meM sudha par3atA hai, jabaki inameM tanika bhI sukha nahIM hai| inameM sukha kA aMza bhI nahIM hai| jaise khujalI roga se pIr3ita vyakti khujalAne lagatA hai, taba tanika sa! duHkha kA nivAraNa mAnatA hai, para jaba khujalAne ke pazcAt camar3I chila jAtI hai to usakI pIr3A ko, usa duHkha ko sahana karanA par3atA hai| usI prakAra jaise kharAba khUna ko cUsakara jauMka moTI ho jAtI hai taba sukha mAnatI hai, parantu jaba use dabAkara khUna bAhara nikalate haiM taba vedanA hone se atyanta duHkhI hotI hai| sparza sukha ke kAraNa hAthI, rasanA sukha ke lobha meM machalI, sugaMdha ke lobha meM bhaMvarA, rUpa ke lobha meM pataMgA tathA saMgIta kI dhuna ke kAraNa hariNa prAraMbha meM mastI va Ananda kA anubhava karate haiM kintu isa prakAra eka eka indriya viSaya ke kAraNa ye prANI usake vazIbhUta ho, duHkhI hote haiM aura prANa bhI gaMvAte haiN| jaise kuttA haDDI cabAtA hai aura usameM usa samaya sukha mAnatA hai, vaise hI bhogI, viSayI manuSya indriya bhoga bhogane meM sukha samajhatA hai| dyAnatarAya kahate haiM jo yaha tathya samajha jAte haiM ve rAjA hote hue bhI rAjya tyAgakara jogI banakara vana ko cale jAte haiM aura aneka parISaha sahana kara Atma-sAdhanA karate haiN| ghAnata bhajana saurabha Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) ApameM Apa lagA jI su hauM to||ttek // supanekA sukha dukha kisake, sukha dukha kisake, maiM to anubhavamAhiM jagA jI su hauM to // aap.||1|| pudagala to mamarUpa nahIM, mamarUpa nahIM, jaise kA taisA sagA jI su hauM to| Apa. // 2 // 'dhAnata' maiM cetana ve jar3a, ve jar3a haiM, jar3a setI pagA jI, su hauM to||aap. // 3 // he jIva ! tU apane Apa meM apane ko kendrita kara, usameM hI apane Apako lgaa| ye sukha-duHkha to svapna ke samAna haiM / ye kisake haiM ? merA apanA to mAtra anubhava hai, jo svayaM apane meM hotA hai| __jo jaisA hotA hai vaise hI usake sage hote haiM / pudgala merA jaisA nahIM haiM isalie vaha merA sagA nahIM hai / arthAt samAna guNa- dharmavAle hI paraspara sage hote haiM, maiM jIva hU~ vaha pudgala hai ata: vaha merA sagA nahIM ho sktaa| dyAnatarAya kahate haiM ki maiM cetana hU~, yaha deha jaDa hai| jaDa ke samAna hI isakA vyavahAra hai| isalie ye deha merI nahIM hai| dhAnata bhajana saurabha Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) isa jIvako, yoM samajhAUM rI ! // Teka // arasa apharasa agaMdha arUpI, cetana cinha batAUM rI // isa. // 1 // tata tata tata tata theI theI theI theI tana nana rI rI gAUM rI / / isa. // 2 // 'dyAnata' sumata kahai sakhiyanasoM, 'sohaM' sIkha sikhAUM rI // isa // 3 // sumati kahatI haiM ki maiM isa jIva ko isa prakAra samajhAtI hU~. - tU na to rasa hai, na sparza hai, na gaMdha hai aura na rUpa hai arthAta ye indriyA~ aura inake viSaya tU nahIM hai| tU to cetana hai, yaha hA terA cihna hai, pahacAna haiM 1 aura isa prakAra samajhAtI huI maiM tata tata theI theI, tana tana gAtI rahatI hU~ / dyAnatarAya kahate haiM ki sumati isaprakAra apanI sakhiyoM ko 'so'haM' kI sIkha, pratIti, jJAna sikhalAtI hai arthAt batAtI hai ki AtmA kA jo zuddharUpa hai 'vaha maiM hU~' / dyAnata bhajana saurabha 95 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) eka brahma tihu~lokama~jhAra, aisaiM kahaiM banai nahiM yaar| ttek|| aura hukamate mAra aura, aura pukAra karai usa Thaura // ek.||1|| ...SaTa rasa bhojana jImaiM dhIra, bhIkha na pAvai eka phkiir|| ek.||2|| dharamI suragamAhiM sukha karai, pApI naraka jAya dukha bhrai|| ek.||3|| ekarUpa avinAzI vasta, khaMDa khaMDa kyoM bhayA samasta / / ek.||4|| zuddha niraMjana zuci avikAra, kyoM kara layo garabha avtaar||ek.||5|| karama binA icchA kyoM bhaI, icchA bhaI zuddhatA gii|| eka. / / 6 / / jIva ananta bhare bhubimAhiM, 'dyAnata' karma kaTaiM ziva jaahiN| ek.||7|| __ kahA jAtA hai ki tIna loka meM eka hI brahma hai, vaha sarvatra vyApta hai| so mitra, aisA kahane se kucha bAta banatI nahIM hai| ___ yadi koI eka hI niyantA hai to jaba koI kisI ko mAratA hai taba vaha svayaM nahIM mAratA, vaha anya kI (brahmA kI, niyantA kI) AjJA se mAratA hai taba vaha pIr3ita apane duHkha kI pukAra kisa se kare? kisase prArthanA kare, kisakI zikAyata kare va kahA~ kare? / koI dhairyapUrvaka chahoM rasa se yukta bhojana karatA hai, para phakIra ko mA~gane para bhIkha bhI nahIM miltii| (jaba eka hI niyantA hai to aisI bhinnatA kyoM?) dharma karanevAle svarga meM jAkara sukha pAte haiM aura pApa karanevAle narakagAmI hokara du:kha pAte haiM / to usa eka hI brahmA ke niyantA hote hue jIva pApa kyoM karatA hai? kaise karatA hai? jo eka rUpa hai, kabhI vinAza ko prApta nahIM hotA, vaha isa prakAra vibhinnA jIvarUpoM meM khaMDa-khaMDa kyoM hotA hai? chAnata bhajana saurabha Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaha brahma zuddha hai, 'malarahita amala hai, vikArarahita hai, phira bAra-bAra garbha meM Akara kyoM avatarita hotA hai? kyoM avatAra letA hai? yadi vaha brahmA karmarahita hai to kama se jilA usko aMvAra lene kI icchA kyoM hotI hai? icchA hote hI to zuddhi samApta ho jAtI hai (kyoMki jaba taka icchA hai taba taka rAga rahatA __ isa saMsAra meM ananta jIva haiM, unake karma naSTa hone para unheM hI mokSa hotA hai, ve hI brahmA/bhagavAna bana jAte haiM aisA dyAnatarAya kahate haiN| dhAnata bhajana saurabha Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) e mere mIta! nicIta kahA sovai // Teka / / phUTI kAya sarAya pAyakai, dharama ratana jina khovai // e. // 1 // nikasi nigoda mukata jaiveko, rAhavirSe kahA jovai|| e. // 2 // 'dhAnata' guru jAgurU pukAreM, khabaradAra ki na hovai||e.||3|| ai mere mitra, priya ! tU nizcinta hokara kyoM so rahA hai? ye kAyArUpI sarAya jisake nau dvAra haiM arthAt nau sthAna se phUTI huI hai tU isameM rata hokara dharmarUpI ratna ko kyoM kho rahA hai? nigoda se nikalakara tujhe mukti/mokSa ko jAnA hai taba tU bIca meM, rAha meM viSayoM kI ora kyoM dekhatA hai ? viSayoM meM kyoM pha~sAtA hai? dyAnatarAya kahate haiM ki satguru tujhe pukAra-pukAra kara jagAte haiM, sAvaceta karAte haiM to tU sAvadhAna kyoM nahIM hotA? khabaradAra kyoM nahIM hotA? kaI deza, apana denaa| jovai - dekhanA, dhyAna denaa| 98 dyAnata bhajana saurabha Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) aiso sumarana kara mere bhAI, pavana bhai mana kitahU~ na jAI // Teka // paramesurasoM sA~ca rahI jai, lokaraMjanA bhaya taja dIjai / aiso. // jama aru nema dou vidhi dhAro, Asana prANAyAma sa~bhArI / pratyAhAra dhAranA kIjaiM, dhyAna-samAdhi- mahArasa pIjai / aiso. // 1 // so tapa tapo bahuri nahiM tapanA, so japa japo bahuri nahiM japanA / so vrata dharo bahuri nahiM dharanA, aise maro bahuri nahiM maranA / / aiso. / / 2 // paMca parAvartana lakhi lIjai, pAMcoM indrIko na patIjai / 'dyAnata' pAMcoM lacchi lahIjai, paMca parama guru zarana gahIjai / / aiso. // / 4 // ai mere mana, ai mere bhAI ! tU aisA sumirana kara ki jisase tere zvAsa kI caMcalatA thama jAe arthAt udvega rukakara maMdatA samatA A jAye aura mana idharaudhara na bhaTake arthAt ekAgratA ho jaae| paramezvara se sadA sacce rahie aura loka - dikhAvA va usake bhaya ko chor3a diijie| .. - yama aura niyama donoM kA vidhipUrvaka pAlana kro| tana ko sthira karane hetu Asana aura prANAyAma donoM kA abhyAsa- sAdhana kro| phira pratyAhAra va dhAraNA karate hue dhyAna meM lIna hokara samAdhistha ho jAo aura Ananda rasa kA AsvAdana kro| tapa karo to aisA ki phira punaH tapa na karanA par3e, jApa japo to aisA ki phira punaH jApa na karanA pdd'e| vrata kA anupAlana karo to aisA ki phira puna: kabhI vrata na karanA par3e aura mRtyu kA varaNa karo to aisA ki phira kabhI mRtyu kA prasaMga hI na Ae arthAt mukti ho jAe, mokSa ho jaae| saMsAra ke dravya, kSetra, kAla, bhAva aura bhava, ina paMcaparAvartana ko dRSTigata rakhakara paMca-indriya ke viSayoM meM rata mata ho / dyAnatarAya kahate haiM ki isa prakAra pA~ca labdhiyoM ko prAptakara paMcaparameSThI kI zaraNa grahaNa karo / = yama = jIvanaparyanta ke lie kiyA gayA tyAga; niyama kAla kI maryAdA lekara kiyA gayA tyaag| dyAnata bhajana saurabha 99 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) kara kara Atamahita re prAnI // Teka // jina parinAmani baMdha hota haiM, so paranati taja dukhadAnI // kara. / kauna puruSa tuma kahAM rahata hau, kihikI saMgati rati mAnI / je parajAya pragaTa pudgalamaya, te taiM kyoM apanI jAnI // kara. // 1 // cetanajoti jhalaka tujhamAhIM, anupama so taiM visarAnI / jAkI paTatara lagata Ana nahiM dIpa ratana zazi sUrAnI // karaH // 2 // ApameM Apa lakho apano pada, 'dyAnata' kari tana- mana- bAnI / paramezvarapada Apa pAiye, yauM bhASai kevalajJAnI // kara. // 3 // are bhale prANI, apanI AtmA kA hita kara le| jina kaSAyayukta pariNAmoM ke kAraNa saMkleza hokara karmoM kA baMdhana hotA hai ve saba duHkhadAyI haiM, unako chor3a do| he prANI ! jarA vicAra karo tuma kauna ho ? kahA~ rahate ho? kisakI saMgati tumako rucikara laga rahI hai ? kisakA sAtha tumako bhA rahA hai ? ye paryAyeM jo prakaTa meM haiM ve saba spaSTataH to pudgalajanya haiM, tU cetana unheM kyoMkara apanA mAna rahA hai ? - he prANI! tujhameM caitanya kA anupama prakAza / jhalaka dikhAI detA hai, use tUne vismRta kara diyA, bhulA diyA / candra, sUrya, ratnadIpa yA anya koI bhI usa cetanaprakAza kI samatA/ tulanA karane meM samartha nahIM / dyAnatarAya kahate haiM ki he prANI! mana, vacana aura kAya se apane ApakA svarUpa - cintana karo to tumako bhI kaivalya kI upalabdhi ho jAyegI / aisA kevalajJAnI devoM ne svayaM ne batAyA hai, kathana kiyA hai| 100 dyAnata bhajana saurabha Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (93) kara rai! kara re! kara re!, tU Atama hita kara re| ttek|| kAla ananta gayo jaga bhamateM, bhava bhavake dukha hara re| kara re.|| lAkha koTi bhava tapasyA karate, jito karma tero jara re| svAsa mahAmanAhi la. dAsa, an anumA jita dara re|| kara re.||1|| kAhe kaSTa sahai bana mAhIM, rAga doSa parihara re| kAja hoya samabhAva binA nahiM, bhAvau paci paci mara re|| kara re.||2|| lAkha sIkhakI sIkha eka yaha, Atama nija, para para re| koTa graMthako sAra yahI hai, 'dyAnata' lakha bhava tara re|| kara re.||3|| he prANI! ananta kAla isa saMsAra-mahAvana meM bhaTakate hue vyatIta ho gyaa| aba to ina bhava-bhavAntaroM ke duHkha kA haraNa kara mukta kara de| tU apanI AtmA kA hita-bhalA kara re| lAkhoM bhava taka tapasyA karake bhI isa karmarUpI roga kA nAza karo, use jiito| jisa kSaNa bhI tuma apane anubhava meM AjAoge, usI zvAsozvAsa meM, usI kSaNa meM karma naSTa ho jaayeNge| __ kisa kAraNa se kisalie tU vana meM jAkara kaSTa sahana karatA hai? tU mAtra rAga-dveSa ko chor3a de| samatA bhAva ke binA kucha bhI nahIM hogaa| usake binA tU cAhe kitanA hI maratA-pacatA raha / lAkha bAta kI eka bAta yaha hai ki yaha anubhava kara ki maiM AtmA hU~ aura saba para haiN| yaha bhedajJAna hI karor3oM granthoM kA sAra hai| dyAnatarAya kahate haiM ki tU itanA-sA samajhakara bhava se pAra ho le| dyAnata bhajana saurabha 101 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga bilAvala kahiveko mana sUramA, karaveko kAcA // ttek|| viSaya chur3Avai aurapai, Apana ati mAcA / / khive.|| mizrI mizrIke kahaiM, muMha hoya na miitthaa| nIma kahaiM mukha kaTu huA, kahu~ sunA na diitthaa|| khive.||1|| kahanevAle bahuta haiM, karaneko koii| kathanI loka-rijhAvanI, karanI hita hoI // khive.||2|| kor3i janama kathanI kathai, karanI binu dukhiyaa| kathanI binu karanI kara, 'dyAnata' so sukhiyA / / khive.||3|| are mana! tU kahane ke lie to zUravIra banatA hai para kriyA karane ke lie atyanta kamajora hai / arthAt mana kI ur3Ana ko koI thAha nahIM, para kriyA karane meM atyanta asamartha hai / anya logoM ko to indriya-viSaya chor3ane kA upadeza detA hai, parantu tU svayaM unameM raca-paca rahA hai, bahuta rata ho rahA hai| mizrI-mizrI kahanebhara se muMha mIThA nahIM hotA aura na nIma-nIma kahane se mu~ha kaDuvA hotA hai| aisA hote hue na kahIM sunA aura na hI kahIM dekhaa| ___kahanevAle to bahuta hai, parantu karane ke lie koI virale hI hote haiM / kahanA mAtra to loka ko rijhAne ke lie hotA hai, jabaki hita to usake karane se hotA hai| karor3oM janma taka kahatA to rahA, arthAt kahate-kahate karor3oM janma bIta gaye para kiyA kucha nahIM, isalie du:khI huaa| dhAnatarAya kahate haiM ki jo zakti mAtra kahane meM arthAt bAteM karane meM vyaya kI jAtI hai usa zakti ko jo koI kriyA karane meM vyaya karatA hai vaha hI sukha pAtA hai arthAt jo kahatA nahIM hai balki karane meM apanI zakti kA upayoga karatA hai vahI lAbha pAtA hai| 102 dyAnata bhajana saurabha Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga kAphI kara mana! nij-aatm-ciNtaun||ttek|| jihi binu jIva bhamro jaga-jauna // kara." .............. Atamamagana parama je sAdhi, te hI tyAgata karama upAdhi / kr.||1|| gahi vrata zIla karata tana zokha, jJAna binA nahiM pAvata mokha // kara. / / 2 / / jihite pada arahanta nareza, rAma kAma hari iMda phaNeza / / kr.||3|| manavAMchita phala jihi hoya, jihikI paTatara avara na koya / kara. // 4 // tihU~ loka tihu~kAla-ma~jhAra, varanyo Atamaanubhava sAra / kr.||5|| deva dharama guru anubhava jJAna, mukati nIva pahilI sopAna / / kara. // 6 // so jAnaiM china hai zivarAya, 'dyAnata' so gahi mana vaca kAya kara. // 7 // e mere mana ! tU apanI AtmA kA citavana kara, isake binA jIva sAre jagata kI caurAsI lAkha yoniyoM meM bhramaNa karatA rahatA hai| jo AtmasvarUpa ke cintana meM magana raha kara parama sAdhanA karate haiM, ve hI karmoM kI upAdhi ko chor3a pAte haiN| ___ jo vrata-zIla Adi kA pAlana karate haiM, ve isa deha ko kRza kara dete haiM, sukhA dete haiM; parantu Atma-jJAna ke binA unako mokSa kI prApti nahIM hotii| jJAna se hI rAjapada, rAma, kAmadeva, viSNu, iMdra, dharaNendra kA pada pAtA hai / jJAna se hI arahaMta pada prApta hotA hai| isa jJAna se saba manovAMchita kAmanAe~ pUrNa hotI haiM jisakI samatA koI anya nahIM kara sktaa| ghAnata bhajana saurabha 103 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tInoM loka, tInoM kAla meM sArarUpa yadi kucha hai to vaha mAtra AtmA kA : . anubhava hI hai ! .. . . . __ deva, dharma, guru ke guNoM kA anubhava-jJAna hI mokSa kI prathama sIr3hI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki mana, vacana aura kAya se jisako Atma-zraddhA ho arthAt jo AtmA ko jAna gayA vaha hI mokSa pada pAtA hai| 104 dyAnata bhajana saurabha Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) kara mana! vItarAgako dhyAna / / Teka / / jina jinarAya jiniMda jagatapati, jagatArana jgjaan|| kr.|| paramAtama paramesa paramaguru, paramAnaMda prdhaan| alakha anAdi ananna anupama, ajara amara amlaan|| kr.||1|| niraMkAra adhikAra niraMjana, nita niramala nirmaan| jatI vratI muna RSI sukhI prabhu, nAtha dhanI guna jJAna / / kara. / / 2 // siva saravajJa siromani sAhaba, sAMI santa sujaan| 'dyAnata' yaha guna nAmamAlikA, pahira hiye sukhadAna // kara. // 3 // he mere mana ! tU vItarAga prabhu kA dhyAna kr| apane Apa para vijaya pAnevAle jo jina haiM, unameM jo ziromaNi haiM, jinendra haiM, jagata ke svAmI haiM, unako sArA jagata jAnatA hai ki ye hI jaga se tAranevAle haiN| ve vItarAga hI parama AtmA haiM, parama Izvara haiM, parama guru haiM, paramAnanda ke denevAloM meM pradhAna haiM, mukhya haiM / ve adRSTa haiM, anAdi haiM, ananta haiM, upamArahita. anupama haiM, kabhI bhI malina na honevAle prasannamUrti haiN| unakA koI pudgala AkAra nahIM hai, ve nirAkAra haiM, vikArarahita haiM, doSarahita niraMjana haiM, mAnarahita haiN| ve yati, vratI, muni, RSi va AnaMditajanoM ke prabhu haiM, jJAnaguNa ke dhanI haiM, svAmI haiN| ve vItarAga ziva (mokSa) haiM, sarvajJa haiM, zreSTha svAmI haiM, santoM dvArA jAne gae haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki jo unake nAma kI, guNoM ko yaha mAlA hRdaya meM dhAraNa karatA hai, use yaha suna pradAna karatI hai| dyAnata bhajana saurabha 105 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (97) kAraja eka brahmahIsetI // ttek|| aMga saMga nahiM bahirabhUta saba, thana dArA sAmagrI tetI // kAraja. / / sola suraga nava graivikameM dukha, sukhita sAtameM tatakA vetii| jA zidhakArana munigana dhyAve, so tere ghaTa aanNdkhetii|| kAraja. // 1 // dAna zIla japa tapa vrata pUjA, aphala jJAna bina kiriyA ketii| paMca daraba tote nita nyAre, nyArI rAgadoSa vidhi jetii||kaarj // 2 // . tU avinAzI jagaparakAsI, 'dyAnata' bhAsI suklaavetii| tajau lAla! manake vikalapa saba, anubhava-magana suvidyA etii| kaarj.||3|| he jIva! nija brahma meM lIna rahanA, magana rahanA, yaha hI to eka karaNIya hai, kArya hai, pariNAma hai| yaha deha, dhana, strI aura parigraha kI sAmagrI ye saba bAhya saulahaveM svarga va nava graiviyaka meM bhI vaha duHkhI hai| sukhI to sAta tatvoM ko jAnanevAlA hai, jisa sukha prApti ke nimitta munigaNa bhI jisakI stuti-cintana karate haiM vaha Ananda kA kSetra tere apane antara meM hI haiN| binA jJAna ke zIla, japa, tapa, vrata, pUjA Adi kI kriyAe~ bhI koI phala denevAlI nahIM haiM / pA~coM dravya bhI tujhase bhinna haiM aura rAga-dveSa kI vidhi bhI tujha se alaga hai| dyAnatarAya kahate haiM ki tU avinAzI haiM, jetA hai, prakAzI hai, zukla dhyAna meM lIna hai| isalie he bhavya ! tU mana ke saba vikalpa chor3akara apane AtmA ke anubhava kI suvidhA meM magana ho jaa| 106 dyAnata bhajana saurabha Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) ghaTameM paramAtama dhyAiye ho, parama dharama dhnhet| mamatA buddhi nivAriye ho, TAriye bharama niketa // ghttmeN.|| prathamahiM azuci nihAriye ho, sAta dhAtumaya deh| kAla ananta sahe dukhajAnaiM, tAko tajo aba neha // ghttmeN.||1|| jJAnAvaranAdika jamarUpI, nijatai bhinna nihaar| rAgAdika paranati lakha nyArI, nyAro subudha vicAra // ghttmeN.||2|| tahA~ zuddha Atama niravikalapa, hai kari tisako dhyAna / alapa kAlameM ghAti nasata haiM, upajata kevalajJAna ! / ghaTameM. // 3 / / cAra adhAti nAzi ziva pahu~ce, vilasata sukha ju annt| samyakadarasanakI yaha mahimA, 'dyAnata' laha bhava ant| ghttmeN.||4|| he sAdhaka! parama dhana - mokSa kI prApti hetu apane ghara meM hRdaya meM apanI AtmA ke parama svarUpa kA dhyAna kiijie| rAga aura mamatva buddhi ko chor3ie, vaha hI saba prakAra ke bhrama kA kAraNa hai, bhrama kA ghara hai| sarvaprathama apanI isa sAta dhAtumaya deha kI ora dekho| isameM sarvatra azuci bharI hai, usI se yaha nirmita hai| anantakAla se isa deha ke mAdhyama se duHkha sahe haiM, aba isase apanA mamatva todd'o| jJAnAvaraNAdika karma mRtyu kI bhA~ti jakar3e hue haiM / unase bhinna apanI AtmA ke nirmala svarUpa ko nihAra, dekha ! apane acche - zuddha vicAroM ke mukAbale rAgAdika kI pariNati sthiti atyanta bhinnA hai| tU tere zuddha AtmA kA, jisake kisI bhI prakAra kA vikalpa yA vibhAva nahIM hai, usa rUpa meM dhyAna kara / usase alpakAla meM taire ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara kevalajJAna prApti kI saMbhAvanA ho jaayegii| dyAnata bhajana saurabha 107 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpazcAt jaba zeSa cAra aghAtiyA karmoM kA kSaraNa ho jAvegA taba tU mokSa arthAt ziva sthAna para jAkara ananta sukha ko ananta kAla taka bhogegaa| dhAnatarAya kahate haiM ki samyakadarzana kI mahimA yaha hI hai ki isase bhava-bhramaNa kI sImA sImita hotI jAtI hai| 108 dyAnata bhajana saurabha Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetanajI! tuma jorata ho dhana, so dhana calata nahIM tuma lAra / / Teka ! jAko Apa jAna poSata ho, so tana jalakai hai hai chaar|| cetana. / / 1 / / viSaya bhogake sukha mAnata ho, tAko phala hai duHkha apaar||cetn.||2|| yaha saMsAra vRkSa semarako, mAna kaho hA~ kahata pukaar||cetn.||3|| he cetana ! tuma dhana saMgraha meM lage ho / para yaha dhana tumhAre sAtha nahIM jaayegaa| tuma apanA jAnakara jisa zarIra kA poSaNa karate ho, vaha zarIra bhI sAtha nahIM jAtA, vaha bhI jalakara ke khAka/bhasma ho jAtA hai| tuma viSayabhoga meM sukha mAnate ho, unakA phala apAra duHkha hI milatA hai| yaha saMsAra semara ke vRkSa ke samAna hai| semara vRkSa ke phUla dekhane meM sundara hote haiM, parantu usake phala nissAra hote haiM / jJAnIjana pukAra karake tumako samajhA rahe haiM, cetA rahe haiM, tuma yaha mAna lo, samajha lo| dyAnata bhajana saurabha Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100% ... . . . . . . cetana! tuma ceto bhAI, tIna jagata ke naath|| ttek|| aiso narabhava pAcaka, kAhe viSayA lvlaaii||cetn.||1|| nAhIM tumarI lAikI, jovana dhana dekhata jaaii| kIje zubha tapa tyAgakai, 'dyAnata' hUje akaSAI |cetn. / / 2 / / he cetana ! aba to ceto| tuma to tIna loka ke nAtha/svAmI ho| aisA manuSya janma pAkara tuma indriya-viSayoM meM rata kyoM ho? isameM tumhArI yogyatA nahIM hai ki tuma yauvana, dhana Adi ko hI dekha rahe ho, unhIM meM aTaka rahe ho| tuma zubha tapa aura tyAga karo, dyAnatarAya kahate haiM ki aisA karane se tuma kaSAyarahita ho jaaoge| dyAnata bhajana saurabha Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 101 ) prANI! tuma to Apa sujAna ho, aba jI sujAna ho // Teka // azuci aceta vinazvara rUpI, pudgala tumataiM Ana ho / cetana pAvana akhaya arUpI, Atamako pahicAna ho / prANI. // 1 // nAva dharekI lAja nibAho, itanI vinatI mAna ho / bhava bhava duHkha ko jala de 'dyAnata', mitra ! laho zivathAna ho / prANI // 2 // he cetana ! tuma to svayaM samajhadAra ho, vivekavAna ho / 1 yaha deha azuci haiM, acita arthAt jar3a haiM. naSTa honevAlI haiM, pudgala hai yaha tuma se / AtmA se bhinna haiM, alaga hai / tuma (AtmA) to caitanya ho, akSaya ho, arUpI ho, aise AtmA kI pahacAna karo 1 dyAnatarAya kahate haiM ki he cetana ! Apa apane nAma kA, usake anurUpa kIrti kA, apanI mAna-maryAdA kA nirvAha karo aura itanI vinatI svIkAra karo - bhavabhava ke duHkhoM ko jalAMjali do, tyAga do to e mitra, tuma mokSa ko prApta kro| dyAnata bhajana saurabha 111 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 102 ) cetana nAgara ho tuma, ceto catura sujAna, Apahita kIjiye ho // Teka // prathama praNamu arahanta jinezvara, anaMta catuSTayadhArI / siddha sUri guru munipada bandoM, paMca parama upagArI // bandoM zArada bhavadadhipArada, kumativinAzanahArI / dehu subuddhi mere ghaTa antara, kahIM kathA hitakArI // cetana. // 1 // yaha saMsAra anAdi ananta, apAra asAra batAyo / jIva anAdi kAlasoM le kari, mithyAsoM lapaTAyo // tA bhramata cahU~gati bhItara, sukha nahiM dukha bahu pAyo / jinavAnIsaradhAna binA taiM, kAla ananta gumAyo // cetana // 2 // dhIrA // kAma bhogakai sukha mAnata hai, viSaya rogakI pIrA / tAsu vipAka ananta guNA tohi, narakamAhiM hai pApa karamakari sukha cAhata hai, sukha nahiM hai hai boye Aka Ama kimi khaiho, kA~ca na haiM hai pApa karama kari daraba kamAyo, pApahi heta lagAyo / donoM pApa kauna bhogaigo, so kachu bheda na pAyo // duzamana poSi haraSa bahu mAnyo, mitra na saMga suhAyo / narabhava pAya kahA taiM kInoM, mAnuSa vRthA kahAyo // cetana // 4 // vIrA / hIrA / / cetana // 3 // sAta narakake dukha bhUle aru garabha janama hU bhUle / kAla dAr3ha vica kauna azuci tana, kahA jAna jiya phUle // jAna bUjhA tuma bhaye bAvare, bharama hiMDole jhUle / rAI sama dukha saha na sakata ho, kAma karata dukhamUle // cetana // 5 // sAtA hota kachuka sukha mArne, hota asAtA rovai / ye donoM haiM karma avasthA, Apa nahIM kina jovai // aurana sIkha deta bahu nIkI, Apa na Apa sikhAvai / sAMca sAca kachu jhUTha raMca nahiM, yAhItaiM dukha pAvai // cetana // 6 // 112 dyAnata bhajana saurabha Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApa karata bahu kaSTa hota hai, dharama karata sukha bhAI! bAla gupAla sabai ima bhASai, so kahanAvata AI! duhimeM jo tokauM hita lAgai, so kara mnvckaaii| tumako bahuta sIkha kyA dIje, tuma tribhuvanake raaii||cetn.||7|| basa paMcendrIsetI mAnuSa, ausara phira nahiM pai hai| tana dhana Adi sakala sAmagrI dekhata dekhata je hai| samajha samajha aba hI tU prANI! duragatimeM pchtaihai| bhaja arahantacaraNa juga 'dhAnata', bahuri na jagameM ai hai|| cetn.||8|| he vivekI sujana ! tuma caitanya rAjA ho, aba to ceto| apanA hita kro| sarvaprathama ananta catuSTaya ke dhArI arahaMta deva ko praNAma kro| phira siddha, AcArya, guru arthAt upAdhyAya aura muni ke caraNoM meM namana kro| ye pA~coM hI upakAra karanevAle haiN| phira sarasvatI jo isa bhava-samudra se pAra utAranevAlI hai aura kamati kA nAza karanevAlI hai, kA vaMdana kro| ve mujhe mere antara meM subuddhi deN| aisI hitakArI kathA kaheM ki jisase unake guNoM kI anubhUtirUpa pahacAna ho| yaha saMsAra anAdi va ananta hai, isakA koI pAra nahIM hai, kintu yaha nissArasArarahita hai| anAdikAla se mithyAtva ke kAraNa jIva isameM lipaTA huA hai, jisake kAraNa cAroM gatiyoM meM bhaTakakara sukha nahIM, bahuta duHkha pAye haiM / jinendra vacana/jinavANI kA zraddhAna kie binA anantakAla vyartha meM vyatIta ho gae, bitA die| kAma aura bhoga ko sukha mAnakara jIva indriya-viSayoM kI pIr3A ko sahana karatA rhaa| jisake pariNAmasvarUpa usase bhI anantaguNA phala pAkara narakagati meM durdazA ko prApta huaa| pApa karake sukha kI kAmanA karatA rhaa| he bhAI! usase sukha nahIM hotaa| jarA soca! Akar3A bokara Ama kisa prakAra prApta ho sakatA hai? jaise kAca kabhI bhI hIrA nahIM ho sktaa| chAnata bhajana saurabha 113 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApa kriyA karake dhyAna arjita kiyA aura use phira pApa-kAryoM meM hI lagA diyaa| ina donoM kriyAoM ke pApa kA bhAgI - bhoganevAlA kauna hogA? isa bheda kI bAta ko jIva samajha hI nahIM paayaa| duzmana ko (mithyAtva ko) poSaNa dekara, use pAla-posakara harSita huA aura kalyANakArI va upayogI mitroM kA (samyaktva kA) sAtha mana ko rucikara nahIM lgaa| isa prakAra narabhava pAkara tUne kyA kiyA? (kucha bhI bhalA nahIM kiyaa|) tU to nAhaka hI manuSya khlaayaa| jIva sAtoM narakoM ke duHkhoM ko, garbhakAla va janma ke duHkhoM ko (jo usane bhoge the una) sabhI ko bhUla gyaa| isa azuci - 'maila se bhare tana ko jo sadA nAzavAna hai, jo sadA mRtyu kI dAr3ha meM rahatA hai, use pAkara jIva phUlA huA rahatA hai, phUlA jAtA hai, prasanna hotA hai / he jIva ! tU jAna-bUjhakara bhrama meM par3A hiNDole kI bhA~ti idhara-udhara jhUla rahA hai| yaha jIva rAI ke samAna thor3A sA duHkha bhI sahana nahIM kara pAtA, para kAma du:kha upajAne ke karatA rahatA hai| sAtA kA (sukha kA) thor3A-sA udaya hone para sakha mAnatA hai aura asAtA hone para duHkhI hokara rotA hai| ye donoM avasthAe~ to karmajanya haiM, karmoM ke kAraNa haiM / parantu jIva apane Apa kI ora nahIM dekhatA / dUsaroM ko to bhalI prakAra sIkha va zikSA detA hai, para svayaM usa para AcaraNa nahIM krtaa| yaha hI satya hai| isameM kucha bhI jhUTha nahIM hai| isa hI ke kAraNa duHkha pAtA hai| he jIva ! pApa se pIr3A va kaSTa hotA hai / dharma se sukha hotA hai| sabhI yaha kahate haiM ki choTe se lekara bar3e taka saba isa bAta ko samajhate haiN| ina donoM (pApa aura dharma) meM jo tujhe hitakara lage use mana-vacana-kAyasahita kr| tU svayaM tInabhuvanapatti hone kI kSamatA rakhatA hai| isalie tujhako kyA sIkha dI jAve? __ trasakAya meM paMcendrI manuSya hone kA avasara phira nahIM milegaa| dekhate-dekhate tana- dhana Adi saba sAmagrI calI jAvegI / he prANI! tU aba to samajha, varanA phira durgati meM par3akara pchtaaegaa| dyAnatarAya kahate haiM ki tU arahaMta caraNa kA bhajana kara, jisase jagata meM phira se Agamana hI na ho| - - -- ananta catuSTaya = ananta darzana, ananta jAna, ananta sukha, ananta bIrya / 114 dyAnata bhajana saurabha Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) rAga dhamAla cetana prANI cetiye ho, aho bhavi prAnI cetiye ho, china china chIjata aav| ttek|| ghar3I ghar3I ghar3iyAla raTata hai, kara nija hita aba daav|| cetn.|| jo china viSaya bhogameM khovata, so china bhaji jina naam| vAte narakAdika dukha paihai, yAta sukha abhiraam||cetn.||1|| viSaya bhujaMgamake ise ho, sale bahuta saMsAra / jinheM viSaya vyAya nahIM ho, tinakA jIvana saar|| cetanaH // 2 // cAra gatinimeM durlabha nara bhava, nara bina mukati na hoy| so taiM pAyo bhAga udaya hoM, viSayani-sa~ga mati khoy||cetn. / / 3 / / tana dhana lAja kuTuMba ke kArana, mUr3ha karata hai paap| ina ThagiyoM se ThagAyakai ho, pAvai bahu dukha Apa / / cetn.|| 4 // jinako tU apane kahai ho, so to tere nAhiM / ke to tU inakauM tajai ho, ke ye tujhe taja jaahiN|| cetana. // 5 // palaka ekakI sudha nahI ho, sirapara gAjai kaal| tU nicinta kyoM bAvare ho, chor3i de saba bhrmjaal| cetn.|| 6 // bhaji bhagavanta mahantako ho, jIvana-prANaadhAra / jo sukha cAhai Apako ho, 'zAnata' kahai pukAra / / cetn.|| 7 // _he cetana ! he prANI ! tU aba ceta! o bhavya! tU aba caita / eka-eka kSaNa Ayu bItI jA rahI hai / ghar3I pratikSaNa/hara ghar3I/nirantara calatI hI rahatI hai, aba apane hita ke lie koI yuktikr| dyAnata bhajana saurabha 115 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo bhI kSaNa tU viSaya-bhoga meM kho rahA hai vaha kSaNa tU zrI jina-nAma ko bhajane meM lgaa| viSaya-bhoga se narakAdika duHkha milate haiM aura jina-nAma ke sumirana se vAMchita sukha kI prApti hotI hai| viSaya-bhogarUpI sarpa ke isane para bahuta kAla taka saMsAra-paribhramaNa (cakkara) hotA hI rahatA hai| jinake jIvana meM viSaya-bhoga nahIM hai unakA hI jIvana sAra-svarUpa hai, prayojanavAna hai| cAroM gatiyoM meM nara-bhava durlabha hai, yaha bar3I kaThinAI se milatA hai| isake binA mukti nahIM hotI arthAt mokSa kevala manuSya gati se hI prApta hotA hai / vaha (manuSya janma) tumane bhAgyodaya se prApta kara liyA hai, aba viSayabhoga meM lagakara use mata khoo| ajJAnI manuSya isa deha, dhana aura kuTumba kI lAja ke kAraNa pApArjana karatA hai| ina ThagoM se ThagA jAkara vaha bahuta duHkha pAtA hai| jinako tU apanA kahatA hai, ve tere nahIM haiM / yA to tU unako chor3a de, anyathA ye to tujhe chor3akara jAyeMge hii| eka pala kA bhI vizvAsa nahIM hai, kAla sadA sira para ma~DarA rahA hai| tU phira nizcinta kyoM ho rahA hai? yaha bhrama-jAla haiM, isako chor3a de| dyAnatarAya pukArakara kahate haiM ki jo tU apanA sukha cAhatA haiM to bhagavAna kA bhajana kara, yaha hI jIvana kA AdhAra haiN| Ava = aayu| chAnata bhara Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104 ) cetana ! mAna lai bAta hamArI // Teka // / jIva jIna puna donoM kI nidhi nyArI // cetana // 1 // cahu~gatirUpa vibhAva dazA hai, mokhamAhiM avikArI // cetana // 2 // 'dyAnata' daravita siddha virAjai, 'sohaM' japi sukhakArI // cetana. // 3 // are cetana ! tU hamArI bAta mAna le| yaha pudgala jIva nahIM hai aura na jIva pudgala hai| donoM dravya alaga alaga haiM, unakI vidhi, vyavasthA, dravya, saba alaga alaga haiN| cAroM gatiyA~ jIva kI vaibhAvika dazA hai, vaibhAvika sthiti hai| kevala mokSa meM hI jIva kA zuddha rUpa hai, avikArI rUpa haiM arthAt mokSa hI eka aisA sthAna hai jahA~ zuddhatA hai, vikAra nahIM hai / dyAnatarAya kahate haiM ki jIvadravya kA jo siddharUpa hai, nirmalarUpa haiM, vaha hI maiM hU~, usa rUpa kA jApa hI sukhakArI hai| dhAnata bhajana saurabha 117 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) rAga malhAra jagatameM samyaka uttama bhaaii| ttek|| samyakasahita pradhAna narakameM, dhika zaTha suragati paaii|| jgt,|| zrAvaka-vrata munivrata je pAlaiM, jina Atama lvlaaii| tina" adhika asaMjamacArI, mamatA budhi adhikaaii| jgt.||1|| paMca-parAvartana se kIneM, bahuta bAra dukhdaaii| lakha caurAsI svAMga dhari nAcyau, jJAnakalA nahiM aaii| jgt.||2|| samyaka bina tihu~ jaga dukhadAI, jaha~ bhAvai taha~ jaaii| 'yAnata' samyaka Atama anubhava, sadguru sIkha btaaii||jgt. // 3 // he sAdho ! jagata meM samyaktva hI sarvottama hai| samyaktvadhArI rAjA naraka meM bhI duSTatA se mu~ha mor3e rahatA hai jisase deva (sura) gati pAtA hai, samatA kA anubhava karatA hai| jinheM AtmA ke prati ruci rahatI hai, hotI hai ve to zrAvaka ke vratoM va muni vratoM kA (aNuvrata va mahAvrata kA) pAlana karate haiM, adhika asaMyamo loga ve haiM jo moha aura mamatA se grasta haiN| dravya, kSetra, kAla, bhAva va bhava ke parAvartana pUre karate hue bahutabAra duHkha sahana kie haiM / caurAsI lAkha yoniyoM meM bhA~ti-bhA~ti ke rUpa-bhava dhAraNa kie haiM, phira bhI jJAna kI kalA nahIM samajha ske| samyaktva binA sArA jagata duHkha denevAlA hai / samyaktva aura saMsAra meM tumheM jo bhAve vahA~ hI jAo arthAt vaisA hI svIkAra karI / dyAnatarAya kahate haiM ki samyaktva AtmA kA anubhava haiM / satguru aisI hI sIkha dete haiM, batalAte haiN| 118 dyAnata bhajana saurabha Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) rAga vihAgaro jAnata kyoM nahiM re, he nara AtamajJAnI // ttek|| rAgadoSa pudgalakI saMgati, nihacai zuddhanizAnI // jaant.|| jAya naraka pazu nara sura gatimeM, ye parajAya viraanii| siddha-svarUpa sadA avinAzI, jAnata viralA praanii|| jAnata. // 1 // kiyo na kAhU harai na koI, guru zikha kauna khaanii| janama-marana-mala-rahita amala hai, kIca binA jyoM pAnI // jAnata. // 2 // sAra padAratha hai tihU~ jagameM, nahiM krodhI nahiM maanii| 'dyAnata' so ghaTamAhiM virAjai, lakha hajai shivthaanii|| jAnata. / / 3 / / he jJAnI-AtmA, he nara! tU yaha kyoM nahIM jAnatA hai ki rAga-dveSa donoM hI pudgalajanita haiN| ina donoM se pudagala kA bodha hotA hai| tu caitanya hai aura nizcaya se, rAga-dveSa se rahita hai, bhinna hai, zuddharUpa meM AtmasvarUpa hai| tU naraka, pazu, manuSya aura devagati meM bhramaNa karatA hai, parantu ye paryAyeM terI nahIM haiM, ye to pudgala kI haiM / tU siddha-svarUpI hai, avinAzI hai| yaha tathya koI eka biralA hI jAnatA hai| dravyadRSTi se koI kisI kA kucha nahIM kara sktaa| koI kisI paravastu ko grahaNa nahIM kara sktaa| ye guru haiM, jJAnI haiM; aura ye ziSya haiM, isane isako jJAna diyA aisA kahane kA kyA mahatva hai? jaise kIcar3ahita jala nirmala hai, vaise hI saba upAdhi se mukta, janma-maraNa se rahita yaha AtmA sarvamalarahita hai, zuddha hai| vaha sarvamalarahita AtmA hI, krodha aura mAnarahita AtmA hI tIna loka meM sAravAna hai, krodha aura mAna sAravAna nahIM hai| aisA krodha va mAna se rahita nirmala AtmA jo apane antara meM AsIna hai, vyApta hai usI kA dhyAna va cintana kara jisase ziva arthAt zAnti kA sthAna mokSa prApta ho arthAt siddhasvarUpa kI prApti ho jaave| mAnata bhajana saurabha 119 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) rAga karikhA jAno dhanya so dhanya so dhIra viiraa| madana sau subhaTa jina, caTaka de paTa kiyo||ttek|| pAMca-indri-kaTaka jhaTaka saba vaza karyo, paTaka mana bhUpa kIno aNjiiraa|| dhanya so.||1|| Asa raMcana nahIM pAsa kaMcana nahIM, Apa sukha sukhI guna gana gaMbhIrA ||dhny so.||3|| kahata 'dyAnata' sahI, tarana tArana vahI, sumara lai saMta bhava udadhi tIrA // dhanya so.||4|| jisane usa dhanya (vaha jo apanA lakSya pA cukA) ko jAnA vaha hI dhanya hai arthAt puNyazAlI huaa| vaha hI dhIra haiM, vaha hI vIra hai / jisane kAmadeva jaise parAkramI ko kSaNabhara meM citta kara diyA, dharAzAyI kara diyA arthAt kAmanAoM ko harA diyA aura usakA nAza kara diyA, vaha hI dhanya hai| jisane pA~coM indriyoM kI senA ko palabhara meM, eka jhaTake meM, tvarita vaza meM kara liyA aura manarUpI rAjA ko jaMjIroM se arthAt saMyama se vaza meM kara liyA arthAt sthira va niyaMtritakara vaza meM kara liyA, vaha hI dhanya hai| jisake koI AzA nahIM hai, pAsa meM dhana nahIM hai aura phira bhI gaMbhIra hokara, sabase sukhI ho rahA hai| yAnatarAya kahate haiM ki yaha sahI hai ki aisA jo hai vaha svayaM bhI tira jAtA haiM aura vaha hI dUsaroM ko tirAnevAlA hai| vaha saMta (sAdhu) hI isa bhava-samudra ke taura para lagAnevAlA hai| usakA hI smaraNa kr| dyAnata bhajana saurabha Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) rAga vihAgarA jo te Atamahita nahiM kInA // ttek|| rAmA rAmA dhana dhana kInA, narabhava phala nahiM lInA // jo teN.|| japa tapa karakai loka rijhAye, prabhutAke rasa bhiinaa| aMtargata parinAma na sodhe, eko garaja sarI naa||jo teN.||1|| baiThi sabhAmeM bahu upadeze, Apa bhaye prviinaa| mamatA DorI torI nAhIM, uttama bhaye hiinaa||jo teN.||2|| 'dyAnatta' mana vaca kAya lAyake, jina anubhava cita diinaa| anubhava dhArA dhyAna vicArA, maMdara kalaza navInA ! / jo teM. // 3 // he prANI ! are, taiMne apanI AtmA kA hita nahIM kiyA 1 tU strI aura dhana meM hI ramA rhaa| manuSya janma pAne kA yathArtha prayojana phalarUpa meM tUne prApta nahIM kiyA, siddha nahIM kiyaa| japa-tapa karake bhI loka ko rijhAyA, unako harSita kiyA aura apane Apako bar3A mAnane ke mAna meM, bar3appana prApta karane meM magana ho gyaa| apane antara ke pariNAmoM ko zuddha nahIM kiyA aura kisI bhI lakSya arthAt eka bhI lakSya ko siddhi na ho skii| sabhA meM baiThakara bahuta upadeza die mAno svayaM usameM pAraMgata va pravINa ho ge| para moha-mamatA kI DorI nahIM TUTI, jisake kAraNa jitane zreSTha ho sakate the utane hI hIna ho ge| dyAnatarAya kahate haiM ki jinane mana, vacana aura kAya se apane anubhava meM, apane citta ko lagAyA, usa AtmA ke anubhava meM, usake dhyAna meM usane naenae kSitija dekheM, unhoMne caitanya bhAvoM ke nita nae kalaza car3hAkara Atma vaibhavarUpI mandira kI sundaratA kI vRddhi meM apanA yoga diyaa| dyAnata bhajana saurabha Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (109) jAnauM pUrA jJAtA soii|| ttek|| rAgI nAhIM roSI nAhIM, mohI nAhIM hoii| jaanauN.|| krodhI nAhIM mAnI nAhIM, lobhI dhI nA taakii| jJAnI dhyAnI dAnI jAnI, bAnI mIThI jAkI / jAnauM. // 1 // sAMI setI saccA dIsai, logoM kA pyaaraa|| kAhU jIkA doSI nAhIM, nIkA paiMDA dhaaraa| jAnauM / / 2 / / kAyA setI mAyA setI, jo nyArA hai bhaaii| 'dyAnata' tAko dekhai jAne, tAhIsoM lau laaii| jaanauN.||3|| he prANI, use hI pUrNa jJAnI jAnI jo rAgI nahIM hai, dveSI nahIM hai, jo mohI nahIM hai, jisake krodha nahIM hai, mAna nahIM hai, lobha ko buddhi nahIM hai| jo jJAnI hai, dhyAnI hai, dAnI hai (abhayadAna karanevAlA hai) aura jisakI sabako priya laganevAlI aura sabakA kalyANa karanevAlI mIThI vANI hai| jo paramAtmA ke jitanA/jaisA saccA/nirmala dikhAI de, jo saba logoM ko pyArA lage / jo kisI jIva kI virAdhanA kA doSI nahIM hai, use hI pUrNa jJAnI jAno, unakA padAnugamana/anusaraNa hI ucita hai / jo kAyA se aura mAyA se, sabase nyArA hai, caitanya rUpa hai / dyAnatarAya kahate haiM ki usako dekho, usako jAno, usake guNoM ko jAno, usase lau lagAo, usakA ho anusaraNa karo, usake prati bhakti se samarpita hovo| sAMI = svAmI, Izvara, prmaatmaa| 122 ghAnata bhajana saurabha Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) rAga gaurI tumako kaise sukha hai miit!|| ttek|| jina viSayani sa~ga bahu dukha pAyo, tinahIsoM ati priiti| tumko.|| udyamavAna bAga calaneko, tIrathasoM bhybhiit| dharama kathA kathaneko mUrakha, catura mRSA-rasa-rIta // tumako. / / 1 / / nATa vilokanameM bahu samajhau, raMca na drs-prtiitt| paramAgama suna UMghana lAgau, jAgau vikathA gIta // tumko.||2|| khAna pAna sunake mana haraSai, saMjama suna hai iit| 'dyAnata' tApara cAhata hoge, zivapada sukhita niciit| tumako. // 3 // he priya! tumako sukha kaise ho sakatA hai| mila sakatA hai? jina indriya-viSayoM ke kAraNa tumako atyanta du:kha mile haiM, unhIM ke prati tumhArI prIti hai, AkarSaNa hai ! bAga-bagIcoM meM saira karane ke lie to tuma parizrama karane ko bhI taiyAra ho, parantu tIrthayAtrA se tumheM bhaya lagane lagatA hai ! dharmakathA kahane meM to tuma muurkh| ajJAnI bana jAte ho para jhUThe na mithyA kathA-kahAnI-kisse kahane meM bahuta catura ho, unameM rasa lete ho, ruci pragaTa karate ho! nATaka (sinemA) Adi dekhane meM to ruci lete ho, unako bahuta acchI taraha samajhate ho, para bhagavAna kI mudrA ke darzana ke prati koI lagana nahIM rakhate ! dharma kI, Agama kI bAta sunakara U~ghane lagate ho aura vikathA sunane ke lie pUrNa jAgrata ho jAte ho! khAne-pIne Adi kI bAtoM meM, bhojana-kathA Adi se mana harSita hotA hai aura saMyama kI bAta sunakara kaSTa hotA hai ! dyAnatarAya kahate haiM ki aisA karanevAle isa para bhI isa bAta kI cAhanA karate haiM ki unheM mokSa-sukha kI prApti ho jAe aura ve nizcinta ho jAe~! dyAnata bhajana saurabha Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 111 ) tuma cetana ho // Teka // jina viSayani sa~ga dukha pAvai so kyoM taja deta na ho // tuma. // 1 // naraka nigoda kaSAya bhamAvai, kyoM na sacetana ho / tuma // 2 // 'dyAnata' ApameM Apako jAno, parasoM heta na ho // tuma. // 3 // he prANI ! tuma cetana ho / jJAnavAna ho / jina iMdriya viSayoM ke saMga/kI saMgati ke kAraNa tuma duHkha pA rahe ho una indriya viSayoM ko chor3a kyoM nahIM dete ho? inake kAraNa kaSAyoM meM lipta hokara naraka aura nigoda meM bhaTakanA par3atA hai, to tuma inase saceta kyoM nahIM hote? dhAnatarAma kahate haiM ki apane Apa ko jAno, taba tuma para se vimukha ho jAoge, para se dhyAna haTa jAyegA to usase lagAva nahIM rahegA / 124 dyAnata bhajana saurabha Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112 ) tuma jJAnavibhava phUlI basanta, yaha mana madhukara sukhasoM ramanta // Teka // dina bar3e bhaye bairAga bhAva, mithyAtama rajanIko ghaTAva // tuma. // 1 // bahu phUlI phailI suruci beli, jJAtAjana samatA saMga keli // tuma. // 2 // 'dyAnata' yAnI pika madhurarUpa, suranarapazuAnaMdaghanasurUpa // tuma. // 3 // - he prabhu! Apake jJAna ke vaibhava ke kAraNa cAroM ora basanta sA sukhadamanohArI vAtAvaraNa ho rahA hai arthAt jJAna kI ujjvalatA meM cAroM ora sukhaAnanda bikhara rahA hai, jisameM merA yaha mana sukhapUrvaka ramaNa karatA hai| vairAgyarUpI dina udita ho rahA hai jisase mithyAtva kI rAtri ghaTatI jA rahI hai, bIta rahI hai, samApta ho rahI hai / Atmaruci kI sarasa bela khUba phala-phUla rahI hai aura jJAnIjanoM ke sAtha samatArUpa krIr3A kara rahI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki koyala ke samAna madhura va karNapriya vANI arthAt divyadhvani meM deva, manuSya va tiryaca sabhI ghane Ananda meM sarAbora ho rahe haiN| dyAnata bhajana saurabha 125 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (113) dekhe sukhI samyakavAna // ttek|| sukha dukhako dukharUpa vicArai, dhArai anubhavajJAna / / dekhe,|| naraka sAtameM ke dukha bhogaiM, indra lakheM tin-maan| bhIkha mAMgakai udara bhareM, na kareM cakrIko dhyaan|| dekhe.||1|| tIrthaMkara padakoM nahiM cAvai, jadapi udaya aprmaan| kuSTa Adi bahu byAdhi dahata na, cahata makaradhvajathAna / / dekhe. / / 2 // Adhi vyAdhi nirabAdha anAkula, cetanajoti pumaan| 'dyAnata' magana sadA tihimAhIM, nAhIM kheda nidAna // dekhe.||3|| isa saMsAra meM samyaktvI puruSa hI sukhI dekhe jAte haiM jo sAMsArika sukha va du:kha donoM ko duHkha rUpa hI samajhate haiM, vicArate haiN| jo mAtra anubhavajJAna ko| kevalajJAna ko dhAraNa karate haiN| jo sAtaveM naraka ke du:khoM ko bhogate samaya du:khI nahIM hote, indra ke vaibhava ko tinake ke samAna tuccha samajhate haiM, bhikSA mA~gakara peTa bharanA ho taba bhI cakravartI ke sukhoM kA dhyAna/vAMchA nahIM karate arthAt donoM sthitiyoM ko mahattva nahIM dete / saba sthitiyoM meM samAnabhAva/samatAbhAva rakhate haiM, aise samyaktvI puruSa hI isa saMsAra meM sukhI dekhe jAte haiN| jo tIrthaMkara pada kI kAmanA nahIM karate, yadyapi (abhI) karmoM kA udaya apramANa/asIma hai / na kuSTa Adi vyAdhiyoM kI pIr3A se apane ko du:khI karate, na ve makaradhvaja (kAmadeva) kI jaisI sundara deha kI kAmanA karate / aise samyaktvI puruSa hI isa saMsAra meM sukhI dekhe jAte haiN| ___ Adhi-vyAdhi se pare, bAdhArahita nirAkulatA ho usa caitanya puruSa kI jyoti hai, teja hai, UrjA hai, bala hai| dyAnatarAgya kahate haiM ki vaha usameM hI sadA magana rahatA hai, use kisI prakAra kA koI kheda nahIM aura na kisI prakAra kI koI kAmanA yA nidAna ho| aisA samyaktvI puruSa hI isa saMsAra meM sukhI dekhA jAtA hai / 126 jhAnata bhajana saurabha Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114) rAga gorI dekho bhAI! AtamarAma viraajai|| Teka / / chahoM daraba nava tattva jJeya haiM, Apa sujAyaka chaajai| dekho.|| arhata siddha sUri guru munivara, pAcauM pada jihimaahiiN| darasana jJAna carana tapa jihimeM, paTatara koU naahiiN|| dekho. // 1 // jJAna cetanA kahiye jAkI, bAkI pudglkerii| kevalajJAna vibhUti jAsukai, Ana vibhau bhrmcerii||dekho. // 2 // ekendrI paMcendrI pudagala, jIva atindrI jnyaataa| 'dhAnata' tAhI zuddha darabako jAnapano sukhadAtA // dekho, / / 3 / / he sAdhaka ! jJAtA-dRSTA hokara apane svarUpa ko dekho, dekho AtmA kisa prakAra virAjita hai ! yaha sabakA jJAyaka hai, sabako jAnanevAlA hai| chaha dravya va nau tatva saba isake jJeya haiN| arhata, siddha, AcArya, upAdhyAya va sAdhu - ye pA~ca pada AtmA meM hI haiM inameM darzana, jJAna, AcaraNa va sapa kI utkRSTa sthiti hotI haiN| ye atula (tulanArahita) haiM inakA koI dUsarA pratirUpa nahIM hai| isa AtmA meM to kevala jJAna-cetanA hI hai, jo isakI saMpadA hai| isake atirikta zeSa saba to pudgala hai, pudgalajanya hai| inhIM ke caraNoM meM kevalajJAna rUpI saMpadA loTatI hai / yaha vidhA anya janoM meM nahIM hai arthAt anya janoM meM to isakA bhrAmaka rUpa hI hai arthAt isakI samajha hI bhramapUrNa hai| cAhe ekendrI se paMcendrI taka hoM, cAhe pudgala ho, ina sabakA jJAtA to kevala jIva hI hai, jo atIndriya jJAna kA jJAtA hai / dyAnatarAya kahate haiM ki aise hI zuddha jIvadravya ke svarUpa ko jAno / usakA bodha hI saba sukhoM kA dAtA hai, sukha pradAna karanevAlA hai| dyAnata bhajana saurabha 127 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (115) rAga soraTha niravikalapa joti prakAza rahI ||ttek|| nA ghaTa antara nA ghaTa bAhira, vacananisauM kinahU na khii| nira. / / 1 / / jIbha AMkha bina cAkhI dekhI, hAnisauM kinahU na ghii| nir.|| 2 // 'dyAnata' nija-sara-padama-bhramara hai, samatA jorai sAdhu lhii| nira. / / 3 / sarvavikalparahita, nirvikalpa mudrA se jyoti kA ujAsa phaila rahA hai| vaha na hRdaya meM hai aura na bAhara hai| vaha vacanoM dvArA kahA nahIM jA sakatA, avarNanIya hai| usa nirvikalpa jyoti ko indriyoM se anubhava nahIM kiyA jA sakatA arthAt jihvA se jisakA svAda cakhA nahIM jA sakatA, netroM se dekhA nahIM jA sakatA hai, usako na kabhI hAtha se chUA aura na grahaNa kiyA jA sktaa| dyAnatarAya kahate haiM ki sAdhujana samatA dhAraNakara aisI bhavya nirvikalpa jyoti ko apane AtmArUpI sarovara meM khile kamalapuMja para ma~DarAtA huA bhaMvarA hokara prApta karate haiN| dhAnata bhajana saurabha Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116 ) pAyo jI sukha Atama lakhakai // Teka // BA brahmA viSNu mahezvarako prabhu, so hama dekhyo Apa harakhakai // pAyo // 1 // dekhani jAnani samajhanivAlA, jAnyo ApameM Apa parakhakai // pAyo // 2 // 'dyAnata' saba rasa virasa lageM haiM, anubhau jJAnasudhArasa cakhakai // pAyo. // 3 // AtmA ko dekhakara pahacAnakara, atyanta sukha kI prApti/anubhUti huI hai / hamane apane isa brahmA, viSNu, maheza- rUpa svAmI ko, prabhu ko dekha liyA hai, pahacAna liyA hai aura ise dekhakara harSita haiM, prasanna haiM / yaha hI dekhane, jAnane aura samajhanevAlA hai| yaha hamane apane meM svayaM meM hI acchI taraha parakhakara, jA~cakara jAna liyA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki anubhavarUpI jJAnAmRta ko cakhane ke pazcAt jagata ke sAre anya viSayAdi rasa phIke, nIrasa va rasavihIna lagane lagate haiN| dhAnata bhajana saurabha 129 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 117 ) rAga soraTha prANI! AtamarUpa anUpa hai, parateM bhinna trikAla // Teka // yaha saba karma upAdhi hai, rAga doSa bhrama jAla // prANI // kahA bhayo kAI lagI, Atama darapanamAhiM / UparalI Upara rahai, aMtara paiThI nAhiM // prANI // 1 // bhUli jevarI ahi, munyo, DUMTha lakhyo nararUpa / tyoM hI para nija mAniyA, vaha jar3a tU cidrUpa // prANI // 2 // jIva- kanaka tana mailake, bhinna bhinna paradeza | mAhaiM, mAhaiM saMdha hai, mileM nahIM lava leza // prANI // 3 // ghana karamani AcchAdiyo, jJAnabhAnaparakAza / hai jyoMkA tyoM zAstratA, raMcaka hoya na nAza // prANI // 4 // lAlI jhalakai phaTikameM, phaTika na lAlI hoya / parasaMgati parabhAva hai, zuddhasvarUpa na koya // prANI // 5 // trasa thAvara nara nArakI, deva Adi bahu bheda / nice eka svarUpa haiM, jyoM paTa sahaja supeda // prANI // 6 // guNa jJAnAdi ananta haiM, parajaya sakati ananta / 'dyAnata' anubhava kIjiye, yAko yaha siddhanta / / prANI / / 7 / / he prANo! isa AtmA kA svarUpa adbhuta hai, anupama hai| yaha sadaiva tInoM kAla meM para se bhinna haiM / rAga-dveSa kA jAla bhrama paidA karanevAlA hai aura yaha saba karmajanya hai / kyA huA yadi AtmA ke svaccha darpaNa para kAI laga gaI? yaha kAI Upara hI lagI huI hai| usa kAI kA darpaNa ke andara praveza nahIM huA hai arthAt yadi 130 dyAnata bhajana saurabha Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ke sambandha se AtmA meM kucha doSa pratIta hone lagA hai to vaha saba AtmA se bAhya /Upara ho hai, vaha AtmA meM nahIM hai, usa doSa se AtmasvarUpa nahIM badalatA | jevar3I (rassI) ko bhUla se sA~pa samajha liyA aura ThUMTha ko, deha / manuSya ke samAna samajha liyA usI prakAra para ko apanA mAna liyaa| jaba bhI tU yaha bAta samajha legA ki deha dU~Tha hai jar3a hai aura tU usase bhinna hai, caitanya hai to tU para se bhinna AtmA ko jAna jAyegA / - jaise svarNa va maila paraspara bhinna haiM usI prakAra yaha jIva bhI para se bhinna hai, bhinna pradezavAlA hai| donoM mile hue haiM, sAtha-sAtha haiM, phira bhI donoM ekadUsarerUpa nahIM hote, paraspara meM kiMcit bhI nahIM milte| jJAnarUpI sUrya para karmarUpI bAdala ghane rUpa se chA rahe haiM parantu bAdala se Dhaka jAne para bhI sUrya sadaiva prakAzavAna hI rahatA hai| vaha jyoM kA tyoM rahatA hai| usakA kabhI bhI kiMcit bhI nAza nahIM hotA / lAla raMga ke samparka se sphaTika meM lAla prakAza jhalaka jAtA hai, parantu isase sphaTika lAla raMga kA nahIM ho jaataa| isI prakAra para kI saMgati para rUpa kI haiM vaha apane- -rUpa, sva- - rUpa kI kabhI nahIM hotii| - jIva ke sa, sthAvara, manuSya, nArakI aura detra isa prakAra aneka bheda haiN| para ina sabameM mUlasvarUpa nizcaya se eka ho haiM / jaise kapar3A apane mUlarUpa meM sapheda - svaccha hotA haiM, para bhinna bhinna raMgoM kI saMgata se vaha bhinna-bhinna raMga kA dikhAI detA hai / jJAna Adi guNa ananta haiM, paryAyoM kI zakti bhI ananta hai| ghara ko jaya / jItane kI zakti bhI ananta haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki isa siddhAnta ko samajhakara isakA anubhava karo I dyAnata bhajana saurabha 931 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118) prANI! so'haM so'haM dhyAya ho / ttek|| vAtI dIpa parasa dIpaka hai, bUMda ju udadhi kahAya ho| taiseM paramAtama dhyAvai so, paramAtama hai jAya ho / prauit.li ki aura sakala kAraja hai thotho, tohi mahA dukhadAya ho| 'dyAnata' yahI dhyAnahita kIje, hUje tribhuvanarAya ho| praannii.||2|| he prANI ! AtmA kA jo siddha/zuddha rUpa hai maiM vaha siddhAzuddharUpa hU~, vaha maiM hUM - isI tathya kA nirantara dhyAna kro| dIpaka ke sparza se/saMsarga meM bAtI bhI dIpaka kahalAne lagatI hai| jaise eka-eka bUMda samudra kI ghaTaka hai, vaha eka bUMda bhI samudra kA eka aMza hai - samudra hai / samudra ke sAtha rahane se pAnI kI eka bUMda bhI samudra kahalAtI hai| vaise hI paramAtmA kA dhyAna karanevAle prANI dhyAna karatekarate paramAtmasvarUpa ho jAte haiN| __ isake atirikta sabhI kArya nirarthaka haiM aura duHkhoM ke denevAle haiM, duHkhoM kA sRjana karanevAle haiN| dhAnatarAya kahate haiM ki tuma apane AtmasvarUpa kA dhyAna karo, yahI hitakArI hai, isase ho tuma svayaM tIna loka ke svAmI ho jaaoge| 132 ghAnata bhajana saurabha Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (119) bItata ye dina nIke, hmko||ttek / / bhinna daraba tatvaniH dhAre, cetana guNa haiM jIke / / bItata. / / 1 / / Apa subhAva ApamaiM jAnyo, soi dharma hai ThIke n bItata. // 2 // 'dyAnata' nija anubhava rasa cAkhyo, pararasa lAgata phiike|| biitt.||3|| Atmaruci hone se aba hamAre ye dina, ye samaya, bhalI-bhA~ti bIta rahe haiN| yaha samaya, yaha deha, yaha saba mujhase bhinna dravya va tatva hai| cetana guNa to mujha jIva kA hI haiN| apaH. mAtra maiMne jAna liga hai, rAi ho dharma hai| dyAnatarAgya kahate haiM ki jisane apane Atmarasa kA AsvAdana kara liyA hai, usake lie anya sabhI rasa - sabhI AkarSaNa phIke haiN| dyAnata bhajana saurabha Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120 ) bhajo Atamadeva, re jiya! bhajo Atamadeva, laho zivapada eva // asaMkhyAta pradeza jAke, jJAna darasa ananta / sukha ananta ananta vIraja, zuddha siddha mahanta // re jiya. // 1 // aba amala acalakula adeha / ajara amara akhya abhaya prabhu, rahita vikalapa neha / / re jiya. // 2 // krodha mada bala lobha nyAro, baMdha mokha vihIna / rAga doSa vimoha nAhIM, cetanA guNalIna / / re jiya. // 3 // pharasa rasa sura gaMdha saparasa, nAhiM jAmeM hoya / liMga mAraganA nahIM, guNathAna nAhIM koya // re jiya. // 4 // jJAna darzana caranarUpI, bheda so karama karanA kriyA nizcai, so abheda vyohAra / vicAra // re jiya. // 5 // Apa jAne Apa karake, ApamAhIM Apa | yahI byorA miTa gayA taba kahA punyaru J pApa // re jiya. // 6 // syAdavAda pramAna / hai kahai hai nahIM nAhIM, zuddha anubhava samaya 'dyAnnata', karau amratapAna // re jiya. // 7 // 134 are jiyA / apanI AtmA kA bhajana kro| aisA karane se mokSa pada prApta hovegA usa AtmA ko bhajo jo loka kI bhA~ti asaMkhyAta pradezI hai / jisake ananta jJAna, ananta darzana, ananta sukha va ananta bala pragaTa haiM, jo siddhasvarUpa mahAna hai / jo mala -rahita hai, acala - sthira haiM, atula / tulanArahita haiM, AkulatArahita hai, jinake mana, vacana va kAya nahIM hai / jo rogarahita, mRtyurahita, kSayarahita, bhayarahita tathA sabhI vikalpoM se rahita hai| 1 dyAnata bhajana saurabha Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usa AtmA ko bhajo jo krodha, mAna, mAyA, lobha se nyArA hai, jisake baMdhamokSa bhI nahIM hai| jisake rAga-dveSa-moha nahIM hai, jo zuddha caitanya hai jo apane hI svAbhAvika guNoM meM lIna haiM, magana hai| usa AtmA ko bhajo jisake sparza, rasa, gaMdha, zabda, varNa kA sparza bhI nahIM hai, na liMga-bheda hai, na mArgaNA hai aura na hI koI guNasthAna hai| jJAna-darzana- cAritra ke bheda saba vyavahAra mAtra haiM, jo kucha kriyA hai vaha hI karma hai, nizcaya se inameM abheda hai isakA vicAra kara jaba apane Apa meM Apa svayaM hI kartA ho, svayaM hI jJAtA ho, svayaM ko hI jAne / jaba saba bheda samApta ho jAe to puNya va pApa kA pada kahA~ ThaharegA? __ taba vastu kathaMcit (kisI apekSA vizeSa se) hai aura kathaMcit (kisI apekSA vizeSa se) nahIM hai, aise syAdvAda kA pramANa bhI usake lie Avazyaka nahIM rhtaa| dyAnatarAya kahate haiM ki apanI zuddha AtmA kA anubhava hI zuddha hai, usI kA amRtapAna kase isI meM prata raho / dyAnata bhajana saurabha Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (121) rAga vasanta bhavi kIje ho Atamasa~bhAra, rAga doSa parinAma ddaar|| bhvi.|| kauna puruSa tuma kauna nAma, kauna Thaura karo kauna kaam|| bhvi.||1|| samaya samaya meM baMdha hoya, tU nicinta na vArai koya / / bhvi.||2|| jaba jJAna pavana mana eka hoya, 'dyAnata' sukha anubhavai soya // bhvi.||3|| he bhavya! rAga-dveSa ke pariNAma bhAva chor3akara tuma apanI AtmA ko saMbhAla kro| he puruSa! he prANi! vicAra karo ki tuma kauna ho? tumhArA kyA nAma hai? tumhArA sthAna kauna-sA hai? kyA kArya karate ho? baMdha kI prakriyA sadaiva ho rahI hai| hara samaya baMdha ho rahA hai aura tuma isa bAta para dhyAna na dekara nizcinta ho rahe ho! dyAnatarAya kahate haiM ki zvAsa sthira ho jAe, mana thama jAe aura jJAna, mana va zvAsa saba ekAgra ho kendrita ho jAe taba sukha kI anubhUti hotI hai| dyAnata bhajana saurabha Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122) rAga paMcama bhamyo jI bhamyo, saMsAra mahAvana, sukha to kabahu~ na pAyo jI / / ttek|| pudagala jIva eka kari jAnyo, bheda-jJAna na suhAyojI / / bhamyo. // manavacakAya jIva saMhAre, jhUTho bacana banAyo jii| corI karake haraSa bar3hAyo, viSayabhoga garavAyo jii|bhmyo. // 1 // narakamAhiM chedana bhedana bahu, sAdhAraNa vasi Ayo jii| garabha janama narabhava dukha dekhe, deva marata bilalAyo jii|bhmyo. // 2 // 'dhAnata aba jinavacana sunai maiM, bhavamala pApa bahAyo jii| AdinAtha arahanta Adi guru, caranakamala cita lAyo jii|bhmyo.||3| maiM isa saMgArarUpI mahAvana meM bhaTakatA rahA hai| isameM mujhe sukha kahIM bhI nahIM milaa| merI zrAnti yaha hI rahI ki maiMne jIva va pudagala donoM ko eka-abhinnamilA huA jAnA, jisake kAraNa mujhe inake bhinna-bhinnA astitva kA bhedajJAna hI nahIM huA, na aisA bheda karanA mujhe rucaa| ___ mana, vacana aura kAya se aneka jIvoM kA ghAta kiyA, jhUTha bacana bolA aura unakA sahArA liyA / dUsaroM kI vastuoM ko curAkara prasanna huA aura indriya-viSayoM meM rata rhaa| unheM bhogakara ghamaNDa se phUlA rahA isalie kabhI sukha nahIM paayaa| bahuta bAra naraka gati meM chedana-bhedana ke du:kha bhoge va aneka bAra sAdhAraNa zarIra meM janama liyaa| aneka bAra garbha va janma kI vedanAe~ bhogii| manuSya gati pAkara bhI duHkha bhoge aura phira devagati meM maraNa ko samIpa jAnakara, dekhakara bhayAtura dayanIya dazA ho gaI aura duHkha se bilabilAne lgaa| dyAnatarAya kahate haiM ki maiMne aba zrI jinendra ke vacana sune, una para zraddhAna kiyA, unakI ora dhyAna kendrita kiyA, taba bahuta se bhavoM meM upArjita pApasamUha ko maiMne naSTa kara diyA, dUra kiyaa| bhagavAna AdinAtha, arahanta Adi deva va guru ke caraNa-kamala meM apanA citta lgaayaa| sAdhAraNa zarIra - jisa zarIra meM ananta jIvoM kA janma-zvAsocchavAsa-maraNa ekasAtha ho vaha sAdhAraNa zarIra kahalAtA hai| dyAnata bhajana saurabha 137 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 123 ) rAga gaur3I bhAI ! aba maiM aisA jAnA // Teka // pudagala daraba aceta bhinna hai, merA cetana vAnA // bhAI. // kalapa ananta sahata dukha bIte, dukhakauM sukha kara mAnA / sukha dukha doU karma avasthA, maiM karmanataiM AnA / / bhAI // 1 // jahA~ bhora thA tahA~ bhaI nizi, nizikI Thaura bihaanaa| bhUla miTI nijapada pahicAnA, paramAnanda - nidhaanaa| bhAI. // 2 // gUMge kA gur3a khA~ya kahaiM kimi, yadyapi khAda pichAnA / 'dyAnata' jina dekhyA te jAneM, meMDhaka haMsapakhANA // bhAI // 3 // are bhAI ! maiMne aba yaha jAna liyA hai ki pudgala cetanArahita hai, acetana haiN| merA AtmA cetana hai / AtmA va pudgala donoM bhinna haiM / ananta kalpa duHkha sahana karate hue bIta ge| maiMne duHkha ko hI sukha mAna liyaa| sukha aura duHkha donoM karmoM kI avasthAe~ haiN| maiM to karmoM se anya hU~, alaga hU~, bhinna huuN| jahA~ subaha / 1 bhora thI vahA~ rAta ho gii| rAta ke bAda phira subaha hogI, isa prakAra sukha-dukha, puNya-pApa kA krama calatA rahatA hai| para ye bhI alaga-alaga, bhinna-bhinna nahIM haiM, ye to karma hI haiN| jaba yaha bhUla miTa gaI, zrI jinendra ke caraNakamaloM kA Azraya liyA aura nija ko pahacAnA taba paramAnanda kI prApti huI / 138 - gU~gA yadyapi gur3a khAkara usakA svAda jAnatA hai, para use vyakta karane meM, kahane meM asamartha hotA hai / usI bhA~ti maiMne cetanarUpa ko jAnA pahacAnA, anubhava kiyA para usa anubhUti ko vacanoM dvArA kahA nahIM jA sakatA / dyAnata bhajana saurabha Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dyAnatarAyajI kahate haiM ki loka meM prasiddha ukti hai ki haMsa aura meMDhaka donoM jala meM hI rahate haiM para donoM meM bahuta antara hai, bheda hai, inakA bheda (meDhaka aura hesa) jisane dekhA hai, anubhava kiyA hai, vaha hI vAstavikatA jAnatA hai| usI prakAra jisane AtmA va jar3a ke bheda ko jAna liyA, anubhava kara liyA vaha hI AtmA ko jAnatA : THEIR kalpa - eka utsarpiNI kAla tathA eka avasarpiNI kAla kI kula avadhi: bihAna = subaha; pakhANA = kahAvata, lokokti / dyAnata bhajana saurabha 139 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (124) rAga AsAvarI jogiyA bhAI kauna kahai ghara meraa||ttk : :.. . : . . . . je je apanA mAna rahe the, tina sabane nirveraa||bhaaii.|| prAta samaya nRpa mandira Upara, nAnA zobhA dekhii| pahara car3he dina kAla cAlateM, tAkI dhUla na pekhI ||bhaaii.||1|| rAja kalaza abhiSeka lacchamA, pahara car3heM dina paaii| bhaI dupahara citA tisa calatI, mItoM Thoka jlaaii| bhAI, / / 2 // pahara tIsare nAcaiM gAvai, dAna bahuta jana diije| sAMjha bhaI saba rovana lAge, hA-hAkAra kriije||bhaaii.|| 3 // jo pyArI nArIko cAhai, nArI narako caahai| ve nara aura kisIko cAhaiM, kAmAnala tana dAhai bhAI. / / 4 // jo prItama lakhi putra nihorai, so nija sutako lor| so suta nija sutasoM hita jorai, Avata kahata na aur|| bhaaii.|| 5 // kor3Akor3i daraba jo pAyA, sAgarasIma duhaaii| rAja kiyA mana aba jama Avai, viSakI khicar3I khaaii| bhaaii.||6|| tU nita pokhai vaha nita sokhai, tU hArai vaha jiite| 'dyAnata' ju kachu bhajana bana Avai, soI tero miitai|| bhAI, // 7 // are bhAI ! kauna kahatA hai kaha sakatA hai ki yaha ghara merA hai ! jo-jo isako apanA mAna rahe the una sabhI ne isako chor3a diyA hai / subaha ke samaya rAjA ne mandira/mahala ke Upara kaI prakAra ke zobhArUpa dekhe, para eka pahara dina car3hane para usakI dhUla bhI nahIM dekha paaye| dyAnata bhajana saurabha Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -:.'.. . ... vi . eka pahara dina car3hane para rAjyAbhiSeka huaa| lakSmI kI prApti huii| dopahara bItate-bItate usako citA jalane lagI arthAt usakI mRtyu ho gaI aura mitragaNa usake Thoke dekara jalAne lge| kabhI kahIM tIsare prahara koI zubha kArya huA to khUba nAca-gAna hue, bahutasA dAna diyA gayA aura sA~jha ke samaya phira koI azubha ghaTanA ho gaI aura phira saba rone lage, hAhAkAra ho gyaa| ___koI puruSa apanI strI ko bahuta cAhatA hai aura strI puruSa ko cAhatI hai, to vaha hI puruSa kAma ke vazIbhUta hokara usameM jalatA huA phira dUsarI strI ko cAhane lagatA hai| ___ priyatama ko dekhakara putra se anugRhIta hotI hai aura apane putra ko loriyA~ sunAtI hai| vaha lar3akA bar3A hokara apane lar3ake se rAga karane lagatA hai phira vaha apane mAtA-pitA ke kahane para bhI unakI ora nahIM aataa| kor3A-kor3i dravya/dhana pAyA, jisakI tulanA sAgara se kI jAtI hai, usa para zAsana kiyA, Adhipatya rakhA para mRtyu AI to kar3I khIcar3I khaaii| mRtyu ke dina jo bhojana kiyA jAtA hai vaha viSa samAna kaDuA pratIta hotA hai| jisa zarIra kA tU nitya poSaNa karatA hai vaha nirantara sUkhatA jAtA hai / tU hAra jAtA hai aura vaha jIta jAtA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki o mitra! aise meM jo kucha bhajana, Atma-ciMtana tere dvArA kiyA jA sake vaha ho terA hai, anya kucha bhI terA nahIM hai| Thoka = tthokreN| chAnata bhajana saurabha Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (125) bhAI! kauna dharama hama pAleM // Teka / / eka kahaiM jihi kulameM Aye, ThAkurako kula gara laiN|| bhAI // zivamata baudha su veda nayAyaka, mImAMsaka aru jainaa| Apa sarAhaiM Atama gAhaiM, kAkI saradhA ainA // bhAI, // 1 // paramesurapai ho AyA ho, tAkI bAta sunI jai| pUrNe bahuta na bolaiM koI, bar3I phikara kyA kiijai|| bhaaii.|| 2 / / jina saba matake mata saMcaya kari, mAraga eka btaayaa| 'dyAnata' so guru pUrA pAyA, bhAga hamArA aayaa| bhaaii.|| 3 / / are bhAI! hama kisa dharma ke anuyAyI baneM? kisa dharma kA pAlana kareM? eka kahatA hai ki jisa kula meM janma liyA, usa kula ke dharma ko kyoM chor3eM! zaiva, buddha, vaidika, naiyAyika, mImAMsaka aura jaina saba apane-apane ko sarvopari va saccA batAte haiM, taba kisa kI zraddhA kareM? jisane paramAtma pada prApta kara liyA hai, usakI bAta suno / sabako pUcho - bolo kucha mt| phira kisako cintA krnaa| jinendra/tIrthaMkara ne sabake mata kI samIkSAkara sArarUpa meM eka hI mArga batAyA haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki ata: unheM hI pUrNa (jisameM koI kamI na ho) guru paayaa| yaha hamArA saubhAgya hai ki hamane aisA guru pA liyaa| 142 dyAnata bhajana saurabha Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (126) rAga kAphI bhAI! jAno pudagala nyArA re // ttek|| kSIra nIra jar3a cetana jAno, dhAtu pakhAna vicArA re||bhaaii,|| jIva karamako eka jAnano, bhAkhyo zrIgaNadhArA re| isa saMsAra duHkhasAgarameM, tohi bhramAvanahArA re // bhAI. // 1 // gyAraha aMga par3he saba pUraba, bheda-jJAna na citArA re|| kahA bhayo suvaTAkI nAIM, rAmarUpa na nihArA re||bhaaii.||2|| bhavi upadeza mukata pahu~cAye, Apa rahe saMsArA re| jyoM malAha para pAra utArai, Apa bArakA vArA re|| bhaaii.||3|| jinake vacana jJAna paragAsaiM, hiradai moha apArA re| jyoM mazAlacI aura dikhAvai, Apa jAta a~dhiyArA re|| bhaaii.||4|| bAta sunaiM pAtaka mana nAsai, apanA maila na jhArA re| bAMdI parapada mali mali dhovai, apanI sudhi na saMbhArA re|| bhaaii.||5|| tAko kahA ilAja kIjiye, bUr3A ambudhi dhArA re| jApa japyo bahu tApa tapyo para, kAraja eka na sArA re|| bhaaii.|| 6 / / tere ghaTaantara cinabhUrati, cetanapadaujiyArA re| tAhi lakhai tAsauM bani Avai, 'dyAnata' lahi bhava pArA re| bhaaii.||7|| are bhAI ! isa pudgala ko apane se (AtmA se) bhinna arthAt nyArA jaano| jaise dUdha va pAnI aura dhAtu va pApANa bhinna bhinna haiM, vaise hI jar3a va cetana bhinnA bhinna haiM, aisA vicAra kro| zrI gaNadharadeva ne kahA hai ki jo jIva jova va karma ko eka rUpa jAnatA hai vaha isa saMsAra ke du:khoM ke sAgara meM bhramatA ho rahatA hai, bhaTakatA hI rahatA hai| jhAnata bhajana saurabha 143 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyAraha aMga aura nau pUrva par3ha lie, unheM tote kI bhA~ti raTa lie, parantu deha aura AtmA ke bIca bheda jJAna nahIM kiyA, nahIM jAnA to usane apane ziva svarUpa ko nahIM dekhA, usakI jhalaka bhI nahIM paaii| - aisA vyakti dUsaroM ko upadeza detA rahatA hai, usakA upadeza sunakara prANI mukta ho jAte haiM, parantu vaha svayaM isa saMsAra meM hI raha jAtA hai| jaise mallAha dUsare ko to kinAre para utAra detA hai, para naiyA ko nahIM chor3ane ke kAraNa Apa svayaM vahIM ruka jAtA hai / jisake vacana dUsaroM ke lie jJAna kA prakAza karate haiM, para usake svayaM ke hRdaya meM moha rAga hai, jisakI koI thAha nahIM hai, to usakI dazA usa mazAlacI kI taraha hai jo auroM kI to prakAza dikhAtA hai aura svayaM aMdhakAra meM hI rahatA hai| - - jisakI carcA sunakara dUsaroM ke pApa naSTa ho jAte haiM, parantu carcA karanevAlA apanA maila nahIM dhotA hai| usako dazA usa dAsI kI sI hai jo auroM ko malamalakara nahalAtI hai aura svayaM apanI sudhi nahIM rakhatI / usakA kyA ilAja kiyA jAve, kyA upAya kiyA jAve, jo samudra kI gaharI dhArA meM DUba rahA ho / bahuta jApa jape, bahuta tapa kie, para unase eka bhI kArya siddha nahIM huA / are / tere svayaM ke bhItara yaha caitanya AtmA hai vaha jJAnavAna hai, ujjvala hai| dyAnatarAya kahate haiM ki usako jisane dekhA, vaha saphala hokara bhava- samudra ke pAra ho jAtA hai| Pr dyAnata bhajana saurabha Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (127) rAga AsAvarI jogiyA bhAI! brahma virAja kaisaa?||ttek|| jAko jAna paramapada lIje, ThIka karIje jaisA // bhAI. / / eka kahe yaha pavana rUpa hai, pavana dehako lAga] jaba nArIke udara samAvai, kyoM nahiM nArI jaagai||bhaaii. // 1 // eka kahai yaha bolai so hI, vaina kAnateM suniye| kAna jIvako jAnaiM nAhIM, yaha to bAta na muniye|| bhAI, // 2 // eka kahai yaha phUla-vAsanA, bAsa nAka saba jaane| nAka brahmako vedai nAhIM, yaha bhI bAta na maane| bhaaii.||3|| bhUmi Aga jala pavana vyoma mili, eka kahai yaha huuvaa| nainAdika tattvaniko dekheM, lakheM na jIyA muuvaa|| bhaaii.||4|| dhUpa cA~danI dIpa jotasauM, ye to paragaTa sUjhai! eka kahai hai lohUmeM so, mRtaka bharo nahiM buujhai|| bhaaii.||5|| eka kahai kinahU nahiM jAnA, brahmAdika bahu khojaa| jAnau jIva kahyau kyoM tinane, bhA jAnyo hojr|| bhAI // 6 // ityAdika matakalpita bAteM, to bolaiM so vighttai| 'dyAnata' dekhanahAro cetana, gurukirapAtai prgttai|| bhAI. // 7 // he bhAI! brahma (AtmA) kaisA zobhita hotA hai, usakA svarUpa kaisA hai? jisake vAstavika svarUpa ko jAnakara usake svabhAva ke anurUpa AcaraNa karane para paramapada arthAt zreSThapada mokSa kI prApti hotI hai! yAnata bhajana saurabha 145 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI kahatA hai ki vaha pavana ke samAna hai, to vaha pavana to deha ko chUtI hai aura sparza se usakA anubhava hotA hai| jaba jIva garbhAvasthA meM rahatA hai taba jIva kA usa garbhavatI nArI se sparza hotA hai taba usa nArI ko usa jIva ke svarUpa kA jJAna/bhAna kyoM nahIM hotA? koI kahatA hai ki jo bolatA hai vaha hI AtmA hai, usake vacana kAna meM par3ate haiM para kAna to usa jIva ko nahIM jAnatA / imaliA graha lAta bhI samaTA nahIM aatii| koI kahatA hai ki vaha brahma/AtmA puSyoM kI gaMdha ke samAna hai jisakI gaMdha (nAka meM Anepara) saba jAna jAte haiM para nAka se bhI brahma kA jJAna nahIM hotA isalie yaha bAta bhI samajha nahIM aatii| koI kahatA hai ki pRthvI, jala, agni, vAyu aura AkAza saba milakara eka ho jAte haiM, inakA yoga hI AtmA hai para ye sabhI tatva netroM dvArA dekhe jAte haiM para yaha AtmA jIte hue yA marate hue kaise bhI nainoM se dikhAI nahIM detI ata: yaha bAta bhI samajha meM nahIM aatii| koI AtmA ko dhUpa (sUrya kI jyoti), koI cA~da yA dIpaka kI jyoti jaisI batAte haiM, ye saba to spaSTa dikhAI dete haiM para AtmA to dikhAI nahIM detii| ___ koI kahatA hai ki AtmA rakta (khUna) meM hai, to bhAI ! mRta zarIra meM bhI rakta to bharA hotA hai para vahA~ AtmA nahIM hotI ! koI kahatA hai ki bahuta khoja kI usa brahma kI phira bhI use koI nahIM jAnatA, phira kyoM kahA jAtA hai ki jIva ko jAno? jo aisA kahatA hai ki brahma ko jAno, AtmA ko jAno basa vaha hI use jAnatA hai kyoMki vaha svayaM hI to AtmA hai| isa prakAra ye saba mata-matAntara kI, kalpanA kI daur3a hai| jo bolA jAtA hai vaha bhI naSTa ho jAtA hai| yAnatarAya kahate haiM - are ! jo dekhanevAlA hai, jo jAnanevAlA hai, jo cetana hai vaha hI brahma hai, vaha hI AtmA hai, usakA jJAna to guru kI kRpA hone para hI hotA hai / 146 dyAnata bhajana saurabha Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128) rAga AsAvarI bhAI brahmajJAna nahiM jAnA re||ttek|| saba saMsAra duHkha sAgarameM, jAmana marana karAnA re|| bhaaii.|| tIna lokake saba pudagala taiM, nigala nigala ugalAnA re| chardi DArake phira tU cAkhai, upajai tohi na glAnA re| bhaaii.||1|| ATha pradeza binA tihu~ jagameM, rahA na koI ThikAnA re| upajA marA jahAM tU nAhIM, so jAnai bhagavAnA re|| bhAI. // 2 // bhava bhavake nakha kesa nAlakA, kIje jo ika ThAnA re| hoMya adhika te girI sumeruteM, bhAkhA veda purAnA re||bhaaii. // 3 // jananI thana-paya janama janama ko, jo taiM kInA pAnA re| so to adhika sakala sAgarateM, ajahUM nAhi aghAnA re|| bhAI. // 4 // tohi maraNa je mAtA roIM, A~sU jala sagalAnA re| adhika hoya saba sAgarasetI, ajahU~ trAsa na AnA re // bhAI. // 5 // garabha janama dukha bAla biradha dukha, vAra ananta sahAnA re| daravaliMga dhari je tana tyAge, tinako nAhiM pramAnA re|| bhaaii.||6|| bina samabhAva sahe dukha ete, ajahU~ ceta ayAnA re| jJAna-sudhArasa pI lahi 'dyAnata', ajara amarapada thAnA re||bhaaii.||7|| he bhAI! tUne AtmajJAna ko nahIM jAnA / yaha sArA saMsAra du:kha kA sAgara haiM / isameM janma-mRtyu kA krama calatA rahatA hai| tIna loka meM ananta pudgala haiM bhava-bhava meM unheM hI nigalatA hai aura phira unheM hI ugalatA hai arthAt pudgala kI pUraNa--galana kI prakriyA sadA hotI hI dyAnata bhajana saurabha 147 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahatI hai isalie bAra-bAra unhIM pudgala-paramANuoM ko bhogatA hai aura bArabAra unakA tyAga karatA hai / isa prakAra vamana karake tU phira usI ko khA jAtA hai aura tujhe glAni nahIM hotI? isa loka meM kevala AtmA ke ATha pradeza sthira rahate haiM, usake alAvA kahIM sthiratA nahIM hai / tUne kisa sthAna para janma nahIM liyA aura kisa sthAna para maraNa nahIM kiyA -- aisA sthAna to kevalajJAnI hI jAnate haiM arthAt tU saba paryAyoM meM janma-maraNa kara cukA hai| jitane bhava tUne aba taka dhAraNa kie haiM unake nakha-keza ekatrita kie jAe~ to ve sumeru parvata se bhI U~ce ho jAyeM arthAt usase bhI adhika U~cA unakA Dhera ho to aisA jamAyeM aura samAyoM meM barNala haiN| pratyeka janma meM apanI mAtA ke stanoM kA jitanA dUdha piyA hai usakA parimANa kiyA jAe to vaha saba bhI vaha samudra se kahIM adhika ho jAye ! to bhI terA citta usase abhI aghAyA nahIM hai, dhAyA nahIM hai| jaba-jaba tU marA to tere maraNa para terI mAtA Adi roI, unake azruoM ko ekatra kiyA jAe to usakA parimANa kSIra-samudra se bhI adhika ho jaae| phira bhI tujhe bhaya nahIM huA? garbha meM AnA, vahA~ panapanA (bar3hanA), phira janma lenA, bacapana ke duHkha ye saba tUne ananta bAra bhoge haiM, sahe haiM / yaha cetana, aneka bAra dravya liMga dhAraNa karake, zarIra se muni hokara deha ko chor3a cukA hai, usakA koI pramANa/mASa hI nahIM hai| binA samatAbhAva ke tUne ye saba duHkha bhoge haiN| aba to sayAne tU ceta / dyAnatarAya kahate haiM ki jJAnAmRta pIkara tU ajara, amara, kabhI na kSaya honevAlA va kabhI na maranevAlA pada/sthAna pA le / chardi - vpn| 148 dyAnata bhajana saurabha Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (129) rAga kAphI bhAI! jJAna binA dukha pAyA re|| Teka / / bhava daza ATha usvAsa svAsa meM, sAdhArana lapaTAyA re|| bhaaii.|| kAla ananta yahAM tohi bIte, jaba bhaI maMda kaSAyA re| taba tU tisa nigoda siMdhUta, thAvara hoya nisArA re|| bhaaii.||1|| krama krama nikasa bhayo vikalatraya, so dukha jAta na gAyA re| bhUkha pyAsa paravaza sahi pazugati, vAra aneka vikAyA re|| bhAI // 2 // narakamAhiM chedana bhedana bahu, putarI agana jalAyA re| sIta tapata duragaMdha roga dukha. jAnaiM zrIjinarAyA re||bhaaii.|| 3 // bhramata bhramata saMsAra mahAvana, kabahU~ deva kahAyA re| lakhi paravibhau sahyau dukha bhArI, marana samaya bilalAyA re|| bhaaii.||4|| pApa naraka pazu punya suraga vasi, kAla ananta gamAyA re| pApa punya jaba bhaye barAbara, taba kahu~ narabhava pAyA re|| bhAI // 5 // nIca bhayo phira garabha khayo phira, janamata kAla satAyA re! taruNapanai tU dharama na cete, tana-dhana-suta lau lAyA re|| bhAI. // 6 // darabaliMga dhari dhari bahu mari tU, phiri phiri jaga bhami AyA re| 'dhAnata' saradhAjuta gahi munivrata, amara hoya taji kAyA re bhAI. // 7 // are bhAI ! jJAna ke binA isa jIva ne bahuta duHkha pAe haiM / nigodakAya meM eka zvAsa meM aThAraha bAra janma-maraNa taka isane kiyA hai| isaprakAra nigoda meM anantakAla bIta jAne para. jaba kaSAyoM meM maMdatA AI taba jIva nigodakAya ke samudra se bAhara hokara nikalakara sthAvara paryAya meM utpanna huaa| phira krama se vahA~ se nikala kara do, tIna, cAra indriya arthAt vikalendriya jhAnata bhajana saurabha 149 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huA aura bahuta duHkha pAe, n duHkha batAye nahIM jA skte| kabhI bhUkha va pyAsa ke duHkhoMvAlI parAdhIna aura pIr3ita pazugati pAI jisameM aneka bAra becA gyaa| naraka meM chedana- bhedana ke bahuta du:kha bhugate / A~khoM kI komala putaliyA~ agni se jalAI gii| zIta va tApa, durgaMdha, roga Adi ke duHkha bhoge, jise sarvajJadeva zrI jinavara hI jAnate haiN| isa saMsArarUpI vana meM bhramaNa karate-karate kabhI devagati pAI aura deva kahalAyA / vahA~ bhI dUsaroM ke vaibhava ko dekha-dekhakara IrSyAvaza duHkhI hotA rahA aura mRtyu kA samaya nikaTa Ane para duHkhI huA / isa prakAra pApa ke kAraNa naraka gati va tiryaMca gati meM tathA puNya ke kAraNa deva banakara anantakAla bitA diyaa| jaba pApa aura puNya barAbara hue taba kahIM manuSya deha pAI, usameM bhI kabhI nIca pravRttivAlA huA, kabhI garbhapAta Adi dvArA alpa AyuvAlA huA, kabhI janma hote hI satAyA gayA / javAnI meM dharma ke prati ruci nahIM huI, usa samaya tana, dhana, putra Adi meM ramakara sukha mAnane lgaa| he bhAI! isa prakAra kabhI strI, puruSa, napuMsaka hokara tU sArA jagata ghUma cukA, bhramaNa kara cukI / dyAnatarAya kahate haiM ki tU zraddhAsahita munivrata grahaNakara, usakA pAlana kara jisase deha se chUTakara tU amara ho jAe, janma-maraNa se chuTakArA pA jaae| 150 dyAnata bhajana saurabha Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ) rAga AsAvarI bhAI ! jJAnI soI kahiye // Teka // karama udaya sukha dukha bhogerte, rAga virodha na lahiye // bhAI. // koU jJAna kriyAtaiM koU, zivamAraga batalAvai / naya nicai vivahAra sAdhikai, doU citta rijhAvai // bhAI // 1 // koI kahai jIva chinabhaMgura, koI nitya bakhAnai / parajaya daravita naya paramAnai, doU samatA Anai / / bhAI // 2 // koI kahai udaya hai soI, koI udyama bolai / 'dyAnata' syAdavAda sutulAmeM, donoM vastaiM tolai // bhAI // 3 // are bhAI ! jJAnI use hI kahate haiM jo karmodaya ke kAraNa honevAle sukha va duHkha ko samatA se arthAt binA rAga-dveSa ke sahana karatA hai / koI jJAnArjana ke dvArA, koI kriyA ke dvArA mokSa mArga batalAtA hai para jo nizcaya aura vyavahAranaya ke abhyAsa se nizcaya aura vyavahAra donoM hI dRSTi se citta meM prasanna rahatA hai vahI jJAnI hai / koI vyavahAra se jIva ko kSaNabhaMgura kahatA hai to koI nizcaya se use nitya kahatA hai / para jo paryAya aura dravya donoM ko naya pramANa se jAnakara samatA dhAraNa karatA hai vahI jJAnI hai| koI karmAdhIna udaya ko pramukha mAnatA hai to koI puruSArtha ko pramukha mAnatA haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki jo syAdvAdarUpI tarAjU meM donoM ko tolatA hai vahI jJAnI hai| dyAnata bhajana saurabha 151 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 131 ) bhaiyA! so Atama jAno re ! // Teka // jAke basataiM basata hai re, pA~coM indrI gA~va / jAsa binA china ekameM re, gA~va na nA~va na ThA~va // bhaiyA // 1 // Apa calai aru le calai re, pIcheM sau mana bhAra / tA bina gaja hala nA sake re, tana khIMcai saMsAra // bhaiyA // 2 // jAko jAreM mArataiM re, jarai marai nahiM koya | jo dekha saba lokakoM re, loka na dekha soya // bhaiyA // 3 // ghaTaghaTavyApI dekhiye re, kuMthU gajasama rUpa / jAne mAne anubhavai re, 'dyAnata' so cidrUpa // bhaiyA // 4 // bhaiyA! apanI AtmA ko jAno jisake basane se pA~ca indriyoMvAlA gA~va (deha) basa jAtA hai, sakriya ho jAtA hai| jisake abhAva meM eka hI kSaNa meM na vaha gA~va (deha) rahatA hai aura na usakA nAma rahatA hai aura na koI ThikAnA hI rahatA hai, usa AtmA ko jAno / - jaba taka zarIra meM AtmA rahatI hai taba taka yaha zarIra apane Apa calatA hai| aura apane sAtha sau mana kA bhAra bhI liye calatA hai| isake binA (AtmA ke binA) zarIra eka gaja bhI nahIM hila sakatA phira to usa zarIra ko saMsAra ke loga khIMcate haiN| isa tana ko jalAne se, mArane se vaha AtmA na jalatA hai aura na bharatA hai, vaha sAre loka ko dekhatA hai, para vaha loka ko dikhAI nahIM detA, usa AtmA ko jAno / yaha AtmA ghaTa-ghaTa meM, pratyeka zarIra meM hai| cAhe vaha kuMthu-sI choTI deha ho yA hAthI ke samAna bar3A rUpa AkAra ho / dyAnatarAya kahate haiM ki jo usa AtmA ko jAnatA va mAnatA hai aura anubhava karatA hai, vaha hI cidrUpa hai / chAnata bhajana saurabha 152 :.. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) magana rahu re! zuddhAtamameM magana rahu re ||ttek / rAgadoSa parakI utapAta, nihacai zuddha cetanAjAta // mgn.||1|| vidhi niSedhako kheda nivAri, Apa ApameM Apa nihaari|| mgn.||2|| baMdha mokSa vikalapa kari dUra, AnaMdakanda cidAtama suur|| magana. // 3 // darasana jJAna carana samudAya, 'dhAnata' ye hI mokSa upaay||mgn. // 4 // ..........----------...- -:.' he bhavya! apane zuddha Atma svabhAva meM, usake svarUpa cintana meM tuma magana rho| _ye rAga-dveSa to paradravya ke vikAra haiM, upadrava haiM / nizcaya meM to tumhArI jAti cetana hI hai| apane Apa meM kevala apane Atma-svarUpa kA cintana karo, use hI nirakho, dekho aura jAno-pahacAno / bhAva aura abhAva kA, puNya-pApa kA arthAta koM kA nAzakara, samasta du:khoM kA nivAraNa kara / karmabaMdha aura mokSa, donoM kA vikalpa chor3a do| taba sabhI vikalpa se pr| yaha apanA cidAtma Ananda kA puMja, sUrya ke samAna anubhava meM aaegaa| dyAnatarAya kahate haiM ki darzana, jJAna aura cAritra kA samyaka honA aura unakA ekatva honA hI mokSa kA upAya hai| dyAnata bhajana saurabha Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga soraThA mana! mere rAga bhAva nivaar||ttek|| rAga cikkanata lagata hai, karmadhUli apAra // mn.|| rAga Asrava mUla hai, vairAgya saMvara dhAra / jina na jAnyo bheda yaha, vaha gayo narabhava haar| mana. // 1 // dAna pUjA zIla japa tapa, bhAva vividha prkaar| rAga vina ziva sukha karata haiM, rAga" sNsaar|| mana. // 2 // vItarAga kahA kiyo, yaha bAta pragaTa nihaar| soi kara sukhaheta 'dyAnata', zuddha anubhava saar|| mana. // 3 // e mere mana ! tU rAga bhAMvoM ko chor3a de, unase nivRtti pA le / saMgarUpI cikanAI ke kAraNa apAra karmarUpa dhUli ke kaNa Akara jama jAte haiN| Asrava (karmoM ke Ane) kA mUla kAraNa rAga hI hai aura jise vairAgya (rAga kA abhAva) hotA hai usake saMvara hotA hai isalie rAga chor3akara cairAgya dhAraNakara / jisane rAga aura vairAgya ke isa bheda ko, isa tathya ko nahIM jAnA vaha apane isa manuSya janma meM hAra gayA hai arthAt usakA yaha manuSya nirarthaka ho calA hai| dAna, pUjA, zIla, japa aura tapa aneka prakAra se bhAvoM ko sa~jone kI kriyAe~ kI jAtI haiN| parantu mokSa kA sukha to rAga ke binA hI prApta hotA hai, rAga se to saMsAra paribhramaNa hI hotA hai| jinake rAga nahIM rahA, rAga cuka gayA, unhoMne kyA kiyA? isa bAta ko tU spaSTata: dekha aura samajha le| yAnatarAya kahate haiM vaha hI tU kara yaha hI sAre anubhavoM kA sAra hai| 154 dhAnata bhajana saurabha Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) rAga vilAvala mAnuSabhava pAnI diyo, jina rAma na jAnA / / pAe aneka upAyakai, gayo naraka, nidaanaa||maanuss.|| punya udaya sampata milI, phUlyA na smaanaa| pApa udaya jaba khira gaI, hA! hA! billaanaa|| maanussH||1|| tIratha bahutere phire, arace paassaanaa| rAma kahU~ nahiM pAiyo, hUe hairAnA // maanuss.||2|| rAma milanake kAranaiM, dIe bahu daanaa| ATha pahara zuka jyoM raTe, nahiM rUpa pichaanaa|| mAnuSa. / / 3 / / tala kahai Upara kahai, pAvai na tthikaanaa| dekhe jAne kauna hai, yaha jJAna na aanaa|| maanuss.|| 4 // veda pa. keI tapa tapaiM, koI jApa jpaanaa| raina dinA khoTI ghar3eM, cAhe kalyAnA / / mAnuSa. // 5 // rAma sabai ghaTa ghaTa basai, kahiM dUra na jaanaa| jyoM cakamakameM Aga hai, tyoM tana bhgvaanaa|| mAnuSa. // 6 // tinakA oTa pahAra hai, jAnai na ayaanaa| 'dyAnata' nipaTa najIka hai, lakha cetanavAnA // mAnuSa. // 7 // he mAnava! jisane AtmA ko nahIM jAnA, usakA yaha manuSya bhava pAno ke samAna hI baha gayA, nASTa ho gyaa| bahuta pApa karake naraka kA nidAna kiyA hai arthAt upArjana kiyA hai| yadi puNya udaya se kucha saMpadA mila gaI to mAnava phUlakara apane meM nahIM samAtA aura pApa-udaya hone para vikala hokara bilabilAne lagatA hai| dhAnata bhajana saurabha 155 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlAjI kA su bahuta tIrtha kie, bahuta pattharoM ko pUjA, para rAma kahIM na milate, yaha sabase bar3I hairAnI hai / rAma se milane ke lie bahuta-sA dAna kiyaa| ATha pahara arthAt dina-rAta tote kI taraha unakA nAma raTatA rahA, para usakA svarUpa nahIM pahacAna sakA / koI kahe rAma ( AtmA / bhagavAna ) nIce haiM, koI kahe Upara hai, para usakA kahIM koI ThikAnA nahIM milaa| yaha saba dekhane-jAnanevAlA kauna hai? vahI to AtmA hai, rAma hai yaha samajha nahIM pAyA veda Adi sAMsArika grantha par3he, kaI prakAra ke tapa kie, jApa jape - japAe, rAta-dina kuceSTAe~ karatA rahA aura phira bhI apanA kalyANa cAha rahA hai ! are, rAma to ghaTa ghaTa meM, hara prANideha meM vyApta hai, kahIM dUra jAne kI AvazyakatA nahIM hai| jaise cakamaka meM Aga utpanna hone kI yogyatA chipI rahatI haiM, aise hI isa deha meM bhagavAna chipA hai / A~kha ke Age eka choTe-se tinake ke A jAne se, usakI oTa meM pahAr3a dikhAI nahIM detA hai / usI prakAra dyAnatarAya kahate haiM ki apanA caitanyasvarUpI AtmA tere atyanta nikaTa hai, tere apane pAsa hI hai phira bhI vaha dikhAI nahIM detA, use hI lakha-dekha | 156 dhAnata bhajana saurabha Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (135) maiM eka zuddha jJAtA, nirmlsubhaavraataa||ttek // dRgajJAna carana dhArI, thira cetanA hmaarii|| maiN.||1|| tihu~ kAla parasoM nyArA, niravaMda niravikArA / / maiM. / / 2 / / Anandakanda candA, 'dyAnata' jagata sadaMdA // maiM. / / 3 / / aba cidAnanda pyArA, hama ApameM nihArA / / maiM. // 4 // he Atman ! maiM to eka zuddha jJAtA huuN| jo apane nirmala svabhAva meM rata hU~, usI meM pahuA hU~ !.. sarAI zrI suEiATE: * FREE darzana, jJAna, cAritra arthAt ratnatraya ko dhAraNa karanevAlA maiM sthira cetanAvAlA tInoM kAla meM maiM para se sarvathA bhinnA hU~, nirvikAra nirdvadva huuN| maiM Ananda kA puMja huuN| dyAnatarAya kahate haiM ki jagata to haMdvasahita hai| aba maiMne apane priya cidAnandasvarUpa ko apane Apa meM khoja liyA hai, paa| liyA hai, dekha liyA hai| dhAnata bhajana saurabha 157 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136) maiM nija Atama kaba dhyaauuNgaa|| dek| rAgAdika parinAma tyAgakai, samatAsauM lau laauuNgaa|| mana vaca kAya loga zira bharakai hAta samAdhi lgaauuNgaa| kaba hauM khipaka zreNi car3hi dhyAUM, cArita moha nshaauuNgaa||1|| cAroM karama ghAtiyA khaya kari, paramAtama pada paauuNgaa| jJAna daraza sukha bala bhaMDArA, cAra aghAti bhaauuNgaa||2|| parama niraMjana siddha zuddhapada, paramAnaMda khaauuNgaa| 'dhAnata' yaha sampati jaba pAU~, bahuri na jagameM AUMgA // 3 // he prabhu! maiM kaba apanI AtmA kA dhyAna karU~gA! arthAta vaha zubha ghar3I kaba AegI, jaba maiM apanI AtmA kA dhyAna karU~gA! kaba rAga-dveSa Adi bhAvoM kA tyAga karake maiM samatA meM ruci lAU~gA! he bhagavan ! kaba maiM mana, vacana aura kAya, ina tInoM ke yoga ko sthira karake, jJAna kI samAdhi meM lIna houuNgaa| aura kaba maiM karmoM ko kSayakara kSaeka zreNI car3hakara cAritra mohanIya kI prakRtiyoM kA nAza kara skuuNgaa| cAroM ghAtiyA karma naSTa karake katra parama Atmapada arthAt arahaMta avasthA prAptakara ananta darzana, jJAna, sukha va bala kI sthiti meM zeSa rahe cAra aghAtiyA koM kA nAza kruuNgaa| kaba vaha zubha samaya AyegA janna parama arthAt sarvaM doSarahita zuddha siddha pada ko prApta kara paramAnanda kI sthiti meM sthita houuNgaa| dyAnatarAya kahate haiM ki vaha avasthA prApta hone para maiM AvAgamana se mukta ho jAU~gA arthAt bhava- bhava ke paribhramaNa se chUTa jaauuNgaa| hauM / maiM; khipaka zreNI - zapaka zreNI : 158 dyAnata bhajana saurabha Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (137) rAga AsAvarI re bhAI! moha mahA dukhadAtA // ttek|| vasata virAnI apanI mAneM, vinasata hota asaataa||re bhAI. / / jAsa mAsa jisa dina china viriyA~, jAko hosI ghaataa| tAko rAkhana sakai na koI, sura nara nAga vikhyaataa||re bhaaii.||1|| saba jaga marata jAta nitaM prati nAha, rAga binA billaataa| bAlaka ra karai dukha dhAya na, rudana karai bahu maataa||re bhAI. / / 2 / / mUse harne bilAva dukhI nahiM, muraga ha. risa khaataa| 'dyAnata' moha-mUla mamatAko, nAsa karai so jnyaataa||re bhAI. / / 3 // are bhAI! yaha moha mahAdu :kha denevAlA hai| para vastu ko apanI mAnatA hai aura usake naSTa hone para du:khI hotA hai| jisa kSaNa, jisa belA meM, jisa dina, jisa mAsa meM vaha para- vastu naSTa hogI, use khyAti prApta deva, manuSya, nAga Adi bhI bacAne meM, rakhane meM samartha nahIM hote| sArA jagata nitya prati mara rahA hai, pratikSaNa koI na koI kSaya ho rahA hai. mRtyu ko prApta ho rahA hai / parantu unake prati rAga/moha nahIM hone se kaSTa anubhava nahIM krtaa| jaise bAlaka ke marane para dhAya (vetana lekara baccA pAlanevAlI) ko du:kha nahIM hotA, parantu mAtA bahuta rudana karatI hai| ___cUhe ko mArane para bilAva duHkhI nahIM hotA, na murge ko mArane para nArAja hotA hai| yAnatarAya kahate haiM ki mamatva kA kAraNa hai moha, jo usa moha ko mUla se naSTa karatA hai vaha hI vAstava meM jJAtA hai, jJAnI hai| dhAnata bhajana saurabha Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 ) rAga gaurI re bhAI ! sa~bhAla jagajAlameM kAla darahAla re // Teka // kor3a jodhAko jItai chinameM, ekalo eka hi sUra / kor3a sUra asa dhUra kara DAre, jamakI bhauMha karUra // re bhAI. // 1 // lohameM koTa sau koTa banAo, siMha rakho cahu~ora / iMda di nariMdra jauki TaiM nahiM chor3e, sutu jora // re bhAI // 2 // ! zaila jalai usa Aga valai so, kyoM chor3e dina soya | deva sabai ika kAla bhakhai hai, narameM kyA bala hoya / / re bhAI. // 3 // 7 dehadhArI bhaye bhUpara je je te khAye saba mauta / 'dyAnatarAya' dharma ko dhAra calo ziva, mautako karake phauta // re bhAI / / 4 / / are bhAI ! isa jagata ke jAla meM tU apane ko sa~bhAla | kAla arthAt mRtyu sadaiva tere daravAje para khar3I haiN| koI eka akelA hI itanA vIra haiM ki karor3oM yoddhAoM ko jIta letA hai, karor3oM ko dhUli miTTI kara detA hai kintu usako bhI yama kI krUra dRSTi naSTa kara detI hai / lohe ke sau-sau parakoTe banAo aura unakI rakSA ke lie cAroM ora rakSaka boddhA rakho; cAhe indra ho, phaNIndra ho yA nRpa Adi caukIdArI kareM to bhI mRtyu kisI ko chor3atI nahIM hai| usa mRtyu para kisI kA jora nahIM calatA / - jaise agni kI pahAr3a sI U~cI uThatI bhayAnaka lapaToM meM kucha bhI nahIM bacatA usI prakAra yaha kAla sabako khA jAtA hai, lIla jAtA hai usake sAmane isa manuSya meM kitanA sA bala hai ! 160 isa pRthvI para jitane bhI prANI haiM ve saba deha dhAraNa kie hue haiM, sadeha haiM, una sabhI ko yaha mauta khA jAtI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki tuma mokSa kI prApti ke lie dharma kI rAha para calo jisase mRtyu - zrRMkhalA kA aMta kara sko| dyAnata bhajana saurabha Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (139) lAga rahyo mana cetanasoM jii||ttek // sevaka seva seva sevaka mila, sevA kauna karai panasoM jii||1|| jJAna sudhA pI yamyo viSaya viSa, kyoM kara lAgi sakai tanasauM jii||2|| 'dyAnata' Apa-Apa niravikalapa, kAraja kavana bhavana nivasoM jii||3|| merA mana apane caitanya svabhAva meM laga rahA hai arthAt mere mana kI caitanya svabhAva meM hI ruci ho rahI hai| jaba sevaka (mana) va sevya (sevA kiye jAne yogya cetana/AtmA) paraspara mila gaye haiM eka ho gaye haiM to aba kauna naukara kI bhA~ti (pArizramika se) sevA kare? jaba jJAnAmRta pIkara, indriya-viSayoM ke viSarUpI sukhoM ko chor3a diyA, phira aise tana se lagAva kyoM rahegA? dyAnatarAya kahate haiM ki Apa apane ApameM raho to koI vikalpa hI zeSa nahIM rahe (nirvikalpa ho jAoge) phira kaunasA kArya hai jisake lie isa bhavana meM (deha meM) raha rahe ho? paNa - pArizramika, mjduurii| dyAnata bhajana saurabha 161 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) lAgA AtamasoM nehraa|| ttek|| cetana deva dhyAna vidhi pUjA, jAnA yaha tana dehraa|| lAgA. // 1 // maiM hI eka aura nahiM dUjo, tIna lokako seharA // laagaa.||2|| 'dyAnata' sAhaba sevaka ekai, barasai AnaMda meharA // laagaa.||3|| mujhe apanI AtmA se hI neha hai, prIti hai| isa jIva ne paramadeva kA dhyAna karake, unakI pUjA karake yaha jAnA ki AtmA kA ghara/mandira yaha deha hI haiM, vaha isI meM birAja rahA hai| ___ maiM eka akelA hU~, koI anya/dUsarA merA nahIM hai| aise AtmadhyAna meM rata hone para tIna loka meM zreSTha pada prApta hotA hai arthAt tIna loka kA svAmI pada milatA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki vaha pUjya va pUjaka, svAmI aura sevaka eka AtmA hI ho jAtA hai taba sadA AnaMda kI vRSTi hotI hai| 162 dyAnata bhajana saurabha Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (141) rAga khyAla lAgA AtamarAmasoM neharA // ttek|| jJAnasahita maranA bhalA re, chUTa jAya sNsaar| dhikka! parau yaha jIvanA re, maranA bAraMbAra ||laagaa.|| 1 // sAhiba sAhiba muMhata kahate, jAnaiM nAhIM koii| jo sAhibakI jAti pichArne, sAhiba kahiye soii|| laagaa.||2|| jo jo dekhau nainoMsetI, so so vinasai jaaii| dekhanahArA maiM avinAzI, paramAnanda subhAI // lAgA. // 3 // jAkI cAha karaiM saba prAnI, so pAyo ghttmaahiiN| 'dyAnata' cintAmanike. Aye, cAha rahI kacha nAhIM // laag.|| 4 // are bhAI! apanI AtmA ke prati merA mana lagA hai, usase atyanta prIti utpanna jJAna sahita arthAt pUre hoza-havAsa ke sAtha maranA zreSTha hai jisase yaha saMsAra hI chUTa jaae| bAra-bAra janma-maraNa kA krama dhikkAra hai, yaha krama TUTa jAe .. miTa jaae| are vacana se bhagavAna kA nAma bolate-bolate bhI use koI jAnatA nhiiN| jo bhagavAna ke guNoM kA, usake svarUpa va jAti kA jJAna ho jAe to vaha svayaM sAhiba ho jaae| __ jo-jo bhI netroM se daukha rahA hai vaha saba hI vinAza ko prApta hotA jAtA hai| are maiM hI ekamAtra dekhane-jAnanevAlA caitanya AtmA hU~, jo avinAzI hai aura parama Ananda svabhAvavAlA hai| jisa (paramAtmA) kI cAha saba karate haiM, are vaha to apane andara hI hai| apanI hI anubhUti meM Ane yogya hai / dyAnatarAya kahate haiM ki aise cintAmaNi svarUpa AtmA kI samajha Ane para anya kisI vastu kI cAha zeSa nahIM rhtii| dhAnata bhajana saurabha 163 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142) ve paramAdI! maiM AtamarAma na jaanyo| ttek|| jAko veda purAna bakhAnai, jAnaiM haiM syaadvaadii| ve.||1|| iMda phaniMda kareM jisa pUjA, so tujhameM aviSAdI / ve. // 2 // 'dhAnata' sAdhu sakala jiMha dhyAve, pArvai smtaa-svaadii||ve.||3|| are pramAdI jIva! tUne apanI AtmA ko nahIM pahacAnA, jaanaa| jisakA varNana veda (Agama grantha)-purANa bhI karate haiN| aura jo syAdavAda siddhAnta ko jAnanevAle haiM ve bhI use jAnate haiN| indra, dharaNendra, jisakI pUjA karate haiM, vaha pUrNa AnandadAyaka yAnI sarva viSAdarahita AtmA tujhameM bhI hai| dhAnasarAya kahate haiM ki sAre sAtha jisa svarUpa kA dhyAna karate haiM, usa svarUpa ko samatArasa ke svAdI hI prApta karate haiN| 164 dhAnata bhajana saurabha Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (143) rAga gaurI sabako eka hI dharama shaay||ttek|| sura nara nAraka tirayak gatimeM, pApa mahA dukhdaay|| sbko.|| gaja hari daha ahi raNa gaTa sAridhi, bhUpati bhIra palArA! vidhana ulaTi Ananda pragaTa hai, dulabha sulabha tthhraay|| sabako. // 1 // zubhate dUra basata Dhiga Avai, aghateM karate jaay| dukhiyA dharma karata dukha nAsa, sukhiyA sukha adhikAya // sbko.||2|| tAr3ana tApana chedana kasanA, kanakaparIcchA bhaay| 'dyAnata' deva dharama guru Agama, parakhi gaho mnlaay||sbko. // 3 // he prANI ! ekamAtra dharma hI sabakA sahArA hai| deva, tiryaMca, nArakI va manuSya, ina cAroM gatiyoM meM pApa karma hI duHkha kA, mahAduHkha kA kAraNa hai| dharma se hI hAthI, siMha, agni, sarpa, yuddha, roga, samudra aura rAjA Adi sabhI ke kaSToM kA nivAraNa hotA hai aura Ananda prakaTa hotA hai ; jo durlabha thA vaha bhI sulabha ho jAtA hai| zubha arthAt puNya jo dUra rahatA thA vaha bhI samIpa A jAtA hai aura pApavRtti chUTatI jAtI hai / isa prakAra dharma ko apanAkara dukhiyA apane duHkha kA nAza karatA hai aura sukhI ke sukha kI vRddhi hotI jAtI hai| svarNa ko tAr3anA, tapAnA, chedA jAnA, bauMdhA jAnA tathA kasauTI para parakhe jAne kI bhA~ti saba prakAra kI parIkSA karate hue dyAnatarAya kahate haiM ki deva, zAstra va guru ko bhI parakhakara unakA nizcaya karo aura phira zraddhA se mana meM dhAraNa kro| dyAnata bhajana saurabha 165 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) saba jagako pyArA, cetanarUpa nihArA / / ttek|| daraba bhAva no karama na mere, pudagala daraba psaaraa||sb.|| cAra kaSAya cAra gati saMjJA, baMdha cAra prkaaraa| paMca vAna rasa paMca deha aru, paMca bheda sNsaaraa||sb, // 1 // chahoM daraba chaha kAla chalezyA, chamata bhedateM paaraa| parigRha mAraganA guna-thAnaka, jIvathAnasoM nyArA // sb.||2|| darasanajJAnacaranagunamaNDita, jJAyaka cihna hmaaraa| so'haM so'haM aura su aura, 'dhAnata' nihacai dhArA / / sb.||3|| he sAdho ! apane caitanyarUpa ko nihAranA, dekhanA hI sAre jagata ko priya hai| dravya karma va no karma, ye mujha caitanya ke nahIM hai / ye to saba pudgala kA hI vistAra hai, prasAra hai| ___ cAra kaSAya (krodha, mAna, mAyA aura lobha); cAra gati ( deva, nAraka, manuSya aura tiryaMca); cAra saMjJA (AhAra, bhaya, maithuna aura parigraha); cAra prakAra ke baMdha (prakRti, pradeza, sthiti aura anubhAga); pA~ca varNa (harA, nIlA, kAlA, pIlA aura sapheda); pA~ca rasa (khaTTA, mIThA, caraparA, kaSAyalA aura kaDuA); pA~ca deha (audArika, vaikriyika, AhAraka, kArmANa aura tejasa) va paMca parAvartanarUpa sthitiyA~ (dravya, kSetra, kAla, bhAva, bhava) saMsAra hI hai| yaha cetana dravya anya pA~coM dravyoM (pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla), chaha kAla (sukhamA-sukhamA, sukhamA, sukhamA-dukhamA, dukhamA-sukhamA, dukhamA, dukhamA -dukhamA), chaha lezyA aura chaha prakAra ke matoM se pare hai tathA saba parigrahoM, caudaha mArgaNA, caudaha guNasthAna, caudaha jIvasthAna ina sabase nyArA hai| darzana, jJAna, cAritra ke guNoM se bharA huA, yaha jAnanevAlA/jJAyaka honA hI hamArA cihna hai / so'haM, so'haM arthAt maiM vaha (siddhAzuddharUpa) hU~, isI ko dhyAce va cintana meM lAve, yaha hI nizcaya kA mArga hai, pravAha hai| 166 dhAnata bhajana saurabha Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (145) rAga vilAvala sabameM hama hamameM saba jJAna, lakhi baiThe dRr3ha Asana tAna // ttek|| bhUmimAhiM hama hamameM bhUmi, kyoM kari khordai dhAmAdhUma // 1 // nIra-mAhiM hama hamameM nIra, kyoM kara pIr3e eka zarIra / / 2 / / AgamAhiM hama hamameM Agi, kyoM kari jAlaiM hiMsA lAgi // 3 / / pauna mAhiM hama hamameM pauna, paMkhA leya virAdhai kaun||4|| rUkhamAhiM hama hamameM rUkha, kyoMkari tor3eM lAgaiM bhUkha // 5 // laTa caiMTI mAkhI hama eka, kauna satAvai dhAri vivek||6|| khaga mRga mIna sabai hama jAta, sabameM cetana eka vikhyaat||7|| sura nara nAraka haiM hama rUpa, sabameM dIsai hai cidruup||8|| bAlaka vRddha taruna tanamAhiM, SaMDha nAri nara dhokhA naahiN|| 9 // sovana baiThana vacana vihAra, jatana liye AhAra nihaar||10|| Ayo laiMhiM na nyaute jAhiM, paraghara phAsU bhojana khAhi // 11 // para saMgatisoM dukhita anAda, aba ekAkI amrata svAda // 12 // jIva na dIsai hai jar3a aMga, rAga doSa kIjai kihi sNg|| 13 // niramala tIratha Atamadeva, 'dyAnata' tAko nizidina sev||14|| (yaha bhajana muni ke cintavana se sambandhita hai|) muni cintavana karate hue kabhI vicAra karate haiM ki hama caitanyasvarUpa haiM, dRSTA aura jJAtA haiM / dRSTA hokara hama saba (padArthoM/jJeyoM) meM vyApta haiM aura jJAtA hokara hama una sabako jAnate haiN| dRr3ha Asana dhAraNakara dhyAna/cintavana karate hue hameM jhAnata bhajana saurabha 167 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hameM spaSTa dRSTigata hotA hai ki pudgala para ' haiM aura vaha caitanya se bhinna hai / jagata meM jitane bhI jIva haiM ve saba cetana haiM, ve hamAre jaise hI haiM, svarUpa kI dRSTi se hama aura ve samAna haiM, para pratyeka jIva apane meM svataMtra (ikAI) hai| pRthvI ke svarUpa ko dekhate hue vicArate haiM - yaha bhUmi ekendriya jIva hai, cetana dravya hai aura hama bhI cetana haiM arthAt usameM bhI hamAre samAna cetanA hai|praann haiM taba hama dhamAdhama karate hue bhUmi ko/pRthvI ko kyoM khodeM? yaha cetana jala ke svarUpa ko dekhatA hai aura (jJAna meM) jAnatA hai ki jala bhI ekendriya jIva hai aura hama bhI jIva haiM; svarUpa kI dRSTi se donoM samAnarUpa haiM taba vaha samAnarUpa jala kaise pIyA jAve? pudgalarUpa yaha zarIra usa jala ko kyoM pIve? usI prakAra agni ke svarUpa para vicAra karatA huA socatA hai ki jJAna meM agni kA svarUpa pratyakSa hai, vaha bhI ekendriya hai, usameM bhI cetana tatva hai phira agni jalAkara hiMsA kA doSa kyoM lagAyA jAe? pavana/vAyu ke svarUpa para cintavana karatA hai ki pavana meM bhI jIva hai, hameM yaha jJAna hai ki taba paMkhA jhalakara pavanakAyika jIvoM kI virAdhanA kyoM kareM? isI prakAra yaha cetana vanaspati ko/vRkSa ko dekhatA hai, jAnatA hai ki vanaspati meM/vRkSa meM bhI jIva hotA hai phira bhUkha lagane para unheM tor3akara kyoM khAveM? laTa, cIMTI, makkhI saba prANadhArI haiM yaha viveka dhAraNa karane para inako kauna satA sakatA hai? pazu-pakSI, jalacara saba hamAre jaise hI haiM, sabameM jIva hai, saba cetana haiM / isI bhA~ti devoM meM, manuSyoM meM, nArakiyoM meM sabhI meM samAnarUpa caitanya hai / bAlaka meM, bUr3he meM, yuvaka meM, napuMsaka-strI-puruSa ina sabhI dehoM meM eka-sA cetana tattva hai, isameM kisI prakAra kI zaMkA/dhokhA nahIM hai| isa prakAra cintavana karanevAle muni/bhavyajIva sonA-uThanA-baiThanA-calanA bolanA, AhAra-nihAra Adi saba yatnapUrvaka karate haiM arthAt ye kriyAe~ karate samaya sAvadhAna rahate haiM ki ina jIvoM kI virAdhanA na ho jaaye| 168 dhAnata bhajana saurabha Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ve ( muni) na to apane nimitta kahIM se AyA huA AhAra (bhojana) karate haiM na kisI ke nimantraNa ra AhAra he binA pUrva-nizcita kiye hue hI dUsare ke ghara meM prAsuka AhAra grahaNa karate haiN| ve samajha lete haiM ki yaha jIva 'para' kI saMgati meM duHkha hI pAtA hai aura jaba ekAkI / akelA apane svarUpa meM ramaNa karatA hai to Anandita hotA hai, sukhI hotA hai vaha cintavana karatA hai ki deha pudgala hai, rUpI hai vaha hI dikhAI detI hai jIva to adRzya hai, vaha to dikhAI detA nhiiN| phira rAga-dveSa kisase kiyA jAe ? kevala AtmA hI nirmala kinArA hai, sthAna hai, tIrtha hai| dyAntarAya kahate haiM ki dina-rAta isI kI sevA karo / dyAna bhajana saurabha 169 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146) .:. . . . . suna cetana ika bAta hamArI, tIna bhuvanake raajaa| raMka bhaye bilalAta phirata ho, viSayani sukhake kaajaa||1|| cetana tuma to catura sayAne, kahAM gaI caturAI / raMcaka viSayanike sukhakAraNa, avicala Rddhi gamAI // 2 // viSayani sevata sukha nahiM rAI, dukha hai meru smaanaa| kauna sayAnapa kInI bhauMdU, viSayanisoM lapaTAnA // 3 // isa jagameM thira rahanA nAhI, teM rahanA kyoM maanaa| sUjhata nAhiM ki bhAMga khAI hai, dIsai paragaTa jaanaa||4|| tumako kAla ananta gaye haiM, dukha sahate jgmaahiiN| viSaya kaSAya mahAripu tere, ajahU~ cetana nAhIM // 5 // khyAti lAbha pUjAke kAjai, bAhija bheSa bnaayaa| paramatattvako bheda na jAnA, vAdi anAdi ga~vAyA // 6 // ati durlabha te nara bhava lahakaiM, kAraja kauna smaaraa| rAmA rAmA dhana dhana sA~TaiM, dharma amolaka haaraa||7|| ghaTa ghaTa sAIM maiMnU dIsai, mUrakha marama na paaye| apanI nAbhisuvAsa lakhe vina, jyoM mRga cahu~ dizi dhaavai||8|| ghaTa ghaTasAI ghaTasA nAI, ghaTasoM ghaTa meM nyaaro| bUMghaTakA paTa khola nihAro, jo nijarUpa nihaaro||9|| ye daza mAjha sunaiM jo gAvai, niramala manasA krke| 'dyAnata' so zivasampati pAvai, bhavadadhi pAra uttarake // 10 // he cetana ! tU hamArI eka bAta suna ! are tu tIna loka kA svAmI hai aura phira bhI indriya- bhogoM kI marIcikA meM lubdha hokara daridra bane vikala ho rahe ho| dyAnatta bhajana saurabha 170 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ are cetana ! tuma to bahuta catura ho, sayAne ho / vaha tumhArI caturAI kahA~ gaI ? thor3e se indriya-viSayoM ke sukha ke kAraNa, sadA rahanevAlI Rddhi ko tuma ga~vA baiThe ho, bhUla rahe ho ! are rAjA ! indriya viSayoM meM sukha nahIM hai| ina viSayoM kA sevana karane para meru ke samAna U~cA duHkha hai| are mUrkha! taba tUne yaha kaisA syAnApana kiyA hai ki ina viSayoM se lipaTA huA hai ! 4 isa jagata meM kucha bhI sthira nahIM rahatA hai| ise tUne rahane ke yogya kyoM mAna liyA? kyoM svIkAra kiyA? kyA tujhe kucha bhI prakaTa dikhAI nahIM detA, yA tUne bhA~ga khA rakhI hai jisase socane-samajhane kI zakti kSINa ho gaI ! isa jagata meM duHkha sahate hue tumheM akAla ta ge| ye indriya-viSaya aura kaSAya hI tere mahAna zatru haiN| yaha cetana terA zatru nahIM hai| khyAti, yaza, lAbha aura pUjA-mAna ke lie tUne apanA yaha bAhyaveza banA rakhA hai| tUne paramatatva ko, vastu svarUpa ko nahIM samajhA, vyartha meM samaya ga~vA rahA hai / yaha naradeha bahuta durlabha haiN| ise pAkara tumane kyA kArya sampanna kiyA ? strI aura dhana ke lie tUne amUlya dharma ko kho diyA / ghaTa-ghaTa meM, pratyeka prANideha meM mujhe ananta zaktizAlI AtmA dikhAI detI hai para mUrkha use samajha nahIM paate| jaise nAbhi meM rakhI kastUrI se anajAna mRga usake lie saba dizAoM meM daur3atA phiratA hai / para AtmA ghaTa-ghaTa meM, pratyeka prANideha meM vyApta hone kI zaktivAlA hai, vaha deha nahIM, vaha deha-sA nahIM hai, vaha deha meM rahakara bhI deha se nyArA hai| are jJAna para Ae AvaraNa ko jarA haTAkara to dekha, tujhe apanA caitanya rUpa dikhAI dene lgegaa| dyAnatarAya kahate haiM ki jo mana ko nirmalakara dazadharma sune aura gAve vaha saMsAra - samudra se pAra hokara muktirUpI lakSmI ko pAtA hai| dyAnata bhajana saurabha 171 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 147 ) suno! jainI lAMgA, jJAnako paMtha kaThina hai // Teka // saba jaga cAhata hai viSayaniko, jJAnaviSai anabana hai / suno. // rAja kAja jaga ghora tapata hai jUjha mereM jahA rana hai| so to rAja heya kari jAneM, jo kaur3I gA~Tha na hai // suno. // 1 // kuvacana bAta tanakasI tAko, saha na sakai jaga jana hai| sira para Ana calAvaiM Are, doSa na karanA mana hai / suno. // 2 // UparakI saba zrodhI bAtaiM, bhAvakI bAteM kama hai| 'dyAnata' zuddha bhAva hai jAke, so tribhuvanameM dhana hai // suno. // 3 // are jaina sAdharmI bandhuo ? jJAna kA mArga kaThina hai arthAt sarala nahIM hai / sArA jagata viSaya-bhoga ko cAhatA hai, usameM rata hokara mastI se khoyA sA rahatA hai| jJAna kI jAgRti se usakA virodha haiM, anabana hai| kyoMki jJAna meM aura viSaya- bhoga meM paraspara virodha hai / rAjakAryoM meM jahA~ pada va dhana ke lobha meM bhArI tapana hai, kaSTa haiM, usake lie yuddha meM jUjhatA hai, prANoM kI AhutiyA~ detA hai| vaha rAjya to heya hai aisA jAna lo| eka bhI kaur3I tumhArI apanI sampatti nahIM hai, sthira nahIM hai / - koI jarA-sI khoTI bAta kaha de, to jagata meM koI bhI vyakti use sAdhAraNata: sahana nahIM karatA / tatkAla sira para ArI ke samAna ghAta karatA hai aura usako mana se doSa nahIM maantaa| arthAt bAta kA to burA mAnatA hai para ghAta ko burA nahIM mAnatA ! ye saba UparI thothI - khokhalI bAteM haiN| isameM bhAva arthAt marma kI koI bAta nahIM haiM / hyAnatarAya kahate haiM ki jisake bhAva zuddha hai, usake pAsa tIna loka kI saMpadA hai| 172 dyAnata bhajana saurabha Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148) rAga malhAra suno jainI logo! jJAnako paMtha sugama hai| Teka // Tuka Atamake anubhava karateM, dUra hota saba tama hai|| suno.||1|| tanaka dhyAna kari kaThina karama giri, caMcala mana upazama hai| su. in 'dyAnata' naisuka rAga doSa taja, pAsa na Avai jama hai| suno.||3|| sAdharmI jaina bandhuo ! suno, jJAna kA mArga sarala hai, bhalI-bhA~ti gamana karane yogya hai| jarA-sA AtmasvarUpa ke cintavana meM apane mana ko lagAne para saMsAra ke duHkharUpI aMdhakAra ke vicAra se mana haTa jAtA hai| jarA-sA AtmasvarUpa kA cintavana karane para karmarUpI pahAr3a kI utuMgatA - U~cAI tathA mana kI caMcalatA, donoM kA upazama ho jAtA hai, kucha samaya ke lie unake pariNAma nIce daba jAte haiM, ubharakara phala nahIM de paate| dyAnatarAya kahate haiM ki tanika-sA rAga-dveSa chor3a, phira yama kA bhaya bhI pAsa nahIM phaTakatA hai arthAt mRtyu kA bhaya bhI AtaMkita nahIM karatA hai| dhAnata bhajana saurabha Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (149) suna suna cetana! lAr3ale, yaha caturAI kauna ho| ttek|| Atama hita tuma pariharyo, karata viSaya-ciMtauna ho| sun.|| gaharI nIva khudAikai ho, makAM kiyA majabUta / eka gharI rahi nA sakai ho, jaba Avai jamadUta ho|sun.||1|| svAratha saba jagavallahA ho, vinu svAratha nahiM koy| bacchA tyAgai gAyako re, dUdha binA jo hoya / suna. // 2 // aura phikara saba chAMDi de ho, do akSara likha leha / 'dyAnata' bhaja bhagavantako ho, ara bhUkheko deha ho||sun.||3|| he cetana! suno, yaha kaisI caturAI hai ! tumane apanI AtmA ke hita kA vicAra chor3a diyA hai aura indriya-viSayoM kI cintA karate ho ! gaharI nIMva khudA karake to tumane apane bhavana ke AdhAra kA, majabUtI kA dhyAna rakhA / para yaha nahIM socA ki jaba yamadUta Ae~ge to tuma eka ghar3I bhI usameM nahIM raha sakoge, ruka nahIM skoge| jagata meM sabako svArtha hI priya hai, svArtha ke kAraNa vastu priya lagatI hai| binA svArtha ke koI acchA nahIM lgtaa| bachar3A bhI usa gAya ko chor3a detA hai jisake stanoM meM dUdha zeSa na rahA ho| dyAnatarAya kahate haiM are tU sArI cintA-phikra chor3akara (sohaM) ye do akSara mana meM likha le aura bhagavAna kA bhajana kara le / yaha utanA hI Avazyaka hai ki jaise deha ko bhUkha lagatI hai| 174 dhAnata bhajana saurabha Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (150) soI karmakI rekhapai mekha mArai, ApameM Apako Apa dhArai / / nayo baMdha na karai, ba~thyo pUraba jharai, karaja kAr3he na denA vicArai // 1 // udaya bina diye gala jAta saMvara sahita, jJAna saMjugata jaba tapa sNbhaare||2|| dhyAna taravArasoM mAra ari mohako, mukati tiya badana 'dhAnata' nihaarai||3|| ve hI karma kI bar3hatI jA rahI rekhA para khUTI gAr3hakara, saMyama dvArA use bar3hane se rokate haiM jo apane Apa meM apane ko dhAraNa karate haiM, citta ko sthira kara AvA-ziTala meM rAta hote haiM ..... ... ... ... .. nayA koI karma baMdha nahIM krte| pahale ke jo ba~dhe hue haiM unakI nirjarA karate haiN| (karma kA) jo karja hai, use pUrA cukAte haiN| nayA karja lenA nahIM cAhate, usakA vicAra hI nahIM krte| jinake udaya meM Ae binA hI karma gala jAe. naSTa ho jAe / jJAnasahita jaba tapa-sAdhana kare arthAt sva-catuSTaya meM rata ho taba karma bala na pAkara apakarSaNa kara jAve, kamajora par3a jAve, niSprabhAvI ho jAve, saMkramaNa kara jAve / isaprakAra Azrava kA honA ruka jAve arthAt saMvara ho jaaye| ve hI karma kI rekhA miTA pAte dyAnatarAya kahate haiM ki jo dhyAna kI talavAra se moharUpI zatru kA nAza karate haiM ve hI muktirUpI lakSmI ke sundara mukhar3e ko nihArate haiN| dyAnata bhajana sIrabha Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (151) soI jJAna sudhArasa piivai|| ttek|| jIvana dazA mRtaka kari jAne, mRtaka dazAmeM jiivai| soI. / / sainadazA jAgrata kari jAnai, jAgata nAhIM sovai| mItauMko duzamana kari jAne, ripuko prItama jovai|| soI. // 1 // bhojanamAhiM varata kari bUjhai, vratameM hota ahaarii| kapar3e pahirai nagana kahAvai, nAgA aNbrdhaarii|| soI. // 2 // bastIko Ujara kara dekhai, Ujara bastI sArI ! 'dhAnata' ulaTa cAlameM sulaTA, cetanajoti nihaarii||soii.||3|| vaha bhavya hI jJAnarUpI amRta ke rasa kA pAna karatA hai, pItA hai jo jIvana ko aura mRtyu ko jAnakara, saMptAra ke prati taTastha hokara mRtyudazA meM jItA hai arthAt jo sadaiva mRtyu ke prati sAvadhAna rahatA hai| sotA huA bhI jo apane lakSya ke prati jAgatA huA rahatA hai tathA jAgrata avasthA meM kabhI besudha-aceta nahIM hotA tathA mitroM ko Asakti ke kAraNa zatru samAna samajhatA hai tathA jo vimukha hai unake prati prIti jatAtA hai| bhojana ke samaya vratoM kI bAta karatA hai, samajhatA hai aura vrata meM koI AhAra grahaNa nahIM karatA / vastra dhAraNa karake jo vairAgya kI bhAvanA karatA hai aura vastra chor3akara AkAza kA vastra dhAraNa karatA hai| sArI basI huI bastI ko ekAnta rUpa/ujAr3a rUpa meM dekhatA hai aura ujAr3a meM apanI bastI basAtA hai arthAt rahatA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki isa prakAra saMsAra ke prati ulTI cAla meM vaha sulaTI huI dazA dekhatA hai aura apane caitanya svarUpa ko sadaiva nihAratA rahatA hai, usake dhyAna meM lagA rahatA hai vaha bhavya hI jJAnarUpI amRta ke rasa kA pAna karatA hai| 176 dhAnata bhajana saurabha Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ and order ( 152 ) rAga kAphI dhamAla so jJAtA mere mana mAnA, jina nija-nija, para para jAnA // Teka // AnA / sAnA // 1 // chahauM darabataiM bhinna jAnakai, nava tatvanitaiM tAkauM dekheM tAkauM jAne, tAhIke usameM karma zubhAzubha jo Avata haiM, so to para phicaanaa| tIna bhavana ko rAja na cAhai, yadyapi gAMTha daraba bahu nA // 2 // akhaya anantI sampati vilase, bhava-tana - bhoga magana nA / 'dyAnata' tA Upara balihArI, soI 'jIvana mukata' bhanA // 3 // he Atman! vaha hI jJAtA hai, vaha hIM mere mana ko mAnya hai, jo nija ko nija aura para ko para jAnatA hai / vaha AtmA ko chahoM dravyoM meM sabase bhinna jAnatA hai| nau tatvoM se anya hai aisA jAnatA hai / usako dekhakara jo use (nija ko) jAnatA hai, usI kI anubhUti meM, rasa meM DUba jAtA hai, vaha hI Atma-svabhAva ko dhyAtA hai| nimagna ho jAtA hai / 1 zubha aura azubha jo karma Ate haiM, ve saba para haiM, aisA vaha jAnatA hai / usako tIna loka kI, rAjya kI vAMchA nahIM hai| yadyapi vaha dravya rUpa meM svayaM akelA hai, sarva parigraha se rahita haiM / vaha apane meM nimagna hokara apane svabhAva ko anaMta- akSaya ( kSayarahita ) saMpadA kA nizcaya se bhoktA hai, parantu isa deha - paryAya ke bhogane meM virakta hai, usameM magna nahIM hai| dyAnatarAya kahate haiM ki janma maraNa se mukta aisA jo jJAtA hai vaha isa jIvana maiM hI 'mukta' kahA jAtA hai, usa para maiM balihArI jAtA hU~ / dyAnata bhajana saurabha 177 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga AsAvarI zrIjinadharma sadA jayavanta // ttek|| tIna loka tihu~ kAlanimAhIM, jAko nAhI Adi na ant|| shrii.|| suguna chiyAlipta doSa nivAreM, tArana tarana deva arhNt| guru niragraMtha dharama karunAmaya, upajai tresaTha puruSa mahaMta // zrI. / / 1 / / ratanatraya dazalacchana solaha,-kArana sAdha sarAvaka snt| chahauM daraba nava tattva sarathakai, suraga mukati ke sukha vilsnt| shrii.||2|| naraka nigoda bhamyo bahu prAnI, jAnyo nAhiM dhrm-virtNt| 'dyAnata' bhedajJAna saradhAH, pAyo daraba anAdi ananta // shrii.||3|| ko zrI jinadharma kI sadA jaya ho| tIna loka va tInoM kAla meM jisakA na koI Adi hai aura na kahIM anta hai, vaha zAzvata hai| usa jinadharma meM chiyAlIsa guNasahita, aThAraha doSa rahita zrI arahaMta deva svayaM tira gae va dUsaroM ko tAranevAle haiN| samasta parigrahoM ko chor3anevAle, karuNAmayI guru hote haiM tathA mahAna tiresaTha zalAkA puruSa hote haiN| usa jinadharma meM santa va zrAvaka sabhI dazalakSaNa dharma, solaha kAraNa - bhAvanAoM aura ratnatraya kI sAdhanA karate hue chahoM dravya va nava tatvoM kI vastusthiti arthAt svarUpa kA yathArtha zraddhAna va avalokana karate hue svarga va mukti ke sukha ko bhogate haiM prApta karate haiN| dharma kA vRttAnta/svarUpa na jAnakara naraka-niMgoda meM bahuta se prANI bahuta bhramaNa kara rahe haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki bhedajJAna va zraddhAna se dravya kA anAdi va ananta svarUpa jAnA jAtA hai| 178 dyAnata bhajana saurabha Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .:::.:. .... ... ..154) zuddha svarUpako vaMdanA hmaarii||ttek|| eka rUpa vasurUpa virAjai, suguna ananta rUpa avikaarii||shuddh.||1|| amala acala avikalapa ajalapI, paramAnaMda cetnaadhaarii|| zuddha. // 2 // 'dyAnata' dvaitabhAva taja hujai, bhAva advaita sadA sukhkaarii||shuddh||3|| hama AtmA ke zuddha svarUpa kI vaMdanA karate haiM / vaha sadA ekarUpa hai| zivarUpa meM, apane zuddharUpa meM virAjita hai, ananta guNasahita va doSarahita hai| baha malarahita-nirmala, sthira, vikalparahita, avarNanIya, parama Ananda kA dhArI hai, caitanya hai| __ dyAnatarAya kahate haiM ki dvaitabhAva ko chor3akara mAtra apane svabhAva meM, advaita meM ThaharanA sukhakArI hai arthAt apane AtmA meM hI dhyAnamagna honA, sthira honA sukhakArI hai| vasurUpa - zuddha rUpa chAnata bhajana saurabha 179 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (155) rAga sAraMga hama lAge AtamarAmasoM // ttek|| vinAzIka pudagalakI chAyA, kauna ramai dhanamAnasoM // hm.|| samatA sukha ghaTameM paragAsyo, kauna kAja hai kaamsoN| duvidhA-bhAva jalAMjuli dInauM, mela bhayo nija svaamsoN|| hm.||1|| bhedajJAna kari nija pari dekhyau, kauna vilokai caamsauN|| urai paraikI bAta na bhAvai, lau lAI guNagrAmasauM / hm.||2|| vikalapa bhAva raMka saba bhAje, jhari cetana abhiraamsoN| 'dhAnata' Atama anubhava karikai, chUTe bhava dukhadhAmasoM / / hm.||3|| aba hamArI apanI AtmA se lagana laga rahI hai 1 jagata meM jo kucha dRzya hai vaha saba pudgala dravya hai aura vaha saba vinAzI svabhAvavAlA, vinAza honevAlA hai, hama sarvaguNasampanna haiM, dhanI haiM, taba kyoMkara paryAyoM meM, naSTa honevAle pudgala kI chAyA meM, ramaNa kareM? hamAre apane antara meM sukha hai, yaha tathya, yaha satya pragaTa hai / phira kAma se, tRSNA se hameM kyA prayojana hai? jaba se hamArA milana apanI AtmA se huA hai, taba se saMzaya aura duvidhA kI sthiti se chuTakArA ho gayA hai| sva aura para ke bhedajJAna se sabakucha spaSTa ho gayA hai, phira isa deha ko, cAma ko kyA mahattva deM? isa bheda-jJAna ke kAraNa idhara-udhara kI koI bAta hameM rucikara nahIM lagatI, kyoMki hamArI ruci to apane hI guNoM meM hai| unakI anurakti hI bhalI lagatI hai| sAre vikalpa thothe pratIta hote haiM, ye saba cetana kI manohArI jhar3I meM dhula jAte haiM, haTa jAte haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki jaba AtmA kI anubhUti hotI hai to bhava-bhava ke sAre du:kha chUTa jAte haiM, usake Ananda meM vismRta hokara miTa jAte haiN| 180 dhAnata bhajana saurabha Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) rAga AsAvarI hamako kaisaiM zivasukha hoI // ttek|| je je mukata jAnake kAraNa, tinako nahi koii|| hamako. / / munivarako hama dAna na dInA, nahiM pUjyo jinraaii| paMca parama pada bande nAhI, tapavidhi vana nahiM AI. / hmko.||1|| Arata rudra kudhyAna na tyAge, dharama zukala nahiM dhyaaii| Asana mAra karI AsA dir3ha, aise kAma kmaaii||hmko. // 2 // viSaya-kaSAya nigA 7 hUga, analo nuna kiin| mana vaca kAya joga thira karakaiM, Atamatattva na cInA // hamako. // 3 // muni zrAvakako dharama na dhAryo, samatA mana nahiM aanii| zubha karanI kari phala abhilASyo, mamatA-budha adhikAnI / hmko.||4|| rAmA rAmA dhana dhana kArana, pApa aneka upaayo| taba hU tisanA bhaI na pUrana, jinavAnI yoM gaayo|| hamako. // 5 // rAga doSa paranAma na jIte, karunA mana nahiM aaii| jhUTha adatta kuzIla gahyo dir3ha, parigRhasoM lau laaii||hmko.||6|| sAtauM visana gahe mada dhAryo, suparabheda nahiM paaii| 'dhAnata' jinamAraga jAne bina, kAla ananta gmaaii| hamako. // 7 // he Atman ! hamako mokSasukha kI prApti kaise ho? kyoMki jo-jo bhI mukti ke kAraNa kahe jAte haiM unameM se to eka bhI hamameM nahIM hai| hamane kabhI muniyoM ko dAna nahIM diyA arthAt AhAradAna nahIM diyaa| na zrI jinarAja kI pUjA kii| paMcaparameSThiyoM kI kabhI vandanA nahIM kI aura na koI tapa-sAdhanA hI hamase bana pdd'ii| dhAnata bhajana saurabha 181 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arta-raudra kudhyAna haiM, inako bhI hamane kabhI nahIM chodd'aa| hamane kabhI dharma va zukla dhyAna nahIM saadhaa| Asana lagA kara arthAt hamane apane saba prakAra ke pramoM-kriyA se apanI zAzAoM ko hI kiyA, nidAna va tRSNA meM hI lage rahe-kuzIla meM lage rhe| indriya viSaya aura kaSAya kA vinAza nahIM kiyA aura mana ko sthira nahIM kiyA, vaha caMcala hI banA rhaa| mana-vacana aura kAya ko sthira na kara kabhI apanI AtmA kI ora nahIM dekhA arthAt Atma tattva ko nahIM jaanaa| na muni dharma sAdhA aura na zrAvaka dharma kA pAlana kiyaa| mana meM samatA nahIM rahI, rAga-dveSa meM hI rata rhaa| puNya kArya ke pariNAma kI abhilASA-icchA hI karatA rahA aura rAgabhAva meM hI DUbA rhaa| strI va dhana ke kAraNa aneka pApa karma kie| phira bhI tRSNA zAnta nahIM huI, tRpta nahIM huii| rAga-dveSa aura usake phala, ina para vijaya prApta nahIM kI aura na kabhI karuNA mana meM aaii| jhUTha, corI, kuzIla kI kriyAoM meM hI lagA rahA aura parigraha juTAtA rahA, usI meM lagA rhaa| sapta vyasanoM meM maiM lipta rahA; usI ke naze meM maiM DUbA rahA, sva-para kA bheda nahIM jaanaa| dhAnatarAya kahate haiM ki jina-mArga ko, dharma ko jAne binA ananta kAla bitA die, ga~vA die, aise meM zivasukha kaise ho? 182 ghAnata bhajana saurabha Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (157) rAga malhAra hama to kabahu~ na nija ghara aaye|| Teka // para ghara phirata bahuta dina bIte, nAma aneka dhraaye||hm to.|| parapada nijapada mAni magana hai, para paranati lpttaaye| zuddha buddha sukhakaMda manohara, Atama guNa nahiM gaaye|| hama to. // 1 // nara pazu deva naraka nija mAnyo, parajayabuddha khaaye| amala akhaMDa atula avinAzI, cetana bhAva na bhaaye| hama to.||2|| hita anahita kachu samajhyo nAhIM, mRgajalabudha jyoM dhaaye| 'dyAnata' aba nija-nija, para-para hai, sadaguru vaina sunaaye||hm to. // 3 // he Atman ! hama kabhI bhI apane ghara vApasa nahIM Ae arthAt hamane kabhI bhI apanI AtmA kA cintavana nahIM kiyaa| svasthAna ko chor3akara anyatra arthAt para meM ho hama bhaTakate rahe aura aneka bAra aneka nAma dhAraNa kie arthAt bahuta bAra aneka bhinna-bhinna paryAyoM meM aneka nAmoM se jAne jAte rhe| para pada ko hI hamane apanA pada-sthAna mAnakara usameM ho magana ho gae, apanI AtmA ke guNoM ko nahIM pahacAnA, cintavana nahIM kiyA aura para-pariNati meM ulajhate rahe, unase lipaTe rhe| yaha AtmA mUla meM to zuddha hai, jJAnavAna hai, sukha kA puMja hai, sundara hai| usa AtmA kA cintavana nahIM kiyaa| ___ cAroM gatiyoM meM bhramaNa karate hue deha ko hI apanA mAnA aura paryAyoM meM hI baddhi khapAte rahe, lagAe rhe| yaha AtmA nirmala, akhaMDa va avinAzI hai| isa prakAra caitanya ke guNoM kI bhAvanA hI nahIM aayii| ___apanA hita-ahita kyA hai, use jAnA hI nahIM aura na smjhaa| jaise registAna meM hariNa marIcikA ke kAraNa miTTI ke camakate kaNoM ko pAnI samajhakara daur3atA hai, vaise hI hama bhI sukha kI khoja meM bhautika vastuoM kI aura bhAgate rahe / dyAnatarAya kahate haiM ki satguru ne aba yaha bodhi dI hai ki yaha AtmA hI mAtra apanA hai aura isase bhinna saba para hI para hai / dyAnata bhajana saurabha 183 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) ho svAmI! jagata jaladhitai taaro|| Teka // moha maccha aru kAma kacchateM, lobha laharateM ubaaro|| ho. // 1 // kheda khArajala dukha dAvAnala, bharama bhaMvara bhaya ttaaro|| ho.||2|| 'dyAnata' bAra-bAra yauM bhASai, tU hI taarnhaaro||ho.||3|| he svAmI ! mujhe isa bhava-samudra se tArie, pAra lgaaie| isa saMsAra-sAgara meM moharUpI maccha, kAmarUpI kachuvA aura lobha kI U~cI lahareM haiM, mujhe inase bAhara nikAlo arthAt tRSNA aura lobha kI U~cI laharoM meM jahA~ moharUpI maccha va kAmarUpo kaccha nivAsa karate haiM, palate haiM, vicaraNa karate haiM, usase mujhako alaga kIjie, bAhara nikaalie| isa bhava-samudra meM khedarUpI khArA jala hai / duHkha kA dAvAnala dhadhaka rahA hai, usameM bhrama kA bha~vara par3A huA haiM, usake bhaya se mujhe mukta karo, dUra kro| dhAnatarAya bAra-bAra yaha hI kahate haiM ki he prabhu! tU hI merA tAranahAra hai, mujhe bhatra-samudra se pAra utArane hetu sahArA hai, AlaMbana hai| 184 dhAnata bhajana saurabha Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (159) ho bhaiyA more! kahu kaise sukha hoy|| Teka // lIna kaSAya adhIna viSayake, dharama karai nahiM koy|| ho bhaiyaa.|| pApa udaya lakhi rovata bhoMdU!, pApa tajai nahiM soy| svAna-sAna jyoM pAhana saMjha, siMDa hunai ritu joy| ho bhaiyA // 1 // dharama karata sukha dukha adhasetI, jAnata haiM saba loy| kara dIpaka lai kUpa parata hai, dukha paihai bhava doya // ho bhaiyA. // 2 // kuguru kudeva kudharma bhulAyo, deva dharama guru khoy| ulaTa cAla taji aba sulaTai jo, 'dyAnata' tirai jg-toy|| ho bhaiyaa.||3|| o mere bhAI ? vatA, sukha kisa prakAra ho ! kaSAyoM se grasta va indriya-viSayoM meM Asakta jIva koI dharma-sAdhana nahIM karatA taba use sukha kisa prakAra ho sakatA hai? are bhoMdU (nAsamajha) ! jaba pApodaya hotA hai, taba tU rotA hai, parantu pApa ko gaila ko, pApa ko chor3atA nahIM hai / terI Adata to usa kutte kI bhA~ti haiM jo pahale zatru ke pA~va ko sUMghatA rahatA hai, jabaki siMha kI Adata to zatru ko dekhate hI use naSTa karane kI hotI hai| dharma-sAdhana se sukha hote haiM aura pApa se duHkha hotA hai, yaha saba loga jAnate haiM, sarvavidita hai yaha / are hAtha meM dIpaka lekara bhI yadi koI kueM meM gire to vaha isa bhava va parabhava donoM meM duHkha kA bhAgI hotA hai| sacce deva, zAstra va guru kA sAtha chor3akara kuguru, kudeva, kudharma meM tU apane Apako bhulA rahA hai / dyAnatarAya kahate haiM ki isa ulTI cAla ko chor3akara aba yadi tU sIdhI cAla cale, samyak rAha para cale to tU isa jaga se pAra ho sakegA, tira jaavegaa| dyAnata bhajana saurabha Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) rAga khyAla ve koI nipaTa anArI, dekhyA aatmraam|| Teka / / jinasoM milanA pheri bichuranA, tinasoM kaisI yaarii|| jina kAmoMmeM dukha pAvai hai, tinasoM prIti kraarii|| ve.||1|| bAhira catura mUr3hatA gharameM, lAja sabai prihaarii| ThagasoM neha vaira sAdhunisoM, ye bAteM visatArI / ve.||2|| siMha DAr3ha bhItara sukha mAna, akkala sabai bisaarii| jA taru Aga lagI cArauM diza, vaiThi rahyo tiha~ ddaarii||ve.||3|| hAr3a mAMsa lohakI thailI, tAmeM cetndhaarii| 'dyAnata' tInalokako ThAkura, kyoM ho rahyo bhikhaarii||ve.||4|| he prANI ! dekha, kaise-kaise ajJAnI, bilkula anAr3I jIva haiM ! jinameM sadA milanA aura bichur3anA hI hotA rahatA hai, aise pudgala se prIti, prema, mitratA kaise hogI! are, phira bhI jina kAryoM se spaSTataH du:kha milatA hai, unase yaha prIti karatA hai| bAhara duniyAdArI ke kAma meM caturAI dikhAtA hai aura apane hI ghara meM yaha anajAna - ajJAnI ho rahA hai arthAt pudgala ke sAtha caturAI kI bAteM karatA hai, para apane hI Atmavaibhava ke bAre meM sarvathA ajJAnI hai, anajAnA ho rahA hai| ___ jo bAhya AkarSaNa use Thaga rahe haiM, bhulAvA bhrama de rahe haiM unase vaha prema karatA hai aura jo sAdhuvRtti usake lie kalyANakArI hai, use vaha zatruvata samajhatA hai| ye sArI bAteM phailA rakhI haiN| saMsArI sukharUpI siMha kI dAr3ha meM baiThakara vaha nizcita hokara apane ko sukhI mAna rahA hai, kaisI mUrkhatA kI bAta hai ! are vahA~ eka pala kI bhI surakSA 186 dyAnata bhajana saurabha Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM hai / jisa per3a ke cAroM ora Aga lagI hai vaha usI per3a kI DAla para baiThA huA hai| kaisA anAr3I vaha !:::: :::: __yaha deha rakta, hAr3a, mAMsa kI thailI hai, isI meM yaha AtmA ThaharA huA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki are tU to tIna loka kA svAmI hai, jJAtA hai| tU kyoM ajJAnI hokara bhikhArI ho rahA hai, kyoM tu dusare para Azrita ho rahA hai? jhAnata bhajana saurabha 187 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 161 ) jina Atama accA // Teka // jJAna dhyAna meM sAvadhAna hai, viSaya bhogameM kaccA ve // jJAtA // 1 // mithyA kathana sunaniko bAherA, jaina vainameM maccA ve // jJAtA // 2 // mUr3hanisetI mukha nahiM bolai, prabhuke Age naccA ve // jJAtA // 3 // 'dyAnata' dharamIko yoM cAhai, gAya cahai jyoM baccA ve // jJAtA. // 4 // jJAtA soI saccA ve , vaha hI saccA jJAtA suzobhita hotA jisane apanI AtmA kI, sva kI pUjA kI haiM, usakA sammAna kiyA haiM, usako jAnA hai| vaha jJAna va dhyAna meM pUrA saceta haiM, sAvadhAna hai| kintu viSaya-bhoga Adi meM kaccA hai arthAt unake prati virakta udAsIna hai| vaha mithyA kathana sunane ke lie bahare ke samAna hai arthAt sunakara bhI nahIM sunatA hai / parantu jinavANI sunane meM vaha atyanta utsuka va tatpara hai| mUrkho ke Age vaha kucha bhI nahIM bolatA, mauna rahatA hai / parantu prabhu ke sammukha vaha nRtya karatA hai, nAcatA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki vaha dharmAtmA ke prati sAdharmI bhrAtRtva bhAva, vAtsalya bhAva rakhatA haiM - prema rakhatA hai, jaise ki gAya apane bacce ke prati vAtsalya bhAva rakhatI hai| accA pUjI, sammAna / 188 T dyAnata bhajana saurabha Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) rAga malhAra jJAna sarovara soI ho bhavijana // Teka // bhUmi chimA karuNA narajAdA, sama-rasa jala yaha hoii|| bhajana / / paranati lahara harakha jalacara bahu, naya-paMkati parakArI / samyaka kamala aSTadala guNa haiM, sumana bha~vara adhikArI // bhavijana. // 1 // saMjama zIla Adi pallava haiM, kamalA sumati nivAsI / sujasa suvAsa kamala paricayateM, parasata bhrama tapa nAsI // bhavijana // 2 // bhava- mala jAta nhAta bhavijanakA, hota parama sukha sAtA / 'dyAnata' yaha sara aura na jAneM, jAneM biralA jJAtA // bhavijana. // 3 // he bhavya puruSa ! dekho jJAnarUpI sarovara zobhAyamAna hai| yaha sarovara vahIM hai jahA~ kSamArUpI bhUmi (AdhAra) haiM, karuNArUpI sImAe~ (maryAdAe~) haiM aura usameM caMcalatArahita samatArUpI jala vidyamAna hai arthAt kSamA aura karuNA dhAraNa karane para hI samatArUpa zAnta pariNAma hote haiM / aise sarovara meM zubha pariNAmoM kI laharoM meM harSarUpI jalacara hote haiM aura vibhinna nayoM ke kamala suzobhita haiN| usa jJAna sarovara meM aneka prakAra ke paMkaja ( kamala) suzobhita ho rahe haiN| ATha pA~khur3I (guNoM) ke samyaktvarUpI kamala praphullita haiM, jina para ( acche manavAle) bhavikajana (bhramara) lubdha hokara adhikArapUrvaka svacchaMda ma~DarA rahe haiN| - aise kamala dala ke saMyama aura zIlarUpa pallava haiM, patte haiN| vahA~ sumati arthAt viveka - lakSmI kA AvAsa hai| aise kamaloM kI sugaMdha dUra-dUra taka phailakara suyaza bar3hA rahI hai| unakA komala sparza saMzaya arthAt bhramarUpI tapana ko naSTa kara rahA hai / dhAnata bhajana saurabha usa sarovara meM snAna karane se bhavarUpI mala se chuTakArA hokara paramazAMti kI prApti hotI hai / dyAnatarAya kahate haiM ki aise jJAnarUpI sarovara kI thAha koI biralA hI le pAtA hai, biralA hI jAna pAtA hai arthAt biralA hI usameM avagAha karatA hai / 189 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (163) rAga jaijeMvaMtI jJAna jJeyamAhiM nAhi, jJeya hU na jJAnamarahiM, jJAna jJeya Ana Ana, jyoM mukara ghaTa hai| ttek|| jJAna rahai jJAnIgAhi, jJAna binA jJAnI nAhi, . . . doU ekameka aise, jaise zveta paTa hai| jnyaan.||1|| dhruva utapAda nAsa, parajAya naina bhAsa, daravita eka bheda, bhAvako na ThaTa hai| jnyaan.||2|| 'dyAnata' daraba parajAya vikalapa jAya, taba sukha pAya jaba, Aya Apa raTa hai| jnyaan.||3|| he jnyaanii| jJeya arthAt jAnane yogya vastuoM meM svayaM meM jJAna nahIM hotaa/jaataa| isa hI bhA~ti jJAna meM jJeya nahIM hotaa| jJAna aura jJeya donoM alaga-alaga haiN| jaise ghaTa va darpaNa donoM alaga-alaga haiN| jaise darpaNa meM ghaTa kA pratibimba jhalakatA hai ghara usa darpaNa meM nahIM hotA, darpaNa aura ghaTa alaga-alaga haiM, usI prakAra jJAna meM jJeya jhalakatA hai, jJeya jJAna meM nahIM jAtA / jJAnI alaga hai aura jJeya alaga hai| jJAna jJAnI meM rahatA hai| binA jJAna ke jJAnI nahIM hotaa| donoM aise ekameka haiM jaise koI zveta ujjvala vastra hotA hai, vastra aura usakA zvetapanA ekameka hotA hai| utpAda, vyaya aura dhrauvya, ye paryAya A~khoM se dikhAI detI haiM / ye dravya ke ho bheda haiM, bhAvoM kI racanA nahIM hai| dyAnatarAya kahate haiM ki dravya aura usakI paryAya kA vikalpa chUTa jAe arthAt donoM samagra dIkheM taba sukha kA anubhava hotA hai aura stra mAtra sva raha jAtA hai| 190 dyAnata bhajana saurabha Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) rAga AsAvarI jogiyA jJAnI aiso jJAna vicArai / / ttek|| rAja sampadA bhoga bhogavai, vaMdIkhAnA dhArai / / jnyaanii.|| dhana jovara parivAra Apata, ochI ora nihArai / dAna zIla tapa bhAva Apatai, UMcemAhiM citArai / jnyaanii.||1|| dukha Aye dhIraja dhara manameM, sukha vairAga sNbhaarai| Atama doSa dekhi nita jhUrai, guna lakhi garaba biddaar|| jJAnI. // 2 // Apa bar3AI parakI nindA, mukhata nAhiM ucArai / Apa doSa paraguna mukha bhASe, mananai zalya nivArai // jJAnI. // 3 / / paramAratha vidhi tIna jogasauM, hiradai haraSa vithaarai| aura kAma na karai ju karai to, joga eka do haar|| jJAnI. // 4 // gaI vastuko socai nAhIM, AgamacintA jArai / vartamAna va vivekasauM, mamatA buddhi visArai / / jnyaanii.|| 5 // bAlapane vidyA abhyAsai, jovana tapa vistaarai| vRddhapane sanyAsa leyaka, Atama kAja sa~bhArai // jnyaanii.||6|| chahoM daraba nava tattvamAhite, cetana sAra nikaarai| 'dyAnata' magana sadA tisamAhIM, Apa tarai para tArai / / jnyaanii.||7|| jJAnI isaprakAra vicAra kara apane jJAna meM vicaraNa karatA hai| vaha rAja, vaha sampadA Adi ke bhoga bhogatA hai, para isa sthiti ko vaha mAtra kArAgAra samajhatA hai| use ye dhana, yauvana, parivAra - ye saba apanI sthiti se viparIta nIce kI aura dikhAI dete haiM / dAna, zIla, tapa - ina bhAvoM kI ora dekhanA, unakA cintana, Upara kI ora dRSTi hotI hai, Upara kI ora dikhAI dete haiM / dyAnata bhajana saurabha Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ du:kha kI ghar3iyoM meM vaha apane mana meM dhairya dhAraNa karatA hai aura sukha kI ghar3iyoM meM virati lAgya bhAvanA bhAjJA hai| apane yAtma-svabhAva meM lage doSoM ko, vikAroM ko dekhakara, unase sadaiva khinna hokara dUra rahane kA prayatna karatA hai aura Atma-guNoM ko dekhakara garva nahIM krtaa| vaha (jJAnI) apanI prazaMsA aura anya kI nindA apane mukha se kabhI nahIM krtaa| sadaiva apane doSoM kA varNana aura dUsaroM ke guNoM kI prazaMsA apane mukha se karatA hai tathA apane mana kI zalya ko bAhara nikAlatA hai| ___ mana, vacana, kAya se paramArtha ke kAma meM lagakara apane harSa kA hRdaya meM vistAra karatA hai / saMtoSI hokara sukhI hotA hai| paramArtha ke atirikta koI kAma nahIM krtaa| yadi karatA bhI hai to turanta hI, thor3I dera bAda hI, usase muMha mor3a letA hai, chor3a detA hai| jo vastu calI gaI, usakA vicAra nahIM karatA aura vaha Age milegI yA nahIM, isako cintA nahIM krtaa| vartamAna meM apane viveka se AcaraNa karatA hai / mamatAAsakti ko chor3atA hai| bacapana vidyAbhyAsa meM bitAtA hai| yauvana meM zakti rahatI hai tabhI tapa karatA hai aura bur3hApe meM saMnyAsa lekara apanI AtmasAdhanA karatA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki sadaiva chaha dravya, nau tatva kA cintana karatA huA apanI Atmasthiti ko pahacAnatA va sa~bhAlatA huA - usI meM magana hokara, Apa svayaM bhI isa jagata se pAra hotA hai aura auroM ko bhI pAra karAtA hai| 192 dyAnata bhajana saurabha Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga AsAvarI jJAnI aiso jJAna vicAra / / ttek|| nAri napuMsaka nara pada kAyA, Apa akAya nihArai // jJAnI. // vAmana vaizya zUdra au kSatrI, cAroM bhaga li~ga laage| bhaga vI jAsI bhoga vi jAsI, hama avinAzI jaage| jJAnI. // 1 // paMDita mUrakha pothinimAhIM, pothI nainana suujhai| naina joti ravi canda udayate, teU astatta bUjhai / jJAnI. // 2 // kAyara sUra lar3anameM giniye, lar3ata jIva dukha paavai| saba hamameM hama haiM sabamAhIM, mere kauna satAvai // jJAnI. / / 3 / / kauna bajAve aru ko gAvai, nAcai kauna ncaavai| supane sA jaga khyAla ma~DA hai, mere mana bhoM. AdhI ..! 4 13 eka kamAU eka nikhaTTa, donoM daraba psaaraa| Avai sukha jAvai dukha pAvai, maiM sukha dukhasoM nyArA / / jJAnI. / / 5 / / eka kuTumbI eka phakIrA, donoM ghara vana cAhaiM / ghara bhI kAko vana bhI kAko, mmtaa-daahni-daahaiN| jJAnI. // 6 // sobata jAgata vrata aru khAteM, garva nigarva nihaarai|| 'dyAnata' brahma magana nizi vAsara, karama-upAdhi biddaare| jJAnI. // 7 // jJAnI apane jJAna meM vicaraNa karatA huA isa prakAra vicAra karatA hai ki tUne strI, napuMsaka, puruSa liMga meM kAyA ko pAyA hai, para terI AtmA to azarIrI hai / brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra ina yoniyoM se apanI pahacAna banAtA hai / para ye yoniyA~, ye dhana, ye bhoga saba asthira haiN| AtmA kabhI vinAza ko prApta honevAlI nahIM hai, vaha to avinAzI hai| dyAnata bhajana saurabha 193 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrkha paNDita hokara, pustaka-grantha-zAstra meM dekhakara, usI meM samAdhAna DhU~r3hatA rahatA hai, dekhatA rahatA hai / A~khoM se dekhakara bhI kaba sUraja udita hotA hai, katra chupatA hai yaha pUchatA rahatA hai / __ lar3AI ke kSetra meM apane ko kAyara yA zUra samajhatA hai aura apanI lar3AI lar3ane meM jIva ko kaSTa hotA hai / are ! saba mujhameM haiM aura hama sabameM vyApta haiM, mujhe kauna satAegA? kauna bajAtA hai, kauna gAtA hai, kauna nacAtA hai? saba apanI hI karanI ke phala haiM / yaha saMsAra sapane ke khayAloM ke samAna hai, aisA mana meM vicAra karatA hai| saMsAra meM koI eka dhana arjana karanevAlA hai, to dUsarA nikammA mArA-mArA phiranevAlA hai| donoM hI dravya kA vistAra haiM / sukha-duHkha to Ate-jAte haiM / maiM ina sukha va du:kha donoM se nyArA hU~. - jJAnI isa prakAra vicAra karatA hai| koI eka kuTumba sAtha lie hai to dUsarA phakIra hai / eka ghara to dUsarA vana cAhatA hai / are ghara bhI kisakA hai aura vana bhI kisakA hai? ye to rAga kI Aga hai jo jalA rahI hai| sote, jAgate, vrata karate yA khAnA khAte jo mAna-apamAna donoM ko dekhatA hai, aura ina sabameM jAgRta rahatA hai, dyAnatarAya kahate haiM ki vaha rAta-dina apanI AtmA meM magana rahakara karmoM ke AcaraNa se yukta hotA hai| bhaga = yoni, aizvarya, dhana / 194 chAnasa bhajana saurabha Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (166) arahaMta sumara mana bAvare! // Teka / / khyAti lAbha pUjA taji bhAI, antara prabhu lau lAva re| arhNt.|| narabhava pAya akAratha khoI, viSaya bhoga ju bar3hAva re| prANa gaye pachitaihai manavA, china china chIjai Ava re|| arhNt||1|| juvatI tana dhana suta mita parijana, gaja turaMga ratha cAva re| yaha saMsAra supanakI mAyA, AMkha mIci dikharAva re| arhNt||2|| dhyAva dhyAva re aba hai dAvare, nAhIM maMgala gAva re| 'dyAnata' bahuta kahAM lauM kahiye, phera na kachU upAva re|| arahaMta. // 3 // ai mere bAvare mana ! are mere nAdAna mana! tU arahaMta ke guNoM kA smaraNa kr| lAbha aura sammAna kI bhAvanA chor3akara are bhAI tU apane antara ko/mana ko prabhu se jor3a le, antara meM prabhu kI lagana lagA le, prabhu kI dIpta lau se apane ko jor3a le, eka kara le arthAt usa svarUpa meM rucipUrvaka lIna ho jaa| __ tU yaha manuSya janma pAkara bhI ise nirarthaka hI khoye jA rahA hai, tU viSayabhoga meM apane Apako lagAe hue haiM, unameM hI vRddhiMgata hai| apane ko usa ora hI bar3hAye jA rahA hai| Ayu kA eka -eka kSaNa vyatIta hotA jA rahA hai arthAt mRtyu samIpa AtI jA rahI hai, taba prANAnta ke samaya phira pachatAnA hogaa| ___ strI, zarIra, dhana, putra, mitra, parivArajana, hAthI, ghor3e, ratha ina sabake prati terI ruci hai / yaha saMsAra to svapnavat hai, asthira hai / A~kha mIMcane para jisa prakAra dikhAI detA hai, vaise hI yaha kAlpanika, AdhArazUnya dikhAI detA hai| are-aba tU inako dhyA le / abhI avasara hai, aisA maMgala avasara phira prApta nahIM hogaa| dyAnatarAya kahate haiM ki adhika kyA kahA jAe! are phira koI upAya zeSa nahIM bcegaa| Ava = aayu| ghAnata bhajana saurabha 1 . Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 167 ) ika araja suno sAhiba merI // Teka // cetana eka bahuta jar3a gheryo, daI ApadA bahuterI // ika. // 1 // hama tuma eka doya ina kIne, bina kArana berI gerI / / ika // 2 // 'dyAnata' tuma tihu~ jagake rAjA, karo ju kachU khAtira merI / / ika / / 3 / / he svAmI! merI eka arja, eka vinatI suno| yaha cetana to akelA hai aura ananta pudgala paramANuoM ne karmarUpa hokara ise cAroM tarapha se ghera rakhA hai aura aneka prakAra ke kaSTa die haiN| inhoMne ApameM aura mujhameM bheda kara rakhA hai arthAt meM aura Apa svarUpataH eka-samAna haiM para ina jar3a karmoM ne hI ApameM aura mujhameM bheda kara rakhA haiM aura binA kisI kAraNa ke ye ber3iyA~ DAla rakhI haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki prabhu! Apa tIna loka ke svAmI haiN| Apa mujha para karuNA kara mere uddhAra ke lie bhI kucha kIjie / 196 dhAnata bhajana saurabha Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168) e mAna ye mana kIjiye bhaja prabhu taja saba bAta ho // ttek|| mukha darasata sukha barasata prAnI, vighana vimukha hai jAta ho| e mn.|| 1 // sAra nihAra yahI zubha gatimeM, chaha mata mAnai khyAta ho||e mn.||2|| 'dyAnatta' jAnata svAmi nAma dhana, jasa gAvaM uThi prAta ho| e mn.||3|| ai mere mn| tU merI bAta mAna leM aura saba kucha chor3akara mAtra prabhu kA .bhajanakara...:..: ::::.:.::. .. ... .. prabhu ke darzana se sukha kI anubhUti hotI hai, unake darzana se vighna vimukha, dUra ho jAte haiN| isa manuSya gati meM yaha hI sArarUpa hai yahI zubha hai / chahoM darzanoM meM, matoM meM yaha hI bAta batAI gaI hai, kahI gaI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki aise prabhu kA nAma hI dhana haiN|dhny hai / isalie pratidina uThakara usakA guNa-vaMdana kara, smaraNa kr| dhAnata bhajana saurabha 197 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karunAkara devA || Teka // eka janama dukha kahi na sakata mukha, tuma saba jAnata bhevA // karunA. // 1 // hUM to adhama tuma adhama udhArana, dou vAnika nava evA // karunA // 2 // 'dyAnata' bhAga bar3e taiM pAye, bhUlauMgA nahiM sevA // karunA. // 3 // ( 169 ) he deva! mujha para karuNA karo - dayA karo 1 maiM ananta janmoM se duHkhI hU~ para eka janma ke duHkhoM ko bhI Apase kahane meM samartha nahIM hU~, Apa saba rahasya kI bAta jAnate haiM / maiM to adhama hU~, pApI hU~ aura Apa pApiyoM kA uddhAra karanevAle ho| donoM hI apanA naphA-nukasAna dekhanevAle banie haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki bar3e bhAgya se mujhako Apa mile haiM, maiM ApakI sevA karanA nahIM bhUlU~gA / bheSA = rahasya kI bAta; evA - hI va bhii| 198 yAnaMta bhajana saurabha Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17 :: :: :: : ... .. .. . kisakI bhagati kiye hita hohi, jhUTha bAta nA bhAvai mohi // ttek|| rAma bhajo dUjo jaga nAhiM, Ayo jonIsaMkaTamAhi // kiskii,||1|| kRSNa bhajo kina tInoM kAla, niradai jhai mAryo zizupAla / / kiskii.|| 2 / / brahmA bhajo sarvajaga-vyApa, khoI sRSTi sahyo dukha aap|kiskii. // 3 // rudra bhajo sava" siradAra, saba jIvaniko maarnhaar||kiskii. // 4 // eka rUpako kIje dhyAna, cintA karai use hairaan|| kiskii.|| 5 // bhajo ganeza sadA re! bhAya, so gajamukha paragaTa pazukAya // kiskii.||6|| indra bhajo nivasai suraloya, so bhI marai amara nahiM hoy| kisakI. // 7 // devI bhajo bhaU~ saba loga, bakare mArai mahA ajoga / / kiskii.||8|| bhajo zItalA thira mana lAya, dekho! DaoNyani lar3ake khaay||kiskii.||9|| kinahiM na jAnyo aparaMpAra, jhUThe saraba bhagata saMsAra // kisakI. // 10 // 'dyAnata' nAma bhajo sukhamUla, so prabhu kahAM kidhauM nabha-phUla ||kiskii. // 11 // are mana ! kisakI bhakti kareM ki jisase hita hove? jhUThI bAta mujhe acchI nahIM lgtii| kahate haiM ki rAma ke alAvA isa duniyA meM dUsarA koI bhajanIya nahIM hai, para unhoMne to svayaM ne hI isa bhava meM saMkaTa sahe haiM / bhava-bhramaNa ke saMkaTa sahe haiM ! kahate haiM kRSNa ko tInoM kAla bhajo, para unane bhI nirdayatA se, dayAhIna hokara zizupAla kA vadha kiyA thaa| yadi brahmA ko bhajate haiM jo saba jagaha vyApta batAyA jAtA hai, to saMsAra ko khokara vaha Apa svayaM du:khI ho rahA hai| dyAnata bhajana saurabha 199 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. .. ziva ko bhajate haiM, jo saba meM sarvopari mAnA jAtA hai to vaha saba jIvoM kA sRSTi kA/saMhAra karanevAlA hai / ... kisa eka rUpa kA dhyAna kareM, yaha hI duvidhA-cintA hairAna karatI hai| gaNeza ko bhaneM to vaha hAthI kA mukha lagAkara pazu kAya meM pragaTa hai| indra ko bhajate haiM jo suraloka meM nivAsa karatA hai to vaha bhI mRtyu ko prApta hotA hai, vaha bhI amara nahIM hai| devI ko saba loga bhajate haiM, yadi usako bhajate haiM to usake bakaroM kI bali car3hatI hai jo ki mahA ayogya kRtya hai| zItalA ko mana se pUjate haiM to vaha to putroM ko rogagrasta kara mAra DAlatI hai| isaprakAra saMsAra jinakA bhakta hai vaha koI bhI pUrNa/apAra/asIma nahIM pAyA gyaa| jhAnatarAya kahate haiM ki kevala AtmA ko bhajo jo ki sukha kA AdhAra hai / vaha hI eka prabhu hai, bAkI saba AkAza-puSpa kI bhA~ti hI haiN| 200 dyAnata bhajana saurabha Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (171) kor3hI puruSa kanaka tana kIno, aMdhana AMkhi daI sukhdaaii|| ttek|| bahire zabda vaina gUMgeko, lUle hAtha pAMgule paaii|| koddh'ii||1|| hiye-sunna hU kiye kavIsura, mAMsa khAta kIne muniraaii| kor3hI // 2 // 'dyAnata' dukha kAhe nahiM meTata, mohi zarana tuma mana dhaca kaaii| koddh'ii|3|| he prANI ! jinendra ke stavana se saba kaSTa miTa jAte haiM, dUra ho jAte haiM / unake samaraNa se kor3hI puruSa kA kor3ha miTa jAtA hai aura deha suvarNa ke samAna nikhara jAtI hai| unake smaraNa se aMdhe ko sukha denevAlI A~kheM mila jAtI haiN| unake smaraNa se baharA bhI zabda sunane lagatA hai; gUMgA bolane lagatA hai, lUlA hAtha pA jAtA hai aura paMgu (pAMgalA) ko paira prApta ho jAte haiN| unake smaraNa se, stavana se saMvedanahIna bhI sahRdaya zreSTha kavi bana jAtA hai aura mAMsAhArI bhI mAMsa khAne kA vyasana chor3akara, mAMsAhAra chor3akara muni bana jAtA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki mujhe mana, vacana aura kAya se Apako hI zaraNa hai / phira mere dukhoM ko kyoM nahIM miTAte ! kAI .. kAya, shriir| dhAnata bhajana saurabha Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 172 ) caubIsauM ko vaMdanA hamArI // Teka // bhavadukhAzaka, sukhaparakAzaka, vivinAzaka maMgalakArI // 1 // tInaloka tihu~kAlanimAhIM, ina sama aura nahIM upagArI // 2 // paMca kalyAnaka mahimA lakhakai adbhuta haraSa lahaiM naranArI // 3 // 'dyAnata' inakI kauna calAvai, biMba dekha bhaye samyakadhArI // 4 // hama RSabhadeva se vardhamAna taka caubIsa tIrthakaroM kI vaMdanA karate haiN| ye bhava-bhramaNa ke duHkha kA nAza karanevAle haiM, sukha ke prakAzaka haiM, saba vighna-bAdhAoM ko meTanevAle haiM, nAza karanevAle haiM va sadA maMgala karanevAle haiM tIna loka aura tInoM kAla meM inake samAna dUsarA koI upakArI nahIM haiN| inake paMcakalyANaka dhyAna ke utkRSTa mAdhyama hai, unako dekhakara, unakI mahimA jAnakara sabhI nara-nArI prasannatA ko prApta hote haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki inakI kyA bAta kareM ! inake pratibimba ko dekhakara hI prANI samyaktva ko dhAraNa kara lete haiM / 202 dyAnata bhajana saurabha Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (173) jina ke bhajana meM magana rahu re!|| ttek|| jo china khovai bAtanimAdi ko china bhajana ka ra jaahiN| bhajana bhalA kahateM kyA hoya, jApa japaiM sukha pAvai soya // 2 // buddhi na cahiye tana dukha nAhi, dravya na lAgai bhajanakemAhiM // 3 // SaTa darasanameM nAma pradhAna, 'dyAnata' jarSe bar3e dhanamAna // 4 // are bhAI ! jinendra ke bhajana meM magna raho, unake bhajana meM lage rho| jo eka kSaNa bhI bAtoM meM gavAtA hai, vaha yadi usa eka kSaNa meM bhajana karatA to pApoM kA nAza kara letaa| bhajana ko mu~ha se kahane se koI lAbha nahIM hotA / usakA niraMtara aMta:karaNa se jApa karate rahane se hI sukha kI prApti hotI hai| deha ke du:khoM meM buddhi mata lagA, bhajana karane meM koI dhana nahIM lagatA / arthAt bhajana karane ke lie dravya nahIM juTAnA pdd'taa| chahoM darzanoM meM prabhu kA nAma/prabhu kI bhakti hI pramukha hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jo usa nAma ko japate haiM, ve dhanya hote haiM, bhAgyazAlI hote haiN| dyAnata bhajana saurabha 203 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174) jina japi jina japi, jina japi jiiyraa|| ttek|| prIti kari Avai sukha, bhIti kari jAvai dukha, nita dhyAvai sanamukha, Iti nAvai niiyraa||jin. // 1 // maMgala pravAha hoya, vighanakA dAha dhoya, jasa jAgai tihu~ loya, zAMta hoya hIyarA // jina. // 2 // 'dhAnata' kahAM lau~ kahai, indra candra sevA bahai, bhava dukha pAvakako, bhakti nIra siiyraa||jin. // 3 // he jIva ! tU jinendra kA vandana, stavana va namana karate huA unakA niraMtara jApa kr| unakI bhakti karane se sukha AtA hai, unake smaraNa se duHkha dUra ho jAte haiN| jo apane dhyAna meM unheM nirantara sammukha rakhatA hai usake sAre bhaya, du:kha Darakara dUra ho jAte haiM / ativRSTi, anAvRSTi, TiDDI, cUhe, pakSI, rAjya para AkramaNa Adi bAdhAe~ nikaTa nahIM aatii| jinendra-smaraNa se pApanAzana kI eka dhArA niraMtara bahatI hai / vighna-ar3acanoM kI pIr3A dAha dhula jAtI haiM, miTa jAtI hai / tIna loka meM yaza hotA hai aura hRdaya meM, pana meM zAnti hotI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki kahA~ taka kaheM - jinendra kA smaraNa, unakI bhakti bhava-bhava kI duHkharUpI agni ko zamana karane ke lie nIra ko zItala anubhUti ke samAna hai| indra. candra Adi devagaNa unakI sevA hetu sadaiva tatpara rahate haiN| Iti : prAkRtika ApadAeM: bhauti - bhaya; nAdai / na Ave / 204 dyAnata bhajana saurabha Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (175) rAga vilAvala jina nAma sumara mana! bAvare! kahA ita uta bhaTake / / ttek|| viSaya pragaTa viSa-bela haiM, inameM jina attkai|| jina naam.|| durlabha narabhava pAyaka, nagasoM mata pttkai| phira pIche pachatAyago, ausara jaba saTakai / jina nAma. // 1 // eka gharI hai saphala jo, prabhu-guna-rasa gttkai| koTi varaSa jIyo vRthA, jo thothA phttkai| jina naam.||2|| 'dyAnata' uttama bhajana hai, lIjai mana rttkai| bhava bhavake pAtaka sabai, jai haiM to kttkai| jina nAma. // 3 // are bAvare mana! tU zrI jina ke nAma kA smaraNa kara, vyartha hI tU kyoM idharaudhara bhaTaka rahA hai? are jina viSayoM meM tU aTaka rahA hai, jinakI ora lalacA rahA hai ve to pratyakSa meM, spaSTatA hI viSa kI bela haiN| yaha manuSya bhava atyanta durlabha hai, jo tujhako prApta huA hai| tU isa rala ko parvata se nIce mata paTake arthAt vyartha mata kho, varanA yaha avasara jaba nikala jAyegA taba tu phira pachatAtA rhegaa| ___ are vaha hI eka ghar3I, eka kSaNa saphala hai jisa kSaNa tU prabhu nAma ke rasa ko pItA hai, prabhu-nAma ke rasa kA AsvAdana karatA hai| anyathA cAhe tU karor3oM varSoM taka binA kisI artha ke jIvana jI, saba bekAra hai, niSphala hai| dyAnatarAya kahate haiM ki sabase uttama to jinendra kA bhajana hai, jinendra kA guNastavana hai, use mana lagAkara kaMThastha kara lo to bhava-bhavAntara ke sabhI pApa naSTa ho jAte haiM, kSINa ho jAte haiM, jhar3a jAte haiN| saTakai - bIta jaanaa| dyAnata bhajana saurabha 205 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (176) jinapada cAhai nAhIM koy|| ttek|| tIrathaMkara punyaparakRtti, punyarAsI joy|| jin.||1|| mukati cAhai nAhiM lAhai, binA cAhaiM hoy||jin. // 2 // cAha dAha miTAya 'dyAnata', Apa Apa smoy|| jin.||3|| jinapada kI prApti kauna nahIM karanA cAhatA? tIrthakara pada eka vizeSa puNya prakRti ke pariNAma se prApta hotA hai aura vaha puNya prakRti apAra puNya hAne para hI udaya/prakaTa/prakAzita hotI hai| mukti cAhane se nahIM milatI, mukti to samasta cAha miTane se hotI hai, milatI hai| kisI lAbha kI AkAMkSA nahIM hone para vaha svataH hI hotI hai| yAnatarAya kahate haiM ki cAha kI dAha ko miTAkara, apane Apa meM apane ApakA hI dhyAna karo, usI meM rama jAvo, samA jaavo| 206 dvAnata bhajana saurabha 206 chAnata bhajana saurabha Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (177) jinarAyake pAya sadA zaranaM / / Teka / / bhava jala patita nikArana kArana, antarapApatimira hrnN| jina. // 1 // parasI bhUmi bhaI tIratha so, deva-mukuTa-mani-chavi dharanaM / jina. // 2 // 'dyAnata' prabhu-pada-raja kaba pAvai, lAgata bhAgata hai mrnN| jin.||3|| zrI jinarAja ke pAdapadma kI/caraNa-kamala kI mujhe sadA zaraNa haiN| ve isa bhavarUpI samudra se pApiyoM ko bAhara nikAlane va aMta:sthala ke pAparUpI aMdhakAra kA vinAza karane ke lie kAraNa haiN| jahA~-jahA~ unake caraNoM kA sparza huA vaha bhUmi unake sparza se tIrtha bana gaI aura vaha bhUmi devoM kI mukaToM kI maNiyoM kI AbhA se vyApta ho gaI arthAt vaha bhUmi dezoM nA vaMdanIya ho gii| . . . . . . . . . . dyAnatarAya kahate haiM ki kaba prabhu ke caraNoM kI raja- dhUli kA sparza ho arthAt prApti ho jisase mRtyu kA bhaya avilamba palAyana ho jAe arthAt prabhu kI sannidhi mila jAne para mRtyu kI zrRMkhalA bhaMga ho jAtI hai, TUTa jAtI hai| yAnata bhajana saurabha 207 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (178) jinavaramUrata terI, zobhA kahiya na jaay||ttek|| roma roma lakhi haraSa hota hai, AnaMda ura na smaay||jin. // 1 // zAMtarUpa zivarAha batAvai, Asana dhyAna upaay||jin.||2|| iMda phaniMda nariMda vibhau saba, dIsata hai dukhdaay| jin.||3|| . 'dyAnata' pUjai dhyAvai gAvai, mana vaca kAya lgaay|| jin.||4|| he jinendr| Apake bimba kI, mUrti kI zobhA vacanoM dvArA nahIM kahI jA sakatI, vaha avarNanIya hai| ApakI pratimA ko dekhakara merA roma-roma pulakita ho jAtA hai| itanA Ananda hotA hai ki mana meM nahIM samAtA 1 hRdaya pAtra se Ananda chalakane lagatA hai| ApakA prazAnta rUpa mokSamArga kI batA rahA hai aura ApakI mudrA usakA upAya batA rahI hai, aura batA rahI hai ki dhyAna kI mudrA yaha hI hai| indra, nAgendra, narendra Adi sabhI ke vaibhava duHkhakArI/duHkha denevAle haiM yaha spaSTa dIkha rahA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki mana, vacana aura kAya se ekAgra hokara inakI pUjA karo, dhyAna karo, guNagAna kro| 204 dyAnata bhajana saurabha dyAnata bhajana saurabha Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (179) jina sAhiba mere ho, nibAhiye dAsako // ttek|| moha mahAtama ghera bharyo hai, kIjiye jJAna prakAsako // jin.||1|| lobharogake vaida prabhUjI, auSadha dyo gada naasko||jin, // 2 / / 'dyAnata' krodha kI Aga bujhAvo, barasa chimA jlraasko||jin.||3|| " he shrojn| Apa mere svAmI haiM, Apa isa dAsa kA nirvAha kIjie, mujhe nivAhie arthAt mujhe saMsAra-dukha se mukta kiijie| moharUpI ghanA aMdhakAra cAroM ora chAyA huA hai, bharA huA hai, usa aMdhakAra ko haTAne ke lie jJAna kA prakAza kiijie| Apa lobha arthAt tRSNArUpI roga ko dUra karane ke lie parama kuzala vaidya ho| usa roga se mukta karane ke lie, roga kA nAza karane ke lie Apa kucha auSadha diijie| dyAnatarAya kahate haiM ki krodha kI agni dhU-dhU karake jala rahI hai, lapaTeM ugala rahI haiM / usa krodha ko zAnta/zamana karane ke lie usa para kSamArUpa jala kI varSA kIjie arthAt maiM uttama kSamA kA dhAraka bana jAU~ aisI zakti diijie| gada : rog| dhAnata bhajana saurabha Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (180) jinake hiradai prabhunAma nahIM tina, nara avatAra liyA na liyaa||ttek // dAna binA ghara-vAsa vAsakai, lobha-maralIna dhiyA na dhiyaa| jinake. / / madirApAna kiyo ghaTa antara, jala mala sodhi piyA na piyaa| Ana prAnake mAMsa bhakheleM, karunAbhAva hiyA na hiyaa||1|| rUpavAna gunakhAna vAni zubha, zIlavihAna tiyA na tyaa| ... kIratavaMta mRtaka jIvata haiM, apajasavaMta jiyA na jiyaa||2|| dhAmamAhiM kachu dAma na Aye, bahu vyopAra kiyA na kiyaa| 'dhAnata' eka viveka kiye vina, dAna aneka diyA na diyA // 3 // he nara ! jisake hRdaya meM prabhu kA smaraNa nahIM hai, prabhu ke nAma-uccAraNa kI lagana nahIM hai to usane jo yaha nara bhava pAyA hai vaha pAkara bhI nahIM pAe hue ke barAbara hai arthAt usake narabhava kA koI upayoga nahIM ho rahA hai / dAna binA gRhastha kA jIvana jIvana nahIM hai, lobha se malIna buddhi buddhi nahIM hai, arthAt donoM hI vyartha haiN| ____ are manuSya ! tU yadi apane antara meM mada se bharA huA ghaTa hai arthAt nirantara mada-pAna meM rata haiM, to bAhya meM jala chAnakara piyA to usakA koI prayojana zeSa nahIM raha jAtA vaha bhI na piye ke samAna hai| anya prANiyoM ke mAMsa ko yadi tU khAtA hai, aura tere hRdaya meM koI karuNA kA bhAva hai to vaha karuNAbhAva bhI niSphala hai, nissAra hai, karuNAvihIna ke samAna hai| ___ yadi koI strI rUpavAna hai, atyanta guNI hai, bolane meM vinayavAna hai para yadi cAritra se cyuta ho to usakA rUpavAna, guNavAna honA na hone ke barAbara hai| kIrtivAna vyakti marakara bhI jIvita ke samAna hai kintu apayazavAlA vyakti jIvita hote hue bhI jIvanavihIna ke samAna hai| jisa vyApAra se ghara meM kamAI na ho to aisA cyApAra karanA nahIM karane ke barAbara hai / dyAnatarAya kahate haiM ki yadi viveka nahIM hai to viveka ke binA aisA diyA gayA dAna bhI na diye ke samAna hai| dhiyA = buddhi| 210 dhAnata bhajana saurabha Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (181) jinake hiradai bhagavAna basaiM, tina AnakA dhyAna kiyA na kiyaa| Teka // canI eka milApa bhayerte, gAyana miniyA milimA sike. . . . ika cintAmaNi vAMchitadAyaka, aura naga na gahiyA gahiyA / pArasa eka kanI kara Avai, aura dhana na lahiyA lahiyA // 1 // eka bhAna daza dizi ujiyArA, aura graha na udiyA udiyaa| eka kalpataru saba sukhadAtA, aura taru na ugiyA ugiyA // 2 // eka abhaya mahA dAna deyake, aura sudAna diyA na diyaa| 'dyAnata' jJAnasudhArasa cAkhyo, amrata aura piyA na piyA // 3 // he jJAnI! jisake hRdaya Asana para, jinake mana meM bhagavAna kI chavi AsIna hai vaha anya devoM kA dhyAna kare athavA na kare koI bAta nahIM arthAt kyoM kareM? yadi eka cakravartI se mela ho jAe to anya janoM se mela-milApa ho yA na ho, saba prayojanahIna hai| yadi vAMchita phala denevAlA eka ciMtAmaNi ratna prApta ho jAe to anya rala mile, usakA koI mUlya nahIM hai / pArasa patthara kA eka Tukar3A bhI hAtha A jAve to anya dhana sulabha hone para bhI nirupayogI hai, arthahIna hai| eka akelA sUrya daza-dizAoM ko prakAzita karanevAlA hai, jaba vaha udita hai taba aura grahoM kA udaya ho yA na ho, koI antara nahIM pdd'taa| isI prakAra sarvasukha aura saMpati kA dAtA eka kalpavRkSa ho to anya vRkSa uge athavA nahIM, koI arthavAna nahIM hai| / yadi kisI ko bhayarahita jIvana pradAnakara abhayadAna kara diyA to aura kisI prakAra kA dAna kiyA yA nahIM yaha bemAne haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki jisane jJAnarUpI amRta kA svAda cakha liyA usane anya amRta piyA yA nahIM yaha sAravAna nahIM hai| naga - ratnaH kaNI - choTA sA Tukar3A; bhAna (bhAnu) - suury| dyAnata bhajana saurabha Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (182) rAga dhanAsarI jaina nAma bhaja bhAI re!|| ttek|| jA dina terA koI nAhIM, tA dina nAma sahAI re|| jain.|| agani nIra hai zatru vIra hai, mahimA hota svaaii| dArida jAvai dhana bahu Avai, jA mana nAma duhAI re| jain.||1|| soI sAdha santa soI dhana, jina prabhusoM lau laaii| soI jatI satI so tAkI, uttama jAta kahAI re| jain.||2|| jIva aneka tare sumaranasoM, ginatI ganiya na jaaii| soI nAma japo nita 'dyAnata', taji vikathA dukhadAI re||jain.||3|| are bhaaii| jIta liyA hai mAmalo kaSAA aura viSayoM ko jinahe lA ninjaina ke nAma kA sadA sumirana karo, bhajo / jisa dina tujhe aisA pratIta ho ki isa saMsAra meM terA koI bhI apanA nahIM hai, usa dina yaha nAma hI terA sahAyaka ho jaayegaa| jisake mana meM isa nAma kA sahArA hai usake prati agni-jalarUpa aura zatru bhAI-rUpa ho jAtA hai, usakI mahimA bar3ha jAtI hai, savAguNI ho jAtI hai / jisake mana meM isa nAma kA sahArA hai usakI daridratA kA nAza hokara bahuta dhana kI prApti hotI hai| usa hI kI sAdhanA saphala hai, vaha hI santa hai, vaha hI dhanya hai jo aise prabhu kI bhakti meM lau lagAte haiM, mana lagAte haiM, aura ve hI uttama zreNI ke kahalAte haiM / ve hI jatI haiM aura ve hI satI nAma se jAnI jAtI haiM, kahalAtI haiM / una jinendra ke sumirana se agaNita jIva, jinakI ginatI hI nahIM kI jA sakatI, isa saMsAra se pAra ho gae haiM, tira gae haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki du:khadAyI sArI vikathAe~ chor3akara una jinendra kA nAma nita jpo| 212 dyAnata bhajana saurabha Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: . . ( 183) . . . . . .... .. :::....: : zrIjinanAma adhAra, sAra bhaji / / Teka : ... . . me alara saMsAra dadhita kauna utArai pAra // zrIjina. // koTi janama pAtaka kaTaiM, prabhu nAma leta ika baar| Rddhi siddhi carananisoM lAgai, AnaMda hota apaar|| shriijin.||1|| pazu te dhanya dhanya te paMkhI, saphala kareM avtaar| nAma binA dhik mAnavako bhava, jala bala hai hai chaar|| shriijin.||2|| nAma samAna Ana nahiM jaga saba, kahata pukAra pukaar| 'yAnata' nAma tihU~pana japi lai, suragamukatidAtAra // zrIjina. // 3 // he bhavya ! zrIjina kA nAma hI eka AdhAra hai, sahArA hai. avalambana hai, guNoM kA sAra hai| usakA hI bhajana karo, smaraNa kro| jisakI gaharAI kA koI pAra nahIM hai, thAha nahIM hai, jisakA koI kinArA nahIM hai aise dUra dUra taka vyApta isa saMsArarUpI samudra se pAra utAranevAlA kauna hai? prabhu kA eka bAra smaraNa karane se karor3oM janama ke pApa naSTa ho jAte haiN| Rddhi va siddhi caraNoM meM Akara loTane lagatI hai aura apAra Ananda kI anubhUti hotI hai| pazuoM va pakSiyoM meM bhI ve dhanya haiM jo ApakA nAma lekara apanA janma saphala karate haiN| ApakA nAma lie binA yaha manuSya-janma, yaha naradeha nirarthaka hai| are yaha to jalakara rAkha ho jAtI hai| zrIjina ke nAma ke samAna isa jagata meM anya kucha bhI nahIM hai, yaha hI bArabAra kahate haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki tU mana, vacana, kAya ke saMkalpasahita zrI jina nAma ko japa le, yaha hI svarga tra mukti ko denevAlA hai| dyAnata bhajana saurabha Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (184) tuma adhama-udhArana-hAra ho, hama bhagatanike dukha hro| Teka / / meM aya-Akara tuma karuNAkara, joga banyo yaha sAra ho|| tum.||1|| pUta kUpUta hota hai svAmI, tAta na niThura vicAra ho| tum.||2|| 'dyAnata' dIna anAtha rAkhi lai, carana zarana AdhAra ho|| tum.||3|| he prabhu! Apa pApiyoM kA uddhAra karanevAle ho, hama Apake bhakta haiM ataH hamArA bhI duHkha dUra karo, mittaao|| maiM pApoM kI khAna hU~, bhaMDAra hU~; tuma karuNA karanevAle ho, karuNA ke bhaNDAra ho| aba merA Apase saMyoga banA isameM yahI sAra hai ki Apa mere duHkha dUra kreN| he svAmI ! putra kuputra bhI ho jAtA hai para pitA ke usake prati niSThuratA ke vicAra nahIM hote| dyAnatarAya kahate haiM ki maiM dIna va anAtha huuN| mujhe apanI zaraNa meM le lo, rakha lo| ina caraNoM kI zaraNa hI merA ekamAtra sahArA hai| agha = pApaH Akara = utpatti sthAna, khaan| dyAnata bhajana saurabha Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (185) tuma prabhu kahiyata dInadayAla // Teka // Apana Aya mukatamaiM baiThe, hama ju rulata jgjaal|| tum.|| tumaro nAma japaiM hama nIke, mana vaca tInauM kAla / tuma to hamako kachU deta nahiM, hamase kauna hvaal|| tuma. // 1 // bure bhale hama bhagata-tihAre, jAnata ho hama baal| aura kachU nahiM yaha cAhata haiM, rAga doSakauM TAla // tuma. // 2 // hamasauM cUka parI so bakaso, tuma to kRpAvizAla / 'dhAnata' eka bAra prabhu jagate, hamako lehu nikAla / / tuma. // 3 // he prabhu! Apa dIna-nirdhanoM para karuNA karanevAle arthAt dInadayAla kahe jAte ho| Apa to mukta hokara mokSagAmI hue aura vahA~ sthita ho gae aura hama isa jagatarUpI jAla meM hI rulate jA rahe haiM, bhaTakate jA rahe haiN| hama mana-vacana se subaha-dopahara-zAma tInoM kAla sadA ApakA guNagAna karate haiM, nAma japate haiM / para tuma to hamako kucha dete nahIM ho, to batAo ki phira hamArA rakSaka kauna hai? hama bhale hoM athavA bure, hama to Apake bhakta haiM / Apa hamArA AcaraNa-cAla, raMga-DhaMga jAnate va samajhate haiM / hama Apase kucha bhI yAcanA nahIM karate / mAtra itanA hI cAhate haiM ki Apa hameM rAga va dveSa se mukta kIjie, unase bcaaie| hamArI jo bhI koI bhUla-cUka huI ho, Apa use kSamA kreN| Apa to dayA ke sAgara haiM, mahAdayAlu haiM / dhAnatarAya kahate haiM ki hamako mAtra ekabAra Apa isa jagata se bAhara nikAla deN| bakaso ( bakhzanA) = mApha karo, kSamA kro|| dyAnata bhajana saurabha 215 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..... : (186) .... rAga kAfA..A MR: . . jinasamagramI merA, maiM sevaka prabhu hoM teraamttek|| .. .. tuma sumarana bina maiM bahu kInA, nAnA joni bseraa| bhAga udaya tuma darasana pAyo, pApa bhajyo taji kherA / / tU jinvr.||1|| tuma devAdhideva paramesura, dIjai dAna sberaa| jo tuma mokha deta nahiM hAlo, kahA~ jAe~ dihi beraH ''jUnigavA // 2 // mAta tAta tUhI bar3a bhrAtA, tosauM prema ghneraa| 'dyAnata' tAra nikAra jagata , phera na kai bhavapherA ||tuu jinvr.||3|| he jina shresstth| Apa mere svAmI haiM aura maiM ApakA sevaka huuN| ApakA smaraNa nahIM karane ke kAraNa maiMne aneka sthAnoM para aneka yoniyoM meM apanA baserA kiyA, ghara banAkara ThaharA arthAt aneka bhava dhAraNa karatA rhaa| aba bhAgya-udaya se mujhe Apake darzana kA saubhAgya prApta huA hai jisameM pApa apanA sthAna chor3akara palAyamAna ho rahe, bhAga rahe haiN|| Apa devoM ke deva haiM, paramezvara haiM Apa jJAna (ke prakAza) kA dAna diijie| hama yAcakoM ko yadi Apa mukti-lAbha pradAna nahIM karate, to hama kahA~ jAyeM, hamAre lie anyatra kahA~ sthAna hai? he deva ! tU hI merA mAtA-pitA, bar3A bhAI, hitaiSI hai / aba tU mujhe isa saMsAra se bAhara nikAla de, tirA de tAki phira saMsAra meM AnA banda ho jAve, miTa jAve, bhava-bhramaNa kI kriyA sadA ke lie samApta ho jAve / hoM = maiM; khera -+ kher3A - gA~va, sthAna / 216 ghAnata bhajana saurabha Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 187 ) tU hI merA sAhiba saccA soI / Teka // kAla ananta rulyo jagamAhIM, Apada bahuvidhi pAI // tU hI. // 1 // tuma rAjA hama parajA tere kIjiye nyAva na kAI // tU hI. // 2 // 'dyAnata' terA karamani gherA. leha chur3Aya gusAIM // tU hI // 3 // 2 he jinavara ! tU hI merA saccA svAmI hai, mAlika hai / ananta kAla se maiM isa jagata meM bhaTakatA rahA aura bahuta prakAra ke kaSTa sahe / Apa rAjA haiM, hama terI prajA haiM, kyA Apa mere sAtha nyAya nahIM kareMge? dyAnatarAya kahate haiM ki maiM to ApakA ziSya, bhakta huuN| karamoM ke ghere se ghirA huA hU~ / he svAmI ! unase mujhako chur3A lo, mukta kro| dyAnata bhajana saurabha 217 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188 ) terI bhagati binA dhika hai jIvanA // Teka // jaise begArI darajIko, para ghara kapar3oMkA sIvanA // terI. // 1 // mukaTa binA ambara saba pahire, jaise bhojanameM ghIva nA // terI. // 2 // 'dyAnata' bhUpa binA saba senA, jaise maMdirakI nIva nA // terI. // 3 // he prabhu | terI bhakti ke binA yaha jIvana jInA vyartha hai, nirarthaka hai, tiraskAra yogya hai| jaise darajI sArA dina anya janoM ke gharoM ke kapar3oM kI silAI karatA hai, parantu use una kapar3oM ko pahanane kA sukha nahIM miltaa| usakI begAra / zrama vyartha ho jAtA hai| usI prakAra terI bhakti ke binA zeSa saba kArya begAra hI hai, ataH terI bhakti ke binA yaha jIvana jInA nirarthaka hai, vyartha hai / jaise kapar3e to saba pahana lie, para sira para mukuTa nahIM hai, sira para kucha nahIM hai to pozAka adhUrI-sau rahatI hai| jaise binA snigdhatA ke, binA cikanAI ke bhojana- nIrasa-sUkhA lagatA hai| vaise hI terI bhakti ke binA jIvana sUkhA hotA hai, nIrasa hotA hai, vyartha hotA hai / dyAnatarAya kahate haiM ki jaise rAjA ke binA senA kA honA nirarthaka hai, nIMva ke binA mandira kA banAnA nirarthaka hai, vaise hI terI bhakti ke binA yaha jIvana nirarthaka hai, vyartha hai / 218 dhAnata bhajana saurabha Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (189) tribhuvanameM nAmI, kara karunA jinsvaamii|| Teka // cahu~gati janama marana kimi bhAkhyo, tuma saba aNtrjaamii|| tribhuvana. // 1 // karamarogake vaida tumhI ho, karoM pukAra akAmI / / tribhuvn.||2|| 'dyAnata' pUraba punya udayateM, zarana tihArI paamii|| tribhuvana. // 3 // he jinendra / Apa tInaloka meM prasiddha haiM, Apa hama para karuNA kiijie| cAroM gatiyoM meM maiMne kisa-kisa prakAra janma liyA aura maraNa kiyA hai vaha saba maiM kisa prakAra kahU~! Apa antaryAmI haiM, saba jAnate haiN| Apa hI karmaroga se chuTakArA dilAnevAle vaidya haiN| maiM akAmI, anya saba icchAoM/kAmanAoM se rahita Apake samakSa isa roga se mukti ke lie pukAra kara rahA hU~, yAcanA kara rahA huuN| dyAnatarAya kahate haiM - pUrva karmoM ke anusAra aba puNyodaya Ane para mujhe ApakI zaraNa prApta karane kA avasara milA hai| dyAnata bhajana saurabha Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 110 ) darasana terA mana bhAye // Teka // tumakauM dekhi tripati nahiM suspati, jaina hajAra mAtrai | darasana // L 22" samosaranameM nirakhai sacipati, jIbha sahasa guna gAvai / kor3a kAmako rUpa chipata hai, tero darasa suhAvai // darasana // 1 // A~kha lage aMtara hai to bhI, Ana~da ura na samAvai / nA jAnoM kitanoM sukha hariko, jo nahiM palaka lagAvai // darasana // 2 // pApa nAsakI kauna bAta hai, 'dyAnata' samyaka pAvai / Asana dhyAna anUpama svAmI, dekheM hI bana Avai // darasana. / / 3 / / he prabhu! ApakA darzana manabhAvana hai, mana ko bhAnevAlA hai, mana ko acchA laganevAlA hai| Apake darzanoM se devatAoM kA rAjA indra bhI tRpta nahIM ho pAyA taba jIbhara ke Apake darzana karane ke lie usane nikriyA se hajAra nayana banAkara darzana kiye| samavazaraNa meM vaha indra Apake darzana karake Apake sahaja guNoM kI vacanastuti karatA hai| ApakI sundaratA karor3oM kAmadeva ke rUpa ko apane meM sameTe hue haiN| aise sundara darzana mujhe atyanta priya lagate haiM, acche lagate haiM / 220 Apake darzanoM ke lie antara kI / mana kI A~kheM tatpara haiM to bhI hRdaya meM Ananda nahIM samA rahA hai arthAt umar3akara bAhara phaila rahA hai| usa indra ko na jAne kitanA (avarNanIya) sukha milatA hai jo nirantara / nirnimeSa / binA palaka jhapakAye Apake darzana karatA rahatA hai| dyAnatarAya kahate haiM Apake darzanoM se pApoM kA nAza honA to koI bar3I bAta hI nahIM hai, samyaktva kI prApti bhI ho jAtI hai| ApakI aisI dhyAnAsIna mudrA kI anya koI upamA nahIM hai| vaha chatri dekhate hI banatI hai arthAt use dekhane se mana nahIM bharatA, use sadaiva dekhate rahane kA mana karatA hai / dyAnata bhajana saurabha kav Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (191) dAsa tihAro hUM, mohi tAro shriijinraay| dAsa tihAro bhakta tihAro, tAro shriijinraay||ttek / / cahu~gati dukhakI AgarauM aba, lIje bhakta bcaay|| daas.||1|| viSaya kaSAya Thagani Thagyo, donoMrte lehu chur3Aya / / dAsa. // 2 // 'dyAnata' mamatA nAharI , tuma bina kauna upAya / / daas.||3|| __ he jinarAja ! maiM ApakA dAsa hU~, sevaka hU~, anuyAyI huuN| mujhako tArie - bhavasAgara ke pAra lgaaie| maiM ApakA bhakta hU~, mujhe taarie| cAroM gatiyoM kI duHkharUpI Aga se apane isa bhakta ko bacA liijie| indriya viSaya aura kaSAyoM ne bAhara va antara meM mujhe Thaga banakara Thaga liyA hai, mujhe ina donoM se bacA liijie| dyAnatarAya kahate haiM ki yaha moha-mamatArUpI vyAdhrinI se apane Apako bacAne ke lie Apake alAvA anya kauna sA upAya hai? arthAt koI upAya nahIM hai| dyAnata bhajana saurabha Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 192 ) rAga prabhAtI dekhe jinarAja Aja, rAjaRddhi pAI // Teka // devaduMdubhI sumiSTa, pahupavRSTi mahA iSTa zoka karai bhraSTa so, azAMkataru bar3AI // dekhe. // 1 // siMhAsana jhalamalAta, tIna chatra cita suhAta, camara pharaharAta mano, bhagati ati bar3hAI // dekhe. // 2 // 'dyAnata' bhAmaNDalameM, dIsaiM parajAya sAta, bAnI tihu~kAla jhare, surazivasukhadAI // dekhe. // 3 // (isa bhajana meM samavazaraNa kA varNana hai / ) maiMne Aja samavazaraNa meM virAjita zrI jinarAja ke darzana kie haiN| use dekhakara lagatA hai ki mAno mujhe rAja- Rddhi milI hai, pAI hai, jo unake svAmIpana kI pratIti zakti kA bodha karAtA hai| 1 usa samavazaraNa meM ho rahI puSpavRSTi mahAiSTakArI hai, samarpaNa kI, bhaktibhAvanA kI sUcaka hai, Adara bhAva kA pradarzana haiN| kAnoM ko madhura laganevAlI devaduMdubhi kA nAda priyakara hai, sAre zoka saMtApa ko dUra karanevAlA hai azoka vRkSa / ye saba yaza- vRddhi ke paricAyaka haiN| siMhAsana prakAza meM jhilamilA rahA hai, camaka rahA hai| tIna chatra mana ko bhA rahe haiM / camara Dhore jA rahe haiM jisase svAmI ke prati bhakti va bahumAna pragaTa ho rahA hai| - dyAnatarAya kahate haiM unake prabhA maNDala meM sAta bhava kI ghaTanAe~ dikhAI detI haiM aura tInoM saMkrAMti kAla meM prabhu kI divya dhvani khiratI haiM jo svarga va mokSa kA sukha pradAna karanevAlI hai| Rddhi tapasyA ke prabhAva se prApta cAmatkArika zaktiyA~ | 222 dyAnata bhajana saurabha Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 193 ) rAga gaurI dekho! bhAI zrIjinarAja virAjai // Teka // kaMcanamanimaya siMhapIThapara, antarIcha prabhu chAjaiM // dekho. // tIna chatra tribhuvana jasa japaiM, cauMsaThi camara smaajaiN| bAnI jojana ghora mora suni, Dara ahi pAtaka bhAjeM // dekho. // 1 // sAr3he bAraha kor3a duMdubhI, Adika bAje bAjaiM / vRkSa azoka dipata bhAmaNDala, kor3i sUra zazi lAjaiM || dekho. // 2 // pahupavRSTi jalakana maMda pavana, iMdra seva nita saajaiN| prabhu na bulAyeM 'dyAnata' jAvaiM, suranara pazu nija kaajaiN| dekho. // 3 // ( isa bhajana meM samavazaraNa kA varNana hai / ) are bhAI dekho, darzana karo! zrI jinarAja virAjamAna haiN| svarNa ke ratnajar3ita siMhAsana se Upara AkAza meM adhara AsIna hokara zobhAyamAna haiM / tIna chatra tIna lokoM meM vyApta Apake yaza ke pratIka haiN| ye Apake yaza kA bakhAna kara rahe haiN| cauMsaTha devagaNa milakara caMvara Dhora rahe haiN| yojana kI dUrI taka ApakI vANI sunakara pApa isa prakAra palAyita ho jAte haiM, haTa jAte haiM jaise mora kI dhvani sunakara sarpa Darakara bhAga jAtA hai arthAt mora kI dhvani ke samAna divya dhvani ko sunakara pAparUpI sarpa bhAga jAte haiM / - duMdubhi Adi sAr3he bAraha karor3a bAhya baja uThate haiN| azoka vRkSa ke nIce virAjita ApakA divyagAta aura cAroM ora prakAzamAna AbhA maMDala manohArI hai, jisake teja va kAMti ke samakSa karor3oM sUrya va candra kA ujAsa bhI phIkA lagatA hai / maMda bayAra aura puSpavRSTi vAtAvaraNa ko suvAsamaya / sugandhitakara mugdha kara rahI hai / indra pratidina ApakI pUjA karatA hai| prabhu vItarAgI haiM ve kisI ko bhI nahIM bulAte haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki deva, manuSya, pazu saba apanI kAryasiddhi ke lie svayaM hI vahA~ samavazaraNa meM khiMce cale jAte haiN| dhAnata bhajana saurabha 223 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 194) rAga soraTha dekho! bheka phUla lai nikasyo, vina pUjA phala pAyo / Teka // haraSita bhAva maryo gajapagatala, suragata amara khaayo| dekho.|| mAlini-sutA dehalI pUjI, apachara indra rijhaayo| hAlI carusoM dRDhavrata pAlyo, dArida turata nsaayo| dekho.||1|| pUjA Tahala karI jigara pani, ti surabhava banAyo cakrI bharata nayau jinavarako, avadhijJAna upjaayo| dekho. // 2 // ATha daraba lai prabhupada pUjai, tA pUjana sura aayo| dyAnata Apa samAna karata haiM, saradhAsoM sira naayo| dekho.|3|| are dekho ! meMDhaka mu~ha meM kamala kA phUla lekara pUjA hetu niklaa| usane pUjA ke bhAva ho kie para pUjA nahIM kara skaa| phira bhI usane binA pUjA kie pUjA karane kA phala paayaa| atyanta harSa se pramudita vaha rAha meM calate hue hAthI ke pA~va nIce A gayA aura kucalA jAkara mara gyaa| apane zubha bhAvoM ke kAraNa devoM ke madhya jAkara deva huA aura amara arthAt deva khlaayaa| ___ mAlI kI lar3akI ne jina-mandira kI dehalI ko pUjakara bhAva pUjA kI aura rUpavatI apsarA ke rUpa meM janma liyA, jisake rUpa para indra bhI rIjha gayA / kRSaka ne bhI bhAva pUjAsahita vratoM kA dRr3hatA se pAlana kiyaa| usane bhI pUjA kA zIghra hI phala pAyA aura duHkha-daridra kA nAza kiyaa| jina-jina bhavyajanoM ne pUjA kI yA jina mandira kI sevA-vyavasthA meM yoga diyA unhoMne pUjA ke phalasvarUpa svarga meM jAkara janma liyA, vahA~ apanA ghara sthApita kiyaa| bharata cakravartI ne bhaktibhAva se jinendra ko namana kiyA jisase unheM avadhijJAna kI prApti huii| devapaNa aSTa dravya se zrI jinendra kI pUjA karane ko Ate haiN| yAnatarAya kahate haiM ki jinhoMne bhI Apako zraddhA se namana kiyA, unheM hI Apane apane samAna banA liyA arthAt ve bhI pUjya bana gye| bheka - meMDhaka; nayau = namana kiyaa| 224 dyAnata bhajana saurabha Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (195) merI vera kahA DhIla karI jI / / ttek|| sUlIsoM siMghAsana kIno, seTha sudarzana vipati harI jii|| merI vera. / / sItA satI aganimeM paiThI, pAvaka nIra karI sagarI jii| vAriSeNa khar3aga calAyo, phUlamAla kInI sudharI jii|| merI vera. // 1 // dhanyA vApI paryo nikAlyo, tA ghara riddha aneka bharI jii| sirIpAla sAgarateM tAryo, rAjabhogakai mukata varI jii|| merI bera. / / 2 / / sAMpa kiyo phUlanakI mAlA, somApara tuma dayA dharI jii| 'dyAnata' maiM kachu jA~cata nAhI, kara vairAgya dazA hamarI jii|| merI ber.||3|| he prabhu! jaba merI bArI AI, to kyoM DhilAI kI, derI kyoM kI? phA~sI ke takhne ko siMhAsana banAkara Apane seTha sudarzana kI vipadA ko dUra kiyaa| satI sItA kI agni-parIkSA ke samaya agni-praveza ke avasara para Apane agni ko jalarUpa pariNala kara diyaa| isI prakAra vAriSeNa para jaba talavAra kA vAra huA to usako sundara phUloM kI mAlA banA diyaa| dhanakumAra jaba bAvar3I meM par3A taba use bAhara nikAlakara usake ghara para aneka prakAra kI riddhiyA~ (RddhiyA~) utpanA kara dii| zrIpAla ko sAgara se bAhara nikAlA aura rAjadoSa se mukta karA diyaa| somA para Apane kRpA kI aura use pahanAye gaye sA~pa ko phUloM kI mAlA meM pariNata kara diyaa| dyAnatarAya kahate haiM ki maiM Apase kucha bhI yAcanA nahIM krtaa| basa yahI bhAvanA karatA hU~ ki maiM rAgarahita vairAgya dazA ko prApta houuN| dyAnata bhajana saurabha 225 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 196 ) rAga basanta godi tAro ho vikari karauM seva // Teka // tuma dInadayAla anAthanAtha, hamahUko rAkho Apa sAtha // moha. // 1 // yaha mAravAr3a saMsAra deza, tuma caranakalapataru hara kaleza // moha. // 2 // tuma nAma rasAyana jIya pIya, 'dyAnata' ajarAmara bhava tritIya // moha. // 3 // he devAdhideva / maiM mana, vacana aura kAya sahita ApakI sevA meM rata hU~, mujhe tArie, pAra lagAie / - he prabhu! Apa dInadayAla haiM, dInoM ke prati dayAlu haiM, anAtha ke nAtha haiN| Apa hameM apane sAtha rakhie / 226 mAravAr3a kI bhUmi - sA yaha baMjara deza hai| usameM Apake caraNa hI kalpavRkSa ke samAna hamAre saba klezoM kA nivAraNa karanevAle haiM, unheM dUra karanevAle haiM / ApakA nAma hI auSadhi hai, jisakA sevanakara, jise pIkara dyAnatarAya kahate haiM ki tIna loka ke bhavabhramaNa se chUTakara jarArahita, amara mRtyurahita ho jAte haiM / - chAnata bhajana saurabha Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .. :::::. :: ... ... ....... .. 197) mAnuSa janama saphala bhayo aaj||ttek|| sIsa saphala bhayo Isa namata hI, zravana saphala jinavacana smaaj!| mAnuSa. / / bhAla saphala ju dayAla tilakatai, naina saphala dekhe jinraaj| jIbha saphala jinavAni gAnate, hAtha saphala kari pUjana aaj| mAnuSa. // 1 // pA~ya saphala jina bhauna gaunateM, kAya saphala nAceM bala gaaj| vitta saphala jo prabhukauM lAgai, citta sakala prabhu dhyAna ilaaj| maanuss.||2|| cintAmani ciMtita-vara-dAI, kalapavRccha kalapanateM kaaj| deta aciMta akalpa mahAsukha, 'dyAnata' bhakti griibnibaaj||maanuss.||3|| merA manuSya janma pAnA Aja saphala ho gyaa| bhagavAna ke caraNoM meM namana karane ke kAraNa zIza tathA samAja meM jina vacana sunane ke kAraNa ye kAna saphala ho ge| bhAla (lalATa) bhagavAna kI pUjA kI kesara kA tilaka lagAne ke kAraNa aura nayana zrIbiMba ke darzana karane ke kAraNa saphala hue haiN| jivhA zrIjina kA guNagAna karane se tathA hAthoM se zrIjina kI pUjA karane se saphala ho gae haiM, inakA honA sArthaka ho gayA hai| (pA~voM se) calakara jina mandira taka jAne se pA~va sArthaka ho gaye tathA yaha deha jinapUjA ke madhya bhaktipUrvaka magna hokara nRtya karane se saphala ho gii| vitta (dhana) prabhu ke nimitta kArya meM saMlagna hone se saphala ho gayA tathA citta dhyAna meM lagane ke kAraNa saphala ho gae haiN| aise ciMtAmaNi kA ciMtana hI varadAna hai aura kalpanAoM ke sAkAra hone ke lie kalpavRkSa ke samAna hai / dhAnatarAya kahate haiM ki aise dInadayAla kI bhaktipUjA se acintya, mahAsukha kA lAbha hotA hai| dyAnata bhajana saurabha 227 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (198) maiM nUM bhAvaijI prabhu cetanA, maiM nUM bhAvai jii.||ttek|| guNa ratanatraya Adi virAjai, nija guNa kAhU deta nA / / maiM nuuN.||1|| siddha vizuddha sadA avinAzI, paraguNa kabahUM leta naa| maiM . // 2 // 'dyAnata' jo dhyAUM so pAUM, pudgalasoM kachu heta nA| maiM nuuN.||3|| ...... ..... maiM prabhu ke caitanya guNa kI, caitanya svarUpa kI bhAvanA karatA hU~, mujhe vaha rucikara lagatI hai| ratnatraya Adi guNasahita vaha virAjamAna hai| ve apane guNa kisI ko nahIM dete| siddha svarUpa meM ve pUrNa vizuddha hokara sadA avinAzI haiM / para ke guNoM ko ve grahaNa nahIM krte| dyAnatarAya kahate haiM ki maiM jo unakA dhyAna karatA hU~ to mujhe apane svayaM ke svarUpa kI pratIti hotI hai| usakA pudgala se koI saMbaMdha nahIM hai, koI nAtA nahIM hai| 228 yAmata bhajana saurabha Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (199) mohi tAro jina sAhiba jii||ttek|| dAsa kahAUM kyoM dukha pAUM, merI ora nihAro / / mohi.||1|| SaTakAyA pratipAlaka svAmI, sevakako na bisaaro|| mohi. // 2 // 'dyAnata' tArana tarana virada tuma, aura na taarnhaaro|| mohi. // 3 // he jina ! he svAmI ! mujhako bhavasAgara se pAra utAro, bhavasAgara se tAra do| maiM ApakA dAsa kahalAtA hU~, phira maiM saMsAra ke du:khoM kA bhAra vahana kyoM karU~ arthAt kyoM dukha jhelU~? Apa kupAkara merI ora bhI dRSTi kiijie| Apa SaTakAya ke jIvoM ke pratipAlaka arthAt svAmI haiM / Apa isa sevaka ko mata bisarAie, mata bhUlie / dyAnatarAya kahate haiM ki ApakA virada, ApakI vizeSatA/prasiddhi hai ki Apa svayaM tiranevAle haiM aura dUsaroM ko bhI tAranevAle haiN| Apake alAvA dUsaroM ko tAranevAlA anya koI nahIM hai| dyAnata bhajana saurabha 229 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (200) paramesurakI kaisI rIta, mohi batAo mere mIta // ttek|| upajAvai saMsArI soya, mAre so hatyAro hoya // 1 // jala thala agana gagana bhuvimAhiM, laghu dIragha kIje kihi tthaahiN||| 2 // ghaTa ghaTa vyApI sabameM vahI, eka eka kyoM mArai sahI // 3 // pApa punya karavAvai Apa, veda kahai kyoM sumarana jApa // 4 // mArai duSTa suSTa pratipAla, duSTa banAvai kyoM vikarAla ! // 5 // jAnai nahIM duSTa ajJAna, jJAna binA kaiseM bhagavAna // 6 // rAga na dveSa na jJAyakarUpa, 'dyAnata' darapana jyoM cidruup||7|| he mere mitra! mujhe yaha batAo ki paramezvara kI yaha kaisI rIti hai? mAnA jAtA hai ki vaha saMsAra meM jIvoM ko janma detA hai, phira vahI unheM mAratA hai, isa prakAra vaha hatyArA hotA hai ! jala meM, sthala meM, agni meM yA AkAza meM, sAre saMsAra meM vaha kisI ko choTA banAtA hai, kisI ko bar3A banAtA hai (aisA kyoM?)! mAnA jAtA hai ki vaha saMsAra meM ghaTa-ghaTa meM, pratyeka deha meM vyApta hai, phira vaha eka-eka kara pratyeka ko kyoM mAratA hai? (jisameM vaha svayaM vyApta hai use hI mAratA hai !) vaha svayaM hI pApa bhI karAtA hai, puNya bhI karAtA hai| phira bhI veda kahate haiM ki usakA ho smaraNa karo, usI kA jApa kro| saMsAra meM duSTa loga sajjanoM ko mArate haiM, vaha duSToM ko utpatrA hI kyoM karatA hai? unheM itanA bhayAvaha kyoM banAtA hai? yadi vaha duSTa ko nahIM jAnatA to yaha usakA ajJAna hai to jJAna binA vaha kaisA bhagavAna hai? dhAnatarAya kahate haiM jisake rAga nahIM hai, dveSa nahIM hai, jo mAtra jJAtAsvarUpa hai, darpaNarUpa, darpaNa ke samAna svaccha va nirmala cetanarUpa hai vaha hI bhagavAna hai| suSTa = sjjn| dhAnata bhajana saurabha Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 201 ) prabhu aba hamako hohu sahAya // Teka // ... tuma bina hama bahu jurA dukha pAyo, aba to parase pA~ya // prabhu // ... tIna lokameM nAma tihAro, hai sabako sukhadAya / soI nAma sadA hama gAvaiM, rIjha jAhu patiyAya / / prabhuH / / 1 / / hama to nAtha kahAye tere, jAvaiM kahAM su batAya / bA~ha gahekI lAja nivAhau, jo ho tribhuvanarAya // prabhu // 2 // 'dyAnata' sevakane prabhu itanI vinatI karI banAya / dInadayAla dayA dhara manameM, jamateM lehu bacAya / / prabhu / / 3 / / he prabhu! Apa hamAre saMhAyaka ho, Apa hamArI sahAyatA kreN| Apake binA hamane bahuta kAla taka yugoM-yugoM taka bahuta duHkha pAe haiN| aba hama Apake caraNoM kI zaraNa meM Ae haiM, aba Apake caraNa-sparza kA lAbha milA hai| tInaloka meM ApakA nAma, ApakA suyaza phaila rahA hai, jo hamako atyanta sukha denevAlA hai| hama bhaktibhAva se sadaiva usI nAma kA guNagAna karate haiM, pUjA karate haiM, anunaya aura vinaya karate haiN| tere nAma kA guNagAna karate haiM, Apako bhA~ti-bhA~ti se pUjAkara rijhAne kA yatna karate haiM / he nAtha! hama to Apake kahalAte haiM, Apako chor3akara anyatra hama kahA~ jAveM yaha btaao| jisane ApakI bA~ha pakar3I hai arthAt ApakI zaraNa lI hai usakI mAna-maryAdA-pratiSThA kA Apa nirvAha kareM, Apa to tInaloka ke svAmI haiM, nAtha haiM / he dayAnidhAna, he dInoM para dayAlu, he prabhu! dyAnatarAya kI itanI-sI vinatI hai ki apane mana meM karuNA dhAraNakara hameM bAra-bAra yama ke mu~ha meM jAne se chuTakArA dilAo, mRtyu se hamArI rakSA karo, arthAt janma-maraNa ke cakra se bacAo, mukta kro| dyAnata bhajana saurabha 231 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (202) prabhu tuma carana zarana lInauM, mohi tAro karuNAdhAra // ttek|| sAta narakateM nava grIvaka lauM, rulyo anantI baar|| prbhu.||1|| ATha karama vairI bar3e tina, dInoM duHkha apAra / / prabhu. // 2 // 'dyAnatakI' yaha vInatI mero, janama marana nirvaar|| prabhuH // 3 // he prabhu! he karuNA ke AdhAra ! maiMne Apake caraNoM kI zaraNa lI hai, mujhe taarie| sAta naraka se lekara nava graiviyaka svarga paryanta maiM anantabAra idhara se udhara bhaTakA hU~ arthAt eka chora se dUsare chora taka anantabAra bhaTakatA rahA hU~, rulatA rahA hU~(janmadhAraNa karatA rahA huuN| mere ATha karma mere sabase bar3e zatru haiM / inhoMne mujhe apAra duHkha die haiM / arthAt una duHkhoM kA koI pAra nahIM hai, chora nahIM hai / dyAnatarAya kahate haiM ki aba merI yaha vinatI sunie mujhe janma-maraNa ke du:khoM se chuTakArA dilaaie| dyAnata bhajana saurabha Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 203 ) prabhu! tuma nainana- gocara nAhIM // Teka // / / / 1 // mo mana dhyAvai bhagati bar3hA, jhinA janama-jarA- mRta-roga- vaida ho, kahA karaiM kahAM jAhIM / prabhu / / 2 / 'dyAnata' bhava- dukha-Aga- mAhitaiM, rAkha caraNa-taru chAhIM // prabhu // 3 // he prabhu! Apa indriya-gocara nahIM ho, ina netroM se dikhAI nahIM dete, isa zarIra se dekhe jAne nahIM jAte / merA mana ApakA dhyAna karatA hai aura Apake prati apanI bhakti bhAvanA ko bar3hAtA hai, usameM vRddhi karatA hai| mana meM koI moha nahIM hai| Apa janma, bur3hApA, mRtyurUpI roga kA nivAraNa karanevAle vaidya ho| Apako chor3akara hama kahA~ jAveM, kyA kareM? dyAnatarAya kahate haiM ki mujhe bhava bhava ke duHkhoM kI dAha se, Aga se bAhara nikAlakara apane caraNa-rUpI vRkSa kI chA~ha meM rakha lIjie, zaraNa dIjie arthAt tapana ko dUrakara zItalatA pradAna kIjie / dyAnata bhajana saurabha 233 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204) rAga vilAvala prabhu tuma sumarana hI meM taare| ttek|| sUara siMha naula vAnarane, kahA~ kauna vrata dhAre // prbhu.|| sAMpa jApa kari surapada pAyo, svAna zyAla bhaya jaare| bheka voka gaja amara kahAye, duragati bhAva vidaare| prbhu.||1|| bhIla cora mAtaMga ju ganikA, bahutanike dukha ttaare| cakrI bharata kahA tapa kInau, lokAloka nihaare|| prbhu.|| 2 // uttama madhyama bheda na kInhoM, Aye zarana ubAre / 'dyAnata' rAga doSa bina svAmI, pAye bhAga hamAre / / prbhu.|| 3 / / he prabhu! ApakA pavitra smaraNa hI isa bhavasAgara se pAra utAranevAlA hai / nahIM to batAe~ ki sUara, siMha, nevalA aura bandara ne kaunase vrata dhAraNa kie the? unhoMne to ApakA nAma zravaNa karane se hI sadgati prApta kara lii| ___ sA~pa ne bhI ApakA nAma japakara svarga meM deva pada paayaa| kutte aura siyAra ko bhaya-mukta kiyaa| meMDhaka, bakarA va hAthI bhI deva hue aura durgati karAnevAle bhAvoM kA nAza kiyaa| bhIla, (aMjana) cora, (yamapAla) cAMDAla aura vezyA Adi bahutoM ko duHkha se mukta kiyaa| bharata cakravartI ne kauna sA tapa kiyA ki ve tatkAla hI loka aura aloka ke jJAtA arahaMta kevalI ho gae/sarvajJa ho gae ! jo bhI ApakI zaraNa meM AyA unameM Apane uttama va madhyama kA koI bheda nahIM kiyA, jo bhI AyA usI kA uddhAra ho gyaa| dyAnatarAya kahate haiM ki he svAmI! Apa rAgadveSarahita haiM, vItarAgI haiM, Apako hamane pA liyA hai, yaha hamArA saubhAgya hai| bheka - meMDhaka; boka - bkraa| 1. pArzvanAtha jaba kumAra avasthA meM the taba eka dina unhoMne eka jalatI huI lakar3I ke khokhe ke bhItara chipe hue nAga-nAgina ko NamokAra maMtra sunAyA thA, jisake prabhAva se ve nAga-nAgina svarga meM dharaNendra evaM padmAvatI ke rUpa meM utpatra hue| 234 dyAnata bhajana saurabha Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 205 ) prabhu terI mahimA kahiya na jAya // Teka // zruti kari sukhI dukhI niMdA, teraiM samatA bhAya // prabhuH // jo tuma dhyAvai thira mana lAvai, so kiMcit sukha pAya / jo nahiM dhyAvai tahe karata hA, tIna bhavanako rAya // prabhuH // 1 // aMjana cora mahAaparAdhI, diyo svarga pahu~cAya / kathAnAtha zreNika samadRSTI, kiyo naraka dukhadAya // prabhu. / / 2 / / seva aseva kahA calai jiyakI, jo tuma karo su nyAya 'dyAnata' sevaka guna gahi lIjai, doSa sabai chiTakAya / prabhu // 3 // he prabhu! terI mahimA avarNanIya hai| usakA varNana nahIM kiyA jA sktaa| jo terI stuti karate haiM ve sukhI hote haiM to kaI usake viparIta niMdA karake duHkhI hote haiM, para Apa sadA hI samatAmaya rahate haiM / jo Apako dhyAtA hai, Apake ciMtana meM apanA mana sthira karatA hai use kucha sukha kI anubhUti, prApti hotI hai| jo Apako nahIM dhyAtA hai usako bhI Apa tIna lokoM meM rAjA kA pada de dete ho / aMjana cora mahAaparAdhI thA, usako Apane svarga meM sthAna prApta kraayaa| purANoM meM jisake nAma ke sahAre kathAe~ kahI gaI haiM usa samyagdRSTi zreNika ko duHkhadAyI naraka meM pahu~cA diyA / to ApakI sevA athavA asevA meM isa jIva kI koI bhUmikA nahIM hai / jo Apa karate haiM vaha hI sahI nyAya hai| dyAnatarAya kahate haiM ki he prabhu! Apa isa sevaka ke guNoM ko hI grahaNa karo aura saba doSoM ko haTA do, unheM mata dekho, unakI ora dhyAna mata diijie| dyAnata bhajana saurabha 235 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20%) . ... ... . . . . . . . prabhu terI mahimA kihi mukha gAvaiM // ttek|| garabha chamAsa agAu kanaka naga surapati nagara banAvai // prbhu.|| kSIra udadhi jala meru siMhAsana, mala mala indra nhulaaveN| dIkSA samaya pAlakI baiTho, indra kahAra kahAvai // prbhu.||1|| samosarana ridha jJAna mahAtama, kihividhi saraba btaavai| Apana jAtakI vAta kahA ziva, bAta sunaiM bhavi jaavai|| prabhuH // 2 // paMca kalyAnaka thAnaka svAmI, je tuma mana vaca dhyaaveN| 'dyAnata' tinakI kauna kathA hai, hama dekheM sukha paavai|| prabhuH // 3 // he bhagavAna ! hama kisa mu~ha se ApakI mahimA kA guNagAna kareM! Apake garbha meM Ane ke chaha mAha pUrva hI indra ke dvArA ratna va svarNa se jar3ita nagara kI racanA kI jAtI hai| janma ke samaya indra merU parvata para le jAkara kSIrasAgara ke jala se mahA-- prakSAlana karatA hai aura dIkSA ke samaya indra svayaM kahAra banakara Apako pAlakI meM baiThA kara le jAtA hai| samavazaraNa kI Rddhi anupama hotI hai| usakI Rddhi aura Apake jJAna ke mahAtmya ko kisa vidhi se batAyA jAe? divyadhvani se jJAna kA udghATana hotA hai| kevala apane hI caitanya svarUpa kI bAta karake, suna karake bhavya puruSa mokSa ko prApta karate haiN| ___ he svAmI ! Apake pA~ca kalyANaka hote haiM (pA~ca kalyANakArI ghaTanAe~ hotI haiM) unakA jo mana-vacana se dhyAna-ciMtana karate haiM, yAnatarAya kahate haiM ki unakI to bAta bhI nirAlI hai / hama to una kalyANakoM kI bAtoM ko dekha sunakara hI sukhI/Anandita ho jAte haiN| naga = parvata; mahAtama - mahAtmya, mhimaa| 236 dyAnata bhajana saurabha Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (207) prabhu maiM kihi vidhi thati karauM terii||ttek / / gaNadhara kahata pAra nahiM pAvai, kahA buddhi hai merI / / prabhu. / / zakra janama bhari sahasa jIbha dhari, tuma jasa hota na puuraa| eka jIbha kaisaiM guNa gAvai, ulU kahai kimi sUrA / / prbhu.|| 1 // camara chatra siMghAsana varanoM, ye guNa tumate nyAre / tuma guNa kahana bacana bala nAhI, naina girne kimi taare| prabhuH / / 2 / / __ he prabhu! maiM kisa prakAra ApakI stuti karU~! Apake guNoM kA kathana karane meM gaNadhara bhI samartha nahIM ho sake taba una guNoM kI gaNanA karane hetu mujha alpabuddhi kI kSamatA hI kyA hai? indra kI paryAya lekara saikar3oM jihvAoM kA bala dhAraNa karake bhI Apake yaza kA pUrNa guNagAna nahIM kiyA jA sktaa| taba eka jihvA se ApakA yazogAna kaise kiyA jA sakatA hai ? arthAt nahIM kiyA jA sktaa| sUrya kaisA hai . kyA ulUka (ullU) isakA kathana kara sakatA hai? sAmAnyata: sabhI Apa ke yazagAna hetu chatra, ca~vara, siMhAsana Adi prAtihAryoM kA kathana karate haiM, para ye chatra, caivara Adi saba to Apase sarvathA bhinna haiM / Apake guNoM kA kathana-varNana kI sAmarthya vacana-zakti meM nahIM hai| kyA kabhI ina netroM se tAroM kI gaNanA kI jA sakatI hai? dhAnata bhajana saurabha 237 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (208) prabhujI mohi phikara apaar|| ttek|| dAna vrata nahiM hota hamapai, hohiMge kyoM paar|| prbhu.|| eka guna thuta kahi sakata nahi, tuma ananta bhNddaar| bhagati terI vanata nAhIM, mukatakI dAtAra // prabhu. / / 1 / / eka bhavake doSa ke I, thUla kahU~ pukaar| tuma ananta janama nihAre, doSa aparaMpAra / / prbhu.||2|| nAMva dInadayAla tero, taranatAranahAra / vaMdanA 'dhAnata' karate haiM, jyoM banai tyoM tAra // prbhu.||3|| he prabhu! mujhe atIva cintA hai / mujhase dAna, vrata kucha bhI nahIM hotA, kucha bhI nahIM sadhatA / taba kisa prakAra isa saMsAra-sAgara se pAra ho sakU~gA?... Apake ananta guNa haiM, Apa guNoM ke bhaNDAra haiM / parantu maiMne Apake kisI eka guNa kI bhI stuti nahIM kii| mukti kI ora agrasara karanevAlI ApakI bhakti bhI mujhase nahIM ho pAtI- nahIM bana pAtI, maiM kaise pAra ho sakU~gA? ___ maiM sthUla rUpa se mAtra yaha hI kaha sakatA hU~ ki mere eka bhava meM hI aneka prakAra ke doSa haiM / jabaki Apa ananta janmoM ko jAnate haiM arthAt bhUta, bhaviSya va vartamAna kI samasta paryAyoM ko jAnate haiM, unameM apAra/jinakA pAra nahIM pAyA jA sakatA ve saba doSa haiM aura ve Apako dIkha rahe haiN| ApakA nAma dInadayAla hai arthAt Apa dInoM ke prati dayAla haiN| Apa svayaM tirane va anyajanoM ko tAranevAle haiM / dhAnatarAya kahate haiM ki jaise bhI bane Apa mujhe isa bhavasAgara se tAra deM, isake pAra lagA deN| nAMva - naam| 238 dyAnAta bhajana saurabha Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 209 ) bhajo jI bhajo jinacaranakamalako chAMDi viSaya Amodai jI // Teka // bhAga udaya naradehI pAI, aba mata jAhi nigodai jI // viSaya bhoga pAhanake vAhana, bhava- jalamAhiM ubo deM jI 'dyAnata' aura phikara taja bhaja prabhu, jo cAhai so so dai jI // bhajo . // 1 // // bhajo // bhajo // 2 // 3 // sabhI indriya-viSayoM kA tyAga karake zrI jinendra ke caraNa kamala kA bhajana karo, vaha AnandadAyaka hai / , bhAgya se nara - deha milI hai isakA sadupayoga karo, jisase phira nigoda meM na jAnA pdd'e| dyAnata bhajana saurabha viSayabhoga to patthara kI nAva se samAna haiM jo bhavasamudra ke jala meM Dubo detI hai / dyAnatarAya kahate haiM ki saba prakAra ke vikalpoM se mukta hokara, cintA chor3akara prabhu kA bhajana kr| ye hI manavAMchita phaladAtA haiM / 239 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (210) bhavi pUjau mana vaca zrIjinanda, citacakora sukha karana iNd|| ttek|| kumatiku mudinIharanasUra, vidhanasaghanavanadahana bhUra // bhavi. // 1 // pApa uraga prabhu nAma mora, moha-mahA-tama dalana bhor|| bhvi.||2|| dukha-dAlida-hara anadha-raina, 'dyAnata' prabhu rdai parama caina // bhvi.||3|| he bhavya ! manoyoga aura vacanayoga se zrIjinendra kI pUjA kara, jo tere cittarUpI cakora ko prasanna, sukhI karane ke lie candramA ke samAna haiN| jo kumatirUpI kumudinoM (jo rAtri ko hI khilatI hai) ko naSTa karane ke lie sUrya ke samAna haiM, jo kaThinAiyoM ke dhane samUharUpI vana ko jalAkara bhasma kara denevAle haiN| he prabhu! ApakA nAma pAparUpI sarpa ke lie mayura (mora) kI bhA~ti hai| ApakA guNa -ciMtana, ApakA nAma moharUpI mahAaMdhakAra kA nAzakara bhora ke samAna hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jinendra bhagavAna duHkharUpI daridratA kA haraNa (nAza/ samApta) karane ke lie nirmala (ujvala/dAgarahita/sundara) ratna haiN| aise prabhu paramazAMti ke dAtA haiN| iMda + iMdu . candramA; iraga = sAMpa; sUra -- sUrajaH anagha - niSkaluSa, nirmala, dAgarahita; raina - ratnA dhAnata bhajana saurabha Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (211) bhora uTha tero, mukha dekhoM jinadevA! // ttek|| devanake nAtha indra teto pUrNaM munivRnda, tAke pati ganadhara kara terI sevA // 1 // atizaya kAraja vasu pratihAraja, anaMta catuSThaya ThAkura evaa||2|| 'dhAnata' tArau itanau bicArI, isako eka hamArI sahevA // 3 // he jinendradeva ! ( merA aho bhAgya hai ki maiM ) nitya prAta: uThakara Apake darzana karatA/pAtA hU~ / devoM ke deva indra bhI ApakI pUjA karate haiM / munijanoM ke pramukha gaNadharadeva bhI ApakI sevA karate haiN| aise mahimAvAna haiM Apa, (merA ahobhAgya hai ki maiM) nitya prAta: uThakara Apake darzana karatA/pAtA huuN| Apa atizayakArI aSTa prAtihAryoM se suzobhita haiM, ananta catuSTaya ke dhano! svAmI haiN| dyAnatarAya vinatI karate haiM ki he bhagavan ! Apa itanA vicAra karake ki ise kevala hamArA hI sahArA hai hameM isa bhavasAgara se tAra diijie| aSTa prAtihArya - 1. azokavRkSa, 2. siMhAsana, 3. sira para tIna chatra. 4. bhAmaNDala, 5. divyadhvani, 6. devakta puSpavRSTi, 7. yakSoM dvArA 64 camara durAnA, 8. dundubhi bjnaa| ananta catuSTaya - ananta darzana, ananta jJAna, ananta sukha, ananta viiry| dhAnata bhajana saurabha 241 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) re! mana gAya lai, mana gAya lai, shriijinraay||ttek // bhavadukha cUrai AnaMda pUrai, maMgalake samudAya / / re mana. // 1 // sabake svAmI antarajAmI, sevata surapati paay||re mana. // 2 // kara le pUjA aura na dUjA, 'dyAnata' mana-vaca-kAya re mana. // 3 // are mere mana! tU zrI jinarAya ke gIta gA, unakA bhajana kr| isase bhava-bhava ke duHkhoM kA nAza hotA hai aura saba maMgala hotA hai, zubha ke samUha kA Agamana hotA hai| ve sabake svAmI haiM, antaryAmI/sarvajJa haiM / indra Adi deva bhI unake caraNoM kI pUjA karate haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki tU bhI mana, vacana, kAya se inakI pUjA- bhakti kr| inake samAna dUsarA koI nahIM hai| 242 dhAnata bhajana saurabha Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re mana! bhaja bhaja dInadayAla // ttek|| jAke nAma leta ina chinamaiM, kaZ koTa aghjaal||re mn.|| paramabrahma paramezvara svAmI, dekheM hota nihAla / sumarana karata parama sukha pAvata, sevata bhAjai kaal||re mn.||1|| iMda phaniMda cakradhara gAvai, jAko nAma rsaal| jAko nAma jJAna paragAsai, nAzai mithyAjAla ||re mana. // 2 // jAke nAma samAna nahIM kachu, Uradha madhya patAla / soI nAma japo nita 'dhAnata', chAMDi viSaya vikraal||re mn.||3|| ai mere mana ! tu usa dInadayAla kA sadA smaraNa kr| usakA bhajana kara, jisakA nAma lete hI kSaNabhara meM joza saMkha,t) jAne ke mAha kapAtroM ." ke jAla kA nAza ho jAtA hai| ve aise parama brahma, parama Izvara, svAmI haiM jinako dekhane se, jinake darzana se jIvana kRtakRtya ho jAtA hai, dhanya ho jAtA hai / unake guNa-smaraNa se mana meM sukhAnubhUti hotI hai| unakI pUjA va bhakti Adi se mRtyu kA bhaya, saMkaTa bhI Tala jAtA hai| indra, nagendra, cakravartI Adi bhaktipUrvaka unakA sarasa guNagAna karate haiN| unake nAma-smaraNa se hI jJAna kA ujAsa ho jAtA hai / unake guNa-smaraNa se mithyAtva kA jAla chinna-chinna ho jAtA hai| jinake nAma kI, guNoM kI samatA karanevAlA Urdhva, madhya aura pAtAla arthAt tIna lokoM meM koI bhI nahIM hai| dyAnatarAya kahate haiM ki indriya-viSayoM ko, jinakA pariNAma dAruNa duHkhadAyI, vikarAla va bhayAvanA hai, chor3akara ekapAtra usake hI nAma kA, guNoM kA nitya nirantara jApa kro| dyAnata bhajana saurabha 24 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214) vItarAga nAma sumara, vItarAga nAma // ttek|| bhajana binA kiye yAra, hogA badanAma // viitraag.|| jAko karai dhUmadhAma, so to dhuumdhaam| pAtazAha hoya cuke, saryo kauna kaam|| viitraag||1|| bAteM paravIna karai, kAma karai khaam| kAla siMha Avata hai, pakara eka tthaam|| viitraag.||2|| ATha jAma lAgi rahyau, cAma nirakha daam| 'grAnata' kabahU~ na bhUla, sAhiba abhiraam|| vItarAga. // 3 // he jIva! tU kevala usake nAma kA smaraNa kara jisake rAga-dveSa samApta ho gae hoN| vaha vItarAga hai, usake guNagAna kA bahumAna kie binA, terI saba jagaha badanAmI hI hogii| jisa pudgala ke lie tUne itanI dhUmadhAma, itanA ADaMbara kara rakhA hai, vaha saba mAtra ADaMbara hai / are tuma bAdazAha bhI ho gae to isase tumhArA kyA prayojana siddha huA? caturAI kI bAteM karate hue bhI tU jo kArya kara rahA hai ve to khAmiyoM se, kamiyoM se bhare hue haiN| jaba kAlarUpI siMha A jAyegA to vaha tujhe pakar3akara le jaavegaa| tU aba taka AThoM pahara apanI deha kI, cAma kI hI dekha-rekha karane, use nirakhane-sa~vArane meM hI lagA rhaa| apanI camar3I ko sahalAtA-sa~bhAlatA rahA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki tU kabhI bhI mata bhUla ki terA sAhiba, terA mAlika 'AtmA' atyanta sundara hai| 244 dhAnata bhajana saurabha Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (215) baMde! tU maMdagI nA bhUla / ttek|| cAhatA hai sukha poSiveko, yaha to sUla usUla // bNde.|| jo koI tujhe sUla borve, bo use tU phuul| tujho phUlake phUla hoMge, use sUlake sUla / / bNde.|| 1 // AyA hai kyA leke vaMde, kyA le jAyegA dhuul| kara khairAta sAhiba ke nAmase, pApa jalai jyoM tUla // bNde.||2|| eka sAita pharAmosa na hujai, sIkha suno yaha bhuul| 'dyAnata' pAka beeba sAhibake, nAmako kara kubuul|| bNde|| 3 // he bhakta ! tU bhagavAna kI bhakti-pUjA-vaMdanA karanA mata bhUla / tU apane bhoga ke lie, viSayoM ke poSaNa ke lie sukha cAhatA hai / yaha kAmanA - yaha vaaNch| hI siddhAMtata: zUla ke samAna hai| jo koI bhI tere lie kAMTe bove, tU usake lie phUla upjaa| tujhe phUla ke phalarUpa/badale meM phUla prApta hoMge aura use zUla ke phalarUpa/badale meM zUla prApta hoNge| tU AyA thA taba kyA lekara AyA thA aura jAte samaya kyA dhUla apane sAtha le jAyegA? kucha dAna usa prabhu kA nAma lekara kara to tere pApa ghAsa ke Dhera ke samAna jala jaaeNge| tU yaha AdhArabhUta sIkha suna ki tU eka ghar3I bhI usa bhagavAna ko vismRta mata kara / dyAnatarAya kahate haiM ki sarvadoSoM se mukta, sarvaguNasampatrA apane prabhu ke nAma kA smaraNa kara, use hI aMgIkAra kara / baMde = manuSya ; baMdago = bhakti, vaMdanA; usUla = niyama, siddhAnta; sAita - sAata . ghar3I. samaya; pharAmosa-pharAmoza - bhUlanA, vismaraNa; pAka - pavitra; beeba - dossrhit| dhAnata bhajana saurabha 245 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (216) baMde tU baMdagI kara yAda / / ttek|| jina kAmoMmeM tU lagA hai, ve bAteM saba baad|| bNde.|| kauna terA tU hai kisakA, ekalA su anaad| lokaraMjanake liye nA, par3i karamake nAda // bNde.||1|| bhojana Asana nIMda sudir3ha, chor3a de unmaad| saMga tyAga su sadA jAga re, bhaja smaadhiisvaad|| bNde.||2|| jIvata mRtyaka ho rahA hai tajiye haraSa vissaad| 'dyAnata' brahmajJAnasukha ramiye, nA kariye bakavAda / / bNde.||3|| are bhakta ! tU bhakti karanA yAda rkh| jina kAmoM meM tU ulajha rahA hai ve saba bAteM vyartha haiM. nirarthaka haiN| soca, kauna terA hai? tU kisakA hai? tU akelA hai| anAtha hai ? loka ko, duniyA ko prasanna karane ke lie tU karmoM ke svara meM svara mata milA arthAt unake kahane meM, bahakAve meM mata pdd'| ___ bhojana, Asana aura nidrA ke kAraNa utpannA Alasya va mastI ko chor3a de| tU parigraha ko chor3akara, jAgrata raha aura dhyAna- samAdhi ke rasa kA AsvAdana kr| tU jItA huA bhI mare ke samAna ho rahA hai / saba harSa va viSAda ko chor3akara samatA meM raha / dyAnatarAya kahate haiM ki tU saba bakavAsa, nirarthaka bAteM banda karake brahmajJAna meM arthAt dhyAna-samAdhi ke sukha meM rama jaa| bAda - vyartha, nirarthaka; nAda = U~cI AvAja, garajanA, kolAhala, anAda = a-nAda = zAnta; unmAda - atyadhika anurAga / 246 dhAnata bhajana saurabha Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 217) saccA sAMIM, tU hI hai merA pratipAla / / ttek|| tAta mAta sata zarana na koI, neha lagA hai tere nAla // sccaa.||1|| tanadukha manadukha janadukhamAhIM, sevaka nipaTa bihAla |sccaa.||2|| 'dhAnata' tuma bahu tAranahAre, hamahuko lehu nikAla / / sccaa.||3|| he mere svAmI ! tU hI merA saccA rakSaka hai| ye mAtA-pitA putra koI bhI mere nahIM haiM, unakI mujhe koI zaraNa yA saMrakSaNa nahIM hai| mujhako tere sAtha (tujhase) atyanta prIti utpanna huI hai| isa deha kA duHkha, mana kA du:kha va sabajanoM meM apanepana kA duHkha, una saba meM Apake isa sevakakA hAla-behAla ho rahA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki Apa bahutajanoM ko tAranevAle ho / aba hamako bhI isa bhavasAgara se bAhara nikAla lo| sAI - svAmI; tere nAla = tere sAtha (tujhse)| dyAnata bhajana saurabha 247 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) seTha sudarasana tAranahAra // Teka // tIna bAra dir3ha zIla akhaMDita, pAlaiM mahimA bhaI apAra / / setth.||1|| sUlIta siMghAsana hUvA, sura mili kInauM jaijaikAra / setth.||2|| saha upasarga lahyo kevalapada, 'dyAnata' pAyo muktidudhaar| seTha. // 3 // he bhagavan ! Apa seTha sudarzana ko tAranevAle haiN| usa seTha sudarzana ko jisane tIna bAra akhaMDita zIla kI mahimA ko, zIla kI dRr3hatA ko yathAvata rakhakara arthAt zIla kA pAlanakara atyanta yaza ko prApta kiyA, jisakA koI pAra nahIM usa seTha sudarzana ko jisake phAMsI ke takhte para laTaka rahI prANaghAtaka DorI bhI siMhAsanarUpa parivartita ho gaI aura devatAoM ne milakara/ekatra hokara unakA va ApakA jaya-jayakAra kiyaa| jinane upasarga sahakara kaivalya kI prApti kii| yAnatarAya kahate haiM ki unane mukti kA dvAra pA liyaa| 2488 chAnata bhajana saurabha Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (219) hama Aye haiM jinabhUpa!, tere darasana ko|| Teka / nikase ghara AratikUpa, tuma pada parasanako // hama. // 1 // vainanisoM suguna nirUpa, cAhe drsnkoN||hm. // 2 // 'dhAnata' dhyAvai mana rUpa, AnaMda barasana ko| hama. // 3 // he jinarAya / hama Apake darzana karane ko Ae haiN| usa ghara se bAhara nikalakara jo du:khoM kA kuA~ haiM, hama tere pada kA, tere caraNa-kamala kA sparzana karane Ae haiN| he arUpI ! hama vacanoM se ApakA guNa-stavana karate haiM aura Apake rUpa ke / darzana kI kAmanA karate haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki mana meM ApakA dhyAna-ciMtavana karate haiM, taba AnaMda barasa par3atA hai arthAt mana Ananda se bhara-bhara jAtA hai| dyAnata bhajana saurabha 249 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 220) he jinarAjajI, mohi dukhate lehu chudd'aai||ttek|| tanadukha, manadukha, svajanadukha, dhanadukha kahyo na jaai|| he jina. // 1 // iSTaviyoga aniSTasamAgama, roga soga bahu bhAi / he jina. // 2 // garabha janama mRta bAla viradha dukha, bhoge dhari dhari kaai||he jina. // 3 // naraka nigoda anantI biriyAM, kari kari viSaya kssaai|| he jin.||4|| paMca parAvartana bahu kIneM, tuma jAnoM jinarAi // he jin.||5|| bhavavana bhramatama dukhadava jama hara, tuma bina kauna shaai|| he jin.||6|| 'dyAnata' hama kachu cAhata nAhIM, bhava bhava darasa dikhaai|| he jin.||7|| he zrI jinarAja! mujhe du:khoM se chur3Ao, du:khoM se mukta kro| majhe tana kA, mana kA, apane parijanoM kA va dhana kA saba kA duHkha hai, jinakA kathana nahIM kiyA jA sktaa| apane priyajanoM se vichoha aura anya apriyajanoM se mela, roga aura zoka ina saba kI adhikatA hai| bAra-bAra aneka deha ke dhAraNa kara garbha, janma, mRtyu, bacapana, bur3hApA Adi ke duHkha bhoge haiN| viSaya- bhogoM meM lIna rahakara, kaSAyoM meM rata rahakara maiM anaMtabAra naraka meM gayA, nigoda meM gyaa| ina iMdriya-viSaya-kaSAyoM ke kAraNa aneka bAra dravya, kSetra, kAla, bhAva aura bhava ke parAvartana pUre kie haiN| he jinarAya! ve saba Apa jAnate haiN| yaha bhavarUpI vana hai jahA~ bhramarUpI aMdhakAra hai, du:khoM kI dAhAagni hai, mRtyu kA du:kha hai jinheM dUra karane ke lie Apake atirikta aura kauna sahAI hai ? arthAt 250 dyAnata bhajana saurabha Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apa ho ekamAtra sahAyaka haiM, ApahI eka mAtra sahArA haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki hama Apase koI anya yAcanA nahIM krte| kevala yaha hI cAhate haiM ki bhavabhava meM Apake darzanoM kA lAbha hameM prApta hotA rhe| kAi = kAyA, zarIra, deha / yAnata bhajana saurabha Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (221) ho zrIjinarAja nItirAjA! kIjai nyAva hamAro / / ttek|| cetana eka su maiM jar3a bahu ye, donoM ora nihaaro||ho.||1|| hama tumamAhi bheda ina kInoM, donoM dukha ati bhAro / / ho. // 2 // 'dyAnata' santa jAna sukha dAja, duSTai deza nikAroM / / ho. // 3 // hai jinraay| Apa sarvazreSTha nItijJa haiN| Apa hamArA nyAya kiijie| maiM cetana eka hU~-akelA hU~ aura ye pudgala bahuta sAre haiN| donoM kI ora dekhie| ina karmoM ne hI ApameM va mujhameM bheda kara rakhA hai arthAt ApameM va mujhameM jo bheda hai ina karmoM kA hI hai, ina karmoM ke hI kAraNa hai / Apa karmarahita haiM aura hama karmasahita / ye karma bahuta duHkhadAyaka haiN| yAnatarAya kahate haiM ki hameM bhI bhalA jAnakara sukha dIjie aura (karma) jo duSTa haiM, unheM deza nikAlA dIjie arthAt duSToM ko bAhara nikAlie / 252 dhAnata bhajana saurabha Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (222) rAga dularIkI DhAla zrIjinadeva! na chAMDi hoM, sevA mana vaca kAya ho|| ttek|| saba devanike deva ho, saba guruke gururAya ho| shrii.|| garabha janama tapa jJAna ziva, paMcakalyAnaka-Iza ho| pUrje tribhuvanapatti sadA, tumako zrIjagadIza ho|| shrii.||1|| doSa aThAraha chaya gaye, guNahi chiyAlisa khAna ho| mahA dukhIko deta ho, bar3e ratanako dAna ho||shrii.|| 2 // nAma thApanA, darabako, bhAva kheta aru kAla ho| SaTa vidhi maMgala je kareM, dukha nAsai sukhamAla ho|| zrI. // 3 // eka daraba kara jo bhajai, so pAvai sukha sAra ho| ATha daraba le hama jajaiM, kyoM nahiM uttara pAra ho||shrii.|| 4 // guna ananta bhagavantajI, kahi na sake surarAya ho| buddhi tanakasI movie~, tuma hI hohu sahAya ho|| shrii.||5|| tAtai bandoM jagagurU! bandoM dInadayAla ho| bandoM svAmI lokake, bandoM bhavijanapAla ho|| shrii.||6|| vinatI kInI bhAvasoM, roma roma haraSAya ho| isa saMsAra asAra meM, 'dyAnata' bhakti upAya ho / shrii.|| 7 // he bhavya! mana, vacana aura kAya se zrI jinadeva kI sevAbhakti ko mata chodd'naa| zrI jinendradeva hI saba devoM ke deva haiM, saba guruoM ke guru arthAt paramaguru haiN| he jinendradeva ! he tIrthaMkara ! Apake garbha, janma, tapa, jJAna aura mokSa -- ye pA~ca kalyANaka hote haiN| he tIna loka ke nAtha! Apa jagata ke Izvara ho, jinakI sadaiva pUjA hotI hai| dhAnata bhajana saurabha 253 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apane aThAraha doSoM ko dUra kara diyA hai tathA Apake chiyAlIsa guNa haiN| jo du:khI haiM unako Apa mahAna ratna pradAna karate haiN| nAma, sthApanA, dravya, kSetra, bhAva aura kAla - ina chaha prakAra se Apa maMgalakArI va duHkha kA nAza karanevAle sukhadAtA haiN| jo apane eka Atmadravya kI hI ArAdhanA karate haiM, ve sukha ko sArarUpa meM pAte haiM / hama ATha dravya se ApakI pUjA karate haiM, taba bhavacakra se kyoM nahIM pAra hoMge arthAt avazya hoNge| he bhagavan ! Apake ananta guNa haiM, indra bhI unakA varNana karane meM samartha nahIM hai| maiM to alpabuddhi hU~ isalie Apa merI sahAyatA kreN| he jagatguru, he dInadayAla, tIna loka ke svAmI, bhavyAtmAoM ke pAlaka maiM ApakI vaMdanA karatA huuN| maiMne bhAvapUrvaka ApakI stuti-vinatI kI hai / merA roma-roma pulakita ho rahA hai| dhAnatarAya kahate haiM ki isa asAra saMsAra se chUTane ke lie ApakI bhakti hI ekamAtra sAdhana hai, upAya hai| dyAnata bhajana saurabha Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (223) rAga soraTha jinarAya! mohe bharoso bhArI / / ttek|| sura naranAtha vibhUti dehu tau, aba nahiM lAgata pyaarii||jinraay.|| sirIpAla bhUpAla vithA gaI, lahi sampata adhikaarii| sUlI seTha aganiteM sItA, kahA bhayo jo ubaarii|| jinraay.||1|| vidita rUpa pura tasakara durA, bhaye amara avatArI .......... :: . bhavasudatta aru sAlabhadrakI, kihi kAraNa ridhi sArI ||jinraay. // 2 // bheka svAna gaja siMha bhaye sura, viSaya rIti vistaarii| kRzna pitA suta bahu ridhi pAI, vinAzIka hama dhArI / / jinarAya. / / 3 / / jAtivirodha jAta jIvanike, mUrati dekhi tihaarii| mAnatuGgake bandhana TUTe, yaha zobhA tuma nyaarii|| jinarAya. / / 4 / / tArana tarana suvirada tihAro, yaha lakhi cintA ddaarii| 'dhAnata' zivapada Apa hi deho, banI su bAta hmaarii|| jinraay.||5|| hai jinarAja! mujhe Apa para atyanta bharosA hai, vizvAsa hai ? yadi koI deva yA rAjA mujhe koI vaibhava pradAna kare to aba vaha bhI mujhe priya nahIM hai| rAjA zrIpAla ne Apa para vizvAsa kiyA to usakI saba vyathA dUra ho gaI, use bahuta sampatti bhI milii| seTha sudarzana ko sUlI se aura sItA ko agnikuNDa se bacAne va ubAranevAle Apa hI haiN| aMjana cora ke rUpa meM vikhyAta bhI devagati ko prApta hue / sudatta va bhadrasAla kisa kAraNa saba Rddhi ke svAmI hue? meMDhaka, kuttA, gaja aura siMha sanna deva pada ko prApta hue aura usa vyavasthA kA vistAra kiyaa| pradyumna ne kaSToM ko naSTa karanevAle ApakA AdhAra liyA aura bahuta prakAra kI Rddhi paaii| dhAnata bhajana saurabha 255 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samApta Apake darzana karane se prANiyoM kA jAtigata virodha bhI miTa jAtA hai, ho jAtA hai| Apake guNAnuvAda se mAnatuMga ke baMdhana bhI TUTa ge| ApakI mahimA, zobhA aisI hI nirAlI haiN| ApakA virada sva- para donoM ko tAranevAlA hai, uddhAraka hai| yaha dekhakara saba cintAe~ dUra ho gaI haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki Apa hameM bhI mokSa pada deveM, taba hamArI bAta bane / dealer bheka meMDhaka; virada viruda kIrtigAthA / 256 F dhAnata bhajana saurabha Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (224) aba samajha khii| ttek|| kauna kauna Apada viSayaniteM, naraka nigoda shii||ab.||1|| eka eka indrI dukhadAnI, pAMcauM dukhata nhii| ab.|| 2 // 'dyAnata' saMjama kArajakArI, dharau tarau saba hii| ab.||3|| he jiya! mujhe aba jo samajha AI hai so kahatA hU~ ki viSayoM ke kAraNa naraka va nigoda meM kyA-kyA duHkha, kauna-kauna-se du:kha sahe haiN| eka-eka indriya aneka du:kha denevAlI hai, unake apane-apane alagaalaga duHkha hai |phr pA~cau indriyoM ke duHkhoM kI to bAta hI kyA? dyAnatarAya kahate haiM ki saMyama hI kAryakArI hai| saMyama dhAraNa karake saba hI tira sakate haiN| dhAnata bhajana saurabha 257 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 225 ) ArasI dekhata mana Ara-sI lAgI // Teka // seta bAla yaha dUta kAlako, jovana mRga jarA bAdhini khAgI // / ArasI // 1 // cakrI bharata bhAvanA bhAI, caudaha ratana navoM nidhi tyAgI / ArasI // 2 // 'dyAnata' dIcchA leta mahUrata, kevalajJAna kalA ghaTa jAgI / ArasI // 3 // darpaNa ko dekhakara hRdaya meM eka Are-sI, suI ke samAna cubhana ho gaI / '': darpaNa dekhA to usameM apane sapheda bAla dikhAI diye, sapheda bAla kAla kA / mRtyu kA eka dUta hai arthAt bIta rahe jIvana kA sUcaka hai| aura dikhAI diyA ki yauvanarUpI mRga ko bur3hAperUpI bAghina khA gii| bharata cakravartI ne bhAvanAoM kA cintavana kiyaa| nau nidhi aura caudaha ratna ko tyAga diyaa| dyAnatarAya kahate haiM ki jisake kAraNa dIkSA lene ke muhUrta meM hI unheM kevalajJAna kI prApti huI arthAt kevalajJAna kI vyavasthA kalA samajha meM A gii| ArasI darpaNa; Ara ArI lakar3I corane kA dA~tedAra auz2Ara / 258 = - = - dyAnata bhajana saurabha Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga dhanAsarI kara satasaMgati re bhaaii!||ttek|| pAna parata narapatakara so to, pAnanisoM kara asnaaii| kara, / / caMdana pAsa nIma candana hai, kATha caDhUyo loha tara jaaii| pArasa parasa kudhAtu kanaka hai, bUMda udadhi-padavI paaii| kr.|| 1 // karaI tUMvarI saMgatike phala, madhura madhura sura kari gaaii| viSa guna karata saMga auSadhake, jyoM baca khAya miTai ghaaii| kr.||2|| doSa ghaTai pragaTai guna manasA, niramala hai taji cplaaii| 'dyAnata' dhanya dhanya jinake ghaTa, satasaMgati saradhA aaii|| kr.|| 3 / / he bhAI! tU bhale logoM ke sAtha raha, unakI saMgati kara / nAgarabela kA pAna khAne vAle rAjA ke hAtha meM pAna ke sAtha vaha sAdhAraNa pattA bhI, jisameM pAna kA bIr3A lipaTA kara rakhA jAtA hai, pahu~ca jAtA hai| arthAt nAgarabela ke patte kI saMgati ke kAraNa sAdhAraNa per3a kA pattA bhI rAjA ke hAthoM meM pahu~ca jAtA hai| ___caMdana vRkSa ke pAsa kA nIma kA per3a bhI candana kI suvAsa meM bharA rahatA hai / lakar3I kI nAva ke sAtha usameM lagA huA lohA bhI pAnI para tira jAtA hai / pArasa patthara ke sparza se lohA bhI sonA ho jAtA hai tathA samudra kI eka bUMda bhI samudra ke sAtha rahakara kahalAne lagatI hai| tuMbI (tUmar3I) kar3avI hotI hai| parantu usakA phala taMbUre meM lagakara madhura evaM karNapriya svaranAda ko ga~jAtA hai| viSa bhI auSadhi ke sAtha, auSadhi rUpa meM guNakArI pariNAma dene lagatA hai aura usake sevana se prANa-rakSA hotI hai| jaise kar3avI baca khAne se vAta roga kA zamana hotA hai| satsaMgati se doSa ghaTa jAte haiM, guNa prakaTa hote haiM aura caphlAI-ugratA zAnta hokara nirmalatA kA prAdurbhAva hotA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki ve loga dhanya haiM jinake mana meM satsaMgati ke prati zraddhA utpanna ho gaI hai| asanAI :- AzanAI, prema, dostI; baca .. eka kar3avI auSadhi vAI - vAyuroga, vaatrog| dyAnata bhajana saurabha 259 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 227 ) rAga AsAvarI jogiyA kAyA ! tU cala saMga hamArai // Teka // nizi dina donoM raheM ekaThe, aba kyoM neha nivArai // kAyA // paTa AbhUSana sauMdhe Ache, anna pAtra nita dIne / te saba le dala mala kari DAre, phira dIneM rasa bhIne // kAyA. // 1 // pAMca varana rasa pAMca gaMdha do, pharasa ATha sura sAtaiM / saba bhugatAye sUma kahAye, dAna diyo nahiM jAtai // kAyA // 2 // tere kArana jIva sa~hAre, bolyo jhUTha apaaraa| corI kI paranArI seI, DUbe parigraha dhArA // kAyA // 3 // tohi saMge udyama kari poSe, bhUli na apanA koI | etepara tU rIjhai nAhIM, buddhi kahAM khoI // kAyA // 4 // 'dyAnata' sukha dIye tU jAne, kRtaghani! lakha upgaaraa| mithyA mohati marata pralApai, bhava- vanaDolanahArA / kAyA. // 5 // o merI deha ! (mRtyu ke bAda ) tU bhI mere sAtha cl| rAta dina tU aura maiM donoM sAtha-sAtha rahe haiM, aba tU isa prema baMdhana ko kyoM tor3a rahI hai ? tujhe acche-acche kapar3e pahanAye, AbhUSaNa pahanAye, sundara sundara pAtroM meM tujhako acchA svAdiSTa bhojana sulabha karAyA gayA, una saba ko mathakara tUne malarUpa kara diyA - mailA banA diyA, phira bhI / usake bAda bhI tujhe sadA rasavAna padArtha die jAte rahe / pA~ca raMga, pA~ca rasa, do gaMdha va ATha sparza, ina sabakA bhoga kiyA para inakA dAna nahIM kiyA, isalie suma- kaMjUsa kahalAe / o merI deha ! tere kAraNa maiMne aneka jIvoM kA ghAta kiyA, bahuta jhUTha bolA, corI kI, paranArI kA sevana bhI kiyA aura bahuta parigraha bhI juttaayaa| tere lie dhAnata bhajana saurabha 260 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itanA kucha kiyA aba to tU mere sAtha cala ! tujhe apanA mAnakara, parizrama karake terA poSaNa kiyA aura yaha bhUla gae ki yahA~ koI bhI apanA nahIM hai| isa para bhI tU prasatra nahIM hotI, maiMne kahA~ taka apanI samajha kho dI! ___ dyAnatarAya kahate haiM ki maiMne tujhe kyA-kyA sukha die, tU saba jAnatI hai ! are kRtaghnI ! tujha para kie upakAroM ko to jarA dekha / isa mithyAtva aura moha ke kAraNa anyajanoM kI mRtyu ke samaya tathA apanI dehatyAga ke samaya vilApa kiyA aura isa kAraNa bhava-bhava meM maiM bhramaNa karatA rhaa| atta -- Marasi nii mahArAja pA~ca varNa - kAlA, pIlA, nIlA, lAla, sapheda; pA~ca rasa - tikta, kaTu, kasailA, khaTTA, moThA do gaMdha - sugandha, durgandha; ATha sparza = mRdu kaThora. snigdha-rUkSa, zIta uSNa, guru lghu| dhAnata bhajana saurabha Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (228) yA mahAra ....::..:..:.. .. .. ... kAheko socata ati bhArI, re mana! // ttek|| pUraba karamanakI thita bA~dhI, so to Tarata na TArI / kaahe.|| saba daravanikI tIna kAlakI, vidhi nyArIkI nyaarii| kevalajJAnavirSe pratibhAsI, so so hai hai sArI // kAhe // 1 // soca kiye bahu baMdha bar3hata hai, upajata hai dukha khvaarii| ciMtA citA samAna bakhAnI, buddhi karata hai kaarii||kaahe. // 2 // roga soga upajata ciMtAteM, kahau kauna gunvaarii| 'dhAnata' anubhava kari ziva pahu~ce, jina ciMtA saba jaarii||kaahe.||3|| are mana ! tU kyoM-kisalie itanA socatA hai ! pUrva meM kie hue karmoM kA sthiti baMdha ho cukA hai, vaha kisI bhI prakAra se TAlA nahIM jA sakatA arthAt vaha saba to bhoganA hI hai| tInoM kAla bhUta, bhaviSyata, vartamAna meM sabhI dravyoM kI apanI apanI alaga . alaga pariNati hai| ve saba pariNatiyA~ kevala jJAna meM pratyakSa bhAsatI haiM, dIkhatI haiM, ve saba vaisI hI hoNgii| ___jitanA jitanA soca vicAra hotA hai, utanA saMkleza bar3hatA hai| usase karmabaMdha hotA hai, to duHkha hI bar3hatA hai| cintA citA ke samAna kahI jAtI hai, usase buddhi jala jAtI haiM, naSTa ho jAtI hai, kAlI ho jAtI hai| cintA ke kAraNa roga va zoka donoM hI bar3hate haiM / unase kisI bhI prakAra guNoM kI vRddhi nahIM hotI / dyAnatarAya kahate haiM ki jisane isa prakAra jAna liyA, unhoMne anubhava kiyA aura mokSa prApta kiyA, unhoMne cintAoM ko hI samUla naSTa kara diyaa| dyAnata bhajana saurabha Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (229) kauna kAma aba maiMne kInoM, . lInoM sara avatAra ho| ttek|| gRha taji gahe mahAvrata zivahita, viphala phalyo AcAra ho|| kaun.||1|| saMyama zIla dhyAna tapa khaya bhayo, avrata viSaya dukhakAra ho|| kauna. / / 2 / / 'dyAnata' kaba yaha thiti pUrI hai, lahoM mukatapada sAra ho| kauna. // 3 // are, aisA maiMne kauna sA sukArya kiyA thA, jisake kAraNa maiMne svarga meM janma liyA! maiMne ghara-bAra chor3akara mokSa kI prApti hetu mahAvrata ko dhAraNa kiyA, unakA pAlana kiyA, usa AcaraNa kA yaha phala milA ki mujhe deva paryAya milI / isa deva paryAya meM saMyama, zIla, dhyAna, tapa Adi naSTa ho gaye aura yahA~ viSaya-bhoga aura avrata mile jo dukhadAyI haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki aba yaha sthiti (Ayu) kaba pUrI ho aura kaba sAravAna mokSarUpI pada kI prApti ho! arthAt vaha manuSya paryAya kaba mile jisameM saMyama, tapa, zIla aura dhyAna ho, kyoMki inakI caramasthiti se hI mokSa kI prApti hotI hai, usase hIna sthiti zubha phala ko hI dAyaka ho sakatI hai| dyAnata bhajana saurabha 263 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 230) kauna kAma maiMne kInoM aba, lInoM naraka niyAsa ho ||ttek // bahutani tapa kari sura ziva sAdhyo, maiM sAdhyo dukharAsa ho|| narabhava lahi bahu jIva satAye, sAdhe viSaya vilAsa ho|| pItama ripu ripu pItama jAneM, mithyAmata-visavAsa ho|| kauna. // 1 // dhanake sAthI jIva bahuta the, aba dukha eka na pAsa ho| yahAM mahAdukha bhoga chUTiye, rAga doSako nAsa ho|| kauna. // 2 // deva dharama guru nava tattvanikI, saradhA dir3ha abhyAsa ho| 'dyAnata' hauM sukhamaya avinAzI, cetanajoti prakAza ho|| kaun.||3|| he bhAI! maiMne aisA kauna-sA kArya kiyA ki jisake kAraNa mujhe naraka meM nivAsa milA hai? maiMne to bahuta tapa kiyA, aneka devoM kI bhakti kii| maiMne du:kha sahana karake sAdhanA bhI kI! parantu narabhava pAkara maiMne bahuta jIvoM ko yAtanA dI, unako satAyA aura indriya viSaya aura bhogoM meM rata rhaa| duzmana ko apanA priya aura priya ko apanA duzmana samajhatA rhaa| mithyA matoM meM vizvAsa kiyaa| jaba taka mere pAsa dhana thA, bahuta se loga mere sAthI ho gae the| aba dhana nahIM rahA, du:kha A par3A hai, taba eka bhI merA sAthI nahIM hai| aba naraka meM bahuta du:kha pAkara chUTUMgA to rAga va dveSa donoM kA nAza ho aura deva, dharma aura guru, aura nau tatvoM kI zraddhA va unakA abhyAsa ho| dyAnatarAya kahate haiM ki taba hI kabhI na vinAza ko prApta honevAle sukha kI prApti hogI aura apanI hI cetana-jyoti kA arthAt jJAna kA prakAza ho skegaa| -.. -- -- .- -. - -. pautama - priya vyakti -- . 264 dyAnata bhajana saurabha Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga soraThA galatAnamatA kaba aavaigaa||ttek|| rAga-doSa paraNati miTa jai hai, taba jiyarA sukha pAvaigA / / gltaa.|| maiM hI jJAtA jJAna jJeya maiM, tInoM bheda mittaavaigaa| karatA kiriyA karamabheda miTi, eka daraba lauM laavaigaa|| galatA. / / 1 // niha* amala malina vyohArI, donoM pakSa nsaavaigaa| bheda guNa guNIko nahiM hai hai, guru zikha kauna kahAvaigA / / galatA. / / 2 / / 'dhAnata sAdhaka sAdhi eka kari, duvidhA dUra bhaavaigaa| vacanabheda kahavata saba miTakai, jyoM kA tyoM tthhraavaigaa|| gltaa.|| 3 / / he Atman ! pudgala kI isa audArika deha meM va anya dehoM meM pUraNa- galana ke sAtha bAra- bAra naSTa hotA huA tU kaba apane zuddha svarUpa meM AvegA? jaba tere rAga va dveSa donoM hI dUra hoveMge taba hI yaha jIva AnandasvarUpa ko prApta kregaa| ____ maiM hI jJAtA hU~, maiM hI jJAna hU~, maiM hI jJeya hU~ tathA maiM hI apane svabhAvoM kA kartA hU~, maiM hI kriyA hU~ aura maiM hI kArya hU~ - aise saba bhedoM ko miTAkara maiM ekamAtra Atmadravya huuN| ina sabakA samuccaya ekarUpa hU~ - jaba ye bhAva hoMge taba hI sukha paavegaa| ___ maiM nizcaya se malarahita hU~ va vyavahAra dRSTi se malasahita huuN| apane nizcaya svarUpa meM zuddha svarUpa meM sthira hone para nizcaya - vyavahAra kA bheda miTa jAvegA, bemAnI ho jaavegaa| guNa aura guNI kA bheda nahIM rahegA aura taba guru ziSya kA bheda bhI nahIM rhegaa| dyAnatarAya kahate haiM ki maiM kaba apane nizcayasvarUpa meM arthAt sAdhaka aura sAdhya ke bheda ko miTAkara, eka hokara isa duvidhA ko dUra kruuNgaa| vacana se kahI jAnevAlI bhinna-bhinna bAtoM ko AtmasAta kara kaba maiM apane eka zuddharUpa meM, jaisA haiM usI rUpa meM, sthira hoU~gA! jhAnata bhajana saurabha 265 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (232) rAga jaijaivaMtI cAhata hai sukha pai na gAhata hai dharma jIva, sukhako divaiyA hita bhaiyA nAhi chatiyA~ / / ttek|| dukhauM Darai hai pai bhairai hai aghasetI ghaTa, dukhako karaiyA bhaya daiyA dina ratiyAM // caaht.|| 1 / / boyo hai babUlamUla khAyo 'cAhai aMba bhUla, dAha jvara nAsaniko sovai seja tatiyAM / / caaht.||2|| 'dyAnata' hai sukha rAI dukha merukI kamAI, dekho rAI cetanakI caturAI batiyA / caaht|| 3 // .. he jIva ! tU sukha cAhatA hai, para sukha ko denevAle dharma ko grahaNa nahIM karatA! aisI hitakArI bAta terI chAtI meM, hiye meM, mana meM nahIM AtI! tU sadA du:kha se DaratA hai, para pApoM se tUne apanA ghar3A bhara rakhA hai, jo duHkha kA kAraNa hai|du:kh utpannA karanevAlA hai aura dina-rAta bhayadAyaka arthAt bhayakArI hai| terI bAteM aisI haiM jaise koI babUla bokara bhUla se Ama khAnA cAhatA hai / jaise koI dAha va jvara kA nAza karane ke lie garma-garma (tapta) seja para sotA ho? dyAnatarAya kahate haiM ki sukha rAI ke samAna atyanta alpa/sUkSma lagatA hai aura duHkha meru ke samAna dIrgha-vizAla lagatA hai| phira bhI isa cetana rAjA kI caturAIbharI bAtoM ko to dekho ki vaha binA kisI yala ke sadA sukha kI kAmanA karatA hai ! aMba - Ama; bAyo - boyA hai| yAnata bhajana saurabha Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (233) cetana! mAna hamArI batiyAM / / ttek|| yaha dehI tujha lAra na calamI, kyoM poSai jina ratiyAM / cetn.||1|| jIvaghAta" naraka jAyasI, A~ca sahoge tatiyAM // cetana. // 2 // 'dyAnata' suraga mukati sukhadAI, karuNA Ano chatiyAM / / cetn.||3|| are cetana, tU hamArI bAta mAna le| dekha yaha deha tere sAtha jAnevAlI nahIM haiN| phira bhI tU dina-rAta isakA poSaNa kyoM karatA hai? he cetana ! prANiyoM ke jIvana kA ghAta karane ke kAraNa hiMsA ke doSI hokara naraka ko jAnA hogA aura vahA~ agni kI dagdhatA - tApa meM jhulasanA par3egA, duHkha bhoganA pdd'egaa| dyAnatarAya kahate haiM ki tuma apane hRdaya meM karuNA ko dhAraNa karo, jo sukha ko denevAlI hai, sukhadAtA hai| usase hI svarga va mukti ke sukhoM kI prApti ho skegii| jhAnata bhajana saurabha 267 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceta re! prAnI! ceta re!, terI Ava hai thorI // Teka // sAgarathiti dhari khira gaye, ba~dhe kAlakI DorI // ceta. / / pApa aneka upAyakai mAyA bahu jorii| J anta samaya sa~ga nA calai, calai pApakI borI // ceta. // 1 // ( 234 ) rAga gorI mAta pitA suta kAminI, tU kahata hai dehakI deha terI nahIM jAsoM, prIti hai sikha suna le tU kAna de hI dharamake kahai 'dhAnata' yaha sAra hai, saba bAteM korI // ceta. // 3 // dhaarii| he prANI! tU ceta, jAga, terI Ayu thor3I hI zeSa haiN| are jinakI sAgaraparyanta kI Ayu-sthiti thI, ve bhI isa kAla kI DorI se ba~dhe hone ke kAraNa samApta ho gae, naSTa ho gae, khira gae, miTa ge| morI / torI // ceta. // 2 // he prANI ! tUne aneka pApa kArya karake bahuta sampatti kA saMcaya kiyaa| parantu anta samaya para ye saMcita sampatti sAtha nahIM jaatii| yadi sAtha jAtI hai to mAtra upArjita pApa (puNya) karmoM kI gaTharI, borI I mAtA-pitA, putra, strI, jinheM tU apanA kahatA hai, ve bhI tere nahIM haiM, jaiseterI deha bhI terI apanI nahIM haiN| unase terI prIta hai arthAt jo tere nahIM haiM, tU unase prIta karatA hai ! Ava Ayu / he prANI ! dhyAnapUrvaka kAna lagAkara suna, tU bahuta dharmAtmA banatA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki dharma hI sAra hai aura anya sArI bAteM nirarthaka tra korI haiM / 268 - dhAnata bhajana saurabha Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 235 ) jaga Thaga mitra na koya ve // Teka // saba koU svArathako sAthI, svAstha binA na hoya ve // jaga. // 1 // yaha duniyA hai cAharabAjI, gAphila hoya na soya ve // jaga. // 2 // 'dyAnata' jana tinapara balihArI, je sAdharamI loya ve // jaga. // 3 // yaha sArA saMsAra Thaga - rUpa hai, yahA~ para koI bhI apanA nahIM haiM, koI bhI mitra nahIM hai| saba apane-apane kArya ke lie, svArtha ke lie sAthI haiN| svArtha ke binA koI kisI kA nahIM hai| yaha duniyA saba kolAhala / kuTilatA se bharI huI hai, isameM tU asAvadhAna hokara mata so / dyAnatarAya kahate haiM ki maiM una logoM para balihArI jAtA hU~ jo sAdharmI haiM / cahara - kolAhala, zora 1 dyAnata bhajana saurabha 269 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (236) jIva! taiM mUr3hapanA kita paayo||ttek|| saba jaga svArathako cAhata hai, svAratha tohi na bhaayo| jiiv.|| azuci aceta duSTa tanamAhI, kahA jAna viramAyo / parama atindrI nijasukha harikai, viSaya roga lpttaayo|| jIva. // 1 // cetana nAna . bhayo jar3a kAhe, Apano nAga raapaayo| tIna lokako rAja chAMDike, bhIkha mAMga na ljaayo||jiiv.|| 2 // mUr3ha panA mithyA jaba chUTai, taba tU saMta khaayo| 'dyAnata' sukha ananta ziva vilaso, yoM sadguru btlaayo|| jIva. // 3 // he jIva ! he jJAnI / tUne yaha mUDhapanA kahA~ se pAyA? sArA jagata svArtha ko cAhatA hai, parantu tujhe sva artha (stra ke lie, sva kA bhalA) rucikara nahIM huaa| yaha pudgala deha hai, yaha acetana hai, jar3a hai, apavitra hai, azuci se dUSita hai| kyA jAnakara tU isameM ThaharA huA hai? terI apanI AtmA to apane hI atIndriya sukha se pUrita hokara sarvazreSTha hai / tUne use chor3akara apane ko indriya viSayarUpI rogoM se lipaTA rakhA hai! tU cetana svabhAvavAlA hai, phira tU jar3a kyoM ho rahA hai? kyoM apane svarUpa ko bhUlA jA rahA hai| ta triloka kA svAmI hai, sarvajJa hai| apanA aisA svarUpa bhUlakara tujhe anyatra bhIkha mA~gate tanika bhI lajjA nahIM AtI? mUrkhatAvaza hue isa viparIta zraddhAna arthAt mithyAtva ko jaba tU chor3e, taba tU saMta khlaaye| dyAnatarAya kahate haiM ki sadguru graha upadeza dete haiM ki mokSa kI prApti hone para yaha AtmA ananta sukha kA bhoktA hotA hai| svAratha = sva-aratha, apane lie| 270 dyAnata bhajana saurabha Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (237) ........: : . ...: rAga AzAvarI oNoNgayA . . jIva! ta~ merI sAra na jaanii||ttek|| hama tuma bahuta bAra mila bichure, Adi kinhIM na pichAnI // jiiv.|| pApa punya do dhurake sAthI, naraka suragalauM daureM / kaha tainaiM ko dir3ha kari poSyo, so kari hai tuma gauraiN|| jiiv.||1|| sIsa AMkha mukha kAna pAna pada, saba hI paca paca muue| taiM apano hita kyoM nahiM kInA, hama kaba Ar3e hue| jIva. // 2 // jo koI jana cAkara rAkhai, kaNa dai kAma kraavai| tU kyoM soya rahyo nizivAsara, pachatAye kyA paavai||jiiv.||3|| maiM karaI tUMbari jo jAnai, parigraha bhAra nikArai ! chayakara rAga doSa tapa sokhai, bhava jala pAra uttaarai||jiiv. // 4 // nara kAyAko surapati tarasaiM, kaba maiM laiU dicchaa| ArauM paMca mahAvrata dhariye, kari yo 'dyAnata' sicchaa||jiiv.||5|| he jIva! tUne merI vAstavikatA ko, merI asaliyata ko, tattva kI bAta ko nahIM jAnA / tU aura maiM aneka bAra mile haiM aura aneka bAra bichur3e haiM / isa tathya kA Adi kaba huA, yaha koI nahIM jaantaa| ____ pApa-puNya, donoM isa dhurI ke pRthak pRthak chora haiM, sAthI haiM, jo kabhI naraka va kabhI svarga taka kI daur3a lagAte haiN| tuma hI jarA isa bAta para dhyAna do ki ise banAe rakhane ke lie kitanA poSaNa diyA? zIza, netra, mu~ha, kAna pAkara ke bhI saba paca-paca kara mara ge| tUne apanA hita kyoM nahIM kiyA? ye saba kaba tujhe rokane ke lie bAdhaka bane? kaba bIca meM Ae? arthAt terA apanA hita karane meM ye tere bAdhaka kaba bane? jhAnata bhajana saurabha Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo koI bhI kisI ko naukara rakhatA hai vaha use anna Adi dekara kAma karatA haiN| tU rAta-dina kyoM sotA rahA? tUne ina indriyoM kA khUba poSaNa kiyA hai phira tUne inase apanA hita kyoM nahIM sAdhA? aba pachatAne se kyA milegA ? isa sabako kar3avI tUmar3I jAnakara chor3a de aura parigraha ko chor3akara, rAgadveSa donoM ko naSTakara tathA tapa karake unako sukhA de, rasavihIna kara de to tU isa saMsAra - samudra se pAra ho jaavegaa| isa manuSya janma ko pAne ke lie indra bhI tarasatA hai ki kaba maiM manuSya bhavamanuSya deha ko pAkara, dIkSA grahaNa karU~ ! dyAnatarAya kahate haiM ki isa prakAra zikSA lekara, phira pA~ca mahako dhAraNa karo, unakA karo 272 dhAnata bhajana saurabha Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (238) jIvA! zRM kahiye tanaiM bhAI // Teka / / potAnUM rUpa anUpa tajInaiM, zAmATai viSayI thaaii| jiivaa.|| indrInA viSaya viSathakI mauTA, jJAnanU amrata gaaii| amRta chor3Inai viSaya viSa pIdhA, sAtA to nathI paaii|| jIvA. / / 1 / / naraka nigodanA dukha saha Avyo, baLI tiha. maga dhaaii| ehavI bAta rUr3I na chai tamanaiM, tIna bhavananA raaii|| jiivaa.||2|| lAkha bAtanI bAta ema chai, mUkInai vissykssaaii| 'yAnata' te bArai sukha lAdhau, ema gurU smjhaaii| jIvA. // 3 // o jIvAtmA, tujhe kyA kaheM bhAI! apane pUrva karma ke saMyoga se sundara rUpa prApta karake tUne use viSayoM se AcchAdita kara diyA hai, unameM ulajhA rakhA hai| ___ indriya-viSayoM meM ulajhakara tU unako hI amRta ke samAna mAnatA rahA, unake gIta gAtA rahA aura isa prakAra tUne amRta ko chor3akara viSayoM ke rasa ko pIyA, to usase tujhe sAtA kI prApti nahIM huii| tUne naraka-nigoda ke duHkhoM ko shaa| aba manuSya janma pAkara bhI tU punaH usI mArga para cala rahA hai, bhAga rahA haiM ! yaha bAta tujhe acchI na lagI ! tU tIna bhuvana kA rAjA hokara bhI eka itanI--sI bAta nahIM samajha sakA ! lAkha bAta kI eka bAta yaha hai ki tU viSayaH kaSAyoM ko chor3a-taja / dyAnatarAya kahate haiM ki tabhI tujhe sukha kI prApti ho sakegI, satguru ne isa prakAra samajhAyA hai| isa bhajana meM gujarAtI bhASA ke zabdoM kA prayoga kiyA gayA hai - zU = kyA; tanai = tujhe; potAneM - apane mUla svarUpa ko, AtmasvarUpa ko; tajI. - tajakaraka zAmATai . kisalie; thAI - huA na pAI - nahIM prApta huIM; klI = punaH; tihanai = usI: ehavI = aisI: rUDI = accho : podhA - poyA; mUki - chodd'-tj| dyAnata bhajana saurabha 273 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (239) jainadharama dhara jIyarA! so cAra prkaar||ttek|| dAna zIla tapa bhAvanA, nihacai vyohaar|| jain.|| nihacai cAroM ko dhanI, cetana zivakAra / paramparA ziva deta hai, zubhabhAvavithAra // jain.||1|| dAna daye bahu sukha laye, ko kahai vicaar| niradhana bAmaNa dAnateM, lahai ratana apAra / / jain.||2|| ghara taji vana dir3ha zIla je, pAlaiM muni saar| anuvrata sItA zIlatai, pAvaka jaladhAra // jain.||3|| tapakI mahimA ko ka hai, jAnai nrnaar|... .. siMgha tanika tapasyA karI, bhayo devkumaar||jain.||4|| bhAvana bhAvaM dhanya je, taji parigrahabhAra / meMDhaka pUjA bhAvasoM, gayo suragamajhAra ||jain.||5|| namaskAra yaha joga hai, yaha maMgalAdhAra / ye hI uttama lokameM, yaha zarana nihAra // jain.||6|| ghArauM ghAta jIvako, rakha lehu ubaar| 'dyAnata' dharma na bhUliye, saMsAra asAra / jain.||7|| he jiyA - he jIva ! tU hRdaya meM jainadharma ko dhAraNa kr| yaha nizcaya aura vyavahAra se dAna, zIla, tapa evaM SoDazakAraNa bhAvanAoM kA cintana - ina cAra, rUpoM meM dhAraNa kiyA jA sakatA hai| jo ina cAroM kA dhanI hai arthAt jisane ina cAroM ko dhAraNa kiyA hai vaha cetana hI maMgalakArI hai| ye cAroM zubha bhAvoM kA vistAra karate hue paramparA se mokSa kA dAtA hai, mokSa pradAna karatA hai| 274 jhAnata bhajana saurabha Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna kI mahimA batAte hue kahate haiM ki dAna dene se bahuta sukha milatA hai, aise vicAra karake kahA jAtA hai - nirdhana brAhmaNa dAna ke kAraNa, apAra, bahuta, jisakA pAra nahIM pAyA jA sakatA, aise dhana / ratana kI prApti karate haiM / zIla kI mahimA batAte hue kahate haiM ki ghara chor3akara jo vana meM jAkara dRr3hatA se zIla kA pAlana karate haiM aura muniyoM ke lie jo sArarUpa mahAvrata haiM, usa dharma ko pAlana karate haiM, inakI to bAta ho kyA? aNuvrata pAlana karane vAlI sItA ne zIla ke kAraNa hI agni ko jaladhArA meM parivartita kara diyaa| tapa kI mahimA batAte hue kahate haiM ki tapa kI mahimA kauna kahe, vaha to sabhI nara aura nArI jAnate haiN| siMha ne bhI tanika sI tapasyA kI aura devakumAra huA arthAt svarga meM deva huA / - bhAvanA kA mahatva batAte hue kahate haiM ki jo sAre parigraha kA bojha utArakara (solahakAraNa ) bhAvanA bhAte haiM, ve dhanya haiN| meMDhaka pUjA ke bhAva ke kAraNa hI svarga meM jAkara deva huA / ye cAroM rUpa hI namana karane yogya haiN| maMgala karanevAle haiN| ye hI loka meM uttama haiM aura ye hI zaraNa haiM / karma jo jIva ko sadA ghAtate haiM, yaha dharma unase bacAtA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki isa dharma ko kabhI bhI mata bhuulo| yaha saMsAra to asAra hai- sArahIna hai| vidhAra vistAra | dyAnata bhajana saurabha - 275 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 240 ) jhUThA sapanA yaha saMsAra // Teka // dIsata hai vinasata nahiM bAra // jhUThA // merA ghara savataiM siradAra, raha na sake pala ekama~jhAra // jhUThA // 1 // mausampati aghi sAra, cilai lAge na abAra // jhUThA // 2 // indrIviSai viSaiphala dhAra, mIThe lageM anta khayakAra // jhUThA // 3 // mero deha kAma unahAra, so tana bhayo chinakameM chAra // jhUThA // 4 // jananI tAta bhrAta suta nAra, svAratha binA karata haiM khvAra // jhUThA // 5 // bhAI zatru hoMhiM anivAra, zatru bhaye bhAI bahu pyAra // jhUThA // 6 // 'dhAnata' sumarana bhajana adhAra, Aga lageM kachu lehu nikAra // jhUThA // 7 // yaha saMsAra eka jhUThA sapanA hai| are jo dikhAI detA hai, usake vinAza hone meM koI dera nahIM lagatI / manuSya apane ghara ke lie garva karatA hai merA ghara satra meM zreSTha hai, sarvopari hai / para vaha ghara bhI eka pala meM naSTa ho jAtA hai / yaha dhana-sampatti mere lie atyanta mahatvapUrNa haiM, para vaha bhI turanta chor3akara calI jAtI hai| use bhI jAne meM dera nahIM lgtii| indriya viSaya-bhoga triSa phala ke samAna duHkhadAyI haiM jo prArambha meM to mIThe/ rucikara lagate haiM aura anta meM duHkhI karate haiM, kSaya karate haiM, nAza karate haiM / manuSya apanI sundaratA kA garva karatA hai ki merI deha kAmadeva ke samAna sundara haiN| vaha sundara deha bhI palabhara meM jalakara svAhA ho jAtI haiM, rAkha ho jAtI hai| dyAnata bhajana saurabha 276 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA, pitA, bhAI, patnI, putra saba svArtha sadhane taka hI madhura vyavahAra karate haiM, svArtha na sadhane para saba khAre haiN| kabhI bhAI zatru ho jAtA hai aura kabhI zatru bhAI ke samAna pyArA ho jAtA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki aise meM bhajana hI ekamAtra AdhAra haiM jo sAMsArika duHkharUpI agni meM bAhara nikAlatA hai / kAryaka AcArya bhI zuki anivAra = jisakA nivAraNa na kiyA jA sake; anivAra " kbhii-kbhii| dhAnata bhajana saurabha 277 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 241 ) tyAgo tyAgo mithyAtama, dUjo nahIM jAkI sama, toha dukha dAtA tihU~, loka tihU~ kAla // tyAgo. // cetana amalarUpa, tIna loka tAko bhUpa, so to DAyo bhavakUpa de nahiM nikAla // tyAgo // 1 // ra S eka sau cAlIsa ATha prakRtimeM yaha gA~Tha, jAke tyAgeM pAvai ziva, gahaiM bhava jAla // tyAgo // 2 // 'dyAnata' yahI jatana, suno tuma bhavijana, bhajo jinarAja tAtaiM, bhAja jai hai hAla / tyAgo // 3 // , are bhAI ! mithyAtva ke aMdhakAra ko ajJAna ko chodd'o| tInoM loka va tInoM kAla meM isake samAna duHkha denevAlA koI nahIM hai / yaha cetana malarahita haiM, tIna loka kA svAmI hai, jJAtA hai / usako yaha mithyAtva bhavarUpI kue~ meM DAla detA hai aura nikalane nahIM detA / yaha mithyAtva jIva ko eka sau ar3atAlIsa karma - prakRtiyoM kI jakar3ana meM jakar3e rakhatA hai, bA~dhe rakhatA hai, jinako chor3ane para hI mokSa kI prApti hotI hai aura yaha bhatra - jAla samApta ho jAtA hai karane kA dyAnatarAya kahate haiM ki o bhavya puruSa ! suno! midhyAtva ko dUra eka yahI upAya hai, yahI eka yatna hai ki tuma zrI jinarAja kA bhajana karo jisase yaha mithyAtva kI dazA ( sthiti / hAla ) dUra ho jAve / 278 dyAnata bhajana saurabha Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (242) tU to samajha samajha re! bhAI ||ttek|| nizidina viSaya bhoga lapaTAnA, dharama vacana na suhaaii||tuu to.|| kara manakA lai Asana mAryo, vAhija loka rijhaaii| kahA bhayo baka-dhyAna dhareteM, jo mana thira na rhaaii|| tU to. // 1 // mAsa mAsa upavAsa kiye taiM, kAyA bahuta sukhaaii| krodha mAna chala lobha na jItyA, kAraja kauna sraaii||tuu to. // 2 // mana vaca kAya joga thira kArakI, tyA viSayakalAI : . 'dyAnata' suraga mokha sukhadAI, sadaguru sIkha btaaii|| tU to. // 3 // are bhAI ! tU aba to samajha, vivekapUrvaka vicAra kara / dina-rAta tU viSayabhoga meM ulajha rahA hai, lipaTa rahA hai / tujhe dharma kA upadeza, dharma ke vacana tanika bhI nahIM suhAte - acche nahIM lgte| tU loka-dikhAne ke lie, mAlA kI maNi ko hAtha meM thAmakara Asana lagAkara baiThatA hai aura logoM ko rijhAtA hai, tU apane Apako dharmAtmA ke rUpa meM dikhAtA hai| are jaba terA mana caMcala hokara bhaTaka rahA hai to bagule kI bhAMti dhyAna lagAne se kyA lAbha hai? tUne eka-eka mAsa ke upavAsa/laMghana karake kAyA ko atyanta kamajora/ zithila kara liyA, sukhA liyaa| isa kAyA ko kRza kara diyA lekina krodhamAna-mAyA aura lobha, ina kaSAyoM ko nahIM jItA, vaza meM nahIM kiyA, to terA kaunasA kArya siddha hogA? ___ mana, vacana, kAya ina tInoM yogoM ko thira karake, viSaya vAsanA, kaSAyoM ko chodd'| dyAnatarAya kahate haiM ki yaha hI sadguru kA upadeza hai| isase hI svarga va mokSa kI, laukika va pAralaukika sukha kI prApti hotI hai| manakA = mAlA kA mnniyaa/daanaa| dyAnata bhajana saurabha 279 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (243) tero saMjama bina re, narabhava niraphala jAya // Teka // baraSa mAsa dina pahara mahUrata, kIje mana vaca kAya // tero. // 1 // suraga naraka pazu gatimeM nAhIM, kara Alasa chittkaay|| tero. // 2 // 'dyAnata' jA bina kabahu~ na sI., rAjabirSe jinraay|| tero.|| 3 // . he : samAterA para nikala bIta rahA hai| tU mana, vacana, kAya se sadA arthAt prati samaya, varSa, mAha, dina, prahara va muhUrta isakA (saMyama kA) pAlana kara, isako dhAraNa kara / tU deva, nArakI va tiryaMca paryAya meM bhI Alasa chor3akara saMyama kA pAlana kara / dyAnatarAyajI kahate haiM - jinarAja bhI isa saMyama ke abhAva meM siddha nahIM hue the| 280 dyAnata bhajana saurabha Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (244) di3 dAna mahA sukha pAvai // ttek|| kUpa nIra sama ghara dhana jAnauM, ka. badai. al. eka jAnai !!1!!... mithyAtI pazu dAnabhAvaphala, bhoga-bhUmi suravAsa basAvai // 2 // 'dyAnata' gAsa aradha cauthAI, mana-vAMchita vidhi kaba bani aavai||3|| he bhavya prANI ! dAna dene se bahuta sukha prApta hotA hai| ghara para rakhe hue dhana ko kue~ meM par3e jala ke samAna jAno, jo ki nikAle jAte rahane para hI zuddha rahatA hai aura bAhara na nikAlane para, vahIM par3e rahane para sar3a jAtA hai| mithyAtvI jIva bhI dAna kI bhAvanA ke kAraNa bhogabhUmi meM va svarga meM jAkara janma letA hai / dhAnatarAya kahate haiM ki apane grAsa meM se AdhA athavA cauthAyA hissA bhI dAna dene se manavAMchita phala prApta ho jAtA hai| arthAt itanA alpa dAna bhI kAryakArI ho jAtA haiN| dyAnata bhajana saurabha Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 245 ) duragati gamana nivAriye, ghara Ava sayAne nAha ho // Teka // para ghara phirata bahuta dina bIte, sahita vividha dukhadAha ho // 1 // nikasi nigoda pahu~cavo zivapura, bIca baseM kyA lAha ho // 2 // 'dyAnata' ratanatraya mAraga cala, jihiM maga calata haiM sAha ho // 3 // he Atman ! bhava--bhramaNa ke kAraNa jo tumhArI durgati ho rahI hai usakA nivAraNa karo, use dUra karo aura he sayAne, apane ghara meM, jisake tuma svAmI ho usameM tuma vApasa A jaao| bhava bhava meM, anya-anya ghara meM, paryAyoM meM bhramaNa karate hue tumheM bahuta kAla/ samaya bIta gayA, jahA~ tuma bahuta prakAra ke duHkhoM ke tApa ke sAtha rahe ho / nigoda se nikalakara mokSa ko jaavo| una donoM ke bIca meM isa saMsAra meM baserA karane se tumheM kyA lAbha hogA? dyAnatarAya kahate haiM ki he Atman! ratnatraya ke supatha para cala / jisa mArga para sAdhu sajjana calate haiN| nAha = 282 nAtha, svAmI, mAlika; lAha = lAbha; sAha = sAdhu, sajjana / dyAnata bhajana saurabha Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (246) dhika! dhika! jIvana samakita binaa|| ttek| dAna zIla tapa vrata zrutapUjA, Atama heta na eka ginaa| dhik.|| jyoM binu kanta kAminI zobhA, aMbuja binu saravara jyoM sunaa| jaise binA ekar3e bindI, tyoM samakita bina saraba gunaa||dhik. // 1 // jaise bhUpa binA saba senA, nIva binA mandira cunnaa| jaise canda bihUnI rajanI, inhaiM Adi jAno nipunaa|| dhika. / / 2 / / deva jinendra, sAdhu gurU, karunA, dharmarAga vyohAra bhnaa| nihacai deva dharama guru Atama, 'dyAnata' gahi mana vacana tnaa|| dhik.||3|| jisake jIvana meM samaMtAbhAva jAgRta nahIM hue usake jIvana ko dhikkAra hai| .. usane AtmA ke lie hitakArI dAna, zIla, tapa, vrata, zrutapUjA, ina sabameM se kisI eka ko bhI nahIM maanaa| ___jaise binA pati ke strI kI zobhA nahIM hotI, jaise kamala dala ke binA sarovara kI zobhA nahIM hotI; yaha ThIka vaisA hI hai ki jaise kisI aMka ke binA zUnya (bindI) kA koI mahattva nahIM hotaa| usI prakAra samatA bhAva ke binA, samyakatva ke binA guNa kA koI mahatva nahIM hotaa| he jJAnI! ise aise hI jAno ki jaise rAjA ke binA senA, nIMva ke binA kisI mandira kA nirmANa, jaise candramA binA rAtri suzobhita nahIM hotii| vyavahAra se jinendradeva, sAdhugaNa, karuNA, dhArmika abhiruci ko dharma kahA gayA hai / dyAnatarAya kahate haiM ki nizcaya se apanI AtmA hI deva hai, dharmaguru hai, usakI hI mana-vacana-kAya se vivekapUrvaka ArAdhanA kr| chAnata bhajana saurabha 283 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahiM aiso janama bAraMbAra // Teka // kaThina kaThina lahyo manuSa bhava viSaya bhaji mati hAra / / nahiM / / pAya cintAmana ratana zaTha, chipata udadhima~jhAra / aMdha hAtha baTera AI, tajata tAhi ga~vAra // nahiM. // 1 // kabahu~ naraka tirajaMca kabahU~, kabahu~ suragabihAra / jagatamahiM cirakAla bhamiyo, dulabha nara avatAra // nahiM // 2 // pAya amrata pA~ya dhovai, kahata suguru pukAra / tajo viSaya Aya 'ananta', nyoM lahotrA nahiM // 3 // ( 247 ) he mAnava! aisA janama arthAt manuSya janma bAra-bAra nahIM miltaa| yaha manuSya bhava bahuta hI kaThinAI va saMyoga se milatA hai| viSayoM meM ramakara isako mata gavA~, mata kho| are duSTa, tU ciMtAmaNi ratana ko pAkara samudra meM mata pheMka / are aMdhe ke hAtha meM baTera A jAe, to vaha apanI nAsamajhI ke kAraNa use hAtha se chor3a detA hai / kabhI naraka, kabhI tiryaMca aura kabhI svarga kI paryAyoM meM, viSayasukhoM meM ramaNa karatA rhaa| isa jagata meM anantakAla se isa prakAra aneka bhavoM meM karatA A rahA haiM, aura aba yaha atyanta durlabha manuSya janma milA hai| yaha manuSyajanmarUpI amRta pAkara, tU use pA~va dhone meM vyaya kara rahA hai arthAt nikRSTa kAmoM meM lagAkara vyartha kara rahA hai, nirarthaka kara rahA hai! dyAnatarAya kahate haiM ki are bhAI, tU kaSAya aura viSayoM ko chodd'| tabhI tU isa saMsAra ke pAra ho sakegA, ho jAvegA / chita kSepata pheNknaa| 284 - - dyAnata bhajana saurabha Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (248) nija jatana karo guna-ratananiko, paMcendrIviSaya sabhI tasakara / / ttek|| satya koTa khAI karunAmaya, vAga virAga chimA bhuvi bhara / nij.||1|| jIva bhUpa tana nagara basai hai, taha~ kuttavAla dharamako kr||nij. // 2 // 'dhAnata' jaba bhaMDAra na jAvai, taba sukha pAvai sAhu amr| nij.||3|| he pathika! apane guNarUpI ratnoM ko yatnapUrvaka sa~bhAlakara rkho| pA~coM indriyoM ke viSaya ina guNoM ko lUTanevAle taskara haiN| ___una guNoM ko rakSA hetu tU sthiti ko samajhakara satya kA parakoTA banA, usake cAroM ora karuNA kI khAI aura vairAgyarUpI upavana.. bagIcA banA, usameM kSamA kI bhUmi/AdhAra bnaa| yaha jIva rAjA isa deharUpI nagara meM nivAsa karatA hai, usakI (jIva kI) rakSA karane ke lie dharma ko kotavAla bnaa| dyAnatarAya kahate haiM ki jaba tU apane guNarUpI bhaMDAra ko surakSita rakha sake arthAt unheM naSTa hone se bacA sake, taba hI avinAzI, kabhI bhI naSTa na honevAle sukha kI anubhUti kara skegaa| dyAnata bhajana saurabha 285 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (249) paramAratha paMtha sadA pkrau|| ttek|| kai aracA paramezvarajIkI, kai caracA guna citta dhrau|| prmaarth.||1|| japa tapa saMjama dAna chimA kari, paradhana paratiya dekha ddrau|| prmaarth.||2|| 'dhAnata' jJAna yahI hai cokhA, dhyAnasudhAmRta pAna krau|| prmaarth.||3|| he bhavyaprANI ! apanA kalyANa karane ke lie isa parama lAbhakArI mArga para calo, ArohaNa kro| ___ yA to tuma prabhu kI pUjA karo yA hRdaya se unake guNoM kI carcA karo, unake guNoM kA vicAra karate rho| jIvana meM japa, tapa, saMyama, dAna, kSamA Adi dhAraNa kro| dUsare ke dhana va dUsare kI strI ko dekhakara, bhaya ke kAraNa unase dUra rho| dyAnatarAya kahate haiM ki yaha jJAna hI acchA hai| sadA dhyAnarUpI amRta kA pAna kro| 286 dyAnata bhajana saurabha Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (250) prANI lAla! chAMDo mana cplaaii||ttek / / dekho tandulamaccha ju bhanauM, lahai naraka dukhadAI // praannii.|| dhArai mauna dayA jinapUjA, kAyA bahuta tpaaii| manako zalya gayo nahiM jaba loM, karanI sakala gNvaaii| praannii.||1|| bAhUbala muni jJAna na upajyo, manakI khuTaka na jaaii| sunateM mAna tajyo manako taba, kevalajoti jagAI // prANI. // 2 // prasanacaMda riSi naraka ju jAte, mana pherata ziva paaii| tana" vacana vacana" manako, pApa kahyo adhikaaii| praannii.||3|| deMhiM dAna gahi zIla phirai bana, paranindA na suhaaii| veda par3heM niragraMtha rahaiM jiya, dhyAna binA na bdd'aaii||praannii. // 4 // tyAga pharasa rasa gaMdha varaNa sura, mana inasoM lau laaii| ghara hI kosa pacAsa bhramata jyoM, telIko vRSa bhaaii|| prANI. // 5 // mana kAraNa hai saba kArajako, vikalapa baMdha bddh'aaii| niravikalapa mana mokSa karata hai, sUdhI bAta batAI // praannii.||6|| 'dhAnata' je nija mana vaza kari haiM, tinako zivasukha thaaii| bAra bAra kahuM ceta savero, phira pAIM pchtaaii| prANI. // 7 // he prANI! he priya ! tuma mana kI caMcalatA ko chodd'o| dekho, taMdulamaccha ne mana kI capalatA ke kAraNa naraka ke dukhadAyI kaSTa paae| are, mauna dhAraNa kiyA, dayA bhI kI, jinapUjA bhI ko aura kAyA ko bahuta sAdhA bhI, para jaba taka mana kA zalya na nikalA, taba taka saba kriyAe~ vyartha hI gii| ghAnata bhajana saurabha Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana meM zalya hone para bAhubalI ko kevalajJAna nahIM ho skaa| mana kI zalya banI hI rahIM aura jaise hI bAta sunakara mAna chUTA, tatkAla kevalajJAna dIpa kA prakAza jagamagA utthaa| kucha RSi tapasvI jo naraka meM jAte, unakA mana badalate hI, cintana kI dizA badalate hI ve mokSagAmI hue| are, tana se adhika vacana se aura vacana se adhika mana se pApa hotA hai| dAna diyA, zIla grahaNa kiyA, paranindA bhI nahIM kii| veda par3he, jJAnI hue, saba parigraha chor3a diyA, parantu dhyAna ke binA ye saba mahattva na pA ske| sparza, rasa, gaMdha-varNa, svara arthAt pA~coM indriyoM ke viSayoM ko chodd'| jo bhI isameM mana lagAte haiM ve kolhU ke baila jo pacAsa kosa kA cakkara lagAne para bhI vahIM kA vahIM rahatA hai, jaisI dazA ko prApta hote haiN| saba kAryoM ke lie mana hI kAraNa hai / mana se hI vikalpa hote haiM aura baMdha bar3hate haiM / nirvikalpa mana hI mokSa ko prApta karatA hai - sIdhI bAta yaha batAI gaI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jo mana ko vaza meM karate haiM ve mokSa-sukha ko prApta karate haiM / are, tujhe bAra-bAra samajhAte haiN| jaba samajha AtI hai tabhI jAgRti hotI hai, saverA hotA hai| anyathA pIche pachatAnA pdd'egaa| dyAnata bhajana saurabha Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 251 ) prANI lAla! dharama agAU dhArau / / Teka // jabalauM dhana jovana haiM tere, dAna zIla na khisArau / grAgI // A. jabala karapada dir3ha haiM tere, pUjA tIratha sArauM / jIbha naina jabalauM haiM nIke, prabhu guna gAya nihArau // prANI / / 1 / Asana zravana sabala haiM tolauM, dhyAna zabda suni dhArau / jarA na Avai gad na satAvai, saMjama paraupakArI // prANI // 2 // deha zithila mati vikala na taulauM, tapa gahi tattva vicArau / antasamAdhi pota car3hi apano, 'dyAnata' Atama tArau // prANI. // 3 // he prANI, he lAla ! aba tuma pahale dharma - dhAraNa kro| jaba taka yauvana va dhana tumhAre pAsa haiM, tuma dAna, zIla va saMyama ko mata bhuulo| he prANI ! jaba taka hAtha-pA~voM meM dRr3hatA hai, zakti hai taba taka pUjA karo, saba tIrthaM - kSetroM kI yAtrA kro| jaba taka jIbha va A~khoM meM zakti hai arthAt vacana - uccAraNa kI va dekhane kI zakti bhalI prakAra hai taba taka apane prabhu ke guNoM kA guNagAna karo, stavana- smaraNa karo / he prANI! jaba taka sunane kI aura Asana para abhyAsapUrvaka baiThane yA khar3e hone kI zakti hai taba taka zAstra - zravaNakara hRdaya meM dhAraNa karo, dhyAna kro| are jaba taka bur3hApA na Ave, roga na satAve tuma saMyama kA pAlana karo, anya janoM kA bhalA karo, upakAra kro| - he prANI ! jaba taka deha azakta na ho, taba taka tatva ciMtanakara tapa sAdhana karo, unake nirvAha kA abhyAsa karo / tatpazcAt anta samaya meM samAdhirUpI jahAja para car3hakara isa AtmA ko bhavasAgara ke pAra karalo, tAra do, aisA dyAnatarAya kahate haiM / agAU = pahale, agrima gada = roga / dyAnata bhajana saurabha 289 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 252 ) prAnI! ye saMsAra asAra hai, garva na kara manamAhiM // Teka // je je upajaiM bhUmipai, jamassoM dUreM nAhiM // prAnI // indra mahA jodhA balI, jItyo rAvanarAya ! rAvana lachamanane hatyo, jama gayo lachamana khAya // prAnI // 1 // kaMsa jarAsa~dha sUramA, mAre kRSNa gupAla / tAko jaradakumArane, mAryo soU kAla // prAnI. // 2 // kaI bAra chatrI hate, parazurAma vala sAja / mAryo sou subhUmine, tAhi hanyo jamarAja // prAnI // 3 // sura nara khaga saba vaza kare, bharata nAma cakreza | bAhUbalapai hArakai mAna rahyo nahiM leza // prAnI // 4 // jinakI bhauMheM pharakateM, Darate inda phaniMda | pA~yani paravata phorate, khAye kAla-mRgiMda // prAnI // 5 // , nArI saMkalasArakhI, suta phA~sI anivAra / ghara baMdIkhAnA kahA, lobha su caukIdAra // prAnI // 6 // antara anubhava kIjiye, bAhira karuNAbhAva / do vAtanikari hUjiye, 'dyAnata' zivapurarAva // prAnI // 7 // he prANI ! yaha saMsAra apAra hai, sArarahita hai| isake viSaya meM tU apane mana meM garva mAna mata kr| jo-jo bhI isa pRthvI para janme haiM, ve koI bhI yama se bace nahIM hai arthAt jo janmatA hai vaha maratA hai| - 290 indra jaise mahAna balI yoddhA ko rAvaNa ne jIta liyaa| mahAbalI rAvaNa ko vIra lakSmaNa ne mArA aura usa vIra lakSmaNa ko bhI yama ne khA liyA / gaue~ dyAnata bhajana saurabha Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlanevAle zrIkRSNa ne kaMsa aura jarAsaMdha jaise vIra puruSoM ko mArA, usa zrIkRSNa ko jaradakumAra ne mAra DAlA, usa jaradakumAra ko bhI kAla ne mAra DAlA / 3:5 balapUrvaka parazurAma ne kaI bAra kSatriyoM kA nAza kiyA, unako subhUmi ne mArA, yama ne usako bhI mAra DAlA / bharata cakravartI ne deva, manuSya, pazu-pakSI Adi ko vaza meM kiyA para ve bAhubalI se hAra gae aura unakA tanika bhI mAna nahIM rahA arthAt unakA mAna khaNDita ho gyaa| PL jinakI bhauMheM phar3akate hI, bhRkuTi tanate hI indra nAgendra bhayAkula ho jAte the, apane pA~voM se jo parvata ko bhI tor3a dete, unako bhI kAlarUpI siMha ne khA liyA / nArI sA~kala ke samAna tathA suta beTA usa phA~sI ke samAna hai jisakA nivAraNa karanA kaThina hai| jise haTAnA kaThina hai| ghara eka kArAgAra ke samAna hai aura lobha caukIdAra hai| - are, apane antara meM anubhava karo aura bAhara karuNAbhAva rkho| dyAnatarAya kahate haiM ki ye donoM bAteM jisameM hotI haiM vaha mokSapurI kA rAjA hotA hai / khAnata bhajana saurabha 291 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 253 ) basi saMsArameM maiM, pAyo duHkha apAra // Teka // mithyAbhAva hiye dharyo nahiM jAnoM samyakacAra // basi // 7 kAla anAdi hi hrauM rulyau ho, naraka nigodama~jhAra / sura nara pada bahute dhare pada, pada prati Atama dhAra // basi // 1 // jinako phala dukhapuMja hai ho, te jAneM sukhakAra / bhrama mada pIya vikala bhayo nahiM, gahyo satya vyohAra / / basi // 2 // jinavAnI jAnI nahIM ho, kugati-vinAzanahAra / 'dyAnata' aba saradhA karI dukha meTi lahyo sukhasAra / / basi. / / 3 / / he prabhu! isa saMsAra meM basakara / rahakara maiMne bahuta duHkha pAe haiN| maiMne mithyAtva ko hRdaya meM dhAraNa kara rakhA hai, jisake kAraNa samyak AcaraNa ko maiM jAna hI nahIM sakA 1 anAdi se maiM naraka - nigoda meM bhaTakatA huA, rulatA huA calA A rahA hU~ / aneka bAra deva bhI huA, manuSya bhI huA aura AtmasvabhAva ko bhUlakara aneka pratikUla sthitiyoM ko dhAraNa karatA rahA / jina kriyAoM kA pariNAma hI duHkha kA kAraNa haiM, duHkha kA bhaMDAra haiM, unako maiM sukhakAraka jAnatA rahA, samajhatA rahA / bhramarUpI zarAba ke naze meM matta hokara sudha ga~vAkara duHkhI huA aura satya vyavahAra se vicalita rahA arthAt satya ko nahIM jAna sakA / J jinavANI ko maiMne jAnA nahIM sunA samajhA nhiiN| jo kumati kA nAza karanevAlI haiM, usase bacAnevAlI, use dUra karanevAlI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki aba mujhe usa para zraddhA jAgRta ho gaI haiM jisase duHkha miTane lage haiM aura sukha kA sAra samajha meM Ane lagA hai| 292 dyAnata bhajana saurabha Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 254) rAga soraTha bhAI! Apana pApa kamAye Aye, kyoM na parIsaha shiye||ttek|| ArauM nUtana baMdha rukata hai, pUraba karamani dahiye // bhAI. / nyauti jimmAraka cinako cAhiye, so nahiM maanaa| para-vaza to saba jIva sahata haiM, svavaza sahaiM dhani khiye||| 1 // RNake dAma bheja ghara dIje, mA~geM kyoM le rhiye| koTijanamatapadurlabha je pada, te pada sahaja hiM lahiye / / 2 / / doSa duSTa dhana lehu lAlacI, prAna jaas| bAta kahUM citameM jaba Avai, tuma antarakI jaanauN| dInadayAla nikAla jagatateM, 'dyAnata' dAsa pichAnauM // 3 // are bhAI! tumane svayaM ne pApa upArjita kie haiM, to usakA phala kaise-kyoM nahIM bhugatoge-sahoge? Age kie jAne vAle nae baMdha kI zrRMkhalA ko roko aura pUrva meM jo karma kie haiM unakI nirjarAkara unheM bhI samApta kro| jina karmoM ko AmaMtrita kiyA, bulAyA, unakA poSaNa kiyA, ve ghara A gae haiM arthAt udaya meM A gaye haiM, prakaTa ho gaye haiM, aba unheM pakar3a kara mata rkhie| karmoM ke vaza hokara sabhI phala bhogate haiM, parantu jo unako svayaM udIraNA kara nirjarA karate haiM, ve dhanya haiM, arthAt tapa se unako samaya se pUrva udaya meM lAkara naSTa kara dete haiM ve dhanya haiN| jisa kisI se bhI jo karja liyA hai usako vApasa usake ghara jAkara dIjie, use rakhakara karja na banAe rakheM / mA~gI huI cIja ko kyoM grahaNa kiye rahate ho? isa prakAra karmarUpI RNa ko cukAkara use nAza kareM, usase mukta hoveN| jo karor3oM janmoM se durlabha ho rahA hai vaha mokSa pada hai, use isa prakAra sahaja hI meM prApta kiijie| dyAnata bhajana saurabha 22 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha karmarUpI duSTa dhana kA lAlaca utpanna karatA hai, doSa utpanna karatA hai| jaba vaha cita meM AtA hai to prANoM kA nAza karatA hai| Apa to antara kI saba bAta jAnate ho| __he dInadayAla ! dyAnatarAya kahate haiM ki mujhe, apane dAsa ko pahacAna kara jagata meM bAhara nikAlo arthAt mukti pradAna kro| 214 dyAnata bhajana saurabha Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga kAphI bhAI! kahA dekha garavAnA re||ttek / / gahi ananta bhava taiM dukha pAyo, so nahiM jAta bakhAnA re|| bhaaii.|| mAtA rudhira pitAke vIraja, tAtai tU upajAnA re| garabha vAsa navamAsa sahe dukha, tala sira pAMva ucAnA re|| bhaaii.||1|| mAta ahAra cigala mukha nigalyo, so tU asana gahAnA re| jaMtI tAra sunAra nikAlai, so dukha janama sahAnA re|| bhAI. // 2 // ATha pahara tana mali mali dhoyo, poSyo raina bihAnA re| so zarIra tere saMga calyo nahi, khinameM khAka samAnA re||bhaaii.||3|| janamata nArI, bAr3hata bhojana, samaratha daraba nasAnA re| so suta tU apano kara jAne, anta jalAvai prAnA re| bhaaii.||4|| dekhata citta milApa harai dhana, maithuna prANa palAnA re| so nArI terI hai kai se, mUveM preta pramAnA re // bhAI. // 5 // pAMca cora tere andara paiThe, te ThAnA mitrAnA re / khAya pIya dhana jJAna lUTake, doSa tere sira ThAnA re|| bhAI. // 6 // deva dharama guru ratana amolaka, kara antara saradhAnA re| 'dyAnata' brahmajJAna anubhava kari, jo cAhai kalyAnA re|| bhaaii.||7|| are bhAI ! kyA dekhakara tuma itanA garva kara rahe ho! ananta bhava dhAraNakara tumane jo dukha pAyA hai, una dukhoM kA varNana kiyA jAnA saMbhava nahIM hai| mAtA ke raja, pitA ke vIrya se terI utpatti huI, garbha meM nau mahIne duHkha pAe .. jahA~ sira nIce tathA pA~va Upara kiye rhe| dyAnata bhajana saurabha 325 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbhavAsa meM mAtA ne mu~ha se cabAkara jo AhAra nigalA vaha bhojana hI tujhe khAne ko milaa| jaise sunAra jaMtrI meM tAra khIMcatA hai, janma ke samaya usI prakAra garbha se bAhara nikalA aura duHkha bhoge| AThoM pahara isa zarIra ko svacchatA ke lie bAra-bAra tana dhotA rahatA hai, nahAtA rahatA hai aura dina aura rAta isake poSaNa meM lagA rahatA hai / vaha zarIra tere sAtha nahIM calatA aura kSaNamAtra meM khAka meM mila jAtA hai| yaha deha strI ke dvArA utpanna kI jAtI hai, bhojana ke dvArA yaha bar3hatI hai, bar3I hotI hai| tU jisa putra ko apanA jAnatA hai vahI tujhe, terI isa deha ko anta meM jalA detA hai| - strI jo dekhate hI vitta kA haraNa kara letI hai, usase milApa hotA haiM to dhana hara letI hai aura bhaithuna meM zakti kA haraNa kara hotI hai| marate hI jo tujhe preta samAna mAnane lagatI hai vaha nArI terI kaise hai? pA~ca cora (indriyA~) tere bhItara baiThe haiM unase tUne mitratA kara rakhI hai / ve khApIkara ke, tere jJAna-dhana kA nAza karake, sArA doSa tere hI sira ma~Dha deNge| are! deva, dharma, guru ye anamola ratna haiN| inameM aMtaraMga se zraddhA kr|dyaantraay kahate haiM ki jo tU apanA kalyANa cAhatA hai to brahmajJAna kA, apanI AtmA kA anubhava kr| 296 dhAnata bhajana saurabha Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (256) rAga soraThameM khyAla bhAI kAyA terI dukhakI DherI, bikharata soca kahA hai| tere pAsa sAsatau tero, jJAnazarIra mahA hai| bhaaii.|| jyoM jala ati zItala hai kAcau, bhAjana dAha dahA hai| tyoM jJAnI sukhazAnta kAlakA, dukha samabhAva sahA hai| bhAI. // 1 // bode uttare naye pahirateM, kauMne kheda gahA hai| japa tapa phala paraloka lahaiM je, marakai vIra kahA hai| bhaaii.||2|| 'dyAnata' antasamAdhi cahaiM muni, bhAgauM dAva lahA hai| bahu taja maraNa janama dukha pAvaka, sumarana dhAra bahA hai| bhAI. // 3 // are bhAI! yaha kAyA to dukha kA Dhera hai| isake bikharane kA tU kyA vicAra karatA hai, soca karatA hai ! tere pAsa to terA zAzvata jJAnaM-zarIra hai jo mahAna hai| jo jala zItala hai, bahuta ThaMDA hai, vaha bhI baratana ke garama hone para usameM par3A hone ke kAraNa garama ho jAtA hai, ubalatA hai| isIprakAra jJAnI sukha meM zAnti kA anubhava karatA huA, duHkha meM bhI samabhAva-paraNati karatA rahatA hai| purAne yA kharAba hone para ve kapar3e utArakara nae kapar3e pahane jAte haiM, usameM kheda kI, dukha kI kyA bAta hai ! japa-tapa kA phala paraloka meM milatA hai / yahA~ to marakara vaha vIra kahalAtA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jo muni anta samaya meM apanA samAdhimaraNa cAhatA hai, use bhAgya se yaha eka avasara milA hai / bahuta janma-maraNa ke du:khoM kI agni ko chor3akara, usake yAnI AtmA ke smaraNa ko dhArA meM bahatA cala, bhakti meM magana ho jaa| dhAnata bhajana saurabha 297 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 257) rAga soraTha bhAI! jJAnakA rAha duhelA re ||ttek // maiM hI bhagata bar3A tapadhArI, mamatA gRha jhakajhelA re|| bhaaii.|| maiM kavitA saba kavi siraUpara, bAnI pudagalamelA re| maiM saba dAnI mAMgai sira dyau, mithyAbhAva sakelA re||bhaaii.||1|| mRtaka deha basa phira tana AU~, mAra jimAlA / . . . . Apa jalAUM phera dikhAUM, krodha lobhate khelA re||bhaaii. // 2 // vacana siddha bhASai soI hai, prabhutA velana velA re| 'dyAnata' caMcala cita pArA dhira, karai sugurukA celA re|| bhAI. // 3 // . . . are bhAI ! jJAna kI rAha/jJAna kA mArga atyanta kaThina lagatA hai kaThina hotA hai| maiM jJAna pAne ke aneka upAya karatA hai| kabhI maiM bhakta banatA hai, kabhI bahata tapa karake tapasvI banatA hU~, phira bhI moha-mamatA-gRhasthI ke dhakke khAtA rahatA huuN| ___ apane ko jJAnI batAne ke lie saba kaviyoM kA siramaura/saradAra banakara kavitA karane lagatA hU~, pudgala zabdoM kA melA lagA letA huuN| jo-jo jaisA jaisA mA~gatA hai use vaisA vaisA dekara maiM apane ko dAnI samajhatA hU~, isa prakAra saba mithyA bhAva karatA huuN| deha maraNazIla hai| usa deha meM basatA hU~/rahatA hU~ aura maratA hU~ aura phira kisI anya deha meM puna: A jAtA huuN| anta taka (jJAnaprApti taka) isI prakAra deha kA mAranA-jilAnA calatA rahatA hai / krodha-lobha Adi kaSAyoM meM svayaM jalatA hU~ aura sabako una kaSAyoM ke khela pariNAma dikhAtA rahatA huuN| ___ dyAnatarAyajI kahate haiM ki he jIva ! jJAnasiddha (jisane jJAna prApta kara liyA hai vaha) jo vacana kahatA hai vaha (hI) satya hai / tU bhI aisI prabhutA/aisA jJAna pAne meM dera mata kara / jJAna prApti ke lie tu pAre ke samAna caMcala apane citta ko sthira kara aura suguru satguru kA celA/ziSya bana jaa| duhelA = duHkhadAI, kaThina; jhakajhelA / jhakolA - dhakke; chelA Antama, aMta; bela - samayaH vailA vilaMba, dera krnaa| 298 dhAnata bhajana saurabha Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (258) . .. . . . . bhAI! jJAnakA rAha suhelA re ||ttek|| daraba na cahiye deha na dahiye, joga bhoga na navelA re|| bhAI. / / lar3anA nAhIM maranA nAhIM, karanA belA telA re| par3hanA nAhIM gar3hanA nAhIM, nAca na gAvana melA re / / bhAI. // 1 // nhAnAM nAhIM khAnA nAhIM, nAhiM kamAnA dhelA re| calanA nAhIM jalanA nAhIM, galanA nAhIM delA re|| bhaaii.||2|| jo cita cAhe so nita dAhai, cAha dUra kari khelA re| 'dyAnata' yAmeM kauna kaThinatA, ve paravAha akelA re||bhaaii. // 3 // are bhAI ! jJAna kI rAha sabase sarala hai, sugama hai, sIdhI hai / isake lie na kisI dravya kI AvazyakatA hai, na deha ko jalAne kI, kaSTa dene kI AvazyakatA hai aura na kisI nae yoga yA bhoga kI AvazyakatA hai| __isake lie kisI se lar3anA nahIM hai, isake lie maranA nahIM hai / na koI belA yA telA arthAt do-do va tIna-tIna dina kA upavAsa karanA hai| na par3hanA hai, na koI kisI vastu kA nirmANa karanA hai, na nAcanA, na gAnA aura na koI melA (logoM ko ikaTThA) karanA hai| jJAna pAne ke lie na nahAne kI AvazyakatA hai, na khAne kI AvazyakatA hai, na dravya upArjana kI AvazyakatA hai| na kahIM calanA hai, na jalanA hai, na naSTa honA hai arthAt na tana ko kSINa karanA hai| yaha citta kucha-na kucha 'cAha' karatA hai, icchA karatA hai, basa vaha cAha hI nitya dAha utpanna karatI hai arthAt vaha cAha hI duHkha kA kAraNa hai ata: tU mAtra 'cAha' kA khela samApta kara, basa jJAna kI rAha mila jaayegii| dhAnatarAya kahate haiM ki batA isameM kauna-sI kaThina bAta hai? tU binA kisI prakAra kI cAha ke akelA-nisaMga-cintArahita ho jaa| suhelA ..+ sahala = sugama, sarala, aasaan| dyAnata bhajana saurabha 291 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 259 ) mAnoM mAnoM jI cetana yaha, viSai bhoga chAMDa dehu, viSai kI samAna koU, nAhIM viSa Ana // Teka // tAta mAta putra nAra, nadI nAva jyoM nihAra, jovana gumAna jAnoM, capalA samAna // mAnoM. // 1 // hAthI ratha pyAde bAja, inasoM na tero kAja, supane samAna dekha, kahA garabAna // mAnoM // 2 // ye to dehake milApI, tU to dehasoM avyApI, jJAna dRSTi dhara dekhi, cetiye sujAna // mAnoM // 3 // he mere cetana ! tuma yaha bAta mAnalo viSaya bhoga ko chor3a do| yaha jAna lo ki indriya-viSayoM ke samAna anya koI viSa nahIM hai| arthAt isake samAna ghAtaka padArtha anya koI nahIM hai / mAtA-pitA, putra, strI ye saba nadI aura nAva ke saMyoga ke samAna haiM arthAt inakA saMyoga bahuta alpakAla kA hai| jisa yauvana para tuma garva karate ho vaha bijalI ke samAna caMcala hai| - hAthI - ratha, sipAhI va ghor3e ina sabase terA kArya siddha nahIM hotA, ye saba svapna ke samAna haiN| inakA kyA garva karanA ! - 300 ye saba to jaba taka terI deha hai taba taka sAtha rahanevAle haiM aura tU deha se bhinna hai, usameM vyApta nahIM hai| jJAna aura viveka se dekhakara he bhavya puruSa ! tuma ceta jaao| thAnata bhajana saurabha Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (260) rAga horI mithyA yaha saMsAra hai, jhUThA yaha saMsAra hai re / / ttek|| jo dehI SaTrasasoM poSai, so nahiM saMga calai re| auraniko tohi kauna bharoso, nAhaka moha karai re, bhaaii|| mithyA. // 1 // sukhakI bAteM bUjhai nAhIM, dukhako sukkha lakhai re| mUr3hoMmAhIM mAtA yoga, sAdhauM pAsa H re, mAI miyA // 2 // - jhUTha kamAtA jhUThI khAtA, jhUThI jApa japa re| saccA sAMI sUjhai nAMhIM, kyoM kara pAra lagaire, bhaaii|| mithyA. // 3 // jamasoM DaratA phUlA phiratA, karatA maiM maiM maiM re| 'dyAnata' sthAnA sohI jAnA, jo prabhu dhyAna dherai re, bhaaii| mithyaa.||4|| are bhAI! yaha saMsAra mithyA hai, jhUThA hai, heya hai| jisa deha ko chahoM rasoM ke vyaMjanoM se poSaNa karate ho, vaha tumhAre sAtha nahIM jAtA to phira auroM kA to bharosA hI kyA hai? tuma inase vyartha hI moha karate ho| jo vAstavika sukha hai, usake bAre meM to kucha bhI nahIM jaantaa| duHkha ko sukha samajhatA hai, sukha jAnatA hai| tU ajJAniyoM ke sAtha mUrkha-ajJAnI hokara masta ho rahA hai aura sAdhuoM kI saMgati se DaratA hai| ___ tU jhUTha hI kamAtA hai, jhUTha hI khAtA hai aura jhUTha kA hI jApa-raTana karatA hai| tujhe saccA sAIM - AtmA jo vAstava meM terA svAmI hai vaha dIkhatA hI nahIM hai, to tU kisa prakAra pAra ho sakegA! __mRtyu se tujhe Dara lagatA hai, phira bhI ahaM meM DUbA huA maiM-maiM karatA phiratA hai| yAnatarAya kahate haiM ki jo sayAnA hai vaha hI yaha bheda jAnatA hai aura prabhu kA smaraNa - dhyAna karatA hai| sAMI = svAmI, maalik| khAnata bhajana saurabha 301 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (261) merI merI karata janama saba bItA // ttek|| parajaya-rata svasvarUpa na jAnyo, mamatA ThaganIne Thaga liitaa| merii.||1|| iMdrI-sukha lakhi sukha visarAnau, pAMcoM nAyaka vaza nahiM kItA // merii.||2|| 'dyAnata' samatA-rasake rAgI, viSayani tyAgI hai jaga jItA // merii.||3|| he prANI ! isa saMsAra meM yaha merA hai, yaha merA hai, aisA karate karate sArA janama bItA jAtA hai| apane se bhinna paravastu ko apanA mAnakara usameM hI rata rhaa| apane svarUpa ko nahIM pahacAnA aura moha-mamatArUpI ThaganI ke dvArA ThagA jAtA rahA hai / indriya sukha ko pAkara apane Atmika sukha ko bhUla gayA aura ina pA~coM indriyoM ko apane vazIbhUta nahIM kara skaa| dhAnatarAya kahate haiM ki jo indriya-viSayoM ke tyAgI haiM aura samatA rasa meM DUbe hue haiM unhoMne hI isa jagata ko jItA hai| 302 dyAnata bhajana saurabha Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 262) rAga sAraMga mere mana kaba hai hai bairAga / / ttek|| rAja samAja akAja vicArauM, chArauM viSaya kAre naag|| mere. // 1 // mandira vAsa udAsa hoyakaiM, jAya basauM bana baag| mere. / / 2 / / kaba yaha AsA kAMsA phUTai, lobha bhAva jAya bhaag|| mere. // 3 / / Apa samAna sabai jiya jAnauM, rAga doSakoM tyaag|| mere. // 4 // 'dyAnata' yaha vidhi jaba ani Avai, soI ghar3I bdd'bhaag| mere.||5|| mere mana meM kaba viraktatA hokara vairAgya kI bhAvanA hogI? rAjakArya, sAmAjika kArya ina sabako nirarthaka jAnakara indriya-viSayarUpa kAle nAgoM se kaba chuTakArA hogA arthAt viSayoM kA tyAga hogA! mandira va ghara se udAsIna hokara bana meM, bagIce meM jAkara prakRti kI goda meM kaba nivAsa karU~gA? kaba AzA kA pAtra naSTa ho aura hRdaya se lobha bhI nikala jAe arthAt kAmanAe~ - tRSNA samApta ho! kaba aisA hogA ki sabhI jIvoM ko apane samAna jAnU~ ! unase sabhI prakAra kA rAga-dveSa kA bhAva tyA ! dyAnatarAya kahate haiM ki jaba isa prakAra saba ghaTanAe~ ghaTita hoM vaha ghar3I hI atyanta bhAgyazAlI hogii| dhAnata bhajana saurabha 30 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 263 ) rAga sAraMga mohi kaba aisA dina Aya hai // Teka // sakala vibhAva abhAva hoMhiMge, vikalapatA miTa jAya hai / mohi // yaha paramAtama yaha mama Atama, bheda-buddhi na rahAya hai / oranikI kA bAta calAvai, bheda-vijJAna palAya hai // mohi // 1 // jAnaiM Apa ApameM ApA, so vyavahAra vilAya hai| naya- paramAna-nikhepana mAhIM, eka na ausara pAya hai| mohi // 2 // darasana jJAna caranake vikalapa, kaho kahA~ ThaharAya hai / 'dyAnata' cetana cetana hai hai, pudagala pudagala thAya hai // mohi // 3 // he bhagavan ! merA aisA dina kaba AyegA jaba mere sAre vibhAva samApta hokara mere sAre vikalpa miTa jAyeMge samApta ho jAyeMge ! merA yaha AtmA hI paramAtmA bana jaaye| isameM koI bheda yA antara na raha jAve / para anya kyA bAta kareM jaba tanika bhI bheda-jJAna nahIM hai| ekamAtra maiM svayaM apane Apako sabase alaga jaanuuN| vahA~ jJAtA jJeya kA bheda vyavahAra bhI vilIna ho jAe arthAt jJAnarUpa anubhUti hI zeSa raha jaae| naya, pramANa, nikSepa ke bheda kA eka avasara bhI zeSa na rhe| aisA dina kaba AyegA ? mujhe darzana, jJAna aura cAritrarUpI vikalpa bhI na rahe arthAt tInoM ratnatraya ekarUpa hI ho jAe~ / dyAnatarAya kahate haiM cetana cetana hokara rahe aura pudagalapudagala rUpa hI rhe| vaha dina kaba AyegA ! 304 dhAnata bhajana saurabha Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (264) rAga lalita ye dina Ache lahe jI lahe jI / / ttek|| deva dharama gurUrUkI saradhA kari, moha mithyAta dahe jI dahe jii|| ye.||1|| prabhu pUje sune Agamako, satasaMgatimAhi rahe jI rahe jii||ye.|| 2 // 'dyAnata' anubhava jJAnakalA kachu, saMjama bhAva gahe jI gahe jii| ye.||3|| he prANI ! (manuSya paryAya ke) ye dina tere lie atyanta zubha Ae haiN| ina dinoM meM dharma aura guru kI zraddhA karake moha va mithyAtva kA nAza kr| ina dinoM prabhu kI pUjA karo, Agama kA upadeza suno aura bhale-sajjana logoM kA sAtha kro| dyAnatarAya kahate haiM ki isase arjita anubhava jJAna va jIne kI kalA, vyavasthA ko jAnakara, samajhakara saMyama-sAdhana ke bhAva jAgRta karo va inakA pAlana kro| ghAnata bhajana saurabha 30 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (265) rAga kedAro re jiya! janama lAho leha / / ttek|| carana te jina bhavana pahu~ceM, dAna deM kara jeha / / re jiy.|| ura sAI jAmaiM dayA hai, ara. sAMdharako geh| jIbha so jina nAma gAvai, sAMcasauM karai neh||re jiy.||1|| AMkha te jinarAja dekheM, aura A~kheM kheh| zravana te jinavacana suni zubha, tapa tapai so deha ||re jiya. / / 2 // saphala tana iha bhAMti hai hai, aura bhAMti na keh|| kai sukhI mana rAma dhyAvo, kahaiM sadaguru yeh||re jiya, // 3 / / are jiyA! tuma isa durlabha upayogI manuSya jIvana kA surucipUrvaka, bhaktipUrvaka lAbha prApta kro| apane hAthoM se dAna do va svayaM apane pA~voM se calakara jina mandira meM pahu~co . praveza kro| vaha hI hRdaya sArthaka hai jisameM karuNA hotI hai anyathA to yaha mAtra rudhira/ rakta kA ghara hai| jIbha se jina-nAma kA smaraNa karo aura satya se sadA anurAga kro| netroM se jinarAja ke darzana karane se hI unakI sArthakatA hai anyathA to ye A~kheM dhUla ke samAna nirarthaka haiN| kAnoM se jinarAja ke vacana suneM to hI kAna sArthaka haiM aura deha se zubha tapa tapeM to hI deha sArthaka haiN| isa prakAra kI kriyAoM se hI yaha deha, yaha tana sArthaka hai, saphala hai, isa prakAra yaha janama saphala hotA hai, anya kisI prakAra se saphala nahIM hotA / sadguru upadeza dete haiM ki pramudita hokara apane mana meM, apane iSTa kA dhyAna kro| isa prakAra isa janma kA lAbha prApta kro| lAha - lAbha; leha = svAdiSTa, nATane yogya; kheha - vyartha, dhuul| 306 dyAnata bhajana saurabha Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (266) vipatimeM dhara dhIra, re nara! vipatimeM dhara dhiir|| ttek|| sampadA jyoM ApadA re!, vinaza jai hai vIra / / re nr.||1|| dhUpa chAyA ghaTata bar3he jyoM, tyoMhi sukha dukha piir||re mana. // 2 // doSa 'dhAnata' deya kisako, tori krm-jNjiir|re mn.||3|| he nara / vipatti meM tU dhairya dhAraNa kara / yaha sampadA parigraha hai, ApadA hai, Apatti hai| jo isa sampadA ko tyAgate haiM ve hI vIra hote haiM arthAt aparigrahI hI vIra hote haiN| jisa prakAra dhUpa ke sAtha-sAtha vastu kI chAyA bhI kabhI choTo, kabhI bar3I hotI rahatI hai, chAyA ke samAna kabhI sukha hote haiM, kabhI duHkha hote haiM, usI prakAra sukha-duHkha kI pIr3A bhI kabhI choTI, kabhI bar3I, kabhI kama yA adhika, kabhI manda yA tIvra hotI jAtI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki isameM doSa kisako deM? are karma kI jaMjIra ko tor3a do, kyoMki karma hI sukha-dukha kA, janma-maraNa kA kAraNa hai| dhAnata bhajana saurabha 307 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (267) vIra rI pIra kAsoM kahiye / / ttek|| dhrauvya anUpama acala mukati gati, chAMDi cahU~gati dukha kyoM shiye| cetana amala zarIra malina jar3a, tAsoM prIti kahA~ kyoM chiye| anubhava anata viSaya viSama phala, tyAgi sudhArasa viSa kyoM ghiye||1|| tihu~ jagaThAkara ratanatrayanidhi, cAkara dIna bhaye kyoM rhiye| 'dyAnata' pIra sulAni bhu bheSaja homa roma kayauM lahiro // 2 // he vIra! tuma apanI kaSTa-kathA kisako kahate ho? tumhAre du:khoM kA kAraNa tuma svayaM hI ho taba kisase apanI pIr3A kahate ho? upamArahita, sthira, mokSa kI paMcamagati ko chor3akara, cAra gati ke duHkhoM ko kyoM sahana karate ho? yaha cetana nirmala hai, malarahita hai / yaha deha malasahita hai, jar3a hai, to isase kyoM prIti karate ho? AtmAnubhava amRta hai; indriya-viSaya atyanta duHkhadAyI haiM to tuma amRta ko chor3akara viSa ko kyoM grahaNa karate ho? tuma ratnatraya kI sampadA ko pAkara tIna loka ke nAtha ho sakate ho, to dIna hokara naukara-cAkara kI bhA~ti kyoM rahate ho? dyAnatarAya kahate haiM ki yaha prabhu nAma uttama auSadhi hai isakA anupAna kara roma-roma se Ananda kI anubhUti kro| 308 dhAnata bhajana saurabha Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (268) samajhata kyoM nahiM vAnI, ajJAnI jn||ttek|| syAdavAda-aMkita sukhadAyaka, bhASI kevalajJAnI // samajhata. / / jAsa lakheM niramala pada pAvai, kumati kugatikI haanii| udaya bhayA jihimeM paragAsI, tihi jAnI saradhAnI / / smjht.||1|| jAmeM deva dharama guru varane, tInauM muktinisaanii| nizcaya deva dharama guru Atama, jAnata viralA praanii|| samajhata. // 2 // yA jagamAMhi tujhe tAranako, kArana nAva bkhaanii| 'dyAnata' so gahiye nihasoM, hUje jyoM zivathAnI / samajhata. // 3 // are ajJAnI puruSa! tU divyadhvani jinavANI ko kyoM nahIM samajhatA hai? vaha jinavANI syAdvAda- siddhAnta se cihnita hai arthAt syAdvAda dvArA pahacAnI jAtI hai, sukhadAyaka hai aura kevalajJAnI ke dvArA kahI huI hai| usa jinavANI ko dekha-samajhakara prANI nirmala pada ko prApta karatA hai aura kumati va kugati donoM ko hI naSTa karatA hai| jisake anta:karaNa meM jJAnarUpa prakAza kA prAdurbhAva hotA hai, udaya hotA hai usake hRdaya meM zraddhAna, AsthA dRr3ha hotI hai| mukti kA mArga dikhAne va batalAnevAle deva, zAstra va guru kI mahimA jisa vANI meM kahI gaI hai aise deva, zAstra va guru ke svarUpa ko koI biralA prANI hI apanI AtmA meM anubhava karatA hai, jAnatA hai| isa bhavasAgara se pAra utArane hetu yaha jinavANI nAva ke samAna sAdhana hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jo usa divyadhvani ko nizcaya se apanI AtmA meM grahaNa karate haiM ve zivasukha ko pAte haiM, siddhazilA para apanA sthAna pAte haiN| dhAnata bhajana saurabha 309 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArameM sAtA nAhIM ve||ttek|| chinameM jInA chinameM maranA, dhana haranA chinamAhI ve|| sNsaar.||1|| chinameM bhogI chinameM rogI, chinameM chaya-dukha pAhIM ve|| saMsAra. / / 2 / / 'dhAnata' lakhake muni hovai je, te pArdai sukha ThAhI ve|| saMsAra. // 3 // isa saMsAra meM sukha nahIM hai| yahA~ kSaNa-kSaNa meM jInA, kSaNa-kSaNa meM maranA aura kSaNa meM hI dhana ko laTa lenA hotA rahatA hai| kabhI kisI kSaNa meM khuba bhoga bhogatA hai, to kabhI kisI kSaNa meM rogagrasta ho jAtA hai aura kSaNa meM hI duHkha pAkara kSata ho jAtA hai, mara jAtA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki saMsAra kI yaha dazA dekhakara jo mani/tyAgI/vairAgI ho jAte haiM, ve hI sukha prApta karate haiN| 310 dhAnata bhajana saurabha Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 247 ) rAga AsAvarI soga na kIje bAvare ! mareM pItama loga // Teka // jagata jIva jalabudabudA, nadi nAva sa~joga || Adi antako saMga nahiM, yaha milana viyoga / kaI bAra sabasoM bhayo, sanabaMdha manoga // soga. // 1 // koTa varaSa lauM roiye, na milai vaha joga / dekheM jAneM saba sunaiM, yaha tatra jamabhoga // soga. // 2 // harihara brahmAse khaye, tU kinameM Toga ! 'dyAnata' bhaja bhagavanta jo, vinase yaha roga // soga. // 3 // are bAvale / apane priyajanoM kI mRtyu para tU zoka na kara isa jagata kA jIvana pAnI ke bulabule ke samAna kSaNika hai| AtmA kA isa deha se saMyoga nadI meM nAva ke samAna alpakAlIna hai| W isa AtmA kA yaha deha saMyoga arthAt milana aura viyoga zurU se anta taka sAtha rahanevAlA nahIM hai| isa prakAra kA manohara sambandha aneka bAra sabhI prakAra kI dehoM se bana cukA hai| eka bAra pAkara naSTa huA saMyoga/sambandha karor3oM varSoM taka rone para bhI puna: nahIM miltaa| saba ise dekhate, jAnate va sunate haiM ki yaha deha to yama kA bhoga / bhojana hai arthAt yama kA grAsa hai| brahmA, viSNu, maheza jaisoM kA bhI kSaya hotA hai to terI kyA bisAta haiM, kyA hastI hai ? dyAnatarAya kahate haiM ki tU bhagavAna kA bhajana kara jisase yaha mRtyuroga hI naSTa ho jaae| sanabaMdha = smbndh| dyAnata bhajana saurabha 311 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 271 ) rAga rAmakalI hama na kisIke koI na hamArA, jhUThA hai jagakA byohArA // Teka // tabandhI sama-saraNArA koNa hamane jAnA nyArA // hama. / / punya udaya sukhakA bar3havArA, pApa udaya dukha hota apaaraa| pApa punya doU saMsArA, maiM saba dekhana jAnanahArA // 1 // maiM tihu~ jaga tihu~ kAla akelA, para saMjoga bhayA bahu melA | thiti pUrI kari khira khira jAMhIM, mere harSa zoka kachu nAhIM // 2 // rAga bhAvataiM sajjana mAnaiM, doSa bhAvataiM durjana jAnaiM / rAga doSa doU mama nAhIM, 'dyAnata' maiM cetanapadamAhIM // 37 he prANI ! na to hama kisI ke haiM aura na koI hamArA hai| jaga meM jo apanepana kA vyavahAra pracalita hai, vaha nitAnta jhUThA hai, mithyA hai| yaha saba parivAra isa zarIra se sambandhita haiM; parantu hama jAnate haiM ki yaha tana bhI hamase nyArA hai, alaga hai| puNyodaya hotA hai to sukha kI vRddhi hotI hai| pApa kA udaya hotA hai to apAra (jisakA koI pAra nahIM hotA) duHkha utpanna hotA hai| pApa aura puNya ye donoM hI kriyAe~ saMsAra kI haiM, maiM to ina sabakA dRSTA mAtra hU~, dekhanevAlA hU~ / maiM tIna loka meM, tIna kAla meM sadA akelA huuN| para ke saMyoga ke kAraNa yaha (pArivArika) melA-sA juTa gayA hai| jaise-jaise isakI sthiti pUrI hotI jAtI hai, ye saba saMyoga vighaTate jAte haiM, khira jAte haiM, khatma hote jAte haiM isalie ina saMyogoM ke prati mere na koI harSa haiM aura na mere koI zoka hai, na viSAda hai / rAga-bhAva ke kAraNa apanApana hotA hai, jisake kAraNa prANI apanA samajhA va kahA jAtA hai, sajjana va bhalA AdamI samajhA va jAnA jAtA hai| aura vairabhAva ke kAraNa vaha duSTa ginA jAtA hai| parantu na to yaha rAga-bhAva merA hai aura na yaha dveSa bhAva hI merA hai / dyAnatarAya kahate haiM ki merA to yaha cetanapada hai, jo ina donoM (rAga-dveSa ) se bhinna hai vaha hI merA apanA hai| 312 dyAnata bhajana saurabha Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (272) rAga gaurI hamAro kAraja kaise hoya ||ttek / / kAraNa paMca mukati mAragake, jinameM ke haiM doya // hmaaro.|| hIna saMghanana laghu AyUSA, alpa manISA joya / kacce bhAva na sacce sAthI, saba jaga dekhyo ttoy|| hamAro. // 1 // 5 indrI: paMjaH kimayati aura mana kajhA na koy| sAdhArana cirakAla vasyo maiM, dharama binA phira soy|| hamAro. // 2 // cintA bar3I na kachu bani Avai, aba saba cintA khoy| 'dyAnata' eka zuddha nijapada lakhi, ApameM Apa smoy| hamAro. // 3 // he prabhu! hamArA kArya kaise siddha ho? kaise sampanna ho? muktimArga ke kAraNa paMca parameSThI haiM, jinameM se kAryarUpa to kevala arahaMta aura siddha, ye do hI haiN| hamArA saMhanana (zakti) hIna arthAt kamajora hai| Ayu bhI thor3I hai, tathA buddhi bhI thor3I hI hai| isa prakAra ke kacce - binA pake bhAva hamAre sacce sAthI nahIM ho skte| yaha bhAva-jagata meM hamane dekha liyA hai| hamArI pA~coM indriyA~ apane-apane viSayoM kI ora daur3a rahI haiN| ve kisI kA kahanA sunatI hI nahIM haiM arthAt mana indriya-viSayoM meM hI lubdha rahatA hai, unameM hI rAcatA hai, mugdha hotA hai| bahuta kAla taka maiM sAdhAraNa vanaspati rUpa meM ekendriya banakara nigoda rAzi meM bhaTakatA rahA, jahA~ dharma kI pratIti hI nahIM hA~, yaha cintA to bahuta hai para isakA nirAkaraNa kaise ho - yaha dikhAI nahIM detaa| dhAnatarAya kahate haiM ki aba cintA ko chor3akara apane Apa meM apane Apa ko hI dekho aura usI meM svayaM lIna ho jaavo| dhAnata bhajana saurabha 297 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 273 ) rAga gaurI hamAro kAraja aise hoya // Teka // Atama Atama para para jAneM, tInoM saMzaya khoya / / hamAro // aMta samAdhimarana kari tana taji, hoya zakra suraloya / vividha bhoga upabhoga bhogavai, dharamatanoM phala soya / / hamAro // 1 // I pUrI Ayu videha bhUpa hai, rAja sampadA bhoya kAraNa paMca lahai gaha~ duddhara, paMca mahAvrata joya // hamAro // 2 // tIna joga thira sahai parIsaha, ATha karama mala dhoya / 'dyAnata' sukha ananta ziva vilase, janamaiM marai na koya / / hamAro / / 3 / / he sAdhaka ! hamArA kArya isa prakAra siddha ho sakatA hai ki hama apanI AtmA ko AtmA jaaneN| isa AtmA se bhinna jo bhI hai vaha dUsarA hai, vaha para hai, use para jaaneN| usameM saMzaya, vimoha va vibhrama tanika bhI na kareM arthAt sva ko 'sva' aura para ko 'para' jaaneN| aMta samaya samAdhimaraNa karate hue isa deha ko chor3eM aura devaloka meM jAkara devarUpa meM, indrarUpa meM agalA janma dhAraNa kareM jahA~ aneka prakAra ke bhoga va upabhoga upalabdha haiM unheM dharma ke phala rUpa meM bhoga kreN| paMca mahAvrata ke pAlana va durddhara tapa ke phalarUpa meM, dharma ke phalarUpa meM hI videha kSetra meM rAjA hokara rAja-sampadA, bhoga sAmagrI prApta hotI hai| ina paMca mahAvrata va durddhara tapa se mokSa ke kAraNarUpa pA~ca labdhiyA~ prApta hotI haiM / 1. kSayopazama labdhi, vizuddhi labdhi, dezanA labdhi, prAyogya labdhi aura karaNa labdhi / 314 dyAnata bhajana saurabha Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana, vacana, kAya kI caMcalatA ko rokakara sthira hoveM tathA jo bhI anya bAhya parISaha AveM unako samatA va dRr3hatApUrvaka sahana kareM; isa prakAra aSTa karmarUpI maila ko dhoveM / dyAnatarAya kahate haiM ki aisI hI kriyA se karma-mala naSTa hokara mokSa meM anantapagata rUpa lakSmI kI prApti hotI hai arza janya va maraNa nahIM hotaa| dyAnata bhajana saurabha 315 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 274 ) hamAre ye dina yoM hI gaye jI // Teka // kara na liyo kachu japa tapa jI, kachu japa tapa, bahu pApa bisAhe naye jI // hamAre. // 1 // tana dhana hI nija mAna rahe, nija mAna rahe, kabahU~ na udAsa bhaye jI // hamAre. // 2 // Aa 'dyAnata' je kari haiM karunA, kari haiM karunA, tei jIva lekhemeM laye jI // hamAre. // 3 // oha ! hamArA aba taka kA samaya nirarthaka ho gyaa| hamane kucha bhI japa-tapa nahIM kiyaa| kucha japa-tapa kiyA bhI to khUba naenae pApa hI upArjita kie haiN| tana-dhana ko hI apanA mAnate rahe aura unako apanA mAnakara kabhI unase udAsa nahIM hue, virakta nahIM hue| dyAnatarAya kahate haiM ki jinhoMne (jina jIvoM ne) karuNA dhAraNa kI hai ve hI jIva Apane apane lene meM (gaNanA meM) liye haiM arthAt Apane unhIM para dhyAna diyA hai| 316 dyAnata bhajana saurabha Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (275) jJAnI jIva-dayA nita pAlaiM / ttek|| AraMbha paraghAta hota hai, krodha pAta nija TAleM / jJAnI. / / hiMsA tyAgi dayAla kahAvai, jalai kaSAya bdnmeN| bAhira tyAgI antara dAgI, pahu~cai narakasadanameM / / jJAnI. // 1 // karai dayA kara Alasa bhAvI, tAko kahiye paapii| zAMta subhAva pramAda na jAkai, so paramArathavyApI / jJAnI. // 2 // zithilAcAra nirudyama rahanA, sahanA bahu dukha bhraataa| 'dhAnata' bolana Dolana jImana, kareM jatanasoM jJAtA / / jnyaanii.||3|| ........ jJAnI jIva sadaiva yAda hote haiM / Arambha (kriyA) karane se parajIvoM kA ghAta hotA hai aura krodha se svayaM kA ghAta hotA hai / jJAnI una donoM avasthAoM ko TAlate haiM, unase apane ko bacAte haiM arthAt ve nijaghAta va paraghAta donoM ko TAlate haiN| bAhma meM hiMsA chor3ane para dayAlu kahe jAte haiM, parantu kaSAyoM ke kAraNa aMtaraMga meM ve jala rahe haiN| aise bAhara se tyAgI dikhAI denevAle, aMtaraMga meM saba parigrahoM ko Dho rahe jIva/prANI narakagAmI hote haiN| dayA karane meM jinheM Alasya AtA hai, unheM pApI kahA jAtA hai| parantu jo zAMta svabhAvI haiM, apramAdI-pramAdarahita hai, sAvadhAna haiM ve paramArtha meM lIna rahate __ are bhAI ! zithilAcAra aura puruSArthahIna bane rahanA to bahuta duHkhoM kA kAraNa hai| dyAtatarAya kahate haiM ki bolane meM, calane meM, bhojana meM jo yatnapUrvaka vyavahAra karatA hai, vaha hI jJAnI hai| Arambha kriyA - pAe kriyaa| dhAnata bhajana saurabha Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (276 ) kaba hauM munivarako vrata dharihauM ||ttek / / sakala parigraha tina sama tajikai, dehasoM neha na krihauN| kb||1|| kaba bAvIsa parISaha sahikai, rAga doSa prihrihauN| kb.||2|| 'dhAnata dhyAna-yAna kaba car3hika, bhavadAdha pAra uttrihauN| kb.||3|| aisA samaya kaba AyegA jaba maiM munirAja ke samAna vrata dhAraNa karU~gA! saba parigraha ko tinake ke samAna tyAgakara, chor3akara deha se mohabhAva choDUMgA, aisA munivrata kaba dhAraNa karU~gA! vaha sthiti kaba AegI ki bAIsa pariSaha ko sahana karane kI kSamatA mujhe prApta hogI aura rAga-dveSa moha ko chor3akara samatA dhAraNa karU~gA! dyAnatarAya kahate haiM ki kaba maiM dhyAnarUpI nAva para, yAna para baiThakara bhavasAgara ke pAra hoU~gA? tina = tRNa, tinkaa| 318 dhAnasa bhajana saurabha Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 277 ) rAga kalyANa (sarva laghu) kahata suguru kari suhita bhavikajana ! // Teka // pudagala adharama dharama gagana jama, saba jar3a mama nahiM yaha sumarahu mana || nara pazu naraka amara para pada lakhi daraba karama tana karama pRthaka bhana / tuma pada amala acala vikalapa bina, ajara amara ziva abhaya akhaya gana // 1 // tribhuvanapatipada tuma paTatara nahiM, tuma pada atula na tula ravizazigana / vacana kahana mana gahana zakati nahi~, surata gamana nija jina gama gharanana // 2 // iha vidhi ba~dhata khulata iha vidhi jiya, ina vikalapamahiM, zivapada sadhata cha / niravikalapa anubhava manaM sidhi kari, karama saghana vanadahanaM dahana - kana // 3 // satguru bhavyajanoM ke hita ke lie upadeza dete haiM, saMbodhita karate haiM ki e mere mana pudala, dharma, adharma, AkAza aura kAla, ye saba ajIva haiM, jar3a haiN| ye mere nahIM hai kyoMki merA AtmA jar3a nahIM hai, caitanya hai, aisA sadaiva smaraNa rakho I deva, nArakI, manuSya aura tiryaMca ye cAroM gatiyA~ 'para' rUpa haiM, dravyakarma va nokarma zarIra se bhinna yaha AtmA nirmala, acala, ajara, amara, nirvikalpa, ziva, abhaya, akSaya Adi guNoM kA samUha hai| Apake samAna tIna loka kA nAtha anya koI nahIM hai| Apake teja kI samatA sUrya aura candramA ke samUha bhI nahIM kara skte| ApakA dhyAna Ate hI nija meM nija kI jo pariNati hotI hai, use vacana se kahane va mana se grahaNa karane kI sAmarthya va zakti nahIM hai| - saMsAra meM isa prakAra karma baMdha hote haiM aura isa prakAra nirjarA hotI haiM, isa prakAra karma jhar3ate haiM ina vikalpoM ke rahate mokSamArga kI sAdhanA nahIM hotI / isalie nirvikalpa hokara AtmaciMtana karane para hI karmarUpI saghana vana ke kaNakaNa ko dahanakara naSTa kiyA jA sakatA hai| 'jama kAla dravya / noTa: isa bhajana meM sarvatra laghu varNoM kA prayoga kiyA gayA hai| dyAnata bhajana saurabha 319 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (278) garu samAna dAtA nahiM koI ttiNk|" . . :: ::: bhAnu-prakAza na nAzata jAko, so a~dhiyArA DAra khoI / / guru / / meghasamAna sabanau barasai, kachu icchA jAke nahiM hoii| naraka pazUgati AgAhiMte, suraga mukata sukha thApai soI / / guru.||1|| tIna loka mandira meM jAnau, dIpakasama prkaashk-loii| dIpatalai a~dhiyAra bharyo hai, antara bahira vimala hai joii|| guru. // 3 // tArana tarana jihAja suguru haiM, saba kuTumba Dobai jgtoii| 'dyAnata' nizidina niramala manameM, rAkho guru-pada-paMkaja doii| guru.||3|| he Atman ! guru ke samAna dAtA arthAt denevAlA anya koI nahIM hai| apane bhItara kI malInatA ko, aMdhakAra ko jise sUrya kA prakAza bhI nahIM bheda sakatA arthAt miTA nahIM sakatA, usako vaha guru jJAna ke Aloka se, prakAza se naSTa kara detA hai, kho detA hai| jaise megha samAnarUpa se cAroM tarapha barasatA hai| isa prakAra barasane kI usakI svayaM koI icchA nahIM hotI vaha svata: hI barasatA hai / vaise hI guru jIvoM ko naraka va pazugati kI dAha se bAhara nikAlakara svarga va mukti ke sukha meM mAtra jJAna ke dvArA sthApita karatA hai| vaha guru tIna loka meM caitya (mandira) ke samAna pUjya hai arthAt zraddhA va vizvAsa kA kendra hai| dIpaka svayaM jalakara apane cAroM ora prakAza karatA hai kintu usa laukika dIpaka ke tale to a~dhiyArA hotA hai para guru tapa karatA hai aura vaha antara tathA bAhya saba ora se prakAzaka hotA hai| guru jJAna ke dvArA saMsAra se usa pAra utArane ke lie jahAja ke samAna hai, jabaki sArA kuTumba to saMsAra meM DubAnevAlA hai / dyAnatarAya kahate haiM ki apane mana ko nirmala kara usameM aise guru ke caraNa-kamala ko sadA AsIna rakho, use zraddhApUrvaka sadaiva namana kro| 320 dyAnata bhajana saurabha Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (279) dhani te sAdhu rahata vnmaahiiN| ttek| zatru mitra sukha dukha sama jAneM, darasana dekhata pApa plaahiiN|| dhani / / aTThAIsa mUlaguNa dhAreM, mana vaca kAya capalatA naahiiN| grISama zaila-zikhA hima taTinI, pAvasa varaSA adhika sahAhIM // 1 // krodha mAna chala lobha na jAneM, rAga doSa nAhIM unpaahiiN| amala akhaMDita cidguNamaNDita, brahmajJAnameM lIna rhaahiiN||2|| teI sAdhu lahaiM kevalapada, ATha-kATha daha zivapura jaahiiN| 'dyAnata' bhavi tinake guNa gAve, pArvaM zivasukha duHkha nsaahiiN||3|| ve sAdhu dhanya hai jo nijane vana meM, ekAnta meM rahate haiN| unake lie zatrumitra, sukha-dukha saba samAna haiM / unake, aise guru ke darzana se pApa naSTa ho jAte haiM, dUra ho jAte haiM / ve muni 28 mUla guNoM ko dhAraNa karate haiM, pAlana karate haiN| unake mana-vacana-kAya kI caMcalatA nahIM hotii| garmI kI tapana meM ve pahAr3a kI coTI para, sardI meM nadI ke kinAre aura varSARtu meM vRkSa tale tapasyA karate haiM aura saba pariSaha sahana karate haiN| ve krodha, mAna, chala (mAyA) aura lobha ina cAra kaSAyoM ko chor3a cuke haiM, isase unake rAga aura dveSa nahIM hotaa| ve apane nirmala caitanya svarUpa meM, akhaMDa AtmasvarUpa ke jJAna meM lIna rahate haiM, magana rahate haiN| ve hI sAdhu kevalajJAna kI sthiti ko prApta karate haiM / ATha prakAra ke karmarUpI IMdhana ko jalAkara mokSa ko prApta karate haiM / dyAnatarAya kahate haiM ki jo bhavyajana unake guNoM kA smaraNa karate haiM ve du:khoM kA nAza karake mokSa-sukha kI prApti karate haiN| 28 mUlaguNa = 5 mahAvrata - ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya va aparigraha; 5 samiti - IryA, bhASA, eSaNA, AdAnanikSepaNa va pratiSThApanA; 5 indriyarodha - sparzana, rasanA, ghrANa, nayana va karNa 7guNa - asnAna, bhUmi zayana, adanta dhovana, vastratyAga, kezaloMca, dina meM eka bAra bhojana, khar3e. khar3e bhojana; 6 Avazyaka - samatAbhAva, vandanA, stuti, pratikrapaNa, svAdhyAya aura kaayotsrg| khAnata bhajana saurabha 321 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (280) dhani dhani te muni girivnvaasii|| Teka / / mAra mAra jagajAra jArate, dvAdaza vrata tapa abhyAsI // dhni.|| kaur3I lAla pAsa nahiM jALe, jina chedI AmApAsI ! Atama-Atama, para-para jAneM, dvAdaza tIna prakRti nAsI dhni.||1|| jA dukha dekha dukhI saba jaga hai, so dukha lakha sukha dvai taasii| jAkoM saba jaga sukha mAnata hai, so sukha jAnyo dukharAsI ||dhni. // 2 // bAhaja bheSa kahata aMtara guNa, satya madhura hitmitbhaasii| 'dyAnata' te zivapaMthapathika haiM, pAMva parata pAtaka jaasii|| dhni.||3|| aho| ve munirAja jo pahAr3oM para rahate haiM, vana meM rahate haiM, dhanya haiM / jo bAraha vrata va tapa kI sAdhanA karate haiM, unakA pAlana kara, jagata ko jalAnevAlI kAma kI mAra ko naSTa karate haiN| jinake pAsa eka kaur3I bhI nahIM hai / jo sarvAMga rUpa se, saba prakAra saba ora se AtmA va pudgala ke bhedajJAna dvArA paMdraha prakAra ke pramAda ko jItate haiM, vaza meM karate haiM arthAt AtmA ko AtmA va pudgala ko jar3a jAnakara AcaraNa karate haiM, usa bhedasthiti kA dhyAna karate haiM ve munirAja dhanya haiM / jina duHkhoM ko dekhakara sArA jagata dukhI hai, ve unhIM du:khoM ko sukha kA (nimitta) kAraNa mAnate haiM / aise paudgalika sukha ko, jise sArA jagata sukha kA kAraNa mAnatA hai, ve du:kha ke kAraNa haiM jinhoMne yaha jAna liyA hai ve munirAja dhanya haiN| bAhya ke bheSa se AMtarika guNoM kA anumAna-jJAna hotA hai| jo satya, mIThe tathA hitakArI vacana bolate haiM, aise munijana mokSamArga ke pathika haiM, rAhI haiN| jidhara se ve vicaraNa karate haiM unake caraNoM ke prabhAva se pApoM kA nAza hotA hai| unake caraNa vaMdanIya haiM, pApanAzaka haiN| mAra = kAmadeva: 15 pramAda .. 4 vikathA, 4 kaSAya, 5 indriya-viSya, 1 nidrA, 1 raag| 322 ghAnata bhajana saurabha Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (281) bhAI dhani muni dhyAna lagAyake khare haiM / / ttek|| mUsala bhArasI dhAra para hai bijulI kar3akata sora karai hai|| bhAI // 1 // rAta a~dhyArI loka ure haiM, sAdhujI Apani karama hare haiN|| bhaaii.||2|| jhaMjhA pavana cahU~dizi bAjai, bAdara ghUma ghUma ati gaajaiN| bhAI // 3 // DaMsa masaka, bahu dukha uparAjai, 'dyAnata' lAga rahe nija kaajaiN| bhaaii.||4|| he bhAI! ve muni dhanya haiM jo dhyAnastha hokara khar3e hue haiN| varSA Rtu meM mUsalAdhAra varSA ho rahI hai aura cAroM ora bijalI kar3akakara, kauMdhakara zora macA rahI hai, vAtAvaraNa ko bhayAvanA kara rahI hai| rAta a~dherI hai, sunasAna a~dhere meM saMsAra bhayAvanA lagatA hai| aise meM sAdhu khar3e haiM, tapasyA meM lIna haiM aura apane karmoM kI nirjarA kara rahe haiN| cAroM ora se tIvra pavana ke jhoMke, vAyu ke sara-sara karake bahane se va paraspara saMghAta se dhvani utpanna karate haiM / bAdala bhI unake pravAha ke sAtha ghumar3a jAte haiM, garjanA karate haiN| varSAkAla meM maccharoM, DAMsoM kI utpatti ho jAtI hai / ve Dasate haiM, DaMka mArate haiM, duHkha upajAte haiM aura vikala karate haiN| dhAnatarAya kahate haiM ki usa samaya bhI ve muni apane nija ke kAja meM arthAt AtmadhyAna meM lIna ho rahe haiN| isa prakAra apane karmoM kI nirjarA karane meM saMlagna haiN| dhAnata bhajana saurabha Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 282) yArI kIjai sAdho nAla | Teka / / Apada meTai saMpada bhaiMTe, beparavAha kamAla / / yaarii.||1|| paradukha dukhI sukhI nija sukhasoM, tana chIne mana lAla // yArI. / / 2 / / rAha lagAvai jJAna jagAvai, 'dhAnata' dInadayAla // yaarii.||3|| he sAdho! he bhavyajana ! saMgati karo to sajjanoM kI karo, sAdhu kI kro| unake upadeza ko suno| ve sajjana, sAdhujana saba ApadAoM ko miTA dete haiM, sukha-saMpadA dete haiN| ve cintA hokara mahA rahate haiM -- par3A adbhuta hai yh|| ve dUsaroM ke duHkha meM duHkhI aura apane Atma ciMtana meM sukhI rahate haiM / apanetana kI cintA nahIM karate haiM aura mana ko vaza meM rakhate haiN| ve sAdhu patha darzaka haiM, una sAdhuoM ke caraNa hI anukaraNIya haiM, ve bhavyajanoM ko mokSa kI rAha para agrasara karate haiN| ve logoM ko upadeza dete haiM, unake jJAna ko jAgRta karate haiN| ve asahAya ke sahAyaka haiM, dayAlu haiN| nAla = sAtha, sNgti| 324 ghAnata bhajana saurabha Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (283) sohAM dIva ( sobhA deveM) sAdhu terI vaatdd'iyaaN| Teka / / doSa miTAveM haraSa bar3hAvai, roga soga bhaya ghaatdd'iyaaN| sohAM // 1 // jaga dukhadAtA tumahI sAtA, dhani dhyAvai uThi praatdd'iyaaN|| sohaaN|| 2 // 'dyAnata' je naranArI gAvai, pArdai sukha dina raatdd'iyaaN| sohAM // 3 // he sAdhu ! terI bAteM mana ko suhAnI lagatI haiM, acchI lagatI haiN| isase doSa naSTa hote haiM, miTate haiM aura mana meM prasannatA bar3hatI hai| ye roga, zoka aura bhaya ko naSTa karatI haiN| sArA jagata duHkha hI upajAnevAlA hai| eka tuma hI to ho jahA~ sukha milatA hai| isalie subaha uThakara jo tumhArA dhyAna karatA hai, vaha hI dhanya hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jo nara-nArI terA guNagAna karate haiM ve dina-rAta, sadaiva sukha pAte haiN| dhAnata bhajana saurabha 325 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (284) rAga AsAvarI jogiyA kalimeM graMtha bar3e upgaarii||ttek / / deva zAstra guru samyaka saradhA, tInoM jina dhaarii|| kli.|| tIna barasa vasu mAsa paMdra dina, cauthA kAla rahA thaa| parama pUjya mahAvIrasvAmI taba, zivapurarAja lahA thaa| kli.||1|| kevali tIna pAMca zrutikevali, pIche guruni vicaarii| aMgapUrva aba haiM na raheMge, bAta likhI thirthaarii||kli.||2|| bhavihita kArana dharmavidhArana, AcArajoM bnaaye| bahu tina tinakI TIkA kInI, adabhuta aratha samAye / / kli.||3|| kevala zrutakevali yahAM nAhIM, muni guna pragaTa na suujhauN| doka kevali Aja yahI hai, inahIko, muni buujhai|| kali. / / 4 / / buddhi pragaTa kara Apa vAMciye, pUjA vaMdana kiijai| daraba kharaca likhavAya sudhAya su, paNDita jana bahu diijai|| kli.||5|| par3ha leM sunatai caracA karate, hai saMdeha ju koii| Agama mAphika ThIka karai ke, dekhyo kevala soii|| kli.||6|| tucchabuddhi kachu aratha jAnika, manasoM viMga utthaaye| audhajJAni zrutajJAnI mAno, sImaMdhara mili aaye| kali. // 7 // yaha to AcAraja hai sAMco, ye AcAraja jhuutthe| tinake graMtha par3he nita baMdai, saradhA graMtha apUThe / kali. // 8 // sAMca jhUTha tuma kyoM kari jAnyo, jhUTha jAni kyoM puujo| khoTa nikAla zuddha kari rAkho, aura banAvo duujo|| kali. // 9 // dyAnata bhajana saurabha Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kauna sahAmI bAta calAvai, pUcha AnamatI tau| graMtha likhyo tuma kyoM nahiM mAnau, jvAba kahA kahi jItau / / kli.||10|| jainI jainagraMthake nidaka, huNDAsapini jaaraa|| 'dyAnata' Apa jAna cupa rahiye, jagameM jIvana thoraa|| kli.||11|| kalikAla meM arthAt isa paMcamakAla meM graMtha hI saba prakAra se upakAra karanevAle haiN| ye graMtha deva, zAstra va guru meM samyak zraddhA dhAraNa karAnevAle haiN| caturtha kAla ko samApti meM jaba tIna varSa ATha mAha aura paMdraha dina zeSa rahe the taba bhagavAna mahAvIra kA nirvANa huA thaa| bhagavAna mahAvIra ke bAda tIna kevalI aura pA~ca zruta kevalI hue, unake pazcAt garuoM ke vicAra meM AyA ki aba bhagavAna ke upadeza jo bAraha aMgoM aura caudaha pUrvo ke rUpa meM haiM una aMgoM-pUrvo kA jJAna surakSita nahIM raha pAyegA, yaha bAta nizcita hai| taba bhavyajanoM ke lAbhArtha tathA dharma ke prasAra va rakSA ke lie AcAryoM ne granthoM kI racanA kii| bahuta se graMthoM kI TIkAe~ bhI kI jisameM viSaya kA adbhuta vizleSaNa karate hue sAra kA samAveza kiyA gyaa| aba kevalI va zruta kevalI isa kSetra meM nahIM haiM tathA muniyoM ke jJAna meM spaSTa jhalakanA bhI samApta hotA jA rahA hai, aba to ye zAstra/graMtha hI kevali va zruta kevali (donoM) haiM, munijana bhI inhIM ko jJAna ke AdhAra mAnate haiN| __ aba Apa hI svayaM adhyayana kIjie, pUjA va vaMdanA krie| dravya vyaya karake granthoM kI amRtarUpa vANI ko likhavAie, prakAzita kIjie / paNDitajanoM ko arthAt vidvAnoM ko adhyayana, manana, vizleSaNa va vAcanArtha dIjie / paNDitajanoM kA bahumAna kIjie, sammAna kiijie| par3hate samaya va usa para carcA karate hue yadi koI zaMkA yA saMdeha ho to use Agama ke anusAra jisa prakAra kevalI ne apane jJAna se dekhA hai usI prakAra ThIka va sahI kiijie| jhAnata bhajana saurabha 327 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanI tuccha buddhi ke anusAra samyak va vyavasthita artha lagAkara mana se gUDha arthoM ko samajhane kI, unakA nirAkaraNa karane kI ceSTA kareM / zruta kA jJAna zaMkAsamAdhAna ke lie auSadhi kA jJAna hone ke samAna hai| zaMkA-samAdhAna ke lie hI AcArya kuMdakuMda sImaMdhara bhagavAna ke samavazaraNa meM jAkara Aye the| kauna AcArya sacce haiM aura kauna mithyA haiM, tathA kinake granthoM ko nitya par3hanA va Adara karanA cAhie aura kinake graMtha isake sarvathA viparIta haiM va samyaktva kA poSaNa nahIM karate haiM / yaha satya hai aura yaha jhUTha hai, yadi tuma kisI prakAra jAna pAo to tuma jhUTha kA pratipAdana karanevAle graMtha ko kisalie pUjoge? una granthoM meM jina-jina doSoM kA, truTiyoM kA samAveza hai use haTAkara, nikAlakara zuddha karake rakho tathA usI ke anusAra/anurUpa anya granthoM kA lekhana va prasAraNa kro| koI anyamatI apane mithyA kathana kI puSTi kare yA usakI saMpuSTi hetu carcA yA tarka kare to use kaho ki graMtha meM jo likhA hai use kyoM nahIM mAnA jAe? arthAt graMtha ko Agama pramANa mAnakara use samajhAo, pratyuttara do va apanA pakSasamarthana kro| isa huNDAvasarpiNI kAla ke prabhAva se jainoM va unake graMthoM ke niMdaka bahuta loga hoNge| yaha jAnakara dyAnatarAya kahate haiM ki Apa mauna rahie, nirarthaka vivAdoM meM mata paDie; kyoMki yaha jIvana sImita va thor3A hai, use vivAda meM samApta mata kiijie| vassu = ATha, viMga - vyaMgya - gUr3ha artha / 328 dhAnata bhajana saurabha Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (285) gautama svAmIjI mohi vAnI tanaka sunaaii||ttek|| jaisI vAnI tumane jAnI, taisI mohi batAI // gautm.||1|| jA vAnI" zreNika samajhyo, kSAyaka samakita paaii|gautm. // 2 // 'dhAnata' bhUpa aneka tare haiM, vAnI saphala suhAI // gautm.||3|| he gautama svAmI ! Apane hameM/mujhe prabhu kI divyadhvani kA upadeza tanikasA, thor3A-sA sunaayaa| jaisI Apane sunI, vaisI hI mujhe btaaii| usa vANI ko sunakara zreNika ko AtmasvarUpa kA bodha huA aura unako kSAyika samyaktva kI upalabdhi prApta huI, jAgRti huii| dyAnatarAya kahate haiM jinako vaha vANI samajha meM AI, aise aneka nRpati rAjA bhavasAgara se pAra ho ge| dhAnata bhajana sArabha 329 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (286) jaba bAnI khirI mahAvIrakI taba, AnaMda bhayo apAra // ttek|| saba prAnI mana UpajI ho, dhika dhika yaha sNsaar|| jb.|| bahutani samakita AdI ho, zrAvaka bhareM anek| ghara tajakaiM bahu bana gaye ho, hiradai dharyo vivek|| jb.||1|| keI bhAva bhAvanA ho, keI gaha~ tapa ghor| keI jamaiM prabhu nAmako jyoM, bhAjeM karma kaThora / / jaba. // 2 // bahutaka tapa kari ziva gaye ho, bahuta gaye suraloka / 'dyAnata' so vAnI sadA hI, jayavantI jaga hoy|| jb.||3|| jaba samavasaraNa meM bhagavAna mahAvIra kI divya dhvani khirI (jharI) taba sarvatra apAra Ananda kI lahara daur3a gii| use sunakara saba ke mana meM yaha bodha huA ki yaha saMsAra dhikkArane yogya hai| use sunakara bahuta se logoM ne samatA va samyaktva kA Adara kiyA arthAt bodha ko samyakapa meM aMgIkAra kiyA, Adara kiyA aura bahuta se loga cAritra se zrAvaka ho ge| bahuta se gharabAra chor3akara vana meM sAdhanA hetu cale gae aura hRdaya se vivekapUrNa vyavahAra karane lge| kaI (bAraha bhAvanAe~, solahakAraNa bhAvanAe~ Adi) aneka prakAra kI bhAvanAe~ bhAte rahe / aneka ne ghora tapazcaraNa kiyaa| aneka janoM ne prabhu nAma kA smaraNa-jApa kiyA jisase karma-baMdhana kI kaThoratA miTe aura baMdha DhIle hoM, zithila hoN| bahuta se loga tapa karake mukta hue, mokSagAmI hue| bahuta se svarga ge| dyAnatarAya kahate haiM ki bhagavAna kI divyadhvani loka meM sadA hI jayavanta ho| dyAnata bhajana saurabha Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 287 ) jinavAnI prAnI ! jAna lai re // Teka // chahoM tasya paratrAya guna ra mana nIke saradhAna lai re // jinavAnI // 1 // deva dharama guru niha dhara ura, pUjA dAna pramAna lai re // jinavAnI // 2 // 'dyAnaha' jAnyo jaina bakhAnyo, U~ akSara mana Ana lai re // jinavAnI // 3 // he prANI! tU jinavANI ko jAna le, samajha le / chahoM dravyoM ko unakI guNa paryAya sahita acchI taraha se zraddhAna karale / deva, zAstra aura guru kA nizcaya se, hRdaya se zraddhAna karake, unakI pUjA karake, dAna karane kA pramANa nizcita karale va usakA nirvAha kara dyAnatarAya kahate haiM ki jainoM dvArA 'U~' akSara ko mana meM dhAraNa karake samajhane kA upadeza diyA gayA hai| chAnata bhajana saurabha 331 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 288 ) tAranakoM jinavAnI // Teka // mithyA cUrai samyaka pUrai janama jarAmRta hAnI // tArana // 1 // } jar3atA nAzai jJAna prakAza, ziva-mAraga-agavAnI // tArana // 2 // 'dyAnata' tInoM loka vyathAhara, parama-rasAyana mAnI // tArana // 3 // saMsAra - sAgara se pAra utArane ke lie arthAt ajJAna ko dUra karane ke lie jinavANI hI sakSama va samartha hai| yaha mithyA pakSa kA nAza karatI hai, samyak pakSa ko Alokita karatI haiN| yaha janma, bur3hApA va mRtyu kI sthiti kA nAzakara ajara-amara hone kI rAha batAtI hai / jinavANI ajJAna kA nAza karatI hai; jJAna kA prakAza phailAtI haiN| mokSamArga para agrasara karatI hai / dyAnatarAya kahate haiM ki tInoM lokoM ke kaSToM kA haraNa karanevAlI yaha jinavANI parama rasAyana hai / 332 dyAnata bhajana saurabha Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (289) ve prANI! sujJAnI, jAna jAna jinavAnI / ttek|| canda sUra hU dUra kareM nahiM, antaratamakI hAnI // // 1 // paccha sakala naya bhaccha karata hai, syAdavAdameM saanii||.||2|| 'dyAnata' tInabhavana-mandirameM, dIvaTa eka bkhaanii||ve. // 3 // ve hI mAmI sAnavAna haiM, sukSAtI haiM jinhoMne jinAmI ko jAnA hai arthAt usakA svAdhyAyakara usake marma ko samajhA hai| ___ candra-sUrya kA (bAharI) prakAza aMta:sthala ke aMdhakAra ko arthAt ajJAna ko naSTa karane meM, use haTAne meM samartha nahIM hai; jinavANI ke adhyayana, manana, ciMtana se jo jJAnAnubhUti hotI hai, jAgRti va anta:prakAza hotA hai, usase ajJAna kA nAza hotA hai / sUrya va candra kA prakAza usa ajJAnarUpI aMdhakAra ko naSTa karane meM samartha nahIM hai| pramANa aura naya sahita syAdvAdamaya vANI saba pakSoM kA sampUrNa jJAna karAtI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki tIna loka ke isa mandira meM jinavANI hI eka sArthaka dIpaka hai, patha Alokita karanevAlI hai| dhAnata bhajana saurabha Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (290) sAdhajIne bAnI tanika sunAI / / ttek|| gautama Adi mahA mithyAtI, saradhA nihacai aaii| saadhjii.||1|| nRpa vibhUti chayavAna vicArI, bAraha bhAvana bhaaii| sAdhajI. // 2 // 'dhAnata' hIna zakati hU dekhau, zrAvaka padavI paaii|| sAdhajI. // 3 // guruvara ne yaha vANI thor3I-sI sunAI, jisako sunakara mahAmithyAtvI gautama Adi ho jJAna hokara nAyaka ke prati zrada rajAgRta ho gii| jise sunakara rAjA ne bhI apane vaibhava ko nAzavAna samajhakara bAraha bhAvanAoM kA cintana kiyaa| dyAnatarAya kahate haiM, maiM alpabuddhi va zaktihIna hU~ ki jinavANI sunakara bhI maiM abhI kevala zrAvakapada meM hI ThaharA huA huuN| dyAnata bhajana saurabha Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (291) eka samaya bharatezvara svAmI, tIna bAta sunI turata phurt||ttek|| cakra ratana prabhujJAna janama suta, pahale kIjai kauna kurata // ek.||1|| dharmaprasAda sabai zubha sampati, jina pUrje saba durata durata // ek.||2|| cakra uchAha kiyo suta maMgala, 'dyAnata' pAyo jJAna turata / / ek.||3|| bharatezvara ne eka hI samaya meM ( ekasAtha) tAna bAta suTTai, ve tIna bAta thI - unheM (svayaM ko) cakraratna kI prApti huI, prabhu ko arthAt RSabhadeva ko kevalajJAna ho gayA aura tIsare unako (svayaM ko) putra-rala kI prApti huii| aba ina sabameM pahale kisakA utsava kiyA jAe? dharma ke prasAda se hI saba zubha sampatti kI prApti hotI hai| jinendra kI pUjA se sabhI pApa avilamba dUra ho jAte haiN| ata: sabase pahale jinapUjA kI, phira cakraratna kI prApti kA utsava aura phira putra janma kA maMgala utsava mnaayaa| dyAnatarAya kahate haiM ki bharata ne apane jJAna se jAnakara isaprakAra utsava mnaayaa| kurata - kRtya, kArya; durata = pApa; dUrata = dUra bhaage| dhAnata bhajana saurabha 335 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (292) maiM na jAnyo rI! jIva aisI karaigo / ttek|| mosauM virati kumatisoM rati kai, bhavadukha bhUri bhairaigo / maiM. // 1 // svAratha bhUli bhUli paramAratha, viSayAradhameM paraigo // maiN.|| 2 // 'dyAnata' jaba samatAsoM rAcai, taba saba kAja sraigo|| maiN.||3|| he jIva! tU isa prakAra kA AcaraNa-vyavahAra karegA maiM aisA nahIM jAnatA thA ! mujhase (AtmA se, sumati se) itanA udAsIna hokara tU kumati ke prati Asakta hogA aura saMsAra ke ananta duHkhoM ko bhogegA, sahana karegA! apanA hita, apanA bhalA, apanA paramArthasvarUpa bhUlakara, tU ina indriyaviSayoM meM ramane ke lie itanA utsuka hotA rahegA! dyAnatarAya kahate haiM ki jaba tU samatA ko dhAraNa karegA taba hI terA manoratha pUrA hogA, kArya sampanna hogaa| dhAnata bhajana saurabha Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 293 ) kIje ho bhAIyanisoM pyAra // Teka // nArI suta bahutere mila haiM, mileM nahIM mA jAye yAra // kIje // prathama larAI kIje nAhIM, jo lar3iye to nIti vicAra / Apa salAha kidhauM paMcanimeM, duI car3hiye nA hAkima dvAra // kIje // 1 // sonA rUpA bAsana kapar3A, ghara hATanakI kauna zumAra / bhAI nAma varana do Upara, tana mana dhana saba dIje vAra // kIje // 2 // bhAI bar3A pitA paramezvara, sevA kIje taji haMkAra / choTA putra tAhi saba dIje, vaMza bela virathai adhikAra // kIje // 3 // ghara dukha bAhirasoM nahiM TUTai, bAhira dukha gharasoM niravAra / gota dhAva nahiM cakra karata hai, ari saba jItanako bhayakAra // kIje // 4 // koI kahai haneM bhAIko, rAja kAja nahiM doSa lagAra | yaha kalikAla narakako mAraga, turakanimeM hamameM na nihAra // kIje / / 5 / hohi hisAbI to gama khAiye, nAhaka jhagar3e kauna ga~vAra / hAkima lUTai paMca vigUcaiM, mileM nahIM ve paise kArana lar3eM nikhaTTU, jAneM nAhiM udyamameM lachamIkA bAsA, jyoM paMkhemeM pavana citAra // kIje // 7 // kamAI sAra / AMkheM cAra // kIje. / / 6 / / bhalA na bhAI bhAva na jAmeM, bhalA par3ausI jo hitakAra / catura hoya paranyAva cukAvai, zaTha nija nyAva parAye dvAra // kIje // 8 // jasa jIvana apajasa maranA hai, dhana jovana bijalI unahAra / 'dyAnata' catura chamI santoSI, dharamI te birale saMsAra // kIje // 9 / / he bhAI! apane bhAiyoM se pyAra kro| strI, putra Adi to phira mila jAte haiM, para mA~ kA jAyA bhAI / sahodara ( sahajatayA, bAra- bAra ) nahIM milatA hai| dyAnata bhajana saurabha 337 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaprathama to bhAI se Apasa meM lar3AI mata krnaa| agara lar3o bhI to nIti kA vicAra avazya krnaa| Apa paraspara meM salAha krleN| phira bhI na ho to paMcoM kI madhyasthatA meM vicAra kara lenaa| para adAlata ke daravAje mata jaanaa| saunA ho, rupayA ho, bartana ho yA kapar3A ho, ghara ho yA dukAna ho, inakI koI ginatI nahIM hai| ina sabake Upara 'bhAI' nAma ke do akSara hai| una para tana, mana, dhana, saba vAra dIjie, nichAvara kara diijiye| bar3A bhAI pitA ke samAna paramezvara hotA hai / sArA ahaMkAra chor3akara usakI sevA kiijie| chaTA AI putra ke sammAna hai sarakata hone para apanA bhI use de diijiye| vaMza kI vRddhi kA adhikAra bhI de diijie| ghara kA duHkha-darda bAhara se nahIM miTAyA jaataa| isake viparIta bAhara kA du:kha ghara meM vicAra kara nipaTAyA jA sakatA hai, TAlA jA sakatA hai, usakA samAdhAna kiyA jA sakatA hai, sAmanA kiyA jA sakatA hai| are, vaha cakra jo zatruoM ko bhayabhIta kara detA hai, unheM jIta letA hai, vaha bhI svagotrI para, apane bhAI para nahIM calatA, vaha bhI svagotrI kA ghAta nahIM karatA! koI yadi vaha kahe ki rAjakArya ke lie bhAI kA vadha karane meM koI hAni nahIM hai, to yaha kaliyuga kI dena hai, naraka kA mArga hai| yaha videzoM meM, anya saMskRtiyoM meM hotA hai| yaha hamAre deza kI, hamAre dharma kI paramparA nahIM hai| agara bhAI hisAba rakhanevAle hoM, to gaMbhIratA rakho, gama khAo, saMtoSa rkho| phijUla meM ga~vAroM kI taraha mata ldd'o| lar3AI meM hAkima lUTatA hai aura paMcoM ke sAmane saba bAteM hotI hai| ghara ke bheda khula jAte haiN| isase samAja meM Apasa meM eka-dUsare se A~kha milAkara bAta karane kI sthiti bhI naSTa ho jAtI hai| paise ke kAraNa to nikhaTTa (khoTe vyakti ho) lar3ate haiM / ve kamAne kA mahattva nahIM samajhate / ve kamAI kA sAra/mUla nahIM samajhate ki parizrama se, udyama se hI lakSmI/dhana-sampadA AtI hai isalie parizrama karo, udyama karo to usameM lakSmI kA nivAsa hotA hai / jaise paMkhe ke hilAne ( ke parizrama) se pavana AtI hai / usa paMkhe ke jhalane se agni bhI ceta jAtI haiN| 338 dhAnata bhajana saurabha Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisa bhAI meM bhAIpane kA bhAva bhI na ho vaha bhalA nahIM hai, usase to vaha par3ausI bhalA hai jo hitakArI hai| yadi bhAI catura hai to vaha para kA nyAya karatA haiM aura duSTa ho to ghara ke nyAya ke lie dUsaroM kA daravAjA khaTakhaTAtA hai| yaza hI jIvana hai, apayaza mRtyu hai / dhana-yauvana to bijalI kI camaka ko bhA~ti hai / dyAnatarAya kahate haiM ki saMsAra kSamAzIla, santoSI va dharmAcaraNa meM saMlagna koI-koI hI hotA hai/biralA hI hotA hai / dyAnata bhajana saurabha 332 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 294 ) krodha kaSAya na maiM karauM, iha parabhava dukhadAya ho // Teka // garamI vyApai dehameM, gunasamUha jali jAya ho // krodha. // gArI dai mAryo nahIM, mAri kiyo nahiM doya ho / do kari samatA nA harI, yA sama mIta na koya ho / krodha // 1 // pApa ho nAsai apane punyako, kATai tA prItamasoM rUsikai kauna sahrai santApa ho / krodha. // 2 // hama khoTe khoTe kahaiM, sAMcesoM na bigAra ho / guna lakhi nindA jo karai, kyA lAbarasoM rAra ho / krodha. // 3 // jo durajana dukha dai nahIM, chimA na haiM parakAsa ho / guna paragaTa kari sukha karai, krodha na kIje tAsa ho / krodha // 4 // krodha kiyesoM kopiye, hameM use kyA phera ho / sajjana durajana ekase, mana thira kIje mera ho / krodha. // 5 // bahuta kAlasoM sAthiyA, japa tapa saMjama dhyAna ho / tAsu parIkSA lainako, Ayo samajho jJAna ho / krodha // 6 // Apa kamAyo bhogiye, para dukha donoM jhUTha ho / 'dyAnata' paramAnanda maya, tU jagasoM kyoM rUTha ho / krodha // 7 // he prabhu! maiM krodha kaSAya kabhI na karU~, kyoMki yaha isa bhava meM va parabhava meM donoM meM duHkha denevAlI hai| krodha kaSAya se sAre zarIra meM ( raktacApa bar3ha kara ) garamI uSNatA bar3ha jAtI hai| Aveza ke kAraNa sAre guNoM ke samUha kA nAza ho jAtA hai| - gAlI dekara kisI ko mArA nahIM kyoMki gAlI dene se koI maratA nahIM / mArakara usake do Tukar3e bhI nahIM kie| ye donoM hI kArya na karake samatA bhAva rakhA to isake samAna koI priya kArya nahIM, mitra nahIM / 340 dyAnata bhajana saurabha Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzaka :- SET ) sutiko hAraba krodha ke kAraNa apane puNya kA nAza hotA hai| dUsaroM ke pApoM kA nAza hotA hai| krodha ke kAraNa apane prItama se ruSTha hone para jo saMtApa hotA hai, usako kauna sahe? ___ hama krodha ke kAraNa kisI ko khoTA-khoTA kahate raheM, para jo saccA hai, usakA isase kucha bhI nahIM bigAr3a sakate / guNoM ko dekhakara bhI jo nindA kare, usa jhUTha se kyA lar3AI karanA! ___ yadi durjana/duSTa hameM duHkha nahIM de to hamameM kSamA prakaTa nahIM ho sakatI kyoMki koI gussA kare aura hama use kSamA kare tabhI to hamArI kSamA prakaTa hogii| vaha hama para krodha kara hamAre kSamA-samatA Adi guNoM ko prakaTa kara sukha kA anubhava karAtA hai| ataH usa krodha karanevAle para krodha mata kiijie| jo krodha karanevAle para krodhita ho taba usameM aura hamameM kyA bheda raha gayA? taba sajjana va durjana donoM ekasamAna ho jAte haiM / isalie mana ko sumeru ke samAna dRr3ha rakho/sthira rkho| bahuta kAla se/samaya se jo japa, tapa, saMyama, dhyAna kI sAdhanA kI hai usakI parIkSA lene ke lie yaha avasara AyA hai aisA smjho| apanA kamAyA huA hI bhogA jAtA hai / dUsarA kucha duHkha detA hai, duHkha karatA hai yaha mithyA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki tU to svayaM parama Anandamaya hai / tU jagata se kyoM nArAja hotA hai? lAbara = jhUThA dhAnata bhajana saurabha 341 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga kadAro re jiya! krodha kAhe karai // Teka // dekhakai aviveki prAnI, kyoM viveka na dhrai||re jiy.|| jise jaisI udaya Avai, so kriyA aacrai|| sahaja tU apano bigArai, jAya durgati parai ||re jiy.||1|| hoya saMgati-guna sabanikoM, sarava jaga uccrai| tuma bhale kara bhale sabako, bure lakhi mati jrai||re jiya. // 2 // vaidya paraviSa hara sakata nahiM, Apa bhakhi ko mrai| bahu kaSAya nigoda-vAsA, chimA 'dyAnata' trai||re jiy.||3|| * / are jiyA, tU krodha kyoM karatA hai? koI yadi krodha karatA hai to tU usa avivekI ko dekhakara bhI svayaM viveka kyoM dhAraNa nahIM karatA arthAt svayaM vivekapUrvaka AcaraNa kyoM nahIM karatA? are bhAI ! jisa karma kA udaya AtA hai, usI ke anurUpa usakI kriyA ho jAtI hai| karma pravAha meM bahatA huA sahajatA se apanI bhI hAni kara letA hai aura durgati meM jAkara par3atA hai| guNoM kI saMgati sabako sulabha ho, prApta ho, sArA jagata yaha hI cAhatA hai aura kahatA bhI hai| isalie tu svayaM bhalA bana aura sabakA bhalA kr| dUsare ke bure kAryoM ko dekhakara jalana mata kr| ___ yadi koI vaidya dUsare ke jahara kA haraNa nahIM kara sakatA to vaha svayaM usakA sevana karake apanA prANAnta kyoM karegA? are kaSAya-bahulatA ke kAraNa yaha jIva nigoda meM, jahA~ jIva eka zvAsa meM aThAraha bAra janma maraNa karatA hai, usa gati meM jAkara janma letA hai / dyAnatarAyajI kahate haiM ki aura jaba rAha kaSAyoM ko chor3akara, zAnta citta meM kSamA Adi guNoM ko apanAtA hai, unako AcaraNa meM grahaNa karatA hai to dizA mur3a jAtI hai aura isa saMsAra-samudra se pAra ho jAtA hai| 342 dyAnata bhajana saurabha Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 296 ) rAga gaurI sabasoM chimA chimA kara jIva ! // Teka // mana vaca tanasoM vaira bhAva taja, bhaja samatA ju sadIva | sabasoM // tapataru upazama jala cira sIMcyo, tApasa zivaphala heta / krodha agani chanamAhiM, jarAvai, pAvai naraka-niketa | sabasauM / / 1 / / saba gunasahita gahata risa manameM, guna A~guna hai jAta jaisaiM prAnadAna bhojana hai, saviSa bhaye tana ghAta // sabasauM // 2 // Apa samAna jAna ghaTa ghaTameM, dharmamUla yaha vIra / 'dyAnata' bhavadukhadAha bujhAveM, jJAnasarovaranIra / / sabasauM / / 3 // he jIva ! tU saba prANiyoM ke prati kSamA bhAva rakha | sabake prati mana, vacana aura kAya se bairabhAva chor3akara sadA saMmatAbhAva meM hIM lIna raha / vaha tapasvI jo taparUpI vRkSa ko, upazamarUpI jala se sadA sIMcatA hai vaha mokSarUpI phala pAtA hai aura jo krodha karatA hai use krodha kI agni meM eka kSaNa meM hI naSTa kara detI hai, jalA detI hai aura vaha naraka kA nivAsa pAtA hai / sAre guNoM ke hote hue bhI mana meM kevala krodha ke utpanna hone para saba guNa avaguNa ho jAte haiM / jaise bhojana se prANadAna milatA hai, parantu usameM viSANuoM ke mila jAne se vaha hI prANalevA bana jAtA hai| saba jIvoM ko Apa apane samAna jaano| are bhAI! yahI dharma kA mUla hai. sAra hai| hyAnatarAya kahate haiM ki aise jJAnarUpI sarovara kA jala bhava- duHkharUpI dAha ko hai, zamana karatA hai, naSTa karatA hai / bujhAtA dyAnata bhajana saurabha 343 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (297) jiyako do mahA sukhAvaI zAminI na jaaii| ttek|| lobha karai mUrakha saMsArI, chAMDai paNDita ziva adhikaarii||jiyko.|| taji gharavAsa phirai dhanamAhIM, kanaka kAminI chADai naahiiN| loka rijhAvanako vrata lInA, vrata na hoya ThagaI sA kiinaa||1|| lobhavazAta jIva hata DArai, jhUTha bola corI cita dhArai / nAri gahai parigRha visatArai, pAMca pApa kara naraka sidhArai // 2 // jogI jatI gRhI vanavAsI, bairAgI daraveza snyaasii| ajasa khAna jasakI nahiM rekhA, 'dyAnata' jinakai lobha vizekhA // 3 // are yaha lobha isa jIva ko bahuta du:kha kA dAtA hai, bahuta duHkhadAyI hai| isake kAraNa utpannA du:kha-sthiti kA kathana nahIM kiyA jA sktaa| isa jagata meM jo lobha karate haiM ve sabhI ajJAnI haiN| jo lobha ko chor3a dete haiM ve hI paNDita va jJAnI haiN| ve hI mokSa pAne ke adhikArI hote haiN| jo gharabAra chor3akara vana meM jAkara to rahate haiM para strI va dhana ko nahIM chor3ate arthAt strI va dhana sAtha rakhate haiM, to unake dvArA grahaNa kie gae vrata mAtra dikhAvA haiM / ve vrata nahIM haiM, parantu Thagane ke lie Thaga ke samAna logoM kA dhyAna AkarSita karane ke lie kI jA rahI kriyAe~ haiN| prANI lobha ke kAraNa jIvoM kA ghAta karatA hai, unheM kaSTa pahu~cAtA hai, jhUTha bolatA hai, para-dhana ko harane ke lie corI karatA hai, corI kA vicAra karatA hai, strI ko sAtha lekara parigraha juTAtA hai aura ina sabake kAraNa use naraka jAnA par3atA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki cAhe koI yogI ho, jatI (yati) ho, ghara meM rahanevAlA ho yA bana meM rahanevAlA ho, vairAgI ho yA daraveza ho athavA saMnyAsI ho, jinake vizeSa lobha hotA hai unako sabako ayaza kI khAna (bahuta mAtrA meM apayaza) kI hI prApti hotI hai arthAt unheM yaza kI rekhA (tanika bhI suyaza) kI prApti nahIM hotii| daraveza - sNnyaasii| 344 dhAnata bhajana saurabha Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in were i s rAga AsAvarI gahu santoSa sadA mana re! jA sama aura nahIM dhana re||ttek| AsA kAMsA bharA na kabahUM, bhara dekhA bahujana re| dhana saMkhyAta anantI tisanA, yaha bAnaka kimi bana re|| gahu. // 1 // je dhana dhyA, te nahiM pAvai, chAMDai lagata carana re|| yaha ThagahArI sAdhuni DArI, charada ahArI nidhana re|| ghu.||2|| tarukI chAyA narakI mAyA, ghaTai baTTai chana chana re| 'dhAnata' avinAzI dhana lAgeM, jAneM tyAgeM te dhana re|| ghu.||3|| are jiyA ! apane mana meM sadA santoSa grahaNa kro| (isa) santoSa ke samAna aura koI dhana nahIM hai / bahuta logoM ne tRSNA - AzArUpI thAla ko bharane kA prayAsa kara dekha liyA hai para yaha thAla kabhI bhI nahIM bhraa| dhana sampadA sImita hotI hai, ginatI kI hotI hai, tRSNA ananta hotI hai, yaha vyApAra kisa prakAra saphala hogA? jo vyakti dhana kI hI kAmanA/ArAdhanA karate haiM, ve dhana pAne ke lie apane sahaja AcaraNa ko bhI chor3a dete haiM, phira bhI dhana prApta nahIM kara pAte ! yaha Thagapane kI kriyA hai, yaha kriyA sAdhu/sajjana puruSa ko bhI (apanI garimA se) girA detI hai jaise koI asvastha avasthA meM AhAra karanevAlA vyakti maraNa ko prApta hotA hai| __ per3a kI chAyA aura manuSya kI mAyAcArI pratikSaNa ghaTatI-bar3hatI rahatI hai| dyAnatarAya kahate haiM ki jAgate hue aise dhana ko tyAga do aura usa avinAzI dhana kI prApti ke lie, jisakA kabhI nAza na ho, ceSTA meM laga jaao| charada (chardi) = asvasthatA; charada ahArI - asvasthatA meM AhAra krnevaalaa| dhAnata bhajana saurabha 345 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (219) rAga dhamAla sAdho! chAMDo viSaya vikaarii| jAte tohi mahA dukhkaarii|| ttek|| jo jainadharma ko dhyAvai, so AtamIka sukha pAvai // saadho.|| gaja pharasavirSe dukha pAyA, rasa mIna gaMdha ali gaayaa| lakhi dIpa zalabha hita kInA, mRga nAda sunata jiya dInA // saadho.||1|| ye eka eka zukhavAI, yU eMva rahA hai . bhaaii| .. yaha kauMneM, sIkha batAI, tumare mana kaisaiM aaii|| saadho.||2|| inamAhiM lobha adhikAI, yaha lobha kugatiko bhaaii| so kugatimAhi dukha bhArI, tU tyAga viSaya mtidhaarii| sAdho. // 3 // ye sevata sukhase lAgaiM, phira anta prANako tyaageN| tAteM ye viSaphala kahiye, tinako kaise kara gahiye // sAdho. // 4 // tabalauM viSayA rasa bhAve, jabalauM anubhava nahiM aavai| jina amRta pAna nA kInA, tina aura rasana cita diinaa|| saadho.||5|| aba bahuta kahAM lauM kahie, kAraja kahi cupa hai rhiye| ye lAkha bAtakI eka, mata gaho viSayakI ttek||saadho. // 6 // jo tajai viSayakI AsA, 'dyAnata' pAvai shivvaasaa| yaha sataguru sIkha batAI, kAhU birale jiya aaii| sAdho. / / 7 // he sAdho ! tuma vikArI indriya-viSayoM ko chodd'o| kyoMki ye bahuta duHkha upajAnevAle haiM, bahuta duHkha utpanna karanevAle haiN| jo bhI jaina dharma ko dhyAtA hai, samajhatA hai use Atmasukha kI prApti hotI hai| hAthI sparzana indriya ke kAraNa du:khI hotA hai / machalI rasanA indriya ke kAraNa aura bha~varA sugaMdha (ghrANa indriya) ke kAraNa duHkha pAtA hai| dIpaka ko dekhakara 346 dyAnata bhajana saurabha Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (cakSu indriya) pataMgA lubdha hotA hai aura saMgIta ke nAda ko sunakara ( zravaNa indriya) mRga apanI jAna de detA hai, vaha apanI prANarakSA ko bhI bhUla jAtA hai aura zikArI kA bhAjana ho jAtA hai| ina eka-eka indriya ke ye alaga-alaga duHkha haiM / ina eka-eka indriya ke viSayoM ke lobha ke kAraNa ina prANiyoM ke prANa cale jAte haiM aura tU to pAMcoM indriyoM meM ramaNa kara rahA hai ! are bhAI! ye to batA ki ina indriyoM kA jJAna tujhe kisane sikhAyA? tere mana ne yaha saba kucha kaise jAna liyA? ina indriya viSayoM meM jo lobha bar3hA, vaha lobha kugati kA bhAI hai| ye saba tujhe kugati meM le jAnevAle va bahuta du:kha ke denevAle haiN| he buddhimAna! tU ina viSayoM kA tyAga kara deya bhogate samaya sukha-lagA hai lekina gana meM prANa haranevAle hote haiM / isalie inheM viSaphala kahate haiM, tU inheM kyoM va kaise grahaNa karatA hai? janna taka indriya-viSayoM meM rasa va Ananda AtA hai taba taka AtmAnubhava nahIM ho sakatA, jJAna nahIM ho sakatA / jisane amRta kA pAna nahIM kiyA vaha to anya rasoM kA svAda letA rahatA hai, unhIM meM citta lagAtA rahatA hai, use amRta ke mahattva kA, Ananda kA patA hI nahIM hotaa| ____ aba kahA~ taka kaheM ! aba yaha hI kArya (karaNIya) hai ki cupa hokara raho, lAkha bAtoM kI bAta eka yaha hI hai ki viSayoM meM rata hone kI Adata ko grahaNa mata kro| yAnatarAya kahate haiM ki jo viSayoM kI AzA chor3ate haiM ve mukti pAte haiN| satguru ne yaha hI sIkha dI hai, jise birale hI samajha pAe haiN| dhAnata bhajana saurabha 347 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ are m ( 300 ) rAga rAmakalI re jiyA ! sIla sadA dir3ha rAkhi hiye // Teka // jApa japata tapa tapata vividha vidhi, sIla binA dhikkAra jiye // sIla sahita dina eka jIvanI, seva kareM sura aragha diye| koTi pUrva thiti sIla vihInA, nArakI deM dukha vajra liye // 1 // le vrata bhaMga karata je prAnI, abhimAnI madapAna piye Apada pAveM vighana bar3hAveM, ura nahiM kachu lekhAna kiye // 2 // ! sIla samAna na ko hita jagameM, 'dyAnata' ratana jatanasoM gahiye, ahita na maithuna sama giniye / bhavadukha dArida-gana dahiye // 3 // he jIva ! tU hamezA apane hRdaya meM dRr3hatA se zIla ko dhAraNa kara / bhA~tibhA~ti ke japa aura tapa bhI zIla ke binA dhikkArane yogya hai| jo jova zIlasahita alpa samaya bhI jItA haiM usa jIva kI saba sevA karate haiM, devatA bhI usakI pUjA karate haiM, ardha car3hAte haiN| isake viparIta karor3oM pUrvI kI sthitivAlI Ayu ho aura vaha zIla rahita ho to vaha naraka paryAya meM vajra dhAraNa kie hue nArakI kI bhA~ti dAruNa dukhadAyI hai / 348 jo abhimAnI mAna ke mada meM cUra hokara vrata bhaMga karatA hai vaha ApadA pAtA hai, kaSTa bar3hAtA hai| apane mana meM vaha usakA tanika bhI lekhA-jokhA arthAt vicAra nahIM karatA / jagata meM zIla ke samAna koI hitakArI nahIM hai| maithuna ke samAna dUsarA nAza karanevAlA nahIM hai / dyAnatarAya kahate haiM ki yaha zIla eka ratna hai| ise bahuta sAvadhAnIpUrvaka sa~bhAlakara grahaNa karo, jisase bhava-bhava ke dukha-dAridra kA nAza ho jAe dahana ho jAe / dyAnata bhajana saurabha Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (301) taiM cetana karuNA na karI re||ttek / / yAteM pUrI Ava na pAvai, AraMbha rIti hiye pakarI re|| .. // 1 // Apana tina sama duHkha na sahikai, aurana mArata lai lakarI re|| taiN.|| 2 // 'dhAnata' Apa samAna sabai haiM, kuMthU Adika anta karI re|| teM. // 3 // are cetana ! tumane karuNA dhAraNa nahIM kii| isI kAraNa tU svayaM pUrI Ayu nahIM pAtA, tu apanI hI Ayu kA ghAta karatA hai| tU saMkleza ke kAraNa apanI Ayu pUrI nahIM bhoga pAtA tathA bhA~ti-bhAMti ke AraMbha karane ke vicAra huddA meM karatA rahA hai... ... tU svayaM to tinake ke samAna duHkha arthAt thor3A-sA bhI duHkha sahana nahIM kara sakatA aura dUsaroM ko lakar3I lekara mArane ko udyata hotA hai arthAt unheM duHkha pahu~cAne ko taiyAra hotA hai ! ___ dyAnatarAya kahate haiM ki saba jIva tere apane samAna hI haiM, cAhe vaha choTese-choTA kuMthu hoM athavA hAthI jaisA bar3A jIva hI kyoM na ho? dyAnata bhajana saurabha 349 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 302 ) rAga dhamAla re bhAI! karunA jAna re // Teka // ghATa bAdha nahiM koya | saba jiya Apa samAna haiM re, jAkI hiMsA tU karai re terI hiMsA hoya // re bhAI // 1 // 1 chaha darasanavAle kahaiM re, jIvadayA saradAra / pAlai koI eka hai re, kathanI kathai hajAra // re bhAI // 2 // koNa unako pAra Adhe doneM kahA re, parapIr3A so pApa hai re, punya su paraupagAra / / re bhAI // 3 // so tU parako mati kahai re, burI ju lAgai totha / lAkha bAta kI bAta hai re, 'dyAnata' jyoM sukha hoya // re bhAI // 4 // are bhAI ! tU karuNAbhAva, dayAbhAva ko jAna re / sAre jIva tere hI samAna haiM, aisA samajha, aisA maan| una jIvoM meM tujhase koI kamI athavA bar3hatI nahIM hai / jinakI tU hiMsA karatA hai, usase tere hI apane sadbhAvoM kI hiMsA hotI hai / chahoM darzana kahate haiM ki jIvadayA hI sarvopari hai| hajAroM loga yahI kahate haiM para isakA pAlana koI biralA hI / eka hI karatA hai| isa Adhe dohe meM hI ki 'dUsaroM ko pIr3A pahu~cAnA pApa hai'- karor3oM graMthoM kA sAra kahA gayA hai| dUsare ke upakAra kI bhAvanA karanA hI puNya hai| 350 jo bAta tujhe svayaM ko burI lagatI hai, vaha tU dUsare ko mata kaha / dyAnatarAya kahate haiM ki lAkha bAtoM meM mukhya bAta eka yaha hI hai jisase sukha hotA hai| dyAnata bhajana saurabha Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 303) 1 // ve sAdhauM jana gAIM, kara karunA sukhadAI // Teka // niradhana rogI prAna deta nahiM lahi tihu~ jagaThakurAI / ve. // kror3a rAsa kana meru hema de, ika jIvadha adhikAI // ve. // 2 // 'dyAnata' tIna loka dukha pAvaka, meghajharI batalAI / ve. // 3 // saba sAdhugaNa kahate haiM ki karuNA karane se sukha kI prApti hotI hai arthAt karuNA karo, yaha hI sukha denevAlI hai| jo jana rogI hoM, garIba hoM, unako prANa nahIM diye jA sakate, kintu una para karuNA to kI jA sakatI hai| jaba una para karuNA kI jAtI hai to karuNA pAkara ve mAno jagata ke svAmIpada ko prApta kara lete haiM :. + kisI eka ke jIvana kI vRddhi arthAt kaSTa kA nivAraNa kara sAtA pahu~cAnA, karor3oM kI rAzi ke samAna, meru ke samAna suvarNa kI rAzi ke dAna se bhI bar3hakara haiM arthAt karuNA kA eka kaNa bhI inase bar3hakara hai| dyAnatarAya kahate haiM ki tIna loka meM dukharUpI agni ke zamana ke lie ise hI mejharI ke samAna zItalatAdAyaka batAyA gayA hai| dyAnata bhajana saurabha 351 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 304 ) rAga gaurI sailI jayavantI yaha hUjo // Teka // zivamAragako rAha batAye, aura na koI dUjo // sailI. // deva dharama guru sAMce jAne, jhUTho mAraga tyAgyo / sailIke parasAda hamAro, jinacaranana cita lAgyo / sailI // 1 // dukha cirakAla sahyo ati bhArI, so aba sahaja bilAyo / duritaharana sukhakarana manohara, dharama padAratha pAyo // sailI. // 2 // 'dyAnata' kaha sakala santanako nita prati prabhuguna gAyo / jainadharama paradhAna, dhyAnasauM, saba hI zivasukha pAvo // sailI // 3 // sAdharmIjanoM kA yaha saMgama, yaha sAtha, sadA jayavanta ho, jo ekamAtra mokSa kI rAha batAtA hai| isake atirikta anya kucha bhI nahIM batAtA / sacce deva, guru va zAstra kI mAnyatA karAtA hai tathA anya mithyAmatiyoM ke mArga ko tyAga karAtA hai| yaha hI isa sAdharmI samUha kA prasAda hai ki isake kAraNa jinendra ke caraNoM meM mana lagana lagA hai, bhakti jAgRta hone lagatI hai| dIrghakAla se bhArI dukha sahe jAte rahe haiM, aba unase sahaja hI chuTakArA milA haiN| pApa haranevAlA, sukhadenevAlA, dharmarUpI padArtha aba prApta huA haiM / dyAnatarAya saba santajanoM ko, sajjanoM ko kahate haiM ki nityaprati prabhu ke guNa gAvo, jaina dharma meM dhyAna pradhAna hai, dhyAna karake saba mokSa sukha kI prApti kro| sAdharmI bandhutva para AdhArita haiM yaha bhajana | sailI = sAdharmIjanoM kI maNDalI jo milakara nizcita kAryakramAnusAra pUjana bhajana Adi karate haiM / 352 . hyAta bhajana saurabha Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 305 ) Ayo sahaja basanta khelaiM saba horI horA // Teka // uta budhi dayA chimA bahu ThAr3hIM, ita jiya ratana sajai guna jorA / / jJAna dhyAna Dapha tAla bajata haiM, anahada zabda hota dhanaghorA / dharama surAga gulAla ur3ata hai, samatA raMga duhUMne ghorA // 1 // parasana uttara bhari picakArI, chorata donoM kari kari jorA / itataiM kahaiM nAri tuma kAkI, utataiM kahaiM kaunako chorA // 2 // ATha kATha anubhava pAvakameM, jala bujha zAMta bhaI saba orA / 'dyAnaMta' ziva Anandacanda chabi, dekheM sajjana naina cakorA // 3 // isa pariNamanazIla saMsAra meM, baMsata ke sahaja Agamana para saba (jJAnIjana) holI khelate haiM. praphullita hote haiN| eka (usa) tarapha buddhi, dayA, kSamA Adi khar3I hai aura dUsarI tarapha (isa tarapha) jIva / AtmA apane samyagdarzana-jJAnacAritrarUpI ratana - guNoM se susajjita hokara khar3e haiN| buddhipUrvaka dayA va kSamA ko dhAraNakara, samyakdarzana, jJAna, cAritra rUpa ratnoM se sajakara apane guNoM ko jor3ate haiM arthAt guNoM meM ekAgra hote haiM / jJAna aura dhyAnarUpI Dapha eka tAla va eka laya meM bajate haiN| usase phaila rahI anahada dhvani kI gU~ja kI lahareM vyApta ho rahI haiM, phaila rahI haiN| dharmarUpI zubharAga kI gulAla ur3a rahI hai aura saba tarapha, cAroM ora samatA raMga ghula rahA hai. phaila rahA hai| prazna aura unake uttara ke rUpa meM donoM ora se picakAriyA~ bhara-bharakara bar3e vega se chor3I jA rahI haiN| eka ora to dayA, kSamA Adi se pUchA jA rahA hai ki tuma kisakI strI ho? to dUsarI ora ve pUchatI haiM ki tU kisakA chorA hai ? anubhUti kI Aga meM aSTakarma jala-bujhakara saba ora se zAMta ho gae haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki muktirUpI candramA kI ujjvala chavi ko sajjana puruSoM ke nayana cakora kI bhA~ti ati harSita hokara dekhate haiN| kAkI = kisakI; chorA lar3akA / dyAnata bhajana saurabha - "1 353 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (306) .. karmaniko pelai, jJAna dazAmeM khelai / ttek|| sukha dukha Avai kheda na pAvai, samatA rasasoM tthelai|| karma. // 1 // sudaraba guna parajAya samajhake, para-parinAma dhakelai / karma. // 2 // AnaMdakaMda cidAnaMda sAhaba, 'dhAnata' aMtara jhelai|| karma. // 3 // he jiya! karmoM ko naSTa karane para jJAna dazA pragaTa hotI hai, jaise Ikha ko pelane para miSTha rasa kI prApti hotI hai| isalie jJAnI jJAna meM hI ramatA hai, usI meM krIr3A karatA hai| sukha na duHkha donoM para haiN| isalie unake Ane para jJAnI citta meM koI kisI prakAra kA kheda nahIM krtaa| samatA se, jJAtA dRSTA hokara usa samaya ko vyatIta karatA hai| ___dravya-guNa- paryAya ke svarUpa ko samajhakara, paradravya kI paryAya ko apane se dUra bhagAtA, use dUra dhakelatA hai / dyAnatarAya kahate haiM ki usa sthiti meM AtmA AtmA meM magana hokara aMtara meM Ananda kI anubhUti karatA hai| 354 dyAnata bhajana saurabha Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 307 ) khelauMgI horI, Aye cetanarAya // Teka // lagAya // khelauM / // 2 // darasana basana jJAna raMga bhIne, carana gulAla Ana~da atara sunava picakArI, anahada bIna bajAya // rIjhauM Apa rijhAvauM piyako, prItama lauM guna gAya // khelauM // 3 // 'dyAnata' sumati sukhI lakhi sukhiyA, sakhI bhaI bahu bhAya // khelauM. // 4 // khelauM // 1 // sumati kahatI haiM ki cetana rAjA apane ghara meM Ae haiM arthAt AtmA kI svabhAva kI ora ruci huI haiN| aba AtmA AtmA meM hI, apane ciMtana-manana meM magna haiN| aba maiM usase holI khelU~gI arthAt AtmA AtmA meM magna hokara apane cidAnanda kA anubhava kregii| darzanarUpI vastra ko jJAnarUpI sudhita raMga se raMjI aura ri gulAla lgaauuNgii| AnandarUpI itra va vividha samyaka dRSTikoNoM sahita jJAnarUpI picakArI se aba maiM apanI hI citasvarUpI bIna kI anahada kI gUMja meM, bhAvoM meM nimagna hoU~gI | svayaM usakI ora AkarSita hokara priyatama arthAt cetana ko apanI ora AkarSita kruuNgii| usa hI kI bhakti ke gIta gaauuNgii| dyAnatarAya kahate haiM ki sumati ko sukhI dekhakara usakI sakhiyoM ko atyanta manabhAvana laga rahA hai arthAt mana ko bhA rahA hai, rucikara laga rahA hai / carana = cAritra | dyAnata bhajana saurabha 355 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (308) cetana khelai horI // ttek|| sattA bhUmi chimA vasantameM, samatA prAnapriyA sa~ga gorI // cetn.|| manako mATa premako pAnI, tAmeM karunA ke sara ghorii| jJAna dhyAna picakArI bharibhari, ApameM chorai horA horI // 1 // guru ke vacana mRdaMga bajata haiM, naya donoM Dapha tAla ttkorii| saMjama atara vimala vrata covA, bhAva gulAla bharai bhara jhorii||2|| dharama miThAI tapa bahu mevA, samarasa AnaMda amala kttorii| 'dyAnata' sumati kahai sakhiyanasoM, cirajIvo yaha jugajuga jorii|| 3 // are dekho! cetana kisa prakAra holI khelatA hai ! sarva cetana pradeza ke astitva/sattArUpI bhUmi meM vyApta kSamA guNarUpI basanta Rtu ke suhAne mausama meM prANoM se pyArI samatArUpI nArI sAtha hai / arthAt jaise vasanta Rtu Ane para vAtAvaraNa bahuta AnandadAyaka ho jAtA hai usI prakAra kSamA guNa prakaTa hone para vAtAvaraNa AnandadAyaka ho gayA hai, taba cetana apanI priyA samatA ke sAtha holI khelatA hai| mana pAtra (bartana) hai. jisameM premarUpI pAnI bharA hai| usameM karuNArUpI kesara gholI huI hai / usa pAtra meM se (karuNArUpI kesarayukta premarUpI pAnI) jJAna aura dhyAnarUpI picakArI (meM) bhara-bhara kara cetana aura samatA Apasa meM eka-dUsare para DAlakara paraspara hor3a lagAte hue holI khelate haiN| guru ke vacana, mRdaMga (bajane se honevAlI) - dhvani ke samAna hai| guru ke vacanoM meM nihita donoM naya (nizcaya va vyavahAra) Dapha para par3anevAlI thApa se utpanna nAda va tAla ke dyotaka haiM / saMyamarUpI itra aura vimala vratarUpI sugandhita dravya se sane bhAvoM kI gulAla se jholI bharate haiM, isaprakAra sabako ekatrita karate haiM / 356 dhAnata bhajana saurabha Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usameM tapa kA mevA lagI dharmarUpa miThAI saMtulita, doSarahita Ananda kI kaTorI meM zobhita hai / dyAnatarAya kahate haiM ki sumati apane sakhiyoM se kahatI hai ki cetana ke sAtha yaha kSamA aura samatA kI jor3I yuga-yuga banI rahe, ciraMjIvI rhe| cauvA sugaMdhita rasa | dyAnata bhajana saurabha 357 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 309 ) nagarameM horI ho rahI ho // Teka // mero piya cetana ghara nAhIM, yaha dukha suna hai ko // nagara. // 1 // soti kumatike rAca rahyo hai, kihi vidha lAUM so // nagara // 2 // 'dyAnata' sumati kahai jina svAmI, tuma kachu sicchA do / nagara. // 3 // nagara meM holI manAI jA rahI hai| sumati kaha rahI hai ki yaha merA cetana apane AtmA meM sthita nahIM hai| para kI aura pudala kI ora unmukha va rata haiN| yaha duHkha kauna suna rahA hai ? arthAt koI bhI isa bAta para dhyAna hI nahIM de rahA hai| yaha cetana merI sauta kumati ke sAtha raMgarelI manA rahA hai, usako apane ghara para vApasa kisa prakAra lAU~? arthAt AtmA meM AtmA ko kisa prakAra sthira karU~ ? dyAnatarAya kahate haiM ki sumati isa prakAra bhagavAna se prArthanA karatI hai ki Apa hI use kisI prakAra samajhAo, use zikSA do, upadeza dii| 358 dhAnata bhajana saurabha Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (310) nemIzvara khelana cale, raMga ho ho horI, suguna sakhA saMga bhUpa raMga, raMga ho ho horii||ttek|| mahA virAga basantameM, raMga ho ho horii| samajha suvAsa anUpa raMga, raMga ho ho horii||nemiishvr.|| vasana mahAvrata dhArakai, raMga ho ho horI! chirake chimA banAya raMga, raMga ho ho horii| picakArI kara prItikI raMga, raMga ho ho horii| rIjha raMga adhikAya raMga, raMga ho ho horii||nemiishvr.||1|| jJAna gulAla suhAvanI raMga, raMga ho ho horii| anubhava atara sukhyAla raMga, raMga ho ho horI! prema pakhAvaja basa, raMga ho ho ho ... ... .... tattva svapara do tAla raMga, raMga ho ho horii||nemiishvr.||2|| saMjama siranI ati bhalI raMga, raMga ho ho horii| mevA magana subhAva raMga, raMga ho ho horii| sama rasa sItala phala lahai raMga, raMga ho ho horI! pAna parama pada cAva raMga, raMga ho ho horii|| nemiishvr.||3|| Atama dhyAna agana bhaI raMga, raMga ho ho horii| karama kATha samudAya raMga, raMga ho ho horii| dharma dhulahar3I khelakai raMga, raMga ho ho horii| sadA sahaja sukhadAya raMga, raMga ho ho horii|| nemIzvara // 4 // rajamati manameM kahati hai raMga, raMga ho ho horii| hama taji bhaji ziva nAri raMga, raMga ho ho horii| 'dyAnata' hama kaba hohiMge raMga, raMga ho ho horii| zivavanitAbharatAra raMga, raMga ho ho horI / / nemIzvara. // 5 // dhAnata bhajana saurabha Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nemInAtha holI khelane ko nikale haiN| ve adbhuta raMgoM se holI khela rahe haiN| unake guNa hI unake sAthI haiM, unase ye raMga khela rahe haiM / basaMta Rtu meM, vairAgya, jJAna Adi sugandhita guNoM va anupama raMgoM se ve holI khela rahe haiN| mahAvrata ke vasana-vastra dhAraNa kie hue haiM aura kSamArUpI raMga banAkara una para sarvatra chir3aka rahe haiN| jJAna Adi guNoM kI Asakti ke gahare raMga meM prIti kI picakArI bhara-bharakara ve nimagna hokara holI khela rahe haiN| jJAna kI suhAvanI gulAla haiM usameM anubhava kA itra, zubha vicAroM kA raMga hai, sabake prati premarUpI pakhAvaja ke svara tathA tatva va sva tathA para ke bhedajJAna kI do tAla kA ciMtana-manana vicAra karake holI khela rahe haiN| saMyamarUpI vividharaMgoMvAlI miThAI, sva-bhAva kA manabhAtA mevA, samatArUpI rasadAra ThaMDe phala aura paramapada rUpI Ananda kA pAna karate hue rucisahita ve holI khela rahe haiN| AtmadhyAna kI agni jalAkara, karmakATha (IMdhana) ko usameM bhasma kara rahe haiM / 'sadA sahaja sukhadAya raMgoM ke sAtha ve dharmarUpI dhulahaMDI kA khela khela rahe haiN| rAjula mana meM kahatI hai ki hamako chor3akara zivanArI-zivaramaNI ke sAtha ve raMga khela rahe haiM / chAnatarAya kahate haiM ki mokSarUpI strI ke raMga meM raMganevAle ke raMga meM raMgakara hama kaba holI kheleMge arthAt hameM aisA avasara kaba milegA? 360 dhAnata bhajana saurabha Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 311 ) piyA bina kaise khelauM horI // Teka // AtamarAma piyA nahiM Aye, mokoM horI korI // piyA. // 1 // eka bAra prItama hama kheleM, upazama kesara ghorI // piyA // 2 // 'dyAnata' vaha samayo kaba pAUM, sumati kaha kara jorI // piyA. // 3 // - sumati kaha rahI hai apane priyatama AtmA ke binA maiM kisase holI khelU~? merA priya Atama arthAt merI AtmA apane meM nahIM rama rahA ( arthAt apane ghara para nahIM AyA ), to merA holI kA Ananda kA yaha tyauhAra phIkA hai| korA hai, nirarthaka hai / eka bAra upazamarUpI kezara kA raMga taiyAra karake AtmA ke sAtha holI kheleM arthAt karmarUpI raja nIce baiTha jAe, jama jAe aura AtmasvarUpa kI nirmalatA Upara pragaTa ho, vaha malarahita nirmala ho jaae| - dyAnatarAya kahate haiM ki sumati hAtha jor3akara kahatI hai ki vaha avasara maiM kaba pAU~gI ? dyAnata bhajana saurabha 361 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhalI bhaI yaha horI AI, Aye cetanarAya / / Teka // kAla bahuta prItama bina bIte, aba khelauM mana laay|| bhalI. // 1 // samyaka raMga gulAla baratameM, rAga virAga suhAya // bhalI. / / 2 // 'dyAnata' sumati mahA sukha pAyo, sau varanyoM nahiM jaay| bhlii.||3|| sumati kahatI hai ki holI kA, Ananda kA avasara A gayA hai ki AtmA ko AtmA kI ruci jAgRta huI hai to kitanA bhalA laga rahA hai ! bahuta samaya bIta gayA, taba AtmA para kI aura unmukha va rata thA isalie maiMne bahuta samaya prItama/Atmaruci ke binA hI bitAyA hai, aba use apanA dhyAna AyA hai| aba maiM mana lagAkara holI kheluuNgii| samyaktvarUpI raMga-gulAla lekara rAga se virakta hokara zobhita houuNgii| dyAnatarAya kahate haiM ki sumati ko isa prakAra jo sukha milA. hai, prApta huA hai, usakA varNana nahIM kiyA jA sakatA, vaha avarNanIya hai arthAt AtmA meM magana hone para Ananda kI anubhUti kA varNana akathanIya hai| 362 dhAnata bhajana saurabha Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 313 ) horI AI Aja raMga bharI hai| raMga bharI rasa bharI rasa bharI hai // Teka // vetana piya Aye mana bhAye, karunA kesara ghora dharI hai // 1 // jJAna gulAla pIta picakArI, dhyAna mahAdhuni hota kharI hai // 2 // 'dyAnata' sumati kahai samatAsoM, aba mopai prabhu dayA karI hai // 3 // Aja holI kA raMga-bharA dina AyA hai| yaha dina raMga se bharA hai, rasa se bharA hai, nAnA prakAra ke rasoM se bharA hai| caitanya - priyatama Ae haiM, mana ko bhA rahe haiM arthAt Aja Atmaruci jAgRta huI hai aura vaha mana ko acchI laga rahI haiN| karuNArUpI kesara ghola rakhI hai arthAt sva-saMvedana kI bhAvanA se gahanarUpa se ota-prota ho rahe haiM, bhara rahe haiN| jJAna kI gulAla aura prema kI picakArI haiM, dhyAna meM mahAdhvani arthAt antarninada spaSTa guMjAyamAna hotA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki vivekapUrNa buddhi-vicAra arthAt sumati apanI samatArUpI sakhI se kahatI hai ki aba mujha para prabhu ne kRpA kI hai ki mujhe samabhAva kI prApti huI hai, Atmaruci utpanna huI hai| dyAnata bhajana saurabha 363 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (314) paramaguru barasata jJAna jhrii|| Teka // haraSi haraSi bahu garaji garajikai, mithyAtapana harI // prmguru.|| saradhA bhUmi suhAvani lAgai, saMzaya bela hrii| bhavijanamanasaravara bhari umar3e, samujhi pavana siyrii|| prmguru.||1|| syAdavAda naya bijalI camakai, para-mata-zikhara prii| cAtaka mora sAdhu zrAvakake, hRdaya subhakti bhrii|| prmguru.||2|| japa tapa paramAnanda bar3hayoM hai, susamaya nIMva dhrii| 'dyAnata' pAvana pAvasa Ayo, thiratA zuddha krii|| prmguru.||3|| he arhat ! dhyAna-mudrA meM AsIna va nimagna Apake upayoga meM jJAna ko varSA ho rahI hai, nirantara jJAnopayoga kI jhar3I laga rahI hai| jisa prakAra meghoM kI garjana aura varSA se tapana dUra hotI hai usa hI prakAra divyadhvanirUpI jJAna kI ajasra dhArA se mithyAtva kI tapana dUra ho rahI hai jisase bahuta harSa ho rahA hai| zraddhA/vizvAsarUpI bhUmi suhAvanI hai kyoMki yahI vaha AdhAra hai jisa para saMzayarUpI bela kA haraNa ho jAtA hai arthAt saMzayarUpI bela naSTa ho jAtI hai| jala se plAvita hokara sarovara ke U~ce A rahe jala stara kI bhA~ti bhavyajanoM ke mana bhakti se umar3a rahe haiM, jaise jala ko chUkara bahate hue pavana meM zItalatA/ ThaMDaka A jAtI hai usI prakAra jJAnarUpI pavana meM bhI zItalatA A rahI hai| syAdvAda evaM naya siddhAntoM kI bijalI kI kauMdhAcamaka anya matoM ke mastaka para girakara unakI dhAraNAoM ko cUra-cUra kara detI hai, dhvasta kara detI haiM / megha Rtu meM prasanna honevAle pakSI cAtaka aura mora kI bhA~ti sAdhujana ke hRdaya bhakti se ullasita ho jAte haiM, bhara jAte haiM / japa, tapa se parama Ananda meM nirantara vRddhi ho rahI hai aura jJAna kA sadRr3ha AdhAra usa zubha ghar3I meM nirmita hotA hai, taiyAra ho rahA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki samavasaraNa kA pAvana sAnnidhya varSA kI bhAMti hai, jisase samasta saMzayarUpI maila dhulakara nirmala jJAna meM sthiratA hotI hai| isa bhajana meM samavasaraNa meM virAjita ahet kI divyadhvani kA varNana kiyA gayA hai| 364 dyAnata bhajana saurabha Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (315) rI! mere ghaTa jJAna dhanAgama chAyo / ttek|| zuddha bhAva bAdala mila Aye, sUraja moha chipAyo ||rii.|| anahada ghora ghora garajata hai, bhrama AtApa mittaayo| samatA capalA camakani lAgI, anubhau-sukha jhara laayo||rii.||1|| sattA bhUmi bIja samakitako, zivapada kheta upaayo| uddhata bhAva sarovara dIsai, mora sumana haraSAyo / / rI. // 2 // bhava-pradezateM bahu dina pIche, cetana piya ghara aayo| 'dhAnata' sumati kahai sakhiyanasoM, yaha pAvasa mohi bhaayo|| rI. // 3 // he sakhI ! mere antara meM jJAnarUpI bAdala bahuta ghanarUpa meM chA rahe haiN| zuddha bhAvarUpI bAdaloM kA samUha isa prakAra ghumar3akara ghanA ho rahA hai ki usane moharUpI sUrya ko Dhaka diyA hai| ____ anahada kI dhvani guMjAyamAna ho rahI haiM, bhrama-saMzaya kA tApa kama ho gayA hai| samatArUpI bijaliyA~ kauMdhane lagI haiM aura svAnubhava ke kAraNa sukha kI jhar3I laga gayI hai arthAt khUba Ananda kI anubhUti ho rahI haiN| sattA (astitva)-rUpI bhUmi meM, samyaktvarUpI bIja bokara mokSarUpo kSetra ko upArjita kiyA hai| bhAvoM kA samudra apane pUrNa uphAna para hai| manarUpI mayUra harSita ho rahA hai| bhava-bhava meM bhaTakane ke pazcAt bahuta samaya bAda cetana apane stra sthAna para AyA hai arthAt apane/sva ke dhyAna meM magana, tallIna ho rahA hai / dyAnatarAya kahate haiM ki sumati apanI sakhiyoM se kaha rahI hai ki yaha (jJAna kI) pAvasa Rtu - varSAkAla mujhe atyanta hI priya laga rahI hai| dhAnata bhajana saurabha 365 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 316 ) rAga gaurI rAma bharatasoM kahaiM subhAi, rAja bhogavo thira mana lAi // Teka // sItA lInI rAvana ghAta, hama Aye dekhanako bhraat|| rAma // 1 // mAtAko kachu dukha mati dehu, gharameM dharama karo dhari neha // rAma // 2 // 'dyAnata' dIcchA leMge sAtha, tAta vacana pAlo naranAtha // rAma. // 3 // zrI rAma apane choTe bhAI bharata se kahate haiM ki he bhAI! apanA citta sthira karake isa rAjya kA bhoga kro| hama to bhAI ko (lakSmaNa ko ) dekhane ko Ae the aura rAvaNa ne ghAta lagAkara sItAjI kA haraNa kara liyAM / mAtA ko kucha bhI, kisI prakAra kA duHkha na ho, unheM kaSTa na pahu~ce isalie tuma dhairyapUrvaka ghara meM hI prema se raho / dyAnatarAya kahate haiM ki rAma ne bhAI bharata ko AzvAsana diyA ki he rAjana! he bharata ! apana / hama dIkSA sAtha leNge| isalie tuma abhI rAja karo/rAja samhAlI aura mAtA ke vacana kA pAlana kro| 366 dyAnata bhajana saurabha Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (317) rAga gaurI kahaiM bharatajI suna ho rAma! rAja bhogasoM mohi na kAma / / ttek|| taba maiM pitA sAtha mana kiyA, tAta mAta tuma karana na diyA // 1 // aba lauM barasa vRthA sama gaye, manake cinte kAja na bhaye // 2 // cintai the kaba dIkSA banai, dhani tuma Aye karane manai // 3 // Apa kahA thA saba maiM karA, pitA karekauM aba mana dhraa||4|| yoM kahi dRr3ha vairAgya pradhAna, uThyo bharata jyoM bharata sujAna / / 5 // dIkSA laI sahasa nRpa sAtha, karI pahupavaraSA suranAtha / / 6 / / tapa kara mukata bhayo vara vIra, 'dyAnata' sevaka sukhakara dhiir||7|| dazasya- putra bhArata apane bar3e bhAI zrIsana se kahate haiM ki he bhAI! mujhaM isa rAja ke bhogane se koI vAstA nahIM hai, koI prayojana nahIM hai| pahale bhI jaba pitA ne aura maiMne eka sAtha saMnyAsa dhAraNa karane kA mana banA liyA thA taba pitAjI ne, Apane va mA~ ne saMnyAsa dhAraNa nahIM karane diyaa| aba taka kI bItI umra saba vRthA gaI, jo mana meM vicAra kiyA use pUrNa nahIM kara sake / socate the ki kaba dIkSA kI sAdha pUrI ho to tuma use manA karane A gae ho| Apane jo kahA thA ki saMnyAsa dhAraNa na karake rAjya karo, vaha hI maiMne saba kiyaa| aba maiMne pitAjI ne jo kiyA vaha karane kA arthAt saMnyAsa dhAraNa karane kA mana banAyA hai / isa prakAra yaha kahate hue vairAgya meM dRr3ha hokara bharata uTha khar3e hue| aneka rAjAoM ke sAtha unhoMne dIkSA grahaNa kI, usa samaya indra ne una para puSpavRSTi kI thii| ___ tapasyA karake ve zreSTha vIra bharata mukta hue, mokSagAmI hue| dhAnatarAya kahate haiM ki aise dhairyavAna bharata ke sevaka honA sukhakArI hai| chAnata bhajana saurabha 367 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 318 ) ere vIra rAmajIsoM kahiyo bAta // Teka // loka himako chAMdI, dharama na tajiyo bhAta // e re // 1 // Apa kamAyo hama dukha pAyo, tuma sukha ho dinarAta // e re. // 2 // 'dyAnata' sItA thira mana kInA, maMtra japai avadAta // e re // 3 // rAvaNa ke ghara rahane ke kAraNa sItA ko loka-niMdAvaza ghara se nirvAsita kara diyA gyaa| sArathi rAma ke Adeza ke anusAra sItA ko jaMgala meM chor3akara vApasa Ane lagA to sItA ne usake sAtha apane pati zrIrAma ke lie saMdeza bhijavAyA ki o bhAI ! zrIrAma se itanI-sI bAta kaha denA ki tumane loka nindA ke bhaya se hamako chor3a diyA, parantu aise hI kisI ke bhI kahane se ghabarAkara kabhI dharma ko mata chor3a denA ! hamane jo kamAyA, karma kiyA vaha hI hamane bhogA, upabhoga kiyA arthAt du:kha upajAye to duHkha pAe / para Apa dina-rAta sukhI raheM, aisI bhAvanA hai| grAnatarAya kahate haiM ki isa prakAra sItA ne apane mana ko sthira kiyA aura pavitra / nirmala maMtroM ke japana meM laga gii| avadAta 368 = zuddha, pavitra / dyAnata bhajana saurabha Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (319) rAga vasanta kahai rAghau sItA, calahu geha, nainanimeM Aya rahyo saneha // khai.|| hamaUpara to tuma hI udAsa, kina dekhoM sutamukha candramAsa // 1 // lachamana bhAmaNDala hanU Aya, saba vinatI kari lagi rahe paay||2|| 'dyAnata' kachu dina ghara karo bAsa, pIche tapa lIjyo moha naas||4|| raghupati rAmacandra sItAjI kahate haiM ki aba ghara calo ! yaha kahate samaya unake netroM meM sItAjI ke prati agAdha prema jhalaka rahA hai| tuma hamArI ora to udAsa ho, hamase ruSTa ho| kintu candramA ke samAna kAntivAna apane putroM kI ora to dekho ! unakA khyAla karake hI ghara calI calo! dekho! lakSmaNa, hanumAna aura tumhArA bhAI bhAmaNDala Adi sabhI Akara tumhAre pA~va lagakara vinatI karate haiN| dyAnatarAya kahate haiM ki rAjA rAma kA anurodha hai ki kucha dina ghara meM rahakara gRhastha kA jIvana vyatIta karo tatpazcAt moha kA nAza karane ke lie tapa kara lenaa| rAghau = rAma AcArya raviSeNa ke 'padmapurANa' ke kathAnaka ke anusAra rAvaNa ke ghara meM rahane ke kAraNa lokanindA va lAMchanavaza sItA ko nirvAsita kara diyA gyaa| nirvAsana ke pazcAt bhI apane satItva ko siddha karane ke lie sItA ko agniparIkSA denI pdd'ii| parIkSA meM nirdoSa siddha hone ke bAda zrIrAma sItA se ghara calane ke lie kahate haiM para sItA aba ghara calane se asvIkAra kara detI hai aura saMnyAsa dhAraNa kara letI hai| prastuta bhajana meM rAma dvArA sItA ko ghara calane kA Agraha karane kA hI varNana hai| dyAnata bhajana saurabha 369 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (320) rAga basanta kahai sItAjI suno rAmacandra, saMsAra mhaadukhvRcchknd|| khai.|| paMcendrI bhoga bhujaMga jAni, yaha deha apAvana rogakhAni // 1 // yaha rAja rajamayI pApamUla, parigRha AraMbha meM khina na bhUla // 2 // Apada sampada ghara baMdhu gaiha, suta saMkala phA~sI nAri neha // 3 // jiya sahI nigoda AnA bala, dhitu jaba, sAdhA madhi paataal||4|| tuma jAnata karata na Apa kAja, asa mohi niSedho kyoM na lAja // 5 // taba keza upAri sabai khimAya, dIkSA dhari kInhoM tapa subhaay||6|| 'dhAnata' ThArai dina le sanyAsa, bhayo indra solahaiM suraga bAsa // 7 // sItAjI zrI rAmacandrajI se kahatI haiM ki he rAmacandra! suno, yaha saMsAra atyanta du:khoM kA samUha hai, piMDa hai, vRkSa hai / pA~coM indriyoM ke bhoga sarpa ke samAna viSayukta haiM / yaha deha rogoM kI khAna hai, apavitra hai| yaha rAjya moha kA, pApa kA kAraNa (hetu) hai / isake lie kiye jAnevAle Arambha meM aura parigraha meM eka kSaNa bhI apane Apa ko mata bhuul| saMpatti, ghara, baMdhu-bAMdhava Adi saba ApadA haiM, kaSTa denevAle haiM / putra kA prema sA~kala ke samAna bA~dhanevAlA hai aura nArI kA/ke lie neha/phA~sI ke samAna hai| yaha jIva Urdhvaloka, madhyaloka va pAtAlaloka kA jJAna na hone ke kAraNa anaMtakAla taka nigoda meM rulatA rhaa| tuma jAnate hue bhI apane karane yogya kArya nahIM karate ho! aura mujhe apane yogya kArya karane se rokane meM bhI lajAte kyoM nahIM ho? 370 dyAnata bhajana saurabha Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha kahakara sabase kSamA mA~gakara, keza-luMcana karake sItAjI ne dIkSA dhAraNa kI aura tapa kiyaa| dyAnatarAya kahate haiM ki isa prakAra sAMtAjI ne saMnyAsa le liyA aura phira saulahaveM svarga meM jAkara indra pada prApta kiyaa| zrIrAma sItA se ghara calane kA Agraha karate haiM to sItA pratyuttara meM jo kahatI hai usI kA varNana hai iso bhajana meN| dyAnata bhajana saurabha Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (321) suranarasukhadAI, giranAri calau bhaaii||ttek / / bAla jatI nemIzvara svAmI, jaha~ zivariddhi kmaaii||sur. // 1 / / kor3a bahattara sAta zataka muni, taha~ paMcamagati paaii| sura. // 2 // tIratha mahA mahAphaladAtA, 'dyAnata' sIkha btaaii|sur.||3|| ...--..-- -.----.-:--.---.--...... - - are bhAI! devoM va manuSyoM ko jo sukhakara hai, sukha pradAna karanevAlA hai, aise giranAra tIrtha kI yAtrA karane clo| usa giranAra tIrtha se bAlabrahmacArI neminAtha ne mokSa-gamana kiyA thaa| usa giranAra tIrtha se bahattara karor3a sAta sau muni mokSa gae haiM / vaha mahAna tIrtha hai aura mahA phaladAtA hai / isalie dyAnatarAya yaha sIkha dete haiM ki bhAI usa giranAra tIrtha kI yAtrA ko clo| 372 dyAnata bhajana saurabha Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (322) hathanApura baMdana jaiye ho / ttek|| zAnti kuMthu ara malla virAjeM, pUjA kari sukha paiye ho| hathanApura. // 1 // zreyasakumara bhayo dAnezvara, so dina aba lauM gaiye ho|| hathanApura. // 2 // 'dyAnata' bandoM thAnaka nAmI, svAmIkI lauM laiye ho| hathanApura. / / 3 / / he bhavya ! hastinApura kI yAtrA karane ke lie, vaMdana karane ke lie jaao| vahA~ zAntinAtha, kunthunAtha aura arahanAtha kI pratimAeM virAjamAna haiM, unakI pUjA kara Ananda va lAbha prApta kro| __ vahA~ rAjA zreyAMsakumAra jaise dAnI hue haiM, jinhoMne tIrthakara AdinAtha ko sarvaprathama AhAradAna diyA thA, usa dina kA (akSaya tRtIyA kA) guNagAna Aja bhI kiyA jAtA hai| dyAnatarAya kahate haiM ki aise prasiddha sthAna kI vandanA karo aura prabhu ke guNoM kA cintavana karo, bhakti karo, unake guNoM se lau (lagana) lgaao| hastinApura ke rAjA zreyAMsa ne vaizAkha zukla tRtIyA ke dina prathama tIrthaMkara RSabhadeva ko unako muni avasthA meM cha mAha ke upavAsa ke bAda prathama AhAra ke rUpa meM ikSurasa (ganne kA rasa) kA AhAra karavAyA thA, taba se yaha dina 'akSayatRtIyA' ke rUpa meM Aja bhI mAnya hai| dyAnata bhajana saurabha 373 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (323) maMgala AratI rAga bhairoM maMgala AratI kIje bhora, vighanaharana sukhakarana kiror| ttek|| arahaMta siddha sUri uvajhAya, sAdhu nAma japiye sukhdaay|| mNgl.|| neminAtha svAmI giranAra, vAsupUjya campApura dhaar| pAvApura mahAvIra munIza, giri kailAsa namoM aadiish|| mNgl.||1|| zikhara sameda jinezvara bIsa, baMdoM siddhabhUmi nishidiis| pratimA svarga martya pAtAla, pUjoM kRtya akRtya trikAla // maMgala. // 2 // paMca kalyANaka kAla namAmi, parama udArika tana guNadhAma / kevalajJAna AtamArAma, yaha SaTavidhi maMgala abhirAma // maMgala. // 3 // maMgala tIrthakara caubIsa, maMgala sImaMdhara jina biis| maMgala zrIjinavacana ssAla, maMgala ratanatraya gunamAla // mNgl.||4|| maMgala dazalakSaNa jinadharma, maMgala solahakArana prm| maMgala bArahabhAvana sAra, maMgala saMgha cAri prkaar|| mNgl.||5|| maMgala pUjA zrIjinarAja, maMgala zAstra par3he hitkaaj|| maMgala satasaMgati samudAya, maMgala sAmAyika mana laay|| mNgl.||6|| maMgala dAna zIla tapa bhAva, maMgala mukti vadhUko caav| 'dyAnata' maMgala AThau~ jAma, maMgala mahA mukti jinsvaam||mNgl.||7|| he bhavya ! prAta:kAla sarvamaMgalakArI AratI kIjie, vaha saba vighnoM ko haranevAlI hai aura karor3oM sukha karanevAlI hai| sadaiva arhata, siddha, AcArya, upAdhyAya va sAdhu kA sukhakArI, sukha denevAle nAma kA jApa kiijie| 374 dhAnata bhajana saurabha Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara neminAtha girinAra parvata se, campApura se tIrthaMkara vAsupUjya, pAvApura se muninAtha zrI mahAvIra aura kailAza parvata se bhagavAna AdIzvara mokSa gaye haiM ata: ina siddhakSetroM ko namana kro| sammeda zikhara se bIsa jinezvara mokSa gae haiN| ina siddhabhUmiyoM kI sadaiva, dina-rAta vaMdanA kro| svarga, nazyaloka loka meM milI bhI kRtika akRtrima pratimAe~ haiM unakI tInoM kAla arthAt sadaiva pUjA kro|| tIrthakaroM ke pA~coM kalyANakoM ke samaya ko namana kro| kevalajJAnamaya AtmA ko namana karo-ye chahoM maMgalakArI haiM, uddhAra karanevAle haiM, guNoM ke dhAma caubIsa tIrthaMkara maMgala haiN| videha kSetra sthita sImaMdhara Adi bIsa tIrthaMkara maMgala haiN| unakI divyadhvani maMgala hai| ratnatraya kI guNamAla maMgala hai| dazalakSaNadharma va saulahakAraNa bhAvanAe~ maMgala haiM / bAraha bhAvanAe~ va cAra prakAra ke saMgha maMgala haiN| zrI jinarAja kI pUjA maMgala hai / zAstroM kA svAdhyAya maMgala hai / sajjana puruSoM kA samudAya aura unakI saMgati maMgala hai| sAmAyika meM mana lagAnA maMgala hai| dAna, zIla, tapa kI bhAvanA maMgala hai| mokSa kI kAmanA maMgala hai / dyAnatarAya kahate haiM ki inakA AThoM prahara smaraNa maMgalakArI hai| mahAna, mukti ke svAmI, mokSa ke svAmI jinendra maMgalakArI haiN| maMgala * klyaannkaarii| dhAnata bhajana saurabha Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (324) paMcaparameSThI kI AratI ihavidhi maMgala AratI kIjai, paMca paramapada bhaja sukha liijai| ttek|| pahalI AratI shriijinraajaa| bhavadadhipAra utaarjihaajaa||1|| dUsari Arati siddhgkrii| sumirana karatA Taii bhayapherI / / 6 / / tIjI Arati sUri munindaa| janamamaranadukha dUra karidA // 3 // cauthI Arati shriiuvjhaayaa| darzana dekhata pApa palAyA // 4 // pAMcavIM Arati sAdhu tihaarii| kumati-vinAzana shiv-adhikaarii|| 5 // chaTThI gyAraha prtimaadhaarii| zrAvaka vaMdoM AnaMdakArI // 6 // sAtami Arati zrIjinavAnI 'dyAnata' suragamukati sukhadAnI / / 7 // isa prakAra prabhu kI maMgalakArI AratI kIjie ki pA~coM paramapadoM kA bhajana, stavana hokara sukha kI anubhUti ho| pahalI AratI arahaMta deva kI kIjie jinakA citavana, stavana saMsArasamudra se pAra karAne ke lie jahAja ke samAna hai| dUsarI AratI siddhoM kI kIjie jinake smaraNa se nijAtmA ke zuddha svarUpa kA bodha hotA hai, bhava-bhramaNa kI bAdhA miTatI hai| tIsarI AratI AcArya munivara kI kIjie jo janma-maraNa se chuTakArA dilAne hetu patha-anugamana kA saMcAlana karate haiN| cauthI AratI upAdhyAya parameSThI kI kIjie jinake sAnnidhya se, jinake darzana se ajJAna kA aMdhakAra arthAt pApa naSTa ho jAte haiN| pA~cavIM AratI sAdhujana kI kIjie jisase viSaya - kaSAya meM rata hone kI buddhi kA nAza hokara, mokSa kI rAha meM pragati hotI haiN| 376 dhAnasa bhajana saurabha Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThI AratI pratimAdhArI tyAgIjanoM ko kIjie va isa prakAra sanmArga para agrasara zrAvakoM kI vaMdanA kiijie| yaha AnandadAyaka hai| sAtavI AratI zrI jinavANI kI kiijie| dyAnatarAyajI kahate haiM ki ye sanna hI svarga va mokSa-sukha ke dAtA haiN| paMgala = klyaannkaaro| dhAnasa bhajana saurabha 377 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AratI zrIjinarAja kI Arati zrIjinarAja tihArI, karamadalana saMtana hitkaarii|| Teka // suranaraasura karata tuma sevaa| tumahI saba devanake devA // 1 // paMcamahAvrata duddhara dhaare| rAgaroSa pariNAma vidAre // 2 // bhavabhaya bhIta zarana je aaye| te paramArathapaMtha lagAye // 3 // jo tuma nAtha japai mana maahiiN| janamamaranabhaya tAko naahiiN||4|| samavasaranasaMpUrana shobhaa| jIte krodhmaanchllobhaa||5|| tuma guNa hama kaise kari gaavaiN| gaNadhara kahata pAra nahiM pAvai // 6 // karuNAsAgara karUNA kiije| 'dyAnata' sevaka ko sukha dIje // 7 // he jinendra ! hama ApakI AratI karate haiN| ApakI AratI hamAre karmoM ke samUha ko ghAtanevAlI hai naSTa karanevAlI hai, yaha sajjanoM kA hita karanevAlI hai| sajjanoM ke lie hitakArI hai| he jinendra ! sura-asura-nara saba ApakI vandanA karate haiM, Apa saba devoM ke deva haiM, saba devoM dvArA pUjya haiN| he jinendra ! Apane pA~coM mahAvratoM ko dhAraNakara, atyanta dRr3hatA se unakA pAlanakara, unakI sAdhanAkara rAga aura dveSa ke pariNAmoM/bhAvoM ko bhagna kara diyA, chinna-bhinna kara diyaa| he jinendra ! jo saMsAra ke bhava - bhramaNa se bhayabhIta hokara ApakI zaraNa meM Aye Apane unheM paramArtha kA mukti kA mArga batAkara usakI ora unmukha/agrasara kiyaa| hai jinendra ! jo Apako apane mana meM japatA hai/smaraNa karatA hai use phira janma 378 ghAnata bhajana saurabha Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura maraNa kA bhaya nahIM hotaa| arthAt unakA janma-maraNa kA cakra samApta ho jAtA hai| he jinendra ! ApakA samavazaraNa sampUrNa/atyanta zobhAyukta haiN| usa samavazaraNa meM virAjita Apake darzanamAtra se krodha mAna mAyA aura lobha Adi kaSAyoM para vijaya prApta hotI hai| he jinendra ! hama Apake guNoM kI stuti kaise karake gAveM ? gaNadhara bhI Apake guNoM kA pAra nahIM pA sake isalie hama to ApakA guNagAna, ApakI stuti karane meM apane ko asamartha pAte haiM / he karuNAsAga aba hama para bhI varUNa bI apane ko, yAnatarAya ko, apane bhakta ko sukha pradAna kIjie / dyAnata bhajana saurabha 379 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (326) AratI varddhamAnajI kI karauM AratI vrddhmaankii| pAvApura niravAna thaankii|| Teka // rAga-binA saba jaga jana taare| dveSa binA saba karama vidaare||1|| zIla-dhuraMdhara shiv-tiybhogii| manavacakAyana kahiye yogI // 2 // ratanatraya nidhi prigh-haarii| jnyaansudhaabhojnvrtdhaarii||3|| goka-Aloka pAya nijamAhI : sukhAya ki sukhadukha naahiiN||4|| paMcakalyANakapUjya viraagii| vimaladigaMbara aNbr-tyaagii||5|| gunamani-bhUSana bhUSita svaamii| jagataudAsa jagatarasvAmI // 6 // kahai kahAM lau~ tuma saba jaanau| 'dyAnata' kI abhilASa prmaanauN|| 7 / / maiM bhagavAna barddhamAna ko/tIrthakara mahAvIra kI AratI karatA hU~ jinakA nirvANasthAna pAvAMpura hai| maiM una bhagavAna barddhamAna kI AratI karatA hU~ jinhoMne rAgarahita/rAma-zUnya hokara maitro bhAvanA aura karuNA se jagata ke prANiyoM ko saMsAra se bhava-bhramaNa se chUTane kA upAya batAyA jinhoMne dveSarahita hokara saba karmoM kA nAza kiyaa| ____ maiM una bhagavAna varddhamAna kI AratI karatA hU~ jinhoMne brahmacaryA meM rata hokara zIla kA dRr3hatA se pAlana kiyA, jinhoMne mana-vacana aura kAya kI ekAgratA kara yoga dhAraNa kiyA, gupti kA pAlana kiyA aura mokSarUpI lakSmI kA varaNa kiyaa| jinhoMne saba parigraha ko chor3akara ratnatraya nidhi (samyagdarzana-jJAna-cArita) ko dhAraNa kiyA, jinhoMne jJAnarUpI amRta kA bhojana kiyA arthAt sarvocca jJAna prApta kiyaa| jinhoMne sarvajJa hokara loka aura aloka ko apane meM hI darpaNavat dhAraNa 380 dyAnata bhajana saurabha Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I kiyA haiM / jinhoMne indriya-viSayoM ke sukha-duHkhoM ko chor3akara ananta sukha ko dhAraNa kiyA hai| unakI garbha janma tapa jJAna aura mokSa ye pA~coM ghaTanAe~/sthitiyA~ jagata ke prANiyoM kA kalyANa karanevAlI haiM, isalie pUjya haiN| ve virAgI haiM, rAgadveSarahita haiN| unhoMne saba vastra, vaibhava Adi saba parigraha chor3akara dizAe~ hI jinakA vastra hai aisA nagna-digambara veza dhAraNa kiyaa| - ve saba guNoMrUpI maNiyoM aura AbhUSaNoM se bhUSita haiN| ve samasta jagata se udAsIna haiM kintu apane abhyantara jagata ke / apanI AtmA ke svAmI haiN| he barddhamAna bhagavAna ! hama kahA~ taka kaheM ! Apa to sarvajJa haiM, saba kucha jAnate haiN| bhakta dyAnatarAya kaha rahe haiM ki hamArI bhI Apake samAna ho jAne kI bhAvanA hai, abhilASA hai yahI Apake guNAnuAda ke lie pramANa hai| dhAnata bhajana saurabha 381 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (327) AratI nizcayaAtmA kI caupAI maMgala AratI aatmraam| tanamaMdira mana uttama ThAna / / Teka // samarasajalacaMdana aanNd| taMdula tattvasvarUpa amaMda // 1 // samayasAraphUlana kI maal| anubhava-sukha nevaja bhari thAla // 2 // dIpakajJAna dhyAnakI dhuup| niramalabhAva mhaaphlruup||3|| suguNa bhavikajana ikrNgliin| nihacai navadhA bhakti prviin||4|| dhuni utasAha su anahada gaan| parama samAdhinirata paradhAna // 5 // bAhija AtamabhAva bhaavai| aMtara hai paramAtama dhyAvai / / 6 // sAhaba sevakabheda mittaay| 'dyAnata' ekameka ho jAya // 7 // zuddha AtmA kI, nija AtmA kI AratI maMgalakArI hai/maMgaladAyI hai| (isa tana meM ) AtmA ke nivAsa karane ke kAraNa yaha tana eka maMdira ke samAna (pUjya hai pavitra) hai, aura mana usake Thaharane kA sthAna hai| usako (AtmA kI) pUjA ke lie samatArUpI bhAvanA hI AnandakArI jala va candana hai| usakA tAtvika svarUpa hI kabhI bhI manda na honevAlA akSata/tandula hai ___AtmaguNoM meM rati hI usakI pUjA ke lie puSpoM kI mAla hai aura AtmaguNoM ke anubhava se utpanna sukha hI naivedya bhare thAla haiN| usakI pUjA ke lie jJAna hI dIpaka hai aura mana-vacana-kAya kI ekAgratArUpa dhyAna hI dhUpa hai| bhAvoM kA nirmala ho jAnA hI usakI pUjA kA pariNAma hai phala hai| 382 dyAnata bhajana saurabha Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavyajana usa AtmA ke guNagAna ke raMga meM lIna ho jAte haiM, raMga jAte haiM aura pravINa / kuzala/jJAnIjana nizcaya se usakI navadhA bhakti meM lIna ho jAte haiM / ve antara se niHsRta anahada dhvani meM utsAhita hokara / nimagna hokara paramasamAdhi meM lIna ho jAte haiN| phira ve bAhya jagata meM karuNA se ota-prota hokara AtmA ke svabhAva ko prakAzita karate haiM, prasArita karate haiM ( samajhAte haiM) aura anta:karaNa meM apane zuddha AtmasvarUpa ko / paramAtmasvarUpa ko dhyAte haiM / aisA cintana pUjya-pUjaka bhAva kA miTA detA hai| dyAnatarAyajI kahate haiM ki AtmA ke guNoM kI vandanA se AtmA paramAtmA' ho jAtA hai| 4 dyAnata bhajana saurabha 383 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (328) AratI zrImunirAja kI Arati kIjai zrImunirAjakI, adhamaudhArana aattmkaajkii||ttek|| jA lacchavI je saba abhilaartii| so sAdhana karadamavata naakhii||1|| saba jaga jIta liyo jina naarii| so sAdhana nAganivata chArI // 2 // viSayana saba jagajiya vaza kiine| te sAdhana viSavata taja diine||3|| bhuviko rAja cahata saba praanii| jIrana tRNavata tyAgata dhyaanii|| 4 // zatru mitra dukhasukha sama maanai| lAbha alAbha barAbara jAnai / / 5 / / chahoMkAyapIharavrata dhaareN| sabako Apa samAna nihAreM // 6 // iha AratI paTai jo gaavai| 'dyAnata' suragamukati sukha pAvai ! // 7 // digambara munirAja kI AratI kI jAtI hai / una munirAja kI jo AtmakalyANa kI prakriyA meM rata haiM lage hue haiM aura dharma se virata logoM kA uddhAra karanevAloM jisa bhautika dhana-sampadA ko saba cAhate haiM usa sampadA ko, bhautika sAdhanoM ko he munirAja Apane kIcar3avat kIcar3a ke samAna tuccha samajhakara tyAga diyA hai| munirAja kI AratI kI jAtI hai| jisa kAma-vAsanA kI bhAvanA ne sAre jagat ko vaza meM kiyA huA hai usa kAmavAsanA kI bhAvanA ko he munirAja Apane nAgina ke samAna ( jaise nAgina ko chor3a dete haiM ) chor3a diyA hai|duur kara diyA hai| munirAja kI AratI kI jAtI hai / jina viSaya-bhogoM ne sAre jaga ko vaza meM kiyA huA hai una sAre indriyaviSaya- bhogoM ko he munirAja! Apane viSa ke samAna jAnakara taja diyA hai| una munirAja kI AratI kIjie kI jAtI hai| 384 dhAnata bhajana saurabha Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgata ke saba nANI samAvikAra va bhava sampadA ko pAnA cAhate haiM parantu unhoMne/he munirAja ! Apane use tRNavat/tinake ke samAna tuccha samajhakara tyAga diyA hai| munirAja kI AratI kI jAtI hai| Apa sukha aura du:kha ko, mitra aura zatru ko samAna samajhate haiM, lAbha aura alAbha (hAni) ko eka-sA mAnate haiN| munirAja ko AratI kI jAtI hai| he munirAja ! Apane chahoM kAya ke jIvoM kI pIr3A ko dUra karane kA vrata liyA hai aura Apa choTe-bar3e sabhI jIvoM ko apane samAna hI jIva samajhate haiM arthAt sabake prati karuNA aura sAmyabhAva rakhate haiM, munirAja kI AratI kI jAtI hai| dyAnatarAyajI kahate haiM isa AratI ko jo bhI par3hatA hai, gAtA hai, samajhatA hai aura mana meM jIvana meM dhAraNa karatA hai vaha svarga aura mokSa ke sukha ko pAtA hai| zAnata bhajana saurabha Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa bhajana anukramaNikA saMkhyA bhajana krama pRSTha saMkhyA saMkhyA 17 19 73 76 68 69 27 28 23 24 25 71 72 29 30 25 26 27 224 257 73 1. ajitanAtha mana lAvo re 2. anahada zabda sadA 3. apano jAma mohe tAra le 4. aba maiM jAnA AtamarAma 5. aba maiM jAnA AtamarAma 6. aba mohe tAra nemikumAra 7. aba mohe tAra nemikumAra 8. aba mohe tAra le zAMti 9. aba mohe tAra le kuMthu 10. aba mohe tAra le ara 11. aba mohe tAra le mahAvIra 12. aba samajha kahI 13. aba hama amara bhaye 14, aba hama Atama ko pahacAnA 15. aba hama Atama ko pahacAnyau 16. aba hama nemijI kI zaraNa 17. arahanta sumara mana bAvare 18. Aja Ananda badhAvA 19. Atama anubhava karanA 20, Atama anubhava kIje 21. Atama anubhava kIjiye 22. Aptama anubhava kIjiye 23. Atama kAja saMvAriye 24. Atama jAna re jAna re 25. Atama jAnA maiM jAnA 26. Atama jAno re bhAI 71 74 72 75 29 31 166 195 74 77 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 386 dhAnata bhajana saurabha Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 93 . . 82 . .87 . . 87 14 90 328 384 325 378 258 353 167 196 88 15 324 376 225 305 27. Atama jJAna lakhe 28. Atama mahabUba yAra . . . 29. Atama rUpa anupama hai 30. Atama rUpa suhAvanA 31. Apa meM Apa lagA jI 32, ApA prabhu jAnA maiM 33. Arati kIje zrI munirAja kI 34. Arati zrI jinarAja tihArI 35. ArasI dekhata mana 36. AyA sahaja vasanta 37. ika araja suno 38. isa jIva ko yoM samajhAUM 39. iha vidhi maMgala Arati kIje 40. eka brahma tiDe 41. eka samaya bharatezvara 42. e mana, ye mana kIjiye 43. e mere mIta 44. erI sakhI nemijI 45. ere vIra rAmajI 46. aiso sumirana kara mere bhAI 47. RSabhadeva RSideva 48. RSabhadeva janamyo 49. kaba hauM munivara 50. kara kara Atama hita re prANI 51. kara mana nija Atama ciMtana 52. kara mana vItarAga ko dhyAna 53. karmani ko pele, jJAnadazA meM khele 54. kara re kara re kara re 55. kara satsaMgati re bhAI 56. karuNA kara devA 291 335 168 197 90 98 30 32 318 368 30 32 m " 276 318 92 100 95 103 96 105 306 354 93 226 259 169 198 jhAnata bhajana saurabha 387 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 380 284 326 277 319 94 102 34 367 320 370 57. karauM Arati barddhamAna kI 58. kali meM graMtha bar3e 59. kahata suguru kara 60. kahA rI kare kita jAU~ 61. kahA rI kahU~ kachu 62. kahibe ko mana sUramA 63. kahuM dauThA naMbhikumAra 64. kahe bharata jI suno 65. kahe rAghau sItA 66. kahe sItAjI suno rAmacandra 67. kAma sare saba mere 68. kAraja eka brahma hI setI 69. kAyA, tU cala saMga hamAre 70. kAhe ko socata 71. kisakI bhagati kiye 72. kIje ho bhAiyani 73. koDhI puruSa kanaka 74. krodha kaSAya na maiM karo 75. kauna kAma aba maiMne 76, kauna kAma aba maiMne 77, khelauMgI horI Aye cetanarAma 78. galatA namatA kaba AvegA 79. gaha sadA saMtoSa 80. giranAra pai nemi virAjata hai 81. gurU samAna dAtA nahiM koI 82. gautama svAmIjI mohi vAnI 83. ghaTa meM paramAtama dhyAiye 84. cala dekheM pyArI nemi navala vratadhArI 85. cala pUjA kIje banArasa 86. cAhata hai sukha pai na gAhata hai 293 97 106 227 260 228 262 170 199 337 171 201 294 340 229 263 264 307 355 231 230 kha ga 298 33 278 320 285 329 98 107 gha 34 36 55 232 58 266 dhAnata bhajana saurabha Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 356 100 110 102 112 115 117 233 34 268 172 202 103 104 105 286 269 118 330 37 119 87. cetana khele horI 88. cetanajI tuma jorate dhana 89. cetana tuma ceto bhAI cetana nAgara ho tuma 91, cetana prANI cetie ho 12. cetana mAna le bAta 93. cetana mAna hamArI batiyoM 94. ceta re prANI ceta re 95. caubIsoM ko vandanA hamArI 96. jaga Thaga mitra na koya re 97. jagata meM samyak uttama - 98. jaba vANI khirI mahAvIra kI 92. jaya jaya neminAtha paramezvara 100. jAko iMda ahamiMda 101. jAnata kyoM nahiM re 102. jAno dhanya so dhanya 103. jAno pUrA jJAtA soI 104, jinake bhajana meM magana 105. jina japi jina japi 106. jina nAma sumari mana bAvare 107, jina pAda cAhe nAhiM koya 108. jinarAya ke pAya sadA zaranaM 109. jinavara mUrata terI 110. jinavANI prANI jAna lai re 111. jina sAhiba mere ho 112. jiya ko lobha mahA dukhadAI 113. jisake hirade prabhu nAma nahi 114. jisake hirade bhagavAna base 115. jIva te mUDhapanA kitta pAyo 116, jIva se merI sAra na mAnI 117. jIva zU kahiye tanai bhAI 107 109 173 174 175 176 177 178 287 179 120 122 203 204 205 206 207 208 331 209 344 210 211 270 271 273 180 236 237 238 dyAnata bhajana saurabha 389 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118. jaina dharama dhara jIyarA 119. jaina nAma bhaja bhAI 120. jo te Atama hita nahiM kInA 121. jJAtA soI saccA ve 122. jJAna jJeya mAMhi nahiM 123. jJAna sarovara sor3a ho bhavijana 124. jJAnI aiso jJAna vicAre 125. jJAnI aiso jJAna vicAre 126. jJAnI jIva dayA nita pAle 127. jJAnI jJAnI jJAnI jha 128. jhUThA sapanA yaha saMsAra ta 129. taji gaye jo piya mohe 130. tAraNa ko jinavANI 131. tAri le mohi zItala svAmI udhArana 132. tuma 133. tuma ko kaise ho sukha 134. tuma cetana ho 135. tuma jJAna vibhava phUlI basanta 390 136. tuma tAra karuNAdhAra svAmI 137. tuma prabhu kahiyata ho 138. tU jinavara svAmI mesa 139. tU to samajha samajha re bhAI 140. tU hI merA sAhiba saccA 149. tU cetana karuNA kari 142. terI bhakti binA 143. tere moha nAhi 144. tero saMjama bina re 145. taiM kahuM dekhe nemikumAra 146. tyAgo tyAgo mithyAtama 147. tribhuvana meM nAmI 239 274 182 212 108 121 161 188 163 110 162 189 164 191 165 193 275 317 52 55 240 276 36 38 288 332 21 23 214 123 124 125 14 110 111 112 6 185 186 242 187 215 216 279 217 349 218 8 280 39 42 278 219 301 188 243 7 241 189 dyAnata bhajana saurabha Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da zra na pa 14. darasana terA mana Ahe 149. dAsa tihAro hU~ 150. diye dAna mahAsukha pAve 159. duragati gamana nivAriye 152. dekhA maiMne nemijI pyArA 153. dekhe jinarAja Aja 154. dekhe dhanya gharI 155. dekhe sukhI samyakvAna 156. dekho nAbhinaMdana jagavaMdana 157. dekho bhAI Atamadeva virAje 158. dekho bhAI zrIjinarAja 159. dekho bheka phUla 160. dhani taiM sAdhu rahata vanamAMhi 161. dhani dhani taiM muni girivanavAsI 162. dhika dhika jIvana samakita binA 163. nagara meM horI ho rahI ho 164. nahiM aiso janama bArambAra 965. nija jatana karo 166. niravikalpa jyoti prakAza rahI 167. nema jI to kevalajJAnI 168. nemi navala dekhe cala rI 169. nemi mohi Arati terI ho 170 nemIzvara khelana cale 171. paramaguru barasata jJAna jharI 172. paramAratha paMtha sadA pakarI 173. paramesura kI kaisI rauta 174 pAyojI sukha Atama lakhi ke 175. pAvAMpura bhavi baMdo jAya 176. piya vairAgya liyo hai 177. piya vairAgya liyo hai dyAnata bhajana saurabha 190 191 244 245 37 39 192 222 62 65 113 126 8 9 127 223 224 114 193 194 279 280 246 220 221 281 282 248 115 46 47 48 310 321 322 283 309 358 247 284 285 128 49 50 51 359 314 364 249 286 200 230 116 129 63 66 40 43 41 44 391 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 361 201 231 21 236 178. piyA binA kaise khele horI 179. pyAre nemi se prema kiyA re 180. prabhu aba hamako hoU sahAI 181. prabhUjI pAsa supAma. . . : 182. prabhujI mohe phikara apAra 183. prabhu tuma carana zarana lIno 184. prabhu tuma nainana gocara nAhiM 185. prabhu tuma sumarana se hI tAre 186. prabhu terI mahimA kahi na jAya 187. prabhu terI mahimA kihi mukha 188, prabhu maiM kiha vidhi thuti / 189. prANI AtamarUpa anUpa hai 190prANI tuma to Apa sujAna ho 191. prANI ye saMsAra asAra hai 192. prANI lAla chor3o mana ghapalAI 193. prANI lAla dharma agAu dhAro 194. prANI sohaM sohaM pha 1950 phUlI basanta jaha ba 196. basi saMsAra meM daHkha pAyo apAra 127. bItata ye dina nIke hamako 198. baMde tU baMdagI kara yAda 199. baMde tU baMdagI na bhUla 200. baMdo nemi udAsI 238 202 232 203 233 204 234 205 235 206 207 237 130 111 252 290 250 287 251 289 118 132 117 101 253 292 246 215 245 67 70 11 12 bha 201. bhaja jaMbUsvAmI 202. bhaja re manuA pArasa ko 203, bhaja re bhaja re 204. bhaja zrI Adi caraNa mana mere 205. bhaji mana prabhu zrI nemi ko 206. bhajo Atamadeva re 207. bhajo jI bhajo jI 38 120 134 209 239 392 dhAnata bhajana saurabha Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma 208. bhamyojI bhamyo 209 bhavi kIje ho Atama 210. bhavi pUjo mana vaca zrIjinanda 211. bhalI bhaI ye holI AI 212. bhAI maiM aisA sanna 213. bhAI Apana pApa kamAe 214. bhAI kauna kahe ghara merA 215. bhAI kahA dekha garabAnA re 216. bhAI kAya terI duHkha kI DherI 217. bhAI kauna dharama 218. bhAI jAno pudgala nyArA 219. bhAI jJAna kI rAha duhelA re 220. bhAI jJAna kI rAha suhelA re 221. bhAI jJAna bina duHkha pAyA re 222. bhAI jJAnI sor3a kahiye 223. bhAI dhani muni dhyAna lagAya khare 224. bhAI brahmajJAna nahiM jAnA re 225. bhAI brahma virAje kaisA 226. bhaiyA so Atama jAno re 227. bhora uTha tero mukha 228. bhora bhayo bhaja zrI jinarAja 229. magana rahu re zuddhAtama meM 230. mana mere rAga bhAva nivAra 231. mahAvIra jIvAjIva khIra 232. mAI Aja Ananda kachu 233. mAI Ananda hai yA nagarI 234. mAnuSa janama saphala bhayo Aja 235. mAnuSa bhava pAnI diyo 236. mAno mAno jI 237. mithyA yaha saMsAra 238. mUrati para vAri re dyAnata bhajana saurabha 122 137 121 136 210 240 312 362 923 138 254 293 124 140 255 295 256 297 125 142 126 143 257 298 258 299 129 149 151 323 147 145 152 241 60 130 281 128 127 131 211 57 132 133 64 12 2 197 134 259 260 44 153 154 67 13 2 227 155 300 301 47 393 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya ra 394 239. merI bera kahA DhIla karI jI 240. merI merI karata 241. mero mana kaba hai vairAga 242. maiM eka zuddha jJAtA 243. maiM na jAnyo rI 244. maiM nija Atama kaba 245. maiM nemijI kA baMdA 246. mainU bhAve jI prabhu cetanA 247, maiM baMdA svAmI terA 248. mohi aisA dina kaba Aye 249. mohi tAro jina sAhibajI 250 mohi tAra le pArasa svAmI 251. mohi tAri ho devAdhideva 252. maMgala Arati kIje bhora 253. maMgala Arati AtamarAma 254. yArI kIje sAdhau nAla 255. ye dina Ache lahe jI 256. rAma bharata so kahe subhAI 257. rI cala baMdiye 258. rI mA nemi gaye kiha 259. rI mere ghaTa jJAna ghanA chAyA 260. rulyo cirakAla jagajAla 261. re jiya krodha kAhe kare re 262. re jiya janama lAho leha 263. rejiyA sIla sadA dir3ha rAkha 264. re bhAI karuNA jAna re 265. re bhAI moha mahAdukha dAtA 266. re bhAI saMbhAla jagajAla meM 267. re mana gAya re 268. re mana bhaja bhaja 195 225 261 302 262 303 135 157 292 336 136. 158 45 48 198 228 13 14 304 229 58 61 196 226 323 374 327 382 263 199 282 324 264 305 316 366 65 68 53 56 315 365 16 17 342 306 348 350 159 160 242 243 295 265 300 302 137 138 212 213 dyAnata bhajana saurabha Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 la 269. lagana morI pArasa sauM lAgI 59 62 270. lAga rahyo mana cetana sauM jI 131 161 271. lAgA AtamarAma sauM neharA 141 163 272. lAgA Atama sauM neharA 140 162 .::. . . . .. va 273, vipatti meM dhara dhIra 274. vItarAga nAma sumara 214 244 275. vIra rI pIra kAsau kahiye 267 308 276. ve koI nipaTa anArI 160 186 277, ve paramAdI te AtamarAma na jAnyau 142 164 278. ve prANI sujJAnI 281 333 279. ve sAdho jana gAI 303 351 za 280. zaraNa mohi vAsupUjya jinavara kI 22 24 281. zuddha svarUpa ko vaMdanA hamArI 154 179 282. zrI AdinAtha tAraNa taraNa 283. zrI jinadeva chAr3e ho / 222 253 284. zrI jinadharma sadA jayavanta 153 178 285, zrI jinanAma adhAra 183 213 286. zrI jinarAya mohe bharoso 223 255 sa 287. saccA sAIM tU hI hai merA 217 247 288. sabako eka hI dharma sahAya 143 165 289. saba jaga ko pyArA cetanarUpa 144 166 290, sabameM hama, hamameM saba jAna 145 167 291. sabaso chimA chimA 296 343 292. samajhata kyoM nahi bAnI 268 293. sAdhajI ne vANI tanika 290 294. sAdho chor3o viSaya vikArI 299 346 295. sAMce candraprabhu sukhadAya 296. suna jainI logoM jJAna ko paMtha kaThina hai 147 172 297, suna jainI logoM jJAna ko paMtha sugama hai 298. suna cetana eka bAta hamArI 146 170 148 173 dyAnata bhajana saurabha 395 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 53 174 252 221 20 299. suna mana nemijI ke vaina 300. sunarI sakhI jahA~ 301. suna suna cetana lAr3ale 302, sura nara sukhadAyI giranAra 303. seOM svAmi abhinandana ko 304. seTha sudarzana tAranahAra 305. sailI jayavanta yaha hUjo 306, soI karma kI rekha pe mekha 307. soI jJAnasudhArasa pIvai 308. soga na kIje bAvare 309. so jAtA mere mana 310. sohA dIvaM sAdhu 311. saMsAra meM sAtA nahIM ve 312. svAmi jina nAbhikumAra 313. hathanApura vaMdana 314. hama Aye haiM jinabhUpa 315. hamako kaise zivasukha hoya 316. hamako prabhujI pAsa sahAya 317, hamato kabahuM na nija ghara 318. hama na kisI ke 319. hama lAge Atama rAma rAma sauM 320. hamAre ye dina yoM hI gaye . 321. hamAro kAraja aise hoya 322. hamAro kAraja aise hoya 323. hA~ cala rI sakhI 324. he jinarAya jI mohe dukha te lehu chur3AI 325. he svAmi! jagata jaladhi 326. ho jinarAja nIti 327. ho bhaiyA more kahu kaise sukha hoya 328. horI AI Aja raMga 218 248 304 352 150 175 176 270 311 152 177 283 325 269 310 14 322 373 249 156 181 ha 219 157 183 271 312 155 180 274 316 314 272 313 220 158 221 159 250 184 252 185 396 dyAnata bhajana saurabha