Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 08 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006322/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo arihaMtANe namo siddhANaM, namo AyariyANaM namo uvajajhAyANaM namo loe savva sAhUNaM eso paMca namukakAro savva pAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvasiM paDhamaM havaI maMgala Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAgama prakAzana yojanA pa. pU. AcAryazrI ghAMsIlAlajI mahArAja sAheba kRta vyAkhyA sahita DVD No. 1 (Full Edition) :: yojanAnA Ayojaka :: zrI caMdra pI. dozI - pIeca.DI. website : www.jainagam.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAGAVAT SHRI BHI VI SUTRA PART : 8 zrI bhagavatI sUtra : bhAga 8 GLLPL-C Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ooooooooooooooooo . jainAcArya - jainadharma divAkara-pUjyazrI - ghAsIlAlajI - mahArAjaviracitayA prameyacandrikAkhyayA vyAkhyA samalaGkRtaM hindI - gurjara - bhASA'nuvAdasahitam zrI bhagavatI sUtram ( aSTamI bhAgaH ) niyojakaH saMskRta - prAkRtajJa - jainAgamaniSNAta- priyavyAkhyAni - paNDitamuni - zrIkanhaiyAlAlajI - mahArAjaH prakAzakaH rAjakoTanivAsI zreSTazrI zAmajI bhAI - bela jI bhAI vIrANI tathA kaDavI bAI- vIrANI smArakaTrasTapradatta dravyasAhAyyena a0 bhA0 zve0 sthA0 jainazAstroddhArasamitipramukhaH zreSThi- zrI zAntilAla - maGgaladAsa bhAI - mahodayaH mu0 rAjakoTa prathamA - AvRttiH prati 1200 vIra saMvat 2492 vikrama saMvata 2022 mUlyam - rU0 25-0-0 IsavIsan 1965 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavA zrI a. bhA. . rasthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti, hai. bhareyA pA roDa, saTa, (saurASTra). Published by : Shri Akhil Bharat S. S. Jain Shastroddhara Samiti, Garedia Kuva Road, RAJKOT, (Saurashtra), W. Ry, India. ye nAma kecidiha naH prathayantyavajJAM, jAnanti te kimapi tAn prati naipa yatnaH / utpatsyate'sti mama ko'pi samAnadharmA, kAlohyayaM niravadhirvipulA ca pRthvI // 1 // harigItacchandaH karate avajJA jo hamArI yatna nA unake liye / jo jAnate haiM tatva kucha phira yatna nA unake liye // janamegA mujhasA vyakti koI tattva isase paaygaa| hai kAla niravadhi vipulapRthvI dhyAna meM yaha lAyagA // 1 // bhUkhyaH 3. 25%300 prathama AvRtti prata 1200 vIra saMvata 2492 vikrama saMvata 2022 isavIsana 165 mudra: maNilAla chaganalAla zAha navaprabhAta prinTIMga presa, ghIkAMTA roDa, amadAvAda, zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya mATe khAsa sUcanA A sUtranA mUlapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA prathama prahare tathA cothA prahare karAya che. (2) prAta:uSAkALa, sanyAkALa, madhyAhna, ane madhyarAtrimAM be-be ghaDI (48 miniTa) vaMcAya nahIM, sUryodayathI pahelAM 24 miniTa ane sUryodayathI pachI 24 miniTa ema be ghaDI sarvatra samajavuM. mAsika dharmavALAM strIthI vaMcAya nahIM temaja tenI sAme paNa vaMcAya nahIM. jyAM A strIo na hoya te oraDAmAM besIne vAMcI zakAya. (4) nIce lakhelA 32 asvAdhyAya prasaMge vaMcAya nahIM. (1) AkAza saMbaMdhI 10 asvAdhyAya kAla. (1) ulkApAta-moTA tArA khare tyAre 1 prahara (traNa kalAka svAdhyAya na thAya.) (2) digdAha-koI dizAmAM atizaya lAlavarNa hoya athavA koI dizAmAM moTI Aga lagI hoya to svAdhyAya na thAya. garjArava -vAdaLAMno bhayaMkara garjArava saMbhaLAya. gAjavIja ghaNI jaNAya to 2 prahara (cha kalAka) svAdhyAya na thAya. nirdhAta-AkAzamAM koI vyaMtarAdi devakRta ghoragarjanA thaI hoya, athavA vAdaLo sAthe vIjaLInA kaDAkA bole tyAre ATha prahara sudhI svAdhyAya nA thAya. (5) vidyuta--vijaLI camakavA para eka prahara svAdhyAya na thA. (6) cUpaka-zuklapakSanI ekama, bIja ane trIjanA divase saMdhyAnI prabhA ane caMdraprabhA maLe to tene cUpaka kahevAya. A pramANe cUpaka hoya tyAre rAtrimAM prathama 1 prahara svAdhyAya na karavo. (7) yakSAdIta-koI dizAmAM vIjaLI camakavA jevo je prakAza thAya tene yakSAdIpta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. (8) ghumika kRSNa-kAratakathI mahA mAsa sudhI dhUmADAnA raMganI je sUkSma jala jevI dhUmmasa paDe che tene dhUmikAkRSNa kahevAya che. tevI dhUmmasa hoya tyAre svAdhyAya na karavo. (9) mahikAzveta-zItakALamAM zvetavarNavALI sUkSma jalarUpI je dhummasa paDe che. te mahikAzveta che tyAre svAdhyAya na karavo. (10) rajauddaghAta-cAre dizAmAM pavanathI bahu dhULa uDe. ane sUrya DhaMkAI jAya. te rajauddAta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) audArika zarIra saMbaMdhI 10 asvAdhyAya (11-12-13) hADakAM-mAMsa ane rUdhira A traNa vastu agnithI sarvathA baLI na jAya, pANIthI dhovAI na jAya ane sAme dekhAya to tyAre svAdhyAya na karavo. phUTeluM iMDu hoya to asvAdhyAya. (14) maLa-mUtra--sAme dekhAya, tenI durgadha Ave tyAM sudhI asvAdhyAya. (15) smazAna--A bhUminI cAre bAju 100/100 hAtha asvAdhyAya. (16) caMdragrahaNa-jyAre caMdragrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 8 muhUrta ane utkRSTathI 12 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (17) sUryagrahaNa--jyAre sUryagrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 12 muhUrta ane utkRSTathI 16 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (18) rAjavyagrata-najIkanI bhUmimAM rAjAonI paraspara laDAI thatI hoya tyAre, tathA laDAI zAnta thayA pachI 1 divasa-rAta sudhI svAdhyAya na karavo. (19) patana-koI moTA rAjAnuM athavA rASTrapuruSanuM mRtyu thAya to teno agnisaMskAra na thAya tyAM sudhI svAdhyAya karavo nahIM tathA navAnI nimaNuMka na thAya tyAM sudhI UMcA avAje svAdhyAya na karavo. (20) audArika zarIra-upAzrayanI aMdara athavA 100-100 hAtha sudhI bhUmi upara bahAra paMcendriyajIvanuM mRtazarIra paDyuM hoya to te nirjIva zarIra hoya tyAM sudhI svAdhyAya na karavo. (21thI 28) cAra mahotsava ane cAra pratipadA-ASADha pUrNimA, (bhUtamahotsava), Aso pUrNimA (indra mahotsava), kArtika pUrNimA (skaMdha mahotsava), caitrI pUrNimA (yakSamahotsava, A cAra mahotsavanI pUrNimAo tathA te cAra pachInI kRSNapakSanI cAra pratipadA (ekama) ema ATha divasa svAdhyAya na karavo. (29thI 30) prAtaHkAle ane sabhyAkALe dizAo lAlakalaranI rahe tyAM sudhI arthAta sUryodaya ane sUryAstanI pUrve ane pachI eka-eka ghaDI svAdhyAya na karavo. (31thI 32) madhya divasa ane madhya rAtrie AgaLa-pAchaLa eka-eka ghaDI ema be ghaDI svAdhyAya na karavo. uparokta asvAdhyAya mATenA niyamo mUlapAThanA asvAdhyAya mATe che. gujarAtI Adi bhASAMtara mATe A niyamo nathI. vinaya e ja dharmanuM mUla che. tethI AvA AvA vikaTa prasaMgomAM gurunI athavA vaDIlanI icchAne AjJAne ja vadhAre anusaravAno bhAva rAkhavo. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya ke pramukha niyama (1) (3) isa sUtra ke mUla pATha kA svAdhyAya dina aura rAtrI ke prathama prahara tathA cauthe prahara meM kiyA jAtA hai| prAta: USA-kAla, sandhyAkAla, madhyAhna aura madhya rAtrI meM do-do ghaDI (48 miniTa) svAdhyAya nahIM karanA cAhie, sUryodaya se pahale 24 miniTa aura sUryodaya ke bAda 24 miniTa, isa prakAra do ghar3I sabhI jagaha samajhanA caahie| mAsika dharmavAlI striyoM ko svAdhyAya nahIM karanA cAhie, isI prakAra unake sAmane baiThakara bhI svAdhyAya nahIM karanA cAhie, jahA~ ye striyA~ na hoM usa sthAna yA kakSa meM baiThakara svAdhyAya kiyA jA sakatA hai| nIce likhe hue 32 asvAdhyAya-prasaMgo meM vA~canA nahIM cAhie(1) AkAza sambandhI 10 asvAdhyAyakAla (1) ulkApAta-bar3A tArA TUTe usa samaya 1 prahara (tIna ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (2) digdAha--kisI dizA meM adhika lAla raMga ho athavA kisI dizA meM Aga lagI ho to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / garjArava-bAdaloM kI bhayaMkara gaDagaDAhaTa kI AvAja sunAI detI ho, bijalI adhika hotI ho to 2 prahara (cha ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| nirghAta-AkAza meM koI vyantarAdi devakRta ghora garjanA huI ho athavA bAdaloM ke sAtha bijalI ke kaDAke kI AvAja ho taba ATha prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / vidyuta--bijalI camakane para eka prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie yUpaka-zukla pakSa kI prathamA, dvitIyA aura tRtIyA ke dino meM sandhyA kI prabhA aura candraprabhA kA milAna ho to use yUpaka kahA jAtA hai| isa prakAra yUpaka ho usa samaya rAtrI meM prathamA 1 prahara svAdhyAya nahIM karanA cAhie (8) yakSAdIpta--yadi kisI dizA meM bijalI camakane jaisA prakAza ho to use yakSAdIpta kahate haiM, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / dhUmikA kRSNa-kArtika se mAgha mAsa taka dhuMe ke raMga kI taraha sUkSma jala ke jaisI dhUmasa (koharA) par3atA hai use dhUmikA kRSNa kahA jAtA hai isa prakAra kI dhUmasa ho usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahikAzveta-zItakAla meM zveta varNavAlI sUkSma jalarUpI jo dhUmasa par3atI hai vaha mahikAzveta kahalAtI hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (10) rajodghAta-cAroM dizAoM meM teja havA ke sAtha bahuta dhUla uDatI ho aura sUrya DhaMka gayA ho to rajodghAta kahalAtA hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA caahie| (2) aitihAsika zarIra sambandhI 10 asvAdhyAya-- (11,12,13) hADa-mAMsa aura rudhira ye tIna vastue~ jaba-taka agni se sarvathA jala na jAe~, pAnI se dhula na jAe~ aura yadi sAmane dikhAI deM to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / phUTA huA aNDA bhI ho to bhI asvAdhyAya hotA hai| (14) mala-mUtra--sAmane dikhAI hetA ho, usakI durgandha AtI ho taba-taka asvAdhyAya hotA hai| zmazAna--isa bhUmi ke cAroM tarapha 100-100 hAtha taka asvAdhyAya hotA (16) candragrahaNa-jaba candragrahaNa hotA hai taba jaghanya se 8 muhUrta aura utkRSTa se 12 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (17) sUryagrahaNa-jaba sUryagrahaNa ho taba jaghanya se 12 muhUrta aura utkRSTa se 16 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (18) rAjavyudgata-najadIka kI bhUmi para rAjAoM kI paraspara lar3AI calatI ho, usa samaya tathA lar3AI zAnta hone ke bAda eka dina-rAta taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| patana-koI bar3e rAjA kA athavA rASTrapuruSa kA dehAnta huA ho to agnisaMskAra na ho taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie tathA usake sthAna para jaba taka dUsare vyakti kI naI niyukti na ho taba taka UMcI AvAja meM svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (20) audArika zarIra-upAzraya ke andara athavA 100-100 hAtha taka bhUmi para upAzraya ke bAhara bhI paJcendriya jIva kA mRta zarIra par3A ho to jaba taka vaha nirjIva zarI vahA~ par3A rahe taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (21 se 28) cAra mahotsava aura cAra pratipadA-ASAr3hI pUrNimA (bhUta mahotsava), Aso pUrNimA (indriya mahotsava), kArtika pUrNimA (skandha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSa mahotsava) ina cAra mahotsavoM kI pUrNimAoM tathA usase pIche kI cAra, kRSNa pakSa kI cAra pratipadA (aikama) isa prakAra ATha dinoM taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29 se 30) prAtaHkAla aura sandhyAkAla meM dizAe~ lAla raMga kI dikhAI deM taba taka arthAt sUryodaya aura sUryAsta ke pahale aura bAda meM eka-eka ghar3I svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (31 se 32) madhya divasa aura madhya rAtrI ke Age-pIche eka-eka ghar3I isa prakAra do ghar3I svAdhyAya nahIM karanA caahie| uparokta asvAdhyAya sambandhI niyama mUla pATha ke asvAdhyAya hetu haiM, gujarAtI Adi bhASAntara hetu ye niyama nahIM hai / vinaya hI dharma kA mUla hai tathA aise vikaTa prasaMgoM meM gurU kI athavA bar3oM kI icchA evaM AjJAoM kA adhika pAlana karane kA bhAva rakhanA cAhie / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ orror 9 bhagavatIsUtra bhA. AThaveMkI viSayAnukramaNikA anukramAGka viSaya navave zatakakA battIsaveM uddezekA prAraMbha battIsaveM adhyayanakA viSayavivaraNa gAMgeya anagArakA vaktavya udvartanAkA nirUpaNa 14-20 bhavAntarameM pravezanakA nirUpaNa 21-253 nairayika pravezanake alpa vahatvakA nirUpaNa 257-256 tiryaca yonika pravezakA nirUpaNa 257-272 manuSyoM ke pravezanakakA nirUpaNa 273-285 devoMke bhavAntarameM pravezanakakA nirUpaNa 286-308 nairayika vagairahake bhavAntarameM pravezanakakA alpa bahutva AdikA nirUpaNa 308-310 nairayika Adike utpAta Adi kA sAntara nirantara ___ honekA kathana 310-348 gAMgeya anagAra ke nirvANa kA nirUpaNa 349-351 tetIsave uddezAkA prAraMbhatettIsaveM uddezekA viSaya vivaraNa 352-355 RSabhadattA ke nirvANa kA varNana 356-381 devAnaMdAke putravAtsalyatAkA nirUpaNa 382-398 jamAli prakaraNa kA kathana jamAlI ke dIkSA grahaNakA nirUpaNa 499-571 17 mahAvIra svAmIke kathanake prati jamAlI kA azraddhA yukta hone kA kathana 572-603 18 jamAlI ke mithyAbhimAnapane kA aura kAladharmamAptikA kathana 604-619 19 jamAlIkA kilbipika devapane se utpanna honekA kathana 620-624 20 devakibipikoM ke bhedoMkA kathana 625-64. cotIsavAM uddezA. 21 puruSa, azva AdikoM kA hanana-mAranA aura unake vaira baMdhanakA nirUpaNa 641-656 pRthvIkAyika AdikoMke AnapANa AdikA nirUpaNa 657-670 23 vRkSake cAlanameM vAyukAya saMbaMdhI kriyAkA nirUpaNa 671-671 samApta zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || zrIvItarAgAya namaH // zrIjainAcArya - jainadharma divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAlavativiracitayA prameyacandrikAkhyayA vyAkhyayA samalaGkRtamvyAkhyAmajJaptyaparanAmakaM zrI bhagavatIsUtram // - ( aSTamo bhAgaH ) atha dvAtriMzadadhyayanaM prArabhyate navamazatakasya dvAtriMzattamo dezakasya saMkSiptaviSayavivaraNam // vANijyagrAme nagare gAGgeyasya praznaH - nairayikAH sAntaraM nirantaraM vA utpate ? asurakumAraH api kiM sAntaraM nirataraM vA utpadyante pRthivIkAyikAH dvIndriyAH yAvat vaimAnikA api evamevotpadyante ? nairayikANAM sAntara nirantara navave zataka kA battIsavAM uddezaka nauveM zataka ke battIsaveM 32 uddezaka meM kahe viSaya kA vivaraNa saMkSepa se isa prakAra hai-vANijyagrAma nAmake nagara meM gAGgeya anagAra kA "nairayika sAntara utpanna hote haiM, yA nirantara : utpanna hote haiM " aisA prazna, sAntara bhI utpanna hote haiM aura nirantara bhI utpanna hote haiM aisA uttara-asurakumAra bhI kyA sAntara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote haiM aisA prazna, donoM prakAra se utpanna hote haiM, aisA uttara, isI prakAra se pRthivIkAyikAdi ekendriya jIvoM ko chor3akara ve indriya jIvoMse lekara vaimAnika devoMtaka kI utpatti ke viSaya meM bhI jAnanA cAhiye / pRthvI navamAM zatakanA 32 mA uddezaka navamAM zatakanA 32 mAM uddezakamAM pratipAdita viSayanuM sa kSipta vivaraNu vANijyagrAma nagaramAM gAMgeya aNagAra dvArA mahAvIra prabhune pUchavAmAM AvelA prazno- nAyika sAntara ( antaranA vyavadhAna-AMtarA sAthe ) u panna thAya che ke nirantara aMtaranA ( vyavadhAna-AMtarA vinA ) utpanna thAya che ? " uttara- sAntara paNa utpanna thAya che, nirantara paNa utpanna thAya che. ' prazna- asurakumAra paNa sAntara utpanna thAya che ke nirantara utpanna thAya che ? uttara- anne prakAre utpanna thAya che. ''eja pramANe ekendriya sivAyanA (Dha indriya jIveAthI laine vaimAnika paryantanA jIvAnA viSayamAM paNa samajavuM. bha 1 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatosUtre vA udvarttanam yAvat stanitakumArANAmapi sAntaraM nirantaraM vA cyavanaM bhavati ? pRthivIkAyikAdInAM sAntaraM nirantaraM vA udvarttanaM bhavati ? dvIndriyAdijyotiSkAntAnAM pravezanakam , ekanairayika-dvinairayika trinairayikANAmasaMyoge saptabhaGgAH, dvikasaMyoge dvAcatvAriMzad bhaGgAH trikasaMyoge paJcatriMzad bhaGgAH bhavanti / catvAro nairayikAH, atra saMyoge sapta bhaGgAH, dvikasaMyoge tripaSTibhaGgAH trikasaMyoge pazcAdhikazatabhaGgAH, catuSkasaMyoge pazcatriMzad bhaGgAH, paJcanairayikAH, dvikasaMyoge pazcAzItirbhaGgAH, trikasaMyoge dazottarazatadvayam , catuHsaMyoge catvAriMzadadhikazatadvayaM bhaGgAH paJcasaMyoge ekaviMzatirbhaGgAH, SaD nairayikAH, dvikasaMyoge paJcottarazatakam kAyikAdi pAMca sthAvara nirantara utpanna hote haiN| nairayikoM se lekara stanitakumAroM ke cavane meM sAntara nirantara kA prazna, inakA cavanA donoM prakAra se hotA hai aisA uttara-pRthivikAyika AdikoM kA udvartana sAntara hotA hai yA nirantara hotA hai aisA prazna, aura isakA uttara / dvIndriyAdikoMse lekara jyotiSka taka kA pravezanaka kathana-eka nairayika tIna nairayika, ina ke asaMyoga meM sAta bhaGga, do saMyoga meM 42 bhaMga aura tIna saMyoga meM 35 bhaMga hote haiN| cAra nairayikoM ke asaMyoga meM sAtabhaGga, dvikasaMyoga meM 63 bhaMga, trikasaMyoga meM 105 bhaMga, catuSka saMyoga meM 35 bhaMga, pA~ca nairayika ina ke asaMyoga meM 7 bhaMga dvikasaMyoga meM 84 bhaMga trikasaMyoga meM 210 cAra saMyoga meM 240 bhaMga, pAMca saMyoga meM 21 bhaMga hote haiN| chaha nairayika-inake asaMyoga, meM 7 dvikpRthvIkAyika Adi pAMca sthAvara ekendriya che nirantara utpanna thAya che ema samajavuM. "nairayikathI laIne svanitakumAre paryantanA jIvenuM aivana sAntara hoya ke nirantara hoya che?" temanuM vana ane prakAre thAya che, sv| 6tta2. prazna-Yeastf43 A lf Sai (ni04bhaey-te gatimA nigamana) sAntara hoya che ke nirantara hoya che?" e pramANene prazna ane tene uttara. dvIndriyothI laIne jatiSka parvatanA chanA pravezanakanuM kathana. eka narayika, be narayika ane traNa narayikanA asaMyogamAM sAta bhAMgA (vikalpa) hika saMgamAM 42 bhAMgA, trika saMgamAM 35 bhAMgA. cAra nairayikanA asaMyogamAM sAta bhAMgA, dvIka saMgamAM 63 bhAMga, trika saMgamAM 105 bhAMgA, catuSka sogamAM 35 bhAMgA. pAMca nairayikenA asaMgamAM 7 bhAMgA, vika saMyogamAM 84 bhAMgA, trika saMgamAM 210 bhAMgA, catuSka saMyogamAM 140 bhAMgA, ane pAMca saMgamAM 21 bhAMga che narayikanA asaMgamAM zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabheya candrikA TIkA za0 9 u0 32 sU0 3 uddezakaviSayavivaraNam 3 bhaGgAH evaM trikasaMyoge, catuSkasaMyoge pazcakasaMyoge bhaGgAH, SaTsaMyoge bhaGgAH, sapta nairayikAH, dvika - trika - catuSka - paJcaka-SaTka-saptakasaMyogeSu bhaGgAH, aSTa nairayikAH, dvika-trika-catuSka-pazcaka-SaTka - saptakA-Taka - saMyogeSu bhaGgAH / nava nairayikAH, dvikasaMyogAdi bhnggaaH| daza nairayikAH, dvikasaMyogAdibhaGgAH, saMkhyAtanairayikAH dvika - trika - saMyogAdikabhaMgAH, asaMkhyAtanairayikAH, dvikasaMyogAdibhaGgAH, utkRSTamavezanakam , dvika - trika - catuSka - paJca - SaT-saptasaMyogabhaGgAH / nairayikamavezanakAlpabahutvavaktavyatA, tiryamavezanakaprakAraH-ekadvitricatuHpaJca yAvat asaMkhyAtatiryagyonikapravezanakam / utkRSTa - tiryagyonikapravezanakapakAraH, tiyagyonikapravezanakAlpavahutvavaktavyatA / ekadvitrika-yAvat asaMkhyAtAH / mnussyaaH| utkRSTamanuSyapravezanakam / manuSyapravesaMyoga meM 105 bhaMga, isI taraha se trikasaMyoga meM, catuSka saMyoga meM paMcakasaMyoga meM aura chahasaMyoga meM bhaMga hote haiM, sAta nairayika-inake dvika, trika, catuSka, paMcaka aura SaTkasaMyogameM evaM saptakasaMyoga bhaGga hote haiM, ATha nairayikoMke dvika, trika, catuSka, paMcaka, SaTka saptaka aura aSTakameM saMyoga bhaMga hote haiM, nau nairayikIke dvika saMyogAdi bhaga-10 nairayika-inake dvikasaMyogAdibhaGga, saMkhyAta nairayika inake dvika trika saMyogAdibhaMga, asaMkhyAta nairayika-isake drikasaMyogAdibhaGga, utkRSTa pravezanaka dika, trika, catuSka, paMca, SaTU, sapta saMyoga meM bhaGga nairayika pravezanaka kI alpayahutvavaktavyatA tiryak pravezanaka prakAra eka dri, tri, cAra, pAMca yAvat asaMkhyAtaniryagyonikapravezanaka-utkRSTatiryagyonika pravezanaka prakAra, tiryagyonika pravezanaka kI alpabahutvavaktavyatA eka dvi, trika yAvat manuSya, utkRSTa manuSyapravezanaka manuSyapravezanaka kI 7 bhAMga, DhIka saMgamAM 105 bhAMgA. eja pramANe trika saMgI, catuka saMgI, paMcama saMgI ane SaTu saMyogI bhAMgAnuM kathana. sAta narayikanA vi, niza, catuH4, 5yama, 124 mane saptama sayAjI sAMgAnu thana. maa| nArakonA dvika saMgIthI laIne aSTama saMcAgI paryantanA bhAMgAnuM kathana. nava nairayikonA dvika saMyegAdi bhAMgAnuM kathana, 10 narayikenA dvika saMgAdi bhAMgAnuM kathana, saMkhyAta nairayikanA dvika trikAdi bhAMgAnuM kathana, asaMkhyAta narayikenA dvika sAgAdi bhAMganuM kathana. utkRSTa pravezanaka. drika, trika, catuSka paMca, SaTa ane sapta saMgI bhAMgA. narayika pravezanakanI a5 bahatvanI vaktavyatA, tiryaku pravezanaka prakAra eka, be, traNa, cAra, pAMcathI laIne asaM khyAta sudhInA tirthAnika pravezanaka. utkRSTa tiryaMgyAnika pravezanaka prakAra tiyanika pravezanakanI alapa bahuva vaktavyatA. eka, be, traNa cAvatuM utkRSTa zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre shnkaalpbhutvvktvytaa| devprveshnprkaarH| eka-dvi-tri-yAvat utkRSTa devapravezanakam / devprveshnkaalpbhutvm| sarvapravezanakAlpabahutvavaktavyatA / nairayikANAM sAntaraM nirantaraM cotpAdaH, udvartanaM ca vidyamAnAnAM nairayikANAm , avidhamAnAnAM vA nairayikANAmutpAdaH / santonairayikA udvartante ? asanto vA udvatante ?, satAM nairayikAdInAmutpAdodvartanAsambandhe praznaH, sannarayikAdInAmu. tpAdodvartanAsambandhaH, bhavantaH svayaM jAnanti kiM vA asvayaM jAnanti? iti prshnH| nairayikAH kiM svayamutpaMdyante ? kiM vA asvayamutpadyante / asurkumaaraaH| pRthivIkAyikAH / gAGgeyo mahAvIraM sarvazaM manyate, atha ca dIkSAM gRhItvA nirvANamApnoti / alpabahutvavaktavyatA devapravezanakaprakAra, eka, dvi, tri yAvat utkRSTa deva pravezanaka, deva pravezanaka kA alpa bahutva, sarva pradezanaka kI alpa bahutva vaktavyatA, nairayikoM kA sAntara nirantara utpAda aura udvartana vidyamAna nairayikoM kA athavA avidyamAna nairayikoM kA utpAda vidyamAna nairayika udvartita hote haiM yA avidyamAna nairayika vidyamAna nairayikoM ke utpAda aura udvartatAke sambandhameM prazna vidyamAna nairayikoM kA utpAda aura udvartanA meM sambandha hote hue ve apane Apako jAnate haiM yA svayaM ko nahIM jAnate haiM aisA prazna, nairayika kyA svayaM utpanna hote haiM yA svayaM utpanna nahIM hote haiM ? asurakumAra, pRthivIkAyika, yAvat vaimaanik| gAMgeya anagAra ne bhagavAn mahAvIra ko sarvajJa jAnA aura unake pAsa caturyAma dharma se paMcayAma dharma svIkAra kara nirvANa pdhaare| ko sarvajJa mAnA hai, aura dIkSA lekara vaha nirvANa gayA hai| manuSya pravezanaka. manuSya pravezanakanI alpa bahutva vaktavyatA. devapravezanaka prakAra. eka, be, traNa yAvat utkRSTa devapravezanaka, devapravezanakanA alpa bahatvanuM kathana. sarvapravezanakanA a65 bahuvanuM kathana, nairayikanA sAntara nirantara utpAda ane udvartananuM kathana, vidyamAna narayikenA athavA avidyamAna nairayikonA utpAdananuM kathana vidyamAna nairayika udvartita thAya che ke avidyamAna nairayika ? vidyamAna nairayikonA utpAda ane udvartAnA saMbaMdhI prazna vidyamAna narayikanA utpAda ane udvartanAmAM saMbaMdha hovAnI apekSAe teo pitAne jANe che ke pitAne (svayaMne ) jANatA nathI, e prazna. nairayika zuM svayaM utpanna thAya che ke svayaM utpanna thatA nathI. asurakumAra, pRthvIkAyika ane vaimAnika parya. ntanA prazna. gAMgeya aNagAre bhagavAna mahAvIrane sarvajJa mAnyA ane temanI pAse caturyAma dharmane parityAga karIne paMcayAma dharmane svIkAra karyo ane dIkSA laIne nirvANa pAmyA. zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA 9 u0 32 sU 1 gAMgeyAna gAravaktavyatA gAGgeyAnagAravaktavyatA anantarodezake kevalyAdivacanaM zrutvA kevalajJAnamutpAdayediti pratipAditam , asmin uddezake tu yena kevalivacanaM zrutvA kevalajJAnamutpAditaM taM pratipAdayitumAha-' teNaM kAleNaM' ityAdi / ____ mUlam-teNaM kAleNaM, teNaM samaeNaM vANiyagAme nAmaM nayare hotthA, vaNNao, dui palAse ceie, samosaDhe, parisA niggayA, dhammo kahio, parisA pddigyaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAsAvaccijje gaMgee nAmaM aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNasta bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI -saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvavajjaMti, niraMtaraM neraiyA uvavajjati? gaMgeyA ! saMtaraMpi neraiyA uvavajjaMti, niraMtaraMpi neraDyA uvavajjati / saMtaraM bhaMte ! asurakumArA uvavajjaMti? niraMtaraM asurakumArA uvavajjati gaMgeyA! saMtaraMpi asurakumArA uvavajjati, niraMtaraMpi asurakumArA uvavajjaMti, evaM jAva thaNiyakumArA / saMtaraM bhaMte ! puDhavikAiyA uvavajjati, niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjati ? gaMgeyA ! no saMtaraM puDhavikAiyA uvavajjaMti, niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjaMti, evaM jAva vaNassaikAiyA, beiMdiyA jAva vemANiyA ee jahA neraiyA // sU0 1 // __ chAyA-tasmin kAle tasmin samaye vANijyagrAma nAma nagaram AsIt , gAGgeya anagAra vaktavyatA(teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM) ityaadi| sUtrArtha- (teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANiyagAme nAma nayare hotthA) gAMgeya aNagAra vaktavyatA" teNa kAleNa teNa samaeNa" tyAhasUtrAtha-(teNa kAleNa teNa samaeNa vANiyagAme nAma nayare hotthA) zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre varNakaH, datipalAzaM caityam / svAmI samavasmRtaH, parSat nirgatA, dharmaH kathitaH, parSat prtigtaa| tasmin kAle tasmin samaye pArthApatyIyaH gAGgeyo nAma anagAro yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastauva upaAgacchati, upAgatya zramaNasya bhagavato mahAvIrastha adUrasAmante sthitvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram evamavAdI-sAntaraM bhadanta ! nairayikA upapadyante ? nirantaraM nAyikA upapadyante? gaGgeya ! sAntaramapi nairayikA usa kAla meM aura usa samaya meM vANijya grAma nAma kA nagara thaa| (vaNNao) varNaka (dUipalAle ceie) dUtipalAsa nAma kA yakSAyatana thaa| (sAmI samosaDhe ) vahAM mahAvIra prabhu padhAre (parisA niggayA) unako vandanA aura namaskAra karane ke liye vahAM kI pariSad aaii| (dhammo kahio) prabhu ne dharmopadeza diyA (parisA paDigayA) dharmopadeza sunakara pariSad apane sthAna para pIche calI gii| (teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAsAvaccijje gaMgee nAma aNagAre jeNeva samage bhagavaM mahA. vIre teNeva uvAgacchada) usa kAla aura usa samaya meM zrI pAcaprabhu ke ziSya gAGgeya nAmake anagAra jahAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the vahAM Aye (udhAgacchittA samaNasta bhagavao mahAvIrasma adUra sAmaMte ThiccA bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI) vahAM Akarake ve zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa ucita sthAna para Thahara kara unhoM ne unase isa prakAra pUchA-(saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvavajjati, niraMtaraM neraiyA teNe mane te samaya vANiyAma nAme me nA2 tu. (vaNNao) tanu vAna. ( duipalAse ceie) tyA iti5sa nAme yakSAyatana tuM. (sAmI samo. saDhe) tyAM mahAvIra svAmI 5dhAryA. (parisA nigayA) temane ! nama2412 42vAna mATe pariSa: temanI pAse 4. (dhammo kahio) prabhuye temana dhIpaheza sabhAvya.. (parisA paDigayA) 52Sa pAtapAtAne sthAna pAchI 31. / teNaM kAleNa teNaM samaeNa pAsAvaccijje gaMgee nAmaM aNagAre-jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai ) te je bhane ta samaye zrI pAsunA ziSya gAMgeya nAmanA aNugAra jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna hatA. tyA mAvyA. ( ujAgacchitA samaNasa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte Thicca! samaNaM bhagavaM mahAvIra evaM vayAsI) tyAM mApIna zrama mAvAna bhdd'aavIranI pAse ucita sthAne the bhIne temaNe temane A pramANe pUchayuM (saMtara bhaMte ! neraiyA uvavajjaMti, niraMtara neraiyA ubavajjati 1) bhadanta! nArake antara (vyavadhAna) sahita utpanna thAya che ke antararahita zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI00 9 u032 sU01 gAMgeyAnagAravaktavyatA upapadyante, nirantaramapi nairayikA upapadyante / sAntaraM bhadanta ! asurakumArA upapadyante, nirantaram asurakumArA upapadyante ? gAGgeya ! sAntaramapi amurakumArA upapadyante, nirantaramapi asurakumArA upapadyante / evaM yAvat stnitkumaaraaH| sAntaraM bhadanta ! pRthivIkAyikA upapadyante, nirantaraM pRthivIkAyikA upapadyante ? uvavajjaMti) he bhadanta ! nairayika antara sahita utpanna hote haiM yA aMtararahita utpanna hote haiM ? (gaMgeyA! saMtarapi neracyA uvavanaMti, niraMtaraMpi neraiyA uvavajjati ) he gAGgeya ! nairayika antarasahita bhI utpanna hote haiM aura antara vinA ke bhI utpanna hote haiM / ( saMtaraM bhaMte ! asurakumArA uvavajjaMti, niraMtaraM asurakumArA ubavajali ) he bhadanta ! aurakumAra antarasahita utpanna hote haiM yA vinA antara ke utpanna hote haiM ? (gaMgeyA! saMtaraMpi asurakumArA udhavajaMti, niraMtaraMpi asurakumArA uvavajjati) he gAGgeya ! asurakumAra antarasahita bhI utpanna hote haiM aura binA antara ke bhI utpanna hote haiN| (evaM jAva thapiyakumArA) aisA hI kathana yAvat stanita kumaroM taka jAnanA caahiye| (saMtaraM bhate! puDhavikAiyA uvavajjaMti, niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjati) he bhadaMta ! pRthivIkAyika jIva antara sahita utpanna hote haiM yA vinA antara ke utpanna hote haiM ? (gaMgeyA! no saMtaraM puDhavikAiyA uvavati , niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjati) he gAMgeya ! pRthivIkAyika jIva antara sahita (mAtA2) utpanna thAya cha ? (gageyA saMtarapi neraiyA utravajjati, niraMtarapi neraiyA uvavajjati ) DAMgeya ! naa2| mantarasahita 5 utpanna thAya cha bhane manta22Dita (niranta2) 55 utpanna thAya che. ( saMtaraM bhaMte ! asurakumArA uvavajjati, niraMtara' asurakumArA ubavajjati ? ) mahanta ! asumaare| antarasahita utpana thAya che ke nirantara ( antara rahita) utpanna thAya che ? ( gaMgeyA ! satarapi asurakumArA ubavajjati, niraMtara pi asurakumArA uvavajjati) he gAMgeya asurakumAre antarasahita paNa utpanna thAya che ane antararahita 55 utpanna thAya che. ( evaM jAva thaNiyakumArA) stnitmaa| 5yatanA viSe paNa A pramANe ja samajavuM (saMtara' bhaMte ! puDhavikAiyA uvavajjati, niraMtara puDhavikAiyA ubavajjati ?) he bhadanta ! pRthvIkAyika che antara sahita utpanna thAya che ke antara 2Dita satpanna thAya cha ? (gAMgeyA ! no saMtara puDhavikAiyA ubavajjati, niraMta puDhavikAiyA uvavajjati ) 3 gAMgeya ! pRthvI thi / manta2 (vyavadhAna) sahita utpanna thatA nathI, paNa teo attara rahita ( lagAtAra ) ja utpanna thAya che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre gAGgeya ? no sAntaraM pRthivIkAyikA upapadyante nirantara pRthivIkAyikA upapadhante / evaM yAvat vanaspatikAyikAH, dvIndriyA yAvat vaimAnikAH, ete yathA nairayikAH // sU0 1 // ___TIkA-'teNaM kAleNaM, teNaM samaeNaM vANiyagAme nAmaM nayare hotthA, vaNNao' tasmin kAle tasmin samaye vANijyanAma nAma nagaramAsIt varNakaH-varNanam , asya varNanam aupapAtikavarNitacampAnagarIvarNanavadavaseyam , ' duipalAse ceie' dUtipalAzaM nAma caityam udyAnamAsIt , tasya varNanamapi aupapAtikamUtroktapUrNautpanna nahIM hote haiM kintu ve vinA antara ke hI utpanna hote haiM / ( evaM jAva vaNassaikAiyA-veiMdiyA jAva vemANiyA-ee jahA neraiyA) aisA hI kathana yAvat vanaspatikAyika jIvoM taka jAnanA caahiye| ve indriya jIvoM se lekara yAvat vaimAnikoM taka kA kathana nairayikoM ke kathana kI taraha jAnanA caahiye| TIkArtha-anantara uddezaka meM kevalI Adi ke vacana ko suna karake jIva kevalajJAna utpanna kara sakatA hai aisA kathana kiyA gayA hai-so jisane kevalI ke vacana ko sunakara kevalajJAna utpanna kara liyA hai usakA pratipAdana sUtrakAra isa uddezaka meM karate haiM-(teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM) usa kAla aura usa samaya meM (vANiyagAme nAmaM nayare hotthA) vANijyagrAma isa nAma kA nagara thaa| (vaNNao ) isakA varNana aupapAtikasUtra meM varNita caMgA nagarI ke varNana jaisA hI jAnanA caahiye| (dUipalAse ceie) usameM dUtipalAza nAma kA yakSAyatana thA-udyAna ( evaM jAva vaNasai kAiyA ) pRthvIyijInAre 4thana vanaspatithi 5ya-tanA sandriya / viSe sabhA. (baiMdiyA jAva vemANiyA-e e jahA neiyA ) me chandri vAthI sapane mAni paryantana lAnu athana nAnA kathana pramANe ja samajavuM. TakArtha-AgaLanA uddezakamAM kevalI AdinA vacane zravaNa karIne jIva kevaLajJAna utpanna karI zake che, evuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. have sUtrakAra A uddezakamAM jeNe kevalInA vacana sAMbhaLIne kevaLajJAna utpanna 4za dIdhu cha, mevI vyatituM pratipAdana 42 cha-" teNa kAleNa teNa samaeNa" teNe bhane ta samaye " vANiyagAme nAma nayare hotthA " pAyAma nAme nagara hetu. "vaNNao" mau55ti sUtramA yA nagarItuM 2 pa 72. pAmA mAyuM che, me tenuM na samarg. " dUipalAse ceie " te nara zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za.970 32901 gAMgeyAmagAravaktavyatA 9 bhadracaityavarNanavadavagantavyam , tatra 'sAmI samosaDhe, parisA niggayA' svAmI samavasRtaH, parSat svAminaM vandituM nirgatA, nagarAnnirgatya tatrAgatA, 'dhammo kahio, parisA paDigayA' mahAvIreNa svAminA dharmaH kathitaH upadiSTaH, dharmopadezaM zrutvA parSat prtigtaa| 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAsAyaccijje gaMgee nAma aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai ' tasmin kAle tasmin samaye pApityIyaH pArzvanAthaziSyaparamparAgataH gAGgeyo nAma-anagAraH, yatraiva-yasminneva sthAne zramaNo bhagavAna mahAvIra AsIt-tatraiva tasminneva sthAne upAgacchati, upAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI '-upAgatya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasAmante nAtidUre thaa| isakA varNana bhI aupapAtika sUtra meM varNita pUrNabhadra caitya ke varNana jaisA jAnanA caahiye| vahAM para (sAmI samosaDhe) mahAvIra svAmI padhAre (parisA niggayA) pariSad unako candanA aura namaskAra karane liye vahA~ para AI (dhammo kahio, parisA paDigayA) prabhu ne vahAM dharma kA upadeza diyA dharmopadeza sunakara pariSad apane 2 sthAna gaI (teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM) usa kAla aura usa samaya meM (pAsAvaccijje gaMgee nAmaM aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, teNeva uvAgacchai) pArzvanAtha kA ziSya paramparA se cale Aye gAGgeya nAmake anagAra jahAM para zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the-vahAM para aaye| ( uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM kyAsI) vahAM Akara ve zramaNa bhgramAM dUti palAza nAmanuM yakSAyatana (udyAna) hatuM. tenuM varNana paNa aupapAtika sUtramA 1 vasA pUla yetyanA vana pramANe samA. " sAmI samosaDhe" tyAM mahAvIra svAmI 5vAryA. " parisA nigayA " bhane / nabha412 42vAne mATe sAno samUha ( pariSaH) tyAM gayI. " dhammo kahio, parisA paDigayA " prabhume tamane bhI53 samajAye. dha paheza samajAna kho| ghAtapAtAne sthAne pA7i iyA. ( teNaM kAleNa teNa samaeNa) te ANe bhane te sabhaye (pAsAvaccijje gaMgee nAma aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, teNeva uvAgacchada) pAva nAtha sagavAnanA 5252|gt ziSya gAMgeya nAmanA aNagAra-jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna hatA, tyAM AvyA. ( uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrasma adUrasAmaMte ThiccA samaNa bhagavaM mahAvIra evaM vayAtrI) tyAM mAvIna zrama bhagavAna mahAvIrathI mA 62 544 zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra bhagaratIsUtre nAtinikaTe adUramatyAsanne ucitasthAne ityarthaH sthitvA upavizya zramaNaM bhagavantaM mahAvIram evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt-'saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvavajaMti niraMtaraM neraiyA uvavajjati ?' he bhadanta ! kim sAntaram antareNa vyavadhAnena sahitaM yathA syAt tathA sAntaram utpatti kriyAvizeSaNam , samayAdikAlApekSayA saviccheda savirahaM nairayikAH upapadyante ? utpattiM labhante ? kimbA nirantaraM nAsti antaraM vyavadhAnaM yasmin karmaNi tat yathAsyAttathA, samayAdikAlApekSayA vicchedarahitaM nairayikA upapadyante? iti praznaH, tatra caikendriyANAmanusamayaM satatamavicchedenotpAdAt nirantaratvam , anyeSAM tUtpAdavirahasyApi bhAvAt sAntaratvaM nirantaratvaM-cAvaseyamityabhiprAyeNa bhagavAnAha-'gaMgeyA ! saMtaraMpi neraiyA uvavajjaMti, niraMtarapi neraiyA uvavajjati' he gAGgeya ! nairayikAH sAntaramapi samayAdikAlApekSayA savicchedamapi upapadyante jAyante, atha ca nirantaramapi satataM vicchedarahitamapi vAn mahAvIra ke pAsa yathocita sthAna para Thahara kara phira unhoM ne zramaNa bhagavAna mahAvIra se isa prakAra kahA-pUchA-(saMtaraM bhaMte ! neraDyA uvavajjaMti, niraMtaraM nerakyA uvavajjati) he bhadaMta ! nairayika sAMtara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote haiM ? jisa utpatti meM samayAdikarUpa kAla kA vyavadhAna hotA hai-vaha utpatti sAntara, aura jisameM aisA vyavadhAna nahIM hotA hai vaha nirantara utpatti kahalAtI hai| sAntara aura nirantara ye donoM utpattirUpa kriyA ke vizeSaNa haiN| isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA! saMtaraMpi neraiyA uvavajjati, niraMtaraM pi neraDyA uvavajjati ) he gAGgeya ! nairayika samayAdirUpa kAla ke vyavadhAna se bhI utpanna hote haiM aura vinA kAla ke vyavadhAna se bhI utpanna hote haiN| nahIM ane bahu samIpa paNa nahIM evA ucita sthAne bhIne temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane 57ghu-(saMtara bhaMte ! neraiyA uvavajAti, niraMtara neraiyA uvavaja ti?)santa ! nAra? sAnta2 na yAya cha nirata2 utpanna thAya che? (je utpattimAM samayAdika rUpa kALanuM vyavadhAna (AMtara) paDe che. te utpattine sAntara utpatti kahe che. je utpattimAM evuM vyavadhAna (mAMta) 5 nathI, te utpattina nirantara ( tAra ) utpatti cha.) 'mAntara ' mane ni2.2' mA bhanne yahI utpatti35 DiyAnA vizeSa / cha. mahAvIra prbhun| uttara-(gaMgeyA ! saMtarapi neraDyA uvavajjati, nira. tarapi neraiyA uvavajjati) 3 inya ! naa2| samayAdi 35 janA vyqdhAnathI (AMtarAthI) paNa utpanna thAya che ane kALanA vyavadhAna vinA paNa zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramairefdrakA TIkA za01 u032 sU01 gAMgeyAnagArava kaSyatA 11 nairayikA upapadyante jAyante, tathA ca yasyAmutpattau samayAdikAlasya antaraM vyavadhAnaM bhavati sA sAntarA utpattirabhidhIyate, tatrai kendriyANAM pratisamayamutpadyamAnatvAt teSAM sAntarA utpattirnAsti, apitu nirantaraivotpattirasti, ekendriyAn varjayitvA tadanyeSAM jIvAnAmutpattau tu vyavadhAnalakSaNamantaramapi bhavati, ataste sAntaratvena nirantaratvena cobhayamakAreNaiva utpadyante iti phalitam, atha bhavanapativiSaye tadeva praznottareNa vizadayati- 'saMtaraM bhaMte! asurakumArA uvavajjaMti ? niraMtaraM asurakumArA uvavajjaMti ? ' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! kiM sAntaraM samayAdikAlApekSayA savyavadhAnam asurakumArA upapadyante ? kiM vA nirantaraM samayAdikAlA pekSayA vyavadhAnarahitaM satatam asurakumArA upapadyante ? bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! saMtaraMpi asurakumArA uvavajrjjati, niraMtaraMpi asurakumArA uvavajjeti ' he gAGgeya ! sAnta ekendriya jIvoM kI jo utpatti hotI hai vaha sAntara nahIM hotI haikyoM ki utpatti meM viraha hotA nahIM hai - pratisamaya inakI utpatti hotI hI rahatI hai - ataH inakI utpatti nirantara hotI hai tathA anya jIvoM kI utpatti meM kAla kA vyavadhAna bhI hotA hai aura vyavadhAna nahIM bhI hotA hai - isI abhiprAya ko lekara prabhu ne aisA kahA hai ki nairayika jIvoM kI utpatti sAntara bhI hotI hai aura nirantara bhI hotI hai / aba gAMgeya prabhu se vistAra ke sAtha aisA pUchate haiM- (saMtaraM bhaMte ! asurakumArA uvavajrjjati, niraMtaraM asurakumArA uvavajjaMti) he bhadanta ! asurakumAroM kI utpatti sAntara - jisameM kAla kA vyavadhAna ho aisI hotI hai yA jisameM kAla kA vyavadhAna na ho-aisI nirantara hotI hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - ( gaMgeyA ) he gAGgeya ! (saMtaraMpi asurutpanna thAya che. ekendriya jIvAnI je utpatti thAya che te sAntara thatI nathI-kAraNa ke utpattimAM viraha hateA ja nathI, pratisamaya temanI utpatti thatI ja rahe che, tethI tenI utpatti niraMtara ( lagAtAra ) thayA ja kare che. anya jIvAnI utpattimAM kALanA AMtareA paDe che paNa kharI ane nathI paNa paDatA. tethI ja prabhue evu' kahyuM che ke nArakAnI utpatti sAMtara paNa hoya hAya che ane nira'tara paNa hAya che, gAMgeya mathugArano azna - ( saMtara bhaMte ! asurakumArA uvabajja ti, nira Mtara asurakumArA svavajjati ? ) he lahanta ! asurakumAronI utpatti sAntara ( ajanA yAMtarAvAjI ) hoya che hai niraMtara (ajanA yAMtarA vinAnI) hoya che ? mahAvIra alunA uttara- " gaMgeyA ! " he gAMgeya ! ( saMtarapi asurakumArA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstra ramapi samayAdikAlApekSayA savicchedamapi asurakumArA upapadhante, atha ca niraMtaramapi samayAdikAlApekSayA vicchedarahitamapi asurakumArA upapadhante, ' evaM jAva thaNiyakumArA' evamamurakumAravadeva yAvat nAgakumArAH, suvarNakumArAH, vidyutkumArAH, agnikumArAH, dvIpakumArAH, udadhikumArAH, dizAkumArAH, vAyukumArAH, stanitakumArA api, sAntaramapi utpadyante, nirantaramapi utpadyante / gAGgeyaH pRcchati- saMtaraM bhaMte ! puDhavikAiyA uvavajjati, niraMtaraM uvavajjati' he bhadanta ! sAntaraM savyavadhAnaM kiM pRthivIkAyikAH upapadyante ? kiM vA nirantaramavyavadhAnaM pRthivI kAyikAH upapadyante ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! no saMtaraM puDhavIkumArA uvavajjaMti, niraMtaraM pi asurakumArA uvavajjaMti) asurakumAroM kI utpatti donoM prakAra se hotI hai-sAntara bhI hotI hai aura nirantara bhI hotI hai-arthAt asurakumAra samayAdirUpa kAla kI apekSA se vyavadhAna yukta hokara bhI utpanna hote haiM aura samayAdi rUpa kAla ke vyavadhAna ke vinA bhI utpanna hote haiM / ( evaM jAva thaNiyakumArA) isI taraha se nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra aura stanitakumAra ye 9 bhavanavAsI deva bhI utpanna hote haiN| aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(saMtaraM bhaMte ! puDhavikkAiyA uvavajjati, niraMtaraM uvavajjaMti) he bhadanta ! pRthivIkAyika jIva sAMtara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAGgeya ! (no saMtaraM puDhavIkAiyA uvavajjati, niraMtaraM uvavajjati, niraMtarapi asurakumArA uvavajjati ) asurabhArAnI utpatti panna prakAre hAva che-sAntara paNa thAya che ane nirantara paNa thAya che. eTale ke asurakumAranI utpattimAM samayAdi rUpa kALanuM vyavadhAna (AMtare) paDe che paNa mana nathI 5 57. " evaM jAva thaNi yakumArA" me pramANe nAgakumAra, suvarNakumAra, agnikumAra, vighukumAra, uThadhikumAra, dvIpakumAra, dikakumAra, vayikumAra ane svanitakumAra, A nava bhavanavAsI devenI utpattinA viSayamAM paNa samajavuM. geya mArane prazna-(saMtara bhaMte ! puDhavikAiyA ubavajjati, nir| tara uvavajjati 1) mahanta ! pRthvIyi | sAntara utpanna thAya cha ke nirantara utpanna thAya che? maDAvIra prsn| uttara-" gaMgeyA !" sAMgeya ! (no saMtara puDhavi. kAiyA uvavajjati, niraMtara puDhaviSThAiyo uvavajjati) vI4i 7 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 1 vartanAnirUpaNam 13 kAiyA uvavajjati, niraMtaraM puDhavikkAiyA uvavajjati ' he gAGgeya ! no sAntaraM savicchedaM pRthivIkAyikA utpadyante, apitu nirantarameva pRthivIkAyikA utpadyante 'evaM jAva: vaNassaikAiyA' evaM pRthivIkAyikavadeva yAvat-akAyika-tejaskAyika-vAyukAyika-vanaspatikAyikA api sAntaraM savicchedaM nopapadyante, apitu nirantaramavicchedameva te upapadyante / beiMdiyA jAva vemANiyA, ee jahA neraiyA' evameva dvIndriyAH yAvat-trIndriya-caturindriya-paJcendriya-tiryagyonikamanuSya-vAnavyantara- jyotiSkA vaimAnikAzca ete yathA nairayikAH sAntaramapi, nirantaramapi upapadyante tathaiva sAntaraM nirantaraM cotpadyante // sU0 1 // udvrtnaavktvytaa| athotpannAnAM ca satAmudvartanA bhavatItyatastAmudvartanAM nissaraNarUpAM prarUpayitumAha-saMtaraM bhaMte ' ityAdi / mUlam--saMtaraM bhaMte ! neraiyA ubadati, niraMtaraM neraiyA ubadati ? gaMgeyA ! saMtaraMpi neraiyA uvvadaMti, niraMtaraMpi puDhavikkAiyA uvavajjati) pRthivIkAyika jIva sAntara-kAlAdika ke vyavadhAna se utpanna nahIM hote haiM, kintu ve to nirantara-kAlAdika ke avyavadhAna se hI utpanna hote haiM (evaM jAva vaNassaikAiyA ) pRthivI. kAyika kI taraha hI yAvat-aprakAyika jIva, tejaskAyika jIva, vAyukAyika jIva, aura vanaspatikAyika jIva, bhI nirantara utpanna hote haiN| (beiMdiyA jAva vemANiyA-ee jahA nerahayA ) be indriya jIva, teindriya jIva, cauindriya jIva, paMcendriyatiyaMca, manuSya, vAnavyantara, jyotiSka aura vaimAnika ye saba bhI nirantara aura sAntara rUpa se donoM prakAra kI utpatti vAle hote haiM-arthAt ye sAntara bhI utpanna hote haiM aura nirantara bhI utpanna hote haiM // suu01|| sAntAnA vyavadhAnathI 5-na thAya che. ( evaM jAva vaNasaha kAiyA) pRthvIkAyika jIvanI jema apakAyika, vAyukAyika, tejaskAyika ane vanaspati ayi 7 55 niranta2 -1 thayA 42 che. (beIdiyA jAva vemANiyA-e e jahA nerahayA ) medhAndraya , tendriya cha, yaturindriya 941, 5'ya. ndriya tiryaMce, manuSya, vAnavyantare, tiSka deve ane vaimAnika devenI utpattinuM kathana nArakenI utpattinA kathana pramANe samajavuM. eTale ke teo sAntara paNa utpanna thAya che ane nirantara paNa utpanna thAya che. sUnA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtra neraiyA uvvadaMti, evaM jAva thaNiyakumArA / saMtaraM bhaMte ! puDhavikkAiyA uvvati ? pucchA, gaMgeyA ! No saMtaraM puDhavikAiyA uvvaTaMti, niraMtaraM puDhavikAiyA uvvadaMti, evaM jAva vaNassaikAiyA No saMtaraM, niraMtaraM uvvati / saMtaraM bhaMte ! beiMdiyA uvvadati, niraMtaraM beiMdiyA uThavahati ? gaMgeyA ! saMtaraMpi beiMdiyA uvadaMti, niraMtaraMpi beiMdiyA uvyati, evaM jAva vANamaMtarA / saMtaraM bhaMte! joisiyA cayaMti? pucchA, gaMgeyA ! saMtaraMpi, joisiyA cayaMti, niraMtaraMpi joisiyA cyNti| evaM jAva vemANiyA vi sU0 2 // chAyA-sAntaraM bhadanta ! nairayikA udavartante ? nirantara nairayikA udvarttante gAGgeya ! sAntaramapi nairayikA udvartante, nirantaramapi nairayikA udvartante / -urtanAvaktavyatA:'saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvvadaMti' ityaadi| sUtrArtha-(saMtaraM bhaMte ! neracyA uvvadaMti, niraMtaraM nerakyA uvvadRti) he bhadanta ! nAyika jIva vyavadhAna sahita hokara ke nikalate haiM yA vinA vyavadhAna ke nikalate haiM ? (gaMgeyA) he gAGgeya ! (saMtaraMpi neraiyA uccadaMti, niraMtaraMpi neraiyA uvvati) nairayika jIva vyavadhAnasahita hokara ke bhI nikalate haiM aura vinA vyavadhAna ke bhI nikalate haiN| ( evaM jAva thaNiyakumArA) isI taraha kA kathana yAvat stanita kumAroM nA tavyatA"satara bhaMte ! neraiyA uThyaTRti " UtyAha sUtrA-(satara bhaMte ! neraiyA utradRti, niraMtara neraiyA uThavahati ) he bhadanta ! nAraka jIvo vyavadhAna sahita (AMtarA sahita) nIkaLe che ke vinA vyavadhAnathI (kALanA AMtarA vinA) nAraka gatimAMthI bahAra nIkaLe 1 (gAMgeyA !) gAMgeya ! (satarapi neraiyA unnati, nira'tarapi neraiyA udhvati 1) naa2| vyavadhAna sahita 55 nA24 gatimAthA nANe cha mana pinA vadhAne 55 nANe 2. (evaM jAba bhaNiyakumArA) mA prAvaM zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - prameyacandrikA TI0 209 u032 sU02 uvartanAnirUpaNam 15 evaM yAvat stanitakumArAH / sAntaraM bhaMte ! pRthivIkAyikA udvartante ? pRcchA, gAGgeya ! no sAntaraM pRthivIkAyikA uddhartante, nirantaraM pRthivIkAyikAH udvartante, evaM yAvat vanaspatikAyikAH no sAntaram , nirantaram udvartante / sAntaraM bhadanta ! dvIndriyA udvartante ? nirantaraM dvaundriyA udvartante, 'gAGgeya ! sAntaramapi dvIndriyA udvartante nirantaramapi dvIndriyA udvartante evaM yAvat vAnavyantarI / sAntaraM bhadanta ! jyotiSkA cyavanti ? pRcchA. gAGgeya! sAntaramapi jyotiSkA cyavanti, taka jAnanA cAhiye / (saMtaraM bhaMte ! puDhavikkAiyA uvvada ta, pucchA) he bhadanta ! pRdhikAyika jIva sAntara hokara nikalate haiM ityAdi prazna(gaMgeyA) he gAMgeya ! (No saMtaraM puDhavikAiyA uvvadRti niraMtaraM puDhavi. kAiyA uvadRti) pRthivIkAyika jIva vyavadhAna sahita hokara nahIM nikalate haiM kintu ve nirantara nikalate haiN| ( evaM jAva ghaNassaikAiyA No saMtaraM, niraMtaraM uvvadRti ) isI taraha kA kathana yAvat vanaspatikAyika jIvoM taka jAnanA cAhiye-arthAt ve sAntara hokara nahIM nikalate haiM kintu nirantara hI nikalate haiN| (saMtaraM bhaMte ! beiMdiyA uvvadaMti, niraMtaraM bhaMte ! uvvati) he bhadanta ! be indriya jIva sAntara ho karake nikalate haiM yA nirantara hokara ke nikalate haiM ? (gaMgeyA) he gAMgeya / (saMtaraMyi beiMdiyA unvati, niraMtaraMpi beiMdiyA uvyadRti) beindriya jIva sAntara bhI nikalate haiM aura nirantara bhI nikalate haiN| ( evaM jAva vANamaMtarA ) isI taraha kA kathana yAvat vAnavyantaroM taka ke viSaya meM niSkramaNa viSayaka kathana stunitakumAra paryantanA viSe paNa samajavuM. (satara bhaMve ! puDhavikAiyA uvvaTThati pucchA ) 3 mahanta ! pRthvIyi YnA vyavadhAnathI nANe cha vina vyavadhAnathA nANe cha ? (gAMgeyA !) u mAMgeya ! (No satara puDhavikkAiyA udhvati, niraMtara puDhavikkAiyo uvvadati) pRthvIkAyika che kALanA vyavadhAnathI (satara) nIkaLatA nathI paNa niraMtara (vinA vyavadhAna) nANe che. (evaM jAva vaNassaikAiyA No saMtara, nira'tara' uvvati) vanaspati paya-tanA wo vi 59 me 4thana sabhA. saTatama 5 sAnta2 nItA nathI 55 nirantara nIle che. (saMtara bhaMte ! peiMdiyA ubaTTati, niraMtara bhaMte ! uvvadati ?) mahanta ! dIndriya ja kALanA vyavadhAnathI niSkramaNa kare che ke niraMtara niSkramaNa kare che ? (gaMgeyA ! ) geya ! ( satarapi beiMdiyA uThavati, niraMtarapi uThavaTTati ) kIndriya jIve sAntara paNa niSkramaNa kare che ane niraMtara paNa niSkramaNa kare che. (vaM jAva vANamaMtarA) me 1 4thana vaannyntre| payata viSayamA 55 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 bhagavatIsutre nirantaramapi jyotiSkAcyavanti evaM yAvat vaimAnikA api / / sU0 2 || ? TIkA- 'saMtaraM bhaMte ! neraiyA unnati, niraMtaraM neraiyA unhaMti ? ' he bhadanta ! sAntaram antareNa vyavadhAnena sahitaM yathA syAttatheti sAntaraM samayAdi kAlApekSayA savicchedam udvartanAkriyAvizeSaNametat, tathA ca vyavadhAnapUrvakaM nairayikA udvartante nissaranti kim ? kiMvA nirantaraM vicchedarahitaM satataM bhI jAnanA cAhiye / ( saMtaraM bhaMte! joisiyA cayaMti pucchA ) he bhadanta ! jyotiSika deva sAntara nikalate haiM yA niraMtara nikalate haiM ? (gaMgeyA) he gAMgeya ! ( saMtaraMpi joisiyA cayaMti, evaM jAva vemANiyA fa) jyotiSika deva sAntara bhI nikalate haiM aura niraMtara bhI nikalate haiM / isI taraha kA kathana yAvat vaimAnikoM taka meM jAnanA cAhiye ! TIkArtha - utpanna jIvoM kI hI udvartanA hotI hai isaliye sUtrakAra ne isa sUtra dvArA isI udvartanA kI prarUpaNA kI hai - isameM gAMgeyane prabhu se aisA pUchA hai - ( saMtaraM bhaMte! neraDyA uccati, niraMtaraM neraDyA ucca iMti ) samayAdirUpa kAla kI apekSA lekara jisa niSkramaNa meM vyavadhAna antarAla hotA hai - vaha niSkramaNa sAntara hai aura jisameM aisA vyavadhAna nahIM hotA hai yaha niSkramaNa nirantara hai| sAntara aura nirantara ye donoM frostray kiyA vizeSaNa haiN| tAtparya pUchane kA aisA hai ki naraka se nAraka jIva jo nikalate haiM ve kyA vahAM se vinA kAla ke vyavadhAna ke nikalate haiM yA unake nikalane meM kAla kA vyavadhAna bhI samandhuM (sa Mtara bhaMte! joisiyA cayati pucchA ) he lahanta ! jyotiSi heve| sAntara bhyave (nIpuNe ) he he niraMtara thave ( nIuNe ) he ! ( gaMgeyA ! ) heAMgeya ! satarapi joisiyA cayaMti, niraMtarapi cayaMti evaM jAva vemANiyA vi ) yotiSi devo sAntara pazu nyave che bhane niraMtara pazu syave che. eja prakAranuM kathana vaimAnika pantanA jIveAnA cyavana viSe paNa samajavuM. TIkA"--je jIve utpanna thAya che temanI uddhRtanA ( te gatimAMthI nIkaLavAnI kriyA) paNa thAya ja che. tethI utpattinuM nirUpaNa karIne have sUtra. kAra temanI uddhRtanAnu nirUpaNa kare che--A viSayane anulakSIne gAMgeya aNu. aura mahAvIra alune pUche che hai.... ( sa MtaraM bhaMte ! neraiyA Uti, niraMtara neraiyA ubaTTati ? ) he lahanta ! nara mAthI le nAva na kALanA vyavadhAna sahita nIkaLe che ke kALanA vyavadhAna vinA nIkaLe che ? te zu zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ameyacandrikA TI009 u032 sU02 udvartanAnirUpaNam nairayikA udvartante nissaranti?, bhagavAnAha- gaMgeyA ! saMtaraMpi neraiyA uvvati, niraMtaraMpi neraiyA ughaTTa ti ' he gAGgeya ! sAntaramapi nairayikA udvartante, atha ca nirantaramapi nairayikA udvartante ' evaM jAva thagiyakumArA' evaM nairayikavadeva yAvat asurakumArAH, nAgakumArA, suvarNakumArAH, vidyutkumArAH, agnikumArAH, dvIpakumArAH, udadhikumArAH, dizAkumArAH, vAyukumArAH, stanitakumArA sAntaramapi udvartante, nirantaramapi udvartante / gAGgeyaH pRcchati- saMtaraM bhaMte ! puDhavikA. hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya (mataraMpi nerahayA ubvati, niraMtaraMpi neraiyA uccadaMti nAraka jIva sAntara bhI nikalate haiM aura nirantara bhI nikalate haiM / ( evaM jAva thaNiyakumArA isI taraha se asurakumAra, nAgakumAra suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, dIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra ora stanitakumAra bhI sAntara aura nirantara apane utpatti sthAna se nikalate haiN| aba gaMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(saMtaraM bhaMte ! puDhavikkAiyA uvvadRti, pucchA) he bhadanta ! pRthivIkAyika jIva antara-vyavadhAna sahita apane utpatti sthAnase nikalate haiM ? yA antara rahita nikalate hai ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-(gaMgeya) he gAMgeyA! (No saMtaraM puDhavi (samayAdi rUpa kALanI apekSAe je urjAnAmAM (niSkramaNamAM, nIkaLavAnI kiyAmAM) vyavadhAna-AMtara paDe che, te uddhattanAne sAktara uddhattanA kahe che ane je niSkamaNamAM kALane AMtare paDatuM nathI te niSkramaNane niraMtara niSkramaNa kahe che. sAntara ane niraMtara pade niSkramaNa rUpa kriyAnAM vizeSaNa che.) mahAvIra prabhunA uttara-" gaMgayA !" mAMgeya ! (saMtarapi uvvahaMti, niraMtarapi uvvati ) 2 nA25 ve na24mAthI nibhA 4re cha, na cha, te kALanA vyavadhAna sahita paNa niSkramaNa kare che ane vyavadhAna (AMtarA) 2hita 555 ni04] 43 . (evaM jAva thaNiyakumArA) me pramANe asurabhArI, mAre, supatha bhArI, abhibhArI, vidhurabhArI, dIpA, udadhikumAre, dizAkumAre, vAyukumAre ane svanitakumAra paNa pitapotAnA utpatti sthAnamAMthI sAntara paNa nIkaLe che ane niraMtara paNa nIkaLe che. geya maarne| prazna-(saMtara bhaMte ! puDhavikAiyA uvvahati, pucchA) he bhadanta ! pRthvIkAyika che pitAnA utpatti sthAnamAMthI sAntara (AMtarA sahita) nIkaLe che ke niraMtara (AMtara rahita) nIkaLe che? bha03 zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtra iyA uvvadRti ? pucchA' he bhadanta ! sAntaraM pRthivIkAyikAH udvartante ? nirantaraM pRthivIkAyikAudvartante ? iti pRcchA, bhagavAnAha-' gaMgeyA ! No saMtara puDhavikAiyA uvvadRti, niraMtaraM puDhavikAiyA uvvadRti ' he gAGgeya ! no sAntaraM pRthivIkAyikA udvartante apitu nirantarameva pRthivIkAyikA udvartante, evaM jAva vaNassaikAiyA No saMtaraM, niraMtaraM unmRti' evaM pRthivIkAyikoktarItyA yAvat-apkAyika-tejaskAyika-vAyukAyika-vanaspatikAyikA api no sAntaram udvartante, apitu nirantarameva udvartante / gAGgeyaH pRcchati-'saMtaraM bhaMte ! beiMdiyA uvvati, kAiyA uccaTTati, niraMtaraM puDhavikAiyA uvvadRti ) pRthivIkAyika jIva apane utpatti sthAna se sAntara nahIM nikalate hai kintu antara se rahita hI nikalate haiN| ( evaM jAva vaNassaikAiyA No saMtara niraMtaraM uvvadaMti) isI taraha kA kathana yAvat-apkAyika tejaskAyika, pAyukAyika, vanaspatikAyika ina ekendriya jIvoM meM bhI jAnanA cAhiye arthAt ye bhI apane utpatti sthAna se vinA samayAdirUpa kAla ke vyavadhAna ke hI nikalate haiM-inake nikalane meM vahAM se samayAdirUpa kAla kA vyavadhAna nahIM hotA hai| aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(saMtaraM bhaMte ! beiMdiyA uvyaiMti, niraMtaraM beiMdiyA uvvati) he bhadanta ! beindriya jIva kyA apane utpatti sthAna se kAla ke vyavadhAna se yukta nikalate haiM yA kAla ke vyavadhAna se rahita nikalate haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) __mahAvIra prbhun| uttara-" gaMgeyA!" he gAya! (No saMtara puTavikaiyA ujvaTuMti, nira'tara puDhavikAiyA uThavaTTati) pRthvI thi: 73 pAtAnA utpatti sthAnamAMthI sAntara ( vyavadhAna sahita) nIkaLatA nathI paNa niraMtara nIkaLe che. eTale ke koI paNa e samaya pasAra thato nathI ke jyAre YqIyinu nibhA yatu na 14. ( evaM jAva vaNassaikAiyA No satara niraMtara uvvati) me prabhArI a5yi4, te424yi, vAyuyi bhane vanaspatikAyika jIvo paNa samayAdi rUpa kALanA vyavadhAna sahita nIkaLatA nathI paNa niraMtara (vinA vyavadhAna) nIkaLe che. mAMgeya // / -(sa'tara bhaMte ! iMdiyA unnati , nira'tara' iMdiyA uvvati ?) B mahanta ! mendriya yAtAnA apatti sthAnamAthI zuM kALanA vyavadhAna sahita nIkaLe che ke kALanA vyavadhAnathI rahita niraMtara nikaLe che? zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u.32 sU02 udvartanAnirUpaNam niraMtaraM yeiMdiyA ubaTTAMti ? ' he bhadanta ! sAntaraM kiM dvIndriyAH udvartante ? kiM vA nirantaram udvartante ? bhagavAnAha- gaMgeyA ! saMtaraMpi beiMdiyA uvvadati, nirantaraMpi beiMdiyA ubaTTati ' he gAGgeya ! sAntaramapi dvIndriyA udvartante, nirantaramapi dvIndriyA udvartante ' evaM jAva vANamaMtarA' evaM dvIndriyoktarItyA yAvat zrIndriya-caturindriya paJcendriya-tiryagyonika-manuSyA vAnavyantarA api sAntaramapi udvartante, nirantaramapi udvartante / gAGgeyaH pRcchati-'saMtaraM bhaMte ! joisiyA cayaMti ? pucchA' he bhadanta ! sAntaraM kiM jyotiSkAcyavanti ? nirantaraM vA jyotiSkAzcyavasti ? iti pRcchA, bhagavAnAha-' gaMgeyA ! saMtaraMpi joisiyA cayaMti, niraMtaraMpi joisiyA cayaMti, evaM jAva vemANiyAvi ' gAGgeya ! sAntarahe gAMgeya ! ( saMtaraMpi beiMdiyA uvvati niraMtaraMpi beiMdiyA uvvadRti ) beindriya jIva apane utpatti sthAnase donoM taraha se nikalate haiM-sAntara nikalate haiM aura nirantara bhI nikalate haiM ( evaM jAva vANamaMtarA) isI taraha se-dvAndriyoM ke nikalane kI ukta rIti ke anusAra yAvattrIndriya, caturindriya, paMcendriya tiryazca, manuSya evaM vAnavyantara bhI apane 2 utpatti sthAna se samayAdi rUpa kAla ke vyavadhAna meM bhI nikalate haiM aura vinA vyavadhAna ke-lagAtAra bhI nikalate rahate haiN| atha gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(saMtaraM bhaMte ! joisiyA cayaMti pucchA) he bhadanta ! jyotiSika deva kyA sAntara nikalate haiM yA niratara nikalate rahate haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (saMtaraM pi joisiyA cayaMti, niraMtaraMpi joisiyA cayaMti ) he gAMgeya! jyotiSika deva sAntara bhI nikalate haiM aura niraMtara bhI mahAvIra prbhun| uttara-"gageyA! 8 geya ! ( satarapi beiMdiyA upaTuMti, niraMtarapi veiMdiyA uvvati ) mendriya 73 manne 4Are potAnA utpatti sthAnamAMthI nIkaLe che. sAntara paNa nikaLe che ane niraMtara lagAtAra) 55 nANe cha. ( evaM jAva vANamatarA) se prabhArI zrIndriya cha, yasari ndriya jIve, paMcendriya tiya, manuSya ane vAvyantaro paNa pitApitAnA utpatti sthAnamAMthI samayAdi rUpa kALanA vyavadhAna sahita paNa nIkaLe che ane vinA vyavadhAnathI (lagAtAra) paNa nIkaLe che. sAMgeya mAranA -(saMtara bhaMte ! joisiyA cayati pucchA) he bhadanta ! tiSika devenuM cyavanarUpa niSkramaNa zuM sAntara ( kALanA AMtarA sahita) thayA kare che ke niraMtara ( lagAtAra ) thayA kare che? mahAvIra prasuna uttara-"gAMgeyA ! gAMgeya! (satarapi joisiyA cayati, niraMtarapi joikhiyA pati) cyaatissidev| sAnta2 5 nIche zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre mapi jyotiSkAzcyavanti, nirantaramapi jyotiSkA cyavanti, evaM rItyA yAvatsAntaraM vaimAnikA api cyavanti nirantaramapi vaimAnikAcyavantIti bhAvaH / / suu02|| nilate haiN| isI taraha se yAvat-sAntara aura nira tara donoM rUpa meM vaimAnika deva nikalate haiM / tAtparya isa kathana kA aisA hai ki jo niSkamaNa lagAtAra hotA rahatA hai-jisameM thor3A sA bhI antara samaya kA vyavadhAna nahIM par3atA hai-vaha niSkramaNa nirantara kahalAtA hai aura jisameM antara A jAve kucha samaya ke liye banda hokara phira cAlU ho jAve-vaha niSkramaNa sAntara kahalAtA hai| yahAM ekendriya jIva kA jo niSkramaNa apane utpatti sthAna se-gRhIta paryAya se bAhara nikalanA hotA hai-arthAt usa paryAya ko chor3akara dUsarI paryAya meM jAnA hotA hai-vaha vinA antara ke hotA hai aisA koI sA bhI samaya khAlI nahIM jAtA hai ki jisameM ve ekendriya jIva lagAtArarUpa se apanI paryAya meM se na nikalate rahate hoN| usa nikalane meM eka samaya kI bhI rukAvaTa nahIM hotI hai| lagAtAra nikalanA jArI hI banA rahatA hai inake sivAya aura jitane bhI jIva haiM-unakA apanI 2 gRhItaparyAya se bAhara nikalanA vyavadhAna sahita bhI hotA hai aura vinA vyavadhAna ke bhI hotA hai| yahI bAta bhinna2 jIvoM meM kahI gaI hai| sU02 // ane niraMtara paNa nIkaLyA kare che. e ja pramANe mAnike paNa sAntara ane niraMtara nIkaLyA kare che. have TIkAkAra A kathanane bhAvArtha samajAvatA kahe che-je niSkamaNa lagAtAra ( satata) thatuM ja rahe che, jemAM samayane bilakula AMtare paDatuM nathI, te nimaNane niraMtara niSkramaNa kahe che. paraMtu je niSkramaNa lagAtAra thayA karatu nathIDA samaya sudhI baMdha thaIne pharI pAchuM cAlu thaI jAya che, evA niSkamaNane sAntara niSkramaNa kahe che. ekendriya jIvanuM pitAnA sthAnamAMthI niraMtara niSkramaNa thayA kare che. eTale ke teo gRhIta paryAyamathI bIjI paryAyamAM lagAtAra gayA ja kare che. e kaI paNa samaya khAlI jatuM nathI ke jyAre kaI paNa ekendriya jIva pitAnI paryAyamAMthI nIkaLato na hoya. temanuM niSkramaNa satata cAlyA ja kare che. eka paNa samaya te niSkramaNa baMdha rahetuM nathI. bAkInA jIvamAM gRhIta paryAyamAMthI nIkaLavAnuM vyavadhAna sahita paNa cAlyA kare che ane vyavadhAna rahita niraM: tara paNa cAlyA kare che. e sU2 che zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkA za09 u032903 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 21 bhvaantrprveshnkvktvytaa| adhovRttAnAM ca keSAMcit gatyantare pravezo bhavati ato gatyantarapravezanakaM parUpayitumAha-'kaivihe NaM bhaMte ! ityaadi| ___ mUlam-kaivihe NaM bhaMte! pavesaNae paNNatte ? gaMgeyA ! cauvihe pavesaNae paNNatte, taM jahA-neraiyapavesaNae, tiriyajoNiyapavesaNae, maNussapavesaNae, devapavesaNae / neraiyapavesaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? gaMgeyA ! sattavihe paNNatte, taM jahA-rayaNappabhApuDhavineraiyapavesaNae jAva ahesattamApuDhavineraiyapavesaNae / ege NaM bhaMte ! neraie neraiyapavesaNaeNaM pavisamANe kiM rayaNappabhAe hojA, sakarappabhAe hojA, jAva ahesattamAe hojA ? gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva ahesattamAe vA hojA / dobhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA jAva ahesattamAe hojA ? gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe hojjA jAva ege rayaNappabhAe, ege ahesattamAe hojjA, ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA, jAva--ahavA ege sakarappabhAe ege ahesattamAe hojjA, ahavA ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojjA, evaM jAva--ahavA ege vAlluyappabhAe ege ahesattamAe hojjA, evaM ekekA puDhavI chaDDayanvA, jAva ahavA ege tamAe ege ahesattamAe hojjA / tinni zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA, jAva ahesattamAe hojjA ? gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe do sakkarappabhAe hojjA, jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do ahesattamAe hojjA 6 / ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA, jAva ahavA do rayaNappabhAe ege ahesattamAe hojjA 12, ahavA ege sakarappabhAe, do vAlayappabhAe hojjA, jAva, ahavA egesakarappabhAe, doahesattamAe hojjA17, ahavA do sakkarappabhAe ege vAluyappabhAe hojjA, jAva ahavA do sakkarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 22 / evaM jahA sakkarappabhAe vattavyayA bhaNiyA taha savvapuDhavINaM bhANiyavvA, jAva ahavA do tamAe, ege ahesattamAe hojjA, 4-4-3-3-2-2-1-1 (42) ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA, ege vAluyappabhAe hojjA?,ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA2, jAva ahavA egerayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA5, ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluya-ppabhAe, ege paMkappabhAe hojjAda, ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA7, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe,ege ahesattamAe hojA9,ahayA ege rayaNappabhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA 10, jAva ahavA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA To0 za0 9 30 31 su0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 23 ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahesattamAe hojjA12, ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA13, ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 14, ahavA ege rayaNappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA15, ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA 16, ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA 17, jAva ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahesattamA hojjA19, ahavA ege sakkarappabhAe,ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe hojjA 20, jAva ahavA ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahesattamAe hojjA22, ahavA ege sakkarappabhAe ege tamAe hojA 23, ahavA ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 24, ahavA ege sakkarappabhAeM, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 25, ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA 26, ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege tamAe hojjA 27, ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 28, ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 29, ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 30, ahavA ege vAlayappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 31 ahavA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 bhagavatIsa ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 32, ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 33, ahavA ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 34, ahavA ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 35 / cattAri bhaMte ! neraiyA neraiya pavesaNa eNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA ! pucchA, gaMgeyA ? rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojA, ahavA ege rayaNappabhAe tinni sakkarappabhAe hojA, ahavA ege rayaNappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe tinni ahe sattamAe hojA 6 ahavA doraya bhAe, dosakkaraprabhAe hojA evaM jAva ahavA dorayaNappabhAe, do ahe sattamAe hojA 12, ahavA tinnirayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe hojA ? evaM jAva ahavA tinnirayaNappa - bhAe, ege ahe sattamAe hojjA18, ahavA ege sakkarappabhAe tinni vAluyappabhAe hojjA, evaM jaheva rayaNappabhAe uvarimAhiM samaM cariyaM tahA sakkarappabhAe vi uvarimAMhiM samaM carivaM5, evaM ekkkAe samaM cAriyavvaM jAva, ahavA, tinni tamAe ege ahe sattamAe hojjA ?, 22-6-3-63, ahavA rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA, ahavA ege rathappabhAe, sakkarappabhAe, do paMkappabhAe hojjA evaM jAva ege zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D prameyacandrikA TIkA za09 u.32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 25 rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do ahesattamAe hojjA 5 / ahavA ege rayaNappabhAe, dosakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe hojjaa| evaM jAva, ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 10, ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 15 / ahavA ege rayaNappabhAe, egevAlayappabhAe,do paMkappabhAe hojjA / evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, egevAluyappabhAe do ahesattamAe hojjA 4 / evaM eeNaM gamaeNaM jahA tiNhaM tiyajAgo tahA bhANiyavo jAva ahavA do dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahesattamAe hojjA 105|ahvaaege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, egevAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjaa1|| ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA2 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege tamAe hojjA 3 // ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, egevAlayappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 4, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe 5 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA6 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahesattamAe hojjaa| ahavA ege rayaNa bha04 zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre bhAe, ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 8, ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege asattamAe ho jA9 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 10 | ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe hojjA 11 | ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA 12 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 13 | ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 14, ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege asattamAe hojjA 15 | ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 16 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA 17| ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkaSpabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 18 | ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 19, ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 20, ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluya bhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA 21, evaM jahA rayaNappabhAe uvarimAo puDhavIo cAriyAo tahA sakkarappabhAe 26 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - prameyacandrikA TI0 za0 9 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 27 vi uvarimAocAriyavvAojAva, ahavA ege sakkarappabhAe ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjaa30|ahvaa ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 31, ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjaa32| ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, egetamAe, ege ahesattamAe hojjA 33, ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 34, ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 35||suu03|| chAyA-katividhaM khalu bhadanta ! pravezanakam prajJaptam ? gAGgeya ! caturvidhaM pravezanakaM prajJaptam tadyathA-nairayikapavezanakam , tiryagyonikamavezanakam , manuSyapravezanakaM, devapravezanakam / nairayikapravezanakaM khalu bhadanta ! katividhaM prajJaptam ? gAGgeya ! saptavidhaM prajJaptam ?, tadyathA - ratnaprabhApRthivInairayikamavezanakam yAvat adhaHsaptamI pRthivInairayikapavezanakam / ekaH khalu bhadanta ! nairayiko nairayikapravezanakena pravizan kiM ratnapabhAyAM bhavati ? zarkarAmabhAyAM bhavati ? yAvat adha: saptamyAM bhavati ? gAGgeya ! ratnapabhAyAM vA bhavati, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavati / dvau bhadanta nairayikau nairayikapravezanena pravizantau ki ratnaprabhAyAM bhavataH ? yAvat adhaHsaptamyA bhavataH ? gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavati, yAvat adha:saptamyAM vA bhavataH / athavA eko ratnamabhAyAM bhavati, ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM bhavati, yAvat eko ratnaprabhA. yAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati / athavA ekaH zarkarAmamAyAm , eko vAlukAprabhAyAM bhavati, yAvat athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati, athavA eko vAlukAprabhAyAm ekaH paGkamabhAyAM bhavati, evaM yAvat athavA eko vAlukAprabhAyAm ekaH adhaHsaptamyAM bhavati, evam ekaikApRthivItyaktavyA, yAvat athavA ekastamAyAm , ekaH adhaH saptamyAM bhavati, trayaH khalu bhadanta ! nairayikAH nairayikamavezanena pravizantaH kim ratnapramAyAM bhavanti, yAvat adhaH satamyAM bhavanti ? gAGgeya ! ratnapabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM kA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre bhavanti / athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAprabhAyAM bhavataH, yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 6, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati, yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 12, athavA ekaH zarkarAprabhAyAM dvau vAlukAmabhAyAM bhavataH, yAvat athavA ekaH zarkarAprabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 17 / athavA dvau zarkarAmabhAyAm eko vAlukAprabhAyAM bhavati, yAvat athavA dvau zarkarAprabhAyAm ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 22, evaM yathA zarkarAmabhAyAM vaktavyatA bhaNitA tathA sarvapRthivInAM bhaNitavyA, yAvatathavA dvau tamAyAm, ekaH adhaHsaptamyAM bhavati, 4-4-3-3-2-2-1-1(42) athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmamAyAm , eko vAlukAmabhAyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm bhvti| yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmamAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 5 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGaprabhAyAM bhavati 6 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati 7 / evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eka: adhaHsaptamyAM bhavati 9 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 10 / yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , ekA adha saptamyAM bhavati 12 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati13 / athavA eko ratnapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 14 / athavA, eko ratnaprabhAyAm , ekastamAyAm , ekaH adhaH saptamyAM bhavati 15 / athavA ekaH zarkarApabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkamamAyAM bhavati16 / athavA ekaH zarkaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 17 / yAvat athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 19 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 20 / yAvat athavA ekaH zarkarAmamAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati, 22 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 23 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 24 / athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 25 / athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati 26 / athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati27, athavA eko vAlukAmabhAyAma, eka: paDaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 28 / athavA eko vAlukAprabhAyAm , zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 30 3 sU0 3 bhavAntarapravezana kanirUpaNam 29 eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati29 / athavA eko vAlukApramAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM mAti 30 / athavA eko vAlukApabhAyAm ekastamAyAma, eko'dhaHsaptamyAM bhavati 31 / athavA ekaH paGkamamAyAm , eko dhUmapabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 32 / athavA ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyA bhavati 33 / athavA ekaH paGkaprabhAyAma, ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 34 / athavA eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 35 / catvAro bhadanta ! narayikAH nairayikapravezanakena pravizantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavaMti ? pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7 / athavA eko ratnaprabhAyAm, trayaH zarkarAmabhAyAM bhavanti / athavA eko ratnaprabhAyAM, trayo vAlukAmabhAyAM bhavanti, evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM, trayo'dhaHsaptamyAM bhavanti 6 / athavA dvau ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAmamAyAM bhavataH, evaM yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAm , dvau adhaH saptamyAM bhavataH 12 / athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati, evaM yAvat athavA yo ratnaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 18 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAM trayo vAlukAprabhAyAM bhavanti, evaM yathaiva ratnaprabhAyAH uparimaiH samaM cAritaM tathA zarkarAmabhAyA api uparimaiH samaM cArayitavyam 5, evam ekaikayA samaM cArayitavyam , yAvat athavA trayastamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati, 12-6-3(63) athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakarAmabhAyAm , dvau vAlukAmamAyAM bhvtH| athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , dvau paGkamamAyAM bhavataH, evaM yAvat-eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhvtH5| athavA eko ratnaprabhAyAm , dvau zarkarAmabhayAm , eko vAlukA. prabhAyAM bhavati, evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAm eko'dha:saptamyAM bhavati 10 / athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAM bhavati, evam yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhA. yAma, eko'dhaHsaptamyAM bhavati15 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , dvau paGkaprabhAyAM bhavataH, evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 4 / evam etena gamena yathA trayANAM trikayogastathA bhaNitavyaH, yAvat athavA dvau dhUmapabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 105|athvaa eko ratnapramAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAM bhavati 1 / athavA eko ratnaprabhAyAm / eka zarkarApramAyAM , eko vAlukApramAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhvti| athavA eko ratnapramAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukApramAyAm ekastamAyAM bhavati3 / zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 30 bhagavatIsUtre athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarAmabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 5 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 7 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakarAprabhAyAma , eko dhUmaprabhAyAm , eka. stamAyAM bhavati 8 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakerAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 9 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 10 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 11 / athavA eko ratnamabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAma , ekastamAyAM bhavati 12 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaSabhAyAm , eko'dhAHsaptamyAM bhavati 13 / athavA eko ratnamabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati, 14 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko 'dhaH saptamyAM bhavati 15 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 16 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekA paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhayAm , ekastamAyAM bhavati 17 // athavA eko ratnaprabhA. yAm , ekaH paGkapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti18||athvaa eko ratnapabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 19 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati 20 // athavA ekaH zarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eka: paGkamamAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 21, evaM yathA ratnaprabhAyA uparimAH pRthivyazcAritAstathA zarkarAmabhAyA api uparimAzcArayitavyAH, yAvat athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , eko dhUmapabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhAsaptamyAM, bhavati 30 athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkapramAyAm , eko dhUmaprabhAyAma , ekastamAyAM bhavati 31 // athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 32 / athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhAsaptamyAM bhavati 33 / athavA eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati34 / athavA ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyApa , eko'dhAsaptabhyAM bhavati 35, // 903 // zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIza0 9 2032 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 31 TIkA-'kaivihe NaM bhaMte ! pavesaNae paNNate ?' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta !katividhaM khalu pravezanaka gatyantaragamanaM prajJaptam ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! caubihe pavesaNae paNNatte' he gAGgeya! caturvidhaM pravezana prajJaptam ' taM jahA-neraiyapavesaNae, tiriyajoNiyapavesaNae, maNussapavesaNae, devapavesaNae'tadyathA-nairayikapavezanakam,tiryagyonikamavezanakam manuSyapravezanakam , devapravezanakacA gAGgeyaH pRcchati-'neraipavesagae gaMbhaMte! kAvihe paNNatte?" he bhadanta nairayikapravezanaka khalu katividhaM prajJaptam?bhagavA TIkArtha-apanI gRhItaparyAya se nikala karake kitaneka jIvoM kA gatyantara meM jo utpAda hotA hai usakA nAma pravezanaka hai-isI pravezanaka kA prarUpaNa sUtrakAra ne isasUtra dvArA kiyA hai-isa meM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-(kaiviheNaM bhaMte ! pavesaNae paNNatte) he bhadanta ! dUsarI gati meM jIva kA utpanna hone rUpa yaha pravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA! cauvihe pavesaNae paNNatte) he gAMgeya ! pravezanaka cAra prakAra kA kahA gayA hai (taM jahA) jo isa prakAra se hai-(neraiyapavesaNae, tiriya-joNiyapavesaNae, maNussapavesaNae, devapavesaNae) nairayikapravezanaka, tiryazca yonika pravezanaka, manuSyapravezanaka aura devapravezanaka, aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(neraiyapavesaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte) he bhadanta ! nairayika pravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? uttara meM TIkA-pitAnI gRhIta paryAyamAMthI nIkaLIne keTalAka jIvone gatyantaramAM (anya gatimAM) je utpAda thAya che, tene pravezanaka kahe che. sUtrakAre A sUtra dvArA e pravezanakanI prarUpaNa karI che-A viSayane anulakSIne gAMgeya magAra mahAvIra prabhune pUche che -"kai viheNaM bhaMte ! pavesaNae paNNatte " 3 mahanta ! mI0 timA utpanna thavA 35 pravezana hai| prakAranA kahyA che? ___ mahAvIra prbhun| uttara-" gaMgeyo ! " geya ! " cauvihe pavesaNae paNNatte" pravezana yAra prA2nA vA che. " tajahA" / nIya prabhAva cha-" neraiyapavesaNae, tiriya-joNiyapavesaNae, maNussapavesaNae, devapavesaNae" (1) 22yi pravezana, tiya yoni pravezana, (3) manuSya pravezana bhane (4) devapravezana. geya mArana! prazna-" neraDyapavesaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatta" he bhadanta ! narayika pravezanakanA keTalA prakAra kahyA che? zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 bhagapatIsUtre nAha-'gaMgeyA! sattavihe paNatte' he gAGgeya! nairayikapravenaka saptavidhaM prajJaptam , 'taM jahA-rayaNappabhApuDhavineraiyapavesaNae jAva ahesattamApuDhavineraiyapavesaNae' tadyathA-ratnapabhApRthivInairayikapavezanakam , yAvat zarkarAprabhAthivInairayikapravezanam , vAlukAmabhApRthivInairayikapravezanakam , paGkaprabhApRthivInairayikapravezanakam dhUmaprabhApRthivInairayikapavezanakam , tamaH prabhApRthivInairayikapravezakam , adhaHsaptamapRthivInairayikamavezanakam / gAGgeyaH pRcchati-' egeNaM bhaMte ! neraie neraiyapavesaNaeNaM pavisamANe kiM rayaNappabhAe hojjA, sakarappabhAe hojjA, jAva ahesattamAe hojjA ? ' he bhadanta ! ekaH khalu nairayikogatyantagadudvartanaM kRtvA nairayikapraveza nakena pravizan kiM ratnapabhAyAM bhavati-utpadyate ? kiM vA zarkarApabhAyAM bhavati ? prabhu kahate haiM (gaMgeyA ! sattavihe paNNatte) he gAMgeya ! nairayikapravezanaka sAta prakAra kA kahA gayA hai-(taM jahA) vaha isa prakAra se hai-(rayaNappabhApuDhavineraiyapavesaNae jAva ahe sattamA puDhavineraiyapavesaNae) ratnaprabhApRthivInairayika pravezanaka yAvat-zarkarAprabhApRthivInairayikaprave. zanaka, bAlukAprabhApRthivInairayikapravezanaka paGkaprabhApRthivInairayikapravezanaka, dhUmaprabhApRthivInairayikapravezanaka, tamaH prabhApRthivInairayikapravezanaka, aura adhaH saptamapRthivInarayikapravezanaka; aba gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM-(ege NaM bhaMte ! neraie neraiyapavesaNaeNaM pavisamANe ki rayaNa ppabhAe hojjA, sakarappabhAe hojA, jAva ahe sattamAe hojA) he bhadanta! eka nairayika gatyantara se nikala karake nairayika pravezanaka dvArA naraka meM praveza karatA huA kyA ratnaprabhA meM utpanna hotA hai ? yA zarkarAprabhA maDAvIra prbhune| uttare-" gaMgeyA ! sattavihe paNNatte " u mAMgeya ! 2yi pravezananA sAta // 2 4i cha. " tajahA' te 54 / 2 / nAye prabhArI che. "rayaNappabhAe puDhavineraiyapavesaNae jAva ahe sattamA puDhavineraiyapave. saNae " (1) 2tnaprabhAvI naiyi pravezana, (2) 24||maamii yi pravezanaka, (3) vAlukAprabhAthvI nairayika pravezanaka, (4) paMkaprabhApRthvI nairayika pravezana, (5) dhUmapramApRthvI narayi pravezana, (6) tama:pramApRthvI 2yi pravezanaka ane (7) adhaHsaptamapRthvI nairayika pravezanaka. ___ geya mArane prazna-"ege gaM:bhaMte ! neraie neraiyapavesaNaeNaM pavisamANe kiM rayaNappabhAra hojjA, sakarappabhAe hojjA, jAva ahe sattamAe hojjA ?" he bhadanta ! anya gatimAMthI nIkaLIne nairayika pravezanaka dvArA narakamAM praveza karato eka nAraka zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ke zarkarAmabhAmAM utpanna thAya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI009 u032 sU03 bhavAntApravezanakanirUpaNam 33 yAvat kiM vA vAlukAprabhAyAm , paGkaprabhAyAm , dhUmaprabhAyAm , tamaHmabhAyAm adhaHsaptamyAM vA bhavati ! bhagavAnAha-'gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jA ahesattamAe vA hojjA' he gAGgeya ! sa nairayiko gatyantarAdudvartanaM kRtvA naiga yikapravezanaka kurvan ratnapabhAyAM vA pRthivyAM bhavati, yAvat zarkarAmabhAyAM vA vAlukAprabhAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA tamAyAM vA adhaHsaptamyAM va bhavati / tathA cAtra ekanairayikasya pravezanake sapta bhaGgAH bhavanti / atha dvi naima yikapravezane ekaviMzatibhaGgAnAha-'do bhaMte ! neraiyA netyAvesaNaeNaM pavi meM utpanna hotA hai ? yA vAlukAprabhA meM utpanna hotA hai ? yA paGkaprabha meM utpanna hotA hai ? yA dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai ? yA tamaH prabhA meM utpanna hotA hai ? yA adhaH saptamIbhUmi (tamastamaHprabhA ) meM utpanna hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (rayaNa ppabhAe vA hojA jAva ahe sattamAe vA hojA ) vaha nairayika gatyanta se uddhartana karake nairayika meM pravezana karatA huA ratnaprabhApRthivI meM bhI utpanna hotA hai yAvat-zarkarAprabhA meM bhI utpanna ho jAtA hai ya vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai tathA paGkaprabhAmeM bhI utpanna ho jAta hai to dhUmaprabhA meM bhI utpanna ho jAtA hai yA tamaH prabhA meM bhI utpana ho jAtA hai, yA adhaH saptamI (tamastamaHprabhA) meM bhI utpanna ho jAta hai| isa taraha eka narayika ke pravezanaka meM yahAM sAta bhaGga hote haiM aba do nairayika ke pravezanaka meM aTThAIsa bhaGgoM-ko kahate haiM-(do bhaMte che? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke paMkapabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhumaprabhAmAM utpanna thAya che? ke tama:prabhAmAM utpanna thAya che ? ke adhaHsAtamI bhUmimAM (tamastamaprabhAmAM) utpanna thAya che? mahAvIra prabhunA hatta2-" gaMgeyA ! " gAMgeya! "rayaNappabhAe vA hojA jAva ahe sattamAe vA hojjA" anya gatibhAthI dvartana zane (nIkaLIne) narayikamAM praveza kare te eka nAraka jIva ratnaprabhAmAM paNa utpanna thaI jAya che, zarkarAmabhAmAM paNa utpanna thaI jAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thaI jAya che, paMkaprabhAmAM paNa utpanna thaI jAya che, dhamaprabhAmAM paNa utpanna thaI jAya che. tama prabhAmAM paNa utpanna thaI jAya che ane adhA saptama narakamAM (tamastamaprabhA)mAM paNa utpana thaI jAya che. A rIte eka narayikanA pravezanakamAM ahIM sAta bhAMgA (vika95) batAvavAmAM AvyA che. have be nairayikenA pravezanakanA 28 bhAMgA (vikalpa) batAvavAmAM Ave che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 bhagavatIsunne samANA kiM rayaNappamAe hojjA, jAva ahesattamAe hojjA ? ' gAGgeyaH pRcchatihe bhadanta ! dvau nairayiko nairayikapravezanena pravizanto nairayikabhavapravezanaM kurvantau kiM ratnamabhAyAM bhavataH ? kiM vA yAvat adhaHsaptamyAM bhavataH ? bhagavAnAha-' gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA, hojjA, jAva ahesattamAe vA hojjA' he gAGgeya ! dvau nairayikau nairayikapravezanakaM kurvantau ratnaprabhAyAM vA bhavataH yAvatadhaHsaptamyAM vA bhavataH, tadeva darzayati- ahavA ege' ityAdi / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, hojjA' athavA tayoyomadhye eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, ekazcAparaH zarkarAmabhAyAM bhavati, 1 ' ahavA ege rayaNappabhAe, neraiyA nerajhyapavesaNaeNaM pavisamANA phi rayaNappabhAe hojA, jAva ahe satsamAe hojjA 1) gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-he bhadanta ! do nairayika nairayikapravezana dvArA nairayika bhava meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA meM utpanna hote haiM ? yA yAvat adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! ( rayaNappabhAe vA hojA, jAva ahe sattamAe vA hojA 7) do nairayika nairayika bhavameM praveza karate hue ratnaprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM yA yAvat adhaH saptamI pRthivI meM bhI utpanna ho jAte haiM / ye asaMyogI sAta bhaMga hue / aba do saMyogI 21 ikkIsa bhaMgakahate haiM(ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA 1 ) athavA eka nairayika, nairayikabhava meM praveza karatA huA ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nairayika zarkarAprabhAmeM utpanna ho jAtA hai / / (ahavA ___ sAMgeya mAranA prazna-"do bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavi. samANA kiM rayaNappabhAe hojjA, jAya ahe sattamAe hojj| 1" ke mahanta ! narayika pravezana dvArA anya gatimAMthI nairayika bhavamAM praveza karatA be nArako zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che, ke nIce sAtamI naraka sudhInI narakamAM G4-1 thAya che ? mahAvIra prabhunI uttara--" gaMgeyA ! " u mAMgeya ! " rayaNappabhAe vA hojA, jAva ahe sattamAe vA hojjA" nA24 sapamA praveza 42tA naa2|| ratanaprabhApRthvImAM utpanna thaI jAya che ane tamastamAM paryAnI sAtamI narakamAM paNa utpanna thaI jAya che. A pramANe sAta asaMgI bhAMgA thAya che. have vizyAgI 21 mA matAvAmA mAcha-" ahavA ege rayaNaprabhAe, ege sakarappabhAe hojjA' (1) athavA nA lavamA praveza 42 me nA24 ratnaprabhApRthvImAM utpanna thAya che ane bIje eka nAraka zarkarAmabhAmAM utpanna zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 30 32 su0 3 bhavAntarapravezanakAnirUpaNam 35 ege vAluyappabhAe hojjA' athavA tayo madhye eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati,eko'paro vAlukAmamAyAM bhavati 2, 'jAva ege rayaNappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' yAvat- eko nairayiko ratnamabhAyAM bhavati, eko'paraH paGkamabhAyAM bhavati 3 / athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, eko'paro dhUmaprabhAyAM bhavati 4 / athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, eko'paro nairayikastamAyAM bhavati, 5 / athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm eko'paro nairayikaH adhaHsaptamyAM bhavati 6 / ' ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA ' athavA eko nairayikaH zarkarAprabhAyAM bhavati, eko'paro vAlukAmabhAyAM 7, "jAba ahavo ege sakarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' yAvat-athavA eko nairayikaH zarkarApamAyAm , --ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA 2) athavA-eka nairayika nairayikabhava meM praveza karatA huA ratnaprabhApRthivI meM utpanna ho jAtA hai-eka dUsarA vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, (jAva ege rayaNappabhAe ege ahe sattamAe 6) athavA eka nairayika ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka dUsarA paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA eka nairayika ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, dUsarA nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA-eka nairapika ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka dUsarA nAraka tamA pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 5 athavA -eka nairayika ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai, 6 ahavA-ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA) athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM aura eka dUsarA vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 7, (jAva ahavA ege sakarathAya che. ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe hojjA ) (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (jAva ege rayaNappabhAe ege ahe sattamAe hojjA ) (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIje dhUmaprabhamAM utpanna thAya che ane bIjo tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nIce sAtamI ( tamastamaprabhA ) narakamAM utpanna thAya che. ( ahavA ege sakarapyabhAe, ege bAlu ppabhAe hojjA) (7) athavA me nA24 zazakSAmA bhane bhAnanA24 pAlAmA Grud thAya che. (jAna zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre eko'paro nairayikaH paGkaprabhAyAM bhavati 8 / athavA eko nairayikaH zarkarAmabhAyAM bhavati eko'paro nairayiko dhUmaprabhAyAM bhavati 9 / athavA eko nairayikaH zarkarAprabhAyAM bhavati, eko'paraH tamAyAM bhavati 10 // athavA eko nairayikaH zarkarAprabhAyAM bhavati, eko'paro narayiko'dhaHsaptamyAM bhavati, 11 / ' ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA ' athavA eko nairathiko vAlukAprabhAyAM bhavati, eko'paro nairayikaH paGkaprabhAyAM bhavati 12 / evaM jAva ahavA ege vAluyappabhAe, ege ahesattamAe hojA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA eko nairayiko vAlukApabhAyAM bhavati, eko'paro nairayiko dhUmaprabhAyAM bhavati 13 / athavA eko nairappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 11 yAvat-athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 8, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dasarA eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 9. athavA eka nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka dUsarA nAraka tamA meM utpanna ho jAtA hai 10, athavA-eka nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 11, (ahavA ege vAlayappabhAe ege paMkappabhAe hojA) athavA eka nairayika vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka dUsarA nairayika paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 12, (evaM jAva ahavA ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 15) isI pUrvokta rIti ke anusAra yAvat-athavA-eka nairayika bAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nairayika dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 13, athavA eka ahavA ege sakara pabhAe ege ahe sattamAe hojjA 11) (8) athavA se nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (10) athavA eka nAraka zarAmabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (11) athavA eka nAraka zarAmabhAmAM utpanna thAya che ane bIjA nAraka sAtamI tamastamA narakamAM utpanna thAya che. (ahavA ege bAlu yatpabhAe, ege paMkapabhAe hojjA) (12) athavA the| pApramAmA mane bhIne 54prabhAmA utpanna thAya che. ( evaM jAva ahavA ege bAluyappabhAe ege ahe sattamAe hojjA15) (13) mth|| me n||24 vAlukAprabhAmAM ane bIje nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (14) athavA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 40 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 37 viko vAlukAprabhAyAM bhavati, eko'paro nairayikaH tamAyAM bhavati 14 / athavA eko nairayiko vAlukAprabhAyAM bhavati, eko'paro nairayikaH adhaH saptamyAM bhavati / 15 / evaM ekaikA puDhavI chaDDeyavtrA jAva ahavA ege tamAe, ege asattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA uttarottarAlApe ekaikA pUrvA pUrvA pRthivI tyaktavyA pariyA, yAvat athavA eko nairayikaH paGkaprabhAyAm, eko'paro nairayiko dhUmaprabhAyAM bhavati 16 / athavA eko nairayikaH paGkaprabhAyAm, eko'paro narayikastamAyAM bhavati, 17 / athavA eko nairathikaH paGkaprabhAyAm aparo nairayikaH adhaH saptamyAM bhavati, 18 / athavA eko nairayiko dhUmamabhAyAm, eko nairayikastamAyAM nairadhika bAlukaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nairayika tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 14, athavA eka nairayika vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 15, ( evaM ekkekA puDhavI chaDDeyavvA jAva ahavA ege tamAe, ege ahe santamAe hojjA 21 ) isa taraha uttarottara AlApa meM pUrva pUrva kI eka pRthivI - naraka chor3ate jAnA cAhiye isa prakAra yAvat athavAeka nairayika paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 16, athavA eka nairayika paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka dUsarA nairathika tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai, 17 athavA - eka nairayika paGkaprabhA meM utpanna hotA hai aura dUsarA eka nairayika adhaH saptamI tamastamaH prabhA meM utpanna hotA hai 18, athavA - eka nairayika dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai aura eka eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane khIjo tama:prabhAmAM utpanna thAya che. (15) athavA eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo nAraka nIce tamastamaprabhA nAmanI sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ( evaM ekkekA puDhatrI chaDDeyavvA jAva ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjAra ) yA rIte uttarottara AlAya mAM pUrva pUrvanI goDa pRthvI ( na24 ) cheDatI javI joie. A pramANe karavAthI nIce pramANe khAkInA dvika sacegI vikalpo ane che-(16) athavA eka nAraka jIva paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo nAraka chatra dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (17) athavA eka nAraka jIva pakaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo nAraka jIva tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (18) athavA eka nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che ane khIjo nAraka nIce sAtamI tamatama narakamAM utpanna thAya che (19) athavA eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ane khIje nAraka tamaHprabhAmAM utpanna zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 bhagavatIsUtre bhavati, 19 // athavA eko nairayiko dhUmapabhAyAm eko'paro nairayikaH adhaHsaptamyAM bhavati, 20 // athavA eko nairayikastamAyAM bhavati, eko'paro nairayikaH adhaH saptamyAM bhavati 21 / tathA ca dvinaiyikamavezane uparyuktA ekaviMzatibhaGgA bhavanti / tatra stnaprabhAdhAH saptApi pRthivoH krameNa paTTAdau vyavasthApya akSasaMcAraNayA pRthivInAmekatvadvikasaMyogAbhyAM te'tragantavyAH, tatra ekaikapRthivyAM nairayikadvayotpattilakSaNaikatve sapta vikalpAH, pRthivIdvaye pRthak pRthak nairayikadvayotpattilakSaNadvikayoge tu ekaviMzatirvikalpAH, (7-21) ityevaM sarvasaMmelane aSTAviMzatiH, 28 // dusarA nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 19, athavA-eka nairayika dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka dUsarA nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 20 athavA-eka nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 21, isa prakAra se ye do nairapikoM ke nairayika bhava meM praveza karaneke viSayameM do saMyogI 21ikkIsa bhaMga kahe gaye haiN| inameM ratnaprabhA Adi sAtoM pRthidhiyoM ko krama se kisI paTiyA yA-sleTa ke Upara likhakara akSa saMcAraNA dvArA pRthiviyoM ke ekatva aura dvika saMyoga se ve bhaMga acchI taraha se jAne jA sakate haiN| inameM eka eka pRthivI meM donoM nArakoM ke kramazaH utpanna hone para sAta vikalpa banate haiN| tathA do do pRthiviyoM meM pRthaka pRthakarUpa se yugapat donoM nArakiyoM ke utpanna hone para ina donoM ke yoga meM 21 vikalpa hote haiN| isa taraha ina donAM 7-21 ikkIsa bhagoMke mela se 28 vikalpa ho jAte haiM / thAya che. (20) athavA eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (21) athavA eka nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo eka nAraka nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. A rIte be nArakonA nairayika bhavamAM praveza karavA viSenA dvisaMgI bhAMgA (vikala) batAvavAmAM AvyA che. A bhAMgAone sArI rIte samajavA mATenI saraLa paddhati nIce pramANe che-ratnaprabhA Adi sAte pRthvIonAM nAma anukrame sleTa ke pATiyA upara lakhI nAkhavA. tyAra bAda temanA para najara pheravatA javAthI pRthvInA ekatva ane brikasaMgathI A bhAMgAo (vika) sArI rIte samajI zakAya che. anukrame sAta pRthvImAM te bane nArakanA kramazaH utpanna thavAthI sAta vikalpa bane che. tathA babbe pRthvIomAM alaga alaga rUpe eka sAthe bane nArakanI utpatti thavAthI 21 vikasaMgI vikalpa bane che. A rIte be nArakenA pravezanakane anulasIne 721=28 kula vikapa banI jAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za0 9 40 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam atha trayANAM nairayikANAM gatyantarAdudvartanaM kRtvA nairayikapravezane caturazItivikalpAn pratipAdayati - ' tini bhaMte !' ityAdi / ' tini bhaMte! neraiyA neratpavesaNaNaM pavimANA kiM syaNappabhAe hojjA jAtra ahesattamAe hojjA ? ' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! trayo nairayikA gatyantarAdudvartanaM kRtvA nairayikamaveza kena pravizantaH nairayikapavezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti kiM vA yAvat-zarkarApramAyAM vA bhavanti, kiMvA vAlukAmabhAyAm, paGkaprabhAyAm, dhUmaprabhAyAm, tamAyAM tamastamAyAM vA adhaH saptamyAM bhavanti ? bhagavAnAha - " gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA ' he gAGgeya ! yo nairavikAH nairayikapavezanaM kurvanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat - adhaH saptamyAM vA bhavanti, 7 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkaraspabhAe hojjA, 39 aba sUtrakAra tIna nArakiyoM ke gAtyantara se udvarttana karake nairayika bhava grahaNa karane meM jo 84 vikalpa hote haiM unheM kahate haiM( tinni bhaMte! neraiyA neraiyapavesaNaM pacisamANA kiM rayaNappabhAe hojA jAva ahe satamAe hojA) gAGgeya ! prabhu se pUchate haiM - be bhadanta ! tIna nAraka gatyantara se udvarttana karake nairayika pravezana dvArA naraka meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA pRthivI meM utpanna hote haiM yA yAvatzarkarAprabhA meM utpanna hote haiM ? yA bAlukAprabhAmeM utpanna hote haiM ? yA prabhAmeM utpanna hote haiM ? yA dhUmaprabhAmeM utpanna hote haiM ? yA tamaHprabhA meM utpanna hote haiM ? yA adhaH saptamImeM-tamaslamaprabhA meM utpanna hote haiM ? uttara meM prabhu kahate haiM- (gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA, jAva ahe sattamAe vA hojjA 7) he gAMgeya ! tIna nairathika nairathika bhavagrahaNa karate hue anya gatimAMthI niSkramaNa karIne naiyika bhavagrahuNu karatA traNa nArakAnI apekSAe je 84 vikalpe thAya che, temane sUtrakAra prakaTa kare che~~ gAMgeya gugaarne| prazna - ( tinni bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaeNaM pavisamAnA kiraNa pAe hojjA, jAva ahe satamAe hojjA ? ) he lahanta ! anya gatimAMthI udbhanA karIne-nIkaLIne nairayika pravezanaka dvArA narakamAM praveza karatAM traNa nArake zuM ratnaprabhA pRthvImAM utpanna thAya che? ke zakarAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che? ke nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che ? mahAvIra alunA uttara- ( gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe matamAe vA hojjA7 ) he gAMgeya ! nairayiGa lavagraheSu puratA RNu nArI ratna zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do ahesattamAe hojjA' athavA trayANAM madhye eko nairathiko ratnaprabhAyAM bhavati, dvau nairayikau zarkarAmabhAyAM bhavataH 1 / yAvatathavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm, dvau nairayikau vAlukAprabhAyAm 2 / athavA eko nairathiko ratnaprabhAyAm, dvau nairathiko paGkaprabhAyAm 3 / athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm, dvau nairathiko dhUmaprabhAyAt, 4, athavA eko nairathiko ratnaprabhA - yAm, dvau nairathikautamAyAm 5, athavA ekonairathiko ratnaprabhAyAm dvau nairathiko adhaH saptamyAM bhavataH 6, ' ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA, jAtra ahavA dorayaNapabhAe ege ahesa samAe hojjA' ahavA dvau nairayikau ratnaprabhAyAM 40 "" " ratnaprabhA meM bhI utpanna hote haiM yA yAvat adhaH saptamI meM bhI utpanna hote haiM 7 | " ahavA ege rayaNappabhAe do makkarappabhAe hojA0 1 athavA - eka nAraka nairayika bhavagrahaNa karatA huA ratnaprabhA meM utpanna ho sakatA hai aura do nAraka zarkazaprabhA meM utpanna ho sakatA hai 1, athavA - eka nairayika ratnaprabhA meM utpanna ho sakatA hai aura do nairayika vAlukAprabhA meM utpanna ho sakate haiM athavA eka nairayika ratnaprabhA meM aura do nairayika paGkaprabhA meM utpanna ho sakate haiM 3, athavA eka nairayika ratnaprabhA meM aura do nairayika dhUmaprabhAmeM utpanna ho sakate haiM 4, athavA - eka nairayika ratnaprabhA meM aura do nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho sakate haiM (5) athavA - eka nairayika ratnaprabhA meM utpanna ho sakanA hai aura do nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho sakate haiM 6, ( ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe hojA jAva ahavA do rayaNapabhAe prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane sAtamI naraka paryantanI narakamAM pazu utpanna thAya che. A rIte 7 asayeAgI vikalpA ane che. have dvikasa'ceAgI vidayo 12vAmAM Ave he - ( ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe hojjA 1 ) (1) athavA nairathiGa lavazraNu uratA RNu nArAmAMnA the nAra ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane e nArakA zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane e nArakA vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane e nAraka pa`kaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane e nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka ratnaprabhAmAM ane be tamaprasAmAM utpanna eka ratnaprabhAmAM ane e nIce sAtamI tamastama narakamAM utpanna thAya che. thAya che (6) athavA ( ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarapabhAe hojjA, jAva ahavA do eyaNa zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 prameyacandrakA TA00 9 u0 32 sU03 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam bhavataH, eko nairayikaH zarkarAmamAyAM bhavati 1, yAvat athavA dvau nairayikau ratnaprabhAyAm, eko nairayiko vAlukAmamAyAm 2, athavA dvau nairayikau ratnaprabhAyAm, eko nairayikaH paGkamamAyAm 3, athavA dvau ratnaprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm 4, athavA dvau ratnaprabhAyAm, eko nairayikastamAyAm 5, athavA dvau nairayikau ratnaprabhAyAm, eko nairayiko'dhaH saptamyAM bhavatIti 6 evaM dvAdaza (12) ' ahavA ege sakarappabhAe do vAlupamAe ' athavA eko nairayikaH zarkarAmabhAyAM dvau nairayikau vAlukAprabhAyAM bhavataH 1, jAtra ahavA ege sakarappabhAe, do ahesattamAe 6 ege ahe sattamA 12) athavA do nAraka ratnaprabhA meM nArakabhavagrahaNa kara sakate haiM aura eka nairayika zarkarAprabhA meM nArakabhava grahaNa kara sakatA hai / athavA- do nairathika ratnaprabhAmeM nArakabhava grahaNa kara sakate hai aura eka nAraka vAlukAprabhA meM janma grahaNa kara sakatA hai 2, athavA do nairayika ratnaprabhA meM aura eka nairayika paGkaprabhA meM nArakabhava grahaNa kara sakatA hai 3, athavA do ratnaprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM 4, athavA do ratnaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM nArakabhava grahaNa kara utpanna ho sakatA hai 5, athavA- do nairayika ratnaprabhA meM aura eka nairayika adhaH saptamI meM nArakabhava grahaNa kara utpanna ho sakatA hai 6, isa prakAra se ye 12 vikalpa haiM - ( ahavA - ege sakarapabhAe do vAluyaetary) athavA eka nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do nairayika vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( jAva ahavA ege epabhAe ege ahe sattamAe hojjA 12 ) (7) athavA me nA24 ratnapralAbhAM nAra bhavagrahaNa karI zake che ane eka nAraka zarkarAprabhAmAM nAraka bhavagrahaNu karI zake che. (8) athavA khe nArakA ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA e nAraka jIvA ratnaprabhAmAM ane eka nAraka jIva pa`kaprabhAmAM utpanna thAya che. (10) athavA khe ratnaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM nAraka bhavagrahaNa karIne utpanna thaI zake che. (11) athavA khe ratnaprabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thai zake che (12) athavA e ratnaprabhAmAM ane eka tamastamaprabhAmAM nArakabhavagrahaNa karIne utpanna thaI zake che. A pramANe ratnaprabhA sAthe khIjI pRthvInA raMgathI 12 vido jane che. ( ahavA ege sakkaratpabhAe, do vAluyappabhAe ) ( 13 ) athavA eka zarAprabhAmAM utpanna thAya che ane e vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. ( jAva ahavA ege sakkaratpabhAe do ahe sattamAe hojjA ) (14) bhe bha 6 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre hojjA 5-17, yAvat athavA ekaH zakarAprabhAyAM dvau paGkapabhAyAm 2, athavA ekaH zarkarAprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAm 3,athavA ekaH zarkarAmabhAyAM dvau tamAyAma4, athavA eko nairayikaH zarkarAprabhAyAM dvau nairayiko adhaHsaptamyAM bhavataH 5-17 / 'ahavA do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA jAva ahavA do sakarappabhAe ege ahesattamAe hojjA 22 ' athavA dvau nairayikI zarkarAprabhAyAM bhavataH, eko vAlukAprabhAyAM bhavati 1,yAvat-athavA dvau zarkarApabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm, athavA dvau zarkarApabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm 3, athavA dvau zarkarAmabhAyAm , ekastamAyAm 4, athavA dvau zarka rAmabhAyAM bhavataH, eko nairayiko'dhaH saptamyAM sakarappabhAe do ahe sattamAe hojjA 5-17, yAvat athavA-eka zarkarAprabhA meM, do vAlukAprabhA meM 2, athavA eka zarkarAmabhA meM, do dhUmaprabhA meM 3, athavA eka zarkarAprabhA meM, do tamaH prabhA meM 4, athavA eka nairayika zarkarAprabhA meM aura do nairayika adhaH saptamI meM 5 utpanna ho jAte haiM-isa prakAra 5 ye aura pahile ke 12 saya milakara 17 vikalpa ho jAte haiN| (ahavA-do sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojA, jAva ahavA do sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojA 22) athavA-do nairayika zarkarAprabhAmeM utpanna ho jAte haiM aura eka nairayika bAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nairadhika paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA-do nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nairayika dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA do nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai.4, athavA-do nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM zarkarA prabhAmAM ane be paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (15) athavA eka zakaraprabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (16) athavA eka zake. rAmabhAmAM ene be tamAmabhAmAM utpanna thAya che. (17) athavA eka zarkarAprkssaamaa mana me nIya sAtamI na24i Gurna thAya che. ( ahavA do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hAjjA, jAva avA do sakkarappabhAe ege ahe sattamAe hojjA22) athavA (18) zazalAmA bhane se pAlAmA utpanna thAya che. (19) athavA be zarkarA prabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (20) athavA be zarkarAmabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (21) athavA be zarkarAmabhAmAM ane eka tama pabhAmAM utpanna thAya che. (rara) athavA be zarkarA prabhAmAM ane eka nIce tamastamaprabhA nAmanI sAtamI zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 43 bhavati 5, iti 6-6-5-5-(22) iti dvAviMzatiH / 'evaM jahA sakarappabhAe battavvayA bhaNiyA, tahA sabapuDhavINaM bhANiyacA jAva ahavA do tamAe ege ahesattamAe hojjA' 4-4-3-3-2-2-1-1 (20) sarve (42) dvicatvAriMzat evaM pUrvoktarItyA yathA zarka rAprabhAyAH vaktavyatA bhaNitA tathA zeSasarvapRthivInAM vaktavyatA bhaNitavyA, yAvat-athavA eko vAlukAmabhAyAM dvau paGkamamAyAm 1, athavA eko vAlukAprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAm 2, athavA eko vAlukAprabhAyAM dvau tamaH prabhAyAm 3, athavA eko vAlukAprabhAyAM dvau-adhaH saptamyAm 4, athavA dvau aura eka nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai / isa taraha se pahile ke 6-6-5 aura 5 ye mila kara saba 22 vikalpa ho jAte haiM (evaM jahA sakkarappabhAe vattavyayA bhaNiyA, tahA savva puDhavINaM bhANiyavvA jAva ahavA do tamAe ege ahe sattamAe hojjA) isa prakAra se jaisI yaha zarkarAprabhA kI vaktavyatA-kahI gaI hai-usI taraha se samasta pRthiviyoM kI vaktavyatA kahanI cAhiye-yAvat athavA do tamaH prabhAme aura eka adhaH saptamImeM hotA hai-isa tarahase yahAMtaka 20vikalpa hote haiMjo isa prakAra se haiM-"zarkarAprabhA taka to kathana kiyA hI jA cukA haiaba AgekA kathana vAlukAprabhAse prAraMbha hotA hai" yahI bAta yahAM yAvat zabdase prakaTa kI gaI hai " athavA eka vAlukAprabhAmeM utpanna ho jAtA hai, do paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2 / athavA eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do tamaH prabhA meM narakamAM utpanna thAya che. A rIte zarkarA prabhA sAthe tyArapachInI narakonA gathI 10 vikalpa thAya che. AgalA 12 vikalpa sAthe A 10 vikalpa maLIne kula 22 brikasayegI vikalponuM kathana ahIM sudhImAM pUruM thayuM have mAjhIna sayogI vi48 548 42vAmAM Ave che-( evaM jahA sakkarappabhAe vattavvayA bhaNiyA, tahA savvapuDhavINaM bhANiyavvA jAva ahavA do tamAe ege ahe sattamAe hojjA ) mA rIte zarAmA sAthe tyA25chInI pRthviimaan| gathI jevAM vikalpa kahevAmAM AvyA che, evAM ja vikalpa zarkarA prabhA pachInI vAyakA prabhA Adi pRthvIo sAthe pachInI pRthvInA cagathI kahevA joIe. A rIte bIjA 20 vikalpa bane che. (23) athavA eka vAlukAprabhAmAM ane e pakaprabhAmAM utpanna thAya che (24) athavA eka vAlukA prabhAmAM ane be dhamaprabhAmAM utapanna thAya che. (rapa) athavA eka vAlukA prabhAmAM be tama prabhAmAM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre vAlukAmabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAm 1, athavA dvau vAlukAprabhAyAm, eko dhUmapramAyAm 2, athavA dvau vAlukAprabhAyAm ekastamAyAm 3, athavA dvau vAlukAprabhAyAm eko'dhaHsaptamyAM bhavati 4, athavA ekaH paGkaprabhAyAM dvo dhUmaprabhAyAm 1, athavA ekaH paGkapramAyAM dvau tamaHprabhAyAm 2, athavA ekaH paGkaprabhAyAM dvau adha:saptamyAm 3 / athavA dvau paGkaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAm 1. athavA dvau paGkamabhAyAm ekastamAyAm 2, athavA dvau paGkaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAm 3, athavA eko dhUmaprabhAyAM dvau tamaHprabhAyAm 1, athavA eko dhUmaprabhAyAM dvau adhaH saptamyAm 2, athavA dvau dhUmaprabhAyAm ekastamAyAm 1' athavA dvau dhUmaprabhAutpanna ho jAte haiM 3, athavA eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA do vAlukAprabhA meM aura eka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do vAlukAprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA do vAlukAprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA do vAlukAprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA-eka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do nairayika dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka nairayika paGkaprabhA meM aura do nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka nairayika paGkaprabhA meM aura do nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA do paGkaprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do paGkaprabhA meM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA do paGkaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA eka dhUmaprabhA meM aura do utpanna thAya che. (26) athavA eka vAlukAprabhAmAM ane be sAtamI tamastamaprabhAmAM utpanna thAya che. (27) athavA be vAlukAprabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (28) athavA be vAlukAprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (ra9) athavA be vAlukAprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (30) athavA be nAraka che vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (31) eka nAraka paMkaprabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (32) athavA eka tAraka paMkaprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che (33) athavA eka nAraka paMkaprabhAmAM ane be nArake nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. (34) athavA be nAraka paMkaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (35) athavA be nAraka paMka zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 45 yAm , eko'dhaHsaptamyAm bhavati 2, athavA ekastamaH prabhAyAM dvau adhaH saptamyAm 1, athavA dvau tamAyAm eko'dhaHsaptamyAM bhavatIti bhAvaH, 4-4-3-3 2-2-1-1-iti viMzati (20) anayA saha pUrvoktadvAviMzatyAH saMmelanena jAtAH sarve dvicatvAriMzat (42) / atha paJcatriMzad bhaGgAH pradarzyante-' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, ekaH zarkarAmabhAyAm eko vAlukAprabhAyAM bhavati 1, ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA' athavA eko ratnatamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka dhUmaprabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do dhamaprabhA meM aura eka tamaHprabhA meM 1, athavA do dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA-eka tamaHprabhA meM aura do nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA do tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai isa taraha se ye 4-4-3-3 -2-2-1-1-20 milakara ho jAte haiN| 20 vIsa ye aura Upara ke 22 milakara 42 vikalpa yahAMtaka pradarzita kiye gaye-aba aura jo bAkIke 35 bhaMga haiM-ve isa prakAra se haiM-( ahavA-ege rayaNappabhAe, ege saka. rappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA 1 ) athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM, eka nairayika zarkarAprabhA meM, aura nairayika vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkaprabhAmA bhane se tamAmAmA 5nna thAya che. (38) athavA nA24 5'4prabhAmAM ane eka sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. (37) athavA eka dhUmaprabhAmAM ane be tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (38) athavA eka dhUmaprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (39) be ghUmaprabhAmAM ane eka tamaH prabhAmAM utpanna thAya che. (40) athavA be dhumapramAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpana thAya che. (41) athavA eka tama prabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM upanna thAya che. (42) athavA be tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have trikasaMgI 35 vikalpa ApavAmAM Ave che - ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane eka nA24 pAsulAmA utpanna thAya che. (1) ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA ) athavA anya gatimAthI nA24 gatimA praveza zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIkhutre mabhAyAM bhavati, ekaH zarka rAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 2, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 5, ' yAvatathavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmapramAyAM bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAmamAyAm , ekastamAyAM bhavati 4, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 5, / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 6, / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 7 / ' evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe hojjA 2) athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIsarA eka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, (jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojjA 5) athavA eka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 3, athavA-eka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM aura eka tIsarA tamaH prabhA meM utpanna hotA hai 4, athavA-eka ratnaprabhA meM, eka zakarAprabhA meM aura eka tIsarA adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 5, ( ahavA-ege rayaNappabhAe, ege pAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojjA ) athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka paGkaprabhA meM utpanna hotA hai 6, (ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe hojA) athavA-eka ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka tIsarA dhuumkaratA traNa nArakAmAM eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka zarAmabhAmAM ane eka panAmA utpanna thAya che. (2) (jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) atha se nAmAM, me, 242mAmA bhane me dhUmapramAmA utpanna thAya che. (3) me 2tnamAmA, 4 421prabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (8) athavA eka ratnaprabhAmAM eka zarkarA prabhAmAM ane eka sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe, ege pakappabhAe hojjA ) (5) athavA eka nAraka jIva ratnaprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (6) ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA) athavA me 2tnamAmA, se vAyuprabhAmA bhane me dhUmaprala 24mA utpanna thAya che. (7) ( evaM jAva egerayaNappabhAe ege vAluyappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA se 2tnapramAmA, me pAnAmA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 47 ppabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvatathavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, eko vAlukAprabhAyAm , eka stamAyAM bhavati 8, athavA eko ratnaprabhAyAm eko vAlukApramAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati 4 (9) / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, kaeH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 10, / 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhA , ege ahesattamAe' yAvat athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, ekaH paGkaprabhAyAm kastamAyAM bhavati 11, athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati, 3-(12) iti / avA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege prabhA meM utpanna ho jAtA hai 7, ( evaM jAva ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) isI taraha se eka ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka tIsarA tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 8, athavA-eka ratnaprabhA meM eka vAlukAprabhA meM aura eka tIsarA adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 9, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA ) athavA-eka ratnaprabhA meM, eka paGkaprabhA meM aura eka tIsarA dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 10, (jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe ) athavA-eka ratnaprabhA meM, eka paMkaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 11, athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM eka paMkaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 12, (ahavA -ege rayaNappabhAe, egedhUmappabhAe, egetamAe hojA) athavA eka nAraka ane eka trIje tama prabhAmAM utpanna thAya che. (8) athavA eka ratnaprabhAmAM eka vAlukAprabhAmAM ane eka trIje nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ) ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege pakappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA) (10) athavA anyagatimAMthI nAraka gatimAM praveza karatA traNa nArakamAMne eka nAraka ratnaprabhAmAM, 4 asAmA bhane me dhUmapramAmA tpanna thAya che. (jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) (11) athavA me 2tna. prabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (12) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastamaprabhA nara. Zi Bpanna thAya che. ( ahavA-ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre tmAe hojjA 13 ' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati, 13, ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 2-(14) ' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 2-(14) / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe' athavA eko ratnapramAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 1-(15) / ' ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA' athavA ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati, eko vA kApabhAyAm , ekaH paGka. prabhAyAM bhavati, 16, / ' ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA ekaH zarka rAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm bhavati 17, / ' nAva ahavA ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ratnaprabhA meM, eka dhUmaprabhA me aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 13, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege mappabhAe, ege ahe dhUsattamAe 14) athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM eka dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 14 (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe ) athavA-eka ratnaprabhA meM eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 15 ( ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojjA) athavA eka nairayika ratnaprabhA meM, dUsarA eka vAlukAprabhA meM aura tIsarA eka paMkaprabhA meM utpanna hotA hai 16, (ahavA-ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojA 17) athavA eka zarkarAprabhA meM, eka dUsarA vAlukAprabhA meM aura eka tIsarA dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 17, hojjo ) (13) atha me nA24 2tnamAmA, me dhUmapramAmA, mane me tamAmAmA utpanna thAya che. ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) (14) athavA se nA24 2tnamAmA, me ghUmanAmA bhane 14 naye sAtabhI na24mA panna thAya che. ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA ) (14) athavA se nA24 2tnaprabhAmA eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utapanna thAya che. ( ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluya pabhAe, ege paMkappabhAe hojjA) (18) (16) athavA eka nAraka zarAmabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane eka paMkaprkssaamaa utpanna thAya che. ( ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhamappabhAe homjA) (17) athavA me nA24 ||2||prbhaamaa, bhAne se pAnAmA bhane trIne me dhUmapramAmA utpanna thAya che. (jAva ahavA ege zrI.bhagavatI. satra: 8 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA ttii0|093032 sU06 bhavAntarapravezanakanirUpaNam ege ahesattamAe ' yAvat-athavA ekaH zarka rAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 18, athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko'dha saptamyAM bhavati 4-(19) iti / 'ahavA ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA ekaH zarka rAmabhAyAM bhavati, ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 20 / 'jAva ahavA ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA ekaH zarka rAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 21, athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eka: paGkamabhAyAm , eko nairayiko'dhaHsaptamyAM bhavati 3-(22) 'ahavA ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe' athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , eko dhUmapabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 23, ' ahavA ege sakkarappabhAe, ege (jAva ahavA sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAe) yAvat-athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 18, athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 19, athavAeka zarkarAprabhA meM, eka paGkaprabhA meM, aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 20, (jAva ahavA ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojA) yAvat-athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka paGkaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna hotA hai 21, athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka paGkaprabhA meM aura eka nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 22, ahavA-ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe) athavA-eka zarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) (18) athavA : zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (19) athavA eka zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che (20) athavA eka zarkarA prabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM mana me dhUmapramAmai Gunna thAya che. (jAva ahagA ege sakkarappamAe, ege paMkappabhAe ege ahe sa moe hojjA) (21) mth| me zazaprasAbhA, se paMkaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (22) athavA eka zarkarAprabhAmAM, eka paMkaprabhAbhAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (ahavA ege sakarappabhAe, ege dhUmapabhAe, ege tamAe hojjA) (23) patha! eka zarkarA prabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. bha7 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 bhagavatIsUtre dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA ekaH zarka rAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 2-(24) ' ahavA ege sakkarappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA' athavA ekaH zarkarApabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 1-(25) ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, hojjA' athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati(26) ' ahavA ege vAluyapyabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko vAlukApramAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati (27) 'ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege ahesattamAe hojjA' athavA eko vAlukAmabhAyAM bhavati, ekaH paGkaprabhAyAm , ekazcAdhaH utpanna hotA hai 23, (ahavA ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojA) athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 24, (ahavAege sakarappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojA) athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 25, (ahavA-ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege ghUmappabhAe hojjA) athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka paGkaprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 26, (ahavA-ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA eka vAlukAprabhA meM, eka paGkaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 27, (ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka vAlukAprabhA meM eka paGkaprabhA meM aura eka ( ahavA ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) (24) athavA eka zarkarA prabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (ahavA ege sakkarappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe homjA) (25) athavA : nA24 zarAmAmA, ye tamAmAmA bhane sanIya sAtabhI na24mA utpanna thAya che. ( ahavA ege vAluyaramAe ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe hojjA) (26) athavA se pAbumAmAM, 2 54mAmA bhane me dhUmaprabhAmA panna thAya che. ( ahavA ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA ) (27) mayA 4 pAsupranAmA, prakSAmA bhane se tamAmAmA utpanna thAya che. ( ahavA ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe,ege ahe sattamAe hojjA ) (28) mayA se nA24 pA . zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanaphanirUpaNam 51 saptamyAM bhavati 3-(28) ' ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko vAlukAprabhAyAM bhavati, eko dhUmaprabhAyAm , ekazca tamAyAM bhavati (29) , ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko vAlukAmabhAyAM bhavati, eko dhUmaprabhAyAm , eko'dha saptamyAM bhavati 2-(30) 'ahavA ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko nairayiko vAlukAmabhAyAM bhavati, ekastu tamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 1-(31) 'ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA ekaH paGkaprabhAyAM bhavati, eko dhUmaprabhAyAm , ekazca tamAyAM bhavati (32) 'ahavA ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 28, ( ahavA ege valayappabhAe, egedhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 29, (ahavAege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 30) athavA eka nAraka vAlukAprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 30, ahavA ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka tamaHprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 31, (ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA-eka nAraka paGkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 32, (ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA-eka nAraka paGkaprabhA meM eka dhuumprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmapabhAe ege tamAe hojjA) (28) ath| eka vAlukAprabhAmAM, eka dhamaprabhAmAM ane eka tamaprabhAmAM utpanna thAya che. (ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) (30) athavA eka vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastmmaa na24mA utpanna yAya che. ( ahavo ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamoe hojjA) (31) athavA me nA24 pAnAmA, se tamaHlAmA mane me nIya sAtabhI na24mA atyanta thAya che. ( ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe) (32) athavA : 54pramAmA, me dhubha mAmA bhane the tabha:prabhAmA utpanna thAya che. ( ahavA ege paMkappabhAra zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 bhagavatIsUtre athavA ekaH paGkamabhAyAM bhavati, eko dhUmaprabhAyAm, ekazcAdhaH saptamyAM bhavati 2-(33) ' ahavA ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA ekaH paGkaprabhAyAM bhavati, ekastamAyAm , ekazcAdhAsaptamyAM bhavati 1-(34) 'ahavA ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko dhUmaprabhAyAM bhavati, ekastamAyAm , ekazcAdhaHsaptamyAM bhavati 1-(35) iti paJcatriMzad bhnggaaH| tathA asaMyogi-dvisaMyogi-trisaMyogi-nairayikANAM trayANAM caturazItibhaGgA bhavanti, tathAhi-ratnaprabhAdipRthivInAmekatve asaMyo. ginAM sapta 7, dvikasaMyoge tu tAsAmeko dvau ityanena narayikotpAdavikalpena ratnaprabhayA saha zeSAbhiH krameNa cAritAbhiH labdhAH SaD, 'dvA ekaH' ityanena api nairayikotpAdavikalpena SaDeva, tadete 12 dvAdaza, evaM zarkarAprabhayA paJca paJceti prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 33, (ahavAege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka paGkaprabhA meM eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpana ho jAtA hai 34, ahavA-ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahe satta. mAe) athavA-eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH sasamI meM utpanna ho jAtA hai 35, isa prakAra se ye 35 vikalpabhaMga haiN| kula saba milakara tIna nArakoM ke asaMyogI, dvisaMyogI aura trisaMyogI 84 vikalpa ho jAte haiM, ratnaprabhA Adi pRthiviyoM ke ekatva me asaMyogI nArakoM ke sAta 7, pRthiviyoM meM nairayika ke eka, do isa rUpa se utpAda ke vikalpa se ratnaprabhA ke sAtha zeSa 6 pRthiviyoM kA yoga karane para 6-6 vikalpa, zarkarAmabhA ke sAtha meM 5-5 vikalpa, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) (33) 2424 : 5'mAmA, se dhubhaprabhAmA mane se nIye sAtabhI na24 mA utpanna thAya che. ( ahavA ege paMkappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA) (24) athavA me nAraka paMkaprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (ahavA ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) (35) athavA eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastamAM narakamAM utpanna thAya che. badhAM maLIne traNa nArakenA asagI, dvisaMgI ane trisaMcAgI 84 vika95 ( bhAMgA) thAya che. ratnaprabhA Adi pRthvInAM ekatvamAM asaMyegI nArakanA sAta (7), 7 pRthvIomAM narayikanA eka, be A rUpe utpAdanA vikalpone hisAba-ratnaprabhA sAthe bAkInI 6 pRthvIono yoga karavAthI 6-6 vikalpa, zarkaraprabhAnI sAthe bAkInI pRthvI zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 0 9 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 53 daza, evaM vAlukAprabhayA'STau, paGkamabhayA pada, dhUmaprabhayA catvAraH, tamaHprabhayA dvAviti dvikasaMyoge dvicatvAriMzat (42), trikasaMyoge tu tAsAM paJcatriMzad bha / gmyaaH| tadevamete trayANAM nairayikANAM sarve 7+42+35=84 caturazItimegA iti| - trayANAM nairayikANAM koSTakam trayANAm-ekasaMyoge-7 "-dvikasaMyoge-42 "-trikasaMyoge-35 sarvasaMmelane-84 bhnggaaH| atha catuNoM nairayikANAM narakadvika-narakatrika-narakacatuSTayasaMyogena dazAdhikazatayabhaGgA(210)bhavanti, tAn prarUpayitumAha-vattAri bhaMte !' ityaadi| 'cattAri bhaMte! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA' gAGgeyaH vAlukAprabhA ke sAtha meM 4-4 vikalpa, paGkaprabhA ke sAtha meM 3-3 cikalpa, dhUmaprabhAke sAtha meM 2-2 vikalpa, aura tamaprabhA ke sAtha me 1-1 vikalpa isa prakAra se dvika saMyoga meM 42 vikalpa hote haiM, trikasaMyoga meM 35 saba milakara 84 bhaMga ho jAte haiN| ___aba cAra nairayikoM ke narakaekatva narakadrika narakatrika aura narakacatuSTaya ke saMyoga se 210 bhaMga jo hote haiM so unakI prarUpaNA sUtrakAra karate haiM-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-(cattAri bhaMte neraDyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA? pucchA) ene yoga karavAthI pa-5, vAlukA prabhA sAthe bAkInA cAra pRthvInA pegathI 4-4, paMkaprabhA sAthe pachInI traNa pRthvInA pegathI 3-3, dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvIonA yogathI 2-2 ane tama prabhA sAthe tamatamaprabhAnA yogathI 1-1 vikalpa bane che. A rIte dvika saMye gI vikalpa 42 bane che ane trika saMgI vika9 3pa bane che ekaMdare 84 vikalpa bane che. have anyagatimAMthI nArakagatimAM praveza karatA cAra nArakonA ekatva, narakaTrika, narakatrika ane naraka catuSkanA saMyogathI je 210 vikalpa (bhAMgA) thAya che, temanI sUtrakAra prarUpaNa kare che- A viSayane anulakSIne gAMgeya aNagAra mahAvIra prabhune e prazna pUche cha hai-" cacAri bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA pucchA ) naiyi pravezana dvArA anya gatimAthI nAsapane Dara zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagapatIle pRcchati-he bhadanta ! catvAro nairayikAH nairayika pravezanena pravizantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? ki vA zarkarAmabhAyAM, vAlukAprabhAyAM, paGkapabhAyAM, dhUmaprabhAyAM, tamAyAm, adhaHsaptamyAM vA bhavanti ? iti pRcchA / bhagavAnAha-'gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahesattamAe vA hojjA 7 / he gAGgeya ! nairayikabhavapravezanaM kurvantazcatvAro narayikAH ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvata-zarkarAmabhAyAM vA, vAlukAmamAyAM vA, paGkamamAyo vA, dhUmaprabhAyAM vA. tamAyAM vA, adha:saptamyAM vA bhavanti, iti sapta bhaGgAH7 / atha catuNI narayikANAM narakadvayasaMyoge he bhadanta ! cAra nAraka narayika pravezanaka dvArA nArakabhavagrahaNa karate hue kyA ratnaprabhA me hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM ? yA vAlu. kAprabhA meM hote haiM ? yA paGkaprabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM hote haiM ? yA tamaH prabhA meM hote haiM ? yA adhaH saptamI meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA 7) nairayika bhavameM praveza karate hue cAra nairayika ratnaprabhA meM bhI ho sakate haiM-arthAt ratnaprabhA meM bhI ve janma dhAraNa kara sakate haiM, zarkarAprabhA meM bhI ho sakate haiM, vAlukAprabhA meM bhI ho sakate haiM, paGkaprabhA meM bhI ho sakate haiM, dhUmaprabhA meM bhI ho sakate haiM, tamaHprabhA meM bhI ho sakate haiM aura adhaH saptamI meM bhI ho sakate haiN| tAtparya kahane kA yaha hai ki jisa prakAra se do nAraka ratnaprabhAdi sAtoM pRthiviyoM meM janma dhAraNa kara sakate haiM-ataH ina sAta pRthiviyoM ko Azrita karake inake sAta karatAM cAra nAraka zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? ke zarkarA prabhAmAM utpana thAya che? ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che? ke tama prabhAmAM utpanna thAya che? ke adha: saptamImAM (tamastamaprabhAmAM) utpanna thAya che? mahAvIra prbhun| uttara-( rayaNappabhAe vA hojjA. jAva ahe sattamAe vA hojA) 3 gAMgeya ! anya gatimAthI nayilamA praveza 42tA yAra nArako ratnaprabhAmAM paNa utpana thaI zake che, zarkarA prabhAmAM paNa utpanana thaI zake che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thaI zake che, paMkaprabhAmAM paNa utpana thaI zake che, dhUmaprabhAmAM paNa utpana thaI zake che, tama.prabhAmAM paNa utpanna thaI zake che ane adhaHsaptamImAM (tamastamaprabhAmAM ) paNa utpanna thaI zake che. A kathananuM tAtparya nIce pramANe che - jevI rIte be nArake ratnaprabhA Adi sAte pRthvIomAM janma dhAraNa karI zake che, tethI sAte pRthvImAM temanA janmanI apekSAe sAta vika95 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA rIkA za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakAnirUpaNam 55 vikalpa kahe gaye haiM, tathA eka eka pRthivI meM donoM nArakoM kI utpatti ko Azrita karake sAta bhaMga, aura do pRthiviyoM meM eka eka nAraka kI utpatti ko Azrita karake dvikasaMyogI 21 bhaMga kahe gaye haiM, tathA tIna nAraka sAtoM pRthiviyoM meM utpanna ho sakate haiM ataH sAtoM pRthiviyoM ko Azrita karake inake eka saMyogI sAta bhaMga aura inake vikasaMyogI 1-2, 2-1 ye do vikalpa kahe gaye haiM, so inameM 1-2 ke, ratnaprabhA ke sAtha dUsarI Age kI 6 pRthivIyoM kA kramazaH yoga karane para 6 vikalpa hote haiM isI taraha se 2-1 ke bhI 6 vikalpa hote haiM-milakara kula 12 vikalpa ho jAte haiM zarkarAprabhA ke sAtha pAMca pAMca milakara daza, vAlukAprabhA ke sAtha ATha, paMkaprabhA kesAtha 6, dhUmaprabhA ke sAtha cAra, tamaH prabhA ke sAtha dora, isa taraha se drikasaMyogI 42 bhaMga hote kahe gaye haiM tathA trika saMyogI 35 bhaMga kahe gaye haiM isI prakAra se cAra nairayika ke sAta ratnaprabhAdi pRthiviyoM ko Azrita karake sAta 7 vikalpa hote haiM tathA 210dosodasa bhaMga aura kisa prakArase hote haiM so hI aba sUtrakAra kahate haiM-inameM ve kahate haiM ki cAra nairayikoMke narakadvaya ke saMyoga meM 1-3, 2-2, 3-1 ina tIna vikalpoM se 63 bhaMga isa prakAra se hote kahevAmAM AvyA che, e ja pramANe traNa nArake paNa eka sAthe ratnaprabhA Adi sAte pRthvIomAM janma dhAraNa karI zakatA hovAthI temanA paNa upara mujaba sAta eka saMgI vika kahevAmAM AvyA che. temanA brikasaMgI 1-2, 2-1, e be prakAranA vika9pa kahyA che. ratnaprabhAnI sAthe pachInI 6 pRthvIene kramazaH ega karavAthI pahelA prakAranA 6 vika9pa ane bIjA prakAranA paNa 6 vikalpa thAya che. A baMne maLIne 12 vikalpa thAya che. eja pramANe zarkaraprabhA sAthe pachInI pAMca pRthvInA vegathI 5-5, vAlukAprabhA sAthe pachInI cAra pRthvInA vegathI 4-4, paMkaprabhA sAthe pachInI traNa pRthvInA pegathI 3-3, dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA pegathI 2-2, ane tamaHprabhA sAthe tamastamaprabhAnA yogathI 1-1 vikalpa bane che. A rIte brikasaMgI kula vikalpa (bhAga) 4ra thaI jAya che. tathA temanA trikasaMgI 35 bhaMga kahyA che. e ja pramANe cAra nArakanA ratnaprabhA Adi sAta pRthvIonI apekSAe 7 vika9pa thAya che. tathA bIjA 210 vikalpa kevI rIte thAya che e sUtrakAra have prakaTa kare che. cAra nArakanA narakadvayanA saMgamAM 1-3, 2-2, 3-1 A prakAranA vikalapAthI A pramANe 63 bhaMga zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre ephasayaH 1-3 ' dvau-dvau 2-2 ' traya ekaH 3-1' iti vikalpatrayeNa triSaSTibhAAna pradarzayati-'ahavA ege rayaNappabhAe, tini sakarappabhAe hojjA' athavA catuSu nairayikeSu eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, trayaH zarkarAmabhAyAM bhavanti 1, 'ahavA ege rayaNappabhAe tinni vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, yastu vAlukAmabhAyAM bhavanti 2, evaM jAva ahavA ege rayaNappamAe, haiM-ratnaprabhA ke sAtha bAkI kI pRthiviyoM kA yoga karane para 1-3 ke 6 bhaMga ho jAte haiM isI taraha se 2-2 ke 6 bhaMga ho jAte haiM, aura 3-1 ke bhI 6 bhaMga ho jAte haiM kula ye saba milakara 18 bhaMga ho jAte haiN| zarkarAprabhA ke sAtha tIna vikalpoM ke-5-5-5 pandraha vikalpa hote haiM, vAlukAprabhA ke sAtha 4-4-4=12 vikalpa hote haiM, paGkaprabhA ke sAtha 3-3-3-milakara 9 vikalpa hote haiM-dhUmaprabhA ke sAtha 2-2-2=milakara 6 vikalpa hote haiM, tamaH prabhA ke sAtha 1-1-1 milakara 3 vikalpa hote haiM isa taraha se dvikasaMyogI vikalpa 63 hote haiM-inhIM vikalpoM ko sUtrakAra aba pradarzita karate hue kahate haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe, hojjA) athavA cAra nairapika meM se eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika zarkarAprabhA meM hote haiM 1, (ahavA-ege rayaNappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojjA) athavA eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika vAlukAprabhA meM hote thAya che-ratnaprabhAnI sAthe bAkInI 6 pRthvIone yoga karavAthI 1-3 nA 6 vikalpa thAya che, e ja pramANe 2-2 nA 6 vikalpa thAya che, ane 3-1 nA 6 vikalpa thAya che. A traNe maLIne kula 18 vikala thAya che. zarkarA prabhA sAthe A traNa vikalapanA pa+5+5=15 vikalpa thAya che, vAlukAprabhA sAthe A traNa vikalpanA 4+4+4=12 vika thAya che. paMka. pramAnI sAye +3+3= vikSya thAya cha, dhUmaprasAnI sAthai 2+2+2=t vika thAya che. ane tamAmalA sAthe 1+1+1=3 vikalapa thAya che. A rIte dvikasAyegI kula 63 vikalapa thAya che. - have sUtrakAra te 63 prikasaMgI vikalpo prakaTa kare che- " aivA ege rayaNappabhAe, tinni sakarappabhAe hojjA" (1) mA yAra tAramAMthI eka nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nArako zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojjA" (2) athavA se nA24 2tnaprabhAmA bhane nA24 pAnAmA DAya che. " evaM jApa zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 0 9 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 57 timi ahesattamAe hojjA' evaM pUrvIktarItyA yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM trayo nairayikAH paGkaprabhAyAM bhavanti 3, athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM trayastu dhUmaprabhAyAM bhavanti 4, athavA eko ratnaprabhAyAM yayazca tamAyAM bhavanti 5, athavA eko ratnaprabhAyAM trayazca adhaHsaptamyAM bhavanti, ekastrayazceti vikalpena jAtaH SaT 6, 'ahavA do rayaNappabhAe, do sakarappabhAe hojjA' athavA dvau nairayiko ratnaprabhAyAM, dvau ca zarkarAmabhAyAM bhavataH1, 'evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA dvau ratnaprabhAyAM, dvau ca hai 2, (evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, tinni ahe sattamAe hojA) athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika paGkaprabhA meM hote haiM 3, athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika dhUmaprabhA meM hote haiM 4, athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika tamaH prabhA meM hote haiM 5, athavA eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika adhaH saptamI meM hote haiM 6, isa taraha se eka nAraka ratnaprabhA meM hone se aura tIna nAraka anya pRthivIyoM meM ho jAne se 1-3 vikalpa dvArA ye 6 vikalpa ho gaye haiN| (ahavA do rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe hojjA) athavA do nairayika ratnaprabho meM ho jAte haiM aura do zarkarAprabhA meM ho jAte haiM 1, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe do ahe sattamAe hojjA ) athavA-do ratnaprabhA ahavA ege rayaNappabhAe, tinni ahe sattamAe hojjA" (3) 5541 me nA24 ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka nIce sAtamI tamatamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. A rIte ratnaprabhAmAM 1 ane anya pRthvIomAM (narakamAM) 3 nAraka utpanna thatA hoya evA 1-3 vikalpa dvArA 6 vikalpa taiyAra thAya che. have ratnaprabhAmAM 2 ane anya pRthvIomAM 2 nAraka utpanna thatA heya evA 2-2 vika9pa dvArA je bIjA 6 vikalpa bane che te nIce batAvyA pramANe samajavA. " ahavA-do rayaNappabhAe, do sakkaradapabhAe hojjA" (1) athavA me ratnaprabhAmA bhane me 242prabhAmA 4-1 thAya che. " evaM jAva ahavA do zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre vAlukAmabhAyAM bhavataH 2, athavA dvau ratnaprabhAyAM, dvau paGkaprabhAyAM bhavataH 3, athavA dvau ratnaprabhAyAM dvau ca dhUmaprabhAyAM bhavataH 4, athavA dvau ratnapabhAyAM dvau ca tamAyAM bhayataH 5, athavA dvau ratnaprabhAyAM dvau ca adhaHsaptamyAM bhavataH 6, dvau dvau iti vikalpena jAtAH SaD bhaGgAH 6 / 'ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA' athavA trayo nairayikA ratna pabhAyAM bhavanti ekazca zarkarAmabhAyAM bhavati 1, evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA trayo ratnaprabhAyAM bhavanti, eko vAlukAprabhAyAM bhavati 2, athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati3, athavA trayo ratnaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 4, athavA trayo ratnamabhAyAm ekastamAyAM bhavati 5, athavA meM aura do vAlukAprabhA meM ho jAte haiM 2, athavA do ratnaprabhA meM aura do paGkaprabhA meM ho jAte haiM 3, athavA do ratnaprabhA meM aura do dhUmaprabhA meM ho jAte haiM, 4, athavA do ratnaprabhA meM aura do tamaHprabhA meM ho jAte haiM 5, athavA do ratnaprabhA meM aura do adhaH saptamI meM ho jAte haiM 6, isa taraha 2-2 isa vikalpa se 6 bhaMga ye ho gaye haiM (ahavAtinni rayaNappabhAe ege sakarappabhAe hojjA) athavA tIna nairayika ratnaprabhA meM ho jAte haiM aura eka nairayika zarkarAprabhA meM ho jAtA hai 1, ( evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe ege ahe sattamAe hojA ) athavA tIna ratnaprabhA meM ho jAte haiM, aura eka nairayika vAlukAprabhA meM ho rayaNappabhAe do ahe sattamAe hojjA" (2) 125 me 2llAmA bhane me vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be ratnaprabhAmAM ane be paMka. prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be ratnaprabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA be ratnaprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA be ratnaprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. - have 3-1 nA vikalpa dvArA je 6 bhAMgA (vikalpa) bane che te batAvavAmAM Ave che " ahavA tigni rayaNappabhAe ege sakkaradapabhoe hojjA" (1) athavA traNa nArake ratnaprabhAmAM ane eka zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA traNa ratnaprabhAmAM ane 1 vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa ratnaprabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA traNa ratnaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA traNa ratnaprabhAmAM mana me tama:bhAmA 5-1 thAya che. " evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe ege ahe sattamAe hojjA" (6) bhaya 3 namAmA bhane se nAya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI00 9 4032 su03 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam 59 yo ratnaprabhAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati6, 'trayaH, ekaH' iti vikalpena jAtAH SaT 6 | evaM SaT, SaT, SaTU, iti melane jAtAH aSTAdaza bhaGgAH (18) ' ahavA ege sakarappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojjA' athavA ekaH zarkarAprabhAyAM bhavati, trayastu vAlukAprabhAyAM bhavanti 1, evaM jaheva rayaNappabhAe uvarimAhiM samaM cAriyaM, tahA sakarapabhAe vi uvarimAhiM samaM cAreyavvaM ' evamuktarItyA yathaiva ratnaprabhAyA upari maiH uttarottaraiH samaM cAritaM yojitaM tathaiva zarkarAmamAyA api uparimaiH uttarottaraiH paJcabhirnarakaiH samaM cArayitavyam = yojayitavyam / tathA ca athavA ekaH zarkarAmamAyAM bhavati, trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti 2, athavA ekaH zarkarAmabhAyAM jAtA hai 2, athavA tIna nairayika ratnaprabhA meM ho jAte haiM aura eka nairadhika paGkaprabhA meM ho jAtA hai 3, athavA tIna ratnaprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA tIna ratnaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 5, athavA tIna ratnaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 6, isa taraha ye tIna eka isa vikalpa dvArA 6 bhaMga ho jAte haiM / isa prakAra se ye 6-6-6 milakara 18 bhaMga ho jAte haiM / ( ahavA ege sakkarappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojA 1 ) athavA eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( evaM jaheva rayaNappabhAe uvarimAhiM samaM cAriyaM tahA sakkarappabhAe vi uvarimAhiM samaM cAreyavvaM ) jisa prakAra se ratnaprabhA ke sAtha Age Age kI pRthiviyoM kA yoga kiyA gayA hai, usI taraha se zarkarApRthivI kA bhI Age kI pAMca pRthiviyoM ke sAtha yoga karanA cAhiye tathA ca-athavA eka nairayika zarkarAprabhA meM utpanna hotA hai aura tIna paGkaprabhA meM utpanna hote sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte ratnaprabhA sAthe anya pRthvInA nArakAnA dvikasacegI vikalA 6+6+6=18 thAya che. have zarAprabhA sAthe tyArapachInI pRthvIonA 1-3, 2-2, ane 3-1nA me 15 vido jane che. te jatAvavAmAM Ave che - " ahavA ege sakkara pabhAe, tinni bAlaya pabhAe hojjA 1 " ( 1 ) athavA me zazalAmA bhane RNu vAsupralAbhAM utpanna thAya che. (eva N jaheva rayaNappabhAe uvarimAhiM sabhaM cAriyaM tahA sakAratpabhAe vi ubarimA hiM samaM cAyavvaM " levI rIte ratnaalA sAthai pachInI 6 pRthvInA ceAgathI vikalAkahevAmAM AvyA che, eja pramANe zarkarAprabhA sAthe pachInI pAMca pRthvIenA ceAgathI bIjA vikalpe paNa kahevAM joie jemake--(2) athavA eka nAraka zarkarAprabhAmAM ane traNa pa'kaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagapatIsUtre bhavati trayaH dhUmaprabhAyAM bhavanti3, athavA ekaH zarka rAprabhAyAM bhavati trayastamAyAM bhavanti 4, athavA ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati, trayo'dhaHsaptamyAM bhavanti 5, iti bhAvaH evaM ekkekAe samaM cAriyavvaM jAva ahavA tinni tamAe ege ahesattamAe hojmA' evaM pUrvoktarItyA ekaikayA zarkarAmabhApabhRtikayA pRthivyA samaM cArayitavyam yAvat athavA dvau zarkarAmabhAyAM dvau vAlukAmabhAyAm1, dvau zarkarAmamAyAM drau paGkapabhAyAm 2, dvau zarkarAmabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAm 3, dvau zarkarAmabhAyAM dvau tamAyAm 4, dvau zarkarApabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 5, haiM 2, athavA-eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA-eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 5, (evaM ekekAe samaM cAriyavvaM jAva ahavA tinni tamAe ege ahe sattamAe hojjA) isI pUrvokta rIti ke anusAra eka eka zarkarA Adi pRthivI ke sAtha yAvat athavA tIna tamaHprabhA pRthivI meM utpanna ho jAte haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai" yahAM taka kathana karalenA cAhiye-tathA-athavA do zarkarAmabhA pRthivImeM utpanna ho jAte haiM aura do vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane traNa dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka zarkarAmabhAmAM ane traNa dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka zake. rApramAmA bhane 39nIya sAtabhI na24mA utpanna thAya che. "evaM ekekAe samaM cAriyavva jAva ahavA tinni tamAe ege ahe sattamAe hojjA " se pUalsta rIte zarkarA prabhA Adi pratyeka pRthvInI sAthe tya rapachInI pRthvInA vegathI 1-3, 2-2, 3-1 na 2 vikSya bhane cha te athavA tamAmAmA ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che, " ahIM sudhInA vika kahevA joIe. have te vikalpa batAvavAmAM Ave che- (1) athavA be nAraka zarkarA prajAmAM ane be vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA be nArake. zarkarA prabhAmAM ane be paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be zarkarAprabhAmAM ane be ghUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be zarkarAmalAmAM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI009 u032 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 61 ___ trayaH zarkarAprabhAyAM bhavanti eko vAlukA prabhAyAM bhavati 1 trayaH zarkarAprabhAyAM bhavanti ekaH paGkaprabhAyAM bhavati2, trayaH zakarAmabhAyAM bhavanti eko dhUmaprabhAyAM bhavati3, trayaH zarkarAmabhAyAM bhavanti ekastamAyAM bhavati 4, trayaH zarkarAprabhAyAM bhavanti ekaH adhaHsaptamyAM bhavatIti 5 / iti paJcadaza bhaGgAH (15) evam-eko vAlukAmamAyAM bhavati trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti 1, eko vAlukAmabhAyAM bhavati yo dhmamabhAyAM bhavanti 2, eko vAlukAmabhAyAM bhavati haiM 3, athavA do zarkarAprabhA meM aura do tamaHprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA do zarkarAprabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpana ho jAte haiM 5, athavA tIna zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA tIna zarkarAprabhA meM utpama ho jAte haiM aura eka paGkaprabhA meM utpanna ho hotA hai 2, athavA tIna zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3 athavA tIna zarkarAmabhAmeM utpanna ho jAte haiM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA tIna zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 5, isa prakAra yahAM taka 15 vikalpa hote haiM isI taraha se eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna nAraka dhamA ane be tamAabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA be zarkarAmabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have zarkarA prabhAmAM 3 nArako ane tyArapachInI pAMca narakamAM 1 nAraka utpanna thato hoya evAM pAMca vikalapa prakaTa karavAmAM Ave che (1) athavA traNa nArake zarkarA prabhAmAM ane eka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA traNa zarkarAmabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa zarkarAmabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA traNa zarkarA prabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA traNa zarAmabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte zarkarA prabhA sAthe tyArapachInI pRthvInA pegathI dvisaMgI pa+55=15 vikalpa bane che. have vAlukAprabhA sAthe tyArapachInI pRthvIonA yogathI banatA 12 vikalpa prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA eka vAlukAprabhAmAM ane traNa paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka vAlukAprabhAmAM ane traNa dhUma zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 bhagavatIsUtre trayastamAyAM bhavanti 3, eko vAlukAprabhAyAM bhavati trayo'dhaHsaptamyAM bhavanti 4, dvau vAlukAprabhAyAM dvau paGkamabhAyAM bhavataH 1, dvau vAlukAmabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 2, dvau vAlukAprabhAyAM dvau tamAyAM bhavataH 3, dvau vAlukAprabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhvtH-4| trayo vAlukAprabhAyAM bhavati ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 1, prayo vAlukAprabhAyAM bhavanti eko dhUmaprabhAyAM bhavatira, trayo vAlukAprabhAyAM bhavanti ekastamAyAM bhavati 3, trayo vAlukAprabhAyAM bhavati eko'dhaHsaptamyAM bhavati 4, iti dvAdaza bhaGgAH (12) evam-ekaH paGkapabhAyAM bhavati trayo dhUmaprabhAyAM bhavanti1, prabhA meM utpanna ho jAte hai 2, athavA-eka vAlukAprabhA meM aura tIna tamaHprabhA meM 3, athavA eka vAlukAprabhA meM aura tIna adhaH sasamI meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA do vAlukAprabhA me aura do nAraka paDaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA-do vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do tamaHprabhA me utpanna ho jAte haiM 3, athavA do vAlukAprabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA- tIna vAlukAprabhA meM aura eka paGkaprabhA meM utpanna hotA hai 1, athavA tIna vAlukAmabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA tIna vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka tamaprabhA meM utpanna hotA haiM 3, athavA tIna vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 4, isa prakAra se 12 bhaMga haiM / isI taraha se eka paGkaprabhA meM prabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka vAlukAprabhAmAM ane traNa tamaH prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka vAlukAprabha mAM ane traNa nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (5) athavA be vAlukAprabhAmAM ane be paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA be vAlukA prabhAmAM ane be dhUma. prabhAmAM utpanna thAya che. (7) athavA be vAlukAprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che (8) athavA be vAlukAprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (9) athavA traNa vAlukAprabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (10) athavA traNa nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (11) athavA traNa vAlukAprabhAmAM ane eka tamaHprakSAmAM utpanna thAya che. (12) athavA traNa vAlukAprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u0 2 su03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 63 ekaH paGkapramAyAM bhavati trayastamAyAM bhavatira, ekaH paGkaprabhAyAM bhavanti trayo'dha saptamyAM bhavanti 3, dvau paGkaprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 1, dvau paGkapabhAyAM hU~ tamAyAM bhavataH 2, dvau paGkapabhAyAM adhaH saptamyAM bhavataH 3 / trayaH paGkaprabhAya bhavanti eko dhUmaprabhAyAM bhavati 1, trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti ekastamAyAM bhavati 2, trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 3 / iti nava bhaGgAH 9 evam-eko dhUmaprabhAyAM bhavati trayastamAyAM bhavanti 1, eko dhUmaprabhAyAM bhavati trayaH adhaH saptamyAM bhavanti 2 / dvau dhUmapabhAyAM dvau tamAyAM bhavataH 1, dvau dhUma hotA hai aura tIna dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte hai 1, athavA eka paGka prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA eka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna adhaH sapta mI meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA do paGkaprabhA meM aura do dhUmaprabha meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA do paGkaprabhA meM aura do tamaHprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do paGkaprabhA meM aura do adhaH saptamI me utpanna ho jAte haiM 3 athavA-tIna paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA tIna paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA tIna paGkaprabhA meM utpanna hote haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 3, isa taraha se ye 9 bhaMga haiN| athavA eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna tamAmabhA me utpanna ho jAte haiM 1, eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai aura tIna adhaH have paMkaprajA sAthe pachInI pRthvIonA rogathI je vikalpa bane che, te nIce pramANe samajavA-(1) athavA eka paMkaprabhAmAM ane traNa dhUmaprabhAmAM utpana thAya che. (2) athavA eka paMkaprabhAmAM ane traNa tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be paMkapabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya cha. (5) athavA me 5 lAmA ane me tamAmAmA latpanna thAya che. (6) athavA be paMkaprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (7) athavA traNa paMkimabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (8) athavA traNa paMkaprabhAmAM ane eka tamaprabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA traNa paMkaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have dhrumaprabhA sAthe pachInI pRthvInA vegathI je 6 vikala ane che te nIce prakaTa karavAmAM AvyA che-(1) athavA eka dhUmaprabhAmAM ane traNa tama prabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka dhUmaprabhAmAM ane traNa adhaH zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 bhagavatIsUtre pramAyAM dvau adhaHsaptamyAM bhvtH2| trayo dhUmaprabhAyAM bhavanti ekastamAyAM bhavati1, 2, trayo dhUpamAyAM bhavanti ekaH adhaHsaptamyAM bhavati / iti SaD bhnggaaH| evam - ekastamAyAM bhavati trayaH adhaHsaptamyAM bhavanti 1, dvau tamAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 1, trayastamAyAM bhavanti ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / iti trayo bhaGgAH 3 / aSTAdaza, paJcadaza, dvAdaza, nava, SaT , trayaH, 18-15-12-9-6-3-iti sarve triSaSTibhaMgA bhavanti / atha-ekastrayaH 1, dvau dvau 2, jaya ekazca 3, ebhitribhirvikalpaiH ratnaprabhApRthivyAH zeSAbhiH SaibhiH pRthivIbhiyoMge kRte sati 6-6-6=18 SaT-SaT-paT saptamI meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do dhUmaprabhA meM aura do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA-do dhUmaprabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA tIna dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1 athavA tIna dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka adhaH saptamI me utpanna ho jAtA hai 2, isa prakAra ye 6 vikalpa haiM! athavA eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-tIna tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka adha saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1, isa taraha se ye tIna bhaMga haiN| 18, 15, 12, 9, 6, 3, ye saba milakara 63 bhaMga haiN| 1-3, 2-2, 3-1 ina tIna vikalpoM dvArA ratnaprabhA pRthivI saptamImAM utpanna thAya che. (3) athavA be dhUmaprabhAmAM ane be tamAprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be dhumaprabhAmAM ane be adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. (5) athavA traNa dhUmaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA traNa dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che have tama prajA sAthe sAtamI tamastamaprabhAnA vegathI traNa vikalpa nIce ApavAmAM AvyA che-(1) athavA eka tama prabhAmAM ane traNa nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA be tama prabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. sArIta visayogI // 18+13+2++6:1333 vi48 thAya che 1-3, 2-2, 3-1 A traNa vikalpa dvArA ratnaprabhApRthvIne bAkInI cha zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u. 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam iti aSTAdaza bhaGgA bhavanti 18 / evamebhireva tribhirvikalpaiH zarkarApRthivyAH zeSAbhiH paJcabhiH pRthivIbhiryoge kRte 5-5 -5 = 15, paJca paJca paJca iti paJca dazabhaGgA bhavanti 15 / vAlukApRthivyAH zeSapRthivIbhiryoge kRte 4-4-4 = 12, catvAraH, catvAraH, cavAra iti dvAdaza bhaGgA bhavanti 12 / paGkamabhAyAH zeSapRthivIbhiryoge kRte sati 3-3 - 3= 9, trayaH - trayaH - traya iti nava bhaGgA bhavanti 9 / dhUmaprabhAyAH zeSa pRthivIdvayena yoge kRte sati 2 - 2 - 2=6, dvau dvau dvau iti SaD bhaddA bhavanti 6 / tamaH prabhAyA zeSAdhaH saptamIpRthivyA yoge kRte sati ca 1-1-1-3, ekaH, ekaH, ekaH, iti trayo bhaGgA bhavanti 3 / evama- 18-1512-9-6-2 iti caturNAM nairayikANAM narakadvayasaMyoge kRte sa jAtasarvabhaGgasaMmelanena sarve tripaSTirbhaGgA bhavanti 63 / kA zeSa 6 pRthivIyoM ke sAtha yoga karane para 6-6-6= gupi 18 bhaMga ho jAte haiN| isI taraha se inhIM tIna vikalpoM dvArA zarkarApRthivI kA zeSa pAMca pRthivIyoM ke sAtha yoga karane para 5-5 -5 guNita 15 bhaMga ho jAte haiM / vAlukA pRthivI kA zeSa 4 pRthivIyoM ke sAtha yoga karane para 4-4-4 guNita 12 bhaMga ho jAte haiM / paGkaprabhA kA zeSa pRthiviyoM ke sAtha yoga karane para 3-3-3 guNita 9 bhaMga ho jAte haiM / dhUmaprabhA kA zeSa pRthivIyoM ke sAtha yoga karane para 2-2 -2 guNita6 bhaMga hote haiM tamaHprabhA kA zeSa adhaH saptamI ke sAtha yoga karane para 1-1- 1 isa taraha se tIna bhaMga hote haiM / isa taraha 18, 15, 12, 9, 6, 3 inake jor3a se cAra nairayikoM ke narakadvaya ke saMyoga se samasta bhaMgoM kI 63 saMkhyA A jAtI hai| pRthvIo sAthenA yogathI 6+6+6=18 vizya thAya che. me prAranA zu vikalpa' dvArA zarAprabhApRthvInI sAthe bAkInI pAMca pRthvIenA ceAgathI 5+5+5=15 lAMgA ( vimya ) thAya che. mena pramANe vAsupralApRthvI sAthai pachInI 4 pRthvIenA ceAgathI 4+4+4=12 vikalpa thAya che. eja pramANe pakaprabhApRthvI sAthe pachInI traNa pRthvIonA yAgathI 3+3+3=++ bhAMgA thAya che. eja pramANe dhUmaprabhA sAthe pachInI e pRthvIenA ceAgathI ra+ra+2=9 bhAMgA thAya che. ane tamaHprabhAnI sAthe pachInI adhaHsaptamI ( tamastamaprabhA ) nA yogathI 1+1+1=3 lAMgA thAya che. bhA rIte 18/15+12+8+6+3=63 kula dvikasaceAgI vikalpA thAya che bha0 9 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRda bhagavatI sUtre 6 , 6 atha caturNa narakasaMyoge, jAyamAnAn paJcottarazatamaGgAn pradarzayati tatra ekaH, ekaH dvau 1 ekaH dvau ekaH 2 " dvau, ekaH, ekaH 3 ' iti yo vikalpA bhavanti tatra prathamam ekaH, ekaH dvau iti vikalpamAha - ' ahavA ege raNabhAe, ege sakarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAM, dvau vAlukAprabhAyAM bhavataH 1, 'ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarapabhAe do paMRSabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarka - rAmabhAyAm, paGkaprabhAyAM bhavataH 2 ' evaM jAna ege rayaNappabhAe ege sakkara bhAe, do asattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarka rAprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 3, athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH aba sUtrakAra cAra nArakoM ke saMyoga meM utpanna 105 bhaMgoM ko prakaTa karate haiM inameM 1-1-2, 1-2-1, 2-1-1, ye tIna vikalpa hote haiM-ina vikalpoM meM se jo 1-1-2 prathama vikalpa hai usakI apekSA se sUtrakAra kahate hai - ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA ) athavA eka nAraka ratna prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai tathA do nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe do paMkappabhAe hojjA 2 ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do nAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, ( evaM jAya ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, do ahe sattamAe hojjA) athavA eka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka zarkarA prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura have sUtrakAra judI juddI traNa narakeAmAM utpanna thatA cAra narakAnA je 105 trimsayogI lAMgA ( viDayo ) thAya che te prasTa re che. temAM 1-1-2, 1-ra-1 ane 2-1-1, A traNa vikalpA thAya che. A traNa vikalpAmAMthI je 1-1-2 nA prathama vikalpa che, te vikalpanI apekSAe nIce pramANe laaNgaao| thAya che-" ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkaratpabhAe. do vAluyappabhAe hojjA " ( 1 ) athavA me nA24 ratnapralAbhAM utpanna thAya che, bhe zarAprabhAmAM utpanna thAya che ane e nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. 66 ahavA ege rayaNaHpabhAe, ege sakkarapabhAe, do paMkappabhAe hojjA " (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che, eka nAraka zarAprabhAmAM utpanna thAya che bhane me nA24 papralAbhAM utpanna thAya che. " evaM jAva ege rayaNanabhAe, ege sakkarapabhAe, do ahe sattamoe hojjA " ( 3 ) athavA bheDa zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " 6 prameyacandrikA TIkA za0 9 30 3 sU0 32 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 67 zarka rAmabhAyAm dvau tamAyAM bhavataH 4, athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarA - prabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 5 / atha ' ekaH dvau ekaH ' iti vikalpamAhaahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm, dvau zarkarAmabhAyAsU, eko vAlukAprabhAyAM bhavati 9, ' evaM jAba ahavA ege rayaNabhAe, do sakarappabhAe ege asattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarka rAmabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarka rAmamAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAm ekastamAyAM bhavati 4, do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM aura do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4 athavA eka ratnaprabhA meM eka zarkarAprabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 5 / eka do eka vikalpa ke anusAra ( ahavA ege raNabhAe do sakkarapabhAe, ege vAluvappabhAe hojjA ) athavA eka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, do zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte aura eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, ( evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe do sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna hotA hai, do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka paGkaprabhA pRthivI meM utpanna hotA hai 2, athavA - eka ratnaprabhA meM, do zarkarAprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka ratnaprabhAmAM, eka zarkarAprabhAmAM ane e dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka zarkarAprabhAmAM ane be tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka ratnaprabhAmAM eka zarkarAprabhAmAM ane e nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. 66 have 1-2-1 nI apekSAe nIce pramANe pAMca vikalpe thAya che-- ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe hoA " (1) athavA eka ratnaprabhAmAM, e zarkarAprabhAmAM ane eka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che, " evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarapabhAe, ege ahe satta mAe hojjA " ( 2 ) athavA meDa nA25 ratnapralAbhAM me zarAyalAmAM ane eka nAraka pakaprabhA narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA eka ratnaprabhAmAM be zakarAprabhAmAM ane eka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstre athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarka rAmabhAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati5 (10) / atha ' dvau ekaH, ekaH' iti vikalpamAha - ahavA do rayagapabhAe ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA' athavA dvau ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukApramAyAM bhavati 1, 'evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarApabhAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAnabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 2, athavA dvau ratnabhAyAm , ekaH zakerApabhAyAm , eko masabhAyAM bhavati 3, athavA dvau ratnaprabhAyAm ekaH zakarAmamAyAm ekastamAyA~ bhavati 4, athavA dvau ratnaprabhAzarkarAprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna hotA hai 4, athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM do nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hotA hai 5, isa prakAra se ye yahAM taka 10 bhaMga haiN| aba do eka eka isa vikalpa kI apekSA se jo 5 bhaMga hote haiM unheM sUtrakAra prakaTa karate haiM -(ahavA-do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA) athavA-do nAraka ratnaprabhA meM utpanna hote haiM, eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hotA hai aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna hotA hai 1, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA do ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM, aura eka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai2, athavA-do ratnaprabhAmeM, aura eka zarkarApramAne eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA-do nAraka ratnaprabhAmeM, eka zarkarAprabhAmeM aura eka taptaHprabhAmeM utpanna ho jAtA hai4, athavA do ratnaprabhAmeM, eka ratnapramAmAM, be zarkarA prabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be zarkarA prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte 10 bhAMga prakaTa karIne have 2-1-1 ne vikalpanI apekSAe 2 pAya ma thAya cha ta 548 42vAmA mAve che-" ahayA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyaprabhAe hojjA" (1) athavA me nA24 2tnaprabhAmA utpanna thAya che, eka nAraka zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che ane eka nAraka pAdunAmA 4-1 thAya che. " evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege jAva ahe sattamAe hojjA" (2) athavA me 2tnamAmA, me zarkarA prabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be ratnaprabhAmAM, eka zarkarA prabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be ratnaprabhAmAM eka zarkarAmabhAmAM ane eka tama prabhAmAM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TokA za09 u0 32 sa03 bhavAntarapravezanakanirUpagam 69 yAm ekaH zarkarAprabhAra , eko'dhaHsaptamyA bhavati, 5, iti prathamavikalpavayeNa paJcadaza bhaGgAH-15 / atha vAlukApRthivyA saha-tAnAha-' ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, do paMkappabhAe hojjA' athavA eko ratnapabhAyAm , eko vAlukApramAyAM dvau paGkaprabhAyAM bhavataH 1, "evaM jAva ahayA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe, do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , eko bAlukAprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 2, athavA eko ratnapabhAyAm eko vAlukApabhAyAM dvau tamAyAM bhavataH 3, athavA eko ratna pabhAyAm eko vAlukAmabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 4 / ' evaM eeNaM gamaeNaM jahA tihaM tiyanogo tahA mAgiyacyo jAva aAvA do dhUmappabhAe, ege tamAe ege zarkarAprabhA meM, aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai .5, isa taraha prathamavikalpatraya kI apekSA se ye 15 bhaMga haiN| aba vAlukAthivI ke sAtha ina vikalpoM ko kahate haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe ege vAlayappabhAe do paMkappabhAe hojA) athavA eka ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM, aura do paGkaprabhA meM, utpanna ho jAte 1, (evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, do ahe sattamAe hojA) athavA eka ratnaprabhA meM, eka vAlukAmabhA meM aura do dhUmaprabhA meM utpanna hote haiM 2, athavA eka ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka ratnaprabhA meM eka vAlukAprabhA meM aura do adhaH saptamI pRthivo meM utpanna ho jAte haiM 4, (evaM eeNaM gamaeNaM jahA tiNhaM tiyajogo, tahA bhANiyavyo jAva ahavA do dhUma utpanna thAya che. (5) athavA be ratnaprabhAmAM, eka zakaraprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte prathama vikalapatrayanI ape. kSAe trisaMyegI 15 bhAMgA (vikala) thAya che. eja pramANe vAlukAprabhApRthvI sAthe te vikapanuM kathana karavAmAM Ave che-" ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe do pakappabhAe hojjA" (1) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane be paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. "evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe do ahe satta mAe hojjA" (2) ath|| 4 2tnapranAmA, pAnAmA mana me dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka va lukAprbhaamaa bhane me naye sAtamI 124i Sur- thAya che. " evaM e e NaM gamaeNaM jahA tiNhaM tiyajogo tahA bhANiyavyo jAva ahavA do dhUmappabhAe, ege zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 bhagavatIstre ahesattamAe hojjA ' evaM pUrvoktarItyA etena gamakena yathA trayANAM trikayogo bhaNitastathA caturNAmapi trikasaMyogo bhaNitavyaH, yAvat-athavA dvau dhUmaprabhAm , eka stamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati 15, anena vidhinA pazcottarazataM bhaGgA bhavanti, tathAhi-ratnaprabhA-zarkarAmabhAbhyAM saha vAlukAprabhAmArabhyAdhaHsaptamIparyantamuttarottarapRthivInAM yoge kRte ekaikavikalpasya pazcapaJcabhaGgakaraNena trayANAM vikalpAnAM paJcadaza bhaGgA bhavanti 15 / ete paJcadazabhaGgAH pUrva prdrshitaaH| evaM ratnaprabhA-bAlukApabhAbhyAM saha paGkaprabhAmArabhyAdhaHsaptamIparyantamuttarottarapRthivyA yoge kRte ekekavikalpasya catuzcaturbhaGgappabhAe ege tamAe ege ahe sattamAe hojA) jisa taraha se tIna nArakoM kA trika yoga pahile kahA gayA hai usI taraha se isa gama dvArA cAra nArakoM kA bhI trika saMyoga kahanA cAhiye-yAvat-athavA-do nAraka dhamaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI meM ho jAtA hai-isa vidhi se ye 105 bhaMga hote haiM-jo isa prakAra se haiM-ratnaprabhA aura zarkarAprabhA ke sAtha vAlukAprabhA se lekara adhaH saptamI pRthIvI taka uttarottara pRthivIyoM kA yoga karane para eka eka vikalpa ke 5-5 bhaMga karane se tInoM vikalpoM ke 15 bhaMga ho jAte haiM jo pUrva meM kahe jA cuke haiN| isI taraha se ratnaprabhA aura vAlu. kAprabhA inake sAtha paGkapabhA se lekara adhaH saptamI pRthivI taka uttaro ttara pRthivIyoMkA yAga karanepara eka eka vikalpa ke 4-4 bhaMga hote haiN| tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" vI zata tra nAnA kiyaa| mA kahevAmAM AvyuM che, eja pramANe A gama dvArA cAra nArakena paNa trika saMyoga kahevuM joIe. " athavA be nAraka dhumaprabhAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che," A vikalpa pattanA vika kahevA joIe. A pramANe kula 105 trikasaMgI bhAMgA (vikapa) thaze. je A pramANe samajavA-ratnaprabhA ane zarAprabhAnI sAthe vAlukAprabhAthI laIne nIce sAtamI pRthvIe paryantanI pRthvIone anukrame yoga karavAthI pratyeka vikalpanA pAMca pAMca bhAMgA thatA hovAthI traNa vikalapanA (1, 1, 2 bhane 1, 2, 1 ane. 2, 1, 1 mAtra pipAnA) sa 15 bhAMgAe thAya che, je pahelAM prakaTa karavAmAM AvI gayA che. e ja pramANe ratnaprabhA ane vAlukApabhAnI sAthe pakaprabhAthI laIne sAtamI pRthvI paryanI pRthvIone anakame saMga karavAthI pratyeka vikalpanA 4-4 bhAMgA thAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 71 ahesattamAe hojjA ' evaM pUrvaktirItyA etena gamakena yathA trayANAM trikayogo bhaNitastathA caturNAmapi trikasaMyogo bhaNitavyaH, yAvat-athavA dvau dhUmapabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 105 / / anena vidhinA pazcottarazataM bhaGgA bhavanti, tathAhi-ratnaprabhA-zarkarAmabhAbhyAM saha vAlukAprabhAmArabhyAdhaH saptamIparyantomuttarottarapRthivInAM yoge kRte ekaivikalpasya paJcapaJcabhaGgakaraNena trayANAM vikalpAnAM paJcadaza bhaGgA bhvnti15| ete pazcadaza bhaGgAH pUrva prdrshitaaH| evaM ratnaprabhA-vAlukAmabhAbhyAM saha paGkapabhAmArabhyAdhaHsaptamIparyantamuttarottarapRthivyA yoge kRte ekaikavikalpasya catuzcaturbhaGgakaraNena trayANAM vikalpAnAM dvAdaza bhaGgA bhavanti 12 / te dvAdazApi bhaGgAH pUrva pradarzitAH iti saptaviMzatibhaGgAH jAtAH, 15-12-27 / ____ atha pazcAdhikazatabhaGgeSu zeSAn aSTasaptatibhaGgAn 78 prAdarzayati-tatra ratnaprabhA paGkaprabhetipRthivIdvayamAzritya prathamavikalpamAha-eko ratnapabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM, dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 1 / eko ratnaprabhAyAm ekaH paGkamabhAyAM, dvau tamAyA~ bhvtH2| eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH haiM-isa taraha karane se tInoM vikalpoM ke 12 bhaMga ho jAte haiN| ye 12 bhaMga bhI pahile kahe jA cuke haiN| 15 aura 12 ye ina donoM ko milAne se 27 bhaMga hote haiN| aba inake atirikta jo 78 bhaMga bace haiM so unheM spaSTa karane ke liye unameM se ratnaprabhA-aura paprabhA ina do pRthivIyoM ko Azrita karake jAyamAna prathama vikalpa ko sUtrakAra kahate haiM-athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka par3aprabhAmeM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1 athavA-eka ratnaprabhA meM, eka paGkaprabhA meM, aura do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka ratnaprabhA meM, eka paGkaprabhA meM, aura do nAraka adhaH saptamI A rIte traNe vikalpanA kula 12 bhAMgA thAya che. temane paNa AgaLa prakaTa karavAmAM AvyA che. A rIte 15+12=27 bhAMgAonuM kathana ahIM karavAmAM AvI gayuM che. have bAkInA 78 bhAMgAonuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. pahelAM te ratnaprabhA ane paMkaprabhA pRthvIonI sAthenA paMkaprabhA Adi pRthvIonA sAgathI je 3 bhAMgA (vikala) bane che, temane prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka 54mAmA mana me tamAmAmA utpanna thAya che. (3) athavA rnprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be adhaHsaptamI narakamAM utpanna thAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Re 72 bhagavatIsUtre 3 / iti prathamavikalpasya trayo bhaGgAH 3 / atha dvitIyavikalpamAha-eko ratnaprabhAyAM dvau paGkaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati 1 / eko ratnaprabhAyAm dvau paGkaprabhAyAm ekastamAyAM bhavati 2 / eko ratnaprabhAyAM dvau, paGkapabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 3 / iti dvitIyavikalpasya trayo bhaGgAH 3 / tRtIyavikarUpamAha-dvau ratnaprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati / dvau ratnapramAyAm , ekaH paGkapabhAyAm ,ekastamAyAM bhavati2, dvau ratnaprabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm . ekA adhaHsaptamyAM bhavati 3 / iti tRtIyavikalpasya trayobhaGgAH 3 / jAtAH vikalpa trayasya naya bhaGgAH 9, pUrvokta saptaviMzatibhaGgasaprelane jAtAH SaTatriMzadbhaGgAH, 27-9-36 / pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 3 isa taraha ye tIna bhaMga prathama vikalpa jo 1-1-2 rUpa hai usake haiN| aba dvitIya vikalpa jo eka do eka rUpa hai usake tIna bhaMga isa prakAra se hai-athavA-eka ratnaprabhA meM, do paDaprabhA meM aura eka dhamaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA eka ratnaprabhA meM, do paGkaprabhA meM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA eka ratnaprabhA meM, do pakSaprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 1, ye dvitIya vikalpa ke tIna bhaMga haiN| aba tRtIya vikalpa jo do eka eka rUpa hai usake tIna bhaMga isa prakAra se haiM-athavA do nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka paGkaprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do ratnaprabhA meM, eka paMkaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-do ratnaprabhA meM, eka paMkaprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai have 1-2-1 rU5 bIjA vikapanA 3 bhAMgAo prakaTa karavAmAM Ave che.(0 athavA eka ratnapabhAmAM, be paMkaprabhAmAM, ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka ratnaprabhAmAM, be paMkaprabhAmAM ane eka tamaprabhAmAM utpanna thAya che (3) athavA eka ratnaprabhAmAM, be paMkaprabhAmAM ane eka adhaHsaptamI narakamAM utpanna thAya che have 2-1-1 rUpa trIjA vikalapanA 3 bhAMgAe prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA be ratnaprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA be ratnaprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be ratnaprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka adhAsabhAmA 5nna thAya che. mAtra viyAnA 3 3+3+3=8 mAMgAmA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI00 9 30 31 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 73 atha ratnaprabhA-dhUmaprabhetipRthivIdvayamAzritya bhaGgAnAha-eko ratnaprabhAyAm eko dhUmapabhAyAM, dvau tamAyAM bhavataH1. eko ratnaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAm 21 tathA eko ratnaprabhAyAM, dvau dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 1 / eko ratnaprabhAyAM, dvau dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati2 / tathA dvau ratnaprabhAyAm , eko dhUpaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 1 // dvau ratnaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 2 / iti eD bhaGgAH 6 / pUrvoktaSaT triMzadbhaGgasaMmelane jAtAH dvAcatvAriMzadbhaGgAH 36-6842 / hai, isa prakAra se yatRtIya vikalpa ke tIna bhaMga haiN| satha tInoM vikalpoM ke ye 9 bhaMga ho jAte haiM / 27 pUrvokta bhaMgoM meM 9 ye bhaMga milAne se 36 bhaMga A jAte haiM / ratnaprabhA aura dhUmaprabhA ina do pRthiviyoM ko Azrita karake jo ina tIna vikalpoM ke bhaga Ate haiM-ghe isa prakAra se haiM- athavA eka ratnaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA-eka ratnaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura do adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 2, tathA eka ratnaprabhA meM do dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhAmeM utpanna ho jAtA hai 1, athavA eka ratnaprabhA meM, do dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 2, tathA-do ratnaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-do ratnaprabhA meM eka dhUmaprabhA meM aura eka adha: sasanI meM utpanna ho jAtA hai 2, isa prakAra se ye 6 bhaMga haiN| kula saba bhaMga yahAM taka 36 aura 6 milAkara 42 hue haiN| thAya che. ra7 pUrvokta bhAMgAo sAthe A nava bhAMgAone saravALe karavAthI 36 bhAMgAonuM kathana ahIM pUruM thAya che. have ratnaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI pRthvIonA vegathI nIce pramANe 6 bhAMgAo thAya che-(1) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane be tama:prabhA mAM utpanna thAya che. (2) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane be adhaHsaptamI narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA eka ratanaprabhAmAM, be dhUmaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utapanna thAya che. (4) athavA eka ratnaprabhAmAM, be ghUmaprabhAmAM ane eka adha:saptamImAM utpanna thAya che. ( 5 ) athavA be ratnaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tamaprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA be ratnaprabhAmAM. eka dhUmaprabhAmAM ane eka adhaH saptamI narakamAM utpanna thAya che, A rIte 6 bhAMgA thAya che. pUrvokta 36bhAMgAmAM A bhAMgA umeravAthI ka2bhAMgAnuM kathana ahIM pUruM thAya che. bha 10 zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhagapatIsUtre atha ratnaprabhA-tamaHmabhetipRthivIdvayamAzritya bhaGgAnAha-eko ratnaprabhAyAm , ekastamAyAM, dvau adhaHsaptamyAm 1 / tathA-eko ratnapabhAyAM, dvau tamAyAm ekaH adhaHsaptamyAm 1 / dvau ratnaprabhAyAm, ekastamAyAm , ekaH adhaHsaptamyAm 1 // iti trayo bhaGgAH 3 / 42-3-45 // pUrvoktadvAcatvAriMzadbhaGgasaMmelane jAtAH paJcacatvAriMzadbhaGgAH 45 / iti ratnaprabhAM pradhAnIkRtya jAyamAnA bhaGgA jAtAH pazcacatvAriMzat // 45 // 15-12-9-6-3-45 // atha zarkarAmabhA pradhAnIkRtya trizad bhaGgAH pradaryante tatra zarka rAprabhA-cAlukAmabhetipRthivIdvayamAzritya dvAdaza bhaGgAnAha-ekaH zarka rAmabhAyAm , eko vAlu aba ratnaprabhA aura tamAprabhA ina pRthivIdvayako Azrita karake jo tIna bhaMga banate haiM-ve isa prakArase haiM-eka ratnaprabhAmeM, eka tamaHprabhAmeM aura doadhaH saptamI pRthivImeM utpanna ho jAte haiM 1, athavA-eka ratnaprabhAga, do tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do ratnaprabhA meM eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1, ina tIna bhaGgoM ko 42 pUrvokta bhaMgoM ke sAtha milA dene se 45 bhaMga saMkhyA yahAM taka nikala AtI hai / isa taraha ye 45 bhaMga ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA karake banAye gaye haiN| aba zarkarA pRthivI kI pradhAnatA karake jo bhaMga banate haiM unakI saMkhyA 30 haiM-jo isa prakArase haiM-unameM zarkarAprabhA aura vAlukAprabhA ina donoM ke sahAre se 31 bhaMga isa taraha se haiM-eka nAraka zarkarAprabhA have ratnaprabhA ane tama prajA sAthe adhaHsaptamI narakanA yogathI je 3 bhoga bane che te prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA eka ratnaprabhAmAM, be tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI pravImAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka ratanaprabhAmAM, eka tamaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. 42 pUrvokta bhAMgAomAM A traNa bhAgAo umeravAthI 45 bhAMgA ratnaprabhApRthvInI pradhAnatAnI apekSAe banAvavAmAM AvyA che. zarkarAmabhApRthvInI pradhAnatAnI apekSAe je 30 bhAMgAo bane che. temanuM have nIce pramANe kathana karavAmAM Ave che-zarkaraprabhA ane vAlukAprabhA sAthe bAkInI (pachInI) pRthvInA yegathI nIce pramANe 12 bhAMgAo (vika ) bane che-(1) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 75 kAmamAyAM, dvau paGkapabhAyAM bhvtH1| ekaH zarka rAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 2, ekaH zarka rAprabhAyAm , eko vAlukAmamAyAM, dvau tamAyAM bhavataH 3 / ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 4 / tathA-ekaH zarkarAmabhAyAM, dvau vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 1 / ekaH zarkarAprabhAyAM, dvau vAlukAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavatira / ekA zarkarAmabhAyAM, dvau vAlukAprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 3 / ekaH zarkarA prabhAyAM, dvau vAlukApramAyAm , ekaH adhaHmaptamyAM bhavati / tathA dvau zarkarAmeM, eka nAraka bAlukAprabhA meM aura do nAraka paGkaprabhA meM utpanna hote haiM 1, athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hote haiM 2, athavA - eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka vAlukAprabhAmeM, aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 3, athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM eka nAraka cAlukAprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hote haiM 4, tathA-eka zarkarAprabhA meM do vAlukAprabhAmeM, aura eka paMkaprabhAmeM utpanna hotA hai 1, athavA eka zarkarAprabhA meM do vAlukAprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 2, athavA - eka zarkarAprabhA meM do vAlukA prabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna hotA hai 3, athavA -eka zarkarAprabhA meM, do vAlukAprabhA meM, aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hotA hai 4, tathA do nAraka zarkarAprabhA meM eka vaalukaavalukAprabhAmAM ane be nAraka pakabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che. (8) athavA eka zarkarAmabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (5) athavA eka zarkarA prabhAmAM be vAlukAprabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka zarkarAmabhAmAM, be vAlukAprabhAmAM ane eka dhamaprabhAmAM utpanna thAya che. (7) athavA eka zarkarA prabhAmAM, be vAlukAprabhAmAM ane eka tama...bhAmAM utpanna thAya che. (8) athavA eka zarkarAmabhAmAM, be vAlukAprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (9) athavA be nArake zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che, eka nAraka vAlu prabhAmAM upana thAya che ane eka nAraka paMka zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre prabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAM bhavati 1 / dvau zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 2 dvau zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 3 / dvau zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 4 / iti dvAdazabhaGgAH 12 / / atha zarkarAprabhA-paGkaprabheti pRthivIdvayamAzritya nava bhaGgAnAha-ekaH zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM, dvau dhUmapabhAyAM bhavataH 11 ekaH zarkarAmamAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM, dvau tamAyAM bhvt:2| ekaH zakarAprabhAyAm , ekaH paJSabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAm 3 / tathA ekaH zarka rAprabhAyAM, dvau paGkaprabhAyAs , eko dhUmaprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1 athavA do zarkarAprabhA meM eka vAlukAprabhA meM, aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 2, athavA-do zarkarAmabhA meM, eka vAlukAprabhA me, aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA do zarkarAprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai| isa taraha se 12 bhaMga haiN| aba zarkarAprabhA aura paGkaprabhA ina do pRthiviyoM ko Azrita karake nau bhaMga isa prakAra se banate haiM-eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1 / athavA-eka nAraka zakarAprabhA meM eka nAraka paGkaprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka paMkaprabhA meM, aura do adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAte haiM 3, tathA eka nAraka zarkarAmabhA meM, do prabhAmAM upanna thAya che. (10) athavA be zarkarA pramAma, eka vAlukAprabhAmAM ane eka dhrumaprabhAmAM utpana thAya che. (11) athavA be zarAmabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (12) athavA be zarkarAmabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. - have zarkarA prabhA ane paMkaprabhA pRthvInI sAkSe tyArapachInI dhUmaprabhA Adi pRthvIone anukrame roga karavAthI nIce pramANe nava bhAM mA bane che. (1) eka nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che, eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ane be nArake dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka zarkarAmabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka zarkarAmamAmAM, be nAke zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezana kanirUpaNam 77 prabhAyAM bhavati 1, ekaH zarka rAprabhAyAM, dvauM paGkapramAyAm , ekastamAyAM bhavati 2 / ekaH zarka rAmamAyAM, dvau paGkapabhAyAm , ekA avAsaptamyAM bhavati 3 / tathAdvau zarkarAmabhAyAma , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 1, dvau zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 2 / dvau zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkamamAyAm , ekaH adhaH saptamyAM bhavati 3 / iti nava bhaGgAH 9 / atha-zarka rAmabhA-dhUmaprabheti pRthivIdvayamAzritya SaD bhaGgAnAha-ekaH zarkarApabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM, dvau tamAyAM bhavataH 1 / ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 2 / tathA-ekaH zarkarAmabhAyAs , dvau dhUmapaMkaprabhA meM, aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM do nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA eka nAraka zakarA. prabhA meM, do nAraka paMkaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 3, tathA-do nAraka zarkarAprabhAme, eka nAraka paGkaprabhAga aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-do zarkarAmabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM, eka paDaprabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 3 isa prakAra se ye 9 bhaMga haiN| aba zarkarAmamA aura dhUmaprabhA ina do pRthivIyoM ko lekara ke 6 bhaMga kahe jAte haiM-athavA-eka zarkarAmabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura paMkaprabhAmAM ane eka nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che ( 5 ) eka nAraka zarkarA prabhAmAM, be paMkaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che (6) athavA eka nAraka zarAmabhAmAM, be paMkaprabha mAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che.(7) athavA be nA2ka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM ane eka nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che.(8) athavA be zarkarAmabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA be zarkarApramAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka sAtamI tapUstamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. have zarkaraprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI tamaHprabhA Adi pRthvI enA gathI je 6 bhAMgAe (vikala) bane che te nIce prakaTa karyA che- (1) athavA eka nAraka zarkarAkhalAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane be nArake tamA prakSAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka dhUma zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 bhagavatIsUtre prabhAvAm , ekastamAyAM bhaati1| ekaH zarkarAprabhAyAM dvau dhUmapabhAyAm ,eka adhaH saptamyAM bhavati 2 / tathA-dvau zarkarAmabhAyAm , eko dhUmamamAyAm , ekastamAyAM bhavati 1, dvau zarkarAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhvti2|| iti SaD bhaGgAH 6 / ____ aya zarkarAprabhA-tamaHmabheti pRthivIdvayamAzritya bhaGgatrayamAha-ekaH zarkarAprabhAyAm ekastamAyAM dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 1 / tathA-ekaH zarkarAprabhAyAM dvau tamAyAm ,ekaH abaH sAmyAM bhavati 1 / tathA dvau zarkarAmamAyApa, ekastamAdo adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM2, tathA-eka nAraka zarkarAprabhAmeM do nAraka dhUmaprabhA meM, aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM, do nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaHsaptamIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai 2 tathA-do nAraka zarkarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do zarkarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 2 isa taraha se ye 6 bhaMga haiN| ____aba zarkarAprabhA aura tamaH prabhA ina do pRthivIyoM ko Azrita karake tIna bhaMga isa prakAra se hote haiM-eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAte haiM 1, tathA- eka nAraka zarkarAmabhA meM, do nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai , tathA do nAraka prabhAmAM ane be nArake sAtI tamastamaprakSAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, be nArake dhUma palAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka zarAprabhAmAM, be nArake dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanana thAya che. (5) athavA be nArake zarkarAmabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA be nArake zarkarAmabhAmAM, eka dhumaprabhAmAM ane eka sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. - have zarkaraprabhA ane tamaprabhA sAthe tamastamaprabhAnA yogathI je traNa vika bane che te nIce pramANe samajavA-(1) athavA eka zarkarA prakAmAM eka tama prabhAmAM ane be sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA eka zarAprabhAmAM, be tama prabhAmAM ane eka sAtamI tamastama malA narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA be zarkarAmabhAmAM, eka tamaprabhAma zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI009 u032 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 72 yAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / iti trayo bhaGgA 3 / iti zarkarAmabhA pradhAnI kRtya jAyamAnA bhaGgA jAtAstriMzat 30 / 12-9-6-3-30 / pUrvokta paJcacatvAriMzadraga0 saMmelane jAtAH sarve bhaGgAH paJcasaptatiH // 7 // atha vAlukAmamA pradhAnIkRtyASTAdazabhaGgAnAha-tatra vAlukAprabhA-paGkaprabheti pRthivIdvayamAzritya nava maGgAnAha-eko vAlukAmamAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM, dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 1 / eko vAlukAmabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAM, dvau tamaHprabhAyAM bhvtH2| eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 3 // tathA-eko vAlukAprabhAyAm , dvau paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 1 / tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai-ye tIna bhaMga haiN| isa prakAra zarkarAprabhA ko pradhAna karake 12, 9,6, 3= 30 bhaMga ho jAte haiN| ina 30 bhaMgoM ko pUrvokta 45 bhaMgoM ke sAtha jor3ane para 75 bhaMga ho jAte haiM aba vAlukAprabhA ko pradhAna karake jo 18 bhaMga hote haiM-ve isa prakAra se haiM-inameM vAlukAprabhA aura paMkaprabhA ina do pRthiviyoM ko azrita karake 9 bhaMga hote haiM-athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1. athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM eka nAraka paMkaprabhA meM, aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka vAlukAprabhA meM eka paGkaprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM, 3. tathA eka nAraka vAlukAprabhA meM do paMkaprabhA meM aura eka nAraka ane eka tamastamaprabhA nAmanI sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A pramANe zarkaraprabhAnI pradhAnatAvALA 12+9+6+3H30 vikapa thAya che. pakti 45 bhagomAM A 30 bhaMgone umeravAthI 75 bhaMge (vika9pa) nuM kathana ahIM pUruM thAya che. have vAlakAprabhAnI pradhAnatAnI apekSAe je 18 vikalapa thAya che te prakaTa karavAmAM Ave che-pahelAM to vAlukAprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI traNa prIonA vegathI je nava vika bane che te prakaTa karavAmAM Ave che. (1) athavA eka vAlukAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka vAlukAprazAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be tamaH prabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka vAlukAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be nArako sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka vAlukAprabhAmAM, be paMkaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 bhagavatIsUtre " , eko vAlukAmaya, dvau paGkamabhAyAm ekastamAyAM bhavati 2 / eko bAlukAbhAyAM dvau mAyAm, ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 3 || dvau vAlukAprabhAyAm, eka: paGgaprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAM bhavati / dvau vAlukAmamAyAm ekaH paGkaprabhAyAm, ekastamAyAM bhavati 2 / dvau vAlukAmamAyAm ekaH paGkaprabhAyAm, ekaH adhaH saptamyAM bhavati 3 / iti nava bhaGgA 9 / " " atha vAlukAmA dhUmamabheti pRthivIdvayamAzritya para bhaGgAnAha eko bAlukAmabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM dvau tamAryA bhavataH 1 / eko bAlukApramAyAm, eko dhUmapAyAM, adhaH saptamyAM bhavataH 2 // tathA eko vAlukAmamAyAM, ho dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA - eka vAlukAprabhA meM do par3aprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA eka nAraka vAlukAprabhA meM do nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA do vAlukAprabhA meM, eka paGkaprabhA meM, aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA me aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA-no nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paGkaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 3, isa prakAra ye 9 bhaMga haiN| * aba vAlukAprabhA aura dhUmaprabhA ina do pRthiviyoM ko azrita karake 6 bhaMga isa prakAra se hote haiM- eka vAlukAprabhA meM eka dhUmaprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka vAlukAprabhA meM eka dhUmaprabhAmeM aura do adhaH saptamImeM utpanna ho jAte che. (5) athavA eka nAraka vAlukAprabhAmAM, be pakaprabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka vAlukAprabhAmAM, e pakaprabhAmAM ane eka sAtI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. (7) athavA e vAsu prabhamAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (8) athavA e vAlukAprabhAmAM, ane eka pa'kaprabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA be vAlukAprabhAmAM, eka pakaprakSAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have vAlukAprabhA ane dhUmaprabhAnI sAthe pachInA tamaH prabhA Adi e pRthvIenA cALathI je 6 vikalpA mane che te nIce prakaTa karavAmAM AvyA che. (1) athavA eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane e tama prabhAmAM utpanna thAya che. (ra) athavA eka nAraka vAlukAprabhA mAM, eka dhUmaprabhAmAM zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI00 9 7032 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 81 dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 1 / eko vAlukAprabhAyAM, dvau dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 2 // tathA-dvau vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 1 / dvau vAlukAmabhAyAm eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 2 // iti SaD bhnggaaH6| atha vAlukAmabhA-tamaHmabheti pRthivIdvayamAzritya bhaGgAtrayamAha-eko vAlukAmabhAyAma, ekastamAyAM dvau adhaH saptamyAM bhvtH1| tathA-eko vAlukApabhAyAm dvau tamAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 2 / tathA-dvau vAlukAprabhAyAm , ekastamAyAm ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 3 / iti trayo bhaGgAH 3 / 9-6-3=18 // haiM 2, tathA-eka vAlukAprabhA meM, do dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna hotA hai ? athavA-eka vAlukAprabhA meM, do dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 2, tathA-do nAraka vAlukAprabhA meM eka dhumaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna hotA hai 1, athavA-do vAlukAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 2 isa prakAra ye 6 bhaMga hote haiM / aba vAlukAprabhA aura tamaH prabhA ina do pRthiviyoM ko Azrita karake tIna bhaGga isa prakAra se hote haiM-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 1, tathA-eka nAraka vAlukAprabhA meM, do nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 2, tathA-do nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA eka vAlukAprabhAmAM, be dhumaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka vAlukAprabhAmAM, be dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (5) athavA be vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI na24i S5nna thAya che. (6) athavA meM vAyuprabhAbhAM, me dhUma. prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have vAlukApramA ane temaprabhA sAthe sAtamI tamastamaprabhAnA yogathI banatA traNa vikaphanuM kathana karavAmAM Ave che-(1) athavA eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane be sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA eka vAlukAprabhAmAM, be tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che, (3) athavA be vAlukAprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bhagavatIsUtre iti vAlukAmamA pradhAnIkRtya jAtAH sarve aSTAdaza bhaGgAH 18 / iti pUrvokta pazcasaptatibhaGgasaMmelane jAtAH sarve trinavatirbhaGgAH, 45-30-1893 / __ atha paGkaprabhAM pradhAnI kRtya nava bhaGgAnAha-tatra paGkamabhA-dhUmapabheti pRthivIdvayamAzritya SaDbhaGgAnAha-ekaH paGkapabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAM, dvau tamAyAM bhvtiH1| ekaH paGkapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 2 / tathA-ekaH paGkaprabhAyAM, dvau dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 1, ekaH paGka. prabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 2 / tathA-dvau paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 1 / dvauM paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 2 / iti SaD bhaGgAH 6 / meM utpanna ho jAtA hai 3, isa prakAra se ye tIna bhaMga haiN| isa taraha bAlukAprabhA ko pradhAna karake ye 9-6-3-18 bhaMga hote haiN| pUrvokta 75 bhaMgoM meM ina 18 bhaMgoM ko jor3a dene se 93 bhaMga hote haiN| aba paMkaprabhA ko pradhAna karake no bhaMgoM ko sUtrakAra kahate haiMimameM paGkaprabhA aura dhUmaprabhA ina do pRthiviyoM ko Azrita karake 6 bhaMga isa prakAra se hote haiM-eka nAraka paGkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 1, athavA-eka nAraka paGkaprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 2, tathA eka paGkaprabhA meM, do dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 1, athavA-eka paGkaprabho meM do dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 2, tathA do nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH mA zata pApamAnI pradhAnatAatne++3=18 vidayo mana che. tebhaapUrvokta 75vikalpa umeravAthI 93 vikalponuM kathana ahIM sudhImAM pUruM thAya che. have paMkaprabhAnI pradhAnatAvALA nava vikalpa sUtrakAra prakaTa kare che- pahelAM paMkaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA cogathI banatAM 6 vikapanuM kathana nIce pramANe samajavuM-(1) athavA eka nAraka paMkaprbhaamaaN, se dhUmapramAmA, mane me tama:pramA na24mA utpanna thAya che. (2) athavA eka paMkaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpana thAya che. (3) athavA eka nAraka 5 kaprabhAmAM, be dhUmaprabhAmAM ane eka tamaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka paMkaprabhAmAM, be dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (5) athavA be paMkaprabhAmAM eka dhUmapabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. 6 athavA be paMka. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA ttii0|09u032 su03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 83 atha paGkaprabhA-tamaHprabheti pRthivIdvayamAzritya bhaGgatrayamAha-ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 1 / tathA-ekaH paGkaprabhAyAM, dvauM tamAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / tathA dvau paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / iti trayo bhaGgAH 3 / 6-39 / iti paGkamabhAM pradhAnIkRtya jAtAH sarve nava bhaGgAH 9 / iti pUrvoktatrinavatibhaGga saMmelane jAtAH sarve dvayadhikazatabhaGgAH 45-30-28-9 = 102 // __ atha dhUmaprabhAM pradhAnIkRtya bhaGgatrayamAha, tatra dhUmaprabhA-tamaHmabhApRthivIbhyAM saha adhaHsaptamyAM yoge kRte trayo bhaGgA bhavanti, tAnAha-eko dhUmaprabhAyAm , prabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do paGkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai| isa prakAra ye paMkaprabhA aura dhUmaprabhA ko Azrita karake 6 bhaMga haiN| aba paMkaprabhA aura tamaHprabhA ko Azrita karake tIna bhaMga isa prakAra se hote haiM-eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 1, tathA-eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 1, tathA do nAraka paMkaprabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai| isa prakAra se ye tIna bhaMga haiM / paMkaprabhA ko pradhAna karake saba bhaMga ye nau ho jAte haiN| pUrvokta 93 veM bhaMgoM meM ina nau bhaMgoM ko milAdene se 102 bhaMga ho jAte haiN| prabhAmAM eka dhumaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have paMkaprabhA ane temaprabhA sAthe sAtamI pRthvIne ega karavAthI nIce pramANe traNa vikalpa bane che-(1) athavA eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka tamaH prabhAmAM ane be nArake nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka paMkamabhAmAM, be nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka sAtamI na24mA 5-- thAya che. (3) athavA me nA2 5'mAmA, me nAraka tamaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. - A rIte paMkaprabhAnI pradhAnatAvALAM kula 9 vikalpa bane che. A nava vikalpamAM pUrvokta 93 vikalpa umeravAthI 102 vikapanuM kathana ahIM 53 thAya che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstre " " ekastamAyAm, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 1 / tathA eko dhUmaprabhAyAM dvau tamAyAm ekaH adhaH saptamyAM bhavati 1 / tathA - dvau dhUmaprabhAyAm ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / iti trayo bhaGgAH 3 / iti pUrvoktadvayadhikazatabhaGgasaMmelane jAtAH sarve paJcAdhikazatabhaGgAH / 45 - 30 - 18- 9 - 3 = 105 / / iti caturNAM nairayikANAM pRthivItrayasaMyogena sarve pazcottarazatabhaGgA bhavanti 105 / iti / 84 aba dhUmaprabhA ko pradhAna karake tIna bhaGga isa prakAra se banate haiM ina meM dhUmaprabhA aura tamaH prabhA pRthivI ke sAtha adhaH saptamI pRthivI kA yoga karane para tIna bhaMga hote haiM jo isa prakAra se haiM-" eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai, eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna hotA hai aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 1, tathA eka nAraka dhUmaprabhA meM do nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hotA hai 1, tathA do nAraka dhUmaprabhAmeM eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1 isa prakAra se ye tIna bhaMga haiM / pUrvokta 102 bhaMgoM meM ina tIna bhaGgoM ko milA dene se 105 bhaMga saMkhyA A jAtI hai isa taraha cAra nairayikoM ke pRthivIya ke saMyoga se saba 105 bhaGga hote haiN| tAtparya- isa kathana kA aisA jAnanA cAhiye ki cAra nairayika ke trika saMyogI bhaGga 105 hote haiM - jo isa prakAra se kahe gaye haiM- ina cAra nairayikoM ke 11-2, 1-2-1, 2-1-1 isa prakAra se tIna vikalpa kahe gaye haiM-ina have dhUmaprabhAnI pradhAnatAvALA traNa vikalpA batAvavAmAM Ave che. A traNa vikA dhUmaprabhA ane tamaprabhA sAthe sAtamI tamastamaprabhA narakanA ceAga karavAthI ane che-(1) athavA eka nAraka dhUmaprabhAmAM eka nArake tamA prabhAmAM ane e nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (ra) athavA eka nAraka dhUmaprabhAmAM, e nArake! tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA e nArakA dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. pUrvokta 102 vikalpAmAM A traNa vikalpa umeratA kula 105 trikasa'yegI vikalpAnuM kathana ahIM samApta thAya che. A rIte cAra nAraka jIvAnA pRthvItrayanA sA gathI badhAM maLIne 105 vikalpA thAya che. A kathananuM tAtparya e che ke cAra nArakAnA trikasaMcAgI 105 vikA thAya che, je A pramANe kahevAmAM AvyA che- yA yAra nAraanA 1-1-2, 1-2-1, 2-1-1, mA prabhA traNa vikalpa kahyA che. A vikalponuM tAtparya nIce pramANe che -- zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 85 vikalpoM kA tAtparya yaha hai ki kisI eka pRthivI meM eka nAraka, dUsarI eka pRthivI meM eka nAraka aura kisI eka pRthivI meM do nAraka utpanna ho jAte haiM-isI taraha se zeSa do vikalpoM me bhI samajha lenA cAhiye jaba ratnaprabhA aura zarkarAprabhA ke sAtha Age kI naraka pRthiviyoM kA saMcAra kiyA jAtA hai to isa sthiti meM pAMca bhaGga hote haiM-ina pAMca bhaMgoM kA ina tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para 15 bhaMga ho jAte haiM isI taraha se ratnaprabhA aura vAlukAprabhA ina do pRthiviyoM kA Age kI 4 pRthiviyoM ke sAtha yoga karane para 4 cAra bhaMga hote haiM aura ina cAra bhaMgoM kA 3 tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para 12 bhaMga ho jAte haiM / ratnaprabhA aura paMkaprabhA ina do pRthivIyoM kA saMcAra Age kI tIna pRthiviyoM ke sAtha jaba kiyA jAtA hai taba tIna bhaMga hote haiN| ina tIna bhaMgoM ke sAtha tIna vikalpoM kA guNA karane para 9 bhaMga ho jAte haiM isI taraha se ratnaprabhA aura dhUmaprabhA kA Age kI do 2 pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kiyA jAtA hai-taba do bhaMga hote haiM aura ina do bhaMgoM ke sAtha tIna vikalpoM kA guNA karane para 6 bhaMga ho jAte haiN| ratnaprabhA aura tamaH prabhA kA adhaH saptamI pRthivI ke sAtha yoga karane pahelA vikapanuM tAtparya kaI pRthvImAM eka nAraka, bIjI eka pRthvImAM eka nAraka ane trIjI eka pRthvImAM be nAraka utpanna thaI jAya che. eja pramANe bAkInA be vikalponuM tAtparya samajI levuM. jyAre ratnaprabhA ane zarkarA prabhA sAthe pachInI pAMca pRthvIone vega karavAmAM Ave che tyAre pAMca bhaMga (vikala5) bane che. A pAMca pAMca bhaMgavALA traNa vikapa banatA hovAthI 543=15 bhaMga bane che. eja pramANe ratnaprabhA ane vAlukAprabhAne pachInI cAra pRthvIo sAthe anukrame ga karavAthI 4 bhaMga bane che. A cAra bhaMgavALA traNa vikapa banatA hovAthI 443=12 bhaMga bane che. ratnaprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI traNa pRthvIono anukrame coga karavAthI 3 bhAMgAo bane che. evA traNa bhAMgA evALA traNa vika banatA hovAthI 3*3=bhAMgAo bane che. eja pramANe ratnaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvIone anukrame yoga karavAthI 2 bhAMgAo bane che. evA be bhAMgAvALA traNa vikapi banatA hovAthI 243=46 bhAMgAo bane che. eja rIte ratnaprabhA ane tamaprabhAne adhasamamI naraka sAthe ega karavAthI 1 bhAge bane che. evA eka bhAMgA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre para eka bhaMga hotA hai aura isakA tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para tIna bhaMga ho jAte haiN| isa taraha ratnaprabhA ke saMyogavAle 15, 12, 9, 6, 3 ye saba milakara 45 bhaMga ho jAte haiN| isI taraha se zarkarAprabhA. vAle tIsa 30 vikalpa (bhaMga) hote haiM arthAt jaba zarkarAprabhA aura vAlukAprabhA ina do pRthiviyoM kA Age kI cAra 4 pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kiyA jAtA hai taba cAra 4 vikalpa hote haiM ina cAra vikalpoM ke sAtha tIna vikalpoM kA guNA karane para 12 bhaMga hote haiM isI taraha se zarkarAprabhA aura paMkaprabhA kA Age kI pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kiyA jAtA hai tatha tIna 3 vikalpa hote haiM aura ina tIna vikalpoM kA pUrvokta tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para 9 bhaMga ho jAte haiN| isI taraha se zarkarAprabhA aura dhUmaprabhA kA Age ko do pRthiviyoM ke sAtha saMcAra karane para do vikalpa hote haiM aura ina do vikalpoM kA pUrvokta tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para 6 vikalpa ho jAte haiN| isI taraha se zarkarAprabhA aura tamaH prabhA kA Age kI adhaH saptamI pRthivI ke sAtha saMcAra karane para eka vikalpa hotA hai aura isa eka vikalpa ke sAtha tIna vikalpoM kA guNA karane para tIna vikalpa ho jAte haiN| isa taraha 12, 9, 6, 3, ina saba bhaMgoM kA yoga karane para zarkarAprabhA ke yogavAle tIsa 30 bhaMga A jAte haiM / vAlukA aura paGkaprabhA ina do pRthiviyoM kA vALA traNa vikalpanA kula 3 bhAMgAo bane che. A rIte ratnaprabhAnA saMpaas 15+12+4++3=45 maaNgaa| mana che. me prabhArI za bAnA sa yogavALA 30 bhAMgAo A pramANe bane che- zarkarA prabhA ane vAlukAprabhA sAthe pachInI 4 pRthvIone anukrame yoga karavAthI 4 bhAMgA bane che. evAM 4 bhAMgAvALA traNa vikalapa hovAthI kula 443=12 bhAMgA bane che. e ja pramANe zarkarA prabhA ane paMkaTamA sAthe pachInI traNa pRthvIne anukrame saMga karavAthI 3 bhAMgA bane che. evAM traNa bhAMgAvALA traNa vikapa banatA hovAthI kula bhAMgA 343=9 bane che. eja pramANe zarAmabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvIone anukrame yoga karavAthI 2 bhAMgA bane che. evAM 2 bhAMgAvALA 3 vika9pa thatAM hovAthI kula bhAMga 2436 bane che. e ja pramANe zarkarA prabhA ane tamAmabhA sAthe sAtamI oNgInA vegathI eka bhAga bane che. evAM eka bhAMgAvALA traNa vikapa banatA hovAthI 1833 bhAga bane che. A rIte zarkaraprabhAnI pradhAnatA 12+4+8+3=30 minne che. zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA 20 9 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirupaNam 87 - - -- - - catuSpraveze narakatrikayoge koSTakam ratnaprabhayA-45 zarkarAprabhayA-30 vAlukAprabhayA-18 paGkaprabhayA-9 dhUmaprabhayA--3 sarve bhnggaaH| 105 Age kI pRthiviyoM ke sAtha japa saMcAra kiyA jAtA hai taba tIna 3 vikalpa Ate haiM aura ina tIna vikalpoM kA 1-1-2,1-2-1, 2-1-1 ina vikalpoM se guNA karane para 9 vikalpa ho jAte haiN| vAlukAprabhA aura dhUmaprabhA kA Age kI pRthiviyoM ke sAtha saMcAra karane para do vikalpa hote haiM-inakA tIna 3 vikalpoM se guNA karane para 6 bhaMga A jAte haiM-isI taraha se vAlukAprabhA aura tamaHprabhA kA Age kI eka adhaH saptamI pRthivI ke sAtha saMcAra karane para eka vikalpa AtA hai aura isa eka vikalpa ke sAtha tIna vikalpoM se guNA karane para tIna bhaMga A jAte haiM-isa taraha vAlukAprabhA ke saMyoga vAle 18 bhaMga A jAte haiN| isI taraha se paGkaprabhA ke saMyoga vAle 9 aura dhUma prabhA ke saMyoga vAle tIna bhaMga Ate haiN| ye saba bhaMga milakara 105 hote haiN| yahI bAta saMskRtabhASAmeM diyA huA koSThaka dvArA spaSTa kiyA hai vAlukAprabhA ane paMkaprabhAne bAkInI traNa pRthvIo sAthe anukrame coga karavAthI 3 bhAMgA bane che. evAM traNa bhAMgAvALA traNa vikapa bane che tethI te traNa vikalapanA kula bhAMga 3*3=9 bane che. e ja pramANe vAlakAprabhA ane dhUmaprabhAne pachInI be pRthvIo sAthe anukrame vega karava thI be Hinsane che. sevA me mAtra viyA ( 1, 1, 2,-1,2, 1, bhane 2, 1, 1 vA piEl) manatA pAthI pusa in 2x3= thAya che. e ja pramANe vAlukAprabhA ane tama prabhAnA sAtamI pRthvI sAthenA yegathI 1 bhAga bane che. evAM eka bhAMgAvALA traNa vikalpa banatA hovAthI temanA kala bhAga 187=3 thAya che. A rIte vAlukAprabhAnA sagavALA kula 18 bhAga bane che. e ja pramANe paMkaprabhAnA saMgavALA kula 9 bhAMgA bane che ane dhUmaprabhAnA saMgavALA kula 3 bhAMgA bane che. A badhAM bhAMgAo maLIne kula 105 trisaMyegI bhAMgA (vika) thAya che. eja vAta TIkAmAM batAvela koThA dvArA spaSTa karavAmAM AvI che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre ___ atha catuNI nairayikANAM catuzcaturnarakasaMyogena jAyamAnAn pazcatriMzadbhaGgAn prarUpayitumAha-' ahavA ege' ityAdi / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 1 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAM bhvti2| 'ahavA ege rayaNappamAe, ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege tamAe hojA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmamAyAm , ekastamAyAM bhavati 3 / ' ahavA ege rayaNappabhAra, ege sakarappamAe, ege vAlayappabhAe, - aba sUtrakAra cAra nairarikoM ke cAra cAra naraka ke saMyoga se jAyamAna 35 bhaMgoM kI prarUpaNA karane ke nimitta kahate haiM-(ahavA ege yaNappabhAe ege sakarappabhAe egevAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojA) athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna hotA hai 1, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhamappabhAe hojjA 2) eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukApra mA meM, aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluya. ppabhAe, ege tamAe hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zAkiraprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, have sUtrakAra cAra nArakanA cAra, cAra narakamAM pravezanI apekSAe banatA 35 bhAMgAonI prarUpaNa karavA nimitte kahe che ke - " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege ba luyappabhAe, ege pakappabhAe hojA" (1) bhy| 22 nA24 2tnaprabha bhAM, me nA24 ||42||maamaa, 4 nA24 vAsuprabhAmA mane se nA24 54mAmA atpanna thAya che. " ahavA eko rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege va luyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA" (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAsabhAmA bhane : nA24 dhUmapramAmA panna yAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarapabhAe, ege bAluyapyabhAe, ege tamAe hojA" (3) mth| eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 89 ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 4 / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA eko rasnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhvti5| 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 6, ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAege vAluyayabhAe, ege ahe sattamAe 4 ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 4, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 5, ( ahavA - ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 6 (ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattA mAe 7) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakarAprabhA meM, eka mana me nA24 tamAmAmA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarapamAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (4) mth| nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege pakappabhAe, ege dhUmapa. bhAe hojjA" (5) athavA se nA24 2tnamAmA, ye nA24 zazamAmAM me nA24 54prabhAmA mane se nA24 dhUmapramAmA utpanna thAya cha " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe ege tamAe hojjo " (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka paMkaprbhaamaa mane ye nA24 tamaH 5bhAmA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappa. bhAe, ege sakkarappabhAe, ege pakappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (7) (7) athavA eka ratnapabhAmAM, eka zarkarA prabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka adhaH saptamImAM hoya che. bha0 12 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 bhagavatIsUtre prabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 7 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavatibhA 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe' ege dhUmappabhAe. ege ahesattamAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 9 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAm bhavati 10 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 7, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 8) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 8, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 9, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojA) athavA eka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 10, (ahavA-ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA" (4) athavA se nA24 2tnaprabhAbhAM, ye rApramAbhAM, me dhUma. prabhAmA bhane se tamAmAmA DAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (6) AthA meM ratnaprabhAmAM, eka zarkarA prabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI na24mAM -thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA " (10) 2551 me 2tnamAmA, me zarkarAmalAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya cha. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyalpabhAe, ege paMkappabhAe ege dhUma pabhAe hojjA" (11) mathA me namAmA, 4 pAsumAmA, ye 54. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TokA za09 u0 32 su03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 91 eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukApabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 11 / ' ahavA ege rayaNappabhAe. ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , ekastamAyAm bhavati 12 / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti13| 'ahavA ege rayagappabhAe, ege vAluyappa mAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm ,eko dhUmaprabhAyAm ,ekastamAyAM bhavati 14 // * ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko hojjA) athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukA prabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 11, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka volukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 12, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA-eka nAraka ratnaprabhAmeM, eka nAraka vAlukAprabhAmeM, eka nAraka paMkaprabhAmeM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 13, ( ahavA-ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA-eka ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM, eka dhamaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 14, ( ahavA ege raghaNappa bhAe, ege vAluyappapramAmA mane me dhUmaprabhAmA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhoe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA" (12) ath| ratnaprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA".(13) athavA me 2tnaprabhAmAM, se vAyu. prabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' (14) athavA eka ratnaprabhAmAM eka vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ne ekatama prabhAmAM Surna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege dhUmappabhAe zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre 6 " dhUmaprabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 15 | ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlubhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAm ekastamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati 16 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkapabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamAyAM bhavati 17 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege asattamAe hojjA " athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAm, eko dhUmamabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 18 | ahavA, ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe / ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA athavA ekoM 6 , 92 bhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA - eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 15, ( ahavA ege rayaNapabhAe, ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojA 16 ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM, eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 16, ( ahavA ege rayaNa bhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaHprabhAmeM utpanna ho jAtA hai 17, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkaSpabhAe, ege dhUmapabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 18, ege ahe sattamAe hojjA " (15) athavA me ratnalAmA, thoDa vAlua prabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. 66 ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe samAe hojjA " (16) athavA me ratnaprabhAbhA, kheDa vAsupralAbhAM me tamaHpralAbhAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA ege rayaNa pabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA " ( 17 ) athavA kheDa ratna 66 prabhAmAM, eka pa'kaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. ahavA ege rayaNabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmabhAe, ege ahe sattamAe hojA " (18) athavA ye ratnapralAbhAM me pampralAbhAM, thoDa ghuumprabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u.32 sU. 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 93 nairayiko ratnapabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhvti19| 'ahavA ege rayaNappabhAe, egedhUmappabhAe, ege tamAe ege ahesattamAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 20 / ' ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 21 / 'evaM jahA rayaNappabhAra uparimAo puDhIo cAriyAo tahA sakarappabhAe viuvarimAo cAreyavAo' evaM pUrvoktarItyA yathA ratnaprabhayAH uparimA antimAH pRthivyaH uttaro(ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 19, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjo ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 20, (ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojA) athavA eka nAraka zarkarApabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 21, (evaM jahA rayaNappabhAe, uvarimAo puDhavIo cAriyAo tahA sakarappabhAe vi uvarimAo cAriyavvAo) isa taraha jaisA ratnaprabhA pRthivI kA yoga Age 2 kI pRthiviyoM ke sAtha kiyA gayA hai usI prakAra se zarkarA "ahavA ege rayaNaprabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (19) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIya sAtabhA 24i DAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ye tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (20) 424 me 2tnamAmA, bha prabhAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. " ahavA ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe ege paMkappabhAe, ege ghUmappabhAe hojA" (21) mth| me zarApramAmA, me, pAnAmAM se 54. pramAmA bhane se dhUmapramAmA utpanna thAya che. " evaM jAva rayaNappabhAe usa. rimAo puDhavIo cAriyAo, tahA sakarappabhAe vi uvarimAo cAriyavAo" je pramANe ratnaprabhAne pachInI pRthvIo sAthe yoga karIne vikalpa kahevAmAM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 bhagavatIsUtre ttaraM cAritAstathA zarkarAprabhayA api uparimAH pRthivyazcArayitavyAH 'jAva ahavA ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' yAvat athavA ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 22 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAm, eko vAlukApabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 23 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm , eko dhUbhaSabhAyAm, ekastamAyAM bhavati 24 // athavA ekaH zakarAmabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati 25 / athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm , ekastamAyAm , ekaH adhaHsaptamyAm , 26 / athavA-ekaH zarkarAprabhAyAm , ekaH pRthivI kA bhI yoga Upara kI pRthiviyoM ke sAtha karanA cAhiye-(jAva ahavA ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) yAvat athavA eka nAraka zarkarAprabhA me, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 22, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukA prabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 23, athavA-eka zarkaroprabhA meM eka nAraka vAlukAprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 24, athavA eka nAraka zakarAprabhA meM eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 25, athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka AvyA che, te pramANe zarkarAmabhAne paNa pachInI pRthvIo sAthe ega karIne vise 3 . " jAva ahavA ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (22) me nA24 zAmai, 2 nA24 vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (23) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (24) athavA eka zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (25) athavA eka zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM eka dhrumaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (26) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (ra7) zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakAnirUpaNam 95 paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 27 athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 28, athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm , ekaH adhaH saptamyAM bhavati29, athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 30, 'ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati, 31, 'ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA ' athavA eko adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 26, athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura tamaH prabhA pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 27, athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 28, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamImeM utpanna ho jAtA hai 29, athavA eka zarkarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM, eka tamaHprabhA meM aura adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai 30, (ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka paMkaprabhA meM, eka dhamaprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 31, (ahavA ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (28) athavA eka nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhumaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (29) athavA eka nAraka zaki. rAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (30) athavA eka nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM. eka nAraka tamAmabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ___ " ahavA ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA" (31) athavA me vAsupranAmA, 545mAmA, me dhUmapramAmAM sana meM tamAmAmA panna thAya che. " ahavA ege voluyappabhAe, ege pakaprabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (32) 424 me pAyu zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre vAlukApramAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati32, 'ahavA ege vAluyappabhAe, ege paGkappabhAe, ege tamAe, ege ahesatta mAe hojjA' athavA eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 33, 'ahavA ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahesattamAe hojjA' athavA eko vAlukApramAyAm , eko dhUmapabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati, 34, 'ahavA ege paMkapabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmapramAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 35 / iti paJcatriMzadbhaGgAH 35 / evam-7-63-105-35 / sapta, triSaSTiH, eka vAlukAprabhA meM, eka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 32, ( ahavA ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe ege tamAe, ege ahe sattamAe) athavA eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaHprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 33, (ahavA ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe ege tamAe, ege ahe sattamAe ) athavA eka nAraka vAlukAprabhAme eka nAraka dhUmaprabhAmeM eka nAraka tamaHprabhAmeM aura eka nAraka adhaHsaptamI pRthivImeM utpanna hotA hai 34, (ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA)athavA eka nAraka paGkaprabhAme, eka nAraka dhUmapramAmeM, eka nAraka tamaHprabhAmeM aura eka nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 35, isa prakAra kApabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM DAya che. " ahavA ege bAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (33) athavA se vAsupranAmAM, se prabhAmAM, ye tabhAsa mA bhane meM naye sAtabhI na24mA pani thAya che. " ahavA ege bAlayappabhAe, ege dhUmapabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (4) athavA eka vAlukAprabhAmAM, eka dhUmapabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane eka nAye sAtabhI na24mA atpanna thAya che. " ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmapabhAe ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA " (34) athavA se 54mAmI, se dhrumaprabhAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che A pramANe catuSka saMgI 35 bhAMgA (viko) thAya che. asaMgI 7, dvika saMgI 63, trika saMyegI 105 ane catuSka zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 97 paJcAdhikazatam , pnyctrishc-7-63-105-35| eteSAM sarveSAM saMmelane sarve dazAdhikazatadvayabhaGgAH 210 bhavantIti / / atha saMkSepatastatpakAraH pradarzyate-tathAhi pRthivInAmekatve sapta vikalpAH 7 / dvikasaMyoge tu tAsAM pRthivInAm , 'ekastrayaH' ityanena nairayikotpAda vikalpena ratpabhayAsaha-zeSAbhiH krameNa cAritAbhiH zarkarAprabhRtipRthivImirlabdhAH SaT, ' dvau dvau' ityanenApi SaD , ' trayaH ekaH' ityanenApi paDeva, tadeva mete'STAdaza 18 / zarkarAmabhayA tu tathaiva triSu pUrvoktanairayikotpAdavikalpeSu paJca paJceti paJcadaza, evaM vAlukAprabhayA catvArazcatvAra iti dvAdaza, paGkapabhayA trayastrayaH iti nava, dhUmaprabhayA ' dvau dvau' iti SaT , tamaHprabhayA eka se ye 35 bhaMga haiM / 7-63, 105, 35 ye saba mila kara kula 210 bhaMga cAra nairayikoM ke ho jAte haiN| saMkSepa se inakA prakAra isa taraha se hai pRthiviyoM ke ekatva meM inake 7 prakAra kahe gaye haiN| inake dvika yoga meM una pRthiviyoM ke 1-3 isa nairayika utpAda vikalpa ke anusAra ratnaprabhA pRthivI ke sAtha tathA zeSa pRthiviyoM ke sAtha yoga karane para 1-3 ke 6 bhaMga ho jAte haiM isI taraha se 2-2 ke bhI 6 bhaMga ho jAte haiM aura 3-1 ke bhI 6 bhaMga ho jAte haiN| kula ye saba mila kara 18 bhaMga ho jAte haiN| zarkarAprabhA ke sAtha ina pUrvokta nairayikotpAda tIna vikalpoM meM 5-5-5=15 vikalpa ho jAte haiM / vAlukAprabhA ke sAtha 3-3-3=9 vikalpa hote haiN| dhUmaprabhAke sAtha 2-2-2 milakara 6 saMgI 35 bhAMgAo maLIne cAra nArakonA nAraka praveza viSayaka kula 210 bhAMgAe bane che. temanA prakAra saMkSiptamAM A pramANe che - pRthvIonA ekatvamAM temanA sAta prakAra kahyA che. dvika sagI bhAMgAo nIce pramANe bane che-ratnaprabhAmAM 1 nAraka ane tyArapachInI 6 pRthvIomAM anukrame 3 nArake utpanna thatA hoya evA 1-3 nA vikalpavALA 60 bhAMgA eja pramANe ratnaprabhA sAthe pachInI 6 pRthvIone anukrame saMga karavAthI 2-2 (ratanaprabhAmAM be ane pachInI pratyekamAM be nArake hoya evA). nA vikalpavALA 6 bhAgAo bane che. tyArabAda ratnaprabhA sAthe pachInI pRthvIenA vegathI 3-1 nA vikalpavALA 6 bhAMgA bane che. A rIte ratnaprabhAnI sAthe banatA kika sagI bhAMgAnI kula saMkhyA 18 thAya che. zarkarA prabhA sAthe pachInI pRthvIone upayuMkata rIta anusAra pA-pa5=15 bhAMgA thAya cha. me 4 pramANe vAyuprabhA sAthe 4+4+4=12 me thAya che. merI pramA 54mA sAthe 3+3+3= mAM, dhUmaprabhA sAthe 2+2+26 mA bha 13 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre ekaH iti trayaH, tadevamete dvikasaMyoge triSaSTiH 63 / tathA pRthivInAM trikasaMyoge-' ekaH ekI dvau ca ' ityevaM nairayikotpAdavikalpe ratnapabhA zarkarAmabhAbhyAM saha anyAbhiH krameNa cAritAbhilabdhAH paJca, 'eko dvau ekazca' ityevaM nairayiko tpAdavikalpAntare'pi paJca, 'dvau, ekaH, ekazca' ityevamapi nairayikotpAdavikalpAntare pazcaiveti paJcadaza 15, evaM ratnaprabhA-vAlukAprabhAmyAM saha uttarAbhiH krameNa caritAbhilabdhAH dvAdaza, 12, evaM ratnaprabhA paGkaprabhAbhyAM nava 9, ratnaprabhA dhUmaprabhAbhyAM SaT 6 / ratnaprabhA tamaHprabhAbhyAM trayaH 3, zarkarAmabhA-vAlukApramAbhyAM vikalpa hote haiN| tamaHprabhA ke sAtha1-1-1 milakara tIna vikalpa hote haiM isa taraha se dvikasaMyogI 63 vikalpa ho jAte haiM / tathA pRthiviyoM ke trika saMyoga meM " eka eka do" isa nairayikotpAda vikalpa meM ratnaprabhA aura zarkarAprabhA ke sAtha tathA anya pRthiviyoM ke sAtha Age 2 kI pRthiviyoM kA yoga karane para 5 vikalpa Ate haiM, isI taraha se 1 -2-1 isa nairayikonpAda vikalpAntara meM bhI 5 vikalpa Ate haiN| isI prakAra se "do eka eka" isa nairayikotpAda vikalpAntara meM bhI 5 vikalpa Ate haiM isa taraha ye saba vikalpa 15 ho jAte haiM / isI taraha se ratnaprabhA aura vAlukAprabhA ke sAtha zeSa cAra pRthiviyoM kA yoga karane para 12 vikalpa hote haiN| ratnaprabhA aura paMkaprabhA ke sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga karane para 3-3-3 guNita 9 vikalpa hote haiM / ratnaprabhA dhUmaprabhA ke sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga karane para 2-2-2 ane tamaprabhA sAthe 1+1+1=3 bhAMgA thAya che. A rIte dvika saMyogI ma 18+1+13+4+1+3=13 thAya che. ve ni saya vipArnu spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che- ratnaprabhA ane zarkarAmabhA pRthvIo sAthe pachInI pRthvIone anukrame yoga karavAthI 1-1-2 nA vika9pavALA pAMca bhAMganAo bane che. e ja pramANe 1-2-1 nA vika9pavALA pAMca bhAMga ane 2-1-1 ne vikalpavALA pAMca bhAMgA bane che. A rIte traNe vikalpanA maLIne kula 15 bhAMgAo bane che eja pramANe ratnaprabhA ane vAlukAprabhA sAthe pachInI cAra pRthvIone anukame yoga karavAthI traNe vikalpanA maLIne kula 12 bhAMgAe bane che. eja pramANe ratnaprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI 3 pRthvInA vegathI traNe vikalpanA maLIne kula 7+3+=9 bhAMgA thAya che. e ja pramANe ratnaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvIone anukrame yoga karavAthI traNe vikalpanA maLIne 2+2+2=6 kula bhAMgA thAya che. e ja pramANe ratnaprabhA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA To0 za0 9 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 99 dvAdaza, 12, zarkarAprabhA paGkaprabhAbhyAM nava, zarkarAprabhA dhUmaprabhAbhyAM SaT 6, zarkarAprabhA-tamaHprabhAbhyAM trayaH 3, vAlukAprabhA paGkapramAbhyAM nava 9, vAlukAmamA dhUmaprabhAbhyAM SaTU 6, vAlukAprabhA tamaH prabhAbhyAM trayaH 3, paGkaprabhA dhUmaprabhAbhyAM SaT 6, paGkaprabhA tamaHprabhAbhyAM trayaH, dhUmaprabhAdimistu trayaH, tadeva trikasaMyoge pazcAdhikaM zatamekam 105 / catuSkayoge tu pazcatriMzat 35 / evaM rItyA saptAnAM triSaSTeH pazrottarazatasya, paJcatriMzatazca melane 7+63+105+35=210 dazAdhikazatadvayaM bhavati / / mU0 3 // guNita 6 vikalpa hote haiN| ratnaprabhA aura tamaHprabhA ke sAtha adhaH saptamI pRthivI kA yoga karane para 1-1-1 tIna vikalpa hote haiM / zarkarAprabhA vAlukAprabhA ke sAtha yoga karane para 12, zarkarAprabhA ke evaM paGkaprabhA ke sAtha yoga karane para 9, zarkarAmabhI aura dhUmaprabhAke sAtha yoga karane para 6, zarkarAprabhA evaM tamaHprabhA ke sAtha yoga karane para 9, vAlukAprabhA aura paGkaprabhA ke sAtha yoga hone para 9 vAlukAprabhA aura dhUmaprabhA ke sAtha yoga hone para 6, vAlukAprabhA aura tamaHprabhA ke sAtha yoga hone para 3, paGkaprabhA aura dhamaprabhA ke sAtha yoga hone para 6, paGkaprabhA tamaH prabhA ke sAtha yoga hone para 3 aura dhUmaprabhAdi ke sAtha yoga hone para 3, isa taraha trika saMyoga bhane tamAmA sAthe sAtabhA pRthvInA yogathI 1+1+1=3 Hiu mane cha. zarkarA prabhA ane vAlukAprabhA sAthe pachInI 4 pRthvInA vegathI 12 bhAMgA, zarkarA prabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI 3 pRthvInA pegathI 9 bhAMgA, zakaraprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA pegathI 6 bhAMgA ane zarkarA prabhA ane tamAmabhA sAthe sAtamI pRthvInA yogathI 3bhAMgA bane che. vAlukAprabha ane paMkaprabhA sAthe pachInI 3 pRthvIone anukrame vega karavAthI 9, vAlukAprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI 2 pRthvInA pegathI 6 ane vAlukAprabhA ane tama prabhA sAthe sAtamI pRthvInA pegathI 3 bhAMgA bane che. - paMkaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA vegathI 6 bhAMga, paMkaprabhA ane tama prabhA sAthe sAtamI pRthvInA vegathI 3bhAMga ane dhUmaprabhA tathA tamaprabhA sAthe sAtamI pRthvInA vegathI 3 bhaMga bane che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bhagavatIsUtra caturnairayikANAM koSThakam caturNAm-ekasaMyoge-7 , dvikasaMyoge-63 , trikasaMyoge-105 ,, catuSkasaMyoge- 35 sarva melane 210 bhaGgAH bhavanti mUlam-paMca bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA ? pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva ahesattamAe vA hojA / ahavA ege rayaNappabhAe, cattArisakarappabhAe hojjA, jAva ahavA ege rayaNappabhAe cattAri ahe sattamAe hojaa| ahavA dorayaNappabhAe, tinni sakarappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, tinni ahesattamAe hojaa| ahavA tinni rayaNappabhAe do sakarappabhAe hojjA, evaM jAva tinni rayaNappabhAe, do ahesattamAe hojjaa| ahavA cattAri rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjaa| evaM jAva ahavA cattAri rayaNappabhAe ege ahesattamAe hojjA / ahavA ege sakarappabhAe, cattAri vAluyappabhAe hojjA / evaM jahA rayaNappabhAe samaM uvarimapuDhavoo cAriyAo tahA sakarappabhAe vi, samaM cAriyavAo jAva ahavA cattAri sakarappabhAe, ege ahesattamAe hojjaa| evaM ekekAe samaM cAreyavAo jAva meM, 105 bhaMga A jAte haiN| catuSkasaMyoga meM 35 bhaMga / isa prakAra se 7-63, 105, 35 ina saba kA jor3a karane para 210 vikalpa A jAte haiM / sU0 3 // A rIte vikasAyegI bhAMgAono saravALe 105 AvI jAya che. catuSka saMgI 35 bhAMgAo bane che. cAra nArakonA nArakapraveza viSayaka kula 7+1+105+35210 main thAya che. // sU. // zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA ttii0|09u032 90 3 bhavAntarapravezananirUpaNam 101 ahavA cattAri tamAe, ege ahesattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, tinni ahesattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, do ahesattamAe hojjA ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe, hojjA, evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do ahesattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe, ege ahesattamAe hojjaa| ahavA do rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe hojjA, evaM jAva do rayaNappabhAe do sakkarappabhAe ege ahesattamAe / ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege ahe sattamAe hojjaa| ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe, tinni paMkappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM jahA cauNhaM tiyasaMjogo bhANao tahA paMcaNhavi tiyasaMjogo bhANiyavo, navaraM tattha ego saMcArijjai, iha donni, sesaM taM ceva jAva, ahavA tinni dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjaa| ahavA ege zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bhagavatIsUtre rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe, do paMkappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe, do ahe sattamAe hojjA, 4 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA, evaM jAva ahe sattamAe 8 / ahavA ege rayaNappabhAe do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 12 / ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe ege vAlayappabhAe ege ahesattamAe hojjaa16| ahavAege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, egepaMkappabhAe dodhUmappabhAe, hojjA, evaM jahA cauNhaM caukkasaMjogo bhaNio tahA paMcaNhavi caukkasaMjogo bhANiyavo, navaraM abbhahiyaM ego saMcAreyavyo, evaM jAva ahavA do paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahesattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA 1, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege tamAe hojjA 2, ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 3 / ahavA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 / prameyadrikA TI00 9 032 sU03 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojA 4, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojA 5 | ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojA 6 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojA 7 ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojATa | ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 9 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe, ege asattamAe hojjA 10 | ahavA ege raya bhAe, ege vAluyaSpabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA 11, ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlaya bhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 12 ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, " ege paMkappabhAe, ege tamappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 13 | ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 14 | ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA 15 | ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 bhagavatI sUtre jAva ege tamAe hojjA 16 / ahavA ege sakkarappabhAe, jAva ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 17 / ahavA ege sakkarappabhAe jAva ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 18 / ahvA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahaMsattamAe hojjA 19 / ahavA ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, jAva ege ahesattamAe hojjaa20| ahavA ege vAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA 21 // sU0 4 // chAyA-paJca bhadanta ! nairayikAH nairayikapravezanena pravizantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti? pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM bhavanti / athavA eko ratnaprabhAyAM, catvAraH zarkarAprabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM catvAraH adhaHsaptamyAM bhavanti / athavA dvau ratnaprabhAyo, trayaH zarkarAmabhAyAM bhavanti, evaM yAvat-athavA dvau ratnaprabhAyAM trayo'dhaHsaptamyAM bhavanti / athavA trayo ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAmabhAyAM bhavataH, evaM yAvat kyo ratnaprabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhvtH| athavA catvAro ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAM bhavati, evaM yAvat athavA catvAro ratnaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati / athavA ekA zarkarAprabhAyAM catvAro vAlukAmabhAyAM bhavanti ! evaM yathA ratnapabhayA samam uparimapRthivyazcAritAstathA zarkarAmabhayA'pi samam cAyitavyAH,yAvat athavA catvAraH zarkarAmabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / evam ekaikayA samaM cArayitavyA yAvat athavA catvArastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti| athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm , trayo vAlukAmabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , trayo'dhaHsaptamyAM bhavati / athvaa| eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAprabhAyAm , dvau vAlukAprabhAyAM bhavataH, evaM yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAm , dvau adhaHsaptamyAM bhavataH, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmamAyam , dvau vAlukAmabhAyAM bhavataH, evaM yAvata athavA dvau ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm , dvau adhaHsaptamyAM bhavataH / athavA eko ratnaprabhAyAM trayaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM bhavati, evaM yAvat zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 105 athavA eko ratnaprabhAyAM trayaH zarkarAnabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM, bhavati / athavA dvau ratnaprabhAyAm , dvau zarkarAmabhAyAm , eko cAlukAprabhAyAM bhavati, evaM yAvat dvau ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAm , ekaH udhAsaptamyAM bhavati / athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM bhavati, eva yAvat athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmanAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAM, trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti / evamanena krameNa yathA caturNA trikasaMyogo bhaNitastathA paJcAnAmapi trikasaMyogo bhaNitavyaH, navaraM tatra ekaH saMvAryate, atra dvau, zeSaM tadeva yAvat-athavA trayo ghUmapabhAyAm , ephastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , dvau paGkaprabhAyAM bhavataH, evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 4 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAM, dvau vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkapramApAM bhavati, evaM yAvat adhAsaptamyAm 8 / athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAM bhavati,evaM yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm eko'dhaHsaptamyAM bhavati 12 / athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkaprabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati, evaM yAvat-athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm . eko vAlukAprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti16| athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAM, dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH, evaM yathA caturNA catuSkasaMyogo bhaNitastathA paJcAnAmapi catuSkasaMyogo bhaNitavyaH, navaram abhyadhikam-ekaH saMcArayitavyaH, evaM yAvat-athavA dvau paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukApramAyAm , ekaH paGkaprabhAbhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm bhavati 1, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAma, eko vAlukAmamAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAM yAvat ekaH paGkaprabhAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm ekastamAyAM bhvti4| athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmamAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko ghUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti5| athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakarApabhAyAm eko vAlukAprabhAyAm , ekastamAyAm , eko 'dhAsaptamyAM bhvti6| athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGka bha 14 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 bhagavatIsUtre prabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAma, ekastamAyAM bhavati 7, athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmapramAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 8 // athavA eko ratnaprabhAyAm , eka zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 9 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 10 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm, ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 11, athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhAsaptamyAM bhavati 12 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko'dha saptamyAM bhavati 13 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlakAprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti14| athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , yAvat eko'dhaHsaptamyAM bhvti15| athavA ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati e ko vAlukAprabhAyAM yAvat ekastamAyAm ,eko'dhaHsaptamyAM bhvti16|| athavA ekaH zarkarAmabhAyAM yAvat ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm , eko'dhAsaptamyAM bhavati 17 / athavA ekaH zarkarAmabhAyAM yAvat ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 18 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , eko bAlukAmabhAyAma, eko dhUma prabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyA~ bhavati 19 / athavA ekaH zarkarA prabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , yAvat eko'dhaHsaptamyAM bhavati 20 / athavA eko vAlukAprabhAyAM yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati 21 / / muu04|| TIkA-atha paJcAnAM nairayikANAM gatyantarAnnismRtya nairayikapavezane dvASadhyadhika-catuHzatabhaGgAn pratipAdayitumAha-'paMca bhaMte' ityAdi / 'paMca bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA ki rayaNappabhAe hojjA? pucchA' gAGgeyaH TIkArtha-pAMca nairayikoM ke gatyantara se nikala karake nairayika meM pravezana meM 462 bhaMga hote haiM-unhIM bhaGgoM ko pratipAdana karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai 21.10.--" paMca bhaMte ! neraiyA " tyA anya gatimAMthI nIkaLIne nArakagatimAM praveza karatAM pAMca nArakanA 462 bhAMgAo ( vika) thAya che. sUtrakAre A sUtramAM te bhAMgAonuM nIce pramANe pratipAdana karyuM che A viSayane anulakSIne gAMgeya aNagAra mahAvIra prabhune pUche che ke - (paMca bhaMte ! neraiyA neraiyapyavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA? zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TA00 94032 0 4 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam , pRcchati - he bhadanta ! paJca nairayikAH nairayikapravezanakena pravizanto nairayikabhavamavezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti, ki vA zarkarAmabhAyAM vA, vAlukAmamAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA dhUmaprabhAyAM vA, tamAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! syaNappabhAe vA hojjA, jAtra ahesattamAe vA hojjA ' he gAGgeya ! nairayikamavezanakaM kurvantaH paJca nairayikA ratnamabhAyAM vA bhavanti yAvat zarkarAprabhAyAM vA, vAlukAprabhAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA dhUmaprabhAyAM vA, tamAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavanti iti sapta bhaGgAH 7 / atra - 'ekacatvAraH ( paMca bhaMte! neraiyA nerahayapavekSaNaeNaM patimANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA ) he bhadanta ! pAMca nairavika nairayika pravezanaka dvArA nairayikabhava meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM? athavA vAlukAprabhA meM hote haiM ? kyA paMkaprabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM hote haiM ? yA tamaH prabhA meM hote haiM ? yA adhaH saptamI meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM (gAMgeyA) he gAMgeya ! ( rayaNapabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojA) nairayika pravezanaka karate hue pAMca nairayika ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat zarkarAprabhA meM bhI hote haiM, vAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkaprabhA meM bhI hote haiM dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaH prabhA meM bhI hote haiM aura adhaH saptamI meM bhI hote haiM - arthAt gatyantara se nikala karake pAMca jIva ki jinheM naraka meM nArakakI paryAya se utpanna hotA hai ve ratnaprabhAmeM bhI utpanna ho sakate haiM, zarkarAprabhA meM bhI utpanna ho sakate haiM yAvat adhaH saptamI 107 pucchA) De lahanta ! anya gatimAMthI nIjIne nairayiGa pravezana dvArA nAra bhavamAM praveza karatA pAMca nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke pa'kaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tamaHprabhAmAM utpanna thAya che ? ke sAtamI tamastamaprabhAmAM utpanna thAya che ? mahAvIra prabhunA uttara- " gaMgeyA ! " he gAMgeya ! ( syaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattAe hojjA ) nA24 bhavamA praveza ratAM yAMya nArI ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zakarAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paMkaprabhAmAM pazu utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM pazu utpanna thAya che, tamaHprabhAmAM pazu utpanna thAya che ane tamastamaprabhA nAmanI sAtamI narakamAM pazu utpanna thAya che. A rIte ahIM sAta bhAMgA thAya che. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre 1, dvau trayaH 2, trayo dvau 3, catvAra ekaH 4, iti catvAro vikalpA bhavanti, tatra ' ekazcatvAraH' iti prathamavikalpamAha-' ahavA ege rayaNappabhAe, cattAri sakarappabhAe hojjA' athavA paJcasu madhye eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati utpaghate catvArazca zarkarAmabhAyAM bhavanti utpadyante 1, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, catAri ahesattamAe hojjA ' yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM catvArazca vAlukAprabhAyAM bhavanti 2, athavA eko ratnaprabhAyAM, catvArazca paGkamabhAyAM bhavanti 3, athavA eko ratnaprabhAyAM, catvArazca dhUmamabhAyAM bhavanti4, athavA eko ratnaprabhAyAM catvArastu namAyAM bhavanti 5, athavA eko ratnaprabhAyAM catvArastu adhaHsaptamyAM pRthivI meM bhI ho sakate haiN| isa taraha se ye sAta bhaGga hote haiN| tathA pA~ca nairayikoM ke dvikasaMyogI 1-4, 2-3, 3-2, 4-1 ye cAra vikalpa hote haiN| inameM jo 1-4 yaha prathama vikalpa hai usakI apekSA se sUtrakAra kathana karate haiM / (ahavA-ege rayaNappabhAe cattAri sakarappabhAe hojA) pAMca narakoM meM se eka nAraka ratnaprabhA pRthivI meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka zarkarAprabhApRthivI meM utpanna ho jAte haiM (jAva ahavA rayaNappabhAe cattAri ahe sattamAe hojA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte hai 4, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho pAMca nArakenA drikasaMgI vika cAra prakAranA che-ratnaprabhAmAM 1 ane bIjI koIpaNa narakamAM ja nAraka hoya e 1-4 ne vikalpa, eja pramANe 2-3 nI, 3-2 nA, 4-1 na sama yA2 prA2nA vipI bhane che. have 1-4 nA vikala5nI apekSAe je bhAMgAo bane che temane prakaTa 421mA Ave cha-( ahavA ege rayaNappabhAe, cattAri sakkarappabhAe hojjA) (1) pAMca nArakamAMne eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane cAra nAraka za42 prabhAmA 5nna thAya che. (jAva ahavo ege rayaNaprabhAe cattAri ahe sattamAe hojjA) (2) ath| ye nA24 2tnamAma ane yA nA24 vaayukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ranamabhAmAM ane cAra nAraka paMkapabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI00 9 u032 sU04 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 109 bhavanti, iti 6, iti prathamavikalpe SaD bhaGgAH 6 // atha dvau trayaH' iti dvitIya vikalpamAha-' ahavA do rayaNappabhAe, tinni sakarappabhAe hojjA' athavA dvau ratnaprabhAyAM bhavataH, trayazca zarkarAmabhAyAM bhavanti1, 'evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe tini ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA dvau ratnaprabhAyAM tyastu-vAlukAprabhayAM bhavanti 2, athavA dvau ratnaprabhAyAM trayastu paGkaprabhAyAM bhava. nti3, athavA dvau ratnaprabhAyAM trayazca dhUmaprabhAyAM bhavanti4, athavA dvau ratnaprabhAyAM trayastu tamAyAM bhavanti 5, athavA dvau ratnaprabhAyAM bhavataH, trayastu adhaHsaptamyAM jAtA hai aura cAra nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka adha: saptamI meM utpanna ho jAte haiM 6 isa taraha se ye prathama vikalpa meM 6 bhaMga ho jAte haiM / dvitIya vikalpa meM bhI 6 hI bhaMga hote haiM jo isa prakAra se hai (ahavA do rayaNappabhAe, tinni sakarappabhAe hojjA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe tinni ahe sattamAe hojA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura tIna nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA do nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho ane cAra nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte pahelA vikalpavALA 6 bhAMgAo thAya che. have bIjA vikalpanA 6 bhAMgAo prakaTa karavAmAM Ave che - (ahavA do rayaNappabhAe, tinni sakkarappanAe hojjA, evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe tinni ahe satamAe hojjA) (1) athavA me nA24 2tnaprabhAmA bhane traNa nAraka zarAmabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka ratna prabhAmAM ane traNa nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 bhagavatIsUtre bhavanti, iti 6 / iti dvitIya vikalpe SaD bhaGgAH 6 / atha trayo dvau' iti tRtIyavikalpamAha-' ahayA tinni rayaNappabhAe do sakkarappabhAe hojjA' athavA trayo ratnaprabhAyAM bhavanti, dvau zarkarAmabhAyAM bhavataH1, 'evaM jAva tinni rayaNappabhAe do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA trayo ratnaprabhAyAM bhavanti, dvau vAlukAmabhAyAM bhaktaH 2 / athavA trayo ratnapabhAyAM dvau paGkaprabhAyAM bhavataH 3, athavA yo ratnaprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 4, athavA trayo ratnaprabhAyAm , dvau tamAyAM bhavataH5, athavA trayo ratnaprabhAyAM dvau adhaHsaptamyAM bhavataH iti tRtIyavikalpe SaD bhaGgAH 6 / atha -- catvAra ekaH' iti caturthavikalpamAhajAte haiM aura tIna nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte hai 6 / tRtIyavikalpa 3-2 meM bhI 6 vikalpa hote haiM jo isa prakAra se haiM-(ahavA tinni rayagappabhAe do sakarappabhAe hojjA) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1 (evaM jAya tini rayaNappabhAe do ahe sattamAe hojjA ) isI taraha se 5 pAMca vikalpa aura isa prakAra se jAnanA cAhiye-athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte hai aura do nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte hai aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpana ho jAte haiM aura do nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAte hai 5, adhavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utAnna ho jAte haiM aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 6 / caturtha vikalpa meM bhI - have 3-2 nA trIjA vikalpanA 6 magAo prakaTa karavAmAM Ave che - ( ahavA tinni rayaNappabhAe, do sakarappamAe hojjA, evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe do ahe sattamAe hojjA ) (1) 424 te pAMya nArImAna ! nArake ratnaprasAmAM ane be nArakai zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka vAlukAkakSAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka paMkaprabhAmAM utpana thAya che (4) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka tama prabhAmAM upana thAya che. (6) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpana thAya che. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za0 9 30 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 111 "ahavA cattAri rayaNappabhAe, ege sakarappamAe hojjA ' athavA catvAro ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAM bhavati1 / 'evaM jAva ahayA cattAri rayaNappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA catvAro ratnaprabhAyAm , ekastu vAlukAmabhAyAM bhavati2, athavA catvAro ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyA~ bhvti3|| athavA catvAro ratnaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati4, athavA catvAro ratnaprabhAyAm ekastu tamAyAM bhavati 5 / athavA catvAro ratnaprabhAyAm eko'dha:saptamyAM bhavati 6 // iti caturthavikalpe SaT 6 / evaM vikalpa catuSTayena SaT, SaT, SaT, SaT, 6-6-6-6 iti ratnaprabhAprAdhAnye caturvizatibhaGgA jAtAH 24 / / 6 bhaMga hote haiM, jo isa prakAra se haiM-(ahavA cattAri rayaNappabhAe, eko sakarappabhAe hojjA) athavA cAra ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, (evaM jAva ahavA cattAri rayaNappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA cAra ratnaprabhA meM aura eka vAlukAmabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA-cAra ratnaprabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 5, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 6, isa taraha se cAroM vikalpoM ke ye 24 bhaMga ho jAte haiN| ye 24 bhaMga yahA~ ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA se hue haiN| have 4-1 nA cothA vika95nA 6 bhaMga prakaTa karavAmAM Ave che- ( ahavA cattAri rayaNappabhAe, eko sakkarappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA cattAri rayaNappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) (1) athavA te pAya nAmAMnA yAra nArake ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane eka nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA cAra na raka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpana thAya che. (3) athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpana thAya che. (5) athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte cAre vikalpanA maLIne 24 bhAMgAo thAya che. A 24 bhAMgAe ratnaprabhA pRthvInI pradhAna natAnI apekSAe banyA che. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 bhagavatI sUtra atha zarka rAmamAmAzritya vikalpa vatuSTayena viMzatibhaGgAnAha - ' ahavA ege sakarappabhAe, cAri vAluyappabhAe hojjA ' athavA ekaH zarkarAmabhAyAM catvAro vAlukAmAyAM bhavanti 1, ' evaM jahA rayaNappabhAe samaM arimapuDhavIo cAriyAo tahA sakkarapabhAe visamaM cAreyantrAo ' evaM pUrvoktarItyA yathA ratnaprabhayA samaM saha uvarimapRthivyaH uttarottarapRthivyaH zarkarAmabhAdayaH pRthivyazcAritAstathA zarkarApabhayApi samam uparimAH vAlukAprabhAdayaH pRthivyazvArayitavyAH saMcAraNIyAstathA ca athavA ekaH zarkarApabhAyAM catvAraH paGkamabhAyAM bhavanti2, athavA ekaH zarkarApramAyAM catvAro dhUmama mAyAm 3 athavA ekaH zarkarAmabhAyAM catvArastamAyAm 4, aba sUtrakAra zarkarAmabhA pRthivI kI pradhAnatA se jo 20 bhaMga hote haiM unheM kahate haiM - yahA~ para bhI pUrvokta cAra 4 vikalpoM ko lekara hI ye 20 bhaMga kiye gaye haiM (ahavA ege sakarappabhAe cantAri vAluvappabhAe hojA) athavA eka nAraka zarkarAmabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1 ( evaM jahA rayaNappabhAe samaM uvarimapuDhavIo vAriyAo tahA sakarappabhAe vi samaM cAreyavvAo ) jisa taraha se ratnaprabhApRthivI ke sAtha 6 pRthiviyoM kA yoga karake bhaMgoM kA nirmANa kiyA gayA gayA hai usI prakAra se yahAM para bhI zarkarApRthivI ke sAtha bhI 5 pRthiviyoM kA yoga karake bhaMgoM kA nirmANa kara lenA cAhiyetathA ca athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hotA hai aura cAra nAraka paMkamA meM utpanna hote haiM 2, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hote haiM, have sUtrakAra zarkarAprabhAnI pradhAnatAnI apekSAe upayukta cAre vika 95nA je 20 bhAMgAe thAya che te prakaTa kare che-- 66 ahavA ege sakkaratpabhAe. cattAri vAluyanabhAe hojjA " ( 1 ) athavA te pAMca nArakeAmAMnA eka nAraka zarkarApramAmAM utpanna thAya che ane cAra nAra vAsupralAbhAM utpanna thAya che. ( evaM jahA rayaNappabhAe samaM ubarima puDhatrIo cAriyAo tahA sakarapabhAe vi samaM cAreyavvAo ) levI rIte ratna - prabhA pRthvInI sAthe 6 pRthvIene caitra karIne bhAMgAonuM nirmANu karavAmAM AvyuM che, eja pramANe zarkarAprabhA sAthe pachInI pa pRthvIonA cega karIne bhAMgAonuM nirmANa karavuM joie. jemake--(2) eka nAraka zarkarAprabhAmAM ane cAra nAraka 5'prabhAmAM utpanna tha ya che. (3) athavA eka nAraka zarkarAprabhAmAM ane bAkInA cAra nAraka dhUmapramAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka zarAprabhAmAM ane zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u.32 sU. 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 113 athavAekaHzarkarAprabhAyAM catvAro'dhaH saptamyAM bhavanti,evam athavAdvau dvauzarkarAprabhAyAM trayastrayastu vAlukAprabhAyAm , paGkaprabhAyAM, dhUnamabhAyAm , tamAyAm , adhaHsaptamyAM ca bhavanti, evam trayastrayaH zarkarAmabhAyAm dvau dvau ca vAlukAmabhAprabhRtiSu pRthivISu bhavanti 6, tathA-catvArazcatvAraH zarka rAprabhAyAM bhavanti ekaikastu vAlukAprabhAdiSu 3, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra 4 nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hotA hai aura zeSa 4 nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hote haiM 5, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna naraka vAlukAprabhA meM utpanna hote haiM 1, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna nAraka paMkaprabhA meM utpanna hote haiM 2, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hote haiM 3, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna nAraka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 4 athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hote haiM 5 tRtIya vikalpa kI apekSA se isa prakAra kA kathana karanA cAhiye-athavA tIna nAraka zarkarApramA meM utpanna hote haiM aura do nAraka vAlukAprabhA meM utpanna hote haiM 1, athavA tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura do bAkInA cAra nAraka tamabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane cAra nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. 2-3 nA vikalpavALA pAMca bha gA-(1) athavA be nAraka zarkarA prabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA be nAraka zarAmabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka zarkarA prabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be nAraka zarkarAmabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka tama pramAmAM utpanna thAya che. (5) athavA be nAraka zarkarA prabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have 3-2 nA vikalpanA pAMca bhAge prakaTa karavAmAM Ave che - (1) athavA te pAMca nArakamAMnA traNa nAro zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che ane bAkInA be nAke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA traNa nArake zarkarA prabhAmAM ane bAkInA be nArake paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) bha0 15 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 bhagavatIsUtre bhavati iti sUcayannAha-' jAva ahavA cattAri sakkarappabhAe. ege ahesattamAe hojjA' yAvat-athavA catvArazcatvAraH zarkarAmabhAyAM bhavanti ekaikastu vAlukAnAraka paMkaprabhA meM utpanna hote haiM 2, athavA tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hote haiM 3, athavA tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 4, athavA tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 5, caturthavikalpa jo 4-1 rUpa haiM-usakI apekSA kathana isa prakAra se hai-athavA cAra nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka vAlukAmabhA meM utpanna hotA hai 1, athavA cAra nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA cAra nAraka zakarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM Ara eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 3, athavA cAra nAraka zakarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna hotA hai 4, athavA cAra nAraka zakarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM utpanna hotA hai 5, isa prakAra se ye zarkarAprabhApRthivI kI pradhAnatA karake 4 vikalpoM kI apekSA 20 bhaMga hote haiM yahI vAta (jAva ahayA cattAri sakarappabhAe ege ahe athavA traNa nArake zarkarA prabhAmAM ane bAkInA be nArake dhUmapabhAmAM upanna thAya che. (4) athavA traNa nArake zarkarA prabhAmAM ane bAkInA be nArake tama prabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA traNa nAraka zarkarA prabhAmAM ane be nArake nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che have 4-1 nA cothA vikala5thI banatA pAMca bhaMga prakaTa karavAmAM Ave che-(1) te pAMca nArakamAMnA cAra nArake zarkarApabhAmAM utpanna thAya che ane bAkIno eka nArake vAlukAprabha mAM utpanna thAya che. (2) athavA cAra nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane bAkIne eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) cAra nArake zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA cAra nArake zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane bAkIne eka nAraka tamaH prabhAmAM utpanna thAya che. (5) cAra nArake zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane bAkInuM eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte zarkarA prabhA pRthvInI pradhAnatA laIne cAre vika95nA maLIne susa 20 mA mana che, me pAta " jAva ahavA cattAri sakarappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" 2 // sUtrayA 21 vyasta tha che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 115 prabhA - paGkaprabhA - dhUmaprabhA-tamA'dhaHsaptamISu bhavati, iti zarka rAprabhAprAdhAnye viMzatibhaGgA bhavanti 20 / evaM ekkekAe samaM cAreyavvAo' evaM pUrvoktarItyA ratnaprabhA-zarkarAprabhAvadeva ekaikayA vAlukAdikayA pRthivyA samaM saha-ekadvitricaturbhedena vikalpAzcArayivyAH, saJcAraNIyAH tadantimavikalpaM sUcayitumAha-'jAva ahavA cattAri tamAe, ege ahesattamAe' yAvat athavA catvAro nairayikAstamAyAM bhavanti, ekastu adhaHsaptamyAM bhavati / evaM vAlukAmabhAyAM SoDaza 16, sattamAe hojjA) isa sUtrapATha dvArA samajhAI gaI hai| (evaM ekekAe samaM cAreyavAo) ratnaprabhA aura zarkarAprabhA kI taraha pUrvokta vikalpoM ko lekara vAlukApRthivI kI pradhAnatA meM 16 bhaMga, paMkaprabhA kI pradhAnatA meM 12 bhaMga, dhUmaprabhA kI pradhAnatA meM 8 bhaMga, tamaH prabhA kI pradhAnatA meM 4 bhaMga hote haiN| (jAva ahavA cattAri tamAe, ege ahe sattamAe ) isa sUtra dvArA sUtrakAra ne antimabhaMga ko 4-1 vikalpa ko lekara sUcita kiyA hai| tAtparya yaha hai jisa prakAra se 1-4, 2-3, 3-2, 4-1, zarkarAprabhA meM pAMca nairayikoM ke dvika saMyogI ye 4 vikalpa kahe gaye haiM aura inakI apekSA lekara zarkarApRthivI ke sAtha anya pRthiviyoM kA saMcAra karake 20 bhaMga kahe gaye haiM usI prakAra se bAlukA kI pradhAnatA karake anya pRthiviyoM ke sAtha isake yoga meM ina pAMca naira " eva ekekkAe samaM cAreyavvAo" 2tnaprabhA bhane rApramAnI prdhaanatAvALA pUrvokta cAra vikalpanA jevAM bhAMgAo kahevAmAM AvyAM che, evAMja bhAMgAo vAlukAprabhA Adi pRthvIe pachInI pRthvIo sAthe yoga karIne kahevA joIe. A rIte vAlukAprabha sAthe 16 bhAMgA, paMkaprabhA sAthe 12 bhAMgAo, dhUmaprabhA sAthe 8 bhAMgAo ane tama prabhA sAthe 4 bhAMgAo thAya che. " jAva ahavA cattAri tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" ma. sUtra dvArA sUtrakAre 4-1 nA vikalpanI apekSAe je chelle bhAMge bane che te prakaTa karyo che-"athavA cAra nArake tama:prabhAmAM utpanna thAya che ane bAkIne eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che." A sauthI chello drikasaMgI bhAMge samaja mA 4thananu tAtparya me cha ...1-4, 2-3, 3-2, 4-1 mA yAra prakAranA vikapanI apekSAo jevI rIte zarkarA prabhA sAthe pachInI pAMca pRthvI ene anukrame yoga karavAthI dareka vikalapanA pAMca bhAMgA bane che ane evAM zrI bhagavatI sUtraH 8 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 bhagavatIstre paGkaprabhAyAM dvAdaza 12, dhUmaprabhAyAm aSTau 8, tamaHprabhAyAM ca catvAraH 4, evaM savasaMmelane 24+20+16+12+8+4=84 caturazItirbhaGgAH bhavantIti bhAvaH / tadeva vizadIkriyate-paJcAnAM nairayikANAM pRthivIdvayasaMyogena ekavikalpa ekaviMzatibhaGgA bhavanti, tathAhi-" ekazcatvAraH 1, dvau trayaH 2, trayo dvau 3, catvAra eka.4" iti catvAro vikalyA bhavanti, tatra prathame' ekazcatvAraH iti vikalpe ekaviMzatibhaGgA bhavanti, yathA ratnaprabhayA saha zarkarApabhAyA yoge kRte SaT 6, yikoM ke vikasaMyogI cAra vikalpoM se guNA karane para 16 bhaMga hote haiN| isI taraha se paMkaprabhA kA dhUmaprabhA Adi pRthiviyoM ke sAtha yoga karane para tIna 3 bhaMga hote haiM-ina tIna bhaMgoM ke sAtha pUrvokta 4 vikalpoM se guNA karane para 12 bhaMga hote haiN| dhUmaprabhA ke sAtha anya tamaHprabhA Adi pRthiviyoM kA yoga karane para labdha do vikalpa ke sAtha ina pUrvokta cAra 4 vikalpoM kA guNA karane para 8 bhaMga hote haiN| tamaHprabhA ke sAtha adhaHsaptamIpRthivI kA yoga karane para labdha eka vikalpa ke sAtha cAra vikalpoM kA guNA karane para 4 bhaMga hote haiM isa taraha 24-20-16-12-8-4 kA yoga karane para 84 vikalpa vikasaMyogI A jAte haiN| aba sUtrakAra isI bAta ko spaSTa karate haiMpAMca nairayikoM ke pRthivI dvaya ke saMyoga se eka vikalpa meM 21 bhaMga hote haiM 1-4, 2-3, 3-2, 4-1 ye cAra vikalpa pAMca nairayikoM ke cAra vikalpanA pa44=20 bhAMgA bane che, e ja pramANe vAlukAprabha sAthe pachInI cAra pRthvIone anukrame ega karavAthI 4 bhagA bane che ane evAM cAra vika9pe banatA hovAthI vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA kula 484=16 bhAMgA bane che. e ja pramANe paMkaprabhA sAthe pachInI traNa pRthvIone anukrame ga karavAthI dareka vikalapanA traNa bhAga banatA hovAthI kula 3*4=12 bhAMgA bane che. e ja pramANe dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA pegathI dareka vikalpanA 2 bhAMgA banatA hovAthI ja 4 vika9panA 244=8 bhAMgA bane che. e ja pramANe tamaprabhA sAthe sAtamI pRthvInA pegathI 1 bhAMge banate hovAthI 4 vika95nA kula 4 bhAMga bane che. A badhAM bhAMgAone saravANe 24+20+1+12+8+4%3D84 yatA DAvAthI visayAsI dasa vikalapi 84 thAya che. have sUtrakAra eja vAtane spaSTa karatA kahe che-" be pRthvImAM maLIne pAMca nArake utpanna thatAM hoya evA eka vikalpanA kula 21 bhAMgA thAya cha. savA 1-4, 2-3, 3-2 bhane 4-1 nA siyAsI yA vijaya! zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 30 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakAnirapaNam 117 evaM ratnaprabhA-vAlukAprabhAyoge pazca 5, ratnaprabhA-paGkaprabhAyoge catvAraH 4, ratnaprabhA-dhUmaprabhAyoge trayaH 3, ratnapabhA-tamaHprabhAyoge dvau 2, ratnaprabhA-'dhaHsaptamIyoge ekaH 1 / ebam 6-5-4-3-2-1 ekatrIkaraNe sarve ekaviMzatibhaGgA bhavanti 21 / evaM 'dvau trayaH' iti dvitIyavikalpena ekaviMzatirbhaGgAH 21 / tathA 'trayo dvau ' iti tRtIyavikalpena ekaviMzatirbhaGgAH 21 / ' cabAra ekaH' iti caturthavikalpenApi ekaviMzatimagAH 21 / evam 21-21-21-21 ekaviMzaticatuSTayasaMmelane jAtAH sarve caturazItibhaGgAH 84 / dvika saMyogI haiN| ina meM jo 1-4 yaha prathama vikalpa hai isa vikalpa meM 20 bhaMga hote haiM-jaise ki-ratnaprabhA aura vAlukAprabhA kA yoga karane para 5, ratnaprabhA aura paMkaprabhA kA yoga karane para 4, ratnaprabhA aura dhUmaprabhA kA yoga karane para 3, ratnaprabhA aura tamaHprabhA kA yoga karane para 2, ratnaprabhA aura adhaH saptamI kA yoga karane para 1 bhaMga hotA hai so ina saba bhaMgoM kA jor3a 21 A jAtA hai| isa taraha se do tIna rUpa jo dvitIya vikalpa hai, isa vikalpa meM bhI 21 vikalpa hote haiM / 3-2 rUpa jo tIsarA vikalpa hai isa vikalpa meM bhI 21 aura 4-1 rUpa jo cauthA vikalpa hai isa vikalpa meM bhI 21 bhaMga hote haiN| 21 ko 4 se guNA karane para 84 ho jAte haiM-isa tarahase ye 84 bhaMga pAMca nairayikoM ke dvikasaMyogI bhaMga haiN| thAya che. te cAra vikalapamAMnA pahelA vikalpamAM kula 21 bhAMgA thAya che. jemake ratnaprabhA sAthe zarkaraprabhAno vega karavAthI 6 bhAMgA thAya che, ratnaprabhA sAthe vAlukAprabhAne yoga karavAthI pAMca bhAMgA, ratnaprabhA sAthe paMkaprabhAno yoga karavAthI cAra bhAMgA, ratnaprabhA sAthe dhUmaprabhAne bhegA karavAthI 3 bhAMgA, ratnaprabhA sAthe tama prabhAne vega karavAthI 2 bhAMgA ane ratnaprabhA sAthe adhasaptamIne yoga karavAthI 1 bhAge bane che. A rIte pahelA vika95nA bhAMgAone saravALe 21 thAya che eja pramANe 2-3 nA bIjA vikalpanA paNa 21 bhAMgA thAya che, eja pramANe 3-2 nA trIjA vikalpanA paNa 21 bhAMgA thAya che ane 4-1 nA cothA vikalpanA paNa 21 bhAMgA thAya che. A rIte cAre vikalpanA kula bhAMgAonI saMkhyA 2144=84 thAya che. A rIte pAMca nArakanA dvika saMgI bhAMgAnI kula saMkhyA 84 thAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bhagavatIsUtre atha paJcAnAM nairayikANAM narakatrayasaMyoge SaD vikalpA bhavanti, tathAhi-ekaH ekaH vayaH 1, ekaH dvau dvau 2, dvau ekaH dvau 3, ekaH trayaH ekaH 4, dvau dvau eka:5, trayaH ekaH ekaH6, iti ssddviklpaa:6| tatra ekaikasmin vikalpe saptAnAM padAnAM paJcatriMzad bhaGgA bhvnti| te yathA-ratnaprabhA-zakarAmabheti pRthivIdvayena saha vAlukApabhAdipRthivInAM saMyoge kRte paJca bhaGgAH 5 / ratnaprabhA-cAlukAprati pRthivIdvayena saha paGkaprabhAdipRthivInAM saMyoge kRte catvAro bhaGgAH 4 / ratnaprabhA-paGkaprabheti pRthivIdvayena saha dhUmaprabhAdipRthivInAM saMyoge kRte trayo bhaGgAH3 / ratnaprabhA-dhUmaprabheti-pRthivIdvayena saha tamaHprabhA'dhaHsaptamyoH saMyogekRte dvau bhaur| ratnaprabhA-tamaHprabheti pRthivIdvayena saha adhaHsaptamyAH saMyoge kRte sati eko ___pAMca nairayikoM ke narakatraya ke saMyoga meM 6 vikalpa hote haiM-jaise ki 1-1-3, 1-2-2, 2-1-2, 1-3-1, 2-2-1, 3-1-1 / inameM se eka eka vikalpa meM sAtapadoM ke 35 bhaMga hote haiM-jo isa prakAra se haiM -ratnaprabhA aura zarkarAmabhA ina do pRthiviyoM ke sAtha vAlukA Adi pRthiviyoM kA saMyoga hone para 5 bhaMga hote haiM, ratnaprabhA aura vAlukAprabhA ke sAtha paGkaprabhA Adi pRthiviyoM kA saMyoga karane para 4 bhaMga hote haiM, ratnaprabhA evaM paMkaprabhA ina do pRthiviyoM ke sAtha dhUmaprabhAdipRthiviyoM kA saMyoga hone para tIna bhaMga hote hai, ratnaprabhA evaM dhUmaprabhA ina do pRthiviyoM ke sAtha tamaH prabhA aura adhaH saptamI kA saMyoga karane para do bhaMga hote haiN| aura ratnaprabhA evaM tamaH prabhA kA adhaH saptamIpRthivI pAMca nArakone traNa narakamAM saMga thatuM hoya evA 6 prakAranA vi / bhane cha.-1-1-3, 1-2-2, 2-1-2, 1-3-1, 2-2-1 3-1-1. pahelA vikapanuM tAtparya-"eka nAraka eka narakamAM, eka nAraka bIjI kaI narakamAM ane traNa nAraka trIjI keI narakamAM utpanna thatA hoya e A pahele vikalpa che. e ja pramANe bAkInA vikalpono bhAvArtha paNa samaja. pratyeka vikalpanA sAta pade sAthe 35 bhaMga thAya che. je A pramANe samajavA- ratnaprabhA ane zarkarA prabhA sAthe pachInI pAMca pRthvIno anukrame ga karavAthI 5 bhaMga thAya che, ratnaprabhA ane vAlukA bhA sAthe pachInI paMkaprabhA Adi 4 pRthvInA pegathI 4 bhaMga thAya che, ratnaprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI dhUmaprabhA Adi 3 pRthvIonA yogathI 3 bhaMga thAya che, ratnaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA pegathI 2 bhaMga thAya che ane ratnaprabhA ane tamAmalA sAthe pachInI sAtamI pRthvInA vegathI 1 bhaMga thAya zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ameyacandrikA TIkA za09 30 32904 bhavAntapravezanakanirUpaNam 119 bhaGgaH 1 / evam 5-4-3-2-1 pazca, catvAraH trayaH, dvau, ekaH, iti militvA sarve paJcadaza iti ratnaprabhApRthivIprAdhAnyena paJcadaza bhaGgA bhavanti 15 / anayA rItyA zarkarAprabhA-vAlukApramAbhyAM zeSapRthivIyoge catvAraH 4 / zarkarAprabhApaGkaprabhAbhyAM zeSapRthivIyoge trayaH 3, zarkarAmabhA-dhUmaprabhAbhyAM tamA'dhaHsaptamyoyoge kRte dvau bhaGgau 2, zarkarAprabhA-tamaHmabhAbhyAmadhaHsaptamIyoge ekaH 1, evam 4-3-2-1 catvArastrayo dvAveka iti zarkarApRthivIprAdhAnyena daza bhaGgA bhavanti 10 / atha vAlukAmabhA-paGkaprabhAbhyAM zeSapRthivIyoge trayaH 3, vAlukAmabhAdhamaprabhAbhyAM zeSatamaHprabhA'dhaHsaptamyA yoge dvau bhaGgau 2, vAlukAprabhA-tamaHmAbhyAM zeSA'dhaHsaptamyA yoge eko bhaGgaH 1 / evam 3-2-1 trayo dvAveka iti ke sAtha saMyoga karane para eka bhaMga hotA hai| isa taraha 5-4-3-2-1 milakara 15 bhaMga ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatAse hote haiN| isI rIti ke anusAra zarkarAprabhA aura vAlukAprabhA inake sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga hone para 4 bhaMga zarkarAmabhA aura paMkaprabhA ke sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga hone para tIna bhaMga zarkarAprabhA aura dhUmaprabhA ke sAtha tamaH prabhA aura adhaH saptamI pRthivI kA yoga hone para 2 bhaMga, aura zarkarAprabhA aura tamaH prabhA ke sAtha adhaH saptamI pRthivI kA yoga hone para 1 bhaMga hotA hai isa taraha se 4-3-2-1 ko jor3a dene se zarkarAprabhApRthivI kI pradhAnatA meM 10 bhaMga A jAte haiN| vAlukAprabhA aura paMkaprabhA ke sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga karane para tIna bhaMga, vAlukAprabhA aura dhUmaprabhA ke sAtha zeSa tamaH prabhA aura adhaH saptamIpRthivI kA yoga karane para 2 bhaMga, tathA vAlukAprabhA aura tamaH prabhA ke sAtha adhaH saptamI pRthivI kA yoga karane para eka bhaMga AtA hai| isa taraha cha. mAzate 2namA pRthvInI pradhAnatA 5+4+3+2+1=15 mA thAya che. e ja pramANe zarkarA prabhA ane tAlukA prabhA sAthe pachInI pRthvIonA yogathI 4 bhaMga, zarkarA prabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI pRthvInA vegathI 3 bhaMga, zarkarA prabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI pRthvInA pegathI 2 bhaMga, ane zarkarA prabhA ane tamAma sAthe sAtamI pRthvInA pegathI 1 bhaMga thAya cha. // za421mAnI pradhAnatA 4+3+2+1=10 ma sane cha. vAlukAprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI 3 pRvIone vega karavAthI traNa bhaMga, vAlukAprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI 2 pRthvIone yoga karavAthI be bhaMga. ane vAlukAprabhA ane tama;prabhA sAthe sAtamI pRthvIne yoga kara zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 bhagavatI sUtre / " " vAlukAprabhA - pRthivIprAdhAnyena SaD bhaGgA bhavanti 6 / atha paGkamabhA - dhUmaprabhAbhyAM zeSataH prabhAvaH saptamIyoge dvau bhaGgau 2 / paGkaprabhA - tamaHprabhAbhyAM zeSAdhaHsaptamIyoge eko bhaGgaH 1 / evam 2-1 dvAvekaH iti paGkamabhAprAdhAnyena trayo bhaGgA bhavanti 3 / dhUmaprabhA - tamaH prabhA - 'dhaH saptamIti pRthivItrayayoge eko bhaGgaH 1 | evam dhUmaprabhAprAdhAnyena eko bhaGgaH 1 / evam 15-10-6-3-1, paJcadaza, daza, SaT, trayaH, ekaH iti sarvasaMmelane jAtAH sarve paJcatriMzad bhaGgAH 35 / tataH paJcatriMzataH pabhirguNane dazAdhikazatadvayabhaGgA jAyante 210 / tAn darzayan prathamam ekaH ekaH trayaH iti prathamavikalpamAha - ' ahavA ege ' ityAdi / 3-2-1=6 bhaMga vAlukA pRthivI kI pradhAnatA se hote haiN| paMkaprabhA aura dhUmaprabhA ke sAtha zeSa tamaH prabhA aura adhaH saptamI pRthivI kA yoga hone para do bhaMga aura paMkaprabhA evaM tamaH prabhA ke sAtha zeSa adhaH saptamI pRthivI kA yoga hone para eka bhaMga AtA hai| isa taraha paMkaprabhA kI pradhAnatA se tIna bhaMga aura dhUmaprabhA kI pradhAnatA se eka bhaMga hotA hai / isa taraha 15-10-6-3-1 ye saba milakara 35 bhaMga ho jAte haiM / ina 35 bhaMgoM meM 6 kA guNa karane para 210 bhaMga ho jAte haiN| ina bhaMgoM ko dikhAte hue sUtrakAra prathama eka eka tIna isa vikalpa kA pahile kathana karate haiM - ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe tinni vAlubhAe, hojjA ) athavA pAMcanArakoM meM se eka nAraka ratnaprabhA meM, eka zarkarA nA meM, aura tIna vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, pAthI 1 lauMga bhane che. A rIte vAsupralAnI pradhAnatatrANA_3+2+1=6 bhaMga bane che. paMkaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe khAkInI e pRthvIonA cega karavAthI 2 bhaMga ane pa'kaprabhA ane tama prabhA sAthe sAtamI pRthvInA cAga karavAthI 1 bhaMga ane che. A rIte pakaprabhAnI pradhAnatAvALA ra+1=3 bhaMga ane che. dhUmaprabhA ane tamaHprabhA sAthe sAtamI pRthvInA yAga karavAthI dhUmaalaanii pradhAnatAvANI 1 lauMga bhane che. yA rIte 15+10+1+3+1=35 bhaga pahelA vikalpanI apekSAe bane che. evAM 6 vikAnA kula trikasaceAgI lauMga 3556=210 thAya che. pahelAM te sUtrakAra eka-eka-traNanA vikalpavALA bha'geAnu' nIce pramANe athana 4re che - ( ahavA - ege rayaNanabhAe, ege sakarapabhAe, tinni vAlubhAe hojjA ) (1) athavA te pAMtha nArImAthI the nA24 ratnaprabhAmAM, se nAra zaGkhazapralAbhAM bhane trazu nA24 vAsupralAbhAM utpanna thAya che. ( evaM jAva zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 30 32 sU04 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 121 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmamAyAm , trayo vAlukAmabhAyAM bhavanti, 1 'evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, tini ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm, trayaH paGkamabhAyAM bhavanti 2, athavA eko ratnapabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAM trayo dhUmaprabhASAM bhavanti 3, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarApabhAyAm , trayastamAyAM bhavanti 4, athavA ego ratnapabhAyAma , ekaH zarkarApabhAyAM trayo'dhaH saptamyAM bhavanti 5, iti prathame vikalpe paJca bhaGgAH / atha-' ekaH dvau dvau' iti dvitIyavikalpamAha-'ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe do vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAmabhAyAM dvau vAlukAprabhAyAM bhavataH 1 (evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, tinni ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, aura tIna paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura tIna nAraka dhUmaprabhA meM utpana ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura tIna nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA-eka nAraka raznaprabhA meM, eka nAraka zarAprabhA meM aura tIna nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 5, isa taraha se ye prathama vikalpa meM pAMca bhaMga hote haiN| dvitIya vikalpa meM bhI pAMcabhaMga hote haiM-jo isa prakAra se haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, tinni ahe sattamAe hou jA ) (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, ane bAkInA traNa nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che(3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane traNa nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA,bhAmAM ane traNa nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (5) eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM ane traNa nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte prathama vikalpanA pAMca bhaMganuM kathana karIne have sUtrakAra bIjA vikalpanA(1-2-2 nA vikalpanA) pAMca bhaMganuM nIce pramANe kathana kare che- (ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA) (1) athavA eka ratnaprabhAmAM, be zarkarA prabhAmAM ane be vAlukAprabhAmAM utpanna bha0 16 zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bhagavatIstre 'evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe. do ahe sattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarka rAmabhAyAM dvau paGkapa. bhAyAM bhavataH 2, athavA eko ratnaprabhoyAM, dvau zarkarAmabhAyo dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 3, athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarApabhAyAM dvau tamAyAM bhavataH 4, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 5, iti dvitIyavikalpasya paJcabhaGgAH 5, artha 'dvau, ekaH dvau' ititRtIyavikalpamAha-'ahavA do rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA ' athavA dvau ratnaprabhAyAM bhavataH, ekaH zarkarAmabhAyAM, dvau vAlukAprabhAyAM bhavataH 1, 'evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ho jAte haiM 1, ( evaM jAva ahavA ege rayaNapabhAe, do sakarappabhAe dA ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM, aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM, 5 isa taraha se ye ( eka do do) rUpa dvitIya vikalpa meM bhaMga haiM / (do eka do ) rUpa jo tRtIya vikalpa haiM usameM pAMca 5 bhaMga isa prakAra se haiM -(ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, do bAluyappabhAe hojjA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM thAya che. ( evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe do sakkarappabhAe, do ahe sattamAe hojjA) (2) athavA 4 nA24 2tnapramAmA, me nA24 za bhAmA bhane se nA24 54pramAmA pana thAya che. (3) ath| se nA24 2tnaprabhAmA, be nAraka zarkarA prabhAmAM ane be nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zakarA prabhAmAM ane be nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarkarApabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have 2-1-2 rU5 trIjA vikalpanA pAMca bhaMga prakaTa karavAmAM Ave che. ( ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarapabhAe, do vAluyappabhAe hojjA ) (1) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA,bhAmAM ane be nAraka pAlAmA patra thAya che. ( evaM jAva ahavA-do rayaNAbhAe, ege sakkara zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u.32 sU04 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 123 ege sakkarappabhAe do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA dvau ratnapabhAyAma, ekaH zarkarAyabhAyAm , dvau paGkaprabhAyAM bhavataH 2, athavA dvauM ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 3, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , dvau tamAya bhavataH 4, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , dvau tamAyAM bhavataH 5, iti tRtIyavikalpe paJcabhaGgAH 5 / atha-'ekaH trayaH ekaH' iti caturthavikalpamAha-' ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , trayaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM bhavati2, 'evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, 1, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, do ahe sattamAe hojjA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka paMkaprabhA meM utpanna hote haiM 2, athavA do nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hote haiM 3, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4 athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 5 / " eka tIna eka" rUpa jo caturtha vikalpa hai aba usameM bhaMgoM ko kahane ke liye sUtrakAra kahate haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe, tini sakarappabhAe ege vAluyappabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zakarAprabhA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna hotA hai 1, (evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakappabhAe, do ahe sattamAe hojjA ) (2) athavA me nA24 2tnaprabhAmA, ye nAraka zarkarA prabhAmAM ane be nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane be nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM ane be nAraka tamAprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have 1-3-1 rUpa je ethe vikalpa che tenA pAMca bhaMga prakaTa karavAmAM bhAve che-( ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA) (1) ath| me4 2tnamAmA, 3 mAmA bhane se pA. prabhAmA utpanna thAya che ( evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhagavatI sUtre 9 9 , tini sakkarapabhAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat - athavA eko ratnaprabhAyAM trayaH zarkarAprabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAM trayaH zarkarAprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAM trayaH zarkarA prabhAyAm ekastamAyAM bhavati 4, athavA eko ratnamabhAyAM trayaH zarkarApramAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati, 5, iti caturthavikalpe paJca bhaGgAH atha ' dvau dvau eka: ' iti paJcamavikalpamAha - ' ahavA do syaNappabhAe, do sakkarapabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA ' athavA dvau ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAM bhavati 1, 'evaM jAva ahavA do rayaNappAe, do sakkara bhAe ege asattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA dvau ratnaprabhArapabhAe, ege ahe santamAe hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarkarAprabhA meM, aura eka nAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM tIna nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 4 athavA eka nAraka ratnaprabho meM, tIna zarkarAprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 5 / " do do eka " rUpa jo pAMcavAM vikalpa hai usameM pAMca bhaMga isa prakAra se hote haiM - ( ahavA -do rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe ege vAluyappabhAe hojjA ) athavA do ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, ( evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, do sakarapabhAe ege ahe sattamAe hojA ) isI taraha se ( yAvat athavA do bhae, ege ahe sattAe hojjA ) (2) athavA the nAra ratnaprabhAbhI, trayu shraaprabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, traNa nAraka zarAprabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, traNa nAraka zarkarApramAmAM ane eka nAraka tama:prabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM traNa nAraka zarAprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. 49-16 have 2-2-1 rUpa pAMcamAM vikalpanA pAMca bhaMgeA prakaTa karavAmAM Ave ahavA do rayaNappabhAe, do sakkarapabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA " ( 1 ) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka zarkarAprabhAmAM ane eka nAraka vAluprlaabhaaN utpanna thAya che. " evaM Ava ahavA do rayaNappabhAe, do sakarappabhAe zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 125 yAM, dvau zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati2, athavA dvau ratnaprabhAyAM dvau zarka rAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 3, athavA dvau ratnaprabhAyAm , dvA zarka rAmamAyAm ekastamAyAM bhavati 4, athavA dvau ratnaprabhAyAM dvau zarka rAprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 5 iti paJcamavikalpe pazcabhaGgAH 5 / atha trayaH, ekaH, ekaH ekaH' iti paSThavikalpamAha-' ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakarappa. bhAe, ege vAluyappabhAe hojjA' athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM bhavati 1, 'evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA trayo ratnaprabhA meM do zarkarAprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai) isa antima vikalpataka jAnanA cAhiye isake pahile ke tIna vikalpa isa prakAra se haiM-" athavA do nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 4" / " tIna eka eka" rUpa jo chaThThA vikalpa hai usameM 5 vikalpa isa prakAra se haiM-(ahavA tini rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege vAluyappabhAe hojjA) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai ? yaha prathama bhaMga chaThe vikalpa kA hai " evaM jAva ahavA tini rayaNappabhAe ege sakarappabhAe ege ahe sattamAra hojjA) yAvat athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM eka ege ahe sattamAe hojjA" (2) athavA meM nA24 ranamAmA, me nA24 za. rAprabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka ratanaprabhAmAM, be nAraka zarkarAmabhAmAM ane eka nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarkarAmabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarkarAmabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have 3-1-1 rUpa chaThThA vikalpanA pAMca bhaMga kahevAmAM Ave che - " ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyaprabhAe hojjA" (1) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane eka nAraka quduprabhAmA 5nna thAya che. "evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe, ege zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 bhagavatIsUtre ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm bhavati 2, athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAM bhavati 3, athavA trayo ratnaprabhAyAma , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 4, athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 5, iti SaSTha vikalpe'pi paJcabhaGgAH atha ratnaprabhA-vAlukAprabhA saMyoge bhaGgAnAha-' ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe, tinni paMkappabhAe hojjA' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm eko vAlukAprabhAyAM, trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti, 'evaM eeNaM nAraka zarka rAprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai" yaha antima bhaMga chaThe vikalpa kA hai-isake pahile ke tIna vikalpa isa prakAra se haiM-athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai , athavA-tIna nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3 athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai / isameM kA antima vikalpa ( evaM jAva ahavA tini rayaNappabhAe ege sakarappabhAe ege ahe sattamAe ) isa sUtra pATha dvArA kahA hI jA cukA hai| aba ratnaprabhA aura vAlukAprabhA meM jo bhaMga banate haiM-unheM sUtrakAra kahate haiM -(ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, tinni paMkappabhAe hojA) athavA eka nairathika ratnaprabhA meM, eka nairayika vAlukAprabhA meM aura tIna nairayika paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA-eka nairayika sakarappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (2) 424 / 3 nA24 2tnamAmA eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have ratnaprabhA ane vAlukA prajA sAthe pachInI pRthvInA vegathI je maa| ane cha, te sUtrA2 548 re cha- "ahavA ege rayaNappabhAe, ege pAluyabhAe, tinni pakappabhAe hojjA" (1) Atha me nA24 2tna. prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane traNa nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 30 32sU04 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 127 kameNaM jahA cauNhaM tiyA saMjogo bhaNio tahA paMcAha vi tiyA saMjogo bhANiyayo' evaM pUrvoktarItyA etena uparyuktena abhilApakrameNa yathA catuNoM nairayi. kANAM trikasaMyogo bhaNitastathA pazcAnAmapi nairayikANAM trikasaMyogo bhaNitavyaH kintu caturNAmapekSayA pazcAnAM kizcid vizeSamAha-navaraM tattha ego saMcArijjai, ratnaprabhA meM, eka nairayika vAlukAprabhA meM, aura tIna nairayika dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM, eka nairathika vAlukAprabhA meM aura tIna nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nairayika ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura tIna nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 4 isa prakAra se ye cAra bhaMga prathama vikalpa jo 1-1-3 rUpa hai usameM ho jAte haiN| isI taraha se 1-2-2 rUpa jo dvitIya vikalpa hai usameM bhI 4 bhaMga hote haiN| isI prakAra se tRtIya vikalpa meM caturtha vikalpa meM, paMcamavikalpa meM aura chaThe vikalpa meM bhaMgoM ko jAnanA caahiye| isI bAta ko sUcita karane ke liye ( evaM eeNaM kameNaM jahA cauNhaM tiyAsaMjogo bhaNio tahA paMcaNha vi tiyA saMjogo bhANiyavvo) yaha sUtra pATha kahA gayA hai isameM yaha prakaTa kiyA hai ki pahile jaisA cAra nArakoM kA trikasaMyoga ki jisameM 105 vikalpa kahe gaye haiM usI prakAra se yahAM para pAMca nairayikoM kA bhI trikasaM. yoga isa uparyukta abhilApa kama se kahanA cAhiye, kintu cAra nairayikoM ke trikasaMyoga kI apekSA isa pAMca nairayikoM ke trika saMyoga che. (2) athavA eka nAraka ratanaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, ane traNa nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratanapramAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane traNa nAraka tamaH prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukA prabhAmAM ane traNa nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte paDelA vida95nA 1-1-3 rU5 cAra bhAMgAe thAya che e ja pramANe 1-2-2 rUpa bIjA vikalpanA paNa cAra bhAMgAe samajavA eja pramANe trIjA, cothA, pAMcama ane chaThThA vikalpanA paNa cAra cAra bhAMgAe samajavA. eja vAtane sUcita karavAne bhATa " evaM eegaM kameNaM jahA cauNhaM tiyAsaMjogo bhaNio, tahA paMcaNha vi tiyA saMjogo bhANiyavyo" yA sUtrAnu thana 42vAmAM mA0yuM che tamA e prakaTa karavAmAM AvyuM che ke pahelAM jevAM cAra nArakenA vikasaMgI 105 vikalapa kahevAmAM AvyA che, eja pramANe ahIM pAMca nArakenA trikasaMgI zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 bhagavatIsUtre iha donni, sesaM taM ceva jAya ahavA tinni dhUmappabhAe ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' navara vizeSastu tatra caturNA nairayikANAmabhilApake ekaH saMcAryate saMcAritaH, iha atra tu paJcAnAM nairIyakANAmabhilApake dvau saMcArye te dvau saMcAraNIyAvityarthaH, zeSaM tadeva pUrvavadeva bodhyam , tadantima vikalpaM sUcayannAha-yAvat -athavA trayo dhUmapabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko'dha saptamyAM bhavati, madhyamAzca sarve vikalpAH pUrvoktarItyA ravayamahanIyAste muktaprAyatvAt , grantha vistarabhayAt neha prapaJcanaM kRtam , tathA ca paJcAnAM nairayikANAM narakatrikasaMyojane dazAdhikazatadvayaM vikalpA bhavanti, tatra ratnamabhAyAM navatiH 90, zarkarAprabhAyAM paSTiH 60) vAlukAmabhAyAM SaTtriMzat 36, paGkaprabhAyAm aSTAdaza 18, meM yadi koI antara hai to vaha do ke saMcAra karane kI apekSA se hai arthAt cAra nairadhikoM ke trika saMyoga saMbaMdhI abhilApa meM eka kA saMcAra kiyA gayA hai aura yahAM pAMca nairayikoM ke trika saMyoga saMbaMdhI abhilAra meM do kA saMcAra kiyA jAtA hai| bAkI kA aura saba kathana pahile jaisA hI hai| isakA antima vikalpa isa prakAra se hai yAvat athavA tIna nAraka dhUmaprabhA meM eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai| isake madhyama ke saba vikalpa pUrvokta rIti ke anusAra apane Apa jAna lenA cAhiye kyoM ki ye saba vikalpa uktaprAya haiN| zAstra baDha jAne ke bhaya se hamane yahAM para unheM nahIM likhA hai| tathA ca pAMca nairayikoM ke naraka trika ke saMyoga meM 210 vikalpa ho jAte haiN| ratnaprabhA meM 90, zarkarAprabhA meM 60, vAlukAprabhA meM 36, vikalpa uparyukta abhilApa kamathI kahevA joIe. paraMtu cAra nArakanA trikasaMga karatAM pAMca nArakanA vikasaMgamAM eTaluM ja aMtara che ke cAra nArakena trikasaMgI abhilApamAM bene saMcAra kare joIe. bAkInuM samasta kathana pahelAMnA kathana pramANe ja samajavuM A rIte pAMca nArakonA nairayika praveza viSeno atima vikalpa A pramANe samaja. athavA traNa nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamaH pabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. te sivAyanA bAkInA madhyama vikalpa pUrvokta paddhati pramANe pitAnI jAte ja samajI levA kAraNa ke te vikalpa banAvavAnI paddhati te batAvI devAmAM AvI cukI che. bahu ja vistAra thavAnA bhayathI te dareka vika9panuM kathana karavuM ahIM zakya jaNAtuM nathI. A rIte pAMca nArakanA narakatrayanA saMgamAM 210 vika (bhAgAo) thAya che. ratnaprabhA sAthe 90, zarkarA prabhA sAthe 60, vAlukAprabhA sAthe 36, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za0 9 30 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 129 dhUmaprabhAyAM paT 6, sarvasaMmelane 90 +60+ 36+18+6 = 210 dazAdhika zatadvayaM bhagA bhavanti / atha paJcAnAM nairayikANAM narakacatuSkayoge catvAriMzadadhikaikazatavikalpAnAha - ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe. ege vAluyabhAe, do paMkapabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, ekaH zarkarA paMkaprabhA meM 18, dhUmaprabhA meM 6 isa taraha ye saba milakara 210 bhaMga ho jAte haiN| yahAM para jo 90, 60 Adi bhaMga kahe gaye haiM so ve isa prakAra se kahe gaye haiM-ki pAMca nairayikoM ke narakatraya ke saMyoga meM 6 vikalpa hote haiM ina vikalpoM kA ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA se jAyamAna 15 aMgoM ke sAtha guNA karane para 90 bhaMga ho jAte haiN| zarkarApRthivI kI pradhAnatA se jAyamAna 10 bhaMgoM ke sAtha 6 vikalpoM kA guNA karane para 60 bhaMga A jAte haiN| vAlukA pRthivI kI pradhAnatA se jAyamAna 6 bhaMgoM ke sAtha 6 vikalpoM kA guNA karane para 36 bhaMga A jAte haiM / paMkaprabhA kI pradhAnatA se jAyamAna tIna bhaMgoM ke sAtha 6 vikalpoM kA guNA karane para 18 bhaMga ho jAte haiM, tathA-dhUmaprabhA, tamaH prabhA aura adhaH saptamI inake yoga se jAyamAna eka bhaMga ke sAtha 6 vikalpoM kA guNA karane para 6 bhaMga A jAte haiM / aba pAMca nairayikoM ke naraka catuSka ke yoga meM jo 140 bhaMga hote. haiM unheM prakaTa kiyA jAtA hai - ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege bAluyappasAe, do paMkaSpabhAe hojjA) athavA pAMca nairayikoM pakaprabhA sAthe 18 ane dhUmaprabhA sAthe 6, A rIte kula 210 trikasa cegI vikalpA thAya che. ahIM ratnaprabhA sAthe 90 zakarAprabhA sAthe 60 Adi je bhAMgAe kahyA che te A pramANe kahelA che. pAMca nArakAnA narakatraNanA saMce. ganI apekSAe 6 vikalpe kahyA che. te 6 vikalpAne ratnaprabhApRthvInI pradhAnatAvALA kula 90 bhAMgAe mane che. zakarAprabhAnI pradhAnatAvALA dareka vikalpanA 10 bhAMgAe thAya che, tethI 6 vikalpeAnA kula 60 bhAMgAe thAya che. vAluka:prabhAnI pradhAnatAvALA dareka vikalpanA kula 18 bhAMgA bane che. tathA dhUmaprabhA, tamaHprabhA ane adhaHsaptamInA caiAthI dareka vikalpane 1-1 bhAMgA thatA heAvAthI 6 vikalpanA kula 6 bhAMgA thAya che. have pAMca nArakAnA narakacartumAM pravezanI apekSAe je 140 catuSka sacegI bhAMgAe bane che temane sUtrakAra prakaTa kare che-pahelA vikalpanA cAra laaNgaao| --" ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe, ege vAluyappabhAe bha 17 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 bhagavatIsUtre prabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM, dvau paGkaprabhAyAM bhavataH, ' evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat -athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH, athavA eko ratnapra. bhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , dvau tamaHprabhAyAM bhavataH athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , dvau adhaH saptamyAM bhavataH 4, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe, ege paGkappabhAe hojjA' athavA eko ratnapabhAyAm , ekaH zarkarAmeM se eka nairayika ratnaprabhA meM, eka nairayika zarkarAprabhA meM, eka nairayika vAlukAprabhA meM aura do nairayika paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( evaM jAva ahavA ege rayaNappa bhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappa bhAe,do ahe sattamAe hojjA)isI taraha se yAvat athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM eka nAraka vAlukAprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiN| yaha antima 4 cauthA vikalpa hai isake bIca ke do vikalpa isa prakAra se haiM-athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukA prabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, cauthA bhaMga Upara likhA jA cukA hai (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, do vAluyappabhAe do pakappabhAe hojjA" (1) atha! pAMya nA2mAna se nA24 2tnaprabhAbhI, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane be nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. " evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, do ahe sattamora hojjA" se prabhArI antima yaa| vi65 A pramANe bane che-athavA eka nAraka ratanaprabhAmAM, eka nAraka zarAmamAmAM eka nAraka vAlukApabhAmAM ane be nAraka adhaHsaptamI narakamAM utpanna thAya che. have vaccenA be vikalpa prakaTa karavAmAM Ave che-(2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane be nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane be nAraka tamaprabhAmAM utpanna thAya che. jethe bhAMgo upara ApavAmAM AvI cukaye che. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u032 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 131 prabhAyAm , dvau vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 1, ' evaM jAva ahe sattamAe ' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA-eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , dvau paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarAprabhAyAm , chau dhUmaprabhAyAm , ekastamaHprabhAyAM bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakarApramAyAm , dvau tamaHprabhAyAm , eko'dha: saptamyAM bhavati 8, 'ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paGkappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAprabhAyAm , ege paMkappabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, do nAraka vAlukAprabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, ( evaM jAva ahe sattamAe) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM do nAraka paMkaprabhA meM, aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, do nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM do nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 4 (8) (ahavA ege rayaNappabhoe do sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojjA) yaha kathana tRtIya vikalpa kI apekSA se hai-athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM, eka nAraka bAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, ve bhI vi485nA yA2 ! mA5mA cha-" ahavA ege rayaNappabhAe, egesakkarappabhAe, do vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe" athavA se nA24 2tnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA pramAmAM, be nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. "evaM jAva ahe sattamAe " (2) athavA me nA24 2tnamAmA, me nAraka zarkarAmabhAmAM, be nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, be nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ra-pramAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, be nAraka vAlukAprabhAmAM ane se nA24 naye sAtabhI na24mA utpanna ya ya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege pAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojjA" (1) athavA se nAraka ranaprabhAmAM, be nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 bhagavatI sUtre , " 9 eko bAlukAprabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAM bhavati, ' evaM jAtra ahavA ege rayaNappabhAe do sakkara pAe, ege vAluyappabhAra, ege ahe sattamAe hojjA 12 ' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm dvau zarkarAmamAyAm, eko vAlukAprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm bhavati 10, athavA eko ratnaprabhAyAm, dvau zarkarApramAyAm, eko vAlukAprabhAyAm ekastamaH prabhAyAM bhavati, 5 athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAm, eko vAlukAmabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 12, ' ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkaSpabhAe hojjA' athavA dvau ratnamabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm, eko (9) ( evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege vAlubhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2 (10) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM eka nAraka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 11, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 12 ( ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA ) yaha kathana 2-1-1-1 isa caturtha vikalpa kI apekSA se kiyA jA rahA hai-athavA - do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM eka nAraka vaalukaaeka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do krapabhAe, ege vAluyapabhAe, ege ahe khattamAra hojjA " ( 2 ) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka zarkarAprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratna prabhAmAM, e nAraka zarApramAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. A cAra bhAMgAe trIjA vikalpanA che. " have ceAthA vikalpanA cAra bhAMgAe ApavAmAM Ave che-- 66 ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarapabhAe, ege vAluyapabhAe, ege pa'kampabhAe hojjA " (1) athavA me nArI ratnapralAbha, kheDa nAra zaza prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TI00 9 u032 sU04 bhavAntarapravezamanirUpaNam 133 vAlukAmamAyAm , ekaH paGkamamAyAm , bhavati 13 'evaM jAva ahavA do rayagappabhAra, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 14 ' athavA dvau ratnapabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAm , bhavati 14,athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlukApramAyAm , ekastamaprabhAyAM bhavati 15, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 16, 'ahavA ege syagappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, do dhUmappabhAe, hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , dvau dhUmamabhAyAm , bhAtaH, evaM jahA prabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 13, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 14, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 15, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 16 (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, do dhUmappabhAe hojjo) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, aura do nAraka dhUma " mA 2-1-1-1 35 yA vi485 5 / Rin che. " evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sacamA hojA" (2) athavA meM nA24 2tnamAmA, me nA24 242mAmA, me nAraka vAlukAprazAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be nAraka rana. prabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM upanna thAya che. A rIte pahelI traNa pRthvIo sAthe pachInI pRthvInA kula 16 bhAMgA thAya che. ___" ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, do dhama. pabhAe hojjA" mayA se nA24 28nanAmA, me nA24 sapramAmA, me // 34 5'mAmA mana me nA24 dhUmapranAma japanna thAya che. " evaM jahA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstra cauNDaM cauksaMjogo, bhANio tahA paMcaNhavi caukasaMjogo bhANiyabbo, navaraM abbhahiyaM ego saMcAreyavyo' evaM pUrvoktarItyA yathA caturNA nairayikANAM catuSkasaMyogo bhaNitastathA pazcAnAmapi nairayikANAm catuSkasaMyogo bhaNitavyaH, kintu navaraM caturNA catuSkasaMyogApekSayA pazcAnAM catuSkasaMyoge eko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH saMcAraNIyaH paJcAnAM catuSkasaMyogasya antima vikalpaM mUcayitumAha'evaM jAva ahavA do paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA dvau paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaH prabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati, atrApi madhyamAH vikalpAH svayamUhanIyAH, grantha vistarabhiyA neha prapazcitAH, iti paJcAnAM narakacatuSkayasaMyoge prabhA meM utpanna ho jAte haiM, ( evaM jahA ca uNhaM caukasaMyogo bhaNio, tahA pacaNhaM vi caukta saMjogo bhANiyako navaraM abhahiyaM ego saMcAreyavyo) pUrvokta rIti ke anusAra jaisA cAra nArakoM kA catuSka saMyoga kahA gayA hai usI taraha se pAMca nArakoM kA catuSka saMyoga kahanA cAhiye, kintu cAra nArakoM ke catuSka saMyoga kI apekSA pAMca nArakoM ke catuSka saMyoga meM eka kA adhika rUpa se saMcAra karanA caahiye| pAMca nArakoM ke catuSka saMyoga ke antima vikalpa ko sUcita karane ke nimitta (evaM jAva ahavA do paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA) isa sUtra ko sUtrakAra ne kahA hai pUrvoktarIti ke anusAra yAvat athavA-do paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai yahAM para bhI madhyama vikalpa apane Apa cauNDaM caukkasaMyogo bhaNio, sahA pacaNhaM vi caukasaMjogo bhANiyavvo, navara' amahiyaM ego sacAreyavvo" 5i 2 rIte yA2 naariin| yatusa yoga kahevAmAM AvyuM che, e ja rIte pAMca nArakene catuSkasaMga paNa kahe joIe paraMtu cAra nArake nA catuSkasaMga karatAM pAMca nArakanA catuSkasaMgamAM ekane adhikarUpe saMcAra kara joIe. pAMca nArakene catuSkasagI chelle bhAge A pramANe bane che - " evaM jAva ahavA do paMkapabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojA" athavA me naa| 545mAmA, ye nA24 dhUmapramAmA, me nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahIM paNa madhyama vikalpa vAcake pitAnI jAte ja samajI levA. granthavistAra zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0097032 0 4 bhavAntara pravezana kanirUpaNam 135 catvAriMzadadhikaikazatavikalpA jAtAH 140 / te saMkSepeNa pradarzyante atra catvAro vikalpA bhavanti, yathA- ekaH, ekaH, ekaH dvau 1, ekaH ekaH dvau ekaH, 2, eka, dvau, ekaH, ekaH, 3, dvau, ekaH ekaH ekaH 4, iti catvAro vikalpAH / atha saptAnAM pRthivInAM catuSkasaMyoge ekaikasmin vikalpe paJcatriMzadbhaGgA bhavanti, teSAM caturbhirviguNane catvAriMzadadhikaikazatabhaGgA bhavanti tathAhi - ratnaprabhAmAdhAnye azItirbhaGgAH 80 / zarkarAmabhAprAdhAnye catvAriMzadbhaGgAH 40 / vAlukApra bhASAdhAnye SoDazabhaGgAH 16 / evaM paGkaprabhAprAdhAnye catvArobhaGgAH 4 / evam 80 -40-16-4=140 / azItiH, catvAriMzat, SoDaza, catvAraH, iti sarvasaMmelane jAtAH sarve catvAriMzadadhikazatabhaGgAH bhavanti iti / samajha lenA cAhiye granthavistAra ke bhaya se hamane yahAM para unako likhA nahIM hai| pAMca nArakoM ke narakacatuSTaya ke saMyoga meM jo 140 bhaMga kahe gaye haiM- ve saMkSepa isa prakAra se haiM pAMca nArakoM kA catuH saMyoga 1-1 -1-2, 1-1-2-1, 1-2-1-1, 2-1-1-1 isa cAra prakAra se hotA hai- arthAt pAMca nArakoM ke catuSTayasaMyoga meM ye cAra vikalpa hote haiMsAta pRthiviyoM ke catuSka saMyoga meM eka eka vikalpa meM 35 bhaMga hote haiM / ina 35 bhaMgoM ko ina cAra vikalpoM se guNA karane para 140 bhaMga niSpanna ho jAte haiM / ratnaprabhA kI pradhAnatA meM 80 bhaMga, zarkarAprabhA kI pradhAnatA meM 40 bhaMga, vAlukAprabhA kI pradhAnatA meM 16 bhaMga, paMkaprabhA kI pradhAnatA meM 4 isa taraha 80-40-16-4 ko Apasa meM joDane para 140 bhaMga ho jAte haiM / thaI javAnA bhaye e badhAM vikalpe: ( bhAMgAe ) ahIM ApavA zakaya nathI. pAMca nArakAnA catuSkasa yAgI je 140 bhAMgAe kahyA che temane sakSiptamAM A pramANe samajavA-- pAMtha nArono yatuSThasayoga 1 - 1-1-2, 1-1-2-1, 1-2-1-1, ane 2-1-1-1, A cAra prakAre thAya che, eTale ke pAMca nArakeAnA catuSka sa'cAgaviSayaka cAra prakAranA vikalpo bane che. sAta pRthvIonA catuSkasa ceAgathI dareka vikalpanA 35 bhAMgAe thAya che, tethI cAra vikalpanA kula bhAMgAe 3544=140 thAya che. ratnaprabhAnI pradhAnatAvALa! 80 bhAMgA, zarkarAprabhAnI pradhAnatAvALA 40 bhAMgA, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 16 bhAMgA ane pakaprbhaanii pradhAnatAvANA 4 lagA thAya che. yA rIte Dula 80+40+16+4=140 catuSkasa ceAgI bhAMgAe thAya che, zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre atha paJcAnAM pazkayoge ekaviMzativikalpAnAha-' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA? ' athavA eko ratnamabhAyAm , ekaH zarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm . bhavati 1, ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojA 2' athavA eko ratnaprabhAyAma , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm ekaH paGkapra. bhAyAm , ekastamaH prabhAyAM bhavati 2, 'ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege paMkappamAe, ege ahe sattamAe hojjA 3' athavA eko ratnaprabhAyAm , yAvat-ekaH zarka rAprabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm ekaH paGkamabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM aba pAMca nArakoM ke paMcaka yoga meM 21 vikalpa jo hote haiM unheM sUtrakAra pradarzita karate haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege cAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojA 1,) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakerAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, (ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA 2) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, ( ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAmamA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, aura eka nAraka have pAMca nArakanA paMcagathI banatA 21 bhAMgAone prakaTa karavAmAM bhAva cha-" ahavA ege rayaNappamAe, ege sakkarappabhAe, ege bAluyappabhAe, ege pakaprabhAe, ege dhUmapabhAe hojjA" (1) ath| ye nA24 2tnaprabhAmA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM bhane 4 nA24 dhUmapramAmA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappamAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege pakappabhAe, ege tamAe hojjA" (2) athavA eka nAraka ratnapabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlu. kAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya cha. " ahavA ege rayaNapAe, jAva ege pakaHpabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka vAlakAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI pRthvImAM utapanna thAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA 20 9 30 32 sU0 4 bhavAntarapravezananirUpaNam 137 bhavati 3, ' ahavA ege rayaNappabhAe ege samkarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA4' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 4, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakArappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 5 ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukApabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 5, 'ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe. sattamAe hojjA 6 ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarApabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 6, ' ahavA ege rayaNaadhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai 3, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 4 (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 5, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamoe hojA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka bAlukAprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI " ahavA ege rayaNapabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA" (4) athavA se 2tnamAmA, me shshprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna yAya che. " ahabA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAlu yatpabhAe, ege dhUmapabhAe, ege ahe sattamAe hojA" (5) athavA se nA24 2(nAmA, nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka dhUma pabhAmAM ane me nA24 nIya sAtabhI na24mA utpanna yAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI nara. ma 18 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 --- - - - - - bhagavatIsatre ppabhAe, ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 7' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati' 'ahavA egerayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA8' athavA eko ratnaprabhAyAm , eka zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati, ' ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe ege ahesattamAe hojjA 9' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati, 9, ' ahavA ege meM utpanna ho jAtA hai 6, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 7, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 8, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka nAraka tamaH pramA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 9. (ahavA ege rayaNappabhAe, bhai Spanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMka. ppabhAe, ege dhUmapyabhAe, ege tamAe hojjA" (7) atha31 nA24 2.nprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUma. prakSAmA bhane se nA24 ta mAma 4-1 thAya che " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege pakappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (8) athavA me nA24 2tnaprabhAmAM, ye nA24 ||42||prmaamaa, eka nAraka pAkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege paMkalpabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe homjA" (6) athavA se nA24 2tnaprabhAmA, nA24 zarAmabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nA24 naye sAtamI na24mApanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TI0 za09 u02 sU04 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 139 rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 10 ' athavA eko ratnamabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati, 10 'ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA' 11' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm , ekastamaH prabhAyAM bhavati 11, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe ege ahe sattamAe hojjA' 12 ' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati, 12. 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 10 (ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojA 11,) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 11, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 12, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, sakkarappabhAe, ege dhumappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (10) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prasAmAM, eka nAraka dhamaprabhAmAM, eka nAraka tamabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkapabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA" (11) athavA se nA24 2tnanAmA, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM mana me nA24 tama:prabhAmA 5nna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (12) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukA prabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 bhagavatIsUtre ege vAluyappabhAe, ege paMkappamAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 13' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamaH prabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati, 13, 'ahavA ege rayaNappabhAe ege vAlayappamAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 14' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 14, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, jAva ege ahesattamAe hojjA15' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAma, yAvata-eko dhUmamabhAyAma , ekastamaHmabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 15, 'ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege tamAe, hojjA 16 ' athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , yAvat ekaH ege paMkappa bhAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 13, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmapabhAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 14, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe jAva ege ahe sattamAe hojjA) athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, yAvat eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meMaura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 15. (ahavA tamapabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (13) athavA me nA24 2tnaprabhAmA, 4 nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM, ane se nA24 nAye sAtamI na24mA atpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhApa, ege dhUmapabhAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (14) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpana yAya che. "ahabA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, jAva ega ahe sattamAe hojA" (15) athavA me nA24 2tna. prabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhumaprabhAmAM, eka nAraka tamA pralAmA bhane meM nA24 naye sAtamI na24mA tpanna thAya che. " ahavA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0za0 9 u032 sU04 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 141 paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaHprabhAyAM bhavati 16, ' ahavA ege sakkarappabhAe, jAva ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' 17' athavA ekaHzarAprabhAyAma, yAvata-eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhA. yAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 17, 'ahavA ege sakkarappabhAe jAva ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 18 ' athavA ekaH zakarAprabhAyAma , yAvata-eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , ekastamaH prabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 18, 'ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe, hojjA 19 ' athavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege tamAe hojjA) athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM yAvat-eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 16, (ahavA ege sakarappabhAe, jAva ege paMkapabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA-eka nAraka zarkarAmabhA meM, yAvat-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 17, (ahavA ege sakarappabhAe, jAva ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, yAvat-eka nAraka vAlukAprabhA meM,-eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 18, (ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA-eka nAraka ege sakkara 'pabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege tamAe hojjA " (16) AthA se nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nA24 dhUmapramAmA mane se nA24 tama:mAmai Gurt thAya che. " ahavA ege sakkarappabhAe, jAva ege paMkappamAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (17) 121 me nA24 zazalAmA, se nA24 pAnAmA, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmapabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI na24mA 4-1 thAya che. " ahavA ege sakkarappabhAe, jAva ege pakappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (18) athavA se nA24 zaza. prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka tamaHprbhaamaa sane se nA24 nIya sAtamI na24mAM 4-na thAya che. " ahavA ege sakkarappabhAe, page vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, page ahe satsamAe hojjA" (18) mthH| sa nA24 zazalAmA, me nA26 vA. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 bhagavatIsUtre ekaH zarkarAmamAyAm, eko vAlukAmamAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH pramAyAm, eko'dhaH saptamyAm bhavati 19, ' ahavA ege sakarappabhAe, ege paMkabhAe, jAva ege asattamAe hojjA 20 athavA ekaH zarkarAmabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAm, yAvat - eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 20, ' ahavA ege vAluyappabhAe jAva ege ahesattamAe hojjA 21' athavA eko vAlukAmamAyAm, yAvat ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavatIti 21 / iti paJcAnAM nairayikANAM narakapaJcakasaMyoge ekaviMzatirbhaGgAH jAtAH 21 / tathA ca paJcAnAM zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka abaH saptamI meM utpanna ho jAtA 19, ( ahavA ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe jAva ege ahe satta mAe hojjA ) athavA - eka zarkarAprabhA meM, eka paMkaprabhA meM, yAvat-eka dhUmaprabhA meM, eka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 20, ( ahavA ege vAluyappabhAe, jAba ege ahe sattamAe hojjA) athavA - eka nAraka vAlukAprabhA meM, yAvat eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 21, isa prakAra se ye pAMca nairayikoM ke naraka paJcaka ke saMyoga meM 21 bhaMga hote haiM / tAtparya kahane kA yaha hai ki pAMca nairayikoM kA pAMca saMyogI eka hI vikalpa hotA hai (4 ege kAprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamaHprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA ege sakkara ppabhAe, pakamAe, jAva ege ahe samAe hojjA (20) athavA kheDa nA24 shrAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM eka nAraka tamaH prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA page vAyabhAe, jAtra page ahe sattamA e hojjA (21) athavA bhe nAra vAlukAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI nakamAM utpanna thAya che. 99 A rIte pAMca nArakeAnA narakacakanA sa`ceAganI apekSAe 21 bhAMgA thAya che. kahevAnuM tAtparya e che ke pAMca tArakAnA pAMca saMcAgI. eka ja vimulya jAne the, the ' 1-1-1-1-1' 35 che. yA vilaya dvArA sAta zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 . bhavAntarapravezanakanirUpaNam 143 nairayikapavezana ke dviSaSTayadhikAni catvArizatAni vikalpA bhavanti, tathAhiekatve saptavikalpAH 7, dvikasaMyogetu caturazItiH, tathAhi-dvikasaMyoge saptAnAM pdaanaamekviNshtibhnggaaH| paJcAnAM ca nairayikANAM dvidhAkaraNe catvAro vikalpA bhavanti-tadyathA-ekazcatvArazca, dvau trayazca, trayo dvau ca, catvAraH ekazceti, tadevamekaviMzatibhirguNitA caturazItirbhavantIti 84. trikrayoge tu saptAnAM padAnAM paJcatriMzadikalpAH, paJcAnAM ca tritvena sthApane SaD vikalpAratadhathA-eka-ekastrayazca 1, eko dvau dvau ca 2, dvau-eko dvau ca 3, ekatrayaH ekazca 4, dvau dvau ekazca 5, trayaH ekaH ekazceti 6, tadevaM paJcatriMzataH SaDbhirguNane dazAdhika vikalpazatadvayam ( 210) bhavati / paJcanAM nArakacatuSka saMyoge tu saptAnAM padAnAM paJcaviMzavikalpAH, pazcAnAM nairayikajIvAnAM caturazititayA sthApane catvAro vikalpAstadyathA-1,1,1,2, / 1,1,2,1, / 1,2,1,1, 2,1,1,1, / tadeva paJcatriMzatazcaturbhirguNane catvAriMzadadhikaM zataikaM (140) bhavati, pazcAnAM paJcakasaMyoge tu ekaviMzatiH (21) vikalpA bhavanti / 7-84-210-140-21=462, jo 1-1-1-1-1 isa prakAra se hai isake dvArA sAta narakapRthivI ke pAMca saMyogI 21 vikalpa hue haiM jo Upara meM prakaTa kara diye gaye haiN| ina meM ratnaprabhApRthivI ke saMyogavAle 15 bhaMga, zarkarApRthivI ke saMyogavAle 5 bhaMga, aura vAlukAprabhA kA saMyoga vAlA eka bhaMga huA hai| kula ye 21bhaMga hue haiN| pAMca nairayikoMke nairayika pravezanako jo 462 bhaMga hote haiM unheM aba dikhalAyA jAtA hai-pAMca nairayikoMke ekatvameM 7 vikalpa, dvikasaMyogameM 84vikalpa, trikasaMyogameM 210 vikalpa, catuSka saMyogameM140 aura paMcaka saMyogameM 21 vikalpa jo hue kahe gaye haiM so ina sabakA yoga karanepara 462 vikalpa A jAte haiM / vikasaMyogameM 84 narakapRthvInA pAMca saMgI 21 vikalpa (bhAgAo) thAya che, jemanuM prati pAdana upara karavAmAM AvI gayuM che. te 21 bhAMgAo mAMthI ratnaprabhApRthvInA saMgavALA 15 bhAMga, zarkarApRthvInA saMgavALA 5 bhAMgA ane vAlukAprabhAnA saMyegavALe 1 bhAge thayela che. A rIte pAMca saMcagI kula bhAMgA 21 thayA che. pAMca nairavikAnA naiyika pravezanakamAM je ka62 kula bhAMgAo thAya che, temane hisAba nIce samajAvavAmAM AvyuM che- pAMca narakanA ekatvamAM eTale ke temanA asaMyegI bhAMgAe 7 thAya che. temanA kisagI bhagAe 84 thAya che, trikasaMgI bhAMgAo 210 thAya che. manuSkasaMgI bhAMgAe 140 thAya che ane paMcakarAyegI bhAMgAe 21 thAya che te badhAM bhAMgAone saravALe karavAthI ekaMdare 462 bhAMgA thAya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre iti sarva saMmelane ca dvivaSTyadhikacatuHzata-(462) bhaGgA bhavanti-iti saMkSepArthaH // sU0 4 // caturnairayikANAM koSThakam pazcAnAm-ekasaMyoge---7 ,, dvikasaMyoge-- 84 ,, trikasaMyoge-210 , catuSkasaMyoge-140 , paJcakasaMyoge- 21 sarva melane---462 bhaGgAH vikalpa isase Ate haiM ki-pAMca nairayikoMke dvikasaMyogame sAtapadoMke21 bhaMga hote haiM-ina bhaMgoM ke sAtha, nArakoM ke dvidhAkaraNa meM labhyamAna 1-4, 2-3, 3-2, 4-1 ina cAra vikalpoM kA guNA karane para 84 bhaMga A jAte haiM pAMca nArakoM ke trikayoga meM 1-1-3, 1-2-2, 2-1-2. 1-3-1, 2-2-1, 3-1-1 ye chaha vikalpa hote haiM sAta naraka ke trika saMyoga meM jo 35 vikalpa hue haiM so ina 35 vikalpoM ke sAtha ina 6 vikalpoM kA guNA karane para 210 bhaMga pAMca nairayikoM ke trikasaMyogI A jAte haiN| pAMca nairayikoM ke naraka catuSka saMyoga meM sAta padoM ke 35 vikalpa hote haiM so ina 35 vikalpoM ke sAtha nairayika ke catu: saMyoga se labhya 1-1-1-2, 1-1-2-1, 1-2-1-1, 2-1-1-1 ina cAra vikalpoM kA guNA karane para 140 bhaMga A jAte haiN| pAMca nairayikoM che.ddhikasogI 84 vikalpa (bhAMgAo) ne hisAba A pramANe samajavo- pAMca nairayikanA brikasaMgathI sAta padanAM 21 bhAM gAo thAya che. AvA 21 bhAMgAovALA brikasa bhegI cAra vika9pa (1-4, 2-3, 3-2, 4-1) thAya che. tethI yAre vipanA visayA maga pusa 214484 thAya che pAMya nAnA siyAgamaya 1-1-3, 1-2-2, 2-1-5, 1-3-1, 2-2-1, ane 3-1-1 rUpa 6 vikalpa thAya che. dareka vikalpanI apekSAe sAta narakanA trikasayegI 35 bhAMgAo bane che, tethI 6 vikalpanA kula bhAMgAo 3546=10 thAya che. pAMca narakana narakacatuSka saMgamAM 35 bhAMgAvALe dareka vika9pa thAya che. evAM cAra vikapanA (1-1-1-2, 1-1 -2-1, 1-2-1-1, 2-1-1-1 35 yA2 viyAnA) 4 3544%3D140 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3 FICE hy'ndhiaa 0 o o 27 o7 saalmhaanndhnil 24 mlam-" chabbhaMte neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahe sattamAe vA hojjA 7 ahavA ege rayaNappabhAe, paMca sakarappabhAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, paMca vAluyappabhAe vA hojjA, jAva ahavA ege rayaNappabhAe paMca ahe sattamAe hojjA / ahavA do rayaNappabhAe, cattAri sakarappabhAe hojjA jAva ahavA do rayaNappabhAe cattAri ahe sattamAe hojjA ahavA tinni rayaNappabhAe, tinni sakarappabhAe, evaM eeNaM kameNaM jahA paMcaNhaM duyA saMyogo tahA chaNhavi bhANiyabo, navaraM ekko abbhAhio saMcAreyatvo jAva ahavA paMca tamAe, ege ahe sattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkAppabhAe, cattAri vAluyappabhAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, cattAri paMkappabhAe hojjA / evaMjAva ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe cattAri ahesattamAe hojjaa| ahavA ege rayaNappabhAe, dosakkarappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM jahA paMcaNhaM kA pAMca saMyogI 1-1-1-1-1 isa prakAra kA eka hI vikalpa hotA hai isa kAraNa isa vikalpa dvArA sAta naraka pRthivI ke pAMca saMyogI 21 vikalpa prakaTa kiye gaye haiM, aba ina saba bhaMgoM kA 7-84-210-140 -21 ko jor3ane para 462 bhaMga pAMca nairayikoM ke nairayika pravezanaka meM A jAte haiM |suu04|| bhAMgAe thAya che pAMca nArakene paMca saMgI (1-1-1-1-1) eka ja vikalpa thAya che. sAta nArakanA pAMcasacenI kula bhAMgAe 21 thAya che. te madhA mAMjAsAnI srvaanne| 7+84+210+140+21-462 thAya che. mA rIte pAMca nArakenA nairayika pravezanakamAM kula 462 bhAMgAo thAya che sU. 4 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre tiyAsaMjogo bhANio tahA chaNhavi tiyAsaMjogo bhANiyanvo, navaraM ekko ahio uccAreyambo, sesaM taM cev34| caukkasaMjogovi taheva / paMcasaMjogovi taheva, navaraM ekako abbhahio saMcAreyabo jAva pacchimo bhaMgo / ahavA do vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, tage ahe sattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe,jAva ege tamAe hojjA 1 ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 2 ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege paMkappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA 3 / ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 4 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA 5 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA' 7 // sU0 5 // chAyA-paD bhadanta ! nairayikAH nairayikapravezana kena pravizantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti? pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti7, athavA eko ratnaprabhAyAM, pazca zarkarAprabhAyAM vA bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM paJca vAlukAmabhAyAM vA bhavanti, yAvat athavA eko ratnapabhAyAM, paJca adhaHsaptamyAM bhavanti / athavA dvau ratnaprabhAyAM, catvAraH zarkarAmabhAyAM bhavanti, yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAro'dhaHsaptamyAM bhavanti athavA trayo ratnaprabhAyAM trayaH zarkarAprabhAyAm , evametena krameNa yathA paJcAnAM dvikasaMyogastathA SaNNAmapi bhaNitavyo, navaram eko'bhyadhikaH saMcArayitavyo yAvat athavA paMca tamaHprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAprabhAyAM catvAro vAlukAprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAM catvAraH paGkaprabhAyAM bhavanti, evaM yAvat athavA eko ratnamabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , catvAro zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " prameyacandrikA TIkA za09 u032 sU0 5 bhavAntara pravezanakanirUpaNam 147 sa bhavanti / athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAM trayo vAlukAmabhAyAM bhavanti, evametena krameNa yathA paJcAnAM trikasaMyogo bhaNitastathA SaNNAmapi trisaMyogo bhaNitavyaH, navaram eko'dhikaH uccArayitavyaH zeSaM tadeva 34 / catuSkasaMyogo'pi tathaitra, paJcakasaMyogo'pi tathaiva, navaram eko'bhyadhikaH saMcA rayitavyo yAvat pazcimo bhaGgaH athavA dvau vAlukAmamAyAm ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAm bhavati, athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm yAvat ekastamAyAM bhavati, 1, athavA eko ratnaprabhAyAm, yAvat eko dhUmaprabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAm, yAvat ekaH paGkamabhAyAm, ekastamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAm, yAvat eko vAlukAprabhAyAm, eko dhUmapramAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 4, athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmamAyAm ekaH paGkaprabhAyAm, yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati 5, athavA eko ratnaprabhAyAm eko vAlukAprabhAyAm, yAvat eko'dhaHsaptamyAM bhavati 6, athavA ekaH zarkarAprabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAm, yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati // su0 5 // TIkA - atha SaNNAM nairayikANAM nairayikapavezanake caturviMzatyadhika navazata vikalpAn pratipAdayitumAha-' chanbhaMte ' ityAdi / chabbhaMte! neraiyA neraiyappavesaNa evaM pavimANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! SaD nairayikAH nairayi rUpavezana kena pravizanto nairakipravezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti kiM vA zarkarAmabhA vAlukAprabhA - paGkaprabhA - dhUmaprabhA - tamaH pramA'dhaH saptamISu vA TIkArtha - chaha nairamikoM kA nairayikapravezana meM 924 vikalpa hote haiM - so inhIM vikalpoM ko pratipAdana karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai - isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai - ( chanbhate ! neraiyA neraiyappavesaNa eNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA pucchA) he bhadanta ! chaha nAraka nairayika pravezanaka dvArA nArakabhavagrahaNa karate hue kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? athavA yAvat adhaH saptamI pRthivI meM Co TIkA cha nArakAnA nairayika pravezanakamAM 924 bhaMga ( bhAMgAe ) thAya che. A sUtramAM sUtrakAre te bha MgenuM pratipAdana karyu che. A viSayane anulakSIne gAMgeya aNugAra mahAvIra prabhune evo prazna pUche che ke---- " chanbhaMte! neraiyA neraiyapavesana eNaM pavisamANA kiM rayaNa pabhApa hojjA pucchA huM badanta ! nairayika pravezana dvArA nArakabhava grahaNa karatA cha nArakA zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke adhaH saptamI paryantanI pRthvImAM utpanna thAya che? "" zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bhagavatIsUtre bhavanti? iti pRcchaa| bhagavAnAha-gaMgeyA! rayaNappabhAe vA, hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA 7' he gAGgeya ! Sar3a nairayikAH nairayikapavezanaM kurvanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat zarkarAmabhAyAM vA, vAlukAprabhAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA, tamaHprabhAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA sapta 7, ityekasaMyogi bhaGgA bhavanti / ___atha SaNNAM dvikasaMyoge paJcAdhikazatabhaGgAnAha-atra paJcavikalpA bhavanti, tathAhi-ekaHpaJca 1, dvau catvAraH 2, trayastrayaH 3, catvAro dvau 4, paJca ekaH 5, iti / tadeva darzayati- ahavA ege rayaNappabhAe paMca sakarappabhAe vA hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, paJca zarkarAmabhAyAM vA bhavanti 1, 'ahavA ege hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (rayaNa. ppabhAe vA hojA, jAva ahe sattamAe vA hojA) chaha nairayika nairayika pravezana karate hue ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat padalabhya zarkarAprabhA meM bhI hote haiM, vAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkaprabhA meM bhI hote haiM, dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaHprabhA meM bhI hote haiM, aura adhaH saptamI pRthivI meM bhI hote haiM isa prakAra se ye sAta bhaGga chaha nArakoM ke eka saMyogI haiN| dvika saMyogI bhaMga 6 nArakoM ke 105 hote haiM-jo isa prakAra haiM-yahAM 1-5, 2-4, 3-3, 4-2, aura 5-1 ye pAMca vikalpa hote haiM so ina pAMca vikalpoM se sAta naraka ke dvika saMyogI 21 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 105 bhaMga A jAte haiM yahI bAta sUtrakAra dikhalAte haiM-( ahavA ege rayaNappabhAe paMca sakarappabhAe vA hojjA) bhaDAvIra prabhunI uttara-" gaMgeyA ?" 3 gAMgeya ! " rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA" nA2441 75 42tA 6 naar| ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zarkarAmabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlakAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paMkaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, dhUmapramAmAM paNa utpanna thAya che, tama prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane nIce sAtamI narakamAM paNa utpanna thAya che. A rIte cha nArakanA ekasaMgI sAta bhaMga thAya che. cha nArakenA dvisaMgI bhaMga 105 thAya che. temano hisAba A prabhA samAva-maDI 1-5, 2-4, 3-3, 4-2 bhane 5-1, mA pramANe pAMca vikalpa thAya che. sAta narakanI apekSAe dareka vikalpanA temanA 21 bhaMga thAya che. tethI pAMca vikalpanA 2185=105 brikasaMgI bhaMga thAya che eja vAta sUtrakAra nIcenA sUtra dvArA vyakta kare che - " ahavA ege rayaNappabhAe, paMca sakkarappabhAe hojjA" athavA tAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane bAkInA pAMca nAraka zarkarA prabhAmAM zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 5 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 149 rayaNappabhAe, paMca vAluyappabhAe vA hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM paJca vAlukAmabhAyAM vA, bhavanti 2, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe paMca ahesattamAe hojjA' yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM paJca paGkaprabhAyAM bhavanti 3, athavA eko ratnaprabhAyAM paJca dhUmaprabhAyAM bhavanti 4, athavA eko ratnaprabhAyAM paJca tamaHprabhAyA bhavanti 5, athavA eko ratnaprabhAyAM pazcAdha saptamyAM bhavanti 6 / iti prathamavikalpe SaT / 'ahavA do rayaNappabhAe cattAri sakarappabhAe hojjA' athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAraH zarkarAprabhAyAM bhavanti 1, 'jAva ahavA do rayaNappabhAe, cattAri ahesattamAe hojjA' yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAM athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura pAMca nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, (ahavA ege rayaNappabhAe paMca vAluyappabhAe hojA) athavA chaha meM se eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura pAMca nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, (jAva ahavA ege rayaNappabhAe paMca ahe sattamAe hojA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura pAMca nAraka paMkasabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM pAMca nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura pAMca nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura pAMca nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 6, isa prakAra ke ye 6 bhaMga prathama vikalpa meM hue haiM (ahavA do rayaNappabhAe, cattAri sakarappabhAe hojA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura cAra nAra zarkarAprabhA meM utpanna thAya cha " ahavA page rayaNappabhAe, paMca vAluyappabhAe hojA" (2) athavA te 6 nArakamAMne eka nAraka ratnaprabhAmAM ane bAkInA pAMca nAraka pAsapramAmA thAya che. "jAva ahavA ege rayaNappabhAe, paca ahe sattamAe hojjA " mathA me nA24 2tnaprabhAmA bhane mATIna pAya nA24 paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane bAkInA pAMca nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnapramAmAM ane bAkInA pAMca nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane bAkInA pAMca nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. mA pramANe 2tnamA sAthe pdde| qi34na 7 sapane che. " ahavA do rayaNappabhAe. cattAri sakkarappabhAe hojjA" (1) athavA me nA24 2.na. prabhAmA bhane yAra nA25 26mAmA tpanna thAya che. " jAva ahavA do zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 bhagavatIsUtre catvAro vAlukAprabhAyAM bhavanti 2, athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAraH paGkamabhAyAM bhavanti 3, athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAro dhUmaprabhAyAM bhavanti 4, athavA dvau ratnaprabhAyAM catvArastamaHmabhAyAM bhavanti5,athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAro'dhaH saptamyAM bhavanti 6 / iti dvitIyavikalpe sstt6| 'ahavA tinni rayaNappabhAe tini sakarappabhAe hojjA' athavA trayo ratnaprabhAyAm trayaH zarkarApabhAyAM bhavanti 1, ' evaM eeNaM kameNaM jahA paMcaNhaM duyAsaMyogo tahA chaNhavi bhANiyavyo' evaM pUrvoktarItyA etena abhilApakrameNa yathA paJcAnAM nairayikANAM dvikasaMyogo bhagitastathA SaNNAmapi utpanna ho jAte haiM 1, (jAva ahavA do rayaNappabhAe, cattAri ahe sattamAe hojA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM, aura cAra nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura cAra nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura cAra nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura cAra nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura cAra nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 6, isa prakAra ke ye 6 bhaMga dvitIyavikalpa meM hue haiN| (ahavA tini rayaNappabhAe tini sakkarappabhAe hojA) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, (evaM eeNaM kameNaM jahA paMcaNhaM duyA saMyogo tahA chaha vi bhANiyaco) pUrvottarIti ke anusAra isa abhilApakrama se jaisA pAMca nArakoM kA dvikasaMyoga kahA gayA hai usI rayaNappabhAe, cattAri ahe sattamAe hojjA" mayanA24 2tnaprabhAmA bhane cAra nAraka vAlukApabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka paMkaprabhAmAM utpana thAya che. (4) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (6) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A pramANe bIjA vikalpanA 6 bhaMga bane che. ___ahavA tinni rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe hojjA" (1) sayA a nA24 2tnaprabhAmA bhane 1) nA24 2mAmA atpanna thAya che. " evaM epaNaM kameNaM jahA paMcaNDaM duyA saMjogo tahA chaNha vi bhANiyavyo" pUr3ita rIta anasAra ane A abhilA krama pramANe je pAMca nArakone drikasaMyoga zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkAza09 u032 sU05 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 151 dvikasaMyogo bhaNitavyaH ' navaraM eko abbhahio saMcAreyanyo ' navaraM paJcanairayikA pekSayA SaNNAM nairayikANAM vizeSastu eko'bhyadhikaH saMcArayitanyaH 'jAva ahavA paMca tamAe ege ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA trayo ratnaprabhAyAM trayo vAlukAprabhAyAM bhavanti 2, athavA trayo ratnaprabhAyAM trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti 3, athavA trayo ratnaprabhAyAM trayo dhUmaprabhAyAM bhavanti 4, athavA trayo ratnapabhAyAM tyastamaHprabhAyAM bhavanti 5, athavA trayo ratnaprabhAyAM trayo'dhaHsaptamyAM bhavanti / iti tRtIyavikalpe paTU 6 / athavA catvAro ratnaprabhAyAma, dvau zakarAmabhAyAM taraha chaha nArakoM kA bhI vikasaMyoga kahanA cAhiye (navaraM ekko abbhahio saMcAreyavvo) parantu pAMca nairayikoM kI apekSA se chaha nairayikoM ke dvikasaMyoga meM yaha vizeSatA hai ki yahAM para eka adhika kA saMcAra kahA gayA hai (jAva ahavA paMca tamAe, ege ahe sattamAe hojA) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura tIna nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka pakaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 6, isa prakArake ye 6 bhaMga tRtIya vikalpa meM hue haiM, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura do nAraka ho. se pAMya nAnA viyoga 5 smnv| "navara eko abbhaDio saMcAreyavo', 52'tu pAMya nA2nA diye 42ta cha nAra kenA drikasaMgamAM eTalI ja vizeSatA che ke ahIM eka adhika nArakano sayAra 42vo naye. "jAva ahavA paMca tamAe, paga ahe sattamAe hojjA" A rIte chelle dvisaMgI bhaMga A pramANe banaze. athavA pAMca nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have trIjA vikalapanA bAkInA bhaMge prakaTa karavAmAM Ave che - (2) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka paMkaprabhAmAM utapanna thAya che. (4) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka tama:prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte ratnaprabhA sAthe trIjA vikapanA 6 bhaMga bane che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % be 152 bhagavatIsUtre bhavataH 1, athavA catvAro ratnapabhAyAM dvau vAlukAprabhAyAM bharataH 2, athavA cakhAro ratnaprabhAyAM dvau paGkamabhAyAM bhavataH 3, athavA catvAro ratnaprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 4, athavA catvAro ratnaprabhA dvau tamaH prabhAyAM bhavataH5, athavA catvAro ratnaprabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 6, iti caturthavikalpe SaT 6 / athavA paJca ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati 1, athavA paMca ratnaprabhAyAm eko vAlukAprabhAyAM bhavati 2, azvA paJca ratnaprabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 3, paJca ratnaprabhAyAm eko dhUmapabhAyAM bhavati 4, athavA paJca ratnaprabhAyAm ekastamaH zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM, aura do nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura do nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM, 5, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM, aura do nAraka adhaH saptamo pRthivo meM utpanna ho jAte haiM 6, isa prakAra ke ye 6 bhaMga caturtha vikalA meM hue haiM / athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA have ratnaprabhA sAthe cothA vikalpanA je 6 bhaMga bane che te prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA cAra ratnaprabhAmAM ane be zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA cAra ratnaprabhAmAM ane be vAlukA pramAmAM utpanna thAya cha. (3) mayA // 2 2tnapAmA mana me 54AmA utpanna thAya che. (4) athavA cAra ratnaprabhAmAM ane be dhumapramAmAM utpanna thAya che. (5) athavA cAra ratnaprabhAmAM ane be tama:prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have ratnaprabhA sAthe pAMcamAM vikalapanA je 6 bhaMga thAya che te prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA pAMca nAraka ratnaprabhAmAM, ane eka nAraka zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA paMca nAraka prabhAmAM ane eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA pAMca nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka paMkapbhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA pAMca nAraka ratna zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za. 130 12 sU0 5 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 153 prabhAyAM mavati 5, athavA paJca ratnaprabhAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati iti 6 / iti paJcamavikalpe SaT iti paJcamu vikalpeSu ratnaprabhAmAzritya triMzadbhaGgA bhavanti 30 / ityAdirItyA anye'pi dvikayoga saMbhavanto vikalpAH svayamUhanIyAH, tadantimavikalpaM sUcayamAha-athavA paJca tamaHprabhAyAM bhavanti, eko'dhaH saptamyAM bhavati / evaM zarkarAmamAmAzritya paJcaviMzanimagAH 25 / vAlukApabhAmAzrityaviMzatirbhaGgAH 20 / paGkaprabhAmAzritya paJcadazabhaGgAH 15 / dhUmaprabhAmAzritya dazabhaGgAH / tamaHprabhAmAzritya paJca bhaGgAH 5 / evam 30-25-20-15-10-5= 105 / triMzata , paJcaviMzatiH, viMzatiH, paJcadaza, daza, paJcaceti sarvasaMmelane SaNNAM dvikasaMyoge jAtAH sarve pazcAdhika zatabhaGgAH 105 / meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 5, athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka adhaHsaptamI meM utpanna ho jAtA hai 6, isa prakAra ke ye 6 bhaMga paMcama vikalpa kI apekSA se hue haiN| isa prakAra se ye tIsa 30 bhaMga pAMca vikalpoM meM ratnaprabhA ko azrita karake hue haiN| isI taraha se anya bhI vikalpa dvikasaMyoga meM apane Apa samajhalenA caahiye| antima vikalpa ko sUcita karane ke liye sUtrakAra kahate haiM ki " athavA pAMca nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai| isI taraha se zarkarAprabhA kA azrita karake paccIsabhaMga hote haiN| vAlukAprabhA ko Azrita karake bIsa 20 bhaMga hote haiN| paMkaprabhA ko azrita karake 15 bhaMga hote haiN| dhUmaprabhA ko azrita karake 10 bhaMga hote haiM / tamaH prabhA ko Azrita karake 5 bhaMga hote haiN| isa taraha se 30-25-20-15-105 ye sagha bhaMga milakara 105 bhaMga chaha nArakoMke dvikasaMyogameM hote haiM / prabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA pAMca nAraka ratnaprabhA ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA pAMca nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte ratnaprabhA pRthvI sAthe pAMca vika95nA maLIne kula 30 bhaMga thAya che. e ja rIte zarkarA prabhA sAthe pAMca vikalpanA maLIne kula 25 bhaMga thAya che. e ja pramANe vAlukAprabha sAthe kula 24 bhaMga, paMkaprabhA sAthe kula 15 bhaMga, dhUmaprabhA sAthe kula 10 bhaMga ane tamaprabhA sAthe kula 5 bhaMga thAya che. A rIte 30+5+20+15+105=105 kula brikasa yogI bhaMga thAya che. bha 20 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre atha SaNNAM trikasaMyoge sArddhazatatraya bhaGgAnAi-'ahavA ege rayaNappabhAe' ityaadi| atra dazavikalpA bhavanti, tathAhi-ekaH, ekaH, ctvaarH1| ekaH dvau, tryH| dvau, ekaH, trayaH3 / ekaH, trayaH, dvau4| dvau, dvau, dvau5| trayaH, ekaH, dvau6| ekaH, catvAraH ekaH 7 / dvau, trayaH, ekaH 8 / trayaH, dvau, ekaH 9 / catvAraH, ekaH, ekaH 10 iti daza vikalpA bhavanti, teSu ekaH, ekaH, catvAraH' iti prathama vikalpamAha'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, cattAri vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAM catvAro vAlukAprabhAyAM bhavanti1, 'ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe cattAri paMkappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , catvAraH paGkaprabhAyAM bhavanti 2, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, cattAri ahesattamAe' evaM aba chaha nArakoM ke trika saMyoga meM jo 350 bhaMga hote haiM unheM sUtrakAra prakaTa karate haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe ) ityAdi yahAM para isa taraha se ye dasa 10 vikalpa hote haiM-1-1-4, 1-2-3, 2-1 -3, 1-3-2,2-2-2, 3-1-2, 1-4-1, 2-3-1, 3-2-1,4-1-1 so inameM se prathama vikalpa ko Azrita karake sUtrakAra kahate haiM ki(ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, cattAri vAluyappabhAe) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe cattAri paMka pabhAe) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakarAprabhA meM aura cAra nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, (evaM jAva have cha nArakanA je 350 vikasaMyogI bhage thAya che temane prakaTa 12vAmA mAcha-" ahavA ege rayaNappabhAe" tyAhi sahI // pramANa 10 vi85 mana cha-1-1-42 paDasI vi485, 1-2-3 nA mAne vi5, 2-1-3notrI vi485, 1-3-2 na yAyA vi5, 2-2-2 na pAyamA (As85, 3-1-2 na cho vi485, 1-4-1 no sAtabhA vi485, 2-3-1 no AThamo vikalpa, 3-2-1 ne navame vika95 ane 4-1-1 no dasame vika9pa temAMthI ratnaprabhA ane zarkarAmabhA sAthe pachInI pRthvInA pegathI banatAM pahelA vikalpanA 5 bhaMga nIce pramANe samajavA-(1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAkabhAmAM ane cAra nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. "ahavA page rayaNappabhApa, ege sakkarappabhAe, cattAri paMka. pabhAe " (2) athavA nA24 2tnamAmA, ma nA24 zazakSAmA sana yAra nA24 5 asAmA utpanna 5.ya che. " evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 5 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 155 pUktirItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarApabhAyAm , catvAro dhUmaprabhAyAM bhavanti 3, athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarka rAmabhAyAm , catvArastamaH prabhAyAM bhavanti 4, athavA ekoratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm catvAro'dhaH saptamyAM bhavanti 5 / iti prathamo vikalpaH / atha ' ekaH, dvau, trayaH' iti dvitIya vikalpamAha-' ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, tini vAluyappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm , dvau zarka rAprabhAyAm , trayo vAlukAprabhAyAM bhavanti 1, 'evaM eeNaM kameNaM jahA paMcaNDaM tiyAsaMjogo bhaNio tahA chaNhavi tiyAsaMjogo bhANiyavyo' evaM pUrvoktarItyA etena abhilApakrameNa yathA pazcAnAM nairayikANAM trikasaMyogo bhaNitastathaiva paNAmapi nairayikANAm trikasaM. ahavA ege rayaNappa bhAe, ege sakkarappabhAe, cattAri ahe sattamAe) athavA eka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprapA meM aura cAra dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM aura cAra nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAmabhA meM aura cAra nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 5, isa prakAra se yaha prathama vikalpa hai, atha 1-2-3 rUpa jo dvitIya vikalpa hai usakI apekSA sUtrakAra kathana karate haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, tini vAluyappabhAe hojA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM do nAraka zarkarA meM aura tIna nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, (evaM eeNaM kameNaM jahA paMcaNhaM tiyA saMjogo bhaNio tahA chaNha vi tiyA saMjogo bhANiyavvo) pUrvottarIti ke anusAra isa abhilApakrama ege sakkarappabhAe, cattAri ahe sattamAe hojjA" (3) athavA se nA24 ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, ane cAra nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane cAra nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane cAra nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have 1-2-3 rUpa bIjA vikalpanuM sUtrakAra kathana kare che. A vika95nA pAMca bhaMga ratnaprabhA ane zarkarA prabhA sAthe pachInI pRthvIone anakame yoga 42pAthI mane cha re pAMya 'nIya pramANe sabhA " ahavA ege rayaNamAe, do sakkarappamAe, tinni vAluya pabhAe hojA" (6) athavA te nArakamAMne eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarAmabhAmAM, ane traNa nAraka pAnAmA utpanna thAya che. " eva eeNaM kameNaM jahA paMcaNhaM tiyA saMjogo zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre yogo bhaNitavyaH, 'navara ekko ahio uccAreyavyo, sesaM taM ceva' navaram pazca nairayikApekSayA SaNNAM nairayikANAM vizeSastu eko'dhiko'tra uccArayitavyaH, zeSaM tadeva pUrvoktamevAvaseyam , tathAhi-ratnaprabhAprAdhAnye paJcadaza 15, zarkarApramA prAdhAnye daza10, vAlukAprabhA prAdhAnye sstt6| paGkaprabhA prAdhAnye trayaH / dhUmaprabhA prAdhAnye ekaH1, paJcadaza, daza, SaT, trayaH, ekaH 1 (15-10-6-3-1) iti sarvasaMmelane paJcatriMzad bhaGgAH 35 / ete paJcatriMzat pUrvoktaidazabhirvikalpaiHguNane SaNNAM trikasaMyoge sarve sArdhazatatraya bhaGgA bhavantIti 350 / ' caukka saMyogo vi taheva' SaNNAM nairayikANAM catuSkasaMyogo'pi tathaiva paJca nairayika narakacatuSkasaMyogavadeva bodhyaH, atra paNNAM nairayikANAM narakacatuSkasaMyoge'pi se pAMca narayikoM kA trika saMyoga kahA gayA hai usI taraha se chaha nArakoM kA bhI trikasaMyoga kahanA cAhiye (navaraM ekko ahio uccAreyavyo, sesaM taM ceva ) pAMca nairayikoM kI apekSA chaha nairayikoM ke trika saMyoga meM yaha vizeSatA hai ki yahAM para eka adhika kA uccAraNa karanA cAhiye-bAkI kA aura saba kathana pahile jaisA hI hai| isakI spaSTatA isa prakAra se hai-ratnaprabhA kI pradhAnatA meM 15, zarkarAprabhA kI pradhAnatA meM 10, vAlukAprabhA kI pradhAnatA meM 6, paMkaprabhA kI pradhAnatA meM 3 aura dhUmaprabhA kI pradhAnatA meM 1 isa taraha se ye saba milakara 35 bhaMga haiN| ina 35 bhaMgoM ko pUrvokta 10 vikalpoM se guNA karane para chaha nArakoM ke trika saMyoga meM 350 bhaMga A jAte haiN| ( caukkasaMyogo vi taheva) chaha nArakoM ke catuSkasaMyoga meM bhI 10 vikalpoM se guNA karane para 350 bhaMga A jAte haiN| catuSkasaMyoga meM bhaNio tahA chaha vi tiyA saMjogo bhANiyavyo" 24 amitA5 bhathA pUjita rIta anusAra je pAMca nArakane trikasaMyoga kahevAmAM Avyo che, evo ja 6 nAnI trisaya 54 / neya. "navara eko ahio uccAreyavvo sesaM taceva" pAMya nAnA trisaya 42ta nAhInA siyomA eTalI ja vizeSatA che ke ahIM eka adhikanuM uccAraNa karavuM joIe. bAkInuM samasta kathana AgaLanA kathana pramANe ja samajavuM. A kathananuM spaSTIkaraNa nIce mujaba samajavuM-pratyeka vikalpanI apekSAe ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 15, zarkarA prabhAnI pradhAnatAvALA 10, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 6, paMkaprabhAnI pradhAnatAvALA 3 ane dhUmaprabhAnI pradhAnatAvALe 1 bhaMga bane che. te badhAM vikasagI bhegone saravALe 35 thAya che. 35 bhaMgavALA 10 vikalpanA trikasaMgI bhaMge ekaMdare 3541=350 thAya che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -------- prameyavandrikA TIkA za) 9 u0 32 sU0 5 bhavAntarapravezana kanirUpaNam 157 daza vikalpaiH sArdhazatatrayamaGgA bhavanti / daza vikalpAH yathA-ekaH, ekaH ekaH, trayaH 1 / ekaH, ekaH, dvo, dvauM 2 / ekaH dvau, ekaH dvau 3 / dvau, ekaH, ekaH, dvau 4 / ekaH, ekaH, trayaH, ekaH 5 / ekaH dvau, dvau ekaH 6 / dvau, ekaH, dvau ekaH 7 / ekaH trayaH, ekaH ekaH 8 / dvau, dvau, ekaH ekaH 9 / trayaH, ekaH, ekaH, ekaH 10 / ete daza vikalpAH 10 / ekaikasmin vikalpe pazcatriMzat paJcatriMzad bhaGgA bhavanti, tathAhi-ratnaprabhASAdhAnye viMzatiH 20, zarkarAmabhASAdhAnye daza 10, vAlukApamA prAdhAnye catvAraH 4, paGkaprabhA prAdhAnye ekaH 1 / evam 20-10-4-1=35 / viMzatiH, daza catvAraH, ekazceti sarvasaMmelane jAtAH paJcatriMzat 35 / eteSAM dazabhirvikalpairguNane SaNNAM nairayikANAM catuSkasaMyoge sArdhazatatraya bhaGgA bhavantIti 350 / 'evaM paMca saMjogo vi taheva ' evaM paNNAm paJcasaMyogo'pi tathaiva paJca nairayika narakAcakasaMyogavadeva bodhyaH yahAM para 1-1-1-3, 1-1-2-2, 1-2-1-2, 2-1-1-2, 1-1-3. -1, 1-2-2-1, 2-1-2-1, 1-3-1-1, 2-2-1-1, 3-1-1-1 ye daza vikalpa hote haiN| eka eka vikalpa meM 35-35 bhaMga hote haiMjaise ki-ratnaprabhA kI pradhAnatA meM 20, zarkarAprabhA kI pradhAnatA meM 10, vAlukAmabhA kI pradhAnatA meM 4, paMkaprabhA kI pradhAnatA meM 1, 20-10-4 -1 inakA jor3a 35 AtA hai ina 35 ke sAtha 10 kA guNA karane para 350 chaha nairayikoM ke catuSka saMyoga meM bhaMga A jAte haiM / ( evaM paMcasaMjogo vi taheva) isI taraha se chaha nArakoM kA paMcaka saMyoga bhI pAMca " caukkasa'joge vi taheva" pAMya nAnA yatu sa yA viva kathana karavAmAM AvyuM che, evuM ja kathana che nArakanA catuga viSe paNa samajavuM. paNa ahIM eka adhikanuM uccAraNa thavuM joIe. cha nArakonA catuSka saMganA paNa nIce pramANe 10 vikalpa bane che-1-1-1-3 ne, 1-1-2 -2 nA, 1-2-1-2 no, 2-1-1-2 nau, 1-1-3-1 nA, 1-2-2-1 nA, 2-1-2-1 nA, 1-3-1-1 nA, 2-2-1-1 no mane -1-1-1 na ema dasa vikalapa thAya che, pratyeka vikalpanA nIce pramANe 35 bhaMga thAya che. ratanaprabhAnI pradhAnatAvALA 20, zarkarA prabhAnI pradhAnatAvALA 10, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 4, ane paMkaprabhAnI pradhAnatAvALo 1 bhaMga thAya che. A rIte 20+10+4+1=35 bhaMga pratyeka vikapamAM thAya che. evA 10 vikalpanA catuSkasaMgI kula bhaMga 35410=350 thAya che. "eva' paMcasa'jogo vi taheva" pAMya naarhiin| na245nA saMyoga 16 nAnI na245yAnA sayoga para sabha. "navara eko zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 bhagavatIsUtre kintu navaraM eko abbhahio saMcAreyavyo jAva pacchimo bhaMgo ahavA do vAluyappabhAe, ege paMkappabhAra, ege dhUmappabhAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe honA' navaraM paJca nairayikANAM pazcakapayogApekSayA paNNAM nairayikANAM paJcakasaMyoge vizeSastu eko'bhyadhiko'tra saMcArayitavyo yAvat pazcimo'ntimo bhaGgastuathavA dvau vAlukAprabhAyAm bhavataH, ekaH paGkaprabhAyAm eko dhUmapabhAyAm , ekasta mAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati, eSAM paNNAM nairayikANAM narakapaJcakasaMyoge paJcabhirvikalpaiH pazcAdhikazatabhaGgA bhavanti, tathAhi-ekaH, ekaH, ekaH ekaH dvau 1 / ekaH, ekaH, ekaH dvau, ekaH 2 / ekaH, ekaH, dvau, ekaH, ekaH 3 / ekaH dvau, ekaH, ekaH ekaH 4 / dvau, ekaH, ekaH, ekaH, ekaH, 5 / iti pazca vikalpA! / nairayikoM ke narakapaMcaka ke saMyoga kI taraha hI jAnanA cAhiye kintu (navaraM eko anbhahio saMcAreyavvo jIva pacchimo bhaMgo ahavA do vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) pAMca nairayikoM ke paMcakasaMyoga kI apekSA chaha nerayikoM ke paMcaka saMyoga meM vizeSatA eka ke adhika saMcAra karane kI hai yAvat antima bhaMga-athavA-do vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaHprabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai ina chaha nairayikoM ke narakapaMcaka ke saMyoga meM pAMca vikalpoM ko lekara 105 bhaMga hote haiM-pAMca vikalpa isa prakAra se haiM-1-1-1-1-2,1-1--1-2-1,1-1-2-1-1. 1-2-1-1-1, 2-1-1-1-1 eka eka vikalpa meM yahAM para 21-21 amahio saMcAreyavo jAva pacchimo bhaMgo-ahavA do vAluyappabhAe, ege pakapabhAe, ege dhUmapabhAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" pAMya tArakanA paMcakasaMgamAM ekano adhika saMcAra karavAnI ja vizeSatA che. A rIte chele paMcaraMgI bhaMga A pramANe bane che-"athavA be nAraka vAyakA prabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che e cha nArakanA narakapaMcakanA saMganI apekSAe pAMca vikalpa thAya che. te pAMca vikalapanA kula 15 bhaMga thAya che. pAMca vika9pa A pramANe bane cha-1-1-1-1-2 n| 5 vi65, 1-1-1-2-1 no bhAna vi . 1-1-2-1-1 notrI vi5, 1-2-1-1-1 no yo| A5 ana 2-1-1-1-1 ne pAMca vikalpa. pratyeka vikalpanA nIce pramANe 21 bhaMga zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 2032 sU0 5 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 159 ekaikasmin vikalpe ekaviMzatirekaviMzatirbhaGgA bhavanti / tathAhi-ratnaprabhAprAdhAnye paJcadaza 15, zarka rAprabhAprAdhAnye paJca 5, vAlukAmabhAmAdhAnye ekaH 1 / evam 15-5-1=21, paJcadaza, pazca, ekazceti sarvasaMmelane jAtA ekaviMzatiH 21 / eteSAM paJcabhirvikalpairguNane SaNNAM paJcakasaMyoge pazcAdhikazatabhaGgA bhvntiiti105| atha SaNNAM nairayikANAM SaTkasaMyoge saptabhaGgAna pratipAdayati-' ahavA ege rayaNappamAe ityAdi / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe jAva ege tamAe hojjA 1, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , yAvat eko bAlakAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaHmabhAyAM bhavati 1, 'ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 2, athavA eko ratnaprabhAyAm yAvat ekaH zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkamabhaMga hote haiN| jo isa prakAra se haiM-ratnaprabhA kI pradhAnatA se 15, zarkarAprabhA kI pradhAnatA se 5, aura vAlukAmabhA kI pradhAnatA se 1 inakA jor3a 21 hotA hai ina 21 ko 5 vikalpoM se guNA karane para chaha nArakoM ke paMcaka saMyoga meM 105 bhaMga A jAte haiN| aba chaha nairayikoM ke SaTraka saMyoga meM sAtabhaMgoM ko sUtrakAra dikhalAte haiM-(ahavA- ege rayaNappabhAe, ityAdi-(ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, jAba ege tamAe hojjA 1) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarA prabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1. (ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege dhUmappabhAe ege ahe sattamAe hojjA 2) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, bane che-ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 15, zakaraprabhAnI pradhAnatAvALA ane vAlakAprabhAnI pradhAnatAvALe 1 bhaMga. A rIte pahelA vika95nA kula 21 bhaMga thAya che. evA 25 bhaMgavALA pAMca vika9panA 2185=105 kula paMcakasagI bhaMga thAya che. have cha nArakonA cha narakamAM pravezanI apekSAe je sAta pasaMdagI ma bhane cha te 548 42vAmAM Ave che-" ahavA ege rayaNapabhAe, ege sakarappabhAe, jAva ege tamAe hAjjA" (1) me nA24 2tna pramAmA, nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukA pramAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nA24 dhUmapramAmA mana me nA24 tama:prabhAmA 5nna thAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, jAba ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojA" (2) 444 / me zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 bhagavatIsne bhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 2, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA 3, athavA eko ratnaprabhAyAm yAvat ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm, ekaH paGkapabhAyAm , ekastamaH prabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 3, 'ahavA ege rayaNappabhAe jAba ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe jAba ege ahesattamAe hojjA 4, athavA eko ratnaprabhAyAM yAvat ekaH zarkarAmabhAyAM eko vAlukAprabhAyAM eko dhUmaprabhAyAM yAvat ekastamaHprabhAyAm eko'dhaHsaptamyAM bhavati 4, 'ahavA ege raya. pappamAe, ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, jAva ege ahesattamAe hojjA5,' athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarka rAprabhAyAm , ekaH paGkapramAyAm , yAvat eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 2, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukA. prabhA me eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 3 (ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe jAva ege ahe sattamAe hojjA 4) athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM yAvat eka nAraka zarkarAmabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 5, (ahavA ege rayagappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA ) athavA- eka nAraka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka adhAsaptamImAM Gtpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA' (3) athavA se nA24 2tnamAmA, ye shshprabhAmAM. eka vAlukAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege vAlayappabhAe, ege dhUmapabhAe jAva ege ahe sattamAe hojjA" (4) athavA se nA24 2tnaprabhAmA, me zaza. prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM, eka tamaH prabhAmAM ane eka nIya sAtabhA pRthvImA 6panna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakaradarabhAe, ege pakappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA" (5) athavA se zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramendrakA TI0 za09 312 sU0 5 bhavAntarapravezanakanirUpaNa 161 eko dhUmaprabhAyAm ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 5, ' ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe, jAva ege asattamAe hojjA 6, athavA eko ratnaprabhAyAm, eko vAlubhAyAm, yAvat ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 6, ' ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyapabhAe, jAva ege ahesattamAe hojjA7, athavA ekaH zarka rAmabhAyAm, eko bAlukAmamAyAm, yAvat ekaH paGkaprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 7 // iti SaNNAM padsaMyoge sapta bhaGgAH bhvnti7| tathA ca SaNNAM nairayikANAM nairayikapraveza ne caturviMzatyadhikanavazatabhaGgAH bhavanti tathAhi - eka saMyoge sapta 7, dviksaMyoge paJcAdhikazatam ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM eka tamaHprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAnA hai 5, ( ahavA ege rayaNapasAe ege vAlubhAe jAva ege ahe satsamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 6 ( ahavA ege sakkara pabhAe, ege vAluyapabhAe, jAba ege ahe santamAe ) athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 7 isa prakAra ke ye sAta bhaMga chaha nairayikoM ke SaTkasaMyoga meM hue haiM / isa taraha chaha nairayikoM ke nairayika pravezana meM eka saMyoga ke 7 bhaMga, dvika saMyoga ke 105 bhaMga, trika nAraka ratnapramAmAM, eka zarkarAprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM, eka tama:prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA ege rayaNabhAe, ege bAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA " (1) athavA eka nAraka ratnaprabha ma', eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamaH prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI naramA utpanna thAya che. " ahavA ege sakkarapabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA (7) athavA eka nAraka zarkarAprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM, eka tama:prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte cha nArakAnA SaTsaceAgI bhaga cha thAya che. A rIte huM nArakeDanA ekasacegI bhaga 7, dvikasaceAgI bhaga 105, trika 66 bha 21 maiM, " zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ---- bhagavatI 105, trikasaMyoge pazcAzadadhikazatatrayam350, catuSkasaMyoge sArdhazatatrayam 350, paJcakasaMyoge pazcAdhikaMzatam 105, SaTkasaMyoge sapta, 7 iti, evam-7+105 350+350 - 105+7=924 iti SaNNAM nairayikANAM sarve caturviMzatyadhika navazatabhaGgAH bhavantIti // sU0 5 // - - 105 350 SaD nairayikANAM koSThakamidampaNNAm ekasaMyoge ,, dvikasaMyoge , trikasaMyoge , catuSkasaMyoge 350 " paJcakasaMyoge ,, SaTkasaMyoge sarvasaMmelane 924 bhaGgAH 105 mUlam-satta bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA 7 / ahavA ege rayaNappamAe, cha sakkarappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM jahA chaNhaM duyA saMjogo tahA sattaNha vi, bhANiyavaM, navaraM ego abbhahio saMcArijjai, sesaM taM ceva, tiyAsaMjogo, caukkasaMjogo, paMcasaMjogo, chakkasaMjogo ya, chaNhaM jahA, tahA-sattaNhaM vi, bhANiyavvo, navaraM ekkeko, abbhahio saMcArayanvo jAva chakkagasaMjogo ahavA do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahesaMyoga ke 350 bhaMga, catuSka saMyoga ke 350 bhaMga, paMcaka saMyoga ke 105 bhaMga aura SaTraka saMyoga ke 7 bhaMga jor3akara kula 924 bhaMga hote saMgI bhaMga 350, catuSkasaMgI bhaMga 350, paMcakasaMgI bhaMga 105 ane SaTakasaMgI bhaMga 7 thAya che. te badhAM maLIne kula 924 bhaMga thAya che. sU. 5 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA 20 9 30 32 sU0 6 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 163 sattamAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, jAva ege ahesattamAe hojjA // sU0 6 // chAyA-saptabhadanta ! nairayikAH nAyikapavezanakena pravizantaH pRcchA ? gAGgeya ! ratnaprabhAyAMcA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7, athavA eko ratnaprabhAyAM SaT zarkarAmabhAyAM bhavanti, evam etena krameNa yathA SaNNAM dvikasaMyogastathA saptAnAmapi bhaNitavyaH, navaram-ekaH abhyadhikaH saMcAryeta, zeSa tadeva, trikasaMyogazcatuSkasaMyogaH paJcakasaMyogaH SaTkasaMyogazca paNNAM yathA tathA saptAnAmapi bhaNitavyaH, navaram ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyo, yAvat SaTkasaMyogaH, athavA dvau zarkarAmabhAyAm eko vAlukApabhAyAm , yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati, athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm , yAvat eko'dha: saptamyAM bhavati / // muu06|| TIkA-atha sapta narayikANAM SoDazAdhikasaptadazazata (1716) bhaGgAn pratipAdayitumAha- satta bhaMte ! neraiyA' ityAdi / ' satta bhaMte ! neraiyA neraiya pavesaNaeNaM pavisamANA pucchA ' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! sapta nairayikAH nairayikamavezanakena pravizantaH nairayikabhavamavezanaM kurvantaH kiM ratnapabhAyAM, kiMvA zarkarAmabhAyAM kiMvA vAlukAprabhAyAM, kiMvA paGkaprabhAyAM, kiMvA TIkArtha-sUtrakAra ne isa sUtra dvArA sAta nairayikoM ke 1716 bhaMgoM kA pratipAdana kiyA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai(satta bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA pucchA) he bhadanta ! sAta nAraka nairayika pravezanaka dvArA praveza karate hue nairayika bhava meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA meM hote haiM ? yA paMkaprabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM TIkAthesUtrakAre A sUtra dvArA sAta nArakanA sAta narakamAM pravezanaka viSenA 1716 bhaMganuM nIce pramANe pratipAdana karyuM che geya maarne| prazna-" satta bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNa pavi. samANA pucchA" 3 mahanta ! yi pravezana dvArA anya gatimAthI nA24. bhavamAM praveza karatA sAta nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? ke zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che? ke tama prabhAmAM utpanna thAya cha 1 sayAsasabhIbhA pana yAya cha ? zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 bhagavatIsUtre dhUmapramAyAM, kiMvA tama pramAyAM, kiMvA avaHsaptamyAM bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha- gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahe sattamAe vA hojjA 7' he gAGgeya ! te sapta nairayikA nairayikamavezanaM kurvanto ratnabhabhAyAM vA bhavanti, yAvat zarkarAmabhAyAM vA, vAlukAprabhAyAM vA, paGkaprakSAyAM vA, dhUmaprabhAyAMvA, tamAma bhAyAMbA, adhaHsasyAM vA bhavanti 7 / atha kisayoge panizatyadhikazata bhaGgAnAha-' ahavA ege rayaNapyamAe, cha sakApabhAe hojjA' athAA eko nairayiko ratnabhAyAM bhavati, SaTnairayikAH zarkarAmamAyAM bhavanti, ' evaM eeNaM kameNaM jahA chaNhaM dudhA saMnogo tahA sattaha vibhANiyanvaM' evaM pUrvottarotyA etena AlApakahote haiM ? yA tamaH prabhA meM hote haiM ? yA adhaH saptamI meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA) he gAMgeya ! ( rayaNappa bhAe vA, hojA,jAva ahe satsamAe vA hojjA 7) ve sAta nAraka nairapika, narathika praveza karate hue ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat zarkarAmamA meM bhI, bAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkasabhA meM bhI hote haiM, dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaH prabhA meM bhI hote haiM, aura adhaH saptamI pRthivI meM bhI hote haiN| yahAM para " hote haiM" zabda kA artha hai utpanna hote haiM / 7 / aba sUtrakAra inake dvika saMyoga meM jAyamAna 126 bhagoM ko kahate haiM- ahavA ege rayaNapabhAe, cha sakarappabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura chaha nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( evaM eeNaM kameNaM jahA chaNhaM duyAsaMjogo tahA sattaha vi bhANiyavvaM ) pUrvokta rIti se jaisA ___maDAvIra prabhunI utta2-" gaMgeyA !" 3 gAMgeya ! " rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA" nayi pravezana 62 // na24samAM praveza karatA te sAta nArako ratnamabhAmAM paNa utpanna thAya che, zarkarA prabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paMkapramAmAM paNa utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane nIce sAtamI narakamAM paNa utpanna thAya che. A rIte sAta ekasayegI bhaMga thAya che. have sUtrakAra brikasaMgI 126 bhaMgonuM nirUpaNa karatA kahe che ke " ahavA ege rayaNappabhAe, cha sakarappabhAe, hojjA" athavA to sAta nA23. mAMno eka nAraka ratnaprAmAmAM utpanna thAya che ane bAkInA cha nAraka zarkarAprlaamaa 5-1 thAya che. "evaM eeNaM kameNaM jahA chaNDaM duyAsaMjogo tahA sacaNha vi bhANiyavvaM " mA mAlA ubhathI mane pUtizata anusAra zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za.9 u032 sU0 6 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 165 krameNa yathA paNNAM nairayikAgAM dvikasaMyogo bhaNitastathA saptanAmapi nairayikANAM dvikasaMyogo bhaNitavyaH 'navaraM ego abhahio saMcArijjai ' navaraM SaT naira. yikApekSayA sapta nairayikANAM vizeSaH punarayameva yat ekobhyadhikaH saMcAyate, ' sesaM tNce| ' zeSatadeva-pUrvoktavadeva bodhyam / atra saptAnAM dvikasaMyoge SaDDabhirvikalpaiH SaDviMzatyadhikazata (126) bhaGgAH bhavanti / SaDvikalpAzceme-ekaH paTa 1, dvau paJca 2, trayazcatvAraH 3, catvAraskhayaH 4, paJca dvau 5, SaT ekaH 6, (1-6, 2-5, 3-4, 4-3, 5-2, 6-1) eko ratnaprabhAyAM SaT zarkarAmabhAyAm , ityAdi krameNa ratnaprabhAprAdhAnye SaT 6. zakarAprabhA prAdhAnye paJca 5, vAlukAmabhAprAdhAnye catvAraH 4, paGkaprabhAprAdhAnye trayaH 3. dhUma isa AlApakakrama se chaha nairrAyakoM kA dvika saMyoga kahA jA cukA hai usI taraha se sAta nArakoM kA bhI dvika saMyoga kahanA cAhiye (navaraM ego abhahio maMcArijjai) parantu chaha nairayikoM kI apekSA yahAM para yaha vizeSatA hai ki yahAM eka adhika kA saMcAra kiyA jAtA hai| (sesaM taM ceva ) aura bAkI kA saba kathana pUrvokta anusAra hI hai| aba sUtrakAra yaha prakaTa karate haiM ki sAta nArakoM ke dvika saMyoga meM chahavikalpoM dvArA 126 bhaMga hote haiM ve chaha vikalpa isa prakAra se haiM1-6, 2-5, 3-4, 4-3, 5-2, 6-1, " eka nAraka ratnaprabhA meM aura chaha nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM " ityAdi krama se ratnaprabhA kI pradhAnatA lekara 6 bhaMga, zarkarAprabhA kI pradhAnatA se 5 bhaMga, vAlukAprabhA kI pradhAnatA se 4 bhaMga, paMkaprabhA kI pradhAnatA se 3 bhaMga, je 6 nArakane brikasaMyoga kahevAmAM AvyuM che, e ja 7 nArakanA dvisa yoga 51 DA na. "navara ego abhahio saMcArijjai" 52nta cha nArake karatAM eTalI ja vizeSatA samajavAnI che ke ahIM ekano adhika sy||2 42 2. " sesaM taMveva" bhane mADItuM samasta na paDatAnA kathana mujaba samajavuM. have sUtrakAra e prakaTa kare che ke sAta nArakanA dvikasogamAM nIce pramANe 6 vikalpa bane che. 1-6 ne pahele vikalpa, 2-5 ne bIjo vikalpa, 3-4na trI vi5, 4-3n| yo| vi465, 5-2 ne pAyA vi765, ane 6-1 ne chaThTho vika9pa. " athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane bAkInA 6 nAraka zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che. " A kama pramANe ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 6 bhaMga, zarkaraprabhAnI pradhAnatAvALA 5 bhaMga, vAlukAmabhAnI pradhAnatAvALA 4 paMka prabhAnA pradhAnatAvALA 3 bhaMga dhUmaprabhAnI pradhAnatA vALA 2 bhaMga ane tama prabhAnI pradhAnatAvALa 1 bhaMga bane che. A rIte dareka zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre prabhAprAdhAnye dvau 2, tamaHprabhA prAdhAnye ekaH 1 / SaT, paJca, casvAraH, trayaH, dvau, ekaH, (6-5-4-3-2-1 ) evaM sarvasaMmelane ekaviMzatirbhaGgAH 21, bhavanti, eSAM SaDUbhivikalpairguNane sarve SaDviMzatyadhikazata ( 126 ) bhaGgA bhavantIti / tathA 'tiyAsaMjogo caukkasaMjogo paMcagasaMjogo chakkasaMjogo ya chaNhaM jahA tahA sattaNhaM vi bhANiyanno' trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcakasaMyogaH paTakasaMyogazca ghaNNAM nairayikANAM yathA pratipAditastathA saptAnAmapi nairayikANAM bhaNitavyaH, 'navara ekkeko abbhahio saMcAreyavyo jAva chavakasaMyogo' navaraM SaDnairayikApekSayA saptanairayikANAM vizeSaH punarayameva yat atra saptanairayikAlA. pakeSu ekaikaH abhyadhikaH saMcArayitavyaH yAvat dvikasaMyogaH, trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcakasaMyogaH, SaTkasaMyogaH / atha saptAnAM SaT kasaMyoge antima dhUmaprabhA kI pradhAnatA se do bhaMga aura tamaH prabhA kI pradhAnatA se eka bhaMga hotA hai| ina saba kA yoga karane para 21 bhaMga Ate haiN| ina 21 bhaMgoM kA 6 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 126 bhaMga ho jAte haiN| tathA (tiyAsaMjogo ca ukkasaMjogo paMcagasaMjogo chakkasaMjogo ya chaNhaM jahA tahA sattaNhaM vi bhANiyanvo) chaha nArakoM kA trika saMyoga catuSka saMyoga, paMcakasaMyoga aura SaTrakasaMyoga pahile jaisA pratipAdita kiyA gayA hai, usI taraha se sAta nArakoM kA bhI yaha saba pratipAdita kara lenA cAhiye " navaraM " kintu " ekeko abbhahio saMcAreyavyo" chaha nairayikoM kI apekSA se sAta nairapikoM ke ina saMyogo meM yahI antara hai ki yahAM sAta nairayikoM ke AlApoM meM eka eka kA adhika saMcAra kiyA gayA hai aura yaha saMcAra dvika saMyoga meM, trika saMyoga meM, vi65 +5+4+3+1+1=21 ma manatA pAthI 61465nA isa 2146=126 dvisaMgI bhaMga bane che tathA " tiyAsaMjogo, ca ukasaMjogo, paMcagasaMjogo, chakkasaMjogo ya chaNheM jahA tahA sattaNhaM vi bhANiyo" 7 nAnA siyo, yatusa yoga, paMcakasaMga ane SaTrasayoganuM jevuM pratipAdana pahelAM karavAmAM AvyuM che, eja prakAranuM sAta nArakanuM paNa A badhAM saMyego viSe pratipAdana karavuM asl. "navara'" 52ntu " ekeko abbhahio saMcAraiyavvo" 5516 nAra. kenA karatAM sAta nArakonA saMgamAM eTalI ja vizeSatA che ke ahIM sAta nArakonA AlApamAM eka eka adhika saMcAra karavAmAM Ave che, ane te saMcAra brikasaragamAM, trikasAgamAM, catuSkasaMgamAM paMcakasaMgamAM ane pagamAM karavAmAM AvyuM che. sAta nArakenA Saka saMgamAM che zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI00 9 u032 sU06 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 167 dvicatvAriMzattamaM bhaGgamAha-' ahavA do sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahesattamAe hojjA' athavA dvau zarkarAprabhAyAM bhavataH, eko vAlukAmabhAyAM bhavati, yAvat-ekaH paGkamamAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati / tatra trikasaMyoga-catuSkasaMyoga-pazcakasaMjoga-paTakasaMyogeSu jAyamAnAn bhaGgAn pradarzayati, tatra saptAnAM trikasaMyoge paJcadazabhirvikalpaiH paJcaviMzatyadhika paJcazata (525) bhaGgAH bhavanti / atra paJcadazavikalpAH yathA-ekaH ekaH paJca 1, ekaH dvau catvAraH 2, dvau ekaH catvAraH 3, ekaH trayaH trayaH 4, dvau dvau trayaH 5, ayaH ekaH trayaH 6, ekaH catvAraH dvau 7, dvau trayaH dvau 8, trayaH dvau dvau 9, catvAraH ekaH dvau 10, ekaH paJca ekaH 11, dvau catvAraH ekaH 12, trayaH trayaH ekaH 13, catuSka saMyoga meM paMcakasaMyoga meM aura SaTUkasaMyoga meM huA hai sAta nArakoM ke SaTkasaMyoga meM jo antima 42 vAM bhaMga hai vaha ( ahavA do sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA) athavA do nAraka zarkarApabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai " yaha hai| ___ aba trika saMyoga meM, catuSka saMyoga meM, paMcaka saMyoga meM aura SaTkasaMyoga meM jAyamAna bhaGgoM ko dikhAyA jAtA hai| vahAM sAta nArakoM ke trikasaMyoga meM 15 vikalpoM dvArA 525 bhaMga hote haiN| ye kisa prakAra se hote haiM ? so vahI prakAra aba kahA jAtA hai-1-1-5, 1-2-4, 2-1-4, 1-3-3, 2-2-3, 3-1-3, 1-4-2, 2-3-2, 3-2-2, ( 42 mA ) At Paa pramANe mana cha-" ahavA do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA" athavA me nA24 zarAmalAmA, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have trikasaMgamAM, catuSkasaMgamAM, paMcakasaMgamAM ane SaTakarsagamAM je bhege bane che temane prakaTa karavAmAM Ave che-sAta nArakonA vikAsagamAM 15 vika dvArA para5 kula bhaMga thAya che. te viyo / pramANe bhane che-(1) 1-1-5 nA, (2) 1-2-4 nA, (3) 2-1-4 no, (4) 1-3-3 no, (5) 2-2-31, (6) 3-1-3 nA, (7) 1-4-2 nA, (8) 2-3-2 nA, (8) 3-2-2 nA, (10) 4-1-2 no, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 bhagavatIspre catvAraH dvau ekaH 14, paJca eka ekaH 15 / ( 1-1-9, 1-2-4, 2-1-4, 1-3-3, 2-2-3, 3-1-3, 1-4-2, 2-3 - 2, 3-2-2, 4-1-2, 1-5-1, 2-4-1, 3-3-1, 4-2-1, 5-1-1 ) eko ratnamamAyAm, ekaH zarkaraH prabhAyAM paJca vAlukAmamAyAm, ityAdi krameNa ratnaprabhAprAdhAnye paJcadaza 15, ye daza 10, vAlukAmamAmAdhAnye SaT 6, paGkaprabhAprAdhAnye trayaH 3, dhUmamA dhAnye ekaH 1, paJcadaza, daza, SaT trayaH ekaH (15-10-6-3-1) evaM sarva saMmelane paJcatriMzad bhaGgAH (35) bhavanti / eSAM paJcadazabhirvikalpairguNane paJcaviMzatyadhikapaJcazata ( 525) bhaGgAH bhavantIti / atha saptAnAM catuSkasaMyoge viMzatyA vikalpaiH saptazata (700) bhaGgA bhavanti / vizatirvikalpA yathA - ekaH ekaH ekaH catvAraH 1, ekaH ekaH dvau trayaH 2, ekaH 4-1-2, 1-5-1, 2-4-1, 3-3-1, 4-2-1, 5-1-1, ye yahAM 12 vikalpa hote haiM inakA tAtparya aisA hai " ki eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura 5 nAraka vAlukAprabhA meM utpanna hote haiM " isI krama se ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA meM 15 bhaMga ho jAte haiN| zarkarAprabhA kI pradhAnatA se 10 bhaMga hote haiM, vAlukAprabhA kI pradhAnatA se 6 bhaMga hote haiM, paMkaprabhA kI pradhAnatA se tIna bhaMga hote haiM, aura dhUmaprabhA kI pradhAnatA se eka bhaMga hotA hai| isa taraha se ye 1510- 6- 3 = 1 yoga meM 35 hote haiM so inake sAtha 15 vikalpoM kA guNA karane para 525 bhaMga niSpanna ho jAte haiM / sAta nArakoM ke catuSka saMyoga meM 20 vikalpoM dvArA 700 bhaMga hote haiM- ye kaise hote haiM ? so aba isI prakAra ko dikhAte haiM-1-1-1 (11) 1-5-1 nA, (12) 2 - 4 - 1 nA, (13) 3-3 -1 ne (14) 4-2-1 no bhane (15) 5-1-1 no. paDelA vipanuM tAtparya -meDa nAra ratnapralAbha, eka nAraka zarAprabhAmAM, ane pAMca nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. eja krame ratnaprabhApRthvInI pradhAnatAvALA 15 bhaMga, zarkarAprabhanI pradhAnatAvALA 10 bhaMga, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 6 bhaMga, pakaprabhAnI pradhAnatAvALA 3 bhaMga ane dhUmaprabhAnI pradhAnatAvALA 1 bhAga bane che A rIte pahelA vikalpanA 15+10+6+3+1=35 bha'ga thAya che. evAM 15 vikalpe anatA haiAvAthI trikasayeAgI kula bha ga 35x15=52pa thAya che. sAta nArakeAnA catuSkasa yAgamAM 20 vipeA dvArA kula 700 bhaMga thAya che. te 20 vikalpe kevAM hAya che te nIce prakaTa karavAmAM Ave che-- zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 09 30 32 sU0 6 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 169 dvau ekaH trayaH3, dvau ekaH ekaH trayaH 4, ekaH ekaH trayaH dvau 5, ekaH dvau dvau dvau 6, dvau ekaH dvau dvau 7, ekaH trayaH ekaH dvau 8, dvau dvau ekaH dvau 9, trayaH ekaH ekaH dvau 10, ekaH ekaH catvAraH ekaH 11, ekaH dvau trayaH ekaH 12, dvau ekaH trayaH ekaH 13, ekaH trayaH dvau ekaH 14, dvau dvau dvau ekaH 15, trayaH ekaH dvau ekaH 16, ekaH catvAraH ekaH ekaH 17, dvau trayaH ekaH ekaH 18, trayaH dvau epha: eka: 19, catvAraH ekaH ekaH ekaH 20, (1-1-1-4, 1-1-2-3, 1-2-1-3, 2-1-1-3, 1-1-3-2, 1-2-2-2, 2-1-2-2, 1-3 1-2, 2-2-1-2, 3-1-1-2, 1-1-4-1, 1-2-3-1,2-1-3-1, 1-3-2-1, 2-2-2-1, 3-1-2-1, 1-4-1-1, 2-3-1-1, 3-2 1-1, 4-1-1-1) eko ratnamabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eka: vAlukAmabhAyAm , catvAraH paGkamamAyAm , ityAdi krameNa ratnaprabhAgAdhAnye viMzatiH 20, zarkarAprabhAprAdhAnye daza 10, vAlukAprabhAprAdhAnye catvAra 4, paGkaprabhASA-4, 1-1-2-3, 1-2-1-3, 6-1-1-3, 1-1-3-2, 1-2-2-2, 2-1-2-2, 1-3-1-2, 2-2-1-2, 3-1-1-2, 1-1-4-1, 1-2 3-1, 2-1-3-1, 1-3-2-1, 2-2-2-1,3-1-2-1, 1-4-1-1, 2-3-1-1, 3-2-1-1, 4-1-1-1, ye 20 vikalpa yahAM hote haiN| inakA tAtparya aisA hai ki 7 nArakoM meM se eka nAraka ratnaprabhA meM, 1 nAraka zarkarAprabhA meM, 1 nAraka vAlukAprabhA meM aura cAra nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM isI krama se ratnaprabhA kI pradhAnatA karake 20 bhaMga hote haiM, zarkarAprabhA kI pradhAnatA se 10 bhaMga hote haiM, vAlu. kAprabhA kI pradhAnatA se 4 bhaMga hote haiM, paMkaprabhA kI pradhAnatA se eka (1) 1-1-1-421, (2) 1-1-2-3 nA, (3) 1-2-1-3 no, (4) 2-1 1-31, (5) 1-1-3-2 no, (9) 1-2-2-2 no, (7) 2-1-2-2 no, (8) 1-3-1-2 ne|, (6) 2-2-1-2 no, (10) 3-1--2 no, (11) 11-4-1 , (12) 1-2-3-1 ne|, (13) 2-1-3-1 nA, (14) 1-3 -2-1nA , (15) 2-2-2-1 ne, (18) 3-1-2-1 nA, (17) 1-4-11na (18) 2-3-1-11, (18) 3-2-1-1 ne mana (20) 4-1-11 no pahelA catuSkasaMgI vika95nuM tAtparya-sAta nArakamAMne eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, ane cAra nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. A kamI ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 20 bhaMga thAya che, zarAprabhAnI pradhAnatAvALA 10 bhaMga, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 4 bhaMga ane paMkaprabhAnI pradhAnatAvALo 1 bhaMga thAya che. A rIte ma 22 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 bhagavatIsatre dhAnye 1, viMzatiH, daza, catvAraH, ekaH (20-10-4-1) evaM sarva saMmelane paJcatriMzad (35) bhaGgA bhavanti / eSAM viMzati vikalpairguNane zaptazata ( 700) bhaGgA bhavantIti / atha saptAnAM paJcakasaMyoge paJcadazabhirvikalpaiH paJcadazAdhikazatatraya (315) bhaGgaH bhavanti / paJcadazavikalpA yathA-ekaH ekaH ekaH ekaH trayaH 1, ekaH ekaH ekaH dvau dvau 2, ekaH ekaH dvau ekaH dvau 3, ekaH dvau ekaH ekaH dvau 4, dvau eka: ekaH ekaH dvau 5 ekaH ekaH ekaH trayaH ekaH 6, ekaH ekaH dvau dvau ekaH 7. ekaH dvau ekaH dvau ekaH 8, dvau ekaH ekaH dvau ekaH 9, ekaH ekaH trayaH ekaH ekaH 10, ekaH dvauM dvau ekaH ekaH 11, dvau ekaH dvau ekaH ekaH 12, ekaH prayaH ekaH ekaH ekaH 13, dvau dvau ekaH ekaH ekaH 14, trayaH ekaH ekaH ekaH ekaH 15 / (1-1-1-1-3, 1-1-1-2-2, 1-1-2-1-2,1-2-1-12, 2-1-1-1-2, 1-1-1-3-1, 1-1-2-2-1, 1-2-1-2-1, 2-1-1-2-1, 1-1-3-1-1, 1-2-2-1-1, 2-1-2-1-1,1-31-1-1, 2-2-1-1-1, 3-1-1-1-1 ) eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkabhaMga hotA hai 20-10-4-1 kA jor3a 35 A jAtA hai ina 35 bhaMgoM ke sAtha 20 vikalpoM kA guNA karane para 700 bhaMga catuSka saMyoga meM niSpanna ho jAte haiN| ___ sAta nArakoM ke paMcaka saMyoga meM 15 vikalpoM dvArA 315 bhaMga hote haiM ye kisa prakAra se hote haiM so vahI prakAra aba dikhAyA jAtA hai1-1-1-1-3, 1-1-1-2-2, 1-1-2-1-2, 1-2-1-1-2, 2-1 -1-1-2, 1-1-1-3-1, 1-1-2-2-1, 1-2-1-2-1, 2-1-12-1, 1-1-3-1-1, 1-2-2-1-1, 2-1-2-1-1, 1-3-1-1-1, 2-2-1-1-1, 3-1-1-1-1 isa prakAra se yahAM ye 15 vikalpa hote paDasA vi485 20+10+4+1=35 yatusaoll lge| thAya che. sapA 35 bhaMgavALA 20 vikalpa banatA hovAthI catuSkasaMyogI kula bhaMga u54 20 = 700 thAya che. sAta nArakanA paMcakasaMgamAM 15 vika dvArA 315 bhaMga thAya che. te 15 vi 241 prabhArI sbh041|-(1) 1-1-1-1-3 nau, (2) 1-1 1-2-2 nA, (3) 1-1-2-1-2 nA, (4) 1-2-1-1-2 no, (5) 2-1 -1-1-2 nA, (6) 1-1-1-3-1 ne|, (7) 1-1-2-2-1 no, (8) 12-1-2-1 na. (6) 2-1-1-2-1 ne, (10) 1-1-3-1-1 no, (11) 1-2-2-1-1 nA, (12) 2-1-2-1-1 nA, (13) 1-3-1-1-1 ne, (14) 2-2-1-1-1 no mana (15) 3-1-1-1-1 na. 5 / vipn| zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TI0 za0 9 u0 32 sa06 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 171 rApabhAyAm eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , trayo dhUmaprabhAyAm , ityAdikrameNa ratnaprabhAprAdhAnye paJcadaza 15. zarkarAprabhAprAdhAnye paJca 5, vAlukAprabhAprAdhAnye ekaH 1 / (15-5-1) evaM sarva saMmelane ekaviMzati bhaGgAH (21) bhavanti / eSAM paJcadazabhirvikalpairguNane paJcadazAdhika zatatraya (315) bhaGgA bhavantIti / atha saptAnAM SaTka saMyoge Saibhirvikalpa dvicatvAriMzad (42) bhaGgAH bhavanti / paivikalpA yathA-ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH dvau 1, ekaH ekaH ekaH ekaH dvau ekaH 2, ekaH ekaH ekaH dvau ekaH ekaH 3, ekaH ekaH dvau ekaH ekaH ekaH 4 ekaH dvau ekaH ekaH ekaH ekaH 5, dvau ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH 6 / (1haiN| inakA tAtparya aisA hai ki eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, aura tIna nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiN| isI taraha se Age ke vikalpoM ke viSaya meM bhI samajha lenA cAhiye arthAt eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAmabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM do nAraka paMkaprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2 ityAdi rUpa se ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA meM 15 bhaMga hote haiM, zarkarAprabhA kI pradhAnatA meM 5 bhaMga hote haiM, vAlukAprabhA kI pradhAnatA meM eka bhaMga hotA hai| 15-5-1 kA jor3a 21 AtA hai ina 21 bhaMgoM ke sAtha 15 vikalpoM kA guNA karane para paMcaka saMyoga saMbaMdhI 315 bhaMga niSpanna ho jAte haiN| sAta nArakoM ke SaTka yoga meM chaha vikalpoM dvArA 42 bhaMga hote haiN| ye kaise hote haiM ? so isI bAta ko aba TIkAkAra prakaTa karate pahelo bhaMga A pramANe bane che-"eka ratnaprabhAmAM, eka zarkarAmabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM eka paMkaprabhAmAM ane traNa dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? eja pramANe pachInA aMge paNa samajavA. bIjA vikalpane pahele bhaMga A pramANe samaja-"eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka zarkarAmabhAmAM, eka vAlakAprabhAmAM, be paMkimabhAmAM ane be ghUmaprabhAmAM utpanna thAya che. " eja pramANe pachInA vikalpa paNa samajI levA. A rIte pahelA vikalpamAM ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 15 bhaMga, zarkaraprabhAnI pradhAnatAvALA 5 bhaMga ane vAlakAprabhAnI pradhAnatAvALe 1 bhaMga bane che. pahelA vikalapanA kula bhaMga 155+1=21 thAya che. evAM 15 vikAnA kula paMcakasaMyogI bhaMga 21 x 15% 315 thAya che. sAta nArakanA Saka saMgamAM 6 vika dvArA kara bhaMga thAya che. a Aen nAya prabhArI samana-(1) 1-1-1-1-1-2 nA, (2) 1-1 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 bhagavatIstre 1-1-1-1-2 / 1-1-1-1-2-1 / 1-1-1-2-1-1 / 1-1-2-11-1 / 1-2-1-1-1-1 / 2-1-1-1-1-1 ) eko ratnaprabhAyAm , ekA zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGka prabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , dvau tamaHprabhAyAM bhavataH 1. eko ratnapramAyAm , ekaH zakarAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAma, ekaH paGkaprabhAyAm, eko dhUmapabhAyAm , dvau adhaH saptamyAM bhavataH 2, eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarApabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAma, ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamaH prabhAyA, dvau avaH saptamyAM bhavataH 3, eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprahaiM-1-1-1-1-1-2, 1-1-1-1-2-1, 1-1-1-2-1-1, 1-1-2 -1-1-1, 1-2-1-1-1-1, 2-1-1-1-1-1, ye 6 vikalpa yahAM hote haiN| inakA tAtparya aisA hai ki eka nAraka ratnaprabhA pRthivI meM, eka nAraka zarkarAprabhA pRthivI meM, eka nAraka cAlukAprabhA pRthivI meM, eka nAraka paMkaprabhA pRthivI meM, eka nAraka dhUmaprabhA pRthivI meM, aura do nAraka tamaH prabhA pRthivI meM utpanna ho jAte haiM, 1, eka nAraka ratnaprabhA pRthivI meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI prathivI meM utpanna ho jAte haiM 2, eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 3, eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka vAlukApramA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka 1-1-2-1 nA, (3) 1-1-1-2-1-1 no, (4) 1-1-2-1-1-1 no, (5) 1-2-1-1-1-1 no bhane (9) 2-1-1-1-1-1 nI. pdde| vi. 9panuM tAtparya -(1) eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka zarkarA prabhAmAM, eka vAlu kAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM, eka dhUmaprabhA mAM ane be nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkaraprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM eka nAraka paMka prabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane be nAraka sAtamI tamastamaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnapramAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhamAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka tamaH prabhAmAM ane be nAraka sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (4) eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprasAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane be zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramecandrikA TI0 za09 30 32 sU0 6 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 173 bhAyAm , ekastamaH prabhAyAm , dvau adhaH saptamyAM bhavataH 4, eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaH prabhAyAma, dvau adhaH saptamyAM bhavataH 5, eko ratnaprabhAyAm ,-eko cAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm, ekastamaHmabhAyAm , dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 6 / ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , dvau adhaH saptamyAM bhAtaH 7 saptanairayikANAM prathamavikalpe SaTkasaMyogibhaGgAnA koSThakam bhagA:-1. 1 1 1 1 2 1-ratna. zarkarA0 vAlukA0 paGka0 dhUma0 tamaHprabhA 2-1 1 1 1 1 2 " " " , andhaHsaptamI " " " tamaHprabhA " 4-1 " " dhUma , , vAlukA0 , " " " zarkarA " " adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 4, eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAte hai 5 / eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, evaM eka nArakatamaH nAraka sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka paMkapabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnapabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkamabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamAmalAmAM ane be nAraka zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 bhagavatIsUtre iti krameNa ratnaprabhASAdhAnye SaT 6, zarkarA prabhA pAdhAnye ekaH 1 iti prathamavikalpe sapta bhaGgAH 7, eSAM SabhirvikalpairguNane dvicatvAriMzad 42 bhaGgA bhavantIti / atha saptaka saMyogasya ekaM vikalpamAha- ahavA ege rayaNappabhAe, 'ege sakkarappabhAe, jIva ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnapabhAyAM bhavati, ekaH zarkarAprabhAyAM, yAvat-eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko prabhA meM, aura do nAraka adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAte haiM 6, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM eka nAraka dhUma prabhAmeM eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka abaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 7 isakrama se ratnaprabhApRthivI kI pradhAnatA meM 6 bhaMga aura zarkarAprabhApRthivI kI pradhAnatA meM eka bhaMga aise ye sAta bhaMga prathama vikalpa meM hote haiN| ina 7 bhaMgoM ke sAtha pUrvokta 6 vikalpoM kA guNA karane se 42 bhaMga ho jAte haiM / sAta nairayikoMke prathama vikalpameM SaT sayogI bhago kA koSTaka TIkA meM dikhAyA haiM so vahA~ dekha leveN| aba saptakasaMyoga ke eka vikalpa ko sUtrakAra prakaTa karate haiM(ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjo) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai, yAvat-eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka dhamaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai sAta sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (7) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM. eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A kamathI ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 6 bhaMga ane zarkarA prabhAnI pradhAnatA. vALe eka bhaMga bane che. A rIte pahelA vikapanA kula 7bhaMga bane che.sAta sA4i65na bhajIna 41746 %D42 5 sayogI yAya che. ve sU2 saH4sayAganA me 4i5ne 54 re che-" ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA" 521 me nA24 ranamabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMwbhAmAM, eka nAraka dhUmakalAmAM, eka nAraka tamAmalAmAM ane eka nAra, zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 209 30 31 sU0 6 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 175 dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptabhyAM bhavati / saptAnAM nairayikANAM SoDazAdhikasaptadazazata vikalpA ( 1716 ) bhavantIti // sU0 6 // saptanairayikANAM koSThakam saptAnAm ekasaMyoge - 7 dvisaMyoge - 126 trisaMyoge - 525 catuSkasaMyoge - 700 paJcakasaMyoge - 315 99 zrI bhagavatI sUtra : 8 " " "" " 22 SaTkasaMyoge - 42 saptakasaMyoge - 1 sarva saMmelane P . 1716 mUlam - " aha bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva AhesasamAe vA hojA | ahavA ege rayaNappabhAe, satta sakkarappabhAe hojjA, evaM duyAsaMjogo evaM jAva chakkasaMyogo ya jahA satahaM bhaNio tahA aDaNha vi bhANiyavvo, navaraM ekkeko abbhahio saMcAreyavvo, sesaM taM ceva jAva chakkasaMjogo / ahavA tinni sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege asattamAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege tamAe do asattamAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe jAva do nairayikoM kA 1716 vikalpa hote haiM / / sU0 6 / inakA koSThaka TIkAmeM dikhAyA hai jijJAsu vahAM se dekha leveM ( aDDa bhaMte ! neraiyA ) ityAdi / adhaHsaptamImAM utpanna thaI jAya che. A rIte sAta nArakAnA ekadare 116 lauMga thAya che. // sU. 6 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre tamAe, ege ahesattamAe hojjA, evaM saMcAreyavaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, jAva ege ahesattamAe hojjA // sU0 7 // chAyA-aSTa bhadanta! nairayikA nairayikapravezanakena pravizantaH pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM sapta zarkarAmabhAyAM bhavanti, evaM dvikasaMyogaH / evaM yAvat SaTkasaMyogazca, yathA saptAnAM bhaNitastathA aSTAnAmapi bhaNitavyaH, navaram ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH, zeSaM tadeva yAvat paTkasaMyogasya, athavA trayaH zarkarAmabhAyAm eko vAlukAmamAyAM yAvat eko'dhaHsaptamyAM bhavati, athavA eko ratnaprabhAyAM yAvat ekastamAyAm , dvau adhaHsaptamyAM bhavAH, athavA eko ratnaprabhAyAM yAvat dvau tamaHprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati, evam saMcArayitavyam yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAprabhAyAm , yAvat eko'dhaHsaptamyAM bhavati // sU0 7 // TokA-athASTAnAM nairayikANAM vyadhikasahasratraya vikalpAn pratipAdayitumAha-'aTTha bhaMte' ityAdi / ' aTTha bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA pucchA' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! aSTa nairayikAH narayikapravezanakena pravizantaH ki ratnaprabhAyAM bhavanti ? kiM vA zarkarAprabhAyA, kiM vA vAlukAprabhAyAm , kiMvA TIkArtha-aSTa nairayikoM ke 3003 vikalpoM ko pratipAdana karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai (aTTha bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNae NaM pavisamANA pucchA ) he bhadanta ! ATha nairayika nairayikapravezanaka dvArA nairayika bhava meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM ? yA vAlakAprabhA meM hote haiM ? yA paMkaprabhA meM hote haiM ? yA dhamaprabhA meM hote " aDha bhaMte ! neraiyA" tyA TIkArya-A sUtramAM sUtrakAre narakagatimAM praveza karatA ATha nArakanA 3003 vikapanuM pratipAdana karyuM che. gAMgeya aNagAra mahAvIra prabhune e prazna pUche cha -" aTU bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNa' pucchA " mahanta ! rayikapravezanaka dvArA narayika bhavamAM praveza karatA ATha nAraka zuM ratanaprabhAmAM utpanna thAya che? zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che? zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA To0 za09 70 32 sU0 7 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 177 paGkapabhAyAm, kiM vA dhUmaprabhAyAm , ki bAtamaH prabhAyAm kiMvA'dhaHsaptamyAMbhavanti? iti pRcchA ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahesattamAe vA hojjA' he gAGgeya ! aSTa nairayikA nairayika pravezana kurvanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat zarkarApabhAyAM vA, vAlukAprabhAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA, dhUmapabhAyAM pA, tamaHprabhAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7, atha dvikasaMyogibhaGgaprakAramAha'ahavA ege rayaNappabhAe satta sakarappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM, sapta zarkarAmabhAyAM bhavanti ' evaM duyAsaMjogo' evam anena ' ekaH sapta' ityevaM haiM ? yA tamaHprabhA meM hote haiM ? yA adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA) nairayika pravezana karate hue ATha nAraka ratnaprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, zarkarAprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, vAlukAprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, paMkaprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, dhUmaprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, tamaH prabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM aura adhaHsaptamI pRthivI meM bhI utpanna ho jAte haiN| isa prakAra se ATha nairayikoM ke ye eka saMyoga meM 7 bhaMga haiN| ___ aba inake vikasaMyoga meM bhaGga prakAra ko sUtrakAra prakaTa karate haiM(ahavA ege rayaNappabhAe satta sakarappabhAe vA hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura sAta nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM / ( evaM duyA saMjogo) isa 1-7 rUpa pUrvokta prakAra se dvika saMyoga kara lenA cAhiye, ATha nArakoM ke dvika saMyoga meM sAta ke tamabhAmAM utpanna thAya che? ke adhAsaptamImAM utpanna thAya che? mahAvIra prbhun| uttara-" gaMgeyA !" mAMgeya! " rayaNappabhAe bA hojjA, jApa ahe satamAe vA hojjA" te 13 naa2| 2tnamAmA 5y utpanna thAya che, zarAmabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paMkaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane tamastamaprabhA nAmanI sAtamInarakapRthvImAM paNa utpanna thAya che. A rIte ATha nArakenA ekasAyegI 7bhaMga bane che. ve suutr||2 temanA visayI mArnu 4thana 42 cha-" ahavA ege rayaNappabhAe, satta sakarappabhAe hojjA" athavA se nA24 2tnaprabhAmA panna thAya cha bhane mAhInA sAta nA24 zarApramAmA utpanna thAya che. evaM duyA saMjogo" merI pramANe 1-7 35 paDasA vi sa yogI vinA mAhInA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ___ bhagavatIko pUktimakAreNa vikasaMyogaH kartavyaH, tathAhi-aSTAnAM dvikasaMyoge saptabhivikalpaiH saptacatvAriMzadadhikazata (147 ) bhaGgA bhavanti / tatra-sapta vikalpAzveme-ekaH sapta 1, dvauSaTra 2, trayaH pazca 3, catvAraH catvAraH 4, paJca trayaH 5, SaT dvau 6, sapta ekaH 7 / (1-7, 2-6, 3-5, 4-4,5-3, 6-2,7-1) eko ratnaprabhAyAM sapta zarkarAmabhAyAm 1, eko ratnaprabhAyAM sapta vAlukAmamAyAma 2, evaM ratnaprabhayA uttarottarapRthivIsaMyogena SaDa bhaGgAH6 / evaM zarkarAmabhA prAdhAnye pazca 5, vAlukAmabhAprAdhAnye catvAraH 4, paGkapabhAprAdhAnye trayaH 3, dhUmaprabhAmAdhAnye dvau 2, tamaHprabhAprAdhAnye ekaH 1 / SaTa, pazca, catvAraH, trayaH, dvau, ekaH ( 6-5-4-3-2-1) sarva saMmelane ekaviMzatibhaGgA bhavAnta 21) vikalpoM se 147 bhaMga hote haiM-sAta vikalpa isa prakAra se hai-1-7, 2-6, 3-5, 4-4, 5-3, 6-2, 7-1, inakA tAtparya aisA haiM-1 nAraka ratnaprabhA meM aura sAta nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura sAta nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, isa taraha se ratnaprabhA pRthivI ke sAtha uttarottara kI pRthiviyoM ke saMyoga se prathama vikalpa meM 6 bhaMga ho jAte haiM 6, isI taraha se zarkarAprabhApRthivI kI pradhAnatA se 5 bhaMga hote haiM, vAlukAprabhA kI pradhAnatA se cAra bhaMga hote haiM, paMkaprabhA kI pradhAnatA se tIna bhaMga hote haiM, dhUmaprabhA kI pradhAnatA se do bhaMga hote haiM aura tamaH prabhA kI pradhAnatA se eka bhaMga hotA hai isa taraha 6-5-4-3-2-1 kA jor3a bhagonuM tathA sAte dvikalagI vikalponuM kathana thavuM joIe. ATha nArakanA brikasanI 7 vikalpa dvArA kula 147 bhaMga bane che. te vikalpanuM spaSTIkaraNa A pramANe samajavuM. (1) 1-7 nA, (2) 2-6 nA, (3) 3-5 nA, (4) 4-4 no, (5) 5-3 nA, (9) 1-2 no, mana (7) 7-1 no vi485. paDasA (Aseparnu tAtparya-(1) eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhA mAM ane sAta nAraka paMka. prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratanaprabhAmAM ane sAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka tamaraprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte ratnaprabhA sAthe pahelA vikapanA 6 bhaMga thAya che. e ja pramANe zarkarA prabhA sAthe 5 bhaMga, vAlukAprabhA sAthe 4 bhaMga, paMkaprabhA sAthe 3 bhaMga, dhUmaprabhA sAthe 2 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 2032 sU0 7 bhAntarapravezanakanirUpaNam 179 eSAM saptabhirvikalpairguNane kRte saptacatvAriMzadadhikazata ( 147 ) bhaGgA bhavantIti / ' evaM jAva chakkasaMjogo ya jahA sattaNhaM bhaNio tahA aTTaNha vi bhANiyayo' evaM pUrvoktarItyA yAvat trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH paJcakasaMyogaH, SaTkasaMyogazca yathA saptAnAM nairayikANAM bhaNitastathA aSTAnAmapi nairayikANAM bhaNitavyaH, navaraM ekkekko anmahio saMcAre yanyo sesaM taM ceva jAva chakkasaMjogo ya' navaraM pUrvApekSayA vizeSastu atra ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH 'sesaM taM ceva jAva chakkasaMjogassa' zeSaM tadeva pUrvavadeva yAvat-trikasaMyogasya, catuSkasaMyogasya, paJcakasaMyogasya, SaTkasaMyogasya ca, vaktavyam , atha SaTkasaMyoge kA~zcid bhaGgAn pradarzayati- ahavA tinni sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe jAva ege ahesattamAe hojjA' athavA trayaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm 21 prathama vikalpa meM bhaMgoM kA A jAtA hai 21 ko sAta vikalpoM se guNA karane para 147 bhaMga dvikasaMyoga meM ATha nArakoM ke hote haiN| ( evaM jAva chakkasaMjogo ya jahA sattaNhaM bhaNio tahA aTTAha vi bhANiyayo) jisa prakAra se sAta nArakoM kA trikasaMyoga, catuSkasaMyoga, paMcaka saMyoga, evaM SaTkasaMyoga kahA gayA hai usI prakAra se ATha nArakoM kA bhI yaha saba saMyoga kahanA cAhiye (navaraM ekeko abbhahio saMcAreyavvo sesaM taM ceva jAva chakka saMjogo ya) yahAM para yadi pUrva kI apekSA kucha vizeSatA hai to vaha eka 2 adhika nairayika ke saMcAra karane kI hai bAkI kA aura saba kathana chaha saMyoga taka pahile jaisA hI hai| aba sUtrakAra SaTaka(6cha)saMyogameM kitaneka bhaMgoMko dikhAte haiM -(ahavA tinni sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe jAva ege ahe sattamAe hojA) athavA bhaMga ane tamaprabhA sAthe 1 bhaMga thAya che. A rIte pahelA vikalapanA kula +5+4+3+2+1=21 ma thAya che. savA sAta viyogI vinA 2147=147 kula brikasaMgI bhaMga thAya che " eva' jAva chakka saMjogo ya jahA sattaNhaM bhaNio tahA aNha vi bhANiyanvo" sAta nAnA vo bhAu nAranasiyAga, yatu sayAsa, 55sayoga ane parasa yA 5 sama. " navaraM ekeko abbhahimo saMcAreyadhvo sesaM taM ceva jAva chakkasaMjogo ya" sAta nAranAthana tai ATha nArakonA kathanamAM eTalI ja vizeSatA che ke ahIM eka eka adhika nArakane saMcAra karavo joIe. bAkInA cha saMga paryantanuM samasta kathana pahelAnA kathana pramANe ja samajavuM. - zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - 180 bhagavatIstre yAvat-ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmapabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptabhyAM bhavati, 'ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege tamAe, do ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm . yAvat ekaH zarkarAmamAyAm , eko vAlukAmabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm , dvau tamaHmabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / ' evaM saMcAreyavvaM ' evaM saMcArayitavyam' athAntimabhaGgaM pradarzayati'jAva ahavA do rathaNappabhAe. ege sakarappabhAe jAba ege ahesattamAe hojjA' tIna nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM yAvat eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM (ahavA ege rayaNappabhAe, jAva do tamAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAmamA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM, do nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai (evaM saMcAreyanvaM ) isa pUrvokta rIti ke anusAra saMcAra karanA cAhiye / atha antima bhaMgako sUtrakAra prakaTa karate haiM (jAva ahavA do rayaNappabhAe,ege sakarappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA) yAvat athavA-do ve sUtra.2 54 saya 2il mantima magane 2 42 cha-" ahavA tinni sakkarappabhAe, ege vAluyaprabhAe, jova ege ahe satta pAe hojjA" athavA ] nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamaHprabhAmAM ane eka nAraka adhaHsaptamI pRthvImAM utpana thAya che. have sasakasaMgI bhaMgane sUtrakAra prakaTa kare che-(1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhamAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nArake dhUmapramAmAM, eka nAraka tamaHprabhAmAM ane be nA24 asatabhAmA 5nna thAya che. " ahavA ege rayaNapabhAe, jAva do tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (2) athavA : nA24 2tnamAmA, me nAka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkimabhAmAM, eka tAraka dhUmamabhAmAM, be nAraka tamAmabhAmAM ane eka nAraka adhAsasamImAM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za 90 32 sU0 7 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 181 yAvat-athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAnabhAyAm , yAvat eko vAlukA prabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko. 'dhaHsaptamyAM bhavati / evaM cASTAnAM nairayikANAm vyadhikasahasratrayaM bhaGgA bhavanti, tathAhi-aSTAnAmekatve sapta (7) bhaGgAH, dvikasa yoge tu aSTAnAmapi dvitve ekaH saptetyAdayaH sapta vikalpAH / taizca saptabhiH saptapadadvikasaM yoge ekaviMzaterguNanAt saptacatvAriMzadadhikazata (147) bhaGgA bhavanti / trikasaM yoge tu aSTAnAM tritve 'ekaH, ekaH, SaTra' ityAdayaH ekaviMzatirvikalpA bhavanti, taizca saptapadatrikasaMyoge pazcatriMzato guNane paJcatriMzadadhikasaptazata (735 ) bhaGgA bhavanti / catuSkasayoge tu aSTAnAM caturdAtve ekaH, ekaH, ekaH, pazcetyAdayaH paJcatriMzad vikalpA bhavanti, taizca paJcatriMzavikalpaiH saptapadacatuSkasa yogAnAm guNane paJcaviMzatyadhikadvAdazazata(1225) bhaGgA bhavanti / paJcakasaM yoge tu aSTAnAM paJcatve ekaH, ekaH ekaH, ekaH, nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka noraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai isa taraha se ATha nairayikoM ke 3003 bhaMga hote haiM-ATha nairayikoM ke ekatva meM 7 bhaMga, dvika saMyoga meM 147, trikasaMga meM eka-eka chaha ityAdirUpa 21 vikalpoM se 35 ke sAtha guNA karane para 735 bhaMga, catuSka saMyoga meM eka eka eka pAMca ityAdirUpa 35 vikalpoM se sAtapadacatuSka saMyogoM ko arthAt 35 ko guNita karane para 1225 bhaMga hote haiN| paMcaka saMyoga utpanna thAya che. " evauM saMcAreyavvaM " 2 // pUrita zata anusA2 mADInA aMge paNa kahevA joIe. ve sUtrA2 ch| sasasa yogI lagana 2 re cha-" jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA" athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkamabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamAmalAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte ATha nArakanA kula 3003 bhaMga thAya che. ATha nArakenA ekatvamAM 7 bhaMga thAya che. brikasaMgamAM 147 bhaMga thAya che. trika saMyogamAM 1-1-6 ItyAdi rU5 21 vikalpa bane che, te dareka vikalpanA 35 bhaMga thAya che. tethI trikasaMgI kula bhaMga 35421=73pa thAya che. catuSkasaragamAM 1-1-5 ItyAdi rUpa 35 vikapa thAya che. tene pratyeka vikalpanA 35 bhaMga thAya che. tethI 35 vikalapanA kula 35435=1225 catuSkasayegI bhaMga thAya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 bhagavatIsUtre catvArazcetyAdayaH paJcatriMzada vikalpA bhavanti, taizca saptapadapaJcakasa yogaikaviMzate. guNane paJcatriMzadadhikasaptazata (735) bhaGgA bhavanti / SaTakasaM yoge tu aSTAnAM SoDhAtve ekaH, ekaH, ekaH, ekaH, ekAtrayazca ( 1, 1, 1, 1, 1, 3 ) ityAdaya ekaviMzati vikalpAH, taizca saptapadaSaTkasaMyogAnAM saptakasya guNane saptacatvAriMzadadhika zata (147) bhagA bhavanti / saptakasaMyoge punaraSTAnAM saptadhAtve sapta vikalpAH, taizcaikaikasya saptakasaMyogaguNane saptaiva bhaGgA bhavantIti (7-147735-1225-735-147-7) iti sarvasamelane vyadhikasahasratraya (3003) bhaGgA bhavantIti // sU0 7 // ___ aSTanarayikANAM koSThakam aSTAnAm-ekasaMyoge---7 dvikasaMyoge-147 , trikasaMyoge-735 , catuSkasaMyoge-1225 " paJcakasaMyoge-735 " SaTkasaMyoge-147 " saptakasaMyoge-7 sarvasaMmelane--3003 bhaGgAH - - meM ATha nairayikoM ke 35 vikalpa hote haiM-inakA sAna naraka ke paMca saMyogI 21 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 735 bhaMga hote haiN| SaTakasaMyoga meM 21 vikalpa hote haiM inase sAta naraka ke chaha saMyogI sAta bhaMga ke sAtha guNA karane para 147 bhaMga hote haiN| ATha saMkhyA ke sAta saMyogI sAta vikalpa hote haiM-inakA sAta naraka ke sAta saMyogI eka vikalpa ke sAtha guNA karane para 7 bhaMga hote haiN| isa taraha 7-147-735, -1225-735-147-7 ina saba kA yoga 3003 bhaMgarUpa hotAhai ||suu.7|| che. ATha nArakanA paMcakasogamAM 35 vikalpa thAya che. pratyeka vikalpanA sAta narakanA paMcakasaMgathI 21 bhaMga thAya che tethI 35 vikalpanA kula 2135=735 paMcakasaMgI bhaMga bane che. Saka saMgamAM 21 vikalpa thAya che. pratyeka vikalpanA sAta narakanA sAgathI 7 bhaMga thAya che. A rIte 7 vikalpanA kula 7421=147 Saka sagI bhaMga bane che. ATha nArakonA sAtasagI sAta bhaMgavALe eka ja vikalpa bane che. tethI sAta sayogI pusa 7 yAya. te ghai gAnA savANe 7+147+735+ 1225+731+14717-3003 lagAya ch| 207 // zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 40 32 sU0 8 bhavAntara pravezamaka nirUpaNam 183 mUlam -nava bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM pucchA ? gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahe samAe vA hojjA7 ahavA ege rayaNappabhAe aTTha sakkarapabhAe hojjA, evaM duyAsaMyogo jAva sattagasaMjogo 8 ya jahA aNha bhaNiyaM tahA navaNhaM pi bhANiyavvaM, navaraM ekkekko abbhahio saMcAreyavvo, sesaM taM cetra pacchimo AlAvagoahavA tinnirayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyabhAe jAva ege asantamAe vA hojjA // sU0 8 // chAyA -nava bhadanta ! nairayikAH / nairayikapravezanakena pravizantaH kiM pRcchA, gAGgeya ! ratnamabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaH saptamyAM vA bhavanti 7 / athavA eko ratnaprabhAyAm, aSTau zarkarAprabhAyAM bhavanti, evaM dviksaMyogo yAvat saptakasaMyogAzca yathA aSTAnAM bhaNitastathA navAnAmapi bhaNitavyaH, navaram ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH, zeSaM tadeva, pazcimaH AlApaka:- athavA trayo ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAmamAyAm eko vAlukAprabhAyAm yAvat eko'dhaH saptamyAM vA bhavati // 8 3 TIkA - atha navAnAM nairayikANAM paJcAdhikapaJcasahasra (5005) bhaGgAn pratipAdayitumAha - ' nava bhaMte' ityAdi / nava bhaMte / neraiyA neraiya pavesaNaeM parimANA kiM pucchA ? ' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! nava nairayikA nairayikapravezanakena pravizanto nairayikabhavapravezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM vA bhavanti, ( nava bhaMte ! neraiyA ) ityAdi / TIkArtha- nau nairayikoM ke 5005 bhaMga hote hai so inhIM bhaGgoM ko pratipAdita karane ke liye sUtrakAra ne isa sUtra kA kathana kiyA haiisameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai ki he bhadanta ! nau nairayika nairayika pravezanaka dvArA nairayika bhava meM praveza karate hue kahAM hote haiM 66 nava bhave ! neraiyA " tyAhi TIkAtha--anya gatimAMthI nAraka gatimAM praveza karatA huM nArakAnA je 5005 bhaMga thAya che tenuM sUtrakAre A sUtramAM pratipAdana karyuM" che. gAMgeya azugArano prazna - " nava bhaMte ! neraiyA " he mahanta ! nairayi pravezana dvArA nairayika bhavamAM praveza karatA nava nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 bhagavatI sUtre 9 kiMvA zarkarAprabhAyAm, ka vA vAlukAmamAyAm, kiMvA paGkaprabhAyAM kiMvA dhUmaprabhAyAm, kiM vA tamaH prabhAyAm kiM vA adhaH saptamyAM bhavanti ? iti pRcchA bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva asattamAe vA hojjA' he gAGgeya ! nairayikamavezanaM kurvanto natra nairayikA ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat zarkarAprabhAyAM vA, vAlukAmamAyAM vA paGkaprabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA, tamaH prabhAyAM ET, Easier bhavanti, 7 | ahavA ege rayaNappabhAe, aTha sakarappabhAe hojjA' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, aSTau nairayikAH zarkarAmabhAyAM bhavanti, ' evaM duyAsa jogo jAva sattagasaMjogo ya jahA ahaM bhaNiyaM tahA kyA ve ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA meM hote haiM ? yA paMkaprabhA meM hote haiM ? yA ghUmaprabhA meM hote haiM ? yA tamaH prabhA meM hote haiM ? yA adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM ? isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA) he gAMgeya ! ( rayaNappabhAe vA hojA, jAva ahe santamAe vA hojjA) nairayika bhava meM praveza karate hue nau nairayika ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat-zarkarAbhA meM bhI hote haiM, vAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkaprabhA meM bhI hote haiM, dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaH prabhA meM bhI hote haiM, aura adhaH saptamI pRthivI meM bhI hote haiM / isI prakAra se ye eka saMyoga meM nau nairayikoM ke sAta 7 bhaMga haiM / ( ahavA ege rayaNappabhAe, aTTha sakkarappabhAe hojjA ) athavA eka nairafyaka ratnaprabhA meM hotA hai aura ATha nairayika zarkarAprabhA meM hote haiM ( evaM duyA saMjogo jAva sattaka saMjogo ya jahA aTTahaM bhaNiyaM, thAya che? ke zarkazaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke pa`kaprabhAmAM utpanna thAya che? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tamaHprabhAmAM utpanna thAya che? ke adhaHsaptamI narakamAM utpanna thAya che ? rayaNappabhAe vA mahAvIra alunA uttara- " gaMgeyA ! " gAMgeya ! hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA " nAraka bhavamAM praveza karatA nava nArake! ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zakarAprabhAmAM paNa vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, pakaprabhAmAM paNa utpanna prabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama:prabhAmAM paNa utpanna sAtamI tamastamaprabhA narakamAM paNa utpanna thAya che. ekasaceAgI bhaga cha thAya che. utpanna thAya che, thAya che, dhUma thAya che ane nIce rIte nava nArakAnA 66 A zrI bhagavatI sUtra : 8 ahavA ege rayaNappabhAe, aTTha sakarappabhAe hojjA athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane bAkInA ATha nAraka zarkarAprabhAmAM utpanna 66 "" Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prameyasandrikA TIkA za09 u032 sU0 8 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 185 navaNhaM vi bhANiyatvaM ' evaM pUrvaktirItyA dvikasaMyogo yAvat trikasaMyogaH, catuSka saMyogaH, paJcakasaMyogaH paTakasaMyogaH, saptakasaMyogazceti yathA aSTAnAM nairayikANAM bhaNitaM tathA nAnAmapi nairayikANAM bhaNitavyam , ' navaraM ekkeko abbhahio saMcAreyayo, sesa taM cetra' navaram aSTanairayikApekSayA navanairathikANA vizeSastu ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH, zeSaM tadeva--pUrvoktavadeva bodhyam / teSAM sarveSAmapi madhyamAlApakAnAM sUcanArtham antimamAlApakaM sUcayati--'pacchimo AlAgo -ahavA vinni rayaNappamAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahesattamAe vA hojjA' pazcimaH antimaH AlApakastu-athavA trayo nairayikAH tahA navaNhaM vi bhANiyabdha ) jisa prakAra se ATha nairavikoM kA pUrvokta paddhati ke anusAra vikasaMyoga, yAvatpadalabhya trikasaMyoga, catuSka saMyoga, paMcakasaMyoga, SaTkasaMyoga aura saptaka saMyoga kahA gayA hai usI taraha se nau nairayikoM kA bhI yaha dvika saMyoga Adi saba saMyoga kahanA cAhiye / (navaraM ekkeko anbhahio saMcAreyavco setaM taM ceva) ATha nairayikoM ke ina saMyoga kI apekSA nau nairayikoM ke ina saMyogoM meM yahI vizeSatA hai ki iname eka eka nAraka kA adhika saMcAra kiyA gayA hai| bAkI kA aura saba kathana pahile jaise kiyA gayA hai vaisA hI jAnanA caahiye| ina sabake madhyama AlApakoM ko sUcita karane ke liye antima AlApaka ko sUtrakAra kahate haiM-(pacchimo AlAvago-ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege thAya che. " evaM duyA saMjogo jAva sattaka saMjogo ya jahA aTTaNha bhaNiyaM, tahA navaNha vibhAgiyavvaM" ravI te mA nAnA pUrvahita paddhati manu. sAra brikasoga, trikasaMga, catuSkasana, paMcakasoga, Saka yoga ane saptakasaMga kahevAmAM AvyuM che, e ja pramANe nava nArakanA krikasaraga mAliyAM sa yogAna thana 42vu naye. "navara ekako anmahio saMcAre. yavvo sesaM taMceva" mA n||23 G5yuta syog| 42tAM na nAnA sogamAM e vizeSatA che ke temAM nava nArakanA sagamAM) eka eka nArakano adhika saMcAra karavAmAM Avyo che. bAkInuM samasta kathana ATha nArakAnA pUrvokata kathana anusAra samajavuM. A badhAM AlApakonA madhyama AlApakane sUcita karavAne mATe sUtrakAra A antima AlApaka prakaTa kare che. " pacchimo AlAvago-ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe. ege vAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe vA hojjA" athavA ra naa2| ratna bha 24 zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da bhagavatI ratnaprabhA vA bhavanti, ekaH zarkarAprabhAyAm vA eko vAlukAprabhAyAM vA yAvat ekaH paGkamabhAyAM vA, eko dhUmaprabhAyAM vA, ekastamaH prabhAyAM vA, eko'dhaH saptamyAM vA bhavati / tathA ca natra nairayikANAM nimnarItyA paJcAdhikapaJcasahasrabhaGgA bhavanti, tathAhi - navAnAmekatve saptaiva dviksaMyoge tu navAnAM dvitve ekaH aSTau (1-8) ityAdayo'STau vikalpAH, taizva aSTabhirvikalpairekaviMzateH saptapada dvika saMyogAnAM guNane'STaSaSTyadhikazata (168) bhaGgA bhavanti / trikasaMyoge tu navAnAm' ekaH ekaH sapta ' ( 1-1-7 ) ityevamAdayo'STAviMzatirvikalpAH, taizca saptapadatrika saMyoge paJcatriMzato guNane azItyadhika nazata (980) bhaGgA bhavanti / catueka saMyoge tu navAnAM caturddhAve ekaH ekaH ekaH, SaT ca (1 - 1 - 1 - 6 ) ityAdayaH 46 ahe sattamAe vo hojjA) yaha pazcima bhaMga hai ki athavA tIna narayika ratnaprabhA meM hote haiM, eka nairayika zarkarAprabhA meM hotA hai, eka nairayika vAlukAprabhA meM hotA hai, yAvat eka nairayika paMkaprabhA meM hotA hai, eka nairayika dhUmaprabhA meM hotA hai, eka nairathika tamaH prabhA meM hotA hai aura eka nairayika adhaH saptamI pRthivI meM hotA hai| ina nau nairayikoM ke isa nimnalikhita rIti ke anusAra 5005 bhaMga hote haiM, nau nArakoM ke ekatva meM sAta 7 bhaMga hote haiN| inake dviksaMyoga meM (1-8) ityAdi ATha farer hote haiN| ina ATha vikalpoM se sAta naraka ke fae saMyogI 21 vikalpoM ko guNita karane se 168 bhaMga hote haiM / inake triyoga meM (1-1-7 ) ityAdi rUpa se trikasaMyogI 28 vikalpa hote haiN| inakA sAta nAraka ke trikasaMyogI 35 vikalpoM ke sAtha guNA prabhAmAM, eka nAraka zakAprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamaHprabhAmAM ane eka nAraka adhaHsaptamI narakamAM utpanna thAya che. '' anya gatimAMthI nAraka gatimAM praveza karatA nava nArakAnA je 100pa bhaMga thAya che te nIcenI rIta anusAra thAya che-nava nArakAnA ekatvamAM ( eka narakamAM pravezanI apekSAe ) cha bhaMga thAya che. temanA dvisayogamAM "1-8" ityAdi 35 mA vihasya thAya che. dareka vikalpa dvArA sAta narakanA dvikasa cagI 21 bhaMga bane che. 21 bha'gavALA oTha vikalpa banatA hovAthI kula 21x8=168 dvIkasa'yeAgI bhaga ane che. temanA trikasaceMgamAM '1-1-7' ityAdi rUpa trikaceAgI 28 vikalpa ane che. dareka vikalpa dvArA sAta narakanA trikasa'cegI 35 bhaMga ane che. mATe evA 28 vikalpanA kula trikasaMcAgI bhaMga 35x28=980 thAya che, zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkAza09 u032 sU08 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 187 SaTpaJcAzad vikalpAH, taizca saptapada catuSkAyoge paJcatriMzato guNane SaSTayadhika navazatottaraikasahasra (1960) bhaGgA bhavanti / paJcasaMyoge tu navAnAM pazcadhAtve ekaH, ekaH, ekaH, ekaH, paJca (1-1-1-1-5) ityAdayaH saptati vikalpAH , taizca saptapadapazcakasaMyoge ekaviMzateguNane saptatyadhikacatuHzatottarakasahasra(1470) bhaGgA bhavanti / SaTkasaMyoge tu navAnAM SoDhAtve ekaH, ekaH, ekaH ekaH, catvAraH (1-1-1-1-1-4 ) ityAdayaH SaTpazcAzavikalpA bhavanti, taizca saptapadaSaTkasaMyogasaptakasya guNane dvinavatyadhikazatatraya (392) bhagA bhavanti / saptasaMyoge tu navAnAM saptatve ekaH, ekaH, ekaH, ekaH, ekaH, ekaH, trayaH (1-1-1-1-1-1-3 ) ityAdayaH aSTAviMzatirvikalpA bhavanti, taizcaikasya karane para 980 bhaMga hote haiN| inake catuSkasaMyoga meM (1-1-1-6) ityAdirUpa se 56 vikalpa hote haiM / ina chappana vikalpoM kA sAta nAraka ke catuH saMyogI 35 vikalpoM ke sAtha guNA karane para 1960 bhaMga niSpanna hote haiN| inake paMcaka saMyoga meM (1-1-1-1-5 ityAdi prakAra se 70 vikalpa hote haiN| ina 70 vikalpoM kA sAta nAraka ke paMcaka saMyogI bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 1470 bhaMga hote haiN| inake SaTkasaMyoga meM (1-1-1-1-1-4) ityAdi prakAra se 56 vikalpa hote haiN| ina vikalpoM kA sAta nAraka ke cha saMyogI sAta bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 392 bhaMga hote haiN| inake saptaka saMyoga meM (1-1-1-1 -1-1-3) ityAdirUpa se 28 vikalpa hote haiN| ina 28 vikalpoM kA sAta nAraka ke saptasaMyogI eka vikalpa ke sAtha guNA karane para 28 bhaMga tamanA yatusayAmA "1-1-1-6" yA 35 56 vi485 thAya che. tenA dareka vikalpa dvArA sAta nArakanA catuSka sagI 35 bhaMga bane che. tethI pa6 vikalpanA kula 354pa6=1960 catuSka saMyegI bhaMga bane che. nava nArakenA paMcaka saMcAgamAM "1-1-1-1-5" ItyAdi rUpa 70 vikalpa bane che. tenA dareka vikalpa dvArA sAta nArakanA paMcakasaMgI 21 bhaMga bane che. tethI evAM 70 vikalpanA paMcaka saMgI kula saMga 21470=1470 thAya che. nava nAnA paT4 sayogamA 1-1-1-1-1-4" tyAhi 35 pada vikalpa bane che. te pratyeka vika9pa dvArA sAta nArakanA SaTUka saMyegI 7 bhaMga thAya che. tethI pa6 vikapanA Saka saMyogI kula bhaMga 74pa6=392 temanA sahaka saMgamAM "1-1-1-1-1-1-3' ItyAdi rU5 28 vikalpa bane che. te vikalpa dvArA sAta nArakanA sasaka sagI eka vikapane gaNatA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 188 prameyavandrikA TI0 za09 u32 sU0 5 bhavAntarapravezanakanirUpaNa saptakasaMyogasya guNane'STAviMzatiH (28) bhavanti / eSAM ca sarveSAM melane paJcAdhika paJcasahasra ( 5005) bhaGgA bhavanti // sU0 8 // navAnAM nairayikANAM koSThakam- | navAnAm ekasaMyoge , dviva.saMyoge ,, trikasaMyoge 980 , catuSkasaMyoge 1960 , paJcakasaMyoge 1470 , SaTkasaMyoge 392 ,, saptakasaMyoge sarvasaMmelane 5005 mUlam-" dasa bhaMte ! neraiyA neraiyapavelagaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA 7, ahavA ege rayaNappabhAe nava sakarappabhAe hojjA, evaM duyA saMjogo jAva sattasaMjogo ya jahA navaNhaM, navaraM ekkeko abbhahio saMcArayavyo sesaM taM ceva apacchima AlAvago-ahavA cattAri rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe jAva ege ahesanamAe hojjA // sU0 9 // chAyA-daza bhadanta ! nairayikAH nairayikamavezanakena pravizantaH pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7, athavA eko ratnaprabhAyAM, nava zarkarAprabhAyAM bhavanti, evaM dvikasaMyogo yAvat saptakasaMyogazva yathA navAnAm , navaram ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH, zeSaM tadeva, apazcima pAlApaka:-athavA catvAro ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati / / mU0 9 // hote haiN| isa taraha 7-168, 980, 1960, 1470, 392, 28. ina saba kA yoga karane para 5005 bhaMga ina nau nArakoM ke nairayika pravezana meM hote haiM // sU08 // kula 28 saptaka saMgI bhaMga thAya che. A rIte nava nArakanA nairayika prave. zanamA 7+ 168+880+1860+1470+ 32+ 28 = 5005 // yAya che. // .8 // zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 9 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 189 ___TIkA-atha dazAnAM nairayikANAm aSTAdhikASTasahasra (8008) bhaGgAn pratipAdayitumAha-' dasa bhaMte' ityAdi / 'daza bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA pucchA ? gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! daza nairayikAH nairayikAvezanakena pravizanto nairayikapravezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti / kiM vA zarkarAmabhAyAm , kiM vA bAlukAprabhAyAM, kiM vA paGkamabhAyAM, kiM vA dhUmaprabhAyAM kiM vA tamaHprabhAyAM, kiM vA adhaHsaptamyAM bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAhagaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA' he gAGgeya ! daza nairayikAH nairathikapravezanaM kurvanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat-zarkarAprabhAyAM vA, vAlukAmabhAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA, dhUmapabhAyAM vA, tamaHprabhAyAM vA, dasa bhaMte ! neraiyA ) ityAdi / TIkArtha-daza nairayikoM ke nairayika pravezanaka dvArA nairayika bhava meM praveza karate hue 8008 bhaMga hote haiM-so inhIM bhaMgoM ko pratipAdita karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-he bhadanta ! daza nAraka nairayikapravezanaka dvArA nairayika bhava meM praveza karate hue kahAM para hote haiM ? kyA ve ratnaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA zarkarAprabhApRthivI meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA paMkaprabhApRthivI meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA tamaH prabhA pRthivI meM hote haiM ? yA adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM? isake uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA) he gAMgeya! daza nairayika nairayika bhava meM praveza karate hue ratnaprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, yAvat zarkarAprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, vAlukAprabhApRthivI meM bhI " dasa bhaMte ! neraiyA " tyA TIkAI_narayika pravezanaka dvArA nairayika bhavamAM praveza karatA dasa nArakenA je 8008 bhaMga thAya che temanuM sUtrakAre A sUtramAM nIce pramANe pratipAdana yu. che. gAMgeya aNagArane prazna-"he bhadata ! narayika pravezanaka dvArA naira vika bhavamAM praveza karatA dasa nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ke zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke paMka. prabhAmAM utpanna thAya che? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tamAmabhAmAM utpanna thAya che? ke nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che? maDAvIra prbhune| uttara-" gaMgeyA ! " 3 inya ! yi sabhA praveza karatA dasa nArako ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zarkarAmabhAmAM paNa utpana zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtra adhaHsaptamyAM vA bhavanti7, ' ahavA ege rayaNappabhAe nava sakarappabhAe hojjA, athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, nava zarka rAmabhAyAM bhavanti, ' evaM duyA saMjogo jAva sattagasaMjogo ya jahA navaNhaM ' evaM pUrvaktirItyA dvikasaMyogo yAvat trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcakasaMyogaH, SaTkasaMyogaH, saptakasaMyogazca yathA navAnAM nairayikANAM bhaNitastathaiva dazAnAmapi nairayikANI bhaNitavyaH, 'navaraM ekkeko anmahio saMcAreyadho sesaM taM ceva ' navaraM nava nairayikApekSayA daza nairayikANAM vizeSastu ekaiko'bhyadhikaH saMcArayivyaH, zeSaM tadeva pUrvoktavadeva bodhyam / teSAM ca sarveSAM madhyamAnAmAlApakAnAmAkArAn sUcayitumantimamAlAhote haiM, paMkaprabhApRthivI meM bhI hote haiM, dhUmaprabhApRthivI meM bhI hote haiM, tamaH prabhA pRthivI meM bhI hote haiM aura adhaH saptamI pRthivI meM bhI hote haiN| isa prakAra se ye 7 vikalpa daza nairayikoM ke eka saMyoga meM kahe gaye haiN| (evaM duyA saMjogo jAva sattagasaMjogo ya jahA navAhaM ) jaisA nau nairayikoM kA pUrvottarIti ke anusAra dvikasaMyoga yAvat-trika saMyoga, catuSkasaMyoga, paMcaka saMyoga, SaTkasaMyoga aura saptaka saMyoga kahA gayA hai usI rIti ke anusAra daza nairayikoM kA bhI dvikAdisaMyoga kahanA cAhiye parantu nau nairayikoM kI apekSA se daza nairayikoM ke dvikAdisaMyoga meM yadi koI vizeSatA hai to vaha eka eka nAraka ke adhika saMcAra karane kI hai bAkI kA aura saba kathana pahile jaisA kiyA gayA hai-vaisA hI jAnanA cAhiye / una saba ke madhyama AlApakoM ko sUcita karane ke liye antima AlApaka ko sUtrakAra kahate haiN-(apthAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paMkaprabhAmAM paNa utpana thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama.prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane nIce sAtamI pRthvImAM paNa utpanna thAya che. A rIte 10 nArakenA ekasyaajii // 7 mane che. " evaM duyA saMjogo jAva sata saMjogo ya jahA navaNDa" ra nava nAnA visayA, siyAga, yasa yoga, 54 saMyoga, SaTakasaMyoga ane sasakasaMga pahelAnA prakaraNamAM kahevAmAM AvyuM che, e ja daza nArakene paNa trikAdi saMga kahevo joIe. paraMtu nava nArakanA drikAdi saMyoga karatA daza nArakenA drikAdi saMyegamAM eTalI ja vizeSatA che ke daza nArakonA drikAdi saMyogamAM eka eka adhika nArakano saMcAra karavo joIe. bAkInu samasta kathana nava nAranA pUrvokata kathana pramANe samajavuM. A badhAnA madhyama AlApakone sUcita karavAne mATe sUtra 2 sIthI hA mAsAne 54 re -" apacchimaAlAvago-ahavA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI00 9 u039 sa09 vAntarapravezanakanirUpaNam 191 pakamAha-' apacchimaAlAvago-ahA cattAri rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe jAva-ege ahesattamAe hojjA' apazcimaH na pazcipaH anyaH AlApako yasmAta saH apazcimaH antima ityarthaH AlApakastu-athavA catvAro ratnaprabhAyAM bhavanti, ekaH zarka rAmabhAyAm ,yAvat eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm ,eko dhUma prabhAyAm , ekastamaHmamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / tathA ca daza nairapi. kANAM nimnarItyA aSTAdhikASTasahasra (8008) bhaGgA bhavanti, tathAhi-dazAnAmekatve saptaiva 7 / dvikasaMyogetu dazAnAM dvidhAtve 'eko nava ce 'tyevamAdayo natra vikalpAH, tazcaikaviMzateH saptapadadvikasaMyogAnAM guNane ekonanavatyadhikazata (189) bhaGgA bhavanti / trikasaMyoge tu dazAnAM tridhAtve " ekaH eko'STau ca, ityevamAdayaH SaTtriMzad vikalpAH, taizca saptamadatrikasaMyoge paJcatriMzatoguNane SaSTaya. cchima AlAvago ahavA cattAri rayaNappabhAe ege sakarappabhAe jAva ege ahe sattamAe hojjA) anya AlApa jisake pIche nahIM hai aisA AlApa apachima AlApa hai yaha apazcima AlApa isa prakAra se haiathavA cAra nAraka ratnaprabhA meM hote haiM, eka nAraka zarkarAprabhA meM hotA hai, eka nAraka vAlukA prabhA meM hotA hai, eka nAraka paMkaprabhA meM hotA hai, eka nAraka dhUmaprabhA meM hotA hai, eka nAraka tamaH prabhA meM hotA hai aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hotA hai"| daza nairayikoM ke 8008 bhaMga isa nimnalikhita rIti ke anusAra hote haiM-daza nairayikoM ke eka saMyoga meM 7 bhaMga haiN| inake dvikasaMyoga meM (1-9) ityAdirUpa se 9 vikalpa hote haiM ina nau vikalpoM ko sAta nAraka ke dvika saMyogI 21 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 189 bhaMga A jAte haiN| inake trika saMyoga meM 1-1-8 ityAdirUpa se 36 vikalpa hote haiN| ina 36 vikalpoM rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe jAva ege ahe sattamAe hojjA"2 sAlApA pachI bIjo eka paNa AlApaka Avato nathI evA AlApakane "apachima mAlA5" 4 cha. mev| mAchama (mantima) mA pramANe sama athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che, eka nAraka zarkarAmabhAmAM. eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhumaprabhAmAM. eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. * daza nArakanA 8008 bhaMga nIce darzAvelI rIta anusAra thAya chedaza nArakenA ekasaMgI bhaMga sAta thAya che. temanA drikasaMgamAM 81-8) vagere prakAranA 9 vikalapa thAya che. pratyeka vikalpa dvArA sAta nArakanA krikasaMgI 21 bhaMga thAya che, tethI 9 vikalpanA kula dvisaMgI bhaMga 2149 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatosUtre dhikadvAdazazatabhaGgA 1260 bhavanti / catuSkasaMyoge tu dazAnAM caturdhAtve ekaH, ekaH, ekaH, sapta (1-1-1-7) cetyevamAdayazcaturazItirvikalpAH , taizca saptapadacatuSkA saMyoge pazcatriMzato guNane catvAriMzadadhikaikonatriMzacchata (2940) bhaGgA bhavanti / paJcakasaMyoge dazAnAM paJcadhAtve ekaH ekaH ekaH ekaH SaT (1-1-1-1-6) ityAdayaH paiviMzatyadhikazata (126) vikalpA bhavanti, taizca saptapadapaJcakasaMyoge ekaviMzaterguNane SaTcavAriMzadadhika SaDaviMzatizata (2646) bhaGgA bhavanti / SaTka saMyogetu dazAnAM SoDhAtve ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH paJca (1-1-1-1-1-5) ityAdayaH SaDviMzatyadhikazata (126) vikalpAH taizca saptapadapadkasaMyoge saptakasya. guNane dvayazItyadhikASTazata (882) bhaGgA bhavanti / saptamasaMyoge tu dazAnAM saptadhAtve ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH catvAraH (1-1-1-1-1-1-4 ) kA sAta nAraka ke trika saMyogI 35 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 1260 bhaMga hote haiN| inake catuSka saMyoga meM (1-1-1-7) ityAdi rUpa se 84 vikalpa hote haiN| ina 84 vikalpoM kA sAta nAraka ke catukasaMyogI 35 bhagoM ke sAtha guNA karane para 2940 bhaMga ho jAte haiN| inakA paMcaka saMyoga meM (1-1-1-1-6) ityAdirUpa se 126 vikalpa hote haiN| ina 126 vikalpoM kA sAta nAraka ke paMcasaMyogI 21 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 2646 bhaMga hote haiN| inake SaTkasaMyoga meM (1-1-1-1-1-5) ityAdirUpa se 126 vikalpa hote haiM / ina 126 vikalpoM kA sAta nAraka ke chahasaMyogI sAta vikalpoM ke sAtha guNA karane para 882 bhaMga hote haiN| inake saptaka saMyoga meM (1-1-1-1-1 =189 thAya che. temanA trikasaMyogamAM "1-1-8" Adi rUpa 36 vika thAya che. te pratyeka vikalpa dvArA sAta narakanA vikasaMgI 35 bhaMga thAya che. tethI 36 vika95nA trikasaMgI aMge 35436=1260 thAya che. temanA catuSka saMgamAM "1-1-1-7" Adi rUpa 84 vikalpa bane che. te pratyeka vikalpa dvArA sAta narakanA catuSka saMgI 35 bhaMga thAya che. tethI 84 vikalpanA kula catuSka saMyegI bhaMga 35484=1940 thAya che. temanA paMcaka saMyogamAM "1-1-1-1-6" Adi rUpa 126 vikalapa thAya che. te pratyeka vikalapa dvArA sAta narakanA paMcaka saMgI 21 bhaMga thAya che. evAM 126 vika95nA kula bhaMga 21412642646 thAya che. temanA SaTaka saMyogamA "1-1-1-1-1-5" tyAta 35 126 qixeyna sa pada sayAjI 74126882 thAya che. temanA sa sayogamA "1-1-1 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA 30 9 30 32 sU0 9 bhavAntaraprabezanakanirUpaNam 123 ityevamAdayazcaturazItirvikalpAH, tezcaikasya saptakasaMyogasya guNane caturazItireva bhaGgA bhavanti / sarveSAM mela ne aSTAdhikASTasahasra (8008) bhaGgA bhavanti iti // 9 // dazAnAm -- ekasaMyoge dviksaMyoge d dazAnAM nairayikANAM koSThakama zrI bhagavatI sUtra : 8 15 95 19 , " 7 189 trisaMyoge 1260 catuSkasaMyoge paJcakasaMyoge 2646 2940 882 SaTkasaMyoge saptakasaMyoge 84 sarva melane 8008 mUlam - " saMkhejjA bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaNaM pavisamANA0 pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAevA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA 7 | ahavA ege rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarapabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe saMkhejjA asattamAe hojjA, ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe vA hojjA evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA | ahavA tinni rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM ekkekko saMcAreyavvo jAva ahavA dasa rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA dasa rayaNappabhAe, saMkhejjA AhesattamAe hojjA / - 1 - 4 ) ityAdirUpa se 84 vikalpa hote haiN| ina 84 vikalpoM kA sAta nAraka ke saptasaMyogI eka bhaMga ke sAtha guNA karane para 84 bhaMga A jAte haiM || suu09|| 1-1-1-4 ' ityAdi rUpa 84 vikalpanA kula 84 saptaka sa McAgI bhaga thAya che. // sU. bha 25 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 bhagavatI sUtre " ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe hojjA jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA AhesattamAe hojjA / ahavA ege sakkara pabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, evaM jahA rayaNappabhAe, uvarimapuDhavIehiM samaM cariyA evaM sakkarapabhAe vi uvarimapuDhavIehiM samaM cAreyavvA, evaM ekkekkA puDhavI uvarimapuDhavIehiM samaM cAreyavvA jAva ahavA saMkhejjA tamAe saMkhejjA asattamAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, ahavA ege raNabhAe, ege sakkarappabhAe, saMkhejjA paMkappabhAe hojjA jAba ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, saMkhejjA ahe saMtamAe hojjA | ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarapabhAe, saMkhejjA AhesattamAe hojjA | ahavA ege rayaNappabhAe tinni sakkarapabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM ekkekko saMcareyavvo, ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA jAva ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejjA vAluyarappabhAe, saMkhejjA asattamAe hojjA, ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, jAva ahavA do rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA AhesattamAe hojjA, ahavA tinni rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI02093032 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 195 vAlayappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM ekkeko rayaNappabhAe saMcAreyavo jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, saMkhejjA paMkappabhAe hojjA, jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA,ahavA ege rayaNappabhAe, do vAluyappabhAe, saMkhejjA paMkappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM tiyA saMjogo caukkasaMjogo jAva sattasaMjogo ya jahA dasaNhaM taheva bhANiyavvo pacchimo AlAvago sattasaMjogassa ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA sakarappabhAe, jAva saMkhejjA ahesattamAe hojjA // sU0 10 // chAyA-saMkhyeyAH bhadanta ! nairayikapravezakena pravizantaH pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7 / athavA eko ratna. prabhAyAM, saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM bhavanti, evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavanti, athavA dvau ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH zarkarApabhAyA vA bhavanti, evaM yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAM saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti, athavA trayo ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAM bhavanti, evam etena krameNa ekaikaH saMcArayitavyo, yAvat athavA daza ratnaprabhAyAm saMkhyeyAH zarka rApabhAyAM bhavanti, evaM yAvat athavA daza ratnaprabhAyAM saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti, athavA saMkhyeyAH ratnaprabhAyAm , saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAM bhavanti, yAvat athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH adha saptamyAM bhavanti, athavA ekaH zarka rAprabhAyAm , saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, evaM yathA ratnaprabhAyA uparimapRthivIbhiH samaM saMcAritAH, evaM zarka rAprabhAyA api uparimapRthivIbhiH samaM cArayitavyAH, evam ekaikA pRthivI uparimapRthivIbhiH samaM cArayitavyA yAvat athavA saMkhyeyA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre stamaH prabhAyAm , saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAmabhAyAm , saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAprabhAyAm , saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm , dvau zarkarAmabhAyAm , saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , dvau zarkarAprabhAyAm , saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavanti athavA eko ratnaprabhAyAm , trayaH zarkarAprabhAyAm , saMkhyeyAH vAlukAmabhAyAM bhavanti, evam etena krameNa ekaikaH saMcArayitavyaH, athavA eko ratnaprabhAyAm , saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAm , saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , saMkhyeyA: vAlukAprabhAyAM saMkhyeyAH adhaH saptamyAM bhavanti, athavA dvau ratnaprabhAyAm , saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAm , saMkhyeyAH vAlukApramAyAM bhavanti, yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAma , saMkhyeyAH adhaHsaptayAM bhavanti, athavA trayo ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAm , saMkhyeyAH vAlukAmabhAyAM bhavanti, evam etena krameNa ekaiko ratnaprabhAyAM saMcArayitavyo yAvat athavA saMkhyeyAH ratnamabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAM, saMkhyeyAH vAlukAmamAyA~ bhavanti, yAvat athavA saMkhyeyAH ratnaprabhAyAm , saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAm , saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , saMkhyeyAH paGkamabhAyAm bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhAnti, athavA eko ratnaprabhAyAm , dvau vAlukApabhAyAm , saMkhyeyAH paGkapabhAyAM bhavanti, evam etena krameNa trikasaMyogazcatuSkasaMyogo yAvat saptakasaMyogazca yathA dazAnAM tathaiva bhaNitavyaH, pazcimaH AlApakaH saptakasaMyogasya athavA saMkhyeyAH ratnaprabhAyAm , saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAm , yAvat saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti / / sU0 10 // TIkA-atha saMkhyeyAnAM nairayikANAM saptatriMzadadhikatrayastriMzacchata (3337) bhaGgAn pratipAdayitumAha-saMkhejjA bhaMte ' ityAdi / -- saMkhenjA bhaMte ! nera (saMkhejjA bhaMte ! neraiyA) ityaadi| TIkArtha-saMkhyAta nairayikoM ke 3337 bhaMgoM ko pratipAdana karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA " saMkhejjA bhaMte ! neraiyA " tyAha TIkAtha-saMkhyAta nArakanA 3337 bhaMganuM sUtrakAre A sUtra dvArA pratipAdana karyuM che- zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA Tator0 9 4032 sU010 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 197 " iyA nerapayapavesaNaNaM pavisamANA pucchA ? ' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! saMkhyeyAH nairayikAH nairayikamavezana kena pravizantau nairayikabhavapavezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti, kiMvA zarkarAprabhAyAM kiMvA vAlukAmabhAyAM kiMvA paGkaprabhAyAM kiMvA dhUmaprabhAyAM kiMvA tamaHprabhAyAm, kiMvA adhaHsaptamyAM bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva asattamAe bA honA 7' he gAGgeya | saMkhyeyA nairayikAH nairayikapravezana kena pravizanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat-zarkarAprabhAyAM vA bhavanti, vAlukAprabhAyAM vA bhavanti, paGkaprabhAyAM vA bhavanti, dhUmaprabhAyAM vA bhavanti, tamaH prabhAyAM vA adhaH saptamyAM vA bhavanti 7 / atha dvikasa yogibhaGgAnAha - 'ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejjA pUchA hai - ( saMkhejjA bhaMte! neraiyA neraiyappavesaNaM pavisa mANA pucchA) he bhadanta ! saMkhyAta nAraka nairayika pravezana dvArA nairayika bhava meM praveza karate kahAM hote haiM kyA ve ratnaprabhApRthivI meM hote haiM ? yA zarkarApra bhApRthivI meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA paMkaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA tamaH prabhA pRthivI meM hote haiM? yA adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA) he gAMgeya ! ( rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahe sattamAe vA hojjA ) saMkhyAta nairayika nairayika pravezanaka dvArA nAraka bhava meM praveza karate hue ratnaprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, yAvat zarkarAprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, vAlukAprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, paMkaprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, dhUmaprabhApRthivI meM bhI hote haiM, tamaH prabhA pRthivI meM bhI hote haiM aura adhaH saptamI pRthivI meM bhI hote haiN| gAMgeya aNugArano prazna - " saMkhejjA bhaMte ! neraiyA neraiyampavesaNaeNa' parimANA pucchA " he bhadanta ! nairayika pravezanaka dvArA anya gatimAMthI nairayika bhavamAM praveza karatA sa khyAta nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? ke zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke pakaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tama:prabhAmAM utpanna thAya che ? ke adhaHsaptamI narakamAM utpanna thAya che ? bhaDAvIra alunA uttara- " gaMgeyA / " De gAMgeya ! " rayaNanabhAe, vA houjA, jaba ahe samAe vA hojjA " nairathi apezana dvArA nairaviDa lavabhAM praveza karatAM sakhyAta nAkA ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zakazaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, pa'kaprabhAmAM pazu utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tamaHprabhAmAM pazu utpanna thAya che ane azvAsaptamImAM paNa utpanna thAya che. A rIte sakhyAta nAra zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre bhavati, sakarappabhAe hojjA ' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM sAkhyeyA nairayikAH zarkarApramAyAM bhavanti, ' evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe saMkhejjA asattamAe hojjA ' evaM pUrvoktarItyA yAvata athavA eko ratna - prabhAyAM saMkhyeyA vAlukAprabhAyAm, athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH paGkaprabhAyAm, athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAm, athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAstamaH prabhAyAm, athavA eko ratnaprabhAyAm, sa MkhyeyAH atraHsaptamyAM bhavanti, ' ahavA dA rayaNapabhAe, saMkhejjA sakkarapaisa prakAra se ye saMkhyAta nairayikoM ke nairadhika praveza meM eka saMyogI 7 bhaMga haiM / aba sUtrakAra inake vikasayogI bhaGgoM kA kathana karate haiM ( ahavA ege rayaNapabhAe, saMkhejA sakkarapabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM ( evaM jAba ahavA ege rayaNappabhAe saMkhejjA ahe sattamAe hojjA ) isI pUrvokta rIti se yAvat-athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai saMkhyAtanAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai, saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI meM hote haiM ( ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA sakarappabhAe vA kAnA nairayika pravezamAM ekasaceAgI cha bhaMga thAya che. have sUtrakAra temanA dvikasa'yeAgI bhagAnu' nIce pramANe kathana kare che 198 ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabha e hojjA" (1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nArakA zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che. 'evaM jAva ahavA ege rayaNapabhAe, ege saMkhejjA ahe sattamAe hojjA " ( 2 ) athavA menAra ratnapralAbhAM utpanna thAya che bhane saMkhyAta nArakA vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta narake| paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAra| dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u032 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNama 199 bhAe vA hojjA' athavA dvau ratnaprabhAyAM bhavataH, saMkhyeyA zarkarAprabhAyAM vA bhavanti, 'evaM jAra ahavA do rayaNappabhAe saMkhejjA ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAM bhavataH saMkhyeyA vAlukAprabhAyAma , athavA dvau ratnamabhAyAM saMkhyeyAH paGkapramAyAm , athavA dvau ratnaprabhAyAM, saMkhyeyA dhUmaprabhAyAm, athavA dvI ratnaprabhAyA sakhyeyAratamaHprabhAyAma, athavA dvau ratnaprabhAyAm , saMkhyayA adhaHsaptamyAM bhavataH, ' ahavA timni rayaNappabhAe, sa'. khejjA sakarappabhAe hojjA' athavA yo ratnaprabhAyAM bhavanti. saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM bhavanti, ' evaM eeNaM kameNaM ekkevako saMcAreyavyo jAva ahayA dasa rayaNappabhAe saMkhejjA sakarappabhAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA etena upahojjA ) athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM, aura saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe saMkhejjA ahe sattamAe hojjA) pUrvottarIti ke anusAra yAvat athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamIpRthivI meM hote haiM / (ahavA tini rayaNappamAe saMkhejjA sakarappabhAe hojjA) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM hote haiM, aura saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM, evaM eeNaM kameNaM ekeko saMcAreyavyo, jAva ahavA dasa "ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe vA hojjA" (1) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nArake zaka prabhAmAM Guru thAya che. " evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejA ahesattamAe hojjo" pUtizata anusAra pAzrIna A1 241 pramANe bhane cha-(2) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nArakA tAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nArake paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nArake dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka tamaprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta naa| madhAsabhAmA utpanna thAya che. " ahavA tinni rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, hojjA " atha traya nA24 2tnaprabhAmA bhane sadhyAta nArI za nAmA 4-1 thAya che. " evaM eeNa kameNaM ekeko saMcAreyavvo, jAva zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 200 bhagavatIsa yuktena abhilApakrameNa ekaikaH saMcAyitavyo, yAvat-athavA prayo vA catvAro pA paMcavA, SaTvA, saptavA, aSTavA, navA, dazavA, ratnaprabhAyAM bhavanti, saMkhyeyAH sakhyeyAstu zarkarAmabhAyAM bhavantIti bhAvaH / evaM jAva ahavA dasa rayaNappabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA' evaM pUrvottarItyA yAvat athavA trayaH yo vA, catvAraH catvAro vA, pazca paJca vA, SaT SaTvA, sapta sapta vA, aSTa aSTa vA, nava nava pA, daza daza vA ratnaprabhAyAM bhavanti, saMkhyeyAH sakhyeyAstu vAlukAmabhAyAM vA, paGkapabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAm vA, tamAmabhAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavantIti bhAvaH / 'ahavA sakhejjA rayaNappabhAe, sakhejjA sakarappabhAe hojjA' athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAM bhavanti, 'jAva ahayA saMkhejjA rayaNappabhAe, saMkhejjA sakarappabhAe hojjA) pUrvokta isa rIti ke anusAra uparyukta abhilApakrama se eka eka nAraka kA saMcAra karanA cAhiye yAvat athavA tIna vA cAra vA pAMca, chaha vA sAta vA ATha va nau evaM daza nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta saMkhyAta nAraka zarkarAmabhA meM hote haiN| (evaM jAva ahavA dasa rayaNappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA) isa pUrvokta rIti se yAvat-athavA tIna, tIna, vA cAra, cAra, yA pAMca, pAMca, yA chaha chaha, yA sAta sAta, yA ATha 2, yA nau 2, yA daza daza nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta saMkhyAla nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, adhavA paMkaprabhA meM hote haiM yA dhUmaprabhA meM hote haiM, yA tamaH prabhA meM hote haiM yA adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM / ( ahavo saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA sakarappabhAe hojjA) athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura ahavA dasa rayaNappabhAe, saMkhejA sakarappabhAe hojjA" pUrita mArIta manu sAra uparyukta abhilApa kramathI eka eka nArakane saMcAra kare joIe. saTale" , yAra, pAya, cha, sAta, -48, navaza nA24 2tnapramAmA utpanna thAya che ane saMkhyAta nArakA zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che." tyAmanu 4thana na. 2 rI " evaMjAva dasa rayaNappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA" 3 3, hai yAra yA2, pAMya pAMya, cha che, ke sAta sAta ke ATha ATha, ke nava, nava, ke daza daza nArake ratna. prabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nArako vAlukAprabhAmAM, athavA paMkaprabhAmAM, athavA tama prabhAmAM athavA nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. " ahavA saMvejjA rayaNappabhAe, saMkhejA sakarappabhAe hojjA" athavA sabhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che. athavA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za0 94032 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 201 rayaNappabhAe saMkhejjA ahettamAe hojjA' yAvat-athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyA vAlukAmabhAyAm . athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH paGkaprabhA. yAm , athavA saMkhyeyA ratnaprasAyAM, saMkhyeyA dhUmapabhAyAm , athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAratamaHprabhAyAm , athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM vA bhavanti, 'ahavA ege sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA' athavA eko nairayikaH zarkarAprabhAyAM bhavati, saMkhyeyA nairayikAstu vAlukAprabhAyAM bhavanti, 'evaM jahA rayaNappabhAe uvarimi puDhavaehiM samaM saMcAriyA, evaM sakarappabhAe vi uvarimapuDhavIehi samaM cAreyavyA' evaM pUrvoktarItyA yathA ratnaprabhAyA uparimapRthivIbhiH svottara-zarkarAdipRthi. saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM (jIva ahayA saMkhejjA rayappa. bhAe, saMkhejjA ahe mattamAe hojjA) yAvat athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, athavA-saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAna nAraka adhaH saptamI meM hote haiN| (ahavA ege sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojA) athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM hotA hai, aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiN| (evaM jahA rayaNappabhAe uvarimapuDhavIhi samaM saMcAriyA, evaM sakarappabhAe vi uvarimapuDhavIehiM samaM cAreyavyA) isa pUrvottarIti ke anusAra jisa prakAra se ratnaprabhA pRthivI kI svosaMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka ratanaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMprakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane saMprakhyAta nAraka tama prabhAmAM utpana thAya che. athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka adhaHsasamI narakamAM utapana thAya che. " ahavA ege sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyApabhAe, hojjA" athavA me nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAna nArake vAlukAprabhAmAM Gu-1 thAya che. " evaM jahA rayaNappabhAe, uvarari puDhavIhiM samaM saMcAriya, evaM sakarappabhAe vi uvarimAe vi uvarima puDhaviehi samaM cAreyavvA' mA bha 26 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 bhagavatIsUtra vIbhiH samaM bhaGgAH saMcAritA evaM tathaiva zarka rAprabhAyA api uparimapRthivImiH svottara vAlukApabhAdipRthivIbhiH samaM cArayitavyAH saJcaraNIyA' evaM ekkekkA puDhavI uparimapuDhavIehiM samaM cAreyavyA ' evaM pUrvaktirItyaiva ekaikA pRthivI uparimapRthivIbhiH svasvottarapRthivIbhiH samaM caaryitvyaa| teSAM bhaGgAnA mAkArajJApanArthamantimavikalpamAha-'jAva ahavA sakhejjA tamAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA' yAvat athavA saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM, saMkhyeyAH paGkaprabhAyAm / saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAm , saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM saMkhyeyAstamaHprabhAyAm , saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM saMkhyeyAH adhaHsaptattara zarkarAdi pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kara bhaMga kahe gaye haiM, usI prakAra se zarkarApRthivI kA svottara bAlukAprabhA Adi pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kara bhaMga banA lenA cAhiye ( evaM ekekA puDhavI uvarimapuDhavIehiM samaM saMcAreyavA) isI taraha se eka eka pRthivI apanI apanI Age kI pRthiviyoM ke sAtha saMcArita kara bhaMga banA lenA cAhiye una bhaMgoM ke AkAra ko samajhAne ke liye sUtrakAra antima bhaMga kaisA hotA hai isa bAta ko prakaTa karate haiM-jAva ahayA saMkhejjA tamAe saMkhejA ahe sattamAe hojA) yAvat athavA saMkhyAta nAraka bAlukAprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka vAlukAmabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka vAlukAmabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka tamaH pUrvokata rIta anusAra jema ratnaprabhApRthvIne pachInI pRthvIo sAthe roga karIne bhaMga kahevAmAM Avela che, e ja pramANe zarkarAdi pRthvIonI sAthe pachInI pRthvIone ga karIne bhaMga kahevA joIe. e pramANe zakarA pRthvInI sAthe vAlukAprabhA Adi pachInI pRthvIne ega karIne bhaMga kahevA joIe. " eva ekekA puDhavI uvarima puDhavIehi samaM cAreyavvA " ye pramANa pratye: pRthvIne pachInI badhI pRthvIo sAthe kramazaH yeAga karIne bhaMga banAvavA joIe. A baMnene AkAra samajAvavAne mATe sUtrakAra antima bhaMga kevo bane cha ta 548 42 cha- "jAva ahavA saMkhejjA tamAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA" athavA saMkhyAta nAraka vAlukAprazAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAtanAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkAza09 u032 sU010 bhavAntarapravezananirUpaNam 203 myAm , saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAm / saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM saMkhyeyAratamaHprabhAyAm , saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM saMkhyeyA adha saptamyAm / saMkhyeyA dhUmaprabhAyAM saMkhyeyAstamaHprabhAyAM, saMkhyeyAdhUmaprabhAyAM saMkhyeyAH adhasaptamyAm / saMkhyeyAstamaHprabhAyAM saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavantIti bhAvaH atha trikasaMyogibhaGgAnAha-' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM bhavanti, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, prabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka vAlukAma bhI meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM / athavA saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM, athavA sakhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM / athavA-saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM / athavA sakhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote hai aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiN| isa prakAra se ye yahAM taka dvika saMyogI bhaga kahe gaye haiN| ____ aba sUtrakAra trikasaMyogI bhaMgoM ko prakaTa karaneke liye 'ahavA' ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA' aisA sUtra kahate haiM athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, eka nAraka zarkarAprabhAmeM hotA hai aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, adhasamImAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka adhaHsaptamImAM utpanna thAya che athavA saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka adhasamamImAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka tamaprabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. ahIM sudhI brikasaMgI aMgenuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. va suutr||2 siyAsI manonu thana re cha-" ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA" mth| me n||24 2tnaprabhAmA, eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 bhagavatIsUtra saMkhejjApaMkappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm,ekaH zarkarAprabhAyAma, saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM bhavanti, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, sakhejjA ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAprabhAyAm saMkhyeyA dhUmaprabhAyAm , athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , saMkhyeyAstamaH prabhAyAm , athavA eko ratnaprasAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAM saMkhyeyA adhAsaptamyAM bhavantItyarthaH ' ahavA ege rayaNappabhAe. do sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAmabhAyAM, saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM bhavanti 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe saMkhejjA ahe 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, saMkhejjA paMkappabhAe hojjA' athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, eka nAraka zarkarA. prabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM 'jAya ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, eka nAraka zarkarAprabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhAmeM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI meM hote haiN| 'ahavA ege rayaNappabhAe do sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA' athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, saMkhejjA pakappabhAe hojjA" athavA eka naraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka prabhAmA tpanna thAya cha. "jAba ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA'' yAvata matha ye nA24 2tnaprabhAmA, me nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM ane saMkhyAta nAraka tama - prabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA mAmA bhane sacyAta nA24 adhaHsabhI pRthvImA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhaoNe, do sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA" A24n 22 nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nArake vAlukAprabhAmAM GR-1 thAya . " jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, makhejjA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkA za09 u0 32 sU 10 bhavAntarapavezanakanirUpaNam 205 sattamAe hojjA' yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAM saMkhyeyAH paGkamamAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAprabhAyAm saMkhyeyAstamaHprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAM saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavanti, ' ahavA ege rayaNappabhAe tini sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM, trayaH zarkarAmabhAyAM saMkhyeyA vAla kAmabhAyAM sakarappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA eka nAraka ratnaprabhAmeM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura sakhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAmabhA meM aurasa khyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zakarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM, 'ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA ' athavA eka nAraka ratnaprabhAmeM hotA hai, tIna nAraka zarAprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA eka ahe sattamAe hojjA" 424 me nA24 2UHivi, me nA24 242prAmA ane saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratna prabhAmAM, be nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nAraka adhasaptamI narakamAM utpanna thAya che. ___" ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe, sakhejjA vAluyappabhAe, hojA" atha41 me nA24 2tnanAmA, tra nA24 za bhAmA bhane saMkhyAta nArake vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, traNa nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nArake paMkaprabhA mAM utpanna thAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 bhagavatIstra bhavanti, 'evaM eeNaM kameNaM ekke kko saMcAreyayo' evaM pUrvoktarItyA etena krameNa ekaikaH saMcArayitavyaH' ahavA ege rayaNa pabhAe, saMkhejA sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH zarkarApabhAyAM, saMkhyeyA vAlukAmabhAyAM bhavanti, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarappabhAe sakhejjA ahesattamAe hojjA' yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAM saMkhyeyAH paGkaprabhAyA bhavanti, nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarka rAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM ' evaM eeNaM kameNaM ekkeko saMcAreyavyo' isa prakAra zarka rAprabhA meM isa kramase eka eka nAraka kA saMcAra antima bhaMga taka karanA cAhiye, vaha antima bhaMga isa prakAra kA hogA 'ahavA-ege rayaNappabhAe sakhejjA sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA' athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe saMkhejjA sakarappabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA' yAvat athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM, athavA eka nAraka ratanaprabhAmAM, traNa nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nArake dhumaprabhAmAM utpana thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, traNa nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nArake tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhA mAM, traNa nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka sapAsatabhI na24i Burna thAya che." evaM eeNaM kameNaM ekakeko saMcAreyavyo" A pramANe zarkarA prabhAmAM A kamathI eka eka nArakane saMcAra aMtima bhaMga paryanta thavuM joIe. eTale ke uparyukta vikalpamAM zarkarAmabhAmAM 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 ane saMkhyAta nAraka mUkIne upara mujaba pAMca pAMca bhaMga pusa 24. mA zata vipanA mA pramANe bhaagaa| mAnaze-" ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejjA sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe, hojjA" athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zakarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka bATunAmA 5nna thAya che. "jAva aDvA ege rayaNappabhAe, sakhejjA sakApabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hoUjA " A21 4 nA24 25mAmA, sanyAta nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nAraka paMkaprasAmAM utpanna thAya che. athavA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 pramercandrikA TI00 9 3032 su010 vAntarapravezanakanirUpaNam saMkhyeyA dhUma athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM prabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarApramAyAM saMkhyeyAstamaH prabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAM saMkhyeyAH adhaH saptamyAM bhavantIti / ' ahavA do rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarappabhAe sakhejjA vAluyaSpabhAe hojjA ' athavA dvau ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAmabhAyAm, saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, ' jAva ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarapabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA ' yAvat athavA dvau ratna prabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAmabhAyAM saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM bhavanti, athavA dvau ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAmabhAyAM saMkhyeyAH dhUmaprabhAyAM bhavanti, athavA dvau ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarApramAyAM saMkhyeyAstamaH prabhAyAM bhavanti, athavA dvau aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka rahanaprabhAmeM saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM, aura saMkhyAta nAra dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAmabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM yaha antima bhaMga hai, aba ratnaprabhAmeM eka ekakI vRddhi kara ke punaH bhaMga ginAye jAte haiM-'ahavA do rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarappabhAe saMkhejjA ahe sattamAe hojjA ' athavA do nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM, aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA do nAraka ratnaprabhAmeM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabho meM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote eka nAraka ratnaprabhAmAM, sakhyAta nAraka zakarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che. sakhyAta nArake zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nArake tama prabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che, saMkhyAta nAraka zarkazaprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A vikalpane A chellA bhaMga che. have ratnaprabhAmAM eka ekanI vRddhi karIne je bhagA ane te prakaTa karavAmAM bhAve che - " jAva ahavA do rayaNapabhAe, sakhejjA sakkaratpabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA " athavA me nAraGa ratnapralAmAM, saMdhyAta nA24 zazapralAbhAM ane saMkhyAta nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che athavA e nAraka ratnaprabhAmAM, sakhyAta nAraka zarAprabhAmAM ane sakhyAta narake dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che athavA e nAraka ratnaprabhAmAM, sakhyAta nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 bhagavatIsUtre ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAm saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti / ahavA tinni rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, sakhejjA cAluyappabhAe hojjA' athavA trayo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkerAmabhAyAM saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, ' evaM eeNaM kameNaM ekkekko rayaNappabhAe saMcAreyadhvo jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe sakhejjA sakarappabhAe saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarappabhAe, sa khejjA ahe satta. mAe hojjA ' evaM pUrvaktirItyA etena uparyuktena abhilApAnAM krameNa ekaiko ratnaprabhAyAM saMcArayitavyaH / teSAM cAbhilApAnAmAkAraprakAraM sUcayitumAhayAvata-athavA yo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zakerAmabhAyAM saMkhyeyAH paGkaprabhAyAma, athavA trayo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM sa khyeyA dhUmaprabhAyAm , athavA haiM, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM, 'ahavA-tinni rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe sakhejjA vAluyappabhAe hojjA' athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, ' evaM eeNaM kameNaM ekkekko rayaNappabhAe saMcAreyavyo jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe, sakhejjA sakkarappabhAe sakhejjA ahesattamAe hojjA' isa prakAra pUkti paddhati ke anusAra uparyukta abhilApoM ke isa krama se eka eka nAraka kA ratnaprabhAmeM saMcAra karanA cAhiye / ina abhilApoM ke AkAra prakAra ko macita karane ke liye sUtrakAra kahate haiM yAvat athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zakarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA-tIna nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zake. nAraka tamaH pramAM narakamAM utpanna thAya che athavA be nAraka ranaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. " ahavA tinni rayaNappabhAe, sakhejA sakkarappabhAe, sakhejA vAluyappabhAe, hojjA" athavA traya nA24 2tnamAmA, sayAta nA24 za bhAmA mana sadhyAta nA24 vAsupranAmA utpanna thAya che. " evaM eeNaM kameNaM ekako gyaNappabhAe saMcAreyavvo jAva ahavA sakhejjA rayaNappabhAe, sakhejjA sakarappabhAe, sakhejjA ahe sattamAe hojjA" 20 pramANe pUrvarita paddhati anusAra uparyuMkata abhilApene A krama pramANe ratanaprabhAmAM eka eka nArakane saMcAra kara joIe. te abhilA kevA banaze te prakaTa karavA mATe sUtrakAra kahe che ke-athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nArake zarkarAmabhAmAM ane zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 1032 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 201 trayo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM saMkhyeyAstamaHprabhAyAm , athavA prayo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAHzarkarAmabhAyAM,saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti,athavA catvAro ratnapabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAM saMkhyeyA vAlukAprabhAyAm evamadhaHsaptamI pRthivIparyantaM kalpanIyam , evaM paJca, SaT, sapta, aSTa, nava, daza, saMkhyeyAH ratnaprabhAyAM saMkhyeyA zarkarAmabhAyAM saMkhyeyA vAlukAprabhAryA bhavanti, 'jAva' ityAdi-yAvat-athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAM saMkhyeyAH rAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmeM hote haiM, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM, athavA-tIna nAraka ratnaprabhAmeM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, isI prakAra se adhAsaptamI pRthivI taka kahanA cAhiye, isI taraha se pAMca, chaha, sAta, ATha, nau, daza aura saMkhyeya-saMkhyAta takakA kathana bhI ratnaprabhA pRthivImeM karanA cAhiye aura isa taraha se pAMca, chaha, sAta, ATha, nau, daza aura saMkhyAta nAraka se ratnaprabhA pRthivI meM hote hai, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA pRthivI meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka vAlukAmamA pRthivI meM hote haiM ityAdi / isI taraha se yAvat athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA saMkhyAta nArake paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nArake zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nArake tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. athavA traNa nArake ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nArake zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nArake adhAsaptamImAM utpanna thAya che. athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nArake zarkaraprabhAmAM ane saMkhyAta nArako vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. e ja pramANe ratnaprabhA ane zarkarAmabhA sAthe paMkaprabhAthI adhaHsaptamI sudhInI pRthvIne ega karIne bIjAM cAra bhaMga kahevA joIe. eja pramANe pAMca, cha, sAta, ATha, nava, dasa ane saMkhyAta paryantanuM kathana paNa ratnaprabhA sAthe uparanA kramapUrvaka thavuM joIe. ane A rIte pAMca, cha, sAta, mA8, nava, isa bhane sadhyAta nA24 2tnaprabhAmA utpanna thAya cha, saMkhyAta nAraka zarkarA prabhA pRthvImAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che, ItyAdi kathana thavuM joIe. ma 27 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI paGkaprabhAyAM bhavanti, athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM saMkhyeyA dhUmamabhAyAM bhavanti, athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAm saMkhyeyAstamaHprabhAyAM bhavanti, athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavantIti / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, saMkhejjA paMkappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm eko bAlakAmabhAyAM, saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM bhavanti, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA' yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAmeM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM, aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmeM hote haiM athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhAmeM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM / athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmeM, saMkhyAta nAraka zarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI meM hote haiN| 'ahavA-ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe saMkhejA paMkappabhAe hojA' athavA eka nAraka ratnaprabhAmeM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM ' jAva ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe, saMkhejA ahe sattamAe hojA' yAvat athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka eja pramANe saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA mAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka ratanaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka za421mAmA bhane sadhyAta nA24 madhAsabhAmA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, saMkhejjA pakappabhAe, hojjA" athavA nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. "jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA" athavA me nA24 2tnamAmA, ye nA24 paaduprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka ratna zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u12 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNa 211 yAm , eko vAlukAmabhAyAM saMkhyeyAstamaHprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAM saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavanti / 'ahavA ege syaNappabhAe, do vAluyappabhAe saMkhejjA pakappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM dvau bAlukAprabhAyAM saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM bhavanti, evaM eeNaM kameNaM tiyA saMjogo, caukkasaMjogo jAva sattagasaMjogo ya jahA dasaNhaM taheva bhANiyabyo' evaM pUrvItarItyA etena upayuktena AlApAnAM krameNa trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, yAvat paJcakasayogaH, SaTkasa yogaH saptakasaM yogazca yathA dazAnAM bhaNitastathaiva saMkhyAtAnAadhAsaptamI pRthivI meM hote haiM" yaha aMtima bhaMga hai-isake pahile tIna bhaMga isa prakAra se haiM / athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhAga aura saMkhyAta nAraka bhramaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 'ahavA ege rayaNappabhAe, do vAlupappabhAe, saMkhejA paMkappabhAe hojjA' athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka vAlukAprabhAmeM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmeM hote haiM, ' evaM eeNaM kameNaM tiyA saMjogo, caukka saMjogo, jAva sattaka saMjogo ya jahA dasaNhaM taheva bhANiyabvo' isa upayukta AlApakramase, jaisA daza nArakoM kA trika saMyoga, catuSkasaMyoga, paMcaka saMyoga, SaTka saMyoga aura saptaka saMyoga pahile kahA jA cukA hai, usI prakAra se usI taraha se sakhyAta nArakoM kA bhI ghika saMyoga se le prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka mAsasabhAmA utpanna yAya che. " ahavA ege rayaNaprabhAe,, do vAluyappabhAe saMkhejjA paMkappabhAe, hojjA" athavA me nA24 2tnanAmA, me nA24 qugni mana sanyAta nA24 54mAmA pana yAya che. "evaM eeNaM kameNaM tiyA saMjogo, caukasaMjogo, jApa sattakasajogo ya jahA dusaNhaM tahA bhANiyavvo " mA upayuta mAyA5 mathA va 4 nAnA siyAsa catuSkasaMga, paMcasoga, SaTakasaMga ane saptakaga AgaLa kahevAmAM AvyuM che, e ja saMkhyAta nArakene trikasaMgathI laIne sasakasa coga payatane sacoga kahe joIe. te AlApake kevA banaze te samajAvavA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 bhagavatIsUtre mapi bhaNitavyaH, teSAM cAlApakAnAmAkAraprakAra sUcayitumantimamAlApakamAha'pacchinoAlAvago sattagasaMjogassa-ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA sakarappabhAe, jAva saMkhejjA ahesattamAe hojjA' saMkhyeyAnAM saptakasaMyogasya pazcimaH antima AlApakastu-athavA saMkhyeyA nairayikAH ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM, yAvat saMkhyeyA vAlukAmabhAyAM, saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM, saMkhyeyA dhUmaprAyAm , saMkhyeyAstamaHprabhAyAM, saMkhyeyA nairayikAH adhaHsaptamyAM bhavantIti / eteSAM ca saMkhyeyAnAM nairayikANAM saptatriMzadadhikatrayastriMzacchatabhaGgA bhavanti tathAhi----- saMkhyeyAstu ekAdazAdayaH zIrSaprahelikAntA avagantavyAsteSAM caikatve saptaiva, dvika kara saptaka saMyoga taka kahanA caahiye| ina AlApakoM kA AkAra prakAra kaisA hogA isa bAta ko batAne ke liye aMtima AlApakako sUtrakAra prakaTa karate haiM-'pacchimo AlAvago sattagasaMjogassa-ahavA saMkhejA rayaNappabhAe, saMkhejA sakarappabhAe jAva saMkhejjA ahe sattamAe hojA' ve kahate haiM ki saMkhyAta nArakoM ke saptama saMyoga kA aMtima AlApaka isa prakAra se hai-'athavA saMkhyAta nairayika ratnaprabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM yAvat-sakhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka tamAprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhAsaptamI pRthivI meM hote haiM / ina saMkhyAta nairayikoM ke 3337 vikalpa bhaMga hote haiM-jo isa prakAra se yahAM 11 se lekara zIrSaprahelikA taka kI saMkhyAko saMkhyAta kahA gayA hai-saMkhyAta nairabhATa sUtrasara ch| mAtA54 praTa re cha- pacchimo AlAvago sattaga saMjogarama ahayA saMkhejjA rayaNa pabhApa, saMkheujA sakkarappabhAe, jAva sakhejjA ahe sattamAe hojjA" jyAta nAranA satasayAganA mantima sAtA54 athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che, saMkhyAta nArake zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che, saMkhyAta nArake vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che, saMkhyAta nArakA paMkaprabhAmAM utpanna thAya che, saMkhyAta nArako dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che, saMkhyAta nArake tama prabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nArako adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. A saMkhyAta nArakenA 3337 vikalapa-bhaMga thAya che, je nIce pramANe samajavA-ahIM 11 thI zarU karIne zIrSa prahelikA sudhInI saMkhyAone mATe "saMnyAta" pAnI prayoga 42vAmAM mAnya che. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 4032 sU0 10 bhavAntarapravezana kanirUpaNam 213 saMyoge tu saMkhyAtAnAM dvidhAtve 'ekaH saMkhyAtAzca dvau saMkhyAtAtha, ityAdyArabhya daza tathA saMkhyAtAH iti dazavikalpAH saMkhyAtA:-ra - saMkhyAtAzcetyekAdazatamaH ityekAdazavikalpAH ete coparitana pRthivyAmekAdInAtyekAdazAnAM padAnAmuccAraNe aghastanapRthivyA tu saMkhyAtapadasyaivoccAraNe sati avagantavyAH, svanye uparitanapRthivyAM saMkhyAtapadasyAdhastanapRthivyAM tvekAdInAmekAdazAnAm padAnAmuccAraNe labhyante te iha pUrvasUtrafusoM ke ekatva meM sAta hI bhaMga hote haiM / inake dvika saMyoga meM saMkhyAta ke do vibhAga karane para eka aura saMkhyAta, do aura saMkhyAta tIna aura saMkhyAta, cAra aura saMkhyAta, pA~ca aura saMkhyAta, chaha aura aura saMkhyAta sAta aura saMkhyAta, ATha aura saMkhyAta, nau aura saMkhyAta daza aura sakhyAta aise daza vikalpa ye hote haiM / aura saMkhyAta aura saMkhyAta aisA gyArahavAM vikalpa eka ora hotA hai isa tarahase ye yahAM gyAraha vikalpa hote haiM / ye vikalpa UparakI ratnaprabhA Adi pRthivI meM eka se lekara saMkhyAta taka ke 11 padoM kA uccAraNa karane se aura nIce kI zarkarAprabhA Adi pRthivI ke sAtha kevala saMkhyAta padakA uccAraNa karane para hote haiN| Upara kI pRthivI meM saMkhyAta padakA aura nIce kI pRthivI meM ekAdi padoM kA uccAraNa karane para jo dUsare vikalpa hote haiM, ve yahAM para pUrva sUtrakrama ke anusAra vivakSita nahIM hue haiN| tAtparya isakA aisA hai ki eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura sakhyAta nArakeAnA ekatvamAM cha bhaMga thAya che. temanA dvikasa yAgamAM sakhyAtanA be vibhAga karavAthI eka ane sakhyAta, me ane sakhyAta, traNa ane sakhyAta, cAra ane sakhyAta, pAMca ane saMkhyAta, cha ane saMkhyAta, sAta ane sakhyAta, AThe ane sakhyAta, nava ane sakhyAta, daza ane sakhyAta evAM deza vikalpa mane che. ane sakhyAta ane sakhyAtanA eka agiyAramA vikalpa bane che. A rIte dvikasa'ceAgI vikalpA 11 bane che. A vikalpa uparanI ratnaprabhA Adi pRthvImAM ekathI laine sakhyAta paryantanA 11 padonuM uccAraNa karavAthI ane nIcenI zarkarAprabhA Adi pRthvInI sAthe mAtra sakhyAtapadanu' uccAraNa karavAthI mane che. uparanI pRthvIemAM sukhyAtapadanu' ane nIcenI pRthvIemAM eka Adi 11 padonuM uccAraNa karIne je bIjA vikalpe! thAya che, temanI ahIM pUrva-sUtrakrama anusAra vAta karavAmAM AvI nathI. A kathananu tAtpa e che ke-" eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAra zakazamalAmAM, athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre kramAnusArAt na vivakSitAH, pUrvasUtraSu hi dazAdirAzInAM vaividhyakalpanAyAm upari ekAdayo laghavaH saMkhyAbhedAH pUrva nyaratAH, adhastu navAdayo mahAntaH, evamihApyekAdayaH uparisaMkhyAtarAzizcAdhaH, tatra ca saMkhyAtarAzeradhastanasyaikAdyAkarSasaMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM athavA eka nAraka ratnaprabhA aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM ese hI yahAM bhaMga nahIM hote haiM ki saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka zarkarAprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmeM aura eka nAraka paMkaprabhAmeM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura nAraka dhUmaprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka adhAsaptamI meM hotA hai / kyoM ki pUrva sUtroM meM aisA hI krama vivakSita huA hai| vahAM para daza Adi rAziyoM ke do saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM, athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka paMkajabhAmAM, athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhUma. prabhAmAM athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka tama prabhAmAM athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka adhaH saptamImAM utpanna thAya che, A prakAranA aMge ja ahIM banI zake che. paraMtu evA bhaMga banI zakatA nathI ke "saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka vAlukAprabhAmAM athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. kAraNa ke pUrva sUtramAM e ja kama vivakSita thayela che. tyAM daza Adi rAzionA be bhAga karIne eka Adi laghu saMkhyAbene pahelAM rAkhavAmAM Avela che ane nava Adi mahA saMkhyAbene pAchaLa rAkhavAmAM Avela che, eja zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - prameyacandrikA TI0 209 40 32 10 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 215 Ne'pi saMkhyAtatvamavasthitameva, bhUyastvAt , ( na tu pUrvasUtreSu navAdInAmivaikAdi. tayA tasyAvasthAnamityato nehAdhaH ekAdibhAvaH, api tu saMkhyAtasaMbhava evetinAdhikabhaGgavivakSA / ) tatra ratnaprabhA ekAdibhiH saMkhyAtAntarekAdazabhiH pardaiH krameNa vizeSitA saMkhyAtapadavizeSitAbhiH zeSAbhiH sahakrameNa cAritA SaTpaSTi bhaGgAn labhate / evameva zarka rAprabhA paJcapaJcAzataM, vAlukAprabhA catuzcatvAriMzataM, bhAga kara eka Adi laghu saMkhyA bhedoM ko pahile rakhA hai aura nau Adi bar3e saMkhyA bhedoM ko pIche rakhA hai isI taraha se yahAM para bhI eka Adi bhedoM ko Upara meM ratnaprabhA meM aura saMkhyAta rAzi ko nIce kI pRthiviyoM meM rakhA gayA hai nIce kI pRthiviyoM kI saMkhyAta rAzi meM se eka Adi saMkhyA ko nikAla lene para bhI usa saMkhyAta saMkhyA meM saMkhyAtva kA koI vighAta nahIM hotA hai-arthAt usameM koI kabhI nahIM AtI hai vaha to jyoM kI tyoM kAyama rahatI hai, kyoM ki vaha bahuta bar3I saMkhyA hai| ratnaprabhApRthivI ke sAtha eka se lekara saMkhyAta taka ke 11 padoM kA aura zarkarAprabhA Adi ke sAtha kramazaH saMkhyAta pada kA saMcAra karane se 66 bhaMga hote haiM arthAt ratnaprabhA kI pradhAnatA se prathama vikalpa meM labhyamAna 6 vikalpoM meM 11 vikalpoM kA guNA karane para 66 bhaMga hote haiN| zarkarAprabhA kA bAkI kI pRthiviyoM ke sAtha yoga karane para prathama vikalpa meM 5 vikalpa hote haiM ina 5 vikalpoM meM 11 kA guNA karane para 55 bhaMga Ate haiN| vAlukAprabhA kI pradhAnatA se prathama pramANe ahIM paNa ekAdi bhedane ratnaprabhA Adi uparanI pRvIomAM ane saMkhyAta rAzine nIcenI pRthvIomAM rAkhavAmAM Avela che. nIcenI pRthvIenI saMkhyAta rAzimAMthI eka Adi saMkhyAne kADhI nAkhavA chatAM paNa te saMkhyAta saMkhyAnA saMkhyAtatvamAM keI nyUnatA AvatI nathI, paNa te saMkhyA tatA te kAyama rahe che, kAraNa ke te ghaNI ja moTI saMkhyA che. ratnaprabhA pRthvInI sAthe 1 thI laIne saMkhyAta sudhInI 11 padone tathA zarkarAmabhA Adi pRthvIonI sAthe kramazaH saMkhyAta paryantanA padane saMcAra karavAthI 26 bhaMga thAya che. eTale ke ratnaprabhAnI pradhAnatAthI pahelA vikalpa dvArA 6 bhaMga thAya che. evAM 11 vikalpa dvArA ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA dax11 =66 dvisaMgI bhaMga thAya che e ja pramANe zarkaraprabhAna pachInI pAMca pRthvIo sAthe vega karavAthI pratyeka vikalapanA pAca bhaMga thAya che evAM 11 vikalpanA kula 511=55 brikasaMgI bhaMga thAya che. vAlukAprabhAno pachInI cAra pRthvIo sAthe cAga karavAthI pratyeka vikalapanA 4 bhaMga thAya che. tethI zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 bhagavatI sUtre paGkaprabhAtrayastriMzataM, dhUmaprabhA dvAviMzatiH, tamaHprabhAtvekAdazaH, evaM ca dvikasaMyoge ekatriMzadadhikazatadvayabhaGgA bhavanti / tadeva spaSTIkriyate-atra - dvikasaMyoge ekaH, saMkhyAtAH 1, dvau saMkhyAtAH 2, trayaH, saMkhyAtAH 3, catvAraH, saMkhyAtAH 4, paJca, saMkhyAtAH 5, SaT, saMkhyAtAH 6, sapta, saMkhyAtAH 7, aSTa saMkhyAtAH 8, nava saMkhyAtAH 9, daza, saMkhyAtAH, saMkhyAtAzca 11, ityekAdaza vikalpA bhavanti / tathA ca - eko ratnaprabhAyAM saM khyAtAH zarka rAmabhAyAm 1, evam eko ratnaprabhAyAM saMkhyAtA vAlukAprabhAyAm vikalpa meM labhyamAna 4 vikalpoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para vAlukAprabhA kI pradhAnatAvAle 44 bhaMga hote haiN| paMkaprabhA kI pradhAnatA se prathama vikalpa meM labhyamAna 3 vikalpoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para 33 bhaMga hote haiN| dhUmaprabhA kI pradhAnatA se prathamavikalpa meM labhyamAna 2 vikalpoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para ghUmaprabhA kI pradhAnatAvAle 22 bhaMga hote haiM / tathA tamaH prabhA kI pradhAnatA vAlA prathamavilpa meM eka hI bhaMga hotA hai - isa 1 bhaMga ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para 11 bhaMga tamaH prabhA kI pradhAnatA vAle hote haiM / isa taraha dviksaMyoga meM kula bhaMga 231 hote haiM / inakA spaSTI karaNa isa prakAra se hai - yahAM dvikasaMyoga meM 1 - saMkhyAta, 2 - saMkhyAta, 3 - saMkhyAta, 4 - saMkhyAta, 5- saMkhyAta, 6 saMkhyAta, 7 saMkhyAta, 8 saMkhyAta, 9 saMkhyAta, 10 saMkhyAta, saMkhyAta saMkhyAta ye 11 vikalpa sAthe 11 vikalpanA 44 bhaga thAya che, pakaprabhAnA pachInI traNu pRthvI cAga karavAthI pratyeka vikalpanA 3 bhaMga thatA hAvAthI 11 vikalpanA 33 bhaMga thAya che. e ja pramANe dhUmaprabhAneA pachInI e pRthvIe sAthe cega karavAthI pratyeka vikalpanA 2 bhaMga thatA hAvAthI 11 vikalpanA 22 bhaMga thAya che. e ja pramANe tamaHprabhA sAthe sAtamI pRthvInA cAga karavAthI pratyeka vikalpanA 1 bhaMga thavAthI 11 vikalpanA 11 bhaMga thAya che. A rIte kula 669+53+44+33+22+11 = 231 na himsayogI laMga thAya che, tenu spaSTIkaraNa nIce pramANe che-- ahIM dvikasa'caiAgamAM nIce pramANe 11 vikalpa ane che-pahelA eka ane sakhyAtanA, khIjo che ane sakhyAtanA, trIjo traNa ane saMkhyAtanA, ceAtheA cAra ane sakhyAtA, pAMcame pAMca ane sakhyAtanA, chaThTho cha ane sa`khyAtanA, sAtamA sAta ane sakhyAtanA, AThamA ATha ane sakhyAtanA, navamA nava ane sakhyAtanA, dazamA daza ane saMkhyAtanA, ane 11 me sakhyAta ane sakhyAtanA vikalpa. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA 20 13032 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 217 2 / anayA rItyA 'ekaH saMkhyAtAH' iti krameNa ratnaprabhayA saha zeSa pRthivInA yoge kRte SaDbhaGgA bhavanti 6 / evam eSAmekAdazabhirvikalpaiguNane ratnaprabhAmAdhAnye SaTSaSTibhaGgA bhavanti 66 / anayA rItyA zakarAprabhAyAH pazca bhaGgA bhavanti, teSAmekAdazabhirvikalpairguNane zarkarAprabhAprAdhAnye paJcapaJcAzad vikalpA bhavanti 55 / hote haiN| tathA ca eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka zarkarA prabhA meM hote haiM 1, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM 3. athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM 4, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM 5, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM 6 isa prakAra se ralaprabhA pRthivI ke sAtha zeSapRthiviyoM kA yoga karane para ye 6 bhaMga hote haiN| ina 6 bhaMgoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para 66 bhaMga ratnaprabhApRthivI kI pradhAnatA meM Ate haiN| isI taraha se zarka rApRthivI ke sAtha zeSa pAMca 5 pRthiviyoM kA yoga karane para zarkarAprabhA kI pradhAnatA meM 5 bhaMga hote haiM-jaise eka nAraka zarkarAprabhA me aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM 1, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM jemake ratnaprabhA sAthenA pahelA vikalpanA 6 bhaMga nIce pramANe bane che. (1) eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka paMka prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA mAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sadhyAta nA2 tamaHlamA utpanna thAya che. (6) athavA se nA24 2tna. prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka adhasaptamImAM utpanna thAya che. A rIte ratnaprabhA sAthe pachInI 6 pRthvIone vega karavAthI pahelA vikalpanA 6 bhaMga bane che. e ja rIte uparanA 11 vikalpe dvArA 6-6 bhaMga banatA hovAthI ratnapramAnI pradhAnatAvALA 646366 krikasaMgI aMge bane che. e ja pramANe zaraprabhAnI sAthe pachInI pAMya pRthvIone yoga karavAthI pahelA vikalapa dvArA nIce pramANe pAMca bhaMga bane che. (1) eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. ma 28 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 bhagavatIsare vAlukApabhAyAzcatvAro bhaGgA bhavanti, teSAmekAdabhirvikalpairguNane vAlukAprabhAbhAdhAnye catuzcatvAriMzadbhaGgA bhavanti 44 / paGkaprabhAyAstrayobhaGgA bhavanti, teSAmekAdazabhirvikalpaiguNane trayastriMzad bhaGgA bhavanti 33 / dhUmaprabhAyA dvau bhaGgo bhavataH, tayorekAdazabhirvikalpairguNane dvAviMzatirbhaGgA bhavanti 22 / tamaHprabhAyA eko bhnggH| tasya ekAdazabhirguNane ekAdaza bhaGgA bhavanti 11 / evam-SaTpaSTiH, paJcapazcAzat , catuzcatvAriMzat , trayastriMzat , dvAviMzatiH, ekAdazaceti / (66-55-44 -33-22-11) sarvasaMmelane sarve ekatriMzadadhika zatadvayabhaGgAH 231 bhavanti iti / trikayoge tu bhaGga parimANamAtrameva pradazyate-ratnaprabhA, zarkarAmabhA, vAlu. kAmabhAceti prathamastrikayogaH, tatra ca 'eka: ekaH saMkhyAtAzca' iti prathamaaura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM 2, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM 3, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM 4, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhAsaptamI pRthivI meM hote haiM 5 isa taraha se ye 5 bhaMga zarkarAprabhA pRthivI kI pradhAnatA se hue haiN| ina bhaMgoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para 55 bhaMga zarkarAprabhA kI pradhAnatAvAle A jAte haiN| isI taraha se paMkaprabhA Adi kI pradhAnatAvAle vikalpoM ko jAnanA caahiye| ye saba bhaMga Upara meM dikhA hI diye gaye haiN| isa taraha se saMkhyAta ke dvika saMyoga meM 331 bhaMga ho jAte haiN| saMkhyAta ke trikasaMyoga meM 735 bhaMga isa prakAra se hote haiM-ratnaprabhA, zarkarAprabhA aura vAlukAprabhA " prathama trika yoga hai isa meM " eka, eka, aura (2) " " " ,, ,, 5pramAmA " " " (3)" " " " " dhUmapranAmA , , ,, (4) , , , , , , tamAmAbhA ,, ,, , (5) , , , , madhAsabhAmA .,,,, - A rIte zarkaraprabhAnI pradhAnatAvALA pAMca bhaMga pahelA vikalpa dvArA thAya che. evAM 11 vikalpa dvArA zarkarAmabhAnI pradhAnatAvALA 511=55 DhikagI bhaMga thAya che. e ja pramANe tAlukA prabhA, paMkaprabhA AdinI pradhAnatAvALA bhaMga viSe paNa samajavuM. te darekanI pradhAnatAvALA aMgenI saMkhyA upara ApavAmAM Avela che. A rIte te badhAM bhaMgane saravALe karavAthI kula 231 drikasaMgI bhaMga thaI jAya che. saMkhyAta nArakena trikasaMgI kula bhaMga 73pa thAya che. te bhaMgenuM spaSTIkaraNa nIce pramANe samajavuM-ratnaprabhA, zarkarA prabhA ane vAlukAprabhAne zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacadrikA TI00 9 4032 sU010 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam 219 vikalpaH, tataH prathamAyAmekasminneva tRtIyasyAsaMkhyAtapade evasthite dvitIyasyAM krameNa dvayAdibhAvena dazamavAre saMkhyAtapadaM bhavati, evamete pUrveNa sahaikAdaza, tato dvitIyasyAM tRtIyasyAM ca saMkhyAtapade evasthite, prathamAyAM tathaiva dvayAdibhAvena dazamacAre saMkhyAtapadaM bhavati, evamete daza / evaM caite sarve'pi ekatra saMmelane trisaMyoge ekaviMzatirvikalpA bhavanti, taizca paJcatriMzataH saptapadatrika saMyogAnAM guNane paJcatriMzadadhikasaptazata bhaGgAbhavantIti 735 / "" tadeva spaSTa kriyate trikasaMyoge ekaviMzatirvikalpA bhavanti, tathAhi - ekaH ekaH saMkhyAtAH 1, ekaH dvau saMkhyAtAH 2, ekaH trayaH saMkhyAtAH 3, ekazcatvAraH saMkhyAta yaha prathama vikalpa hai| isameM prathama pRthivI meM eka hI aura tRtIya pRthivI meM saMkhyAta pada hI sthApita karake dvitIya pRthivImeM krama se do lekara dasa takakI saMkhyA kA aura saMkhyAta pada kA yoga karane se pUrvake vikalpa ke sAtha mila kara 19 vikalpa hote haiM isake bAda dUsarI aura tIsarI pRthivI meM saMkhyAta pada aura prathama pRthivImeM do 2 saMkhyA se lekara saMkhyAta pada taka saMcAra karane para dasa vikalpa hote haiM donoM vikalpoM kA yoga karane se trika saMyoga meM 21 vikalpa ho jAte haiN| isa prakAra se ye 21 vikalpa haiM / ina 21 vikalpoM ke sAtha naraka pRthivIyoM ke trika saMyogI 35 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 735 trika saMyogI bhaMga ho jAte hai / isa pUrvokta koSThaka se yaha spaSTa ho jAtA hai ki trisaMyoga meM ekavIsa (21) vikalpa hue haiM / 1 eka eka prathama trikayAga che temAM eka, eka ane sakhyAtanA " pahele vikalpa che. temAM prathama pRthvImAM eka ja ane trIjI pRthvImAM saMkhyAta padane ja kAyama rAkhIne khIjI pRthvImAM anukrame 2 thI 10 paryaMtanI sakhyAne ane sakhyAta padanA cega karavAthI pahelA vikalpa sAthe gaNutA kula 11 vikalpa thAya che. tyArakhAda bIjI ane trIjI pRthvImAM sakhyAta padma ane prathama pRthvImAM bethI laIne sakhyAta padma pantanA padone saMcAra karavAthI 10 vikalpa ane che. uparyukta banne prakAranA vikalpAne saravALA karavAthI kula 21 ekavIsa vikalpa thAya che. A pramANe te 21 vikalpA ane che A 21 vikalpAnI sAthe naraka pRthvIenA trikasa'yegI 35 bhaMga ne guNAkAra karavAthI kula 735 trikasa ceAgI bhagA thAya che. A pUrvokta kASTaka ( keAThA ) thI e spaSTa thaI jAya che ke sakhyAta nArakAnA trikasaceMgamAM 21 vikalpA thAya che. te vikalpA A pramANe zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 bhagavatIsUtre saMkhyAtAH 4, ekaH paJca saMkhyAtAH 5, ekaH SaTsaMkhyAtA:6, ekaH saptasaMkhyAtAH 7, ekaH aSTa saMkhyAtA: 8, ekaH nava saMkhyAtAH 9, ekAdaza saMkhyAtAH 10, ekaH saMkhyAtAH saMkhyAtAH 11, dvau saMkhyAtAH saMkhyAlAH 12, trayaH saMkhyAtA saMkhyAtAH 13, catvAraH saMkhyAtA: saMkhyAtAH 14, paJca saMkhyAtA saMkhyAtAH 15, Sada saMkhyAtAH saMkhyAtAH 16, sapta saMkhyAtAH saMkhyAtAH 17, aSTa saMkhyAtAH saMkhyAtAH 18, nava saMkhyAtAH saMkhyAtAH 19, daza saMkhyAtAH saMkhyAtAH 20, saMkhyAtAH saMkhyAtAH saMkhyAtAH 21 tathA ca-eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , saMkhyAtA vAlukAmabhAyAm 1, evaM tRtIyasthAne paGkaprabhAdi pRthivIyoge kRte paJca bhaGgA bhavanti 5, evaM dvitIye zarkarA aura saMkhyAta, 2 eka do aura saMkhyAta, 3 eka tIna aurasaMkhyAta, 4 eka cAra aura saMkhyAta, 5 eka, pAMca aura saMkhyAta, 6 eka, chaha aura saMkhyAta,7 eka, sAta aura saMkhyAta,8 eka, ATha aura saMkhyAta,9 eka, nau aura saMkhyAta, 10 eka, daza aura saMkhyAta, 11 eka, saMkhyAta aura saMkhyAta, 12 do, saMkhyAta aura saMkhyAta, 13 tIna, saMkhyAta aura saMkhyAta, 14 cAra saMkhyAta aura saMkhyAta, 15 pAMca, saMkhyAta aura saMkhyAta, 16 chaha, saMkhyAta aura saMkhyAta, 17 sAta, saMkhyAta aura saMkhyAta, 18 ATha, saMkhyAta aura saMkhghAta, 19 nau, saMkhyAta aura saMkhyAta, 20 daza, saMkhyAta aura saMkhyAta, 21 saMkhyAta, saMkhyAta aura saMkhyAta / tathA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM 1, tRtIya sthAna meM samanapA-(1) 4-4-sacyAtanA, (2) 4-me-sadhyAtanA, (3) setra sadhyAtanA, (4) me-yA2-sabhyAtanA, (5) 23-pAMya-sajyAtanA, (6) me4-7- yAtanA, (7) -sAta-sajyAtanA, (8) me4-2418-sacyA . tanI, (6) me-na-sabhyAtanA, (10) 4-6sa-sabhyAtanA, (11) - sadhyAta ane sabhyAtanA, (12) me-yAta-sacyAtanI, (13) trazu-sabhyAta sadhyAtanA, (14) yA2-yAta-sadhyAtanA, (15) pAMya-sabhyAta- bhyAtanA, (16) cha-sadhyAta-sabhyAtanA, (17) sAta-sabhyAta-sadhyAtanA, (18) mA-sabhyAta-sacyAtanA, (18) nava-sabhyAta- bhyAtanI, (20) sasadhyAta-sabhyAtA, mane (21) sabhyAta, sabhyAta bhane sadhyAtarama.... (1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prajAmAM ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. e ja pramANe trIjA padamAM paMkaprabhA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkA za09 u032 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 221 sthAne vAlukAmamA nivezya tRtIyasthAne paGkaprabhAdi yoge kRte catvAro bhaGgAH 4 / ___ atha dvitIye vAlukAsthAne paGkaprabhA nivezya tRtIyasthAne dhUmaprabhAdiyoge kRte prayo bhaGgAH 3 / atha dvitIye paGkamabhAsthAne dhUmaprabhA nivezya tRtIyasthAne tamaH prabhAdi yoge kRte dvau bhaGgo bhavataH 2 / dvitIye dhUmaprabhAsthAne tamaHprabhAM nivezya tRtIyasthAne adhaHsaptamIyoge kRte ekaH 1 / evaM paJca catvAraH, trayaH, dvau, ekA (5-4-3-2-1=15) iti ratnaprabhAyAmakasaMkhyAnivezanena paJcadazabhaGgA bhavanti 15 / evaM zarkarAmabhAprAdhAnye daza bhaGgAH 10 / vAlukAprabhAmAdhAnye paT 6 / paGkaprabhAprAdhAnye trayaH / dhUmaprabhAprAdhAnye ekaH 1 / daza, SaT, trayaH paMkaprabhA Adi pRthiviyoM kA yoga karane para 5 bhaMga hote haiM / isI taraha se dUsare zarkarAsthAna meM vAlukAprabho ko rakha karake, tRtIya sthAna meM paMkaprabhAdi kA yoga karane para cAra bhaMga hote haiM, dvitIya vAlukAsthAnameM paMkaprabhA ko rakha karake tRtIya sthAna meM dhUmaprabhA Adi kA yoga karane para tIna bhaMga hote haiM, dvitIya paMkaprabhA sthAna meM dhUmaprabhA ko rakhakara ke tRtIya sthAna meM tamaHprabhA Adi ke sAtha yoga karane para do bhaMga hote haiN| dvitIya dhUmaprabhA sthAna meM tamAprabhA ko rakha karake tRtIya sthAna meM adhaHsaptamI pRthivI ke sAtha yoga karane para eka 1 bhaMga hotA hai| isa 5-4-3-2-1 ye kula mila kara ratnaprabhA meM eka saMkhyA ke nivezana se 15 bhaMga ho jAte haiN| isI taraha se zarkarAprabhA kI pradhA. natA meM daza bhaMga hote haiM, vAlukAprabhA kI pradhAnatA meM 6 bhaMga hote haiM, paMkaprabhA kI pradhAnatA meM tIna bhaMga hote haiM aura dhUmaprabhA kI pradhAnatA meM eka bhaMga hotA hai kula ye 20 bhaMga hote hai| ina 20bhaMgoM meM pUrvokta Adi pRthvIono coga karavAthI pa bhaMga bane che. e ja pramANe bIju pada zarkarAne badale vAlukAprabhA mUkIne trIjA padamAM paMkaprabhAdine vega karavAthI 4 bhaMga bane che. bIjA padamAM vAlukAprabhAnI jagyAe paMkaprabhA mUkIne trIjA padamAM dhumaprabhAdine yoga karavAthI 3 bhaMga bane che. tyAra bAda bIjA padamAM paMkaprabhAne badale dhUmaprabhA rAkhIne trIjA padamAM tama prabhA Adinega karavAthI be bhaMga bane che. tyArabAda bIjA padamAM dhUmaprabhAne badale tamaH prabhA rAkhIne trIjA padamAM adhaHsaptamIne yoga karavAthI 1 bhaMga bane che. A rIte ratnaprbhaamaa 1 sayAnA nivezanathI 5+4+3+2+1=15 mana cha. mera pramANe zarkaraprabhAnI pradhAnatAvALA 10 bhaMga vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 6 bhaMga, paMkaprabhAnI pradhAnatAvALA 3 bhaMga ane dhUmapabhAnI pradhAnatAvALe 1 bhaMga zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 bhagavatIstre ekaH (10-6-3-1=20) ityevaM pUrva pradarzitaiH paJcadazabhirbhaGgaiH saha eSAM viMzatibhaGgAnAM yoge kRte sarve paJcatriMzad bhaGgA bhavanti 35 / eSAmekaviMzati vikalpairguNane kRte sarve paJcatriMzadadhika saptazata bhaGgA bhavantIti 735 / ___ catuSkasaMyogeSu punarAdhAbhizcatasRbhiH pRthivIbhiH prathamazcatuSkasaMyogaH tatra ca AdyAsu tisRSu pRthivISu ekaikaH, caturdhyA tu saMkhyAtA ityeko vikalpastataH pUrvoktakrameNa tRtIyasyAM dazamavAre saMkhyAtapadamiti 10 / evaM dvitIyasyAM daza 10 / prathamAyAM ca daza / tataH prathamapradarzita bhaGgaikasaMyoge ete sarve catuSkasaMyoge ( 1-10-10-10=31) ekatriMzad vikalpA bhavanti / ezizva ekatriMzad vikalpaiH saptapadacatuSkasa yogAnAM paJcatriMzatoguNane paJcAzItyadhikasahasrabhaGgAH 15 bhaMgoM ko milAne para 35 bhaMga ho jAte haiM / ina 35ke sAtha pUrvakti 21 bhaMgoMkA guNA karanese735 bhaMga ho jAte haiN| catuSka saMyogameM Adi kI cAra pRthiviyoM dvArA prathama catuSkasaMyoga hotA hai| isameM pahilekI tIna pRthiyoM meM eka eka, aura cauthI pRthivImeM saMkhyAta aimA prathama vikalpa hai| isake bAda pUrvokta kramase tIsarI pRthivImeM do se lekara saMkhyAta pada taka saMcAra karane para10 vikalpa hote haiM, isI tarahase dvitIya pRthivImeM 10 aura prathama pRthivI meM 10 vikalpa hote haiM / kula ye 30 vikalpa hote haiN| inameM 1-1 saMkhyAta isa prathama vikalpa ko milAne para 31 vikalpa catuSka saMyoga meM ho jAte haiN| ina 31 vikalpoM kA sAta naraka mana cha. zate 5 vi5 6 // 2 // 15+10+6+3+1=35 tri. sagI bhaMga bane che evA kula 21 vikalpa banatA hovAthI 35421=735 kula trikasaMgI bhaMga bane che. have saMkhyAta nArakanA catuSkasaMgI bhaMgenuM nirUpaNa karavAmAM Ave chetemAM pahele "1-1-1-saMkhyAta" rU5 vikalpa che. A vikalpa anusAra pahelI traNa pRthavIomAM eka eka nAraka ane cethI pRthvImAM saMkhyAta nAraka hoya che. tyArabAda pUrvokta kama anusAra trIjI pRthvImAM bethI saMkhyAta paryantanA padane saMcAra karavAthI 10 vikalpa bane che. e ja rIte bIjI pRthvImAM bethI saMkhyAta paryantanA padane saMcAra karavAthI 10 bIjo vikalpa bane che. eja pramANe pahelI pRthvImAM bethI saMkhyAta paryantanA padane saMcAra karavAthI trIjA 10 vikalpa bane che. A rIte kula 30 vika9pa bane che. temAM 1-1-1-saMkhyAta" A prathama vikalpane umeravAthI kula 31 catuSkasaMgI vi bane che. pratyeka vikalpa dvArA sAta narakanA catuSkasaMgI 35 bhaMga zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " sheedrikA TI0 za09 30 32 sU0 10 bhavAntarapravezana kanirUpaNam 223 bhavantIti 1085 / paJcakasaMyogeSu tu AdyAbhiH paJcabhiH prathamaH paJcakasaMyogaH, tatra ca AdyAsu catasRSu ekaikaH, paJcAmyAM tu saMkhyAtA ityeko vikalpaH, tataH pUrvoktakrameNa caturthyA dazamavAre saMkhyAtapadam evaM zeSAsvapi tataH ete sarve'pi ekatra paJcakayoge ekacatvAriMzad bikalpA bhavanti / ebhizva vikalpaiH pratyekaM saptapadapaJcaka saMyogAnAmekaviMzaterguNanAt ekaSaSTyadhikASTazatabhaGgAH 861 bhavanti / SaTsaMyogeSu punaH pUrvokta krameNaikatra paTkasaMyoge ekapaJcAzad vikalpAH bhavanti, ebhizva pratyekaM saptapadaSaTkayoge saptakasya guNanAt saptapaJcAzadadhikazatatrayabhaGgAH ( 357 ) bhavanti / saptakasaMyoge tu pUrvoktabhAvanayA ekaSaSTirbhaGgAH ke catuSka saMyogI 35 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para catuH saMyogI 1085 bhaMga hote haiN| paMcakasaMyogoM meM Adi kI pAMca pRthiviyoM dvArA prathama paMcaka saMyoga hotA hai inameM Adi kI cAra pRthiviyoM meM eka eka aura pAMcavI pRthivI meM saMkhyAta aisA prathama vikalpa hotA hai isake bAda pUrvoktakrama se cauthI pRthivI meM 2 se lekara saMkhyAta pada taka saMcAra karane para 10 vikalpa hote haiM / isI taraha se bAkI kI tIsarI pRthivI meM, dUsarI pRthivI meM aura prathama pRthivI meM saMcAra karane para kula 40 vikalpa ho jAte haiN| inameM pahilA vikalpa milAne se kula paMcaka saMyogI meM 41 vikalpa hote haiN| ina 41 vikalpoM se sAta narakoM ke paMcaka saMyogI 21 vikalpoM ko guNita karane para 861 bhaMga hote haiN| paka saMyogoM meM pUrvokta krama se eka SaTrakasaMyoga meM 51 vikalpa hote / ina 51 vikalpoM se sAta naraka ke SaTkasaMyogI sAta bhaMgoM ke ane che tethI evA 31 vikalA dvArA 35431=1085 kula catuSkasa ceAgI bhagA ane che. pAMcakasa cAgamAM zarUAtanI pAMca pRthvIe dvArA prathama pacakrasaMcAga thAya che. temAMnI pahelI cAra pRthvIomAM eka eka ane pAMcamImAM sakhyAta nArakAvALA pahelA vikalpa bane che. tyArabAda pUrvokta kramathI ceAthI pRthvImAM bethI laIne sakhyAta paryantanA padmanA saMcAra karavAthI 10 vikalpa khane che. eja pramANe mAkInI trIjI, khIjI ane pahelI pRthvImAM paNa ethI sakhyAta paryantanA padanA sacAra karavAthI kula 40 vikalpa ane che. temAM pahele vikalpa umeravAthI kula 41 vikalpA ane che. pratyeka vikalpa dvArA sAta narakAnA pacakasaceAgI 21 bhagA bane che. tethI 41 vikalpanA 21x 4=861 pacakasa ceAgI kula bhagA mane che. TUMkasa cAgamAM pUrvokta kramathI eka SaTakasaceAgamAM 51 vikalpe thAya che. pratyeka vikalpa dvArA sAta narakAnA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 bhagavatIsUtre (61) bhavanti / sarveSAM melane saptatriMzadadhikatrayastriMzacchatAni bhaGgA bhavanti 3337 / evaM saMkhyAtanairayikAnAzritya-eka saMyoge sapta7, dvikasaMyoge ekatrizadadhikazatadvayam 231, trikasaMyoge paJcatriMzadadhikAni saptazatAni 735, catuSka saMyoge pazcAzItyadhikaM sahasramekam 1085, paJcakasaMyoge ekaSaSTayadhikaM zatASTakam 861, SaTkasaM yoge saptapazcAzadadhikaM zatatrayam 357, tathA-ekapaSTi 61 zveti sarva saMmelane saptatrizaduttarazatatrayAdhikasahasratrayabhaGgAH (3337) bhavantIti |mu.10|| saMkhyAtanairayikANAM koSThakamsaMkhyAtAnAm ekasaMyoge 7 saMkhyAtAnAm dvikasaMyoge 231 trikasaMyoge 735 catuSkasaMyoge 1085 paJcakasaMyoge 861 SaTkasaMyoge 357 saptakasaMyoge sarvasaMmelane sAtha guNA karane para 357 bhaMga hote haiN| saptakasaMyoga meM pUrvokta bhAvanAnusAra 61 bhaMga hote haiM / isa prakAra saMkhyAta nairayikoM ke nairapika pravezana meM kula bhaMga 3337 ho jAte haiM / isa prakAra se saMkhyAta naira. yikoM ko Azrita karake eka saMyoga meM 7 dvikasaMyoga meM 231, trikasaMyoga meM 735, catuSka saMyoga meM 1085, paMcaka saMyoga meM 861, SaTaka saMyoga meM 357 aura saptakasaMyoga meM 61 ye saba milakara 3337 bhaMga hote haiM / sU.10 // SaTakasaMgI 7 bhaMga bane che tethI evAM pa1 vikalpanA 7451=357 SaTraka sagI bhaMga bane che. saptakasaMgamAM pUrvokta kramathI 61 bhaMga thAya che. A rIte saMkhyAta nArakonA nairavika pravezanamAM kula 3337 bhaMga thAya che. temane ekasAyegI 7 bhaMga, brikasaMgI 231 bhaMga, trikasaMgI 735 bhaMga, catuSkasa yogI 1085maMga, paMcakasaMyogI 861 bhaMga, SaTakasaMgI 357bhaMga, ane samakasaMgI 61 bhaMga thAya che. tethI kula bhaMga 3337 thAya che sU.10 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 11 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 225 mUlam- " asaMkhejjA bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva ahesattamAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe asaMkhejjA sakarappabhAe hojjA, evaM duyA saMyogo jAva sattagasaMjogo ya jahA saMkhijjA NaM bhaNiyo tahA asaMkhejjANa vi bhANiyo, navaraM asaMkhejAo abbhahio bhANiyabo sesaM taM ceva jAva sattagasaMjogassa pacchimo AlAvago ahavA asaMkhejjA rayaNappabhAe, asaMkhejjA sakkarappabhAe jAva asaMkhejjA ahesattamAe hojjA ||suu011|| ___ chAyA-asaMkhyeyAH bhadanta ! nairayikA nairayikamavezanakena pRcchA ? gAGgeya / ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm asaMkhyeyA zarkarAmabhAyAM bhavanti, evaM dvikasaMyogo yAvat saptakasaMyogazca yathA saMkhyeyAnAM bhaNitastathA asaMkhyeyAnApi bhaNitavyo, navaram asaMkhyeyAto'bhyadhiko bhaNitavyaH, zeSaM tadeva yAvat saptakasaMyogasya pazcimaAlApaka:-athavA asaMkhyeyA ratnaprabhAyAm , asaMkhyeyA zarka rAmabhAyAM yAvat asaMkhyeyA adhaH saptamyAM bhavanti // sU0 11 // ____TIkA-athA saMkhyeyAnAM nairayikANAm aSTapaJcAzadadhikaSaTtriMzacchatabhaGgAn pratipAdayitumAha-' asaMkhejjA bhaMte ! ' ityaadi| ' asaMkhejjA bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pucchA ? gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! asaMkhyeyAH zIrSa ( asaMkhejjA bhate ! nerahayA ) ityaadi| TIkArtha-asaMkhyAta nairayikoM ke 3658 bhaMga hote haiM-inhIM bhaMgoM ko pratipAdita karane ke liye sUtrakAra ne isa sUtra ko kahA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aimA pUchA hai ki he bhadanta ! asaMkhyAta nairayika naira" asajjA bhaMte ! neraiyA" tyA TIkArtha--asaMkhyAta nArakonA 3658 bhaMga thAya che. sUtrakAre A sUtra dvArA te aMgonuM pratipAdana nIce pramANe karyuM che. gAMgeya aNugArano prazna-he bhadanta ! narayika pravezanaka dvArA narayika bhavamAM praveza karatA asaMkhyAta nAraka zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? ke bha 29 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 bhagavatIstre prahelikA bhaMH nairayikAH nairayikamavezanakenapravizanto nairayikapavezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? kiM vA zarka rAprabhAyAm , kiMvA vAlukAprabhAyAM kiMvA paGkaprabhAyAm kiM vA dhUmapabhAyAm , kiMvA tamaHprabhAyAm , kiM vA adhaHsaptamyAM bhavanti ? iti pRcchA / bhagavAnAha--' gaMgeyA! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe hojjA' he gAGgeya ! asaMkhyeyAH nairayikA narake pravizanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat zarka rAmabhAyAM vA bharanti, vAlukApabhAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA, tamaHprabhAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7 / ' ahavA ege rayaNappabhAe asaMkhe jjA sakkarappabhAe hojjA' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, asaMkhye. yika pravezanaka dvArA nAraka bhava meM praveza karate hue kahAM para hote haiM ? kyA ratnaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA zarkarAprabhApRthivI meM hote haiM ? yA vAlukAprabhApRthivI meM hote haiM ? yA paMkaprabhApRthivI meM hote haiM ? yA dhUmaprabhApRthivI meM hote haiM ? yA tamaH prabhA pRthivI meM hote haiM ? yA adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, asaMkhejjA sakarappabhAe hojjA) he gAMgeya ! asaMkhyAta nairayika ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat zarkarAprabhA meM bhI hote haiM, vAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkaprabhA meM bhI hote haiM, dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaH prabhA meM bhI hote haiM aura adhaH saptamI naraka meM bhI hote haiN| isa prakAra se yeasaMkhyAta nairayikoM ke ekatva meM 7 bhaMga haiN| (ahavA ege rayaNappabhAe asaMkhejjA sakarappabhAe hojjA) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tama prabhAmAM utpanna thAya che? ke adhasaptamImAM utpanna thAya che? bhddaavii2prbhune| uttara-" gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, asaMkhejA sakkarappabhAe, hojjA" gAMgeya ! te asaMkhyAta nArake ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zarkarA prabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paMkaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane adhaH saptamImAM paNa utpanna thAya che. A rIte asaMkhyAta nAra nA tvamA 7 an thAya che. ( ahavA ege, rayaNappabhAe asaMkhejjA sakarappabhAe he|jjaa) mathavA 4 nA24 2tnamAmA mane asaNyAta naa23|| ya. zrIbhagavatI.satra: 8 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u32 sU0 11 bhavAntarapravezanakanirUpaNa 227 yAstu zarka rAmabhAyAM bhavanti, 'evaM duyA saMyogo jAva sattagasaMjogo ya jahA saMkhejjANaM bhaNio tahA asaMkhejjANa vi bhANiyavyo' evaM pUktirItyA dvikasaMyogo yAvat trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcakasaMyogaH SaTkasaMyogaH, saptaka saMyogazca yathA saMkhyeyAnAM nairayikANAM bhaNitaH tathA asaMkhyeyAnAmapi bhaNitavyaH, tathA ca eko ratnaprabhAyAM bhavati, asaMkhyeyA vAlukAprabhAyAM bhavanti, eko ratnaprabhAyAm asaMkhyeyAH paGkaprabhAyAm , eko ratnaprabhAyAm asaMkhyeyA dhUmaprabhAyAm , eko ratnaprabhAyAm asaMkhyeyAstamaHprabhAyAm , eko ratnaprabhAyAm asaMratnaprabhA meM hotA hai aura asaMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM (evaM duyA saMyogo jAva sattagasaMjogo ya jahA sakhejjANaM bhaNio tahA asaMkhejjANa vi bhANiyavyo) isa taraha se dvikasaMyoga yAvattrika saMyoga, catuSka saMyoga, paMcaka saMyoga, SaTkasaMyoga aura saptaka saMyoga jaisA saMkhyAta nArakoM kA pahile kahA jA cukA hai usI taraha se asaMkhyAta nArakoM kA bhI vaha dvikAdi saMyoga kahanA cAhiye tathA -eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura asaMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura asaMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, aura asaMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura asaMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM, athavA eka 21prabhAmA utpanna thAya che. " evaM duyA saMjogo jAva sattasa jogo ya jahA saMkhejjANaM bhaNio tahA asaMkhejjANa vi bhANiyavvo" mAthI 13 zana je saMkhyAta nArakane prikasaMga, trikasaMyoga, catuSkasaMga, paMcasaMga, vakasavega ane saptakasaMjoga AgaLa kahevAmAM AvyA che, e ja pramANe asaM. khyAta nArakane paNa drikAdi saMga kahevuM joIe. A rIte pahelA brikasaMgI vikalpanA bIjAM pAMca bhaMga A pramANe banaze-athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane asaMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane asaMkhyAta nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (8) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane asaMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane asaMkhyAta nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 bhagavatIsUtre khyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti / evaM zarka rAprabhAprabhRtiSvapi dvikasaMyogaH svayamUhanIyaH / evameva trikAdi saMyogA api yathAyogyaM sarvauva saptasu api pRthivISu svayaM kalpanIyAH, iti, kintu 'navara asaMkhejjAo abbhahio bhANiyavyo, sesaM taM ceva' navaraM saMkhyeyanairayikApekSayA asaMkhyeyanairayikANAM vizeSastu asa. khyAto'bhyadhiko bhaNitavyaH, zeSaM tadeva-pUrvaktisaMkhyAtanairayikavadeva bodhyam / tadeva sUcayitumantima vikalpamAha--'jAva sattagasaMjogassa pacchimo AlAvago -ahavA asaMkhejjA rayaNappabhAe, asaMkhejA sakarappabhAe jAva asaMkhejjA ahe nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura asaMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM / isI taraha se zarkarAprabhA Adi pRthiviyoM meM bhI dikasaM yoga apane Apa lagA lenA caahiye| isI taraha se trikAdisaMyoga bhI yathAyoga sarvatra sAtoM pRthiviyoM meM apane Apa samajhanA caahiye| kintu (navaraM asaMkhejjAo abhahio bhANiyavyo, sesa taM ceva) saMkhyAta nairayikoM ke dvikAdika saMyogoM kI apekSA asaMkhyAta nairayikoM ke ina dvikAdika saMyogoM meM yadi koI vizeSatA hai to vaha "asaMkhyAta" isa pada kI adhikatA ko lekara ke hI hai bAkI kA aura saba kathana yahAM jaisA pahile saMkhyAta nairayika ke dvikAdisaMyogoM meM kiyA gayA hai vaisA hI hai| aba sUtrakAra asaMkhyAta nairayikoM ke saptaka saMyoga ke antima AlApaka ko kahane ke liye (jAva sattagasaMjogassa pacchimo AlAvago ahavA asaMkhejjA rayaNappabhAe, asaMkhejjA sakarappabhAe jAva thAya che ane asaMkhyAta nAraka adhaHsaptamamAM utpanna thAya che. e ja pramANe zarkarAdi pRthvIomAM paNa brikasaMga jAte ja samajI le. e ja pramANe asaMkhyAta nArakane trikAdi saMga paNa vAcake pitAnI jAte ja samajI le. A asaMkhyAta nArakenA trikAdi saMgenuM kathana saMkhyAta nArakenA vihi sayoganA 4thana pramANe samA. " navara asaMkhejjAo abbhahio bhANiyavvo, sesaM ta'ceva" 52ntu sabhyAta nAnA visayogamA saMkhyAta nArakanA drikAdi saMga karatAM eTalI ja vizeSatA che ke ahIM 'bhyAta ' 2 pahale 'manyAta ' 56 bhUvu naye. mAdInu samasta kathana saMkhyAta nArakanA kathana pramANe ja samajavuM. have sUtrakAra asaMkhyAta nArakanA sakasagane sauthI chelle bhaMga 42tA 4 che 3-" jAva sattakasaMjogasa pacchimo AlAvago-ahavA asaM. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkA za0 9 30 32 sU0 11 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 229 sattamAe hojjA' yAvat asaMkhyAtAnAM nairayikAgAM saptakasaM yogasya pazcimaH antima AlApakastu-athavA asaMkhyeyA ratnaprabhAyAm , asaMkhyeyAH zarka rAprabhA. yAm , asakhyeyAH vAlukAmabhAyAm , asaMkhyeyAH paGkaprabhAyAm , asaMkhyeyAH dhUmaprabhAyAm , asaMkhyeyAstamaHprabhAyAm , asaMkhyeyA adhaHmaptamyAM bhavanti / evaM ca saMkhyAtapravezanakavadevaitadasaMkhyAtapravezanakaM vAcyam navaramihAsaMkhyAtapadaM dvAdazamabhidhIyate, atra saMkhyAtapadasyApi grAhyatvAt) tatrAsa khyAtanairayikANAm aSTapazcAzaduttara SaTzatAdhikatrisahasrabhaGgAH ( 3658 ) bhavanti, tathAhiasakhyAtAnAmekatve saptaiva 7 / dvikasaM yogAdau tu vikalpapramANAnAM vRddhirbhavati, sA caivam dvikasaM yoge dvipaJcAzadadhikaM zatadvayam ( 252 ) trikasa yoge paJcAdhiasaMkhejjA ahe sattamAe hojjA ) isa sUtrapATha ko kaha rahe haiM athavA asaMkhyAta nairayika ratnaprabhA meM hote haiM, asaMkhyAta nairayika zarkarAprabhA meM hote haiM, asaMkhyAta nairayika vAlukAprabhAmeM hote haiM, asaMkhyAta nairayika paMkaprabhA meM hote haiM, asaMqhyAta nairayika dhUmaprabhA meM hote haiM, a. saMkhyAta nairayika tamaHprabhA meM hote haiM aura asaMkhyAta nairayika adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM / isa taraha se saMkhyAta nairayika pravezanaka kI taraha hI asaMkhyAta nairayika pravezanaka kahanA cAhiye-parantu yahAM 12 ve asaMkhyAtapada ko lagA kara kathana kiyA gayA hai / kyoM ki saMkhyAta pada bhI yahAM grAhya huA hai / tathA-asaMkhyAta nairayikoM ke jo 3658 bhaMga ho gaye haiN| ve isa prakAra se hote haiM-asaMkhyAta nairayikoM ke ekatvasaMyoga meM 7 bhaMga hote haiM, tathA dvika saMyoga Adi meM vikalpa khejjA rayaNappabhAe, asa khejA sakkarappabhAe, jAva asakhejjA ahe sattamAe hojjA" athavA anyAta naa2| ratnaprabhAmAM, 25 yAta naa2| za62. prabhAmAM, asaMkhyAta nArake vAlukA pramAmAM, asaMkhyAta nArake paMkaprabhAmAM, asaMkhyAta nArake dhUmaprabhAmAM, asaMkhyAta nArake tama prabhAmAM ane asaM. khyAta nArake adha saptamImAM utpanna thAya che. A rIte saMkhyAta nArakanA pravezanakanA jevuM ja kathana asaMkhyAta nArakAnA pravezanakamAM paNa thavuM joIe. paraMtu ahIM 12 mAM asaMkhyAta padane lAgu pADIne kathana thavuM joIe, kAraNa ke saMkhyAta pada paNa ahIM grAhya thayuM che. have asaMkhyAta nArakenA je 3658 bhaMga kahyA che tenuM spaSTIkaraNa nIce pramANe samajavuM-asaMkhyAta nArakanA ekatva saMgamAM 7 bhaMga thAya che. drikAdi sAgamAM vikalponuM pramANa vadhavAthI temanA aMgenI paNa vRddhi zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 bhagavatIsUtre kAni aSTazatAni ( 805 ) catuSkasaMyogatvekAdazazatAni navatyadhikAni 1190 pazcakasaMyoge punaH paJcacatvAriMzadadhikAni navazatAni 945 / SaTkasa yoge tu dvinavatyadhikAni trINi zatAni 392 / saptakasaM yoge punaH saptaSaSTiH 67 / eteSAM ca sarveSAM melane aSTapaJcAzadadhika patriMzacchata bhaGgA bhavanti 7+252+805 +1190 - 945+392+67=3658 / / mU011 // asaMkhyAta nairayikANAM koSThakam asaMkhyAtAnAm-ekasaMyoge 7 dvikasaMyoge 252 trikasaMyoge 805 catuSkasaMyoge 1190 paJcakasaMyoge 945 SaTkasayoge 392 , saptakasaMyoge 67 sarva melane 3658 utkRSTena naarkprveshnkvktvytaa| mUlam-... ukkoseNaM bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pucchA ? gaMgeyA ! savve vi tAva rayaNappabhAe hojjA7 / ahavA rayaNappabhAe ya sakkarappabhAe ya hojjA, ahavA rayaNappabhAe ya, vAlayappabhAe ya hojjA2, jAva ahavA rayaNappabhAe ya, ahe. pramANoM kI vRddhi hotI hai-vaha isa prakAra se-dvikasa yoga meM 252, trika saMyoga meM 805, catuSkasa yoga meM 1190, paMcakasaMyoga meM 945, SaTraka meM 392, aura saptaka saMyoga meM 67 isa prakAra ye maba jur3ane para 3648 hote haiM // mU0 11 // thAya che. brikasaMgamAM 252 bhaMga, trikasaMgamAM 85 bhaMga, catuSkasagamAM 1190 bhaMga, paMcakasaMgamAM 945 bhaMga, SaTakasaMgamAM 392 bhaMga ane satakasaMgamAM 67 bhaMga thAya che. te badhAne saravALe karavAthI kula 3658 bhaMga thaI jAya che. e sU. 11 che zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 30 32 sU0 12 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam 231 sattamAe hojjA, 3-4-5 ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, vAluyappabhAe ya hojjA 1, evaM jAva ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarapabhAe ya, ahesattamAe ya hojjA 2-3-4-5 | ahavA raya ppabhAe ya, vAluyappabhAt ya, paMkappabhAe ya hojjA, jAva ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyappabhAe ya AhesattamAe ya hojjA4, ahavA rayaNappabhAe, paMkappabhAe, dhUmappabhAe hojA, evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA tiNhaM tiyA saMjogo bhaNio tahA bhANiyavaM jAva ahavA rayaNappabhAe tamAe ya, ahesattamAe ya hojjA 15 ahavA rayaNappabhAe, ya sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, paMkappabhAe ya hojjA, ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA, jAva ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAlubhAe vA asattamAe ya hojjA4 | ahavA rayaNappabhAe, sakkarapabhAe, paMkappabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA, evaM rayaNabhaM amuyaMtesu jahA unhaM caukkasaMjogo bhaNio tahA bhANi jAva ahavA rayaNappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe ahesattamAe ya hojjA | ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluya bhAe, paMkappabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA 1, ahavA rayaNappabhAe jAva paMkappabhAe, tamAe ya hojjAra, ahavA rayaNappabhAe, jAva paMkappabhAe, ahesattamAe ya hojjA3, ahavA rayaNappabhAe, sakkarapabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe ya hojjA 4, evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA paMcanhaM paMcakasaMjogo tahA bhA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 bhagavatI sUtre NiyavvaM, jAva ahavA rayaNappabhAe, paMkappabhAe, jAva asattamAe hojjA | ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe jAva dhUmappabhAe, ya tamAe ya hojjA 1, ahavA rayaNappabhAe jAva dhUmappabhAe, asattamAe ya hojjAra, ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, jAva paMkappabhAe, tamAe ya AhesattamAe ya hojjA 3 | ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe asattamAe ya hojjA 4 | ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, paMkappabhAe, jAva asattamAe ya hojjA 5 | ahavA rayaNappabhAe, vAluyappabhAe, jAva AhesattamAe hojjA 6 | ahavA rayabhAe ya, sakkarappabhAe, ya jAva AhesattamAe ya hojjA "" // sU0 12 // , chAyA - utkRSTena bhadanta ! nairayikA nairayikapravezana kena pRcchA ? gAGgeya ! sarve'pi tAvat ratnaprabhAyAM bhavanti ? | athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAmabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM ca bhavanti, yAvat athavA ratnaprabhAyAM ca atraH saptamyAM ca bhavanti / athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca vAlukAmamAyAM ca bhavanti, evaM yAtrat athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca, adhaH sapta ca bhavanti 5 / athavA ratnaprabhAyAM ca vAlukAprabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca, bhavanti, yAvat athavA ratnaprabhAryAM ca vAlukAmamAyAm caadhaH saptamyAM ca bhavanti 4 / athavA ratnaprabhAyAM, paGkaprabhAyAm, dhUmaprabhAyAM bhavanti / evaM ratnaprabhAm amuary arratri kasa yogo bhaNitastathA bhaNitavvo yAvat athavA ratnaprabhAyAM, tamAyAM ca adhaH saptamyAM ca bhavanti 15 / athavA ratnaprabhAyAM zarkarAprabhAyAm, vAlukAprabhAyAM, paGkaprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM zarkarAmabhAyAM bAlakAmabhAyAM, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, yAvata athavA ratnapramAyAM zarka rAmabhAyAM vAlukAmamAyAm adhaH saptamyAM ca bhavanti 4 / athavA ratnaprabhAyAM zarkarAprabhAyA~ paGkaprabhAyAM dhUmaprabhAyAM ca bhavanti evaM ratnaprabhAm amuJcatsu yathA catuNa catuSkasa yogo bhaNitastathA bhaNitavyo yAvat athavA ratnaprabhAyAM dhUmaprabhAyAM, tamAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti / athavA ratnaprabhAyAM zarkarAmabhAyAM, vAlukAprabhA " zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0za0 9 u032 su012 mavAntarapravezanakanirUpaNam 133 yAm, paGkaprabhAyAm, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti 1 / athavA ratnaprabhAyA yAvat paGkamabhAyAM tamAyAM ca bhavanti 2 / athavA ratnaprabhAyAm, yAvat paGkaprabhAyAm adhaH saptamyAM ca bhavanti 3 / athavA ratnaprabhAyAm, zarkarAmabhAyAm, vAlukApra bhAyAm, dhUmaprabhAyAm, tamAyAM ca bhavanti 4 / evaM ratnaprabhAm amuJcatsu yathA paJcAnAM paJcakasa yogastathA bhaNitavyo yAvat athavA ratnaprabhAyAM paGkaprabhAyAM yAvat adhaHsaptamyAM ca bhavanti athavA ratna bhAyAm, zarkarAprabhAyAm yAvat dhUmaprabhAyAM tamA yAM ca bhavanti 1 | athavA ratnaprabhAyAM yAvat dhUmaprabhAyAm adhaH saptamyAM ca bhavanti 2 / athavA ratnaprabhAyAM zarkarAprabhAyAM yAvat paGkaprabhAyAm, tamAyAM ca adhaH saptamyi ca bhavanti 3 | athavA ratnaprabhAyAM zarkarAprabhAyAM vAlukAmamAyAM dhUmaprabhAyAM tamAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 4 / athavA ratnaprabhAyAm, zarkarAprebhAyAm paGkaprabhAyAm, yAvat adhaHsaptamyAM ca bhavanti 5 / athavA ratnamabhAyAM vAlukAmabhAryA yAvat adhaH saptamyAM bhavanti 6 / athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca yAvat adhaH saptamyAM ca bhavanti 7 / / sU012 // TIkA - utkRSTena nairayikapravezana kameva prarUpayitumAha - ukkose NaM bhaMte! ityAdi / ukkose NaM bhaMte! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pucchA ' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! utkRSTena khalu nairayikAH nairayikapravezana kena pravizanto nairapivezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? kiM vA zarkarAmabhAyAM vAlukAprabhAyAM vA paGkaprabhAryAM vA dhUmaprabhAyAM vA tamaH prabhAyAM vA adhaH saptamyAM vA TIkArtha- sUtrakAra ne isa sUtradvArA utkRSTa se nairadhika pravezanaka kA hI prarUpaNa kiyA hai - isameM gAMgeyane prabhuse aisA pUchA hai-' ukkoseNaM bhaMte! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pucchA' he bhadanta ! utkRSTa kI apekSA se, nairayika pravezanadvArA nairayika bhava meM praveza karate hue nairathika kahAM para hote haiM ? kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA meM hote haiM ? yA pakaprabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM hote ? yA tamaHprabhA meM hote haiM ? yA adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM ? isa ukkoseNaM bhaMte neraiyA " tyAhi TIkA"--sUtrakAre A sUtra dvArA nairayika pravezanakanI utkRSTanI apekSAe prarUpaNA karI che-- gAMgeya annubhaarne| prazna - " ukke seNaM bhave ! neraiyA neraiyappavesaNaeNa pucchA " he bhadanta ! utkRSTanI apekSAe nairayika pravezanaka dvArA naiyika bhavamAM praveza karatA nAke! kayAM utpanna thAya che ? zuM tee ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? ke zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke pakaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tamaHprabhAmAM utpanna thAya che ? ke adhaHsaptamImAM utpanna thAya che ? bha 30 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre 234 bhavanti iti pRcchA, bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! savve vi tAtra rayaNappabhAe hojjA ' he gAGgeya | sarve'pi utkarSeNa nairavikAstAvat ratnaprabhAyAM bhavanti tadgAminAM tatsthAnAnAM ca bahutvAta, atha dvikasa yogi bhaGgAnAha ahavA rayaNappabhAe ya sakkarapabhAe ya hojjA' athavA utkRSTapadino nairayikA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAprabhAyAM ca bhavanti, ' ahavA rayaNappabhAe ya vAluyappabhAe ya hojjA ' athavA utkarSeNa nairayikAH ratnaprabhAyAM ca vAlukAprabhAyAM ca bhavanti ' jAva ahavA rayaNappabhAe ya asattamAe hojjA' yAvat athavA ratnaprabhAyAM ca paGkamabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca tamaH prabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca adhaHsaptamyAM ca bhavanti / atha utkarSeNa nairayiprazna ke uttara meM prabhu kahate haiM - ' gaMgeyA' he gAMgeya ! ' savve vi tAva rayaNappabhAe hojA ' samasta nairayika utkRSTa kI apekSA ratnaprabhA pRthivI meM hote haiM kyoM ki usameM jAnevAloM kI aura usameM rahanevAloM kI saMkhyA bahuta hotI hai aba sUtrakAra dvikasa yogako lekara kathana karate haiM - ( ahavA rayaNappabhAe ya, sakarappabhAe ya hojA ) athavA utkRSTa padI nairayika ratnaprabhA meM aura zarkarAprabhA meM hote haiM ( ahavA rayaNa 6 bhAe ya vAluyapabhAe ya hojA ) athavA utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM aura vAlukAprabhA meM hote haiM / jAva ahavA - rayaNappabhAe ya asattamAe hojA ' yAvat athavA ratnaprabhA meM aura paMkaprabhA meM hote hai, athavA ratnaprabhA aura dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA aura tamaH prabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote hai / aba utkRSTa kI apekSA nairayikoM ke trikasa yoga ko banAneke liye mahAvIra prasunA uttara- " gaMgeyA ! " he gAMgeya ! " savve vi tAva rayaNappabhAe, hojjA " samasta nArI utsRSTatI apekSA utpanna thAya che, kAraNa ke temAM janAranI ane rahenAranI saMkhyA have sUtrakAra dviksaceAganI apekSAe nIcenA bhaMgenuM ratnapralApRthvImAM ghaNI ja hoya che. kathana kare che. ahavA rayaNanabhAe ya, sakkarappabhASa ya, hojjA " (1) athavA tethe rtnprabhAmAM ane zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che. " ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyappabhAe ya hojjA " ( 2 ) athavA tethe ratnapralAmA ane vAsupralAbhAM utpanna thAya che, " jAva ahavA rayaNappabhAe ya ahe sattamAe hojjA" ( 3 ) athavA ratnaprabhA ane paMkaprabhAmAM,(4) athavA ratnaprabhA ane dhUmaprabhAmAM,(pa)athavA ratnaprabhA ane tamaHprabhAmAM (6) athavA ratnaprabhA ane adhasaptamImAM utpanna thAya che. 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 G 6 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkAza09 u032 sU012 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 235 kANAM trikasaMyogamAha-' ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, vAluyappabhAe ya hojjA' athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAmabhAyAM ca, vAlukAmabhAyAM ca bhavanti1, 'evaM jAva ahavA rayaNappabhAe ya sakarappabhAe ya ahesattamAe ya hojjA 5' eva muktarItyA yAvat ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca bhavanti2, athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca dhUmapabhAyAM bhavanti3, athavA ratnaprabhAyAM ca, zakarAprabhAyAM ca tamaHprabhAyAM ca bhavanti4, athavA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAmabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti 5, ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyappabhAe ya, paMkappabhAe ya hojjA ' athavA ratnaprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM ca, paGkaprabhAyAM ca sUtrakArane 'ahavA rayaNappabhAe ya sakarappabhAe ya, vAluyappabhAe ya hojA' aisA sUtra kahA hai isameM yaha kahA hai ki athavA- utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, aura vAlukAprabhA meM hote haiM 1 'evaM jAva ahavA rayaNappabhAe ya, sakarappabhAe ya ahesattamAe ya hojA 5" isI taraha se yAvat ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM aura adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM 5 / yahAM yAvat zabda se isake bIcake tIna 3 bhaMga grahaNa kiye gaye haiM-jo isa prakAra se haiM-athavA-utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM aura paGkaprabhA meM hote haiM 2, athavA ve ratnaprabhA meM, zakarAprabhA meM aura dhUmaprabhA meM hote haiM 3, athavA ve ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM 4, athavA ve ratnaprabhAmeM, zarkarAprabhA meM aura adhaHsaptamI meM hote hai 5 ' ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyappabhAe ya, paMkappabhAe ya hojA' athavA ve utkRSTa padI nairayika ratnaprabhA meM vAlukAprabhA meM aura paMkaprabhA meM hote haiM 1, have sUtrakAra utkRSTanI apekSAe nArakone trikasa prakaTa kare che- " ahavA rayaNappabhAe ya, sakarapabhAe ya, vAluyappabhAe ya, hojjA" (1) athavA utkRSTanI apekSAe teo ratnaprabhAmAM, zarkarA prabhAmAM ane vAlukAprabhAmAM utpanna thAya cha. " evaM jAva ahavA rayaNappabhAe ya, sakarappabhAe ya, ahe sattamAe ya hojA" (2) 424n GSTanI apekSAme te naa2| 2tnaprabhAmai. za nAmA mana 54 lAmA utpanna thAya che. (3) mA tasA namAmA, za421. prabhAmAM ane dhUmapabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA teo rana prabhAmAM, zarkarA prabhAmAM ane tamaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA teo ratnapramaamaa, za bhAmA bhane madhAsabhAmA 4-1 thAya che. " ahavA rayaNa. ppabhAe ya, vAluyappabhAe ya, paMkappabhAe ya, hojjA" (1) athavA 2tnamAmA, vAsuprabhAmA mare 5.45nAmA 5nna thAya che. " jAva ahavA rayaNappabhAe ya, zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 bhagavatIsUtre bhavanti, ' jAva ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyappabhAe ya, ahesatamAe ya hojjA' yAvat - athavA ratnaprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAMca,vAlukAprabhAyAM catama prabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM ca adhaHsaptamyAM ca bhavanti4,' ahavA rayaNappabhAe paMkappabhAe dhUmappabhAe hojjA' athavA ratnaprabhAyAM, paGkaprabhAyAM, dhUmaprabhAyAM bhavanti, ' evaM rayaNappamaM amuyaMtesu jahA tiNhaM tiyA saMjogo bhaNio tahA bhANiyavvaM ' evaM pUrvoktarItyA ratnaprabhAm amuzcatsu-atyajatsu satsu zarkarAprabhAdiSu yathA trayANAm nairayikANAM trikasaM yogo bhaNitaH uktastathA atrApi narakapRthivImAzritya trikasaMyogo bhaNitavyaH natvekAdijIvagaNanayA evamagre'pi vijJeyam / 'jAva ahavA 'jAva ahavA rayaNappabhAe ya, vAlupappabhAe ya ahesattamAe ya hojA' athavA ratnaprabhA meM, vAlukAprabhA meM aura dhUmaprabhA meM hote haiM 2, athavA ratnaprabhA meM, vAlukAprabhA meM aura tamAmabhA meM hote haiM 3 / athavAratnaprabhA, vAlukAprabhA aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 4 'ahavA -rayaNappabhAe ya, paMkappabhAe ya, dhUmappabhAe ya hojjA' athavA-ve utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM, paMkaprabhA meM aura dhUmaprabhA meM hote haiM, 'evaM-rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA tiNhaMtiyA saMjogo bhaNio tahA bhANiyavvaM ' jisa prakAra se yaha tIna nArakoM kA trikasaMyoga ratnaprabhA pRthivI ko nahIM chor3a kara arthAt sAtha meM lekara una ratnaprabhA Adi pRthiviyoM meM kahA gayA hai usI taraha se yahAM para bhI naraka pRthivI ko Azrita karake trika saMyoga kahanA cAhiye ekAdi jIva gaNanA se nahIM vAluyappabhAe ya, ahesattamAe ya honA" (2) ayA 2tnaprabhAmA, vaayu:prabhAmAM ane dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA ratnaprabhAmAM, vAlukAprbhaamaa bhane tama:prabhAmA 5nna thAya che. (4) athavA 2tnamAmA, pA. prabhAmAM ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. " ahavA rayaNappabhAe ya, paMkappabhAe ya, dhUmanabhAe ya, hojjA" (1) athavA 2tnamAmA, 54pramAmA mane dhUmapramAmA Gurna thAya cha. " evaM rayaNappabha' amuyatesu jahA tiha tiyA saMjogo bhaNio tahA bhANiyaNvaM "2vI rIte ratnaprabhAne choDayA vinA ( ratnaprabhA padane kAyama rAkhIne) traNa nAra. kene trikasaMga pahelAM kahevAmAM Avyo che, e ja pramANe ahIM paNa narakapRthvIone Azrita karIne trikasaMga kahe joIe-ekAdi chava gaNanA dvArA nahIM. merA prabhArI nAyanA paryanta samAbu-" jAva ahavA raya zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3D prameyacandrikA TI0 za09 2032 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 237 rayaNappabhAe, tamAe ya, ahesattamAe ya hojjA' 15, yAvat-athavA ratnaprabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca, tamAmabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnapabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca dhUmaprabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca tamaHprabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti 16 / athotkRSTapadinAM narayikANAM catuSkasaMyogasya bhaGgAnAha-' ahavA rayaNappabhAe ya, sakarappabhAe. ya vAluyappabhAe paMkappabhAe ya hojjA' athavA ratnaprabhAyAM zarkarAmabhAyAM vAlukA isI taraha se Age bhI jAnanA / 'jAva ahavA rayaNappabhAe, tamAe ya ahesattamAe ya hojA' yAvat athavA-utkRSTapadI nairayika ratna prabhA meM, paMkaprabhA meM, aura dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA-ratnaprabhAmeM, paMkaprabhA meM, aura tamAprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhAmeM, paMkaprabhAmeM, aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM, athavA ratnaprabhAmeM, dhUmaprabhAmeM aura tamAprabhAmeM hote haiM, athavA-ratnaprabhA meM, dhUmaprabhAmeM aura adhAsaptamI pRthivI meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, tamAprabhA meM aura adhaHsasamI pRthivI meM hote haiM 15, isa taraha se yahAM taka utkRSTapadI nairayikoM ke trikasayAgI bhaMgoM kA kathana kiyA aba utkRSTapadI nairayikoM ke catuSkasaMyoga ke bhaMgoM ko sUtrakAra ' ahavA rayaNappabhAe ya' ityAdi sUtroM dvArA kahate haiM-'ahavA rayaNappabhAe ya, sakarappabhAe ya, vAluyappa bhAe ya, paMkappabhAe ya hojjA' athavA ve utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA NappabhAe ya, tamAe ya ahe sattamAe ya hojjA" (2) athavA STanI . kSAe te nArake ratnaprabhAmAM, paMkaprabhAmAM, ane tama prabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA teo ratnaprabhAmAM, paMkaprabhAmAM, ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. (1) athavA teo ratnaprabhA, dhUmaprabhA ane tamAmabhAmAM utpanna thAya che. A rIte utkRSTapadI nArakenA kula 15 trikasaMcagI bhaMga thAya che. have u-kRSTapadI nArakanA catuSkasayogI aMgenuM pratipAdana karavAmAM bhAva cha-"ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, vAluyappabhAe ya, paMkappabhAe ya, hojjA" (1) mAta dRSTapahI nA23 2(napramA, zarApramA, pAsapramA, ma prabhAmA 5-1 thAya che. " ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, vAluyappabhAe ya, dhUmappabhAe ya hojjA" (2) mA teso 2tnaprabhA, zaza. pramA, vAlukAprabhA ane dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. bhagavatIsUtre mabhAyAM paGkaprabhAyAM ca bhavanti, ' ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAlayapabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA' athavA ratnaprabhAyAM ca zarka rAprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, 'jAva ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAluyappabhAe ahesattamAe ya hojjA 4, yAvat athavA ratnaprabhAyAM zarkarAmabhAyAM vAlukAmabhAyAM tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, zakarApabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti 4 ' ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, paMkappabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA' athavA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAmabhAyAM ca, paGkaprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti ! ' evaM rayaNappabhaM anuyaMtesu jahA cauNhaM caukkasaMjogo bhaNio tahA bhANiyavyaM ' evaM pUrvoktarItyA ratnaprabhAyAm amuJcatsu atyajatsu satsu zarkarAmabhAprabhRtiSu yathA catuNoM nairayi. kANAM catuSkasa yogo bhaNitastathA atrApi catuSkasaM yogo bhaNitavyaH ' ahavA rayameM, zarkarApabhA meM, vAlukAprabhA meM aura paMkapabhAmeM hote haiM 'ahavArayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe ya hojA' athavA-ratnapabhA meM, zarkarApabhA meM, vAlukAmabhA meM aura dhUmaprabhAmeM hote haiM, 'jAva ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAluyappabhAe ya ahesattamAe ya hojjA 4, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, vAlukAprabhAmeM aura tamaHprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhAmeM, vAlukAprabhA meM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 4, 'ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, paMkappabhAe, dhUmappa bhAe ya hojjA' athavA-ratnaprabhAmeM, zarkarAprabhAmeM,paMkaprabhAmeM aura dhUmaprabhAmeM hote hai, 'evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA cauNhaM caukkamaMjogo bhaNio tahA bhANiyabvo' isa taraha se ratnaprabhA ko nahIM chor3a kara zarkarAprabhA Adi pRthiviyoM meM jaisA cAra nairayikoM kA catuSkasaMyoga kahA gayA hai usI taraha se yahAM "jAva rayaNappabhAe sakkarappabhAe, vAluyappabhAe ya, ahe sattamAe hojjA" (3) athavA teo ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA ane tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA ane adhAsaptamImAM utpanna thAya che. " ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, pakappabhAe, dhUmapabhAe ya hojjA" (5) athavA teo ratnaprabhA, zarkarA prabhA, paMkaprabhA ane dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA cauNhaM caukkasaMjogo bhaNio tahA bhANiyabo' eja pramANe ratnaprabhA padane cheDayA vinA zarkaraprabhA Adi pRthvIe mAM je yAra nArakene catuSkasa AgaLa kahevAmAM AvyuM che, e ja pramANe zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 219 gappabhAe ya, dhUmappabhAe ya, tamAe ya, ahe sattamAe ya hojjA' yAvat-athavA ratna prabhAyAM ca, zarAmabhAyAM ca, paGkapabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnamabhAyAM ca, zakerAmabhAyAM ca paGkaprabhAyA~ ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, zarka rAprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAmabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca zaka rAprabhAyA~ ca, tamaHprabhAyA~ ca, adhaHsaptamyA ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, vAlukAmabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, paGkamabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA para bhI catuSkasaMyoga kahanA cAhiye-jAva ahavA rayaNappabhAe, dhUmappabhAe ya, tamAe ya ahesattamAe ya hojjA' yAvat athavA ve ratnaprabhAmeM, zarkarAprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAmabhA meM, paMkaprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, paMkaprabhA meM aura adhaHsaptamI pRthivI hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhAmeM, dhUmaprabhAmeM aura tamaHprabhAmeM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, dhUmaprabhA meM aura adhAsaptamI meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, tamAprabhA meM, aura adhAsaptamI meM hote haiM, athavA-ratnaprabhA meM, vAlukoprabhA meM, dhUmaprabhA meM, aura tamaH prabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA, vAlukAprabhA, dhUmaprabhA aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM, athavA-ratnaprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA aura ahIM paNa catuSkasaMjoga kahevuM joIe. A rIte sauthI chelle catuSkasaMgI [ ma pramANa mAze-" jAva ahavA rayaNappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe, ahe sattamAe hojjA" 3 pazyanA bhI pra48 42vAmAM Ave che--(6) athavA ratnaprabhA, zarkarA prabhA, paMkaprabhA ane tama prabhAmAM utpanna thAya che. (7) athavA 2tnaprasA, za621pramA, 54mA bhane madhAsabhAmA utpanna thAya che. (8) athavA ratanapramA, zarkarA prabhA, dhUmaprabhA ane tama prabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA ratnaprabhA, zarkaraprabhA, dhUmaprabhA ane adhaH saptamImAM utpanna thAya che (10) athavA ratnaprabhA, zarkarA prabhA, tama prabhA ane adhAsaptamImAM utpanna thAya che. (11) athavA ratnaprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA ane dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (12-13) pahelAM traNa pada sAthe anukrame tama:prabhA ane adhaHsaptamImAM mUkavAthI bIjA be bhaMga bane che. (14) athavA ratnaprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA ane tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (15) athavA ratnaprabhA, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 bhagavatIsutre ratnaprabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca dhUmaprabhAyAM ca tamaHpramAyAM ca adhaH saptamyAM ca bhavanti / atha utkRSTapadInAM nairayikANAM paJcakasa yogabhaGgAnAha - ' ahavA rayaNappabhAe, sakkarabhAe, vAluyappabhAe paMkappabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA ? ' athavA utkRSTapadino nairayikAH ratnaprabhAyAm, zarkarAprabhAyAm, vAlukAprabhAyAm, paGkaprabhAyAm, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, ' ahavA rayaNappabhAe jAtra paMkappabhAe, tamAe ya hojjA 2 athavA ratnaprabhAyAM yAvat zarkarAmabhAyAM vAlukAprabhAyAM SaGkaprabhAyAM tamaH prabhAyAM ca bhavanti 2, ' ahavA rayaNappabhAe jAva paMkappabhAe, ahesattamAe ya hojjA 3 ' athavA ratnaprabhAryA, yAvat zarkarAmabhAyAM ca vAlukAprabhAyAM paGkatamaH prabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, dhUmaprabhA meM tamaHprabhA meM aura adhaH saptamI meM hote haiM / 20 / ( aba utkRSTapadI nairayikoM ke paMcaka saMyoga se utpanna bhaMgoM kA kathana kiyA jAtA hai- ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluyappa bhAe, paMkaSpabhAe, dhUmappamAe hojjA 1 ' athavA - ve utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM hote haiM, zarkarAprabhA meM hote haiM, vAlukAprabhA meM hote haiM, paMkaprabhA meM aura dhUmaprabhA meM hote haiM, 'ahavA - rayaNappabhAe jAva paMkaSpabhAe, tamAe ya hojjA 2, athavA ratnaprabhA meM, yAvat-zarka. prabhA meM, vAlukAprabhA meM paMkaprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM 2, ahavA rayaNappabhAe jAtra paMkappabhAe ahe santamAe hojjA 3, athavA ratnaprabhA meM, yAvat zarkarAprabhA meM, vAlukAprabhA meM, paMkaprabhga meM aura 9 " ' pakaprabhA, dhUmaprabhA ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. (16) athavA ratnaprbhaa, dhUmaprabhA, tabhaHlA bhane adhaH saptamImAM utpanna thAya che. have utkRSTapadI nairiye kAnA 5'caka sacaitrathI banatA bhaMgAnuM sUtrakAra nIce pramANe pratipAdana kare che-- 66 ahavA rayaNappabhAe, sakkaranabhAe, volayacyabhAe, pakanabhAe, ghUmadhyabhAe hojjA " (1) athavA te utkRSTapaTTI nArI ratnapralA, zarAyalA, vAsubhaprabhA, pakaprabhA ane dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. " ahavA rayaNappabhAe, jAtra paMka bhAe, tamAe ya hojjA " (2) athavA tethe ratnaprabhA prabhA, paMkaprabhA ane tamaHpabhAmAM utpanna thAya che H ahavA rayaNappabhAe, jAva paMka pAe, ahe sattamA ya hojjA (3) athavA ratnaprabhA zarmAzayalA, vAlukAprabhA, pakaprabhA ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. 8 avArayaNapa zarmAzayalA, vAlu zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za) 9 30 32 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 241 prabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 3, 'ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAlu yappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe ya, hojjA 4 ' athavA ratnaprabhAyAm , zarkarApramAyAm , vAlukAmabhAyAm , dhUmaprabhAyAm , tamaHprabhAyAM ca bhavanti 4, evaM rayaNa ppamaM amuyaMtesu jahA paMcaNDaM paJcakasa jogo tahA bhANiyavvaM ' evaM pUrvoktarItyA ratnaprabhAm amuzcatsu zarkarAprabhRtiSu yathA paJcAnAM nairayikANAM paJcakasa yogo bhaNitastathA atrApi paJcakasa yogo bhaNitavyaH, 'jAva ahavA rayaNappabhAe paMkappabhAe, jAya ahesattamAe hojjA ' yAvat athavA utkRSTapadino nairayikA ratnaprabhAyAM vAlukApabhAyAM, paGkaprabhAyAM dhUmaprabhAyAM tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM paGkaprabhAyAM yAvat dhUmaprabhAyAM tamaHmabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhvnti| adhAsaptamI pRthivI meM hote haiM 3 ' ahavA rayaNappabhAe, sakaraNpabhAe, bAluyappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe ya hojjA 4, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhAmeM, vAlukAprabhA meM, dhUmaprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM 4, ' evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA paMcaNhaM paMcakasaMjogo tahA bhANi. yavvaM ' isa taraha se ratnaprabhA ko nahIM chor3akara zarkarAprabhA Adi pRthiviyoM meM jaisA pAMca nairayikoM kA paMcaka saMyoga kahA gayA hai usI taraha se yahAM para bhI paMcakasaMyoga kahanA cAhiye-'jAva ahavA raya. NappabhAe paMkappabhAe jAva ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM, vAlukAmabhA meM, paMkaprabhA meM, dhUmaprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, paMkaprabhA meM yAvatdhUmaprabhA meM, tamaHprabhA me aura adhaHsaptamI meM hote haiM 15 / aba bhAe, sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe ya hojA" (4) ath| ratnaprabhA, zarkarA prabhA, tAlukA prabhA, dhUmaprabhA ane tama prabhAmAM utpanna thAya che. " evaM rayaNappamaM amuyaMtesu jahA paMcaNha paMcakasaMjogo tahA bhANiyavaM" mA pramANe ratanaprabhA padane cheDyA vinA zarAmabhA Adi pRthvIomAM jevo pAMca nArakone paMcakasaMga pahelAM kahevAmAM Avyo che, e ja pramANe ahIM paNa paMcakasa yoga kahe joIe. chellAM paMcakasaMyogI bhaMga A pramANe banaze. " jAva ahavA rayaNappabhAe, pakappabhAe, jAva ahe sacamAe hojjA" athavA te utkRSTa padI nArake ratnaprabhA, tAlukA prabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA ane tama prabhAmAM utpanna thAya che. athavA uparanA cAra pado ane adha:saptamImAM teo ratnaprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama prabhA ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che bha 31 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3D 242 bhagavatosUtre athotkRSTapadinAM nairayikAyAM SaTkasa yogabhaGgAnAha-' ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, jAva dhUmappabhAe, tamAe ya hojjA 1 ' athavA utkRSTapadino nairayikAH ratnaprabhAyAM, zarka rAmabhAyAM yAvat vAlukAyAM paGkaprabhAyAM, dhUmaprabhAyAM, tamaHprabhAyAM ca bhavanti 1, ' ahavA rayaNappabhAe ya, jAva dhUmappabhAe, ahesattamAe yahojjA 2 ' athavA ratnaprabhAyAM ca yAvat zarka rAprabhAyAM, vAlukAmabhAyAM, paGkaprabhAyAM dhUmaprabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 2 / ' ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, jAva paMkappabhAe, tamAe ya, ahesattamAe ya hojjA 3, athavA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAprabhAyAMca, yAvat vAlukApabhAyAMca, paGkaprabhAyo ca, tamapabhAyAM ca adhaHsaptabhyAM ca bhavanti 3, 'ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe, ahesattamAe hojjA 4 ' athavA ratnaprabhAyAM, zarkarAmabhAyAM, vAlukAutkRSTapadI nairayikoM ke SaTkasaMyoga se utpanna bhaMgoM ko dikhAyA jAtA hai-'ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe jAva dhUmappabhAe, tamAe ya hojjA 1 ' athavA utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, yAvat-vAlukAprabhA meM, paMkaprabhA meM, dhUmaprabhA meM, aura tamAmabhA meM hote haiM 1, 'ahavA-rayaNappabhAe ya, jAva dhUmappabhAe ya, ahesattamAe ya hojjA 2 , athavA-ratnaprabhAmeM, yAvat-zarkarAmabhAmeM, vAlukAprabhA meM, paMkaprabhA meM, dhUmaprabhAmeM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 2, ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, jAva paMkappabhAe tamAe ahesattamAe ya hojjA 3, athavA-- ratnaprabhAme, zarkarAprabhA meM, yAyat vAlukAprabhA meM, paMkaprabhA meM, tamaHprabhA meM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 3, ' ahavA-rayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe, lamAe ahe sattamAe hojjA 4, athavA-ratnaprabhA meM zarkarA have utkRSTapadI nArakanA SaTakasaMgI aMgenuM sUtrakAra prakaTa kare che- " ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, jAva dhUmappabhAe, tamAe ya hojjA" (1) athavA utkRSTapadI nAraka ratnaprabhA, zakkaraprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUma mA bhane tamAmAmA -1 thAya che. " ahavA rayaNaprabhAe ya, jAva dhUmappabhAe, ahe sattamAe ya hojA" (2) athavA tasA ratnAbhA, rApramA, vAbhA , 5alA, dhUmaprabhA bhane adhaHsabhIwi Bur thAya che. " ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, jAva paMkappabhAe, tamAe, ahe sattamAe ya hojA" (3) athavA tAtnamA, zarApramA, pAsA , 5pramA, tabha:pramA bhane sayAsatabhAmA utpanna thAya che. "ahavA rayaNappabhASa, sakarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe tamAe, ahe sattamAe hojjA" (4) mA tesa zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u0 32 sU) 12 bhavAntaramavezanakanirUpaNam 243 prabhAyAM, dhUmaprabhAyAM, tamaHpabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 4, ' ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, paMkappabhAe jAca ahesattamAe ya hojjA 5 ' athavA ratnaprabhAyAM, zarkarAmabhAyAM, paGkaprabhAyAM yAvat dhUmaprabhAyAM tamaHprabhAyAMca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti 5, ' ahavA rayaNappabhAe, vAluyappabhAe, jAva ahesattamAe hojjA6, athavA ratnaprabhAyAM vAlukAmabhAyAM yAvat paGkapabhAyAM dhUmaprabhAyAM tamAmabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 6, atha saptakasaMyogamAha-'ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, jAva ahesattamAe ya hojjA 7, athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAmabhAyAM ca yAvat vAlukAprabhAyAM ca, paGkaprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca, adhaH saptamyAM ca bhavanti ? / evaM cAtra prakrame ekatve ekaH dvikasaM yoge paDbhaGgAH 6 / prabhAmeM, vAlukAprabhAmeM, dhUmaprabhA meM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 4 'ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe paMkappabhAe jAva ahesattamAe ya hojjA5, athavA-ratnaprabhAmeM, zarkarAmabhAme, paMkaprabhAmeM, dhUmaprabhA meM, tamaHprabhA meM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 5, 'ahavA rayaNa. ppabhAe, vAluyappabhAe, jAva ahesattamAe hojjA 6, athavA-ratnaprabhA meM, vAlukAprabhAmeM, paMkaprabhA meM, dhUmaprabhA meM, tamaHprabhA meM aura adhaHsaptamI meM hote haiM 6, aba inake saptakasaM yogI bhaMga ko dikhAyA jAtA hai-'ahavA rayaNappabhAe ya, sakarappabhAe ya, jAva ahesattamAe ya hojjA 7, athavA ---ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM yAvat-vAlukAprabhA meM, paMkaprabhA meM, dhUmaprabhA meM, tamaHprabhA meM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 1 isa krama meM ekatvameM eka bhaMga, dvikasa yoga meM 6 bhaMga, trika ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, dhumaprabhA, tama prabhA ane adhasaptamImAM utpanna thAya che. " ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, paka ppabhAe jAva ahe sattamAe hojjA" (5) athavA 2tnaprabhAmAM, zarApramAmA, mAmAM, dhUbha. pramAmA, tabha:prabhAmA bhane madhAsabhAmA utpanna thAya che. "ahavA rayaNa: pabhAe, vAluyappabhAe, jAva ahe sattamAe hojjA" (6) athavA tasA ratnaprasA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama prabhA ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. have sUtrakAra temane sasakasagI 1 bhaMga prakaTa kare che- "ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe ya jAva ahesattamAe hojjA' athavA te utkRSTapadI nAra ratnaprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama prabhAmAM ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. A krama anusAra temanA ekatvamAM eka bhaMga, dviIkasaMgamAM 6 bhaMga, zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-3 E 244 bhagavatIstra trika saMyoge pazcadaza 15 / catuSkasaMyoge viMzatiH 20 / paJcakasa yoge pazcadaza 15, SaTsa yoge SaT 6 / saptakasaMyogatveka 1 eveti sarvasa melanena catuHSaSTirbhaGgA bhavantIti / / sU0 12 // / utkRSTajIvAnAM koSThakam / ekasayogI eko bhaGgaH catuSkasaMyoge viMzatirbhaGgAH utkRSTena sarve ratnaprabhAyAm ? 1-2-3-4 1-2-3-5 dvikasaMyoge SaD bhaGgAH 1-2-3-6 1-2 1-2-3-7 1-2-4-5 1-2-4-6 1-2-4-7 1-2-5-6 1-2-5-7 trikasaMyoge paJcadaza bhanA: 1-2-6-7 1-2-3 1-3-4-5 1-2-4 1-4-5 1-2-5 1-4-6 1-3-4-7 1-2-6 1-4-7 1-3-5-6 1-2-7 1-5-6 1-3-5-7 1-3-4 1-5-7 1-3-6-7 1-3- 2 1 -6-7 1-4-5-6 1-3-6 --- 1-3-7 sarve-15 1-4-6-7 saMyoga meM 15 bhaMga, catuSkasa yoga meM 20 bhaMga, paMcaka saMyoga meM 15 bhaMga, SaTraka saMyoga meM 6, aura maptaka saMyoga meM kevala 1 hI bhaMga kahA gayA hai| ye saba bhaMga mila kara 64 hote haiN| mU012 // trikasa cogamAM 15 bhAga, catuSkasaMgamAM 20 bhaMga, paMcakasaMgamAM 15 bhaMga, SaTakasaMyogamAM 6 bhaMga ane sahakasaMgamAM 1 bhaMga thAya che. A badhAM bhaMgAne saravALe 64 thAya che. je sU. 12 che zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - prameyacandrikA TI za09 u32 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNa 245 1-5-6-7 1-3-4-5-6 1-3-4-5-7 sarve-20 paJcakayoge pazcadaza bhaGgAH 1-2-3-4-5 1-4-5-6-7 1-2-3-4-6 SaTkayoge ssddbhnggaaH| 1-2-3-4-7 1-2-3-5-6 1-2-3-4-5-6 1-2-3-5-7 1-2-3-4-5-7 1-2-3-4-6-7 1-2-3-6-7 1-2-4-5-6 1-2-3-5-6-7 1-2-4-5-6-7 1-2-4-5-7 1-2-4-5-6-7 1-2-4-6-7 1-2-5-6-7 sarve--6 saptasaMyogI eko bhaGgaH ratnaprabhAdArabhya adhaHsaptamIparyantamiti 1 / sarve-1-6-15-20-15-61-64 catuSpaSTirbhaGgA bhavantIti / / atha gAGgeyAnagArasya saptapRthivI sambandhino bhaGgAH sukhaprabodhAya saMkSepeNa pradarzyante // samuccayena ekajIvasya ekaikapRthivIsaMyoge sapta bhaGgAH 7 dvayorjIkyoyauMgapadyena ekaikapRthivIgamanena ekasaMyogibhaGgA api saptaiva 7 gAMgeya anagAra ke acchI taraha se sAta pRthivIsaMbaMdhI bhaMgoM kA bodha ho jAve isa khyAla se saMkSepa se una sAtapRthivIsaMbaMdhI bhaMgoM ko prakaTa kiyA jAtA hai eka jIvaka bhaMga-eka eka pRthivI ke saMyoga meM samuccaya se eka jIva ke 7 bhaMga hote kahe gaye haiN| gAMgeya aNagArane sAta pRthvI saMbaMdhI bhaMgAne khyAla ApavA mATe sAta pRthvI saMbaMdhI aMgenuM saMkSiptamAM prakaTa karavAmAM Ave che- eka jIvanA bhaMga--eka eka pRthvInA saMyogamAM samuccayanI apekSAe eka jIvanA 7 bhaMga kahyA che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 bhagavatIsUtre dvayorjIkyoDhikasaMyoge ekaviMzatibhaGgAH 21 iti / pUrvoktasaptasya saMmelane sarve aSTAviMzati bhaGgAH 28 trayANAM trikasaMyoge caturazItibhaGgAH 84 / tathAhi ekasayoge sapta 7 dvikasaMyoge dvicatvAriMzat 42 trikasaMyoge paJcatriMzat 35 evaM sarve caturazItiH 84 eSAM darbhiguNitAnAM caturbhiAMge hRte caturNA nairayikANAM dazAdhikazatadvayabhaGgAH 210 labhyante te evAdhaH pradarzyante caturNAm-ekasayoge bhaGgAH sapta7dvikasaM yoge vikalpatrayeNa triSaSTibhaGgAH 63 trikasaMyoge vikalpatrayeNa paJcAdhikazatabhaGgAH 105 catuSkasayoge ekavikalpena paJcatriMzadbhaGgAH 35 evaM sarve dazAdhikazatadvayam 210 do jIvake bhaMga-do jIva jaba eka sAtha eka eka pRthivI meM gamana karate haiM taba isa dRSTi se ekasaMyogI bhaMga bhI sAta hI hote haiM do jIva ke dvikasaMyoga meM 21 bhaMga hote haiM inameM pUrvokta 7 bhaMga milA dene para kula 28 bhaMga kahe gaye haiM tIna jIvake bhaMga-tIna jIvoM ke trikasaMyogameM84 bhaMga isa prakArase hote kahe gaye haiM-eka saMyogameM 7 vikasaMyoga meM 42 trikasaMyogameM 35 84 inameM 10 kA guNA karane para 840 hote haiM ina 840 meM bhAga dene para 210 bhaMga Ate haiM yahI bAta nIce prakaTa kI jAtI hai cAra jIvake bhaMga-cAra jIvoM ke ekasaMyoga meM bhaMga 7 vikasaMyoga meM vikalpatraya se 63 bhaMga trikasaMyoga meM vikalpatraya se 105" catuSkasaMyoga meM eka vikalpa se 35 " 210 bhaMga be jIvanA bhaga-be jIva jyAre eka eka sAthe eka eka pRthvImAM gamana kare che tyAre ekasaMyogI bhaMga paNa sAta ja thAya che. be jIvanA hika saMyogamAM 21 bhaMga thAya che. temAM pUrvokta 7 bhaMga umeratA kula 28 bhaMga thAya che. traNa jInA bhaMga-traNa jInA trikasaMyogamAM 84 bhaMga A pramANe kahyA che-eka saMyogamAM 7, dvika saMyogamAM 42, trika saMyogamAM 35. kula 84 84 nA 10 gaNa 840 thAya che. A 840 nA 4 bhAga pADatA 210 bhaMga Ave che, e ja vAta nIcenA kaThAmAM prakaTa karI che - cAra jIvanA bhaMga-cAra jIvanA eka saMyogamAM 7 bhaMga, trika saMyogamAM vikala5trayanA 63 bhaMga, trika saMyogamAM vikala5trayanA 105 bhaMga, catuSka saMyogamAM 1 vikala5thI 35 bhaMga, kula 210 bhaMga. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI030 9 1032 sU012 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 247 eSAmekA dazabhirguNitAnAM paJcabhirbhAge hate paJcAnAM dviSaSTayuttaracatuHzatabhaGgAH 462 / te evAdhaH pradarzyante pazcAnAma-ekasaMyoge sapta7 dvikasaM yoge vikalpacatuSTayena caturazItibhaGgA:84 trikasayoge vikalpaSaTkena dazAdhikazatadvayabhaGgAH 210 catuSkasa yoge vikalpacatuSTayena catvAriMzadadhikazatabhaGgAH 140 paJcakasayoge ekavikalpena ekaviMzatirbhaGgAH 21 evaM sarve dviSaSTayuttaracatuHzatabhaGgAH 462 bhavanti eSAM dvAdazabhirguNitAnAM SaibhirbhAge hRte SaNNAM jIvAnAM caturviMzatyadhikanavazatabhaGgAH 924 bhavanti ta eva agre pradAnte paNNAm-ekasaMyoge sapta dvikasayoge vikalpa paJcakena paJcAdhikazatabhaGgAH105 trikasa yoge vikalpadazakena paJcAzaduttarazatatrayabhaGgAH 350 catuSkasaMyoge ina 210 meM 11 kA guNA karane para 2310 hote haiM-inameM 5 kA bhAga dene para pAMca ke 462 bhaMga hote haiM jo isa prakAra se haiM pAMca jIvake bhaMga-pAMca jIvoM ke eka saMyoga meM 7 bhaMga dvika saMyoga meM vikalpacatuSThayase 84 bhaMga trika saMyoga 6 vikalpoM ko lekara 210" catuSkasa yoga meM cAra vikalpoM ke lekara 140" paMcaka saMyoga meM eka vikalpa ko lekara 21 bhaMga 462 bhaMga ina 462 bhaMgoM meM 12kA guNA karane para 5544 hote haiM inameM kA bhAga karanepara 6jIvoM ke 924bhaMga hote haiM jo nIce dikhAye jAte haiM chaha jIvoMke maMga-chaha jIvoM ke eka saMyoga meM 7 bhaMga dvika saMyoga meM pAMca vikalpoM ko lekara 105 bhaMga trikasa yoga meM daza vikalpoM ko lekara 350 bhaMga A 210 ne 11 vaDe guNatA 2310 Ave che. tenA pAMca bhAga pADatA 462 bhaMga Ave che, te nIce pramANe samajavA. pAMca jIvanA bhaMga-pAMca jIvonA eka saMgamAM 7 bhaMga, dvika saMyogamAM 4 vikalpa dvArA 84 bhaMga, trika saMyogamAM 6 vika9pa dvArA 210 bhaMga, catuSka saMyogamAM 4 vikalpa dvArA 140 bhaMga, paMcaka saMyogamAM 1 vikalpa dvArA 21 bhaMga, kula 462 bhaMga. A 462 bhaMgane 12 vaDe guNatA=5544 Ave che. tene 6 vaDe bhAgatA 6 jIvonA 924 bhaMga Ave che, te nIce pramANe che cha jIvanA bhaMga-cha jIvonA eka saMyogamAM 7 bhaMga, drikasaMyogamAM pAMca vikalapa dvArA 105 bhaMga, trikasaMyogamAM 10 vika9pa dvArA 350 bhaMga, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - bhagavatIstre vikalpapazcakena paJcAzaduttarazatatrayabhaGgAH 350 paJcakasayoge vikalpapaJcakena pazcottarazatabhaGgAH 105 SaTkasaMyoge ekavikalpena saptabhaGgAH 7 ___sarve caturviMzatyadhikanavazatabhaGgAH 924 bhavanti / eSAM trayodazabhirguNitAnAM saptabhirbhAge hRte saptAnAM jIvAnAM SoDazAdhikasaptadazazatabhaGgAH 1716 jAyante te evAdhaH pradarzyante saptAnAm-ekasaMyoge-sapta dvikasaMyoge vikalpaSaTakena SaiviMzatyadhikazatabhanAH 126 / trikasaMyoge paJcadazavikalpaiH paJcaviMzatyadhikapaJcazatabhaGgAH 525 bhavanti / catuSkasaMyoge viMzativikalpaiH saptazatabhaGgAH 700 paJcakasaMyoge paJcadazavikalpaiH paJcadazAdhikatrizatabhaGgAH 315 SaTkasaMyoge vikalpaSaTkena dvicatvAriMzad bhaGgAH 42 saptakasaMyoge ekavikalpena eka evaM bhaGgaH 1 catuSka saMyoga meM pAMca vikalpoM ko lekara 350 bhaMga, paMca saMyogI 105 bhaMga SaTUka saMyoga meM eka vikalpa ko lekara 7 bhaMga ye saba bhaMga 924 hote haiM / inameM 13 kA guNA karane para aura Agata rAzimeM 7kA bhAga dene para sAta jIvoM ke 1716 bhaMga ho jAte hai / yaha vAta nIce dikhAI jAtI hai sAta jIvoM ke eka saMyoga, 7 bhaMga sAta jIvoM ke vika saMyoga meM chaha vikalpoM ko lekara 126 bhaMga / sAta jIvoM ke trika saMyoga meM 15 vikalpoM ko lekara 525 bhaMga / catuSkasaMyoga meM 20 vikalpoM ko lekara 700 bhNg| paMcaka saMyoga meM 15 vikalpoM ko lekara 315 bhaMga / SaTka saMyoga meM 6 vikalpoM ko lekara 42 bhNg| saptaka saMyoga meM eka vikalpa ko lekara 1 bhaMga / ye saba bhaMga cataSka saMyogamAM pAMca vika9pa dvArA 350 bhaMga, paMcaka saMyogI 105 bhaMga, Saka saMyogamAM 1 vikalpanA 7 bhaMga kula 924 bhaMga. te 924 ne 13 vaDe guNatA 12012 Ave tene 7 vaDe bhAgatA 1716 bhaMga sAta jIvone Ave che, e vAta nIce spaSTa karI che- sAta jIvanA bhaMga-sAta jIvonA eka saMyogamAM 7 bhaMga, sAta jIvonA brikasaM. yogamAM 6 vikaTa dvArA 126 bhaMga, sAta jIvonA trikasaMyogamAM 15 vika dvArA para5 bhaMga, sAta jIvonA catuSka saMyogamAM 20 vikalpa dvArA 700 bhaMga, sAta jIvonA paMcaka saMgamAM 15 vika dvArA 315 bhaMga, Saka saMyogamAM 6 vikalpa dvArA 42 bhaMga, sAta jIvonA saptaka saMgamAM 1 vikalpa dvArA 1 la, pusa 1716 la. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramethacandrikA TIkA za0 9 4032 sU0 12 bhavAntara pravezana kanirUpaNam 249 sarve SoDazAdhika saptadazazatabhaGgAH 1716 bhavanti eSAM caturdazabhirguNitAnAmaSTabhirbhAge hRte aSTAnAM jIvAnAM tryadhikatrisahasrabhaGgAH 3003 bhavanti, te evAdhaH pradarzyante-- aSTAnAm - ekasaMyoge - 7 dviksaMyoge saptavikalpaiH saptacatvAriMzadadhikekazatabhaGgAH 1947 trika saMyoge ekaviMzativikalpaiH paJcatriMzadadhikasaptazatabhaGgAH 735 catukasaMyoge paJcatriMzadvikalpaiH paJcaviMzatyadhikadvAdazazatabhaGgAH 1225 paJcakasaMyoge paJcatriMzad vikalpaiH paJcatriMzadadhikasaptazatabhaGgAH 735 / paTka saMyoge ekaviMzativikalpaiH saptacatvAriMzadadhikazatabhaGgAH 147 / saptasaMyoge saptavikalpaiH saptabhaGgAH 7 bhavanti / sarve tryadhikatrisahasrabhaGgAH 3003 pUrvoktAnAM tryadhikatrisahasra 3003 bhaGgAnAM paJcadazaguNitAnAM navabhirbhAge hRte navAnAM jIvAnAM paJcAdhikapaJcasahasrabhaGgAH 5005 bhavanti, te evAdhaH pradazyentemila kara 1716 hote haiM / aTha jIvake bhaMga-ina 1716 bhaMgoM meM 14 se guNA karane para aura guNitarAzi meM 8 kA bhAga dene para ATha jIvoM ke bhaMga 3003 hote haiM inheM nIce prakaTa kiyA jAtA hai ATha jIvoM ke eka saMyoga meM 7 bhaMga ATha jIvoM ke dvika saMyoga meM sAta vikalpoM ko lekara 147 bhaMga / fare saMyoga meM 21 vikalpoM ko lekara 735 bhaMga / catuSka saMyoga meM 35 vikalpoM ko lekara 1225 bhaMga / paMcaka saMyoga meM 35 vikalpoM ko lekara 735 bhaMga / SaTka saMyoga meM 21 vikalpoM ko lekara 147 bhaMga / saptakasaMyoga meM sAna vikalpoM ko lekara 7 bhaMga 3003 bhaMga / nava jIvoMke bhaMga-ina 3003 meM 15 kA guNA karane para aura Agata rAzimeM 9 kA bhAga denepara nau jIvoM ke 5005 bhaMga hote haiM / jo te 1716 ne 14 vaDe guNIne guNAkArane 8 vaDe bhAgatA ATha jIvonA 3003 bhaMga Ave che, temane nIce prakaTa karavAmAM AvyAM che-- ADe jIvanA bhaga--A jIveAnA eka sayeAgamAM 7 bhaga, maTha jIvonA krika sacALamAM sAta vikalpAnA 147 bhaga, ATha jIvonA trika saMcAgamAM 21 vikalpAnA 735 bhaMga, ATha jIvonA catuSka sacaiAgamAM 35 vikalpAnA 1225 bha ga, aTha jIvAnA paMcaka sacAgamAM 35 vikalAnA jIvonA saceAgamAM 21 vikAnA SaTka bhaMga, ATha jIvonA saptaka saMcAgamAM cha vikalpAnA 7 bhaga. kula 3003 bhaMga, bhaga 735 AThe 147 bha 32 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 bhagavatIsUtre navAnAm-ekasaMyoge-7 dvikasayoge-aSTabhirvikalpaiH aSTaSaSTayadhikazatam 168 trikasaMyoge-aSTAviMzatirvikalpaiH azItyadhikanavazatabhaGgAH 980 catuSkasaM yoge-paTpaMcAzadvikalpaiH SaSTayadhikaikonaviMzatizatabhaGgAH 1960 pazcakasaM yoge-saptati 70 vikalpaiH saptatyadhikacaturdazazatabhaGgA 1470 SaTkasaM yoge-SaTpaJcAzad vikalpaiH trinavatyadhikatrizatabhaGgAH 393 saptakasaM yoge-aSTAviMzativikalpaiH aSTAviMzatirbhaGgAH 28 sarve pazcAdhikapaJcasahasra bhaGgAH 5005 bhavanti / eSAM SoDazabhirguNitAnAM dazabhirbhAge hRte dazAnAM jIvAnAm-aSTAdhikASTasahasrabhaGgAH 8008 bhavanti te evAdhaH pradazyante--- dazAnAm-ekasayoge-sapta7 dvikasa yoge navanirvikalpaiH ekonanavatyadhikaikazatabhaGgAH 189 nIce dikhAye jAte jAte haiM-nau jIvoM ke eka saMyoga meM 7 bhaMga, nau jIvoMke dvika saMyoga meM ATha vikalpoM ko lekara 168 bhaMga / trika saMyogameM 28 vikalpoMko lekara980 bhaMga / nau jIvoMke catuSka saMyoga meM 56 vikalpoM ko lekara 1960 bhaMga / paMcaka saMyoga meM 70 vikalpoM ko lekara 1970 SaTka saMyoga meM 56 vikalpoM ko lekara 392 bhaMga saptaka saMyoga meM 28 vikalpoM ko lekara 28 bhaMga 5005 bhaMga dasa jIvake bhaMga-ina 5005ko 16se guNita karane para aura Agata rAzi meM 10 kA bhAga dene para 10 jIvoM ke 8008 bhaMga hote haiM jo nIce isa prakAra se dikhAye gaye haiM daza jIyoM ke eka saMyogameM bhNg| daza jIvoM ke eka saMyoga meM 7 bhaMga / chika saMyoga meM nau vikalpoM ke lekara 189 bhNg| trika saMyoga meM 36 vikalpoM ko lekara A 3003 ne 15 vaDe guNI guNAkArane 9 vaDe bhAgatA nava jIvonA 5005 bhaMga thAya che, te nIce pramANe samajavA nava jIvanA bhaMga-nava jIvonA eka sAgamAM 7 bhaMga, nava jIvonA dvika saMgamAM 8 vikalpanA 168 bhaMga, nA jIvonA trika saMgamAM 28 vikala5nA 980 bhaMga, nava jIvonA catuSTha saMgamAM 56 vikalapanA 1960 bhaMga, nava jIvonA paMcaka saMgamAM 70 vikalpanA 1470 bhaMga, nava jIvonA Saka saMgamAM 56 vika95nA 392 bhaMga, saptaka saMgamAM 28 vikalapanA 28 bhaMga, kula 5005 bhaMga. A 5005 ne 16 vaDe guNane guNAkArane 10 vaDe bhAgavAthI 10 jIvonA 8008 bhaMga Ave che, te nIce pramANe che zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 u032 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 251 trikasa yoge-paTtriMzadvikalpaiH SaSThayadhikadvAdazazatabhaGgAH 1260 catuSkasaM yoge-caturazIti vikalpaiH catvAriMzadadhikaikonatriMzacchatabhaGgAH2940 paJcakasaMyoge-paiviMzatyadhikazatavikalpaiH paTcatvAriMzadadhikaSaTviMzatizatabhaGgAH 2646 SaTkasaMyoge-TviMzatyadhikaikazatavikalpaiH dvayazityadhikASTazatabhaGgAH 882 saptakasaMyoge-caturazItivikalpaiH caturazItibhaGgAH 84 sarve-aSTAdhikASTasahasrabhaGgAH 8008 bhavanti / eSAM saptadazabhirguNitAnAm ekAdazabhirbhAge hRte ekAdazAnAM jIvAnAM SaTsaptatyuttaratrizatAdhikadvAdazasahasrabhaGgAH 12376 bhavanti / evaM bahuzrutAd vijJAyAgre'pi bhaGgAH sampAdanIyAH, granthavistarabhayAd virmyte'smaabhiH| saMkhyAtAnAmasaMkhyAtAnAmutkRSTAnAM ca nairayikANAM bhaGgasaMkhyA svasvasthAne pradarziteti tatra vilokanIyeti / 1260 bhaMga catuSka saMyoga meM 84 vikalpoM ko lekara 2940 bhaMga / paMcaka sa yoga meM 126 vikalpoM ko lekara 2646 bhaMga / SaTaka saMyoga meM 126 vikalpoM ko lekara 882 bhNg| saptaka saMyoga meM caurAsI vikalpoM ko lekara 84 bhaMga / savajoDa 8008 bhNg| gyAraha jIvake bhaMga-ina 8.08 ko 17 se guNita karane para evaM Agata rAzimeM 11 kA bhAga dene para 11 jIvoM ke bhaMga 12376 hote haiM / isake Age ke bhaMga bahuzruta jJAnI se jAna kara banA lenA caahiye| granthavistAra ke bhaya se hamane unheM yahAM nahIM likhA hai| dasa jIvanA bhaMga-dasa nA eka saMgamAM 7 bhaMga, dasa jIvenA dvika saMgamAM 9 vikalpanA 189 bhaMga, dasa jIvanA trika saMgamAM 36 vikalpanA 1260 bhaMga, dasa jIvonA catuSka sogamAM 84 vikalpanA 2940 bhaMga, dasa jIvonA paMcaka sagamAM 126 vika9 nA 2646 bhaMga, dasa jInA Saka saMgamAM 126 vikalpanA 882 bhaMga, dasa jIvonA sahaka saMgamAM 84 vika95nA 84 bhaMga, kula 8008 bhaMga. agiyAra jIvanA bhaMga-A 8008 ne 17 vaDe guNa guNakArane 11 vaDe bhAgavAthI agiyAra jInA 12376 bhaMga Ave che, tyArapachInA jIvonA bhaMga bahuzrutajJAnI pAse samajI levA grantha vistAranA bhayathI ame te bhaMge ahIM ApyA nathI. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 bhagavatIsne .....atha-ekata Arabhya dazaparyantAnAM jIvAnAM saMkhyAtAsaMkhyAtotkRSTAnAM ca sarvasaMkhyA saMkalanenaH bhaGga-saMkhyA pradazyate ekajIvasya sapta....7 dvayorjIvayoH aSTAviMzatiH....28 ....trayANAM jIvAnAM caturazItiH....84 caturNA jIvAnAM dazAdhikazatadvayam 210 pazcAnAM jIvAnAM dviSaSTayadhika-zatacatuSTam ....462 SaNNA jIvAnAm-caturvizatyadhikAni navazatAni....924 saptAnAM jIvAnAm-poDazAdhikAni saptadazazatAni....1716 aSTAnAM jIvAnAm-tryadhikasahasratrayam ....3003 navAnAM jIvAnAm-pazcAdhikasahasrapaJcakam ....5005 dazAnAM jIvAmAm aSTAdhikASTasahasram....8008 ekata Arabhya dazaparyantAnAM jIvAnAM sarvasaMkalanayA sarve bhaGgAH saptacatvAriMzaduttaracatuHzatAdhikaikonaviMzatisahasrANi..... 19447 saMkhyAta, asaMkhyAta aura utkRSTa nairathikoM kI bhaMgasaMkhyA hamane una 2 sthAnoM para dikhA hI dI hai ataH vahIM se yaha jAna lenI caahiye| eka se lekara 10 jIvoM taka kI aura saMkhyAta, asaMkhyAta aura utkRSTa jIvoM kI sarvasaMkhyA kI saMkalanAse bhaMgasaMkhyA isa prakArase hai___eka jIva ke 7 bhaMga, do jIva ke 28 bhaMga, tIna jIva ke 84 bhaMga cAra jIva ke 210 bhaMga, pAMca jIvoM ke 462 bhaMga, chaha jIvoM ke 924 bhaMga sAta jIvoM ke 1716 maMga, ATha jIvoM ke 3003 maMga, naujIvoM ke 5005 bhaMga, daza jIvoM ke 8008 bhaMga eka se daza paryanta jIvoMke 19447 kula bhaMga saMkhyA hotI hai| saMkhyAta, asaMkhyAta ane utkRSTa nairayikanI bhaMga saMkhyA temanA viSe AgaLa ApelA sUtramAM ApI dIdhI che, te tyAMthI ja samajI levI. 1 thI 10 sudhInAM ane saMkhyAta, asaMkhyAta ane utkRSTa jInI sarva saMkhyAnI saMkalanA dvArA bhaMga saMkhyA A pramANe che - 1 jIvana 7 bhaMga, 2 jIvanA 28 bhaMga, 3 jIvanA 84 bhaMga, 4 jIvanA 210 bhaMga, 5 jIvanA 462 bhaMga, 6 jIvana 924 bhaMga, 7 jIvanA 1716 bhaMga, 8 jIvanA 3003 bhaMga, 9 jIvanA pa005 bhaMga, 10 jIvanA 8008 bhaMga. kula bhaMga saMkhyA 19447 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 2032 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 253 saMkhyAtAnAM sarve bhaGgAH saptatriMzadadhika-trayastriMzacchatAni.....3337 asaMkhyAtAnAM sarve bhaGgAH aSTa pazcAzadadhikaSaTtriMzacchatAni....3658 utkRSTAnAM sarve bhaGgAH-catuSTiH....64 trayANAM sarvasaMkalane bhaGgAH ekonaSaSTayadhikasaptatizatAni....7059 evam-ekAdi dazAntAnAM bhaGgAH saptacatvAriMzaduttaracatuHzatAdhikaikonarvizatisahasrANi....19447 saMkhyAtAsaMkhyAtotkRSTeti trayANAM bhaGgAH ekonapaSTayadhikasaptatizatAni 7059 iti nairayikapravezanake sarve bhaGgAH paDuttarapaJcazatAdhikaSaDviMzati sahasrANi...26506 ||suu.12|| ___ mUlam ---" eyarasa NaM bhaMte ! rayaNappabhA puDhavi neraiyapavesaNagasta, sakarappabhA puDhavi neraiyappavesaNagassa jAva ahesattamA puDhavi neraiyapavesaNagassa ya kayare kayarehiMto jAva visesAhiyA vA ? gaMgeyA! savattho vA ahesattamA puDhavi neraiyapavesaNae tamappabhA puDhavInaraiyapavesaNae asaMkhejaguNe evaM paDilomagaM jAva rayaNappabhA puDhavi neraiya pavesaNae asaMkhe. jjaguNe // sU0 13 // __ chAyA-etasya khalu bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI nairayikapravezanakasya, zarkarApamA pRthivI nairayikamavezanakasya yAvat adhaHsaptamI pRthivI nairayikapravezanakasya ca katare katarebhyo yAvat vizeSAdhikA vA ? gAGgeya ! sarva stokamadhaHsaptamI pRthivI narayikapavezanakaM, tamaHprabhA pRthivI nairayikapravezanakam asaMkhyeyaguNam , evaM pratilomaka yAvat ratnaprabhA pRthivI nairayikapravezanakam asNkhyeygunnm||suu.13|| saMkhyAta jIvoM kI bhaMga saMkhyA 3337 asaMkhyAta jIvoM kI bhaMga saMkhyA 3658 utkRSTa jIvoM kI bhaMga saMkhyA 64 kula bhaMga saMkhyAkA yoga (joDa ) 7.59 / donoM bhaMga saMkhyA kA yoga 19447+7059 = 26506 itane bhaMga nairayika pravezanaka meM hote haiM suu012|| saMkhyAta jIvonA kula 3337 bhaMga, asaMkhyAta jIvonA kula 3658 bhaMga, utkRSTa jIvonA kula 64 bhaMga. chellA traNane saravALe 7059. narayika pravezanakamAM kula 26506 bhaMga che. sUtralerA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 bhagavatIstre ____TIkA-atha ratnaprabhAdi nairayikapravezanakasyAlpabahutvAdikaM prarUpayitumAha --' eyassa NaM bhaMte ! ityAdi / 'eyassa NaM bhaMte ! rayaNappabhA puDhavineraiyapavesaNagasta, sakkarappabhA puDhavinerajhyappavesaNagassa' jAva ahesattamA puDhavineraiyapavesaNagassa ya kayare kayarehito jAva visesAhiyA vA ? ' he bhadanta ! etasya khalu ratnaprabhA pRthivI nairayikapravezanakasya, zarka rAprabhA pRthivI nairayika pravezanakasya yAvat vAlukAprabhA pRthivI nairayikapravezanakasya paGkaprabhA pRthivI nairayikapravezanakasya, dhUmaprabhApRthivInairayikapravezanakasya, tamaHprabhApRthivI nairayikamavezanakasya, adhaHsaptamI pRthivI nairayikapravezanakasya ca madhye katarANikatarebhyo yAvat stokAni vA bahukAni vA tulyAni vA bhavanti ? iti gAGge. TIkArtha-isa sUtradvArA sUtrakArane ratnaprabhA AdikoM meM nairayika pravezanaka kA alpa bahutva prarUpita kiyA hai, isameM gAMgeyane prabhuse aisA pUchA hai-he bhadanta ! ye jo ' eyassa NaM bhaMte ! rayaNappabhA puDhavineraiyapavesaNagassa ya kayarekayarehitojAva visesAhiyA vA' ratnaprabhA pRthivI nairayika pravezanaka, zarkarAprabhA pRthivI narayika pravezanaka, yAvat-vAlukAprabhA pRthivI nairayikamavezanaka, paMkaprabhA pRthivInairayikapavezanaka, dhUmaprabhA pRthivI nairayikapravezanaka, tamaHprabhA pRthivI nairayikapravezanaka aura adhaHsaptamI pRthivI nairayikapravezanaka kahe gaye haiM so inake bIca meM kauna pravezanaka kina pravezanakoM se yAvat-stoka haiM ? kauna pravezanaka kina pravezanakoMse bahuta haiM kauna pravezanaka kina pravezanakoM ke barAbarahai ? aura kauna pravezana kina pravezanakoMse vizeSAdhika haiM ? isa gAMgeya ke praznake TIkArya-A sUtra dvArA sUtrakAre ratnaprabhA Adi pRthvIomAM narayika pravezanakanI alapa bahutA prakaTa karI che-gAMgeya aNagAra A viSayane anusmaan mahAvIra prabhune meve| prazna 42 hai-" eyarasa NaM bhaMte ! " UtyA. he bhadanta ! ratnaprabhApRthvI narayika pravezanaka, zakarA prabhApRthvI nairayikA pravezanaka, vAlukAprabhApRthvI narayika pravezanaka, paMkaprabhApRthvI naivika pravezanaka, dhUmaprabhApRthvI nairayika pravezanaka, tamaH prabhA pRthvI nairayika pravezanaka ane adhaHsaptamI pRthvI narayika pravezanaka, A je sAta nairavika pravezanaka kahyA che temAMthI kayA kayA pravezanaka kayA kayA pravezanake karatAM a5 che? kayA kayA pravezanaka kyA kyA pravezanaka karatAM adhika che? kayA kayA pravezanaka kyA kayA pravezanakonI barAbara che? ane kayA kayA pravezanaka kyA kyA pravezanaka karatAM vizeSAdhika che? zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za) 9 u032 sU0 13 nairayikapravezanasthAlpabahutvam 255 yasya praznaH, bhagavAnAha-'gaMgeyA ! savvattho ve ahesattamA puDhavineraiyapavesaNae' he gAGgeya ! sarva stokam adhaHsaptamI pRthivInairayikapravezanakaM bhavati, tadgAminAM zeSApekSayA stokasvAt 'tamA puDhavineraiyapavesaNae asaMkhejjaguNe' tadapekSayA tamaHprabhA pRthivI nairayikapravenakam asaMkhyeyaguNaM bhavati, tagAminAm asaMkhyAtaguNatvAt / ' evaM paDilomagaM jAva rayaNappabhA puDhavi neraiyapavesaNae asaMkhe. jjaguNe' evaM pUrvoktarItyA pratilomakam uttarottarApekSayA pUrva pUrvaka yAvattamaHprabhApRthivInairayikapravezanakApekSayA dhUmaprabhApRthivInairayikapravezanakam asaMkhyAtaguNaM bhavati, taddAminAmapi asaMkhyAtaguNatvAt , tathA dhUmaprabhA pRthivI nairayikapavezanakApekSayA paGkaprabhApRthivInarayikamavezanakam asaMkhyAtaguNaM bhavati uttara meM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA ! savvatthove ahe sattamA puDhavi neraiya pavesaNae' he gAMgeya ! sabase kama adhaHsaptamI pRthivI nairayika pravezanaka hai, kyoMki isameM jAnevAle jIvoM kI saMkhyA zeSa pravezanakoM kI apekSA kama hotI hai ' tamA puDhavi neraiyapavesaNae asaMkhejjaguNe' isa pravezanakI apekSA tamaHprabhA pRthivI nairayika pravezanaka asaMkhyAtaguNita hai, kyoM ki isa pRthivI meM jAnevAloM kI saMkhyA saptama pRthivI meM jAnevAloM kI apekSA asaMkhyAtaguNI hotI hai ' evaM paDilomagaM jAva rayaNappabhApuDhavi neraiyapavesaNae asaMkhejjaguNe' isa prakArake isa viparIta krama kI apekSA se tamaHprabhApRthivI nairayikamavezanaka kI apekSA dhUmaprabhA pRthivI nairayikapravezanaka asaMkhyAtaguNA hai / kyoM ki isameM jAnevAloM kI saMkhyA tamaHprabhA pRthivI meM jAnevAloM kI apekSA asaM mahAvIra prasanI ta2-" gaMgeyA ! savvatthove ahe satsamApudavi neraDya pavesaNae " geya sauthI mAchu nayi pravezana avAsabhAmA (tama. stamapramAmAM) thAya che. kAraNa ke temAM janArA nI saMkhyA bAkInA pravezanI 42di mechI DAya che. " tamApuDhavi neraiyapavesaNae asaMkhejjaguNe" tamaprabhA pRthvI narayika pravezanaka tenA karatAM asaMkhyAtagaNuM che, kAraNa ke tamabhAmAM janAranI saMkhyA adhaHsaptamImAM janAra jI karatAM asaMkhyAtagaNI hoya che. " evaM paDilomagaM jAva rayaNappabhA puDhavi neraiya pavesaNae asaMkhejjaguNe " A pramANe A viparIta kramanI apekSAe tama prabhA pRthvI nairayika pravezanaka karatAM dhumaprabhApRthvI nairayika pravezanaka asaMkhyAtagaNuM hoya che, kAraNa ke temAM janAra chanI saMkhyA tama prabhAmAM janAra jIvonI saMkhyA karatAM asaMkhyAta zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre tadvAminAmapi asaMkhyAtaguNatvAt , evaM paGkamabhApRthivInarayikagvezanakApekSayA vAlukAprabhApRthivInairayikapravezanakam asaMkhyAtaguNaM bhavati, tadAminAmapiasaMkhyAtaguNatvAt / evaM vAlukAprabhA pRthivI nairayika pravezanakApekSayA zarkarAmabhA pRthivI nairayikamavezanakam asaMkhyAtaguNaM bhavati, tadgAminAmapi asaM. khyAtaguNatvAt , evameva zarka rAprabhA pRthivI nairayikamavezanakApekSayA ratnaprabhA pRthivInarayikamavezanakam asaMkhyAtaguNaM bhavati, tadgAminAmapi asaMkhyAtaguNatvAditi bhAvaH // sU.13 // khyAtaguNI hotI hai| tathA dhUmaprabhA pRthivI nairapika pravezanakakI apekSA paMkaprabhA pRthivI nairayika pravezanaka asaMkhyAtaguNA hai, kyoM ki isameM jAnevAloM kI apekSA asaMkhyAtaguNI hotI hai| isI taraha paMkaprabhA pRthivI nairayika pravezanaka kI apekSA vAlukAprabhA pRthivI nairayika prave. rAnaka asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki isameM jAnevAloM kI saMkhyA paMkaprabhA meM jAnevAloM kI apekSA asaMkhyAtaguNI hotI hai / vAlukAprabhA pRthivI nairayika pravezanakakI apekSA zarkarAprabhA pRthivI nairayikapravezanaka asaMkhyAtaguNA hai-kyoM ki isameM jAnevAloM kI saMkhyA asaMkhyAtaguNI hotI hai / isI taraha se zarkarAmabhA pRthivI nairayika pravezana kI apekSA ratnaprabhA pRthivI nairayika pravezanaka asaMkhyAtaguNA hai kyoM ki isameM jAnevAloM kI bhI saMkhyA asaMkhyAtaguNI hotI hai // lU013 // gaNuM hoya che. dhUmaprabhA pRthvI nairayika pravezanaka karatAM paMkaprabhApRthvI narayika pravezanaka asaMkhyAtagaNuM hoya che, kAraNa ke temAM janAra jIvonI saMkhyA dhUmaprabhAmAM janAra jIvonI saMkhyA karatAM asaMkhyAtagaNI hoya che. e ja pramANe paMkaprabhApRthvI narayika pravezanaka karatAM vAlukAprabhA pRthvI narayika pravezanaka asaMkhyAtagaNuM hoya che, kAraNa ke temAM janAra jInI saMkhyA paMkaprabhAmAM janAra jIvonI saMkhyA karatAM asaMkhyAtagaNI hoya che. e ja pramANe tAlukA prabhAputhvI narayika pravezanaka karatAM zarkarA prabhA nairayika pravezanaka asaMkhya ta. gaNuM hoya che, kAraNa ke temAM janAra chanI saMkhyA vAlukAprabhAmAM janAra jIvonI saMkhyA karatAM asaMkhyAtagaNI hoya che. e ja pramANe zakaraprabhA riyika pravezanaka karatAM ratnaprabhA nairayika pravezanaka asaMkhyAtagaNuM hoya che, kAraNa ke temAM janAra jIvonI saMkhyA zarkarA prabhAmAM janAra ja karatA asaMkhyAtagaNI hoya che. je sU. 13 che zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA DI0 za09 32 sU0 14 tiryagyonika pravezanakanirUpaNam 257 tiryagyonikamavezana kavaktavyatA / mUlam - "tirikkhajoNiya pavesaNae NaM bhaMte! kai vihe paNNatte ? gaMgeyA ! paMcavihe paNNatte, taM jahA - egiMdiyatirikkhajoNiyapavesaNae jAva paMceMdiyatirikkhajoNiya pavesaNae / egeNaM bhaMte! tirikakhajoNie tirikkhajoNiyapavesaNaeNaM pavisamANe kiM egidiesu hojjA, jAva paMcidiesu hojjA ? gaMgeyA ! egidiesu vA hojjA, jAva paMcidiesu vA hojA / do bhaMte! tirikkhajoNiyA pucchA ? gaMgeyA ! egidiesa vA hojjA jAva paMcidie vA hojjA, ahavA ege egiMdiesu hojjA, ege iMdie hojjA, evaM jahA neraiyapavesaNae tahA tirikkhajoNiyapavesaNae vibhANiyadhe, jAva asaMkhejjA // ukkosANaM bhaMte ! tirikkhajoNiyA pucchA, gaMgeyA ! savve viegidie hojjA, ahavA egidiesu vA beIdiesa vA hojjA, evaM jahA neraiyA cariyA tahA tirikkhajoNiyA vi cAreyavvA, egiMdiyaM amuMcaMtesu duyA saMjogo, tiyAsaMjogo, cakkasaMjogo, paMcagasaMjogo ya, uvaujjiUNa bhANiyavvo jAva ahavA egidie vA, beiMdiya jAva paMcidie vA hojjA // eyarasa NaM bhaMte! egiMdiya tirikkhajoNiyapavesaNagassa jAva paMcidiyatirikkhajoNiyapavesaNagassa ya kayare kayarehiMto jAva visesAhiyA vA ? gaMgeyA! savvattho vA, paMciMdiya tirikkhajoNiyapavesaNayA cauridiyatirikkhajoNiyapave bha-33 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 bhagavatI sUtre saNayA, visesAhiyA, teiMdiya tikkhijoNiya pavesaNayA, visesAhiyA, veiMdiya tirikkhajoNiya pavesaNayA viselAhiyA egiMdiya tirikkhajoNiya patre saNayA visesAhiyA // sU014 // chAyA - tiryagyonikama vezanakaM khalu bhadanta ! katividhaM prajJaptam ? gAGgeya 1 paJcavidhaM majJaptam, tadyathA-e ke ndriya tiryagyonikapavezanam yAvat paJcendriyatiryagyonikapravezanakam / ekaH khala bhadanta ! tiryagyonikaH tiryagyonikapravezanakena pravizan kim ekendriyeSu bhavet ? yAvat pazcendriyeSu bhavet ! gAGgeya ! ekendriyeSu vA bhavati yAvat paJcendriyeSu vA bhavati / dvau khalu bhadanta / tiryagyonika pRcchA ? gAGgeya ! ekendriyeSu vA bhavataH yAvat paJcendriyeSu vA bhavataH, athavA ekaH ekendriyeSu bhavati, eko dvIndriyeSu bhavati evaM yathA nairayikapravezana tathA tiryagyonikapavezanakamapi bhaNitavyam, yAvat asaMkhyeyAH // utkRSTAH khala bhadanta / tiryagyonikAH pRcchA, gAGgeya ! sarve'pi tAvat ekendriyeSu bhavanti, athavA ekendriyeSu vA dvIndriyeSu vA bhavanti, evaM yathA nairayikAzcAritAsvathA tiryagyAnikA api cArayitavyAH ekendriyam amuJcatsu dviksaMyogaH, trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcakasayogazca upayujya bhaNitavyo yAvat athavA ekendriyeSu vA dvIndriyeSu yAvat paJcendriyeSu vA bhavanti // etasya khalu bhadanta / ekendriyatiryagyonikapravezana kasya yAvat paJcendriyatiryagyonikapravezanasya ca katare katarebhyo yAvat vizeSAdhikAni vA ? gAGgeya ! sarvastokAni paJcendriyatiryagyonikamavezanakAni caturindriyatiyagyAnikapravezanakAni vizeSAdhikAni trIndriya tiryagyonikama pezanakAni vizeSAdhikAni dvIndriyatigyonikapavezanAni vizevAdhikAni, ekendriya tiryagyonikamavezanakAni vizeSAdhikAni // 14 // TokA - atha tiryagyonikapravezanaka prarUpayitumAha-' tirikkhajoNiyapavesaNa NaM bhaMte!' ityAdi / 'tirikkha joNiyapavesaNae NaM bhaMte / kaivihe paNate ? gAGgeyaH pRcchati he bhadanta / tiryagyonikamavezanaH khalu katividhaM 'tirikakha joNiya vesaNae NaM bhaMte! kaibihe paNNase' ityAdi / TIkArtha - sUtrakAra ne isa sUtra dvArA tiryagpravezanaka kA kathana kiyA hai - isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-he bhadanta ! tiryaca yonika tirikkhajoNiyapavesaNae NaM bhaMte ! kai vihe paNNatte 1 " tyaahiTIkA"--sUtrakAre A sUtra dvArA tigyeAnika pravezanakanuM pratipAdana 66 " zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' " prameyacandrikA TI00 9 4032 sU014 tiryagyonikapravezanaka nirUpaNam 259 majJatam ? bhagavAnAha 'gaMgeyA ! paMcavihe paNNatte ' he gAGgeya ! tiryagyonikamavezanakaM paJcavidhaM prajJatam taM jahA - ergidiyatirikkhajoNiyapavesaNae jAva parvidiyatirikkha jogiyapavesagae ' tadyathA - ekendriyatiryagyonikama vezanakaM, yAvat dvIndriyatiryagyonikapravezanakaM, trIndriyatiyagyonika vezanakam, caturi ndriyatiryagyonikapavezanam, paJcendriyatiryagyonikamavezanakam / gAGgeyaH pRcchati - ege bhaMte ! tirikkhajoNie tirikkhajoNiyapavesaNae NaM pavisamANe kiM egidie hojjA, jAtra paMcidiesu hojjA ? ' he bhadanta ! ekaH khalu tiryagyonikastiryagyonikama vezana kena pravizana kim ekendriyeSu bhavet ? yAvatfear ndriyeSu bhavet ? kiMvA trIndriyeSu bhavet ? kiMvA caturindriyeSu bhavet ? pravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? isake uttara meM prabhu ne kahA - he gAMgeya (paMcavihe paNNatte) tiryaca yonika pravezanaka pAMca prakAra kA kahA gayA hai ( taM jahA ) jo isa prakAra se hai - ( egiMdiyatirikkhajo NiyapavesaNae jAva paMcidiyatirikkhajoNiya vesaNae ) ekendriyatiyacayonikapravezanaka, yAvat bIndriyatiryagyonika pravezanaka, zrIndriya tiryagyonikapravezanaka, caturindriyatiryagyonika pravezanaka aura pNcendriytirygyonikprveshnk| aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM- ege bhaMte! tirikkhajoNie tirikkhajoNiyapavesaNaeNaM pavisamANe kiM egidie hojjA jAba paMcidiesa hojjA) eka tiryagyonika jIva tiryagyonikapravezanaka dvArA tiryagbhava grahaNa karatA huA kyA ekendriya meM hotA hai, yAvat-dvIndriyoM meM hotA hai ? athavA teindriyoM meM hotA hai ? karyuM" che--A viSayane anulakSIne gAMgeya aNugAranA prazna- huM lainta ! tiya gyAnika pravezanaka keTalA prakAranuM kahyuM che ? "6 mahAvIra prabhune uttara-he gAMgeya | paMcavihe paNNase saMjA " tiyAnika pravezanakanA nIce pramANe pAMca prakAra udyA che - " egiMdiyatirikkhajoNiyapavesaNae jAva pacidiyatirikkhajoNiya rave khaNae " (1) yo Dendriya tiya cayAnika pravezataka, dvIndriya tiya cayeAnika pravezanaka, (3) trIndriya tiya ca ceAnika pravezataka, (4) caturindriya tiya cayeAnika pravezana ane (5) pacendriya tiya carcAnika pravezanaka, 66 gAMgeya bhugAro prazna - " ege bhaMte! tirikkhajoNie tirikkhajoNiya * pavesaNa pavisamANe kiM egidiesa hojjA jAva paMcidiesu hojjA 1 " tiya carcAnika pravezanaka dvArA tiya cabhava akruNu karatA eka tiyacayAnika jIva zuM ekendriyeAmAM utpanna thAya che ? ke dvIndriyamAM utpanna thAya che ? ke zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 260 bhagavatIne kiMvA paJcendriyeSu bhavet ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! egidiesu vA hojjA jAya paMcidiesu vA hojjA' he gAGgeya ! ekaH khalu tirya gyonikastiya yonikamave. zanakena pravizan ekendriyeSu vA bhavati, yAvat-dvIndriyeSu vA, trIndriyeSu vA, caturindriyeSu vA, paJcendriyeSu vA bhavati, atra ca-ekasya tiryagyonikasya krameNa ekendriyAdiSu paJcasu padeSu utpAde paJcabhaGgA bhavanti / ___tathAhi-eka ekendriyeSu 1, eko dvIndriyeSu 2, ekaH trIndriyeSu 3, ekaH caturindriyeSu 4, ekaH paJcendriyeSu 5, iti sarve paJcabhaGgAH 5 / tatra ca ekendriyeSu ekastirya gyoniko yadyapi kadAcidapi utpadyamAno na dRzyate navopa. labhyate / asaMkhyAtAnAmanantAnAmeva tatra pratisamayamutpattisaMbhavAt , tathApi devAdibhyo nissRtya yastatrotpayate tadapekSayaiko'pi labhyate evaM etadeva ca pravezanakamucyate tadapekSayA eko jIvo'pi labhyate / yad vijAtIyebhya Agatya athavA cau indriyoM meM hotA hai ? yA paMcendriyatiryaJcoM meM hotA hai ? yahAM para eka tiryagyonika jIva ke kramazaH ekendriyAdi pAMcapadoM meM utpAda hone meM 5 bhaMga hote haiN| jo isa prakAra se haiM-eka ekendriyoM meM 1, athavA eka dIndriyoM meM 2, athavA eka teindriyoM meM 3, athavA eka cAra indriyoM meM 4, athavA eka paMcendrioM meM 5 ye saba 5 (pAMca) bhaMga haiN| yadyapi eka tiryagyonika jIva ekendriyoM meM kadAcidapi utpanna hotA huA dikhalAi nahIM detA hai kyoM ki ananta jIvoM kA hI pratisamaya vahAM utpAda hotA rahatA hai-phira bhI jo yahA~ para eka bhaMga kahA gayA hai-vaha devAdiparyAya se nikala kara jo vahAM utpanna hotA hai usa apekSA se kahA gayA hai| isI kA nAma to pravezanaka hai jo vijAtIya trindrimAM utpanna thAya che? ke caturindrimAM utpanna thAya che? ke paMce ndrimAM utpanna thAya che? mahAvIra prabhunA uttara-3 gAMgeya ! (1) te mendriyAmA mayA (2) prindrimAM athavA (3) trIndrimAM athavA (4) caturindriyamAM athavA (5) pondrimAM utpanna thAya che. A rIte ahIM eka jIvanA tiryacanika pravezanakamAM pAMca bhaMga kahyA che. je ke eka tiryaMcanika jIva ekendrimAM kadI paNa utpanna thate dekhAto nathI, kAraNa ke pratisamaya tyAM anaMta jIne utpAda thatuM rahe che chatAM paNa ahIM eka jIvane ekendrimAM je utpAda batAvyuM che te devAdi paryAyamAMthI nIkaLIne je jIva tyAM utpanna thAya che te jIvanI apekSAe batAvavAmAM Ave che. vijAtIya paryAyamAMthI ( anya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 4032 sU014 tiryagyonika pravezanaka nirUpaNam 261 vijAtIyeSu pravizati tat pravezanakaM kathyate / sajAtIyastu sajAtIyeSu praviSTa eveti naitat pravezanakaM kathyate / dvayorapi tiryagyonikayorekaikasmin sthAne yugapat samutpAdevi ekendriyAdipadeSu paJcaiva bhaGgA bhavanti / etadeva sUcayitumAha - ' do bhaMte / tirikkhajoNiyA pucchA ?' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta / dvau khalu tiryagyoniko kim ekeSu bhavataH ? kiMvA dvIndriyeSu, kiMvA zrIndri yeSu, kiMvA caturindriyeSu, kiMvA ndriyeSu bhavataH ? iti pRcchA, bhagavAnAha - 'gaMgeyA! egidie vA hojjA, va paMcidie vA hojjA' he gAGgeya dvau ! tiryagyoniko ekendriyeSu vA bhavata yAvat dvIndriyeSu vA trIndriyeSu vA caturindriyeSu vA, paJcendriyeSu vA, bhavataH paryAya se Akara ke vijAtIya paryAyoM meM praveza karatA hai ( utpanna hotA hai) isa apekSA eka jIva bhI pravezanaU meM prApta hotA hai| sajAtIya jIva sajAtIya paryAya meM utpanna ho jAve- ise pravezanaka nahIM kahA gayA hai kyoM ki vaha to usameM praviSTa hI hai| do tiryagyonika jIva hoM aura jaba unakA eka hI sthAna meM eka sAtha utpAda hotA hai taba bhI ekendriyAdipadoM meM pAMca hI bhaMga hote haiM isa bAta ko sUtrakAra kahate haiMisameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai - ( do bhaMte! tirikkhajogiyA pucchA ) he bhadanta / do tiryagyonika jIva kyA ekendriyoM meM hote haiM ? athavA dvIndriyoM meM hote haiM ? yA tehandriyoM meM hote haiM ? yA cauindriyoM meM hote haiM? yA paMcendriyoM meM hote haiM ? uttara meM prabhu kahate haiM- (gaMgeyA ! egidie vA hojjA, jAva paMcidie vA hojjA) he gAMgeya / tiryagyonika jIva ekendriyoM meM bhI hote haiM yAvat dvIndriyoM meM bhI hote haiM, teindriyoM meM bhI hote haiM, cauindriyoM meM bhI hote haiM tathA paMcendriyoM gatimAMthI ) nIkaLIne vijAtIya paryAyamAM jIvane praveza thavA utpatti thavI, tenuM nAma ja pravezanaka che. e apekSAe te pravezanakamAM eka jIva paNa sabhavI zake che. sajAtIya jIva sajAtIya paryAyamAM utpanna thai jAya tA tene pravezanaka kahetrAya nahIM, kAraNu ke te te temAM praviSTa ja che. e tiya gyAnika jIvA jyAre eka ja sthAnamAM eka sAthe utpAda thAya che, tyAre paNa ekendriyAdi paTTAmAM pAMca bhaga ja thAya che e ja vAta sUtrakAra have prakaTa kare che. gAMgeya bhAgugAranA prazna - " do bhaMte! tirikkhajoNiyA pucchA " he bhaddanta 1 tiya carcAnika pravezana dvArA tiryaMcabhava grahaNa karatA e tiya ca cainika jIvA zuM ekendriye!mAM utpanna thAya che ? ke brindriyAmAM utpanna thAya che ? ke trIndriyAmAM utpanna thAya che ? ke caturindrAmAM utpanna thAya che ? ke pAMcendriAmAM utpanna thAya che ? mahAvIra alunA uttara- " gaMgeyA ! egidiesu vA hojjA, jAva pa'cidisu vA hojjA " 3 gAMgeya ! te me tiryayayoti va (1) yendriyAbhAM paNa utpanna thAya che, (2) athavA te be tiya`cayeAnika jIva dvIndriyAmAM pazu utpanna thAya che, (3) athavA tee trIndriyAmAM paNa utpanna thAya che. (4) athavA teo caturindriyAmAM paNa utpanna thAya che. (5) athavA teo poMce. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 bhagavatIsUtre tathAhi-dvau ekendriyeSu 1, dvau dvIndriyeSu 2, dvau trIndriyeSu 3, dvau caturindriyeSu 4, dvau pazcendriyeSu 5 / iti paJcabhaGgAH 5 ||ath dvikasaMyogibhaGgAnAha'ahavA ege egidiesu hojjA. ege beiMdiemu hojjA' athavA ekastiryagyonikaH ekendriyeSu bhavati, ekaH aparastiyaMgyoniko dvIndriyeSu bhavati / tadeva pazyate-- ekendriyeSu dvIndriyeSu 1, dvIndriyeSu-caturindriyeSu 6, ekendriyeSu trIndriyeSu 2, dvIndriyeSu-paJcendriyeSu 7, ekendriyeSu caturindriyeSu 3, trIndriyeSu-caturindriyeSu 8, ekendriyeSu paJcendriyeSu, 4, trIndriIyeSu-paJcendriyeSu 9 dvIndriIyeSu trIndriyeSu 5, caturindriyeSu-pazcandriyeSu 10 meM bhI hote haiN| inameM pAMca bhaGga isI prakAra se hote haiM-do tiryagyo nika jIva ekendriyoM meM hote haiM 1, athavA do tiryagyonika jIva do indriyoM meM hote haiM 2, athavA do tiryagyonika jIva teindriyoM meM hote haiM 3, athavA do tiryagyonika jIva cauindriyoM meM hote haiM 4, athavA do tiryagyonika jIva paMcendriyoM meM hote haiM 5, isa prakAra se ye do tirya: gyonika jIvoM ke ekatva meM pAMca bhaMga hote haiM aba inake vikasaMyogI bhaMgoM ko prakaTa karane ke liye sUtrakAra kahate haiM-(ahavA ege egidie hojjA, ege beiMdiesu hojjA) athavA do tiryagyonika jIvoM meM se eka tiryagyonika jIva ekendriyoM meM hotA hai aura eka do indriyoM meM hotA hai 5, athavA-eka tiryagyonika jIva ekendriyoM meM hotA hai dUsarA eka teindriyoM meM hotA hai 2, athavA-eka tiryagyonika jIva ekendriyoM meM hotA hai dUsarA eka cau indriyoM meM hotA hai 3, athavA-eka tiryagyonika jIva ekendriyoM meM hotA hai, dUsarA eka paMcendriyoM meM hotA ndrimAM paNa utpanna thAya che. A rIte ahIM pAMca ekasaMgI bhaMga bane che. have sUtrakAra temanA brikasaMyogI bhagenuM kathana kare che - " ahavA ege egidiesu hojA, ege beiMdirasu hojjA" athavA re tinika mAMthI eka tirthagenika jIva ekendrimAM utpanna thAya che ane bIje brindrimAM utpanna thAya che. (2) athavA eka ekendrimAM upana thAya che ane eka trindrimAM utpanna thAya che. (3) athavA eka tiyonika jIva ekendriyomAM utpanna thAya che ane eka caturindriyAmAM 4) athavA eka ekendriyomAM ane eka paMcendriyomAM utpanna thAya che (5) zrIbhagavatI.satra: 8 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0sa0 9 u032 sU014 tirthagyonikapravezanakanirUpaNam 263 evaM dvayostirazcorekaikasthAne yugapatpaveze paJca, dvikasaMyoge ca dazeti sarve pazcadaza bhaGgAH 15 bhavantIti / atha saMkSepArtha jyAdInAmasaMkhyAtaparyantAnAM tiryagyonikAnAM pravezanakamatidizamAha-' evaM jahA neraiyapavesaNae tahA tirikkhajoNiyapavesaNae vi bhANiyabve jAva asaMkhejjA' evaM pUrvoktarItyA yathA nairayikapavezanakA dvayAdisayogA bhaNitA stathA tiryagyonikamavezanake'pi hai 4, athavA eka tiryagyonika jIva ve indriyoM meM hotA hai, dUsarA eka trIndriyoM meM hotA hai 5, athavA eka dvIndriyoM meM hotA hai aura eka cauindriyoM meM hotA hai 6, athavA eka hIndriyoM meM hotA hai aura dUsarA paJcendriyoM meM hotA hai 7, athavA eka te indriyoM meM hotA hai aura dUsarA cauindriyoM meM hotA hai 8, athaga eka teindriyoM meM hotA hai aura dUsarA paMceMndriyoM meM hotA hai 9 athavA eka cau indriyoM meM hotA hai aura dUsarA paMceMndriyoM meM hotA hai 10 isa taraha se do tiryazcoM ke eka 2 sthAna meM eka sAtha praveza meM 5, bhaMga aura dvika saMyoga meM 10 bhaMga ye donoM milAkara 15 bhaMga hote haiM / aba sUtrakAra isa prakaraNa ko saMkSipta karane ke nimitta tIna Adi se lekara asaMkhyAta taka ke tiryagyonikoM ke pravezanaka dUsaroM ke samAna haiM aisA batAne ke liye kahate haiM-(evaM jahA neraiyapavesaNae tahA tirikkha joNiyapavesaNae vi bhANiyabve jAva asaMkhejjA) jisa prakAra nairayika pravezanaka meM vyAdi saMyoga kahe gaye athavA eka hIndriyomAM ane eka trIndriyomAM utpanna thAya che. (6) athavA eka hIndrimAM ane eka caturindrimAM utpanna thAya che. (7) athavA eka kIndrimAM ane eka paMcendrimAM utpanna thAya che. (8) athavA eka te IndrimAM ane eka cauIndrimAM utpanna thAya che. (9) athavA eka taIndri mAM ane eka paMcendrimAM utpanna thAya che. (10) athavA eka cauIndricimAM ane eka paMcendrimAM utpanna thAya che. A rIte be tiryaMcanA eka eka sthAnamAM eka sAthe pravezanI ape. kSAe 5 bhaMga ane brikasaMyogamAM 10 bhaMga thAya che. e bane maLIne dusa 15 / thAya che. have sUtrakAra A prakaraNane saMkSiptamAM kahevAne mATe traNathI laIne asaMkhyAta paryaMtanA tirthagenikanuM prarezanaka nArakonA pravezanaka jevuM ja che ema batAvavAne mATe kahe che ke - "evaM jahA neraiyapavemaNara, tahA tirikkhajoNiyapavesaNae vi bhANiyanve jAva asaMkhejjA" 2 mA 2.4 pravezanamA cAsiyo (siyosa zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 bhagavatI sUtre " saMyogA bhaNitavyAH / yAvat asaMkhyAtAH dvAdayo'saMkhyAtaparyantAH saMyogAH kartavyAH, tathAca - dvau trayazcatvAraH paJca Sad, sata, aSTa, nava, daza, saMkhyAtAH asaMkhyAtAzceti nairayikapravezana samAnameva sarva bodhyam, kintu tatra saptasu ratnaprabhAdi pRthivISu ekAdayo nehayikA utpannatvena uktAH tiryagyonikAstu ekAarenes paJca kendriyAdiSu sthAneSu utpannatvena vaktavyAH, tato vikalpanAnAtvaM bhavati, taccAbhiyuktena pUrvoktanyAyena svayamevAvagantavyam / haiM usI taraha se tiryagyonika pravezana meM bhI ye saba saMyoga kahanA cAhiye usI taraha se yahAM tiryagyonika pravezanaka meM do se lekara asaMkhyAta paryanta pravezanaka kahanA caahiye| isa taraha inakA dvika saMyoga, trika saMyoga, catuSkasaMyoga, paMca saMyoga, meM tIna se lekara saMkhyAta asaMkhyAta meM bhaMga saMkhyA jaisI nairayika pravezana meM prakaTa kI gaI hai vaisI hI upayoga lagA kara kaha denI cAhiye arthAt-do, tIna, cAra, pAMca, chaha, sAta, ATha, nau, daza, saMkhyAta aura asaMkhyAta ina titheca saMbaMdhI saba kathana nairafyaka pravezanaka ke samAna hI jAnanA cAhiye nairayika pravezana meM sAta ratnaprabhA Adi pRthivIdhoM meM eka Adi nairayikoM kI utpatti ko lekara bhaMga saMkhyA kahI gaI hai-taba ki yahAM niryagyonika pravezana meM pAMca ekendriyAdi sthAnoM meM tiryaJcoM kI utpatti ko lekara bhaMga saMkhyA kahI gaI hai| isaliye jaise vahAM vikalpoM meM nAnApana AyA vagere) nuM kathana karavAmAM AvyuM che, e pramANe tiya cainika pravezanakamAM paNa samasta sayAganuM kathana karavuM joie. jema naivika pravezanakamAM ekathI laine asa khyAta paryantanA nArakAnA bhagA kahevAmAM aAvyA che tema ahIM ekathI laIne asa MkhyAta paryantanA tiya caiAnA tiyaMgyAnika pravezanakanA bhaMgA uvA lekhe. kheDa, me, bhAgu, thAra, pAMca, cha, sAta, ATha, nava, haza, sakhyAta ane asakhyAta tiyAnA tiyaaizanika pravezanakanuM varcuna eTalA ja nArakAnA nairayika pravezanaka pramANe ja samajavuM. temanA DriMkasa ceAgI, trIkasa yAgI catuSTasayAgI ane paMcakasayAgI bhageAnuM samasta kathana upayegapUrvaka kahI devuM joIe. nairayika pravezanakamAM ratnaprabhA Adi sAta pRthvImAM eka Adi nArakAnI utpatti thatI hAya che. tethI tyAM sAta narakAmAM pravezanakanI apekSAe saptasaceAgI bhaga pacantanA bhagA kahevAmAM AvyA che. paNa tiryaMcainika pravezanakamAM ekendriyathI laine pacendriya paryantanA pAMca ja utpatti sthAne hAvAthI ekathI laIne pacakasage kahevAmAM AvyA che. te kAraNe nArakanI zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prameyaSandrikA TI0 209 u032sU0 14 tiryagyonikapravezanakanirUpaNama 265 ___ atha mukhabodhArtha kecid bhaGgAH pradayante, tatra-trikasaMyoge eDbhaGgAnAhaekendriyepu, dvIndriyeSu, trIndriyeSu 1, ekendriyeSu dvIndriyeSu caturindriyeSu 2 / ekendriyeSu dvindriyeSu paJcendriyeSu 3 / ekendriyeSu zrIndriyeSu caturindriyeSu 4 / ekendriyeSu trIndriyeSu paJcendriyeSu 5, ekendriyeSu caturindriyeSu paJcendriyeSu 6 / hai vaisA hI nAnApana yahAM para bhI A jAtA hai parantu nAnApana Ane para bhI nairathikoM ke bhaMga saMkhyA kI apekSA yahAM bhaMgasaMkhyA meM bhinnatA AtI hai yaha bAta saba upayoga pUrvaka vicAra karane se pUrvokta paddhati bArA svayaM samajhI jA sakatI hai| ina bhaMgoM kA sukhapUrvaka bodha karAne ke liye yahAM kitaneka bhaMga prakaTa kiye jAte haiM-tiryagyonikoM ke dvikasaMyoga meM jaise 10 bhaMga hue kahe gaye hai isI prakAra se trikasaMyoga meM inake chaha bhaMga isa prakAra se hote haiM-tIna tiryagyonikoM meM se koI eka tiryagyonika jIva ekendriyoM meM, koI eka dvIndriyoM meM, koI eka teindriyoM meM hotA hai 1, koI eka jIva ekendriyoM meM, koI eka bIndriyoM meM aura koI eka cau indriyoM meM hotA hai 2, koI eka jIva ekendriyoM meM, koI eka doindriyoM meM, aura koI eka pazcandriyoM meM hotA hai 3, koI eka ekendriyoM meM, eka teindriyoM meM, eka cauindriyoM meM 4 / koI eka jIva ekendriyoM meM, koI eka jIva bhaMga saMkhyA karatAM tiryaMcanI bhaMga-saMkhyAmAM bhinnatA jovA maLe che. e vAta upagapUrvaka vicAra karavAthI pUrvokta paddhati dvArA jAte ja samajI zakaya ema che chatAM e gene sukhapUrvaka bedha karAvavAne mATe ahIM keTalAka bhaga prakaTa karavAmAM Ave che. jemAM temanA dvikasogI 10 bhaMga thAya che, tema trikasaMgI 6 bhaMga thAya che, te cha bhaMga nIce pramANe samajavA- tiyacanika pravezanaka dvArA anya gatimAMthI tiya"cagatimAM praveza karatA traNa tire mane eka tiryacanika jIva ekendriyamAM, eka dvIndrijemAM ane eka gIndrimAM utpanna thAya che. (1) athavA eka ekendriyAmAM eka hIndriomAM ane eka caturindrimAM utpanna thAya che. (2) athavA eka ekendriyamAM, eka dvIndriyomAM ane eka paMcendrimAM utpanna thAya che. (3) athavA eka ekendriyamAM, eka teIndrimA ane eka caturindrimAM utpanna thAya che. (4) athavA eka jIva ekendriyamAM, eka jIva teIndrimAM ane eka jIva paMcendrimAM utpanna thAya che. (5) ke eka jIva ekendrimAM, zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaga tIsare catuSkasaMyoge caturbhaGgAnAha ekendriyeSu dvIndriyeSu caturindriyeSu 1 / ekendriyeSu dvIndriyeSu trIndriyeSu paJcendriyeSu 2 / ekendriyeSu vIndriyeSu caturindriyeSu paJcendriyeSu 3 / ekendriyeSu zrIndriyeSu caturindriyeSu paJcendriyeSu 4 / paJcakasaMyoge eka bhaGgamAha-ekendriyeSu dvindriyeSu trIndriyeSu caturindriyeSu paJcendriyeSu 1 / te indriyoM meM aura koI eka paJcendriyoM meM hotA hai 5, koI eka jIva ekendriyoM meM, koI eka cau indriyoM meM aura koI eka paJcendriyoM meM hotA hai 6 isa prakAra se ye tiryagyonikoM ke tiryagyonikapravezanaka meM trikasaMyoga 6 bhaMga haiN| ___aba cAra tiryagyonikoM ke tiryagapravezanaka meM catuSkasaMyogaja cAra bhaMga isa prakAra se hote haiM-cAra tiryagyonika jIvoM meMse koI eka tiryagyonika jIva ekendriyoM meM hotA hai, koI eka jIva dIndriyoM meM hotA hai, koI eka trIndriyoM meM hotA hai aura koI eka cauindriyoM meM hotA hai 1, koI eka jIva ekendriyoM meM koI eka hIndriyoM meM, koI eka tei. ndriyoM meM aura koI eka pazcendriyoM meM hotA hai 2, koI eka ekendriyoM meM, koI eka dvIndriyoM meM, koI eka cauindriyoM meM aura koI eka paJcendriyoM meM hotA hai 3 koI eka ekendriyoM meM, koI eka teindriyoM meM, koI eka cauindriyoM meM aura koI eka paJcendriyoM meM hotA hai 4, pAMca tiryagyonika jIvoM ke paMcaka saMyoga meM eka bhaMga hotA hai-jo isa prakAra se hai-pAMca eka jIva caturindrimAM ane eka jIva paMcendrimAM utpanna thAya che. (6) A pramANe traNa tiryaMgyAnikenA tiryanika pravezanakamAM TikasagI dubhaMga bane che, have cAra tiryaMgyanikena tiyanika pravezanakamAM je cAra catuSkasaMyogI bhaMga bane che temane prakaTa karavAmAM Ave che-(1) cAra tiryaMgyani. kAmAM kaI eka jIva ekendriyamAM, keI eka jIva dvIndriyomAM, ke I eka jIva tendriyomAM ane keI eka jIva caturindriyamAM utpanna thAya che. (2) athavA eka jIva ekendrimAM, eka jIva dvIndriyomAM, eka jIva teIndrimAM ane eka jIva paMcendriomAM utpanna thAya che. (3) athavA eka jIva ekandriyamAM, eka jIva dvIndriyamAM, eka jIva caturindramAM ane eka jIva paMcendrimAM utpanna thAya che. (4) athavA eka jIva ekendriomAM, eka jIva indriyomAM, eka jIva caturindriyomAM ane eka jIva paMcendriyomAM utpanna thAya che pAMca tiryanikone paMcaka saMgamAM eka bhaMga thAya che, je A pramANe samajavo -tiryaMcenika pravezanaka dvArA ticabhavamAM praveza karatA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkAza09 u032 sU014 tiryagyonika pravezana kanirUpaNam 267 5-15-6-4-1=31 sarve ekatriMzadbhaGgA bhavanti 31 / evamagre'pi asaMkhyAta - paryantabhaGgAH karttavyAH | atrAnantAnAmekendriyAmutpAde'pi anantapadaM nAsti uktalakSaNasya pravezanakasyAsaMkhyAtAnAmevAsaMbhavAt / athotkRSTa padamadhikRtyaprAha - ' ukkosA bhaMte !' ityAdi / ' ukkosA bhaMte ! tirikkhajoNiyA pucchA gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta | utkarSAH utkRSTapadinaH tiryagyonikAH kim ekendriyeSu bhavanti ? kiMvA dvIndriyeSu kiMvA trIndriyeSu kiMvA caturindriyeSu kiMvA paJcendriyeSu bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! tiryagyonika jIvoM meM se koI eka jIva ekendriyoM meM hotA hai, koI eka dIndriyoM meM hotA hai, koI eka teindriyoM meM hotA hai, koI eka caur3andriyoM meM hotA hai aura koI eka paMcendriyoM meM hotA hai| isa prakAra se saba bhaMga 5-15-6-4-1 = 31 ho jAte haiM / isI prakAra se Age bhI asaMkhyAta taka bhaMga kara lenA caahiye| yahAM ananta ekendriya jIvoM kA utpAda hone para bhI jo ananta pada inake nahIM kahA gayA hai usakA kAraNa yaha hai ki ukta lakSaNavAlA yaha pravezanaka asaMkhyAta jIvoM ke hI ghaTita hotA hai ananta jIvoM ke yaha pravezanaka ghaTita nahIM hotA hai| aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM - ( ukkosA bhaMte! tirikkhajoNiyA pucchA ) he bhadanta ! utkRSTapadI tiryaJca yonika jIva kyA ekendriyoM meM hote haiM, yA dvIndriyoM meM hote haiM, yA teindriyoM meM hote haiM, kiM vA coi pAMca tiya cAmAMnA kAi eka jIva ekendriyeAmAM, koi eka jIva dvIndriyAmAM phrAI eka chatra trIndriyAmAM, keAI eka jIva caturindriyamAM ane koI eka jIva paoNMcendriyAmAM utpanna thAya che. A pramANe badhAM maLIne 5+15+6+4+1 = 31 lauMga thAya che se amAze abhyAta paryantanA tiryayAnA tirya. aiAnika pravezanakanA lagaiA samajI levA joie. ahIM ananta ekendriya jIvAnA utpAda thavA chatAM paNu anaMta jIvAnA tiyagyeAnika pravezanakanuM kathana karavAmAM AvyuM nathI kAraNa ke pUrNAMkata lakSaNuvALuM A pravezanaka asakhyAta jIvAnI apekSAe ja ghaTAvI zakAya che-ananta jIvAne A pravezanaka ghaTAvI zakAtuM nathI gAMgeya azubhArane azna -" ukkosA bhaMte! tirikkhajoNiyA pucchA he bhadanta ! utkRSTapadI tiya carcAnika jIve zuM ekendriyamAM utpanna thAya che ! ke TrindriyamAM utpanna thAya che? ke teindriyeAmAM utpanna thAya che? ke cauindriyAmAM utpanna thAya che ? ke paMcendriyAmAM utpanna thAya che ? zrI bhagavatI sUtra : 8 d Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 bhagavatIya sambe ni tAva egidiesu hojjA' he gAGgeya ! sarve'pi tAvat utkRSTapadinastiyaMgyonikAH ekendriyeSu bhavanti ekendriyANAmatibahUnAM pratisamayamutpAdAt 'ahavA egeMdiyaesu vA veiMdiesu vA hojjA' athavA kecana tiryagyonikA ekendriyeSu vA bhavanti, kecana dvIndriyeSu vA bhavanti ' evaM jahA neraiyA cAriyA tahA tirikkhajoNiyA vi cAreyavA' evaM pUrvoktarItyA yathA yathA nairayikApAritAH saMcAraviSayIkRtAstathA tiryagyonikA api cArayitavyAH saMcAraNIyAH 'egidiyaM amucaMtesu duyA saMjogo, tiyA saMjogo, caukkasaMjogo, paMcagasaMjogo ya uvaujjiUNa bhANiyanyo' ekendriyam amuJcatsu satsu dvikasaMyogaH trikasayogaH, catuSkasaMyogaH paJcakasaMyogazca upayujya-upayogaviSayIkRtya bhaNitavyaH / kiyatparyantamityAha-'jAva ahabA egidiemu vA beiMdiesu vA jAva paMcidiemu vA hojjA' yAvat athavA ekendriyeSu vA utkRSTapadinastiryagyonikA ndriyoM meM hote haiM, athavA paMcendriyoM meM hote haiM ? isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM-(savve vi tAva egidiesa hojA) utkRSThapadI tiryagyo nikajIva ekendriyoM meM hote haiM kyoM ki ekendriya jIvoM kA pratisamaya bahuta adhika saMkhyA meM utpAda hotA rahatA hai| (ahavA egediesuvA beiMdipa vA hojjA) kitaneka utkRSThapadI tiryazca ekendriyoM meM hote haiM aura kitaneka dIndriyoM meM hote haiN| (evaM jahA nerajhyA cAriyA-tahA tirikkhajoNiyA vi cAreyatvA) isa prakAra se jaisA nairathikoM kA saMcAra kiyA gayA hai, usI taraha se tiryagyonika jIvoM kA bhI saMcAra karanA cAhiye (egidiyaM amuMcatesu duyAsaMjogo, tiyAsaMjogo, caukkasaMjogo, paMcagasaMjogo ya uvaujjiUNa bhAgiyavyo jAva ahavA egidiesu vA beiMdiepsu vA jAva paMcidiessu vA hojjA) isa saMcAra meM mahAvIra prbhune| utta2-" sabve vi tAva egidiesu hojA" GepahI badhA jI ekendrimAM utpanna thAya che, kAraNa ke ekendriya jIvonI utpatti prati samaya adhiH saMdhyAmA thatI 23 cha. " ahavA egidiesu vA beiMdiema vA hojA" athavA Beans cSTI tiya"yo sandriyAmA apanna thAya cha sa TamA dvandrayAmA panta thAya che. " evaM jahA neraiyA cAriyA-tahA virikkhajoNiyA vicAreyavvA " bhathI vo narapiAnI sayAra 42vAmA mAnya cha, savA 4 tiya yonina 5 sayAra 42vo naye. "egidiyaM amaMsa dayAsaMjAgo, tiyAsaMjogo, caukkasaMjogo, paMcagasaMjogo ya uvajiUNa bhANiyavo jIva ahavA ege diesu vA, beiMdiesu vA, jAva pacidiesu vA hojA" mA yAramA sandriya 54ne ch| neme nahI. Ta zrIbhagavatI.satra: 8 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkA za09 u032 sU014 tiryagyonikapravezanakanikapaNam 269 bhavantItibhAvaH / tathAcAtraprakrame dvikasaMyogazcaturvidhaH, tathAhi-ekendriyeSu dvindriyeSu 1, ekendriyeSu trIndriyeSu 2, ekendriyeSu caturindriyeSu 3, ekendriyeSu paJcendriyeSu 4 / iti ctvaarH| trikasaMyogaH SaDvidhaH, tathAdi-ekendriyeSu dvIndriyeSu trIndriyeSu 1, ekendriyeSu dvindriyeSu caturindriyeSu 2, ekendriyeSu dvIndriyeSu paJcendriyeSu 3, eke. ndriyeSu trIndriyeSu caturindriyeSu 4, ekendriyeSu trIndriyeSu pazcendriyeSu 5, ekendriyeSu caturindriyeSu paJcendriyeSu 6 / iti SaT / ekendriya jIvoM ko nahIM chor3anA cAhiye-ataH ekendriya jIvoM ko sAtha pakar3a kara uskRSTapadI tiryagyonika jIvoM kA dvikasaMyoga, trika saMyoga, catuSkasaMyoga, aura paMcakasaMyoga upayoga pUrvaka vicAra karake "yAvat athavA ve ekendriyoMmeM do indriyoMmeM yAvat paJcendriyoM meM bhIhote haiM" yahA~ taka kahanA cAhiye-tathA ca isa prakramameM dvikasaMyoga4 prakAra hotAhai jese-utkRSTapadItiyaMca ekendriyoM meM, dvIndriyoM meM 1, ekendriyoM meM tei. ndriyoM meM 2, ekendriyoM meM coindriyoM meM 3, aura ekendriyoM meM evaM paJcendriyoM meM hote haiM 4 / isa prakAra se ye inake vikasaMyogaja cAra bhaMga haiN| inake trikasaMyogaja bhaMga 6 hote haiM-utkRSTapadI tiryaca ekendriyoM meM, dvIndriyoM meM, teindriyoM meM hote haiM 1, ekendriyoM meM, dvIndriyoM meM aura coindriyoM meM hote hai 2, ekendriyoM meM, dvIndriyoM meM, aura pnycendriya pada kAyama rAkhIne utkRSTapadI tiryacanikane brikasaMga, trikasarayoga catuSkasaMjoga ane paMcakasaMjoga upagapUrvaka vicAra karIne kahevuM joIe. temane paMcakasaMgI antima bhaMga A pramANe bane che-" athavA teo ekendrimAM, ane dvAdrithI laIne paMcendriya paryantanA jIvamAM utpanna thAya che. " A kramathI temane dvisiMga cAra prakAre thAya che-jemake (1) aSTapahI tiya ya sandriyAmA mane dIndriyomA, (2)mA mendriyomA sana indriyAmA, (3) athavA kendriyAmA sane yaundriyAmA, (4) athavA ndrimAM ane paMcendrimAM utpanna thAya che. A pramANe temanA drikasaragamAM cAra bhaMgabane che. have temanA trikasaMgamAM je 6 bhaMga bane che te nIce pramANe samajavA-(1) utkRSTapadI tiryaMca ekendrimAM, hIndrimAM, ane trIndrimAM utpanna thAya che, (2) athavA ekendrimAM, hIndrimAM ane caturindrimAM utpanna thAya che, (3) athavA ekendrimAM, hIndrimAM ane paMcendrimAM zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 bhagavatIsUtre catuSkasaMyogazcaturvidhaH, tathAhi-ekendriyeSu dvIndriyeSu trindrayeSu caturindriyeSu 1, ekendriyeSu dvIndriyeSu zrIndriyeSu paJcendriyeSu 2, ekendriyeSu dvIndriyeSu caturindri. yeSu paJcendriyeSu 3, ekendriyeSu trIndriyeSu caturindriyeSu paJcendriyeSu 4, iti ctvaarH| paJcakasaMyoga ekavidhaH, tathAhi-ekendriyeSu dvIndriyeSu trIndriyeSu caturindriyeSu paJcendriyeSu 1, ityekaH 1 / evaM sarve (4-6-4-1=15) paJca daza bhavantIti bodhyam / ndriyoM meM hote haiM 3, ekendriyoM meM teindriyoM meM aura coindriyoM meM hote haiM 4, ekendriyoM meM, teindriyoM meM aura paJcendriyoM meM hote haiM 5 ekendriyoM meM, coindriyoM meM aura paMcendriyoM meM hote haiM 6 isa prakAra se ye trikasaM. yogaja 6 bhaMga haiN| catuH saMyogaja inake cAra bhaMga isa prakAra se haiM-ekendriyoM meM dIndriyoM meM teindriyoM meM aura cAra indriyoM meM utkRSTapadI tiryaMca hote haiM 1, ekendriyo meM, dvIndriyoM meM teindriyoM meM aura paMcendriyoM meM ye hote haiM 2, ekendriyoM meM, dIndriyoM meM, coindriyoM meM aura paMcendriyoM meM, ye hote haiM 3, ekendriyoM meM, teindriyoM meM, coindriyoM meM, aura paMcendriyoM meM ye hote haiM / isa prakAra se ye utkRSTapadI tiyaMcoM ke tiryagbhava pravezanaka meM catuH saMyogaja cAra bhaMga haiN| inakA paMcaka saMyogaja bhaMga eka prakAra kA hI hai-jaise ye utkRSThapadI tIrthaca kitaneka ekendriyoM meM hote haiM, kitaneka do indriyoM meM, utpanna thAya che. (4) athavA ekendrimAM, trIndrimAM ane caturindrimAM utpanna thAya che (5) athavA ekendriyamAM, trIndrimAM ane paMcendrimAM utpanna thAya che. (6) athavA ekendrimAM, caturindrimAM ane paMcendrimAM utpanna thAya che. temanA catuSkasaMgamAM nIce pramANe cAra bhaMga bane che. (1) utkRSTapadI tiryace ekendri, prindriye, trIndriya ane caturindriyamAM utpanna thAya che, (2) athavA teo ekendrimAM, dvindrimAM, trIdrimAM ane paMcendri mAM utpanna thAya che. (3) athavA ekendriyamAM, dvIjiye mAM, caturindrimAM ane paMcendrimAM utpanna thAya che. (4) athavA ekendrimAM, trIndrimAM, caturindrimAM ane paMcendriyamAM utpanna thAya che. temane paMcakasaMgI eka ja bhaMga nIce pramANe bane che-utkRSTapadI keTalAka tiya ce ekendrimAM, keTalAka kIndrimAM, keTalAka gIndrimAM, keTalAka caturindrimAM ane keTalAka yandriyAmA utpanna thAya che. bhArIta pusa 4+6+4+1311 thAya che. zrIbhagavatI.satra: 8 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za9 u032sU014 tirthayonikapravezanakanirUpaNam 271 ___ atha tiryagyonikAnAmeva ekendriyAditiryagyonikapravezanakasyAlpabahubAdivaktavyatAmAha-' eyassa NaM bhaMte !' ityAdi ! 'eyassa NaM bhaMte ! egi diyatirikkhanoNiyapavesaNagassa jAva paMciMdiyatirikkhajoNiyapavesaNagassa ya kayare kayare hito jAva visesAhiyA vA ?' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! etasya khalu ekendriyatiryagyonikamavezanakasya yAvat-dvIndriyatiryagyonikapavezanakasya, trIndriyatiryagyonikapravezanakasya, caturindriyatiryagyonikamavezanakasya paJcendriyatiryagyonikapravezanakasya ca madhye katarANi tiryagyonikamavezanakAni katarebhyastiryagyonikapavezanakebhyaH stokAni vA, bahukAni vA, tulyAnivA, vizeSAdhikAni vA bhavanti ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! sambatyovA paMciMdiyatiriksvajoNiyapavesaNayA, cauridiyatirikkhanoNiyapavesaNayA, visesAhiyA' kitaneka teindriyoM meM, kitaneka cauindriyoM meM aura kitaneka paMcendriyoM meM hote haiM 1 isa prakAra se 4-6-4-1 milakara kula 15 bhaMga inake haiM ____ aba sUtrakAra tiryagyonika jIvoM ke alpa pahutva kA kathana karate haiM-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-he bhadanta ! (eyassa egidi. yatirikkhajoNiyapavesaNagassa jAva paMcidiyatirikkhajoNiyapavesaNagassa kayare kayarehiMto jAva visesAhiyA vA) ekendriya tiyaMgyonikapravezanaka yAvat dvIndriyatiryagyonikapravezanaka teindriya tiryagyonikaprave. zanaka cauindriyatiryagyonika aura paMcendriyatiryagyonika pravezanaka inameM kauna pravezanaka kisa pravezanakakI apekSAse stoka (alpa) haiM ? kauna kisa kI apekSAse bahuta haiM? kauna kisakI apekSAse tulya haiM ? kauna kisa kI apekSA se vizeSAdhika haiM ? isake uttara meM pramu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (savvatthovA paMciMdiya tirikkha joNiyapavesaNayA ) tiryagapaMce ___ inya ma na prazna-" eyarasa egi diyatirikkhajoNiyapavesaNagassa jAva paci diya tirikkha noNiyAveSaNagassa kayare kayarehito jAba visesAhiyA ? bhadanta ! ekendriya tiryaMcanika pravezanakathI laIne paMcendriya tiryaca. yonika pravezanaka paryAnA pAMca pravezanamAMnA kayA kayA pravezanamAM kayAM pravezanake karatAM alapajIne praveza thato rahe che? kayA kayA pravezanakomAM kayA kayA pravezanake karatAM vadhAre jIvana praveza thato rahe che? kayA kayA pravezanakamAM kyA kayA pravezanako jeTalAM ja chone praveza thato rahe che? ane kayA kayA pravezanakomAM kyA kayA pravezanake karatAM vizeSAdhika jIne praveza thatuM rahe che? zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIne he gAGgeya ! savestokAni pazcendriyatiyagyonikapravezanakAni bhavanti pazcandriya tiryagjIvAnAM stokatvAt kintu tadapekSayA caturindrayatiryagyonikapravezanakAni vizeSAdhikAni bhavanti, ' teiMdiyatirivakhanoNiyapavesaNayA, vilasAhiyA' caturindriyatiryagyonikapravezanakApekSayA trindriyatiyagyonikapravezanakAnivizeSAdhikAni bhavanti, 'beiMdiyatirikvajoNiyapavesaNayA visesAhiyA' trIndriyatiryagyonikapravezanakApekSayA dvindriyatiyagyonikapravezanakAni vizeSAdhikAni bhavanti, 'egidiyatirikkhanoNiyapavemaNayA visesAhiyA ' dvIndriyatiryagyonikapavezanakApekSayA ekendriyatirthayonikapravezanakAni vizeSAdhikAni bhavanti / evaM ca pazcendriyatiryagyonikapravezanakApekSayA caturindriyAdi pradhezanakAni paraspareNa vizeSAdhikAni bhavantItibhAvaH // mu0 14 // ndriya yonika pravezanaka saba se kama haiM kyoM ki tiryagyonika paMcendriya jIva aura tiryagyonika jIvoM kI apekSA stoka haiN| isa paMcendriya tiryagyonika pravezanaka kI apekSA cauindriyatiryagyonika pravezanaka vizeSAdhika haiN| cauindriyatiyagyonika pravezanaka kI apekSA teindriyatiryagyonika pravezanaka vizeSAdhika haiN| tehandriyaniryagyonika pravezanaka kI apekSA do indriyaliyaMgyonika pravezanaka vizeSAdhika haiN| do indriyatiryagyonika pravezanaka kI apekSA ekendriyatiryagyonika praveza naka vizeSAdhika haiN| isa taraha se paMcendriyatiyaMgyoMnika ko apekSA cauindriyatiryagyonika pravezanaka, cauindriyatiryagyonika pravezanaka kI apekSA teindriyatiryagyonika pravezanaka Adi paraspara meM vizeSAdhika hote haiM / / sU0 14 // bhaDAvI2 pramunI uttara ---" sambandhovA paci diyatirikkhajoNiyapavesaNayA" mAMgeya ! payandriya tiya yaye nira pravezanamA sothI mewi chone praveza thAya che, kAraNa bIjA tiryacanika jI karatAM paMcendriya tiya alpa pramANamAM hoya che. paMcendriya nirdhAnika pravezanaka karatAM caturindriya tiryacanika pravezanakamAM vizeSAdhika jIvone praveza thayA kare che. caturindriya tirthAnika pravezanaka karatAM trIndriya tiryAnika pravezanakamAM vizeSAdhika jIne praveza thayA kare che. trIndriya tiryanika pravezanaka karatAM dviyi tinika pravezanakamAM vizeSAdhika jIvana praveza thayA kare che ane dvidriya tiyonika pravezanaka karatAM ekendriya tiryaMcenika pravezanakamAM vizeSAdhika jIne praveza thayA kare che. A rIte paMcendriya tirthagenika pravezanakathI laIne viparIta krame AvatA ekendriya paryantanA pravezanamAM uttarottara vizeSAdhikatA kahevAmAM Avela che. je sU. 14 che zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % E3 prameSacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 15 manuSyapravezanakanirUpaNam 21 mnussymveshnkvktvytaa| mUla-." maNussapavesaNaeNaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? gaMgeyA ! duvihe paNNate, taM jahA saMmucchimamaNussapavesaNae, gabbhavakkaMtiyamaNussapavesaNae ya / ege bhaMte ! maNusse maNussapavesaNaeNaM pavisamANe kiM samucchimamaNussesu hojjA, gabbhavatiyamaNussesu hojA ? gaMgeyA ! saMmucchimamaNussesu vA hojjA, gambhavatiya--maNussesu vA hojjA / do bhaMte ! maNussA0 pucchA ? gaMgeyA ! saMmucchimamaNussesu vA hojA, gabbhava tiyamaNussesu vA hojA, ahavA ege saMmucchimamaNussesu vA hojA, ege ganbhavatiyamaNussetu vA hojA, evaM eeNaM kameNaM jahA neraiyapavesaNae tahA maNustapavesaNaevi bhANiya jAva dasa / saMkhejA bhaMte ! maNussA pucchA ! gaMgeyA ! saMmucchimamagussesu vA hojA, gabbhavatiyamaNussesu vA hojA, ahavA ege samucchimamaNussesu hojA, saMkhejA gabbhavatiyamaNussesu vA hojA, ahavA do samucchimamaNussesu hojA, saMkhejA gambhavakratiyamaNussesu hojjA, evaM ekke ussAritesu jAva ahavA saMkhejA saMmucchimamaNussesu hojA, saMkhejA gabbhavakkaMtiya maNassesu hojA / asaMkhejA bhNte| maNussA pucchA, gNgeyaa| savve vi tAva saMmucchimamaNussesu hojA, ahavA asaMkhejjA saMmucchimamaNussesu, ege gabbhavaMkkAtiyamaNussesu hojjA, ahavA asaMkhejA saMmucchimamaNussesu, do gabbhavakkaMtiyamaNussesu bha-35 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 bhagavatIsUtre hojA, evaM jAva asaMkhenA saMmucchimamaNussesu hojA, saMkhejA gabbhavaka kaMtiyamaNussesuvA hojA // ukkosA bhaMte / maNussA pucchA, gaMgeyA / savye vi tAva saMmucchimamaNussesu hojA, ahavA saMmucchimamaNussesu vA, gabhavakkaMtiyamaNussu vA hojA // eyassa NaM bhaMte ! saMmUcchimamaNussa pavesaNagassa ganbhavaka kaMtiyamaNussapavesaNagassa kayare karehiMto jAva visesAhiyA ? gaMgeyA savatthovA gavbhavakkaM tiyamaNussapa vesaNayA, saMmucchimamaNussapavesaNayA, asaMkhejAguNA // sU015 // chAyA -- manuSyapravezanakaM khalu bhadanta ! katividhaM prajJaptam ? gAGgeya ! dvividhaM prajJaptam, tatrayA-saMmUcchimamanuSyamavezanakaM, garbhavyutkrAntikamanuSya pravezanakaM ca / eko bhadanta ! manuSyo manuSyamavezanakena pravizan kiM saMmUcchimamanuSyeSu bhavati, garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavati ? gAGgeya ! saMmUcchima manuSyeSu SA bhavati, garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavati / dvau bhadanta ! manuSyau pRcchA ? gAGgeya saMmUcchimamanuSyeSu vA bhavataH garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavataH, athavA ekaH saMmUrcchamanuSyeSu vA bhavati, eko garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavati / evam etena krameNa yathA nairayikamavezanakam tathA manuSya pravezana kamapi bhaNitavyam / yAvat daza / saMkhyAH bhadanta | manuSyAH pRcchA, gAGgeya ! saMmUcchimamanuSyeSu vA bhavanti, garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti, athavA ekaH saMmUcchimamanuSyeSu bhavati, saMkhyeyAH garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti, athavA dvau saMpUcchimamanuSyeSu bhavataH, saMkhyeyAH garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavanti, evam ekaikam utsAriteSu satsu yAvat athavA saMkhyeyAH saMpUcchimamaSyeSu bhavanti, saMkhyeyA garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavanti / asaMkhyeyAH bhadanta ! manuSyAH pRcchA, gAGgeya ! sarve'pi tAvat saMmUcchima manuSyeSu bhavanti, athavA asaMkhyeyAH samUcchima manuSyeSu, eko garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavati, athavA asaMkhyeyAH saMmUcchimamanuSyeSu dvau garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavataH, evaM yAtrat asakhyeyAH saMpUcchimamanuSyeSu bhavanti, saMkhyeyAH garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhvnti|| utkRSTAH bhadanta ! manuSyAH pRcchA ? gAGgeya ! sarve'pi tAvat saMmUcchimamanuSyeSu bhavanti, athavA sa mUcchimamanuSyeSu vA garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti // ! zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u032 sU0 15 manuSyapravezanakanirUpaNam 275 etasya khalu bhadanta ! saMmUchimamanuSyapravezanakasya garbhavyutkrAntikamanuH dhyamavezanakasya ca katarANi katarebhyo yAvat vizeSAdhikAni ? gAGgaya ? sarvasto. kAni garbhavyutkrAntikamanuSyapravezanakAni samUcchimAnuSyapravezanakAni asaMkhyeyaguNAni / / mU0 15 // TIkA---atha manuSyapravezanakamadhikRtya prAha-' maNussAvesaNae NaM bhaMte' ityAdi / 'maNussa pavetaNaeNaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? ' gAGgeyaH pRcchatihe bhadanta ! manuSyapravezA khalu katividhaM prajJaptam ? bhagavAnAha- gageyA ! duvihe paNatte' he gAGgeya ! manuSyapravezanakaM dvividhaM prajJaptam, 'taM jahA-saMmu. cchimamaNussapavesaNae, gabbhavatiyamaNussapavesaNae ya' tadyathA-samUcchima manuSyapravezanakam, garbhavyutkrAntikamanuSyapravezanakaM ca / gAGgeyaH pRcchati'ege bhaMte ! maNusse maNussapavesagaeNaM pavisamANe kiM samucchimamaNussesu manuSyapravezanaka vaktavyatA 'maNussapavesaNaeNaM bhate ! kaivihe paNNatte' ityaadi| TIkArtha-sUtrakAra ne isa sUtra dvArA manuSya pravezanaka kA varNana kiyA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-(maNussapavesaNaeNaM bhaMte ! kavihe paNNatte) he bhadanta ! manuSya pravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA) he gAMgeya! (duvihe paNNatte) manuSya pravezanaka do prakAra kA hotA hai (taM jahA) jaise-(saMmucchimamaNussapavesaNae, ganbhavatiyamaNuslapavesaNae ) eka saMmUcchima manuSya pravezanaka aura dUsarA grbhjmnussyprveshnk| manuSya pravezana 140yatA" maNussapakesaNaeNaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? tyAha TIkAI-sUkAre A sUtramAM manuSya pravezanakanuM varNana karyuM che. A viSaya anusakSIna geya mAranI prazna-" maNussa pavesaNaeNa' bhaMte ! kara vihe paNNatte 1" he mahanta ! bhanuSya pravezananA 21 12 mA cha / mahAvIra prbhune| uttara---" gaMgeyA ! " in5 ! " duvihe paNNattetaMjahA " manuSya pravezana nA nInye pramANe ye 2 4 cha-" saMmucchima. maNussapavesaNae gabbhavatiyamaNussapavesaNae " (1) bhUmi manuSya ave. zana, mana (2) le manuSya pravezana4. - zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUrya hojjA, gambhavakaMtiyamaNussemu hojjA ? ' he bhadanta ! eko manuSyapravezanakena bhavizana-manuSyapravezanakaM kurvan kiM samUcchimamanuSyeSu bhavati ? kiMvA garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavati ? bhagavAnAi-'gaMgeyA ! samUcchima maNussesu vA hojjA, gabbhavakkaMtiyamanussesu vA hojjA he gAGgeya ! eko manuSyo manuSya pravezanaka kurvan saMmUcchimamanuSyeSu vA bhavati garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavati / gAGgeyaH pRcchati-do bhaMte ! maNussA0 pucchA' he bhadanta ! dvau manuSyau manuSyapravezanakena pravizattau ki saMmUchimamanuSyeSu bhavataH 1 kiMvA garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavataH ? aba gAMgeya prabhuse aisA pUchatehaiM-(ege bhaMte ! maNusse maNussapavesaNaeNaM pavisamANe kiM samucchimamaNussepTa hojjA,gambhavatiyamaNussesu hojjA he bhadanta ! koI eka manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhavagrahaNa karatA huA kahAM para hotA hai ? kyA saMmUcchima manuSyoM meM hotA hai yA garbhajamanuSyoM meM hotA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA!) he gAMgeya ! (saMmucchimamaNussesu dhA hojjA, ganbhavatiyamaNussesu vA hojjA) manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karatA huA eka manuSya saMmUchima manuSyoM meM hotA hai athavA marbhajamanuSyoM meM bhI hotA hai| __ aba gAMgeya prabhu se aimA pUchate haiM-(do bhaMte ! maNussA0 pucchA) he bhadanta ! manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue kahAM hote haiM kyA ve saMmUcchima manuSyoM meM hote haiM yA garbhajamanuSyoM ___ geya a||2 prazna-" ege bhaMte ! magusse maNussapavesaNaeNaM pabi. ghamANaM ki samucchimamaNussesu hojjA, gambhavatiyamaNussesu hojjA". bhadanta ! manuSya pravezanaka dvArA manuSyabhava grahaNa kaste kaI eka puruSa kayAM utpanna thAya che? zuM te saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che? ke garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che ? mahAvIra prbhun| uttara-" gaMgeyA !"gAMgeya ! " samucchima maNussesa SA hojA ganbhavatiyamaNussesu vA hojjA" manuSya pravezana dvArA manuSyasa aruNa karato kaI eka manuSya saMmUchima manuSyamAM paNa utpanna thAya che ane garbhaja manuSyamAM paNa utpanna thAya che. ___geya mArane prazna-" do bhave ! maNussA pucchA" mahanta ! manuSya pravezanaka dvArA manuSyabhavamAM praveza karatA be manuSya kayAM utpanna thAya che? zuM teo saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che? ke garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che ? zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI03097032 sU015. manuSyapravezanakaniparuNam 277 iti pRcchA 'bhagavAnAha- gaMgeyA ! saMmucchimamaNussesu vA hojjA, gambhavakatiyamaNussesu vA hojjA' he gAGgeya ! dvau manuSyo manuSyapravezanakena pravizantau samUchima manuSyeSu vA bhavataH, garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavatA, 'aivA ege samucchimamaNussesu vA hojnA, ege gambhavakaMtiyamaNusse su vA hojjA' athavA eko manuSyo-manuSyamavezana kena pravizan samUchimamanuSyeSu vA bhavati, eko manuSyo garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavati, ' evaM eeNaM kameNaM jahA neraiyapavesaNae tahA maNussapavesaNaevi bhANiyavdhe' evaM pUrvoktarItyA, etena-upayuktena AlApakakrameNa, yathA nairapikapravezanakaM bhaNitam tathA manuSyapravezanakamapi bhaNitavyam , thAvat-trayaH, catvAraH, paJca, SaT, sapta, aSTa, nava, daza vA manuSyAH manuSyapravezanakena pravizanto hi saMmUchimamanuSyeSu vA meM hote haiM ? bhagavAn isa prazna ke uttara meM kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya (saMmucchimamaNussetu vA hojjA, ganbhavatiyamaNussetu vA hojjA) do manuSya manuSyapravezanana dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue saMmUchimamanuSyoM meM hote haiM athavA garbhajamanuSyoM meM hote haiM ! (ahavA ege samucchimamaNussesu vA hojjA gambhavakkaMtiyamaNussesu vA hojjA) athavA do manuSyoM meM se eka manuSya saMmUcchimamanuSyoM meM hotA hai aura dUsarA garbhajamanuSyoM meM hotA hai| (evaM eeNaM kameNaM jahA neraiyapavesaNae tahA maNussapavesaNae vi bhAgiyadhve) isa prakAra ke isa AlApakrama se nairayikapravezanaka kI taraha manuSyapravezanaka bhI kahanA cAhiye-yAvat tInamanuSya, cAramanuSya, pAMcamanuSya, chahamanuSya, sAtamanuSya, AThamanuSya, naumanuSya, dazamanuSya, manuSyapravezanaka dvArA mahAvIra prbhun| uttara-" gaMgeyA ! " hai mAMgeya ! "saMmucchimamaNussesu pA hojjA, ganbhavatiyamaNussesu vA hojjA" manuSya pravezana dvArA anya gatimAMthI manuSyabhavamAM praveza karatA be manuSya saMmUchima manuSyamAM paNa utpanna yAya cha bhane Mr manuSyAmA 5 atpanna thAya che. " ahavA ege samucchimamaNussesu vA hojjA, ganbhavatiyamaNussesu vA houjA" AthA te be manuSyamAMthI eka saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che ane bIje garbhaja bhanudhyAmA pa-1 thAya che. " evaM eeNaM kameNaM jahA neraiyapavesaNae tahA maNassapavesaNae vi bhANiyave" ma re mana mA mAsapi ma manusAra narayika pravezanakanI jema ja manuSya pravezanaka paNuM kahevuM joIe. traNa, cAra, pAMca, cha, sAta, ATha, nava ane daza manuSya paNa manuSya pravezanaka dvArA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 bhagavatIsUtre bhavanti, garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti, tathA ca manuSyapravezanakena pravizan manuSyANAM samUcchimagarbhajalakSaNe sthAnadvaye pravizatIti tadvayamAzritya ekAdisaMkhyAtAnteSu pUrvoktarItyA bhaGgAH krtvyaaH| tatra cAtidezAnAmantima saMkhyAtapadaM vartate iti tadbhaGgAn sAkSAdarzayabAha-'saMkhejjA bhaMte ! maNussA pucchA' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! saMkhyeyAH manuSyAH manuSyapavezanakena pravizantaH kiM saMmUcchimamanuSyeSu bhavanti ? kiM vA garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha-' gaMgeyA ! saMmucchimamaNusse su vA hojjA, gambhavakkaMtyimaNussesu vA hojjA' he gAGgeya ! saMkhyAtA manuSyA manuSyapravezanakena pravizantaH manuSyabhava meM praveza karate hue saMmUcchimamanuSyoM meM bhI hote haiM, evaM garbhajamanuSyoM meM bhI hote haiN| tathA ca manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karatA huA eka manuSya manuSyoM ke saMmUJchima athavA garbhaja rUpa do sthAnoM meM hotA hai| isa kAraNa ina donoM sthAnoM ko Azrita karake eka se lekara saMkhyAta taka meM pUrvokta rIti ke anusAra bhaGga kara lenA cAhiye-inameM antima pada saMkhyAta pada hai-isaliye isa pada ke bhaGgoM ko sAkSAt rUpa meM dikhAte hue sUtrakAra kahate haiM-kyoM ki gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai ki-(saMkhejjA bhaMte! maNussA pucchA) he bhadanta ! saMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue kahAM hote haiM ? kyA ve saMmUchima manuSyoM meM hote haiM yA garbha jamanuSyoM meM hote haiM ? (gaMgeyA) he gAMgeya ! (saMmucchimamaNussetu vA manuSyabhavamAM praveza karIne saMmUchima manuSyamAM paNa utpanna thAya che ane garbhaja manuSyamAM paNa utpanna thAya che. AgaLa e vAta te spaSTa karavAmAM AvI che ke manuSya pravezanaka dvArA manuSyabhava grahaNa karatA eka manuSya saMmUchima manuSyamAM paNa utpanna thAya che ane garbhaja manuSyamAM paNa utpanna thAya che. A rIte tenI utpattinAM be sthAna batAvyAM che, te bane sthAnanI apekSAe ekathI laIne saMkhyAta paryantanA manuSya pravezanakanA bhaMge pUrvokata paddhati anusAra banAvI levA joIe. temAM antima pada "saMkhyAta" che. tethI saMkhyAta manuSyanA pravezanaka viSenA bhaMgane sUtrakAra prakaTa kare che- gAMgeya mArane prazna-" saMkhejjA bhaMte ! maNussA pucchA" mahanta ! manuSya pravezanaka dvArA manuSya mava grahaNa karatA saMkhyAta manuSya zuM saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che? ke garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che? bhAvAra prbhune| uttara-" gaMgeyA ! " geya ! "samurichamamaNussesu thA hojjA, gambhavatiyamaNussesu vA hojjA" manuSya pravezana 2 // manuSya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 209 30 32 sU015 manuSyapravezanakanirUpaNam 279 samUcchimamanuSyeSu vA bhavanti, 'ahavA ege samucchimamaNussesu hojjA, saMkhejjA gabbhavakkaMtiya maNusse su vA hojjA' athavA eko manuSyo manuSyapravezanakena pravizan samUcchima manuSyeSu bhavati,saMkhyeyAH khalu manuSyAH manuSyapravezana kena pravizanto garbhavyutkrAntikamanupyeSu vA bhavanti, 'ahavA do samucchimamaNussesu hojjA, saMkhejjA gabbhavatiyamaNussesu hojjA' athavA dvau manuSyau manuSyapadhezanakena pravizanto saMmUJchimamanuSyeSu bhavataH, saMkhyeyAH khalu manuSyA manuSyapravezakena pravizanto garbhavyutkrAnti kamanuSyeSu bhavanti, evaM ekke ussAritesu jAva ahayA saMkhejjA. samucchimamaNussesu hojjA, saMkhejjA gabbhavakkaMtiyamaNussesu hojjA, evaM pUrvotarItyA ekaikam uttarottaram utsAriteSu satsu adhikaM yojiteSu satsu yAvat hojjA, ganbhavatiyamaNussesu vA hojjA) ve saMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM yA garbhajamanuSyoM meM bhI hote haiM (ahavA ege samucchimamaNussesu vA hojjA saMkhejjA ganbhavatiyamaNussesu vA hojjA) athavA manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karatA huA eka saMmUrchima manuSyoM meM hotA hai aura saMkhyAta manuSya garbhaja manuSyoM meM hote haiN| (ahavA do samucchimamaNussesu hojjA, saMkhejjA ganbhavatiyamaNussesu hojjA ) athavA do manuSya manuSyaprave. zanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue samUcchimamanuSyo meM hote haiM aura saMkhyAtamanuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue garbhajamanuSya meM hote haiM / (evaM ekketakaM ussAritelu jAva ahavA saMkhejjA samucchimamaNussesu hojjA, saMkhejjA gambhavatiyamaNu. ssesu hojjA) isa taraha se Age 2 eka eka manuSya paDhAne para yAvat bhavamAM praveza karatA saMkhyAta manuSya saMmUchima manuSyamAM paNa utpanna thAya cha, mth| ma bhanumyAmAM 55 4-1 thAya che. " ahavA ege samucchimamaNussesu hojjA, saMkhejjA gabhavatiyamaNussesu vA hojA" yA se saMmU7ima manuSyamAM utpanna thAya che ane saMkhyAta manuSyo garbhaja manuSyamAM utpanna thAya cha " ahavA do samucchimamaNussesu hojjA, saMkhejjA ganbhavatiya maNumsesu hojjA " ma temAthI meM manuSyo bhUmi manuSyobhA panna thAya che ane bAkInA saMkhyAta manuSyo garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che. " evaM ekkeka usmAritesu jAva ahavA saMkhejjA samucchimamaNussesu hojA, sakhejjA gambhavaka siyamaNussesu hojjA" / prabhArI 4 me mnunI vRddhi karatAM karatAM AlApaka banAvavA joIe. jemake traNa manuSya zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI yo manuSyAH saMmUcchimamanuSyeSu bhavanti, saMkhyAtA manuSyA garbhavyutkrAntikamanupyeSu bhavanti, catvAraH, pazca, SaT, sapta, adhau, nava, daza vA manuSyA manuSyapave. zanakena pravizantaH saMmUcchimamanuSyeSu bhavanti, saMkhyeyAzca manuSyAH manuSyapravezanakena anizanto garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavantIti bhAvaH / gAGgeyaH pRcchati asaMkhejjA bhaMte ! magussA pucchA ? ' he bhadanta ! asaMkhyeyAH manuSyAH manuSyaprave. zanakena pravizantaH kiM saMmUnchimamanuSyeSu bhavanti, kiMvA garbhavyutkrAntikamanuH pyeSu bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha-'gaMgeyA ! sabve vi tAva saMmuchimamaNu. ssesu hojnA' he gAGgeya ! sarve'pi tAvat asaMkhyAtA manuSyAH saMmUcchimamanuSyeSu bhavanti, ' ahavA asaMkhejnA samucchimamaNusse su, ege gabbhavatiyamaNussesu tIna manuSya samUcchima manuSyoM meM hote haiM aura saMkhyAta manuSya garbhavyutkrAntika-garbhajamanuSyoM meM hote haiM, cAra, pAMca, chaha, sAta, ATha, nau athavA daza manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhavagrahaNa karate hue saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM aura saMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue garbhaja manuSyoM meM hote haiM / aba gAMgeya anagAra prabhuse aisA pUchate haiM (asaMkhejjAbhaMte! maNussA pucchA) he bhadanta asaMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue kyA saMmUcchima manuSyoM meM hote haiM yA garbhaja manuSyoMmeM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya! (savve vi tAva saMmucchimamaNussesu hojjA ) maba bhI asaMkhyAta manuSya saMmUcchima saMmaskima manuSyomAM utpanna thAya che ane saMkhyAta manuSya garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che cAra, pAMca cha, sAta, ATha, nava athavA daza manuSya saMm chima manuSyamAM utpana thAya che ane saMkhyAta manuSya garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che. chelle bhaMga A pramANe banaze. "saMkhyAta manuSya saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che ane saMkhyAta manuSya garbhaja manuvyomAM utpanna yAya che." ____ ya mArane -" asaMkhenjA bhaMte ! maNussA puccha ". bhadanta ! manuSya pravezanaka dvArA anya gatimAMthI manuSyagatimAM praveza karatA asaMkhyAta manuSya zuM saMmUcchima manuSyomAM utpanna thAya che ke gaja manamAM utpanna thAya che? mahAvIra prabhunI hatta2-" gaMgeyA!" gAMgeya ! " savve kitAba saMmucchimamaNusse su hojjA" te masaNyAta mnussy| sabhUmi manuSyAmA pay zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA DI0 za09 u0 32 sU0 15 manuSyapravezana kanirUpaNam 181 hojjA' athavA asaMkhyeyA manuSyAH saMmUcchipamanuSyeSu bhavanti, eko manuSyo garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavati, ' ahavA asaMkhejjA samucchimamaNussesa, do ga bhavatiyamaNusse hojjA ' athavA asaMkhyeyAH asaMkhyAtAH manuSyAH manuSya pravezana kena pravizantaH saMmUcchimamanuyeSu bhavanti, dvau manuSyo garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavataH ' evaM jAva asaMkhejjA samucchimamasse hojjA, saMkhejjA bhavatiyamaNussu vA hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat asaMkhyAtAH manuSyAH manuSyapavezana kena pravizantaH saMmUrcchimamanuSyeSu bhavanti, trayo vA catvAro vA, paJca vA, SaD vA sapta vA ajhai vA, natra vA, daza vA, manuSyA manuSyapravezana kena manuSyoM meM hote haiM ( ahavA asaMkhejjA saMmucchimamaNusse ege ganbhavatiyamaNusse honA) athavA asaMkhyAta manuSya saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM, tathA eka manuSya garbhaja manuSyoM meM hotA hai " ahavA asaMkhejjA samucchimamaNusse do gabha vakaMtiyamaNussesu hojjA) athavA asaMkhyAna manuSya saMmUcchima manuSyoM meM hote haiM aura eka manuSya garbhaja manuSyoM meM hotA hai| ( ahavA asa khejjA samucchimamagusse do bhavatiyamaNussesu hojjA ) athavA asaMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSya bhava meM praveza karate hue saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM aura unameM se do manuSya garbhajamanuSyoM meM hote haiN| ( evaM jAva asaM khejjA samucchimamaNussetu hojjA, saMkhejjA ganbhavakkaMti masse hojjA ) isa pUrvokta rIti ke anusAra yAvat asaMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue saMmUcchimanuSyoM meM hote haiM aura tIna, athavA cAra, pAMca, chaha, sAta ATha, nau, athavA daza manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate 66 ahavA athavA utpanna thAya che, ahavA asa khejjA samucchimamaNussesu ege ganbhavaka tiyamaNussesu hojjA" athavA asaNyAta manuSya sabhUmi manuSyobhAM utpanna thAya che tathA eka manuSya garbhaja manuSyAmAM utpanna thAya che. asa khejjA samucmimaNu-sesu, do ganbhavatrakaMtiyamaNussesu hojjA " asaMkhyAta manuSya samRddhima manuSyamAM utpanna thAya che ane e manuSya garlabha manuSyobhAM utpanna thAya che. " evaM jAva asa khejjA samucchimamaNusse hojjA, sarakhejjA ganbhava kaMtiyamaNussesu hojjA " mA rIte bhAgaja pazu uthana tha joie. jemake....manuSya pravezanaka dvArA manuSya bhatramAM praveza karatA asakhyAta manuSyo saMsUrcchima manuSyomAM utpanna thAya che ane khAkInA traNu, cara, pAMca, bha 36 zrI bhagavatI sUtra : 8 "6 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 bhagavatIsUtre pravizanto garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavanti, evameva asaMkhyeyA manuSyAH manuSya pravezanakena pravizantaH saMmUrchi mamanuSyeSu bhavanti saMkhyeyAH saMkhyAtAzca manuSyA garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti / tathA cAtra vikasaMyoge pUrvavadeva ekAdaza vikalpA bhavanti, asaMkhyAtapadetu pUrva dvAdaza vikalpA uktAH, atratu ekAdazaiva vikalpA bhavanti, tathAhi- yadi cAtra saMmUrchi meSu garbhajeSu cAsaMkhyAtatvaM syAttadA dvAdazo'pi vikalpaH saMbhAvyeta, tadevatu nAsti iti pUrvoktayuktyA naivAtrAsakhyAtapade dvAdaza vikalpAH saMbhavanti, apitu ekAdazaina, evaM garbhajamanuSyANAM svarUpato'pi asaMkhyAtAnAmabhAvena tatpravezanake asaMkhyAtAsa bhavAt , ato'saMkhyAtapade'pi ekAdaza vikalpadarzanAyoktam-' asaMkhejjA samucchimahue garbhaja manuSyoM meM hote haiM isI taraha se asaMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praviSTa hote hue samUcchimamanuSyoM meM hote haiM aura saMkhyAta manuSya garbhajamanuSyoM meM hote haiN| yahAM dvikasayoga meM pahile kI taraha hI 11 vikalpa hote haiM yadyapi asaMkhyAtapada meM pahile 12 vikalpa kahe gaye haiM parantu yahAM para 11 hI vikalpa hote haiM kyoM ki samUcchimamanuSyoM meM aura garbhajamanuSyoM meM yadi asaMkhyAtatA ho, to hI 12 vAM vikalpa saMbhavita ho sakatA hai parantu vaha inameM hai nahIM-isa kAraNa pUrvoktayuktyanusAra yahAM asaMkhyAta pada meM 12 vikalpa saMbhavita nahIM hote haiM kintu 11 vikalpa hI sabhakti hote haiM isa taraha garbhajamanuSyoM meM svarUpataH bhI asaMkhyAtatA kA abhAva hone se usake pravezanaka meM bhI asaMkhyAtatA nahIM AI hai| isaliye asaMkhyAtapada meM bhI 11 veM vikalpa ko dikhAne ke liye ( asaMkhejjA smucchicha, sAta, ATha, nava athavA daza manuSyo garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che. athavA manuSya pravezanaka dvArA manuSya bhavamAM praveza karatA asaMkhyAta manuSyo saMmUri7ma manuSyomAM utpanna thAya che ane saMkhyAta manuSyo gabhaja manuSyomAM utpanna thAya che. ahIM brikasaMyogamAM saMkhyAta padanI jema 11 ja vikalpa bane che. jo ke asaMkhyAta padamAM pahelAM 12 vika9pa kahevAmAM AvyA che, paranta ahIM 11 vikalpa ja banI zake che kAraNa ke saMmUThThima manuSyomAM ane garbhaja manuSyomAM je asaMkhyAtatA hoya te ja ahIM bArame vikalpa saMbhavI zake che, paNa garbhaja manuSyomAM asaMkhyAtatA saMbhavI zakatI nathI. te kAraNe pUrvokata paddhati anusAra asaMkhyAta padamAM 12 vikalpa ahIM saMbhavI zaktA nathI paNa 11 vikalpa ja saMbhavI zake che. garbhaja manuSyomAM svarUpataH paNa asaMkhyAtatAne abhAva hovAthI temanA pravezanakamAM paNa asaMkhyAtatA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TI0 209 30 32 sU0 15 manuSyapravezananirUpaNam 283 maNussesu saMkhejjA gabbhavatiyamaNussesu vA hojjA' iti, yathotkRSTasUtramAha 'ukkosA bhaMte' ityAdi / 'ukosA bhaMte ! maNussA pucchA' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta utkRSTAH utkarSapadino manuSyAmanuSyapravezanakena pravizantaH kiM saMmUcchimamanuSyeSu bhavanti ? kiMvA garbhavyutkrAntika manuSyeSu bhavanti ? bhagavAnAha-gaMgeyA! savve vi tAva saMmucchimamaNussesu hojnA' he gAGgeya ! sarve'pi tAvat utkRSTapadino manuSyA manuSyapravezanakena pravizantaH saMmUchimamanuSyeSu bhavanti, 'ahavA samucchimamaNussesu ya, gamavakkaMtiyamaNussesu vA hojjA' athavA utkRSTapadino manuSyAH samUcchimamanuSyeSu ca garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA mamaNussesu saMkhejjA ganbhavatiyamaNussetu vA hojjA ) sUtrakAra ne aisA kahA hai| aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM (ukkosA bhaMte ! maNussA pucchA) he bhadanta ! utkRSTapadI manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue kyA saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM yA garbhajamanuSyoM meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA ) he gAMgeya ! (savve vi tAva samucchimamanussesu hojjA) samasta utkRSTapadI manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM / ( ahavA samucchimamaNussetu ya gambhavakka tiyamaNussetu vA hojjA) athavA utkRSTapadI manuSya saMmRcchimamanajyoM meM bhI hote haiM aura garbhajamanuSyoM meM bhI hote haiN| samUcchima samatI nathI. te ||2nne 1 sUtra3 mA pramANe ukhu cha-, asaMkhejjA saMmucchimamaNussesu saMkhejjA gabbhavatiyamaNussesu vA hojjA" "manyAta manuSya saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che ane saMkhyAta manuSya garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che." have gAMgeya aNagAra utkRSTapadI manuSyanA manuSya pravezanaka viSe A pramANe prazna pUche cha-" ukkosA bhaMte ! maNussA pucchA ' 3 mahanta ! manuSya pravezanaka dvArA manuSyabhavamAM praveza karatA utkRSTapadI manuSya zuM saMmUrijhama manuSyamAM utpanna thAya che ? ke garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che? maDAvIra prabhunI utta2-" gaMge yA ! " 3 mAMgeya ! "savve visAva samucchimamaNussesu hojjA" manuSya pravezana 12 // manuSyamamA praveza 42tA samasta utkRSTapahI mnussye| sa bhUmi manuSyAmA panta thAya che. " ahavA saMmucchimamaNussesu ya gabhavatiya maNussesu vA hojjA" 5 / STapahI manuSya saMmUchima manuSyamAM paNa utpanna thAya che ane garbhaja manuSyamAM paNa utpanna thAya che. saMmUchima manuSya asaMkhyAta hoya che, ane jyAre zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 bhagavatI sUtre ( ! bhavanti, saMmUcchimAnAm asaMkhyAtAnAM bhAvena pravizatAmapi asaMkhyAtAnAM saMbhavAt, ata eva manuSyapravezanakaM prati utkRSTapadinasteSu sarve'pi bhavantIti bhAvaH, tathA ca sNmuucchimmnussyprveshnkmitr| pekSayA'sa' khyAtaguNamavagantavyam / atha manuSyapravezana kasyaivAlpabahutvAdi vaktavyatAmAha-'eyassaNaM maMte ! ' ityAdi / eyassa NaM bhaMte! saMmUcchimamaNussapa vesaNagayassa ganbhavakkaMtiyamanussapavesaNagarasa ya kare karehiMto jAva visesAhiyA vA ? ' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta / etasya khalu saMmUcchimamanuSyapravezanakasya garbhavyutkrAntikamanuSyapravezanasya ca madhye katarANi tathAvidhapavezanakAni katarebhyo yAvat stokAni vA, bahukAni vA, tulyAni vA, vizeSAdhikAni vA bhavanti ? bhagavAnAha - manuSya asaMkhyAta hote haiM aura jaba ye manuSyapravezana meM praveza hote haiM taba bhI ye asaMkhyAta hI saMbhavita hote haiM / isaliye manuSyapravezanaka ke prati unameM saba bhI utkRSTapadI hote haiN| isI kAraNa saMmUcchi mamanuSyapravezanaka dUsare garbhajamanuSya pravezanaka kI apekSA asaMkhyAta - guNA hai aisA jAnanA cAhiye / aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM - ( eyassa NaM bhaMte! samucchimamanussapavesaNagassa ganbhavatiyamaNussapavesaNagassa ya kayare kayarehiMto jAva visesAhiyA vA) he bhadanta / isa saMmUcchima manuSya praveza are meM aura garbhajamanuSyapravezana meM Apasa meM kauna pravezanaka kisa pravezanaka kI apekSA se kama haiM ? kauna pravezanaka kisa pravezanaka kI apekSA se bahuta haiM ? kauna pravezanaka kisa pravezanaka kI apekSA samAna haiM aura kauna pravezanaka kisa pravenazaka se vizeSAdhika haiN| isake naka teo manuSya pravezanakamAM praveza pAme che tyAre tee asakhyAta ja sabhavI zake che. tethI manuSya pravezanakanI apekSAe tee badhAM utkRSTapadI paNa hAi zake che. te kAraNe garbhaja manuSya pradezanaka karatAM samUcchima manuSya pravezana asakhyAtagaNuM che, ema samajavuM. gAMgeya mathugArano azna - " eyastra NaM bhaMte! saMmucchima maNussa pare saNagara bhavatiyapavesaga kayare kamare hiMto jAtra visesAhiyA ? " De laDanta ! A samUSTima manuSya pravezanaka ane gAja manuSya pravezatakamAMthI kayuM prave. zanaka cA pravezanaka karatAM alpa che ? kayuM pravezanaka kayA pravezanaka karatAM adhika che ? kayuM pravezanaka yA pravezanaka jeTaluM ja che ? kayuM pravezanaka kayA vezanaka karatAM vizeSAdhika che ? zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyabasdrikA TI0 za0 9 30 32 sU015 devapravezanakanirUpaNam 285 'gaMgeyA! sapattho vA gambhavakkaMtiyamaNussapavesaNayA samucchimamaNussapavesaNayA asaMkhejjaguNA ' he gAGgeya ! sarvastokAni garbhavyutkrAntikamanuSya. pravezanakAni bhavanti, tadapekSayA saMmUrchi mamanuSyapravezanakAni asaMkhyAtaguNAni bhavantIti / / sU0 15 // devprveshnkvktvytaa| mUlam-'" devapavesaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? gaMgeyA! cauvvihe paNgatte, taM jahA-bhavaNavAsidevapavesaNae jAva vemANiyadevapavesaNae, ege bhaMte ? deve devapavesaNaeNaM pavisamANe kiM bhavaNavAsisu hojjA, vANamaMtaresu hojA, joisiesu hojjA, vemANiesu hojA ! gaMgeyA ! bhavaNavAsAsu vA hojjA, vANa. maMtaresu vA hojjA, joisiesu vA hojjA, vemANiesu vA hojaa| do bhaMte / devA devapavesaNaeNaM pucchA ? gaMgeyA ! bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiesu vA hojjA, vemANiesu vA hojjA, ahavA ege bhavaNavAsIsu, ege vANamaMtaresu hojjA, evaM jahA tirikkhajoNiyapavesaNae tahA devapavesaNaevi bhANiyave jAva asaMkhejjatti / ukkosA bhaMte ! pucchA, gaMgeyA ! savve vi tAva joisiesu hojjA 1, uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA ) he gAMgeya ! (savvatthovA gambhavati. yamaNussapavesaNayA, saMmucchimamaNussapavesaNayA asaMkhejjaguNA) garbhaja. manuSyapravezanaka saba se kama hai aura isakI apekSA samUcchimamanuSyapravezanaka asaMkhyAtaguNita hai // 15 // mahAvIra prabhunA utta2-" gaMgeyA !" mAMgeya ! " savvatthovA gama. vatiyamagussassa gayA, saMmunchinamagustapoSaNayA asaMkhejjaguNA " IMe manuSya pravezanaka sauthI a5 che ane garbhaja manuSya pravezanaka karatAM saMma7ima manuSya pravezanaka asaMkhyAtagaNuM hoya che. je sU. 15 che zrIbhagavatI.satra: 8 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 bhagavatI sUtre ahavA joisiesu bhavaNavAsIsu ya hojjA 1 ahavA jor3asiesa vANamaMtaresu ya hojjA 2 ahavA joisiesa vemA - giesuya hojjA 3, ahavA joisiesa ya, bhavaNavAsisuya bANamaMtaresu ya hojjA 1, ahavA joisiesu ya, bhavaNavAsIsu ya, mANie ya hojjA, 2 ahavA joisiesa ya vANamaMtaresa ya, mANie ya hojjA 3, ahavA joisiesa ya bhavaNavAsIsu ya vANamaMtaresa ya ve mANiesuya hojjA 1 / eyasla NaM bhaMte! bhavaNavAsi deva pavesaNagasla vANamaMtara devapavesaNagassa, joisiya devapavesaNagassa, vemANiyadeva pavesaNa gassa ya kayare kayarehiMto jAva visesAhiyA vA ? gaMgeyA ! savvatthovA vemANiyadevapavesaNayA, bhavaNavAsidevapavesaNayA asaMkhejjaguNA, vANamaMtara devapave saNayA asaMkhejjaguNA joisiyadeva pavesagayA saMkhejjaguNA // sU0 16 // chAyA - devapraveza nakaM khalu bhainta ! katividhaM prajJaptam ? gAGgeya ! caturvidhaM prajJaptam taprathA bhavanavAsi devapavezanam yAvat vaimAnikadevamavezanam / eko bhadanta ! devo devezana kena pravizan kiM bhavanavAsiSu bhavet ! vAnavyantareSu bhavet, jyotiSkeSu bhavet, vaimAnikeSu bhavet ? gAGgeya ! bhavanavAsiSu vA bhavati, vAnavyantareSu vA bhavati jyotiSikeSu vA bhavati vaimAnikeSu vA bhavati / dvau bhadanta ! deva devamavezana kena pRcchA, gAGgeya ! bhavanavAsiSu vA bhavataH, vAnavyantareSu vA bhavataH, jyotiSikeSu vA bhavataH, vaimAnikeSu vA bhavataH, athavA eko bhavanavAsiSu eko vAnavyantareSu bhavati / evaM yathA tiryagyonikapravezanakaM tathA devazanakamapi bhagatavyam yAvat asaMkhyeyA iti / utkRSTA bhadanta ! pRcchA ? gAya ! sarve'pi tAvat jyotiSikeSu bhavanti ? / athavA jyotiSikabhavanavAsiSu bhavanti 1 athavA jyotiSikeSu vAnavyantareSu ca bhavanti, 2 athavA jyotiSikapaimAnikeSu ca bhavanti, 3 athavA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vAnavyantareSu ca zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ drakA TI0 za09 30 32 sU0 16 devapravezanakanirUpaNam 287 bhavanti, 1 athavA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti, 2 athavA jyotiSikeSu ca vAnavyantareSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti, 3 athavA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vAnavyantareSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti 1 etasya khalu bhadanta ! bhavanavAsi devapravezana kasya vAnavyantara devapravezana kasya jyotiSikadevapravezanakasya vaimAnikadevamavezanakasya ca katarANi katarebhyo yAvat vizeSAdhikAni vA ? gAGgeya ? sarvastokAni vaimAnikadevamavezanakA ni, bhavanavAsidevapravezanakA asaMkhyAtaguNAni vAnavyantaradevapravezanakAni asaMkhyeyaguNAni, jyotivikadevapravezanakAni saMkhyeyaguNAni / / sU0 16 // , TIkA -- atha devamavezana kamadhikRtya prarUpayitumAha-' devapavesaNae NaM bhaMte ' ityAdi / ' devapavesaNae NaM bhaMte! kaivihe paNNatte ?' gAGgeyaH pRcchanti-he bhadanta ! devapravezanakaM khalu katividhaM prajJaptam ? bhagavAnAha - gaMgeyA ! cauvhei paNNatte' he gAGgeya ! devapravezanakaM caturvidhaM prajJaptam ' taM jahA bhatraNavAsidevapavesaNae jAva vaimANiyadevapavesaNae ' tadyathA - bhavanavAsi devapravezanakam ?, yAvat vAnavyantaradevamavezanakam 2 jyotiSikadevapravezAnakam 3, vaimAnika devapravezanaka vaktavyatA } 'devavesaNa NaM bhaMte! kaivihe paNNatte ' ityAdi / TIkArtha - isa sUtradvArA sUtrakAra ne devapravezanaka kA kathana kiyA hai - isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai - ( devapavesaNae NaM bhaMte ! kaha vihe paNNatte ) he bhadanta ! devapravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? isake uttara meM prabhu ne kahA - ( gaMgeyA ) he gAMgeya ( cauvvihe paNNa te ) devapravezanaka cAra prakAra kA kahA gayA hai- ( taM jahA ) jaise- (bhavaNavAsidevapavesaNae jAba venANiyadevapavesaNae ) bhavanavAmI devaprave devapravezanaka vaktavyatA-- devapavesaNaNaM bhaMte! kaivihe paNNatte " tyAhi TIkA--sUtrakAre A sUtramAM devapravezanakanuM nirUpaNa karyu che gAMgeya agugArata prazna - " devapavekhaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte " he bhadanta ! devapravezanakanA keTalA prakAra kahyA che ? "C 66 mahAvIra prabhunA uttara - " gaMgeyA ! " he gAMgeya ! " cauvvihe paNNatte " devapravezana nA yAra prahAra hyA che. " taMjahA " te prakAre nIce pramANe che. bhavaNavAsideva pavesaNae jAva vaimANiyadevapavesaNae " (1) bhavanavAsI devapravezanaka, (2) vAnavyantara devapravezanaka, (3) jyetiSika devapravezanaka ane (4) vaimAni devapravezana. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 bhagavatI sUtre , " devapravezanakam 4, gAGgeyaH pRcchati - ege bhaMte ! deve devapavesaNaNaM pavisamANe kiM bhaNavAsI hojjA, vANamaMtaresu hojjA, joisiesa hojjA, vemAgiesu hojjA ? ' he bhadanta ! eko devo devamavezanakena pravizan kiM bhavanavAsiSu bhavet / kiMvA vAnavyantareSu bhavet jyotiSikeSu bhavet, vaimAnikeSu bhaveta ? bhagavAnAha - gaMgeyA ! bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMta resu vA hojjA, joisiesa vA hojjA, vemANiesa vA hojjA ' he gAGgeya ! eko devo devapravezanakaM kurvan bhavanavAsiSu vA bhavati, vAnavyantareSu vA bhavati, jyotiSikeSu vA bhavati, vaimAnikeSu vA bhavati / ' do bhaMte / devA devapavesaNae NaM pucchA zanaka yAvat - vAnavyantara devapravezanaka, jyotiSika devarvezanaka vaimAnika devprveshnk| aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM - ( ege bhaMte ! deve devapaNa eNaM pavisamANe kiM bhavaNavAsIsu hojjA, vANamaMtaresu hojjA, jo hasie hojjA, vaimANiesa hojjA ) he bhadanta / eka deva devapravezanaka dvArA devabhava meM praveza karatA huA kyA bhavanavAsI devoM meM hotA hai ? athavA vAnavyantara devoM meM hotA hai ? yA jyotiSika devoM meM hotA hai ? yA vaimAnika devoM meM hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - ( gaMgeyA) he gAMgeya ! ( bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiesa vA hojjA, mANiesa vA hojjA) eka deva devapravezanaka dvArA devabhava meM praveza karatA huA bhanavAsiyoM meM bhI hotA hai, vAnavyantaroM meM bhI hotA hai jyotiSikoM meM bhI hotA hai, vaimAnikoM meM bhI hotA hai; (do bhaMte ! devA devapavesaNaNaM pucchA) aba gAMgeya prabhu se aisA pUcha rahe haiM - he gAMgeya bhagugArano prazna - " ege bhaMte! deve devapavesaNaeNaM pavisamANe kiM bhavaNavAsI hojjA. vANamaMtaresu hojjA, joisiesu hojjA vaimANiesu hojjA ? " he laDhata ! devapravezana dvArA anya gatimAMthI devalavamA praveza karatA eka deva zuM bhavanavAsI devAmAM utpanna thAya che ? ke vAnanyantara devAmAM utpanna thAya che ? ke nyAtiSika devAmAM utpanna thAya che ? ke vaimAnika devAmAM utpanna thAya che ? " bhavaNavAsIsu vA mahAvIra prabhunA uttara - " gaMgeyA ! " he gAMgeya ! hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiesa vA hojjA, vemANiesu vA hojjA " devapravezanaka dvArA devabhavamAM praveza karatA eka deva bhavanavAsIemAM paNa utpanna thAya che, vAnanyantarImAM paNa utpanna thAya che, jyAtiSikAmAM paNa utpanna thAya che ane vaimAnikAmAM paNa utpanna thAya che. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0094032 2016 devapravezanaka niparuNam 289 gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! dvau devau devapravezanakena pravizantau kiM bhavanavAsiSu bhavataH ? kiMvA vAnavyantareSu jyotiSikeSu vaimAnikeSu vA bhavataH 1 iti pRcchA, bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiesa vA hojjA, vemAgiesu vA hojjA ' he gAGgeya ! dvau devau devapravezanakaM kurvantau bhavanavAsiSu vA bhavataH, vAnavyantareSu vA jyotiSikeSu vA vaimAnikeSu vA bhavataH ' ahavA ege bhavaNavAsIsu, ege vANamaMtaresu hojjA ' athavA eko devo devapravezanakena pravizan bhavanavAsi deveSu bhavati, eko'parazva vAnavyantareSu bhavati, ' evaM jahA tirikkhajoNiyapavesaNae tahA devapavesaNa e fatfood jAtra asaMkhejjatti ' evaM pUrvoktarItyA yathA tiryagyonika pravezabhadanta ! do deva devapravezanaka dvArA devabhava meM praveza karate hue kahAM hote haiM ? kyA ve bhavanavAsiyo meM hote haiM ? athavA vAnavyantaroM meM hote haiM ! yA jyotiSikoM meM hote hai ? yA vaimAnikoM meM hote haiM ? isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM - ( gaMgeyA ! bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiesa vA hojjA, vemANiesa vA hojjA, he gAMgeya ! do deva devapravezanaka dvArA devabhava meM praveza karate hue bhavanavAsI devoM meM bhI hote haiM, vAnavyantara devoM meM bhI hote haiM, jyatiSika devoM meM bhI hote haiM athavA vaimAnika devoM meM bhI hote haiM / ( ahavAege bhavaNavAsIsu, ege vANamaMtaresu hojjA) athavA eka deva bhavanavA siyoM meM hotA hai aura dUsarA eka deva vAnavyantaroM meM hotA hai ( evaM jahA tirikkhajoNiyapavesaNae tahA devapavesaNae vi bhANiyacce jAva gAMgeya agugAranA prazna - " do bhaMte ! devA devapavesaNaeNaM pucchA " he lahanta ! devapravezanaka dvArA anya gatimAMthI devabhavamAM praveza karatA e deve kyAM utpanna thAya che ? zuM tee bhavanavAsIomAM utpanna thAya che ? ke vAnavyanta rAmAM utpanna thAya che ? ke jyeAtiSikAmAM utpanna thAya che? ke vaimAnikamAM utpanna thAya che ? bhaDAvIra alunA uttara- " gaMgeyA ! " he gAMgeya ! " bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, jAisiesu vA hojjA, vaimANipasu vA hojjA detrapravezanaka dvArA devabhavamAM praveza karatA e deve bhavanavAsI devAmAM paNa utpanna thAya che, vAnabhyantaradevAmAM paNa utpanna thAya che. jyAtiSika devAmAM paNa utpanna thAya che ane vaimAnikadevAmAM paNa utpanna thAya che. ahavA~ ege bhavaNavAsI, ege vANamaMtaresu hojjA " athavA te e devAmAMnA eka bhavanavAsIomAM ane eka vAnanya tarAmAM utpanna thAya che. " evaM jahA tirikkhajoNiyapavesaNae tahA devapavesaNae vi bhANiyavve bha-37 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 dd Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 bhagavatIsUtre nakaM bhaNitaM tathA devapravezanakamapi bhaNitavyam / yAvat-trayaH catvAraH, paJca, SaT, sapta, aSTa, natra, daza, saMkhyAtAH asaMkhyAtAzceti vaktavyam / atha deva dvayaviSaye bhaGgAnAha - athavA eko devo bhavanavAsisu bhavati, eko vAnavyantareSu bhavati, athavA eko devo bhavanavAsiSu bhavati, eko devo jyotiSikeSu bhavati, athavA eko devo bhavanavAsiSu bhavati, eko devo vaimAnikeSu bhavati / " 66 atha devatrayaviSaye bhaGgAH pradazyante - athavA eko devo bhavanavAsiSu bhavati dvau devau vAnayantareSu bhavataH, athavA eko devo bhavanavAsiSu bhavati dvau devau asaM khejjanti isa prakAra se jaisA tiryagpravezanaka kahA gayA hai vaisA hI yaha devapravezanaka bhI kahanA cAhiye- ghAvat-tIna, cAra, pAMca, chaha, sAta, ATha, nau, daza, saMkhyAta aura asaMkhyAta deva sambandhI dvika saMyogAdi kA kathana, jaisA tiryag pravezana meM tIna, cAra, pAMca, chaha, Adi tiryaJcoM ke dvika saMyogAdi kA kiyA gayA hai vaisA hI yahA~ kahanA cAhiye - devadvaya viSayaka bhaMga isa prakAra se haiM athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai, aura dUsarA eka vAnavyantaroM meM hotA hai 1, athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai aura dUsarA eka deva jyotiSikoM meM hotA hai 2, athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai aura dUsarA eka deva vaimAnikoM meM hotA hai 3 ityAdi devatraya viSayaka bhaMga isa prakAra se haiM- devapravezanaka dvArA devabhava grahaNa karane vAle tIna devoM meM se eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai, aura do deva jAva asakhejjatti " A pramANe jevu tiryaMcaiAnika pravezanakamAM kahevAmAM AvyuM che, mevu devapravezanamA 'hevu leI bheTI prabhu, yAra, yAMya, cha, sAta, yArDa, nava, dRza, sauMcyAta mane asaNyAta hevAnA devprvezanakanA kisaceMga AdanuM kathana, tiyar pravezanakamAM traNa, cAra, pAMca, cha Aditiya cAnA dvikasaceAgAdinA kathana pramANe ja samajavuM. e devanA pravezanaka saMbadhI dvikasaceAgI bhagA nIce pramANe khane che-(1) athavA eka deva bhavanavAsIemAM utpanna thAya che ane khIe eka vAnabhyantarAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka deva bhavanavAsIomAM ane eka deva jAtiSikAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka bhavanavAsIomAM ane eka vaimAnikAmAM utpanna thAya che. ItyAdi dvikasa cAgI bhaMga samajavA. have traNa devAnA pravezanaka viSenA dvikasa'ceAgI bhaMgA prakaTa karavAmAM Ave che--(1) devapravezanaka dvArA devabhava grahaNa karatA traNa devAmAMthI eka deva bhavanavAsIomAM ane khAkInA e deva vAnabhyantarAmAM utpanna thAya che. (2) zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TI0 209 30 32 sU016 devapravezanakanirUpaNam 291 jyotiSikeSu bhavataH, athavA eko devo bhavanavAsiSu bhavati dvau devau vaimAnikeSu bhavataH / ityAdirItyA caturArabhya asaMkhyAtaparyantamAlApakAH svayamUhanIyAH / gAGgeyaH pRcchati-' ukkosA bhaMte ! pucchA ? ' he bhadanta ! utkRSTA utkarSapadino devAH kiM bhavanavAsiSu bhavati ? kiMvA vAnavyantarajyotiSikavaimAnikapu bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha-'gaMgeyA ! savve vi tAva joisiesu hojjA' he gAGgeya ! sarvepi tAvat utkRSTapadino devA devamavezanakena pravizanto jyoti. keSu bhavanti, jyotiSkagAmino bahavaH santi iti teSu utkRSTapadino devapravezanakavantaH sarve'pi bhavantItyarthaH atha dvika saMyogi bhaGgAnAha-' ahavA joisiema vAna vyantaroM meM hote haiM, athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai, aura do deva jyotiSikoM meM hote haiM, athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai aura do deva vaimAnikoM meM hote haiM ityAdi rItise cAra se lekara asaMkhyAta devoM taka ke AlApaka kahanA caahiye| aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM ' ukkosA bhaMte ! pucchA' he bhadanta ! utkRSTapadI deva kyA bhavanavAsiyoM meM hote haiM ? kiMvA vAnavyantaroM meM hote haiM ? yA jyotiSikoM meM hote haiM ? yA vaimAnikoM meM hote haiM ? isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM- gaMgeyA' he gAMgeya! 'savve vi tAva jo isiesu hojjA' samasta utkRSTapadI deva devapravezanakadvArA devabhava grahaNa karate hue jyotiSikoM meM hote haiN| kyoM ki jyotiSkadevoM meM jAnevAle jIva bahuta hote haiM isa kAraNa unameM utkRSTapadI deva pravezanakavAle saba deva hote haiM / aba inake dvika saMyogI bhaMga prakaTa kiye jAte athavA eka deva bhavanavAsIomAM ane be deva jayatiSiAmAM utpanna thAya che. (1) athavA eka deva bhavanavAsIomAM ane be deva vaimAnikamAM utpanna thAya che. ItyAdi bhaMga kahevA joIe, e ja pramANe cArathI laIne asaMkhyAta paryaMtanA devenA AlApaka kahevA joIe. zAMgeya asAramA prazna-" ukkosA bhaMte ! pucchA "mahanta ! SegerpadI deva zuM bhavanavAsIomAM utpanna thAya che ? ke vAnaccataromAM utpanna thAya che? ke tiSikomAM utpanna thAya che? ke vaimAnikamAM utpanna thAya che ? mahAvIra prasuna uttara-" gaMgeyA !', gAMgeya ! "savve vitAva joisiesa hojjA," 15vezana dvArA sa pa 42tA samasta par3I de tiSikomAM utpanna thAya che, kAraNa ke tiSka devemAM janArA ja ghaNAM ja hoya che, tethI temAM utkRSTapadI pravezanakavALA samasta devo hoya che. A ekasagI bhaMga prakaTa karIne have temanA dvisiyegI bhaMgone praka zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 bhagavatIne bhavaNavAsIsu ya hojjA' athavA utkRSTapadino devA jyotiSikeSu bhavanavAsiSu ca bhavanti ? ' ahavA joisiesu vANamaMtaresu ya hojjA' athavA jyotiSikeSu vAnavyantareSu ca bhavanti 2, ' ahavA joisiemu vemANiesu yaM hojjA' athavA jyotiSikeSu vaimAnikeSu ca bhavanti 3, atha trikasaMyogibhaGgAnAha-' ahavA joisiemu ya bhavaNavAsisu ya, vANamaMtaresu ya hojjA' athavA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vAnavyantareSu ca bhavanti 1, athavA joisiemu ya, bhavaNavAsisu ya vemANiesu ya hojjA' athavA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti 2, 'ahavA joisiesu vANamaMtaresu vemANiemu ya hojjA' athavA jyotiSikeSu ca vAnatyantareSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti 3, haiM-' ahavA joisielu bhavaNavAsisu ya hojjA' athavA utkRSTapadI deva jyotiSikoM meM aura bhavanavAsiyoM meM hote haiM ?, 'ahavA joi. siepsu vANamaMtaresu hojjA' athavA jyotiSikoM meM aura vAnavyantaroM meM hote haiM 2 ' ahavA joisiemu vemANiesu hojjA' athavA jyotipiMkoM meM aura vaimAnikoM meM hote haiM 3 inake trikasaMyogI bhaMga isa prakAra se haiM-' ahavA joisiepsu ya, bhavaNavAsiya, vANamaMtarelu ya hojjA' athavA jyotiSikoM meM, bhavanavAsiyoM meM aura vAnavyantaroMmeM hote haiM 1, ' ahavA joisiesu ya, bhavaNavAsisu ya, vemANiesu ya hojjA' jyotiSikoM meM, bhavanavAsiyoM meM aura vaimAnikoM meM hote haiM 2, ' ahavA joisieplu vAgamaMtarelu vemANietu ya hojjA' athavA jyotiSikoM meM, bAnavyantaroM meM aura vaimAnikoM meM hote haiM 3, 42||maa mAve che-" ahavA joisiesu bhatraNavAsisu ya hojjA" (1) athavA aSTapahI he| yAtiSImA bhane sanavAsImAmA utpanna thAya che. " ahavA joisiesu vANamaMtaresu hojjA" (2) athavA tI jyotiSImA bhane pAnayantamA utpanna thAya che. " ahavA joisiesu vemANiesu ya hojjA" (3) athavA teo niSika mAM ane vaimAnikemAM utpanna thAya che. tamanA siyo ma mA prabhAoM mana cha-" ahavA joisiesu ya, bhavaNavAsisu ya, vANamaMtaresu ya hojjA" (1) Atha te 4854ii heve| tiSikemAM, bhavanavAsIomAM ane vAnavyantaramAM utpanna thAya che. " ahavA joisiesu ya, bhavaNavAsisu ya, vemoNiesu ya hojjA" (2) athavA teo tiSikomAM bhavanavAsIomAM ane vaimAnikamAM utpanna thAya che. " ahavA joisiesu ya, vANamaMtaresu ya, vemANiesu ya hojjA" (3) mayA teo tiSikamAM, vAnavyantaromAM ane vaimAnikamAM utpanna thAya che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 prameyacandrikA TIkA za0 9 4032 sU0 16 devapravezanaka nirUpaNam atha catuHsaMyogi bhaGgAnAha - ' ahavA joisiemu ya bhavaNavAsisu ya vANa maMtaresu ya vaimANiesa hojjA ' athavA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vAnavyantareSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti ? atha devamavezanakaviSaye vizeSaM pradarzayati- bhavana | tidevamavezanam asurakumArAdidazavidham 10| vAnavyantaradevapravezanakaM vizAcAdyaSTavidham 8! jyotiSikadevapravezanakaM candrAdipaJcavidham 5 / vaimAnika devapravezanaka kalpopapatraka kalpAtItabhedena dvividham 2 / tatra kalpopapannaka devapravezanakaM saudharmAdibhedena dvAdazavidham 12 | kalpAtIta devapravezanakaM graiveyakAnuttaravimAnabhedena dvividham 2 / tatra graiveyakadevapravezanakaM 'hiDimA hiTTimA' ityadhastanAdhastanAdi bhedena navavidham 9 | anuttara vimAna devapravezanakaM vijayAdibhedena paJcavidham 5 / inakA catuHsaMyogI bhaMga isa prakAra se haiM- 'ahavA joisiesu ya bhavaNavAsisu ya vANamaMtaresu ya vaimANiesu ya hojjA' athavA jyotiSikoM meM, bhavanavAsiyoM meM, vAnavyantaroM meM aura vaimAnikoM meM hote haiM 1 deva prabezanaka ke viSaya meM vizeSa kathana isa prakAra se hai bhavanapatidevapravezanaka asurakumArAdi ke bheda se 10 prakAra kA hai, vAnavyantara devapravezanaka pizAcAdika ke bheda se ATha prakAra kA hai, jyotiSikadeva pravezanaka candrAdika ke bheda se pAMca prakAra kA hai vaimAnikadevapravezanaka kalpopapannaka aura kalpAnIta ke bheda se do prakAra kA hai| isameM kalpopapannaka devapravezanaka saudharmAdika ke bheda se 12 prakAra kA hai tathA kalpAtIta deva pravezanaka graiveyaka aura anuttara vimAna ke bhedase do prakAra kA hai inameM graiveyaka devapravezanaka "hiTThimA hiDimA " isake anusAra adhastanAdhastanAdi ke bheda se nau prakAra kA hai, anuttaravimAnadeva - have temanA tuSNasayogI 1 lauMga auTa 52vAmAM Ave che - " ahavA joisiesa ya, bhavaNavAsIsu ya vANamaMtaresu ya, vaimANiesu ya hojjA " ( 1 ) athavA teo ce tiSikAmAM, bhavanavAsIomAM, vAnavyantarAmAM ane vaimAnikamAM utpanna thAya che. devapravezanakanA viSayamAM vizeSa kathana nIce pramANe che-- bhavanapatideva pravezana asurakumArAdinA bhedathI 10 prakAranuM che. vAnava'tara devapravezanaka pizAcAdikanA bhedathI 8 prakAranuM che. jyAtiSika devapravezanaka candrA krikanA bhedathI pAMca prakAranuM vaimAnika devapravezanaka kalpe pannaka ane kalpAtItanA bhedathI e prakAranu che. temAMthI kApapantaka devapravezanaka saudharmAdikanA bhedathI 12 prakAranuM che tathA kalpAtIta devapravezanaka traiveyaka ane anuttara vimAnanA lehathI me aAranu che. temAMthI zaiveya devapravezana " hiTTimA hiTTimA A anusAra adhastanAdhastanAdinA bhedathI nava prakAranuM che. ane anuttara zrI bhagavatI sUtra : 8 "9 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00000 - 294 bhagavatI eSu sarveSu kalpopapannakadevamavezanakAnAM bhedA bahavaH ( dvAdaza ) santIti te saMkSe. SeNa pradazyante-- dvAdazadevalokabhaGgAnAM samuccayarAzikoSThakam ekasaMyoge bhaGgAH dvAdaza ekaikasmin devaloke dvayoryugapadgamane dvAdazaiva dvikasaMyoge bhaGgAH SaTpaSTi trikasaMyoge bhaGgAH viMzatyadhikadvizate ... catuSkasaMyoge bhaGgAH paJcanavatyadhikacatuHzatAni paJcakasaMyoge bhagAH dvinavatyadhikazatatrayam .... SaTkasaMyoge bhaGgAH caturvizatyadhikanavazatAni saptakasaMyoge bhaGgAH dvinavatyadhikasaptazatAni aSTakasaMyoge bhaGgAH pazcanavatyadhikacatuHzatAni navakasaMyoge bhaGgAH viMzatyadhikadvizate dazakasaMyoge bhaGgAH SaTSaSTiH ekAdazasaMyoge bhaGgAH dvAdaza dvAdazasaMyoge bhaGgaH ekaH sarvasaMmelane bhaGgAH saptAdhikasaptatrizacchatAni .... 3707 atha dvAdaza devalokAnAM bhaGgAH pradazyante-- ekasya jIvasya eka sayoge dvAdaza dvayorekaikasmin sthAne yugapadmane dvAdaza dvayordvikasaMyoge bhaGgAH sarve aSTAdhika saptatibhaGgAH 78 pravezanaka vijayAdi ke bheda se pAMca 5 prakAra kA hai ina saba pravezanakoM meM kalpopapannaka deva pravezanakoM ke bheda bahuta (11) haiM ve saMkSepase TIkAmeM diye huve koSTaka meM diyA haiM-jijJAsu vahAM se samajha leveM dvAdaza devalokoMke bhaGga isa prakArase haiMeka jIva ke eka saMyoga meM ... 12 bhaMga doke eka eka sthAna meM eka sAtha jAne meM .... 12 ,, vimAna devapravezanaka vijaya vagerenA bhedathI pAMca prakAranuM che. A badhAM pravezanakomAMthI kalpapapanaka devapravezanakAnA bheda vadhAre (12) che, te batAvavAnuM keke TIkAmAM saMkSiptamAM batAvavAmAM Avela che te jIjJAsuoe tyAMthI samajI levuM. bAra devakanA bhaMga A pramANe cheeka jIvanA eka sAgamAM 12 bhaMga bane pratyeka sthAnamAM eka sAthe javAthI - 12 ka. 66 - zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u032sU0 16 devapravezanakanirUpaNam 215 12 20 364 trayANAma-ekasaMyoge bhaGgAH dvAdaza dvikasaMgoge bhaGgAH dvAtriMzadadhikazatam trikasaMyoge bhaGgAH vizatyadhika zatadvayam sarvasaMmelane catuSpaSTayadhikazatatraya bhaGgAH caturNAm - eka saMyoge dvAdaza bhaGgAH dvikasaMyoge - aSTanavatyadhikazatabhaGgAH trika saMyoge - SaSTayadhika SaTazatabhaGgAH catuSkasaMyoge - paJcanavatyadhika catu:zatabhaGgAH sarvasaMmelage - paJcaSaSTayadhika trayodaza zatabhaGgAH doke dvika saMyoga meM 198 660 495 1365 tIna ke eka saMyoga meM tIna ke bika saMyoga meM tIna ke trika saMyoga meM 78 " 12 bhaMga 132 , 22. " 364 , 12 bhaMga cAra ke eka saMyoga meM cAra ke dvika saMyoga meM cAra ke trika saMyoga meM cAra ke catuSka saMyoga meM 198" 660 " 495 " 1365 bhaMga benA dvika saMyogamAM 78 bhaMga 12 bhaMga traNanA eka sAgamAM 6 sayogamA , niayogamA 132 220 - 364" 121 cAranA eka saMgamAM dvika saMgamAM , ni sa yogamA catuSka saMgamAM 158 660 485 , 1365 bhaMga zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 bhagavatIstre 12 164 1320 1980 4368 paJcAnAm -- ekasaMyoge dvAdaza bhaGgAH dvikasaMyoge - catuSSaSTayadhikaikazatabhaGgAH trika saMyoge -- viMzatyadhika trayodaza zatabhaGgAH catuSkasaMyoge .. azItyadhikaikona viMzati zatamAH pazcaka saMyoge .. dvinavatyadhikASTazatabhaGgAH sarvasaMmelane aSTapaSTayadhika tricatvAriM zacchatabhaGgAH paNNAm ekasaMgoge dvAdazabhaGgAH dvikasaMyoge triMzadadhikazatatrayabhaGgAH trika saMyoge dvAdaza zatabhaGgAH catuSkasaMyoge pazcAzadadhikaikonapazcAzacchatabhaGgAH pAMcoM ke eka saMyoga meM , dvika saMyoga meM , trika saMyoga meM , catuSka saMyoga meM paMcaka saMyoya meM 330 M 12 bhaMga 264 , 1320 " 1980 , 892 " 4368 bhaMga 12 bhaMga 2200 , 4950, chahake eka saMyoga meM chahake dvika saMyoga meM , trika saMyoga meM ,, catuSka saMyoga meM pAMcanA eka saMgamAM , dvika saMgamAM ,, tri sayogamA , catuSka saMgamAM * paMcaka saMgamAM 320 , 1880 862 , chanA eka saMgamAM , dvika sAyezamAM tri sayAmA >> catuSka saMgamAM 4398 saya 12 330, .... 1200, 4950 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 924 12 3300 pramevacandrikA TIkA za09 3032 2016 devapravezanakanirUpaNam 297 pazcaphasaMyoge caturvizatyadhikanavazatamavAH SaTkasaMyoge SaSTayadhikaikonapazcAzacchatabhaGgAH sarvasaMmelane SaTsaptatyuttaratrizatAdhikadvAdazasahasrabhavAH 12376 saptAnAm ekasaMyoge dvAdazabhanA: dvikasaMyoge SaNNavatyadhikatriMzatabhaGgAH 396 trikasaMyoge trayastriMzacchatabhaGgA catuSkasaMyoge navazatAdhika navasahasramagAH paJcakasaMyoge azInyuttarASTazatAdhikaikAdazasahasrANi 11880 SaTkasaMyoge catuzcatvAriMzadadhika paJca paJcAzacchatabhanAH 5544 saptasaMyoge dvinavatyadhikasaptazatabhaGgAH 792 sarvasaMmelane caturvizatyuttarASTazatAdhikaikatriMzatsahasrANi 31824 chahake paMcaka saMyoga meM .... chahake SaTkasaMyoga meM .... 12376 bhaMga sAtoMke ekasaMyoga meM 12 bhaMga sAtoMke vikasaMyoga meM sAtoM ke trikasaMyoga meM sAtoM ke catuSkasaMyoga meM 9900 , sAtoM ke paMcakasaMyoga meM .... 11880 sAtoM ke SaTka saMyoga meM .... 5544 sAtoM ke saptakasaMyoga meM .... 692 , 31824 bhaMga 4960 " 396 " 3300 , - paMcaka saMgamAM , Saka saMgamAM sAtanA eka saMgamAM che dvika saMyogamAM trika saMgamAM che catuSka sa cegamAM paMcaka sagamAM SaTuM saMgamAM saptaka saMgama .... 824 " .... 4860, 12376 368 3300 8510 11880 5544 792 31824 bhaMga bha-38 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 mA bhagavatIne athAgre saMkSepeNa bhaGgayogAH pradaryante evam eSAM pUrvoktAnAM caturviMzatyutarASTazatAdhikaikatriMzatsahasrANAm (31824) ekonaviMzatiguNitAnAm aSTabhirbhAge hRte aSTAnAM jIvAnAmaSTasu saMyogeSu yazItyuttarapaJcazatAdhika paJcasaptatisahasrANi 75582 bhaGgA bhavanti / __ pUrvoktasaMkhyAyAH (75582) viMzatiguNitAyA navabhirbhAne hRte navAnAM jIvAnAM navasu saMyogeSu SaSyyuttaranavazatAdhika saptaSaSTisahasrAdhikaikalakSabhaGgAH (167960) bhavanti / pUrvoktasaMkhyAyAH (167960) ekaviMzatiguNitAyA dazabhirbhAge hRte dazAnAM jIvAnAm, dazasu saMyogeSu poDazottarasaptazatAdhikadvipaJcAzatsahasrottara. lakSatrayabhaGgAH (352716) bhavanti / pUrvoktasaMkhyAyA (352716) dvAviMzatipUNitAyA ekAdazabhirbhAge hRte ekAdazAnAM jIvAnAm ekAdazasu saMyogeSu dvAtriMzaduttaracatuHzatAdhikapaJcasahasrottarasaptalakSabhaGgAH (705432) bhavanti / aba saMkSepa se Age ke bhaMga dikhAye jAte haiM-31824 meM 19 se guNA karane para aura Agata rAzi meM 8kA bhAga dene para ATha jIvoM ke ATha saMyogoM meM saba kula bhaMga 75582 hote haiM 75582 meM 20 kA guNA karane para aura Agata jIvarAzi meM 9 kA bhAga dene para nau jIvoM ke 9 saMyogoM meM 167960 bhaMga hote haiM 167960 meM 21 kA guNA karane para aura Agata rAzi meM 10 kA bhAga dene para 10 jIvoM ke daza saMyogoM meM 352716 bhaMga hote haiN| 352716 meM 22 kA guNA karane para aura Agata rAzi meM 11 kA bhAga dene para 11 jIvoM ke gyAraha-saMyogoM meM 705432 bhaMga hote haiN| ina 705432 have pachInA baMne saMkSiptamAM batAvavAmAM Ave che-31824 ne 19 vaDe guNIne guNAkArane 8 vaDe bhAgavAthI ATha jInA ATha saMgamAM kula 75582 bhaMga Ave che. 75582 ne 20 vaDe guNIne guNAkArane 9 vaDe bhAgavAthI nava jIvonA nava saMgamAM kula 16750 bhaMga Ave che. 167950 ne 21 vaDe guNIne guNAkArane 10 vaDe bhAgavAthI 10 jInA daza sagomAM kula 352716 bhaMga Ave che. 352716 ne 22 vaDe guNIne guNAkArane 11 vaDe bhAgavAthI 11 jInA agiyAra saMgamAM kula 705432 bhaMga Ave che te 705432 - 23 vaDe guNane guNAkArane zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyamandrikA TIkA za9 1032sU016 devapravezanakanirUpaNam 299 pUrvoktasaMkhyAyAH (705432) prayoviMzatiguNitAyAH dvAdazabhirbhAge hRte dvAdazAnAM jIvAnAM dvAdazasu saMyogeSu aSTasaptatyuttara dvi paJcAzatsahasrAdhikatrayodazalakSabhaGgAH (1352078) bhavanti / evaM dvAdazAnAM jIvAnAM dvAdazadevalokaparyantaM bhaGgAH pradarzitAH punazca bahuzrutAd vijJAya agre'pi bhaGgAH jJAtavyAH saMbodhyAH saMyojanIyAH andhavistarabhayAd virmyte| atha devalokamAzritya sugamabodhArtha katipayA bhaGgAH padayante dvAdazadevalokasambandhena ekasaMyoge bhaGgAH dvAdaza 12 dvayoryugapad ekai kasmin devaloke gamanena dvAdazaiva / meM 23 kA guNA karane para aura Agata rAzi meM 12 kA bhAga dene para 12 jIvoM ke 12 saMyogoM meM 1352078bhaMga hote haiN| isa prakAra ye 12 jIvoM ke bAdaza devaloka paryanta bhaMga dikhAye haiM, inake Age ke bhaMga bahu jJAnIjana se jAnakara apanI buddhi se lagA lenA cAhiye zAstra kA vistAra bar3ha jAne ke bhaya se hamane unheM yahAM nahIM likhA hai| devaloka ko Azrita karake sugama rUpase bodha ke nimitta yahAM kitaneka bhaMga dikhalAte haiM bAdaza devaloka ke sambandha se ekasaMyoga meM 12 bhaMga do ke eka sAtha eka eka devaloka meM gamana se 12 bhaMga. ekakA prathama devaloka meM gamana dUsare kA tRtIya devaloka meM gamana 12 vaDe bhAgavAthI 12 nA 12 sAyeLamAM kula 135078 bhaMga Ave che. A rIte bAra javAnA bAramA devaloka paryantanA bhaMga batAvavAmAM AvyA che. tyArapachInA aMge (13 ane 13 karatAM vadhAre nA bhAge) bahu jJAnI sAdhuo pAsethI jANuM levA. zAstrano vistAra vadhI javAnA bhayathI ahIM te aMgo prakaTa karyA nathI. devalekane Azrita karIne sugama samajAvavAne mATe ahIM keTalAka bhaMga batAvavAmAM Ave che- dvAdaza (bAra) devakanA saMbaMdhathI eka sogamAM 12 bhaMga benA eka sAthe eka eka devalokamAM gamanathI 12 bhaMga. ekanuM prathama devalokamAM gamana bIjAnuM cethA devalekamAM gamana A zrIbhagavatI.satra: 8 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre dvikasaMyogeekaH prathame devaloke eko dvitIye ekaH prathame devaloke ekastRtIye eka: prathame devaloke ekazcaturthe evaM krameNa prathamadevalokamAdhAnye ekAdazamanAH 11 tathAhi1-2 | dvitIyadevalokaprAdhAnye daza bhanAH 2-3 2-4 2-5 1-3 1 2-6 1-9 2-7 2-8 2-9 1-10 2-10 1-11 2-11 1-12 2-12 ityekAdaza iti daza anayArItyA tRtIyadevalokaprAdhAnye nava bhaGgAH / caturthadevalokaprAdhAnye aSTa bhaGgAH 8 / paJcama devalokamAdhAnye saptabhaGgAH / 7 SaSTha devalokaprAdhAnye par3a bhaGgAH 6 / saptamadevalokaprAdhAnye pazca 5) aSTamadevalokaprAdhAnye catvAro bhaGgAH 4) navamadevalokamAdhAnye trayo maGgAH 3) dazamadevalokabhAdhAnye eka kA prathama meM dUsare ke caturtha isa krama se prathama devalokakI pradhAnatAmeM 11 bhaMga hote haiMeka jIvakA prathama devaloka meM gamana dUsarekA dvitIya devaloka meM gamana dvitIya devalokakI pradhAnatA meM 10 bhaMga hotA haiisa rItise tRtIya devalokakI pradhAnatA meM 9 bhaMga, caturtha devaloka kI pradhAnatAmeM 8 maMga, paMcamadevalokakI pradhAnatAmeM 7 bhaMga, chaThe devalokakI pradhAnatAmeM 6 bhaMga, saptama devalokakI pradhAnatAmeM 5 bhaMga, kama anusAra prathama devalokanI pradhAnatAvALA 11 bhaMga. dvika saMgamAM eka jIvanuM prathama devalokamAM gamana bIjAnuM bIjA devalekamAM gamana ekanuM prathama devalekamAM gamana bIjAnuM trIjA devalekamAM gamana. A vAtane TakAmAM ApelA koThA dvArA spaSTa karI che. A rIte trIjA devalokanI pradhAnatAthI 9 bhaMga, cothA devalokanI prathA natAthI 8 bhaMga, pAMcamA devalokanI pradhAnatAthI 7 bhaMga, chaTThA devalokanI pradhAnatAthI 6 bhaMga, sAtamA devalokanI pradhAnatAthI 5 bhaMga, AThamA deva. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA DI0 za09 u0 32 sU0 16 devapravezana kanirUpaNam 301 evam bhaGga 2) ekAdaza devalokaprAdhAnye ekAdaze dvAdazeceti eko bhaGga 1 / 11-10-9 8-7-6-5-4-3-2-1-66 sarvasaMmelane ekaikasya haratarina dvikasayoge sarve paTaSaSTi jJA: 66 bhavantIti / 2 trayANAM jIvAnAM yugapadbhAvena ekaikadevalokagamanena eka saMyoge prathamadevalokAdArabhya dvAdazadevalokaparyantaM dvAdazabhaGgAH 12 bhavanti / trayANAM jIvAnAM dviksaMyoge dvAtriMzadadhikazatabhaGgAH 132 santi tathAhi -- ekaH prathame devaloke dvau dvitIye devaloke 1 evam ekaHprathame devaloke dvau tRtIye devaloke 2) ityAdi / te evaM pradazyente ekaH dvau ekaH dvau ekaH dvau ekaH dvau ekaH dvau 1-6 ekaH dvau 1-7 1-2 1-3 1-4 1-5 1-3 1-4 1-6 -7 1-8 1-4 1-7 1-8 1-9 1-8 1-9 1-10 1-9 1--10 1-11 1-11 1-12 1-12 1-5 1-6 1-7 1-6 1-7 1-8 1-9 1-10 1-5 1-6 1-7 1-8 1-9 1-8 1-10 1-9 1-11 1-10 1-11 1-12 1-11 1-12 1-12 11 1-10 1-11 1-12 10 8 aSTama devalokakI pradhAnatAmeM 4 bhaMga navaveM devalokakI pradhAnatAmeM 3 bhaMga, dazaveM devalokakI pradhAnatAmeM 2 bhaMga, 11 veM devalokakI pradhAnatAmeM 1 bhaMga isa prakAra 11-10-9-8-7-6-5-4-3-2-1866 bhaMga hote haiM tIna jIvoM ke eka sAtha eka eka devalokameM jAnese ekasaMyogI prathama devaloka se lagAkara 12 veM devaloka taka 12 bhNg| tIna jIvoMke dvisaMyogameM 132 bhaMga hote haiN| inakA koSTaka TIkA meM diyAhai vahIM se samajha leveM- zrI bhagavatI sUtra : 8 lekanI pradhAnatAthI 4 bhaMga, navamAM devalAkanI pradhAnatAthI 3 bhaMga, dazamAM devalAkanI pradhAnatAthI 2 bhaMga ane agiyAramAM devalokanI pradhAnatAthI 1 laMga bhane che, yA amAle mukha lagA 11+10+7+8+7+1+4+4+3+2+1= 66 thAya che. traNa jIvAnA eka sAthe eka eka devalokamAM gamanathI--pahelA devalokathI 12 mAM devaloka sudhInA devaloka gamanathI-eka sacAgI 12 bhaga khane che. traNa jIvAnA dvikasaceAgamAM nIce pramANe 132 bhaMga bane che-- Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 bhagavatIsUtre ekaH dvau / ekaH dvau / ekaH dvau | ekaH dvau ekaH dvauM 1-8 1-10 1-11 / 1-12 1-9 / 1-10 1-11 1-11 1-12 1-12 1-11 / 1-1 - - evaM sarve SaTSaSTiH 66 bhaGgAH bhavanti / evameva ' dvau-ekaH / iti viparItakrameNApi SaTpaSTibhaiGgAH 66 bhavanti, evam-66-66=132 / trayANAM jIvAnAM dvikasaMyoge sarve dvAtriMzadadhikaikazatabhaGgAH 132 bhvntiiti| athAne trayANAM jIvAnAm dvikasaMyoge viMzatyadhikadvizatabhaGgAH / 220 pradazyanteatha prathamadevalokapAdhAnyena trayANAM trikasaMyoge SaJcapaJcAzanAH55Abhavanti tathAhi 1-2-3 1-3-4 |1-.4.5 11-5-6 / 1-6-7 |1-7-8 1-2-4 11-3-5 1-4-6 (1-5-7 |1-6-8 |1-7-9 1-2-5 1-3-6 1-4-7 1-5-8 11-6-9 1-7-10 1-2-6 1-3-7 /1-4-8 1-5-9 1-6-101-7-11 1-2-7 1-3-8 !1-4-9.1-5-101-6-11,1-7-12 1-2-81-3- 91-4-101-5-11 |1-6-12 iti paJca 1-2- 9 1-3-101-4-11.1-5-12] iti Sada.1-9-10 1-2-1011-3-11,1-4-12 iti sapta 91-9-11 1-2-111-3-12 / ityeSTau .101-1-12 1-2-12/ iti nava / iti daza -121-10-11 / iti catvAraH1-10-12 iti ho ye 66 bhaMga tIna jIvoMke vikasaMyoga meM hue haiN| ye 66 bhaMga "1-2" isa kramase vicArane para hue haiM aura jaba isI kramako "2-1" isa viparItatAse vicArate haiM taba bhI 66 bhaMga hote haiN| donoMkA jor3a 132 hotA hai. isa tarahase tIna jIvoMke hika saMyogameM ye 132 bhaMga hote haiN| - A rIte traNa 9nA dvisaMgamAM upara mujaba 66 bhoga bane che. "1-2" A kramathI vicAtA A 66 bhaMga banyA che. have je temane viparIta kramathI eTale ke "2-1" A kramathI vicAravAmAM Ave te e rIte bIjA 66 bhaMga bane che. A rIte traNa 9nA dvisaMgathI kula 66+61%D132 | mana che. va 17vanA siyAsI 220 / nI prakaTa karavAmAM Ave che 1-8-11 iti trayaH zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU016 devapravezanakanirUpaNam 30 // 1-11-12 ityeko bhaGgaH 1 ityevaM sarve paJcapaJcAzadU bhaGgAH 55 bhavanti / anayA rItyA trikasaMyoge 'prathamadvitIye' ityeva prathamadvitIyadevalokaprAdhAnye daza bhaGgAH 10 / pathame tRtIye caturthe' ityevaM prathama-tRtIya devalokaprAdhAnye naba bhaGgAH / evaM prathamacaturthadevalokaprAdhAnye aSTa bhaGgAH 8 mathama pazcamadevalokaprAdhAnye saptabhaGgAH 7 / prathamaSaSThadevalokaprAdhAnye SaD bhaGgAH 6 / prathama saptama devalokapAdhAnye paJca bhaGgAH 5 / prathamASTamadevalokamAdhAnye catvAro bhanAH 4 prathamanavamadevalokamadhAnye trayo bhaMgAH 3 / .. aba Age tIna jIvoMke trika saMyogameM 220 bhaMga dikhAye jAte haiMprathama devalokakI pradhAnatAse tIna jIvoMke trika saMyogameM 55 bhaMgahotehaiM isa prakAra 10, 9 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1 kA jor3a 55 pacapana A jAtA hai| ___ isa rItise trikasaMyogameM "prathama 1, dvitIya 2, tRtIya 3 meM" prathama dvitIya devalokakI pradhAnatAmeM 10 bhaMga hue haiM / " prathama, tRtIya caturtha devalokakI pradhAnatAmeM 9 bhaMga hue haiM / isI taraha se 1-4-5 meM prathama caturtha devalokakI pradhAnatAse 8 bhaMga hue haiM / 1-5-6meM prathama paMcama devalokakI pradhAnatAse 7 bhaMga hue haiM / 1-6-7 meM prathama chaThe devaloka kI pradhAnatAse 6 bhaMga hue haiN| 1-7-8 meM prathama saptama devalokakI pradhAnatAse 5 bhaMga hue haiN| 1-8-9 meM prathama aSTama devalokakI pradhAnatAse 4 bhaMga hue haiM / 1-9-10 meM prathama navaveM devalokakI pradhAnatA pasA panI pradhAnatA ni yo ma 10+6+6+7+k+ 5.4+3+2+1=55 thAya che. e rIte traNa devomAMthI eka pahelA devalokamAM, eka bIjA devalokamAM ane eka trIjA devalokamAM utpanna thAya che. A pahelo trikasaMgI bhaMga bane. e ja pramANe bIjA aMge paNa samajavA. AthI e vAta spaSTa thAya che ke pahelA ane bIjA devalokanI prathA natAmAM 10 bhaMga bane che. pahelA ane trIjA devakanI pradhAnatAmAM 9 bhaMga bane che, pahelA ane cothA devalokanI pradhAnatAmAM 8 bhaMga bane che. pahelA ane pAMcamAM devalekanI pradhAnatAmAM 7 bhaMga bane che. pahelA ane chaThThA devalokanI pradhAnatAmAM 6 bhaMga che. pahelA ane sAtamA devalokanI pradhAna tAthI 5 bhaMga, pahelA ane AThamAM devalokanI pradhAnatAthI 4 bhaMga, pahelA ane navamAM devalokanI pradhAnatAthI 3 bhaMga, pahelA ane dasamAM devalokanI zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 bhagavatIsUtre prathamadazamadevalokApAdhAnye dvau bhauH 2 / prathamaikAdazadevalokaprAdhAnye eko bhaGgaH 1 / evam-10-9-8-7-6-9-4-3-2-1=55 / sarvasaMmelane prathamadevalokamAdhAnyena trikasaMyoge sarve paJcAzad 55 bhanA bhavantIti / / __atha dvitIyadevalokaprAdhAnye bhaGgAnAha - dvitIyatRtIyadevalokamAdhAnye 'dvitIye tRtIye caturthe ' anayA tyArI nava bhaGgAH 9 / dvitIyacaturthadevaloka. prAdhAnye aSTa bhaGgAH 8 / dvitIyapazcamadevalokamAdhAnye saptamaGgAH 7 / dvitIya-SaSTadevalokamAdhAnye SaT bhaGgAH 6 / dvitIyasaptamadevalokaprAdhAnye pazca bhaGgAH 5 / dvitIyASTamadevalokapAdhAnye catvAro bhaGgAH 4 / dvitIya navama se 3 bhaMga hue haiN| 1-10-11 meM prathama dazave devalokakI pradhAnatAse 2 bhaMga hue haiM / 1-11-12 meM prathama aura 11 ve devalokakI pradhAnatAse 1 bhaMga huA haiN| ___ aba dvitIya devalokako pradhAnatAse bhaMgo ko kahA jAtA haidvitIya tRtIya devalokakI pradhAnatA hone para dvitIya, tRtIya, caturtha" isa rItike anusAra 9 bhaMga hote haiM, dvitIya caturtha devalokakI pradhA. natA hone para 7 bhaMga hote haiN| dvitIya aura chaThe devalokakI pradhAnatA hone para 6 bhaMga hote haiN| dvitIya aura saptama devalokakI pradhAnatA hone para 5 bhaMga hote haiN| dvitIya aura AThaveM devalokakI pradhAnatA hone para 4 bhaMga hote haiN| dvitIya aura nauveM devalokakI pradhAnatA hone para 3 bhaMga hote haiN| dvitIya aura dazave devalokakI pradhAnatA pradhAnatAthI 2 bhaMga ane pahelA ane agiyAramAM devakanI pradhAnatAthI 1 1 mana che. have bIjA devalokanI pradhAnatAthI banatA aMge prakaTa karavAmAM Ave che. bIjA ane trIjA devalokanI pradhAnatAthI 9 bhaMga, , pAMyama ,, , 7 // " " sAtamA " " 5 , , " nA , 3 , , maniyAramA , 1 thAya che. bIjA ane cothAnI pradhAnatAthI 8 bhaMga ,, , chAnI ,,, mAmAMnI " , zamAMnI HOOthe w x x zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 209 30 32 sU0 15 manuSyapravezanaka nirUpaNam 305 devaloka prAdhAnye trayo bhaGgAH 3 / dvitIyadazama devaloka prAdhAnye dvau bhaGgau 2 / dvitIyaikAdazadvAdazeti - eko bhaGgaH 1 / evam 9-8-7-6-5-4-3-2-1-45 sarvasaMmelane dvitIya devaloka prAdhAnyena trisaMyoge paJcacatvAriMzad bhaGgAH 45 bhavantIti / anayA rItyA - tRtIyadevalokaprAdhAnye 8-7-6-5-4-3-2-1=36 / sarve SaTtraMzad bhaGgAH 36 bhavanti / caturthadevaloka prAdhAnye 7-6-5-4-32-1-28 / sarve aSTAtriMzatirbhaGgAH bhavanti / paJcamadevalokaprAdhAnye 6-54-3-2-1=21 / sarve ekaviMzati bhaGgAH 21 bhavanti / SaSThadevalokaprAdhAnye hone para 2 bhaMga hote haiM / tathA dvitIya aura 11 veM devalokakI pradhA* natA hone para 1 bhaMga hotA hai| inakA koSTaka TIkA meM diyA hai. 9-8-7-6--5-4-3-2-1 kA jor3a 45 paiMtAlIsa hotA hai / isa rItike anusAra tRtIya devalokakI pradhAnatA meM 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1 itane bhaMga hote haiM. inakA jor3a 36 chattIsa hotA hai / ataH tRtIya devalokakI pradhAnatAmeM ye 36 bhaMga haiM / inakA sthApanA koSTaka TIkAmeM diyA hai jijJAsu vahAM se samajha leveM / caturtha devalokakI pradhAnatAmeM 7-6-5-4-3-2-1 itane bhaMga hote haiN| ina sabakA jor3a 28 aThAIsa AtA hai. ataH caturtha paJcama devalokakI pradhAnatA meM ye 28 bhaMga haiN| inakI sthApanA kA koSTaka TIkAmeM diyA hai paMcama devalokakI pradhAnatA meM 6-2-4-3 2-1 isa prakAra ikkIsa hote haiM ataH 21 bhaMga paMcama devalokakI pradhAnatAse hote hai| inakI sthApanAkA koSThaka svabuddhi se sthApita kara lenA cAhiye / khIjA ane agiyAramAM devaleAkanI pradhAnatAmAM eka bha`ga bane che. yA rIte mIla devaseounI pradhAnatAvANAM sa 8+8+7+6+5+4+3+ 2+1=45 bhaMga ane che. eja pramANe trIjA devalAkanI pradhAnatAvALA kula 8+7+6+5+4+3+2+1=36 lauMga che, trIna he sonI pradhAnatAvAjA lagAnA kAThA TIkAmAM Apela che jIjJAsue tyAMthI samajavA, thothA devaseounI pradhAnatAvANA 7-6-5-4-3-2-1-28 lauMga mane che. eja pramANe pathamAM devaleAkanI pradhAnatAvALA kula 65+4+3+2+ 1=21 bhaga mane che. te 21 lage!nA kAThI jAte ja samajI leve, bha-39 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 bhagavatIsUtre 5-4-3-2-1=15 / sarve paJcadazabhaGgAH 15 bhavanti / saptamadevalokaprAdhAnye 4-3-2-1-10 / sarve dazabhaGgAH 10 bhavanti / aSTamadevalokaprAdhAnye 3-2-1-6 / sarve SaD bhaGgAH 6 bhavanti / navamadevalokamAdhAnye 2-1=3 / sarve trayo bhaGgAH bhavanti / dazamaikAdazadvAdazeti-eko bhaGgo bhavati 1 evam-55-45-36-28-21-15-10-6-3-1=220 trikasaMyoge sarvasaMmelane viMzatyadhikadvizatabhaGgAH 220 bhavantIti / trayANAmekasaMyoge 12 // dvikasaMyome 132 / trikasaMyoge 220 / evam-12-132-220= 364 sarve trayANAM jIvAnAM catuSSaSTayadhikatrizatabhaGgAH 364 bhvntiiti| evamagre'pi caturAdirjIvAnAM bhaGgAH svabuddhayA sNyojniiyaaH| sAmAnyataH saMkhyAmAzritya pUrva pradarzitA eveti tatra vilokniiyaaH| / chaThe devalokakI pradhAnatA meM-5-4-3-2-1 itane bhaMga hote haiM inakA jor3a 15 AtA haiM, chaThe devalokakI pradhAnatAmeM ye 15 bhaMga haiM, inakI sthApanAkA koSThaka apane Apa kalpita kara lenA cAhiye saptama devalokakI pradhAnatAse 4-3-2-1=10 bhaMga hote haiN| AThaveM devalokakI pradhAnatAmeM 3-2-16 bhaMga hote haiN| navaveM devalokakI pradhAnatAmeM 2-1=3 bhaMga hote haiN| dazaveM, gyArahaveM aura bArahaveM devalokakA 1 bhaMga hotA hai isa prakArase 55-45-36-2821-15-10-6-3-1 milakara saba bhaMga trika saMyogameM tIna jIvoMke 220 ho jAte haiM / inake eka saMyogI 12, dvika saMyogI 132, trika saMyogI 220 kula milakara 364 bhaMga tIna jIvoMke hote haiN| isI tarahase Age bhI cAra Adi jIvoMke bhaMga apanI buddhise lagA lenA eja pramANe chaThThA devakanI pradhAnatAvALA kula 5+4+3+2+1=15 bhaMga bane che. te 15 bhaMgane kaThe jAte ja samajI le. eja pramANe sAtamAM devalokanI pradhAnatAvALA 4+3+2+1=10 bhaMga bhane che. mama devAnI pradhAnatAvA 3+2+1 isa an mana che. navamAM devalokanI pradhAnatAvALA kula 2+1=3 bhaMga bane che ane dasamAM devalokanI pradhAnatAvALo 1 bhaMga bane che, A rIte traNa jIvonA siyAmA yuTa 55+45+3+28+21+15+10+6+3+1=220 bane che. traNa jInA ekasaMgI 12 bhaMga, dvisaMgI 132 bhaMga ane trikasaMgI 220 bhaMga maLIne kula 364 bhaMga bane che. e ja pramANe cAra, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0094032 sU016 devapravezana kaniparuNam 307 atha " devapravezanamevAdhikRtyAlpabahutvAdivaktavyatAmAha - ' eyassa NaM bhaMte ' ityAdi / " eyassa NaM bhate ! bharaNavAsidevapavesaNagassa vANamaMtaradevaSavesaNamassa ' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta / etasya khalu bhavanavAsi devamavezanakasya vAnavyantara devapravezanakasya joisiyadevapavesaNagassa vaimANiyadevapavesaNagassa ya kayare karehiMto jAva visesAhiyA vA 1 jyotiSikadevapravezanakasya vaimAnikadevapravezanakasya ca madhye katarANi devapravezanakAni katarebhyo devapravezana kebhyo yAvat svAni vA bahukAni vA, tulyAni bA, vizeSAdhikAni vA bhavanti ? bhagavAnAha - ' gaMgeyA savvatthovA vaimANiyadevapavesaNayA ' he gAGgeya ! devapravezanakAnAM madhye sarvastokAni sarvebhyo'lpAni vaimAnikadevapravezanakAni vartante tadvAminAM cAhiye hamane pahile sAmAnya rUpase saMkhyAko Azrita karake inake bhaMgoM ko prakaTa hI kara diyA hai / ! aba devapravezanako lekara isake alpabahutvako jAnane ke liye gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM- 'eyassa NaM bhaMte! bhavaNavAsidevapavesaNagassa vANamaMtara deva pave saNagarasa' he bhadanta / ina bhavanavAsI devapravezana meM, vAnavyantaradevapravezanaka meM, jyotiSikadevapravezanaka meM aura vaimAnikadeva pravezana meM kauna pravezanaka kisa pravezanakakI apekSA saba se kama hai ? kauna pravezanaka kisa pravezana kI apekSA bahuta hai ? kauna pravezanaka kisa pravezanakakI apekSA samAna hai ? aura kauna pravezanaka kisa pravezanaka se vizeSAdhika hai| isake uttara meM prabhu kahate haiM- 'gaMgeyA' he gAMgeya ! 'saJcatthovA vaimANiyadevapavesaNayA' sabase kama vaimAnika deva pravezanaka haiM, kyoMki inameM jAnevAle jIva tathA inameM pAMca Adi jIveAnA bhagA paNa peAtAnI jAte ja samajI levA. AgaLa sAmAnyarUpe sakhyAne Azrita karIne temanA bhagA prakaTa karavAmAM AvI cukayA che. have devapravezana'nI alpa-khaDutA jANavA mATe gAMgeya aNugAra mahA vIra alune sevA prazna pUche che - " eyassa NaM bhaMte! bhavaNavAsideva pavesaNagarasa, vANamaMtara deva pavesaNagassa, " tyAhi he lahanta ! yA bhavanavAsI hevpravezanaka, vAnanyantara deva pravezanaka, jyAtiSika devapravezanaka ane vaimAnika devapravezanakamAMthI kayuM pravezanaka kayA pravezanaka karatAM alpa pramANu che ? kayu' pravezanaka kayA pravezanaka karatAM adhika che? kayu' pravezanaka kayA pravezanAnI samAna che? kayu* pravezanaka kayA pravezanaka karatAM vizeSAdhika che ? bhaDAvIra alunA uttara- " gaMgeyA ! " De gAMgeya ! " savvatthovA vesANiyadeva pavekSaNayA " vaibhAni devapravezana sauthI madhya pramANu hoya che, zu zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 bhagavatI sUtre tatsthAnAnAM ca sarvebhyo'lpatvAt 'bhavaNavAsidevapavesaNayA asaMkhejjaguNA vaimAnika devapravezanApekSayA bhavanavAsi devapavezana kAni asaMkhyeyaguNAni bhavantiA evameva ' vANamaMtara devapavesaNayA asaMkhejjagugA ' bhavanavAsi devapravezanakA pekSayA vAnavyantaradevapravezanakA ni asaMkhyAtaguNAni bhavanti, kintu ' joisiyadevapavesaNayA saMkhejjaguNA' vAnavyantaradevamavezanakA pekSayA jyotiSikadevapravezakAna saMkhyeyaguNAni bhavantIti // 16 // nairayikAdi pravezana kAlpabahutvAdivaktavyatA mUlam - " eyasta NaM bhaMte! neraiyapavesuNagagassa, tirikkhajoNiya pavesaNagassa, maNussapavesaNagassa, devapavesaNagassa ya kayarekayarehiMto jAva visesAhiyA vA ? gaMgeyA ! savvatthovA maNuslapa vesaNayA, neraiyapavesaNayA asaMkhejjaguNA, devapavesaNayA asaMkhejjaguNA tirikkhajANiyapavesaNayA asaMkhejjaguNA // sU0 17 // rahe hue jIva bahuta kama saba devapravezanakoMkI apekSA alpa hote hai / 'bhavaNava si devapavesaNayA asaMkhejjaguNA' vaimAnika deva pravezanakakI apekSA bhavanavAsI deva pravezanaka asaMkhyAta guNe haiM, isI taraha se " vANamaMtara devapavesaNayA asaMkhejjaguNA' bhavanavAsI deva pravezanakI apekSA vAnavyantaradevapravezanaka asaMkhyAta guNe hai / kintu ' joisiyadevapavesaNayA saMkhejjaguNA jyotiSika devapravezanaka vAna vyantara deva pravezana kI apekSA saMkhyAta guNe haiM || sU016 // "" ke badhA devapravezanakeA karatAM vaimAnika devapravezanakamAM janArA jIvA tathA temAM rahenAza vo sochA hoya che. "bhatraNavAsidevapabesaNayA asaMkhejjaguNA vaimAnika devapravezanaka karatAM bhavanavAsI devapravezanaka asakhyAta gaNu hAya che. eja pramANe vANamaMtara devapatre saNayA asaMkhejjaguNA " lavanavAsI deva. pravezanaka karatAM vAnantara devapravezanaka asa`khyAta gaNu' hAya che paraMtu " joisiyadevapavesaNayA saMkhejjaguNA vAnanyantara devapravezataka karatAM jayetiSika devapravezanaka sakhyAta gaNu` hAya che. ! sU. 165 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 , " Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkA za097032sU017nairayikAdipravezanakAlpabahutvAdini0 309 chAyA-etasya khalu bhadanta ! nairayikapravezanakasya, tiryagyo nikamave. zanakasya, manuSyapravezanakasya, devapravezanakasya ca katarANi katarebhyo yAvat vizeSAdhikAnivA ? gAGgeya ! sarvastokAni manuSyapravezanakAni nairayikapravezanakAni asaMkhyeyaguNAni devapravezanakAni asaMkhyeya guNAni, tiyaMgyonika praveza nakAni asaMkhyeyaguNAni // mU0 17 // _____TIkA-atha nairayikapravezanakAdInAmalpabahutvAdikamAha-'eyassa NaM bhaMte' ityaadi| 'eyassa NaM bhaMte ! neraiyapavesaNagassa, tirikkhajoNiyapavesaNagassa, maNussapavesaNagassa, devapavesaNagassa ya kayare kayarehito jAva vise. sAhiyA vA ?' gAGgeyaH pRcchati-etasya khalu nairayikapavezanakasya tiryagyonikapravezanakasya manuSyapravezanakasya devapravezanakasya madhye katarANi pravezanakAni kata. rebhyaH pravezanakebhyo yAvat alpAnivA, bahukAni vA, tulyAni vA, vizeSAdhikA nairayikAdi pravezanaka alpa bahutva vaktavyatA'eyassa NaM bhaMte' neraiyapavesaNagassa' ityAdi / TIkArtha--isake hI jaisA hai| kevala ye pravezanaka parasparameM kamatI baDhatI jo kahe gayehaiM usakA kAraNa aisA kahA gayA hai-manuSya kSetrameM hI manuSya pravezanakoMkA sadbhAva hotA hai aura aise jIva bahuta kama hote haiM-isa kAraNa inheM sabase kama kahA gayA hai| nairayikapravezanakoM ko jo asaMkhyAta guNA kahA gayA hai-usakA kAraNa tadgAmI jIvoMkI asaMkhyAta gugatA hai| isI tarahase devapravezanakako jo asaMkhyAta guNita kahA gayA hai usakA bhI kAraNa-tadgAmI jIvoMkI asaMkhyAta narayikAdi pravezanakanI apa-bahu vaktavyatA- " eyassa NaM bhaMte neraiyapavesaNagassa" tyA: TIkArtha-sUtrArtha karatAM vizeSa ahIM kaMI paNa kahevA jevuM nathI. cAre pravezanakamAM je parasparamAM alapatA ane bahutA prakaTa karavAmAM AvI che tenuM kAraNa nIce pramANe che manuSya kSetramAM ja manuSya pravezanakone sadUbhAva rahe che, ane temAM janArAM jIve ghaNAM ja ochAM hoya che. tethI manuSya pravezanakane sauthI alpa kahyuM che. manuSya pravezanaka karatAM naivika pravezanakamAM janArA nI saMkhyA asaMkhyAta gaNI hoya che, tethI nairayika pravezanakone asaMkhyAta gaNuM kahyAM che. e ja pramANe nairayika pravezanakA karatAM devapravezanakemAM janAra jInI saMkhyA asaMkhyAta gaNuM hoya che. tethI devapravezanake asaMkhyAta gaNAM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 bhagavatIstre ni vA bhavanti ? bhagavAnAha-gaMgeyA ! savvatthovA maNussapavesaNayA, neraiyapavesaNa yA, asaMkhenaguNA, devapavesaNayA asaMkhejjaguNA, tirikkhajoNiyapavesaNayA asaMkhejjaguNA ' he gAGgeya ! sarvastokAni manuSyapravezanakAni bhavanti, manuSyakSetre eva manuSyapravezanakAnAM sadbhAvAt, teSAM ca stokatvAt, nairayikapravezanakAni tu asaMkhyeyaguNAni bhavanti, tadgAminAM tatrAsaMkhyAtaguNatvAt ' tathaiva tiryagyonikapravezanakAni asaMkhyeyaguNAni bhavanti, tadgAminAmapi asaM. khyAtaguNatvAt // mU0 17 // nairayikAdyutpAdAdi sAntaranirantaratA vaktavyatA / mUlam-'saMtaraM bhate ! neraiyA uvavajjati, niraMtaraM neraiyA uvavanaMti, saMtaraM asurakumArA uvavajjati, niraMtaraM asurakumArA jAva saMtaraM vemANiyA uvavajjati, niraMtaraM vemANiyA uvavajjaMti, saMtaraM neraiyA unnati, niraMtaraM neraiyA uvvadRti, jAva saMtaraM vANamaMtarA uvvadaMti, niraMtaraM vANamaMtarA ubaddati saMtaraM joisiyA cayaMti, niraMtaraM joisiyA cayaMti, saMtaraM vemANiyA cayaMti, niraMtaraM vemANiyA cayaMti ? gaMgeyA ? saMtaraMpi neraiyA ujjati niraMtaraMpi neraiyA upavajjati, jAva saMtaraMpi thaNiyakumArA uvavajjati, niraMtaraMpi thaNiyakumArA uvavajjaMti, no saMtaraMpi puDhavikAiyA uvavati, niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjati, evaM jAva vagassaikAiyA, sesA jahA neraiyA jAva saMtarapi vema NiyA uvavajjaMti, niraMtaraMpi vemANiyA guNatA hai / tathA tadgAnI tiryagyonika jIvoMkI asaMkhyAtaguNatA honese tiryagyonika pravezanaka bhI devapravezanakakI apekSA asaMkhyAta guNA kahA gayA hai| suu017|| kahyAM che devapravezatake karatAM tirthagenika pravezanamAM janArA chanI saMkhyA asaMkhyAta gaNI hoya che. te kAraNe tiryaMgyanika pravezanake asaMkhyAta gaNAM kahyAM che. je sU. 17 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaattii0|092036 sU018 narayikAyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 311 uvavajjaMti, saMtaraMpi neraiyA uThavaTuMti niraMtaraMpi neraiyA unna. hRti, evaM jAva thaNiyakumArA, no saMtaraM puDhavikAiyA ubahati, niraMtaraM puDhavikAiyA uThavaTaMti, evaM jAva vaNassaikAiyA, sesA jahA neraiyA, navaraM joisiyavemANiyA cayaMti, abhilAvo, jAva saMtarapi vemANiyA cayaMti, niraMtaraMpi vemANiyA cyNti| saMto bhaMte ! neraiyA uvavajjati, asaMto bhaMte ! neraiyA uvavajati ? gaMgeyA ! saMto neraiyA uvavajjati, no asaMto neraiyA uvavajaMti, evaM jAva vemANiyA / saMto bhaMte ! negiyA uvahati ? asaMto neraiyA ubadati ? gaMgeyA ? saMto neraiyA ubadati, no asaMto neraiyA ubadAMti, evaM jAva vemANiyA, navaraM joisiyavemANiesu cayaMti bhANiyavaM / sao bhaMte ? neraiyA uvavajati, asao bhaMte ? neraiyA upavanaMti, saMto asurakumArA uvavajaMti, jAva sao vemANiyA uvavajjati, asaovemANiyA uvavajjaMti, sao neraiyA uvvadaMti, asao neraiyA uvvadaMti, sao asurakumArA ubadati,jAva sao vemANiyA cayaMti,asao vemANiyA cayati ? gaMgeyA ? saoneraiyA uvavajjati, no asaoneraiyA uvavajjaMti, sao asurakumArA uvavajjaMti, no asaoasurakumArA uvavajjati jAva sao vemANiyA uvavajjati, no asao vemANiyA uvavajjaMti, sao neraiyA uThavahati, no asao neraiyA uvvaTuMti, ! jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti / se kevaNaTreNaM zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 bhagavatI sUtre bhaMte ! evaM vuccai sao neraiyA unnati, no asao neraiyA unhaMti, jAtra sao vemANiyA cayaMti, no asao vaimANiyA cayaMti ? se NUNaM gaMgeyA ! pAseNaM arahayA purisAdANIpaNaM sAsae, loe, loe, vuie, aNAdIe, aNavadagge jahA paMcamasae jAva je lokkai se loe, se teNaTTeNaM gaMgeyA ! evaM vaccai jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti / sayaM bhaMte! evaM jANaha, udAhu asayaM asoccA ee evaM jANaha, udAhu soccA sao neraiyA uvavajjaMti, no asaoneraiyA upavajaMti, - jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti ? gaMgeyA sayaM ete evaM jANAmi, no asayaM, asoccA ete evaM jANAmi, no soccA, sao neraiyA uvavajaMti, no asao neraiyA uvavajaMti, jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vaimANiyA cayaMti / se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM buccai taM caiva jAva no asao vemANiyA cayaMti ? gaMgeyA ! kevalI NaM purasthi meNaM miyaMpi jANai, amiyapi jANai, dAhiNeNaM, evaM jahA saduddesae jAva nivvuDe nANe kevalissa, se teNaTTeNaM gaMgeyA ! evaM buccai, taM caiva jAva no asao vemANiyA cayaMti / sayaMbhaMte! neraiyA neraiesa uvavajjaMti, asayaM neraiyA neraiesa uvavajjaMti ? gaMgeyA ! sayaM neraiyA neraiesa uvavajjati, no asayaM neraiyA neraiesa uvavajjati // se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva uvavajjaMti ! gaMgeyA ! kammodapaNaM kammaguruyattAe kamma bhAriyattAe kammaguru zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI02093032018nairayikAdhutpAdAdisAntaranirantaratAni0 313 saMbhAriyattAe, asubhANaM kammANaM udaeNaM asubhANaM kammANaM vivAgeNaM asubhANaM kammANaM phalavivAgeNaM sayaMneraiyA neraiesu uvavajjaMti, no asayaneraiyA neraiesu uvavajjati se teNaTreNaM gaMgeyA ! jAva uvavajjati / saMyaMbhaMte asurakumArA pucchA, gaMgeyA! sayaM asurakumArA jAva uvavajjati, no asayaM asurakumArA jAva uvavati / se keNaTeNaM taM ceva jAva uvavajjati ? gaMgeyA kammodaeNaM, kammovasameNaM, kammavigaI e, kammavisohIe, kammavisuddhIe, subhANaM kammANaM udaeNaM subhANaM kammANaM vivAgaNaM, subhANaM kammANaM phalavivA. gaNaM sayaM asurakumArA asurakumArattAe uvavajjati, no asayaM asurakumArattAe uvavajjati, se teNaTeNaM jAva uvavajjati / evaM jAva thaNiyakumArA / saMyaM bhaMte ! puDhavikkAiyA pucchA, gaMgeyA ? sayaM puDhavikAiyA jAva uvavajjata, no asayaM puDhavikAiyA jAva uvavajjati / se keNaTTeNaM bhaMte ? evaM vuccai jAva uvavajjaMti ? gaMgeyA? kammodaeNaM kammaguruyattAe, kammabhAriyattAe, kammagurusaMbhAriyattAe, subhAsubhANaM kammANaM udaeNaM subhAsu. bhANaM kammANaM vivAgaNaM subhAsubhANaM kammANaM phalavivAgaNaM sayaM puDhavikkAiyA jAva uvavajjati, no asayaM puDhavikkAiyA jAva uvavajjaMti, se teNaTTeNaM ubavajjati evaM jAva maNussA, vANamaMtarA joisiyA vemANiyA jahA asurakumArA, se teNaTeNaM gaMgeyA ? evaM vuccai sayaM vemANiyA jAva uvavajjati, no asayaM jAva uvavajjati // sU0 18 // zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtra chAyA-sAntara bhadanta ! nairayikAH upapadyante, nirantaraM nairayikA upapacante, sAntaram asurakumArA upapadyante, nirantaram amurakumArA yAvat sAntaraM vaimAnikA upapadyante, niraMtaraM vaimonikA upapadyante sAntaraM nairayikA udvartante niraMtaraM narayikA udvartante ? yAvat sAntaraM vAnavyantarA udvartante, nirantaraM vAnavyantarA udvartante, sAntaraM jyotipikAcyavanti, nirantaraM jyotiSikAcyanti, sAntaraM vaimAnikAcyavanti, nirantaraM vaimAnikA cyavanti ? gAGgeya ! sAntaramapi narayikA upapadyante, nirantaramapi nairayikA upapadyante, yAvat sAntaramapi stanitakumArA upapadyante, nirantaramapi stanitakumArA upapadyante, no sAntaramapi pRthivIkAyikA upapadyante, nirantaraM pRthivIkAyikA upapadyante, evaM yAvat vanaspatikAyikAH zeSA yathA nairayikAH yAvat sAntaramapi vaimAnikA upapadyante, nirantaramapi vaimAnikA upapadyante, sAntaramapi nairayikA udvartante, nirantaramapi nairayikA udvartante, evaM yAvat stanitakumArA, no sAntaraM pRthivIkAyikA udvartante, nirantaraM pRthivIkAyikA udvartante, evaM yAvat vanaspatikAyikAH, zeSA yathA nairayikAH, navaraM jyotipikavaimAnikA cyavanti, abhilApo, yAvat sAntaramapi vaimAnikAcyavanti, nirantaramapi vaimAnikAdhavanti / santo bhadanta ! nairayikA upapadyante, asanto bhadanta nairayikA upapadyante gAMgeya ! santo nairayikA upapadyante no asanto nairayikA upapadyante, evaM yAvat-vaimAnikAH / santo bhadanta ! nairayikA udvartante asanto nairayikA udvartante ? gAGgega ! santo nairayikA udvartante, no asanto nairayikA udvartante, evaM yAvat vaimAnikAH, navaraM jyotiSikavaimAnikeSu cyavanti bhaNitavyam / santo bhadanta ! nairayikA upapadyante, asanto bhadanta ! nairayikA upapadyante, santo'surakumArA upapadyante, yAvat santo vaimAnikA upapadyante, asanto vaimAnikA upapadyante, santo nairayikA udvartante, asanto nairayikA udvartante,santo'murakumArA udvartante,yAvat sanno vaimAnikAcyavanti, asanto vaimAnikAcyavanti? gAGgeya ! santo nairayikA upapadyante no asanto nairayikA upapadyante,santo'surakumArA upapadyante no asanto' surakumArA upapadyante yAvat santo vaimAnikA upapadyante, no asanto vaimAnikA upapadyante santo nairayikA udvartante,no asanto nairayikA udvartante,yAvat santo vaimAnikAcyavanti asanto vaimAnikAcyavanti,tat kenArthena bhainta! evamu. cyate santo nairayikA udvartante, no asanto nairayikA udvartate, thAvat santo vaimAnikAzcyavanti no asanto vaimAnikAcyavanti ? tat nUnaM gAGgeya ! pazyatA arhatA puruSadAnI yena zAzvato lokaH ucyate anAdikaH anavayavo yathA pazcama zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaatthii0|093032018nairyikaadyutpaadaadisaantrnirntrtaani0 315 zatake yAvat yo lokyate sa lokaH / tat tenArthena gAGgeya ! evamucyate yAvat santo vaimAnikAzcyavanti no asanto vaimAnikAzcyavanti, svayaM bhadanta ! evaM jAnAsi, utAho asvayam azrutvA etAn evaM jAnAsi utAho zrutvA santo nairayikA upapadyante, no asanto nairayikA upapadyante yAvat santo vaimAnikA cyavanti, no asanto vaimAnikAcyavanti ! gAGgeya ! svayam etAn evaM jAnAmi no asvayam azrutvA etAn evaM jAnAmi, no zrutvA santo nairayikA upapadyante, no asanto nairayikA upapadyante yAvat santo vaimAnikA zcyavanti no asanto vaimAnikAcavanti, tata kenArthena bhadanta ! evamucyate tadeva yAvat no asanto vaimAnikAcyavanti ? gAGgeya ! kevalI khalu paurastyena mitamapi jAnAti, amitamapi jAnAti, dakSiNena evaM yathA zabdoddezake yAvat nirvRtaM jJAnaM kevalinaH, tat tenAthaina gAGgeya / evamucyate tadeva yAvat no asanto vaimAnikAcyavanti, svayaM bhadanta / nairayikA nairayikeSu upapadyante, asvayaM nairapikA nairapikeSu upapayante ? gAGgeya ! svayaM nairayikA nairayikeSu upapadyante, no asvayaM nairapikA nairayikeSu upapadyante, tat kenArthena bhadanta / evamucyate yAvat upapadyante ? gAGgeya ! kadiyena karmagurukatayA, karmabhArikatayA, karmagurusaMbhArikatayA azubhAnAM karmaNAmudayena azumAnAM karmaNAM vipAkena azubhAnAM karmaNAM phalavipAkena svayaM nairayikA nairayikeSu upapadyante, no asvayaM nairayikA nairayikeSu upapadyante, tat tenArthena gAGgeya ! yAvat upapadyante, svayaM bhadanta amurakumArA pRcchA gAMgeya straya anurakumArA yAvat upapadyante no asvayam anurakumArA yAvat upapadyante, tat kenArthena tadeva yAvat usapadyante ? gAGgeya ! karmodayena karmopazamena karmavigatyA karmavizeSaNatayA karmavizuddhayA zubhAnAM karmaNAmudayena zubhAnAM karmaNAM vipAkena zubhAnAM karmaNAM phalavipAkena svayam asurakumArA asurakumAratayA upapadyante, no asvayam amurakumArA asuraku mAratayA upapadyante, tat tenArthana yAvat upapadyante, evaM yAvat stanitakumArAH, svayaM bhadanta ! pRthivIkAyikA, pRcchA, gAMgeya ! svayaM pRthivIkAyikA yAvat upapadyante no asvathaM pRthivI kAyikA yAvat upapadyante tat kenArthena bhadanta evamucyate yAvat upapadyante ? gAGgeya ! kamediyena ! karmagurukatayA, karmabhArikatayA karmaguru saMbhArikatayA zubhAzu. bhAnAM karmaNAmudayena,zubhAzumAnAM karmaNAM viSAkena zubhAzubhAnAM karmaNAM phalavipAkena svayaM pRthivIkAyikA yAvat upapadyante no asvayaM pRthivIkAyikA yAvat upapadhante, tat tenArthena yAvat upapadyante, evaM yAvat manuSyA vAnavyantarajyoti. pikAvaimAnikA yathA asurakuArAH, tat tenArthena gAGgeya ! evamucyate svayaMvai. mAnikA yAvat upapadyante, no asvayaM yAvat upapadyante // sU0 18 // zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre TIkA - itaH pUrve pravezanakamuktam, tatpunarutpAdodvartanArUpamiti nairayikAdInAM jIvAnAmutpAdamuvartanAM ca sAntara nirantaratayA prarUpayitumAha-' saMtaraMbhaMte ' ityAdi / saMtaraM bhaMte! neraiyA uvavajjaMti, niraMtaraM neraiyA uvavajjaMti ? ' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta / kiM sAntaraM nairayikA upapadyante ? kiMvA nirantaraMnairayikA upapadyante - utpadyante evam 'saMtaraM asurakumArA uvavajjaMti, niraMtaraM asurakumArA uvavajjeti jAva saMtaraM vaimANiyA uvavajjaMti, niraMtaraM vemANiyA uvavajjaMti' nairayika utpAdAdi sAntaranirantaravaktavyatA - 316 'saMtaraM bhaMte! neraiyA ubavajjaMti' ityAdi / TIkArtha - - isake pahile pravezanaka kahA gayA hai, yaha pravezanaka utpAda evaM udvartanArUpa hotA hai ataH isa sUtra dvArA sUtrakAra nairayika Adi jIvoM kA utpAta aura udvartanA sAntara bhI hotI hai aura nirantara bhI hotI hai isa bAtakI prarUpaNA kara rahe haiM - isameM gAMgeyane prabhuse aisA pUchA hai-' saMtaraM bhate ! nerahayA uvavajjaMti, niraMtaraM nerahayA uvavajjaMti' he bhadanta ! nairayikoM kI jo utpatti hotI hai vaha sIntara- vyavadhAna sahita hotI hai yA nirantara lagAtAra hotI hai isI taraha se 'saMtaraM asurakumArA uvavajjaMti, niraMtaraM asurakumArA uvavajjaMti, jAva saMtaraM bemANiyA uvavajjaMti, nirantaraM vaimANiyA ubavajjaMti' asurakumAra kyA sAntara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote rahate haiM ? aurayika utpAdAdi sAntara nirantara vaktavyatA-- " saMtaraM bhaMte ! neraiyA ujavajjati " tyAhi A TIartha - --A pahelAM pravezanakanuM pratipAdana karavAmAM Avyu che pravezanaka utpAda ane udbhanA ( niSkramaNu) rUpa hAya che. tethI sUtrakAra A sUtradvArA nAraka vagere jIvAnA utpAda ane udvaitanA sAntara paNa haiya che ane nira'tara paNa hAya che. e vAtanI prarUpaNA kare che A viSayane anulakSIne gAMgeya aNugAra mahAvIra prabhune evA prazna pUche che " saMtara bhaMje ! neraiyA ubavajjaMti, nirantara neraiyA avajjeti ?" he bhadanta! nArakeTanI je utpatti thAya che te sIntara (yadhAna sahita- mAMtarA sahita ) thAya che, he niraMtara (lagAtAra) thAya che ? 4 prabhAo " saMtara asurakumArA utravajjaMti, niraMtara asurakumArA uvajrjjati, jAva saMtara vemANiyA uvavajjaMti, niraMtara vaimANiyA uvavajjaMti " asurakumAre! zuM sAntara utpanna thAya che ke nirantara utpanna thAya zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyadrikA TI0093032018 naiyikAdyutpAdA disAnta ra nirantaratAni0317 sAntaraM kim asurakumArA upapadyante kiMvA nirantaram asurakumArA yAvat upapa dyante ? evameva kiM sAntaraM nAgakumArAH, suvarNakumArAH vidyut kumArA agnikumArA, udadhikumArA, dvIpakumArA, dizAkumArAH pavanakumArAH stanitakumArA, vAnavyantarAH, jyotiSikAH, vaimAnikA upapadyante ? kiMvA nirantaram nAgakumArAdayo jyotiSikAntA vaimAnikAca upapadyante ? tathaiva ' saMtaraM neraiyA unnati ' sAntaraM nairayikA udvartante ? kiMvA nirantaram nairayikA udvartante ? ' jAva saMtaraM vANamaMtarA ubbahaMti, niraMtaraM vANamaMtarA uccati' yAvat sAntaraM kim asurakumArAdaya0 udvartante ? kiMvA nirantaram asurakumAdaya udvartante ?, evaM kiM sAntaraM vAnavyantarA udvartante ? kiMvA nirantaraM vAnavyantarA udvartante ? tathaitra - ' saMtaraM joisiyA cayaMti, niraMtaraM joisiyA cayaMti' kiM sAntaraM jyotiSikA vyavanti, kiMvA nirantaraM jyotiSikA vyavanti / evameva ' saMtaraM vaimANiyA cayaMti, niraM isI tarahase kyA nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, udadhikumAra, dIpakumAra, pavanakumAra stanitakumAra vAna vyantara jyotiSika aura vaimAnika bhI kyA sAntara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote haiM ? ' saMtaraM neraiyA ucca ti0' isI tarahase nairayika sAntara udvartanA karate haiM yA nirantara udvartanA karate haiM ? 'jAba sataraM vANamaMtarA uccarhati niraMtaraM vANamaMtarA uccati yAvat asurakumArAdika sAntara udvartanA karate hai yA nirantara udvartana karate haiM / isI taraha se vAnavyantara kyA sAntara udvartanA karate haiM yA nirantara udvartana karate haiM / jyotiSika deva, sAntara cavate haiM yA nirantara cavate haiM ? vaimAnika deva sAntara cavate haiM yA nirantara cavate haiM ye saba gAMgeva " 1 che ? ze4 pramAthe nAgakumAra, suvathu kumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, adhikumAra, dvIpakumAra, hikumAra, vAyuDumAra, stanitakumAra, vAnavyantara hevA, yAtiSikA, ane vaimAnikA zuM sAntara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna thAya che ? " saMtara neraiyA ubvahRti " eja pramANe nArakA zu sAntara udvaitanA (niSkramaNu) kare che ke nira'tara udbhanA kare che? ( eka paryAyamAMthI AyuSya pUrUM karIne nIkaLavAnI kriyAne uddanA kahe che) jAva saMtara' vANamaMtarA ubbati, niraMtara vANamaMtarA utradvaMti ?" asurakubhArAhi lavanayati deve zu sAntara udbhanA kare che ke nira'tara udghanA kare che? vAnanya tarI zu sAntara udbhAnA kare che ? ke niratara uddhRtanA kare che? jyeAtiSika deve zu sAntara cyave che ke nira'tara ve che ? vaimAnika deve zu sAntara 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 bhagavatIsUtre taraM vemANiyA cayaMti ? ' kiM sAntaraM vaimAnikAcyavanti ? kiMvA nirantaraM vaimAnikA vyavanti ! iti praznaH, yadyapi nairayikAdInAmutpAdAdeH sAntaraM nirantaraM ca pravezanakAtpUrvamapi prarUpitameveti punastatmarUpaNaM vyartha miba pratibhAti, tathApi pUrva nairayikAdInAM pratyekamutpAdasthaM sAntaratvaM nirantaratvaM ca prarUpitam , tathaivodvartanAyA api pratyekameva sAntaratvaM nirantaratvaM ca prarUpitam , atra tu nairayikAdi sarvajIrabhedAnAM samudAyataH samuditayoreva cotpAdodvartanayoH sAnta. ratvaM nirantaratvaM ca prarUpayituM praznottarAlApako'vase yaH / bhagavAnAha-' gaMgeyA ! saMtaraMpi neraiyA upavanaMti, niraMtaraMpi neraiyA upavanaMti ' he gAGgeya ! sAntake prazna haiM / yadyapi nairathika AdikoM kI utpatti AdikI sAntaratA aura nirantaratA pravezanakase pahile kahI jA cukI hai ataH yahAM unakI punaH prarUpaNA vyartha jaisI mAlUma paDanIhai,parantu pahile jo nairayikAdikoM kI utpatti aura udvartanAkI sAntaratA aura nirantaratA (antararahitatA) prarUpita huI hai vaha samudAyarUpase nahIM huI hai arthAt nairayika AdikoM meM pratyekakA pahile utpAda sAntara nirantararUpase kahA gayA hai aura bAda meM udvartanA bhI sAntara nirantararUpase pratyeka kI kahI gaI hai. yahAM aisI bAta nahIM hai, yahAM to nairayika Adi sarva jIva bhedoM ke samudAya se samudita ina utpAda aura udvartanAkI sAntaratA aura nirantaratA prarU. pita kI gaI hai isIliye prazna saMbaMdhI aura uttara saMbaMdhI AlApaka prakaTa kiye gaye haiM-pUkti gAMgeya ke praznoMke uttara meM prabhu kahate haiM'gaMgeyA' he gAMgeya ! 'saMtaraM pi neraiyA uvavati niraMtaraM pi nera eve che ke niraMtara eve che? ItyAdi prazno gAMgeya aNagAre pUchayA che. jo narakAdinI utpatti AdinI sAntaratA ane niraMtaratAnuM pratipAdana pravezanaka pahelAMnA prakaraNamAM AvI gayela che, tethI ahIM temanI punaH prarUpaNa vyartha jevI lAgaze, paraMtu pahelAM je narakAdinI utpattinI ane udvartananI sAnta2tA ane niraMtaratAnI prarUpaNa karavAmAM AvI che te samudAya rUpe karavAmAM AvI nathI, eTale ke pahelAM pratyeka narakane utpAda sAntara nirantara rUpa prakaTa karela che ane tyArabAda pratyeka nArakanI udvartana paNa sAntara nirantara rUpa kahevAmAM Avela che ahIM evI vAta nathI. ahIM te narakAdi sarva jIvanA samudAyanA utpAda ane udvartananI sAntaratA ane niraMtaratAnuM pratipAdana karavAmAM Avela che. tethI uparyukta prazno pUchavAmAM ane temanA uttare ApavAmAM punarukti doSa lAgatuM nathI. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 000 032018nairathikAdyutpAdAdilAntara nirantaratAni0 319 ramapi nairayikA upapadyante, atha ca nirantaramapi nairayikA upapadyante ' jAva saMtaraMpi thaNiyakumArA uvavajrjati niraMtaraMpi dhaNiyakumArA uvavajrjjati ' yAvatsAntaramapi amarakumArA nAgakumArAH suvarNakumArA vidyutkumArA agnikumArA udadhikumArA dvIpakumArAH pavanakumArA dikkumArAH stanitakumArA upapadyante, atha ca nirantaramapi asurakumArAdi stanitakumAraparyantA devA upapadyante kintu'no saMtaraM puDhavikAiyA uvavajjati niraMtaraM puDhavikAyiyA uvavajjeti ' no sAntaraM pRthivI kAyikA upapadyante, apitu nirantarameva pRthivIkAyikA upapadyante, ' evaM jAva NassaikAiyA ' evaM pUrvoktarItyA yAvat-no sAntaram akAyikAH, tejaskAyikAH, vAyukAyikAH, vanaspatikAyikA copapadyante, apitu nirantarameva akAyikAH tejaskAyikA vAyukAyikAH, vanaspatikAyikA upapa iyA uvavajjaMti nairayika sAntara bhI utpanna hote haiM aura nirantara bhI utpanna hote haiM / jAva saMtaraM pi dhaNiyakumArA uvavajjaMti, niraMtaraM pi thaNiyakumArA uvavajrjjati ' yAvat - asurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, udadhikumAra, dvIpakumAra, pavanakumAra, dikkumAra, stanitakumAra, ye saba sAntara aura nirantara donoM rUpa se utpanna hote haiN| kintu - ' no saMtaraM puDhavikkAiyA uvavajjati ' pRthivIkAyika jIva sAntara rUpa se utpanna nahIM hote haiM-apitu ve nirantara hI utpanna hote rahate haiM / ' evaM jAva vaNassaikAiyA' isI tarahase yAvatakAyika, tejaskAyika, vAyukAyika aura vanaspatikAyika sAntara rUpase utpanna nahIM hote haiM kintu nirantara hI utpanna hote rahate haiM / gAMgeya aNugAranA uparyukta praznonA uttara ApatA mahAvIra prabhu he De - " gaMgeyA ! " he gAMgeya ! " saMtarapi neraiyA utravajjati, niratarapi neraiyA uvavajjaMti " naar| sAntara pazu utpanna thAya che bhane niraMtara paNa utpanna thAya che. 'jAva saMtarapi thaNiyakumArA uvavajjaMti, niraMtarapi thaNiyakumArA uvavajjaMti " asurakumAra, nAgakumAra, suvAryabhAra, vidyutchubhAra, agnikumAra, udaSikumAra, dvIpakumAra, vAyukumAra, kuimAra ane stanitakumAra 66 A badhAM bhavanapati deve paNa sAntara ane nira'tara banne rIte utpanna thAya che parantu "no saMtara puDhavikAiyA utravajjaMti " pRthvIkAyika jIvA santara ( vyavadhAna sahita ) utpanna thatA nathI. tetheo niraMtara ( bagAtAra ) utpanna thayA 4 pure che. " evaM vaNassaikAiyA " 4 pramANe mayUAyika, tejaskAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika jIve! sAntara utpanna thatA nathI paNa niraMtara utpanna thAya che. kAI paNa evA samaya byanIta thatA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 bhagavatIya dhante, sesA jahA neraiyA jAva saMtaraMpi vemANiyA utravajjati, niraMtaraM pi vemANiyA uvavajjati ' zeSAH yathA nairayikAstathA yAvat dvIndriyatrIndriyacaturindriya. pazcendriyatiryagyonikamanuSyavAnavyantarajyotiSikA vaimAnikAca sAntaramapi upapadyante, atha ca nirantaramapi upapadyante / evameva ' saMtaraMpi neraiyA ubaTuMti, niraMtaraMpi neraiyA uvvadRti ' sAntaramapi nairayikA udvartante, nirantaramapi nairayikA udvartante, 'evaM jAva thaNiyakumArA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-asurakumArAdi stanitakumAraparyantAH sAnnaramapi udvartante, atha ca nirantaramapi udvartante, kintu 'no saMtaraM puDhavikkAiyA unnati, niraMtaraM puDavikAiyA umaTTati ' no sAntaraM pRthivIkAyikA udvartante, apitu nimntarameva pRthivIkAyikA udvartante ' evaM jAva ' sesA jahA neraiyA jAya saMtaraM pi vemAgiyA uvavajjati' jisa taraha nairayika jIva sAntara aura nirantara rUpase utpanna hote haiM usI tarahase yAvat-dondriya, trIndriya, caturindriya aura paMcendriya ye tiryagyonika jIva tathA manuSya vAnavyantara, jyotiSika aura vaimAnika ye saba sAntara bhI utpanna hote haiM aura nirantara bhI utpanna hote haiN| isI tarahase ( saMtaraM pi neraiyA uvvati, niraMtaraM pi nerakyA unvadRti ) nairayika jIva sAntara aura nirantara udvartanA karate haiN| 'evaM jAva thaNiyakumArA' isI tarahase asurakumArase lekara stanitakumAra takake bhavanapati deva sontara bhI udvartanA karate haiM aura nirantara bhI udvartanA(nikalanA)karatehaiM / kintu-'nAsaMtaraM puDhavikkAiyA uvvadRtiniraMtaraM puDhavikAiyA undhaTuMti' kintu pRthivIkAyika jIva sAntara nathI hai nyAre tayA satpanna yatA na ya. " sesA jahA neraiyA jAva saMtarapi vemAgiyA uvavajjaMti, niraMtara pi vemANiyA uvavajjati" 2 naa2| sAntara ane niraMtara bane rUpe utpanna thAya che, e ja pramANe dvIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya e tirthanika jI tathA manuSya vanavyaMtara, tiSaka ane vaimAnika sAntara ane niraMtara bane rUpe utpanna thAya che. 4 pramANe "saMtarapi nerakyA uThavaTuMti, niraMtarapi neraiyA ubaTuMti" nA24 73 sAnta2 55 ta nA re cha bhane ni2'ta2 55 Sad nA 4re cha. "evaM jAva thaNiyakumArA" me pramANe asurazubhArathI laIne svanitakumAra sudhInA bhavanapati deve sAntara udvartAnA paNa kare che mana nirata2 utanA 55 42 che. 52ntu " no saMtara puDhavikkAiyA uvva TuMti, niraMtara puDhavikAiyA uThavaTuMti" 14s wo sAnta2 itanA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkAza0930322018nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 321 vaNassaikAiyA, sesA jahA neraiyA, ' evaM pUrvoktarItyA yAvat akAyikAdi vanaspatikAyaparyantA no sAntaram udvartante, apitu nirantarameva udvartante, zeSAH dvIndriya trIndriyacaturindriyapaJcendriyatiryagyonikamanuSyavAnavyantarAH sAntaramapi udvartante, atha ca nirantaramapi udvartante, kintu ' navaraM joisiya vemANiyA cayaMti abhilAyo' navare nairayikApekSayA vizeSastu jyotiSikavaimA. nikAH sAntaramapi ' cyavanti ' atha ca nirantaramapi ' cyavanti ' ityabhilApo'vaseyaH, tathA ca jyotiSikavaimAnikeSu ' udvartante ' ityasya sthAne 'cyavanti' iti padamupanyasyAbhilA yaH saMcAraNIyaH tadeva sUcayannAha-'jAva saMtaraMpi vemANiyA udvartanA nahIM karate haiM-nirantara hI udvartanA karate haiN| ' evaM jAva vaNasmaikAiyA-sesA jahA neraiyA' isI tarahase apkAyikase lekara vanaspatikAya takake jIva sAntara udvartanA nahIM karate haiM api tu nirantara hI udvarttanA karate haiM / vAkIke aura jIva-do indriya, teindriya, cauindriya aura paMcendriya tiryaca, tathA manuSya evaM vAnavyantara ye saba sAntara bhI udvartanA karate haiM aura nirantara bhI udvartanA karate haiN| kintu 'navaraM joisiyavemANiyA cayaMti abhilAyo' nairayikakI apekSA vizeSatA aisI hai ki " jyotiSika aura vaimAnika ye sAntara bhI cavate haiM aura nirantara bhI cavate haiM" aisA abhilApa jAnanA cAhiye, tathA ca jyotiSika aura vaimAnika inameM " udvartante" ke sthAnameM ' cyavanti ' aisA kriyApada rakhakara abhilApa bolanA cAhiye, isI bAta ko sUcita karate hue sUtrakAra kahate haiM42tA nathI. te nita2 04 datta nA 4re che. " evaM jAva vaNassaikAiyA sesA jaho nerakyA " 24 prabhArI a5||yi4, 424 // 48, vAyuyi mane vanaspatikAyika che paNa niraMtara udvartana kare che teo sAntara udvartAnA karatA nathI. bAkInA badhAM kIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya tiryaMca, manuSya ane vAnavyantare paNa nArakanI jema sAntara udvatnaa re cha bhane niraMtara utanA 5 re cha. "navara joisiyA vemANiyA cayanti abhilAvo" 52ntu naa2| 42di ytib| bhane vaimAnikInA abhilApamAM eTalI ja vizeSatA rahelI che ke "tiSika ane vaimAnika sAntara para eve che. ane nirantara paNa eve che," e abhilApa sabhI saTale jyotiSI bhane vaimAninA mAlAmA " udvartante " mahase " cyavanti" yA56 bhUTIna mAsA5manAyo naye. me pAtane bha-41 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 bhagavatI sUtre cayaMti, niraMtaraMpi vaimANiyA cayaMti yAvat sA taramapi jyotiSikA vaimAnikAyavanti, atha ca nirantaramapi jyotikAvaimAnikAzcyavanti / atha nairayikAdInAmeva vizadIkRtyotpAdodvartane prarUpayitumAha-' saMto bhaMte ! neraiyA uvavajrjjati, asaMto bhaMte ! neraiyA uvavajrjjati ?' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta / kiM santodravyArthatayA vidyamAnA nairayikA upapadyante ? he bhadanta ! kiMvA asanto dravyA d yA avidyamAnA evaM nairayikA upapadyante ? bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! saMto neraiyA uvavajjati, no asato neraiyA uvavajjaMti ' he gAGgeya ! santaeva dravyArtha - tayA vidyamAnA etra nairahakA upapayante, no asanto dravyArthatayA avidyamAnA " jAva saMtaraM pi vemANiyA cayaMti niraMtaraM vemANiyA cayaMti ' yAvat sAntara bhI jyotiSika aura vaimAnika cacate haiM aura nirantara bhI cavate haiM / aba vizada rUpase inhIM nairayika Adi ke utpAda evaM udvarttanAkI prarUpaNA karaneke liye sUtrakAra kathana karate haiM - isameM gAMgeyane prabhuse aisA pUchA hai 'saMto bhaMte! neraiyA ubavajjati, asato bhaMte! neraiyA uvavajjaMti ' he bhadanta ! dravyArthika nayakI dRSTise vidyamAna aise hI nairayika utpanna hote haiM, yA jo dravyArthika dRSTise vidyamAna nahIM haiM aise nairayika utpanna hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - 'gaMgeyA' he gAMgeya ! 'saMto neraiyA uvavajjati, no asato neraiyA uvavajjaMti ' dravyArthika nayakI dRSTi se vidyamAna hI nAraka utpanna hote haiM, avidyamAna nAraka narakameM utpanna nahIM hote hai / utpanna paryAya huA karatI hai-dravya nahIM, ataH jo padArtha sUti avAne bhATe sUtrAra uDe che- " jAva saMtarapi vemANiyA cayaMti, nira Mtarapi vaimANiyA cayaMti " jyotiSi bhane vaimAni sAntara yasyave che. ane niratara paNa cave che, have eja narakAdinAM utpAta ane uddhRtta nAnI vizada rUpe prarUpaNA karavA mATe sUtrakAra nIce pramANe kathana kare che-- gAMgeya bhAzugArano prazna - saMto bhaMte ! neraiyA uvavajjaMti, asaMto bhaMte ! neraiyA uvavajjaMti ? " he lahanta ! dravyArthiGa nayanI apekSA me ne vidyamAna hAya che evAM nArakA ja utpanna thAya che, ke vyArthika nayanI apekSAe je vidyamAna nathI evAM nArakA utpanna thAya che? mahAvIra aluna uttara- " gaMgeyA ! " he gAMgeya ! " saMto neraiyA uvavajjati, no asato neraiyA uvavajjaMti " dravyArthika nayanI dRSTiyo vidyamAna nArakA ja narakAmAM utpanna thAya che, avidyamAna nArako narakamAM utpanna thatA nathI, paryAMya utpanna thayA kare che-dravya utpanna thayA karatuM nathI, tethI je zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikAThI kAza. 1 u. 32018 nairathikAdyutpAdAdisAntara nirantaratAni0 323 nairayikA upapadyate, tathA ca bandhyA putravat nahi sarvathaivAsat kiJcidapi vastu utpa te, teSAM sattA ca jIvadravyApekSayA nArakaparyAyApekSayA vA bodhyA ! tathAhi bhAvinArakaparyAyApekSayA vyato nairayikAH santo nairayikA utpadyante, nArakAyuSkodayAvA bhAvanArakA evaM nArakatvenotpadyante, ' evaM jAtra vemANiyA evaM pUrvoktarItyA yAvat asurakumArAdi vaimAnikaparyantAH santa eva upapadyante nAsanta apane mUla rUpase avidyamAna hotA hai usakA vandhyAputrakI taraha utpAda nahIM hotA hai " sat rUpa hue hI nAraka utpanna hote haiM " isakA tAtparya aisA hai ki inameM satA jIva dravyakI apekSAse aura nAraka paryAyakI apekSAse kahI gaI jAnanI cAhiye / nAraka paryAyakI apekSA se isa taraha jIva meM nAraka paryAyakI sattA kahI gaI hai ki koI jIva jaba marakara nAraka paryAya se narakameM utpanna honevAlA hotA hai - to aisA jIva bhAvi nAraka paryAyakI apekSA dravya nAraka kahA jAtA hai aisA dravya nAraka huA jIva hI narakameM nAraka paryAyase utpanna "gati, hotA hai, athavA - " gai ANu Au udo' ke anusAra AnupUrvI AyukA udaya eka sAtha hotA hai isa apekSA usa samaya nArakAyukta ke udaya ho jAne se bhAva nAraka banA huA jIvahI nAraka paryAya se utpana hotA hai , 46 " evaM jAtra vaimANiyA asurakumAra se lekara vaimAnika devoM taka aisA hI kathana jAnanA cAhiye. arthAt jo jIva padArtha peAtAnA mULarUpe avidyamAna hoya che tenA utpAda thatA nathI. jema vadhyA zrI putrane janma ApatI nathI tema avidyamAna padArthanA utpAda thatA nathI " vidyamAta hai!ya evAM nArakeA ja utpanna thAya che ", A kathananuM tAtpaya evuM che ke temAM sattA jI dravyanI apekSAe ane nAraka paryAyanI apekSAe karelI samajavI. nAraka paryAyanI apekSAe A rIte jIvamAM nArakaparyAyanI sattA kahevAmAM AvI che--keAI jIva marIne jyAre nAra/paryAyathI narakamAM utpanna thavAnA hAya che, tyAre evA jIvane bhAvi nArakaparyAyanI apekSAe dravyanAraka kahevAmAM Ave che, evA dravyanAraka thayelA jIva ja narakamAM nArakapoMce utpanna thai jAya che. iANuArao' athavA A kathana anusAra gati, AnupUrvI AyunA udaya eka te apekSAe te samaye nArakAyuSkane utkraya thaI javAthI lava narambhAM nA24paryAye utpanna thaI laya he " evaM jAva vemANiyA " asurakumArethI laIne vaimAnika devA paryantanA jIvA vaSe eja pramANe sama 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 "> sAthe ja thAya che, bhAvanAraka baneleA Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 bhagavatIsUtre utpadyante / gAGgeyaH pRcchati-saMto bhaMte / neraiyA uvvati, asaMto neraiyA unnati !' he bhadanta ! kiM santo dravyArthatayA vidyamAnAeva nairayikA udvartante ? kiMvA asaMto dravyArthatayA avidyamAnAeva nairayikA udvartante ? bhagavAnAha'gaMgeyA ! saMto neraiyA unnati, no asaMto neraiyA uvyati' he gAGgeya ! santo dravyArthatayA vidyamAnA eva nairayikA udvartante, no asanto dravyArthatayA avidyamAnA nairayikA udvartante / kharaviSANAdivadeva sarvathA asato vastunaH udvaasurakumAra Adise lekara vaimAnika devoMkI paryAyase utpanna hote haiM ve satha asatrUpa hokara aise nahIM hote haiM kintu dravyArthika dRSTi se sadarUpa hokara hI usa 2 paryAyavAle banate haiN| athavA-dravya vizeSakI apekSA asurakumAra AdirUpa paryAyayukta bane hue hokara hI Age bhI usI 2 paryAyase utpanna hote haiN| athavA-asurakumArAdi AyuH jyake udayase bhAva asurakumAra AdirUpa banA huA jIva hI asurakumAra AdikI paryAyoMse utpanna hotA hai| ___ aba gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM-"mato bhaMte ! neraiyA uvva. Iti asaMto nerakyA ulvadaMti' dravya dRSTise vidyamAna rahe hue nairayika udvartanA karate haiM yA dravya dRSTi se avidyamAna nairayika udvattanA karate haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-he gAMgeya ! ' saMto neraiyA udhvati no asanto neraiyA uvvadaMti' dravyArthika nayakI draSTise vidyamAna nArakI hI udvartanA karate haiM dravyArthika nayakI dRSTise vidyamAna nAraka hI udvartanA karate haiM dravyArthika nayakI dRSTise avidyamAna nairayika udvartanA nahIM karate haiM / kyoMki khara javuM. eTale dravyArthika nayanI apekSAe vidyamAna asurakumArAdi che ja asurakumArAdi paryAye utpanna thAya che-avidyamAna asurakumArAdi ja asurakumArAdi paryAye utpanna thatA nathI. athavA dravyanikSepanI apekSAe teo asurakumArAdi rUpa paryAyAkAnta banelA thaIne ja teo asurakumArAdi paryAye utpanna thatA hoya che. athavA asurakumArAdi AyuSyanA udayathI bhAva a kurakumAra Adi rUpa banele jIva ja asurakumArAdinI paryAyamAM utpanna thAya che. gAMgeya mAranA prazna-"saMto bhaMte ! neraiyA uvvadaMti, asato neraDyA uvvadaMti" manta! dravyaSTiyI vidyamAna naa| tanA 42 cha ke dravyadRSTithI avidyamAna nArake uddhanA kare che ? ___mahAvIra prabhunA utta2-"gaMgeyA " 3 geya ! " saMto neraiyA uvya. haMti no asanto neraiyA uThavaTTati " dra0yAthi: nayanI STiye vidyamAna nArake ja udvartana kare che, vyArthika nayanI daSTie avidyamAna nArake uddhanA karatA nathI, kAraNa ke khara zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikAhIza.9u.32sU018nairayikAdyutpAdAdisantaranirantaratAni0 325 tanA'saMbhavAt, ' evaM jAva vemANiyA' evaM pUrvoktarItyaiva yAvat-asurakumArAdi bhavanapati -- pRthinIkAyikAyekendriyadvIndriyatrondriya - caturindriyapaJcandriyatiryagyonikamanuSyavAnavyantarA api santa eva udvartante, nAsanta udvartante, kintu jyotiSikA vaimAnikAzca santaeva cyavanti, nAsantazcyavanti, iti bhAvaH, tatsUcayamAha-'navaraM joisiyavemANiesu cayaMti bhANiyavvaM ' nAraM nairayikAdyapekSayA jyotiSikavaimAnikeSu, vizeSastu ' udvartante ' itisthAne ' cyavanti' iti bhaNiviSANa AdikI taraha apane mUla rUpase avidyamAna vastumeM udvattanA karaNatva nahIM bana sakatA hai| ' evaM jAva vemANiyA' isI prakAra asurakumArAdi bhavanapatise lekara pRthivIkAyikAdi ekendriya jIva, dvIndriya jIva tehandriya jIva, cauindriya jIva paMcendriya tiryagyonika jIva, manuSya, vAnavyantara ye saba bhI vidyamAna hue hI udvartanA karate haiM, asat hue utanA nahIM krte| kintu jyotiSika aura vaimAnika dravya dRSTise sat bane hue hokara hI cavate haiM, asat bane hue hokara cavate nahIM haiM " isI bAtako sUcita karane ke liye "navara joisiyavemANiesu cayaMti bhANiyavvaM " sUtrakArane aisA kahA hai| nairayika AdikI apekSA jyotiSika aura vaimAnika inameM yaha vize. patA hai ki inameM " udvartante" isa kriyApadake sthAnameM " cyavanti" aise kriyApada kA prayoga karanA caahiye| aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM 'sao bhaMte ! nerakyA uvava. viSANu (gardabhanA ziMgaDAM) AdinI jema potAnA mULa rUpe avidyamAna 12tumA uttn| 42vAtuM sabhI zatu nathI. "evaM jAva vemANiyA" aura pramANe asurakumAra vagere bhavanapati de, pRthvIkAyika Adi ekenidraya , ndriya jIve, trIndriya jIvo, caturindriya, pAMcendriya tiryA che, manuSya ane vAtavyantare viSe paNa samajavuM eTale ke dravyArthika nayanI apekSAe vidyamAna asurakumAra Adi uparyukta jI ja udvartana kare che, avidyamAna asurakumAra Adi jevo uddhattanA karatA nathI. paraMtu jyotiSiko ane vaimAnikonA AlApakamAM "udvartana kare che ema kahevAne badale " zya che" kahevuM joIe. kahevAnuM tAtparya e che ke dravyArthika nayanI dRSTie vidhamAna jatiSike ane vimAniko eve che. avidyamAna tiSike ane vaimAnikemAM ovatA nathI. me pAta sUtramAre " navara joisiyavemANiesu cayaMti bhANiyabvaM " 40 sUtrapATha dvArA prakaTa karI che, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 bhagavatIstre tavyam / punargAGgeyaH pRcchati-'so bhaMte ! neraiyA uvAti, asao bhaMte ! neraiyA upavanaMti ' atra ' so' ti ityasya Apatvena vibhaktivipariNAmAt 'satsu' iti saptamI vijJeyA tena-he bhadanta ! kiM satsu pUrva vidyamAneSu nairayikeSu anye nairayikA upapadyante kiM vA asatsu avidyamAneSu madhye nairayikA upapadyante ? evameva 'so asurakumArA uvavajjati jAva ' kiM satsu asurakumArA upapadyante ? kiMvA yAvat asatsu asuAkumArA upapadyante ? evaM kiM satsu nAgakumArAdi bhavanapati - pRthivI kAyikA kendriyadvIndriyatrIndriyacaturindriyapazcandriyatiryagyonika - manuSyavAnavyantarajyotiSikA upapadyante ? kiMvA asatsu nAgakumArAdi jaMti, asao bhaMte ! neraiyA uvavajjati ' isa sUtra meM 'sao " yaha zabda ArSa hai, isaliye yahAM vibhakti ke vipariNAma se "satsu" aisI saptamI vibhaktikA prayoga kiyA gayA hai aisA jAnanA caahiye| isa taraha isa praznakA aisA artha ho jAtA hai ki pahile se nairayikoMke vidyamAna rahane para anya nairayika utpanna hote haiM yA nairayikoMke nahIM vidyamAna rahane para anya nairayika utpanna hote haiM ? isI tarahase 'sao aprakumArA uvavajjati jAva' asurakumAroM ke rahane para anya asurakumAra utpanna hote haiM ? yA unake nahIM rahane para anya asurakumAra utpanna hote haiM ? isI tarahase nAgakumAra Adi bhavanapatiyoMke vidyamAna rahane para, pRthivIkAyika Adi ekendriyoM ke vidyamAna rahane para dIndriyase DA5 (2 mahAvIra prasune yo prazna pUche che -" sao bhaMte ! neraiyA ujavajjati, apsao bhaMte ! neiyA ujjati 1" m|| sUtramA "sao' mA 25 mA che. tethI ma ti viparimayI " satsu" A sAtamI vibhaktinA zabdane prAga thaye che ema samajavuM. A praznanuM tAramaya nIce pramANe che-narakamAM nArake vidyamAna rahe tyAre anya nArake tyAM utpanna thAya che? ke nArake avidyamAna rahe tyAre tyAM anya nArako utpanna yAya cha 1 me pramANe "sao asurakumArA udhavajjati, jAva" ItyAdi. asurakumAre vidyamAna hoya tyAre anya asurakumAro utpanna thAya che, ke asurakumAra avidyamAna che. tyAre anya asurakumAre utpanna thAya che? eja pramANe nAgakumAra Adi bhavanapati deve, pRthvIkAyika Adi ekendriya ane lindrithI laIne vaimAnika paryAnA jevo vidyamAna hoya zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI009u03:su01 nAyikAputpAdAdisAntaranirantaratAni0 327 jyotiSikAntA jIvA upapadyante ? evaM ' so vemANiyA upavajjati asovemANiyA uvajjati' kiM satsu vaimAnikA upapadyante ? kiMvA asansu vaimAnikA upapadyante ? tathA ' sabhI neraiyA uvvati, asao neraiyA uvyati ' kiM satsu kecit nairayikA udvartante ? kiMvA asatsu nairayikA udvartante ? evaM sao asurakumArA unnati, jAva sao vemANiyA cayati, asao ghemANiyA cayaMti ? ' kiM satsu kecit asurakumArA udvartante, yAvat-kiMvA asatsu asurakumArA udvalekara jyotiSika takake jIvoM ke pahile vidyamAna rahane para anya nAgakumAra Adi anya pRthivIkAyika Adi evaM anya dvIndriyAdi jIva utpanna hote haiM ? yA nAgakumArase lekara jyotiSikAnta jIvoMke nahIM rahane para ye nAgakumArAdi jyotiSikAnta jIva utpanna hote haiM ? isI tarahase 'sao vemANiyA uvavajjaMti, asao vemANiyA uvacajjaMti' vaimAnikoM ke rahane para anya vaimAnika utpanna hote haiM, yA vaimAnikoMke nahIM rahane para anya vaimAnika utpanna hote haiM ? tathA'sao neraiyA uvvadaMti, asao neraiyA uccati' nairayikoMke pahilese rahane para vahAM anya nairayika udvartanA karate haiM yA unake nahIM rahane para anya nairayika udvartanA karate haiM ? isI tarahase 'sao asurakumArA uvvadaMti, jAva so vemANiyA cayaMti asao vemANiyA cayaMti ' asurakumAroM ke pahilese rahane para kitaneka anya tyAre anya nAgakumAra Adi bhavanapati de, pRthvIkAyika Adi ekendriya che, ane dvIndriyothI laIne vaimAnika paryantanA jIva utpanna thAya che, ke nAgakumArathI laIne tiSiko paryantanA jIva avidyamAna hoya tyAre nAgakumArathI laIne jyotirSika paryantanA jI utpanna thAya che? eja pramANe "sao vemANiyA uvavajjati, asao vemANiyA upavajjati?" zaM vaimAnika devo vidyamAna hoya tyAre anya vaimAnika deve utpanna thAya che, ke vaimAni vidhamAna hAya tyAre anya bhAni utpanna thAya cha ? tathA "sao neraiyA uThabaTTati, asao neraiyA uvvati" na2mA nA2nu mastitva hoya tyAre nArake narakamAMthI udvartana kare che ke temanuM astitva na hoya tyAre nArake udvartana kare che ? kahevAnuM tAtparya e che ke amuka nArako udvartana kare tyAre narakamAM bIjAM nArake vidyamAna rahe che ke nahIM? me pramANe " sao asurakumAga ubaTuMti, jAva sao vemANiyA cayati asao vemANiyA cayati ?" asu24mA vidyamAna rahe tyAre / anya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 bhagavatIsUtre tante ? evaM kiM satsu nAgakumArAdi bhavanapati-pRthivIkAyikAyekendriyadvIndriyatrIndriya caturindriya-paJcendriyatiryagyonikamanuSyavAnavyantarA udvartante ? kiMvA apatsu nAgakumArAdi vAnavyantarAntA jIvA udvartante ? tathA ki satsu kecit jyotiSikAcyavanti ? kiMvA asatsu jyotiSikAzcyavanti ? tathaiva kiM satsu vaimAnikopayanti ? kiMvA asatsu vaimAnikAcyavanti ? iti gAGgeya praznaH / bhagavAnAha-'gaMgeyA! so neraiyA ubavajjati, no asao neraiyA upavajjati' he gAGgeya ! satsu nairayikA upapadyante, no asatsu nairayikA upapadyante, 'so asurakumAra udvartanA karate haiM, yA unake nahIM rahane para anya asura. kumAra uddhartanA karate haiM ? isI tarahase nAgakumAra Adi bhavanapatiyoMke pRthivIkAyikAdi ekendriyoM ke, drIndriyoMke, teindriyoMke, cauhandriyoM ke paMcendriya tiryagyonikoMke, manuSyoM ke aura vAnavyantaroMke pahile se rahane para anya kitaneka nAgakumArAdi saba jIva udvartanA karate haiM ? yA inake pahile se nahIM rahane para ye nAgakumArAdi saba jIva udvartanA karate haiM ?, tathA-jyotiSikoMke pahilese rahane para kitane anya jyotiSikadeva cavate haiM yA jyotiSikoM ke nahIM rahane para anya jyoti Sikadeva cavate haiM ? isI tarahase vaimAnikoMke rahane para anya vaimAnika deva cavate haiM ? yA unake nahIM rahane para anya vaimAnikadeva cavate haiM ? isa prakAra ke ye saba gAMgeya anagArake prazna haiM inake uttarameM prabhu kahate haiM- gaMgeyA ! sao neraiyA asurakumAre udvartana kare che ke teo avidyamAna hoya tyAre anya asurakumAre udvartana kare che? eja pramANe nAgakumAra Adi bhavanapatio, pRthvIkAyika Adi ekendri, dvIndriya jI, trIndriya jI, caturindriya jIvo, paMcendriya tiryaMce, manuSya ane vAnavyatara vidyamAna hoya tyAre keTalAka nAgakumAra Adi uparyukta che udvartana kare che ke teo avidyamAna rahe tyAre A nAgakumAra Adi ja udvartana kare che? tathA tiSike vidyamAna hoya tyAre keTalAka tiSika eve che, ke jyotiSike na hoya tyAre gya che? eja pramANe vaimAniko hoya tyAre keTalAka vaimAniko eNve che? ke vaimAnike na hoya tyAre teo eve che? A prakAranA prazno gAMgeya aNagAre pUchayA che. gAMgeyanA praznAne uttara bhApatA mahAvIra prabhu 4 cha - gaMgeyA !" Da geya ! "sao neraiyA uvavajjati, no asaA neraiyA uvavajjati " zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA DI02093032018 nairayikA dyutpAdAdisAntara nirantaratAni0 329 asurakumArA uvavajjaMti, no asao asurakumArA uvavajjaMti' satsu amurakumArA upapadyante, no asatsu asurakumArA upapadyante, jAtra sabha vemANiyA uvavajjaMti, no asao vaimANiyA uvavajjeti ' yAvat satsu nAgakumArAdivaimAnikaparyantA upapadyante, no asatsu nAgakumArAdivaimAnikAntA jIvA upapadyante tathaiva 'sao neraiyA unnati, no asao neraiyA ubaTTati ' satsu nairayikA udvartante, no asatsu nairathikA udvartante ? 'jAba sao veva NiyA cayaMti, no asao uvavajjaMti, no asao neraiyA uvavajrjjati ' he gAMgeya ! nairayikoMke hone para hI anya nairayika utpanna hote haiM unake nahIM rahane para anya nairathika utpanna nahIM hote haiN| 'sao asurakumArA uvavajjaMti, no asao asurakumArA uvavajjaMti' asurakumAroM ke rahane parahI anya asurakumAra utpanna hote haiM unake nahIM rahane para anya asurakumAra utpanna nahIM hote haiM / 'jAba sao vemANiyA uvavajjati, no asao vemANiyA uvatrajaMti' yAvat-nAgakumAra se lekara vaimAnikAnta jIva, anya nAgakumArase lekara vaimAnikAnta taka jIvoMke rahane para utpanna hote haiM unake nahIM rahane para utpanna nahIM hote haiM / isI tarahase 'sao neraiyA uvvahaMti no asao neraiyA ubvahRti' nairayikoMke rahane para anya nairayika uddharttanA karate haiM, aura unake nahIM rahane para udvartanA nahIM krte| 'jAba sabha vaimANiyA 66 " narakomAM nArako vidyamAna hAya-pahelA utpanna thayelA nArako mAjUda hAyatyAre ja anya nArakA utpanna thAya che, pahelA utpanna thayelA nAke tyAM na hoya tyAre anya naar}| tyAM utpanna thatA nathI. "sao asurakumArA uvava jjati, no asao asurakumArA uvavajjati " masuraDubhArAvAsobhAM paDelA utpanna thayelA asurakumAre vidyamAna haiAya tyAre ja anya asurakumAre utpanna thAya che, teo vidyamAna na heAya tyAre anya asurakumAre tyAM utpanna thatA nathI. jAva sao vaimANiyA upavajjati, no asao vemANiyA uvavajjati " nAma kumArathI laIne vaimAnika pantanA jIve anya nAgakumArathI laIne vaimAnika paryaMtanA jIve tyAM vidyamAna hoya tyAre ja tyAM utpanna thAya che, teo tyAM vidyamAna na haiAya tyAre te jIve tyAM utpanna thatA nathI. eja pramANe " sao neraithA unnati no asao negiyA uvahati " ityAhi. narakAmAM nArA vidyamAna rahe evI rIte 04 nArakAnI uddhRttanA thAya che. nArA vidyamAna na rahe evI anya bha-42 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - bhagavatIsne vemANiyA cathaMti' yAvat-satnu asurakumArAdivAnavyantaraparyantA udvartante, no asatsu asurakumArAdi vAnavyantarAntA jIvA udvartante, evameva satsu jyotipikA vaimAnikAcyAnti, no asatsu jyotiSikA vaimAnikA cyavanti satsu prAgutpanneSu nArakAdiSu anye nArakAdayaH samutpadyante nAsattu, evam-satsu vidhamAneSu nArakAdiSu ke cinArakAdaya stata udvartante jyotipikA vaimAnikAzca tatazcyavanti nAsatsu / asatAmutpAdodvartanacyavanAsaMbhavAt , lokasya zAzvatatvena nArakAdInAM sarvadaiva sadbhAvAt iti / gAGgeyastatra kAraNaM pRcchati- se cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti' isI tarahase asurakumArAdi vAnavyantarAnta jIva asurakumArAdi vAnavyantarAnta jIvoMke rahane para udvartanA karate haiM, nahIM rahane para udvartanA nahIM karate haiM / isI tarahase jyotiSikoM aura vaimAnikoke rahane para anya jyotiSika aura vaimA. nika cavatehaiM unake nahIM rahane para ve cavate nahIM haiM / tAtparya isa kathanakA aisA hai ki pahilese nArakAdikoMke utpanna ho jAne para anya aura kitaneka dUsare nArakAdika vahAM utpanna hote haiM, unake abhAvameM ve utpanna nahIM hote haiM, isI tarahase nArakAdikoMke pahilese vidyamAna rahane para dUsare kitaneka nArakAdika vahAMse udvartanA karate haiM-nikalate haiM-avidyamAnatAmeM nahIM udvartanA karate haiM / jyotiSika aura vaimAnika bhI isI sthitimeM vahAM se cavatehaiM-jyotiSika aura vaimAnikoMkI avidyamAnatAmeM cavate nahIM haiN| jyotiSika aura vaimAnikoMmeM 'udvartanA zata dvatana thatI nathI. " jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayati" merA pramANe masu24mA2 mA manapativA, pAna0yata kore viSe paNa samajavuM, e ja pramANe jyotiSiko ane vimAniko vidyamAna rahe evI rIte keTalAka tiSiko ane vaimAnika ve che teo avidyamAna rahe evI rIte keTalAka tiSiko ane vima niko vatA nathI. A badhAM kathanano bhAvArtha nIce pramANe che-pahelAM narakAdi utpanna thaI gayA pachI bIjA keTalAMka nArako utpanna thaI jAya che-temane abhAva hoya tyAre teo utpanna thatA nathI. aja pramANe nArakAdi narakomAM vidyamAna rahe evI rIte keTalAka nArakonI udvartana thayA kare che. narakAdimAM bilakula narakAdike na rahe evI rIte narakAdikonI udvartanA thatI nathI tiSiko ane vaimAnike paNa evI ja sthitimAM tyAMthI yuve che. temanuM avana evI rIte thAya che ke keTalAka tiSiko ane vaimAnike tyAM mojUda rahe che. jAti zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyavandri kATI za093032sU0 naiyikA pAdAdisAntaranirantaratAni0331 keNaDeNaM, bhaMte ! evaM vuccai sao neraiyA uvavajjaMti, no asabhI neraiyA uvavajjaMti, jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti ? ' he bhadanta ! tat kenArthena evamucyate-santo nairayikA upapadhante, no asanto naira. yikA upapadyante ? yAvatsanto'surakumArAdi vaimAnikAntA upapadyante no asanta upapadyante / evaM santo'surakumArAdi vAnavyantarAntA udvartante no asanta udvartante / ke sthAnameM 'cyuta ' isa pada ke prayoga karane kI AjJA dI gaI hai-ataH yahAM para udvartanAkI jagaha unake sAtha 'cyuta' isa padakA prayoga kiyA jAtA hai| asat padAthoM meM utpAd udvartana aura cyavana honekI asaMbhavatA hai| isIliye lokameM zAzcatasvakA sadbhAva kaha kara nArakAdikoM meM sarvadA hI sadbhAva kahA gayA hai / tAtparya aisA hai ki SaT dravyamayI yaha loka jaba zAzvata hai to nArakAdi dravyarUpa padArtha bhI kisI apekSA zAzvata haiM / zAzvata hone se inakA sarvadA astitva rahatA hai| aba gAMgeya prabhuse aisA pUchatehai ki se keNaTeNaM bhaMte! evaM buccai saA neraiyA uvavajjati-no asao nerayA uvavajjaMti' jAva sao vemANiyA cayaMti no asao vemANiyA cayaMti' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNase kahate haiM ki vidyamAna nairayika utpanna hote haiM, avi. dyamAna nairayika utpanna nahIM hote ? yAvat vidyamAna asurakumArAdi vaimAnikAnta utpanna hote hai, avidyamAna ye utpanna nahIM hote hai ? vihI mana vaimAnimA " Sa " mahato 2yuta " pahanI prayoga 42vA, eTalI ja ahIM narakAdi karatAM vizeSatA che. - asat (avidyamAna) padArthomAM utpAda (utpatti), udvartana ane vana saMbhavI zakatA nathI. tethI lekamAM zAzvatatvane sadbhAva kahIne nArakAdi jImAM tene sarvadA sadubhAva kahyo che. A kathananuM tAtparya evuM che ke cha dravyamayI A vaika je zAzvata che, te narakAdi dravyarUpa padArtho paNa zAzvata ja che. teo zAzvata che te kAraNe temanuM astitva kAyama rahe che. geya bhAra mahAvIra prabhu sevA pra re cha -" se keNaTeNaM bhate ! evaM vuccai, sao neraiyA uvavajjati, no asao neraiyA uvavajjati jAva sao vemANiyA cayati no asao vemANiyA cayaMti" mahanta / Apa zA kAraNe evuM kahe che vidyamAna nArako utpanna thAya che, avidyamAna nArako utpanna thatA nathI? vidyamAna asukumArothI laIne vaimAnika paryantanA jI utpanna thAya che, avidyamAna asurakumArAdi che utpanna thatA nathI? vidyamAna nArakathI laIne vAnanyantara paryantanA cha uddha zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre 332 tathA santo jyotiSikavaimAnikA vyavanti, no asantazcyavanti iti praznaH / bhagavAn tatra kAraNamAha-' se NUNaM gaMgeyA ! pAseNaM arahayA purisAdANIpaNa, sAsae, loe, buie, aNAdIe aNavayagge jahA paMcamasae, jAtra je lokkara se loe, ' he gAGgeya ! tat nUnaM nizcayena hi pazyatA = kevalajJAnenAvalokayatA purupAdAnIyena puruSazreSThena arhatA pArzvanAthena ayaM lokaH zAzvataH anAdikaH anavadaH yathA paJcamazatake navamoddeza ke uktaH pratipAditastathaivAtrApi pratipattavyaH, tadavadhimAha - ' jAva je lokkara se loe ' " yAvat- yo lokyate sa loka iti paryantaM bodhyam, tathAcAnena tat siddhAntenaiva svamataM samarpitam, yataH pArzvanA vidyamAna asurakumArAdi vAnavyantarAnta udvartana karate haiM, avidyamAna ye udvartana nahIM karate ? tathA vidyamAna jyotiSika aura vaimAnika cavate haiM avidyamAna jyotiSika aura vaimAnika cabate nahI haiM ? ina praznoMke uttara meM bhagavAn kAraNakA nirdeza karane ke nimitta kahate haiM'se NUNaM gaMgeyA ! pAseNaM arahayA purisAdANIeNaM- sAsae, loe, buie, aNAdIe, aNavayagge, jahA paMcamasae, jAva je lokaha, se loe' he gAMgeya ! kevalajJAna se dekhanevAle, puruSazreSTha arhanta pArzva are isa lokako zAzvata, anAdi aura anavadagra - anta rahita kahA hai so yaha viSaya jaisA paMcamazataka meM nauveM uddezakrameM kahA gayA haiusI tarahase yahA~ para bhI samajha lenA caahiye| vahA~ para loka saMbaMdhI viSaya ' jAva je lokkara se loe / yAvat jo jAnA jA sake vaha loka hai - yahAM taka kahA gayA hai / usa taraha prabhune isa unake siddhAntase hI ttanA kare che, avidyamAna nAraka Adi jIvA uttanA karatA nathI ? vidya. mAna yetiSiko ane vaimAniko cyave che, avidyamAna yeAtiSiko ane vaimAniko cavatA nathI ? bhahAvIra palunA uttara- " se NUNaM gaMgeyA ! pAseNa arahayA purisA kSaNIpaNaM sAsae buie, aNAdIe, aNavayagge, jahA paMcamasae jAva je lokai se loe " De gAMgeya ! ThevaNajJAnathI hemanArA, puruSazreSTha pArzvanAtha mahate A lekane zAzvata, anAdi ane anaMta kahyo che. A viSayanuM pAMcamAM zatakanA navamAM uddezAmAM jevuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che evuM kathana ahI' ayu 4 tyAM saMbaMdhI athana " jAva je lokkai se loe " 6698 jANI zakAya te leAka che," ahI' sudhI karavAmAM AvyuM che, te te samasta kathana ahI' grahaNa karavuM. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maicandrikA TI02094032018nairayikAdyutpAdA disAmtara nirantaratAni0 333 yenArhatA zAzvato loka ukto'to lokasya zAzvatatvAt santa eva satsvevavA nairakAdayaH nairayikeSu vA utpadyante, uddhattante cyavanti ceti / tadupasaMharannAha ' se teNaNaM gaMgeyA ! evaM buccai jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti ' he gAGgeya ! tat tenArthena evamucyate yAvat santo nairayikAdi dafonear upapante / no asanta upapadyante / evaM santa eva nairayikA divAnavyantarAntA udvartante, no asanta udvartante tathaiva santa evaM jyotiSikavaimAni kAvyavanti, no asanto jyotiSika vaimAnikA vyavanti / apane manakA samarthana kiyA hai| kyoMki arhanta pArzvanAthane jaba lokako zAzvata kahA hai, to lokake zAzvata honese vidyamAna nairadhikAdi padArtha nairathiko meM utpanna hote haiM. athavA pUrva meM nairayikAdikoM ke rahane para hI vahAM anya nairayikAdi utpanna hote hai udvarttanA karate haiM aura cyuta hote haiM / aba isa viSayakA upasaMhAra karate hue prabhu gAMgeya se kahate haiM ki 'se teNaTTeNaM gaMgeyA ! evaM buccaha jAva sabhI vaimANiyA cayaMti, no asao vemANiyA caryati' isI kAraNa he gAMgeya ! maiMne aisA kahA hai ki vidya mAna nairadhikAdi vaimAnikAnta jIva utpanna hote haiM, asat ye utpanna nahIM hote haiM, nairayikAdi vAnavyantarAnta jIva sadavasthAyukta hue hokara hI udvartanA karate haiM, asadavasthA yukta hue ye utanA nahIM karate haiM, isI taraha se sadavasthApanna hue jyotiSika aura vaimAnika cavate haiM asapanAse yukta hue ye nahIM calate haiN| aba gAMgeya bhagavAna kI atizAyinI jJAnasaM 9. A rIte mahAvIra prabhue pArzvanAthanA siddhAnta dvArA ja peAtAnA matanuM samarthana karyu che. kAraNa ke pArzvanAtha ate leAkane zAzvata kahyo hAvAthI e vAta paNa siddha thAya che ke vidyamAna nArakAdi jIve ja narakAmAM utpanna thAya che. eTale ke pahelAM nArAdinuM astitva tyAM raheluM hoya tyAre ja anya nArakAdinI tyAM utpatti thAya che, udbhanA thAya che ane cyavana thAya che. have A viSayane saMhAra karatA mahAvIra prabhu gAMgeyane " se teNaTTheNaM gAMgeyA ! evaM buvai, jAva sao vaimANiyA caryati, no asao vaimANiyA cayaMti " he gAMgeya ! te ara meM mevu dhuM che ke vidhamAna nArakAthI vaimAnika pantanA javA utpanna thAya che, avidhamAna nArakothI vaimAnika ntanA jIve utpanna thatA nathI. vidyamAna nArakAthI vAnabyatara sudhInA jIvA uddatanA kare che, avidyamAna nArakothI vAnavyaMtara sudhInA jIvA uddatanA karatA nathI. vidyamAna vaimAnike ane tiSikA ve che avidyamAna vaimAniko ane caiAtiSikA cyavatA nathI. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre " , , atha gAGgeya bhagavatostizAyinIM jAva saMpadaM saMbhAvayan prAha - saMyaM bhaMte !" ityAdi / sayaM bhaMte ! evaM jANaha udAhu asayaM ' he bhadanta ! kiM svayam Atmanaitra evaM pUrvoktamakAraka vastu jAnAsi vetsi ? utAho athavA kim asvayam nAtmanaiva apitu parato jAnAsi ? tathA 'asocA ete evaM jANaha, udAhu socA kim azrutvA AgamAnapekSana etadevaM jAnAsi ? ' utAho athavA kiM zrutvA puruSAntaravacanamAkarNya Agamata ityarthaH jAnAsi ? / pUrvoktaprakArakavastusvarUpamAha - ' sao neraiyA uvavajjati, jAva sao bemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti ? ' yat santa eva nairayikA upapadyante, no asanto nairayikA upapadyante, yAvat - santo bhavanapatyAdi vaimAnikAntA upapadyante no asanta upapadyante iti / evameva santo nairayikAdi vAnavyantaraparyantA udvartante, no asanta udvartate tathaiva santa evaM jyotiSikavaimAnikAzcyavante, no asantazcyavante ? pattiko jAnakara unase pUchate haiM ' sayaM bhaMte ! evaM jAgaha, udAhu asayaM' he bhadanta nairayikAdi pUrvokta padArtha jisa svabhAva se yukta Apane kahe haiM - ve aise hI haiM yaha bAta Apa svayaM jAnate haiM - yA dUsaroMke kahane se jAnate haiM ? tathA 'asoccA ee evaM jAgaha udAhu soccA ' ye saba aise hI haiM yaha binA Agama ke Apa jAnate haiM, athavA Agamase jAnate haiM ? ki 'sao neraiyA ubavajjati, no asao neraiyA uvavajjaMti jAva sao vaimANiyA cayaMti, no asao vaimANiyA cayaMti ' isake uttara meM prabhu kahate haiM- 'gaMgeyA ! yaM ee evaM jANAmi, No asayaM, asoccA ee evaM jANAmi no soccA' he gAMgeya ! kevalajJAna se yukta honeke kAraNa, tathA sarvajJa honeke kAraNa meM pUrvokta nairayikAdi padArtha pUrvokta prakAravAle haiM vaha 334 gAMgeya aNubhAranI prazna - " sayaM bhaMve ! evaM jANaha, udAhu asayaM ? asokacA ee evaM jANaha, udAhu, soccA-sao neraiyA uvavajjati, no asao neraiyA uvavajjati, jAva sao bemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti " he lahanta ! nAra mAhi vanA utpAda, udvartanA yadi viSenI je vAta Ape kahI te vAta zuM Apa svaya... jANeA che ? te vAta Apa AgamanI sahAyatA vinA jANA che, ke AgamanI madadathI jANeA che. ? mahAvIra aluna uttara - " gaMgeyA ! sayaM ee evaM jANAmi, jo asaya, asoccA, ee evaM jANAmi no soccA-samo neraiyA uvavajjati, no asao neraiyA uvavajjati " ityAha he gAMgeya ! devajajJAnathI yukta hovAthI tathA sujJa hAvAthI pUrNAMkata nArakAdi jIvA pUrvokta svabhAvavALA hoya che e zrI bhagavatI sUtra : 8 dd Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkAza093032sU018nairayikAdhutpAdAdisAntaranirantaratAni0 335 iti / bhagavAnAha-'gaMgeyA! sayaM evaM jANAmi, No asayaM,asoccA ete evaM jANAmi, no socA' he gAGgeya ! svayam Atmanaiva na parato'numAnAditaH kevalajJAnitvAt sarvajJatvAt etadevaM pUrvoktaprakArakaM vastu jAnAmi, no asvayam parato jAnAmi, azrutvA-etadevaM jAnAmi, no zrutvA na puruSAntaravacanamAkaye jAnAmi, yat'sao neraiyA uvayajaMti, no aso neraiyA uvavajjati' ityaadi| gAGgeyaH pRcchanti-' se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vucca taM ceva jAva no asao vemANiyA cayaMti ? ' he bhadanta ! tat kenArthena evamucyate-tadeva pUrvoktarItyaiva yAvat santo nairayikAdi vaimAnikAntA upapadyante. no asanta upapadyante ? ityaadi| bhagavAnAha-'gaMgeyA ! kevalIgaM purathineNaM miyaMpi jANai, amiyaM pi jANai dAhiNeNaM, evaM jahA sadduhesae jAva nivvuDe nANe kevalirasa' he gAGgeya / svayaM jAnatA hUM parakI sahAyatAse nahIM jAnatA hUM, aura na puruSAntarake vacanoMko suna karake ina padArthoM ko maiM pUrvokta svabhAvase yukta jAnatA hUM, kintu vinA sune apane ApahI ina nairayikAdi padArthoM ko pUrvakti svabhAvavAle jAnatA hUM 'sao neraiyA uvavaja ti, no asao nera. iyA uvavajati' ityaadi| ___ aba gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM-' se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai taM ceva jAva no asao vemANiyA cayaMti' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNase kahate haiM ki maiM ina nairayikAdi padArthoM ko pUrvokta svabhAvase yukta svayaM jAnatA hUM paske vacanAdikoMko sunakarake nahIM jAnatA hUM ityAdi / isake uttarameM prabhu kahate haiM 'gaMgeyA' he gAMgeya ! 'kevalI NaM purathimeNaM miyaM pi jANai, amiya pi jANai, dAhiNeNaM evaM saduddesae jAva nivvuDe nANe kevalissa' kevalajJAnI pUrva dizAmeM vAta huM svayaM jANI zakuM chuM-te jANavA mATe mAre anyanI sahAyatA levI paDatI nathI. e vAta anya puruSonAM vacane zravaNa karyA vinA mArI jAte ja e badhI vAta huM kevaLajJAnathI dekhI-samajI zakuM chuM. bhAMgeyanA prazna-" se keNaTreNa bhaMte ! evaM vuccai taceva jAva no asao vemANiyA cayati ?" 3 mahanta ! // 5 // 42 me Dara ch| ke Apa nArakAdi padArthanA pUrvokta svabhAvane svayaM jANe che, anyanAM vacane zravaNa karyA vinA Apa jAte ja A badhuM jANe che? ItyAdi. mahAvIra prasunI uttara-"gaMgeyA !" , geya! " kevalINaM purasthimeNa miyapi jANai, amiya pi, jANai, dAhiNeNa evaM jahA saduddesae jAba nivvuDe nANe kevalissa" sajJAnI pUrvamA bhayAhita paratune 5y ono cha zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsa kevalI kevalajJAnI khalu paurastye pUrvadizi mitamapi maryAditamapi jAnAti, amitamapi amaryAditamapi jAnAti, dakSiNena dakSiNasyAM dizi evaM pUrvoktarItyaiva yathA zabdoddezake paJcamazatake caturthoddezake ityarthaH yAvat mitamapi maryAditamapi jAnAti amitamapi amaryAditamapi jAnAti ityAdi sarvaviSayakaM nitaM niSpannaM jJAnaM kevalino bhavati / tadupasaMharabAha-' se teNaTeNaM gaMgeyA! evaM buccai-taM ceva jAva no asao vemANiyA cayaMti ' he gAGgeya ! tat tenArthena evamucyate yat-tadeva pUrvoktavadeva yAvat santo nairayikAdi vaimAnikAntA upapadyante, no asanta upapadyante, evameva santo nairayikAdi vAnavyantarAntA udvartante, no asanta udvartante, tathaiva saMto jyotiSikavaimAmaryAdita vastuko bhI jAnatA hai aura amaryAdita vastuko bhI jAnatA hai, isI prakAra vaha dakSiNa dizAmeM bhI maryAdita aura amaryAdita vastuko jAnatA hai kyoMkI usa kevalajJAnIkA kevalajJAna maryAdita amaryAdita donoM prakArakI vastuko jAnatA hai isa taraha usakA vaha jJAna sarva viSayavAlA hotA hai / isa viSayako pahile zabdoddezakameMpaMcamazatakameM caturtho dezakameM kahA jA cukAhai / ' se teNaTeNaM gaMgeyA ! evaM ghuccai, taM ceva jAva no asao vemANiyA cayaMti' isI kAraNa he gAMgeya ! maiMne aisA kahA hai ki ye pUrvokta nairayikAdi padArtha pUkti svabhAvavAle haiM aisA maiM svayaM jAnatA hUM ityAdi, ataH vidyamAna nairayikAdi vaimAnikAnta padArtha utpanna hote haiM, asadavasthAyukta hokara ye utpanna nahIM hote haiM isI tarahase nairayikAdi vAnavyantarAnta padArtha ane amaryAdita vastune paNa jANe che, e ja pramANe dakSiNa dizAmAM paNa teo maryAdita ane amaryAdita, banne prakAranI vastune jANe che. A rIte temanuM jJAna sarva viSayane samajanAruM hoya che. A viSayanuM pAMcamAM zata kanA "zabdadezaka' nAmanA cothA uddezakamAM AgaLa pratipAdana karavAmAM bhAvyu cha. to ta samasta thana maDI aDa 429. " se teNa Na gaMgeyA! evaM vuccai, ta ceva jAva no asao vemANiyara cayati "3 geya ! te kAraNe meM evuM kahyuM che ke pUrvokta nArakAdi padArtho pUrvokta svabhAvavALAM cha menu hu~ 215 aa chu tyAha. tethI vidyamAna nArakathI laIne vaimAnike paryantanA jIva utpanna thAya che, avidyamAna nArakAdi je utpanna thatA nathI, nArakAdi jene sadbhAva rahe evI rIte ja nArakAdi nI udvartana thayA karatI hoya che. temane zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikAThI za.93.32sU018nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 337 nikAcyavante, no asanta cyavante / atha gAGgeyaH prakArAnteNa pRcchati-' sayaM bhaMte ! neraiyA neraiesu uvavajjaMti, asayaM neraiyA neraiesu ubavajjaMti ? ' he he bhadanta ! ki svayameva Atmanaiva nairayikA nairayikeSu upapadyante, kiMvA asvayaMnAtmanaiva apitu IzvarapAratanyAdinaitra nairayikA nairayikeSu upapadyante : tathA coktam 'ajJojanturanIzo'yamAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito gacchet svargavA zvabhrameva vA " // 1 // iti sadavasthApana hue hI udvartana karate haiM, asadavasthAyukta hue hokara ucartana nahIM karate haiM, isI tarahase vidyamAna jyotiSika aura vaimA nika cavate haiM, avidyamAna ye cavate nahIM haiM / aba gAMgeya prakArAntarase isI viSayako prabhuse pUchate haiM-'mayaM bhaMte ! neraiyA neraieslu uvavajjaMti, asayaM neraiyA neraiessu uvavajjati ' he bhadanta ! nairayika nairayikoMmeM jo utpanna hote haiM so kyA ve apane Apa unameM utpanna hote haiM yA IzvarakI preraNA Adise unameM utpanna hote haiM jaisA ki anya siddhAntakAroMne kahA hai____ ajJo janturanIzo'yamAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito gacchet svarga vA zvabhrameva vA // " yaha prANI apane sukha duHkhake bhogane meM apane Apa asamartha hai ise sukha duHkha Izvara bhugavAnA hai / ataH unakI preraNA ke anusArahI yaha jIva svarga meM jAtA hai aura narakameM jAtA hai / bilakula sadabhAva na rahe evI rIte nArakAdinI udvartana thatI nathI eja prama Ne tiSike ane vaimAnikone sabhAva rahe evI rIte ja ti. Sike ane vaimAnikonuM cyavana thAya che, temane saddabhAva na rahe evI rIte te cyavana thatuM nathI. have gAMgeya prakArAntarathI e ja viSayane anulakSIne A pramANe pUche cha-" sayaM bhaMte ! neraiyA neraiesu uvavajjati, asaya neraiyA nera. iesu uvavajjati ?" mahanta ! narama 2 naa2| 5-- thAya cha te zuM svayaM pitAnI jAte ja utpanna thAya che ke asvayaM (IzvaranI preraNA AdithI) utpanna thAya che? anya siddhAntakAroe kahyuM che ke " ajJo janturanIzo'yamAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito gacchat svarga vA zvabhrameva vA // " A jIva potAnA sukhaduHkhane bheLavavAmAM pite te asamartha che, tene sukhaduHkha Izvara bhagavAve che. IzvaranI IcchA pramANe ja jIva svarga athavA narakamAM jAya che." zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre bhagavAnAha-'gaMgeyA ! saMyaM neraiyA neraiesu upavanaMti, no asayaM neraiyA neraiesu upavajjaMti ' he gAGgeya ! svayameva Atmanaiva nairayikA nairayikeSu upapadyante, no astrayam IzvarapAratacyAdeH nairayikA nairayikeSu upapadyante, kAlAdi kAraNakalApavyatiriktasya Izvarasya yuktibhirvicAryamANasyAsiddha tvAt / gAGgeyaH pRcchati-' se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva uvavajjati ?' he bhadanta ! tat kenArthena evamucyate-yAvat-svayameva nairayikA nairayikeSu upapadhante, no asvayam upapadyante iti ? bhagavAnAha- gaMgeyA! kammodaeNaM kammaguruyattAe, kammabhAriyattAe, kammagurusaMbhAriyattAe ' he gAGgeya ! karmodayena karmaNA muditatvena, kiMtu nahi kevalaM karmodayamAtreNa nairayikeSu utpadyate kevalinAmapi isa prazna ke uttarameM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA' he gAMgeya ! aisI bAta nahIM hai 'sayaM neraiyA neraiesu uvavajjati, no asayaM neraiyA neraiema uvavajjati ' nairayika apane ApahI nairayikoMmeM utpanna hote haiM, Izva rakI preraNA Adise ve vahAM utpanna nahIM hote haiM / kyoM ki kAlAdi kAraNakalApase bhinna Izvara svataMtra padArtha hai yaha bAta jagha yuktiyoM dvArA vicArita hotI hai-taba usakI pratiSThA sthApita nahIM hotI hai| aba gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM-' se keNaTeNaM bhaMte ! evaM ghuccai jAva uvavajjati' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNase kahate haiM ki nairayika apane ApahI nairathikoM meM utpanna hote haiM-IzvarakI preraNAdi se ve vahAM utpanna nahIM hote haiM ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA! kammodaeNaM kammaguruyattAe, kammabhAriyattAe, kammaguhasaMbhAriya mahAvIra prasuna jattara-gaMgeyA ! " gAMgeya ! sI a pAta nathI 51 " saya neraiyA neraiesu ubavaNjati, no asaya neraiyA neraipasu uvavajjati" nA? potAnI 4 na2 mA 5nna thAya cha, dhva nI prer| Adi kAraNe teo tyAM utpanna thatA nathI, kAraNa ke kAlAdi kAraNe kalApathI bhinna Izvara svataMtra padArtha che e vAta yukti (dalIle) dvArA puravAra thaI zakatI nathI, mAMgeya bhAgAra prazna-"se keNagNa bhate ! eva vuccai, jAva uvavati" he bhadanta ! Apa zA kAraNe evuM kahe che ke nArake potAnI jAte ja narakamAM utpanna thAya che-IzvaranI preraNA AdithI teo tyAM utpanna thatA nathI ? mahAvIra prasunA uttara-" gaMgeyA !" 3 gAMgeya ! " kammodaeNaM, kammaguruyattAe, kammabhAriyattAe, kammagurusa bhAyarittAe, asubhANa kammANa udaeNa, zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyavaddhikATIkAza 13.32501 nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 339 karmodayasya sadbhAvAdata Aha-karmagurukatayA, karmaNAM gurukatA karmagurukatA tayA, karmabhArikatayA, bhAro'sti eSAM tAni bhArikANi tadabhAvo bhArikatA karmaNAM bhArikatA karmabhArikatA tayA cetyarthaH, tathava mahadapi kizcidalpabhAraM dRSTaM tathAvidhabhAramapi ca kizcidamahadityatAha-karmagurusaMbhArikatayA, guroH saMbhArikasya ca bhAvo gurusaMbhArikatA, gurutA saMbhArikatA cetyarthaH, karmaNAM gurusaMbhArikatA karmagurusaMbhArikatA tayA ati prakarSAvasthayA ityarthaH, etacca uparyuktaM trayaM zubhakarmApekSayA'pi syAdata Aha-'asubhANaM kammANaM udaeNaM asubhANaM kammANaM vivAgeNaM, asubhANaM kammANaM phalavivAgaNaM' azubhAnAM karmaNAm udayena, udayazca karmaNAM pradezato'pi syAt ataAha-azubhAnAM karmaNAM vipAkena, vipAkazca yathAbaddharasAnubhUtiH, sa ca mando'pi syAdatAha-azubhAnAM karmaNAM phalavipA. kena, phalasyAlAbukAderiva vipAko vipacyamAnatA rasaprakarSAvasthAphalavipAkastenetyarthaH, ' sayaM neraiyA neraiesu ubavajjaMti, no asaya neraiyA neraiesu ttAe' asubhANaM kammANaM udaeNaM, asubhANa kammANaM vivAgaNaM. asu. bhANaM kamnANaM phalavivAgaNaM sayaM neraeyA neraiesu uvavajjati-no asayaM neraiyA neraiesu uvavajjati' he gAMgeya ! karmo ke udaya hone se, karmoM kI gurukatA honese karmI kI bhArikatA hone se, azubha karmoM ke udayase, azubha karmo ke vipAkase, azubha karmo ke phalavipAkase nairayika nairayikoM meM svayaM utpanna hote haiM, Izvara kI auraNA Adise ve vahAM utpanna nahIM hote haiM / yahAM para sUtrakArane jo nairayikoMke nairayikoMmeM utpanna hone meM kamediyAdi kAraNa prakaTa kiye haiM so unakI sArthakatA isa prakArase hai-karmodaya se nairayika nairayikoM meM utpanna hote haiM itane kahane mAtrase nairayikoMmeM utpanna honA unakA siddha nahIM asubhANa kammANa vivAgeNa, asubhANa kammANa phalavivAgeNa saya neraiyA neraiesu uvavajjati no asaya neraiyA neraiesu uvavajjati" 3 geya ! bhni| udaya thavAthI, karmonI gurutAthI karmone bhArepaNAthI, azubha karmonA udayathI, azubha karmonA vipAkathI ane azubha karmonA phalavipAkathI nArake narakamAM svayaM utpanna thAya che, IzvaranI preraNA AdithI teo tyAM utpanna thatA nathI. ahIM sUtrakAre nArakanA narakeTamAM utpanna thavAmAM karmodaya Adi je kAraNe prakaTa karyA che tenI sArthakatA A pramANe samajAvI zakAya "karmodayathI nArake narakamAM utpanna thAya che, " ATaluM ja kAraNa ApavAthI narakamAM temanI utpatti thavAnuM kAraNa siddha thatuM nathI. narakamAM zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre 340 hotA hai kyoMki karmodaya to kevaliyoM ko bhI hotA hai ataH unheM bhI vahAM utpanna hone kA prasaMga prApta hogA so isakI nivRttike liye " karmagurukatayA " aisA dUsarA vizeSaNa diyA hai, kevaliyoM meM kamediya hone para bhI vaha karma unameM gurUrUpa se nahIM hotA hai ataH unakI vahA~ utpatti nahIM hotI hai / karmoM kI gurutA hone para bhI prAyaH jIva narakoM meM utpanna nahIM hote haiM- ataH isa bAtakI nivRtti ke liye "kammagurusaMbhAriyattAe ' aisA kahA hai jisa jIvameM karmoM kA bhAra bahuta adhika mAtrAmeM hotA hai ve jIva niyamase narakoMmeM utpanna hote haiN| narakoMmeM utpanna honevAle jIvoM meM kamakA bhAra apanI parAkASThAko bho pAra kara detA / yahI saba bAta ina vizeSaNoM dvArA prakaTakI gaI hai / athavA guru saMbhArittAe' isa pada dvArA sUtrakArane yaha bAta prakaTakI hai ki karmoM kA vajana unameM koI sAmAnya rUpa meM nahIM rahatA hai kAraNa aisA bhI hotA hai ki jo vastu pramANa meM bahuta hotI hai vaha tUlAdikakI taraha bhArameM alpa bhAravAlI bhI ho sakatI hai| so ye karma inameM aise nahIM haiM, ye to inameM bahuta adhika bhAravAle hote haiM / isI kAraNa ye jIva usa prakarSAvasthApana ( utkRSTa karmoM hone se ) bhArase dabe hue hokara nIce adhogatirUpa utpanna thavA mATe kayane ja kAraNarUpa mAnavAmAM Ave paNa kamediyA sadUbhAva hAvathI temanI narakeAmAM utpatti paDe evA prasaMga utpanna thaze. tethI evuM na ane mATe vagere kAraNeA ApavAmAM Avela che. kevalIomAM kaDhiya hAvA chatAM paNa te temanAmAM guru rUpe hAtA nathI, tethI temanI narakeAmAM utpatti thatI nathI. kronI gurutA haiAvA chatAM paNa keTalIka vakhata jIva narakAmAM utpanna thatA nathI, tethI " kammaguru saMbhAri yattAe A pada dvArA ema kahevAmAM AvyuM che ke karmonA bhAra ghaNI ja adhika mAtrAmAM hAya tA jIva narakamAM utpanna thAya che. narakAmAM utpanna thanArA jIvAnA karmonA bhAra parAkASThA vaTAvI garcA hAya che, A badhI vAta A vizeSaNeA dvArA prakaTa karavAmAM AvI che. athavA kamma suru saMbhAritAe A pada dvArA sUtrakAre e vAta prakaTa karI che ke karmAnu' vajana temanAmAM sAmAnya rUpe hai!tuM nathI paNa asAmAnya thaI gayuM hAya che. kAraNa ke keTalIka vakhata evuM bane che ke rU vagere vastuo pramANamAM vadhAre hovA chatAM tenuM vajana ochu hAI zake che te vAtanI nivRttine mATe temanAM karmAMne bhrUNAM ja adhika bhArayukta kahyAM che evAM kA bhAra tA, kevalIomAM thavAnI vAta mAnavI "kama gurutayA ' " 6: " zrI bhagavatI sUtra : 8 6 kamma Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyavandrikATI009u032 sU01 nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 345 narakameM utpanna ho jAte haiN| ye uparyukta tIna vizeSaNa-" kadigha, karma bhArikatA, karmagurusaMbhArikatA" zubha karmoM kI apekSAse bhI hote haiM-so ye vizeSaNa yahAM zubha karmoM kI apekSAse diye gaye gRhIta na hoM-isaliye mUtrakArane 'asubhANaM kammANaM udaeNaM, asubhANaM kammANaM vivAgaNaM, asu bhANaM kammANaM phalavivAgaNaM' aisA kahA hai| ina nArakoMko jo kodaya hotA hai vaha zubha karmoM kA udaya nahIM hotA hai kintu azubha karmoM kAhI udaya hotA hai, karmo kA udaya pradezakI apekSAse bhI ho sakatA hai, sA aisA udaya inako nahIM hai kintu vipAkako apekSAse karmoM kA udaya inako hai arthAt inako baddha karmoM ke rasakI anubhUti (anubhava) hotI rahatI hai / yaha baddharasAnubhUti inake manda bhI ho sakatI hai ataH aisI anubhUti inako nahIM hotI hai kintu alAbu-tuMbaDI AdikA vipAka jisa prakArase atyaMta aniSTakAraka hotA hai usI prakArase inake baddha karmo kA jo rasarUpa vipAka hai vaha atyanta aniSTha prakarSAvasthAvAlA hotA hai- ina saba kAraNoM ke prabhAvase rayika apane Apa nairayikomeM utpanna hote haiM / 'no asayaM neraiyA neraiesu atizaya bhAre karmonA bhArathI dabAyele jIva agati rUpa narakamAM utpanna tha, naya che. 75yuta ra vizeSa!-"karmodaya, karmabhArikatA, karmagurusabhArikatA" zubha mAnI bharakSA 5 za che. mI mA vishess| zubha karmone lAgu paDato nathI paNa azubha karmone lAgu paDe che e prakaTa 42vAne bhATe sUtrA3 " asubhANaM kamANaM udaeNaM, asubhANaM kambhANaM vivAgeNa', asubhANa kammANaM phalavivAgaNaM " AL phon| pryaa|| ye ta nA2. kenA zubha karmone udaya thavAthI temane narakamAM utpanna thavuM paDatuM nathI paNa azubha karmonA udayathI ja temane narakamAM utpanna thavuM paDe che. karmone udaya pradezanI apekSAe paNa saMbhavI zake che, paNa ahIM evA udayanI vAta karI nathI, ahIM to vipAkanI apekSAe karmane udaya temane thayela batAvyA che. eTale ke temane baddhakarmonA rasanI anubhUti thatI rahe che. te baddharasAnu bhUti manda paNa hoI zake che. paraMtu temane evI manda anubhUti thatI nathI paNa jema tuMbaDI Adine vipAka jema atyanta aniSTakAraka hoya che tema temanA baddhakane je rasarUpa vipAka che te atyanta aniSTa prakarbhAvasthAvALo hoya che. A badhAM kAraNakalApanA prabhAvathI nArake pitAnI jAte ja narama wi Gpanna thAya cha, "no asaya neraiyA neraiesu uvavajjati" varanI zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstre uvavajjati ' svayameva Atmanaiva nairayikA nairayikeSu upapadyante, no asvayam IzvarapAratanyAdeH nairayikA nairayikeSu upapadyante tasyaivAsiddhatvena tatkaladAnasAmarthyasya durApAstatvAt ! tadupasaMharanAha-' se teNaTaNaM gaMgeyA ! jAva uvavajjati ' he gAGgeya ! tat tenArthena yAvat svayameva nairayikA nairayikeSu upapadyante, no asvayaM nairayikA nairayikeSu upapadyante iti bhAvaH / gAGgeyaH pRcchati-' sayaM bhaMte ! asurakumArA pucchA' ! he bhadanta ! svayameva Atmanaiva kim asurakumArA asurakumAratayA upapadyante ? kiMvA asvayameva asurakumArA asurakumAratayA upapa. dhante ? iti pRcchA, bhagavAnAha- gaMgeyA ! sayaM asurakumArA jAba uvavajjati' no asayaM asurakumArA jAva uvavajjati, he gAGgeya ! svayameva asurakumArA uvavati' Izvara preraNAdise nahIM / kyoM ki jaya phala bhogAnevAle IzvarakI hI sattA siddha nahIM hai taba usameM phaladAnakA sAmarthya kaise mAnA jA sakatA hai / ' se teNaTeNaM gaMgeyA ! jAva uvavajjati' ataH he gAMgeya ! maiMne aisA kahA hai ki yAvat nairayika nArakoM meM apane Apa utpanna hote haiM-unheM vahAM utpanna karanevAlA unake azubha karmoM kA tIvratama udayAdike sivAya aura koI Izvara preraNA Adi kAraNa nahIM hai| ava gAgeya prabhuse aisA pUchate haiM-' sayaM bhaMte ! asurakumArA pucchA' he bhadanta ! asurakumAra kyA apane ApahI asurakumAra rUpase utpanna hote haiM ? yA asurakumAra rUpase unheM koI Izvara preraNAdi kAraNa utpanna karatA hai ? isake uttarameM prabhune unase aisA kahA-'gaMgeyA ! sayaM asu. rakumArA jAva uvavajjaMti. no asayaM asurakumArA jAva uvavajjati' he gAMgeya ! asurakumAra apane Apa asurakumAra rUpase utpanna hote preraNuM AdithI teo tyAM utpanna thatA nathI, kAraNa ke je phaLa bhegavanAra izvaranI ja sattA je siddha thatI na hoya te te IzvaramAM phaladAna karavAnuM sAmarthya kevI rIte mAnI zakAya ! "se teNaTheNaM gaMgeyA ubavajjati " 3 gAMgeya! te 20 meM se kahyuM che ke nArake narakeTamAM svayaM utpanna thaI jAya che, temanA azubha karmonA tIvratama udaya sivAya temane tyAM utpanna karAvanAra IzvarapreraNA Adi kaI anya kAraNe hetA nathI geya samArane prazna-" saya bhaMte ! asurakumArA pucchA" bhadata ! asurakumAro zu pitAnI jAte ja asurakumAra rUpe utpanna thAya che? ke Izvara preraNA Adi kAraNe teo tyAM utpanna thAya thAya che? maDApAra prabhunA uttara-" gaMgeyA'" 3 geya ! " saya asurakumArA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI009 u032018nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 343 yAvat asurakumAratayA upapadyante, no asvayam asurakumArA yAvat asurakumAratayA upapadyante / uka yukteH gAGgeyaH kAraNaM pRcchati-' se keNaTeNaM taM ceva jAva upavajjati ? ' he bhadanta ! tat kenArthena tadeva pUrvoktavadeva yAvat svayameva amurakumArA amurakumAratayA upapadyante, no asvayam asurakumArA asurakumAratayA upapadyante ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! kammodaeNaM kammovasameNa kammavigaIe, kammavisohIe, kammavisudIe ' he gAGgeya ! karmodayena asurakumArocitakarmaNAmudayena, sAmAnyataH karmopazamena azubhakarmaNAmupazamena, kamavigatyA-azubhAnAM karmaNAM vigatyA sthityapekSayA digamena, karmavizodhyA rasApekSayA azumAnAM karmaNAM vizodhyA, karmavizuddhathA pradezApekSayA azubhAnAM karmaNAM vizudhyA 'subhANa kammANa udaeNaM, subhANaM kammANaM vivAgeNaM, subhANaM kammANaM phalavivAgeNaM sayaM asuraku. haiM, unheM asurakumAra rUpase utpanna karanevAlA koI Izvara nahIM hai| aba gAMgeya ! ' se keNaTeNaM bhaMte ! taM ceva jAva uvavajjati ' prabhuse aisA pUchate haiM ki he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNa se kahate haiM ki arakumAra asurakumAra rUpase apane Apa utpanna hote haiM unheM asu. rakumAra rUpase Izvara utpanna nahIM karatA hai ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA! kammodaeNaM, kammovasameNaM, kammavigaIe, kammavisohIe, kammavisuddhIe' he gAMgeya ! asurakumArocita karmo ke udayase. azubha karmoM ke sAmAnyataH upazamase, azubha karmoM ke sthitikI apekSA lekara vigamase, rasakI apekSA lekara azubha karmoM kI vizuddhise isa taraha zubha karmoM ke udaya se, zubha karmoM ke vipAkase arthAt yathAvaddhajAva uvavajjati, no asayauM asurakumArA jAva uvavajjati " asu24bhaa3| pitAnI jAte ja asurakumAra rUpe utpanna thAya che, IzvatnI preraNAthI teo tyAM utpanna thatA nathI. __ maaNgeyn| prazna-" se keNadveNaM bhate ! taceva jAva uvavajjati" mahanta ! Apa zA kAraNe evuM kahe che ke asurakumAre potAnI jAte ja asurakumAra rUpe utpanna thAya che-Izvara temane asurakumAra rUpe utpanna karatuM nathI ? mahAvIra prabhunA uttara-" gaMgeyA! kammodaeNa, kammovasameNa, kammavigaIe, kammavisohIe, kammavisuddhIe " geya ! asu2zubhAromA panna the| gya kaI udaya thavAthI, azubha karmonA sAmAnyataH upazamathI, sthitinI apekSAe azubha karmonA vigamathI, rasanI apekSAe azubha karmonI vizedhithI ane pradezanI apekSAe azubha karmonI vizuddhithI, eja pramANe zubha karmonA udayathI, zubha karmonA vipAkathI eTale ke yathAbAddha rasanI anubhU zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre mArA anurakumArattAe upavajjati, no asayaM asurakumArA asurakumArattAe uvava. jjaMti ' zubhAnAM karmaNAmudayena, zubhanAM karmaNAM vipAkena yathAvaddha rasAnubhUtyA zubhAnAM karmaNAM phalaviSAkena rasaprakarSAvasthayA svayameva asurakumArA asurakuratayA upapadyante, no asvayam asurakumArA asurakumAratayA upazyante iti / tadupasaMharanAha-' se teNaDhe jAba upavajjati ' tat tenArthena yAvat svayameva asuraku rArA asurakumAratayA upapadyante, no asvayam, upapadyante ! evaM jAva thaNiyakumArA' evaM pUrvoktarItyaiva yAvat nAgakumAdi stanitakumAraparyantAH svayameva tattadrUpatayA upapadyante, no asvayam upapadyante / gAGgeyaH pRcchati-'saMyaM bhNte| puDhavikkAiyA0 pucchA ? ' he bhadanta ! svayameva kiM pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante ? kiMvA asvayame pRthivI kAyikAH pRdhidhIkAgikatayA upapadyante ? rasakI anubhUtise evaM zubha karmoM ke phalavipAkase-rasakI prakarSAva sthAse asurakumAra svayaM asurakumAra rUpase utpanna hote haiM, asvayaM asurakumAra rUpase ve utpanna nahIM hote haiN| ' se teNaTeNaM jova uvavajjati ' isa kAraNa he gAMgeya ! maiMne aisA kahA hai ki yAvat-svayaMhI asurakumAra asurakumAra rUpase utpanna hote haiN| asvayaM ve asurakumAra rUpase utpanna nahIM hote haiM " evaM jAva thapiyakumArA' isI tarahase nAgakumArAdi stanitakumArAnta taka saba bhavanavAsI deva usa rUpase ve IzvarakI preraNAdirUpa kAraNase utpanna nahIM hote haiN| aba gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM-'sayaM bhaMte ! puDhavikAiyA pucchA' he bhadanta ! pRthivIkAyika ekendriya jIva pRthivIkAyika rUpase svayaM tithI ane zubha karmonA phaLa vipAkathI-rasanI prakirNAvasthAthI asurakumAra svayaM asurakumAra rUpe utpanna thaI jAya che, Izvara Adi koInI IcchAthI teo asurabhA233 5-1 yatA nathI. "se teNaTUTheNa jAva uvavajjati" hai gAMgeya! te kAraNe meM evuM kahyuM che ke asurakumAro svayaM asurakumAra rUpe utpanna thAya cha, tI tyA svayaMpanna thatA nathI. " evaM jAva thaNi yakumArA" me pramANe nAmamAthI sana stamitabhAra 5yantanA / 555 svayaM te te rUpe utpanna thAya che-IvaranI preraNA Adi rUpa kAraNe teo te te rUpe utpanna thatA nathI. gAMgeya mArane prazna-" saya bhate ! puDhavikkAiyA pucchA" hai bhadanta ! pRthvIkAyika che pRthvIkAyika rUpe zuM utpanna thAya che ke asvayaM utpanna thAya che ? zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI0093032018nairayikAdhutpAdAdisAntaranirantaratAni0 345 iti pRcchA, bhagavAnAha- gaMgeyA ! saya puDhavikkAiyA jAva uvavajaMti, no asaya puDhavikAiyA jAva uvavajati ' he gAGgeya ! svayameva pRthivIkAyikA yAvat pRthivIkAyikatayA upapadyante, no asvayam pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante / gAGgeyaH kAraNaM pRcchati-' se keNa bhaMte ! evaM vuccai jAva uvavajjati ? he bhadanta ! tat kenArthena evamucyate-yAvat svayameva pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadhante, no asvayam pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante ? iti, bhagavAnAha- gaMgeyA ! kammodaeNaM, kammaguruyattAe kammabhAriyattAe, kammagurumaMbhAriyattAe ' he gAGgeya ! karmodayena karmaNAmudita. utpanna hote haiM yA asvayaM utpanna hote haiM ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA' he gAMgeya ! 'sayaM puDhavIkAiyA jAva uvavajjaMti, no asayaM puDhavikAiyA uvabajjati' pRthivIkAyika ekendriya jIva pRthivIkAyika rUpase svayaM utpanna hote haiM, asvayaM ve usa rUpase utpanna nahIM hote haiM arthAt pRthivIkAyika ekendriya jIva pRthivIkAyika rUpase Izvara AdikI preraNAse utpanna nahIM hote haiN| isa viSayameM kAraNa jAnanekI icchAse gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM 'se keNaNaM bhaMte ! evaM ghuccai jAva uvavajjati ' he bhadanta ! Apa aisA ki pRthivIkAyika ekendriya jIva ekendriya pRthivIkAyika rUpase svayaM utpanna hote hai kisI IzvarakI preraNAdirUpa kAraNase utpanna nahIM hote, kisa kAraNase kahate haiM ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-' gaMgeyA ! kammodaeNaM, kammaguruyattAe, kammabhAriyatsAe, kammagurusaMbhAriyattAe, subhAsubhANaM mahAvIra prbhune| tta2-" gaMgeyA!" 3 inya ! " saya puDhavikkAiyA jAva uvavajjati, no asayaM puDhavikkAiyA uvavajjati" pRthvIyi mendriya jI pRthvIkAyika e kendriya rUpe svayaM utpanna thAya che-asvayaM utpanna thatA nathI-eTale ke IzvaranI preraNuM Adi kAraNe teo pRthvIkAyika rUpe utpanna thanA nathI. gaaNgeyne| prazna-" se keNaTuNa mate ! evaM buccai jAva uvavajjati " bhadanta! Apa zA kAraNe evuM kahe che ke pRthvIkAyika ekendriya jIve ekendriya pRthvIkAyika rUpe svayaM utpanna thAya che, IvaranI preraNA Adi rUpa kAraNe teo utpanna thatA nathI? mahAvIra prmun| uttara-" gaMgeyA !" . gAMgeya! "kammodaeNa, kamma. guruyattAe, kammabhAriyatAe, kammagurusaMbhAriyattAe, subhAsubhANa kammANa udaeNa', zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 bhagavatIstre svena, karmagurukatayA, karmabhArikatayA, karmagurusaMbhArikatayA, eteSAM caturNA vyAkhyA atraiva pUrvamuktA / uttarottaropAdane hetuzca pUrvoktarItyaiva bodhyaH subhAsubhANaM kammANaM udaeNaM, subhAsubhANaM kammANa vivAgaNaM, subhAsubhANaM kammANaM phalavivAgeNaM' zubhAzubhAnAm , zubhAnAM zubhavarNagandhAdInAm , azubhAnAM teSAme kendriyajAtyAdInAM ca karmaNAm udayena, zubhAzubhAnAM karmaNAM vipAkena yathA baddharasA. nubhUtyA, zubhAzumAnAM karmaNAm phalavipAkena prakarSAvasthayA' saMyaM puDhavikAjhyA jAva upapajjati, no asaMyaM puDhanikAiyA jAva uvavajjati' svayameva prathivI. kAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante, no asvayaM pRthivIkAyikAH pRthivI. kAyikatayA upapadyante iti / tadupasaMharabAha-' se teNaTreNaM jAba vinaMti' he kammANa udaeNaM,subhAsubhANaM kammANaM vidhAgeNaM, subhAsu jANaM kammANaM phalavivAgaNaM saya puDhadhikAiyA jAva uvayajati ' he gAMgeya ! karmoM ke udayase, karmoM ke zuru panase, karmo ke bhArase aura karmA ke atyaMta bhArase zubha varNa zubha gaMdha Adi rUpa zubha kamauke aura ekendriya jAtyAdi rUpa azubha karmoM ke udayase, zubha aura azubha karmoM ke vipAkaseyathAyaddha rasAnubhUtise, tathA zubhAzubha karmo ke phala vipAkase-prakarSAvasthAse svayaM pRthivIkAyika pRthivIkAyika rUpase utpanna hote haiM, asvayaM pRthivIkAyika pRthivIkAyika rUpase utpanna nahIM hote haiN| kamediya karmagurukatA, karmabhArikatA, aura karmagurusaMbhArikatA ina cAra padAMkI vyAkhyA yahIM para pahilekI jA cukI hai, kamediya, karmagurukatA ityAdi rUpase jo inakA upAdAna kiyA gayA hai-so isameM hetu kyo hai yaha bAta bhI vahIM para kahI jA cukI hai, 'se teNaTeNaM jAva subhAsubhANa kammANa vivAgeNa, subhAmubhANa kammANa phalavivAgeNa saya puDhaMvikAiyA jAva uvavajjati " 4AnA yathI, nI zurutAthI, bhInI bhArathI, ane karmonA atyaMta bhArathI, zubha varNa zubha gaMdha Adi rUpa zubha karmonA ane ekendriya jAti Adi rUpa azubha karmonA udayathI, zubha ane azubha karmonA vipAkathI-yathAbaddharasAnubhUtithI, tathA zubhAzubha karmone phalavipAkathI, prakarbhAvasthAthI teo pRthvIkAyika rUpe svayaM utpanna thAya che, paraMtu teo IzvaranI preraNA AdithI pRthvIkAyika rUpe utpanna thatA nathI. kamedaya, kamagurukatA, karmabhArikatA ane karmagurusaMbhArikatA A cAra padano artha AgaLa samajAvavAmAM Avye che. A badhAM padenI sArthakatA paNa AgaLa prakaTa karavAmAM AvI cukI che. tethI pharIthI ahIM temanuM vivecana yu nathI. "se teNa?Na jAva ubavajjati" 3 gAMgeya! te 2Ne meM bu zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI0za093032sU018nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 347 gAGgeya ! tat tenArthena yAvat svayaM pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante, no asvayaM pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante iti bhAvaH, 'evaM jAva maNussA' evaM pUrvoktarItyaiva yAvat akAyikAH, tejaskAyikAH, vAyukAyikAH, vanaspatikAyikAH, itye kendriyAH, evaM dvIndriyAH, trIndriyAH, caturindriyAH, paJcendriyatiryagyonikAH manuSyAzca, svayameva tattadrUpatayA upapadyante, no asvayaM tatadrapatayA upapadyante 'vANamaMtarajoisiyA, vemANiyA, jahA asurakumArA' evameva vAnavyantarA jyotiSikA vaimAnikAzca yathA asurakumArA uktA stathaiva pratipattavyAH , tadupasaMharannAha-' se teNaTeNaM, gaMgeyA ! evaM vuccai sayaM jAva vemANiyA jAva uvavajjati no asayaM jAya uvavajjati ' he gAGgeya ! tat tenAuvavajati' isa kAraNa-he gAMgeya ! maiMne aisA kahA hai ki pRthivIkAyika pRthivIkAyika rUpase svayaM utpanna hote haiM-Izvara preraNAdirUpa asvayaM rUpase ve utpanna nahIM hote haiM / 'evaM jAva maNussA' isI taraha se yAvat-aprakAyika, tejaskAyika, vAyukAyika vanaspatikAyika ye ekendriya, dvIndriya, teindriya, cauindriya evaM paMcendriya tithaMca tathA manuSya ye saba bhI usa 2 rUpase svayaM utpanna hote hai, asvayaM usa usa rUpase utpanna nahIM hote haiM 'vAgamaMtarajoisiyA vemANiyA jahA asurakumArA' tathA vAnavyantara, jyotiSika aura vaimAnika ye bhI vAnavya. ntara rUpase aura vaimAnika rUpase asurakumAroM kI taraha svayaM utpanna hote haiM-asvayaM uma 2 rUpase utpanna nahIM hote haiM aisA jAnanA cAhiye / 'se teNa?Na gaMgeyA! evaM vuccai, sayaM jAva vemANiyA jAva kahyuM che ke pRthvIkAyike pRthvIkAyika rUpe ye utpana thAya che, IzvaranI pre23| mAha pe tamA yo savaya -1 21 nathI. "evaM jAva maNussA" eja pramANe apUkAtika, tejaskAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika ekendriya jI tathA zrIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya tiryo ane manu viSe paNa samajavuM. teo te te paryAmAM svayaM utpanna thAya che-asvayaM utpanna thatA nathI, ema samajavuM. "vANamatarajoisiyA vemANiyA jahA asurakumArA" tathA paan0ynt| tiSike ane vaimAnike paNa vAnavyantara, tiSika ane vaimAnika rUpe svayaM utpanna thAya che-teo te te rUpe asvayaM utpanna thatA nathI ema samajavuM. tenuM kAraNa paNa asurakumAra rUpe asurakumAranI utpatti thavAnA kAraNa pramANe ja samajavuM. zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 bhagavatIstre thena evamucyate-svayaM yAvat vAnavyantarA jyotiSikA vaimAnikAca yAvat tattadrUpatayA upapadyante, no asvayaM yAvat vAnavyantarA jyotiSikA vaimAnikAca tattadUpatayA upapadyante iti // sU0 18 // gAGgeya nirvaannvktvytaa| mUlam-" tappabhiI ca NaM se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM paJcabhijANai samvannU savvadariso / taeNaM se gaMgee aMNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karettA, vaMdai, namasai, vaMdittA, namasittA, evaM vayAsIicchAmi NaM bhaMte ! tubbhaM aMtiyaM cAunAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM evaM jahA kAlAsavesiyaputto taheva bhANiyavaM jAva savvadukkhappahINe, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // sU0 19 // ___ gaMgeyo smtto| chAyA-tatbhRtiM ca khalu sa gAGgeyaH, anagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIra pratyabhijAnAti sarvajJaH sarvadarzIti / tataH khalu sa gAGgeyaH anamAraH zramaNaM bhagavanta mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate, namasyati, vanditvA namasyitvA evamavAdIt-icchAmi khalu bhadanta ! taba antike cAturyAmAt dharmAt paJcamahAvratikam evaM yathA kAlAsyaveSikaputrastathaiva bhaNitavyo yAvat sarvaduHkhaprahINaH, tadevaM bhadanta ! tadevaM bhadanta ! // mU0 19 // gAGgeyaH samAptaH / / uvavajjati, no asaMyaM jAva uvavajjati' isa kAraNa he gAMgeya! maiMne aisA kahA hai ki yAvat vAnavyantara, jyotiSika aura vaimAnika ye saba tattadrUpase svayaM utpanna hote haiM,asvayaM tattadrUpase utpanna nahIM hote haiN|suu.18|| __"se teNa?Na gaMgeyA ! evaM vuccai, saya jAva vemANiyA jAva uvava. jjati no asaya jAva uvavajjati" 3 gAMgeya ! te 4AraNe meM jhucha ke vAtavyantare, tiSiko ane vaimAnike te te pe svayaM utpanna thAya che-IzvaranI preraNA AdithI teo te te rUpe utpanna thatA nathI parU. 18 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyapandrikA ttii0|093032 su0 19 gAGgeyanirvANavarNanasU 349 TIkA-atha gAGgeyasya bhagavataH samIpe paJcamahAvatasvIkArapUrvakaM nirvANaprAptivaktavyatAmAha-'tappabhiI caNaM' ityAdi / 'tappabhiI ca NaM se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIra paJcabhimANai sabanna sacadarisI' tatprabhRti ca khalu yasmin samaye upayuktaM vastu bhagavatA pratipAditam , sa eva samaya: prabhRtiH Adiryasya pratyabhijJAnasya tattatheti pratyabhijJAnakriyAvizeSaNametat , ca zabdaH punararthe samuccaye vA vartate sa gAGgeyaH anagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIram 'ayaM sarvajJaH sarvadarzIti jAtavizvAsatyAta sarvajJatayA, sarvadarzitayA ca pratyabhi jAnAti-paricinoti / 'taeNaM se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei ' tataH khalu sa:-gaGgeyo'nagAraH zramaNaM bhagavantaM mahA gAgaya nirvANa vyaktavyatA'tapabhiiM ca NaM se gaMgee aNagAre' ityAdi / / TIkArtha-isa sUtradvArA sUtrakArane "gAMgeyane bhagavAna ke pAsa pAMca mahAvana dhAraNa karake antameM nirvANaprAptakiyA isa viSayakI vaktavyatA kahI hai| 'tappabhiI ca NaM se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIra paJcabhijANai samvannU savvadarisI' jisa samaya uparyukta vastu zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune kahI usI samayase usa gAMgeya aNagArane zramaNa bhagavAna mahAvIrako pratyakSa-"ye sarvajJa aura sarvadarzIhaiM " aisA vizvAsa ho jAne ke kAraNa sarvajJa aura sarvadarzI rUpase svIkAra kara liyA'tae NaM se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNaM mAMgeya nirvANa patayatA" tappabhiyaM ca se gaMgee aNagAre "chatyAha TIkArtha-"gAMgeya aNagAre bhagavAna mahAvIra pAse pAMca mahAvrata dhAraNa karIne ane te nirvANanI prApti karI," A viSayanuM sUtrakAre A sUtramAM pratipAdana karyuM che " tappabhiI ca Na gaMgera aNagAre samaNa' bhagavauM mahAvIra paccabhijANai samvannU sabbadarisI" nyAre zrama bhagavAna mahAvIranI 5yuta 5359 / gAMgeya aNagAre sAMbhaLI, tyAre gAMgeya aNagAranA manamAM e vizvAsa utpana karyo ke "mahAvIra prabhu sarvajJa ane sarvadazI che" tethI temaNe temane sarvajJa ane sarvadazarUpe svIkArI lIdhA. ___"taeNaM se gaMgee aNagAre samaNa bhagava' mahAvIra tikakhutto AyAhiNa payAhiNa kare" tyaa2|| te bhAMjeya amAre zrama vAna mahAvIrane zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre vIraM vikRtvaH trivAram AdakSiNapadakSiNaM karoti, karettA vaMdaDa, namasai, vaMdittA, namaMsittA evaM vayAsI'-AdakSiNapadakSiNaM kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasthitvA evaM vakSyamANaprakAreNa abAdIta- icchAmi NaM bhaMte ! tubhaM aMtiyaM cAu. 'nAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM ' he bhadanta ! icchAmi khalu tava antike samIpe cAturyAmikAt ahiMsApatyAsteyAparigraharUpAt dharmAt paJcamahAtratikaM dharmam ahiMsAsa yAsteyatra pravIparigraharUmamaGgI kartumicchAmi, ' evaM jahA kAlA savesiyaputto taheva bhANi jAba sambadukkhappahINe' evaM pUrvoktarItyA yathA prathamazatake navamoddeza ke kAlAsyavepikaputro'nagaraH caturmahAvataM dharmam parityajya paJcamahAvratadharmamaGgIkRtya bhagavataH samIpe pravrajyAM gRhItvA siddho buddho muktaH payAhiNaM karei " taba usa gAMgeya anagArane zramaNa bhagavAn mahA. vIrako tIna bAra pradakSiNApUrvaka karettA vaMdaha, namasaha vadittA nabha. sittA evaM vayAsI' una zramaNa bhagavAna mahAvIrako vandanAkI unheM namaskAra kiyA, vandanA namaskAra karake phira aisA usane kahA'icchAmi gaM bhaMte ! tumbhaM aMtiyaM cAujjAmAo dhammAo paMca mahanya iyaM' he bhadanta ! maiM Apake pAsa cAturyAmika-ahiMsA, satya, asteya, evaM brahmacartha evaM bAhiddhAdAna tyAgarUpa (bahiddhA-maithuna aura AdAna parigraha) dharmase pAMca mahAvatapa dharmako-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya evaM bahiddhAdAnarUpa dharmako aMgIkAra karanA cAhatA huuN| evaM jahA kAlAsavesiyaputto taheva bhANiyavvaM jAva savyadukkhappahINe' isa taraha jaise kAlasyaveSiputra anagAra cAturyAmika dharmakoM choDa, kara pAMca mahAvrata dharmako svIkAra karake bhagavAna ke pAsa pratrajyA grahaNa kara siddha, buddha, mukta, parinirvAta aura sarva duHkhoM se rahita hue-usI tra pA2 zalayupU' mAkSi pradakSiNa! 4ii. " karettA vadai namasai, vaMditA nama sittA evaM vayAsI" || 4 nmH||2 . 4 nama242 karIne temaNe temane A pramANe kahyuM " icchAmi gaM bhate ! tubha aMtiya cAujjamAo dhammAo paMca maha. vvaiya" mahanta ! sA5nI pAse yAturyAna-DisA, satya, asteya bahiddhAdAna tyAgarUpa (ddhi kAna eTale maithuna ane parigraha) dharmane badale pAMca mahAvratarUpa dhamane aMgIkAra karavA IcchuM chuM. (ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha rU5 dharmane pAMca mahAvata 35 dhama 4 cha) " evaM jahA kAlAsavesiyaputto taheva bhANiyantra jAva savvadukkhappahINe " mI sAsyavaSipuranA 4thana pramANe samarata kathana samajavuM. jema kAlAsyaSika putra aNagAre cAturyAmika dharmone badale pAMca mahAvratayukta dharma aMgIkAra karIne mahAvIra prabhu pAse pratrajyA aMgIkAra karIne nirvANanI prApti karI hatI tema gAMgeya aNagAre paNa cAra mahA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 209 30 32 sU0 12 gAGgeyanirvANavarNanam 351 parinirvAtaH sarvaduHkhapahINaH saMjAtastathaiva gAGgeyo'pi bhaNitavyaH / yAvat bhagabataH samIpe caturmahAvratadharma vihAya paJcamahAvatadharma grahaNapUrvikA dIkSAM gRhItvA siddho buddho muktaH parinirvAtaH sarvaduHkhapahINazca saMjAtaH / ante pUrvoktaM sarva zrutvA gautamaH bhagavadvAkyaM satyApayannAi-sevaM bhate ! sevaM bhNte| ti' he bhadanta ! tadevaM bhavaduktaM sarva satyameva, he bhadanta ! tadevaM bhavaduktaM sarva satyameveti // sU0 19 // . . iti zrI-vizvavikhyAta - jagadvallabha-prasiddhavAcaka-pazcadazabhASAkalitalalitakalApAlApaka -pravizuddhagayapayanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta jainazAstrAcArya '-padabhUpitakolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri jainAcArya jainadharmadivAkara pUjyazrI ghAsIlAlacativiracitAyAM zrI bhagavatIbhUtrasya-prameyacandrikAkhyAyAM . vyAkhyAyAM navamazatakasya dvAtriMzattamo ddezakaH - samAptaH / 9--32 // tarahase ve gAMgeya anavAra bhI yAvat bhagavAna ke pAsa cAturmahAvata rUpa dharmakA parityAga karake pAMca mahAvrata rUpako dhAraNa karane pUrvaka dIkSAko aMgIkAra karake siddha, ghuddha, mukta, parinirvAta aura samasta duHkhoMse rahita ho gaye / antameM pUrvokta saba sunakara gautama prabhuke badhana meM satyatA sthApita karate hue 'sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte tti he bhadanta ! opakA kahA huA yaha saba sarvathA satya hI hai-aisA kahakara yAvat apane sthAna para virAjamAna ho gaye // 19 // // gAGgeya samApta // zrI jainAcArya jainadharmadivAkara zrI ghAsIlAla jI mahArAja kRta "bhagavatI sUtra"kI prameyacandrikA vyAkhyAke navave zatakakA battI savAM uddezA samApta / / 9-32 !! vanarUpa dharmane badale pAMca mahAvratavALA dharma aMgIkAra karIne mahAvIra prabhu pAse pravajyA aMgIkAra karI. teo paNa siddha, buddha, mukta, parinirvAta ane samasta du: khethI rahita thaI gayA. pUrvokta prarUpaNuM sAMbhaLIne gautamasvAmI mahAvIra prabhunAM vacanomAM pAtAnI zraddhA ghaTa 42tA 43 che , " seva bhate ! seva bhate ! tti" " mahanta ! mAye 2 4yuM te savathA satya che. hu santa ! // viSayanuM Ape je pratipAdana karyuM te sarvathA satya ja che.) A pramANe kahIne mahAvIra prabhune vaMdaNA namaskAra karIne teo potAne sthAne besI gayA che sU 19 gAMgeya samApta zrI jainAcArya jainadharma divAkara zrI ghAsIlAlajI mahArAjakRta "bhagavatI sUtranI " pameyacandrikA vyAkhyAnA navamAzatakane batrIsame uddeza samApta che 9-32 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre __ atha trayastriMzattamoddezakaH prArabhyate navamazatakasya trayastriMzatamoddezakasya saMkSiptaviSayavivaraNam brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadatto nAma brAhmaNa AsIt , devAnandA nAma brAhmaNI AsIt , tasmin kAle tasmin samaye mahAvIrasvAmI samaksRtaH, vahuzAlakaM caityamAsIt , devAnandAyAH stanAbhyAM dugdhadhArAmasravaNakAraNapRcchA, putrasneha eva dugdhadhArAprasravaNakAraNamiti samAdhAnam , RSabhadattena pravrajyA. gRhItA, devAnandAyAzca vrajyA svIkaraNam , kSatrIyakuNDagrAmanAmanagaravarNanam , jamAleH kSatriyakumArasya varNanaM ca, brahmaNakuNDagrAme nagare, bahuzAlake caitye nava zatakakA tesIsavAM uddezA prAraMbhanauveM zatakake isa tettIsa veM uddezakameM kahe hue viSayakA vivaraNa saMkSepale isa prakAra hai brAhmaNa kuNDagrAma nagarameM RSabhadatta nAmake brAmaNakA aura devAnandA nAmakI usakI brAhmaNIkA honA, usa kAla meM aura usa samayameM zramaNa bhagavAna mahAvIrakA AnA. bahuzAlaka caityameM udyAna meM virAjanA devAnandAke stanose dugdhakI dhArAkA bahanA, pahanekA kAraNa pUchanA putra. snehahI isa dugdhadhArAke bahaneko kAraNa hai-aisA samAdhAna-RSabhadasakA pravajyA grahaNa karanA. devAnandAkA bhI dIkSA lenA, kSatriyakuNDa grAma nagarakA varNana, kSatriya kRmAra jamAlikA varNana, brAhmaNa kuNDagrAma navamAM zatakanA tetrIsamAM uddezAne prAraMbha navamAM zatakanA tetrIsamA 33 mAM uddezakamAM pratipAdita viSayanuM saMkSipta varNana nIce pramANe che - brAhmaNakuMDagrAmamAM kaSabhadatta nAmane brAhA ane devAnandA nAmanI temanI patnI rahetAM hatAM. te kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranuM te nagaranA bahuzAlaka cityamAM Agamana. temanA darzana karavA AvelI devAnaMdAnA stanamAMthI dUdhanI dhArazanuM vahevuM. tenuM kAraNa pUchatAM "putrasnehaja tenuM kAraNa che," evuM samAdhAna. RSabhadatta ane devAnaMda pravajyA grahaNa kare che. evuM kathana. kSatriyakuMDa grAma nagaranuM varNana. kSatriyakumAra jamAlinuM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09 u033 sU01 trayazitoddezakaviSayavivaraNam 353 jamAliH kSatriyakumAro bhagavato mahAvIrasya upadezaM zrutvA dIkSA grahItumicchati, mAtApitarau prati svadIkSAgrahaNecchAyAH nivedanam , jamAleH kSatriyakumArasya mAtuH tara vaNajanyazokotpAdaH, jamAleH tanmAtApitrozca dIkSAgrahaNaviSaye saMvAdaH, tatra 'jIvitaM capalaM, manuSyasambandhI kAmabhogo'zuciH, azAzvatazca vartate ityAdi jamAleH kathanam , hiraNyadhanasampattisAmrAjyaprabhRtInAmupabhogaM kuru' ityAdi mAtApitroH kathanam , hiraNyadhanasampattisAmrAjyAdikam anityam , azAzvataM vartate iti jamAleH punaH kathanam , nigranthasya pravacanaM satyaM vartate parantu tat atIva duSkaramastIti mAtApitroH punaH kathanam , kAtarasya janasya kRte nigranthapavacanaM duSkaraM vartate, kintu dhIrasya puruSasya kRte nirgranthapravacanaM dusskr| nAstIti jamAleH punaH kathanam , antato gatvA mAtApitroH dIkSAgrahaNArtha jamAla. nagarameM bahuzAlaka caityameM kSatriyakumAra jamAlike bhagavAn mahAvIrake upadezako sunakara dIkSA dhAraNa karanekI icchAkA honA, mAtApitoke pAsa isa icchAko prakaTa karanA, putrakI isa icchAko jAnakara mAtAkA duHkhita honA, jamAlikA aura mAtApitAkA dIkSA grahaNake viSayameM saMvAda, isameM jIvita capala hai, manuSya saMbaMdhI kAmabhoga azuci haiM, aura azAzvatahaiM, ityAdi rUpase jamAlikA kathana, hiraNya dhana, sampatti, sAmrAjya adikA upabhoga karo, aisA mAtApitAkA kathana |ye hiraNya, dhana, sampatti Adi saba padArtha kSaNa vinazvara haiM aisA jamAlikA kathana nigrantha pravacana satya hai, parantu vaha atIva duSkara hai aisA mAtApitAkA kathana kAtara janake liyehI nirgrantha pravacana duSkara hai, dhIra puruSake liye varNana. brAhmaNUkuMDagrAmamAM bahuzAlaka cityamAM bhagavAna mahAvIrane upadeza sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlinI dIkSA levAnI IcchA. mAtApitAnI anumati mAgavI. putranI dIkSA grahaNa karavAnI IcchA jANIne mAtAne duHkha thavuM. A viSayamAM mAtApitA ane jamAline saMvAda " jIvita capala che, manuSya saMbaMdhI kAma azuci che ane azAzvata che " ItyAdi dalIla dvArA jamAli mAtApitAne samajAvavA prayatna kare che. "hiraNya, dhana, saMpatti, sAmrAjya Adine upabhega karo," evI mAtApitA dvArA samasapaTa. " 20 Di29ya, dhana, saMpatti mAhisA padArtho kSaNa zu2 cha," e jamAline uttara. "nigraMtha pravacana satya che paNa te atyanta duSkara che" evuM mAtApitAnuM kathana. kAyAne mATe ja ni9-pravacana duSkara che, dhIra puruSe mATe te duSkara nathI," e jamAline uttara ane dIkSAbh-45 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 bhagavatIstra ye'numanidAnam , jamAleH kSatriyakumArasya dIkSAgrahaNaM ca, zrAvastInAma nagarI AsIt , koSThakaM nAma caityamAsIt, campAnAma nagarI, pUrNabhadraM nAma caityamAsIt , tatra nirgranthapravacanopari jamAleH anagArasya azraddhA utpede, kriyamANaM vastu akRtaM bhavati IdRzo jamAleranagArasya mithyAvAdaH utpannaH, bhagavato mautamasya jamAlimanagAramprati prazna:-loko'yaM zAzvato vA azAzvato vartate ? jIvaH zAzvato vA, azAzvato vA vartate ? iti praznAkAraH uttaraM dAtuM jamAleranagArasya bhasAmarthyapradarzanaM ca, kintu tasmin viSaye bhagavato mahAvIrasyottaraNam-lokaH kathaMcit zAzvataH, kathaMcit azAzvatazca vartate tathAhi lokasaMsAramavAhasya anAditvAt dravyArthi kanayena zAzvatatvaM bodhyam , paryAyArthikanayena azAzvatatvaM cArase. nahIM aisA jamAlikA uttara, antoM mAtApitAkA jamAlike liye dIkSA grahaNa karane kI anumati denA, kSatriyakumAra jamAlikA dIkSita honA, zrAvastI nagarI, koSThaka nAmakA caitya, campA nagarI, pUrNabhadra caitya, nintha pravacana para jamAli anagArako azraddhAkA honA, "kriyamANa vastu akRta hotI hai" aisA jamAli anagArakA mithyAvAda, bhagavAn gautamakA jamAli anagArake prati prazna-" yaha loka zAzvata hai ki azAzvata hai, jIva zAzvata hai ki azAzvata hai" ina praznoMke uttarameM jamAli anagArakI asmrthtaa|shrmnn bhagavAna mahAvIrakA ina praznoMkA uttara denA, loka kathaMcit zAzvata hai aura kathaMcit azAzvata hai| vaha isa tarahase-ki yaha loka-saMsAra pravAharUpase anAdi hai isaliye dravyAdhika nayake matAnusAra vaha loka kathaMcit zAzvata hai, tathA payA. pArthika napake matAnusAra yaha azAzvata hai, isI tarahase jIva bhI grahaNa karavA mATe mAtApitAnI anumati maLatA kSatriyakumAra jamAli dIkSA aMgIkAra kare che. zrAvatI nagarI, keSTaka nAmanuM citya udyAna, caMpA nagarI, pUrNabhadra yetya-GdhAna ninya avayana pratye mAsina sazraddhA utpanna thAya ch.04mANa vastu akRta hoya che, " A prakArane jamAli aNagArane mithyAvAda, bhagavAna gautamane jamAli aNagArane prazna "A leka zAzvata che ke azAzvata? jIva zAzvata che ke azAzvata che? A praznone uttara ApavAnI jamAli aNugAranI asamarthatA. zramaNa bhagavAna mahAvIra te praznone A pramANe uttara Ape che-" amuka dRSTie vicAratA leka zAzvata che ane bIjI rIte vicAratA leka azAzvata che" te kathananI A pramANe spaSTatA karI che, A loka-saMsAra pravAha rUpe anAdi che, tethI dravyArthikanayanI mAnyatA anusAra loka zAzvata che. tathA paryAyArthika nayanI mAnyatA anusAra leka azAzvata che. e ja pramANe jIva paNa amuka apekSAe zAzvata zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za093033 sU01 RSabhadattanirvANavarNanam 355 yam , evameva jIvo'pi kathaMcit zAzvato vartate, kathaMcit azAzvato vartate, jIvasya caitanyasvarUpasyAvinAzAt zAzvatatvaM bodhyam , nairayikAditattad bhavanahaNApekSayA tu azAzvatatvaM vodhyam , tadanantaraM kilviSikadevAnAM sthiteNanam , kilviSikadevAnAM nivAsavarNanaM ca, kasya karmaNa udayena kilviSikadevatayA utpaghate ? iti praznottaram , kilbiSika devo mRtvA kutrotpadyate ? ityAdipraznottaraM ca / Rssbhdttnirvaannvktvytaa| mlam-" teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM mAhaNakuMDaggAme nayare hotthA, vaNNao bahusAlae ceie, vaNNao, tattha NaM mAhaNa kuMDagAme nayare usabhadatte NAma mAhaNe parivasai, ar3e, ditte jAya aparibhUe, riuvveyajajuveyasAmaveyaathavvaNaveya0 jahA khaMdao jAva annesu ya bahusu baMbhannaesu naesu supariniTTie samaNovAsae abhigayajIvAjIve uvaladdhapuNNapAve jAva appANaM bhAvemANe viharai, tassa NaM usabhadattamAhaNassa devAkathaMcit zAzvata hai, kathaMcit azAzvata hai zAzvata jIva isaliye hai ki isake caitanya svarUpakA kabhI bhI vinAza nahIM hotA hai| azAzvata jIva isaliye haiM ki isake nairayika AdirUpa jo paryAyeM haiM, ve vinazvara haiN| isake bAda kilviSika devoMkI sthitikA varNana, inake nivAsa sthAnakA varNana, kisa karmake udyase jIva kilviSika devarUpase utpanna hotA hai ? isa praznakA uttara, kilviSika deva marakara kahAM utpanna hote haiM ityAdi praznoke uttara / che ane amuka apekSAe azAzvata che. jIvane e rIte zAzvata kahevAmAM AvyuM che ke temAM citanya svarUpane kadI paNa vinAza thatuM nathI jIvane azAzvata kahevAnuM kAraNa e che ke nAraka Adi rUpa je je paryA che te vinazvara (mazAzvata) DAya che. tyArabAda kiviSika devenuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. temanI sthitinuM varNana, temanA nivAsthAnanuM varNana, prazna-" kayA kamanA udayathI jIva kiviSika devarUpe utpanna thAya che? A praznanA uttaranuM kathana, tathA ziviSika de marIne kayAM utpanna thAya che, ItyAdi praznonA uttara zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 bhagavatI sUtre gaMdA nAma mAhaNI hotthA, sukumAlapANipAyA jAva piyadaMsaNA surUvA samaNovAsiyA abhigayajIvAjIvA ukladdhapuNNapAvA jAva viharai, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe, parisA jAva pajjuvAsai, taeNaM se usamadatte mAhaNe imIse kahAe laTTe samANe haha jAva hiyae jeNeva devAnaMdA mAhaNI teNeva uvAgacchai, uvAMgacchittA devANaMdaM mAhaNiM evaM vayAsI--evaM khalu devANuppie ! samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare jAva sabannU sabbadarisI AgAsagaeNaMcakaNaM jAva suhaM suheNaM viharamANe jAva bahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAva viharai, taM mahAphalaM khalu devANuppie ! jAva tahArUvANaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM nAmagoyassa vi savaNayAe, kimaMgapuNa abhigamaNavaMdaNanamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe ? egasta vi Ayariyassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe, kimaMga puNa viulassa aTThasta gahaNayAe? taM gacchAmo NaM devANuppie samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo namasAmo jAva pajjuvAsAmo, eyaNNaM ihabhave ya parabhave ya, hiyAe suhAe khamAe nisseyasAe, ANugAmiyattAe, bhavissai / taeNaM sA devANaMdA mAhaNI usabhadatteNaM mAhaNeNaM evaMvuttA samANI haTUjAva hiyayA karayalajAva kaTu usamadattassa mAhaNassa eyama viNaeNaM paDisuNei / tae NaM se usabhadatte mAhaNe kIDuMbiyapurise sahAvei, sadAvittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! lahakaraNajuttajoiyasamakhuravAlihANasama zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaattii0|093033901 RSamadattanirvANavarNanam 657 lihiyasiMgehiM jaMbUNayAmayakalAvajuttaparivisiTTaehiM rayayA. mayaghaMTAsuttarajjuyapavarakaMdhaNanatthapaggahoggahiyaehiM nalippalakayAmelaehiM pavaragoNajuvANaehiM NANAmaNirayaNaghaMTiyAjAla. parigayaM sujAyajugajottarajjuyajugapasatthasuviraiyanimmiyaM pavaralakkhaNovaveyaM / (granthAnam 6000) dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvahaveha uvahavittA mama eyamANattiyaM paJcappiNaha / taeNaM te koDaMbiyapurisA usabhadatteNaM mAhaNeNaM evaM vuttA samANA haTTa jAva hiyayA karayala jAva kaTu evaM sAmI ! tahatti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNetA khippAmeva lahakaraNajuttajAva dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvavettA jAva tamANattiyaM paJcappiNaMti / tae NaM se usabhadatte mAhaNe hAe jAva appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIre sAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvaTANasAlA jeNeva dhammie jANappavare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA dhammiyaM jANappavaraM durUDhe / taeNaM sA devANaMdA mAhaNI aMto aMteuraMsi pahAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA, kiMca varapAdapattaneuramaNi mehalAhAraviraiyauciyakaDagakhuDDAyaekAvalIkaMThasuttau. ratthagevejasoNisuttaganANAmaNirayaNabhUsaNavirAiyaMgI cINaMsuyavasthapavaraparihiyA dugullasukumAla uttarijjA savvouyasurabhikusumavariyasirayA varacaMdaNacaviyA parAbharaNabhUsiyaMgI kAlAgurudhUvadhUviyA, sirisamANavesA jAva appamahagyAbharaNAlaMkiyA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 bhagavatIsUtre sarIrA bahUhiM khujAhiM cilAiyAhiM vAmaNiyAhiM vaDahiyAhiM babbariyAhi isiNiyAhi joNiyAhiM cAruNiyAhiM palhaviyAhiM lhAsiyAhiM lausiyAhiM ArabIhiM damilIhi siMghalIhiM puliMdihiM pukkhalIhi muruMDIhi sabarIhiM pArasIhiM nANAdesIyAhiM videsavesaparimaMDiyAhiM sadesanevatthagahiyavasAhiM iMgiyaciMtiyapatthiyaviyANiyAhiM kusalAhiM viNIyAhi ya ceDiyAcakavAlavarisadharatherakaMcuijjamahattaragavaMdaparikkhittA aMteurAo niggacchai, niggacchittA jeNeva bAhiriyA uvaTANasAlA,jeNeva dhammie jANappavare taNeva uvAgacchai,uvAgacchittA jAva dhammiyaMjANappavaraM duruuddhaa| taeNaM se usabhadatte mAhaNe devANaMdAe mAhAe saddhiM dhammiyaM jANappavaraM durUDhe samANe NiyagapariyAlasaMparibuDe mAhaNakuMDaggAmaM nagaraM majhamajjheNaM niggacchai, niggacchittA, jeNeva bahusAlae ceie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA chattAdIe titthakarAtisae pAsai, pAsittA dhammiyaM jANappavaraM ThaveDa, ThavittA dhammiyAo jANappavarAo paccoruhai, paccoruhitA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchai, taM jahA-sacitANaM davANaM viussaraNayAe evaM jahA bitiyasae jAva tivihAe pajjuvAsaNayAe pajjuvAsai / taeNaM sA devANaMdA mAhaNI dhammiyAojANappavarAo paccoruhai,paccoruhittA bahUhiM khujAhiM jAva mahattaragavaMdaparikkhittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcavi. heNaM abhigameNaM abhigacchai, taM jahA-sacittANaM davANaM viu zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIza.93.33sU01 RSabhavanirvANavarNanam 359 smaraNayAe 1, acittANaM davANaM avimoyaNayAe 2, viNayoNayAe gAyalaTThIe 3, cakkhumAse aMjalipaggaheNaM4, maNassa egattIbhAvakaraNeNaM 5, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyahiNaM payAhiNaM karei, karittA vaMdai, namasai, vaMdittA namaMsittA usabhadattaM mAhaNaM purao kaTu ThiyAcave saparivArA sussUsamANI NamaMsamANI abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA jAva pajjuvAsai // sU0 1 // ___ chAyA-tasmin kAle tasmin samaye brAhmaNakuNDagrAma nagaram AsIt, varNakaH, bahuzAla caityam , varNakaH, tatra khalu brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadatto nAma brAhmaNaH parivasati, ADhayaH, dIptA, yAvat aparibhUtaH, Rgveda-yajurvedasAmavedA-tharvaveda0 yathA skandako yAvat anyeSu ca bahuSu brAhmaNyeSu nayeSu muphriniSThitaH zramaNopAsakaH abhigatajIvAjIvaH upalabdhapuNyapApaH, yAvat AtmAnaM bhAvayamAno viharati / tasya khalu RSabhadattabrAhmaNasya devAnandA nAma brAhmaNI AsIt mukumArapANiyAdA yAvat priyadarzanA murUpA zramaNopAsikA abhigatajIvAjIvA, upalabdhapuNyapApA, yAvat viharati / tasmin kAle tasmin samaye svAmI samavasRtaH parSada yAvat paryupAste / tataH khalu sa RSabhadatto brAhANaH asyAH kathAyAH labdhArthaH san hRSTa yAvat hRdayaH, yatraiva devAnaMdA brAhmaNI tatraiva upAgacchati, upAgamya devAnandAM brAhmagom evamavAdIt-evaM khalu devAnupriye ! zramaNo bhagavAn mahAvIraH Adikaro yAvat sarvajJaH sarvadarzI AkAzagatena cakreNa yAvat sukhasukhena viharan yAvat bahuzAlakaM caityam yathApratirUpaM yAvat biharati, tat mahAphalaM khallu devAnupiye ! yAvat tathArUpANAm ahaMtAM bhagavatAM nAmagotrasyApi zravaNatayA, kimaGga punaH abhigamanavandananamaskaraNapratipracchanaparyupAsa. nayA ? ekasyApi Aryasya dhArmikasya suvacanasya zravaNatayA, kimaGga punaH vipulasya arthasya grahaNatayA ! tat gacchAmaH khalu devAnupriye ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandAmahe, namasyAmaH, yAvat paryupAsmahe, etat khalu ihabhave ca parabhave ca hitAya, sukhAya, kSamAyai, nizreyasAya, AnugAmikatAya bhaviSyati / tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI RSabhadattena brAhmaNena evamuktA sattI hRSTa yAvaduhRdayA karatala yAvatkRtvA RSabhadattasya brAhmasya etamartha vinayena pratizaNoti / tataH khalu zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 bhagapatIsUtre sa RSabhadatto brAhmagaH kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evamavAdI kSipameva bho devAnupriyAH ! laghukaraNayukta-yaugika-samakhuravAlidhAnasamalikhita zRGgakAbhyAM jAmbUnadamayakalApayuktapativiziSTakAbhyAM rajatamayaghaNTAsUtra rajjukapravarakAJcananastapagrahAvagRhItakAbhyAM nIlotpalakRtApIDakAbhyAM pravaragoyuvabhyAM nAnAmaNiratnaghaTikAjAlaparigataM sujAtayugayoktrarajjukAyugaprazastasuviracitanirmitam , pravaralakSaNopetaM dhArmikaM yAnapravaraM yuktameva upasthApayata upasthApya mama etAmAjJapti pratyarpayata ' tataH khalu te kauTumbikapuruSAH RSabhadattena brAhmaNena evamuktAH santo hRSTa-yAvad hRdayAH karatalayAvatkRtvA evam svAmin ! tatheti AzayA vinayena vacanaM prattizRNvanti, pratizrutva kSiprameva laghukaraNayukta yAvat dhArmikaM yAnapravaraM yuktameva upasthApya yAvat tAmAjJaptikA pratyarpayanti tataH khalu sa RSabhadatto brAhmaNaH snAto yAvat alpamahA(bharaNAla kRtazarIraH svasmAt gRhAt pratiniSkrAmati, pratiniSkramya yatraiva bAhyA upasthAnazAlA, yatraiva dhArmikaM yAnapravaraM tatraiva upAgacchati, upAgatya dhArmikaM yAna param durUdaH, tataH khalu sA devAnaMdA brAhmaNI ataH antaHpure snAtA, kRtabalikarmA, kautukamaGga mAyazcittA, kizca varapAdaprAptanUpuramaNimekhalAhAraviracitocitakaTakakhuDDagaikAvalIkaNThamUtro sthagreveyakazroNisUtrakana.nAmaNiratnabhUSaNavirAjitAGagI cInAMzukavastrapacaraparihitA dukUlasukumArottarIyA sarvartukasurabhikusumAtazirojA varacandanacarSitA, varAbharaNabhUSitAGgI kAlAgurudhUpadhUpitA zrIsamAnaveSA yAvat alpamahAbhiraNAlaGkRtazarIrA bahIbhiH kubjAmicilAtikAbhimanikAbhiH, vaDabhikAbhiH, barbarikAbhiH, isinikAbhiH yaunikAbhiH, cAruNikAbhiH, palhavikAbhiH, lhAsikAbhiH laku. zikAmiH, ArabIbhiH, drAviDIbhiH, siMhalIbhiH pulindImiH, puSkalIbhiH muruNDIbhiH, zabarIbhiH, pArasIbhiH, nAnAdezIyAbhiH videzaveSaparimaNDitAbhiH svadeza nepathyagRhItaveSAbhiH ijitacintitamArthita vijJApikAbhiH kuzalAbhiH vinItAbhizca ceTikAcakravALavaSadharasthavirakaJcukimahattarakandaparikSiptA antaHpurAta nirgacchati, nirgatya yatraiva bAgA upasthAnazAlA, yatraiva dhArmikaM yAnapravaraM tatraiva upAgacchati, upAgatya yAvat dhArmikaM yAnapravaraM darUDhA / tataH khalu sa RSabhadatto brAhmaNo devAnandayA brAhmaNyA sAddham dhArmikaM yAnapravarama darUDhaH sana nijakaparivArasaMparito brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena nirgacchati, nirgatya yatraiva bahuzAlakaM caityam, tatraiva upAgacchati, upAgatya chatrAdikAn tIrthaMkarAtizayAn pazyati, dRSTvA dhArmikaM yAnapravaraM sthApayati, zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI009703301 RSabhadattanirvANavarNanam 361 sthApayitvA dhArmikAt yAnapravarAt pratyavarohati pratyavaruhya zramaNaM bhagavantaM mahAvIra paJcavidhena abhigamena abhigacchati, tadyathA - sacittAnAM dravyANAM vyutsajanayA, evaM yathA dvitIyazatake yAvat trividhayA paryupAsanayA paryupAste / tataHkhalu sA devAnanda brAhmaNI dhArmikAt yAnapravarAt pratyavarohati pratyavaruhya vahIbhiH kubjAbhiH yAvat mahattarakandaparikSitA bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM paJcavidhena abhigamena abhigacchati, tadyathA - sacittAnAM dravyANAM vyutsarjanayA1, acittAnAM dravyANAm avimocanayAra, vinayopanatayA gAtrayaSTyA 3, cakSuH sparze aJjalipragraheNa 4, manasa ekatrIkaraNena yatretra zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgatya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti kRtvA bandate namasyati, vanditvA namasthitvA RSabhadattaM brAhmaNaM purataH kRtvA sthitA eva saparivArA suzrUSamANA namasyantI abhimukhA vinayena prAJjalipuTA yAvat paryupAste // sU0 1 // TIkA - bhagavataH samIpe paJcamahAvratasamArAdhanena gAGgeya: siddha:, anyastu karmavazAttad viparyayamapi prApnoti yathA jamAliH ityetaddarzanAya trayastriMzattamo dezakArambhastat pratipAdayituM prastAvanArUpAm RSabhadatta devAnandAvaktavyatAmAhakAle ' ityAdi, ' teNa kAleNaM teNaM samaraNaM mAhaNakuMDaggAme nayarehotthA, vaNNao' tasmin kAle tasmin samaye brAhmaNakuNDagrAmaM nAma nagara" teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ' ityAdi / TIkArtha - bhagavAn ke pAsa pAMca mahAvratoMkI samArAdhanAse gAMgeya anagAra siddha ho gaye, parantu koI jIva azubha karma ke udayavaza siddha nahIM bhI hotA hai jaise jamAli / so isI bAta ko dikhAneke liye sUtrakArane isa tettIsa 33 veM uddezakakA Arambha kiyA hai isameM prastAvanA rUpa se unhoMne RSabhadatta aura devAnandakA vRttanta kahA hai- jo isa prakAra se kahA hai-" teNaM kAleNaM teNaM samAeNaM mAhaNakuMDaggAme nayare hAtthA " " teNaM kALeNaM tenaM samaeNaM " tyAhi TIkA--mahAvIra prabhunI samIpe pAMca mahAvratAnI sArI rIte ArAdhanA karavAthI gAMgeya aNugAra siddhapada 5 myA. parantu kaI chatra azubha karmInA uDDayane lIdhe siddhapadanI prApti karI zakatA paNa nathI. jemake jamAli. e ja vAtanuM sUtrakAre A tetrIsa 33 mAM uddezakamAM pratipAdana karyu che. A udde zakanI prastAvanA rUpe RSabhadatta brAhmaNa ane tenI patnI sunadAnuM vRttAnta ApavAmAM AvyuM che, te nIce pramANe che-- " teNaM kAlena teNaM samaraNaM mAiNakuDaggAme nayare te kALe ane te samaye brAhmaNakuMDagrAma nAme nagara hatuM. bha-46 zrI bhagavatI sUtra : 8 hotthA-daNNao tenuM vadhu na capA "" Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsatre 362 mAsIt, varNakaH, asya nagarasya varNanaM campAnagarIvarNanavad bodhyam, 'bahu sAlae ceie vaNNao' bahuzAlakaM nAma caityam - udyAnam AsIt varNakaH, asya varNanamapi pUrNabhadra caityavad bodhyam, 'tatya NaM mAiNakuNDaggAme navare usamadatte nAmaM mAhaNe parivasa ' tatra khalu brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadatto nAma brAhmaNaH parivasati ' aDDe, ditte, jAva aparibhUe ' ADhyaH samRddhaH, dIptaH tejasvI, hapto vAdarpavAna, yAvat vistIrNavipulabhavanazayanAsanayAnavAhanAkIrNaH aparibhUtaH parairaparAbhUtaH 'riveyajajujbeyasAmaveyaathantraNaveya jahA khaMdao jAva annesubahu bhannae naeTa pariniTTie Rgveda-yajurveda sAmavedA-tharvavedavaNNao' usa kAlameM aura usa samaya meM brAhmaNakuNDagrAma nAmakA nagara thA isa nagarakA varNana caMpA nagarIke varNana jaisA jAnanA cAhiye 'bahusAlae cehae - vaNNao' isameM bahuzAlaka nAmakA caitya-udyAna thA isakA varNana bhI aupapAtika sUtra meM varNita pUrNabhadra caitya udyAna kI taraha jAnanA cAhiye / ' tattha NaM mANakuMDaggAme nayare usabhadate nAmaM mANe parivasaha ' usa brAhmaNakuNDagrAma nagara meM RSabhadatta nAmakA brAhmaNa rahatA thA 'ahaDhe dile, jAva aparibhUe ' yaha samRddha evaM tejasvI athavA darpazAlI thA yAvat-inake bahuta baDe makAna the, zayanAsana yAna vAhana se ye paripUrNa thA, dUsare jana inakA thoDAsA bhI tiraskAra nahIM kara sakate the aisA inakA prabhAva thA 'riuvveyajajuvveya sAmaveya vaNave jahA khaMdao jAva annesu ya bahula baMbhannaesa nae parae ' ye Rgveda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda ina cAroM vedoMmeM 1 66 nagarInA varNana pramANe samajavuM. bahusAlae ceie - vaNNao " te nagaramAM khaDuzAlaka nAmanuM udyAna hatuM. tenuM varNana pazu aupapAtika sUtramAM vadhu velA pUrNa bhadra caitya-udyAnanA varNana pramANe samajavuM. 66 tattha NaM mAhaNakuMjaggAme nayare usabhadatte nAmaM mAhaNe parivai " te zrAhmazuDu ugrAbha nagarabho RSabha nAme the| grAma raheteo hato. " aDDe, ditte, jAva aparibhUe " te gho| dhanADhya mane dedIpyamAna hato, tene bayAM vizALa makAnA hatAM, zayanAsana, yAna, vAhana agninI te tene tyAM pari pUtA hatI, te eTalA prabhAvazALI hatA ke kAi tenA bilakula tiraskAra karI zakatA na hatA ane tenA parAbhava karavAne keAI sama` na hatuM. 66 riubveya, jajjuveya, sAmaveya, athavvaNaveya jahA khaMdao jAba annesu ya vahu baMbhannapasu nae pariniTThie " Rgveda, yajurveda, sAmaveha ane zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI01093033 su0 1 RSabhadattanirvANavarNanam 363 nipuNo yathA skandako dvitIyazatakasya prathamodezake pratipAditastathaiva ayamapi RSabhadattaH pratipattavyo yAvat-anyeSu ca bahuSu brAhmaNyeSu brAhmaNasambandhiSu nayeSu-nItiSu supariniSThitaH kuzalaH 'samaNovAsae abhigatajIvAjIve uvaladdhapuNNapAve jAva appANaM bhAvemANe viharai' zramaNopAsakaH, abhigayajIvAjIvaH prAptajIbAjIvatattvavivekA, upalabdhapuNyapApa-puNyapApayorlabdhArthaH, yAvatAtmAnam bhAvayan viharati-tiSThati ' tassa NaM usabhadattamAhaNassa devANaMdA NAmaM mAhaNI hotthA' tasya khalu RSabhadattabrAhmaNasya devAnandA nAma brAhmaNI AsIt / devAnandAyAH svarUpamAha-'sukumAlapANipAyA jAva piyadasaNA surUvAsamaNovAsiyA abhigayajIvAjIvA uvaladvapuNNapAcA jAba viharai' sukumArapANipAdA atyantakomalakaracaraNA yAvat priyadarzanA surUpA atyantasaundaryavatI nipuNa the, jisa prakArase dvitIya zatakake prathama uddeze meM skandakakA kathana kiyA gayA hai, ThIka isI tarahase vaha bhI the yAvat aneka bahatasI brAhmaNa saMbaMdhI nItiyomeM pAraGgata the 'samaNovAsae abhigaya jIvAjIve uvaladdhapuSNapAve, jAva apANaM bhAvemANe viharaha' ye zramaNoMke upAsaka the, jIva aura ajIva tattvake svarUpake jJAtA the, puNya aura pApake jAnanevAle the, yAvat zrAvaka vrata Adile apanI AtmAko bhAvita karate hue ye usa nagara meM rahate the, ' tassa NaM usa. bhadattassa mAhaNasta devANaMdA gAma mAhaNI hosthA' usa RSabhadatta brAhmaNakI devAnaMdA nAmakI bhAryA thI 'sukumAlapANipAyA jAva0 viharai' isake caraNa donoM atyanta komala the, yaha bahuta adhika rUpa atharvaveda, e cAre vedamAM nipuNa hatA. bIjA zatakanA pahelA uddezakamAM skandakanuM jevuM varNana karyuM che, tevuM varNana RSabhadatta brAhmaNa viSe paNa samajavuM. te brAhmaNa saMbaMdhI aneka nItione niSNAta hatA. " samaNovAsae abhigayajIvAjIve, ubaladdhapuNNapAve jAva apANaM bhAvemANe viharaha" te shrmaane| Baa to, 7 bhane ma tatvanA svarUpane te jJAtA hatA, ane puNya ane pApane te samajato hato. A A badhAM guNothI saMpanna te RSabhadatta brAhmaNa zrAvakatA vrata AdithI pitAnA mAtmAna. sAvita 42 te nagaramA rahetA DA. " tassaNaM usamadattassa mAhaNasa devANaMdA mAhaNI hotthA" te *Sama ta brAjhaNUne vAna nAmanA mAryA tA. "sukumAlapANipAyA jAva0 viharai" tena 42-75 bhane 22 paga atyanta sukamALa hatAM. te ghaNAM ja rUpa lAvayathI yukta hatI, zramanI zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 bhagavatIsUtre zramaNopAsikA abhigatajIvAjIvA prAptajIvAjIvatattvavivekA, upalabdhapuNyapApA yAvat otmAnaM bhAvayantI viharati, 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe, parisA jAva pajjuvAsai ' tasmin kAle tasmin samaye svAmI mahAvIraprabhuH samavasRtaH, parSat yAvat mahAvIrasvAminaM zuzrUSamANA namasyantI abhimukhaM binayena pAJjalipuTA paryupAste, 'taeNaM se usamadatte mAhaNe imIse kahAe laDhe samANe haTTa jAva hiyae jeNeva devANaMdA mAhaNI teNeva uvAgacchai' tataH khalu sa RSabhadatto nAma brAhmaNaH anyA bhagavatsamavasaraNarUpAyAH kathAyAH labdhArthaH jJAta. bhagavatsamAgamanavRtAntaH san hRSTo yAvat harSavazavisarpahRdayo yatraiva devAlAvaNyase yukta thI. zramaNajanakI upAsikA thI jIva aura ajIya tatvakA ise acchA viveka prApta thaa| puNya aura pApake svarUpako yaha bahuta acchI tarahase jAnatI thI, yAvat zrAvakavatase AtmAko bhAvita karatI huI vaha apane patike sAtha rahatI thI, 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe, parisA jAva pajjuvAsai ' usa kAla aura usa samayameM svAmI mahAvIra prabhu usa sthAna para padhAre nagarakI pariSad dharmazravaNakI icchAse bhagavAnke pAsa AI aura namaskAra karatI huI vaha donoM hAtha jor3akara unake sanmukha yathAsthAna baDe 'vinayake sAtha baiTha gaI 'taeNaM se usabhadatte mAhaNe imIse kahAe labaTTe samANe haTTa jAva hiyae jeNeva devANaMdA mAhaNI teNeva uvaagcch|' isake bAda RSabhadatta brAhmaNako bhagavAna ke AnekA vRttAnta jaba mAlUma huA taba vaha bahuta adhika mAtrAmeM hRSTa yAvat-tuSTa huA aura upAsikA hatI, jIva ane ajIva tattvanA svarUpanI te jANakAra hatI, puNya ane pApane te samajatI hatI. evI te sunandA zrAvakanA vatathI pitAnA AtmAne bhAvita karatI pitAnA pati sAthe rahetI hatI. " teNaM kAleNaM teNaM samae NaM sAmI samosaDhe, parisA jAva pajjuvAsai" te kALe ane te samaye mahAvIra prabhu te nagaranA bahuzAlaka udyAnamAM padhAryA. nagaranA leke (pariSada) dharmazravaNanI IcchAthI prabhunI pAse AvyAM, ane vaMdaNa namaskAra karIne baMne hAtha joDIne temanI sanmukha yogya sthAne vinaya54 mesI yAM. " taeNaM se usabhadatte mAhaNe imIse kahAe laDhe samANe haTa jAva hiyae jeNeva devANaMdA mANI teNeva uvAgacchada" nyAre bhagavAnanA AgamananA zubha samAcAra rASabhadatta brAhmaNane maLyA, tyAre tene ghaNe harSa ane saMtoSa thayA, ane atyanta AnaMdavibhera ane pulakita zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TI0 209 30 33 sU01 RSabhadattanirvANavarNanam 365 nandA brAhmaNI AsIt tatraivopAgacchati, 'uvAgacchittA' devANaMdaM mAhaNiM evaM vayAsI' upAgatya devAnandAM brAhmaNIm evaM vakSyamANaprakAreNa avAdI'evaM khalu devANuppie ! samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare jAva samvannU sabadarisI AgAsagaeNaM cakkeNaM jAva muhaMsuheNaM viharamANe jAva bahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAva viharai ' evaM khalu he devAnupriye ! zramaNo bhagavAn mahAvIraH AdikaraH-cAturvidhatIrthakArako yAvat sarvajJaH sarvadarzI AkAzagatena-gaganasthitena cakreNa yAvat sukhasukhena sukhapUrvakaM viharan yAvat bahuzAlake caityeudyAne yathAmatirUpaM sAdhuyogyamavagraham AjJA yAvat gRhItvA viharati-tiSThati, 'taM mahAphalaM khalu devANuppie ! jAva tahArUvANaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM nAma goyassa vi savaNayAe ' he devANupriye ! tat mahAphalaM khalu yAvat tathArUpANAma Anandase pulakita hRdayavAlA hotA huA vaha jahAM devAnandA brAhmaNI thI-vahAM para AyA, 'uvAgacchittA devANaMda mAhaNI evaM kyAsI' vahA~ Akarake usane devAnandA brAhmaNIse isa prakAra kahA-' evaM khalu devANuppie ! samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare jova savvannU savvadarisI, AgAsagaeNaM cakkeNaM jAva suhaM suherNa viharamANe jAva bahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAva viharaha' he devAnupriye caturvidha tIrthake kartA, yAvat sarvajJa, sarvadarzI zramaNa bhagavAna mahAvIra AkAzagata chatravAle yAvat-sukhapUrvaka bihAra karate hue bahuzAlaka caitya-udyAnameM yathArUpasAdhuyogya-avagraha-AjJAko grahaNa kara virAjamAna haiM 'taM mahAphalaM khalu devANuppie ! jAva tahArUvANaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM nAma goyassa vi savaNayAe ' to he devAnupriye ! yAvat tathArUpa arihaMta bhaga242 ta, tenI mAryA na jyAM tI tyAM mAlyo. " uvAgacchittA devA da bhAhaNIM evaM vayAsI" tyA mAvAne to pAtAnI bhAryA vAnahAna yA pramANe 4yu-" evaM khalu devANunie ! samaNaM bhagavaM mahAvIre Adigare jAva savvannU savvadarisI, AgAsagaeNaM cakkeNaM jAva suhaM suheNaM viharamANe jAva bahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAba viharai" bhAnupriye ! yaturvidha tAnA sthApaka, sarvajJa, sarvadaza, ane AkAzagata chatravALA zramaNa bhagavAna mahAvIra sukhapUrvaka vihAra karatAM karatAM yathArUpa avagraha grahaNa karIne (sAdhune) yogya AjJA sa) magna4 thetya-GdhanamA pAryA che. "taM mahAphalaM khalu devANudipae ! jAva tahArUvANaM arihatANa bhagavatANa nAmagoyassa vi savaNayAe" he devAnupriye! AvA arihaMta bhagavAnanA nAmagotranA zravaNathI paNa mahA. zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 bhagavatI sUtre , 6 arhatAM bhagavatAM nAmagotrasyApi zravaNatayA yadA bhavati tadA ' kimaGgapuNa abhigamaNacaMdana maMsaNapaDi pucchaNapajjuvAsaNayAe ? ' kimuta vaktavyaM punarbhagavatAmabhigamanavandananamaskaraNa patipacchanaparyupAsanatayA ? aGga iti komalAmantraNe ist vartate tathAca bhagavatAM nAmagotrazravaNenApi yadA mahAphalaM bhavati tadA abhigamana bandananamaskaraNapratipracchana paryupAsanayA mahAphalamApteH kA katheti bhAvaH / evameva ' egassa vi Ariyassa dhammiyassa sutrayaNassa savaNayAe, kimaMga puNa vilassa ahassa gahaNayAe ?' ekasyApi Aryasya dhArmikasya suvacanasya bhagavatAmarhatAM pravacanasya zabdamAtrasya yadA zravaNatayAspi mahAphalaM bhavati he aGga ! he miye ! kimuta vaktavyaM punaH vipulasya mahatvazAlino'rthasya mokSaprApakasamyagdarzanajJAnacAritralakSaNasya grahaNa tayA ? tathA ca-zabdarUpasyApi bhagavatpravacanasya zravaNenApi yadA mahAphalamutpadyate tadA atyantamahattvaparipUrNasya arthasya - samyagdarzanAdirUpasya grahaNena mahAphalamApteH kA katheti bhAvaH / ' taM gacchAmo NaM devANuppie ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo narmavantoMke nAmagotrake bhI zravaNase jaba mahAphala prApta hotA hai taba ki. maMga puNa abhigamaNa, vaMdana, namasaNa, paDipucchaNapajjuvA saNayAe ' una bhagavAna ke sAmane jAnese, unako vandanA karane se, unheM namaskAra karane se, unase prazna pUchane se jo mahAphala prApta hogA, usake viSaya meM to kahanAhI kyA hai ? aGga " yaha pada yahAM komalAmaMtraNa meM prayukta huA hai ' egassa vi Ariyassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe, kimaMga ! puNa viulassa aTThalsa gahaNayAe ' he priye ! zabdarUpa bhI bhagatpravacana zravaNase bhI jaba mahAphala utpanna hotA hai, tatra atyanta mahatva paripUrNa samyagdarzanAdi rUpa arthake grahaNase mahAphala prApti kI isI prati thAya che, " kimaMga ! puNa abhigamaNa, vaMdaNa, namakhNa, paDipucchaNa pajjuvA saNayAe " to pachI tebhanI pAse bhavAthI, tebhane vaDA uravAthI tebhane namaskAra karavAthI, temane prazna pUchavAthI ane temanI paryuMpAsanA karava thI Apta thatAM iMjanI to bAta zI 42vI ! ( " aGga " yA yaha sahI hai|bhnn sakhAdhana rUpe vaparAyuM che. > egasta vi Ariyassa dhambhiyassa suvaNayastra HaNayAe, kimaMga ! puNa viulassa aTThassa gahaNayAe " he priye ! lagavatyava thananA eka zabda paNa sAMbhaLavAthI mahASphaLanI prApti thAya che, te atyanta mahatva paripUrNa samyag danAdi rUpa ane grahaNa karavAthI prApta thatA mahAphaLanI tA vAta ja zI karavI ! 65 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI0209303301 RSabharataniNivarNanam 367 sAmo jAva pajjuvAsAmo ' he devAnupiye ! tat tasmAt kAraNAt gacchAmaH khalu vayam zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandAmahe, namasyAmaH, yAvat zuzraSamANA abhimukha vinayena prAJjalipuTAH paryupAsmahe ' eyaNaM ihabhave ya, parabhave ya, hiyAe. suhAe, khamAe, nisseyasAe ANugAmiyattAe bhavissa3' etat khalu bhagavatA. mahatAm abhigamanavandananamaskaraNapratipacchanaparyupAsanAdikam iha bhave ca parabhave ca hittAya pathyAnnavat, sukhAya zAtAya iSTavastuprAptivat, kSamAya aucityAya saGgatatvAt nizreyasAya mokSarUpaparamakalyANAya siddhivat, AnugAmikatvAya paralo ke sahagAmitvAya zubhAnubandhAyetyarthaH bhaviSyati / 'tae NaM sA devANaMdA zAtahI kyA karanI ' taM gacchAmo NaM devANuppie ! samaNaM bhagavaM mahA vIraM vaMdAmo namaMsomo jAva pajjuzAsAmo' isaliye he devAnupriye ! hama caleM aura zramaNa bhagavAna mahAvIrako baMdanA kareM, unheM namaskAra kareM, aura dharmazravaNa kI icchAse yukta hue hama loga unake samakSa vinayase donoM hAtha joDakara baiThe, ora unakI paryupAsanA kreN| eyaNNaM ihabhave ya parabhave ya hiyAe, suhAe, khamAe, nisseyatAe ANugAmiyatsAe bhavislai ' yaha bhagavAna ke samakSa hama logoMkA jAnA, unheM vandanA karanA, namaskAra karanA, unase praznakA pUchanA, unakI paryupAsanA karanA Adi hamAre liye isa bhavameM aura parabhavameM pathyAnakI taraha hitAvaha hogA, iSTa vastukI prAptikI taraha sukhAvaha hogA, saGgata honese aucityake nimitta hogA, siddhikI taraha mokSarUpa parama kalyANake liye hogA aura paralokameM sahagAmitvake nimitta zubhAnubandhake nimitta hogA, 'taeNaM sA devANaMdA mAhaNI usamadatteNaM mAhaNeNaM evaM buttA samANI haTTa "taM gacchAmo NaM devANuppie ! samaNa bhagavaM mahAvIra' vadAmo namasAmo jAva pajjuvAsAmo" to vAnupriye ! yA sApaye zrama bhagavAna mhaavIra prabhu pAse jaIe, temane vaMdaNuM karIe, namaskAra karIe ane dharma zravaNanI IcchAthI bane hAtha joDIne temanI samakSa besI jaIe ane temanI 5yu pAsanA za. " eyaNaM ihabhave ya parabhave ya hiyoe, suhAe, khamAe, nisseyamAe ANugAmiyattAe bhavissai" ta mAla bhane 52savamA mApa mATe payyAnnanI mAphara hitakAraka thaze, ISTa vastunI prAptinI mAphaka sukhAvaha thaI paDaze, saMgata hovAthI aucityanuM nimitta thaze, mokSarUpa parama kalyANanI prApti karAvaze ane paralekamAM sahagAmitvanuM nimitta zubhAnubandhanA nimitta 35 22. " taeNaM sA devANa do mAhaNI usabhadatteNa mAhaNeNa evaM buttA samANI zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagapatIsatre mAhaNI usamadattaNa mAhaNeNaM evaM vuttA samANI haTTa jAva hiyayA karayala jAva kaTu usamadattassa mAhaNassa eyamaTuM viNaeNaM paDimuNei ' tataHkhalu sA devAnandA brAhmagI RSabhadattena brAhmaNena evamuktarItyA uktA satI hRSTa yAvat hRSTatuSTa cittAnanditA, hRSTatuSTam-atyantatuSTaM hRSTaM vA cittaM tena AnanditA mukhasaumyAdibhAvaiH samRddhimupAgatA prItimanaskA prasabhamanoyuktA paramasaumanasyitA, paramasaumanasya suSTu sumanaskatvaM saMjAtaM yasyAH sA paramasaumanasyitA, harSavazavisarpahRdayA harSavazena visarpad-vikAzamAna-praphullaM hRdayaM yasyAH sA tathA harSavazavisarpad hRdayA, karatalayAvat karatalaparigRhItaM zirasAvarta masta ke'. JjaliM kRtya RSabhadattasya brAhmagasya etamuktamatheM bhagAdAgamanAdikam vinayena patizRNoti-svIkaroti / 'taeNaM se usamadatte mAhaNe koDuMbiyapurise sadAvei' tataH khalu samapabhadatto brAhmaNaH kodambikapuruSAn-AjJAkAripuruSAn zabdayati-Aha yati, 'sadAvittA evaM vayAsI' kauTumbikapuruSAn-zabdayitvA-- AhUya evaM vakSyamANaprakAreNa abAdIta-'khippAmeva bho devANuppiyA ! lahukaraNajutajoiyasamakhuravAlihANasamalihiyasiMgehi, jaMbUNayAmayakalAvajuttajAva hiyayA karayala jAva kaTu usabhadattassa mAhaNassa eyamaheM viNaeNaM paDisui, ' jaba RSabhadatta brAhmaNane usa devAnandA brAhmaNIse aisA kahA to vaha bahuta adhika khuza huI yAvat ullasita citta hotI huI usane apane donoM hAthoMkI aMjali kara use mastaka para rakhakara RSabhadatta brAhmaNake isa pUrvokta kathanako baDe vinayake sAtha svIkAra kiyA 'taeNaM se usabha dattemAhaNe koDubiyapurise sahAveha' taba usa RSabhadatta brAhmaNane kauTumbika puruSoM ko AjAkArI manuSyoMko bulAyA, sahAvittA evaM vayAsI' ghulAkara unase isa prakArase kahA-'khippAmeva bho devANu. piyA ! lahukaraNajuttajoiyasamakhuravAlihANasamalihitasiMgehi, haTTa jAva hiyayA karayala jAva kaTUTu usamadattassa mAhaNassa eyama8 viNaeNaM paDisuNei" nyAre pamahatta brAjho tanI patnI vAnahAne yA pramANe 4hyu tyAre tene atyanta harSa ane saMtoSa thaye, ane teNe pulakita thaIne pitAnA banne hAtha joDIne ane tene mastaka para rAkhIne RSabhadatta brAhmaNanI dara khAstane bahu ja vinayapUrvaka svIkAra karyo, "taeNaM se usabhadatte mAhaNe koDubiyapurise saddAvei " tyA24 te zaSabhadatta brAhmaNe kauTumbika puruSane (anucarene, sevakone) belAvyA ane " sAvittA evaM vayAsI" bhane pramANe hyu-" khippAmeva bho devANupiyA : lahukaraNajuttajoiyasamakhuravAlihANasamalihitasiMgehi, jaMbUNayA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI za097033901 RSabhadattanirvANavarNanam ___ 369 parivisiTThaehi ' bho devAnupriyAH / kSipameva zIghrAtizIghrameva laghukaraNam zIghradhAvanAdikriyAdakSatvaMyuktau tena, yaugiko ca prazastayogavantau prazasta sadazarUpa. tvAd yau tau tathA, samAH khurAzca prasiddhA eva bAlidhAne pucchau yayostau tathA,samalikhitAni-samAnatayA ullikhitAni unnatatayA sthitAni zaGgANi yayostau tathA, tAbhyAM laghukaraNayuktayaugikasamakhuravAlidhAnasamalikhitazRGgakAbhyAm jAmbU nadamayo suvarNa nirmitau yo kalApo kaNThAbharaNavizeSau, tAbhyAM yuktau mativiziSTau ca pradhAnau vegAdibhiyau~ to tathA tAbhyAM jAmbUnadamayakalApayuktapratibiziSTakAbhyAm ' rayayAmayaghaMTAmuttarajjuyapavarakaMcaNanatthapaggahoggahiyaehiM ' rajata. mayyau rUpyanirmite ghaNTe yayostau tathA. sUtrarajjuke kAryAsikasUtradavarakamayyau pravarakAJcane pravarasura maNDite ye naste nAsikArajjU, tayoH pragraheNa razminA'va. gRhItako baddhau yau tau tathA, tAbhyAM rajatamayaghaNTA-sUtrarajjukapavarakAJcananastA pragrahAvagRhItakAbhyAM -- nIluppala kayAmechaehi' nIlotpalaiH kamalavizeSaiH kRto jaMbUNayAmayakalAvajuttaparivisiTTaehiM' he devAnupriyo ! tuma zIghrAtizIghra, laghukaraNa-zIghra dhAvanAdi kriyAkI dakSatAse yukta-bahuta jaldI 2 calanevAle, yaugika-prazasta yogavAle, arthAt prazasta sadRza rUpa vAle honese, ekasarIkhe laganevAle, tathA-samAna khuravAle, samAna pUMcha vAle, samAna UMce sIMgovAle jaMbUNayAmayakalAvajuttaparivisiTTaehiM / suvarNanirmita kaMThAbharaNa vizeSoMse yukta hue, vegAdi dvArA pradhAnatAvAle, ' rayayAmayaghaMTAsuttarajjuyapavarakaMcaNanatyapaggahoggahiyaehiM ' cAMdIke bane hue ghaMToMvAle, kapAsake DoroMse banI huI aura pravara suvarNase maNDita nAsikAkI rajjuvAle-nAthoMvAle, tathA una nAthoM meM donoM ora baMdhI huI lambI DorIyoMvAle, tathA 'nIluppalakayAmelaehiM' mayakalAvajuttaparivimiTraehiM" devAnupriyA ! tame manI I meTI - pathI laghukaraNa (ghaNI ja jhaDapI cAlathI cAlanArA-zIvra dhAvanAdi kiyAnI dakSatAthI yukta), yaugika (prazasta gavALA, eTale ke prazasta eka sarakhA rUpavALA hovAthI eka sarakhA lAgatAM) samAna kharIvALA, samAna pUchavALA, samAna yA zivAja, jaMbUNayAmayakalAvajuttaparivisiddhaehi" sunimita mAthI yuta, an mAnI zreSThatA ," " zyayAmayAghaMTAsuttarajjuyapavarakaMcaNanatthapaggahogAhiyaehi" yAMnI yApaNA, sUtaranI derIthI banelI ane zreSTha suvarNathI maMDita nAthavALA ( baLadanA nAkamAM je derI nAkhI hoya che tene "nAtha" kahe che.) tathA te nAthanI bhanne ta25 paial aisii 2sI4:11 (2011) " nIluppalakayAmeLaehi" bha0-47 zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre vihitaH ApIDaH zirobhUSaNaM zekharo yayostau tathA tAbhyAM nIlotpalakRtApIDakAbhyAm etAdRzAbhyAm ' pavaragoNajuvANaehiM ' pravaragoyuvabhyAM zreSThabalIvardAbhyAM yuktameva yojitabheva yAnapravaramupasthApayateti agreNa sambandho bodhyH| atha yAnapravaravizeSaNamAha-' nANAmaNirayaNaghaMTiyAjAlaparigayaM mujAyajugajottarajjuyajugappasatthasuviraciyanimmiyaM / nAnAmaNiratnAnAM sambandhi yad ghaNTikApradhAnaM jAlaM jAlakaM tena parigataM parikSiptaM yattattathA, sujAtaM sunAtadArumayaM yad yugaM yUpastat sujAtayugaM tacca yokatrarajjukAyugaM ca yoktram 'cAbuka' iti prasiddhaM tannAmakarajjukAyugmaM ca sujAtayugayokArajjukAyuge te prazaste atizubhe suviracite sughaTite nirmite nivezite yatra tat sujAtayugayokatrarajjukAyugaprazastasuviracitanirmitam , 'pavaralakSaNovaveyaM' pavaralakSaNopapetam , uttamalakSaNalakSitam ' dhammiya jANappavaraM juttAmeva uvaTThajinakA zirobhUSaNa, nIlotpala-kamala vizeSoMse racA gayA hai aise usa zirobhUSaNavAle, aise 'pavaragoNajuvANa ehiM' do zreSTha balIvoMbailoMse yukta hue yAnapravarako zreSTha rathako taiyAra kara leAo-aba yahAMse Age yAna pravarake vizeSaNoMkI vyAkhyA kI jAtI hai-' nANAmaNi rayaNaghaMTiyAjAlaparigayaM, sujAyajugajAtayaM-rajjuyajugapasatthasuviraciyanimmiyaM ' jo yAna pravara nAnA maNi ratnoMkI banI huI ghaMTikAoM ke samUhase vyApta ho rahA ho, jipsameM utsama banI huI cAvuka aura bailoMkI donoM joteM acchI tarahase banAkara rakhI gaI hoM, 'pavaralakvaNoveyeyaM ' jo uttama lakSaNoMse yukta ho aise dhammiyaM jANappavara ' dhArmika kAryake nimitta kAmameM liye jAnevAle sundara nIle+lathI (eka jAtanA kamaLathI) jemanuM zirabhUSaNa ( zirapaeNca) nirmita ye cha, mevA " pavaragoNajuvANaehi" meM zreSTha yuvAna manation 4 rathane taiyAra karI lo. have tenuM varNana karavAmAM Ave che- ___ " nANAmaNirayaNaghaMTiyAjAlaparigaya, sujAyajugajota-rajjuyajuga. pasatthasuviraciyanimmiyaM " te 25 vividha prazna maritnAnI mAthI yuta he joIe, jemAM uttama banAvela cAbuka ane baLadenA bhanne net| sArI zata mAvAne bhUta kAya, " pavaralakSaNokneya " 2 uttama vakSapANe DAya, "dhampriyaM jANappavara" 2 pArmi: Aryana nimitte upayogamAM laI zakAya e heya, evA suMdara rathane pUrvokta vize. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mnuindhaa phaa haaoluN ghnbnimunmu r'N veha ' dhArmikaM dharmakAryArtha niyojyaM yAnapravaraM vAhanavizeSa sthamityarthaH yuktameva saMyojitameva upasthApayata ' uvadvavettA mama eyamANattiyaM paJcappiNaha' upasthApya mama etAmupayuktAm AjJAptikAmAjJAm pratyarpayata, parAvartayata / 'tae NaM te koDubiyapurisA usamadatteNaM mAhaNeNaM evaM vuttA samANA' tataH khalu te kompikapuruSAH RSabhadattena brAhmaNena evamuktarItyA uktAH santaH ' haTTha-jAva-hiyayA karayalajAba kaddu evaM sAmI ! tahatti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNe ti' hRSTa yAvat hRSTatuSTacittAnanditAH prItimanasaH paramasaumanasthitAH harSa vazavisarpad hRdayAH karatala-yAvat karatalaparigRhItaM zirasAvarta mastake'Jjali kRtvA evaM pUrvoktarItyA he svAmin ! tathA'stu iti AjJAyA vinayena vacanaM pratizrRNvanti-svIkurvanti 'paDi suNittA' pratizrutya ' khippAmeva lahukaraNajuttajAva dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvaTTavettA jAva tamANattiya paJcappiNati ' kSiNarathako pUrvokta vizeSaNoMvAle bailoMse / juttAmeva ubaTTaveha' yuktakarajotakara upasthita karo ' uvaTThavettA mama eyamANattiyaM pacapiNaha' upasthita karake phira 'pUrvokta vizeSaNoMvAlo ratha hamane jotakara taiyAra kara liyA hai| aisI sUcanA hameM do, 'taeNaM te koDaviyapurisA usa bhadattaNaM mAhaNeNaM evaM vuttA samANA' jaba una kauTumpika puruSoMse usa RSabhadatta brAhmaNane isa prakAra kahA-to be kauTumbika puruSa 'haSTajAva hiyayo karayala jAva kaTTu evaM sAmI ! tahatti ANAe viNaeNaM SayaNaM paDisuNei ' bahuta harSita hue aura Anandollasita citta hokara unhoMne donoM hAthoMko jor3akara aura aMjaliko mastaka para rakhakara " he svAmina " jaisA Apane kahA hai-hama usI tarahase kareMge isa prakAra kahakara prabhukI AjJAko vaDe vinayake sAtha svIkAra kiyA ' paDisuNittA RSabhadatta brAhmaNakI AjJAko svIkAra pa ra majaha! "juttAmeva uvaTThaveha " 0 sthita 42. " uvadvavettA mama eyamANattiyaM paJcappiNaha" te pramANe zana bhane sevA sama2 paDayA "same pUti vizeSaNAcA 21 taiyAra - cha." "taeNaM te koDubiyapurisA usabhadatteNaM mAhaNeNaM evaM vuttA samANA" RSabhadatta brAhmaNanI A prakAranI AjJA sAMbhaLIne te kauTumbika puruSe (sevA) "haLU jAva hiyavA karayala jAna kaTu evaM sAmI! tahatti ANAe viNaeNa vayaNa paDisuNe ti" 5gior muza thayA, tamAze putiyathA mana hAtha joDIne ane baddha aMjaline mastaka para rAkhIne, "he svAmina! ApanI AjJAnusAra karIzuM," A pramANe kahIne temanI AjJAne vinaya sahita svI yA." paDi suNittA " * ta sanI maajnyaan| vii4|24shnto. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 bhagavatIsUtre meva zIghrAtizIghrameva laghukaraNayukta yAvat yaugikasamakhuravAlidhAnasamalikhitazRGgAbhyAM jAmbUnadamayakalApayuktapariviziSTAbhyAM rajatamayaghaNTAkamUtrarajjukapavarakAzcananastApragrahAvagRhItAbhyAM nIlotpalApIDakAbhyAM pravaragoyuvabhyAM yuktameva nAnAmaNighaTitajAlaparigataM sujAtayugayokUtrarajjukayugaprazastasuviracitanirmitaM pravaralakSaNopapetaM dhArmikaM yAnapravaram upasthApya yAvat tasya RSabhadattasya tAmAjJaptikAmAjJAM pratyarpayanti-parAvartayanti, 'taeNaM se usamadatte mAhaNe hAe jAva appamattagyAbharaNAlaMkiyasarIre / tataH khalu sa Sabhadatto brahmaNaH snAtvA yAvat alpamahAdhibharaNAlaGkRtazarIraH alpabhArabahumUlyAbharaNa. zobhitazarIraH 'sAo gihAo paDi nikkhamai' svasmAt gRhAt pratiniSkrAmati, 'padinikkhamittA' pratiniSkramya 'jeNeva bAhiriyA ucaTThANasAlA, jeNeva dhammie jANappavare, teNeva uvAgacchai ' yatraiva yasminneva sthAne bAhyA bahirdezakarake una kauThumdhika puruSoMne 'khippAmeva lahukaraNajutta jAva dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvaTThavettA jAva tamANattiyaM paJcappiNaMti' bahutahI zIna, zIghratAse calanevAle bailoMse yAvat usa dhArmika yAna pravarako yukta karake usa RSabhadattakI AjJAko pAlana kiyA aura -- ratha taiyAra ho cukAhai' isa prakArakI usakI AjJAko pIche use vApisa kara diyA ' taeNaM se usamadatta mAhaNe pahAe jAva appamahagghA. bharaNAlaMkiyasarIre' isake bAda usa RSabhadatta brAhmaNane snAna kiyA, yAvat thoDese AbharaNoMse jo ki bahuta adhika mUlyake the apane zarIrako alaMkRta kiyA, bAdameM vaha apane gharase bAhara nikalA bAhara nikalakara 'jeNeca bAhiriyA uvaTThANasAlA, jeNeva dhammie (54 puruSAme " khippAmeva lahukaraNajutta jAva dhammiyaM jANappavara juttAmeva svadvavettA jAva tamANattiyaM paJcappiNaMti" all ar tAthI apI yAda AdithI yukta uttama baLa joDIne uparyukta vizeSaNavALe zreSTha dhArmika ratha upasthita karyo. ane RSabhadattane khabara ApI ke " ApanI AjJAnusAra ratha taiyAra karIne bahAra upasithata karyo che." ___ "taeNa se usabhadatte mAhaNe pahAe jAva appamahAyAbharaNAlaMkiyasarIre " tyArabAda te RSabhadatta brAhmaNe snAna karyuM. snAna karIne uttama vastro tathA atyaMta mUlyavAna ceDAM AbhUSaNothI pitAnA zarIrane vibhUSita karyuM. tyAra pAhata pAtAnA gharamAthI mA2 naye! bhane ma72 nANI2 " jeNeva pAhiriyA ubaThThANasAlA, jeNeva dhammae jANavare tegeva bAgaccha" . zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIza.9u.33sU01 RSabhavatta nirvANavarNanam ___ 313 sthitA upasthAnazAlA sabhAsthAnam AsIt , yatraiva yasminneva pradeze dhArmika yAnapavaramAsIt, tatrA tasminneva pradeze upAgacchati, ' uvAgacchittA dhammiyaM jANappavara durUDhe' upAgatya dhArmikaM pUrvokta yAnapravaram ArUDhaH / 'taeNaM sA devANaMdA mAhaNI aMto aMteuraMsi vhAyA, kayavalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA' tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI antaHpurasya antaH madhye snAtA kRtasnAnA, kRtabalikarmA vAyasAdibhyo dattAnnabhAgA, kRtakautukamaGgalapAyazcittA kR. tAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAni duHsvamAdidoSanivAraNArthamavazyaM kartavyatvAt yayA sA tathA, tatra kautukAni mapItilakAdIni, maGgalAni dadhyakSatAdIni ' kiMca varapAdapattane uramaNimehalAhAraviraiyauciyakaDagakhuDDAga0 ekAvalIkaMThasuttauratthageve. jjasoNimuttaganANAmaNirayaNabhUsaNavirAiyaMgI' kizcAnyad varAbhyAM pAdaprApta jANappavare, teNeva ubAgacchai ' jahAM para baiThaka banI huI thI aura jahAM para vaha dhArmika zreSTha ratha thA-vaha vahAM para AyA 'uvAgacchittA dhamniyaM jAgappavaraM durUDhe' vahA~ Akara phira vaha usa dhArmika zreSTha rathameM baiTha gaye ' taeNaM sA devANaMdA mAhaNI aMto aMteuraMsi vhAyo, kayabalikammA, kayako uyamaMgalapAyacchittA' isake bAda usa devAnandA brAhmagIne antaHpurake bhItara snAna kiyA, balikarma kiyA-vAyasa(kAka) AdikoMke liye annakA vibhAga kiyA-avazya karaNIya honese kautuka maMgalarUpa duHsvapnAdidoSanivAraNakelie prAyazcitta karma kiyA maSI tilaka Adi kautuka aura dadhi akSata Adi maMgala zabda se gRhIta hue hai| 'kiMca gharapAdapattane uramaNimehalAhAraviraiya uciyakaDagakhuDDAgaegAvalIkaMThasu sthAna zALA hatI, ane jyAM te zreSTha dhArmika ratha UbhuM hatuM, tyAM AvyuM. "ubAgacchiMttA dhammiyaM jANavara durUDhe" tyA bhAvAne te mahattasAra te zreSTha rathamAM besI gayo. ' have devAnaMdAe mahAvIra prabhunA darzanArthe javA mATe kevI taiyArI karI te "taeNaM sA devAnaMdo" tyA sUtrA dvArA 42 421AmA mAyuM che. " taeNaM sA devANaMdA mAhaNo aMto ateusi vhAyA, kayabalikammA, kayakojyamaMgalapAyacchittA" tyA2mA havAnAme mata:puramA snAna yu", matima karyuM (vAyasa- kAgaDAAdine mATe annane vibhAga karyo) svamAhidoSa nivAraNa mATe avazya karavAgye maMgalarUpa prAyazcitta karma karyuM. kautuka padathI mezanuM tilaka Adi grahaNa thayela che ane maMgaLa padathI dahI akSata Adi zabda gRhIta thayA che) (kiM ca varapAdapattaneuramaNimehalAhAraviraiya upiyakaDAkhuDDAga. ekApalIkaMThasutta. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 bhagavatIsUtre nUpurAbhyAM maNimekhalayA hAreNa viracitaiH ratidairvA ucitaiH yuktaiH yogyarityarthaH kaTakaizca aGgulIyakaina ekAvalyA vicitramaNimayakaNThamUtreNa ca uraHsthena graiveyakeNa ca prasiddhena urasthagreveya keNa vA zroNisUtrakeNa ca kaTImUtreNa nAnAmaNiratnAnAM bhUSaNaizca virAjitamahaM zarIraM yasyA sA tathA, ' cINa suyavatyapavara parihiyA' cInAMzukavastrapravaraparihitA cInAMzuka nAma vastrANAM madhye pravara vastraM parihitaM dhRtaM yayA sA tathA 'dugullasukumAla uttarijjA' dukUlasukumArotarIyA dukUla:-tarugulmavizeSavanaspatistadvalkAjjAtaM dukUla-paTTavastravizeSaH tatsukumAramuttarIyam uparikAyAcchAdanaM yasyAH sA tathA 'sayouyasurabhikumugabariyasirayA ' sarvatrtakasurabhikusumaiI tA veSTitAH zirojAH kezakalAmA yasyAH taurattha gevejjasoNisuttaganANAmaNirayaNabhUsaNavirAiyaMgI,bAda meM usane donoM caraNoM meM sundara nUpura pahire, kaTimeM maNiracita mekhalA pahinI, gale meM sundara hAra pahirA, acche laganevAle do kaDe hAthoM meM pahire, aMguliyoM meM aMgUThiyAM pahinI, kaMThameM vicitra maNimaya ekAvalI hAra pahirA / isa taraha caraNa prApta nUpuroMse maNi mekhalAse, hArase, suhAvane kaDose, aMgUThiyoMse, ekAvalohArase, urastha graiveyakase, kaTisUtrase, evaM nAnAmaNiyoMke tathA ratnoMke AbhUSaNoMse usane apane zarIrako vibhUSita kiyA, 'cINaMsuyavasthapavaraparihiyA' vastroM meM sabase zreSTha cInAMzuka vastra snAna ke bAda usane pahirA 'dugullasukumAla uttarijjA' dukUla-vRkSakI tvacA vizeSake bane hue paTTa vastrake sukumAra uttarIya vastrako-oDhanIko-oDhA 'savyouyauratthageveja soNisuttaganANAmaNirayaNabhUsaNavirAiyaMgI" tyAmA6 to mana pagamAM suMdara nUpura paheryA, keDe maNinirmita mekhalA paherI, gaLAmAM suMdara hAra paheryo, ane hAthamAM be suMdara kaDAM paheryA, AMgaLIomAM vIMTIe paherI, kaMThamAM vicitra maNimaya ekAvalI (eka sare) hAra paheryo. A rIte nUpurethI, maNimekhalAthI, hArathI, suMdara kaDAMthI, vIMTIothI, ekAvalI hArathI, urastha zreyakathI, kaTisUtrathI ane vividha maNio tathA ratnanAM mAbhUSaNAthI tethe potAnA zarIrane vibhUSita yu", " cINa suyavasthapavara. parihiyA " snAna zane to zreSTha thAnAMzu para paridhAna , " dugulla sukumAlauttarijjA" tya-bhavRkSanA exawlthI manApAmA mAvesa pa. parnu subhA2 utta15 pa (16) yu. "sabouya. surabhikusumavarithasirayA " saghaNI tumAnA sugandhihA2 suMdara pu0 19 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI0209303301 RSabhadataniSavarNanam 6 " , sA tathA 'varacaMdaNacacciyA varacandanacarcitA, varacandanaM zreSThazrIkhaNDacandanaM afi aai ai yA sA varacandanacarcitA, ' varAbharaNabhUsiyaMgI ' varAbharaNabhUSitAGgI - uttamAlaGkArAlaGkRtazarIrA, kAlAgurudhUvadhUviyA' kAlAgurudhUpadhUpitA, kRSNAgurudhUpatrAsitAGgI 'siri samANabesA' zrIsamAna vezA tatra zrIH - lakSmIH tayA samAna zreSThavatradhAriNI jAva appamahagghA bharaNAlaMkiyasarIrA ' yAvat alpa mahArghAbharaNAlaGkRtazarIrA, alpam alpabhAram mahArthaM bahumUlyakaM yadAbharaNaM tenAlaGkRtaM zarIra' yasyAH sA tathA ' bahUhiM khujjAhi' bahIbhiH cakrapRSThanAbhiH dAsIbhiH cilAiyAhi cilAta dezodbhavAbhiH 'vAmaNiyAhiM ' AfnakAbhiH svakAyAbhiH, ' vaDahiyAhi ' vaDabhikAbhiH vakrakAyAbhiH, 'bavariyAhiM ' varSarikAbhiH, barbaradezotpannAbhiH " IsiNiyAhi ' isinikAmiH joNiyAhi ' yaunikAbhiH, 'cAruNiyAhiM' cAruNikAbhiH ' palhaviyAhi ' surabhikusumavariyasirayA ' apane kezoM para usane samasta RtuoMke surabhita puSpoMko gUMthA 'varacaMdaNacacciyA ' lalATa para zreSTha candanakA lepa kiyA ' varAbharaNabhUsiyaMgI ' apane zarIrako usane aura bhI uttama alaGkAroMse alaGkRta kiyA 'kAlAgurudhUvadhUviyA kAlAguruke dhUpase apane sundara zarIrako usane vAsita kiyA 'sirisamANavesA' isa prakAra usane apane Apako lakSmIke samAna zreSTha vastrAbhUSaNoM se vibhUSita kara diyA ' jAva appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIrA ' jina alaGkAroM se usane apane zarIrako alaGkRta kiyA thA, ve bhArameM to kama the, para mUlya meM bahuta kImatI the ' bahUhiM khujjAhiM, cilAiyAhiM, ashiyAhi, babariyAhiM, IsiNiyAhiM0 ' isake sAtha aneka dezoMkI dAliyAM thIM jo bhinna 2 veSase yukta thIM isI yAtako aba sUtrakAra teNe peAtAnA keza gUMthyAM. varacaMdaNacacciyA " kapALamAM uttama candananA lepa artho, "varAbharaNabhUsiyaMgi" jIna pazu dhAthA asa arothI tethe potAnA zarIrane suzobhita kAlAvadhUviyA agarunA dhUpathI teNe peAtAnA zarIrane suvAsita karyuM, " sirisamANavelA " yA rIte tethe potAnI latane lakSmInA jevI veSabhUSAthI vibhUSita karI dIdhI. jAva appamaddagdhAbharaNAlaMkiyasarIrA " tethe ne gata azathI potAnA zarIrane vibhUSita bhyu' hetu, te asaM bhare vanamAM usa pazu huna bhUlyavAna tAM. " bahUhiM khujAhi cichAiyAhi', vaDahiyAhi, babbariyAhi, IsiNiyAhi 0 " tenI sAthai dezavidezanI je aneka dAsIe hatI, temanuM tathA temanI veSabhUSAnuM varNana karatA sUtrakAra kahe che ke " 66 6 2 zrI bhagavatI sUtra : 8 66 66 375 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 bhagavatIsUtre parahavikAbhiH, ' rahAsiyAhi ' hAsikAbhiH 'lasiyAhiM ' lakuzikAbhiH, 'ArabIhi' ArabobhiH-AvadezotsanAbhiH 'dama lIhi' drAviDIbhiH 'siMhalIhiM' siMhalIbhiH 'pulidihi' pulindibhiH 'pukkhalIhiM 'puSkalIbhiH 'muruMDIhi'muruNDIbhiH 'sabarIhi ' zabarIbhiH 'pArasIrhi' pArasIbhiH 'nANAdemIyAhi nAnAdezIyAbhiH, 'videsavesaparimaMDiyAhiM' videzaveSaparimaNDitAbhiH, tattaddezIyaveSeNa parimaM. Di tAstAbhiriti, 'sadesanevatthagahiya ve sAhi' svadeza nepathyameva gRhIto veSoyAbhistAbhiH svadezanepathyagRhItaveSAbhiH, ' iMgiyaciMtiyapatthiyaviyANiyAhiM' prakaTa karate haiM-ve kahate haiM ki antaHpurase nikalate samaya isake sAtha jo dAsiyAM thIM ve saMkhyAmeM bahuta thoM, inake pRSThabhAga aura jAMghe vakra thIM inameM kitanIka cilAta dezakI thIM, inakA zarIra pramANameM choTA thA, kitanIka barvara dezakI thI inakA zarIra TeDA-cakra thaa| kitanIka Isana dezakI thIM, kitanIka yaunika-yUnAna kI thIM, kitanIka cAruNa dezakI thIM. kitanIka palhava dezakI thIM, kitanIka lhAsa dezakI thI, kitanIka lakuza dezakI thIM, kitanIka araba dezakI thIM, kitanIka drAviDa dezakI thIM, kitanIka siMhaladvIpako thIM, kitanIka pulinda jAtikI thIM, kitanIka puSkala jAtikI thI, kitanIka muruNDa jAtikI thIM, kitanIka zayara jAtikI thIM, tathA kitanIka pArasa dezakI thIM, inameM kitanIka nAnA dezake veSabhUSAse parimaNDita thIM, tathA kitanIka apane2 dezake nepathyAveSa semaMDita thIM ye saba nayanAdikI ceSTAse dUsa aMtaHpuramAMthI nIkaLatI vakhate tenI sAthe aneka dAsIo hatI, temAMthI keTalIka dAsIone pRSTha bhAga ane jAMgha vada hatA, keTalIka cilAta dezanI hatI ane temanAM zarIra kadamAM nAnAM hatAM, keTalIka dAsIe barbara dezanI hatI. temanAM zarIra vaka hatAM, keTalIka dAsIe isana dezanI hatI, keTalIka yunAna (grIsa) nI hatI. keTalIka cAruNa dezanI hatI, keTalIka pakahave dezanI hatI, keTalIka tahAsa dezanI hatI, keTalIka lakuza dezanI hatI, keTalIka ara. baratAnanI hatI, keTalIka drAviDa dezanI hatI. keTalIka siMhaladvIpanI hatI, keTalIka pulinda jAtinI hatI, keTalIka puSkala jAtinI hatI, keTalIka muDa jAtinI hatI, keTalIka zabara jAtinI hatI, tathA keTalIka pArasa (IrAna) dezanI hatI. temAMthI keTalIka videzI veSabhUSAthI AbhUSita hatI, te keTalIka svadezI veSabhUSAthI vibhUSita hatI. teo netrAdinI ceSTAethI lekanA mananA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI02094033sU01 RSabhadattanirvANavarNanam iGgitena nayanAdiceSTayA cintitaM ca pareNa prArthitaM ca abhilaSitaM vijAnanti yA. stAbhiH ' kusalAhiM viNIyAhiM ya ' kuzalAbhiH, vinItAbhizca yuktA ' ceDiyA cakvAlaparisadharatherakaMcuijjamahattaragavaMdaparikkhittA' ceTikAcakravAlena svasvadezotpannena dAsIsamudAyena, varSadharANAM vardhitakakaraNena puMstvarahitAnAM napuMsako kRtAnAm antaHpuramahallakAnAM, sthavirakaJcukinAm antaHpuraprayojananivedakAnAM pratIhArANAM vA, mahattarakANAM ca antapurakAryacintakAnAM vRndena samUhena parikSiptA pariveSTitA satI 'aMteurAmo niggacchara' antaHpurAt nirgacchati, 'niggacchi nA, jevaNa bAhiriyA uvaTThANasAlA, jeNeva dhammie jANappavare, teNeva uvAgacchai ' nigavaM yatraiva yasminneva pradeze bAhyA bahirdezasthitA upasthAnazAlA sabhAsthAnaM yatraiva yasminneva sthAne dhArmikaM yAnapravaramAsIt tatraiva tasminneva sthAne upAgacchati ' uvAgacchittA jAva dhammiyaM jANappavara durUDhA' upAgatya yAvat laghukaraNAdivizeSaNaviziSTapavaragoyugayuktaM nAnAmaNiratnAdivizeSaNaroke cintita abhiprAyakojonanemeM bahuta kuzala thIM sAthameM bar3I vinIta bhI thiiN| aisI ceTikAoMke samUhase tathA antaHpurameM rahanevAle napuMsakI kRta antaHpurajanoMke sthavirakaMcukIjanoMke, arthAt antaHpurake prayojanako nivedana karanevAle pratIhAroMke, tathA antaHpura saMbaMdhI kAryakA cintavana karanevAle mahattaraka (mahAn) janoMke mamUhase paribeSTita hokara vaha devAnandA brAhmaNI'aMteurAonigaracchaI' antaHpurase bAhira nikalI, nikalakara vaha 'jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA,jeNeva dhammie jANavare, teNeva uvAgacchaha ' jahAM upasthAnazAlA-(sabhAsthAna) thI aura jahAM vaha dhArmika ratha rakhA thA-vahAM para aaii| 'uvAgacchittA jAva dhammiyaM jANappavaraM durUDhA' vahAM Akara vaha usa dhArmika zreSTha ratha para car3ha gaI bhAva jANavAnI kaLAmAM ghaNI ja nipuNa hatI, eTaluM ja nahIM paNa sva mATe paNa ghaNuM vinIta hatI evI dAsIonA samUhathI tathA anhApuramAM rahenArA napuMsaka vRddha kaMcukIonA (nekaranA) samUhathI, aMtaHpuranA prayajananuM nivedana karanArA pratihAronA samUhathI tathA aMtaHpura saMbaMdhI kAryanI vyavasthA karanArA mahattaraka (mahAna) janenA samUhathI vIMTaLAyelI te devAnaMda brAhmaNI " aMteurAo nigAcchai" ata:puramAthI 142 nIjI. 52 nAjIna " jeNeva bAhiriyA ubaDhANasAlA, jeNeva dhammie jANavare, teNeva uvAgacchaDa" jyAM upathAna zALA ( sabhA2thAna ) hatI, ane jyAM uttama dhArmika ratha sadhyA to, tyAM sAvI. " uvAgacchittA jAva dhammiyaM jANappavara duruDhA" tyAM ma.-48 zrI.bhagavatIsatra: 8 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 bhagavatIsatra viziSTaM dhArmika yAnapavaraM zreSTharatham ArUDhA / 'taeNaM se usamadatte mAhaNe devA. gaMdAe mAhaNIe saddhiM dhammiyaM jANappavaraM durUDhe samANe ' tataH khalu sa RSabhadatto brAhmaNo devAnandayA brAhmaNyA sAdham dhArmika pUrvokta yAnapravara durUhaH san 'NiyagapariyAlasaMparicuDe' nijakaparivArasaMparitaH 'mAhaNakuMDaggAmaM nagara maJjha majjheNa niggacchai ' brAhmaNakuNDagrAmanagarasya madhyamadhyena nirga: chati 'niggacchitA jeNeva bahusAlae cehae, teNeva uvAgacchai ' brAhmaNakuNDagrAmanagarAt nirgatya yatraiva yasminneva pradeze bahuzAla caityam udyAnamAsIt , tatraiva tasminneva pradeze upAgacchati, ' uvAgacchittA uttAdIra titthakarAtisae pAsai' upAgatya chatrAdikaM tIrtha pharAtizayaM pazyati, ' pAsittA dhammiyaM jANapavara Thavei ' chatrAdika tIrthakarAtizayaM dRSTvA dhArmika yAnapravara sthApayati, 'ThavittA' sthApayitvA 'dhammiyAo jANApavarAo paccoruhai ' dhArmiisa prakAra 'taeNaM se usamadatte mAhaNe devAnaMdAe mAhaNIe sadi dhammiyaM jANappavaraM durUDhe samANe' vaha RSabhadatta brAhmaNa devAnandA brAhmaNIke sAtha usa dhArmika zreSTha ratha para caDhA huA aura 'NiyagapariyAlasaMparighuDe' apane parivAra se ghirA huA * mAhaNakuMDaggAma nagaraM majjhaM majjheNa niggacchaha ' brAhmaNakuMDagrAma nagarake bIcobIcase hokara nikalA 'niggacchittA jeNeva bahusAlae cehae, teNeva uvaagcch|' nikalakara vaha jahAM bahuzAlaka udyAna thA usa tarapha calA 'uvAga. cchittA' calate 2 usane 'chattAdie tisthakarAtisae pAsaha tIrthakarake atizaya svarUpa chatrAdikoMko dekhA. 'pAsittA dhammiyaM jANappavaraM Taveha' dekhatehI usane apane dhArmika zreSTha rathako khar3A kara diyA 'ThA. bhAvI te uttama dhArmi: 25mA mesI 15. '. taeNa se usabhadatte mAhaNe devAnadAe mAhaNIe saddhiM dhambhiyaM jANapavaraM durUDhe samANe" mA zata patanI bhAryA vaanh| sAthai dhArmira uttama 2thamA mesIna "NiyagapariyAlasaMpagvuiDe" cAtAnA parivArathI pAyo ta apamahatta prAma" mAhaNakuDaggAmaM nagaraM majjA majjheNaM niggacchai" brAjhayAma nAnI 12ye 24ne nAvo. " nigacchitsA jeNeva bahusAlae cehara, teNeva svAgacchaI " bhane yo magana yetya-GdhAna tu te ta25 tamanA 25 lAya. "uvAgacchittA" / zata katha bhAsa tai " chattAdie titthakarAtisae pAsai" te tItha 43|naa atizaya 2135 chAnine nayAM. "pAsittA dhammiyaM jANAvara Thave" te chA. 6 vdian 2thane thaamaa|. "ThAvittA dhammiyAo jANappavarAo zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 33 sU01 RSabhadattanirvANavarNanam 379 kAt yAnapravarAt pratyavarohati avatarati, paccoruhitA' pratyavaruddha 'samaNa bhagavaM mahAvIra paMcaviheNaM abhigameNa abhigacchai' zramaNaM bhagavantaM mahAvIra paJcavidhena vakSyamANasvarUpeNa abhigamena abhigacchati paJcavidhAbhigamamAha-'taM jahA-saccittANaM davANaM viusaraNayAe, evaM jahA vitiyasae jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai' tadyathA sacittAnAM puSpatAmbUlAdInAM dravyANAMvyutsa nayA parityAgena 1 evaM rItyA yathA dvitIyazatake pazcamodezake prati pAdita tathaivAtrApi pratipattavyam yAvat acittAnAM dravyANAM vastrAbharaNAdInAmaparityAgena 2, ekazATikena uttarAsaMgakaraNena 3, cakSuHsparza aJalipragaheNa 4, manasa ekAgrIkaraNena ca 5 / tathA trividhayA paryupAsanayA paryupAste / 'taeNaM vittA dhammiyAo jANappavarAo paccoruhai' khar3A karake vaha usa dhArmika zreSTha rathase nIce utarA 'paJcoruhitA' nIce utara kara phira vaha 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchaha zramaNa bhagavAn mahAvIrake pAsa paMcavidha abhigamase gayA-pAMca abhigama isa prakArase haiM-'sacittANaM davvANaM viusaraNayAe, evaM jahA viti. yasae jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaha' sacittadravyoMkA parityAga karanA, isa rItise jaisA dvitIya zatakake pAMcaveM uddezemeM kahA gayA hai vaisAhI yahAM para jAnanA cAhiye-sacitta dravyoM kA tyAga karanA 1, yAvat acitta dravyoMkA - vastrAbharaNAdikoMkA parityAga nahIM karanA 2, ekazATikase (binA siye vastrase ) uttarAsaMga karanA 3, dekhatehI aMjali joDanA4, aura manakA ekAgra karanA 5 / vahAM pahU~ca. kara usa RSabhadatta brAhmaNane zramaNa bhagavAna mahAvIrako vividha paryuH paccorahai " 2thane thAmAvAne te pAnI zreSTha pArmi: 2yamAthI nAye tayA. " paccoruhittA" naye 610 " samaya bhagavaM mahAvIra paMcaviheNa abhigameNa abhigacchai " te pathavidha mali zrama bhagavAna mahAvIranI pAse gaye. " tajahA " te pAMya prAranA bhanigama m|| prabhAra cha "sacittANa davANa viusaraNayAe, evaM jahA bitiyasae jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai" sayitta dravyonI parityAga 423, dhyAhane pAMca abhigama bIjA zatakanA pAMcamAM uddezakamAM kahevAmAM AvyA che, te mahI prahAya 4211. tyAM nIce pramANe pAya manirAma matAnyA cha-(1) sacitta dravyano parityAga kare, (2) acitta dravyane (vastrAbharaNAdine ) parityAga na kare, (3) vinayathI avanata zarIra karavuM ( vinayapUrvaka zarIra jhukAvavuM, (4) dekhatAM ja hAtha joDavA ane (5) manane ekAgra karavuM. A prakAranA pAMca abhigamapUrvaka mahAvIra prabhunI pAse jaIne rASabhadatta brAhmaNe zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. bhagavatIsUtre sA devANaMdA mAhaNI dhammiyAo jANappavarAo paccoruhai ' tataHkhalu sA devAnandA brAhmaNI dhArmi kAt pUrvoktAt yAnapravarAt pratyavarohati avatarati, 'paccoruhitA bahUhiM khujjAhiM jAva mahattaragavaMdaparikkhittA' pratyavaruhya-avatIrya vahIbhiH kubjAbhiH yAvat vilAtikAbhiH vAmanikAdibhiH iGgitaceSTitAdi. vijJAyikAbhiH vinItAbhizca dAsIbhiH parivRtA,athaca ceTikAcakravAlavarSadharasthavirakaJcukimahattarakanda parikSiptA satI, 'samaNaM bhagavaM mahAvIra paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchai' zramaNa bhagavantaM mahAvIraM paJcavidhena vakSyamANasvarUpeNa abhigamena abhigacchati, tadeva paJcavidham abhigamamAha-sacittANaM davANa viumaNayAe, acittANa dANa avimoyaNAe' sacittAnAM puSpatAmbUlAdinAM dravyANAM vyutsananayA parityApAsanAse paryupAsanA kI 'taeNaM sA devANaMdA mAhaNI dhammiyAo jANa ppavarAo pacoruhaha ' isake bAda vaha devAnandA brAhmaNI dhArmika zreSTha rathase nIce utarI, paccoruhittA bahahiM khujjAhiM jAva mahattaragabaMdaparikkhittA samaNa bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchada' utara kara vaha una aneka kujA yAvat cilAtikA, vAmanikA, iGgita ceSTita AdikI jAnanevAlI aura vinItA aThAraha dezakI dAsiyoMse pariveSTita huI, tathA ceTikAcakravAlase varSadhara sthavirakaMcukiyoMse evaM mahattarakavRndase pariveSTita huI jahAM zramaNa bhagavAna mahAvIra the, vahAM para pAMca prakArake abhigama sacitta dravya puSpatAmbUla AdikA chor3anA, acitta dravya zramaNa bhagavAna mahAvIranI mana, vacana ane kAyAthI paryuM pAsanA karI. " taruNa sA devANaMdA mAhaNI dhammiyAo jANavarA o pacoruhai" aSamahatta rathamAMthI utaryA pachI tenI patnI devAnaMdA paNa te dhArmika uttama rathamAMthI nIya tarI. " pacoruhittA bahUhiM khujjAhi jAba mahattaragavaMdaparikkhittA samaNa bhagavaM mahAvIra paMcaviheNa abhigameNa abhigacchai" 25mAMthA nAya utazata aneka kunnA, cilatikA, vAmanakA nayanAdinI ceSTAo dvArA hRdayanA bhAvone jANavAmAM dakSa ane vinIta evI dAsIe nA samUhathI, napuMsaka vRddha kaMcukIenA samUhathI, ane mahattarakavRndathI pariSTita thayelI evI te devAnaMdA bahANI abhigama pUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIranI samakSa AvI pahoMcI. te pAMca prakAranA abhigama A pramANe samajavA (1) sayitta drvyaane| (505, tAnmUla bhAnA) tyA 423), (2) mathita dravyAnA (ni .) tyA na 423 / , (3) vinayathA yuta zarIrane juI, zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - prmeycndrikaattii0|093033suu01 RSabhadattanirvANavarNanam 381 gena 1, acittAnAM vastrAbharaNAdInAmaparityAgena 2, 'viNayoNayAe gAyalaTThIe, cakkhuphAse aMjalipaggaheNa' vinayopanatayA gAtrayaSTayA zarIrAvanamrIkaraNena 3, cakSuHsparza bhagavatazcAkSuSapratyakSatve aJjalipragraheNa prAJjalikaraNena 4, 'maNassa egattIkaraNeNaM ' manasaH ekatrIkaraNena iti5, 'jeNeba samaNe bhagavaM mahAvIre, teNeva uvAgacchai ' yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIra AsIt tatraiva upAgacchati, 'uvA. gacchittA samaNa bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei' upAgamya zramaNa bhagavantaM mahAvIra trikRtvA trivAram AdakSiNapradakSiNa karoti, 'karitA vaMdai, namaMsada ' kRtvA bandate namaspati, vaMditA namaMsittA usamadattaM mAhaNaM purao kaDe ThiyAceva saparivArA susmasamANI NamaMsamANI abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA jAva pajjubAsai ' vanditvA namasyitvA RSabhadattaM brAhmaNaM purataH kutA sthite / anupaviSTA satI saparivArA zuzrUSamANA namaspatI abhi. mukhA vinayena prAJjalipuTA yAvat paryupAste / / mR0 1 / / vastrAdikoMkA nahIM chor3anA, vinayase yukta zarIrako jhukAnA 3, bhaga vAnko dekhatehI hAthoMko jor3a lenA 4, aura mana kA ekAgra karanA 5, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tiktto AyAhiNaMpayAhiNaM karei ' zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa pahuMcakara usane tIna bAra unako AdakSiNA pradakSiNA kI 'karittA vaMdaha namaMsaha ' AdakSiNA pradakSiNA karake phira usane unako vandanA kI namaskAra kiyA 'vaMdittA namaMsittA usa bhadattaM mAhaNaM purao kaTTa ThiyA, ceva saparivArA susmUsamANI namasamANI abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA jAva pajjuvAsaha' vandanA namaskAra karake vaha RSabhadatta brAhmaNako Age karake khar3I ho gaI aura parivAra sahita khaDI 2 usane dharmazravaNa karane kI icchAse prabhuko bArabAra namaskAra kiyA evaM baDe vinayase unake samakSa donoM hAtha jor3akara vaha unakI yAvat paryupAsanA karane lagI // sU0 1 // mazavAnane patai 4 ma-DAya 34 // mane bhanane se 429. " uvAgacchittA samaNa bhAgaH' mahAvIra tikkhuto AyAhiNa payAhiNa karei" zrama sa. vAna mahAvIranI pAse pahoMcIne teNe traNa vAra bhagavAnanI adakSiNA pradakSiNA 42. " karitto vaMdai, namasai" mAkSiya! prakSi! rIne tethe 3NthA tamana ! nmH||2 4aa, " vaMdittA namasittA usabhadattaM mAhaNa purao kaTTu ThiyA ceva saparivArA sussasamANI namasamANi abhimuhA viNaeNa' paja. liuDA jAva pAjuvAsayA nmH||24iin lattanI pAchata bhI rahI ane parivAra sahita ubhA rahIne teNe dharmazravaNa karavAnI IcchAthI zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 bhagavatIsUtre devAnandAputravAtsalyavaktavyatA mUlam--'tae NaM sA devANaMdAmAhaNI AgayapaNhayA papphuya. loyaNA saMvariyavalayabAhA kaMcuyaparikkhittiyA dhArAhayakalaMbapupphagaMpiva, samUsasiyaromakUvA sapaNaM bhagavaM mahAvIraM ANi misAe diTrIe dehamANI 2 ciTai, bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI.. kiNNaM bhaMte ! esA devANaMdA mAhaNI AgayapaNhavA taM ceva jAva romakUvA devANuppiyaM aNimisAe diTThIe dehamANI 2 ciTUi / goyamAisamaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI--evaM khalu goyamA ! devANaMdA mAhaNI mama ammA, ahannaM devANaMdAe mAhaNIe attae / taeNaM sA devANaMdA mAhaNI teNaM puvaputtasiNehANurAeNaM AgayapaNhayA jAva samusasiyaromakUvA mamaM. aNimisAe diTThIe dehamANI dehamANI ciTui // sU0 2 // ___ chAyA--tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI AgatapasavA praplutalocanA, saMvRtavalayabAhuH kaJcukaparikSiptA, dhArA''hatakadambapuSpamiva samucchvasitaromakUpA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram animeSayA dRSTayA prekSamANA 2! tiSThati, bhadanta ! iti bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA, nama. sthitvA, evamavAdIta-kiM khalu bhadanta ! eSA devAnandA brAhmaNI AgatapasnavA tadeva yAvat romakUpA devAnupriyam animeSayA dRSTayA prekSamANAra tiSThati ? gautama ! iti ! zramaNo bhagavAn mahAvIro bhagavantaM gautamam evamavAdIt-evaM khalu gautama ! devAnandA brAhmaNI mama ambA, ahaM khalu devAnandAyA brAhmaNyA AtmajaH / tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI tena pUrvaputrasnehAnurAgeNa AgatamasnavA yAvat samuchvasitaromakUpA mAm animeSayA dRSTayA pazyantI prekSamANA prekSamANA tiSThati // sU0 2 // prabhune vAraMvAra namana karyuM ane ghaNAM ja vinayapUrvaka temanI sanmukha bane hAtha joDIne te temanI parya pAsanA karavA lAgI che sU. 1 che zrI.bhagavatI sUtra : 8 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyapandrikA tto0|09u0330 2 devAnandAputravAtsalyatAvarNanam 383 TIkA--atha devAnandAyA bhagavaddarzanAnantaraM putravAtsalyajanyastanadugdhakSaraNAdi vaktavyatAmAha-' tae NaM sA' ityAdi, 'taeNaM sA devANaMdA mAhaNI AgayapAhayA papphuyaloyaNA saMvariyavalayabAhA' tataH khalu bhagavadarzanAnantaraM sA devAnandA brAhmaNI AgatapasnavA putrasnehAdAgatastanamukhadugdhA, praplutalocanA putradarzanajanyAnandAzruvyAptanayanA, saMtavalayabAhuH saMvRtau harSAtirekAt zarIrasyAtisthUlIbhavanena saMkucitau valayau kaTakau yayostau etAdRzau vAhU-bhujau yasyAH sA tathA 'kaMcuyaparivivattiyA dhArAhayakalaMpuSphagaMpiva samUsasiyaromazA' kacukaparikSiptA kaJcukaH parikSipto harSAtirekeNa sthUlIbhUtazarIratayA devAnandAputravAtsalyavaktavyatA-- 'tae NaM sA devANaMdAmAhaNI' ityAdi / TIkArtha--sUtrakArane " devAnandA brAhmaNIko bhagavAna ke darzanase putra botsalyako lekara stanase dugdhakSaraNa Adi huA" isa viSayakI vaktavyatAko isa sUtra dvArA prakaTa kiyA hai-" tae Na sA devANaMdA mAhaNI AgayapaNhayA papphuyaloyaNA saMvariyavalayavAhA' ve kahate haiM ki jaba devAnandA brAhmaNIne prabhu mahAvIrake darzana kiye taba usake stanoM meM dUdha jhara aayo| usake donoM netra putra darzanajanya Anandake azruoM se vyApta ho gaye / harSAtirekase usake donoM vAhu saMkucita. valayavAle ho gaye ' kaMcuyaparivivatiyA, dhArAhayakalaMdhapupphagaMpiva samU saviyaromakUvA' harSake atirekase zarIrake phUla jAnese pahirAhuA kaMcuka devAdAnI putravAtsalyapaNAnI vaktavyatA"te NaM sA devANaMdA mAhaNI" tyAla. TIkAW"bhagavAna mahAvIranA darzana karatI vakhate devAnaMda brahma NInAM stanamAMthI putravAtsalyane kAraNe dUdhanI dhArA vahevA mAMDe che. " ItyAdi vAtanuM sUtrakAre A sUtramAM nirUpaNa karyuM che- "tae NaM sA devANaMdA mAhaNI AgayapaNhayA papphuyaloyaNA saMvariyabalayavAhA" jyAre devAnA brAhmaNIe bhagavAna mahAvIranAM darzana karyA, tyAre tenA stanamAMthI dUdhanI dhArA vahevA lAgI, tenI ane AMkhe putradarzanajanya AnaMdAzraothI vyApta thaI gaI, harSanA atirekathI tenI bane bhujAo saMka cita valayavALI thaI gaI ( AnaMdathI zarIra eTaluM badhuM kulAI gayuM ke hAthamAM paherelAM kaDAM paNa TUMkA paDavAthI hAthanI sAthe cipakI gayAM-hAthamAM sa24tA madha tha ya ) " kaMcuyArikkhittiyA, dhArAhayakalaMvapupphagaMpitra samUsaviyaromakUvA" nA mati24thI zarI2 pusA thI to pdde| zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 bhagavatIsutre , , , vistArito yayA sA tathA dhArAitakadambapuSpamitra samucchvasita romakUpA, dhArAbhiH - meghapatitajaladhArAbhirabhyAhataM yat kadambapuSpaM tadivetyarthaH samucchvasitAni romANi kUpeSu romacchidreSu yasyAH sA tathA ' samagaM bhagavaM mahAvIraM aNimisAe diDIe dehamANI 2 ciTTha' zramaNaM bhagavantaM mahAvIram animeSayA pakSmapAtarahitayA dRSTayA prekSamANAra avalokamAnA tiSThati, 'bhatetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMda, namasara, vaMdittA, namasittA evaM vayAsI - he bhadanta ! ityAmantrya bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA namasthitvA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt ' kiM NaM bhaMte ! emA devAnaMdA mAhaNI AgayapahavA taM cetra jAva romakUpA devANuviyaM aNimisAe diTThIe dehamANI2 ciTThaha ? usakA saMkucita ho gayA, tathA romakUpoM meM megha patita jaladhArAoMse Ahata hue kadambapuSpakI taraha roma samucchravasita (khaDe) ho gaye, aisI yaha devAnanda brAhmaNI 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM aNimisAe diDIe dehamANI 2 cihna ' zramaNa bhagavAn mahAvIrako apalaka dRSTi se dekhatI 2 khar3I rahI. ' bhaMte ! ti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIra baMdaha, namama, vaMdittA narmasittA evaM vayAsI' he bhadanta / isa prakAra se sambodhita kara bhagavAn gautamane zramaNa bhagavAn mahAvIrako vandanA kI, unheM namaskAra kiyA. vandanA namaskAra karake phira unhoMne prabhuse aisA kahA - pUchA- ' kiM NaM bhaMte ! esA devAnaMdA mAhaNI AgayapaNhavA taM caiva jAva romakUvA devANuppiyaM aNimisAe. diDIe dehamANI 2 fuse' he bhadanta ! kisa kAraNa se yaha devAnandA brAhmaNI stanameM jisake ka'cukane paNa DhIluM karavuM paDayuM, ane jema meghanI dhArAe paDavAthI kadamba puSpA vikasita bane che, tema remakUpemAM tenI rAmarAjI UbhI thaI gaI. jenI evI sthiti thai gai che evI devAnaMdA brAhmaNI " samaNa bhagava mahAvIra aNibhisAe chiTTIe dehamANI2 ciTThai " zramaNa lagavAna mahAvIranI tarapha apalaka nayane dekhatI UbhI rahI 66 " bhaMte! tti bhagavaM goyame samaNa bhagatra' mahAvIra vaMdai, namasai, vadittA narmasittA e vayAsI" mA Azriryanna ghaTanA lehane lagavAna gautame he bhagavan " evuM sameta karIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdaNA karI ane namaskAra karyo. vaMdA namaskAra karIne temaNe temane A abhAye pUchayuM-- " ki N NaM bhaMte ! esA devANadA mAhaNI AgayapaNDvA taM deva jAva romakUpa deSANuviyaM aNibhisAe viTThIe dehamANI2 ciTThai ? " he lahanta ! " zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - prameyacandrikATIkA za09 u033 sU02 devAnandAputravAtsalyatAvarNanam 385 he bhadanta ! kiM khalu katham kena kAraNena eSA devAnandA brAhmaNI AgataprasnavAAyAtastanAgradugdhA tadeva pUrvoktarItyaiva yAvata praplutalocanA saMvratavalayabAhuH kaJcukaparikSiptA dhArAhatakadamba puSpamiva samucchvasitaromakUpA devAnupriyam / animeSayA pakSmapAtarahitayA dRSTayA prekSamANA 2 avalokayantI tiSThatI? magavAnAha-' goyamAi, samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM kyAsI' he gautama ! ityevamAmantrya zramaNo bhagavAna mahAvIro bhagavantaM gautamam evaM vakSyamANapakAreNa abAdIta-' evaM khalu goyamA ! devANaMdA mAhaNI mama ammA, ahaNNaM devANaMdAe mAhaNIe attae ' he gautama ! evaM khalu pUrvoktA iyaM devAnandA brAhmaNI mama ambA mAtA vartate, ahaM khalu devAnandAyA brAhmaNyA AtmajaH putro'smi, 'tae NaM sA devANaMdA mAhaNI teNaM pucaputtasiNehANurAeNaM Agaya paNhayA jAva dUdha bhara AyA hai yAvat-jisake romakUpoM meM romarAji khar3I ho gaIhai aisI yana kara, Apa devAnupriyako animiSa dRSTile dekhatI huI khaDI hai ? yahAM yAvat padase praplutalocanA,saMvRtavalayabAhuH,kaJcukaM parikSiptAH, dhArAhatakadayapuSpamiva samucchasita' isa pUrvakti pAThakA saMgraha huA hai| 'goyamAi' he gautama ! isa prakAra saMbodhita karake 'samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI' zramaga bhagavAna mahAvIrane 'bhagavaM goyamaM evaM vayAsI' bhArAn gautamase aisA kahA 'evaM khalu goyamA' he gautama ! isakA kAraNa aisAhai ki 'devAgaMdA mAhaNI mama ammayAahaNNaM devANaMdAe mAhaNIe attae' devAnaMdA brAhmaNI merI mAtA hai aura maiM isakA putra hUM / 'taeNaM sA devANaMdA mAhaNI teNaM putraputta. jenAM stane dUdhathI bharAI gayAM che, yAvat jenAM ramakRpamAM marAji UbhI thaI gaI che, evI A devAnaMda brAhmaNI UbhI UbhI A5 devAnupriyanI ta25 saya 1STithI za! mATe niramI rahI che ? (sahI ' yAvat' 54thI " prajutalocanA, saMvRnavauyabAhuH kaJcukaM parikSiptAH dhArAhatakadaMbapuSpamiva samu. khita " mA sUtra54 bAya 42rAye cha) " goyamAi" gautama ! " mA abhAva samAdhAna urIna " samaNe bhagavaM mahAvIre bhagava' goyamaM evaM yAsI" zramaNa bhagavAna mahAvIre bhagavAna gautamane A pramANe javAba Ape " evaM khalu gothamA !" hai gautama ! te 21 me cha hai "devANaMdA mAhaNI mama ammagA-ahaNNa devANa dAe mAhaNIe attae" devAna h| prAzI bhArI mAtA cha bhane tamanA putra zu. " tae Na sA devANa'dA mAhaNI bha0-49 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d , bhagavatIstre samRviyaromakutrA mama aNimisAe diTThIe dehamAgI 2 cihna ' tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI tena pUrvaH prathamagarbhAdhAnakAlasambhavo yaH putrasnehalakSaNo'nurAgaH tena pUrvaputrasnehAnurAgeNa AgataprasnatrA AyAtastanamukhadugdhA yAvat papluptalocanA saMtavalayabAhuH kaJcukaparikSiptA dhArAhata kadambapuSyamiva samuccha vasita romakUpA mAm animeSayA dRSTayA pazyantI me kSamANA mekSamANA tiSTatIti sR. rA devAnandAnirvANavaktavyatA | mUlam." taraNaM samaNe bhagavaM mahAvIre usabhadattassa mAhahasa devANaMdAe mAhaNIe tIseya mahatimahAlayAe isiparisAe jAva parisA paDigayA, taraNaM se usabhadatte mAhaNe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammaM soccA, nisamma haDDatuTThe uThAe uTThei, uTThAe uTThettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAtra na maMsittA evaM vayAsI - evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! jahAkhaMdao jAva se jaheyaM tubbhevadahatti kaTTu uttarapuratthimaM disIbhAgaM avakkamai avakkamittA sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuyai, siNehANurAeNaM AgayapaNyA jAva samUsaviyaromakUvA-mama aNimisAe diTThIe dehamANo 2 ciTThahna ' isa kAraNa yaha devAnandA brAhmaNI usa pUrva putrasnehajanya anurAgase- prathama garbhAdhAnajanya putrasneharUpa premase Agatastana mukhadugdhavAlI praplutalocanavAlI saMvRtavalayabAhubAlI, kancuka parikSiptA aura dhArAhata kadasya puSpa kI taraha samucchrayasitaromakUpavAlI huI mujhe animiSa dRSTise dekhatI dekhatI khar3I hai ||02|| teNa puccaputtasiNehANuropaNa AgayapaNDyA jAva samUlaviyaromakUvA mamaM aNimisAe diTThIe dehamANI2 ciTThahna " te arale te pUrva putramanya anurAgathI prathama garbhAdhAnajanya putrasnehuthI-devAnA brAhmaNInI A prakAranI hAlata thaI gaI che. eTale ke putravAtsalyane kAraNe ja tenAM stanemAMthI dUdhanI dhArA vahI rahI che, tenI AMkheA harSAzruothI vyApta thaI gaI che, tenI ane lujAe sa`kucita valayavALI thaI gaI che, tenuM kaMcuka taga lAgavAthI DhIluM karavuM paDayuM che ane tenI rAmAli rAmapAmAM UbhI thaI gaI che, ane te UbhI UbhI mArI tarapha apalaka dRSTithI nirakhI rahI che. ! sU. 2 ! zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIza02 u033103 devAnandAnirvANavarNanam 387 omuittA sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei, karittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai uvAgacchittA samaNaM bhagavaM. mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM jAva namaMsittA evaMvayAsI-AlitteNaM bhaMte ! loe palitteNaM bhaMte ! lIe AlittapalitteNaM bhaMte ! loe jarAe maraNeNa ya, evaM eeNaM kameNaM jahA khaMdao taheva pavaio jAva sAmAiyamAiyAI ekArasaaMgAI, ahijai jAva bahUhiM ca uttha chaTThaTamadasama jAva vicittehiM tavokammehi appANaM bhAvemANe bahUI vAsAI sAmaNNapariyAgaM pAuNai, pAuNaittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsei, jhusittA saddhiM bhattAI aNasaNAe chedei, chedittA, jassaTTAe kIrai, naggabhAve jAva tamahaM ArAhai ArAhettA jAva sabadukkhappahINe / taeNaM sA devANaMdA mAhaNI samaNasta bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhamma soccA nisamma hatuTTA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyahiNapayAhiNaM jAva namaMsittA evaM vayAsI.eva. meyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! evaM jahA usabhadatto taheva jAvadhamma Aikkhai / taeNaM samage bhagavaM mahAvIre devANaMdaM mAhaNi sayameva pabbAi, pavyAvittA sayameva ajacaMdaNAe ajAe sosi. NittAe dalayai ! taeNaM sA ajacaMdaNA ajjA devANaMdaM mAhaNi sayameva pavAveDa, sayameva muMDAveDa. sayameva sehAvei. evaM jaheva usabhadatto taheva ajjacaMdaNAe ajjAe imaM eyArUvaM dhammiyaM uvadesaM sammaM saMpaDibajjai, tamANAe tahagacchai, jAvasaMjameNaM zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 bhagavatIsUtre saMjamai / taeNaM sA devANaMdA ajjA ajjacaMdaNAe ajjAe aMtiyaM sAmAiyamAiyAiM ekArasaaMgAI ahijjai, sesaM taM ceva jAva savvadukkhappahINA // sU0 3 // ___chAyA--tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH RSa padattAya brAhmaNAya devAnandAyai brAhmaNya tasyAM ca mahAtimahatyAm RSiparSadi yAvat parSat pratigatA, tataH khalu sa RSabhadatto brAhmagaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike dharma zrutvA nizamya haSTatuSTaH utthayA uttiSThate, utthayA utthAya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvo yAvat namasyitvA evamavAdIt-evametat bhadanta ! tadaitat bhadanta ! yathA skandako yAvat sa yathaitat yUyaM vadatha iti kRtvA uttarapaurastyaM digbhAgam apakrAmyati. apakramya svayameva AbharaNamAlyAlaGkAram atramuJcati, avamucya svayameva paJcasuSTikaM locaM karoti, kRtvA yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtyA AdakSiNapradakSiNam yAvat namasyitvA evamavAdIt-adIptaH khalu bhadanta ! lokaH, pradIptaH khalu bhadanta ! lokaH AdIptapadIptaH khalu bhadanta ! loko jarayA maraNena ca, evam etena krameNa yathAskandakastathaiva prabajitaH, yAvat sAmAyikAdIni ekA. daza aGgAni adhIte yAvat bahubhiH caturthaSaSThASTamadazama yAvat vicitraistapo. karmabhirAtmAnaM bhAvayan bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM jUSayati jUSayitvA paSTiM bhaktAni anazanena chinatti, chitvA yasyArthAya kriyate nagnabhAvo yAvat tamarthamArAdhayati, ArAdhya yAvat sarva duHkhapahINaH / tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike dharma zrutvA nizamya hRSTatuSTA zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM yAvat namasyitvA evamavAdIt-evametat bhadanta ! tathaitat bhadanta ! evaM yathA RSabhadattastathaiva yAvat dharmamAkhyAti, tataHkhalu zramaNo bhagavAna mahAvIro devAnandAM brAhmaNI svayameva pravAnayati, pravrAjya svayameva Arya candanAyai AryAyai ziSyAtvena dadAti / tataHkhalu sA AryacandanA AryA devAnandAM brAhmaNI svayameva pravrAjayati, svayameva muNDayati, svayameva zikSayati, evaM yathaiva RSabhadattastathaiva AryacandanAyA AryAyAH imam etadrUpaM dhArmikam upadezaM sarva saMmatipadyate, tadAjJayA tathAgacchati, yAvat saMyamena saMyacchati / tataH khalu sA devAnandA AryA AryacandanAyA AryAyAH antike sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte, zeSaM tadeva yAvat sarvaduHkhapahINA ||muu0 3 // zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za.9u.3303 devAnandAnirvANavarNanam 389 TIkA-atha RSabhadasasya devAnandAyAzca pratrajyA svIkArapUrvakaM nirvANavaktavyatAmAha-'taeNaM' ityAdi, 'taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre usamadattassa mAhaNassa devANaMdAe mAhaNIe tIseya mahatimahAlayAe isiparisAe jAva parisA paDigayA' tataHkhalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH RSabhadattAya brAhmagAya devAnandAyai brAhmaNya tasyAM ca mahAtimahatyAM mahati cAsau ati mahatIca mahAtimahatI tasyAm Rpanti-pazyantIti RSayo jJAninastadrUpA parSat RSiparSat tasyAm RSiparSadi yAvat-yAvatkaraNAt muniparSadi yatiparSadi, yatayo dharmakriyAsu devAnandA nirvANa vaktavyatA'taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre ' ityaadi| TIkArtha-isa sUtra chArA sUtrakArane RSabhadatta aura devAnandAkI pravrajyA svIkAra karane pUrvaka nirvANa vaktavyatA kahI hai-isameM unhoMne kahA hai ki-'taeNaM samaNe bhAvaM mahAvIre usabhadattassa mAiNassa devANaMdAe mAhaNIe tIse ya mahati mahAlayAe isiparisAe jAva parisA paDigayo ' isake bAda zramaNa bhagavAna mahAvIrane RSabhadatta brAhmaNake liye, aura devAnandA brAhmaNIke liye usa bar3I bhArI pariSadAmeM yAvat dharmakA upadeza diyA-yahAM yAvat padase "muniparSadi, sAdhu parSadi, anekazatavRndaparivArAyAm " ina padoMkA grahaNa huA hai| "RSantipazyanti iti RSayaH" isa vyutpatti ke anusAra jo AtmatatvakA nirIkSaNa karate haiM, aise jJAnIjanakA nAma RSi hai / ina RSiyoMkI sabhAkA nAma RSi pariSadA hai| dharma kriyAoM meM jo prayatnazIla rahate haiM unakA nAma saMyatihai / muni pariSadA aura saMyatapariSadA alpa samudAyavAlI pAna niyqzn0yatA" taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre" tyAdi TIkArtha-Sabhadatta brAhmaNa ane devAnaMda brAhmaNIe dIkSA laIne kevI rIte nirvANanI prApti karI, te vAtanuM sUtrakAre A sUtramAM pratipAdana karyuM che - " taraNaM samaNe bhagava mahAvIre usamadattAsa mAhaNassa devANaMdAe mAhaNIe tIse ya mahatimahAlayAe isiparisAe jAva parisA paDigayA " tyAmA zramAya bhagavAna mahAvIre RSabhadatta brAhmaNane tathA devAnaMdA brAhmaNIne te ghaNI viza RSipariSahamA ( yAvat ) dhamanI paheza sama.vya.. mahI' 'yAvat' 54 dvArA "muniparSadi, yatiparSadi, anekazatavRndaparivArAyAm" mA sUtra ne apa 42vAmA maavy| cha. " RSanti-pazyanti iti RSayaH " mA vyutpatti anusAra AtmatatvanuM nirIkSaNa karanArA jJAnIjanone RSi kahe che. ghamakriyAomAM prayatnazIla rahenArane yati kahe che. muni pariSadA ane yati. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 bhagavatIsUtre , prayatamAnA steSAM varSadi anekazatavRndaparivArAyAm anekAni zatAni teSAM vRndAni samUhAH taeva saparivAratayA yasyAH sA tathA tasyAm anekazatavRndaparivArAyAm - anekazatapramANavRndaparivArayuktAyAm Rpi prabhRti pariSadi dharmopadezaM dattavAn / tato dharmopadezaM zrutvA parSat pratigatA / ' tae NaM se usabhadatte mAhaNe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammaM soccA nisamma De ur3Ae uTThe, uTThAe uTThattA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namasittA evaM vayAsI ' - tataH khalu RSabhadatto brahmaNaH zramaNasya bhagavato mahAvIrassa antike dharmatvAnizamya hRdaye'vadhArya hRSTatuSTaH utthAyA utthAnena uttiSThati, utthayA utthAya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvo yAvat AdakSiNa- pradakSiNaM karoti, nahIM thI kintu saikar3oM muni parivAroM aura saMghata parivAroM ke samudAya se yukta thI, prabhudvArA pradatta dharmopadezako sunakara pariSadA visarjita ho gaI / isake bAda " usa bhadattamAhaNe samaNassa bhagavao mahAvIrassa atiyaM dhammaM soccA nisamma haDatuDe uTTAe uTTheha' uTThAe uTThittA samaNa bhagavaM mahAvIra tikhutto jAva namaMsittA evaM vayAsI ' RSabha datta brAhmaNane bhramaNa bhagavAn mahAvIra prabhuke mukhase jo dhamepideza sunA thA, usakA hRdayase acchI tarahase vicAra kiyA, usa vicArameM use AtmazAMti milI, ataH vaha bahuta hI adhika khuza huA aura AnaMdita citta ho kara vaha apane Apa uThA aura uTha kara zramaNa bhagavAn mahAvIrake samIpa pahuMcA-vahAM usane unako tIna bAra prdpariSadA sAva nAnA samudAyavALI na hatI, parantu te pariSadA seMkaDo mutiparivArethI ane tiparivAronA samudRAyathI yukta hatI. evI vizALa pariSadAmAM prabhue dezanA ApI. dezanA sAMbhaLIne pariSadA trisarjita thaI. tyAra mAda usabhadattamAhaNe samaNassa bhagavao mahAvIrassa atiyaM dhammaM khoccA nisamma haTTa tuTTe uTThA uTTheha, uTThAe uTThittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAba namaMsittA evaM bayAsI " RSabhahatta brAhmaNe zrama lagavAna mahAvIranA bhujezrI je upadeza zratraNa karyA hatA, tenA upara hRdayamAM sArI rIte vicAra karyAM, A pramANe vicAra karatAM tenA AtmAne khUba zAnti maLI, tenA cittamAM JAna ane sASa vyApI gayA. te ghaNAM ja ullAsapUrvaka potAnI jAte ja UbhA thayA ane UbhA thaIne zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse pahecI gayA. tyAM jaIne teNe traNa vAra AdakSiNA pradakSiNApUrvaka ( 'jalikhA hAthInI jamaNA kAnathI jamaNA kAna panta AvanA karIne) bhagavAnane vaNA 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA 2094033903 devAnandAnirvANavarNana 391 kRtvA vandate, namasyati, vanditvA, namasthitvA evaM vakSyamANakAreNa agadItauktavAn , ' erameya bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! jahA kharo nAba se jaheyaM tumbhe vadaha tikaTTha uttarapurasthimaM disobhAgaM abakama' he mahanta ! evametat, bhavaduktaM satyamena he bhadanta ! tathaitat bhavaduktaM sarva satyameca, skanda ke tApasanakaraNe dvitIyazatakasya prathamoddeza ke pratipAditaM tathaivAnapi pratimattavyam , yAvat tat yathaitat yUyaM vadatha tathaitan iti kRtvA uttarapaurastyam digbhAgam IzAnakoNam apakrAmyati--gacchati, 'akkamittA sapameva AbharaNamallAlaMkAraM omubi| apakramya-tyA svayameva AmaraNamAlyAGkAram avamuzcati-parityajati, 'omuitA sayameva paMcamuTTiyaM loyaM karei' avamucya svayameva paJcamuSTikaM paJcamuSTipramANaM locaM kezalaJcanaM karoti 'karitA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgaccha' kSiNApUrvaka vandanA kI, namaskAra kiyA, vandanA namaskAra karake phira usane prabhuse isa prakAra kahA-'evameyaM bhaMte !tahameyaM bhaMte !' he bhadanta ! Apane jaisA kahAhai vaha sarvathA styhiihai| isa prakArakA yaha saba kathana skandaka tApasake prakaraNameM dvitIya zatakake prathama uddezakameM jaisA kahA gayA hai vaisAhI yahA~ para jAnanA cAhiye yAvat Apa jaisA kahate haiM, vaha vaisAhI hai yahAM taka isa prakAra kahakara vaha RSabhadatta brAhmaNa IzAna dizAkI ora gayA-vahAM 'avakamittA' jA karake usane " sayameva" apane ApahI "AbharaNamallAlaMkAra" AbharaNoMko mAlAoMko aura alaGkAroMko utAra diyA 'oittA' utAra kara phira usane 'sayameva ' apane ApahI 'paMcamuhiya loyaM kareha' paMcamuSTi pramANa keza lucana kiyA. 'karittA' kezalucana karake vaha 'jeNava' jahAM para karI ane namasakAra karyo. vaMdA namaskAra karIne teNe mahAvIra prabhune mA prabhAra 4dhu "evAmeya bhaMte ! taha meyaM bhaMte !" u lahanta ! mAra hata sarvathA satya che. he bhadanta ! Ape je dharma batAvya e ja sAce dhama che." A pramANe jevuM kathana skaka tApasanA prakaraNamAM ApavAmAM AvyuM che, e ja pramANe ahIM paNa samasta kathana grahaNa karavuM. A pramANe kahIne te mahata prAtha zAna hizA ta26 gayA. " avakamittA" tyAne to " sayameva " potAnI on " AmaraNa mallAlaMkAraM " mAla, bhaannaame| bhane Ram StArI nAbhyA. " omuittA" GIn nAbhIne " sayameva " te pAtAnI antr " paMcamudviyaM loya karei " pAMya bhuSTiprabhA uzanA soya ye. " krit|" zayana 4Ine ta " jeNeva " rmi " samaNa bhagavaM mahA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 bhagavatIsUtre svayameva kezaluzcanaM kRtvA, yatraiva zramago bhagavAna mahAvIra AsIt tatraivopAgacchati ' uvAgacchittA sabhaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM jAva namaMsittA evaM vayAsI' upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtaH AdakSiNapadakSiNaM yAvat karoti, AdakSiNapadakSiNaM kRtvA vandate, namasyati, vanditvA namasyitvA evaM vakSyamANaprakAreNa abAdIt-' AlittaNa bhaMte ! loe palitteNaM bhaMte ! loe, mAlittapalitteNaM bhaMte ! loe jarAe maraNeNaya ' he bhadanta ! A. dIptaH AsamantAt prajvalitaH khalu ayaM lokaH, pradIptaH prakarSeNa atyanta majvalitaH khalu caturdikSu ayaM lokaH, AdIptapadIptaH khalu A-samantAt atyantaM khalu ayaM koko jarayA maraNena ca, tathAva jarAmaraNAbhyAM caturdikSu jAjvalyamAno. 'yaM loko darIzyate ityarthaH, ' evaM eeNaM kameNaM jahA khaMda o taheva pAiyo 'samaNe bhagavaM mahAvIre' zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the'teNeva uvAgacchaha ' vahAM para AyA 'uvAgacchittA 'vahAM Akara ke usane 'samaNaM bhagavaM mahAvIra' zramaNa bhagavAna mahAvIrako 'tikkhuto tIna bAra 'ApAhiNaM payAhiNaM jAva' AdakSiNA pradakSiNApUrvaka vaMdanA kI, namaskAra kiyA, 'namaMsittA evaM vayAsI' vandanA namaskAra karake phira vaha isa prakArase kahane lagA- Alitte NaM bhaMte ! loe, pali. ttaNa bhaMte ! loe, Alizapalitega bhaMte ! loe jarAe, maraNeNa ya' he bhadanta ! yaha loka jarA aura maraNa dvArA A-samantAt-saSa taraphase prajvalita ho rahA hai, he bhadanta ! yaha loka jarA aura maraNa dvArA cAroM dizAoM meM pahuna duHkha rUpase jala rahA hai he bhaisa! yaha loka jarA aura maraNase cAroM dizAoM meM bahutahI adhikarUpameM jala rahA haiM, 'evaM vIre" ma basavAna mahAvIra rAta " deNeva uvAgacchaha" tyAM Ayo. " ubAgacchittA " tyAne ta! " samaNaM bhagavaM timkhutto AyAhiNaM payAhiNaM jAva namaMsittA evaM vayAnI" 11 pA2 mAikSiA pradakSiNA54 zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdaruM namaskAra karyo ane vaMdaNuM namaskAra karIne teNe temane A pramANe kahyuM - " Alitte NaM bhaMte ! loe palittaNa bhaMte ! loe, AttiparittaNa bhaMte ! lopa, jarAe, maraNeNa ya" 8 -1 ! | a 14 // ( vRddhAvasthA ) bhane maraju dvArA cemero saLagI rahyo che, he bhagata ! A leka jarA ane maraNa dvArA cAre dizAmAM khUba ja pracalita thaI rahyo che, he bhadanta ! A leka jarA ane maraNa dvArA cAre dizAe atizaya adhika pramANamAM saLagI rahyo zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09u033sU03 devAnandAnirvANavarNanam jAva sAmAiyamAiyAI ekArasaaMgAI ahijjai ' evaM rItyA etena skandakaprakaraNoktena krameNa yathAskandakastApaso dvitIyazatake prathamoddezake pravajitastathaiva prajitaH pravrajyAM gRhItavAn , yAvat sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni a. dhIte, 'jAva bahUhiM cautpachaThamadasama jAva vicittehiM tavokamme hiM apANaM bhAvemANe badaiM vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNai ' yAvat bahubhizcaturthaSaSTASTama dazama yAvat dvAdazacaturdazAdibhirvicitraistapaHkarmabhiH AtmAnaM bhAvayan vAsa. yan bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaM sAdhuparyAyaM pAlayati, 'pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhasei ' pAlayitvA mAsikyA mAsaparimitayA salekhanayA AsmAnaM jUSayati-saMyojayati 'zUsittA sarTi bhattAI agasaNAe chedei ' jUSitvA eeNaM kameNaM jahA khaMdao taheva pavaIo, jAva sAmAiyamAjhyAI ekArasabhaMgAI Ahijjai ' isa rItise skandaka prakaraNokta kramase jaisA skanda tApasa dvitIya zatakameM prathama uddezakameM pratrajita huA hai usI kramase yaha bhI pravajita ho gayA-yAvat sAmAyika Adi 11 aGgoMkA isane adhyayana kiyA 'jAva bahahiM cauttha-chaTTaTumadasama jAva vicittehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe yahaiM vAsAI sAmaNNapariyAgaM pAuNaha' yovat aneka varSoM taka isane caturtha, SaSTha, aSTama, dazama-yAvat dvAdaza, caturdaza Adi vicitra tapoM dvArA AtmAko bhAvita kiyA aura zrAmaNyaparyAyakA pAlana kiyA 'pANittA' aneka varSoM taka zrAmaNyaparyAyakA pAlana karake 'mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhuse|' isane eka mAsakI saMlekhanA dhAraNa kI 'jhusittA sahi bhattAI cha. " evaM eeNaM kameNaM jahA khaMdao taheva pavvaI bho, jAva sAmAiyamAiyAI ekkArasagAI ahijjai" 4 // 2 // 4thanathI za3 rI 2444 bhuni viSa bIjA zatakanA pahelA uddezA mAM jevuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che, evuM ja pratipAdana ahIM paNa samajI levuM eTale ke temaNe paNa pravrajyA aMgIkAra 42rI bhane sAyi: mAha maniyA2 gAnuM madhyayana yu. " jAva cahUhiM cautya, chamuTumadasama jAba vicittehiM tavokammehiM apANaM bhAvemANe bahUI vAsAiM sAmana pariyAgaM pAuNai" bhane bhane varSA sudhI bhaNe 53||s, 74, adama, a di tapasyAo dvArA tathA bIjA vicitra tapa dvArA pitAnA AtmAne bhAvita 4ii mane abhaya pAyarnu pAsana 4yu. " pAuNittA" bhane 15 sudhI zrama paryAyatuM pAlana 4zana " mAsiyAe saMle haNAe apANa' aseha" tamaya me bhaasn| sthaa| jyo. " jhasittA saDhi bhattAI aNasaNAe chede" bha0-50 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 bhagavatI sUtre mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM saMvejya paSTibhaktAni anazanena chinatti, 'chedittA jassAe kIra nagabhAve jAva tama ArAha' chitvA yasyArthaM kriyate nagnabhAvo nirgranthatvaM yAvat tamartha nirvANarUpam ArAdhayati 'ArAhetA jAva sandha dukkhapahI ' ArAdhya yAvat siddho buddho, muktaH sarvaduHkhamahINaH sarvadukharahito jAtaH iti, saMprati devAnandA vaktavyatAmAha - tara NaM sA devAnaMdAmAhaNI samaNassa bhagavao mahAvIrasa aMtiyaM dhammaM soccA nisamma haTTatuTTA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyA hipayAhiNaM jAva namasittA evaM kyAsI' tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike samIpe dhamepidezaM zrutvA nizamya hRSTatuSTA zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvaH trivAram AdakSiNapradakSiNaM yAvat karoti, AdaaNasaNAe chedei' saMlekhanA dhAraNa karake 60 bhaktoMkA anazana dvArA usane chedana kiyA-' chedittA jassAe kIraha naggabhAve jAva tamahaM ArAhai ' chedana karake jisake nimitta usane nirgrandhatA dhAraNa kI usa arthakI nirvANarUpa svAbhilaSitakI usane ArAdhanA kI, 'ArAhettA jAva savvadukkhapahINe' ArAdhanA karake vaha yAvat-siddha, buddha, mukta sarva duHkhoM se rahita bana gayA / aba sUtrakAra devAnaMdA viSayaka kathana karate huve kahate hai ' taraNaM sA devANaMdA mAhaNI samaNassa bhagavao mahAvIrassa atiyaM dhammaM soccA nisamma hatu samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhuso AyAhiNapayAhiNaM jAva namasitA evaM vayAsI' zramaNa bhagavAn mahAvIra se dharmakA zravaNa karake aura hRdayameM use dhAraNa karake devAnandA brAhmaNI bhI bahuta harSita huI, aura AnaM 66 ane saMthArA karIne temaNe 60 bhaktonuM anazana dvArA chedana karyuM' (eTale ke eka mAsanA upavAseA karyAM ) chedittA jaladvAra kIrai nagagabhAve jAva tamaTThe ArAi " chekana karIne je dhyeyanI siddhi mATe temaNe nigna thatA dhAraNa karI hatI, te dhyeyanI (nirvANu rUpa svAbhilaSita vastunI ) temaNe ArAdhanA 4. " ArAhittA jAva sandukkha pahi " ArAdhanA urIne tethe| siddha, buddha, mukta ane sarva duHkheAthI rahita banI gayA. have sUtrakAra devAnaMdA sabadhInuM kathana kare che. " taraNaM sA devANaMdA mAhaNI samaNassa bhagava o mahAvIrassa atiyaM dhammaM mocyA nisamma haTThA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikvatto AyANipayAhiNaM jAtra namaMsittA evaM vayAsI " zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse dharmopadeza zravaNu karIne ane tene hRdayamAM dhAraNa karIne devAnaMdA brAhmaNIne paNa ghaNA ja hu zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za01303303 devAnandAnirvANavaNanam 395 " kSaNapradakSiNaM kRtvA vandate namasyati vanditvA namasyitvA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt -' evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte / evaM jahA usabhadatto taheva jAva dhammaM Aikkha ' he bhadanta ! evametat bhavaduktaM satyameva he bhadanta ! tathaitat bhavaduktaM satyameva, evaM pUrvoktarItyA yathA RSabhadattaH yathA RSabhadattAya bhagavAn dharmamAkhyAti tathaiva yAvat devAnandAyai api bhagavAn dharmamAkhyAti tapaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre devAnaMdaM mAhaNiM sayameva paJcAvei' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro devAnandAM brAhmaNIM svayameva matrAjayati devAnandAyeM pravrajyAM dadAti / paJcAvettA sayameva ajjacaMdaNA ajjAe sIsiNittAe dalayai' pravajya svayameva svajya svayameva AryavandanAyai AryA ziSyAtvena dadAti arpayati 'tae NaM sA ajjacaMdaNI ajjA devAnaMdaM mAhaNi dita citta hokara usane tIna bAra mahAvIra prabhuko pradakSiNA pUrvaka vandanA kI - namaskAra kiyA. vaMdanA namaskAra karake usane prabhuse phira aisA kahA ' evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte / evaM jahA usabhadatto taheva jAva dhammaM Aikkha' he bhadanta ! Apake dvArA kahA gayA yaha saba satya hI hai ' he bhadanta Apake dvArA kahA gayA yaha saba satya hI hai / taba RSabhadattako jaisA bhagavAnanane dharmakA upadeza diyA thA vaisAhI dharmakA upadeza unhoMne usako bhI diyA. 'taNaM samaNe bhagavaM mahAvIre devArNadaM mAhaNiM sayameva pavbAve ' bAda meM una zramaNa bhagavAn mahAvIrane - usa devAnandA brAhmaNIko svayaMhI dIkSita kara diyA. 'pavAvettA sayameva ajjacaMdaNAe ajjAe sIsiNittAe dalayaha aura dIkSA dekara svayaMhI unhoMne usa devAnandAko AryacandanAko usakI ziSyA rUpa se ghoSita kara de diyA. taraNaM sA ajjacaMdaNA ane satASa thayA. teNe traNa vAra AdakSiNA pradakSiNApUrvaka mahAvIra prabhune vaMdA karI ane namaskAra karyAM. vaNA--namaskAra karIne teNe mahAvIra prabhune A pramANe kahyuM -- " " " evameyaM bhaMte! tahameyaM bhaMte! evaM jahA usamadatto taheva jAva dhammaM Aikkhai " he bhadanta ! Ape je kahyuM te satya ja che. he bhadanta ! Ape je prarUpaNA karI te sathA satya ja che. tyArabAda mahAvIra prabhue RSabhadattane jevA dharmopadeza ApyA hatA, teve dharmopadeza devAnadane paNa ApyA. "taeNa samaNe bhagava mahAvIre devANaMda mAhaNiM sayameva pavvAvei " tyAramA zramaNa bhagavAna mahAvIre jAte ja devAnaDhA brAhmaNIne dIkSA aMgIkAra karAvI, " pavtrAvettA sayameva ajja caMdaNAra sIsiNittAe dalayai ' dIkSA ApIne zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 bhagavatIsUtre sayameva pavAvei ' tataHkhalu sA AryacandanA AryA devAnandA brAhmaNI svaya. meva pratra(jayati pranitAM karoti, 'sayameva muMDAvei, sayameva sehAvei' svaya. meva muNDayati tasyAH kezaluzcanaM karoti, svayameva zikSayati, 'evaM jaheva usamadatto taheva ajjacaMdaNAe ajjAe imaM eyArUvaM dhammiyaM ubadesaM sammaM saMpaDivajjai ' evaM pUktirItyA yathaiva RSabhadatto dharmopadezaM saMpatipannastathaiva devAnandA AryA'pi AryacandanAyA AryAyAH imam etaduktasvarUpaM dhAmikam upadezaM samyak saMpratipadyate-aGgIkaroti, 'tamANAe tahagacchai, jAva saMjameNaM saMjamai' tadAjJayA AryacandanAjJayA tathAgacchati tadanusAraM prayAti, yAvat tapasA saMthamena saMyacchati saMyamaM karoti, atra devAnandAyA bhagavatA pravAjanakaraNeajjA, devANaMdaM mAhaNiM sayameva pavAvei ' isake bAda usa AryacandanA AryAne devAnandA brAhmaNIko svayaM dIkSA dI. 'sayameva muMDAvei, sayameva sehAvei svayaM hI use muNDita kiyA-usake kezoMkA luMcana kiyA aura svayaMhI use zikSita kiyA, ' evaM jaheva usabhadatto taheca ajja caMdaNAe ajjAe imaM eyArUvaM dhammiyaM uvadesaM sammaM saMpaDivajjA' jisa prakAra pUrvokta rUpa se RSabhadattane dharmopadeza svIkAra kiyA, usI prakAra devAnandA AryAne bhI AryacandanA AryAke isa ukta svarUpavAle dhArmika upadezako acchI tarahase aGgIkAra kiyA 'tamANAe taha gacchati jAva saMjameNaM saMjamaha 'AryacandanA AryAkI AjJAnusAra vaha calatI, yAvat-tapa aura saMyamase saMyamakI yatanA karatI ! yahAM bhagavAna ke dvArA dIkSA diye jAne para temaNe jAte ja tene AryacaMdana sAdInI ziSyA tarIke jAhera karI dIdhAM. "tae NaM sA ajjacadANA ajjA, devANaMda mAhaNi sayameva pavyAvei" yAra bAda te AryacaMdanA sAthIjIe te devAnaMdA brAhmaNIne jAte ja dIkSA ApI, "sayameva muMDAvei, sayameva sehAvei" te temana zarnu buyana , ane jAte ja temane adhyayana karAvyuM. " eva jaheva usamadatto taheva ajjaca daNAe ajjAe imaM eyArUba dhammiyaM uvadesaM sammaM saMpaDivajjai" 2 re (mAgaNa hyA pramANe ) RSabhadatte dharmopadeza pramANe AcaraNa karI batAvyuM, e ja pramANe devAnaMdA sAvIe paNa AryacaMdana sAdhvIjInA uparyukta svarUpavALA dharmopadeza pramANe bhAya25 431 matAnyu. " tamANAe taha gacchati jAva saMjameNaM saMjamai" AryacandanA AryAnI AjJA pramANe te cAlatI ane tapa ane saMyama dvArA saMyamanI ArAdhanA karatI hatI. bhagavAne devAnaMdAne dIkSA ApyA pachI zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09u033psU03 devAnandAnirvANavarNanam 397 'pi yadAryacandanayA punaH prajAjanakaraNaM tattatraivAnavagatAvagamakaraNAdinA vizeSajJAnakaraNArtham , yadvA-nigranthIviSayakasakalAcAragocarazikSaNanimittaM tathA kezaluzcanAdikaM sAdhyA sAdhvI eva karotItikhyApanArthamityavaseyam , 'taeNaM sA devANaMdA ajjA ajjacaMdaNAe ajjAe aMtiyaM sAmAiyamAithAI ekkArasaaMgAI ahijjai' tataHkhalu sA devAnandA AryA AryacandanAyA AryAyA antike samIpe sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte / sese taM ceva jAva sambadukkhappahINA ' zeSaM tadeva pUktiyadeva yAvat bahubhiH caturthapaSTASTamadazamAdibhirvicitraistapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayantI bahUni varSANi jo devAnandAko AryacandanA AryA ke dvArA punaH pravrajyA denekI bAta kahI gaI hai, vaha vahAM vizeSa jJAna karAne ke liye kahI gaI hai| athavA nigraMndhI viSayaka jitanA bhI AcAra gocarahai, usake zikSaNa nimitta kahI gaIhai / tathA sAdhvIkA kezaluMcana Adi kArya sAdhvIhI kiyA karatI hai, isa bAtako prakaTa karaneke liye kahI gaI hai| ' taeNaM sA devANaMdA ajjA ajja caMdaNAe ajjAe aMtiyaM sAmAiyamAiyAiM ekArasaaMgAI ahijjai' usa devAnandA AryAne AryacandanAke pAsa dhIre 2 sAmAyika Adi gyAraha aMgoMkA adhyayana kiyA, ' sesaM taM ceva jAva savvadukkhappahINA' yahA~ para aura bAkIkA kathana sarvaduHkhaprahINa taka pahile jaisA kahA gayA hai, vaisA hI jAnanA cAhiye / tathA ca usa AryA devAnandAne caturthabhakta, SaSTha bhakta, aSTama bhakta, dazama bhakta, Adi vicitra tapasyAoMse apanI AtmAko bhAvita kiyA. aura AryacaMdanAe pharIthI tene kema dIkSA ApI ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che-te vAta ahIM vizeSa jJAna karAvavA mATe kahevAmAM AvI che. athavA tithI viSayaka je AcAre che te prakaTa karavAne mATe kahI che, tathA sAdhvInA kezanuM laMca (loca) sAthvI dvArA ja thavuM joIe e vAta paNa te 4thana dvaa|| 548 42vAma mAvI che. "taraNaM sA devANaMdA ajjA ajjacaMdaNAe ajjAe tiyaM sAmAiyamAiyAiM ekArasagAI ahijjai" tyArabAda te devAnaMdA AryAe ardhacanA AryAnI pAse dhIme dhIme sAmAnya yi mAhimagiyA2 bhagAna adhyayana yu. " sesaM taMceva jAva savvadukkhapahINA" mahIM saba mAno mata 42 // sudhIna mAhItuM 4thana apamahattanA uparyukta kathana pramANe ja samajavuM. eTale ke teNe caturthabhakta (eka upavAsa) SaSTha bhakta (be upavAsa) aSTa bhakata (traNa upavAsa) dazama bhakata (cAra upavAsa) Adi vividha tapasyAethI pitAnA AtmAne bhAvita karyo. ane zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 bhagavatIsUtre zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM jaSayati, jUSitvA paSTiM bhaktAni anazanena chinatti, chitvA yasyArtha kriyate nigranthitvaM tamartha nirvANarUpamartharUpamArAdhayati, ArAdhya siddhA buddhA muktA parinirvAti sarvaduHkhAhINA jAtA ||muu0 3 // jamAli vaktavyatA mUlam -" tassa NaM mAhaNakuMDaggAmassa nayarasta paJcasthimeNaM ettha NaM khaciyakuMDaggAme nAmaM nayare hotthA, vaNNao, tattha NaM khattiyakuMDaggAme nayare jamAlI nAma khattiyakumAre parivasai, aditte jAva aparibhUe upiM pAsAyavaragae phuTTamANehiM muiMgamathaehiM battIsaibaddhehiM nADaehiM NANAvihavarataruNI saMpauttehiM uvanaccijamaNe uvanaccijamANe uvagijamANe uvagijamANe uvalAlijjamANe uvalAlijamANa pAusavAsArattasaradahemaMtavasatIgamhapajate chappiuU jahAvibhaveNaM mANamANe mANamANe kAlaM gAle mANe ihe sadapharisarasarUvagaMdhe paMcavihe mANussae kAmabhoge paccaNubbhavamANe viharai / tae NaM khattiyakuMDaggAme nayare siMghADagatiyacaukkacaccara jAva bahujaNasaddeivA jahA bahuta varSoM taka zrAmaNya paryAyakA pAlana kiyA, bAdameM eka mAsiko saMlekhanA usane dhAraNa karalI aura 60 bhaktoMkA anazana dvArA parityAga kara jisakI prAptike nimitta usane nirgrantha avasthA dhAraNa kI usa arthakI-nirvANarUpa arthakI-ArAdhanA vaha karane lgii| ArAdhanA karake vaha siddha, buddha, mukta banakara bilakula zItIbhUta ho gaI, aura sarva duHkhose sarvathA rahita ho gaI ||muu03|| aneka varSa sudhI zramaNyaparyAyanuM pAlana karyuM. tyArabAda temaNe eka mAsano saMthAro karIne anazana dvArA 60 bhakatene parityAga karyo. A pramANe karIne temaNe nirvANarUpa sAdhyanI ArAdhanA karavA mAMDI. ArAdhanA karIne teo siddha, buddha, mukta, paritApa rahita ane sarva dukhethI sarvathA rahita banI gayAM. zAsU03 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u033 sU04 jamAlIvaktavyatA uvavAie jAva evaM pannavei, evaM parUvei, evaM khalu devANuppiyA ? samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAva sannU savvada. risI mAhaNakuMDaggAmassa nayarasta bahiyA bahasAlae beie ahApaDirUvaM jAva viharai, taM mahapphalaM khalu devANuppiyA ! tahArUvANaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM jahA uvavAie jAva egAbhimuho khattiyakuMDaggAmaM nagaraM majhamajheNaM niggacchati niga cchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nayare, jeNeva bahumAlae ceie, evaMjahA uvavAie jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti, taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta taM mahayA jaNasaddeivA, jAva jaNasannivAyaM vA, suNamANassa vA, pAsamANassa vA,ayameyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA kiM NaM aja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahei vA, khaMdamahei vA, muguMdamahei vA, NAgama hei vA, jakkhamahei vA, bhUyamahei vA, kUvamahei vA, taDAgamahei vA, naImahei vA, dahamahei vA, pabayamahehi vA, rukkhamahei vA gheiyamahei vA, thUmamahei vA, jaNaM ee vahave uggA, bhoggA, rAinnA, ikkhAgA, NAyA, koravvA, khattiyA, khattiyaputtA, bhaDA, bhaDaputtA, jahA uvavAe jAva sattha vAhappabhiiyA NhAyA, kayaba. likammA, jahA upavAie jAva niggacchaMti ? evaM saMpehei, evaM saMpehittA, kaMcuijjapurisaM sadAvei, sahAvettA evaM vayAsI-kiNaMdevANuppiyA ! ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahei vA, jAva niggacchaMti ? tae NaM se kaMcuijjA purise jamAliNA khattiya. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre kumAreNaM evaMtte samANe haTTatuTTe samaNassa bhagavao mahAvarissa AgamaNagahiyaviNicchae karayala jAva kaTTu jamAli khattiyakumAraM jaNaM vijaeNaM vaddhAvei vaddhAvittA evaM vayAsINo khalu devANupiyA ! ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahevA jAba niggacchati / evaM khalu devANupiyA ! ajjasamaNe bhagavaM mahAvore jAva savvannU sanvadarisI mAhaNakuMDaggAmassa nayarasta bahiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM uggahaM jAva viharai / tae NaM ee bahane uggA bhogA jAva appegaiyA vaMdaNavattiyaM jAva nigacchati / taraNaM se jamAlI khattiyakumAre kaMcuDjjapurisassa aMtie eyamahaM soccA nisamma 0 koDuMbiya purise sadAvei, koDuMbiyapurise sadAvittA evaM vayAnI - khippAmeva bho devANuppiyA ? cAuraghaMTaM AsarahaM juttAmeva uvaveha, uvadvattA mama eyamANattiyaM paccapiha | ta N te koDuMbiya purisA jamAliNA khattiyakumAreNaM evaMvRttA samANA jAva paccapiNaMti / taeNaM jamAlI khattiyakumAre jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA pahAe kayabalikamme jahA uvatrAie parisA bannao tahAbhANiyavaM jAva caMdaNA kinnagAyamurIre savAlaMkAravibhUsie majjaNagharAo paDinikkhar3a, paDinikkhamittA, jeNeva bAhiriyA ubaTTANasAlA, jeNaiva cAughaMTe Asarahe teNaiva uvAgacchan, uvAgacchittA cAuraghaMTaM AsarahaM durUhei, duruhittA sakoraMTa maladAmeNaM chatteNaM 400 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyapandrikATIkA za093033104 jamAlivaktavyanirUpaNam 401 dharijamANeNaM mahayA bhaDacaDakarapahakaravaMdaparikkhitte khattiya kuMDaggAmaM NayaraM majjhaM majjheNaM niggacchai niggacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nayare jeNeva bahusAlae ceie, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA turae nigiNhei, nigiNhittA rahaM Thavei, ThavittA rahAo paccoruhai, paccoruhittA pupphataMbolA uhamAiyaM vAhaNAo ya visajjei, visajjittA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei, karittA aMjalimauliyahatthe jeNeva samaNe bhagavaM. mahAvIre, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA, tikkhuto tikkhutto jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai, taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa khattiyakumArassa tIseya mahaimahAliyAe isijAva dhammakahA jAva parisA paDigayA / taeNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma soccA, nisamma haTa jAva uTAe uTTei, uTTAe uTrittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA evaM vayAsI-sadahAmi NaM bhaMte! niggaMthaM pAvayaNaM, pattiyAmiNabhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM roemi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM abbhuTThomi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! avitahamayaM bhaMte ! asaMdiddhameyaM bhaMte ! jAva se jaheyaM tubbhe vadaha, jaM navaraM devANuppiyA ! ammApiyaro ApucchAmi, tae NaM ahaM devANuppiyANaM aMtiyaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavayAmi, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM kareha // sU0 4 // bha0-51 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 bhagavatIne chAyA-tasya khalu brAhmaNa kuNDagrAmasya nagarasya pazcime atra khalu kSatriyakuNDagrAmaM nAma nagaram AsIt , varNakaH tatrakhalu kSatriyakuNDagrAme nagare jamAli. nAma kSatriyakumAraH parivaptati ADhayaH, dIptaH yAvat aparibhUtaH, upariprAsAdavaragataH sphuTadbhiH, mRdaGgamastakaiH, dvAtriMzadvaddhaH nATakaiH nAnAvidhavara. taruNIsaMpavartitaH upanRtyamAnaH upanatyamAnaH, upagIyamAnaH upagIyamAnaH upalAlyamAnaH upalAlyamAnaH, mAD-varSArAtra zaraddhemanta ziziravasantagrISmaparyantAn SaDapi Rtuna yathAvimavena mAnayan mAnayan kAlaM gAlayan iSTAn zabdaraparzarasarUpagandhAn paJcavidhAna mAnuSyakAn kAmabhogAn pratyanubhavan viharati / tata: khalu kSatriyakuNDagrAme nagare zRGgATakatrikacatuSkacatvara yAvat bahujana zabda itivA yathA aupapAtike yAvat evaM prajJApayati, evaM prarUpayati evaM khalu devAnuH miyAH ! zramaNo bhagavAn mahAvIraH Adikaro yAvat sarvajJaH sarvadarzI brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya bahiH bahuzAlakaM caitya yathApratirUpaM yAvat viharati, tat mahAphalaM devAnumiyAH tathArUpANAm arhatAM bhavatAM yathA aupapAtike yAvat ekAbhimukhAH kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya madhyaM madhyena nirgacchanti, nirgatya yatraiva brAhmagakuNDagrAma nagaraM yatraiva bahuzAlakaM caityam evaM yathA aupapAtike yAvat trividhayA paryupAsanayA paryupAste / tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumA rasya taM mahAntaM janazabdaM vA yAvat-janasanipAtaM vA zRNvato vA pazyato vA ayametadrUpa AdhyAtmiko yAvat samudapadyata-kiM khalu adya kSatriyakuNDagrAme nagare indramaho vA, skandamaho vA, mukundamaho vA, nAgamaho bA, yakSamaho vA, bhUtamaho vA, kUpamaho vA, taDAgamaho vA, nadomaho vA, hadamaho vA, parvatamaho vA, vRkSamaho vA, caityamahI vA, stUpamaho vA, yat khalu ete vahavaH ugrAH, bhogA, rAjanyAH, ikSvAkaraH jJAtAH, kauravAH, kSatriyAH, kSatriyaputrAH, bhaTAH bhaTaputrAH, yathA aupapAtike yAvat sArthavAhaprabhRtayaH, snAtAH, kRtabalikarmANo yathA aupapAtike yAvat nirgacchanti, evaM jamAliH saMprekSate, evaM saMprekSya kacukipuruSaM zabdayati, kaJcukipuruSaM zabdayitvA evam AdIt-kiM khalu devAnupiya ? adya kSatriyakuNDanAme nagare indramaho vA, yAvat nirgacchanti ? tataH khalu sa kancukipuruSo jamAlinA kSatriya kumAreNa evamukaH san hRTatuSTaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya AgamanagRhItavinizcayaH karatalayAvat kRtvA jamAliM kSatriyakumAraM jayena vijayena vardApayati, vardApayitvA evam avAdI-no khalu devAnupiya ! adya kSatriya kuNDagrAme nagare indramahovA, yAvat nirgacchanti, evaM khalu devAnupriya ! aya zramaNo bhagavAna mahAvIro yAvat sarvajJaH sarvadarzI brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09403304 jamAliva kazyanirUpaNam 403 bahiH bahusAlakaM caityan yathAmatirUpam avagrahaM yAvat viharati, tataH khaD ete bahavaH ugrAH bhogAH yAvat apyeke vandanaM vartayituM yAvat nirgacchanti / tataH khalu saH jamAliH kSatriyakumAraH kaJcukipuruvasya antike etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTaH kauTumbika rupAn zabdayati, zabdayitvA evamavAdIt kSiprameva bho devAnupriyAH ! cAturdhaSTam avasthaM yuktameva upasthApayana, upasthAyamana etAmAptim pratyarpayata / tataH khalu te kauTumbikapuruSAH jamAlinA kSatri yakumAreNa evamuktAH santo yAvat pratyarpayanti / tataH khalu jamAliH kSatriyakumAro yatraiva majjanagRhaM tatraiva upAgacchati, upAgamya snAtaH kRtabalikarmA yathA aupapAtike parvavarNatA paNitavyaH yAvat candanaklinnagAtra zarIraH sarvAlaGkAra vibhUSito majjanagRhAt pratiniSkrAmati, pratiniSkramya yatraiva bAhyA upasthAnazAlA, yatraiva cAtuSTo'thapatra Agacchati, upAgamya cAturghagTam azvaratham ArohRti Aruhya sakoraNTamAlyadAmnA chatreNa triyamANena mahAbhaTacaTakarapahakara vRndaparikSiptaH kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena nirgacchati, nirgamya yatraiva brAhmaNakuNDagrAmaM nagaraM yatraiva bahuzAlakaM caityaM tatraivopAgacchati, upAgatya turagaM nigRhNAti nigRhya rathaM sthApayati, sthApayitvA rathIt pratyavarohati, pratyavaruhya puSpatAmbUlAyudhAdikam upAnahauca visRjati, visRjya ekazATikam uttarAsaGgaM karoti, kutvA aJjalimukulitahasto yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgamya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM triHkRtaH AdakSiNa pradakSiNaM karoti, kRtvA yAvat trividhayA paryupAsanayA paryupAste / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro jamAleH kSatriyakumArasya tasyAM ca mahAtimahatyAm RSiyAvat dharmakathA yAvat parSat pratigatA / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike dharmazrulA nizamya hRSTo yAvat utthayA uttiSThati, utthayA utthAya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvo yAvat namasthitvA evamavAdIt zradadhAmi khalu sadanta ! nirgranthaM pravacanam, pratyemi khalu bhadanta ! nirgranthaM pravacanam, rocayAmi khalu bhadanta ! nirgranthaM pravacanam, abhyuttiSThAmi khalu madanta ! nirgranthaM pravacanam, evametat bhadanta / tathaiva bhadanta ! avitathametat bhadanta ! asaMdigdhametat bhadanta ! yAvat tat yUyaM vadatha, pat navaraM devAnubhiyA ! mAtApittarau ApRcchAmi tataH khalu ahaM devAnumiyAgAm antike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM pravrajAmi, yathAsukhaM devAnumiya! mA pratibandhaM kuru || sU0 4 // zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 bhagavatIsUtre ____TIkA-pUrvam RSabhadRttacaritaM kathitam / ya etAdRzo bhagavadvacane zraddhAvAn na bhavati sa nihna matAM prapnoti iti prasaGgAt jamAliniyavaktavyatAmAha'tassa NaM' ityaadi| 'tassa NaM mAhaNakuMDaggAmassa nayarassa paccatthimeNaM, estha NaM khattiyakuNDaggAme nAma nayare hotthA vaNNao' tasya khalu pUktisya brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya pazcime pazcimadigbhAge atra khalu kSatriyakuNDagrAma nAma nagaramAsIt, varNakaH, asya varNanam auSapAtikoktacampAnagarIvarNanavadeva bodhyam , ' tattha NaM khattiyakuNDaggAme nayare jamAlI nAma khattiyakumAre parivasaI' tatra khalu kSatriyakuNDagrAmenagare jamAlina ma kSatriyakumAraH parivasati, jamAli vaktavyatA'tassa mAhaNakuMDagAmasta' ityAdi / TIkArtha--pahile RSabhadattakA caritra kahakara sUtrakArane isa sUtra dvArA yaha kahA hai, ki jo bhagavAna ke vacana meM aisI zraddhAvAlA nahIM hotA hai-vaha nihnavatAko prApta kara letA hai, isI prasaGgako lekara unhoMne yahAM jamAli nilavakI vaktavyatA prakaTakI hai-' tassa NaM mAhaNakuMDaggAmasta nayarasta paccasthimeNaM estha NaM khattiyakuMDaggAme nAmaM nayare hotthA vaNNao' usa pUrvakti brAhmaNa kuNDagrAma nagarake pazcimadigmAgameM kSatriyakuNDagrAmakA nagara thA aupapAtika sUtra meM jaisA varNana campA. nagarIkA kiyA gayA hai-vaisAhI varNana isa nagarakA jAnanA cAhiye / 'tattha NaM khattiyakuMDaggAme nayare jamAli nAma khattiyakumAre paDivasaI' usa kSatriya kuNDagrAma nagara meM jamAlI nAmakA kSatriyakumAra rahatA thA. jamAli vatavyatA- " tassa NaM mAhaNakuMDagAmassa" tyaadiTIkAtha- niya pravacanamAM zraddhA rAkhIne nirvANa pAmanAra RSabhadattanI vAta karIne have sUtrakAra A sUtra dvArA e vAta prakaTa kare che ke je mANasa bhagavAnanAM vacanamAM evI zraddhA rAkhato nathI, te nidbhavatA prApta kare che. te vAtanuM pratipAdana karavA mATe ahIM jamAli nihAranI vaktavyatA Apapaamaa mAvesa cha-" tassa NaM mAhaNakuDaggAmassa nayarassa paccasthimeNaM e ttha NaM khattiyakuMDaggAme nAmaM nayare hotthA vaNNao" pUrita prArAma nAmanA nagaranI pazcima dizAmAM kSatriyakuMDagrAma nAmanuM nagara hatuM. tenuM varNana aupapaati sUtramA pasI yA nagInA vana pramANe samA. " tattha gaM khattiyakuMDaggAme nayare jamAli nAma khattiyakumAre paDivasai" te kSatriya zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u033 sU04 jamAlibaktavyanirUpaNam 405 ' ar3e, ditte, jAva aparibhUe' ADhayaH dIptaH yAvad aparibhUtaH, tatra aDhayaH samRddhaH, dIptA tejasvI dRpto darpavAn vA, yAvatyAvacchabdena vistIrNavipuletyArabhya 'bahunanasya ' iti paryantaM saMgrAhyam tathA ca vistIrNavipulabhavanazayanAsanayAnavAhanAkIrNaH, bahudhanabahujAtarUparajataH AyogaprayogasaMprayuktaH vicchaditavipulabhaktapAnaH bahudAsIdAsagomahiSagavelakamabhUtaH bahujanasya aparibhUtaH / eSAM padAnAM viratarato vyAkhyA upAsakadazAGgasya mankRtAyAmagAra. dharmasaMjIvanIvyAkhyAyAm AnandagAthApativarNane vilokanIyeti / 'uppipAsAyavaragae' upariprAsAdavaragataH 'phuTTamANehiM muiMgamatthaehiM battIsai baddhehiM nADaehiM jANAvihavaratarUNIsaMpauttehiM ' sphuTadbhiH atirabhasA sphAla. yaha * aDDe, ditte jAva aparibhUe ' ADhaya thA-samRddha thA, dIpta-tejasvI athavA dRpta-darpazAlI thA, svadharmAbhimAnI thA, yAvat aparibhUta thA, yahAM yAvat zabdase " vistIrNa vipula " yahAMse lekara bahusujanasya" yahAM takakA pATha gRhIta huA hai / tathA-'vistIrNavipulabhavanazayanAsanayAnavAhanAkIrNaH bahudhanabahujAtarUparajanaH, AyogaprayogasaMprayuktaH vicchativipula bhaktapAnaH, bahudAsIdAsagomahiSagavelakaprabhUtaH, bahujanasya aparibhUtaH" isa pATha ke padoM kI vistRta vyAkhyA upAsakadazAGgake Upara mere dvArA likhI gaI agArasaMjIvanI vyAkhyAmeM jo ki Ananda gAthApatike varNanameM AI hai, dekha lenA cAhiye / 'upi pAtAyavaragae' yaha kSatriyakumAra jamAli apane prAsAdameM hI rahatA thAyahIM bhavanake Upara usane eka nATayazAlA banA rakhI nAramA rila nAma kSatriyabhA2 23to to. " aDDhe, ditte jAva aparibhae" mADhaya (samRddha) itA, hIta (tasvI ) t| athavA isa (darpazALI) hate. ane ke tene parAjita karavAne samartha na hatuM. ahIM " jAva ( yAvat )" 5462 " vistIrNavipula " thI sana "bajanasya " sudhIna sUtra54 7 asAmA maa0| cha. tathA " vistIrNavipulabhavanazayanAsanayAnavAhanAkIrNaH bahudhanabahujAtarUparajataH, AyogaprayogasaMprayuktaH, viccharditavipulabhaktapAna:, bahudAsIdAsagomahiSagavela prabhUnA bahujanasya aparibhUtaH " mA sUtrapAmA mAtai paDhonI vyAcyA sama bhATe pAsa dazAMganI mArA dvArA lakhAyela anArasaMjIvanI vyAkhyA ke je AnaMda maayaaptin| 17namA mAyAmA mAvasa cha, te vAMyA sevA. "urSi pAsAya. varagae " tyAta kSatriyakumAra bhI tenA bharamA 23 hatA-te bhAgyeja mahelamAMthI bahAra nIkaLatA. pitAnA bhavananI upara teNe eka nATaya zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 magavatI sUtre , 9 6 nAda viladbhiriva mRdaGgamastakaiH mRdaGgAnAM mArdalAnAM mastakAnova mastakAni uparibhAgA staiH vAdyamAnai rityarthaH dvAtriMzatA abhinetavyapakAraiH pAtre va baddhAni dvAtriMzaddhAni taiH nATakaiH, nAnAvidhava (taruNI saMpavartitaiH anekavidha zreSThayuvatibhiH sampAditaiH 'ucanacicajnamANe uvanacicajjamANe ' upanRtyamAnaH upanRtyamAnaH, tamupAzritya nartanAn ' uvagijnamANe ugijjamANe ' upagIyamAnaH upagIyamAnaH, tadguNagAnAt 'unalAlijjamANe ubalAlijjamANe upalAlyamAnaH upalAlayamAnaH IpsitArthasampAdanAt paramasnehAcca pAusavAsA rata sarada hemaMta sisiravasaMta gimhapajjaMte chappiuU' mArada zrAvagAdiH saeva barSAtraH, zarat aztrayujAdiH, hemanto mArgazIrSAdiH ziziro mAghAdiH, vasantaH caitrAdiH grISmo jyeSThAdiH, tatatha maSTa vAsau varSArAtrazca zaracca, hemantaca, zizirazca vasantazceti mA varSA rAtrazaraddhemanta ziziravasantAste ca te grISmaparyantaHzceti karmadhAye kRtastAn SaDape RtUna 'jahAvibhave gaM mANamANe mANamANe kAlaM kAlethI. usameM 32 prakAra ke nATaka huA karate the, arthAt 32 prakArake abhinaya karane yogya viSaya yA to usameM nATakake rUpameM dikhAye jAte the, yA 32 pAtra usa nATyazAlA meM kAma karate the, isaliye 32 prakAra ke nATaka isa rUpase yahAM kahA gayA hai| ina nATakoM meM mRdaMga baDe jora 2 se bajA karate the. ina nATakoM ke karanevAlI sundara 2 aneka prakArakI zreSTha taruNa yuvatiyAM thiiN| inako lakSya karake nartakaloga nAcate the, aura inake (jamAlIke) guNagAna karate the, 'pAusavAsAratta0 ' prAvRTra - sAvana AdirUpa varSAkAla, kuvAra AdirUpa zaraskAla, mArgazIrSa AdirUpa hemantakAla, mAghAdirUpa zizirakAla, caitrAdirUpa vasantakAla aura jyeSThAdirUpa grISmakAla ina 6 kAlarUpa 6 RtuoMke yaha saba prakAra se yathAvibhava sukha bhogA karatA thaa| kisI bhI padArthakA zALA banAvI hatI temAM 32 prakAranA nADhako bhajavAtAM hatAM. eTale ke 32 prakAranA abhinaya karavA ceAgya viSaya kAMte temAM nATaka rUpe dekha!DavAmAM AvatA hatA athavA teA 32 pAtra te nATakazALAmAM kAma karatAM hatAM. te kAraNe ja ahIM " khatrIsa prakAranAM nATako " A pramANe kahevAmAM AvyuM che. te nATakAmAM ghaNAM ja jorathI mRgeA vAgyA karatAM hatAM, ane aneka suMdara taruNIe te nATako bhajavatI hatI. tenI sAme nakA nRtya karatA hatA ane gAyakA tenA guNagAna gAyA karatA hatAM. " pAusavAsArata0 prAvRt ( zrAvazu Adi varSAaNa) zaraRtu, Demanta Rtu, zizira, vasanta bhane auSma, A chae RtuonA saghaLA prakAranA sukhanA te peAtAnA vaibhatra pramANe anu " zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaicandrikA ThIkA za09303304 jamAlivaktavyanirUpaNam 407 6 6 mANe ' yathA vibhavena vibhavAnusAraM mAnayan mAnayan tadanubhAvamanubhavan kAlaM gAyana ativAhayan yApayan ityarthaH idve parisara gaMdhe paMcavihe mANussara kAmabhoge paccaNubhavamANe viharai ' iSTAn IpsitAn zabdasparzarasarUpagandhAn paJcavidhAn mAnuSyakAn manuSyayogyAn kAmabhogAn pratyanubhavan viharati - tiSThati, taraNaM khattiyakuMDaggAme nagare siMghADagatigaca ukkacaccara jAva bahujaNasadevA jahA unavAie jAna evaM pannavedha, evaM praruvei ' tataH khalu kSatriyakuNDagrAme nagare zRGgATake zRGgATakakalAkAre mArgavizeSe, trike trayANAM abhAva usake pAsa nahIM thA. aisA vaha puNyazAlI thA. manuSya ke liye apane jIvana meM jo kucha manoja pacendriyoMke viSaya bhoganeko cAhiyeve saba usake pAsa upasthita rahA karate the isa taraha yaha Ipsita zabda, sparza, rasa, rUpa aura gaMdha Adi pAMca prakArake kAmabhogoMko bhogatA huA apanA samaya vyatIta kara rahA thA, ki itanemeM usane kSatriyakuNDagrAma nagarake zRGgATaka, trika, catuSka Adi mArgoM para zramaNa bhagavAna mahAvIra ke Agamana kI bAtako karanevAle logoMne sunA ki brAhmaNakuNDagrAmanagara ke bAhara bahuzAlaka udyAna meM zramaNa bhagavAna mahAvIra padhAre hue haiM. aba isI saMbaMdha meM jo sUtrapATha AyA hai, usakI vyAkhyA isa prakAra se hai-' tapaNaM khattiyakuMDaragAme napare siMghADagatiyacaukacaccara jAva bahujaNasadeha vA jahA uvavAhae jAva evaM pannavei, evaM paruvei ' siMghADeke AkAra jaisA jo mArga hotA hai, usakA nAma zRGgA bhava karatA hatA. te ave puNyazAlI hatA ke koi paNa vastunA tenI pAse abhAva na hatA. pAMce indriyA dvArA je je viSaye manudhyeAne bhegavavA game che te saghaLA viSayA tenI pAse upasthita ja rahetA hatA A rIte icchita zabda, spa, rasa, rUpa ane gadha Adi pAca prakAranA kAmabhegene bhAgavata thake te peAtAnA kALa sumazAntipUrvaka vyatIta karatA hatA. eka divasa teNe kSatriyakuMDa gra ma nagaranA zrRMgATaka, trika, catuSka Adi mA para zramaNa bhagavAna mahAvIranA AgamananI vAta karatA leAkeAnA mukhethI sAMbhaLyuM ke brAhmaNakuMDagrAma nagaranI bahAra AvelA mahuzAlaka udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra padhAryAM che. A viSayane anulakSIne je sUtrapATha ApavAmAM AnyA che te sUtrapaTha tathA temAM vaparAyelAM padonI vyAkhyA A pramANe che-"tpnnN khattiyakuDagAme nayare siMghADagatiyaca ukkacaccara - vA jahA unavAie jAva evaM pannavedda, evaM parUve zrI bhagavatI sUtra : 8 jA bahujaNa ziMgoDAnA AkAranA Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 bhagavatIsUtre mArgANAM samAhAre trike, catuSke caturmArgasamAhAre evaM catvare yAvat caturmukha. mahApathapatheSu anekamArgeSu bahujanazabda itiyA, yatra zRGgATakAdau bahUnAM janAnAM zabdastatra bahujano'nyonyasya evamAruti iti vAkyArthaH, tatra ca bahujanazabdaH parasparAlApAdirUpaH, iti zabdo bAkyAlaMkAre, vA zabdo vikalpe, yathA aupapAti ke sUtre yAvat janavyUhaiti vA, janabola itivA, janakalakala iti vA, janomiritivA, janotkalikA itivA, jana sannipAta itivA, bahujanaH anyonyasya daka hai, tIna rAste jahAM para milate haiM, usa mArgakA nAma trika hai, cAra rAste Akara jahAM para milate haiM, aise mArgakA nAma catuSka hai. caupAlakA nAma catvara hai / yahAM para " yAvat" zabdase " caturmukhamahApathapatheSu" caturmukha, mahApatha aura patha ina mArgoM kA grahaNa kiyA hai / parasparameM AlApa karanevAle manuSyoMke jo zabda haiM ve bahujana zabdase yahA~ gRhIta hue haiM / " iti" zabda yahAM cAkyAlaGkArameM prayukta huA hai| tathA "vA" zabda vikalpArtha meM hai, aupapAtika sUtra meMjo isa viSa: yameM varNana AyA hai, vaha isa prakArase hai-jana samUhakA nAma janavyUha, janoMkI avyakta dhvanikA nAma janabola vacana vibhAga jisameM mAlUma paDe usakA nAma jana kalakala, ApasameM jahAM taka dUsarese TakarAnA ho jAye aisI bhIr3akA nAma janomi, manuSyoMke choTe samudAyakA nAma janautkalikA, dUsare dUsare sthAnoMse Aye hue manuSyoMkA ekatra honA isakA nAma jana sannipAta hai| sAmAnya rUpase kathana karanA isakA mArgane zRMgATaka kahe che. jyAM traNa rastA maLe che te jagyAne trika kahe che. jyAM cAra rastA AvIne maLe che te mArgane catuSka kahe che. cokane avara OMcha mahI" yAvata" 54thI "caturmukhamahApathapatheSu" bhaDApatha bhane patha, A mArgone grahaNa karavAmAM AvyA che. parasparanI sAthe vAtacIta kara. nArA manuSyanA avAjane ahIM "bahujana zabda " pada dvArA grahaNa karavAnAM mAvata cha. " iti " 56 mahI pAyA 42 33 55rAyuM che, tathA "vA" pada vikalapAthe vaparAyuM che. A viSayane anulakSIne aupapAtika sUtramAM je varNana karavAmAM AvyuM che te nIce pramANe che-- janasamUha eTale janambuDa, leke nA avyakata davaninuM nAma janabola, jemAM vacanavibhAga mAluma paDe evA ivaninuM nAma janakalakala, jyAM eka bIjA sAthe athaDAI javAya evI bhIDanuM nAma janermi, manuSyanA nAnA samudAyanuM nAma utkalikA ane jude jude sthAnethI AvIne ekaThAM thayelA lokenA samUhane janasannipAta kahe che. prajJA panA eTale ke sAmAnya rUpe kathana zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaattii0|09303304 jamAlivaktavyanirUpaNam evamAkhyAti, evaM bhASate, tatra janavyUhaH-janasamudAyaH bolA-avyaktavarNodhvaniH, kalakala: upalabhyamAnavacanavibhAgavizeSaH, UrmiH saMbAdhaH, utkalikA laghutaraH samudAyaH, sannipAtaH-aparAparasthAnebhyo janAnAmekatramelanam , evamu. ktarItyA prajJApayati sAmAnyataH AkhyAti, evaM prarUpayati vyaktaparyAyavacanato bhASate-kiM bhASate ? ityAha-' evaM khalu dezANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAva sampannU savvadarisI mAhaNakuMDaggAmassa nayarassa bahiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAva viharai ' evaM khalu bho devAnupriyAH ! zramaNo bhagavAn mahAvIra-Adikaro dharmasyAdikaH yAvat sarvajJaH sarvadarzI brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya bahiH bahuzAlake caitye yathApratirupaM yogyam avagraham AjJAm avagRhya gRhItvA saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati-tiSThati, 'taM mahapphalaM khalu nAma prajJApanA hai, aura vizeSa rUpase kathana karanA isakA nAma prarUpaNA hai / zRGgATaka Adi mArgoM para milakara manuSyoMne ApasameM kyA bAtacIta kI-isake liye ' evaM khalu devANuppiyA! samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAva samvannU savvadarisI mAhaNakuMDaggAmassa naya. rassa pahiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAva viharai' aisA sUtra kahA gayA hai-isameM yaha kahA hai ki zRGgATaka Adi mArgoM para khaDe hokara apAra janasamUhane ApasameM isa prakAra bAtacIta kI ki he devAnupriyo ! suno to sahI-zramaNa bhagavAna mahAvIra jo ki sarvajJa sarvadarzI haiM, aura dharmatIrthake AdikartA haiM, brAhmaNakuNDagrAma nagarake bAhira bahuzAlaka udyAna meM yathApratirUpa apagraha AjJAko lekara Thahare hue haiN| vahAM ve AtmAko tapa aura saMyamase bhAvita kara rahe haiN| 'taM karavuM ane prarUpaNA eTale vizeSa rUpe zragATaka adi mArgo para ekaThAM thaIne sozI pAta 42t| tA-" evaM gvalu devANupiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAva sampannU savvadarisI mAhaNakuDagAmasma nayarassa bahiyA bahumAlae ceie ahApaDiruvaM jAba viharai" zrRMgATa mAhi mAgI 52 amA 2DIan A pramANe vAtacIta karatA hatAM-- he devAnupiye! jarA sAMbhaLo. zramaNa bhagavAna mahAvIra ke je sarvajJa, sarvazI ane dharmatIrthanA AdikartA che, teo brAhmaNakuMDagrAmanagaranI bahAra AvelA bahuzAlaka udyAnamAM yathApratirUpa ( sAdhune 5) avagraha (AjJA-bAgavAnanI AjJA ) laine virAjamAna thayA che. tyAM teo AtmAne tapa ane saMyamathI bhAvita karI rahyAM che. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI devANupiyA ! tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jahA uvavAie jAva egAmi muhA khattiyakuMDaggAmaM nayaraM majjhaM majjheNaM niggacchaMti' bho devAnupriyAH! tat mahAphala khallu bhavati tathArUpAgAm ahaMtAM bhavatAM yathA aupapAtike pUrvAdhe 'STatriM. zattamaratre yAvat-yadA nAmagotrasyApi zravaNatayA, tadA kimuta vaktavyaM punarabhigamanabandananamaskaraNapatipacchanaparyupAsanayA ? yadA ekasyApi Aryasya suvacanasya zabdamAtrasya zravaNatayA mahAphalaM bhavati tadA kimuta vaktavyaM punarvipu. lasya samyagdarzanajJAnacAritrasvapasya arthasya grahaNatayA, tadgacchAmo devAnumiyAH ! amarNa bhagavantaM mahAvIraM vandAmahe namasyAmaH, ityAdi pratipAditaM tathaivAtrApi mahAphalaM khalu devANuppiyA! tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jahA uvavAie jAva egAbhinuhA khattiyakuMDaggAmaM nayaraM majjhaM majjheNaM niggacchaMti ' to he devAnupriyo ! tathArUpa arhanta bhagavantoMke japa nAma aura gotrake zravaNase jIvoM ko jaisA ki aupapAtika sUtrameM pUrvArdhameM 38 veM sUtrameM kahA gayA hai, ki mahAphala prApta hotA hai, to phira unake samakSa jAnA, unako vandanA karanA, unheM namaskAra karanA-unase prazna pUchanA aura unakI payupAsanA karanA, isase kitanA mahAna phala prApta na hogA-jaSa eka Aya evaM dhArmika suvacanake zravaNase jIva mahAphala prApta kara letA hai, to phira vipula samyagdarzana, samyagjJAna aura samya. kUcAritrarUpa arthake grahaNase honevAle mahAn phalake lAbhameM kyA kahA jA sakatA hai-vaha to anirvacanIya hai. isaliye cale aura he devAnupriyoM ! zramaNa bhagavAn mahAvIrako dhandanA kareM, unheM namana kareM "taM mahApphalaM devANupiyA! tahosvANa arahatANa bhagavaMtANa jahA upavAie jAva egAbhimuhA khattiyakuMDaggAmaM nayara majha maJjheNaM niggacchaMti" he devAnupriye ! je evA ahaMta bhagavAnanA nAma ane gotranA zravaNa mAtrathI mahAphalanI prApti thAya che ema kahyuM che, te temane vaMdana karavAthI, temane prazna pUchavAthI ane temanI paryuM pAsanA karavAthI, temane prazna pUchavAthI ane temanI payuM pAsanA karavAthI prApta thatA phaLanI to vAta ja zI karavI ! je eka Arya ane dhArmika suvacananA zravaNathI jIvane mahAphalathI prApti thAya che, te vipula samyagadarzana, samyaga jJAna, samyapha cAritrarUpa arthane grahaNa kasvAthI prApta thatA phaLanI to vAta ja zI karavI ! te te anirvacanIya che, tenuM te varNana karI zakAya tema nathI. te he devAnupriye ! cAle ApaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse jaIe ane temane vaMdaNa karIe. ItyAdi zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TI0 209 u0 33 904 jamAlivaktavyanirUpaNam 411 pratipattavyam / ekadizam ekAbhimukhAH-ekadizAbhimukhAH santaH janAH kSatriyakuMDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena nirgacchanti, 'niggacchittA' jeNeva mAhaNakuMDaggAme na pare jeNeca bahusAlae ceie. evaM jahA ubavAie jAva tivihAe pajju vAsaNAe pajjuvAsaMti' kSatriyakuNDagrAmanagarAt nirgatya yatraiva brAhmaNakuNDagrAmanagaramAsIt yatrai bahuzAlakaM caityamAsIt - tasminneva sthAne evaM pUrvarItyA yathA auSapAti ke pUrvArdhe aSTatrizattame sUtre yAvata upAgacchanti, upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandante namasyanti, vanditvA namasthitvA trividhayA paryupAsanayA paryupAsate / 'taraNaM tassa jamAlisa khattiyakumArassa taM mahayA jaNasadde vA jAva jagasannivAyaM vA suNamANasta vA ityAdi rUAse aupapAtika sUtra meM pUrvArdha 38 ve sUtra meM kahA gayA haivaisAhI kathana yahAM para bhI lagA lenA caahiye| isa tarahase ve sabake saba manuSya ApasameM vicAra kara eka dizAkI tarapha muMha kiye hue kSatriya kuNDagrAma nagarake ThIka bocovIca se hokara nikale 'jeNeva mA. haNakuMDaggAme nayare jeNeva bahusAlae ceie evaM jahA uvavAie jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti' aura nikalakara jahAM brAhmaNakuNDagrAma nagara thA, aura jahAM vaha bahuzAlaka caitya ughAna thA, vahAM para Aye aupapAtika sUtrake pUrvArdhake 38 veM sUtrake anusAra vahAM Akara unhoMne zramaNa bhagavAn mahAvIrako vandanA kI, namaskAra kiyA aura bandanA namaskAra kara-phira unhoMne unakI vividha paryupAsanAse upAsanA kii| 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa taM mahayA jaNasaI vA jevuM kathana aupAtika sUtranA pUrvArdhanA 38 mAM sUtramAM karavAmAM AvyuM che, te kathana ahIM paNa grahaNa karavuM. te badhA leke parasparanI sAthe A pramANe vAtacIta karatAM karatAM eka dizA tarapha (brAhmaNakuMDa nagara tarapha) mukha karIne kSatriyakuMDa nagaranI barAbara vacce vacce thaIne mahAvIra prabhunI pAse javAne bhATe 57yA. " jeNeva mAhaNakuDaggAme nayare jeNeva bahusAlae ceie evaM jahA uvAira jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti" bhane ta prAya kuMDagrAma nagara hatuM, jyAM bahuzAlaka citya hatuM tyAM AvI pahoMcyA. tyAM jaIne temaNe zuM karyuM te aupapAtika sUtramAM 38 mAM sUtramAM A pramANe batAvyuM che-tyAM jaIne temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdaNa karI, temane namaskAra karyA vaMdaNuM namaskAra karIne temaNe temanI vividhe (mana, vacana ane kAyAthI) papAsanA karI. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 bhagavatIsUtra pAsamANassa vA ayameyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA ' tataHkhalu tasya jamAle kSatriyakumArasya taM mahAntaM janazabdaM vA yAvat janavyUha vA, janavola vA, janakalakalavA, janomivA, janoktAlikAM vA, janasannipAtaM vA, zRNvato vA, pazyato vA ayaM vakSyamANaH AdhyAtmikaH AtmagataH Atmazrito yAvat cintitaH prArthitaH kalpitaH manogataH abahiH prakAzitaHsaMkalpaH tathA ca A. dhyAtmikA:-AtmagataH aGkurita iva 1 tadanu cintitaH punaH punaH smaraNarUpo vicAro dvipatrita iva 2 / tataH kalpitaH-saeva vyavasthA yuttaH-' imameva karidhyAmi' iti kAryAkAreNa pariNato vicAraH pallavitaiva 3 prArthitaH saeca iSTa rUpeNa svIkRtaH puSpita iva 4, manogataH saMkalpaH-manasi dRDharUpeNa nizcayaHjAva jaNasannivArya vA suNamAgassa vA pAsamANassa vA ayameyArUve ajjhasthie jAva samuppajijasthA' isake bAda usa kSatriyakumAra jamAlike usa mahAn janazabdako yAvat-janavyUhako, janabolako, jana kalakalako, janormiko, janotkalikAko aura janasannipAtako suna karake aura dekha karake yaha aisA AtmAzrita yAvat-cintita, prArthita, kalpita aura manogata vizeSaNovAlA saMkalpa utpanna huA-aGkuritakI taraha vaha prathama Atmagata huA, isa kAraNa use AdhyAtmika kahA gayA haibAdameM usa saMkalpako punaH punaH smaraNarUpa honese dvipatrita kI taraha cintita kahA gayAhai, "aba maiM ise hI karUMgA" isa prakArakI vyavasthAyukta honese use pallavita huekI taraha pallavita kahA gayA hai / prArthita isaliye use kahA ki-puSpita hue kI taraha vaha iSTarUpase svIkRta huA aura mhai|gt use isaliye kahA ki vaha manameMhI dRDha rUpase " tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta ta mahayA jaNamaI vA jAva janasannivAyaM vA suNamANassa vA pAsamANassa vA ayameyArUve ajjJathie jAva samapanjiyA " potAnA bhanI pa.seyI 52 thatai sonA mahAna na. zabdane, janamUhane, janalane, janakalakalane, jenemine, janalikAne ane janasannipAtane (A badhAM padane artha upara samajAvyuM che) sAMbhaLIne tathA nihALIne te kSatriyakumAra jamAline A prakArane AdhyAtmika, cintita prArthita, pita bhane bhanAgata kiyA2 mAvyo....... jema aMkura pahelAM jamInamAM dabAyelo rahe che, tema A vicAra prathama AtmAnI aMdara ja dabAyele rahyo tethI tene AdhyAtmika kahyo che. tyArabAda te saMkalpa (vicAra) hRdayamAM pharI pharIne AvavA lAgyo tethI dvipatritanI jema tene cihnita kahyo che. "have huM A pramANe ja karIza," A prakAranI zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaatthii0|09403304 jamAlivaktavyanirUpaNam ' itthameva mayA kartavyam ' iti vicAraH phalita iva 5, samudapayata-samutpannaH / tadevAi-'kiNaM ajja khattiyakRDaggAme nayare iMdamaheivA, khadamahei vA, mugudamahei vA, NAgamaheivA, jakkhamahei vA, bhUyamaheivA, kUvamaheivA, taDAgamahei vA ki khalu adya kSatriyakuNDagrAme nagare indramahaH-indrotsava itivA, skandamahaH kArtikeyotsavaH iti vA, mukundamahaH-vAsudeva mahotsava iti vA, nAga. mahaH-nAgamahotsava iti vA, yakSamahaH, yakSamahotsava iti vA, bhUtamahotsava iti vA, kUpamahotsava itiyA, taDAgamahotsava itivA, 'naI maheivA, dahamaheivA, pacaya maheivA, rukkhamaheivA, ceiyamaheivA, thUmamaheivA,' nadImahotsava itivA, idamahaH- idamahotsava itivA, parvatamahotsava itivA, vRkSamahotsava itivA. caitya mahaH-udhAnamahotsava itivA, stUpamahotsavaH iti vA vartate ? 'jaM NaM ee bahave nizcita rUpameM rahA ki mujhe aisAhI karanA yogya haiM / ataH phalita huekA taraha use manogata kaha diyA gayA hai / kaisA saMkalpa huA isI bAtako sUtrakAra kahate haiM-"kiNaM ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamaheivA, khaMdamaheivA, muguMdamaheivA NAgamahehavA, jakkhamaheivA, bhUyamaheivA, kUvamaheivA, taDAgamahe ivA0 " kyA Aja kSatriyakuNDagrAma nagarameM indrotsava hai ? yA kArtikeyotsava hai ? yA vAsudevotsava hai ? yA nAga mahotsava hai ? yA yakSa mahotsava hai ? yA bhUta mahotsava hai ? yA kUpamahotsava hai ? yA tAlAba mahotsava hai? yA nadI mahotsava hai ?yA hRda. mahotsava hai ? yA parvata mahotsava haiM ? yA vRkSa mahotsava hai ? yA caitya mahotsava hai ? yA udyAna mahotsava hai ? yA stUpa mahotsava hai ? "jaMNaM vyavasthAyukta thavAthI tene palavita thayelI latA sAthe sarakhAvyA che. te vicArane prAti kahevAnuM kAraNa e che ke purupayukta thayelI latAnI jema te vicAra ISTa rUpe svIkRta thayA. tene mane gata kahevAnuM kAraNa e che ke te vicAre manamAM ja daDha sthAna jamAvyuM hatuM-hajI teNe keInI pAse te vicAra prakaTa karyo na hato. tethI phalita thayelI latAnI jema tene manogata kahevAmAM Avyo che. have sUtrakAra e prakaTa kare che ke tene ke vicAra Avyo " kiM NaM ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahei vA, khaMdamahei vA, muguda. mahehavA, NAgamahei vA, jakhamahei vA, bhUyamahei vA, kUpanahei vA taDAgamaheivA" zuM Aje kSatriyakuMDagrAma nagaramAM Idrotsava che? ke kArtikeyAtsava che ? ke vAsudevatsava che? ke nAgamahotsava che? ke yakSamahotsava che? ke bhUtamahesava che? ke kapa mahotsava che? ke taLAva mahotsava che? ke nadIne maho. sa cha ? hai hai ( 12) no bhatsa che, pata mahotsava cha? ke vRkSa mahotsava che? ke citya mahotsava che? ke udhAna mahotsava che? ke zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 bhagavatI sUtre uggA bhogA, rAinnA, ikkhAgA, NAyA, koravyA, khattiyA, khattiyaputtA, bhaDA, bhaDatA jahA uvatrAie jAna satthavApyabhizyA vhAyA kayavalikammA jahA uvavAie jAna giggacchati' yat yasmAt kAraNAt khalu ete bahavaH ugrAH umrajAtIyAH, bhogAH - bhogajAtIyA, rAjanyAH- bhUpatayaH, ikSvAkatraH ikSvAkuvaMzo - dravAH, nAgAH- nAgavaMzodbhavA kauravAH- kuruzodayAH, kSatriyAH kSatriyaputrAH bhaTA bhaTputrAH yathA aupAtike pUrvArdhe aSTatriMzattame sUtre yAvat brAhmaNAH yodhAH, mallakina, lecchakinaH rAjavizeSAH anye ca bahavaH rAjezvara talavaramAmbika kauTumbikebhyazreSThi senApatisArthavAhamabhRtayaH tatra rAjAnaH sAmantAH IzvarAH yuvarAjadayaH talavarAH rAjavallabhA, mADambikAH sannivezavizenAyakAH, kauTumbikAH katipayakuTumvanAyakAH ibhyAH ibhyo- hastI, tatparimitadhanarAziyuktAH, zreSThinaH - nagaramadhAnavyavahAriNaH senApatayaH - senAnAyakAH sArthavAhA:- vyApArAya sArthasya dezAntaranevAraH ityAdayaH snAtAH kRtavaLi karmANaH - trAyasAdibhyo dattAnnabhAgAH yathA aupapAtike pUrvArddha aSTatriMzattamamUtre ee bahave uggA, bhogA, rAinnA, ikkhAgA, NAghA, koravyA0 ' jo ye ugra jAtIya, bhogajAtIya rAjA tathA ikSvAkuvaMzI, nAgavaMzIya, kuruvaMzIya kSatriya, kSatriyaputra, bhaTa, bhaTaputra, tathA aupapAtika sUtrake pUrvA dharme 38 ve sUtra ke anusAra yAvat brAhmaNa, yotrA, mallakI, lecchakI vizeSa rAjA, tathA aura bhI ye aneka sAmanta, yuvarAja, talavara-rAjavallabha, mADambika - sanniveza vizeSake nAyaka, kauTumbika - katipaya kuTumboMke nAyaka hasti parimita dhana rAzivAle zreSThIjana, nagarapradhAna vyavahArIjana, senApati-senAnAyaka evaM vyApArake nimitta janasamudAyo dezAntara meM le jAnevAle sArthavAha, snAna karake, balikarma karakebAyasAdikoMke liye annakA vibhAga vitaraNa karake, 'jahA- ubavAie' stUpa bhaDotsara che ? jaM NaM para bahane ugA, bhogA, rAinnA, ikkhAgA, jAyA, korabA0 " khAne se teyo bhotsava che yA matIya bhane loga. jAtIya rAjA tathA IkSvAku'zIya, nAgavaMzIya, kuruva'zIya, kSatriye, kSatriyaputre bhaTA, bhaTaputrA, tathA aupapAtikasUtranA pUrvAdha nA 38 mAM sUtramAM kahyA pramA zenA brAhmaNeo, yeodheo, mahADI, berachaDI sAdi latinA bone, tathA jIla yazu ne sAmateo, yurAne tavare (rAlo ), bhaangmi| ( snniveza vizeSanA nAyakA), kauTumbikA ( keTalAka kuTuMkhanA nAyaka ), hastipari mita dhana rAzivALA zeThIyAo, nagara pradhAna vyavahArIjana, sena pati ane sArthavAhA ( vyApAra nimitte janasamudAyane paradezamAM lai janArA ) snAna karIne tathA lakama karIne-kAgaDA Adine mATe annanA vibhAganuM vitaraNa zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prameya sandhikA ttii0|09u033 sU0 4 jamAlivaktavyanirUpaNam yAvat kRtakautukamaMgalapAyazcittAH kRtaM kautukaM mapItilakAdikam , maGgalamakSatAdirUpama , etaddvayameva prAyazcitta-duHsvapnAdi prazamakatvenAvazyakaraNI. yAtvAt yaiste tathA ' sirasA kaMThe mAlakaDA' zirasi kaNTheca mAlakarA:-kRta. mAlAH dhRtamAlA ityarthaH AviddhamaNisuvarNAH ? ityAdi vizeSaNaviziSTA nirgacchanti ? kimartha nagarAha bahirgacchantIti bhAvaH / ' evaM saMpehei, saMpehitA, kaMcuijapurisaM sahAvei sadAcittA evaM kyAsI' evam uparyuktarItyA jamAli: saMpakSa ne vicArayati, saMprekSya vicArya kancukipuruSam antaHpuranivAsinaM puruSavizeSa zabdayati-Ahvayati, zabdayitvA evaM vakSyamANapakAreNa abAdIta 'kiNaM devANuppiyA ! ajja khattiya kuDaggAme napare iMdamaheivA jAna nigga aupapAtika mUtrake pUrvArdhame 38ve sUtra meM kahe anusAra "kRtakautuka maMgala prAyazcittAH' maSItilaka AdirUpa kautuka aura akSatAdirUpa maMgalako jo ki duHsvapna Adike prazamaka hone se avazyakaraNIyarUpa kahe gaye haiM karake tathA 'sirasA kaMTe mAlakaDA' mastaka aura galemeM mAlAoMko dhAraNa karake " AviddhamaNipluvarNAH" tathA maNibhUSita suvarNahAroMko pahira karake jA rahe haiN| arthAt ye sabake saba kisa kAraNa nagarase bAhara nikala rahe haiM ? ' evaM saMpeheha 'aisA usa kSatriyakumAra jamAline vicAra kiyA. (saMpehittA kaMcuijjapurisaM saddAvei') vicAra karane ke bAda phira usane kaMcuko puruSako arthAt-antaHpura nivAsIjana ko bulAyA ? 'sadA. vittA evaM vayAnI' bulA karake usase usane aisA kahA-'kiNaM devANuppiyA? ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahehavA, jAva niggacchaMti' 4zane, "jahA ubavAie " tathA mo55Ati snA puurvaadh| 3. mAM sUtrA nusAra "kRtakauturumaMgalaprAyazcittAH" bhaSIti mA3i5autura bhane sakSata Adi rUpa maMgaLa karIne (A banne vidhi duHsvama AdinI prazamaka hovAthI avazya 421 // yAya manAya che), tathA "sirasA kaMThe mAlakA" bharata bhane ma bhAjAyA ghAra zane, " AviddhamaNisuvarNA" tathA bhali. jaDita suvarNa hArane dhAraNa karIne jaI rahyA che? kahevAnuM tAtparya e che , A win 42nAranI 52 47 2dyA cha ? "evaM saMpeheDa" kSatriyabhAra samAvinA bhanamA se prA2ne viyA2 mAvyA. "saMhitA kaMcaijjapurisaM sahAvei" mA pramANe viyA2 mAthI to yuddhInane (santa pu2 nivAsI nA2ne) mAsAvyA. "sahavittA evaM vayAsI' bhane teNe tene A temaNe pUchayuM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre cchati ' he devAnupriyA: ! ki khalu adhaH kSatriyakuNDagrAme nagare indramahotsavAdayaH santi, yat yasmAtkhalu kAraNAt ete bahavaH ugrAdayaH ekadizAbhimukhAH naga rAt nirgacchanti ? 'tae NaM se kaMcuijjapurise jamAliNA khattiyakupAreNa evaM pUrvoktarItyA uktaH san hAtuSTaH ' samamassa bhagavazrI mahAvIrassa AgamaNagahiyaviNicchae karayala jAva kaDe jamAli khattiyakumAraM jaeNaM vijae baddhAvei, ghaddhAvettA evaM bayAsI' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya AgamanagRhItavinizcayaH Agamane gRhIta:-kuto vinizcayo nirgayo yena sa tathA, karatalayAvat parigR. hotaM zirasAvarta masta ke'JjaliM kRtvA jamAli kSatriyakumAraM jayena vijayena varddhayati, ' jayantu bhavantaH vijayantAM bhAntaH' ityevamAzIrvacanena bhagavataH samA. gamanam vanena taM jamAli barddha yati / vayitvA evaM vakSamANaprakAreNa AdIt he devAnupriya ! Aja kSatriya kuNDagrAma nagarameM kyA koI indrotsava hai yA yAvat stUra mahotsava hai ki jisa kAraNase ye ugrajAtIya Adi puruSa eka dizAko taraphaTakaTakI lagAkara nagarase bAhara jA rahe haiM? 'taeNaM se kaMcuijjapurise, jamAliNA khattiya kumAreNaM evaM butte samANe hatuDhe 'kSatriyaputra jamAlise isa prakAra pUchA gayA vaha antaHpurakA kaMcukI puruSa bar3A khuza huA aura Anandita citta hokara usane 'sama. jassa bhagavao mahAvIrassa AgamaNAhiyaviNicchae' zramaNa bhagavAna mahAvIrake AgamanameM kRta nirNayase 'karayala jAva kaDa jamAli khattiyakumAraM jaeNaM vijaeNa baddhAvei ' donoM hAthoMkI aMjaliko mastaka para karake kSatriyakumAra jamAliko jaya vijaya zabdoM ke uccAraNapUrvaka vadhAI dI arthAt-he deva ! ApakI jaya ho. ApakI vijaya ho' ima fNaM devANuppiyA ! ajja khatti yaku DaggAme navare iMdamahei vA, jAva niti" vAnupriya ! zumA kSatriya yAma nAma chandranA mahAbhava che ke stUpamahensara paryantane uparyukta kaI mahotsava che? evuM te zuM kAraNa che ke A ugra jAtiya Adi puruSe eka ja dizA tarapha mukha 4za 14 2 // cha ? " taraNaM se kaMcuijjapurise jamAliNA khattiyakumAreNaM evaM vutta samANe hadvatuTe " kSatriyabhAra mAlI dvaa2| ma pramANe pUchAmA AvatAM te aMtaHpurano paricAraka kaMcukI jana ghaNuM ja harSa ane saMtoSa pAme. ta tithe "sanaNarasa bhagavao mahAvIrassa AgamaNAhiyaviNicchae" zramaNa bhagavAna mahAvIranuM mAgamana vaan| niya rIne "karayala jAya kaTa jamAli khattiyakumAra jaraNaM vijaeNaM baddhAve" bhanne thinI mAsinI mastaka para rAkhIne kSatriyakumAra jamAlIne jayavijaya zabdanA uccAraNapUrvaka zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA 2094033604 jamAlivaktavya nirUpaNam 417 4 -' No khalu devANuppiyA ! ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahei vA jIva niggacchati' bho devAnupriyAH ! no khaLu adya kSatriyakuNDagrAme nagare indramaho - svAdayo vartante yadartham ugrAdayaH kSatriyakuNDagrAmAt nirgacchanti, apitu - evaM khalu devANupiyA ! ajja samaNe bhagavaM mahAvIre jAva savvannU savvadarisI mAhaNakuMDaggAmassa nayarassa vahiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM uggahaM jAba viharas ' bho devAnumiyAH ! evaM khalu ugrAdInAM kSatriyakuNDagrAmAt nirgamane ayaM heturvartate yat adya zramaNo bhagavAn mahAvIro yAvat AdikaraH sarvajJaH sarvadarzI brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya bahiH bahuzAlake caitye yathApratirUpam avagrahaM yAvat gRhItvA saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati - tiSThati / 'taeprakAra ke AzIrvAda vacanoMkA uccAraNa karate hue bhagavAn ke Agamana kI sUcanA usa jamAliko dI. aura de karake phira usane aisA kahA - ' No khalu devANupiyA ! ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamaheivA, jAtra nigacchati' he devAnupriya ! Aja kSatriya kuNDagrAma nagara meM indrotsava Adi kucha bhI nahIM hai, ki jisake nimitta ye ugrAdika kulake loga kSatriya kuNDagrAma nagara se nikala rahe haiM, apitu evaM khalu devANupiyA | ajja samaNe bhagavaM mahAvIre jAva savvannU savvadarisI mAhaNakuMDaggAmassa nayarassa bahiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM uggahaM jIva viharai ' he devAnupriya ! ina ugrAdikoMke kSatriya kuNDagrAmase nikalane meM kAraNa yaha hai, ki Aja zramaNa bhagavAn mahAvIra jo ki dharmatIrtha ke AdikartA haiM, sarvajJa aura sarvadarzI haiM, brAhmaNa kuNDagrAma nagarake bAhara bahuzAlaka udyAna meM yathApratirUpa avagrahako prApta kara saMyama aura tapase apanI vadhAi dIdhI. eTale ke 'he svAmI ! ApanA jaya thAva, ApanA vijaya thAva A prakAranA AzIrvAda vacanAnuM uccAraNa karIne teNe tene bhagavAna mahAvIranA AgamananA A pramANe samAcAra dIdhAM dd " " No khalu devANupiyA ! ajja khattiyakuMGaggAme nayare iMdamahei vA, jAba nigacchaMti " he lahanta ! yAne kSatriyahuugrAma nagaramA Indramahotsava mAhi kai paNa nathI, ane evA kAi mahAtsavane kAraNe A badhAM leAkeA kSatriyakuMDa nagaranI bahAra kA rahyA nathI. parantu " evaM khalu devANupiyA ! ajja samaNe bhagavaM mahAvIre jAva sabbannU, savvarisI mAhaNa kuMdagAmahasa nayarassa bahiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM ugAhaM jAva viharai " he devAnupriya ! tethe mA kAraNe Aje kSatriyakuMDagrAma nagaranI bahAra nIkaLI rahyA che-Aje dharmatInA AdikAM, sarvajJa ane savA~darzI zramaNa bhagavAna mahAvIra brAhmaNakuMDa grAma nagaranI bahAranA khahuzAlaka udyAnamAM yathApratirUpa avagrahane prApta karIne ( sAdhune bha-53 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUkSe NaM ee bahave uggA bhogA jAva appegaiyA baMdaNavattiyaM jAva niggacchaMti' satakhalu tasmAtkAraNAt ete bahayaH ugrAH, bhogAH, yAvat rAjanyAdayaH apyeke zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM bandanavRttikaM yAvat-apye ke pUjanavRttikam-sevArtham evaM saskArayattikam-satkArArtham , sammAnattikam-sammAnArtham , darzanavRttikam darzanArtham , kautUhalavRttikam-kautUhalArtham , apUrvadRSTadarzanArtham ityarthaH apyeke arthavinizcayahetvazrutAni AgamarahasyAni zroSyAmaH ityAzayAH, zrutAni ni: zaGkitAni kariSyAmaH ityAzayAH apye ke arthAn , hetUna, kAraNAni, vyAkaraNAni prakSyAmaH ityAzayAH, apye ke sarvataH samantAt muNDo bhUtvA agArAt anagAritA prajiSyAma ityAzayAH, apye ke pazcAnuvatikaM saptazikSAtikam , dvAdazaAtmAko bhAvita karate hue virAjamAna haiN| 'taeNaM ee bahave uggA bhogA jAva appegaiyA baMdaNavattiyaM jAva niggacchaMti' isa kAraNa ye aneka ugrajAtiyoM, aneka bhogajAtiyoM yAvat rAjanyAdijanoM meM se kita. neka jana zramaNa bhagavAna mahAvIrako bandanA karane ke liye, yAvatU kitaneka unakI sevAke liye, kitaneka unakA satkAra karaneke liye, kitaneka unakA sanmAna karaneke liye, kitaneka kautUhalavaza unheM dekhane ke liye, kitaneka unakA darzana karane ke liye, kitaneka unase azruta Agamake rahasyoMko sunaneke liye aura zruta Agamake rahasyoM ko nizaGkita karaneke liye, kitaneka arthako nizcaya karAnevAle amuka 2 kAraNoMko pUchane ke liye jA rahe haiM, tathA kitaneka sarva prakArase muMDita hokara agAri avasthAke parityAga karanese anagArI dazAko dhAraNa karaneke mATe Avazyaka evI AjJA laIne) saMyama ane tapathI pitAnA AtmAne sAvita 42ta vimAna thA che. "taeNaM ee bahave uggA bhogA jAva appegaiyA vaMdaNavattiyaM jAva niggacchati" te 46Ne sAmane natIya, gajAtIya ane rAjAo vagere lekamAMthI keTalAka le ke zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdaNa karavA nimitte, keTalAka temanI sevA karavAne mATe, keTalAka temane satkAra karavA nimitte, keTalAka temanuM sanmAna karavA nimitte, keTalAka kautuhalavaza temane jovA mATe, keTalAka temanAM darzana karavA mATe, keTalAka temanI pAse azrata AgamanA rahasyone sAMbhaLavAne mATe ane zrata Agamana rahasyane niHzaMkita karavAne mATe, keTalAka arthane nizcaya karAvanArA amuka amuka kAraNe pUchavAne mATe tathA keTalAka muMDita thaIne gRharAvasthAne pazi. tyAga karIne aNagArAvasthA dhAraNa karavAne mATe, tathA keTalAka bAra vatavALI agArAvasthA dhAraNa karavAne mATe jaI rahyA che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaattii0|093033suu04 jamAlivaktavyanirUpaNam 419 vidhaM gRhidharma pravrajiSyAmaH ityAzayaH, apyeke jItametat iti kRtvA snAtAH kRtabalikarmANaH kRtakautukamaGgalamAyazcittAH zirasA kaNThemAlakRtA aviddhamaNi. suvarNAH kalpitahArArddha hAratrisarapalambamAlambamAnakaTisUtrasukRtazobhA'. bharaNAH, pravaravastraparihitAH, candanolliptagAtrazarIrAH, apyeke hayagatAH, evaM gajagatAH, rathagatAH, zivikAgatAH, syandamAnikAgatAH apyeke pAdavihAracAriNaH, puruSavAgurAparikSiptAH, mahatA utkRSTasiMhanAda-bolakalakalaraveNa prakSubhitaM samudraravabhUtamiva nagaraM kurvantaH kSatriyakuNDagrAmAt nagarAnnirgacchanti / liye aura kitaneka 12 vratoMvAlI agAra avasthAko dhAraNa karaneke liye jA rahe haiM, tathA kitaneka "inake pAsa jAnekA yaha hamArAvyavahAra hai" isa Azayase snAna karake bali karma-vAyasAdikoM ke liye annAdi kA bhAga dene rUpa karake, kautuka maMgala rUpa prAyazcitta karake, mastaka aura kaMTameM mAlAoMko pahira karake, maNi. nirmita suvarNahAroMse alaMkRta hokarake, hAra, arddhahAra, tIna laravAlA hAra, laMbA laTakatA huA hAra, kaTisUtra, ina sabase apanI 2 zobhA dhanA karake, sundara 2 kImatI vastroMko pahira karake, candanase zarIrako carcita karake jA rahe haiM,tathA kitaneka ghor3oM para, kitaneka hAdhiyoM para, kitaneka rathoM para, kitaneka zivikAoM para, kitaneka syandamAnikAoM(pAlakhI) para, baiTha karake tathA kitaneka paidala cala karake aura kitaneka ApasameM ekatrita ho karake bar3e bhArI utkRSTa siMhanAda jaise nAdoM ko karate hue, kSatriya kuNDagrAma nagarase nikala rahe haiN| janatAkI gamana kAlakI tathA keTalAka "temanI pAse javAne amAro vyavahAra che ema mAnIne snAna karIne, balikarma karIne, kAgaDA vigerene anna Adi devA rUpa kautukamagalarUpa prAyazcitta karIne, mastaka ane kaMThamAM mALA paherIne, maNinirmita suvarNahArothI vibhUSita thaIne, hAra, adhahAra, traNa sara ha 2, lAMbe laTakato hAra, ane kaTisUtrathI pitAnI zobhAmAM abhivRddhi karIne, suMdara suMdara kImatI vastro paherIne, ane zarIra para candananuM vilepana karIne jaI rahyA che. keTalAka ghoDA para, keTalAka ddaathii| 52, 8 / 4 2thamAM, 2 zima (pAsapI) bhAM, mana 8. lAka skandamA nakAmAM besIne ane keTalAka pagapALA cAlatAM cAlatAM jaI rahyA che. keTalAka eka bIjAnI sAthe maLIne ghaNA bhAre utkRSTa siMhanAda je nAda karatAM karatAM, te keTalAka spaSTa devanIo karatAM karatAM, ane keTalAka kalakala nAda karatAM kSatriyakuMDa nagaramAMthI nIkaLI rahyA che. gamana karatAM lokonA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 bhagavatI sUtre 0 'tara NaM se jamAlI khattiyakumAre kaMcuijjapurisassa aMtie eyamahaM soccA nisamma * koDa biyapura se saddAvei ' tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH kaJcuki puruSasya antike samIpe etamarthaM bhagavataH samAgamanarUpaM zrutvA nizamya -hRdi avadhArya hRSTatuSTaH atyantaharSatoSayuktacittaH san kauTumbikapuruSAn AjJAkAripurupAn zabdayati-Ahvayati, 'saddAvittA evaM kyAsI' zabdayitvA - AhUya evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt - khippAmeva bho devANupiyA ' cAuraghaMTaM AsarahaM juttAmeva uha ubavittA mama eyamANattiyaM paJcapiNaha ' bho devAnupriyAH ! kauTuisa AvAja se aisA mAlUma hotA hai, ki sArAkA sArA nagara prakSubhita samudrakI garjanA se vyAkulita jaisA bana gayA hai / 'taeNa se jamAlI khattiyakumAre kaMcuijjapurisassa aMtie eyama soccA nisamma haTTa * koDuMbiya purise sahAveha ' isa prakAra se kSatriyakumAra jamAlIne jaba antaHpura niyukta usa paricAraka kaMcukI puruSake mukhase aisA sunA taba usI samaya usane isa arthako hRdayameM dhAraNa karake aura AnaMdita bana karake apane kauTumbika puruSoMko AjJAkArI naukaroko bulAyA -' sadAvittA evaM vayAsI' aura bulAkara unheM isa prakA rakI AjJA dI - 'khipAmeva bho devANupiyA ! cAugghaMTa' AsarahaM juttAmeva uvaveha' he devAnupriyo ! bahutahI zIghra cAra ghaMToMvAle azvarathako tuma taiyAra karo arthAt jA ratha ghor3oMke dvArA calAye jAneke yogya hai usa rathako ghoDe jotakara yahAM upasthita karo, 'uvadvavittA mama eya mANatiyaM paccapiNaha ' jaba vaha yahAM upasthita ho jAve, taba hameM 0 avAjathI evuM lAge che ke samagra zahera kSubdha samudranI garjanAthI jANe ke byADusita janI gayu che. "tapaNaM se jamAli khattiyakumAre kaMcuijjapurisarasa vyAkulita khanI atie eyamaTThe soccA nisamma haTThatuTTa0 koDu biya purise sahAvei " mataHpuranA ricAraka kauMcukIjana pAsethI A vAta sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlIne atyaMta harSa ane sASa thayA. pulita hRdaye te vAta sAMbhaLIne ane hRdayamAM dhAraNa karIne teNe kauTuMbika puruSone AjJApAlaka nAkarAne melAvyA. " sadAvittA evaM vayAsI " mAsAvIne tethe tebhane AjJA irabhAvI. " " khippAmeva bho devANupiyA ! cAumghaTaM AkharahaM juttAmeva uduveha ' hai devAnupriyA ! ghaNI ja jhaDapathI cAra ghaTaDIvALA azvarathane taiyAra karo. eTale ke gheADA joDelA rathane jaldImAM jaldI joDIne ahIM upasthita karI. ubadubittA mama eyamANattiyaM paccatpiNa " bhane tene upasthita hane bhane 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0309u033 sU0 4 jamAlivaktavyanirUpaNam 421 mbikapuruSAH ! kSiprameva zIghrAtizIghrameva cAturghaNTaM caturghaNTA yuktam azvastham azvabAhyaratham yuktameva pravarabalIvAdinA saMyojitameva upasthApayata, upasthApya mama etAm mAjJaptim-AjJAm pratyarpayata-parAvarta yata / 'tae NaM te koDubiya purisA jamAliNA khattiyakumAreNaM evaM vuttA samANA jAva paJcappiNaMti' tataH khalu te kauThumvikapuruSAH jamAlinA kSatriyakumAreNa evamuktarItyA uktA AjJaptAH santo yAvat kSiprameva cAtughATam azvarathaM yuktameva upasthApya jamAlerAjJapti pratyarpayanti, ' tae NaM jamAlI khattiyakumAre jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA hAe kayavalikamme jahA ukvAie parisA vagao tahA bhANiyam ' tataH khalu jamAliH kSatriyakumAro yatraiva majjanagRhamAsIt tatraiva upAgacchati, upAgatya snAtaH kRtabalikarmA vAyasAdibhyo dattAnnabhAgaH yathA koNikasya isakI khabara do. 'taeNaM te koDubiyapurimA jamAliNA khattiyakumAreNa evaM buttA samANA jAva paccappiNaMti ' isa prakAra kSatriyakumAra jamAline jaba una kauTumbika puruSoMse kahA to unhoMne bahutahI zIghra. tAse cAra ghaMToMvAle rathako ghoDe jotakara taiyAra kara diyA. aura taiyAra hotehI usakI khabara jamAlike pAsa bheja dii| 'taeNaM jamAlI khattiya kumAre jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai' khabara milate hI vaha kSatriyakumAra jamAli jahAM snAna ghara thA vahAM gayA- uvAgacchittA pahAe kayavalikamme jahA uvavAie parisA vaNNao tahA bhANiyavvaM' yahAM jAkara usane snAna kiyA, balikarma kiyA-vAyasAdikoMke liye anna vitarita kiyA, aupapAtika sUtra meM jaisA varNana pUrvArdhameM 48 veM mI pAyA31. " taeNaM te koDubiyapurisA jamAliNA khattiyakumAreNa evaM vuttA samANA jAva paJcappiNaMti" kSatriyabhAra samAlInI sAmAjJA sAMbhaLIne te kauTuMbika puruSe ghaNe harSa ane saMtoSa pAmyA. temaNe ghaNI ja jhaDapathI cAra ghaMTaDIvALA rathane ghaDA joDIne taiyAra karyo. ane te rathane mahelanI bahAranI upasthAnazALAmAM Ubhe rAkhIne jamAlIne khabara ekalI hai " mApanI mAjJAnusAra azvaratha tayAra 4rIna upasthita yo cha. " taeNaM jamAlI khattiyakumAre jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchada" 2tha taiyAra thavAnA samAcAra maLatAM ja kSatriyakumAra jamAlI jyAM snAnagRha hatuM tyAM gaye. " uvAgacchittA hAe kathabalikamme jahA upavAie parisA vaNNao tahA bhANiyavvaM" tyAM jaIne teNe snAna karyuM, tyArabAda balikarma karyuM eTale ke kAgaDA Adine mATe annanuM vitaraNa karyuM. bAkInuM samasta varNana aupapAtika sUtranA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 bhagavatI sUtre apapAti ke pUrvArdhe'STacatvAriMzattame sUtrai parSavarNake bhaNitastathaiva atrApi bhaNitavyaH tathAcoktam aupapAtike - 'agagaNanAyaga- daMDanAyagarAI -sara- talavara - mADaMbiya koDuMbiya - inbhaseTThi - segAvai - satyavAha - duya - saMdhivAlasaddhi saMparivaDe ' iti, aneke gaNanAkA ye matyaiva mahattarAH, daNDanAyakAH- rAjyatantraparipAlakAH, rAjAnaH- mANDalikAH, IzvarAH - yuvarAjapadasiktAH, talavarAH parituSTabhUpapradatta paTTabandhavi bhUSita rAjasthAnIyAH, mADambikA:- paJcazatagrAmAdhipAH, chinnamaDambAdhipA vA, kauTumbikAH - bahukuTumba poSakAH 1 ibhyAchastiparimitadhanarAzimantaH, sUtrameM kauNikakI pariSadAkA kiyA gayA hai vaisAhI varNana yahAM para kara lenA cAhiye - aupapAtika sUtrameM vaha varNana isa prakAra se kahA gayA hai- 'aNega' gaNanAyaga-daMDa nAyaga - rAIsara-talavara - mADaMghiya - koDuMbiya inbha - seTThi - seNAvai-satthavAha dUya saMdhivAla - saddhiM - saMparibuDe' prakRti se hI jo bahuta bar3e hote haiM, ve gaNanAyaka haiM, rAjataMtra ke jo paripAlaka hote haiM ve daNDanAyaka haiM, mANDalika rAjAoMkA nAma rAjA hai, yuvarAja padameM abhiSikta huoMkA nAma Izvara hai, jinheM saMtuSTa hue rAjAoM dvArA paTTabandha kiyA jAtA hai, aise rAjasthAnIya vyakti talavara kahe jAte haiM, pAMcasau gAMva ke jo adhipati hote haiM ve mADambika haiM, aneka kuTumboMke jo paripoSaka hote haiM ve kauTumbika haiM, jinake pAsa hAthI pramANa dravyarAzi hotI hai, ve ibhya haiM, suvarNake paTTabandhase jinakA pUrvInA 48 mAM sUtramAM ApavAmAM Avela keNikanI pariSadAnA varNana pramANe samajavuM aupapAtika sUtramAM te varNana A pramANe kareluM che. " aNe gaNanAya - daMDanAyaga-Isara - talavara - mADa biya - koDuMbiya ima-seTThiseNAbai-satthavAha - dUya-saMdhivAla - saddhi - saMparicuDe " prakRtithi ja je ghaNA meATA hai!ya che-samUhanA AgevAna hAya che tene gaNanAyaka kahe che. rAjataMtranA je paripAlaka hAya che, temane 'DanAyaka kahe che. mAMgalika zAone rAjA kahe che. yuvarAja pade jene abhiSeka thayelA hAya che tene izvara kahe che. jenI sevAmAMthI sahateASa pAmIne jemane rAjA dvArA padmabaMdha karavAmAM Avela hAya che, evI zajasthAnIya vyaktine talavara kahe che. pAMca sA gAmanA pepatine mA'trika kahe che. aneka kuTu enA pApioSaka puruSone kauTuMbika kahe che. jenI pAse hAthIpramANu dravyarAzi hoya che, tene ilyu ' kahe che. suvaNunA padmamaSathI jenuM mastaka vibhUSita rahe " zrI bhagavatI sUtra : 8 -- Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re prameSacandrikAhIza09403304 jamAlivaktavyanirUpaNam 423 zreSThinaH hiraNyapaTTasamalaGkRtamUrdhAno nagarapradhAnavyavahartAraH, senApatayaHsainyanAyakAH, sArthavAhAH-lAbhArtha dezAntare gacchatAM sArthadAnena dravyadAnena ca sahAyakartAraH, dUtAH rAjAdezanivedakAH, sandhipAlAH rAjyasImArakSakAH taH sAdha saMparitaH-pariveSTitaH iti / atra viSaye aupapAtikasUtre kvacit kvacita patAdRzaH pATho labhyate, tathAhi___aNegagaNanAyagadaMDanAyagarAIsaratalavaramADaMbiyakoDuMbiyolaggamaMtimahAmaMtigaNayadobAriyaamaccaceDapIThamahanagaranigapa se hisatyavAhadUthasacivAlasaddhi saMpaDibuDe / tatrai vyAkhyA . - aneke ye gaNanAyakAH prakRti mahatarA, daNDanAyakAH tantrapAlAH rAjAno mANDalikAH, IzvarAH-yuvarAjAH, talavarAH saMtuSTanagarapatipadattapaTTavandhavibhUSitAH rAjasthAnIyAH mADambikA:chinnamaDambAdhipAH kauTumbikA:-katipayakuTumbasvAminaH, avalagakAH sevakAH, mastaka vibhUSita hotA hai, aise nagara pradhAna vyavahArIjana zreSThI kahA lAte haiM, senAke jo nAyaka hote haiM, ve sainyanAyaka haiM, lAbhake liye dezAntara jAnevAloMko jo sAtha dene se athavA dravya denese sahAyatA karate haiM ve sArthavAha haiM, rAjAke AdezoMkA nivedana karanevAle dUta haiM, aura rAjyakI sImAkI rakSA karanevAle sandhipAla haiN| isa viSayameM aupapAtika sUtrameM kahIM 2 aisA bhI pATha milatA hai-' aNega - gaNanAyaga-daMDanAyaga-rAIsaratalaghara - mADaMSiyakoDaMpiya oluggamati mahAmaMti gaNaga dovAriya amacca ceDapIThamaddanagaranigama seTTi satyavAhadyasaMdhivAlasaddhi saMparikhuDe' gaNanAyaka, daNDa. nAyaka, rAjA, Izvara, talavara, mADambika, kauTumvika ina padoMkI vyAkhyA pUrvokta prakArasehI hai, sevakoM kA nAma avalagakahai, rAjAke liye raajyche evA nagaranA mukhya vyavahArI puruSane zreSThi kahe che, senAnA nAyakane senApati kahe che, kamAvAne mATe paradeza janArane sAtha ApanAra athavA dravyanI sahAyatA karanArane sArthavAha kahe che, rAjAnA AdezanuM nivedana karanArane dUta kahe che, ane rAjyanI sImAnuM rakSaNa karanArane sandhipAla kahe che. A viSayane anulakSIne pAvaka sUtramAM ke kaI jagyAe A abhI sapA para bhoTo-" aNega gaNanAyarA, daMDanAyA, rAIsara, talavara, mADabiya, koDudhiya, oluggamaMti, mahAmaMti gaNA dobAriya amaraceDapITha ma nagaranigamasedvisatthavAhadUyasaMdhivAlasaddhi saMpagvuiDe " manAya . nAyaka, rAjA, Izvara, talavara, mAruMbika ane kauTuMbika, A padonI vyAkhyA upara kahevAmAM AvI che. sevakane "avalagaka' kahe che, rAjya saMcAlananA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 bhagavatI mantriNaH prasiddhAH sacivAH, mahAmantriNo mantrimaNDalapradhAnAH, gaNakAH gaNi. sajJA, dauvArikAH, pratIhArA, amAtyAH rAjyAdhiSThAyakA, ceTAH caraNasevakAH, pIThamardAH vayasyAH, nagaraM nagaravAsiprakRtimaNDalam , nigamAH vaNigjananivAsaH zreSThinaH zrI devatA'dhyAsitasauvarNapavibhUSitazirasaH, senApatayaH-sainya nAyakAH datAH anyeSAM rAjAdezanivedakAH, sandhipAlAH rAjasandhirakSakAH, taiH sAdhai na kevalaM taiH saha kintu saMparivRtaH-sam-samantAt parivRtaH parikarita, iti bhAvaH ' jAva caMdaNAkinnagAyasarIre savAlaMkAravibhUsie majjaNadharAo paDinikvamaha jAva yAvat candanAkIrNagAtrazarIraH-candanAnulipta dehaH, zAsanake saMcAlanakI salAha denevAle kA nAma maMtrI hai, saciva bhI isI prakArake hote haiM, maMtri maNDala ke jo pradhAna hote haiM, ve mahAmaMtrI haiM, jyotiSa zAstrake jo jJAtA hote haiM, ve gaNaka haiM, dvArapAlakA nAma dauvArika hai, rAjyake adhiSThAyakakA nAma amAtya hai. caraNa sevakoMkA nAma ceTa hai, vayasyoMkA nAma pIThamarda hai, nagaranivAsI prajAjanakA nAma nAgarika hai, vaNigajanoM ke nivAsa ho usa sthAna kA nAma nigama hai, zrI devatAse yukta - sauvarNapaTTase vibhUSita jinakA mastaka hotA hai, ve aSThI haiN| senAnAyakakA nAma senApati hai, dUsaroMse rAjAoMke AdezoMko kahanevAle dUta haiM, rAjyakI mandhike rakSaka sandhipAla haiM, ina saba aneka gaNanAyaka AdikoMse ghirA huA evaM 'jAna caMda gAkinagAyasarIre savvAlaMkAravibhUsie majaNadharAo paDiNikkhamai ' yAvat candanase jisakA pUrA zarIra kAryamAM rAjAne salAha denAra vyaktine maMtrI kahe che. saciva eTale pradhAna te paNa rAjya saMcAlananA kAryamAM rAjAne madada kare che. maMtrImaMDaLanA vaDAne mahAmaMtrI kahe che, jatiSa zAstranA jANakArane "gaNuka" kahe che. dvArapAlane dauvArika " kahe che, rAjyane adhiSThAyakane amAtya kahe che, caraNasevakane * 2' cha, vayasyAna pAma' 4 cha, nanivAsI prazanane nagara bhaya nAga2i4 47 cha, pani (vepArI) 2 'niyama 49 cha, supa pakathI vibhUSita jenuM mastaka hoya che evA lakSmI patine zreSThI kahe che, senAnA nAyakane senApati kahe che, rAjAnI AjJA anyane pahoMcADanArane dUta kahe che ane rAjyanI sandhinA rakSakane sabhyapAla kahe che. mA zayanAya sAhasAthI vIrAya " jAva cadaNAkinnagAya sarIre savvAlaMkAravibhUsie majjaNadharAo paDiNikkhamai" bhane yandanathI vita zarI. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 209 40 33 04 jamAlivakanyanirUpaNam 425 9 sarvAlaGkAravibhUSito majjanagRhAt snAnAgArAt pratiniSkrAmati - nirgacchati, ' paDinikkhamittA jeNetra bAhiriyA uvadvANasAlA, jeNetra cAumghaMTe Asarahe, teNeva uvAgacchara, unAgacchilA cAuraghaTaM AsarahaM durUhe ' majjanagRhAt prati niSkramya nirgatya yatraiva vAhyA upasthAnazAlA AsIt, yatraiva cAturghaNTacaturghaNTopetaH azvarathaH AsIt, tatraiva upAgacchati, upAgatya cAturghaNTam azvaratham Arohati ' durUhitA sakoraMTamalladAmeNaM chatteNa dharijjamANeNaM mahayA bhaDacaDagarapahakaravaMdaparivikhatte ' Aru sakoraNTamAlyadAmnA koraNTanAmaka puSpavizeSamAlyadAmnA sahitena chatreNa dhriyamANena mahatA bRhatA prakAreNa bhaTAnAM mahAbhaTAnAM caTakaravantaH vistAravanto ye pahakarAH samUhAsteSAM vRndena parikSiptaH pariveSTitaH san ' khattiyakuNDagAme nagare majjha majjheNaM niggacchara ' kSatriyakuNDagrAmasya upalipta ho rahA hai, tathA samasta alaMkAroMse jisakI zArIrika zobhA khUba 2 bar3ha rahI hai, aisA vaha jamAli snAna ghara se bAhara nikalA 'paDinikamittA' bAhara nikala kara phira vaha ' jeNeva bAhiriyA uvadvANasAlA ' jahAM apanI upasthAna zAlA thI aura ' jeNeva vAugghaMTe Asarahe ' jahAM cAra ghaMToMvAlA vaha azvaratha rakhA thA ' teNeva uvAgacchai' vahA~ para AyA vahAM Akara vaha usa cAturghaTa ratha para savAra ho gayA 'duruhitA sakoraMTa malladAmeNaM chaNa gharijjamANeNaM mahayA bhaGavaGagara pahakaraviMda parikkhite' savAra hotehI usake Upara chatradhAriyoMne koraTa puSpoMkI mAlAse yukta chatra tAna diyA, sAthameM baDe 2 yodhAoMkA samUha ho gayA - isa taraha ina sabase ghirA huA vaha jamAli 'svatikuMDaggA napare majjhaM majjheNaM niggacchai' kSatriyakuNDa " << ranA aMgAvALA tathA samasta ala kArothI vibhUSita zarIravALA te kSatriyakumAra nabhAtI snAnagRddhabhAMthI mahAra nI4jyo. paDinikkhamittA" tyAMthI mahAra nI jAne " jeNeva bAhiriyA uvadvANasAlA " nyAM tenI mA upasthAna zAkhA ( salAbhavana ) hutI, " jeNeva cAugghaMTe Asarahe " kyA yAra ghaMTaDIvAja te azvaratha UbhA hatA, " teNetra uvAgacchai " tyAM te bhAvyA. tyAM bhAvIne te azvarathamAM besI gayA. duruhittA sakora TamalladA meNaM chatteNaM dharijjamANeNaM bhaDacaDagarapahakaraviMdaparikkhitte " nevA te rathamAM savAra thye| } tarata chatradhArIoe tenA mastaka para kAraTa puSpAnI mALAthI yukta chatra dhAraNu kayu ane aneka caddhAonA samUha tenI sAthe sAthe cAlavA lAgyA. mA te temanA bar3e gherAyeseo te kSatriyakumAra bhAtI " khatiyakuMDaggAme nayare majjha majjheNaM niggacchai " kSatriyahu ugrAma nagaranI bharAbhara vasye thardhane nIujyA bha0-54 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre magarasya madhyamadhyena nirgacchati, ' nigacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nagareM jeNeva bahumAlae cehae teNeva uvAgacchai' kSatriyakuNDagrAmanagarAt nirgatya yatraiva brAhmaNakuNDagrAma nagaramAsIt , yatraiva bahuzAlakaM caityam udyAnamAsId, tatraiva upAgacchati, 'ubAgacchittA turae nigiNhei, nigihaNettA raha Thavei, ThavettA rahAo paJcoruhai' upAgatya turagau azvauM nigRhNAti-niruNaddhi nigRhya nirudhya rathaM sthApayati, sthApayitvA rathAt pratyavarohati-avatarati, 'pacoruhitA puSpha taMyolAuhamAIya vAhaNAbho pavisajjei' rathAtpatyavaruhya avatIrya puSpatAmbUlA. yudhAdikam upAnahI ca visa jati-parityajati, 'visajjettA egasADiyaM uttarA. saMgaM karei, puSpatAmbUlAyudhAdikam upAnahI ca visRjya-parityajya ekazATikam asyUtam uttarAsaGgaM karoti, ' karittA ' kRtvA aMjalimauliyahatthe, jeNeva samaNe grAma nagarake bilakula bIcameMse hokara nikalA 'niggacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAmaM nayare, jeNeva bahusAlae ceie teNeva uvaagcch|' aura nikalakara jahAM brAhmaNa kuNDagrAma nagara aura jahAM vaha bahuzAlaka udyAna thA usa ora calA ' uvAgacchittA turae nigiNhei' vahAM pahUM. cakara usane apane ghor3oko roka diyA 'NigiNhettA rahaM Thaveha' ghoDoko roka kara rathako khar3A kiyA, 'ThavettA rahAo paccoruhai ' rathako khar3A karake phira vaha usase nIce utarA ' paccoruhittA puSpha tAMbolA. uyamAIyaM vAhaNAbho ya visajjei' nIce utara kara usane puSpa, tAmbUla, Ayudha Adiko evaM donoM jUnoMko chor3a diyA 'visajjettA egasADivaM uttarAsaMga karei, ina sabako choDa karake phira usane ekazATika uttarAsaMga kiyA, 'karittA' eka zATika uttarAmaMga karake 'aMjali " niggacchittA" tyAMthI nIsila " jeNeva mAhaNakuDagagAmaM nayare, jeNeva bahusAlae cehae teNeva uvAgacchai" jyAM prAjhayAma nagara tu, yA maha. zAsaSdhAna tu, te ta25 te mA dhyA. " ugacchitA" tyA pAyAne " turae nigiNhei" to mavAne yA. " NigiNhettA rahaM Thavei" bhane 252 le zabhyeA. "ThavettA rahAo pacvoruhai " 2thane se bhI te 2thamAthI nAya to. " paccokahittA pupphatAMbolAuyamAiyaM vAhANAo ya visajjei" 2thamAthI utarIna tethe 505, taiya (pAna) Ayudha mAhinA tathA 52mAnA tyAsa prA. " visajjettA" stumAnI parityAsa zana " egasADIyaM uttarAsaMgaM karei" me saNa utta (uttarIya) dhA265 ya". "kritt|" uttarAsa dhAraNa 4zana " ajalima uliyahatthe jeNeva zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09u033104 jamAlivaktavyanirUpaNam 427 bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai' aJjalimukulitahastaH kRtAJjaliH yatraiva samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei' upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH trivAram AdakSiNapadakSiNaM karoti, karittA jAya ti. vihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai' kRtvA yAvat zuzrUSamANo namasyan vinayena pAJjalipuTaH san trividhayA paryupAsanayA paryupAste / 'tae NaM samaNe bhagavaM mahA. vIre jamAlissa khattiyakumArassa tIseya mahatimahAliyAe isi jAva dhammakahA jAva parisA paDigayA' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro jamAlaye kSatriya kumArAya tasyAM ca mahatimahatyAm RSiyAvat parSadi dharmakathA yAvat upadiSTavAn, mauliyahatthe jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai' phira vaha donoM hAthoM kI aMjali banA kara jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM AyA ' uvAgacchittA samaNa bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei' vahAM A karake usane zramaNa bhagavAn mahAvIrako tIna bAra AdakSiNa pradakSiNA kI 'karittA jAva ti. vihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai ' tIna bAra AdakSiNa pradakSiNa karake dharmazravaNa karanekI icchAse phira usane prabhuko namaskAra kiyA aura baDe vinayase donoM hAthoMko jor3akara vividha paryupAsanAse prabhukI usane upAsanA kI 'taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlisa khattiyakumArassa tIseya mahatimahAliyAe isi jAva dhamma kahA jAva parisA paDigayA' isake bAda una zramaNa bhagavAna mahAvIrane usa kSatriyakumAra jamAliko aura usa vizAla RSi pariSada Adiko dharmakathA kahI. dharmakathAko sunakara samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai " manne yanI Areii manAvIra (bane hAtha joDIne) jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjatA hatA, tyAM ta mAvyA. " uvAgacchittA" tyA mApAna " samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei " tad x 1 / 2 sAkSi prakSipU' zrama mAvAna mahAvIrane 4 nmH4||2 yA'. "karittA jAba tivihAe pajjuvAsa. NAe pajjuvAsai" ! nmH||2 4zana teNe yamanI thI, manna hAtha joDIne trividha (mana, vacana ane kAyA) payuM pAsanA dvArA prabhunI upAsanA karI. "taeNaM samaNaM bhaga mahAvIre jamAlisa khattiyakumArassa tIse ya mahatimahAliyAe isi jAva dhamma kahA jAva parisA paDigayA" tyA2 mA zrama bhagavAna mahAvIre te kSatriyakumAra jamAvIne tathA te vizALa aSipariSadA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 bhagavatI dharmakathAM zrutvA nizamya parSat pratigatA, 'tae NaM se jamAlI khattiyakumAre samagassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma soccA nisamma' tatAkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike samIpe dharma dharmopadeza zrutvA nizamya hRdi avadhArya ' haTa jAva uTThAe uTei, uThAe uhettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA evaM kyAsI'-hRSTa yAvat hRSTatuSTacittAnanditaH prItimanAH harSavazavisarpahRdayaH karatalakRtamaulimukuTaH utthayA uttiSThati, usthayA utthAya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvaH vAratrayaM yAvat AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namaspati, vanditvA namasyitvA evaM vakSyamANaprakA. reNa avAdIt-'sabahAmiNa bhaMte ! niggaMthaM pAvayANaM, pattiyAmi NaM bhaMte ! niggaMthaM aura use hRdayameM dhAraNa kara pariSadA visarjita ho gaI 'taeNase ja. mAlI khattiyakumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA nisamma' isake bAda vaha kSatriyakumAra jamAli bhramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa dharmopadeza sunakara aura use apane hRdayameM dhAraNa kara 'haha jAva uThAe uDhei' bar3A harSita huA aura saMtuSTa citta hokara AnaMdamagna bana gayA, harSase usakA hRdaya uchalane lagA usane donoM hAthoMkI aMjali banAI aura use mastaka para lagAyA aura ekadama apanI utthAna zaktise uThA 'uThAe uThUttA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhuso jAva namaMsittA evaM vayAsI' utthAna zakti se uThakara usane zramaNa bhagavAna mahAvIrako tIna bAra AdakSiNa pradakSiNa karake vandana kiyA, namaskAra kiyA vandanA namaskAra karake phira usane unase isa Adine dharmakathA kahI dharmakathA zravaNa karIne tathA tene hRdayamAM dhAraNa karIne pariSadA visarjita thaI gaI. " vaeNaM se jamAli khattiyakumAre samaNassa bhagavao mahAvirassa oNtie dhamma soccA nisamma '' tyA26 a kSatriyabhA2 mAmI zrama bhagavAna bhaDAvIra pAse yama zravaY prazana bhane tanayamA pA21 zana " haTa jAva uhAe udvei ' yo 7 bhane sate.5 pAbhyA. tanuM 4ya pathI nAthI UThayuM. te pulakti hRdaye, bane hAtha joDIne potAnI utthAna zaktithI Ubhe thA. " uDhAe udvettA samaNaM bhagavaM mahAvAra tikhuto jAva namaMsittA evaM SayAsI" pAtAnI yA tithI nA 2 te mAkSiya-kSipU zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdA karI ane namaskAra karyA. vaMdaNa namaskAra karIne teNe temane A pramANe kahyuM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za. 9u. 3304 jamAlivaktavyatAnirUpaNam 429 " pAvayaNaM, roemi NaM bhaMte / niggaMthaM pAvayaNaM anbhumi NaM bhaMte / niggaMthaM pAtrayaNa' ' he bhadanta | zraddadhAmi khalu nirgrantha pravacanam he bhadanta ! pratyemi vizvasimi khalu nirgranthaM pravacanam, he bhadanta ! rocayAmi - abhilaSAmi khalu nirmanthe pravacanam he bhadanta ! abhyuttiSThAmi nirgranthaM pravacanam etrameyaM maMte | tahameyaM maMte ! avitahameyaM bhaMte / asaMdiddhameyaM bhaMte!' he bhadanta / evametat yathA bhavAn vadati tathaivaitat bhadanta ! avitathaM satyametat bhadanta ! asaMdigdhametat-sandeharahitametat ' jAva se jaheyaM tunbhe vadaha, jaM navaraM devANuppiyA ! ammApiyaro ApucchAmi' yAvat yathaitat yUyaM vadatha, tathaivaitat vartate, kintu he devAnupriyAH / prakAra kahA - ' saddaddAmi NaM bhaMte / niggaMdha pAvayaNaM, pattiyAmi NaM bhaMte / niggaMthaM pAvayaNaM roemi NaM bhaMte / niggaMthaM pAvayaNaM, abhuTThemi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM' he bhadanta ! maiM isa nirgrantha pravacanakI zraddhA karatA " he bhadanta ! maiM isa nirgrantha pravacanakI pratIti karatA hUM he bhadanta ! isa nirgrantha pravacanako cAhatA hU, he bhadanta ! maiM isa nirgrantha pravacanako apane jIvana meM utAranA cAhatA huuN| ' evameyaM bhaMte! tahameyaM bhaMte ! avitahameyaM bhaMte ! asaMdiddhameyaM bhaMte!' he bhadanta ! jaisA Apa kahate hai, vaha nirgrantha pravacana aisAhI hai, vaisAhI hai, he bhadanta ! yaha nirgrantha pravacana sarvathA satyahI haiM, he bhadanta ! yaha nirgrantha pravacana saMdehAdi doSoM se bilakula rahita hai / 'jAva se jaheyaM tugbhe vadaha' yAvat jaisA Apane ise kahA hai| he bhadanta ! yaha baisAhI hai kintu he devApriya ! ' ammApiyaro ApucchAmi' maiM apane mAtApitAkI AjJA " sahAmiNaM bhaMte ! nigaMya' pAvayaNaM, pattiyAmi NaM bhaMte ! niggaMdha' pAvayaNaM, roe ma NaM bhaMte! niggaMtha pAvaya NaM, ambhudremiNaM bhaMte! niggaMtha' pAvayaNaM " OM bhadanta ! A ni tha pravacana pratye mane zraddhA utpanna thai che, he bhadanta 1 A nigraMtha pravacana satya hAvAnI mane pratIti thaI gaI che, he bhadanta ! A nigraMtha pravacana mane game che, he bhanta ! A nigraMtha pravacanane huM bhArA lunamA utAravA bhAgu chu " etrameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! avitahameya bhave ! asaMdigdhameyaM bhaMte ! Aye te satya che, he lahanta ! sthApanA dvArA je anuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che te sathA satya ja che. huM bhainta 1 A nigraMtha pravacana sathA satya che. huM bhadata ! A niya"tha pravacana saTru hAddhi dASAthI rahita che. 26 jAba se jaheyaM tubbhe vadaha " he mahanta ! yAye ke prabhArI adhu, gote the, parantu De hevAnupriya ! " ammApiyaro ApucchAmi " huM bhAra zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 bhagavatI sUtre , yat navaraM vizeSastu mAtApitarau ApRcchAmi mAtApitrorAjJAM gRhNAmi tathAca yadyapi mavaduktaM sarvaM satyamevAsti tathApi mAtApitrorAjJAgrahaNamAvazyakaM bhavati ' tara NaM ahaM devANuppiyANaM aMtie muNDe bhavitA agArAo aNagAriyaM panna yAmi tataH khalu mAtApitrorAjJAgrahaNAnantaram ahaM devAnupriyANAmantikesamIpe muNDo bhUtvA agArAt niSkramya gRhAvAsAdikaM parityajya anagAritAM prajAbhi, pravrajyAM grahISyAmi iti bhAvaH / bhagavAnAha - ' ahAsuhaM devANupiyA ! mApakireha' he devAnupriyAH / yathAsukhaM yathA tubhyaM rocate tathA kuru kintu pratibandhaM vilambaM mA kuru // sU0 4 // mUlam --' taeNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNerNa bhagavayA mahAvIreNaM evaM butte samANe haDatuTTe samarNa bhagavaM mahAvIraM tito jAya namaHsitA tameva cAuraghaMTaM AsarahaM durUhei, durUhittA samaNassa bhagavao mahAvarista aMtiyAo bahusAlAo ceiAo paDinikalamai, paDinikkhamitA sakoraMTa jAva dharijamANeNaM mahayA bhaDacaDagarajAva parikkhitte je tra khattiya kuMDagAme nayare teNetra uvAgacchacha, uvAgacchittA cAhatA hUM - ataH unase AjJA prApta kara 'ahaM' maiM 'devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavitA agArAo agagAriyaM pavvayAmi' Apa devAnupriyake pAsa muDita hokara agArAvasthAse anagArAvasthA dhAraNa karUMgA 'ahAsuhaM devANupiyA ! mA paDibaMdhaM kareha ' kSatriyakumAra jamAlikI aisI bAta sunakara prabhune usase kahA- he devAnupriya | jaisA tumheM ruce vaisA karo parantu vilamba mata karo || sU 4 || mAtApitAnI AjJA levA Icchu chu. pratrayA aMgIkAra karavA mATe temanI bhAjJA sahane " aha devANupiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriya pavvayAmi " Apa deva nupiyanI pAse bhuMDita thardhane ( atrayA bahane ) sabhA. rAvasthA ( gRhasthAvasthA ) nA parityAga karIne huM aNugArAvasthA dhAraNa karIza. 66 ahAsu devANuniyAmA paDibaMba' kareha " tyAre mahAvIra alutene dhuhai devAnupriya ! tamane ruce tema karo, paNa AvA kAmamAM vilaMba karavA oIe nahIM // 4 // zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - prameyacandrikATIkA zara u033 sU01 jamAlivaktavyatAnirUpaNam 31 khattiyakUDaggAmaM nayA majjhaM majjheNaM jeNeva sae giha jaheva bAhiriyA ubaTThANasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA turae nigiNhai, nigihisA rahaM Thavei, ThavettA rahAo pacco ruhai, paccoruhitA jeNeva AbhitariyA uvaTThANasAlA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ammApiyaro jaeNaM vijaeNaM vadvAvei, vaddhAvettA evaM vayAsI evaM khalu ammatAo ! mae samaNasta bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte, se vi ya medhamme, icchie, paDicchie, abhirUie / tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAptI- dhannesi NaM tuma jAyA ? kayatthesi NaM tumaM jAyA ! kaya punnesi tumaM jAyA, kayalakkhaNesi NaM tuma jAyA ! jaM NaM tume samaNassa bhagavao mahAvIrasta atie dhamme nisaMte seviya dhamme icchie paDicchie abhiruuie| tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammASiyaro doccaMpi evaM vayAsI evaM khalu mae ammatAo ! samaNassa bhagavaomahAvIrasta aMtie dhamme nisaMte,jAva abhiruie, taeNaM ahaM ammatAo ! saMsArabhauvigge bhIe jammajarAmaraNArNa taM icchAmiNaM ammatAo ! tubbhehiM abbhaNunnAe samANe sama. Nasta bhagavao mahAvIrasta aMtiyaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae / tae NaM sA jamAlissa khattiyakArassa mAyA taM aNiDhe akaMtaM appiyaM amaNunnaM amaNAmaM assuyapuvaM giraM socA, nisamma, seyAgayaromakUvapagalaMtavilINagattA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sogabhApaveyiMgamaMgI niteyA doNavimaNavayaNA, karayalamali. Nva kamalamAlA, takkhaNaoluggadubbalasarIralAvannasunnanicchAyAgayasirIyA pasiDhilabhUsaNapaDatakhuNNiyasaMcunniya dhavalavalayapabbha?uttarijA mucchAvasaNaTuceyagurUIsukumAlavikinnakesahatthA, parasuNiyattavapagalayA nivattamaheva iMda. laTrI vimukkasaMdhibaMdhaNA, koTTimatalaMsi dhamatti savaMgehiM saMnivaDiyA tapaNaM sA jamAlissa khattiyakumArassa mAyA sasaMbhamoyattiyAe turiyaM kaMcagabhiMgAramuhaviNiggayasIyalavimalajaladhArAe parisiMcamANanivvaviyagAyalaTTI ukkhevayatAliyaM Ta vIyaNagajaNiyavAeNaM saphusieNaM aMteuraparijaNeNaM AsAsiyA samANI royamANI kaMdamANI soyamANI vilavamANI jamAli khattiyakumAraM evaM vayAsI-tumaMsi NaM jAyA ! amhaM ege putte iDe kaMte, pie, maNunne, maNAme thejje, vesAsie, saMmae, bahumae, aNumae, bhaMDakaraMDagatamANe rayaNe rayaNabbhUe joviusavie hiyayAnaMdajaNaNe uMbarapupphamiva dullabhe savaNayAe, kimaMga puNa pAsaNAyAe ? taM jo khalu jAyA ! amheicchAmo tubhaM khaNamavippaogaM, taM acchAhi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo, tao pacchA amhehiM kAlagaehiM samANehiM pariNayavae vaDipakulavaMsataMtukami niravayakkhe samaNassa bhagavao mahAvIrasma aMtie muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaihisi / / sU0 5 // zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09u036sU05 jamAlivaktavyanirUpaNam // chAyA-tataH klu sa jamAliH kSatriyakumAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evamuktaH san hRSTatuSTaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvo yAvat namasyitvA tameva cAturghaNTam azvaratham Arohati, Aruhya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya a. ntikAt bahuzAlakAt caityAt pratiniSkrAmati, pratiniSkramya sakoraNTa yAvat dhriyamANena mahatA bhaTacaTa kara yAvat parikSipto yatraiva kSatriyakuNDagrAma nagaraM tatraiva upAgacchati, upAgamya kSatriyakuNDagrAmaM nagarasya madhyamadhyena yatraiva svakaM gRhaM yatraiva bAhyA upasthAnazAlA tatraiva upAgacchati upAgatya turagau nigRhNAti, nigRhya rathaM sthApayati, sthApayitvA rathAt pratyavarohati, pratyavaruhya yazaiva AbhyantarikI upasthAnazAlA yazaiva mAtApitarau taura upAgacchati, upAgatya mAtApitarau jayena vijayena varddhayati, vayitvA evamavAdI-evaM khalu he ambatAtau ! mayA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke dharmaH nizamitaH so'. pi ca me dharmaH icchitaH pratIcchitaH, abhirucitaH / tataH khalu taM jamAliM kSatriyakumAram mAtApitarau evam avAdiSTAm-dhanyo'si khalu tvaM jAta ! kRtArtho'ptikhalu tvaM jAta ! kRtapuNyo'si khalu tvaM jAta ! kRtalakSaNo'si khalu tvaM jAta ! yat khalu tvayA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke dharmo nizamitaH, so'pi dharmaH icchitA pratIcchitaH, abhirucitaH / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAro mAtA pitarau dvitIyamapi evamavAdI-evaM khalu mayA ambatAtau ! zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike dharmoM nizamito yAvat abhirucitaH, tataH khalu aham ambatAtau / saMsArabhayodvignA, bhIto janmajarAmaraNebhyaH, tad icchAmi khalu ambatatau ! yuvAbhyAm abhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA, agArAt anagAritAM pravrajitum / tataH khalu sA jamAle kSatriyakumArasya mAtA tAm aniSTAm aAntAm apriyAm , amanojJAm , amano'mAm azrutapUrSAm giraM zrutvA nizamya svadAgataromakUpapagalad vilInagAtrAzokabharamapitAGgAjhI nistejAH dInavimanovadanA karatasamarditeva kamalamAlA tatkSaNAvarugNadurbalazarIra lAvaNyazUnyanizchAyA gatazrIkA, prazithilabhUSaNapatat kSuNNasaMcUrNitadhavalavalayapabhraSTottarIyA, mUvizanaSTacetoguva: sukumAravikIrNakezahastA parazunikRtteva campakalatA, nivRttamadeva indrayaSTiH, vimuktasandhivandhanA, kuTTimatale ' dhasa iti sarvAGgiH saMnipatitA / tataH khalu sA jamAle kSatriyakumArasya mAtA sasaMbhramApavartitayA tvaritaM kAJcanabhRGgAramukhavinirgatazItalavimalajaladhArayA pariSicyamAnanirvApitagAtrayaSTiH utkSepakatAlavRntavIjanakajanitabAtena sapRSatA antaHpuraparijanena AzvAsitA satI rudatI, krandatI zocantI vilapantI, jamAli zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 bhagavatIne kSatriyakumAram evamavAdIt tvamasi khalu jAta ! AvayorekaH putraH, iSTaH kAntaH, priyaH, manojJaH, mano'maH, sthairyaH, vizvasiAH , saMmataH, bahumataH, anumataH, bhANDapharakaNDakasamAno ratnam ratnabhUtaH, jIvitotsavikA, hRdayAnandajananA, udumbarapuSpamiva durlabhaH zramaNatAye, kimaGka punardezanatAye, tara no khalu jAta ! vayam icchAma sAva kSagamapi viSayogam , tat Astra tAvat jAta ! yAvat tAvat vayaM jIvAmaH, tataH pazcAt asmAsu kAlagateSu satsu pariNatavayAH varditakulavaMzatantu. kArye nirapekSaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM pravrajiSyasi // sU0 5 // ___TIkA-atha jamAle kSatriyakumArasya bhagavataH samIpe dIkSApahaNavaktavyatAmAha-'taeNaM se ' ityAdi, 'tae NaM se jamAlo khattiyakumAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe hadvatuDhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhuto jAva namaMsittA tameva cAugghaMTaM AsarahaM dulhei ' tataH khalu saH jamAliH kSatriyakumAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evaM pUrvoktarItyA uktaHsan hRSTatuSTo'tyanta harSatoSa samavitaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikatvau yAvat-AdakSiNaM kRtvA pradakSiNaM vandate nama 'taeNa se jamAlI khattiya kumAre ' ityAdi TIkArtha-isa sUtra dvArA sUtrakArane kSatriyakumAra jamAlikI bhagavAn ke samIpa dIkSA grahaNa kI vaktavyatAkA pratipAdana kiyA hai-'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre samajeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM buse samANe hahatuDhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsitA tameva cAugghaMTaM AsarahaM durUhei' zramaNa bhagavAn mahAvIrane jaba kSatriyakumAra jamAlIse dIkSA lene meM vilamya mata karo-aisA kahA-taba vaha bahuta harSita huA aura AnaMdita citta hokara usane zramaNa bhagavAn mahAvIrako tIna bAra pradakSiNA pUrvaka-vandanA kI. namaskAra kiyA. vandanA TIkArtha-A sUtra dvArA sUtrakAre kSatriyakumAra jamAlI pravajyA levA mATe tenA mAtApitAnI anumati kevI rIte meLave che, te vAta prakaTa karI che. "taeNaM se jamAli khattiyakumAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM eva vutte samANe hartuDhe samaNaM bhagava mahAvIra tikhuco jAva namaMsittA tameva cAugghaMTa Asaraha dulahei " yAre zrama mavAna mahAvIra kSatriyabhAra mAlI 4 // tevAmAM vilaMba karaze nahI, tyAre tene ghaNe ja harSa ane saMtoSa thaze. teNe pulakita hRdaye traNa vAra pradakSiNApUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdaNa karI ane namaskAra karyA. vaMdaNA namaskAra karIne te jyAM potAno cAra zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09u033905 jamAlivaktavyanirUpaNam 435 syati, vanditvA namasyitvA tameva pUktimeva cAturghaSTaM caturghaNTopetam azvastham Arohati-durudittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa batiyAo bahusAlAo ceiyAo paDinikravamai ' azvarathamAruhya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antikAt bahuzAlakAt caityAt-udyAnAt pratiniSkrAmati nirgacchati ' paDinikkhamittA sakoraMTajAva dharijjamANeNaM mahayA bhaDacaDagara jAva parikkhitte jeNeva khattiyakuMDaggAme nayare teNeva uvAgacchai' pratiniSkramya sakoraNTa yAvat koraNTanAmakapuSyamAlyadAmnA sahitena dhriyamANena chatreNa upalakSito mahatA bRhatA bhaTAnAM caTakara yAvat pahakasandena parikSiptaH pariveSTito yatraiva kSatriya kumAragrAmaM nagaraM tatravopAgacchati 'uvAgacchittA khattiyakuMDaggAmaM nagaraM majjhaM majjeNaM jeNeva sae gihe jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA teNeva uvAgacchai ' namaskAra karake phira unake pAsase usa ora AyA ki jahAM para usakA vaha cAra ghaMToMvAlA azvaratha rakhA huA thA. vahAM Akara vaha usa para savAra ho gayA 'duruhitsA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo bahusAlAo ceiyAo paDinikkhamai' savAra hokara vaha zramaNa bhaga. vAna mahAvIrake pAsase aura usa bahuzAlaka vanase cala diyA-'paDinikkhamittA sakoraMTa jAva dharijjamANeNaM mahayA jAva bhaDacaDagara parikkhitte jeNeva khattiyakuMDaggAme nayare teNeva uvAgacchai' jyoMhI vaha azvaratha para savAra huA ki chatradhAriyoMne usa para koraMTa puSpakI mAlAoMse vibhUSita chatra tAna diyA. baDe 2 yodhA usake pAsa A gaye-isa taraha yodhA aura mahAyodhAoMke samUhase ghirA huA hokara vaha kSatriyakuNDagrAmakI ora cala diyA, 'uvAgacchittA khattiya kuNDaggAmaM nayaraM majjhaM majjheNaM jeNeva sae gihe jeNeva bAhiriyA uvtttthaannghaMTaDIvALA ratha Ubhe hatuM tyAM gayo. tyAM jaIne te rathamAM besI gaye. " duruhitA samaNasa bhagavao mahAvIrassa atiyAo bahusAlAo ceiyAo paDinikkhamai" 2thamA savAra 2 te zrama samapAna maDAvInI pAthI tathA mahuzAs GdhAnamAthI 2AnA thA. "paDinikkhamittA sakoraMTa jAva dharijjamANeNaM mahayA bhaDacaDagara jAva parikkhi te jeNeva khattiyakuMDaggAme nayare teNeva uvAgaccha " zyamA savAra thatAMnI sAthai 7tradhArIyA tanA 652 koDha puSpanI mAlAothI suzobhita chatra dhAraNa karyuM ane moTA moTA ddhAe tenI pAse tenI rakSA mATe upasthita thaI gayA. A rIte ddhAo ane subhaTanA samUhathI gherAyele te kSatriyakuMDagrAma nagara tarapha AgaLa vadhe. " uvAgacchittA khattiyakuDaggAma nayara majha majheNaM jeNeva sapa gihe zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIne - 436 upAgatya kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena madhyabhAgena yatraiva svasya gRhaM yatraiva bAhyA upasthAnazAlA tatraivopAgacchati, ' uvAgacchittA turae nigi hai, nigihitA rahaM Thavei, ThavettA, rahAo paccoruhai' upAgatya turaMga niyahAti-avaruNaddhi, nigRhya rathaM sthApayati sthApayitvA, rathAt pratyavarohati, avatarati 'paccorahittA jeNeva abhitariyA ucaTThANasAlA, jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai' pratyavaruhya-samavatIrya yatraiva AbhyantarikI upasthAnazAlA yatraiva ambApitarau vartetesma tatraiva upAgacchati, 'ucAgacchittA, ammApiyaro jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei, baddhAvettA evaM vayAso'-upAgatya ambApitarau jayena vija. yena jayavijayasUcakazabdena varddhayati, varddhayitvA evaM vakSyamANarItyA avAdIta 'evaM khalu ammatAbho ! mae samaNassa bhagavo mahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte' he sAlA teNeva uvAgacchaI' calate 2 vaha kSatriya kuNDagrAma nagarake bIcoMbIcase hokara nikalA aura jahAM para apanA ghara evaM bAhya upasthAna zAlA-baiThaka thI vahAM para AyA. 'uvAgacchittA turae nigiNhaha, nigi. haNittA rahaM Thavei, ThavettA rahAo paccoruhai' vahAM AtehI usane ghor3oko rukavA diyA, ghor3oMke rukatehI ratha khar3A ho gayA, rathake khaDe hotehI vaha rathase nIce utarA 'paccorahittAjeNeva amitariyA uvaTThANasAlA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai-uvAgacchitsA ammApiyarojaeNaM vijaeNaM baddhAvei ' nIce utaratehI vaha bhItarI upasthAna zAlAmeM jAkara apane mAtApitAke pAsa pahuMcA, vahAM jAkara usane mAtApitAko jaya vijaya zabdoMkA uccAraNa karate hue vadhAe 'vaddhAvettA evaM payAsI' SadhAneke bAda phira usane unase aisA kahA-' evaM khalu ammatAo! jeNeva bAhiriyA uvaDhANasAlA teNeva uvAgacchai" 2 // zata yAadi ladi tene ratha kSatriyakuMDagrAma nagaranI bahAra madhyanA mArgethI pasAra thaIne, jyAM tenuM ghara hatuM, ane gharanI bahAra jyAM upasthAnazAlA hatI, tyAM AvI pahoMcyuM. " uvAgacchittA turae nigiNhai, nigiNhittA raha Thavei ThavettA rahAo paccoruhA" tyAM AvIne teNe ghaDAne thaMbhAvI dIdhA, ghaDAo thaMbhatA ratha UbhuM rahI gayI. 25 aso 2diora tamAthI nIye tI. paccorUhittA jeNeva abhiH tariyA uvaThANasAlA, jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai" 2thamAthI nAya utarIne te gharanI aMdaranA beThaka khAnAmAM jyAM tenA mAtApitA hatAM, tyAM gayA. " uvAgacchittA ammApiyaro jaeNa vijaeNaM baddhAvei" tyAM mAvInate jaya he, vijaya he " evA zabdonuM uccAraNa karIne mAtApitAne pAyA, "baddhAvecA evaM payAsI" yAvIna te temana mApramANe - zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ameyacandrikA TIkA za.9 u033 sU05 namAlivaktavyanirUpaNam 437 ambatAtau ! evaM khalu vakSyamANarItyA mayA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke samIpe dharmo nimitaH zrutaH, ' se vi ya me dhamme icchie paDicchie abhiruie' 'so'pi ca dharmo mama ipTaH abhilaSitaH, pratISTaH atyantepsitaH, abhirucitaH ruciviSayo jAta: 'tae NaM taM jamAli khaMttiyakumAra ammApiyaro evaM vayAsI' tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram ambApitarI evaM vakSyamANarItyA-avAdi. STAm-kathitavantau ! 'dhannesi NaM tumaM jAyA ! kayattheNa tumaM jAyA ! kayapunnesi Na tumaM jAyA ! kayalakkhaNe Nasi tuma jAyA!' he jAta! putra tvaM dhanyo'si khalu he jAta ! he putra ! tvaM kRtArtho'si-sampAditasvaprayojano'si, he jAta ! he putra ! tvaM kRtapuNyo'si khalu upArjitapuNyo'si, he jAta ! he putra ! tvaM kRta. lakSaNo'si kRtAni vihitAni tathA sArthakAni lakSaNAni zarIracinhAni yena sa mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte' he mAtApitA ! maiMne zramaNa bhagavAna mahAvIrase dharmakA zravaNa kiyA hai, 'se vi ya me dhamme icchie paDicchie, abhiruie' vaha dharma mujhe iSTa aura atyanta iSTa huA hai, tathA merI rucikA viSaya bhI huA hai, arthAt meM usa dharmako apane jIvana meM utAranekA abhilASI ho rahA hUM 'tae NaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro evaM bayAsI' kSatriyakumAra jamAlike isa prakArake abhiprAyako jAnakara usake mAtApitAne usase kyA kahA-sohI prakaTa kiyA jAtA hai, unhoMne kahA-'dhannesi NaM tuma jAyA ! kayattheNaM tumaM jAyA ! kayapunnesi NaM tumaM jAyA ! kayalakkhaNesi tumaM jAyA !' he beTA ! tuma dhanya ho, tumane apane prayojanako prApta kara liyA hai, tumane puNyako upArjita kiyA hai beTA! tumane apane zArIrika " evaM khalu ammatAo! mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa atie dhamme nisaMte he mAtApitA ! meM zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAsethI dharma zravaNa karyo che " se vi ya me dhamme icchie, paDicchie, abhiruie" dharma bhane Ta, atyanta ISTa ane rucikara thayA che eTale ke te dharmane huM mArA jIvanamAM utAravA bhA. cha. " taraNa ta jamAli khattiyakumAra' ammApiyaro evaM bayAsI" kSatriyakumAra jamAlIne A prakArane abhiprAya jANIne tenA mAtApitAe tene A pramANe kahyuM - " dhannesi NaM tuma jAyA ! kayattheNaM tuma jAyA ! kayapunne si // tuma jAyA ! kayalakkhaNe miNa turma jAyA ! Ta! panya che tane, te tArA prayAsana prApta karI lIdhuM che (tuM kRtArtha e che ke, te puNyanuM upArjana karyuM che, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 bhagavatI sUtre " bhavasi ' jaNNaM tume samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte, seviya dhamme icchie, paDicchie abhiruie' yat yasmAtkAraNAt khalu tvaM zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike samIpe dharme nizamitaH zrutaH so'pi dharmastava iSTaH, abhiSitaH pratISTaH punaH punariSTaH, bhAvato vA pratipannaH, abhirucitaH ruci viSayo jAtaH / ' tara Na se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro doccaMpi evaM bayAsI ' tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau dvitIyamapi vAram evaM vakSyamANarItyA avAdIt - ' evaM khalu mae ammatAo ! samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtira dhamme nisaMte jAva abhiruhae ' he ambatAtI he mAtaH / he pitaH ! evaM khalu pUrvoktarItyA mayA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike samIpe dharme nizamitaH zrutaH, yAvat iSTaH, pratISTaH, abhirucitaH 'taraNa ahaM ammtaao| saMsArabhauncigge bhIe jammajarAmaraNANaM taM icchAmi Na amma , 1 sucihnoMko sArthaka kara liyA hai / 'jaNNaM tume samaNassa bhagavao mahAvIrarasa atie dhamme nisaMte, se vi ya dhamme icchie, paDicchie, bhabhiruie ' jo tumane zramaNa bhagavAn mahAvIra se zrutacAritrarUpa dharmakA zravaNa kiyA aura vaha dharma tumheM iSTa huA, atyanta iSTa huA, evaM vaha tumhAre dvArA apane jIvana meM utArane yogya samajhA gayA 'tae NaM se jamAlI khatiyakumAre ammApiyaro doccapi evaM bayAsI' bAdameM kSatriyakumAra jamAline dubArA bhI mAtApitAse aisAhI kahA ki ' evaM khalu mae ammatAo ! samaNassa bhagavao mahAvIrassa atie dhamme nisaMte, jAva abhiruie-tapaNaM ahaM ammatAo saMsArabhabbigge, bhIe jammajarA maraNANaM, taM icchAmi NaM ammatAo ! tumehiM anbhaNunnAe te tArA zArIriGa suthihone sArtha yo che " jaNNaM tume samaNastra bhagavao mahAvIrassa ati dhamme nisaMte, se vi ya dhamme icchie, paDicchie, abhiruie kAraNa ke zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse je zrutacAritrarUpa dharmAMnuM zravaNa karyuM" che, te dhama tane ISTa lAgyA che, atizaya priya lAgyA che ane rucikara lAgavAthI jIvanamAM utAravA vaigya lAgyA che. "9 66 tara Na se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro docaMpi evaM kyAsI " tyArabAda te kSatriyakumAra jamAlIe tenA mAtApitAne IjI vAra paNa e ja pramANe kahyuM ke " evaM khalu mae ammAtAo ! samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie ghambhe nisaMte, jAva abhihara taraNaM ahaM ammAtAo ! saMsArabha uThavaNe, bhIe janmajarAmaraNANaM taM icchAmi NaM ammatAo ! tumehiM ambhaNunnApa samANe , zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 u.3 05 jamAlivaktavyanirUpaNam tAo ! tumbhehiM abmaNunAe samANe samaNassa bhagavo mahAvIrassa aMtie muMDe bhavittA agArAo agagAriyaM pavaittae' he ambatAtA ! tataHkhalu tadanantaram ahaM saMsAramayodvignA-saMsArabhItivyAkulaH janmajarAmaraNebhyo bhIto'smi, tat tasmAt kAraNAt icchAmi abhivAJchAmi khalu he ambatAtau ! yuSmAbhiH abhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muMDo muNDito bhUtvA agArAt gRhAt nirgatya-gRhAdikaM parityajya anagArikatA pravrajyAM grahItumicchAmi' iti pUrveNAnvayaH / ' taeNa sA jamAlissa khattiyakumArassa mAyA taM aNiTuM ataM apiyaM amaNunnaM amaNAmaM assuyapuvvaM soccA, nisamma seyAgayaroma kUvapagalaMtavilINagattA' tataHkhalu sA jamAleH kSatriyakumAraya mAtA tAM jamAlisamANe samaNassa bhagavao mahAvIrasma aMtie muMDe bhavittA agA rAo aNagAriyaM pavvaittae' he mAtApitA! maiMne zramaNa bhagazana mahAvIrake pAsa dharmakA zravaNa kiyA hai, vaha dharma mujhe iSTa (abhilaSita) aura vizeSa rUpameM iSTa (abhilaSita) huA hai, ataH maiM cAhatA hUM ki maiM use apane jIvanameM utArUM-kyoMki maiM aba saMsArake bhayase vyAkula ho cukA huuN| ataH janma, jarA aura maraNase trasta huA maiM he mAtApitA ! yaha cAhatA ki Apase AjJA prApta kara zramaNa bhagavAna ke pAsa isa gRhasthAvasthAkA parityAga karake saMyama dhAraNa kara luuN| 'taeNaM sA jamAlissa khattiyakumArasta mAyA taM aNiTuM, akaMtaM, appiyaM, a. maNunnaM, amaNAmaM, astuyapuvvaM giraM soccA, nisamma, seyAgayaroma kUva pagalaMtavilINagatA ' isa prakArase kSatriyakumAra jamAlikI mAtAne samaNassa bhagavaA mahAvIrassa sie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittara" he mAtApitA ! meM zravaNa bhagavAna mahAvIranI samIpe dharmanuM zravaNa karyuM che. te dharma mane ISTa (abhilavita ) ane atizaya ISTa tathA rucikara lAge che. tethI huM tene jIvanamAM utAravA mAguM chuM. huM saMsAranA bhayathI vyAkuLa thaI gaye chuM. janma, jarA ane maraNanA khethI udvigna thayele huM ApanI AjJA laIne zramaNa bhagavAna mahAvIranI samIpe dIkSA aMgIkAra karIne gRha sthApatyAne tyA prazana m2||12thaa dhA25 4216 mAzu . ' taeNa mA jamAlisa khattiyakumArassa mAyA ta aNi?, akaMta, appiyaM, amaNunnaM, amaNAmaM, asuyapuvvaM, gira socA, nimamma, seyAgayaromakUvapagaLatavikIjagattA" kSatriyakumAra jamAlInI mAtAe jayAre potAnA putranI te aniSTa, akAnta, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 bhagavatIsUre poktAm aniSTAm-prabhAgchitAm , akAntAm-akamanIyAm-apriyAm , manasospItikarom amanojJAm-na manasA jJAyate sundaratayeti amanojJA tAm ama AmityarthaH apano'mAm , na manasA abhyate gamyate punaH punaH saMsmaraNeneti amano'mA, tAm-manApratikalAmityarthaH azrutapUrvAm-pUrva kadAcidapi na zrutAm etAdRzIM giraM vAcaM zrutvA nizamya svedAgataromakUpapragalavilInagAtrA ' svedena Agatena romakUpebhyo nirgatena pragalanti-kSaranti vilInAni ca vilagnAni-ArdIbhUtAni gAtrANi zarIrAvayavAni yasyAH sA tathA, sogamarapavedhiyaMgamaMgI nitteyA, dINavimaNazyagA' zokabharamavepitAnAGgo zokamareNa pravepitaM prakampitamaGgamaGgaM yasyAH sA tathA nistejAH prabhArahitAH, dInavimano vaMdanA, dIrasyeva vimanasa iva vadanaM mukhaM yasyAH sA tathA 'kAyalamaliyaba kamalamAlA' karatalamarditA kamalamAleva jyoMhI apane putrakI usa aniSTa, akAnta, apriya, amanojJa aura a. manoma azrutapUrva usa vANIko sunA aura usa para vicAra kiyA ki turatahI usakA sArA zarIra pasInese tara ho gayA, vaha usakI vANI use aniSTa isaliye kahI gaI hai, ki vaha aisI usakI vANIko sunanA pasaMda nahIM karatI thI pasanda nahIM honeke kAraNahI vaha use akAntamadI evaM apriya pratIta huI-manako priya nahIM lagI isIliye vaha use sundararUpase jacI nahIM, manake pratikUla paDI ! apane beTeke mukhale isake pahile usane kabhI bhI aisI bAta nahIM sunI thI, antaH vaha use azruta pUrva lagI 'sogabharapaveviyaMga maMgI nittayA, dINavimaNabayaNA' usakA haraeka aGga zokakI prabalatAse kaMpa uThA, zarIra usakA nisteja ho gayA-apatI svAbhAvika prabhAse rahita ho gayA-dInake jaisA usakA apriya, amaneza, ane amanema tathA azupUrva vANuM sAMbhaLI ane tenA upara vicAra karyo, tyAre tenuM AkhuM zarIra parasevAthI taraboLa thaI gayuM. jamAlInI vANI tene aniSTa lAgavAnuM kAraNa e che ke tene pitAne ekane eka putra dIkSA le e vAta gamatI na hatI. pasaMda nahI paDavAne kAraNe ja te vAta tene akAnta ane apriya lAgI. e vAta tenA manane nahIM cavAne kAraNe tene amane jJa kahI che. pitAnA putranA mukhathI A prakAranI vAta teNe paDaai se ainvNI natI , tethI te pAtane mazrutapUrva hI cha. " sogabhara paveviya gama gI nitteyA, dINavimaNavayaNA" tenu pratye: ma nI prama. LatAne lIdhe kaMpI uThayuM, tenuM zarIra nisteja (svAbhAvika prabhAthI rahita) zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaattii0|094033suu05 jamAlivaktavyanirUpaNam malinIbhUtA-zobhArahitA ' takakhaNa oluggadubbalasarIralAvannasunnanicchAyAgayasirIyA ' tatkSaNAvaruggadurbalazarIralAvaNyazUnyanizchAyAgatazrI - tatkSaNameva 'pravajAmIti-vacanazravaNakSaNaeva avaruNNaM mlAnaM, durbala ca zarIraM yasyAH sA tathA, lAvaNyena zUnyA lAvaNyazUnyA, nizchAyA-niSprabhA, gatazrIkA niHzobhA, 'pasiDhilabhUsaNapaDatakhuNNiyasaMcunniyadhavalavalayapanbhaTTauttarijjA' prazithilabhUpaNapatatkSuNNasaMcUrNitadhavalavalayaprabhraSTottarIyA, prazithilAni durvala. tvAt zaithilyaM prAptAni bhUSaNAni yasyAH sA tathA, patanti kRzIbhUtabahutvAt vigalanti, kSuNNAni bhUmipatanAt pradezAntareSu namitAni saMcUrNitAni bhagnAni ca kAniciddhavalavalayAni tathAvidhakaTakAni yasyAH sA tathA, prabhraSTaM vyAkula. mukha usa samaya lagane lagA ' karayala maliyavva kamalamAlA' karatalase marditakI gaI kamalamAlAke jaisI baha zobhAse rahita ho gaI 'takkhaNa olugga duvyalasarIralAvannasunnanicchAyAgayasirIyA' maiM dIkSA lUgA, isa zabda ko sunatehI vaha zarIrase malina aura durbala bana gaI lAvaNya usakA jAtA rahA, prabhA usase dUra ho gaI, ataH yaha dekhanemeM zrI zobhA rahita lAne laga gaI 'pasiDhilabhUsaNa paData khuNiya saMcuNNiya dhavala valayapanbhaTTa uttarijjA' durbala ho jAnese usake pahire hue AbhUSaNa zithila (DhIle) ho gaye, kitaneka usake dhavala valaya usake kRzIbhUta ho jAnese jamIna para gira paDe, kitaneka girakara kho gaye, kitaneka gira kara TUTa phUTa gaye oDhe hue uttarIya vastrakA aMcala (oDhanekA vastra) usakI vyAkulatAmeM nIce gira par3A arthAt astavyasta ho gayA 'mucchA tha yu: tenA bhu5 52 hInatA ghaTa thI . "karayalamaliyana kamalamAlA" bhanne jAnI mAthI bhasaNI nAkSI bhasamAsAnIbha te zAlA2hita 15. " takkhaNa olugadubbalasarIralAvannasunnanicchAyAgayasirIyA" "huM dIkSA levA mAguM chuM" A zabdo sAMbhaLatAM ja tenuM zarIra malina ane durbala banI gayuM, tenuM lAvaNya ane prabhA naSTa thaI gayAM, te kAraNe te apAmA zrIDita (ntikalita ) all wisa " pasiDhilabhUsaNapaData khuNiyasaMcuNiyadhavalavalayapabhaTTa uttarijjA" hu 54 pAna sIdhe teNe paherelAM AbhUSaNe zithila DhIlA paDavA lAgyAM, tenuM zarIra kRza thaI javAthI tenAM keTalAMka valaya nIce jamIna para paDI gayAM, keTalAka paDIne khevAI gayAM, keTalAka paDIne tUTI gayAM, teNe oDhelI oDhaNI ( uttarIya vastra) ne aMcala tenI vyAkulatAne lIdhe nIce sarakI gayo ane te uttarIya astabh-56 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bhagavatIsUtre tvAt adhApatitam uttarIyaM vastrAJcalaM yasyAH sA tathA -- mucchAvasa gaTTacetaguruI sukumAlavikinna kesahatthA ' mUvizanaSTacetogurvI, mUvizAt naSTe cetasi gurvI alaghuzarIrA yA sA tathA, sukumAravikIrNa kezahastA sukumAraH svarUpeNa, vikIrNA vyAkulacittatayA kezahastaH kezapAzo yasyAH sA tathA, yadvAsukumArA vikIrNAH kezA hastau ca yasyAH sA tathA vA ' parasuNiyattamacaMpagalayA nibattamahenaiMdalaTThI vimukkasaMdhibaMdhaNA' parazunikRttA parazunAkuThAreNa chinnA campakalatA, iva, nivRttamahAnivRttItsavA indrayaSTiriva indradhvajeva vimuktasandhi bandhanA zithilasandhibandhanA 'kohimatalaMsi dhasatti, savvaMgehiM saMnivaDiyA' kuTTimatale pASANazilAdibhiH saMbaddhabhUmitale dhamaiti zabdena sarvAGgaiH sannipatitA / 'tae NaM sA jamAlissa khattiyakumArassa mAyA' tataH khalu sA jamAle: kSatriyakumArasya mAtA, ' sasaMbhamIyattiyArA turiyakaMcaNabhiMgAramuhaviNiggayasIyalavimalajaladhArAe parisiMcamANanivvaviyagAyalaTTI' sasaMbhramApavartitayAvasaNaTucetaguruI, sukumAlavikinnakesahatthA ' mUcha ke Anese usakI cetanA naSTa ho gaI, ataH usake zarIra meM bhArIpana adhika ho gayA, usakA sukumAra kezapAza vikhara gayA, athavA usake sukumAra keza aura hAtha DhIle par3a gaye 'parasuNiyatavya caMpagalayA, nivvattamahenva iMdalaTThI vimukkasaMdhibaMdhaNA' ataH vaha parazuse kATI gaI caMpakalatAke samAna aura mahotsavake samApta ho jAne para indradhvajake samAna zithila sandhi bandhanavAlI ho gaI aura aisI dazAmeM vaha 'kuhimatale ' pASANa zilA nirmita jamIna para-pakke pharaza para samasta aGgoMse " dhasa "se gira par3I 'taeNaM sA jamAlista khattiyakumArassa mAyA sasaMbhamIyatti yArA turiyakaMcabhiMgAramuhaviNiggayasalilavimalajaladhArAe vyasta gayu. " mucchAvasaNaTuceta gu i, sukumAlavikinnakesahatthA " bhU AvI javAthI te caitanya gumAvI beThI, tethI tenuM zarIra adhika bhAre lAgavA mAMDayuM, tene sukumAra kezapAza vikharAI gaye athavA tenI sukumAra kaTi ane DAya Dhalai 5 gayai. " parasuNiyattavvaca pagalayA, nizcattamaheva iMdalaTThI vimalasaMdhibaMdhaNA" tathA ta puchADIthI 415vAmA mAvesI 254satAnA 2vI ane mahotsava pUro thayA bAda IndravajanI samAna zithila sandhibaMdhanavALI ya . sevI DAsatamA te " kuTTimatale " 32samadhI 52-pASA zikSAnibhira lAyatajiyA 52 " dhasa " 'DI' sevA mA sAthe 5DI gaI "taeNa sA jamAlissa khattiyakumArassa mAyA sasaMbhIyattiyArA turiya kaMcabhiMgAramahaviNiggayasalilavimalajaladhArAe parisiMcamANaniyakyiAyalaTThI " zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaattii0|093033suu05 jamAlivaktavyanirUpaNam 43 sasambhramakSiptatayA tvaritaM zIghraM kAJcanabhRGgAramukhavinirgatazItalavimalajaladhArayA pariSicyamAnanirvApitagAtrayaSTiH kAJcanabhRGgAramukhavinirgatA suvarNamaya 'jhArI' padabAcyajala pAtravizeSAgrabhAganipatitA yA zItalavimalajaladhArA tayA paripicyamAnA nirvApitA ca svasthIkRtA gAtrayaSTiryasyAH sA tathA' ukkhevayatAliyaMTavIyaNagajaNiyavAeNaM saphusieNaM anteuraparijaNeNaM AsAsiyA samANI' utkSepakatAlavantavIz2anakajanitavAtena-utkSepako vaMzadalAdimayo muSTigrAhyadaNDamadhyabhAgaH vyajanavizeSaH tAlakRntaM tAlAbhidhAnavRkSapatravRntaM, vyajanakaM vaMzAdi. mayamevAntAhyadaNDam etairjanito yo vAtaH sa tathA tena saMpRSatA sodakabindunA AzvAsitA caitanyamApAditA satI ' royamANI, kaMdamANI, soyamANI, vilavamANI, jamAliM khattiyakumAraM evaM vayAsI' rudatI-azru vimuJcantI, krandantI-uccaiH parisiMghamANanivvaviyagAyalaTThI' usake giratehI usake antaHpurake paricAraka jana saba ghavar3A gaye unhoMne bahutahI jaldI ghabarAhaTake sAtha usake zarIrako suvarNakI banI huI jhArIke mukhase nirgata jalakI dhArA oMse siMcita kiyA, isase vaha svastha ho gaI, bAdameM unhoMne usa para 'ukkhekya0 ' utkSepakase-muSTi grAhya daNDa madhya bhAgavAle vAMsakI paMcoMke dhane hue paMkhese, tAlavRnta-tADavRkSake patteke bane hue paMkhoMse, antarrAhya daNDavAle vAMsa Adike bane hue paMkhese, una para pahile jalake chITeM DAlakara havAkI, isase vaha havA zItala hokara use lagI isase vaha Azvasita huI-saceta huI, parantu saceta hotehI vaha 'royamANI, kaMdamANI, soyamANI, vilavamANI jamAli khattiyakumAraM evaM vayAsI' ekadama rone lagI, Akrandana karane lagI-aura zokameM DUba gaI, vilApa karane lagI, azru bahAte hue ronA isakA nAma rodana hai, tenA paDI javAne kAraNe aMtaHpuranA paricArake gabharAI gayA. temaNe tarataja suvarNanirmita jhArInA mukhamAMthI nIkaLatuM zItaLa nirmaLa paNa tenA zarIra 752 7iTayu, tama 42pAthI 444 2525 27. tyA2mAha tabhaNe " ukkhevaya" pANI chAMTelA unnepakathI-vAMsanI paTTIomAMthI banAvelA paMkhAthI, tADavRkSanA pAnamAMthI banAvelA paMkhAthI ane khajUrInA paMkhAthI tene pavana nAkhe. A zItala havA maLavAthI tenI mUchI vaLI-te bhAnamAM AvI gaI. paraMtu mAnamA AvatAnA sAthe 4 te " royamANI, kaMdamANI, soyamANI, vilavamANI jamAliM khattiyakumAra evaM vayAsI" 27tI 27tI, mA 42tI 42tI, za karatI karatI, ane vilApa karatI karatI tenA putra jamAlIne A pramANe zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre rudatI, zocantI-asmAkaM nirAdhArANAM ki bhaviSyatIti . manasA zokaM kurvantI vilapantI hA putra ! hA kuladIpaka ! ityAdizabdaiH vilApaM kurvantI jamAli kSatriyakumAram evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt-' tumaM siNaM jAyA ' amhaM ege putte, iTTe, kaMte, pie, maNunne, maNAme, thegje, vesAsie, saMmae, bahumae, aNumae ' he jAta ! he putra ! tvakhallu asmAkam ekaH putraH, iSTaH abhilaSitaH sakalajanamanorathapUrakatvAt , kAnta:-kamanIyaH sarvasahAyakatvAt priyaH prItijanakaH sarvopakAraparAyaNatayA pramodotpAdanAt-manojJaH manasa AnandakArako majulaityarthaH hitakAritvAt , mano'maH manasA amyate-prApyate iti mano'maH aura jora 2 se ronA isakA nAma Akrandana hai| hama nirAdhAroMkA kyA hogA isa prakAra manameM vicAra kara bhItarameM jo antardAha hotA hai, usakA nAma zoka hai, hA putra ! hA kuladIpaka ! ityAdi zabdoMko bolate hue guNasmaraNapUrvaka jo rudana kiyA jAtA hai-usakA nAma vilApa hai| isa taraha rudana karatI huI, Akrandana karatI huI, zoka karatI huI aura vilApa karatI huI vaha kSatriyakumAra jamAlise isa prakArase kahane lagI. 'tumaMsi NaM jAyA amhaM ege putte, iTe, kaMte, pie, maNunne, maNAme, thejje, vesAtie, saMmae, bahumae, aNumae' he beTA ! tuma hamAre ekahI putra ho isaliye tuma hameM bahuta adhika priya ho, kyoMki tumase sakala janoMke manoratha pUre hote haiM / sabake sahAyaka hone se tuma hamako bahuta adhika kamanIya ho, sabake upakAra karane meM parAyaNa honese hameM pramodake utpAdaka ho-isase tuma hame bahuta adhika prItijanaka ho, kahevA lAgI--( AMsU pADIne raDavuM tenuM nAma rudana che, jora jorathI raDavuM tenuM nAma AkaMda che. " amArA jevA nirAdhArenuM zuM thaze ? A pramANe manamAM vicAra karIne manamAM je antardAha thAya che tenuM nAma zoka che. "he putra, he kuladIpaka, " ItyAdi zabda bolatAM bolatAM ane guNasamaraNapUrvaka je rudana thAya che tene vilApa kahe che.) "tumaM si NaM jAyA ! amha ege putte, ihe, kaMte, pie, maNunne, maNAme, thejje, vesAsie, saMmae, bahumae, aNumae " u meTA ! tu sbhaa| me| eka- sAta beTane putra che, te ja samasta kuTuMbIjananA maratha pUrNa kara* nAre hevAthI amane atizaya priya che. saune sahAyaka hovAthI te amane ghaNe ja kamanIya che, tuM saune upakAraka hevAthI tathA amArA manane pramoda karAvanAra hovAthI amane atyaMta prItijanaka che, hitakArI hovAne lIdhe tuM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA ttii0|09u033 20 5 jamAlivaktavyanirUpaNam 445 mano'nukUla ityarthaH sakalajanamano'nukulA''kRtikatvAt sthairyaH-sthairyavAn, sthaiH yaguNayogAt, bahumato bahujanamAnyaH yadvA bahudhapi kAryeSu mataH, athavA bahuatizayatayA mato bahumataH, anumataH sarvAnukUlatvena mato'numatastvamasi 'bhaMDakaraDagasamANe rayaNe rayaNanbhae javiUsavie hiyayAnaMdajaNaNe ubarapupphamivadullame savaNagAe, kimaMgapuNapAsaNayAe ? ' bhANDakaraNDakasamAnaH-bhANDakaraNDakam AmaraNabhAjanaM tatsamAna AdeyatvAt ratnaM manuSyajAtau vinayAdiguNairatyantoskRSTavAtU ratnamivaratnam, ratnabhUtazcintAratnAdimaNisadRzaH, jIvitotsavikA jIvitamutsUte pramUte iti jIvitotsavaH sa evajIvitotsavikaH, jIvitaviSaye vA hitakArI hone ke kAraNa manako Ananda denevAle honese tuma hameM manojJa ho, tumhArI AkRti sakala janoMke mano'nukUla hai, isase tuma hamAre mano'nukUlaho, sthairyaguNake yogase tuma sthairyavAle ho, bahujanamAnya honese athavA aneka kAryoM meM bhI tuma mAne jAte ho isase, athavA atizaya. rUpase tuma mAne jAte ho isase "mata" ho, tuma sabake anukUla rahateho isa rUpase tumhe saba mAnatehaiM, isaliye anumataho, "bhaMDakaraMDagasamANe, rayaNe, rayaNabhUe, javiUsavie, hiyayAnandajaNaNe,uMbarapupphamiva dullabhe savaNayAe, kimaMga puNa pAsaNayAe (1) Abha raNakA pAtra jaise Adeya ( AdaraNIya ) hotA hai, usI prakArase tuma hameM AdaraNIya hoM, vinayAdi guNoM dvArA manuSya jAtimeM tuma atyanta utkRSTa ho isaliye ratnake jaise ratna ho, cintAmaNi ratna Adi maNiyoMke sadRza honese tuma ratnabhUta ho, jIvanameM tumhAre rahanesehI utsava hai, isa kAraNa saune AnaMda denAra hovAthI tuM maneNa che, tAruM rUpa ane vartana saune game tevuM hovAthI tuM saune mATe mane nukULa che, sthiratAnA guNanA rogathI tuM ryavALe che, ghaNA le konA mAnane pAtra hovAthI athavA aneka loko aneka kAryomAM tArI salAhane anusaratA hovAthI te saune mATe "saMmata" che. tuM saune anukULa rahe che ane sau tArI vAta mAne che, tethI tuM "anumata " cha, " bhaMDakara DagasamANe, rayaNe, rayaNabhUe, javiUsavie, hiyayAnandajaNaNe ubara pupphamiva dullabhe savaNayAe kimaMgapuNapAsaNayAe ? " ghareyAnI paTarI samAna ta amane vahAle che, vinayAdi guNe dvArA manuSya jAtimAM tuM atyanta utkRSTa hovAthI ratnasamAna che, citAmaNi ratna Adi maNienA tulya hovAthI tuM ratnabhUta che, tArA jIvananuM astitva amAre mATe utasava samAna hovAthI tuM jIvitevika che. athavA amAruM jIvana tArA hAthamAM levAthI paNa tuM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstre utsavaH sa iveti jIvitotsavikaH tvayi satyeva jIvanotsavAt hRdayAnandajanano manaH samRddhikArakaH manasaH pramodajanakatvAt udumbarapuSpamiva gUlarapadavAcyakSavizeSa puSpamitra zravaNatAyai zrotumapi durlabho'si, kimuta vaktavyam , punaH he aGga ! darzanAtAyai draSTuM durla mo'sIti tathAca yasya zravaNamapi yadA durlabhaM bhavati tadA tasya darzanaM tu sutarAmeva durlabhamiti bhAvaH, atra udumbarapuSpastha durlabhatvAttena tasyopamA dattA / 'taM no khalu jAyA ! amhe icchAmo tumbhaM khaNamavi vippogaM, taM acchAhi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo, to pacchA amhehiM kAlagaehiM samANehiM pariNayavaye var3iyakulavaMsataMtukajjami niravayakkhe samaNassa bhagavo mahAvIrassa antie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pabvaihisi ' he jAta ! he putra ! tasmAt kAraNAt no khalu vayam icchAmastava kSaNa napi viprayoga viraham, tathA cAsmAkaM kSaNamAtramapi tava viraho'sahyaH matsyAnAM jalaviraha iva tat tasmAtkAratuma jIvitotsavika ho athavA hamArA jIvana tumhArehI hAthameM hai, isaliye bhI tuma jIvitotsavika ho, tumheM dekhane para hRdayako apAra Ananda milatA hai, isaliye tuma hRdayAnandajanaka ho / gUlarake puSpakI taraha tuma sunane meM bhI durlabha ho to phira tumhAre darzanakI to bAtahI kyA kahanI yahAM udumbara puSpakI upamA usakI durlabhatA honese dI gaI hai| ' taM no khalu jAyA ! amhe icchAmo tubhaM khaNamavi vippa. ogaM, taM acchAhi tAva jApA ! jAva tAva amhe jIvAmo, to pacchA amhehiM kAlagaehiM samANehiM pariNayavae vaDriyakulavaMsataMtukajjammi, niravayakkhe, samaNassa bhagava o mahAvIrassa aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaihisi' isaliye he putra ! hama tumhAre viyogako eka kSaNa bhI sahana nahIM kara sakate haiM / ataH jabataka hama jIvitatsavika che. tene jotAM ja amArA hRdayamAM AnaMda utpanna thAya che, tethI tuM hadayAnandajanaka che. gUlaranA pupanI jema tArA nAmanuM ke vacanonuM zravaNu ja durlabha thaI gayuM che, to pachI tArA darzananI durlabhatAnI te vAtaja zI karavI! (udumbara-gUlara puSpa durlabha hovAthI ahIM tenI upamAM Apapaamaa mApI che.) taNo khalu jAyA ! amhe icchAmo tubbhe khaNamavi vippa. ogaM, ta' acchAhi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo, tao pacchA amhehi kAlagaehiM samANehi pariNayavae vaDiya kulavaMsata'tujammi, niravayakkhe samaNassa bhagavao mahAvIrasma aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaihisi" beTA ! ame eka kSaNane paNa tAre viyega sahana karavAne asamartha chIe. zrI bhagavatI sUtraH 8 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za093033sU05 jamAlivaktavyanirUpaNam 447 NAt he jAta ! he putra ! Asva tiSTha tAvat gRhasthAzrame eva sthiti vidhehi tAvat yAvat kAlaparyantaM vayaM jIvAmaH, tataH pazcAt asmAsu kAlagateSu maraNadharma prApteSu satsu pariNatavayAH vRddhAvasthAsampannaH varddhinakulavaMzatantukAyeM varddhitaH putrapautrAdibhirTa ddhimupAgataH kulavaMzatantuH kularUpo vaMzaH sa eva tantuH dIrghatva sAdRzyAt kulavaMzatantukArya kRtyaM kulavaMzatantukArya tasmin nirapekSaH gArhasthyasya sakalaprayojanamapekSArahitaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike samIpe muNDo bhUtvA agArAt gRhAt nirgatya anagAritAM sAdhutAM prajiSyasi prApsyasi, pravrajyAM grahISyasItyarthaH ||muu0 5 // mUlam-tae paM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI-tahAvi NaM taM ammAtAo! jaM NaM tubbhe mamaM evaM vadaha tumaMsi NaM jAyA ! amhaM ege putte iTTe kaMte taM ceva jAva pavaihisi, evaM khalu ammatAo! mANussae bhave aNegajAijarAmaraNarogasArIramANasassa pakAmadukkhaveyaNa. vasaNasatovaddavAbhibhUe adhue aNiyae asAsae saMjhabbharAgasarise jalabubbuyasamANe kusaggajalabiMdusannibha suviNagadasaNovame vijjulayAcaMcale aNijje saDaNapaDaNaviddhaMsaNa dhamme puzviM vA, pacchA vA, avastavippajahiyatve bhavistai, se jIte haiM-tabataka tuma ghara parahI raho-bAdameM hama logoMke paraloka hojAne para aura tumhAre dvArA kularUpa vaMzatantukI vRddhi ho cukane para tuma zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa saMyama dhAraNa kara lenA. isa samaya taka tuma vRddha ho jAoge,, aura tumhArA saMsArika kRtya saba samApta ho jAvegA, usameM phira tumhArI apekSA rahegI nahIM, // mU. 5 // tethI jyAM sudhI ame jIvanta chIe, tyAM sudhI tuM gharamAM amArI sAthe ja rahe. amAruM mRtyu thaI gayA pachI ane kula rUpa vaMzavelAnI vRddhi thaI gayA pachI, tuM zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse saMyama aMgIkAra karaje-tyAM sudhImAM tuM vRddha paNa thaI gaye hoIza ane gRhastha tarIke bajAvavAnI pharaje paNa te bajAvI lIdhI haze tethI te kALe saMsAramAM tArI keI apekSA nahIM rahevAthI tuM nirapekSa thaIne gRhasthAvasthAne tyAga karIne aNagArAvasthA dhAraNa karaje.sUpa zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 bhagavatIsa kesaNaM jANai ammatAo ! ke puSviM gamaNayAe ? ke pacchAgamaNa. yAe ? taM icchAmi NaM ammatAo ! tumbhehiM abbhaNunnAe samANe samaNasta bhagavao mahAvIrassa jAva pavaittae / taeNaM taM jamAli khattiyakumAraM ammapiyaro evaM vayAsI imaM ca te jAyA ? sarIragaM paviTTharUvalakSaNavaMjaNaguNokveyaM uttamabalavoriyasattajuttaM viNNANapiyakkhaNaM samohaggaguNasamussiyaM abhijAyamahakkhamaM vivivAhirogarahiyaM nirUvayaudattalaTuM paMcidiyapaDuyaM paDhama jodhapatthaM agautamaguNehi saMjuttaM taM aNuhohi tAva jAyA ? niyagasarIrarUvasohaggajovaNaguNe, tao pacchA aNubhUyaniyagasarIrarUvasohaggajovaNaguNe amhehiM kAlagaehiM samANehiM pariNayavae vaDipakulavaMsataMtukajaMmi niravayakkhe samaNasta bhagavao mahAvIrassa tie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pabbaihisi / taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI-tahAviNaM taM ammatAo! jaM NaM tumbhe mamaM evaM vadaha-imaMca NaM te jAyA ! sarIragaM taM ceva jAva pavaihisi, evaM khalu ammatAo ! mANussagaM sarIraM dukkhAyayaNaM vivihavAhisayasaMniketaM adviya kaThThadviyaM chirANhArujAlaoNaddhasaMpiNaddhaM mattiyabhaMDava dubbalaM asuisaMkiliTuM aNiTuviyasavvakAlasaMThappiyaM jarAkurimajajaragharaM vA saDaNa paDaNaviddhaMsaNadhammapurvi vA pacchA vA avassa vippajahiyavaM bhavistai, se kesa NaM jANai ! ammatAo! zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09 u033sU06 jamAlivaktavyanirUpaNam 549 ke puvviM taM caiva jAva pabbaittae / taeNaM taM jamAli khattiya. kumAraM ammApiyaro evaM vayAsI-imAo ya te jAyA ! vipulakulabAliyAo sarittayAo sarisavvayAo sarisalAvaNNarUva. jovvaNaguNovaveyAo sarisaehito kulehito aNielliyAo kalAkusalasavvakAlalAsiyasuhociyAo mahavaguNajuttaniugaviNaovayArapaMDiya viyakkhaNAo maMjulamiyamaharabhaNayavihasiyaviSyakkhiyagaivilAsaciTTiyavisArayAo, avi. kalakulasIlasAliNIo visuddhakulavaMsasaMtANataMtuvaddhaNappagabbhunbhavappabhAviNIo maNoNukUlahiyaicchiyAo atujjhaguNavallahAo uttamAo niccaM bhAvANurattasavvaMgasuMdarIo bhANiyAo, taM bhuMjAhi tAva jAyA ! etAhiM saddhi viule mANussae kAmabhoge, topacchA bhuttabhogI visayavigayavocchinnakouhalle amhehi kAlagaehi jAva pvvihisi||suu06|| chAyA-tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evam avAdI-tathApi khalu tat amba tAtau ! yat khalu yUyaM mAm evaM vadatha-tvamasi khalu jAta ! asmAkam ekaH putraH iSTaH, kAntaH, tadeva yAvat pravrajiSyasi iti, evaM khallu ambatAtau ! mAnuSyako bhavaH aneka nAtinarAmaraNarogazarIramAnasaprakAmaduHkha vedanavyasanazatopavAbhibhUtaH adhruvaH aniyataH AzAzvataH sandhyAbhrarAgasahazo jalavuvudasamAnaH kuzAgra jalabindusanibhaH svapnagatadarzanopamo vidyullatAcazcala: anityaH zaTanapatanavidhvaMsanadharmaH pUrva vA pazcAd vA avazya vipahAtavyo bhaviSyati, tat ko'sau khalu jAnAti-ambatAtau ! kaH pUrva gamanAya, kaH pazcAt gamanAya, tat icchAmi khalu ambatAtau ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya yAvat pratranitum ? tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram ambApitarau evamavAdiSTam-idaM ca te jAta ! zarIrakaM praviziSTarUpalakSaNavyaJjanopetam uttamabalavIryasatyayuktaM vijJAnavicakSaNaM sasaubhAgyaguNa ma.-57 biduniyA patrAda vAmana zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 bhagavatI samuchUitam abhijAtamahAkSamam vividhavyAdhirogarahitaM nirupahatodAttalaSTaM. pazcendriyapaTukaM prathama pauvanastham anekottamaguNaiH saMyuktaM tadanubhava tAvat yAvat jAta ! niyatazarIrarUpasaubhAgyayauvanaguNaH, tataH pazcAt anubhUtaniyatazarIrarUpasaubhAgyayauvanaguNaH asmAsu kAlagateSu satsu pariNatavayA vaddhitakulavaMzatantukArye nirapekSaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA, agArAt anagAritAM pravrajiSyasi / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evamavAdIt-tathApi khalu tat ambatAto ! yat khalu yUyaM mAm evaM vadatha, idaM ca khalu te jAta ! zarIrakaM tadeva yAvat pravrajiSyasi, evaM khalu ambatAtau ! mAnuSyakaM zarIraM duHkhAyatanaM vividhavyAdhizatasaniketam asthikakASThotthitam zirAsnAyujAkakopanaddhasapinadvam , mRttikAbhANDa kamiva durvalam azucisakliSTam aniSThApitasarvakAlasaMsthApitam , jarAkRNapajarjaragRhaniSa zaTanapatanavidhvaMsanadharmam , pUrvavA pazcAd vA avazyaM viprahAtavyaM bhaviSyati , tat ko'sau khala jAnAti, ambatAtau ! kaH pUrvaM tadeva yAvat pravajitum ! tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram ambApittarau evamavAdiSTAm-imAzcate jAta ! vipulakulabAlikAH saktvacAH sadRgvayasaH sahagalAvaNyarUpayauvanaguNopetAH, sadRzebhyaH kulezya AnItAH kalAkuzalasarvakAlalAlitamukhocitAH mArdavaguNayuktanipuNavinayo. pacArapaNDitavicakSaNAH manjulamitamadhurabhaNitavihasitaviprekSitagativilAsA vasthitavizAradAH avikalakulazIlazAlinyo vizuddhakulavaMzasantAnatantuvarddhanamagarbhodbhavaprabhAvinyo mano'nukUlahRdayepsitAH aSTa tava guNavallabhAH uttamAH nityaM bhAvAnuraktasarvAGgasundayo bhAryAH, tat bhujhva tArata jAta ! etAbhiH sArdham vipulAn manuSyakAn kAmabhogAn tataH pazcAt bhuktabhogI, viSayavigatavyucchinnakautRhaLaH, asmAsu kAlagateSu yAvat prabrajiSyasi // sU0 6 // TIkA - 'taeNaM se jamAlIkha ciyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI' tataH khalu sa jamAlIkSatriyakumAraH ambApitarau mAtApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt-kathitavAn 'tahAvi NaM taM ammatAo! jaNaM tubbhe mamaM evaM vadaha-' he ambatAtau ! tathApi tathaitra khalu tat yat tvayoktaM TIkArtha - tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammA. piyarA evaM vayAsI' isa prakAra se mAtApitA kA kathana sunakara usa kSatriyakumAra jamAlIne una se aisA kahA ki 'tahAvi NataM ammatAoja NaM tumbhe samaM evaM vadaha' he mAta tAta ! jo TI -"taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vyAsI" mA prakAranI mAtApitAnI vAta sAMbhaLIne te kSatriyakumAra jamAlIe temane A prabhArI yu: "tahA viNaM taM ammatAo jaMNaM tubbhe mamaM evaM vadaha" zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 40 33 sU06 jamAlivaktavya nirUpaNam 451 " ' 9 nAnyathA ityarthaH yat khalu yUyaM mAm evaM vakSyamANarItyA vadatha - pratipAdayathatumasi NaM jAyA ! amhaM ege putte iTThe kaMte taM cetra jAva pavva hisi ' he jAta ! he putra tvamasi khalu asmAkam ekaH putraH iSTaH - abhivAJchitaH kAntaH kamanIyaH, tadeva yAvat priyaH manojJaH, mato'maH sthairyaH, vizvastaH saMmataH bahumataH anumataH, bhANDakaraNDaka samAnaH, rahanaM, ratnabhUtaH, jIvitotsavikaH, hRdayAnandajananaH, udumbarapuSpamiva durlabhaH, zravaNatayA kimaGga punaH darzana yA, tat no khalu jAta vayam icchAma statrakSaNamapi viprayogam, tat Asva tAvat yAvat vayaM jIvAmaH, tataH pazcAt ammAsu kAlagateSu satsu pariNatavayAH varddhitakula vaMza tantukArye nirapekSaH san bhagavataH samIpe muMDo bhUtvA agArAt anagAritAM pravajiSyasi iti, tatra yaduktam - asmAsu kAlagateSu satsu pravajiSyasi iti, tadAzritya jamAliH prAha - ' evaM khalu ammatAo ! mANussae bhave aNegajAijarAmaraNarogasArIra mANasa pakAmadukkha ve yaNava saNasatovadavAbhibhUe ' tuma aisA kahate ho ki tuma mere ekahI putra ho, tuma mujhe iSTa, kAnta yAvat priya, manojJa, manoma, sthairya, vizvasta, saMmata, bahumata, anumata evaM bhANDakaraNDaka samAna ho, ratna, ratnabhUta ho, jIvitotsavika ho, hRdayAnandajanaka ho sunane meM bhI udumbara puSpake jaise durlabha ho, darzanakI to bAtahI kyA, isaliye he putra ! hama cAhate haiM ki hamAre jIvanakAla taka tuma ghara para hI raho, kyoMki hamaloga tumhAre binA eka kSaNabhara bhI nahIM raha sakate haiM, Adi2 so ye saba ApakA kahanA ThIka haiM parantu ' evaM khalu ammatAo mANussae bhave aNegajAijarA maraNaroga sArIramANa sapakAmadukkha ve ghaNavasaNasatovaddavAbhibhUta' he mAta hai mAtApitA ! je tame evu' kaheAke " tu amArA ekanA eka putra che, tu' amane ISTa, anta, priya, manojJa, bhanAbha, sthairya, vizvasta, saMbhata, mahumata ane anumata che tathA ghareNAMnI peTI jevA, ratnajevA ratnabhUta, jIvitAvika ane Anandajanaka che. tArUM zratraNa paNa udumbara puSpanI jema dula bha thaI gayuM che, te tArA darzananI teA vAta ja zI karavI! tethI he putra! ame tArI eka kSaNanA paNu viyega icchatA nathI, amArA jIvana paryaMnta tuM amArI pAse (gharamAM ) ja rahe ane amArA maraNu khAda vazavelAnI vRddhi karyAM pachI tu' vRddhAvasthAmAM agIkAra karaze. " ApanI A vAta kharI che, parantu " evaM khalu ammatAo mANussara bhave aNegaja | ijarAmaraNarogasArIra mANuskha pakrAma zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 bhagavatIstre he ambatAtau tatra evaM khalu vakSyamANarItyA mAnuSyako manuSyasambandhI bhavaH anekajAtijarAmaraNarogazArIramAnasapakAmaduHkhavedanavyasanazatopadravAbhibhUtaH, anekAni jAtijarAmaraNarogarUpANi zarIrANi mAnasikAni ca prakAmam atyartha duHkhAni teSAM yad vedanaM vyasanAnAM - kaSTAnAM yAni zatAni upadravAzca bhUtavetAlAdikRtAstairabhimUto vartate, ataeva-' adhue, aNiyae, asAsae, saMjhanbharAgasarise jalabubbudasamANe kusaggajalaviMdusabhibhe adhruvo rAtridivasAdivat mUryodayAdivat vA napratiniyatakAle'. vazyaM bhAvI, aniyataH-avidyamAnaniyatasvarUpaH samRddhizAlino'pi dAridyAdi sadbhAvAt. azAzvataH kSaNavinazvaratvAt ataeva sandhyArAgasadRzaH sandhyAyAM sandhyAsamaye yaH abhraH meghaH tasya rAgo raktimA (lAlimA tasya sahazA-samAnaH zIghravinAzitvAt jalabubudasamAna:-kSaNavidhvaMsitvAt, kuzAgrajalabindusannibhaH, tAta ! yaha manuSya sambandhI bhava zArIrika evaM mAnasika aneka jAti sambandhI, jarA sambandhI, maraNa sambandhI aura roga sambandhI bhayaGkara duHkhoMke vedanase aura saikaDoM kaSToMse, tathA bhUta, vetAla Adi dvArA kRta upadravoMse grasita banA huA hai, ataeva yaha rAtri divasa AdikI taraha ' adhue.' adhruva hai, athavA sUryodayAdikI taraha yaha pratiniyata kAlameM avazyaM bhAvI nahIM hai, aniyata hai-isakA niyata svarUpa vidyamAna nahIM hai kyoMki samRddhizAlIke bhI dAridrayAdikA sadbhAva dekhA jAtA hai / kSaNavinazvara hone se yaha azAzvata hai, ataH jaisI sandhyAke samaya meghoMkI lAlimA hotI hai, usa jaisA yaha hai. jala dhuvuda ke samAna yaha zIghra vinAzI hai, kuzake agra bhAgameM sthita jala. dukkhayaNavasaNa satovavAbhibhUe " mAtatAta ! 20 manuSyanA zAza. rIka ane mAnasika aneka jAti saMbaMdhI, jarA saMbaMdhI, maraNa saMbaMdhI ane roga saMbaMdhI bhayaMkara duHkha ane vedanAothI tathA seMkaDe kaSTathI bharapUra che, tathA bhUta, vetAla Adi dvArA karavAmAM AvatAM upadrathI grasita thayela che. a 22 zani mAhinI 2bha " adhue" ma hai, athavA sUryAya AdinI jema te niyata samaye avazyabhAvI nathI paNa aniyata che. tenuM koI niyata svarUpa vidyamAna nathI kAraNa ke samRddhizAlI manuSya paNa kayAre daridra banI jaze te nakakI nathI. A manuSya zarIra kSaNabhaMgUra hovAthI azAzvata che. saMdhyAkAlina menA raMgenI jema tathA pANInA parapoTAnI jema te zIvinAzI che. darbhanA agrabhAga para rahelA pANInA jevuM te zIvra zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za.9u 33sU06 jamAlivaktavyatAnirUpaNam 453 kuzoparibhAgavartijalabindoH jhaTityadhaHpAtitvAttatsadRzaH, 'muviNagadaMsaNovame vijullayAcaMcale aNicce saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhamme puciM vA, pacchAvA avassaviSajahipavve bhakssii ' svapnagatadarzanopamaH-svapnakAladRzyamAnavastusadRzaH, vidyullatAcaJcalA-vidhuccamatkAravadatyantacapalA, anityaH-asthAyI, zaTanapatanavidhvaMsanadharmaH tatra zaTanaM kuSThAdinA aGgulAdirgalanaM, patanaM bAhAdeH khaMgacche hAdinA pAtaH vidhvaMsanaM nAzaH ete dharmA yasya sa tathA, pUrva vA pazcAd vA avazya niyato vipahAtavyaH parityAjyo manuSyabhavo bhaviSyati, ' se kesaNaM jANa: ammatAbho ! ke puni ganaNayAe ? ke pacchA gamaNayAe ?' he ambatAtau ! tat tasmAt kAraNAt asmAkaM madhye ko'sau khalu jAnAti yat kaH pUrva pitroH putrasya cAnyonyataH vivakSitagantavyakAlAt prathamameva gamanAya utsahate kaH pUrvabinduke jaisA yaha zIghra patanazIla hai 'suviNayadasaNovame, vijju. llayA caMcale, aNicce, saDaNapaDaNa0 ' yaha svapnameM dekhI gaI vastuoMke jaisAhaiM, bijalIke camatkArake jaisA yaha atyanta capala hai, asthAyI hai, zaTana, patana, vidhvaMsana dharmavAlA hai; kuSThAdikoM dvArA aGgulI Adi avayavoMkA gala jAnA isakA nAma zaTana, talavAra Adi dvArA bAhu AdikA kaTakara gira jAnA isakA nAma patana, evaM paryAyAntarita ho jAnA isakA nAma vidhvaMsana hai / tathA yaha manuSya bhava Apase pahile yA Apake bAda chor3anA to avazya hogA hI-tathA yaha bhI kauna jAna sakatA hai ki he mAta tAta ! hama logoMke bIcameM pahile kisakA maraNa ho aura bAdameM kisakA maraNa ho, isaliye Apa jo aisA kaha rahe ho 5tanI che, " suvigagardasaNovame, vijulla yAcaMcale, aNice, saDaNapaDaNa" te svanAmAM dekhelI vastu samAna che, ane vijaLInA camakArA jevo atyaMta caMcala che, anitya che. te saDavAnA, paDavAnA ane nAza pAmavAnA dharma (svabhAva) vALe che. raktapItta Adi dvArA aMgulI Adi avayanuM je galana thAya che tene zaTana (saDavAnI kriyA) kahe che, talavAra A di dvArA hAtha paga Adine kApIne bhUmi patita karavAnI kriyAne patana kahe che ane eka paryAyamAMthI bIjI paryAyamAM javAnI kriyAne vidhvaMsana (nAza thavAnI kriyA) kahe che. tathA manuSyabhava ApanA maraNa pahelAM ke ApanA maraNa pachI mAre avazya choDavuM ja paDaze. he mAtApitA ! ApaNAmAMthI pahelAM kenuM maraNa thaze ane pachI tenuM maraNa thaze, e vAta jANavAne keNu samartha che? te Apa evuM je kahe che ke amArA mRtyu bAda tuM zramaNa bhagavAna zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 bhagavatIsUtre menaM bhavaM parityajya parabhavaM gamiSyati, kaca pazcAta vivakSitakAlAnantaraM gamanAya gantumutsahate, kaH pUrva ko vA pavApriyate iti na ko'pi jAnAti iti bhAvaH taM icchAmi NaM ammatAbho tumbhehi abbhaNunnAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pavaittae ' tat tasmAt kAraNAt he anvatAtau ! icchAmi khalu yuSmAbhirabhyanujJAtaH AjJaptaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya yAvat antike samIpe muNDito bhUtvA agArAt nirgatya anagAritAM prabajitum 'taeNaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI " tataH khalu tam jamAliM kSatriyakumAram ambApitarau evaM vakSyamANarItyA avAdiSTAma-kathitavantau / ' imaM ca te jAyA ! sarIragaM pavisiTarUvalakSaNavaMjaNaguNovaveyaM' he jAta ! putra ! idaM ca tava zarIrakaM praviziSTarUpalakSaNavyaJjanaguNopetam praviziSTaM prakarSaNa viziSTaM rUpam AkRtiH lakSaNamhamAre paraloka ho jAne ke bAda tuma zramaNa bhagavAn mahAvIrake pAsa saMyama dhAraNa karanA-yaha bAta (kaise pUrvokta rUpase vicAra karane para) bana sakatI hai / ' taM icchAmi NaM ammatAo! tumbhehiM abbhaNunAe samANe samANassa bhagavao mahAvIrasma jAva pavaittae' isaliye he mAta tAta ! Apase AjJA prApta kara maiM zramaNa bhagavAn mahAvIrake samIpa isa gRhasthAzramakA parityAga kara saMyama dhAraNa karanA cAhatA huuN| 'ta. eNaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI' kSatriyakumAra jamAliko jaba ailI bAta usake mAtapitAne sunI, taba unhoMne usase aisA kahA-'imaM ca Na te jAyA! sarIraga pavisiTa rUvalakSaNavaMjaNa. guNovaveyaM' he beTA ! terA yaha zarIra praviziSTarUpa, lakSaNa aura guNoMse yukta hai, atizaya sundara AkRtikA nAma praviziSTa rUpa hai| mahAvIra pAse saMyama dhAraNa karaje, e vAta kevI rIte saMbhavita che? (kadAca tabhA21 5i bhAI bharaNa thAya, mevAta 5 zaya che.) "taM icchAmi NaM ammAtAo! tubhehi abbhaNunAe samANe samagasta bhagavao mahAvIrassa jAva pavaittara" tethI 3 mAtApitA ! mAyanI ajJA (manumati ) prAta zana huM zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse gRhasthAzramane parityAga karIne saMyama dhAraNa karavA mAguM chuM. "taeNaM jamAliM khatti yakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI" kSatriyabhAra jamAlInI evI dalIla sAMbhaLIne tenA mAtApitAe tene A pramANe kahyuM " imaM ca NaM te jAyA ! sarIragaM pavisiTa rUvalakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM " meTa ! tAruM A zarIra praviziSTa rUpa, lakSaNa, vya jana ane guNethI yukta che. ati zaya suMdara AkRti (AkAra ) nuM nAma praviziSTarUpa che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikATIkA za09 u033 sU06 jamAlivaktavyatAnirUpaNam 455 'asthiSvarthaH sukhaM mAse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu ! gatau yAnaM svarecAjJA sarva satve pratiSThitam // ityAdi rUpaM vyaJjanaM zubhamaSa tilAdi guNAH zauryAdayaH tai upetaM yuktaM yattattathA 'uttamavalavIriyasattajuttaM viNNANaviyakkhaNaM' uttamabalavIryasatvayuktam uttamaibalabIryasatvaryuktaM yattattathA, tatra balaM, zArIrika sAmarthyam, vIrya mAnasikasAmarthyam satyam AtmasamutthasAmarthyam / vijJAnavicakSaNaM vijJAne vicakSaNaM nipuNaM vijJAnavicakSam / sasohaggaguNasamussiyaM abhijAyamahakkhamaM vivivAhirogarahiyaM' sasaubhAgyaM saubhAgyena sahitagugasamucchitaM ca, 'abhijAtamahAkSamam. abhijAtaM kulInaM mahatI kSamA yatra tat mahAkSamaM ceti karmadhAraye abhijAtamahAkSamam vividhavyAdhirogarahitam 'nirUvahaya udattala? paMcidiyaDDaya paDhamajIvaNatthaM ' nirupahatam avidhamAnakAtAdhupayAtam, udAttam uttagavarNAdiguNayuktam " asthivarthaH sukhaM mAse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM svarecAjJAM sarva satve prtisstthitm||" ityAdi rUpa lakSaNa hai zubha, maSA, tila, Adipa vyaJjana hai, zaurya audArya rUpa guNa hai / so ina saba utkRSTa rUpAdikoMse yukta he beTA! terA yaha zarIra hai ' uttamabalavIriyasattajuttaM viNNANaviyakkhaNa' tathA uttama zArIrika sAmarthya se uttama mAnasika sAmarthya se, uttama Atmika sAmarthya se evaM uttama vijJAna sambandhI vicakSaNatAse bhI yaha yukta hai, 'sasohaggaguNasamustiyaM abhijAya mahakkhama, vivihavAhi. rogarahiyaM ' saubhAgyase yaha suzobhita hai, guNoM se unnata hai, kulIna hai aura bar3I bhArI kSamA jisameM hai aisA hai, isameM kisI bhI prakArakI vyAdhi aura roga nahIM haiM, 'niruvahayaudattala8, paMcidiyabaDuyaM paDhamajovaNatthaM ' vAtapitta Adi janya upaghAta isameM avidyamAna hai. uttama " asthidhvarthaH sukhaM mAse, tvaci bhogAH striyo'kSisu / gatau yAnaM svare cAjJAM sarvaM satve pratiSThitam // " A gAthAmAM darzAvelA lakSaNethI, maSA, tala Adi zubha lakSaNothI bhane zIya', mohAya hi guthI , 3 meTa! ! tAI zarIra yukta cha. " uttamabalvIriyasattajuttaM viNNANaviyakhaNaM" tathA te uttama. zArI24 sAbha thI, uttama mAnasika sAmarthyathI, uttama adhyAtmika sAmarthyathI ane uttama vijJAna (viziSTa jJAna) sadhI viyakSatAthI 54] yuta cha. " sasohagA. guNasamussiyaM abhijAyamahakkhama, vivivAhirogarahiyaM " ta sImAzyathA vibhUSita che, guNothI unnata che, kulIna ane kSamAsaMpanna che, ane te kaI 55 prA2nI vyAdhi bhane yI 2Dita cha. "niruvahayaudattalaTraM, paciMdiya zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre ataeva laSTaM-manoharam tathA pazcApIndriyANi, paTUni-sva svaviSayAgrahaNadakSANi yatra tattathA, prathamayauvanastham, navayauvanazAli ' aNegauttamaguNehiM saMjuttaM' anekottamaguNaiH saMyuktam , ' taM aNuhohi tAva jAva jAyA ! niyagasarIrarUvasohaggajobbaNaguNe' tat tasmAt kAraNAt he jAta ! he putra ! anubhava parisuna tAvat yAvat niyatazarIrarUpasaubhAgyayauvanaguNam , ' to pacchA aNubhUya niyagamarIrarUvasohaggAjovvagaguNe, amhe hiM kAlagaehi samANehiM pariNayavaye var3iyakulavaMsataMtukajjami niravayakkhe' tataH pazcAt anubhUtaniyatazarIrarUpasaubhAgyayauvanaguNaH, anubhUtaH paribhukto niyatazarIrarUpasaubhAgyayauvanaguNo yena sa tathA, asmAsu kAlagateSu satsu pariNatavayAH prAptaddhAvasthaH san vatikulavaMzatantukArye nirapekSaH san ' samaNasa bhAgavao mahAvIrassa aMtie varNAdi rUpa guNoMse yaha yukta hai, isIse yaha laSTa-manohara hai tathA isakI ye pAMcoMhI indriyAM apane 2 viSayabhUta sparza Adi guNoMko grahaNa karane meM samartha haiM, yaha navayauvanazrIse suzobhita ho rahA hai, 'aNeza uttamaguNehiM saMjutte' tathA aura bhI kitaneka aneka uttama 2 guNoMse yaha yukta banA huA hai 'aNuhohi tAva jAva jAyA! niyaga sarIrarUvasohaggajovvaNaguNe' ataH he putra ! tuma sabase pahile apane isa zarIrake rUpa, saubhAgya evaM yauvana sambandhI guNoMko aura zaurya audArya Adi guNoMko bhogo, bAdameM ' amhehi kAlagaehi samANehi pariNayavaye vaDriyakulavaMsataMtukami niravayakkhe' hama loga jaya kAla grasita ho jAveM aura tuma jaba kulavaMza rUpa tantukI vRddhi karane rUpa kAryameM nirapekSa ho jAo taba vRddhAvasthAmeM 'samaNassa bhagavao paDuyaM paDhamajovaNatthaM " pAtapitta mAnya yAtanA tamai AmA cha, uttama vadi rUpaguNethI te yukta che ane tethI te manohara lAge che, tArA zarIranI pAMce Indriya sparzAdi tipitAnAM kAryo karavAne samartha che, ane te navayauvanayI sumita cha. " aNegauttamaguNehiM saMjutte" tam bhI 555 bhane uttama zAthI te yuta cha, " aNuhohi tAva jAva jAyA ! niyama sarIraruvasohaggajovvaNaguNe" tethI putra! tu bhauthI paDasA 24 // shriirn| 35ne, somAyane yauvanane bhane zIya, mohAya maha guNAne sAgakI se. "amhe hi kAlagahi samANe hiM pariNayavaye vaDiyakulavaM satatukajjaMmi niravayakkhe " tyAra bAda ame jyAre kALadharma pAmIe, ane kuLavaMzarUpa tattvanI (velAnI) vRddhi karIne saMsAramAM kaI paNa kAryamAM tArI apekSA na rahe tyAre vRddhApsyaamaa " samaNassa bhagavao mahAvIrassa atira muDe bhavittA agArAo aNa zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za097033sU06 jamAlivaktavyanirUpaNam 457 muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM paJcaihisi' zramaNasya magavato mahAvIrasya antike samIpe muNDo bhUtvA, agArAt gRhAt nirgatya anagAritA pranamiSyasipravrajyA gRhiissysi| 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM kyAsI' tata:khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa abAdIta'tahAvi NaM taM ammatAo ! jaM NaM tujhe mamaM evaM vadaha-imaM ca NaM te jAyA ! sarIragaM taM ceva jAva pavvaihisi' he ambatAtau ! tathApi apizabdasya evArthakatayA tathaiva khalu nAnyathA, yaccayokta tat yat khalu yUyam mAm evaM pUrvaktirItyA vadaya-pratipAdayatha-he jAta he putra ! idaM ca khalu taba zarIrakaM tadeva yAvat-matrajiSyasi iti, tatra yahuktam-asmAsu kAlagateSu pravaniSyasi iti tadAzrityAhamahAvIrassa aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaihisi' tuma zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa muNDita hokarake isa gRhasthAtrasthAke parityAgapUrvaka anagArAvasthA dhAraNa kara lenA-'tae NaM se ja. mAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI' isa prakArase mAtApitAkI taraphase kahI gaI bAtako sunakara usa kSatriyakumAra jamAlIne unase aisA kahA-'tahAvi NaM ammatAo! jaNaM tujjhe mamaM evaM vadaha' he mAta tAta ! Apane jo mujhase aisA kahAhai ki 'imaM ca NaM te jAyA! sarIragaM taM ceva jAva pavvadahisi' he putra ! terA yaha zarIra praviziSTha rUpa AdivAlA hai-yahAMse lekara dIkSA le lenA yahAM taka so ThIka kahA hai-'tahA vi' isase "ApakA kahanA vasAhI hai" arthAtU jaisA Arane kahA hai vaha vaisAhI hai, ataH jahAM para bhI 'tahAvi' isa praka raNameM aisA zabda Ave vahAM jamAlike uttarameM ' so ThIka hai| isa rUpase isakA artha karanA cAhiye ! aba jamAli pitAke isa rAga bhare kathanako ki hamAre kAlagrasita ho jAne para tuma dIkSA dhAraNa kara lenA gAriya paJcaihini" zrama nagavAna mahAvIranI pAse bhuDita dhana mA gRhasthAvasthAne parityAga karIne aNagArAvasthA (sAdhu paryAya) dhAraNa karaje. " taeNaM se jamAli khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI" bhAtApitAnI mA prakAranI vAta sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlIe temane A pramANe kahyuM- tahA viNaM ammatAo! jaMNaM tujhe mamaM evaM vadaha" mAtApitA! mA bhane me re 4 " imaM ca NaM te jAyA ! sarIraMgaM ta ceva jAva pavvaihisi" "ma ta zarI2 praviziSTa 35 mAhithI yuta cha," tyAha kathanathI laIne "dIkSA (aNagArAvasthA) dhAraNa karaje" tyAM sudhInuM kathana maDI ] 42. tahA vi" mApanI te vAta bharI cha. 52ntu bhA5 se zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 bhagavatIne 'evaM khalu ammatAo ! mANussagaM sarIraM dukavAyayaNaM vivihavAhisayasaMniketaM aSTiyakachuTTiyaM chirAhArUjAlaoNaddhasaMpiNaddhaM ' he ambatAtau ! evaM vakSyamANarItyA khalu mAnuSyakaM manuSyasambandhi zarIraM duHkhAyatanaM dukhagRhaM vividhavyAdhizatasaMniketam nAnArogazatasthAnam asthikakASThosthitam asthikAnyeva kASThAni kAThinyasAdRzyAt tebhyo yadutthitaM nirmitaM tattathA, zirAsnAyujAlopanaddhasaMpinaddham , zirAH sAmAnyanAiyaH snAyavaH-asthivandhinyo nADaya. stAsAM jAlaH samRhastena upanaddhasaMpinaddham atyantaM baddham ' mattiyabhaMDaM ba dubbalaM asuisaMphiliTuM aNiduviyasabakAlasaMThappiya ' mRttikAmANDa mitra durbalam yata. mAnasyApi kSaNavidhvaMsi svabhAvAt azucisakliSTam azucinA apavitreNa malamUlekara kahate haiM ' evaM khalu ammatAo ! mANussagaM sarIraM dukkhAyayaNaM vidhihavAhimayasaMniketaM adviyakaTThiyaM chirANahArUjAlaoNasaMpiNaddha' he mAta tAtaH manuSyakA yaha zarIra duHkhoMkA sthAna hai saikaDoM aneka tarahakI vyAdhioMkA ghara hai, yaha hADarUpI lakaDiyoMse banA huA hai, yahAM kaThinatAke sAdRzyako lekara hADoM ko kASThakI upamA dI gaI hai zirAoMse sAmAnya nADiyoMke samUhase, evaM snAyuoMse haDDiyoMko bAMdhanevAlI nADiyoMke samUhase yaha khUpa jakar3akara baMdhA huA hai 'ma. ttiya bhaMDaM va dubalaM ' yaha yatna karane para bhIkSaNavidhvaMsI svabhAvavAlA hone ke kAraNa miTTI ke vartana ke samAna durbala hai, ' atui saMkilirTa' apavitra malamUtra Adike dvArA yaha dUSita hai, tathA isa zarIrake jitane bhI kAma haiM ve kisI bhI kAlameM samApta nahIM hote haiM-arthAt-malamUtra pAta ma bhUmI on cho" evaM khalu ammatAo ! mANurasa gaM sarIra dukkhAyayaNa vivivAhisayasaMniketa' adriyakaTriya chirANDArU jAloNaddha saMNiNaddha" ke mAtApitA! mAyusanu / zarI2 menu sthAna cha, te bhne| prakAranI seMkaDo vyAdhionuM dhAma che, te asthirUpI lAkaDAonuM baneluM che, (ahIM kaThinatAnA guNanI samAnatAne kAraNe hADakAMone kASThanI upamA Apa vAmAM Avela che )te zirAo ane nasonA samUhathI vyApta che, ane snAyu nA (hADakAne bAMdhanArA snAyu taMtuonA) samUhathI te khUba ja jakaDIne 5 pAyethu cha. " mattiyabhaMDa va duLAlaM " tenu me te tana 42pAmA Ave chatAM paNa kSavivaMsI svabhAvavALuM hovAthI mATInA vAsaNa jevuM nabaLuM cha. " asui saMkiliTTha" apavitra bhA, bhUtra mAha dvArA te iSita thayeyu che. tathA A zarIranA jeTalA kAme che te kaI paNa kALe pUrAM thatAM nathI. kahevAnuM tAtparya e che ke maLamutrane nikAla karavAnuM tenuM kArya kadI paNa pUruM zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za093033sU06 jamAlivaktavyanirUpaNam 459 AdinA saMkliSTaM dUSitam, aniSThApitasarvakAlasaMsthApyatvam aniSThApitam - asamApitam sarvakAlaM sarvadA saMsthApyatvaM tatkRtyakaraNaM yasya tattathA, asamApitakRtyamityarthaH na kadApi tasya malamUtrAdi nissaraNarUpakRtyaM samApyate iti bhAvaH ' jarAkuNimajajjaragharaM va saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhammaM puddhi vA, pacchA vA avassaviSpajahiyavvaM bhavissai ' jarAkuNapajarjara gRhamiva jarAkuNapazca jIrNatA pradhAnazavA, jarjaragRhaM ca jIrNagehaM tayoH samAhAra dvandve jarAkuNapajarjaragRhaM tadiva zaTanapatanavidhvaMsanadharmam , zaTanam-kuSThAdinA aGgulyAdegalanam bAhAdeH khaDgacchedAdinA pAtaH, vidhaMsanam kSayaH, ete dharmAyasya tat tathA, pUrvavA vivakSita kAlAt prathamameva, pazcAd vA tathAvidhakAlAdana ntaraM vA avazyameva vipahAtavyaM parityAjyaM bhaviSyati 'se kesa NaM jANai ? ammatAo ! ke puci taM ceva jAva pacaittae' tat tasmAtkAraNAt he ambatAtau ! ko'sau khaLu jAnAti-ko janaH pUrva tadeva pUrvoktavadeva yAvat vivakSitakAlAt AdikA niHsaraNa karanA rUpa jo isa zarIrakA kArya hai, vaha kabhI bhI pUrA nahIM hotA hai,-' jarAkuNimajajjaragharaMva saDaNapaDaNaviddhaM saNadhammaM purdiyavA pacchA vA avassavippajahiyavvaM bhavissai 'jIrNatA pradhAnavAle zavakI taraha aura jarjara hue gharakI taraha yaha zaTana, patana evaM vidhvaMsana dharmavAlA hai| kuSThAdi dvArA aGgulI Adi kA gala jAnA isakA nAma zaTana khaGgAdi dvArA pAhu AdikA kara jAnA isakA nAma patana hai aura paryAyAntarita ho jAnA isakA nAma vidhvaMsana hai / viva. kSita kAla se pahile ho athavA vivakSita kAla ke bAda hI yaha zarIra avazya chUTegA hI-ataH 'se kesa NaM jANai amnatAo! ke puci taM ceva jAva kanvaittae' he mAta tAta ! isa bAta ko kauna jAnatA hai ki thatuM nathI. " jarA kuNimajajjaracara va samapaDaNaviddhaMsaNaghammaM puvi vA pacchA vA avassavippajahiyavaM bhaviskhai" / pradhAna manI rema bhane jarjarita gharanI jema te saDavA, paDavA ane vivaMsa pAmavAnA svabhAvathI yukta che. raktapitta Adi rogo dvArA aMgulI Adi aMgonuM gaLI javuM tenuM nAma "zaTana" (saDavAnI kriyA) che, talavAra Adi dvArA bhujA Adi aMge chedAIne nIce paDavAnI kriyAne patana (paDavAnI kriyA) kahe che. ane manuSya paryAyane cheDIne anya paryApa grahaNa karavI tenuM nAma "vivaMsa che. amuka kALa bAda athavA amuka kALa pahelAM A zarIra avazya choDavuM ja 54vAnu cha. " se kevaNaM jANai amnatAo! ke pundhi ta'ceva jAva pabvaittae" he mAtApitA ! keNa pahelAM maraze ane keNa pachI maraze, e jANavAne kaNa zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre pUrvameva gamanAya utsahate, ko vA jano vivakSitakAlAt pazcAdevAgamanAya utsahate ? tat icchAmi khalu he ambatAtau ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM pravajitum, 'taeNaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI'-tataHkhalu taM jamAliM kSatriyakumAram ambApitarau evaM vazamANarItyA avAdiSTAm-' imAoya jAyA ! viulakulavAliyAo saritayAo sarisabayAo' he jAta ! he putra ! imAzca tava vipulakulabAlikAH, vipulaM dhanadhAnyAdisampannaM kulaM yAsAM tA vipulakulA:, tAzcatA bAlikAzceti tAstathA, sadRzatvacAH samAnatvagvatyaH-samAnazarIrasaundarya batyaH, sahazavayasaH samAnavayaskAH, 'sarisalAvannarUvajovvaNaguNova veyAo 'sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopetAH, samAnalAvaNyasaundaryayuvatvaguNazAlinyaH 'sarisaehito kulehito aNielliyAmo kalAkusalasaca kAlalAliyasuhociyAo' sadRzebhyo dhanadhAnyAdiguNaiH samAnebhyaH kulebhyaH kauna pahile mare aura kauna yAda meM mare ? isaliye he mAta tAta ! maiM Apa logoM se AjJA prApta kara zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa muNDita hokara isa gRhasthAvasthA se anagArAvasthA meM jAnA cAhatA huuN| 'taeNaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI-imAo ya te jAyA viulakula bAliyAo, sarisattayAo, marisavvayAo' he putra ! vipulakulakI-dhana dhAnyAdi se saMpannakulakI ina bAlikAoM ke sAtha jo ki tumhAre jaise hI zArIrika saundarya se yukta haiM, ekasI jinakI umara hai, sirisalAvannakhvajovvaNaguNovaveyAo' eka jaisA jinakA lAvaNya hai, eka jaisA jinakA saundarya hai, ekasI jinakI javAnI hai, 'sarisaehito kulehito ANielliyAo, kalAkusala samvakAlalAliyasuhoci. samartha che ? te he mAtApitA ! huM ApanI anumati laIne zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse pratrajyA aMgIkAra karIne A gRhasthAvasthAnA parityAgapUrvaka aNumArAvasthA dhAraNa karavA mAguM chuM. " taraNa taM jamAliM khattiyakumAra ammApiyaro evaM vayAsI-imAo ya te jAyA ! viusakulabAliyA o, sarisattayAo, sarisavvayA o" tyAre mAsAnA mAtApitAe tene A pramANe kahyuM beTA ! A vipula kuLanI-dhana, dhAnyA. dithI saMpanna kuLanI-bALAo ke je tArA jevAM ja zArIrika sauMdaryavALI che, tAkI bhanI 2 , " sarIralAvannavajovaNa guNovaveyAo" 2 9ya, 35, soya bhane yauvanathI yuta cha, "sarisarahiMto kulehito ANielliyAo, kalAkusala, savvakAlalAliyasuhociyAo" para thAnyAni zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaizcandrikA TIkA za09 u033 sU06 jamAlivaktavyanirUpaNam AnItAH pariNIya svakulaM prApitAH, kalAkuzalasarvakAlalAlitasukhacitAH kalA kuzalAzvatAH sarvakAlalAlitazciti kalAkuzalasarvakAlalAlitAH tAzcatAH mukhocitAzca saukhyayogyAzceti tAstathA, 'madavaguNajuttaniuNaviNaovayAra paMDiyaviyakAvaNAo' mArdavaguNayukto nipuNo yo vinayopacArastatrapaNDitAH vicakSaNA atyantavizAradAyAstAstatheti mArdavaguNayuktanipuNavinayopacArapaNDitavicakSaNAH, ' maMjulamiyamahurabhaNIyavihasiyavippeviSayagaivilAsaciTThiyavisArayAo 'maJjulamitamadhurabhaNitavihasitaviprekSitagativilAsasthitavizAradAra, maJjulaM zabdataH komalaM sundaraM vA mitaM parimitaM madhuram arthato'kaThora yadu bhaNitaM tattathA tacca tad vihasitaM ca viprekSitaM ca netra vikAro gatizca vilAsazca gativilAso bA, sthitaM ca viziSTA sthitiriti eteSAM dvandvaH, teSu vizAradAyAstAstathA, 'avikalakulasIlasAliNIo' avi. yAbho' dhanadhAnya Adi se samAnatAvAle kuloM se jo vivAhita karake lAI gaI haiM, jo hara eka kalA meM pravINa haiM, sarvakAla jo lAlita rahI haiM, evaM jo sadA sukhabhoga ke yogya haiM, 'madavagu gaju ttaniuNaviNaovayArapaMDiyaviyarakhaNAo' jinakA vinayopacAra mArdavaguNa se yukta evaM nipuNa-samajhadArI bharA huA hai / aise usa vinayopacAra meM jo Sar3I vicakSaNa haiM, 'maMjulamiyamahurabhaNiyavihasiya vippekkhiya gai. vilAsaciTThiyavisArayAo' bolanA jinakA zabda kI apekSA se bar3A komala hotA hai athavA sundara hotA hai, mitaparimita hotA hai aura arthako apekSA akaThora hotA hai jo hasane meM, kaTAkSapAta karane meM, calane meM, vilAsa meM aura sthiti-uThane baiThane meM baDI vizArada haiM, 'avikalakulasIla sAligIo' jo Rddhi paripUrNa kuloM kI haiM evaM samAnatAvALA kuLa mAMthI vivAha karIne jemane lAvavAmAM AvI che, jemAM dareka kalAmAM nipuNa che, sarvakALa je lAlitya saMpanna rahI che, ane jeo sahA suma somavAra yogya cha, " madavaguNajuttani uNaviNaovayArapaMDiyA viyakkhaNAo" bhanI vinayA5yAra bhAI guthA yuzta mane nipuNa sbhdArIthI bharele che, eTale ke vina pacAramAM je ghaNI ja vicakSaNa che, " maMjulamiyamahuramaNiyavihasiyavippekhiyagaivilAsaciTThiyavisArayAo" nI vANuM kamaLa, mita ane akaThera che, ane je hasavAmAM, kaTAkSAta karavAmAM, cAlavAmAM, vilAsamAM ane uThavA besavAmAM ghaNuM vizArada che, " avikalakulasIlasAliNIo" resina pugAnI cha bhane yo zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 bhagavatIsUtre kalakulazIlazAlinyaH tatra avikalam-RddhiparipUrNa kulaM yAsAM tAH avikalakulAH tAzcatAH zIlazAlinyazca zIlazobhinya ititA stathA, 'visuddhakulavaMsasaMtANatabaddhagappagabhumavAbhAviNIo' vizuddhakulavaMzasantAnatanturvaddhanapraga - dbhavaprabhAvinyaH, vizudrukulAMzasantAnAnAM yaH tantuH-paramparA, tasya varddhanAH vardhA ye pragarbhAH prakRSTA garbhAH teSAM ya udbhavaH utpattistatra yaH prabhAva sAmadhyaM sa yAsAmanti taastthaa| 'maNoNukUlahiyaicchiyAo' mano'nukUlahRdayepsitAH, mano'nukUlAzvatA hRdayenepsitAca tAstathA, 'aTThatujjha gugavallahAo uttamAbho niccaM bhAvAnuttarasA suMdaromo bhAriyAo' aSTa aSTa saMkhyakAstavaguNavallabhAH guNaiH zIla saundaryAdibhi balamA atyantapriyAH uttamA zreSThAH nityaM sarvadA bhAvAnuttarasarvAGgasundarthabhAvena hAvabhAvamAzritya anuttarA utkRSTAzca tAH sarvAGgai sundayazcati bhAvAnuttarasarvAGgasundayaH bhAryAH striyaH santi 'taM jhuMjAhi tAva jAyA ! etAhiM saddhi viule mANussae kAmabhoge' he jAta ! he putra! tata tasmAt kAraNAt bhuGazca paribhu tAvan etAbhi aSTAbhiH pUrvoktAbhiryAbhiH sArddham viSu lAn puSkalAn mAnuSyakAn manuSyasambandhinaH kAmabhogAn , 'tabho pacchA zIla se zAlinI haiM 'visuddhakulavaMsasaMtAgataMtubaddhaNapagambhubhavapabhAvigI o' jinakA sAmarthya vizudakula vaMzasantAnoM kI paramparA ko baDhAnevAle utara garmoM ke dhAraNa karane kA hai, 'maNoNukUla hiyaH icchiyA pro' jo mana ke anukUla hone se hRdaya ko bahuta adhika priya lagatI haiM, 'ag tumna gugavalla hAo uttatAo nicca bhAvAnuttara savyaMgasuMdarIo bhAripAo' aisI jo ye zIla saundarya Adi guNoMse atyanta priya uttama hAva bhAvakI apekSA sarvotkRSTa evaM sarvAMga sundara tumhArI ATha striyAM haiM ' taM bhuMjAhi tAva jAyA ! eyAhiM saddhiM viule mANustae kAma bhoge' pahile inake sAtha manuSyabhava saMbaMdhI vipula kAmauttama zIthI sapanna cha, "visuddhakulavaMsasaMtANatatubaddhagappagabbhubhavapabhAviNI bho" vizuddha -satAnAnI 52 5222 vdhaarnaa2| uttama galAne dhAraNa 42||ne me samaya cha, " magoNukUlahiyaicchiyAo" 2 // mAnane anupAyI huyane ghI priya lAge cha, "adu tujjJa guNAllahA zro uttamAo nicca bhAvAnuttarasavvaMgasudarIo bha riyAo" re| 3, soya Adi guNothI atyaMta priya ane uttama hAvabhAva AdinI apekSAe sarve raTa bhane sasu42 cha, mevI re tArI 2418 mAmA cha, " ta' bhujAhi tAba jAyA ! eyAhi saddhi viule mANussae kAmabhoge" tamanI sArtha manuSya zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 209 1.13 907 jamAlivaktavyanirUpaNam / bhUttabhogI visayavigaya bocchinna kouhalle amhe hi kAlagaehiM jAva pavAhisi' tat pazcAt kAmabhogaparibhogAnantaram bhuktabhogI viSayavigatavyavacchinnakautUhalA, viSayeSu zabdasparzarUpa rasagandheSu etebhyo vA vigatavyavacchinnam - atyantakSINaM kautUhalaM kutukaM yasya sa tathA, kAlagateSu maraNadharma prApteSu satsu yAyan pariNatavayA vaddhitakulavaMzatantukArye nirapekSaH sat zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM prajiSyasi / ||suu06|| mUlam--taeNaM se jamAlIkhattiyakumAre ammAgiyo evaM kyAlItahAvi NaM taM ammatAo ! jaM NaM tumbhe mamaM evaM cayahaimAo te jAyA vipulakula jAva pavvaihisi, evaM khallu ammatAo ! mANussayA kAmabhogA, asuI asAptayA vaMtAsavA, pittAsavA, khelAsavA, sukAsavA, soNiyAsavA, uccArapAsavaNakhelasiMghANagavaMtapittapUyasukkasoNiyasamubbhavA amaNunnadurUvamuttapUiyapurIsapunnA mayagaMdhuslAsA asubhabhogoM ko bhogo to pacchA bhuttabhogI bisayavigayavocchinnako uhalle amhe hi kAlagaehiM jAva pavAhisi' isake bAda bhukta bhogI hue tuma zabda, sparza, rUpa, rasa aura gandha ina viSayoM meM atyanta nispRha vRttivAle-vAhanA vinAke ho jAyoge-isa ora tumhArA mana vitRSNa ho jAvegA-tRSNA rahita ho jAvegA, ataH tuma hama logoM ke paraloka ho jAne para pariNatavayameM varddhita hue kulavaMza rUpa tantu kAryameM nirapekSa hokara zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa saMyama dhAraNa kara lenA // 06 // ma sabhI vipula bhAgAne 59i to tu somavI se. " tao pacchA bhuttabhogI visayavigayavocchinnakouille amhehi kAlagayahi jAva pavAhisi" A pramANe kAmagone bheLavIne, tuM zabda, sparza, rUpa, rasa ane gabdha Adi viSaye pratye nispRha-cAhanA vinAne banI jaIza. te viSaye tarapha tArI Asakti raheze ja nahIM. tyAre amArA maraNa bAda kulavaMzanI vRddhi karIne vRddhAvasthAmAM saMsArika kAryothI nirapekSa banIne tuM zramaNa bhagavAna mahAvIranI samIpe saMyama aMgIkAra karaje. sU. 6 zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 bhagavatIsUtre nissAlA udheyagagA bIbhatthA appakAliyA lahasagA kalamalAhiyA sadukkhabahujagatAhAraNA parikile makicchadukkha sajjhA abujaNANasoviyA sayA sAhugarahaNinA aNaMtasaMsAravaddhaNA kaDugaphalavivAgA cuDalivva amuccamANadukkhANubaMdhiNo siddhigamaNavigghA, se kesa NaM jANai ammatAo ! ke puvi ganaNayAe ? ke pacchA gamaNayAe ? taM icchAmi gaM ammatAo ? jAva pabattae / tae NaM taM jamAli' khattiyakumAra asmApiyaro evaM vayAsI-ime ya te jAyA ? ajjaya pajjaya piupa jayAgaeya subahu hiranneya suvanneya kaMseya, dUseya, viuladhagakaNaga jAva saMtasArasAvaejje alAhi jAva AsattamAo kulavaMsAo pakAmaM dAuM, pakAmaM bholaM, pakAmaM paribhAeuMtaM aNuhoi tAva jAyA ? viule mANussae iDDimakkArasamudae, tao pacchA aNuhuyakallANe vaddhipakulataMtu jAva pabahisi / taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAso-tahAvi NaM taM amnatAo ? ja NaM tubbhe mamaM evaM vadaha-imaM ca te jAyA ! ajA pajA jAva paJihisi, evaM khalu ammatAo! hiraNe ya, suvanne ya jAva sAvaejjhe aggisAhie corasAhie rAyasAhie maccu sAhie dAyasAhie, evaM aggisAmanne jAva dAiyasAmanne adhuve aNitie asAsae, pudhi vA pacchA vA avassavippajahiyavve bhavissai, se kesa NaM jANai, taM ceva jAva pavaittae. // sU0 7 // zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikATIza.94033sU07 jamAlivaktavyanirUpaNam chAyA-tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evam avAdIt tathApi khalu tat abbatItau ! yat khalu yUyaM mAm evaM badatha= imAste jAta / vipulakula yAvat pratrajiSyasi, evaM khalu ambatAto ! mAnuSyakAH kAmabhogAH azucayaH azAzvatAH, vAntAsravAH, pittAtravAH, zleSmAsravAH, zukrAsavAH, zoNitAstravAH, uccAraprastravaNazleSmasiyANa. vAnta-pittapUyazukazoNitasAda pavA amanojJahapa-mUtra-pUtikapurIpapUrNAH mRtagandhocchvAsA azubhaniHzvAsA udvejanakA bIbhatsAH alpakAlikAH laghu. svakAH kalamalAdhivAsa duHkhabahujanamAdhAraNAH pariklezakacchaduHkhasAdhyAH abudhanananiSevitAH sadA mAdhujanagaNIyAH anantasaMsAra vardhanAH, cuDalIva amu. cyamAnaduHkhAnuvandhinaH sidbhigamana vighnAH, tat ko'sau khalu jAnAti-ambatAto! kaH parna gamanAya kaH pazcAt gamanAya tadicchAmi khalu ambatAto yAvat pravrajitam ! tataHkhalu taM jamAliM kSatriyakumAram ambApitarau evam AdiSTAm-idaMca tatra jAta ! Aryaka prAryaka-pitamAryakAgataM ca bahuhiraNyaM ca suvargaca kaMsazca duSyaM ca vipuladhanakanakavAyat satsArasvApateyam alaM yAvat AsaptamAt kulazyAta prakAma dAtam, prakAmaM bhoktam , prakAmaM parimAjayitum , tat anubhava tAvat jAta! RddhisatkArasamudAyam , tataH pacAt anubhUtakalyANo vardhitakulatantu yAvat matrajiSyasi, tataH khalla sa jamAli: kSatriyakumAraH anApitarau evam avAdIt-tathApi khalu tat ambatAtau ! yatgvala yUyaM mAm evam vadaya-idaMca tava jAta ! Aryaka prAryaka yAvat pratrajiSyasi, evaM khalu abatAtau ! hiraNyaMca suvarNaca yAvat svApateyam agnisAdhikam , caurasAdhikam rAjasAdhikam , mRtyusAdhikam , dAyAdasAdhikam, evam agni sAmAnyam yAvat dAyAdasAmAnyam adhruvam anityam , azAzvatam pUrva vA pazcAda vA, avazyaM vipahAtavyaM bhaviSyati, tat ko'sau khalu jAnAtitadeva yAvat pravanitum // sU0 7 // TIkA-'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI'tataHkhalu sa jamAliH kSatriya kumAraH ambApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa abAdIt 'tahAvi NaM taM ammatAo ! jaNaM tumbhe mamaM evaM vadaha-imAo te jAyA vipulakulajAva pavvaihisi' TIkArya-tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaMvayAsI - tahA vi ya Na ammatAo ! jaM NaM tumbhe mamaM evaM vadaha-imAmo te jAyA vipulakulaM jAva pavvaidisi' mAtApitA kI aisI bAta sunakara kSatriyakumAra jamAline TI---'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI tahA vi ya NaM ammatAo ! jaNaM tumbhe mamaM badai-imAo te jAyA viula kulaM jAva pavvaihini" bha0-59 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre he ambatAtau ! tathApi tathaiva khalu nAnyathA yathAtrayoktam tat yat yUyaM mAm pUrvoktarItyA badatha-patipAdayathaH,-imA upayuktA stava he jAta ! bhAryA vipula kula yAvat pravajiSyasi, iti kintu ' evaM khalu ampratAo ! mANussayA kAma bhogA azuI, asAsayA, vaMzAsA, pittAsabA, khelAsavA, sukkAsabA, soNiyA samA, uccArAsapaNakhelasiMhA gagatapitta isa mukkapoNiyasamubhavA' he ambatAtau ! evaM khalu vakSyamANarItyA mAnuSyakA mAnuSyasambandhinaH kAmabhogAH tadAdhArabhUtAH strI puruSadehAH ityarthaH azucayaH apavitrAH azAzvatAH anityAH vAntAtrayAH vAntaspa-vamanasya-AstravaH-kSaraNaM yeSu te tathA, vamanakSaraNakArakAH pittAstragA:-pittakSaraNakArakAH, evaM zleSmAsravAH, zukAravA, zoNitA. sravAH, uccArapatra vaNazleSmasiMghANa kavAtapittatikazukrazoNitebhyaH samu. unase aisA kahA he mAnanAna ! ApakA aisA kahanA ki he putra! ina vipulakulakI bAlAoM rUpa bhAryAyoM ke sAtha tuma manuSyabhava saMbaMdhI vipula kAma bhogoM ko bhogo Adi 2 phira yAvat dIkSA le lenA, so yaha ApakA kahanA ThIka hai-parantu evaM khalu amnatAo! mANussayA kAmabhogA asuI, asAsayA, vanAsavA, pittAsavA, khelAsavA, sukAsavA, soNiyAsavA, uccArapAsavaNakhelasiMghANagavaMtapittapUiyasukasoNiyasamubhavA' he mAtatAna ! isa vakSyamANarIti ke anusAra manu. vyabhava saMbaMdhI kAmabhoga-inake AdhArabhUta strI puruSoM ke deha-azuci apavitra evaM azAzvata anitya haiM, vAntAsrava haiM, vamana kA hai, kSaraNa jinhoM meM aise haiM, pittAtraya haiM-pitta kA hai kSaraNa jinhoM meM aise haiM arthAt pittakSaragakAraka haiM-isI prakAra se ye zleSmAsraSa-kAkSaraNakAraka zukrAsravavIrya kSaraNakAraka aura zoNitAsrava-rudhira kSaraNa kAraka haiN| mAtApitAnI evI vAta sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlIe temane A pramANe kahyuM--he mAtApitA ! Apa evuM je kahe che ke A vipulakulanI bhArthIo sAthe vipula kAmaga bhegavIne vRddhAvasthAmAM tuM dIkSA aMgIkAra karaje, e mApanI pAta bharI cha. " evaM khalu bhammatAo ! mANusa yA kAmabhogA, asUI, asAsayA, vaMtAsabA, pittAsavA, khelAsavA, sukkAsabA, moNiyAsapA, uccAra. pAsavaNakhelasiMghANagavaMtapittapUiyasukasoNiyasamubhavA " hai mAtApitA! mA manuSya bhavasaMbaMdhI kAmaga je dehane AdhAre bheLavavAmAM Ave che te strIpuruSanA deha azuci (apavitra) azAzvata ane anitya che. temAM mananu' kSaNa, pittanu kSaraNa, nu kSa28], pIya kSa26bhane ta zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaattii0|09303307 jamAlivaktavyanirUpaNam 467 nava utpattiryeSAM te tathA, tatra uccAra:-purISam, prasravaNaM mUtram, siMghANa nAsikAmalam anyat spaSTam , ' amaNunnaduruvamuttapUiyapurIsaputrA' amanojJadUrUpa mUtrapUtikapurISapUrNAH amanojJAzcate dUrUpeNa kutsitarUpeNa virUpeNa mUtreNa pUtikena-kathitena purISeNa ca pUrNAzceti-amanojJadurUpapUtikapurISapUrNA 'mayagaMdhu ssAsA asubhanissApsA ubveyaNagA, vIbhatthA, appakAliyA, lahUsagA, kalamalAhivA sadukkhabahujaNasAhAraNA' mRtagandhyuccAsAH azubhaniHzvAsAH udvejanakAH mRtasyeva gandho yasya sa mRtagandhiH etAdRza ucchavAso yeSAM te mRtagandhyulAsAH tathA azubhaniHzvAsAH azubhaH aniSTo niHzvAso yeSAM te tathA, ataeva udvejanakAH udvegotpAdakA, ucchAsazca vAyugrahaNaM, niHzvAsastu vAyunirgamaH / bIbhatsAH jugupsotpAdakAH alpakAlikAH laghusvakAH tucchasvabhAvAH, kalamalAdhivAsaduHkha inakI utpatti uccAra-viSThA, prastra vaga-nUtra, siMghANa-pAsikA mala Adi apavitra kAraNoM se hotI hai, 'amaNuna duruSa mukta pUhaya purI. sapugnA" amanojJa tathA kutsita rUpavAle mUtra se, tathA saDe hue viSThA se ye paripUrNa rahate haiM, 'mayagaMdhussAsA, asubhanissAsA, uThave. yaNagA, bIbhatthA, appakAliyA, lahUsagA, kalamalAhi vA, sadukkhabahujaNasAhAraNA' inakA ucchvAsa mare hue kI gaMdha ke jaiplA gaMdhavAlA hotA hai, nizvAla ina kA aniSTa hotA hai, ataeva ye uddhegotyAdaka hote haiM, vAyukA grahaNa karanA ucchavAsa aura vAyukA choDanA isakA nAma nizvAsa hai| ye yobhAla-juguptA ke utpAdaka hote haiM, asakAla sthAyI (2ghira ) nu kSa25 thaya! 42 cha. ! te te mI bhana, pitta, 45 pAya bhane zAzitanu kSa2642 naa2| cha. 2-yA2 (bhA), prakhara (bhUtra), siMghANa (nAkamAMthI nIkaLate cIkaNe padArtha) Adine kAraNe tenI utpatti thAya che. "amaNunadurUvamuttapUiyapurIsapunnA" mamanojJa tathA esita 351 // bhUtrayI, tathA sI vI viSThAthI te paripU DAyame, " mayagaMdhu. ssAsA, asubhanismAsA, udhveyaNagA vIbhatthA, appakAliyA, lahUsagA, kalamalA hi vA, sadukkhabahujasAhAraNA" tamanA zvAsa zamAMnI nItI pAsa jevI baghavALe hoya che, tene vizvAsa aniSTa hoya che, te kAraNe teo ugajanaka hoya che. vAyune graDaNa karavAnI kriyAne ucchavAsa kahe che ane vAyune bahAra kADhavAnI kriyAne niHzvAsa kahe che. teo jugu sAjanaka hoya che, alpakALa thAyI hoya che, tuccha ravajA vavALA hoya che, potAnI aMdara rahelA azubha dravya vizeSanA avasAnane zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre bahujanasAdhAraNAH kalamalasya-dehasthitAzubhadravyavizeSasthAdhivAsena avasthAnena duHkhAduHkha rUpAH ye te tathA, bahujanAnAM bhogyatvena sAdhAraNA, ye te tathA, 'parikilesa kicchadukkhasajjhA abuhajaNaNiseviyA' pariklezena mahAmAnasAyAsena kRcchaduHkhenaca gADhazarIrAyAsena ye sAdhyante vazIkriyante te pariklezakRcchduHkhasAdhyAH abudhanananiSevitAH avivekijanasevitA, ApAtaramaNIyA ityarthaH ' sadA sAhugarahaNijjA' sadA sarvadA sAdhu gahaNIyAH budhajananindanIyAH ' aNaMtasaMsAravaDaNA, kaDugaphalavivAgA' anantasaMsAravaInAH, ananta saMsRti paramparAmayAjakAH kaTukaphaLavipAkAH kaTukaH atyantapratikUlaH phalavipAkaH phalapariNAmo yeSAM te tathA ' cuDalibdha amuccamANadukkhANubaMdhiNo siddhigamaNavigghA ' cuDalikA iva pradIptataNapUlikeva amucyamAnaduHkhAnubandhinaH aparityajyamAnaduHkhAnuvandhayuktAH siddhigamanavighnAH siddhiprAptiprativandhakAH bhavanti, ' se kesaNaM jAgai, ammatAo ! ke punigamaNAra ! ke pacchAgamaNAra ?' tat tasmAt kAraNAt he ambatAtau ! ko'sau puruSaH khalu jAnAti-ko janaH hote haiM, tuccha svabhAvAmeM hote haiM, apane bhItara sthita hue azubha dravya vizeSa ke abasthAna se ye duHvAduHkha rUpa hote haiM, bhogya hone se ye bahujana sAdhAraNa hote haiM, 'parikile sakincha vasanjhA, abuddha jaNANaseviyA' mAnasika mahAn AyAla se aura zArIrika gADha pArazrama se ye vaza meM kiye jAte haiM, avivekI janoM dvArA hI inakI sevA hotI hai-arthAt ye ApAtataH ramaNIya hote haiM 'sadA sAhugarahaNijjA' sAdhujanoM dvArA ye sadA nindita hote rahate haiM agaMtasaMsAravaDaNA, kaDugaphalavivAgA' ye ananta saMsAra ke vardhaka hote haiM, inakA vipAka phalakAla meM atyanta kaTuka honA hai, 'cuDaliva amuccamANadukkhANuH paMdhiNo, siddhigamaNavigdhA' pradIpta ghAsakepuleke samAna ye amucyamAna duHkhAnubandhI hote haiM, aura siddhi kI prApti meM ye pratibandhaka hote haiM 'se kesa NaM jAgaha, ammatAo! ke pundhi gamaNAe,ke pacchAgamagAe' isa kAraNa he mAtatAta ! kauna aisA hai jo isa bAtako jAne ki lIdhe teo atyanta duHkharUpa ja hoya che, bhogya hovAthI te bahujana sAdhA265 DAya cha, "parikilesa kicchadukkha majjA abahajaNaNiseviyA" bhAnAma: mahAna prayatnathI ane zArirIka gADha parizramathI temane vaza karI zakAya che, avivekI ane ajJAna leke dvArA ja temanuM seSana thAya che-eTale ke ApA tanI apekSA te 20Iya dAgecha, " sadA sa hagarahaNijA" sAdhurAnI dA to tamanA sahA nin 42rAya cha, "aNaMtasaMsAravaDaNA, kaDugaphalavivAgA " teo anaMta saMsAranA vardhaka hoya che ane temane vipAka phalakane ati 464 DAya che. " cuDaliba amuccamANadukkhANubaMdhiNo, siddhigamaNavigdhA" saLagatA ghAsanA pULAnI jema teo amumAna (jene tyAga na karI zakAya evAM) duHkhAnubandhI hoya che ane siddhigatinI prAptimAM avarodhaka hoya che. " se kesaNaM jANai, ammatAo! ke puni gamagAe, ke pacchAgamaNAe" zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TokA0609u03390 7 jamAlivaktavyanirUpaNam 469 pUrva vivakSitakAlAt prathamameva gamanAya vartamAnabhavaM parityajya bhavAntaraM gantu mutsahate, ko nA pazcAt vivakSitakAlAdanantaraM gamanAya bhavAntaraM gantumunsahate iti na ko'pi puruSo jAnAti, ' taM icchAmi Na ammatAbho ! jAva pavaittae' he ambatAtA ! tat tasmAt kAraNAt icchAmi khalu yAvat-yuSmAbhirabhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke muNDo bhUtvA agArAt nirgatya ana. gAritA pratrajitam / 'tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI' tataH khalu taM jamAlim kSatriyakumAram ambApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa avA. diSTAm -' ime ya te jAyA ! ajjayapajjayapiupajjayAgaeya bahu hiraNNe ya suvaNNe ya kaMse ya se ya ' he jAta ! he putra ! idaM ca taba AyakAryakapitRprAyaH kAgatam, AryakaH pitAmahaH prAryakaH pituH pitAmahaH, pitRpAryakaH-pituH prapi. sAmahastebhyaH sakAzAt AgataM yatattathA, bahu hiraNyaM ca, suvarNa ca, kAMsyaM ca, duSyaM ca vastram , 'viuladhaNakaNaga jAtra saMtasArasAvaejje alAhi ' vipuladhanakanaka yAvat - ratnamaNimauktikazalazilApravAlaraktaratnAdisatsArasvApainameMse aura mujha meMse kauna pahile paraloka jAyagA, kauna bAda meM paraloka jaayegaa| jaba koI puruSa isa bAta ko nahIM jAnatA hai 'taM icchAmi gaM ammatAo jAva pacahattae' to he mAta tAta ! maiM Apase AjJApita hokara zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pAsa saMyama dhAraNa karanA cAhatA huuN| 'taeNaM taM jamAliM vattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI' isake bAda kSatriyakumAra jamAli se usake mAtApitAne aisA kahA-'ime ya te jAyA! ajjaya, pajjaya, piupajjayAgae ya, bahuhiraNNe ya, suvaNNe ya, kaMse ya, dUse ya, viuladhaNakaNaga jAva saMtasArasAbaejje alAhi' he putra ! yaha tumhAre Aryaka-pitAmaha, prArthaka pitAke pitAmaha tathA he mAtApitA ! e vAtane jAvAne ke samartha che ke amArAmAMthI ke pahelAM paralokamAM jaze ane keNa pachI parakamAM jaze ? saMsAramAM e vAta nA samaya nayI. "ta icchAmiNaM ammAtAo jAva pavvaittae" tethI huM mAtApitA ! ApanI anumati laIne huM zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA levA IcchuM chuM. " taeNaM ta jamAli khattiyakumAra ammASiyaro evaM vayAsI" tI mA prakAranI vAta sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlIne tenA mAtApitAe A pramANe 4dhu--" ime ya te jAyA ! ajaya pajjaya, piujayAgae ya pa hiraNme ya, suvaNe ya, kaMse ya, dUse ya, viudhakamA jAtra saMsArasAejje alAhi" zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre teyam dravyam alaM paryAptaM bhavati, tatra vipula pracura dhanaM gavAdikam , kanakamsuvarNam , ratnAni-ka tanAdIni, maNayazcandrakAntAdayaH, mauktikAni prasiddhAni zaGkhAzca dakSiNAvartAH, zilAH, pravAlAni-vidrumANi, raktaratnAni padmarAgAstAni Adiryasya tattathA etat yat sat sArasvApateyam , sat-vidyamAnaM zobhanaM vA sAraM sArabhUtaM pradhAnamityarthaH, svApateyaM dravyaM, tat 'jAva AsattamAo kulavaMsAo pakAmaM dAu, pakAmaM bhottuM, pakAmaM paribhAe' yAvat yAvatkAlaparya ntam AsaptamAt kulavaMzyAt kulalakSaNavaMze bhavaH kulavaMzyastasmAt tamabhivyApya AgAmisaptamakulavaMzotpannajanaparyantamityarthaH prakAmaM yatheSTam dAtuM dInA. dibhyo vitaritum alaM paryaptaM bhavati iti pUrveNAnvayaH evaM prakAmaM bhoktuM svayaM paribhoktumalaM bhavati, prakAmaM paribhAjayituM dAyAdAdibhyo vibhAjayituM paryApta bhavati, ' taM aNuhohi tAva jAyA ! viule mANussae iDisakArasamudae ' tat pitRprAryaka-pitAke prapitAmaha inase calA AyA huA bahutasA hiraNya, suvarNa, kAMsA evaM vastra viuladhaNakaNaga jAva saMtasArasAvaejje' pracura gavAdika rUpa dhana, pracura suvarNa, karketanAdi ratna, candrakAnta Adi maNi, muktA, dakSiNAvarta zaMkha, zilApravAla-mUMgA, raktaratna-padmarAga yaha saba sArabhUta dravya apane pAsa maujUda hai| aura yaha sArabhUta dravya itanA adhika hai ki 'jAva AsattamAo kulavaMsAo pakAmaM dA pakAmaM bhottuM pakAmaM paribhAeu' ise AgAmI sAta pIDhI taka bhI yatheSTa rUpase dAna kiyA jAya, yatheSTa rUpase svayaM apane paribhogameM kharca kiyA jAya tathA yatheSTa rUpase dAyAdikoM meM vibhAga karake diyA jAya taya bhI samApta nahIM ho sakatA hai / so tuma ' taM aNuhohi tAva jAyA ! viule mANussae haDDisakArasamudae' he putra ! pahile isa he putra! tArA AyaMka (pitAmaha), prArthaka pitAnA pitAmaha ane pitR prArthaka ( pitAnA prati maDa) nA samayathI cAlyuM AvatuM vipula hiraNya (ia ), suSu, 4iY, vanI, viYA // 5 mA 31 dhana, prayu2 suvartha, ketana Adi ratna, candrakAnta Adi maNi, metI, dakSiNAvartI zaMkha, zilA pravAla, raktaratna-padyarAga vagere badhuM sArabhUta dravya Apane tyAM mejUda che. te sAta dravya maratuM madhu cha " jAva osattamAo kulavaMsAo pakA dApakAmaM bhotta pakAmaM paribhAeu" tenI sAta hI sudhI yatheSTa 32 hAna karavAmAM Ave, pitAnA bhAge paganI pAchaLa kharcI nAkhavAmAM Ave ane paSTa rUpe vArasadAro vacce vaheMcI ApavAmAM Ave, te paNa khUTe tema nathI. "ta aNuhohi tAva jAyA ! viule mANuskhae iDhisakArasamudae " to zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09403307 jamAliktavyanirUpaNam 471 tasmAt kAraNAt he jAta ! he putra ! anubhava paribhuva tAvat prathamaM vipulaM mAnuSyakaM manuSyasambandhinam RddhisatkArasamudAyam , RddhiH samRddhiH, satkAraH sanmAnam tayoH samudAya paribhukSva tatparirbhogaM kuru ityarthaH / 'tao pacchA aNuhUyakallANe vaDriyakulatantu jAva pavvaihisi' tataH pazcAt rAjyasAmrAjya. satkArAdi paribhogAnantaram anubhUtakalyANaH paribhuktasukhasampattiH vaddhita. kulavaMzatantukAryoM yAvat nirapekSaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM pravrajiSyasi / ' tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI'-tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa AdIt-'tahAviNaM taM ammatAo ! jaM gaM tujhe mama evaM vadaha-imaM ca te jAyA ! ajjagapajjaga jAva pavAhisi' he ambatAtau ! manuSya saMbaMdhI Rddhi satkAra samudAyako bhogo samRddhikA nAma Rddhi, tathA sanmAnakA nAma satkAra hai. ' tao pacchA aNuhayakallANe vaDiya kulataMtu jAva pavvaihisi' isake bAda anubhUta kalyANavAle-paribhukta sukha saMpattivAle tuma putra pautrAdikoMse vRddhiMgata hue isa kula. vaMzarUpa tantu kAryameM nirapekSa hokara vRddhAvasthAmeM zramaNa bhagavAna mahA. vIrake pAsa muNDita ho karake gRhasthAvasthAke parityAgapUrvaka anagArA. vasthA dhAraNa kara lenaa| taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI' isa prakArase mAtApitAkI kahI huI bAtako sunakara usa kSatriyakumAra jamAline unase aisA kahA-'tahAvi NaM taM ammatAo! jaM NaM tumbhe mamaM evaM vadaha, imaM ca te jAyA! ajjaga pajjaga jAva pavva. ihisi ' he mAtatAta ! jo Apa isa taraha se mujhase kaha rahe haiM ki putra ! pahelAM tuM A manuSyabhavasaMbaMdhI addhi ane satkAranA samudAyane sosavI se. ( samRddhine ddhi 4 cha bhane sanmAnAne sAra 4 cha. " tao pacchA aNuhayakallANe vadiyakulata'tu jAva pavvaihisi" sArI samasapattina bhogavIne ane putrapautrAdikothI A kulavaMza rU5 taMtunI vRddhi karIne ane sAMsArika kAryothI nirapekSa banIne vRddhAvasthAmAM tuM zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse dIkSA laIne gRhasthAvasthAnA parityAgapUrvaka aNagArAvasthA dhAraNa karaje, "tapaNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI" mAtApitAnI A prakAranI vAta sAMbhaLIne te kSatriyakumAra jamAlIe temane A pramANe 4[-" tahA vi NaM ta' ammAtAo! jaM gaM tubbhe marma evaM vadaha, imaM ca te jAyA anjA parajaga jAva pavvaihisi" u mAtApitA ! mA5 bhane 2 sabha hai| zrI.bhagavatI. satra: 8 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 bhagavatIsUtra tathApi tathaiva khalu tat vartate yat khalla yUyaM mAm evaM pUrvaktirItyA badatha-pratipAdayatha-' idaMca tava he jAta ! he putra ! AryakAryakayAvat pravrajiSyasi ' iti satyaM, kintu ' evaM khalu ammatAo ! hiranneya, subanneya, jAva sAvaejje aggisAhie. corasAhie, rAyasAhie, maccusAhie, dAyasAhie' evaM khalu vakSyamANarItyA he ambatAtau ! hiraNyaM ca, suvarNa ca, yAvat kAMsyaM ca, dRSyaMca vipuladhanakanakaratnamaNimauktikAdika ratsArasvApateyam dravyam agnisAdhyam agnisAdhAraNam , caurasAdhyaM caurasAdhAraNam , rAjasAdhyaM rAjasAdhAraNam , mRtyu. sAdhyaM mRtyusAdhAraNam , dAyAdasAdhyaM dAyAdasAdhAraNam bhavati tathA ca sarvameva he putra ! pitAmaha, prapitAmaha Adise cale Aye hue hiraNyAdise lekara raktarana taka sArabhUta dravyakA tuma pahile bhoga karo yAvat phira dIkSA le lenA-so yaha bAta to ThIkahI hai-parantu ' evaM khalu amma tAo! hiranneya subanneya jIva sAvaejje aggisAhie, corasAhie, rAyamAhie, maccusAhie, dAyasAhie' he mAtatAta ! yaha hiraNya, suvarNa yAvat-kAMsya, dRSya, vipula, dhana, kanaka, ratna maNi aura mauktika Adi zreSTha sArabhUta jo dravya hai, vaha agni sAdhAraNa hai-agnikA bhI isa para adhikAra hai-agni ise jalAkara naSTa kara sakatI hai, caura sAdhAraNa hai-cora ise curAkara le jA sakate haiM, rAja sAdhAraNa-rAjA ima para apanA adhikAra kara sakatA hai, mRtyusAdhya-gavAdika rUpa dhana para mRtyukA bhI adhikAra hotA hai, dAyAdasAdhAraNa-baMdhuvarga isakA che ke "tArA pitAmaha, prapitAmaha AdinA samayathI cAlyA AvatAM hiraNya, suvarNa Adi sArabhUta dravyane pahelAM te tuM upaga karI le, tyArabAda vRddhAvasthAmAM dIkSA aMgIkAra karaje", ApanI te vAta kharI che. paraMtu "evaM khalu ammatAo! hirana ya, suvanne ya, jAva sAvaejje aggivAhie, corasAhie, rAyamAhie, maccusAhie, dAyasAhie" u mAtApitA ! 295, supatha', 4 suM, so, yia, dhana, dhana, na, maNi mAla sA2. bhUta dravya agnisAdhAraNa che-agnine paNa tenA para adhikAra che-agni tene bALIne tene nAza karI zake che, je sAdhAraNa che-cera tene corI jaI zake che, rAja sAdhAraNa che-rAjA tene ApaNuM pAsethI paDAvI laI zake che, mRtyusAdhya che--gAya a di pazudhana para motane paNa adhikAra cAle che ane dayAdasAdhAraNa che-vArasadAro (bhAgIdAro) paNa tene bhAga paDAvI zake zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 u0 33 suu| 7 jamAlivaktavyanirUpaNam 473 hiraNyAdikaM satsArasyApateyam agnidAhyaM caurApahArya rAjagrAhyaM, mRtyugrasya, dAyAdavibhAjyaM vartate, ataeva hiraNyAdikaM satsArasvApateyam agnyAdi sAdhyasvAt nitarAM paravazaM bhavati etadeva dravyasyAtipAravazyaM paryAyAntareNa pratipAdayati-' evaM aggisAmanne, jAva dAyasAmanne, adhuve, aNiyae, asAsae, puci vA, pacchA vA, avassavippajahiyatve bhavissai' evamevoktayuktathA hiraNyAdikaM dravyam agnisAmAnyaM, yAvat-caurasAmAnyam, rAjasAmAnyam , mRtyusAmAnyam , dAyAdasAmAnyaM bhavati, evameva hiNyAdikaM dravyam adhruvam, aniyatam , azAzvataM vartate, ataeva pUrvabA vivakSitakAlAt prathamameva vA, pazcAd vA avazyameva viprahAtavyam-parityAjyaM bhaviSyati 'se kesa NaM jANai, taMceva jAva pavvaittae' tat ko'sau purupa khalu jAnAti tadeva pUrvoktavadeva yAvat he ambavibhAga kara sakate haiM isa tarahase ye saba hiraNyAdirUpa sArabhUta dravya agnidAhya, caurApahArya, rAjagrAhya, mRtyugrAhya aura dAyAdavibhAjya jaba hai to isa para akelA merAhI adhikAra kaise ho sakatA hai-yaha to pUrvokta rUpase agnyAdi sAdhAraNa bhI hai-ataH kevala svAdhikAra yazavartI na hosakane ke kAraNa yaha paravaza bhI hai, yahI bAta sUtrakArane 'evaM aggisAmanne, jAva dAyasAmanne ' ina padoM dvArA prakaTakI hai. tathA sAthameM yaha ' adhuve, aNiyae, amosae, pubivA, pacchAvA, avassa vippajahiyavve bhavismaha' saba dravya adhruva, aniyata evaM azAzvata bhI hai-ataH jaisA yaha hai vaise hI hama haiM-isaliye AgepIche isakA viyoga honA avazyaMbhAvI hai-taba 'se kesa NaM jANai taM ceva jAva pavvaitsae" taba kauna isa bAtako jAna sakatA hai, ki pahile maiM che. A rIte te sArabhUta hiraNya Adi dravya je agnida hya, caurApahAryA, rAjagrAhI, mRtyugrAhya ane dAyAvibhAjaya che, to tenA upara mArA ekalAno ja adhikAra kevI rIte saMbhavI zake che ? te dravya upara agni, cera, rAjA, mRtyu ane vArasUdAre ne paNa adhikAra che. te kAraNe mAre ekalAne tenA 752 madhi2 nayI 24 pAta sUtrAre ' evaM aggisAmanne jAva dAyasAmanne" // sUtra57 121 542 42rI cha. qNI te " adhuve, aNiyara, pubbi' vA, pacchA vA, avastavipajahiyace bhavistai" mA mayA dravya adhya aniyata ane azAzvata che. te paNa ApaNI jema nAzavaMta che. pahelA ke pachI tanA viyezya thavAnI / che. " se kesa NaM jANai taceva jAva pavaittae" to me pAna Ae samaya cha / 57i te Apayana choDIna bha-60 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 bhagavatIsatre tAtau ! hiraNyAdeH mama vA dvayomadhye kaH pUrvameva gamanAya utsahate, kaH pazcAdvA gamanAya vA utsahate, iti na ko'pi jAnAti, tat icchAmi khalu ambatAtau ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM prabajitum ? // sU0 7 // mUlam -- tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammatAo jAhe No saMcAeMti, vijayANulomAhi bahuhiM AghavaNAhiya paNNavAhiya sannavaNAhiya, vinnavaNAhiya Aghavettae vA, pannavettae vA, sannavettae vA vinnavettae vA tAhe visayapaDikUAhiM saMjamabhayuTaveyaNakarAhiM pannavaNAhiM pannavemANA evaM kyAsI-evaM jAyA ! niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNuttaNaM kevalaM jahA Avassae jAva savvadukkhANamaMtaM kareMti ahIva egaMtadiTrIe khuro iva egaMtadhArAe lohamayA javA cAvayavvA, vAluyAkavaleiva nissAe gaMgAvA mahAnadI paDisoyagamaNayAe mahAsamuddevA bhuyAhiM duttaro tikkhaM. kamiyaThavaM garuvaM laMbeyavaM asidhAragaM vayaM cariyavyaM, no khalu kappar3a jAyA! samaNANaM niggaMthANaAhAkammiettivA, uddesie. i vA, missajAei vA, ajjhoyaraei vA, pUiei vA, kIei vA, pAmicceivA,acchejjeibA, aNisaTei vA abhihaDe vA,kaMtArabhattei vA, dubbhikkhabhattei vA, gilANabhattei vA, vadaliyAbhatte. isako choDa dUMgA yA yaha mujhe choDa degA. isaliye maiM cAhatA hUM ki meM he mAtatAta ! Apase AjJA prApta kara zramaNa bhagazana mahAvIrake pAsa saMyama dhAraNa kara luuN| muu07|| cArayuM jaze ke ApaNe tene choDIne cAlyA javuM paDaze ? tethI huM mAtApitA! huM ApanI AjJA laIne zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse saMyama dhAraNa karavA mAguM chuM . sU0 7 che zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za29 u0 33 sU08 jama livaktavyanirUpaNam 475 ivA, pAhuNagabhattei vA, sejjAyarapiMDei vA, rAyapiMDei vA mUla bhoyaNei vA, kaMdabhoyaNei vA, phalabhoyaNei vA, bIyabhoyaNe ivA, hariyabhoyaNei vA, bhuttae vA, pAyae vA tumaM ca NaM jAyA! suhasamucie No ceva NaM duhasamucie, nAlaM sIyaM, nAlaM uNhaM, nAlaM khuhA, nAlaM pivAsA nAlaM corA, nAlaM vAlA, nAlaM daMsA, nAlaM masayA, nAlaM vAiyapittiya abhiyasannivAie vivihe rogAyaMke parisahovasagge udine ahiyAsettae, taM no khalujAyA ! amhe icchAmo tumbhakhaNamavi vippaogaM, taM acchAhi tAva jAyA ! jAva tAva amhehiM jAva pavaihisi / tae NaM se jamAlIkhattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI-tahAvi NaM taM ammatAo ! jaM NaM tubbhe mamaM evaM vayaha--evaM khalu jAyA ! niggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevale taM ceva jAva pavai. hisi ? evaM khalu ammatAo ! niggaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANaM kApurisANaM ihalogapaDibaddhANaM paralogaparaMmuhANaM visayatisiyANaM duraNucare pAgayajaNasta dhorasta nicchiyassa vavasiyassa nokhallu etthaM kiMcivi dukkaraM karaNayAe, taM icchAmi NaM ammatAo ! tubbhehiM abbhaNunAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pavaittae / tae NaM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro jAhe no saMcAeMti, visayANulomAhiya visayapaDikulAhiya bahUhiya AghavaNAhiya pannavaNAhiya 4 Aghavettae vA jAba vinnavettae vA tAhe akAmae ceva jamAlissa khattiyakumArasta nikkhamaNaM aNumannatthA ||suu. 8 // zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 sthAnAGgasUtre chAyA - tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram ambatAtau yadA nA zaknuta:-viSayAnulomAbhi bahubhirAkhyApanAbhizca, prajJApanAbhizca, saMjJApanAbhizca, vijJApanAbhizca, AkhyAtuM vA, prajJApayituM vA, saMjJApayituM vA, vijJApayituM vA, tadA viSa. yapratikulAbhiH saMyamabhayovejanakarIbhiH prajJApanAbhiH prajJApayantau evamAdiSTAm evaM khalu jAta ! ninthaM pravacanaM satyam anuttaram kevalaM yathA Avazyake yAvat sarvaduHkhAnAmantaM kurvanti, ahiriva ekAntadRSTikam , kSuraitra ekAntadhAram , lohamayA yavAH carvayitavyAH, vAlukA kAla iva niHsvAdam, gaGgeva mahAnadI patisroto gamanatayA, mahAsamudra iva bhunAbhyAM dustaraH, tIkSNaM kramitavyam , gurukaM lambayitavyam asidhArakaM vratam caritavyam , no khalukalpate jAta! zramaNAnAM nirgranthAnAm AdhArmikamiti bA, audezikamiti vA, mizrajAtamitivA, adhyavapUrakamiti vA, pUtikRtamiti vA, krItamitivA, mAmitya miti vA, Accheyamiti vA, aniHsRSTamitivA, abhyAhRtamiti vA, kAntAra bhaktamitivA, durbhikSa bhaktamiti vA, glAnabhaktamitivA, vAdalikA bhaktamitivA pApUrNakabhaktamiti vA, zayyAtarapiNDamiti vA, rAjapiNDa mitivA, mUlaka bhojanamitivA, kandabhojanamitivA, phalabhojanamitivA, bIjabho nanamitivA, haritabhojanamitivA, bhoktuM vA, pAtuM vA, tvaM ca khalu jAta ! sukha samu. citaH, no caiva khalu duHkhasamucitaH nAlaM zItaM, nAlamuSNam , nAlaMkSud nAlaM pipAsam , nAlaM caurAn , nAlaM vyAlAn , nAlaM daMzAn , nAlaM mazakAn , nAlaM vAtikapaittika laiSmakasabhipAtAn vividhAn rogAtaGkAn , paripahopasargAn udIrNAn adhisoDum, tat no khalu jAta ! vayam icchAmasta va kSaNamapi viprayogam, tat Astra tAvat jAta ! yAvat tAvat vayaM jIvAmaH tataH pazcAt asmAsu yAvat pratra jiSyasi / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evam avAdItatathApi khalu tat ambatAtau ! yat khalu yUyaM mAm evaM vadatha, evaM khala jAta ! nimranthaM pravacanaM satyam anuttaraM kevalam tadeva yAvat pravajiSyasi, evaM khalu ambatAtauM ! nirgranthapravacanaM klIvAnAM kAtarANAm , kApuruSANAm , ihalokapatiyaddhAnAM paralokArAGmukhAnAM viSayavRSNi kANAm duranucaram prAkRtajanasya dhIrasya nizcitasya vyavasitasya no khalu atra kiJcidapi duSkaraM karaNatayA, tat icchAmi khalu ambatAtau! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya yAvat pravajitum / tataHkhalu jamAliM kSatriyakumAram ambApittarau yadA no zaknuvantaH viSayAnulonAmizca viSayapatikUlAbhizca bahobhizca AkhyApanAbhizca prajJApanAbhizva, saMjJApanAmizca, vijJApanAbhizca AkhyApayituM vA yAvat vijJApayituM vA tadA akAmakameva jamAleH kSatriyakumArasya niSkramaNam anvamanyetAm // mU0 8 // zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyapandrikA TIkA za09 u033 sU08 jamAlivaktavyanirUpaNam 477 ___TIkA - 'taraNaM taM jamAliM khattiyakumAra ammatAo jAhe no saMcAeMti visayANulomAhiM bahuhiM AghavaNAhiya, paNavaNAhiya, sannavaNAhiya, vinnavaNAhiya' tataHkhalu taM jamAliM kSatriyakumAram ambApitarau yadA no zaknutaH-no samartho bhavataH viSayAnulomAbhiH viSayANAM zabdAdInAmanulomAH teSu pravRttijanakatvena anuralAH viSayAnulomAstAbhiHviSayAnukUlAbhiH bahIbhiH AkhyApanAbhizca sAmAnyataH kathanaiH prajJApanAbhizca vizeSakathanaiH saMjJApanAbhizca saMbodhanAbhiH, vijJApanAbhizca sapraNayaprArthanAbhiH 'AghavettaevA, pannavettaevA, sannavettaevA, vinnavettaevA' AkhyApayituM vA sAmAnyataH kathayituM prajJApayituM vA vizeSataH kathayituM, saMjJAyituM vA saMbodhayituM. vijJApayituM vA praNayapUrvakaM prArthayitu no zaknutaH no samartho bhavataH 'tAhe visayapaDikUlAhiM saMja____TIkArtha-taeNaM taM jamAliM khattiyakumAra ammatAo jAhe no saMcAeMti visayANulomAhiM bahUhiM AghavaNAhiya, paNNavaNAhiya sannavaNAhi ya, vinnavaNAhi ya' isa taraha jaba jamAli kSatriyakumArako umake mAtApitA viSayoMkI ora AkarSita karanevAlIzabdAdi viSayoM meM pravRtti karAnevAlI-anukUla aneka uktiyoM dvArA, prajJApanAoM dvArA vizeSa kathanoM dvArA, saMjJApanAoM-saMbodhanoM dvArA, aura vijJApanAoM-sapraNaya prArthanAoM dvArA ' Aghavettae' sAmAnya rUpase samajhAne meM samartha nahIM ho sake, 'panavettae' vizeSa rUpase samajhAnemeM samartha nahIM ho sake, 'sannavettae' saMbodhita karanemeM samartha nahIM ho sake 'vinavettaeyA' aura praNayapUrvaka prArthanA dvArA bhI apane dhveyase vicalita karane ke liye samartha nahIM ho sake (yahAM samarthe nahIM ho sake aisA artha 'no saMcAeMti' isa kriyApadako sambandhita kara All-" taeNaM ta jamAli' khattiyakumAra ammatAo jAhe no saMcAeti visayANulobhAhiM bahUhi AvaNAhiya, paNNavaNAhiya, sannavaNAhiya, vinna praNAhi ya" mAzate viSayonI ta25 mA nArI-zAha viSayomA pravRtti karAvanArI-aneka ukti dvArA, prajJApanAo dvArA (vizeSa kathana dvArA ), saMjJApanA dvArA ( sa bodha dvArA) ane vijJApanAo (sapraNaya prArthanAsa!) dvArA nyAre potAnA putra bhAbI2 " Adhavettae" sAmAnya 35 samAne samartha na yAM, " panave tae" vize5 35 samatAne sabhatha thayAM; "pannavettae" samAdhita 42vAna samaya na thayA, mana "vinnavettara vA" prayapUna vinati bhane tamnai dvArA 55-tenA dhyeyamAthI viyasita 4211 // 2 samartha na thayAM, (no saMcAeMti" yApana saMbaMdha joDIne ahIM dareka padanI sAthe "samartha na thayAM " evo artha zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre mamayuccepaNakarIhi pannavagAhiM pannavemANA evaM vayAsI- tadA viSayamatikUlAbhiH viSayANAM zabdAdInAM pratikUlAbhistatparibhoganiSedhakatvena pratilomAbhiH, saMyamabhayada ve janakArIbhiH saMyamAd bhayaM bhItim udavejanaM ca udavignatvaM kartuM zIlaM yAsAM tAbhiH prajJApanAbhiH prajJApayantau vizeSataH kathayantau evaM vakSyamANaprakAreNa avAdiSTAm - kathitavantau ! evaM khalu jAyA ! niggaMthapAvayaNaM saccaM aNuttaraM kevaiyaM jahA Avassae jA savcadukkhANamaMta kareti' he jAta ! he putra ! nirgranthapravacanaM satyaM - santaH prANinaH padArthAH munayo vA, te bhyo hitam, yadvA satsu munijIvAdipadArtheSu yathAkramaM muktimApakatva yathAbasthita cintanAbhyAM sAdhu satyam 'anuttaraM na uttaraM pradhAnaM yasmAt tat ananya lagAyA gayA hai) 'tAhe visayapaDikUlAhiM saMjamabhayuvveSaNakarAhiM patravAhiM pannavemANA evaM vayAsI ' taba phira unhoMne zabdAdika viSayoMke pratikUla parantu saMyamase bhaya aura udvega utpanna karAnevAle vizeSa vacanoM dvArA isa prakAra se samajhAnA prAraMbha kiyA ' evaM khalu jAyA ! niggaMthe pAvaNe sacce aNuttare kebale jahA Avassae, jAva savva dukkhANamaMta kareti ' he putra ! yaha bAta bilakula satya hai, ki yaha nirgrantha pravacana 66 sadabhyo hitam athavA satsu sAdhu-satyaM " isa vyutpatti ke anusAra samasta prANiyoMkA, athavA muniyoMkA hitakAraka hotA hai, athavA muni evaM jovAdika padArthoM meM yaha yathAkrama muktikI prApti se aura yathAvasthita cintanase satya hai-tIna lokameM isake samAna pradhAna aura koI vastu nahIM hai, yaha kevalajJAniyoM dvArA kahA Adhyo che ) " tAhe visaya paDikUlAhi saMjamabhayuccevaNa karAhi pannaraNAhi pannavemANA evaM vayAsI " tyAre tema zabdAdi viSayonI viddhanI bhane saMyama pratye bhaya ane udvega utpanna karanArI vANI dvArA tene samajAvavAnA nIce pramANe prayatna karyAM-temaNe temane A pramANe kahyuM-- 478 " evaM khalu jAyA nibhgaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kele jahA Avastrae, jAva sandukakhANamaMta kareti " meTA ! ye bAta taddana sAcI ja che ke A nigraMtha pravacana sadyo hitam athavA t A vyutpatti anusAra samasta jIveAnuM athavA munionuM hita karanAra che athavA munie ane jIvAhika padArthone te muktinI prApti karAvanAra che traNe lekamAM tenA samAna uttama vastu khIjI kAI paNu nathI, te kevaLajJAnIe dvArA kahevAmAM << zrI bhagavatI sUtra : 8 dd Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09 u033 sU08 jamAlivaktavyanirUpaNam 479 sadRzadRzamityarthaH kevalikam - ke valiptam, kevalaMvA advitIyam yathA Avazyake sUtre yAvat sarvaduHkhAnAmantaM kurvanti / tathA ca tatpATha: -' paDipunna neyAyaM saMsuddhaM sallagattaNaM siddhimagge muttimagge nijjANamagge nivvANamagge avita he avisaMdhi saJcadukkhapIyamagge, itthaTTiyA jIvA sijyaMti bujjhati muccati parinivvAyaMti kakhANamaMta kareMti ' iti / tatra pratipUrNam - sUtrato'kSaramAtrAdi mUnatayA, arthato'dhyAhArA''kAGkSAdibhizva rahitam, sarvapramANopetam, mokSaprAkakRtsnaguNasaMyutaM vA 'neyAuyaM naiyAyikam - nyAyena carati, nyAyamanu gacchati, nyAyamanatikrAntaM, nyAye bhavaM vA naiyAyikaM mokSagamakamityarthaH / 'saMsRddhaM' gayA hai, athavA yaha advitIya hai, jaisA Avazyaka sUtrameM kahA gayA hai, usake anusAra isameM sthita jIva yAvat samasta duHkhoMkA anta kara dete haiM - isa viSaya meM Avazyaka sUtra kathita pATha isa prakAra se hai" paDipunnaM neyAjyaM samuddha, sallagattaNaM, siddhimagge, muktimagge, nijjANamagge, nivvANamagge, avita, avisandhi, samyadukkhaSpahINamagge itthaTTiyA jIvA sijjhani, bujjhati, muccati, parinivvAyaMti, sabadukkhANamaMta kareti ' yaha nirgrantha pravacana pratipUrNa hai- sUtra kI apekSAseakSara mAtrA AdikI nyUnatAse tathA arthakI apekSAse- adhyAhAra evaM AkAGkSA Adi doSoM se yaha rahita hai - arthAt sarva pramANopeta hai, athavA mokSa kI prApti karAnevAle jitane bhI guNa haiM una saba guNoMse yaha yukta hai - " naiyAyika " yuktise jo satya sAbita hotA hai, yukti ke AveluM che, te kAraNe nigra tha pravacanane advItiya kahyuM che. A viSayane anu lakSIne Avazyaka sUtramAM ApavAmAM AveluM " samasta du:khAne anta karI nAce che, " A kathana paryantanuM kathana grahaNa karavuM. Avazyaka sUtramAM nigraMtha pravacana viSe A pramANe kahyuM che-- 64 paDipunnaM neyAjyaM saMsuddhaM, sallagattaNaM, siddhimagge, muttimagge, nijjANamagge, nivvANamagge, atrita, avisaMdhi, sandukkhavahINamagge itthaTTiyA jIvA sijjhati bujjhati muccati, parinivvAyati savtradukakhANamaMta kareti " A nigraM' pravacana pratipUrNa che. eTale ke sUtranI apekSAe-akSara mAtrA AdinI nyUnatA adi doSathI rahita che ane anI apekSAe adhyAhAra ane AkAMkSA Adi dASAthI rahita che. eTale ke te sapramANeA peta che athavA meAkSanI prApti karAvanArA jeTalA guNe che eTalA guNaiAthI te yukta che. " naiyAyika " yuktiyethI je satya sAbita thAya che, yuktine anurUpa je cAle che, cuktinuM jenA dvArA ullaMdhana karAtuM nathI, athavA je nyAyayukta zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 bhagavatIsUtre saMzuddham-sam-samastaprakAreNa zuddha kaSAyAdimaLarahitaM nigharSa-ccheda-tApatADana-koTivizuddhahemavanni?SamityarthaH / 'sallagattaNaM' zalyakartanam-zalyaM mAyAdi pApaM vA kuntati chinattIti, kRtyate-chidyate'nenetikA zalyakartana miti| 'siddhimaggo' siddhimArgaH siddhiH sAdhyaniSpattiH avicalasurakSaprAptiH, tasyAmArgaH upAyaH / 'muttimagge' muktimArgaH muktiH ahitArthakarmaprahANaM tasyA mArgaH upAyaH / 'nijaNamagge' niryANamArga:-niryANaM sakalakarmabhya Atmano nissa. raNaM, tasya mArgo niryANamArgaH viziSTanirvANAvAptinidAnamityarthaH / 'ni yANamagge' nirvANamArgaH, nirvANa nitiH-nikhilakarmakSayajanyaM zamaM sukham , yadvA nirvAyate apunarAkRttinayA gamyate asminniti nirvANaM, tasya mArgaH / vastva. ntaraM pUrvataH susthamapi kAlAntareNa vikriyate kintu pravacanaM na tathA kAlatraye'pi avikRtvAditinigamayamAha- avitahaM ' avitathaM tathyam / atha ca satyA'ta. anurUpa jo calatA hai, yuktikA jo ullaGghana nahIM karatA hai, athavA nyAyameM jo hotA hai, arthAt virodhoMkA mathana karatA hai, usakA nAma naiyAyika hai. dUsare zabdoMmeM jo jIvoMko saMsArake duHkhoMse chuDAkara uttama sukhavAle mokSa sthAnameM pahuMcA detA hai vaha naiyAyika hai jisa prakAra nigharSaNa-ghisane se, chedana-chedanase, tArana-tapAnese evaM tADanahathoDe Adi dvArA kUTane se suvarNakI zuddhi jAnI jAtI hai, usI prakArase isa nigraMtha pravacana kI zuddhi sampUrNarUpase kaSAyAdi malase rahita honese jAnI jAtI hai-kaSAyAdi malase bilakula rahita honA vahI isakI saMzuddhatA hai| mAyA, mithyAtva aura nidAna ina tIna zalparUpa pApakA yaha nirgrandha pravacana kartana-chedana-vinAza karatA hai, isaliye yaha nirgrantha pravacana 'zalpakatana' kahA gayA hai| avicala sukhakI hoya che, je virodhanuM mana kare che, tenuM nAma taiyAvika che. bIjI rIte kahIe te je jIvane saMsAranA duHkhamAMthI choDAvIne uttama sukhavALA mokSa sthAnamAM pahoMcADI de che, te napAyika che jevI rIte ghasavAthI, chedavAthI, tapAvavAthI ane hathoDA Adi vaDe TIpavAthI suvarNanI zuddhatA jANI zakAya che. e ja pramANe A nirca tha pravacananI zuddhatA saMpUrNa rUpe kaSAyAdi maLathI rahita thaI javAthI jANI zakAya che. A nigraMtha pravacana mAyA, mithyAtva ane nidAna, A traNa zalyarUpa pAponuM chedana (kartana) kare che, tethI tene " zalyakartana" kahevAmAM Avela che. avicala sukhanI prAptirUpa zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09303 208 jamAlivaktavyanirUpaNam 481 thayoH paryAyatvAt pau raktapa kathaM neti, ucyate-pUrva satyArthapatipAdakatvAtsatyamityuktam iha tu satyasvarUpatvAdavitathamiti / 'avisaMdhi' avisandhiprApti rUpa jo sAdhyaniSpatti hai, usakA nAma siddhi hai, isa siddhikA mArga yaha nigrantha pravacana hai kyoMki isIse uttakA mArga jAtA jAtA hai-ataH yaha nigrantha pravacana svayaM siddhimArgarUpa kahA gayA hai-ahi. tArtha karmakA vinAza honA isakA nAma mukti hai isa muktikA yaha nigrantha pravacana upAyarUpa hai, ataH yaha muktimArgarUpa kahA gayA hai, viziSTa nirvANakI prAptikA yaha nirgrantha pravacana Adi kAraNa hai isaliye ise niryANamArgarUpa kahA gayA hai, samasta karmo se AtmAkA nikalanA isakA nAma niryANa hai. isa niryANakA rAstA jiivoN| isI nigrantha pravacanase prApta hotA hai, samasta karmo ke kSayase janya zama sukhakA nAma nirvANa yA nivRtti hai-athavA-apunarAvRtti rUpase jIva dvArA jisameM jAyA jAtA hai, usakA nAma nirvANa hai. isa nirvANakA mArga yaha nirgrantha pravacana hai-isaliye ise nirvANamArga kahA gayA hai| isake atirikta aura dUsarI vastu pahile acchI hone para bhI vAdameM samaya nikalane para vikRtiyukta bana jAtI hai-parantu yaha nirgrantha pravacana aisA nahIM hotA hai kyoMki kAlatrayameM bhI isameM kisI bhI prakArakA vikAra je sAdhyaniSpatti che, tenuM nAma siddhi che. te siddhine mArga batAvanAra A niyatha pravacana che. te kAraNe tene siddhimA rUpa kahela che. ahitArtha (akalyANakArI) karmone vinAza tha tenuM nAma mukti che. A nirca thA pravacana te muktinA upAyarUpa hovAthI tene muktimArgarUpa kahevAmAM Avela che. A nigraMtha pravacana viziSTa nirvANa prAptinA Adi kAraNa rUpa hevAthI tene nirmANamAga rUpe kahyuM che. samasta karmonu AtmAmAMthI nIkaLI javuM tenuM nAma ja "nirmANa" che. te nirmANane mArga ne nigraMtha pravacanamAMthI ja prApta thAya che. samasta karmonA kSayathI janya sukhane nirvANa athavA nivRtti kahe che. athavA kyAM gayA pachI jIvane saMsAramAM punarAgamana karavuM paDatuM nathI, te sthAnanuM nAma nirvANa che. A nigraMtha pravacana te nirvANane mArga batAvanAra hovAthI tene nirvANumArga rUpa kahevAmAM AvyuM che. saMsAranI saghaLI vastuomAM vikRti thayA ja kare che-pahelAM sArI lAgatI vastu amuka samaya bAda evI vikRta banI jAya che ke tenI sAme jevuM paNa gamatuM nathI, paraMtu A nigraMtha pravacana evuM nathI, kAraNa ke traNe kALamAM temAM kaI paNa prakA ranI vikRti-vikAra Avato nathI. bha0-61 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 bhagavatIsUtre avyavacchinnam , etacca videhakSetramapekSyoktam bharatakSetrAdyapekSayaikaviMzatisahanAvacchinnavarSANyeva niravacchedamavasthiteH / 'sadhvadukkhapahINamagge' sarvaduHkha pakSINamArgaH sarvaduHkhaprakSINaM niHzreyasaM, tasya mArgaH / tataH kim ? ityAha-'ittha. nahIM AtA hai, yaha nigrantha pravacana 'avitaha tathyarUpa hai, satya aura atatha ye donoM zabda jaya paryAyavAcI hai, to phira yahAM para punarukti doSa kyoM nahIM AvegA-avazyahI AvegA, to isakA samAdhAna aisA hai ki pahile sUtrakArane satyarUpa arthakA pratipAdaka hone se isa nirgrantha pravacanako satya isa rUpase kahA hai, aura yahAM para vaha nirgandha pravacana svayaM satya svarUpa honese avitatha hai, aisA kahA hai-ataH vAcyArthakI bhinnatAmeM yaha punarukti doSa nahIM AtA hai / "avisaMdhi" yaha nirgrantha pravacana kabhI bhI vyucchinna ( nAza ) nahIM hotA hai, nirgrantha pravacana kabhI bhI vyucchinna nahIM hotAhai, aisA jo kahA gayAhai, vaha mahAvideha kSetrakI apekSA lekara kahA gayA hai kyoMki bharatakSetra aura airavata kSetrameM 21 hajAra varSake bAda isakA viccheda ho jAvegA. 21 hajAra varSa taka yaha yahAM abhI rahegA. mahAvideha kSetra meM sadA caturthakAla rahatA hai-isaliye vahAM para nirgrantha pravacanakI avicchinna dhAro bahatI rahatI hai| bharata aura airavata kSetrameM kAlakI sthiratA nahIM rahatI hai-usakA parivartana hotA rahatA hai-ataH nirgrantha pravacana kI dhArAkA viccheda ho mA nipravayana " avitahaM " tathya35 che. 'satya' bhane savitA, pada paryAyavAyI hovAthI zuM ahIM punarukti deSa lAgatuM nathI ? A zaMkAnuM samAdhAna A pramANe karavAmAM AvyuM che-pahelAM sUtrakAre evuM kahyuM che ke A nigraMtha pravacana satyarUpa arthanuM pratipAdaka hovAthI satya che. ane ahIM satrakAre evuM kahyuM che ke A nirca tha pravacana svayaM satya svarUpa hovAthI avitatha" che. tethI vAcyArthInI bhinnatAne lIdhe ahIM punarukti doSa saMbhaptaa nathI. " avisaMdhi " ma nitha prayana 4ii 54] yuchinna yatuM nathI. A kathana mahAvideha kSetranI apekSAe karavAmAM AvyuM che. kAraNa ke bhAratakSetra ane aravata kSetramAM 21 hajAra varSa pachI teno vyavacacheda (nAza) thaI jaze. paraMtu 21 hajAra varSa sudhI te tyAM paNa tenuM astitva raheze ja. te kAraNe hAlamAM tyAM paNa nigraMtha pravacananI avicchinna dhArA vahI rahI che. bhArata ane airavata kSetramAM kALanI sthiratA rahetI nathI-tenuM parivartana yatuM 2 cha, tathA nitha prayananI thaane| vicheha tha naya cha. " sabva zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09u03308 jamAlivaktavyanirUpaNam 483 dviyA' atrasthito, atra-pUktinirgranthapravacane sthitAH jIvAH prANinaH 'si. jhaMti' sidhyanti saddhigati prApnuvanti / 'bujjhanti ' budhyante-bodhaM prApnu. vanti kevalino bhavantItyarthaH / 'muccaMti ' mucyante karmabandhAt pRthak bhavanti 'parinivvAyaMti ' parinirvAnti-karmasantAparAhityena zItalI bhavanti sarvathA mukhino bhavantItyarthaH 'savvadukkhANamaMtaM kareMti' sarvaduHkhAnAmantaM kurvanti sarvANi catAni duHkhAni sarvaduHkhAni zArIramAnasAdIni teSAm antaM nAzaM kuMrvantIti / kintu tat nimranthapravacanoktaM cAritramatIva duSkaramiti pradarzayati'ahIva egaMtadiTThie khuroiva egaMtadhArAe, lohamayA javA cAveyayA vAluyA kAle iva nissAe ' ahiriva sarpa iva ekAntadRSTikam , eko'nto nizcayo yasyAH jaataahai| 'sabva dukkhappahINamagge' sarva duHkhoMse prakSINa niHzreyasa (kalyANa svarUpa) hai aisA yaha nirgrantha pravacana mArga hai' ityadviyAjIvA sijhaMti bujjhati, muccaMti, parinivvAyaMti' isa nirgrantha prava. canameM sthita hue jIva siddhigatiko prApta karate haiM, kevala jJAnarUpa bodha pA lete haiM, karmabandhanase sarvathA rahita ho jAte haiM, karmajanya saMtA. pake miTa jAnese ve bilakula zotala bana jAte haiM-sarvathA sukhI ho jAte haiM aura " samasta duHkhokA-zArIrika aura mAnasika duHkhokA kSaya-nAza kara dete haiM "-isa prakArase nirgrantha pravacanakI mahattAkA prati. pAdana karake jamAlike mAtApitA Age usase aba prakArAntara se kahate haiM ki he putra! isa nirgrantha pravacanameM jo cAritra kahA gayA hai, vaha atIva duSkara hai "ahIva egaMnadiTThIe khuro iva egaMtadhArAe, lohamayA javA cAveyavvA, vAlukAkavale iva nissAe' jisa prakArase sarpakI dRSTi dukkhappahINamagge " samasta mono nAza za2 58yArI bhAga 4 DApAthI ta 'sama prahI bhAga 35 jhucha " isthaTriyA jIvA sijjJa ti" bujmati, parininyAyati " 41 nitha prayana sAdhAre yaasnaa| vo siddhagati prApta kare che, kevaLajJa nA rUpa bodhane prApta kare che, kamabandhanathI bilakula rahita thaI jAya che, karmajanya saMtApa dUra thaI javAthI bilakula zItala banI jAya che-sarvathA sukhI banI jAya che ane samasta zArIrika ane mAnaka duHkhone nAza karI nAkhe che. A rIte nigraMtha pravacananI mahattA batAvIne have jamAlInA mAtApitA tene A vAta samajAve che ke A nigraMtha pravacanamAM je cAritranuM pAlana karavAnuM kahevAmAM Avela che, a matizaya 042 cha. " ahova egaMtadiTThIe khuge iva egaMtadhArAe, lohamayA jA cAve yamA, bAluyAkarale ina nissAe " ma sanI TipatAnA zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 484 bhagavatIsUtre sA dRSTibuddhiyasmin nirgranthapravacane cAritrapAlanaM prati tadekAntadRSTikaM cAritram ' ahipakSe ekAntatA AmiSagrahaNaikatAnatA lakSaNA ekanizcayA dRSTidag yasya saH ekAntadRSTikaH ahiriva, kSuraiva ekAntadhArakaH, ekAntA atyantatIkSNA dhArA yasya tathAvidhaH kSuraiva / asidhAroparigamanavat cAritrapAlanamatyanta. duSkaramiti bhaavH| athavA 'egatadiTThIe' iti tRtIyAvibhaktimAzritya vyAkhyAyate-idaM pravacanam ekAntadRSTyA tIkSNadRSTayA ahirikha, tIkSNadRSTikasarpavat idaM pravacanaM bhayaMkaraM vartate durgAdyatvAta, tathA ekAntadhArayA tIkSNadhArayA kSuraiva tIkSNadhArA yukta kSuravad bhayajanakaM dussevyatvAt / ayamAzayaH-asAvadhAnatayA gRhItastIkSNadRSTikaH soM manuSyaM jIvitAd vyaparopayati tathA dRDhatAM vinA gRhItamidaM prAcanamapi saMyamajIvitAd vyararopayati / evaM yathA tIkSNadhArAyuktaH apane bhojyarUpa AmiSake grahaNameM ekatonavAlI hotI hai usI prakArase cAritra pAlanake prati isa nirgranyapravacanameM buddhi ekAnta nizcayavAlI kahI gaI hai, jisa prakAra kSurA atyanta tIkSNa dhAravAlA hotA hai, usI prakArase cAritrakA pAlana bhI atyanta duSkara hotA hai| athavA-' egatadiTThIe' yahAM para yaha prakaTa kiyA jAtA hai-vaha nirgrandha pravacana tIkSNa dRSTivAle sarpakI taraha-apanA ekAnta dRSTike dvArA tIkSNa dRSTike dvArA durgAhya ho jAnese bhayaMkara hai, tathA yaha apanI tIkSNa dhArA dvArA tIkSNa dhArAyukta kSurAkI taraha dussevya honese bhayajanaka hai-tAtparya kahanekA yaha hai-ki jisa prakAra asAvadhAnatAse pakar3A gayA tIkSNa dRSTivAlA sarpa, manuSyako apane jIvana se rahita kara detA hai, usI tarahase vinA dRDhatAke gRhIta huA yaha pravacana bhI saMyama jIvanase bhraSTa kara detA bhojya rUpa AmiSane grahaNa karavAmAM ekAgratAvALI hoya che, e ja pramANe cAritrapAlana pratye A nigraMtha pravacanamAM buddhine ekAnta nizcayavALI kahI che. jema astro atyaMta tIkSaNa dhAravALe heya che, tema cAritrapAlananuM kArya 5 atyanta du042 gAya che. athavA " egaMtaviTThIe" // 54 dvArA hI e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke A nigraMtha pravacana tIkSaNa daSTivALA sarSanI jema potAnI ekAnta dRSTi dvArA-tIkSaNa daSTi dvArA-durNAhya thaI javAthI bhayaMkara che. kahevAnuM tAtparya e che ke jema asAvadhAnatAthI pakaDavAmAM Avela tIkSaNa dRSTivALe sa5 manuSyanA prANa harI laI zake che, tema vinA daDhatAthI grahaNa karavAmAM Avela A pravacana paNa saMyama jIvanathI bhraSTa karI nAkhe che. jema tIkSaNa dhAravALA astrA ke charIne asAvadhAnatAthI vApa zrIbhagavatI.satra: 8 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameya yadrikATIkA za09303308 jamAlivaktavyanirUpaNam 485 kSuro'pi sAvadhAnena vyApAryamANo'GgAdikaM chinatti tthai| pramAdabhAvena sevyamAnamidaM vanamapi zrAmaNyaM chinatIti / lohamayA yavA cayitavyAH loima payavacarvaNamitra cAritra pAlayituM nitAntaduSkaram. vAlukA kAlaiva vaiSayikasukhAsvAdanApekSayA nirAsAdam, AsvAdavarjitamityarthaH 'gaMgAvA mahAnaItra, paDisoyagamaNayAe, mahAsamu vA vAhiM dUttaro tikkamiyavyaM garuyaM laMbeyavyaM, asidhAragaM vayaM cariyavvaM ' mahAnadI gaGgAiva pratisroto gamanatayA, pratisrotasA gamanena sroto'bhimukhagamanena mahAnadI gaGgA yathA dustarA bhatrati tathaiva viSayaparAGmukhatayA nitAntadustaraM bhavati, mahAmamudraiva bhujAbhyAM dustaraH, yathA bAhubhyAM mahAsamudrasya taraNaM duSkaraM tathaiva ninyamAcapapi cAritrAdi pAlanadvArA duSkaraM, hai / isI prakAra tIkSNa dhArayukta kSurA jaba asAvadhAnI se calAyA jAtA hai, to vaha aMgAdikako cheda denA hai, usI prakAra pramAda bhAvase sevita huA yaha nirgrantha pravacana bhI zrAmaNyarUpa aMgako cheda DAlatA hai, lohe ke java kA cayAnA jisa prakAra nitAnta duSkara hai, usI prakAra nirgrantha pravacanokta cAritrakA pAlana bhI nitAnta duSkara hai / vAlukAkA grAsa jisa prakAra svAdarahita hotA hai, usI prakAra se cAritrakA pAlanA bhI viSaya saMbaMdhI sukhAsvAdakI apekSA svAdarahita hotA hai / 'gaMgA vA mahAnadI va paDisoyagamaNayAe, mahAsamudevA bhuyAhiM duttaro tikkhaM kamiyavvaM, garugraM laMbeyavvaM, asidhAragaM vayaM cariyanvaM ' jisa prakAra se mahAnadI gaMgA pravAhake sAmane jAnevAle manuSya ke liye dustarA hotI hai, usI prakAra se yaha nirgrantha pravacanokta cAritra bhI viSaya sukhakI parAGgabhukhatAko lekara bar3A kaThina hotA hai, mahAsamudrako bAhuoM se " , r ravAmAM Ave te te AMgaLI Adi genu' chedana karI nAkhe che, e ja pramANe pramAdabhAvathI sevavAmAM Avela nigraMtha pravacana paNa zrAmaNyarUpa agane henrI nAkhe che. leADhAnA caNA cAvavAnu` kA` jeTaluM duSkara che, bheTa dhu~ 4 nidmatha pravacanekta cAritrapAlananu kAya paNa duSkara che. jema jaima ratInA grAsa stra darahita lAge che, e ja pramANe cAritranuM pAlana pazu viSaya sa`badhI sukhasvAdanI apekSAe svAdarahita lAge che. " gaMgA vA mahAnadI va paDisoya maNayAe, mahAsamudde vA bhuyAhi duttaro, tikkamiyantra garuya laMbeyantra, asidhAragaM vayaM cariyavva " prema sAme pravAhe mahAnadI gaMgAne tarI javAnu` kAma dustara gaNAya che, te A nigraMtha pravacaneAkta cAritra paNa viSaya sukhathI rahita hAvAne kAraNe ghaNu' ja duSkara gaNAya che. mahAsAgarane bhujAonI madadathI tarI javAnu` kA` jeTaluM duSkara zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 bhagavatIsUtre tIkSNaM kramitavyam , yadetat nirgranyapravacanAnupAlanaM tattIkSNaM khaGgAdi, atikamitavyam tathA ca yathA tIkSNakhagAdi zastrakramaNe chedAdinA maraNa bhayaM tathaiva nirdhanyavacanAnupAlane'pi atyanta kaSTa bhayatvAt mahAbhayaM bhavati, etena yathA khagAdizastra kramituM duSkaram evameva pravacanAnupAlanamapi duSkarameveti phalitam , gurukaM mahAzilAdikaM sambayitavyam AlambanIyaM rajyAdinibaddhaM hastAdinA dhAraNIyaM prAvanaM guruphalamba namiva duSkaram atra asidhArakaM vrataM caritavyaM vartate khaDgadhAroparigamanamiva duSkaraM vrataM caritavyam Asevitavya bhAti ' tadetatpravacanAnupAlanam atIva duSkaramiti bhaavH| atha nirgranthamavatairanA jaise duSkara hotA hai, vaisehI nirgrantha pravacanakI ArAdhanA bhI cAritrAdi pAlana dvArA duSkara hotI hai / jo isa nirghandha pravacanakA pAlanA hai, vaha tIkSNa khaGgAdiko ullaMghana karane jaisA hai-arthAt jisa prakAra tIkSNa khaGga Adike ullaMghana karane meM chidabhida jAneke kAraNa maraNa ho jAne kA bhaya hotA hai, UptI tarahase nirgrantha pravacanake pAlana karane meM bhI atyanta kaSTa honekA bhaya honeke kAraNa ghar3A bhayajanaka hotA hai, isa prakArase jaisA khaDgAdikakA ullaMghana duSkara hai, usI tarahase nirgrantha pravacana kA pAlana bhI duSkara hai| jaise rassI Adise bAMdha. kara bahuta bar3I pattharakI zilAko uThAnA kaThina hai, usI prakArase jina pravacanokta cAritrako bhI uThAnA-dhAraNa karanA-bahunahI kaThina hai| asidhArA para gamana karane ke jaisA yahAM para vratakA AcaraNa karanA hotA hai| tAtparya kahanekA yahI hai ki pravacana kA anupAlana karanA atIva gaNAya che, eTaluM ja nigraMtha pravacanekta cAritranA pAlananuM kArya kukara che. A nigraMtha pravacananuM pAlana karavAnuM kArya tIkSaNa khaDaga AdinuM ullaMghana karavAnA kArya jevuM kaThina che-eTale ke tIkSaNa khaDraga AdinuM ulaMghana kara. vAmAM jema chedAI-bherAI javAno Dara rahe che e ja pramANe nibatha prava. cananA pAlanamAM paNa atyata kaSTa veThavAne bhaya heva thI jIvane tenI ArA. thanA karatAM paNa ghaNe ja bhaya lAge che. te kAraNe nigraMtha pravacananuM pAlana karavAnA kAryane khaDu gAdinA ulaMghananA kArya jevuM duSkara kahyuM che. jema deraDA Adi vaDe bAMdhIne kaI ghaNuM bhAre zilAne upADavAnuM kArya duSkara gaNAya che. tema nigraMtha pravacanakta cAritrane upADavAnuM dhAraNa karavAnuM kArya paNa atizaya duSkara gaNAya che. nircanya pravacanokta cAritranuM pAlana karavAnuM kArya talavAranI dhAra para cAlavA jevuM kaThaNa che. A badhI upamAo dvArA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - - --- - prameyacandrikA TIkA 209 u033 sU08 jamAlavaktavyanirUpaNam canapratipAdita vAritrasya duSkarasvaM pradarzayati-'no khalu kappar3a jAyA samaNANaM niggaMthANaM AhAkammietti vA 1 uhasiei vA 2 missanAei vA 3 ajhoyaraei vA 4 pUhae vA 5 kIei vA 6 pAmiccei vA 7 acchejjei vA 8 aNisiDhei vA 9 abhihaDei vA 10 kaMtArabhattei vA 11 dumikkhabhattei vA 12 gilANa bhatei vA 13 vadaliyA bhattei vA 14 pAhuNagamattei vA 15 sejjAyarapiMDei vA 16 rAyapiMDei vA 17 mUlabhoyaNei vA 18 kaMdabhoyaNei vA 19 phalabhoyaNei vA 20 bIyabhoyaNei vA 21 hariyabhoyaNei vA 22 bhuttae vA pAyae vA' he jAta ! he putra ! no kalpate no yujyate zrama gAnAM nirgranthAnAm AdhArmikamiti vA vakSyamAgam AdhArmikAyAhAraM bhokto vA pANu vA zramaNanirganyAnAM na kalpate iti pUrvega sambandhaH / tadeva AdhArmikAdikamupavarNayati-' AhAkaduSkara hai. nirgrantha pravacanokta cAritrakA pAlanA duSkara kyoM hai-to isake liye 'no khalu kappaha jAyA! samaNANaM niggaMthANaM AhAkammie ttivA 1, uddesieivA 2, missajjAeivA 3, ajjhoyaraeivA 4, pUievA 5, kIeivA 6, pAmicceivA 7, acchejjehavA 8, aNisiddhezvA 9, abhihaDehavA 10, kaMtArabhattahavA 11, dubhikkhabhattei vA 12, gilANabhattaivA 13, vadaliyAbhatteivA 14, pAhuNagabhatteivA 15, sejjAyarapiMDeivA 16, rAyapiMDeivA 17, mUlabhoyaNeivA 18, kaMdabhoyaNeivA 19, phala bhoyaNeivA 20, bIyabhoyaNeivA 21, hariyabhoyaNehavA 22' yaha sUtra pATha kahA gayA hai isameM yaha samajhAyA gayA hai ki-he putra ! zramaNa nigranthoM ke liye AdharmikAdi doSase dUSita huA A. jamAtrInA mAtApitA tene ema samajAvavA mAge che ke nigraMtha pravacanekta cAritranuM pAlana karavAnuM kAma atizaya muzkela che. have cAritra pAlanamAM kevI rIte muzkelIo sahana karavI paDe che. te batAvavAmAM Ave che. "no khalu kappai jAyA ! samaNANaM niggaMthANaM AhAkammie tti vA 1, udde siei vA 2, missajjAie vA, 3, ajjhoyaraie vA 4, pUie vA, 5 kIei vA 6, pAmiccei vA 7 acchejjei vA 8, aNisiTei vA 9, abhihaDei vA 10, kaMtAra. bhatteha vA 11, dubbhikkhabhattei vA 12, gilANabhattei vA 13, vadaliyAbhattei vA 14 pAhuNagabhattaha vA 15 sejjAyarapiMDei vA 16, rAyaNDeii vA 17, mUlabhoyaNei vA 18, kaMdabhoyaNei vA 19phalabhoyaNei vA 20, bIyabhoyaNei vA 21, hariyabhoyaNei vA 22" kSatriyakumAra jamAtrInA mAtApitA jamAvIne kahe che ke "he putra ! zramaNa nine AdhArmika Adi dethI dUSita thayelo AhAra ka5te nathI. eTale ke nIcenA zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 bhagavatIsUtre mmie ' ti, AdhArmikam-AdhAnaM sAdhunimitta manamaH praNidhAnam AdhA, tayA karma-pratikarma kriyA SaDnIvanikAyopamardanapUrva mAhArAdi sampAdanakriyA AdhAkarma, tadvidyate yasmin tat yogAd bhaktAyapi AdhArmikam / athavA 'AhAmammie.' ityasya ' adhaH kamikam ' iticchAyA tatra adhA-adhonayanarUpaM karma yasmin azanAdau tad adhaH karmikam , yat tAdRzAzanAdigrAhiNaM muni tadA. yakaM vA adhaH saMyamAtU , avA-nAkagatau vA nayati taditi ? / 'usie' tti audezikam-uddezanam uddezaH sAdhunAmanirdezaH yathA amujhasya sAdhoH kAra. Nena mayA bhaktAdi pacanIyamiti, sa vidyate yasmin azanAdau tad audezikam hAra khAnepIne ke yogya nahIM hotA hai-" yaha sAdhu ke nimitta hai " aisA manameM vicAra karanA isakA nAma AdhA hai-isa AdhAko lekara kriyA karanA-arthAt Sar3ajIvanikAyoramardanapUrvaka sAdhuke liye AhArAdikA sampAdana karanA-banAnA-isakA nAma AdhAkarma hai, yaha AdhAkarma jisameM ho aisA AhArapAnI Adi bhI AdhArmika hai / athavA "AhAkammie" isakI saMskRta chANa "adhaHkarmika " aisI bhI hotI hai, isakA artha hai ki adhonayana rUpa karma jisa AhArAdimeM hotA hai, aisA vaha bhojana adhArmika hai, aisA adhaHkarmika AhArAdi lenevAle muniko, ora denevAle dAtAko saMyamase patita kara detA hai, yA narakagatimeM le jAnA hai ?, 'uddesie' audezika-amuka sAdhuke kAraNa maiMne yaha bhojana banAyA hai, isakA nAma uddeza hai-yaha uddeza jisa azanAdimeM mojUda hotA hai, usa azanAdikA nAma audezika hai / 22 mAMthI koI paNa doSayukta AhAra sAdhune khAvA 5 gAte nathI. (1) mA mA2-" mA sAdhune nimitta che ", mevo manamA vicAra kare tenuM nAma "AdhA" che. te AdhAnI apekSAe kriyA karavI eTale ke SaDa javanikAyopamana pUrvaka sAdhune mATe AhArAdi banAva tenuM nAma AdhAkarma che. je AhAra pANI AdhAkarma daSathI dUSita hoya che, savA mAhA2pANI bhAbhi bhA2 43 che. athavA " AhAkammie "nI sata chAyA " adhaHkarmika " che. tenA ma mA pramANe thAya 2-"adhI. nayana rUpa karma je AhArAdimAM thAya che, evA te bhejanane adhArmika kahe che. e adhArmika AhAra denAra tathA lenAra banenA saMyamanI virAdhanA thatI hovAthI temane narakagatimAM javuM paDe che. (2) uddasie-modezi : " abhu sAdhune mAre bhATe meM - manAcyu che" A prakAranA uddezapUrvaka banAvelA bhejanane AMzika AhAra kahe che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ameyacandrikA TI0 za09 u 033 sU08 jamAlivatavyanirUpaNama 489 2 / 'missa nAra ' ti mizrajAtam , kuTumbasya sAdhozca mizrarUpeNa praNidhAna yasmin AhArAdau tamizramAtam 3! 'ajjhoyarae ' ti adhyavapUrakam-adhiAdhikyena apUraNam culihakopari pUrvasthApitAnAdau sAdhvAgamanamavagamya tadyogya bhaktAdi siddhayayaM punaH prAcuryega kaNikAdeH prakSepaNaM kRtvA yat sampA. ditamazanAdi tad adhyApUrakamiti / 'pUrae ' ti pUtikam yatra udgamAdi doSarahitatayA svataH parizudre'zanAdau avizuddha koTikAdhArmikabhaktAderavayavasya milanaM bhavettadazanAdi pUtikamiti 5 / 'kIra' ti krItam-yat sAdhvayaM mUlyena gRhyate tat krItamiti 6 / 'pAmicve' ni mAmityakam-yat-'bhUyo'pi taba dAsyA. 'missajAe'jisa AhArAdike yanAne meM kuTumbakA aura sAdhukA donoMkA khyAla rakhA gayA ho aisA vaha AhArAdi mizrajAta' hai 'ajjhoyarae' adhyavapUrvaka-pahile bhojana banAne ke liye jitanI sAmagrI nikAlI gaI ho-usa sAmagrImeM-kaNika AdimeM-sAdhuke Agamanako jAna karake aura adhika bhojanakI sAmagrI unake uddezyase milA lenA aura phira usakA bhojana taiyAra karanA yaha adhyavapUraka hai. 'pUie' jo bhojana svata; AdhArmika Adi doSase rahita honeke kAraNa svataH to parizuddha hai-parantu usameM avizuddha koTivAle AdhArmika bhojanakA aMza mila gayA hai, aisA azanAdi pUrtika doSavAlA hotA hai / 'kIe' jo sAdhu ko AhAra dene ke nimitta kharIda kara lAyA gayA ho aisA AharAdi krIta doSavAlA hotA hai 'pAmicce' jo AharAdika sAghuko dene ke (3) missajAe : 7 mA26 mAnAvatI mate Tuma bhane sAdhu, me manana khyAla rAkhavAmAM AvyuM hoya che, evA AhArAdine "mizrAta" kahe che. (4) " ajjhoyarae " madhyavapU24-3ai na manAne bhATa reTakI sAmagrI bahAra kADhavAmAM AvI hoya te sAmagrImAM, sAdhunA AgamananA samAcAra jANIne-bIjI adhika sAmagrI temane nimitte meLavIne bhejana taiyAra 42vAmA sAnyu DAya to tene " madhyapU24" 4 che. (5) pUie 2 bhojana AdhArmika Adi deSathI rahita che ane te kAraNe parizuddha che evAM bhojanamAM avizuddha kenTivALA AdhArmika bhejanane amuka aMza meLavI devAmAM AvyuM hoya, te te AhAradine "pUtika doSayukta" mAnavAmAM sAve cha. (6) 'kIe' sAdhune nibhitte parIkSA mArAhana jIta pANe mA.2 4 che. (7) "pAmicce" re bhAArA sAdhune mA5bhATe / bha0-62 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 bhagavatIsare mi' ityuktyA kasyacijjanasya pArthAt sAdhunimittamucchinnaM gRhyate tat prAmi. syakamiti 7i ' acchejje ' ti Ancheyam -yat-dAtumanicchato'pi bhRtyaputrAdeH sakAzAt sAdhudAnAya Acchiyate haThAdgRhya te tad azanAdi Accheyam iti / ' aNisiTTe ' ti anisaSTam-yat-na vimRSTaM vastu svAminA sAdhudAnArthamananu. jJAtapazanAdi tad anisaSTamitti 9 ' abhihaDhe ' tti abhihRtam yat abhi-sAdhorabhimuvaM hRtaM-gRhasthena sthAnAntarAdAnItaM tat abhihatamiti 10 / 'kAMtArabhatte ' ti kAntAra maktam-kAntAram-ANyaM yatra bhaktAdi na labhyate tatra bhikSukANAM nirvAhAthai yada vihitam bhikSukAdyartham aTavyAM saMkriyamANamityarthaH tadazanAdi kAntarabhaktamiti 11 / 'dubhikkhabhatte' ti durbhikSabhaktam-durbhikSe bhikSu kArya saMskripamAgamazanAdi, yadvA-aTavI patitAnAM kSudhAbhibhUtAnAM durbhikSe. liye kisI dUsare manuSyase " maiM yaha Apako pIche de dUgA" aisA kaha kara udhAra le liyA jAtA hai vaha "prAmityaka" hai| "acchejje" jo AhArAdi, nahIM dene kI icchAvAle bhI bhRtya putra Adise jabardastI chinakara sAdhuko diyA jAtAhai, vaha bhojanAdi aacchedyhai| "aNisihe" anekake adhikAra vAlI vastuko sabakI sammati liye vinA sAdhuko dAna meM denA aimI vaha vastu aniSTahai / "AbhihaDa" sAdhuke samakSa jo vastu dAna dene ke liye sthAnAntarase dotA dvArA lAI jAtI hai, vaha abhihata hai, jaMgala meM bhikSukoM ke liye banAyA AhArameMse AhAra leveM vaha kAntArabhakta hai "dubhikkhabhatte" durbhikSake samaya bhikSukake nirvAha ke liye jo bhojanAdi sAmagrI taiyAra kI jAtI hai, vaha durbhikSabhakta hai, athavA-durbhikSake samaya meM aTavIpatita kSudhAbhibhUta manuSyoMko rAjAkI anya manuSyanI pAsethI "huM tamane te pAchI ApI daIza," A pramANe kahIne udhAra lAvavAmAM AvyuM hoya tene "prAmitvaka AhAra" kahe che. (8) 'acchejje " nahI hAnI 427.17 // 22, putra mahinI pAsethI - jabarIthI paDAvI laIne je AhArAdi sAdhune ApavAmAM AvyA hoya te sAhArAhana'mAche' 4 cha. (6) " aNisida"2 13tu sAdhune hAnamA devAnI bhAti, anumati na mAthI hAya, te paratune "nisRSTa" 4 che. (10) " abhihai" re 12tu hAna hevAne bhATa anya sthAnethI sAdhunI samakSa sApAmAM Ave che, te paratune manihata 4 che. (11) "kAntArabhakta" jaMgalamAM bhikSuko mATe banAvela AhAramAMthI AhAra levo tara " antA2khata " 3 cha. ( 12 ) " dubhikkhabhatta " duSkALane samaye bhikSukonA nirvAha mATe je bhajanAdi sAmagrI banAvavAmAM Ave che tene dubhikSabhakata kahe che. athavA duSkALanA samaye zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkA za.9u 33sU08 jamAlivaktavyatAnirUpaNam rAjA' yaddadAti tad azanAdi durbhikSa bhaktamiti 121 gilANabhatte 'tti glAnabhaktam glAnasya ArogyArtha bhikSudAnAya yatkRtaM tat, yadvA svayaM glAnaH san svasya ArogyaprAptyarthaM yaddadAti tat athavA glAnasya rogopazamanArthamArogya zAlAyAM yaddIyamAnamazanAdi tat , glAnanimittaM vA yat sampAditaM tad azanAdi glAnabhaktamiti 13 // vadaliyAbhatte ' tti vAlikAbhaktam-vArdalikAmeghADambaraM durdinamityarthaH tatra dIyamAnaM bhaktam / yat vRSTau bhikSArtha bhramaNe bhikSavo'kSamA bhavanti' ityevaM vicintya teSAM nimittamekatrasthAne sampAditamazanAdi vArdalikAbhaktamiti 14 / 'pAhuNagabhatte' tti prAghUrNakabhaktam-prApUrNakA grAmAnta orase jo bhojanAdika diyA jAtA hai, vaha durbhikSa bhakta hai' gilANabhatte ' rogIko Arogya prAptike nimitta banAyA gayA AhAra glAnabhakta hai-athavA dAtA svayaM glAna ho aura vaha apanI ArogyatA prApti ke liye jo AhAgadi detA hai, vaha glAna bhakta hai-athavA rogake upazamake liye ArogyazAlAmeM diyA gayA jo bhojana hai vaha glAnabhakta hai / athavA glAnake nimitta banAyA gayA bhojanAdi glAnabhakta hai " baddaliyAbhatta"durdina-meghAcchAdita dinakA nAma vArda likA hai isa vAlikAke samayameM jo bhojana eka sthAna para banA kara dAna meM diyA jAtA hai, vaha vAdalikA bhakta hai-tAtparya isakA aisA hai ki-" vRSTi ke samayameM yAcaka bhikSAke nimitta bhramaNa karane meM asa martha ho jAte haiM " aisA vicAra karake unake liye kisI eka sthAnameM bhojanAdi banavA denA yaha vAdalikA bhakta hai " pAhugagabhakta" graamaasudhA pIDita lokone rAjA Adi taraphathI je bhojana ApavAmAM Ave che, tene 'durmikSamata' cha. (13) " gilANabhakta" 2000namAyanI prApti nimitte bhikSukane ApavAne mATe banAvelA AhArane "glAnabhakta" kahe che. athavA dAtA pite mAMde hoya, ane te potAnA ArogyanI prAptine mATe je AhArAdi dete hoya tene vAnabhakata kahe che athavA roganA upazamanane mATe ArogyazALAmAM ApavAmAM AvatA bhejanane lAnabhakata kahe che. (14) " bahaliyAbhatta" pAzrI 75 21 sine pA1i 3 cha. me pAI likAne vakhate je bhejana eka sthAna para banAvIne dAnamAM devAmAM Ave che, te bhojanane "vAlika bhakata' kahe che. A kathananuM tAtparya e che ke "vRSTine samaye sAdhue bhikSAne nimitte bhramaNa karavAne asamartha banI jAya che", e vicAra karIne temane mATe keI eka sthaLe taiyAra karAvIne same na na " altana" 53 cha. (15) " pAhuNagabhatta" mahAra zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 bhagavatIsUtre rAdAgatA gRhiNaH, teSAM nimittaM sampAditaM yadazanAdi tat prAghUrNakabhaktamiti 15 / / sejjayarapiDe' ti zapAtarapiNDam-zayyAtaraH satisvAmI, vasate rAjJAdAyako vA, tasya piNDam azanAdi zayyAtarapiNDamiti 16 / 'rAyapiMDe' tti rAjapiNDam-yad rAjJaH-cakravarti-vAsudevAdeH, senApatipurohitazreSThayamAtya sArthavAhalakSaNaiH paJcabhiH saha rAjya pAlayato mUrdhAbhiSiktasya vA piNDam azanAdi catuSTayaM, vastraM pAtraM kambalaM rajoharaNaMcetyaSTavidhaM tadrAnapiNDamiti 17 // 'mUlabhoyaNe' tti mUlabhojanam-mUlasya punarnavAdi vanaspate mUlasya yad bhojanaM tadamUla bhojanamiti 181 'kaMdabhoyaNe' ti kandabhojanam-kandaH muraNAdirUpa stasya yad bhojanaM tat kandamonanamiti 11 / 'phalabhoyaNe' ti phalabhojanamphalaM-sacittakarkaTikAdikaM, tasya yad bhojanaM tat phalabhojanamiti 20 / ' bIya ntarase Aye hue gRhIjanoMkA nAma prAghUrNaka-mehamAna hai, inake nimitta jo bhojanAdi banAyA jAtA hai-prAghUrNaka bhakta hai ! 'sejjAyara piMDa' vasatike svAmIkA nAma zayyAtara hai-athavA vasatikI AjJA denevAlA zayyAtara hai, isa zayyAtarakA jo azanAdirUpa piNDa hai vaha zayyAtara piNDa hai 'rAyapiMDa' rAjAkA cakravartI evaM vAsudevakA athavA senApati, purohita, zreSThI, amAtya aura sArthavAha ina pAMcake sAtha rAjyakA pAlana karanevAle mUrdhAbhiSikta rAjAkA jo cAra prakArakA AhAra evaM vastra, pAtra, kambala evaM rajoharaNa cAra prakArakA yaha isa tarahase ATha prakArakA jo piNDa hai, vaha rAjapiNDa hai " mUlabhoyaNa' punarnavAdi rUpa mUlakA jo bhojana hai vaha mUlabhojana hai, "kaMdabhoyaNa" sUraNa Adi rUpa kandakA jo bhojana hai vaha kanda bhojana hai, "phalabhoyaNa" sacitta gAmathI AvelA mahemAnane "prApUrgaka" kahe che. te mahemAnone mATe banA va ne " prANumata '. cha. (16) " seujAyarapiMDa " satAnA svAmIne zayyAtara kahe che. athavA rahevAnI AjJA denArane zayyAtara kahe che. te zayyAtarane je azanAdi rUpa piMDa che, tene "zayyAtara viDa" kahe che. (17) " rAyapiDa" IME-ya43 mane vAsudevanA 25151 senApati, pure. hita, zreSTi, amAnya ane sArthavAha e pAMcanI sAthe rAjyanuM pAlana karanAra mardhAbhiSikata rAjAne je cAra prakArane AhAra ane vastra, pAtra, kambala ane rajoharaNa, A cAra prakArane A rIte ATha prakArane je piMDa che tene zapa che. (18) " mUlabhoyaNa" punanA (sATI) 35 bhUganA sonane 'bhUgana' 5 cha. (16) "kaMdabhoyaNa" sU25 2635 3-4nA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09 u033 sU08 jamAlivaktavya tAnirUpaNam 493 bhoyaNe 'tti vIjabhojanam-vIjAnA-zAlitilAdInAM yad bhojanaM tad bIjabhojanamiti 21 // ' hariyabhoyaNe' ni haritabhojanam-haritAnAM madhuratRNatandu. lI paka vAstu kAdInAM yad bhojanaM tad haritabhoja miti 22 // ityAdIni vastUni zramaNa nirgranthAnAM bhoktuM pAtu vA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / 'tumaM ca NaM jAyA ! suhasamucie, No ceva NaM duhasamucite ' he jAta ! he putra ! tvaM ca khalu sukhasamucitaH sukhAnu mAyogyaH, no caiva khalu duHkhasamucitaH duHkhasahanA yogyo'si, nAlaM sIyaM, nAlaM uThaM, nAlaM khuhA, nAlaM pipAsA, nAlaM corA nAlaM vAlA nAMlaM daMsA, nAlaM masagA, nAlaM vAiyapittiyaseM bhiyasabhigAie vivihe rogAyake parisahovasagge udinne ahiyAsettae' na alaM-paryAptaH samarthaH zItam adhitoDhumityagreNAnvayaH, evaM na alaM samarthaH uSNam adhisoDhum , na alaM samarthaH kSudhAmadhisoDhum , - alaM samarthaH pipAsAm avisoDhum , na alaM samarthaH kakar3I AdikA jo bhojana hai vaha phala bhojana hai, 'bIyabhoyaNa' zAli tila AdirUpa bIjakA jo bhojana hai vaha bIja bhojana hai, 'hariyabhoyaNa' hare madhura tRNa, tandulIyaka evaM vAstuka AdikA jo bhojana hai vaha harita bhojana hai, isa taraha ye pUrvokta vastue~ zramaNa nirgranthoMko khAne pIneke lAyaka nahIM kahI gaI haiN| 'tumaM ca NaM jAyA suhasamucie, No cevaNaM duhasamucie' aura tuma he putra! sukhoMko bhogane ke yogya ho, duHkhoMko sahana karaneke yogya nahIM ho, 'nAlaM sIyaM, nAlaM uNhaM, nAlaM khuhA, nAlaM pipAsA, nAlaM corA, nAlaM vAlA, nAlaM daMsA, nAla masagA, nAla yAiya, pittiya, sebhiya sannivAie vivihe rogAyaMke parisahAvasagge udinne ahiyAsettae' tuma zItako sahana nahIM kara sakate, tuma garmIko sahana sonine nhAna 4 . (20) " phalabhoyaNa" sathitta 14. mAnine gAyana 3 che. (21) "bIyabhoyaNa " taazAhI (yomA) mA 35 mInA mAhArane bhImana che. (22) " hariyabhoyaNa" lIlA madhura tRNa, mULanAM pAna Adi vastunA AhArane harita jana kahe che, AdhArmikathI laIne harita jana parvatanA bAvIsa dethI dUSita thayeso bhADA2 sAmAna patA nathI. "tumaM ca Ne jAyA ! suhasamucie, No ceva NaM duha samucie " me ! tusuma sAne yogya cha, hupa lAga1. pAne yogya nathI. " nAlaM sIyaM, nalaM uhaM, nAlaM khuhA, nAlaM vipAsA, nAla corI, nAla vAlA, nAla daso, nA masagA, nora vAiya, pittiya, sebhiya, sannivAie vivahe rogAyake parisahovaplagge udinne ahiyAsettae" tuM zItane sahana karI zakatuM nathI, garamIne sahana karI zakatA nathI, sudhA ane pipA zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 bhagavatIsUtre caurAna caurakRtopadravAdIna adhisodum , na alaM samarthoM vyAlAn sarpAn sarvakRtadaMzanAni adhisoDhum , na alaM samarthoM daMzAn DAMzapadavAcya kSudramazakavizeSakRtadaMzanAni adhisoDhum, na alaM samarthoM mazakAn mazakakRtadaMzanAni adhisohum , na alaM samartho'si vAtika paittika zlaiSmikasAgnipAtikAn vividhAn anekapakArAn , rogAtaGkAn , rogAn kuSThAdIn, AtaGkAn AzughAtinaH zUlAdIn parISahopasargAzca udIrNAn udayapAptAn adhisoDhum , ' taM no khalu jAyA! amhe icchAmo tumbhaM khaNamavi vippaogaM' tat tasmAt kAraNAt he jAta ! he putra ! no khalu vayam icchAma stara kSaNamapi viprayogam viraham , ' taM acchADi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo' he jAta ! he putra ! tat tasmAt kAraNAt Asva tiSTha gRhasthAzrame etra sthiti vidhehi tAvat yAvat vayaM jIvAmaH nahIM kara sakate, tuma kSudhAko sahana nahIM kara sakate, tuma pi. pAsAko sahana nahIM kara sakate, tuma coro dvArA kiye gaye upadravoMko sahana nahIM kara sakate, tuma sarpake kATane ko sahana nahIM kara sakate, tuma DAMsa ke kATaneko sahana nahIM kara sakate, tuma mazakake kATaneko sahana nahIM kara sakate ho, tuma yAta sambandhI, pittasaMbaMdhI aura phaphasaMbaMdhI tathA sannipAta saMbaMdhI aneka prakArake kuSTha Adi rogoMko, tathA zIghra hI jIvanako paryAyAntarita kara dene vAle zalAdika upadravoMko evaM udayaprApta parISaha aura upasagoMko sahana nahIM kara sakate ho 'taM no khalu jAyA ! amhe icchAmo tumbhaM khaNamapi vipaogaM' isaliye he putra ! hama tumhArA eka kSaNa bharakA viyoga honA nahIM cAhate haiM 'taM acchAhi tAva jAyA! jAva tAva amhe jIvAmo' isaliye he putra! gRhasthAzramameMhI raho ki jaba taka hamaloga jIte haiN| 'tao pacchA a. sAne sahana karI zakatuM nathI, cere dvArA karavAmAM AvatA upadravane sahana karavAne tuM samartha nathI, tuM sarpana hezane sahana karI zakavAne, DAMsanA trAsane sahana karI zakavAne ane maccharanA trAsane sahana karI zakavAne asamartha che, vAta saMbaMdhI, pitta saMbaMdhI kapha saMbaMdhI ane sannipAta saMbaMdhI aneka prakA ranA kucha (raktapitta) Adi regone, tathA turata ja prANane harI lenArA zULa Adi upadravane tathA udayaprApta parISaha ane upaparNone sahana karavAne tuM samaya nathI. "ta' no khalu jAyA ! amhe icchAmo zubhaM khaNamavi vipaoge" tethI he putra! ame eka kSaNane paNa tAre viyega IcchatA nathI. " acchAhi tAya jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo" me ! tyA sudhI bhoM zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 33 sa08 jamAlivaktavyanirUpaNam 495 'tao pacchA amhe hiM jAva pavAhisi ' tataH pazcAt asmAmu yAvat kAlagateSu satsu sAMsArikakAmabhogAn paribhujya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anttike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM pravrajiSyasItyarthaH / taeNaM se jamAlI khatti yakumAre ammApiyaro evaM vayAptI' tataH khalu sa jamAliH kSatrikumAraH amba, pitarau evaM vazyamANapakAreNa AdIt-'tahAviNaM taM ammAtAo jaNaM tumbhe mama evaM vayaha evaM khalu jAyA ! niggaye pAzyaNe sacce aNuttare kevale taM cera jAva pabAhisi' he ambatAtau ! tathApi tathaiva khalu tat yat khalu yUyaM mAm evamuktarItyA vadatha-pratipAdayatha-' he jAta ! he putra ! evaM khalu pUrvoktarotyA nirgranthamavacanaM satyaM sayo hitatvAt anuttaram sarvottamamityarthaH kevalam advi. tIyaM tadeva yAvat prajiSyasi, iti / kintu ' evaM khalu ammatAo ! jiggaMthe mhahiM jAva pavvaihisi' isake bAda jaba hamaloga paralokavAsI ho joveM taba tuma kAmabhogoMko bhoga karake unase vitRSNa bana zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa muNDita ho karake saMyama dhAraNa kara lenaa| 'tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI' taba usa kSatriyakumAra jamAline apane mAtApitAse isa prakAra kahA-'tahA vi NaM ammAtAo ja NaM tumbhe mamaM evaM bayaha ' evaM khalu jAyA! ni gaMthe pAvayaNe sacce aNuttare keyale taM ceva jAva pavvaihisi ' he mAta. tAta! Apane jo abhI mujhase aisA kahA hai ki he putra ! yaha nirgrantha pravacana satya hai, anuttara hai aura kevalajJAniyoM dvArA kahA gayA hai, ityAdi yAvat dIkSA dhAraNa kara lenA-so ThIka kahA hai-parantu-' evaM vita chIme, tyA sudhI tuM 72thAzramamA 4 29. " tao pacchA amhe hiM jAva pavaihisi" tyA2mA nyAre mabhe 52vAsI 24 me, tyAre tuM bhbhegene bheLavIne temanAthI anAsakta thaIne zramaNa bhagavAna maha vIranI pAse muMDita thaIne saMyama dhAraNa karaje. "taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI" mAtApitAnA A prakAranI vAta sAMbhaLIne te kSatriyakumAra jamAlIe temane A pramANe "tahA viNaM ammatAo jaM NaM tumbhe mamaM evaM vayaha, evaM khalu jAyA ! niggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevale ta ceva jAva pavva iiisi" mAtApitA ! mAye mane evuM je kahyuM ke "nigraMtha pravacana satya che, anuttara che, kevaLajJAnIo dvArA pratipAdita che, ItyAdi. tathA nigraMtha pravacanakta cAritranuM pAlana karapaarnu cha ghA1.1042 cha", AyanI ta pAta bharI cha.52ntu " evaM khalu zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 bhagavatI sUtre pAtrapaNe kIrANaM, kAyarANaM, kApurisANaM ihalogapaDitradvANaM, para loga paraMmuhANaM, bisayatisiyANaM duraNucare pAgayajaNassa ' he ambatAtau / evaM khalu vakSyamANarItyA nirgranyanavacanam klIvAnAM mandasaMhananAnAM kAtarANAm - balavarji tAnAm ' Aena kApuruSANAm, ihalokapativaddhAnAm sAMsArika sukhAsaktAnAm, paralokaparAmukhAnAm svargApavargavimukhAnAm viSayatRSNAva puruSA NAm duranuvaram-duHkhena AcaraNIyam nirgranyayavacanamiti pUrveNAnvayaH, etatpAkRtajanasya sAmAnya janasya duranucaramasti, kintu 'dhIrassa, nicchiyassa, vavasiyassa no khalu etthaM kiMcitrikaraM karaNayAe' dhIrasya, sAhasikasya, nizcitasya kartavya bhe khalu ammanAo ! niggaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyANaM, kApurisANaM, iha logapaDiyadvANaM, paralomaparamuhANaM, visayatisiyANaM duraNucare pA jaNassa ' he mAta tAta ! yaha nirgrantha pravacana jinakA saMhanana manda hai-kamajora hai-cittameM jinako ekAgratA nahIM hai, aura isI se jo kAyara puruSoM kI taraha hAtha para hAtha dhare baiThe rahate haiM tathA jisakA citta bhautika padArthoM meM bhI rAtadina pha~sA rahatA hai-unake sevanameMhI jo rAta - dina eka karake AnandollAsamagna bane rahate haiM. apane paralokako sudhArane kA dhyAna jinake citameM kabhI AtA nahIM hai, aise puruSoM ko hI duranucara haiM. tathA jo mUrkhajana haiM - heya aura upAdeyakA viveka jinake citameM nahI hai aise prAkRtajanake dvArA bhI yaha nirgrantha-pravacana ArA dhita karanemeM azakya hai. kintu 'dhIrassa nicchiyassa vavasiyassa no sva ettha kiMci vidukkaraM karaNayAe' jo sAhasavAle haiM, mujhe yaha , ammatAo nigagaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANaM, kApurisANaM, ihalogapaDibaddhANaM para logapara muMhANaM, visayatisiyANaM duraNucare pAgayajaNassa " he bhArata ta ! A nigraMtha pravacana mantra saMhananavALA-kamajora puruSAne mATe, jenA cittamAM ekAgratA nathI evI vyaktiene mATe, kAyara puruSAnI jema ArAmathI gharamAM besI rahenAra vyaktione mATe, viSayeAnA sevanamAM rAtadina magna rahenAra mANasAne mATe, tathA paraleAkane sudhAravAne vicAra jenA hRdayamAM kadI paNa AvatA nathI-A leAkanA sukhane ja je vicAra kare che evA leAkeAne mATe duSkara che. je leke mUkha che-ajJAna che, heya ane upAdeyane viveka jenA cittamAM rahelA nathI evA prAkRtajanA dvArA A nigra tha pravacananuM ArAdhana karavAnuM kArya azakaya che. parantu " dhIrassa nicchiyassa vavasiyAsa no khalu ettha kiMci vi dukkarakaraNayAe " ? so sAhasika che, "bhAre zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za. 9 u. 33 sU. 8 jamAlivaktavyanirUpaNam 497 vedamiti kRtanizcayasya, vyavasitasya upAyapravRttasya puruSasya no khalu atra pravacane loke vA kiJcidapi duSkaram azakyam , duSkaratvaM ca jJAnopadezApekSayA'pi syAdata Aha-karaNatayA, karaNena saMyamasya anuSThAnenetyarthaH, taM icchAmi NaM ammatAo ! tubbhehiM anmaNunAe samANe samaNassa bhagao mahAvIrassa jAva pavvaittae ' he ambatAtau ! tat icchAmi khalu yuSmAbhirabhyanujJAtaH AjJaptaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya yAvat anti ke muNDo bhUtvA AgArAt anagAritAM prabajitum / 'tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro jAhe no saMcAeMti, kArya avazyahI karanA hai-aise dRDha nizcayavAle haiM aura nizcita kartavyako saphalita karanevAle upAyoM meM jinhoM kI pravRtti cAlU ho cukI hai aise puruSako isa pravacana meM athavA lokameM karanekI apekSA kucha bhI duSkara nahIM hai 'karaNatayA' aisA jo padaprayoga kiyA hai, vaha jJAnopadezakI apekSA duSkaratAkI nivRtti karane ke liye kiyA gayA hai| 'karaNatAkA tAtparya saMyamake anuSThAnase hai / aise pUkti manuSyake liye jina pravacanokta saMyamakA anuSThAna karanA duSkara nahIM hai| bhalehI use jJAnopadeza karanerUpa anuSThAna duSkara ho. 'taM icchAmi NaM ammatAo tunbhehi anbhaNunnAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pacahattae' imaliye he mAta tAna! maiM Apase AjJA prApta karake zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa muNDina hokara agArAvasthAko chor3a karake anagArI A kArya avazya karavuM ja che", A ghaka 2 dRDha nizcayavALA che. ane nizcita kartavyane saphaLa karavAne mATe prayatnazIla hoya che, te le kene mATe nigraMtha pravacane kA cAritranI ArAdhanA karavA nuM kArya bilakula muzkela nathI. " karaNatayA" // 54ne| 2 praga 42 saya cha ta jJAnApazanI apekSA 1042tAnA nivRttine bhATa 42mA mA0yo cha. " karaNato" meTaye saMyamanuM anuSThAna, evo artha ahIM samaja. kahevAnuM tAtparya e che ke sAhasika, dRDhanizcayI ane prayatnazIla mANasane mATe jina pravacakta saMya. manuM anuSThAna duSkara nathI. bhale zapadeza karavA rUpa anuSThAna tene mATe 12 jAya, 5 sayamAnI mArAdhanA 42vArnu hu042 nathI. 'ta' icchA . miNaM ammatAo ! tumbhehi abbhaNunAe samANe mamaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pamahattae" tethI , mAtApitA ! mApanI anumati nahu~ zrama bhavAna mahAvIranI pAse muMDita thaIne amArAvasthA cheDIne aNagArAvasthA dhAraNa karavA mAguM chuM. bha0-13 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 bhagavatIsUtre -- - viSayANu romAhi ya visayADi kUlAhiya vaha haya AdhAgAhiya panavaNAhiya samavaNAhi ya, viNNavAhi ya, AzvetA vA jAba vinavettae vA' tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram ammApitarau yadA no zaknutaH samayauM na bhavataH viSayAnulomAbhizca viSayeSu zamdAdiSu pattijanakatvena anukUlAmizca viSayamatikUla mizca bahIbhiH AkhyA panAbhizca sAmAnyataH kathanaiH, prajJApanAbhizca vizeSataH kathanaiH, saMjJApanAbhizva saMbodhanaiH, vijJApanAbhizva sapraNayaprArthana:, AkhyApayituM vA sAmAnyataH kathayitum , yAvam prajJApayitu vA vizeSataH kathayitum , saMjJApayituM vA saMbodhayitu, vijJApayituM vA pragayapUrvakaM prArthayitum , 'tAhe ajhAmara pe jamAlimsa khattiyakumAraspa nikavaNaM agumanityA' tadA kAmakameva anicchi. tameva icchA vinaiva jamAle kSatriyakumArasya niSkramaNaM pratrajanam andhamanyetAm / anamodipAvAma , anumoditAntAvityarthaH // suu08|| avasthA dhAraNa karanA cAhatA huuN| " taegaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro jAhe no saMcAeMti visayANulomAhiya, visayapaDitalA. hiya, yahUhiya AghaSaNAhiya, pannavaNAhiya, sannavaNAhiya, viSNavaNAdiya, Aghavettae vA jAva vinnavettae vA' isa tarahase japa kSatriyakumAra jamAliko usake mAtA pitA zabdAdi viSayoMmeM pravRti karAnevAlI honese anukUla tathA viSaya pratikUla aneka AkhyApanAoM dvArA sAmAnya kathanoM dvArA-prajJApanAoM dvArA-vizeSa kathanoM dvArA, saMjJApa. nAoM dvArA-saMdhodhanoM dvArA aura vijJApanAoM dvArA-praNaya yukta prArthanAoM dvArA sahajarUpase samajhAne ke liye, vizeSa rUpase samajhAneke liye, saMbodhita karane ke liye evaM snehapUrvaka prArthanA karane ke liye samartha nahIM ho sake 'tAhe akAmae ceva jamAlista khattiyakumArassa ni. "taeNaM na jamAli' khattiyakuma ra ammASiyaro jAde no saMcAeMti visayANuloma hiya, visayapaDikU lAhiya, bahUhi ya ApatraNAhi ya, pannavaNAhi ya, sannavaNAhi ya, Adhavettae vA jAva vinavetara vA" mA rIte nyAre kSatriyabhAra mAhIna tanA matApitA PiRITER ( 5-25 mA prayatna rUpa hevAthI viSayAnukULa) tathA viSayapratikULa aneka sAmAnya kathana dAsa, prazAsanAsa (vizeSa bne|) dvArA, sAyanAme (samAdhanI) dvArA ane vijJApanAo (pravRyayukata prArthanAo) dvArA sAmAnya rUpe samajAvavAne vizeSarUpe samajAvavAne, saMbaMdhita karavAne tathA nehapUrvakanI prArthanAo dvArA samAna samartha 25 AunahI. " tAhe akAmae ceva jamAlissa khatti zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 u0 33 sU08 jamAlerdIkSAnirUpaNam 499 jmaalidiikssaavktvytaa| mUlam -' tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta piyA koDubiyapurise sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANupiyA ! khattiyakuMDaggAmaM nagaraM sabhitarabAhiriyaM asiyasamanjivalitaM siMghADagatiyacaukkacaccaracaummuhamahApahapahesu jahA upavAie jAva paccappiNaMti / tae NaM se jamalissa khattiyakumArassa piyA doccapi koDuMbiyapurise sadA. vei, sadAvittA evaM vayAsI khippAmeva bho devANuppiyAjamAlista khattiyakumArasta mahatthaM mahagdhaM maharihaM viulaM nikkhamaNAbhiseyaM ubaTaveha / tae NaM te koDaMbiyapurisA taheva jAva paccappiNaMti / tae NaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro sohAsaNavaraMsi puratthAbhimuhaM nisIyAti, nisIyAvettA aTTasaeNaM sovaniyANaM kalasANaM evaM jahA rAyappaseNaijje jAva aTTasaeNaM bhomejANaM kalasANaM saviDDIe jAva raveNaM mahayA mahayA nikkhamagAbhisegeNaM abhisiMcaMti / abhisiMcittA kara. yalajAva jaeNaM vijaeNaM vaddhAti, baddhAvettA evaM vayAsI. bhaNa jAyA ! ki demo ? kiM payacchAmo ? kiMNA vA te aho?| taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsIicchAmi NaM ammatAo ! kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca paDiggahaM kkhamaNaM anumannisthA' taba unhoMne kSatriyakumAra jamAlikA dIkSita honA nahIM cAhate hue bhI svIkAra kara liyA // 8 // yakumArassa nikkhamaNaM anumannitthA" tyAre bhare se bAta gamatI na hopA chatAM paNa dukhAte dile tene dIkSA levAnI anu-ti ApI. e sU. 8 che zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 bhagavatIne ca ANiuM, kAsavagaM ca saddAviuM / taeNaM se jamAlissa khattiyakumArasta piyA koDuMbiyapurise sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! sirigharAo tinni sayasahassAI gahAya dohi sayasahassehiM kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca paDiggahaM ca ANeha, sayasahasseNaM kAsavagaM ca sdaaveh| taeNaM te koDaMviyapurisA jamAlissa khattiyakumArassa piuNA evaMvuttA samANA hatuTrA karayala jAva paDisuNettA, khippAmeva sirigharAo tinnisayatahassAI taheva jAva kAsAvagaM sadAti taeNaM se kAsavae jamAlissa khattiyakumArassa piuNA koDaMviyapurisehiM sadAvie samANe haTe tuTe pahAe kayabalikamme jAva sarIre jeNeva jamAlissa khattiyakumArasta piyA teNeva uvAgacchai,uvAgacchittAkarayalajAva kaTTu jamAlissa khattiyakumArasta piyaraM jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei, vaddhAvittA evaM vayAsIsaMdisaMtuNaM devANuppiyA ! jaMmae karaNijaM / tae NaM se jamAlista khattiyakumArassa piyA taM kAsavagaM evaM vayAsI- tuma devANuppiyA !jamAlista khattiyayakumArasta pareNaM jatteNaM cau. raMgulabaje nikkhamaNappAuge aggakese paDikappeha / tae NaM se kAsave jamAlisa vattiyakumArasta piuNA evaMvutte samANe hatuDhe karayala jAva evaM sAmI ! tahattANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNittA surabhiNA, gaMdhodaeNaM hatthapAe pakkhAlei, pakkhAlettA suddhAe aTTapaDalAe pottIe muhaM baMdhai, muhaM zrIbhagavatI.satra: 8 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mnggykijaariioskssu laaini| baMdhittA jamAlissa khattiyakumArassa pareNaM jatteNaM cauraMgulabaje nikkhamagappAuggo aggakese kappai / tae NaM sA jamAlissa khattiyakumArassa mAyA haMsalakkha gaNaM paDasADaeNaM aggakese paDicchai, paDicchittA surabhiNA gaMdhodaeNaM pakkhAlei, pakkhAlettA aggehi, varehi, gaMdhehiM, mallehiM accei, accittA, suddhavastheNaM baMdhei, badhittA rayaNakaraMDagaMsi pavikhavai, pakkhivettA hAravAridhArAsiMduvArachinnamuttAvalippagAsAI, suyaviyogadUnahAI aMsUI viNimmuyamANI viNimmuyamANI evaM vayAsI-esaNaM amhaM jamAlissa khattiyakumAraspa bahUsu tihIsu ya pvnniisu| ya ussavesu ya jannesu ya chaNesu ya apacchime darisaNe bhavistai tikaTu ussIsagamUle Thavei // sU0 9 // chAyA:-tataH khalu tasya jamAle kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evam abAdIt-kSiprameva bho devAnupriyAH ! kSatriyakuNDagrAma nagaraM sAbhyantarabAhyam AsiktasamArjitopaliptaM zRGgATakatrikacatuSkacatvaracaturmukhamahApathapatheSu yathA auSapAtike yAvat pratyarpayanti ? tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA dvitIyamapi kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evam avAdot-kSiprameva bho devAnupiyA! jamAleH kSatriyakumArasya mahArtham , mahAya'm , mahAIm , vipulam , niSkramaNAbhiSekam upasthApayata / tataH khalu te kauTumbikapuruSAstathaiva yAvat pratyarpayanti / tataH khalu taM jamAliM kSatriyakumAram ambApitarau siMhAsanavare paurastyAbhimukham niSIdayataH niSadha aSTazatena sauvarNikAnAM kalazAnAma evaM yathA rAjapanIye yAvat adRzatena bhaumAnAM kalazAnAM sarvaryA yAvat raveNa mahatA mahatA niSkramaNAbhiSekeNa abhiSiJcataH, abhiSicya karatalayAvat jayena vijayena varddhayataH, varddhayitvA evam avAdiSTAmbhaNa jAta ! kiMdamaH 1 kiM prayacchAmaH ? kena vA tava arthaH ? / tataH khalu sajA mAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evam abAdIt-icchAmi khalu ambatAtI ! kutrikApaNAt rajoharaNaM ca pratigrahaM ca AnAyayituM kAzyapakaM ca zabdayitum / zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bhagavatIsUtre tataH kha tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evam avAdIt-kSiAmeva bho devAnupriyAH ! zrIgRhAt trINi zatasahasrANi gRhItvA dvAbhyAM zasahastrAbhyAM kutrikApaNAt rajoharaNaM ca pratigrahaM ca Anayata, zatasahasreNa kAzyapakaM ca zabdayata / tataH khalu te kauTumbikapuruSAH jamAle kSatriyakumArasya pitrA evam uktAH santaH hRSTatuTAH karatalayAvat patizrutya kSima meva zrIgRhAt trINizatasahasrANi tayatra yAvat kAzyapakaM zabda yanti / tataH khalu sa kAzyapako jamAle kSatriyakumArasya pitrA kauTumbikapuruSaiH zabdAyitaH saba hRSTastuSTaH snAtaH kRtabalikamoM yAvat vibhUSitazarIraH, yatraiva jamAle kSatriyakumArasya pitA tatrai Agacchati, umagatya karatala yAvat kutvA jamAleH kSatriyakumArasya pitaraM jayena vijayena varddha yati, vayitvA evam abAdIt-saMdizannu khalu devAnugriyAH yat mayA karaNIyam / tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA taM kAragapAm evam avAdI-yaM devAnupriyAH ! javAle kSatriyakumAra pareNa ya. snena cAturagulabarnAn niSkramaNaprAyogyAn agrakezAn pratikalpaya / tataH khalu sa kAzyapo jamAleH kSatriyakumArasya pitrA evamuktaH san hRSTatuSTaH karatalayAvat evam svAmin ! tathetyAjJayA vinayena vacanaM pratizaNoti, pratizrutya surabhigA gandhodakena hastapAdam prakSAlayati, prakSAlya zuddhayA aSTapaTalayA mukhavastrikayA mukhaM badhnAti, mukha bandhitvA jamAleH kSatriyakumArasya pareNa yatnena caturagulabarjAn niSkramaNamAyogyAn agrakezAn kalpayati / tataH khalu sA jamAleH kSatriyakumArasya mAtA haMsalakSaNena paTazATakena agrakezAn pratIcchati, pratISya surabhiNA gandhodakena prakSAlayati, pakSAlya agNaiH varaiH gandhaiH mAlyaiH arcayati, arcayitvA zuddhavastreNa badhnAti, baddhvA ratnakaraNDa ke prakSipati, prakSipya hAravAridhArA-sindhuvAra-cchinnamuktAvalipakAzAni sutaviyogaduHsahAni abhUNi vinirmuzcantI2 evamavAdIt eSa khalu asmAkaM jamAleH kSatriyakumArasya bahuSu tithiSu ca parvasu ca utsaveSu ca, yajJeSu ca kSaNeSu ca apazcimaM darzanaM bhaviSyati, iti kRtvA ucchIrSakamUle sthApayAti // 50 9 // ___TIkA-atha jamAleH kSatriyakumArasya dIkSAgrahaNavaktavyatAmAha-'taeNaM tassa ' ityAdi / 'tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDubiya. taeNaM tassa jamAlissa' ityaadi| TIkArtha-isa sUtra dvArA sUtrakArane kSatriyakumAra jamAlikI dIkSA " taeNaM tassa jamAlissa" tyaaTIkAtha- kSatriyakumAra jamAlInA dIkSA mahatsavanI taiyArIonuM sUtrakAra zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA0zi097033 0 9 amAle dIkSAnirUpaNam 503 purise saddave, sahAvettA evaM bayAsI ' tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapuruSAn AjJAkAripururAn zabdayati-Ahvayati, zabdayitvAAhUya evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt ' vidhyAmeva bho devANupiyA ! khatiyakuDaggAmaM nagaraM samitarabAhiriyaM AmiyaM saMmajjivalitaM siMghADagatiya cakkacaccaraca ummuhamA pahapa hesu jahA unavAie jAtra paccapiti ' bho devAnupriyAH ! kSiprametra zIghrAtizIghrameva kSatriyakuNDagrAmaM nagaraM sAbhyantarabAhyamsahAbhyantareNa AbhyantarabhAgena balina vahirbhAgena ca yattattathA sAbhyantarabAhyam udakena Asiktam, saMmArjanikAdinA saMmArjitam, gomayAdinA copaliptaM yattattathA zRGgATakatrikacatuSkacatvara caturmukhamahApathapatheSu zaGgATakAsaMbaMdhI vaktavyatAkA kathana kiyA hai ' taraNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDu biyapurise sahAvei' isake bAda usa kSatriyakumAra jamAlike pitAne kauTumbika - AjJAkArI puruSoMko bulAyA-'sa dAvetsA evaM vayAmI' aura ghulA karake usane unase aisA kahA - 'khi ppAmeva bho devANupiyA ! svattiya kuMDaggAmaM nayaraM sambhitarabAhiriyaM Asiya saMmajjivalitaM siMghADaga-tiga caukka caccaraca ummuhamahApahapahesu jahA ubavAie jAva pacacappiNaMti ' he devAnupriyoM ! tuma loga zIghrAtizIghra hI kSatriyakuNDagrAma nagarako bhItara bAhara udakase siMcavAo buhArI Adi se samArjita karAo aura gomaya Adise use lipAo tathA usake zRMgATaka trika catuSka, catvara, caturmukha mahApatha eM patha ina saba rAstAoMmeM jaisA ki aupapAtika sUtra meM varNana yA sUtrAM vAna yu che. " taraNaM tassa jamAlisa khattiyakumArassa piyA koDu biyapurise sahAvei " mAjhIne dIkSA sevAnI anumati sAthIne tenA pitA aTummie AjJAhArI puruSAne bolAvyA, "sahAvettA evaM vayAsI " mane tebhane yA pramANe 'dhuM - " khippAmeva bho devANupiyA ! khattiyakuMDaMggA nayara sari bAhiriyaM AsiyasaMmajjiobalittaM siMghADaga-tiga-- caukkacaccaramahApahapa jahA ujavAie jAva paJcapiNaMti " he heva nupriyo ! Apa jaldImAM jaldI kSatriyakuMDagrAma nagaranI aMdara ane bahAra pANI cha'TAvA, tene vALIjhUDIne sApha karAe, ane chANu AdithI tene lIMpAve. tathA tenA zrRgAra, triH, catuS, yatvara, yaturbhuja, mahAyatha mane patha, me bhAgane dhajAe ane patAkAothI zaNagArA " A viSayanuM varNana aupapAtika sUtramAM kahyA pramANe samajavuM. ahIM yAvat " " padmathI nIcenA sUtrapATha grahaNa kar o 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 bhagavatI kArAdi sarvamArgeSu yathopapAtike sUtre yAvat-prAsita sikta zucikasaMmRSTa rathyAntarApaNavIthikam maJcAtimaJcakalitam-nAnAvidharAgocchritadhvajapatAkAtipatAkAmaNDitam-lAulloiyamahitam gozIrSasarasaraktacandana yAvad gandhavartibhUtam kuruta, eSAM vyAkhyA auSapAtike catvAriMzattamasUtre matkRtAyAM pIyUpa varSiNI ttiikaayaamvlokniiyaa| tathAvidhaM kSatriyakuNDagrAma nagaraM susajjitaM vidhAya mamAjJapti pratyarpayata, tataHkhalu te kauTumbikapuruSAH jamAleH piturAdezAnusAraM kSatriyakuNDagrAma nagaraM susajjitaM vidhAya tadAjJapti pratyarpayanti / 'tapaNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA doccaMpi koDuviya purise sahAvei, sahAcittAkiyA gayA hai-dhvajApatAkAdi lagAo-' yahAM yAvat zabdase "Alikta sikta zucika saMmRSTa rathyAntarApaNavIdhikam , maJcAtimaJcakalitam nAnAvidharAgocchnidhvajApatAkAmaNDinam , loulloiyamahitam, gozIrSasarasaraktacandana yAvat gandhavartibhUtam kurUna ' isa pAThakA saMgraha kiyA gayA hai ina padoMkI vyAkhyA aupapAtika matrameM 40 veM sUtrameM hamAre dvArA kI gaI pIyUSavarSiNI TIkAmeM dekha lenI caahiye| isa taraha kSatriya kuNDagrAma nagarako susajjita karake merI AjJAko vApisa karo, arthAt jaisA maiMne kahA hai usake anumAra saba kArya ho cukA hai, aisI pIche hame khabara do-isa prakArakI jamAli kSatriyakumArake pitAkI AjJAke anurUpa kSatriyakuNDagrAma nagara susajjita karake una kauTu. mithaka puruSoMne usakI AjJAko pIche apita kara diyA 'taeNaM se jamA lissa khattiyakumArasma piyA doccaMpi koDaviyapurise sadAve' taba kSatriyakumAra jamAlike pitAne punaH kauTumbika-AjJAkArI puruSoMko pAmA mAyo -" AsiktasiktazucikasaMmRSTarathyAntarApaNavIthikam, lADalloiyamahitam gozIrSasarasaraktacandana yAvat gandhavartibhUtam kuruta" / padonI vyAkhyA opa5tika sUtranA 40 mAM sUtranI mArA dvArA lakhavAmAM AvelI piyUSavarSiNI TIkAmAM ApavAmAM Avela che. te jijJAsue te vyAkhyA temAMthI vAMcI levI. A pramANe kSatriyakuMDagrAma nagarane zaNagArIne mArI AjJA pramANenI badhI taiyArIo thaI gayAnI khabara mane pahoMcADe. kSatriya kumAra jamAlInA pitAnI AjJA pramANe samasta zaherane zaNagArIne temaNe temane khabara ApyA ke ApanI AjJA pramANenI badhI taiyArIo thaI cukI che. "taeNaM se jamAlisa khattiyakumArassa piyA do pi koDubiyapurise sahAve" tyA2mA kSatriyabhAra mAlInA pitA zathI mAjJArI puru zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u033 sU09 jama ledIkSAnirUpaNam 505 evaM vayAsI'-tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA dvitIyamapi vAram kauTumbikapuruSAn zabdayati-Ayati, zabdayitvA-AhUya evaM vakSyamANapakAreNa avAdI-'khippAmeva bho devANuppiyA ! jamAlissa khattiyakumArassa mahatthaM mahagdhaM maharihaM viula nikarakhamaNAbhiseyaM ubaTThaveha ' bho devAnupiyAH ! kSipramevazIghrAti-zIghrameva jamAleH kSatriyakumArasya mahAthai-mahA prayojanam , mahAghe bahu. mUlyakam, mahAIm-atyantayogyam , mahatAM vA yogyam vipulaM-vizAlam , niSkra. maNAbhiSekaM pravratyAbhiSekasAmagrIm , upasthApayata-samAnayata / 'taeNaM te ko. DubiyapurisA taheva jAva paccappiNati ' tataH khalu te kauTumbikapuruSAstathaiva yAvat jamAle kSatriyakumArasya mahAtha mahAdha mahAhaM vipulaM niSkramaNAbhiSeka sAmagrIm upasthApayanti, upasthApya jamAle kSatriyakumArasya piturAjJaptiM pratya. bulAyA 'sahAvittA evaM vayAsI' aura bulAkara unase aisA kahA 'khippAmeva bho devANupiyA! jamAlissa khattiyakumArassa mahatthaM mahAdhaM maharihaM viulaM nikkhamaNAbhileyaM uvaTThaveha' he devAnupriyo ! tuma loga kSatriyakumAra jamAli ke mahArtha-mahAprayojanavAle, mahArdha-bahUmUlyavAle, mahArha-atyanta yogya athavA-mahApuruSoM ke lAyaka aura vipula-vizAla aise niSkramaNAbhiSeka ko pravrajanAbhiSeka sAmagrI ko lebhAo 'taeNaM te koDuSiyapurisA taheva jAva paJcappiNaMti' taba una kauTumbika puruSoMne usI tarahase yAvat kSatriyakumAra jamAlI ke mahArtha, mahAgha, mahArha, evaM vizAla niSkramaNAbhiSeka kI sAmagrI ko upasthita kara diyaa| isa taraha unhoMne kSatriyakumAra jamAli ke pitA kI AjJA kA pAlana kara usakA samAcAra unake pAsa pahu~cA diyA bAna sosAvyA. " sahAvittA evaM vayAsI" ana tamana sA prabhArI hUM" khippAmeva bho devANuppiyA ! jamAlisla khattiyakumArasma mahatthaM, mahagdhaM, maha. rihaM viulaM nikkhamaNAbhiseyaM uvadvaveha " 3 Anupriyo ! tame hamai real kSatriyakumAra jamAlInA mahAI-mahAprajanavALA, mahAI-mahAmUlA, mahAhaatyanta yogya athavA mahApuruSane lAyaka, ane vipula (vizALa) evA nimAmiSenI (prayAliTI ) sAmagrI 1 mA "taeNaM te koDa biyapurisA taheva jAva paJcappiNaMti" tyAre te aumi puruSome kSatriya. kumAra jamAlInA mahAprajanavALA, mahAmUlA, atyanta egya ane vipula pratrajyAbhiSekanI badhI sAmagrIo ekatra karI. A pramANe kSatriyakumAra jamA lInA pitAnI AjJAnuM pAlana karIne temaNe temane evI khabara pahoMcADI ke ." mApanI mAjJAna pAna 2 cha." bha0-64 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 bhagavatIsUtre , payanti / 'taNaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhaM nisIyAveti tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram ambApitarI siMhAsanavare zreSThasiMhAsane niSIdayataH upavezayataH, 'nisIyAvettA asaNaM arafari naari evaM jahA rAyappaseNaijje jAva asaNaM bhobhejjANaM kalasANaM savciDIe jAtra raveNa mahayA mahayA nikkhavaNAbhisegeNaM abhisiMciti' niSAdya - siMhAsanavare upavezya aSTazatena sauvarNikAnAM - suvarNavinirmitAnAM kalazAnAm evamuktarItyA yathA rAjamanIye yAvat - aSTazatena suvarNamayAnAM kalazAnAm, aSTazatena suvarNasvapyamaNimayAnI kalazAnAm, aSTazatena suvarNamaNimayAnAM kalazAnAm, aSTazatena rUpyamaNimayAnAM kalazAnAm, aTTazatena suvarNarUpyamaNi'saeNaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro sIhAsaNavaraMsi puratyAbhimuhaM nisIyAveti' taba kSatriyakumAra jamAlI ko usake mAtA pitA ne uttama siMhAsana ke Upara pUrva dizA kI tarapha mu~ha karake baiThA diyA 'nisIyAvesA asaNaM sovanniyANaM kalasANaM evaM jahA rAyappa seNaijje jAva aDasaraNaM bhomejjANaM kalasANaM sabbiDIe jAva raveNaM mahayA mahayA nizkhama gAbhiseeNaM abhisi caMti baiThA karake phira unhone 108 sone ke kalazoMse, yAvat 108 mRtikA ke kalazoM se apanI samasta Rddhike anurUpa jaisA ki rAjapraznIya sUtra meM kahA gayA hai vaisA hI niSkramaNAbhiSeka ( dIkSA mahotsava ) se abhiSeka kSatriyakumAra jamAli kA gAje bAje ke sAtha kiyaa| yahAM para rAjapraznIya sUtra kA pATha kadaza saMbaMdhI isa prakAra se hai- aSTazatena suvarNarUpyamaNi - mayAnAM kalazAnAm, aSTazatena suvarNamaNimayAnAM kalazAnAm, aSTa , " taraNaM taM jamAli khattiyakumAra ammApiyaro sIhAsaNavara si puratthAbhimuhaM nisIyAveti " tyAre kSatriyakumAra mAjhIne tenA bhAtApitAse uttama siMhAsana upara pUrva dizAnI tarake mukha rAkhIne besADaye. nisIyAvettA asaNaM soniyANaM karavANaM evaM jAva jahA rAyasenaijje jAva asaNaM bhomejjANaM kalasANaM savviDDhIe jAva rakheNaM mahayA mahayA nikkhamaNAbhisepaNaM abhisicati " siMhAsana u52 mesADIne tema 108 suvaNunA kaLazothI 'yAvat' 108 mATInA kaLazaiAthI peAtAnI samRddhine anurUpa, rAjapraznIya sUtramAM kahyA pramANenA, kSatriyakumAra jamAlIne vAjate gAjate pratrajyAbhiSeka karyo. rAjapraznIya sUtramAM kaLazeAnA viSenA A pramANe sUtrapATha yA che- 'aSTazatena sutrarNamaNimayAnAM kalazAnAm, aSTazatena rUpya "" zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09 u.33 sa09 jamAledIkSAnirUpaNam 507 mayAnAM kalazAnAm aSTaza tena bhaumAnAM bhUmi vikAgaNAm mRnmayAnAmityarthaH kalazAnAm , sarvaryA samastacchatrAdirAnacinharUpayA, yAvata sarvadyanyA AmaraNAdi sambandhinyA, sarvabalena sarvasainyena, sarvasamudAyena paurAdi melanena, sarvAcita. kanyakaraNarUpeNa sarvaizvaryeNa, sarvavibhUtyA sarva sampadA, sarva vibhUSayA sakalazobhayA, sarva saMbhrameja prItikRtautsukyena, sarva puSpagandhamAlyAlaMkAreNa, sarvaturyazabdasaMninAdena, mahatyA RdrayA, mahatyA dyutyA, mahatAbalena, mahatA samudayena, vasturyayamakasamakavAditena, zata-paNava-paTaha-bherI-jhallarI-kharamukhI-muraja-mRdaGgadundubhi-nirvASanAditena raveNa mahatA niSkramaNAbhiSekeNa pravrajyAgrahaNAbhiSekasAmayyA abhiSiJcataH, abhisiMcinA karayala jAva jaeNaM vijaeNaM baddhAveMti' zatena rUpyamaNimayAnAM kalazAnAm ' tathA 'saviDIe jAva ' meM jo yAvat pada hai usase samasta chatrAdi rAjacihna rUpa sarvaddhi ke atirikta yaha pATha aura gRhIta huA hai-" sarvadyutyA, sarvabalena, sarvasamudayena, svavIryeNa, sarvavibhUtthA, sarvavibhUSayA, sarvasaMbhrameNa, sarvapuSpagaMdhamAlyA. laMkAreNa, sarvaturyazabdasaMninAdena mahatyA RddhayA, mahatyA gutyA, mahatA ghalena, mahatAsamudaye, varatUrya yamaka samakavAditena, zaGkhapaNavapaTahabherI jhallarI-kharamuhI-muraja-mRdaGga-dundubhinirghoSanAditena raveNa" 'abhisiMcittA karayala jAva jaeNaM vijaeNaM vaddhAti' abhiSeka karane ke bAda unhoMne apane donoM hAthoM kI aMjali banA kara use mastaka para tIna bAra ghumAyA aura phira jaya vijaya isa prakArake zabdoMkA unhoMne uccAraNa karate hue apane putra kSatriyakumAra jamAli ko badhAI dii| maNimayAnAM kalazAnAm " tathA "saviDdIe jAva" mA sUtrAzanI sAthe 2 "jAva ( yAvat )" 56ne prayAsa 42||maa s.0ye| cha, tenA dvArA samasta chatrAdi rAjacihna rUpa samRddhi uparAMta A sUtrapATha paNa grahaNa karavAmAM mA yo cha-- " sarvAtyA, sarva balena, sarvasamudayena, svavIryeNa, sarva vibhUtyA, sarva vibhU. SayA, sarva saMbhrameNa, sarva puSpagaMdhamAlyAlaMkAreNa, sarva turya zabdasaMninAdena, mahatyA RddhayA, mahatyA, dyutyA, mahatA valena, mahatA samuiye, varaturthayamakasamakapravAditena, zaMkha paNava paTaha bherI-khallarI-kharamuhI-muraja-mRdaGga-dundubhinirghoSanAditena raveNa" " abhisi cittA karayala jAva jaeNaM vijaeNaM vaddhAveti" bhani zana temaNe pitAnA ane hAtha joDIne ane tene mastaka para traNa vAra AvatA (dhubhAvanI miyA) zane kSatriya mA2 mAmI2 "ya, viya" zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 bhagavatIsUtre niSkramaNAbhiSekeNa pravajanAbhiSekasAmagyA abhiSicya karatala yAvat karatalapavigRhItaM zirasAvata mastake aJjali kRtvA jayena vijayena varddhayataH, atra mAtA pitro yad mastake aJjalikaraNaM jayavijayazabdena vardhApanaM ca kathitaM tadabhAvi dIkSApekSayA'vagantavyam / -- jaeNaM vijaeNaM vaddhAvettA evaM kyAsI'-jayena vijayena vayitvA evaM vakSyamANamakAreNa aAdiSTAm-' bhaNa jAyA! kiM payacchAmo ? kiNNA vA te aTTho ? he jAta ! he putra ! bhaga-cada, kiM vastu vayam sAmAnyato dadamaH bhakdabhISTebhyo janebhyaH bhavate bA, kim prayacchAmo vizeSato dadmaH bhavadabhimatebhyo janebhyo, bhavate vA kena vA vastunA taba arthaH ? prayojanam vartate ? iti / ' taeNaM se jabhAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI-' yahAM mAtA pitAne kSatriyakumAra jamAlI ke prati apanI aMjali mastaka para tIna bAra ghumAI ' jaya aura vijaya zabda kA uccAraNa karate hue use vadhAI dI-aisA jo kahA gayA hai vaha Age honevAlI dIkSA kI apekSA se kahA gayA hai aisA jAnanA cAhiye / 'jaeNaM vijaeNaM baddhAvettA evaM vayAsI' jaya vijaya zabdase vadhAI de cukaneke anantara phira pitAne usase aisA kahA-'bhaNa jAyA! kiM demo, kiM payacchAmo, kiNNA vA te aTTho' he putra ! kaho-hama aba tumhAre liye athavA tumhAre abhISTajanoM ke liye kyo deveM ? apane liye yA apane abhISTajanoM ke liye tuma vizeSa rUpameM hamase kyA cAhate ho ? kisa vastuse tuma apanA hArdika abhimata siddha karanA cAhate ho, kaho putra ! 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI ' taba kSatriyakumAra evA zabdothI vadhAvyuM. ahIM evuM je kahevAmAM AvyuM che ke kSatriyakumAra jamAlinA mAtApitAe aMjalibaddha hAthanuM traNa vakhata mastaka para AvatA karIne jamAline jaya-vijayanA nAdathI vadhA," te bhaviSyamAM tenA dvArA graDaNa karanAra pravajyAnI apekSAe kahevAmAM AvyuM che, ema samajavuM. "jaeNaM vijaraNaM vaddhAvettA evaM vayAsI" ..ya , bilya hai|" evA zabdoccArathI tene vadhAvIne tenA pitAe tene A pramANe kahyuM"bhnn jAyA ! ki demo, ki payacchAmo, kiNNA vA te ado" hai ! kahe, have tAre mATe athavA ta rA abhiSTajanene mATe ame zuM ApIe? tArA pitAne mATe athavA tArA abhIjanene mATe te vizeSa rUpe amArI pAsethI za cAhe che? kaI vastuthI tuM tArI potAnI hAdika IcchA siddha karavA bhArI cha 1 " taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro eva vayAsI" yAre zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 1033 sU09 jamAlekSiAnirUpaNam 509 tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt-' icchAmi NaM ammatAo ! kuttiyAvaNAo rayaharaNaM paDiggahaM ca ANiu kAsavagaM ca sahAbihe ambatAtau ! icchAmi khalu aham kutrikApaNAtkutrika svargamatyapAtAlalakSaNaM bhUtrayam, tatsammati vastu api kRtri tatsampAdakaH Apago haTTo devAdhiSThitatvenAsau kutrikApaNastasmAt trilokI vizepAt rajoharaNaM ca pratigrahaM ca pAtram AnAyayituma, kAzyapakaM ca nApitaM zabdayitum ahApayitum icchAmi iti pUrvaNAndhayaH, 'taeNaM se jamAlissa khattiya. kumArassa piyA koDa biya purise saddAveda, saddAvettA evaM bayAsI' tataH khalu jamAline apane mAtA pitAse aisA kahA-'icchAmi of ammatAo! kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca, paDiggahaMca ANiuM, kAsavagaM ca, sadAvi he mAnatAta ! maiM cAhatA hUM ki Apa mujhe kutri kAraNa se rajoharaNa aura pAtra maMgavA deM aura nApita ko bulavA deM vaise to svarga, marya aura pAtAla isakA nAma kudhika hai parantu sambandha ke yoga se inameM rahI huI vastu ko bhI kutrika kaha diyA gayA hai / isa vastu kI prApti hone kA sthAna rUpa jo ApaNa-hATa hai ki jo devAdhiSThita hotA hai vaha kutrikApaNa kahalAtA hai-isa taraha kutrikApaNa zabda kA vAcyArtha huA tIna loka meM rahI huI vastu ke milane kA sthAna / usa triloka rUpa hATa se meM rajoharaNa aura pAtra maMgavAnA cAhatA hUM aura eka nApina bulavAnA cAhatA hUM 'taeNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDaM. biyapurise sahAveha taya kSatriyakumAra jamAli ke pitAne apane AjJAkSatriyabhAra mAnI tenA mAtApitAle 2 // pramANe hyu- 'icchAmi gaM ammatAo! kuttiyAvaNAo rayaharaNa ca, paDiggahaM ca, ANi, kAsavagaM ca sahAvi" mAtApitA ! bhArI mevI ch| cha hai bhA5 bhane tripa. mAMthI rajoharaNa ane pAtra maMgAvI Ape ane nAIne belAvI maMgAvo. Ama te svarga, maryAM ane pAtAlane "kRtrika" kahe che, paraMtu saMbaMdhanA gathI temAM rahelI vastune paNa kRtrika kahevAmAM Avela che. rajoharaNa Adi vastunI prApti je hATamAMthI thAya che te hATane kRtrikA paNa kahe che. te kRtrikApaNa devAdhiSita hoya che. A rIte traNe lokamAM rahelI vastunI prAptinA sthAnane trileka rUpa hATane mATe ahiM "kutrikApaNu" zabda prayoga karAya che. jamAlI te kRtrima DATamAMthI rajoharaNa ane pAtra maMgAvavA tathA eka nAIne bolAvavA mAMge che. "taeNaM se jamAlisa khattiyakumArassa piyA koDubiyapurise sadAveha " tyAre kSatriyakumAra jamAlInA pitAe pitAnI AjJAkArI puruSane batAvyo. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 bhagavatIsare tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTumiphapuruSAn zabdayati, Aiyati, zabdayitvA AhUya evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIta- khippAmeva bho devANu. piyA ! sirigharAo tinnisayasahamsAI gahAya, dauhisayasahassehi kuttiyA. vaNAo rayaharaNaM ca paDiggaha ca ANeha, sayasahassaNaM kAlagaM ca sahAveha' bho devAnupriyAH ! kSirameva zIghrAtizIghrameva zrIgRhAt dhanabhANDAgArAt trINi zatasahasrANi lakSagAni suvarNamudrAM gRhotyA AdAya tanmadhyAt dvAbhyAM zatasaha sAbhyA lakSAbhyAM suvarNamudrAbhyAM kutrikApaNAt ra moharaNaM ca pratigrahaM pAtraM ca Anayata, zatasahasrega ekalazeNa suvarNamudrAgAM kAzyapa ca nApitaM zabdayata a hUyata / 'taraNa te koDuMbiyapurisA jamAlissa khattiyakumArasta piugA evaM bulA samANAhaTatuTTA karayala jaa| paDisuNettA khippameva siridharAbho tinnisayasahassAI taheva jAva kAsavagaM sahAve ti ' tataHkhalu te kauTumbikapurupAH jamAleH kSatriyakumA. kArI puruSoM ko bulavAyA- sahAvettA' bulavAkara 'evaM vayAso' unase aisA kahA-'khi pAmeva bho devAnupiyA ! sirigharAo tinisaya sahaslAiM gahAya dohiM sayasahassehiM kuttiyavaNAo rayaharaNaM ca paDiggahaM ca ANeha, sayasahasseNaM kAsavagaM ca saddAveha ' he devAnupriyo ! tuma loga zIghrAtizIghra hI khajAne se tIna lAkha suvarNa mudrAoM ko-sone kI muharoM ko lekara kutrikApaNa jAo vahAM se do lAkha sone kI muharose rajoharaNa aura pAtra le Ao tathA eka lAkha sone kI muharoM ko dekara nApita ko bulavAo 'taeNaM te koDuMbiyapurisA jamAlissa khattiyakumArasma piuNA evaM butA samANA hatuhA karayala jAva paDi. suNetA, vippAmeva sirigharAo tinnisayasahassAI taheva jAva kAsavarga " sahAvettA evaM kyAsI" bhane mAtApAna mA pramANe dhuM-" khippAbheva bho devAnuppiyA ! 3 vAnupriyaH ! 5 za TalI thI "sirigharAo tinni. sayasahassAI gahAya dohiM sayasahassehi kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca paDigrahaM ca ANeha, sayasaharaseNaM kAsavagaM ca sadAveha " sA supaNa bhdraay| (sonA mahora) laIne kutrikahATe jAo. tyAM be lAkha sonAmahoro ApIne je. haraNa ane pAtra laI Avo, tathA eka lAkha sonAmahero daIne nAIne (ion) mosAvI anal. ( taeNaM te koDubiyapurisA jamAlipsa khattiya kumArassa piuNA evaMvunA samANA hadvatudrA karayala jAva paDi puNettA, khiyAmeva sirigharAo tinnisayasaharasAiM taheja jAva kAsavagaM sadAvati " kSatriyabhAra zrIbhagavatI.satra: 8 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA 20 9 u0 33 sU. 9 jamAlekSiAnirUpaNam 511 rasya pitrA evam uktarItyA uktAH santo hRSTatuSTAH harSatoSayuktAH karatala yAvat zirasAvarta mastake analiM kRtvA vinayena natamastakAH pratizrutya kSiprameva zIghrAtizIghrameva zrIgRhAt dhanabhANDAgArAt trINi sahastrANi lakSANi tathaiva yAvat teSAM madhyAda dvAbhyAM lakSAbhyAM rajoharaNa ca pratigrahaM ca kutrikApaNAt Anayanti, ekena ca lakSeNa kAzyapakaM ca nApitaM zabdayanti, Ahvayanti / 'taeNa se kAsavae jamAlissa khattiyakumArassa piuNA koviyapurisehiM sadAvie samANe have tu pahAe kayatralikamme jAva sarIre' tataHkhalu sa kAzyapako nApito jamAle kSatriyakumArasya pitrA kauTumbikapuruSaiH zabdAyitaH AhUtaH san hRSTaH, tuSTaH, snAtaH kRtavalikarmA kAkebhyo dattAnabhAgo yAvat kRtakautukamaGgala. saddAve ti ' jaya kSatriyakumAra jamAli ke pitAne una kauTumbika puruSoM se aisA kahA to ve bahuta khuza hue aura Anandita citta hote hue unhoMne donoM hAtha jor3akara baDe vinaya ke sAtha apane svAmI kI isa AjJAko nata mastaka ho svIkAra kara lii| phira ve khajAne para gaye aura vahAM se tIna lAkha svarNamudrAeM lekara do lAkha svarNamudrAoMmeM rajo. haraNa aura pAtra kutrikApaNa se le Aye tathA eka lAkha svarNamudrAeM dekara nApita ko bulAlAe 'taeNaM se kAsabae jamAlissa khattiyaku. mArassa piuNA koDubiyapurisehiM sahAvie samANe haTTe tu pahAe kayalikamme, jAva sarIre ' jaba kSatriyakumAra jamAli ke pitAne apane AjJAkArI puruSoM ko bhejakara usa nApita ko bulavAyA-taba vaha nApita unake bulAne para bar3A hI khuza huA aura Anandita citta hokara usane usI samaya snAna kiyA-kAka Adi ke liye anna DAlA yAvat kautuka jamAlInA pitAnI e vAta sAMbhaLIne te AjJAkArI puruSone ghaNe ja AnaMda thaye. temaNe banne hAtha joDIne, avanata mastaka karIne pitAnA svAmInI AjJAne vinayapUrvaka svIkAra karyo. ane tyAMthI jaIne temaNe khajAnAmAMthI traNa lAkha suvarNa mudrAo lIdhI. tyArabAda teo kRtrikA paNamAM be lAkha suvarNadrAe ApIne rajoharaNa ane pAtra laI AvyA ane eka lAkha suvarNamudrAo mAdhAna nA4 (dhAyana) anal art. "taeNaM se kAmavae jamAlisa khattiyakumArassa piuNA koDubiyapurisehiM saddAvie samANe haTe tuDhe pahAe, kaya. balikamme jAva sarIre" byAre kSatriyabhAra bhAvAna pitA potAnA AjJAkArI puruSone mokalIne te hajAma belA, tyAre tene ghaNe ja harSa ane saMtoSa thayo. teNe turata ja snAnagRhamAM jaIne snAna karyuM, tyArabAda zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 bhagavatIkhatre prAyazcittaH zuddhapravezyAni vastrANi mAGgalyAni pravaraparihitaH alpamahACbharaNAlaGkRtazarIraH 'jeNeva jamAlissa khattiyakumArassa piyA teNeva ubAgacchai, uvAgacchittA karayala jAva ko jamAlissa khattiyakumArassa piyaraM jaeNa vijaeNaM vaddhAvei' yatraiva yasminneva sthAne jamAleH kSatriyakumArasya pitA Asot , tatraiva tasminneva sthAne upAgacchati, upAgatya karatala yAvat zirasAvarta mastake aJjaliM kRtvA jamAleH kSatriyakumArasya pitaraM jayena vijayena jayavijayasUcakazabdena varddhayati ' baddhAvittA' evaM vayAsI'-barddhayitvA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt-'saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM mae karaNijja ?' evaM maMgalarUpa prAyazcitta kiyA-phira usane apane zarIra para zuddha baDe ghara para jAne yogya acche 2 komatI kapar3e pahire-thoDe bhAravAle evaM veza kimatI aneka AbhUSaNa dhAraNa kire-isa taraha saba prakAra se vibhUSita hokara vaha -- jeNeva jamAlissa khattiyakumArassa piyA-teNeva padAgacchaha ' kSatriyakumAra jamAli ke pitA jahAM para the-vahAM para AyA 'uvAgacchittA karayala jAva kaTTu jamAlissa khattiyakumArassapiyara jae NaM vijaeNaM baddhAvei' vahAM Akara usane kSatriyakumAra jamAlike pitAko nata mastaka hokara 'jaya ho ApakI vijaya ho' isa prakArake jaya vijaya sUcaka zabdoM kA uccAraNa karate hue vadhAI dI. yahAM yAvat zabda se " zirasAvata mastake aJjaliM " isa pAra kA grahaNa kiyA gayA hai| 'vaddhAvittA evaM vayAso' vadhAI dekara phira usane isa prakAra se kahA / saMdisaMtuNaM devANupiyA ! jaM mae kANijja' he devAnupriya ! Apa teNe vAyasa a dine anna ApavA rUpa balikarma karyuM tathA kautuka ane maMgala rUpa prAyazcitta karyuM. tyArabAda teNe pitAnA zarIra upara zuddha, sArA sArA kiMmatI kapaDAM paheryA ane vajanamAM halakAM paNa bahumUlyavAna evAM AbhUSaNe dhA215 aryA, mAza su2 1so bhane mAsUmAthI vilaSita 42 "jeNeva jamAlisa khattiyakumArassa piyA, tegeva uvAgaccha" te kSatriyabhAra mAlIna pitAnI pAse mAnya. "uvAgacchittA karayala jova kaTu jamAlissa khattiyakumArassa piyara jaeNaM vijaeNaM baddhAveha" tyA bhAvAne to bhAyu namAvIna tathA "Apano jaya he, Apano vijaya he " evAM zabdanAM uccAraNa54 kSatriyabhA2 mAlIna pitA padhAyA. mI " jAva ( yAvat )" pAyI " zirasAvata' mastake ajaliM" m| sUtra5.4 ahae 42vAmA maaye| cha. "vaddhAvittA evaM vayAsI" yApazyanuyA25 4Ina te bhane / prabhArI dhu-" saMdisaMtu Na devANuppiyA ! jaM mae karaNijjaM" u kAnupriya ! zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasandrikATIkA 209403309 jamAle zAnirUpaNam 513 bho devAnupriyAH ! bhavantaH mandizantu-AjJApayantu khalu yat mayA karaNIyam sanyama kartavyaM vartate ! 'taeNaM se jamAlista khattiyakumArassa piyA taM kAsavagaM evaM vayAsI' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA taM kAzyapakaM nApitam evaM vakSyamANaprakAreNa avAdI-' sumaM devANuppiyA ! jamAlissa khattiyakumArassa pareNaM jattaNaM cauraMgulabajje nikkhamaNappAugge aggakese paDikappeha ' bhI devAnupriya ! tvaM jamAle kSatriyakumArasya pareNa yatnena atyantasAvadhAnatayA caturaGgulabarjAna-caturaGgulapramANakezAn vihAya niSkramaNapAyogyAn pravrajyA prasaGgayogyAn agrakezAn kezAgrabhAgAn pratikalpaya - pratikartaya 'taeNaM se kAsave jamAlissa khattiyakumArassa piuNA evaM vutte samANe haTatuhe karayala jAva evaM sAmI ! tahattANAe viNaeNaM vayaNaM paDimuNei' tatakhalu sa kAzyapako nASito jamAleH kSatriyakumArasya pitrA evamuktapakAreNa uktaH san AjJA de ki mujhe kyA karanA hai| saeNaM se jamAlisa khattiyakumA. rassa piyA taM kAsagaM evaM payAsI' taba kSatriyakumAra jamAli ke pitAne usa nApita se aisA kahA-'tuma devaannuppiyaa| jamAlissa khattiyakumArassa pareNaM jatteNa cauraMgulavajje nikkhamaNapyAugge aggakese paDikappeha' he devAnupriya ! tuma kSatriyakumAra jamAli ke atyanta sAvadhAnI ke sAtha cAra aMgulapramANa kezoM ko chor3akara unheM aise DhaMga se kataro ki jisase ve pravrajyA prasaMga ke yogya bana jAveM (taeNaM se kAsave jamAlista khattiyakumArassa piugA evaM butte samANe haTatuDhe karayala jAva evaM badhAsI ! tahattANAe viNaeNaM vayaNaM paDipluNe' isa tarahase kSatriyakumAra jamAlike pitAne jaba usa nApitase(nAI aisA ApanI je AjJA maLe te huM mAthe caDa vavA taiyAra chuM. mATe kahe, zI mAzA cha ? " taeNa se jamAlissa khattiyakumArarasa piyA ta kAsavagaM evaM vayAsI" tyAre te kSatriyakumAra mInA pitA te nApitana ( nAna) mA pramANe hyu--" tumaM devANuviSayo ! jamAlissa khattiyakumArassa pareNa jattaNaM cauragulavagje nivastramaNappAugo aggakese paDikApeha" vAnupriya! tame ghaNuM ja sAvadhAnIthI kSatriyakumAra jamAlInA cAra AMgaLa pramANa kezane choDIne bAkInA agrakezane evI rIte kApI nAkho ke jethI te pravajayA prasaMgane yogya bhanI taya. " taraNa se kAsave jamAlista khattiyakumArassa piuNA evaM vutte samANe haTatuDhe karayala jAva evayAsI " kSatriyakumAra bhAvI pitAnI evI AjJA sAMbhaLIne te nApita ghaNe ja harSa ane saMtoSa pAmyuM. teNe zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA bhagavatIsce hatuSTaH karatala yAvat zirasAyata mastake'JjaliM kRtvA evaM vakSyamANapakAreNa AdIt-he svAmin ! 'to' tatheti-evamevAstu ityuktvA AjJayA vinayena bacanaM pratizagoti-svIkaroti 'paDimuNetA surabhiNA gaMdhodaeNaM hatthapAe. paravAlei, pakkhAlettA sudrAe aTThayaDalAe potIe muha baMdhai, baMdhitA' prati. zrutya jamAleH piturvacanaM svIkRtya surabhiNA sugandhinA gandhodakena hastapAdaM prakSAlapati, prakSAsya zudramA pratyantapavitrIbhUtayA aSTapaTalayA aSTaguNAttayA aSTapuTakayA mukhAtrikayA mukhaM vadhnAti, mukhaM baddhvA- jamAlissa khattiya kumArassa pareNaM jatteNaM cauraMgulavagje nivamaNappAugge agakese kappA' jamAle kSatriyakumArasya pareNa yatnena atyantasAvadhAnatayA caturaGgulabarnAn caturaGgula pramANAna vihAya niSkramaNapAyogyAn dIkSAprasaGgayogyAn agrakezAna. agrabhUtAH kezAH agrake zAstAna patikalpayati-pratikarttayati, 'taeNaM jamAlissa khattiyakahA to vaha bahuta khuza huA evaM Anandita citta hokara usane donoM hAtha joDe-vinayAvanata hokara he svAmin ! jaisA Apa kahate haiM maiM usI prakArase karUMgA aisA kahA-kaha karake unake vacanoMko svIkAra kiyA 'paDisuNettA surabhiNA gaMdhodaeNaM hasthapAe pakkhAlei, pakkhA. letA suddhAe apaDalAe pottIe muhaM baMdhai, paMdhitA' svIkAra karake phira usane apane donoM hAthoM ko sugaMdhita jalase dhokara zuddha kiyA. zuddha karake phira usane apane muhako kapaDekI ATha puDavAlI zuddha paTTI karake bAMdhA, bAMdha kara 'jamAlissa khattiyakumArassa pareNaM jatteNaM ca uraMgulavajje nicamaNappAugge aggakese kappA ' kSatriyakumAra ja. mAlike cAra aMgula choDakara kezoM ke agra kezoMko isa tarahase katarA ki jisase ve dIkSAke prasaGga ke yogya bana gaye, 'taeNaM jamAlissa kha. pulakita hRdaye vinayapUrvaka bane hAtha joDIne temane A pramANe kahyuM-- " tahattANAe viNaraNa vayaNa paDisuNei " ApanI mAjJA mAthe yA chu "paDisugetA surabhigA gaMdhodaeNa hatyapAe pakkhAi, pakkhAlettA suddhAe aTa paDalAe pottIe muha baMdhai, baMdhittA " tyA2mA tethe sugadhita yI potAnA bane hAthane dheyA, hAthane sApha karIne teNe ATha paDavALI kapaDAnI zuddha paTTI bhuma 52 mAMdhA. mAdhAna " jamAlipsa khattiyakumArassa pareNa jatteNa cau. raMgulavajje nikkhamaNappAunge aggakese kappai" kSatriyamA2 14bhAsIna cAra aMgulapramANa keza sivAyanA bAkInA agrakezane bahu ja jatanapUrvaka jApAna ayAne yA manAvI dIyA. "tapaNa jamAlissa khattiyakumArassa zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyamandrikA TI0 za09 u 033 108 jamAlekSiAnirUpaNam 515 kumArassa mAyA haMmalakkhaNeNaM paDasADaragaM Agakese paDicchai' tataH khalu sA jamAleH kSatriyakumArastha mAtA haMsalakSa gena hasavat zuklena cinhena yA paTazATakena paTarUpaH zATakaH paTazATakaH zATakohi zaTanakArako'pi ucyate ata stannirAsArtha paTagrahaNam, athavA zaTako vastramAtramucyate sa ca pRthulaH paTo'bhi dhIyate iti paTazATakaH, tena paTTAmbareNa agrakezAn jamAleH ziroruhAna pratI. cchati-gRhNAti, paDicchittA surabhiNA gaMdhodaeNaM pakavAlei' pratISya gRhItvA surabhigA gandhodakena prakSAlayati, * pAvAlettA aggehiM varehi, gaMdhehi mallehiM, accei ' prakSAlapa agryaiH pradhAnaH varaiH aThaiH, gandhaiH parimalaiH, mAlyaiH puSpAdi. stragbhiH arcati-pUjayati 'acittA suddhavattheNaM baMdhei, vedhittA rayaNakaraMDagaMsi tiyakumArassa mAyA haMsalakkhaNeNaM paDasADaeNaM aggakese pddicch|' kSatriyakumAra jamAlike una katita agrakezoMko usakI mAtAne sake jaise athavA haMsake cihnavAle paTazATaka-rezamItauliyAMmeM le liyA yahAM para jo zATakake mAtha paTa zabda rakhA gayAhai, usase zaTanakAraka sahanevAle zaTakakA vyavaccheda kiyA gayAhai. isase paTarUpase jo zATaka vaha paTa zATaka hai aisA bodha hotA hai, paTarUpa zATaka jise bhASAmeM tauliyA kahate haiM kahalAtA hai / athavA zATaka nAma vastra mAtrakA hai| moTA jo vastra hotA hai vaha paTazATaka kahA gayA hai| aisA paTazATaka tauliyA rUpa vastra hotA hai / 'paDicchittA surabhiNA gaMdhodaeNaM pakkhAlei' tau. liyAmeM rakhakara phira usane unheM surabhi gaMdhodakase prakSAlita kiyA 'pakkhAlettA' prakSAlita karake usane 'aggehiM' pradhAna 'vrehi| zreSTha ' gaMdhehiM ' gandha dravyoMse aura mallehiM 'mAlAoMse 'acce' mAyA haMsalakkhageNa paDasADaeNa' aggakese paDicchai" kSatriyakumAra relat agrakezane tenI mAtAe haMsanA jevA sapheda rezamI TuvAlamAM (paTaphATakamAM) athavA haMsanA cihnavALA rezamI TuvAlamAM laI lIdhAM ahIM je zATakanI sAthe paTa zabda rAkhavAmAM AvyA che, tenA dvArA zanakAraka zAkano vyavacheda karavAmAM Avela che. tethI "paTa rUpa je zATaka tene paTATaka kahe che " e badha thAya che. te paTarUpa zATakane hindI bhASAmAM tauliyA (TuvAla) kahe che. athavA dareka vastrane za Taka kahe che ane jADA vasane paTaNATaka kahe cha. " paDicchittA surabhiNA gaMdhodaeNa pakkhAlei" TupAtamA sa tata pAlana zuddha sugandhita vthI ghAyA. "pakhAletA" ghoUna to " agge" pradhAna (bhujya) " varehiM" zreSTha "gaMdhehi " sugandhita dravyo 19 bhane "malehi " bhAsAme 5 " accei" tenI 5 421. " accittA"yon zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 bhagavatI sUtre pakkhiva' arcayitA - zuddhavastreNa pavitrapaTena badhnAti, baddhvA ratnakaraNDake - ratnanirmita mAyAm prakSipati sthApayati, 'pakkhittA' prakSipya ' hAravAridhArAsiMduvAra cchinnamuttAlipagAsAI suyaviyoga sahAI assU viNimyamANI vigamyamANI evaM bayAsI ' hAravAridhArA sinduvAracchinnaputAlinakAzAni tatra hAraH - muktAhAraH, vAridhArA - jaladhArA sinduvArI - vRkSavizeSaH, zvena nirguNDI kumam, chinnamuktAvaliH - vikIrNamuktAvaliH, tatprakAzAni - tatsadRzAni zuklAni ityarthaH sutaviyogaduHsahAni-putra virahAsahyAni azrUNi - nayanajalAni vinirmuJcantI vinirmuJcantI atizayena nissArayantI evaM vakSyamANa prakAreNa avAdIt ema NaM amhaM jamAlissa khattiyakumArasta bahusu tihIsuya pavvaNIya usavesu ya jannemu ya chaNesu ya apacchime darisaNe bhavissaitti kaDDa ussIsagamUle Thave ' epa balu kezaH asmAkaM jamA leH kSatriyakumArasya bahuSu unakI arcA kI ' accitA ' arcA karake ' suddhavastheNaM baMdheha, baMdhintA rayaNa karaMDasi pakkhiva' usane unheM eka zuddha kapaDe meM bAMdhA - bAMdhakara usane usa kapaDekI gAMThako ratnanirmita eka maMjUSAmeM rakha diyA ' pakkhitA' rakha karake 'hAravAridhArAsiMduvAra cchinnamuttAvalippA sAI suyaviyogadUsahAI assUI viNimupamANI 2 evaM pAsI ' hAra muktAhAra, vAridhArA-jaladhArA, sinduvAra - zveta nirguNDI yer aura bikharI huI muktAvali inake jaise sapheda, aise putrake asahya virahajanya AMsuoM ko bAraMbAra bahAtI huI usane aisA kahA - ' esa NaM amhaM jamAlisa khattiyakumArassa bahusu tihIsu ya, paNIsu ya, ussave yachaNeya, apacchime darisaNe bhavissahanti kahu ussIsagamUle Thaas ' ye keza hamAre liye kSatriyakumAra jamAlike madana trayodazI rIne "suddhAtthe baMdhe i. baMdhitA, rayaNakara DagaMsi pakkhivaha " teSu te vALane eka svaccha vastramAM badhyA, kapaDAmAM bAMdhIne teNe te vALane eka zatnanirmita bhabhUSAmAM (peTImAM) bhUDI dIghAM " pakkhittA " vAjane peTImAM bhUDIne " hAvAridhArAsi duvA racchinnamuttAvalippA sAI suyaviyoga sahA assUI viNimmuyamANI evaM vayAsI " hAra (meAtIneA hAra ), vAridhArA (bhajadhArA), sinduvAra (zveta nirguDIpuNya ) mane vijarAyesI bhuktAvali jevAM sapheda asahya putraviyeAga janma AMsu sAratI evI jamAlInI mAtAe yA pramANe 'dhuM - " esa NaM amha jamAlissa khattiyakumArassa bahUsu tihIsu ya, paJvaNIya, urusavesu ya, jannesu ya, chaNesu ya, apacchime darisaNe bhavitaiti kaThUTu ussI sagamULe Thaves " kSatriyakumAra mAsInA mA deza amAre bhATe zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09 u033 sU010 jamAlekSiAnirUpaNam 517 tithiSu ca madanatrayodazyAdi tithiSu, parvaNiSu ca kArtikyAdi pUrNimAsu, utsaveSu ca-priyasaGgamAdi mahotsaveSu, yajJeSu ca nAgAdi pUjAsu kSaNeSu ca indrotsavAdi lakSaNeSu apazcimam na pazcimaM yasmAt tadbhapazcimam-antimaM darzanaM bhaviSya tIti kRtvA tAM kezamabhUSAm ucchIrSakamUle-ziropadhAnasamIpe sthaapyti||suu09|| mUlam -" tae NaM tassa jamAlista khattiyakumArassa ammApiyaro docvaMpi unarAvakamaNaM sahiAsaNaM rayAti, rayAvettA doccaMpi jamAlissa khattiyakumArassa sIyApIyaehiM kalasehiM pahAveMti, pahAvittA pahmasukumAlAe surabhiyAe gaMdhakAsAiyAe gAyAiM lUhati, lUhettA saraseNaM gosIsacaMdaNaM gAyAiM aNuliMpati aNuliMpittAnAsAnistAsavAyavomaMcakkhuharaM vannapharisajuttaM hyalAlApelavAtiregaM dhavalaM kaNagakhaciyaMtakammaM maharihaM haMsalakkhagapaDasADagaM parihiMti, parihittA, hAraM piNaata, hAraMpiNaddhettA, addhahAraM piNaTuMti, addhahAraM piNa. dvettA, evaM jahA sUriyAbhassa alaMkAro taheva jAvacitaM rayaNasaMkaDukkaDaM mauDaM piNacheti, kiM bahuNA ? gaMthimaveDhimapUrima saMghAtimeNaM caubiheNaM malleNaM kapparukkhagaM piva alaMkiya vibhUsiyaM kareMti / tae NaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA Adi aneka tithiyoM meM, kArtikI Adi pUrNimA rUpa poMmeM, priya saGgana Adi rUpa mahotsavoMmeM, nAgAdikI pUjArUpa yajJoMmeM, evaM indrotsavAdi rUpa kSaNoMmeM antima darzanarUpa hoMge, aisA kahakara usa maMjUSAko usane apane sirahAneke pAsa rakha liyA // 9 // madanatrayadazI Adi aneka tithiomAM kArtakI pUrNimA Adi parvomAM, priyasaMgama Adi rUpa mahatyamAM, nAga AdinI pUjArUpa yamAM ane Indro sava Adi rUpa kSaNemAM antima darzanarUpa thaze." A pramANe kahIne teNe te kezamaMjUSAne pitAnA ozIkAnI nIce mUkI dIdhI. sU. 9 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre koTuMbiyapurise sahAvei, sadAvettA evaM vayAsI - khippAmevabho devApiyA ! aNegakhaMbhasayasannividvaM lolaTTiyasAla maMjiyAgaM jahArAyappaseNAije vimANavannao jAva maNirayaNa ghaMTiyAjAlaparikkhittaM purisasahassavAhaNIyaM sIyaM uvahaveha uvavettA mama eyamANattiyaM paccapiNaha / tae NaM te koDaMbiya purisA jAva pacapiNaMti / taeNaM se jamAlIkhattiyakumAre kesAlaMkAreNaM vatthAlaMkAreNaM, mallAlaMkAreNaM, AbharaNAlaMkAraNaM, cauviheNaM alaMkAreNa alaMkArie samANe paDipunnAlaMkAre sIhAsaNAo abbhuDei, abbhuTTettA, sIyaM aNuppadA hiNI karemANe sIyaM durUhai, soyaM duruhettA, sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe sannisaNe taraNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa mAyA hAyA kayabA jAva sarIrA haMsalakkhaNaM paDasADagaM gahAyasIyaM aNupapadAhiNI karemANI sIyaM durUhai, sIyaM durUhittA, jamAlissa khattiyakumArasta dAhiNe pAse bhaddAsaNavaraMsi saMnisannA / tapaNaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta ammadhAIpahAyA jAva sarIrA rayaharaNaM ca paDiggahaMca gahAya sIyaM aNupadAhiNI karemANI sIyaM durUhai, sIyaM durUhittA jamAlissa khattiyakumArasta vAme pAse bhaddANavaraMsi saMnisannA / taparNa tassa jamAlisa khattiyakumArassa piTuo egA varataruNI siMgArAgAracArusA saMgayagayajAva rUvajovvaNavilAsakaliyA suMdara thaNa* himasya kumuda kuMdiMdupagAsa sakoreMTa malladAmaM dhavalaM AyavattaM 518 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meyacandrikA TI0 209 u0 33 sU010 jamAletIkSA narUpaNam 519 gahAya salIlaM uvari dhAremANI dhAremAgI ciTThai / tae NaM tassa jamAlista ubhao pAsiM duve varataruNIo siMgArAgAra cArujAva kaliyAo nANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihatavANajjujjalaviIcattadaMDAo cilliyAo saMkhaMkakuMdeMdudagaraya. amayamahiyapheNapuMjasaMnikAsAo dhavalAo cAmarAo gahAya salIla vIyamANoo ciTThati / tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta uttarapurasthimeNaM egA varataruNI siMgArAgAra jAva kaliyA setarayayAmaya vimalasalilapuNNaM mattagayamahA. muhAkitisamArNa bhiMgAraM gahAya vidyAi / taeNaM tassa jamAli. sta khattiyakumArasta dAhiNapurasthimeNaM egA varatarUNI siMgA. rAgAra jAva kaliyA cittakaNaga daMDaM tAlaveTe gahAya ciTTai / taegaM tasta jamAlista khattiyakumArassa uttarapurasthimeNaM egA varataruNI siMgArAnagara jAva kaliyA setarayayAmaya vimalasalilapuSNaM mattagayamahAmuhAkittilamANaM bhiMgAraM gahAya cii / taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa dAhiNapurasthimeNaM egA varatarugI siMgArAgAra jAva kaliyA cittakaNagadaMDaM tAlaveMTa gahAya cii / taeNaM tassa jamAlista khattiyakumArassa piyA koDubiyapurise sadAvei, saddAvettA evaM vayAsI khippAmeva bho devANuppiyA / sarisayaM saritto sarivvayaM sarisalA. vaNNarUvajovaNaguNovaveyaM egAbharaNaM vasaNagahiya nijoyaM koDaMbiya varataruNasahassaM sadAveha / taeNaM te koDuMbiyapurisA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 bhagavatI jAva paDisuNettA, khippAmeva sarisayaM sarittayaM jAva saddAveMti / tae NaM te koDuMbiyapurisA jamAlista khattiyakumArassa piuNA koDubiyapurisehiM sadAviyA samANA hatuTTa0 pahAyA kayabali kammA, kayakouyamaMgalapAyacchittA egAbharaNa vasaNagahiya nijoyA jeNeva jamAlista khattiyakumArassa piyA teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA karayala jAva baddhAvettA evaM vayAsIsaMdisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM amhahiM karaNi jaM / taeNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA taMkoDuMbiyavarataruNasahassaMpi evaM vayasI-tubbhe NaM devANuppiyA! pahAyA kayabalikammA. jAva gahiyanijogA jamAlista khattiyakumArasla sIyaM parivaha / tae NaM te koDuMbiyapurisA jamAlista khattiyakumArassa jAra paDisuttA pahAyA jAva gahiyani jogA jamAlissa khattiyakumArasta soyaM pagvihati / taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa purisasahassavAhiNAM sIyaM durUDhassa samANassa tapaDhamayAe ime aTThamaMgalagA purao ahANupubIe saMpaTiyAtaM sotthiyatirivaccha jAva dappaNA, tayANaMtaraM ca NaM punna kalasabhiMgAraM jahA uvavAie jAva gagaNatalamaNulihaMtI, purao ahANupubIe saMpaThiyA / evaM jahA uvavAie taheva bhANiyavaM jAva AloyaM vA karemANA jayajayasaMda gha pauMjamANA purao ahANupubIe saMpaTThiyA tayANaMtaraM caNaM aTThasayaM gayANaM ahasayaM turayANaM aTusayaM rahANaM, tayANaMtaraM ca NaM AsisattikuMtatomara zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za.9u 33sU010 jamAledIkSAnirUpaNam 521 sUla laguDabhiMDimAladhaNupANisajaM bahuyaM pAyattANIyaM puraosaMpaTTiyaM / tayANaMtaraM ca NaM bahave uggA, bhogA, jahA uvavAie jAva mahApurisavagguraparikkhittA jamAlissa khattiyakumArassa purao ya maggao ya pAsao ya ahANupuvIe saMpaDiyA tayANataMra ca NaM bahave rAIsaratalavarajAva satthavAhappIbhaio purao saMpaTriyA ! taeNaM se jamAlista khattiyakumArassa piyA pahAe kayavalikamme jAva vibhUsie hathikhaMdhavaragae sakoreMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaM seyavaracAmarAhiM udhdhuva. mANe udhdhuvamANe hayagayarahapavarajohakaliyAe cAuraMgiNIe seNAe saddhiM saMparivuDe mahayA bhaDacaDagarajAvaparikkhitte jamAlissa khattiyakumArassa piTuo aNugacchai / tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa purao mahaM AsA AsavarA ubhao pAsiM NAgA NAgavarA piTuo rahA rahasaMgellI tae NaM se jamAlikhattiyakumAre abbhuggayabhiMgAre pariggahiyatAlighaMTe usaviyaseyachatte pavIiya cAmaravAlavIyaNie saviDDIe jAva NAditaraveNaM / khattiyakuMDaggAmassa nayarassa majjhaM majheNaM jeNeva mAhaNakuMDaggAme nayare jeNeva bahusAlae ceie, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gamaNAe // sU0 10 // chAyA-tataHkhalu tasya jamAle kSatriyakumArasya ambApitarau dvitIyamapi uttarAvakramaNaM siMhAsanam racayata, racayitvA dvitIyamapi jamAleH kSatriyakumArasya sitapItaiH kalazaiH snapayataH, snapayitvA pakSmavatA sukumAreNa surabhikayA gandhakASAyikayA gAtrANi rUkSayataH rUkSayitvA sarasena gozIrSacandanena gAtrANi bha0-66 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 bhagavatIsUtre anulimyataH anulipya nAsAniHzvAsAtabAhyam cakSurharam varNasparzayuktam , haya lAlApelavAtirekam dhavalaM kanakakhacitAntakarmamahArham haMsalakSaNa paTazATakaM paridhApayataH paridhApya hAraM pinahyataH, hAraM pinA arthahAraM pinahyataH, ardhahAraM pinA evaM yathA sUryAbhasya alaGkArastathaiva yAvat citraratnasaMkaTotkaTaM mukuTaM pinahyataH kiM bahunA ? granthimabeSTimapUrimasaMghAtimena caturvidhena mAlyena kalpavRkSakamiva alaGkRtavibhUSitaM kurutaH / tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayinvA evam abAdIt-kSipameva bho devAnupriyAH / anekastambhazatasanniviSTAm lIlAsthitazAlabhaJjikAM yathA rAjapraznIye vimAnaM varNakaH yAvat maNiratnaghaNTikAjAlaparikSiptaM puruSasahasrabAhyAm zivikAm upasthApayata, upAsthApya mama etAmAjJapti pratyarpayata / tataHkhala te kauTumbikapuruSAH yAvat pratyarpayanti / tataHkhalu sa jamAleH kSatriyakumAraH kezAlaGkAreNa bastrAlaMkAreNa mAlyAlaGkAreNa AbharaNAlaGkAreNa caturvidhena alakAreNa alaGkAritaH san pratipUrNAlaGkAraH siMhAsanAt abhyuttiSThatti, abhyutthAya zivikAm anupadakSiNIkurvan zivikAmArohati / zivikAmAruhya siMhAsanavare pauratsyAbhimukhaH sanniSaNNaH / tataHkhala tasya jamAleH kSatriyakumArasya mAtA smAtA kRtabali yAvat zarIrA salakSaNaM paTazATakaM gRhItvA zivikAm anumadakSiNIkurvatI zivikAmArohati, zivikAmAruhya jamAleH kSatriyakumArasya pRSThataH ekA varataruNI zaGgArAgAracAruveSA saMgatagati yAvat rUpayauvanavilAsakalitA sundarastana0 himarajatakumudakundenduprakAzaM sakoraNTamAlyadAmadhavalam AtapatraM gRhItvA salIlam upari dhArayantI dhArayantI tiSThati / tataHkhalu tasya jamAleH ubhayataH pArzve dve varataruNyau zRGgArAgAracAru yAvat kalite nAnAmaNikanakaratna. vimalamahAtapanIyojjvalavicitradaNDe dIpyamAne zaGkhAGkakundadakarajo'mRtamathitaphenapuJjasaMnikAze dhavale cAmare gRhItvA salIlaM vIkSamANe vIkSamANe tiSThati / tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya uttarapaurastye ekA varataruNI zRGgArAgAra yAvat kalitA zvetarajatamayaM vimalasalilapUrNa mattagajamukhAkRtisamAnaM bhRGgAraM gRhItvA tiSThati / tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya dakSiNapaurastye ekA varataruNI rAgArAgAra yAvat kalitA citrakanakadaNDaM tAlavRntaM gRhItvA tiSThati / tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evam abAdIt-kSipameva bho devAnupiyAH ! sadRzaM sahakatvacaM sadRzavayaH sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopetam ekAbharaNavasanagRhIta. niryogam kauTumbikavarataruNasahasraM zabdayata / tataH khalu te kauTumbikapuruSAH zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA TIkA za09u033sU010 jamAlerdIkSAnirUpaNam 523 yAvat patizrutya kSiprameva sadRzaM sadRzA tvacaM yAvat zabdayanti / tataHkhalu te kauTumbikapuruSAH jamAleH kSatriyakumArasya pitrA kauTumbikapuruSaiH zabdAyitAH santaH hRSTatuSTAH snAtAH kRtabalikarmANaH kRtakautukamaGgalaprAyazcittAH ekAbharaNa vasanagRhItaniryogA yatraiva jamAleH kSatriyakumArasya pitA tatraiva upAgacchanti / upAgasya karatala yAvat varddhayitvA evam avAdiSuH-saMdizantu khala devaanupriyaaH| yat asmAbhiH karaNIyam / tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA tat kauTumbikavarataruNasahasramapi evam avAdI-yUyaM khalu devAnupriyAH! snAtA: kRtabalikarmANaH yAvat gRhItaniryogAH jamAle kSatriya kumArasya zivikA parivahata / tataHkhala te kauTumbikapuruSAH jamAleH kSatriyakumArasya yAvat patizrutya snAtAH yAvat gRhItaniryogAH jamAleH kSatriyakumArasya zibikAM parivahanti / tataHkhalu tamya jamAleH kSatriyakumArasya puruSasahasravAhinIM zibikAm ArUDhasya satastatpathamatayA imAni aSTA'STamaGgalakAni purato yathAnupUrvyA saMpasthitAni, tadyathA-svastikam 1, zrIvatsaH 2, yAvat dapeNam 8 / tadanantaraMca khalu pUrNakalazabhRGgAram yathA aupapAtike yAvat gaganatalamanulikhantI purato yathAnupUrvyA saMprasthitA, evaM yathA aupapAtike yathaiva bhaNatavyam, yAvat AlokaM vA kurvanto jayajayazabdaM ca prayuJjAnAH purato yathA'nupUrvyA saMpasthitAH tadananantaraM ca khalu aSTazataM gajAnAm , aSTazataM turagANAm , aSTazataM rathAnAm , tadantaraM ca khalu asi, zakti, kunta, tomarazUlalakuTa bhindipAladhanuHpANisajjaM bahukaM padAtyanIkaM purataH saMpasthitam, tadanantaraM ca khalu bahavaH ugrAH bhogAH yathA aupa. pAtike yAvat mahApuruSavAgurAparikSiptAH jamAleH kSatriyasya puratazca mArgatazca pArzvatazca yathAnupUrdhyA saMpasthitAH / tadanantaraM ca khalu bahavo rAjezvaratalavarayAvat sArthavAhaprabhRtayaH purataH saMpasthitAH tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumA. rasya pitA snAtaH kRtavalikarmA yAvat vibhUpito hastiskandhavaragataH sakoraNTamAlyadAmnA choNa dhriyamANena *vetavaracAmarAbhyAm udhUyamAnaH udhUyamAno hayagajarathapravarayodhakalitayA catuGgiNyA senayA sADhem saMparitaH mahatA bhaTacaTakara yAvat parikSipto jamAleH kSatriyakumArasya pRSThataH pRSThato'nugacchati / tataHkhala tasya janAleH kSatriyakumArasya purato mahAntaH azvAH azvavarA: ubhayoH pArzva nAgAH nAgavarAH pRSThato rathAH rathasaMgellI / tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH abhyudgatabhRGgAraH parigRhItatAlavantaH ucchritatAlavantaH ucchritazvetacchatraH pravIjita vetacAmara bAlavyajanikaH sarvaddharthA yAvat nAditaraveNa / kSatriya kuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena yatraiva brAhmaNakuNDagrAma nagaraM, yatraiva bahuzAlakaM caityam, yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva prAdhArayad gamanAya ||suu010|| zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre TIkA-" taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa ammApiyaro doccaMpi uttarAvakamaNaM sIhAsaNaM rayAti' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya ambApitarau dvitIyamapi vAram uttarApakramaNam uttarasyAM dizi abakramaNam avataraNaM yasmAt tad uttarAvakramaNam uttarAbhimukhamityarthaH, prathamaMtu pUrvAbhimukhamAsIditi bhAvaH / siMhAsanaM racayataH-sthApayataH 'rayAvettA doccapi jamAlissa khattiyakumArassa sIyApIyaehi kalasehi pahAve ti' racayitvA-sthApayitvA dvitIyamapivAraM jamAleH kSatriyakumArasya sambandhasAmAnye papThI, jamAli kSatriya kumAra mityarthaH, zvetapItaiH-zvaitaiH rUpyamayaiH-rajatanirmitaH, pItaiH-suvarNamayaizca kalazaiH snapayataH, 'NDAvittA pamhasukumAlAe surabhiyAe gaMdhakAsAiyAe gAyAI lUheM ti' 'taeNaM tassa jamAlissa' ityAdi / TIkArtha-'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa ammApiyaro docapi uttarAvakamaNaM sIhAsaNaM rayAni' isake bAda kSatriyakumAra jamAlike mAtApitAne dvitIyavAra bhI uttara dizAkI tarapha jisakA mukha hai aisA siMhAsana rakhavAyA. pahile siMhAsanakA mukha pUrva dizAkI tarapha thA " uttara dizAmeM hai avataraNa jisase " vaha uttarApakramaNa hai aisI isakI vyutpatti hai / ' rayAvettA doca pi jamAlissa khattiyakumArassa sIyApIyaehiM kalasehiM ' tathA ca uttara dizAkI ora mukhavAle siMhAsanako sthApita karAke aura usa para jamAli kSatriyakumArako baiThA karake use duvArA zvata-cAMdIke aura pIta-suvarNa ke kalazoMse snAna karAyA, 'pahAvittA pamhasukumAlAe surabhiyAe gaMdhakAsAiyAe " taeNaM tassa jamAligsa" tyAha-- -" taeNaM tastra jamAlissa khattiyakumArassa ammApiyaro doccaMpi uttarAvakamaNaM sIhAsaNaM rayAti " tyA2 mA kSatriyamA2 maadiin| maataapitAe bIjI vAra paNa uttara dizA tarapha jenuM mukha hatuM, evuM siMhAsana goThavAvyuM. pahelAM siMhAsananuM mukha pUrva dizA tarapha hatuM. jemAMthI uttara dizA tarapha avataraNa ( utaravAnI kriyA) karI zakAya che, evA siMhAsanane uttara pakramaNa siMhAsana kahe che. " rayAvecA doccaMpi jamAlisa khattiyakumArassa sIyApIyaehi kalasehi " uttara dizAnI tarapha mukhavALA siMhAsanane geThavAvIne ane kSatriyakumAra jamAlIne te siMhAsana para besADIne temaNe tene bIjI vAra veta (cAMdInA) ane pIta ( suvarNanA) kaLazomAM bharelA vimaLa jaLathI snAna karAvyuM. " hAvittA pamhasukumAlAe surabhiyAe gaMdhakAsAiyAe gAyAiM lUheti " snAna zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikATIkA za09u033sU017 jamAledIkSAnirUpaNam snapayitvA pakSmasukumArayA pakSmavattvena sukumArA pakSmasukumArA yadvA pakSamavat padma kesaravat sukumArA atyantakomalA, tayA surabhikayA sugandhayuktayA gandhakASAyikayA-mugandhayuktakaSAyarAgaraJjitayA zATikayA vastravizeSeNa gAtrANi mukhahastapadAdyavayavarUpANi rUkSayataH pochataH 'lUhettA' rUkSayitvA prochaya 'saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAI aNulipaMti' sarasena-Ai~Na gozIrSacandanena gozIrSAbhidhottamacandanena gAtrANi' anulimpataH 'nAsAnissAsavAyavojhaM cakkhuharaM vannapharisajuttaM hayalAlApelavAtiga dhavalaM kaNagakhaciyaMta kammaM maharihaM haMsalakSaNapaDasADagaM parihinti, parihittA hAraM piNaddhati hAraM SiNagAyAiM lUhe ti ' snAna karAkara pakSma rUe~vAlI honese sukumAra athavA pakSma-padmakesarakI taraha sukumAra-atyanta komala, tathA sugandhayukta aura sugaMdhayukta kaSAya raMgase raMgI huI zATikAse-vastra vizeSaseunhoMne usake mukha hasta pAda Adi avayavarUpa gAtrakA pramArjana kiyA unheM poMchA 'lUhettA' poMchakara 'saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAiM aNulipati' sarasa-AI-gIlegozIrSa candanase unhoMne usake zarIra para lepa kiyA-' nAsA-nissAsavAya0 piNaddheti' lepa karake phira unhoMne use haMsake jaisA zubha paTTa vastra pahirAyA, yaha vastra itanA halakA thA ki nAkakI vAyuse bhI ur3a jAtA-cakSuoMko isase Ananda milatA pradhAna varNa aura sparzase yaha yukta thA, azvake mukhake phenake samAna yaha atizaya komala thA, isake donoM aMcala-choDa-cheDA suvarNase jaTita the, mAmUlI kImatakA yaha nahIM thA, kintu bahu mUlyakA thaa| karAvIne pUmavALI mulAyama athavA pabrakesaranA samAna atizaya kamala, tathA sugandhayukta ane sugandhayukta kaSAya raMgathI raMgelI zATikA (vA vizeSa TuvAsa) 5 temaNe tanA hAtha, 5, bhupamA samAna sUyA. 'luhettA' mA zata bhagAne sUchI " saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAiM aNuliMpati" bhAdra gAva yahananA ten| zarI2 52 5 . " nAsA nissAyavAya. piNadveti " yA2 mA bhae tana sA re zubhra para 572|0yu. te vastra eTaluM badhuM halakuM ane bArIka hatuM ke nAkamAMthI uchavAsa rUpe nIka. LatA vAyuthI paNa uDI jAya evuM hatuM. tene varNa eTale suMdara hatuM ke tenA uparathI daSTi uThAvavAnuM paNa mana thatuM nahIM. tene sparza paNa ghaNe mulAyama hatuM, azvanA mukhamAMthI nIkaLatAM phINa jevuM te atizaya kamala hatuM. tenA bane cheDe suvarNanA tAra bharelAM hatAM, te mAmUlI kImatanuM na hatuM zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 bhagavatIsUtre dattA addhahAraM piNadveti, addhahAraM piNadvettA, evaM jahA mariyAbharasa alaMkAro taheva jAva cittaM syagasaMkaDukaMDa mauDa piNaddhati' nAsAniHzvAsavAtabAhyam nAsikAnizvAsavAyUtpATanIyam ati laghutvAt cakSuharaM-nayanAnanda. janakam, varNasparzayuktam pradhAnavarNasparzayuktam , haya lAlApelavAtirekam-hayalAlA. vat azvasukhaphenavat pelavaM komalam atirekaNa atizayena yattattathA, dhavalaM zubhram , kanakakhacitAntakarma-kanakena suvarNana khacitaM jaTitam antayoH aJcalayoH karma-vAna lakSaNaM yasya tatathA, mahAI-bahumUlyakam, haMsalakSaNapaTazATakam haMsavat dhavalaM paTTa. vastram paridhApayataH paridhApya hAram, aSTAdazasarikAyuktam hAraM pinahyataH paridhApayataH, ahAraM pinahya, addhahAraM navasarikayuktaM hAraM pinahyataH paridhApayataH, aIhAraM pinadya evaM rItyA yathA sUryAbhasya alaGkAro varNitastathaiva atrApi vaktavyaH yAvat , tathAca tatra-ekAvalI pinahyataH, evaM muktAvalIm , kanakAvalIm , rasnAvalIm, aGgadAni, keyUrANi, kanakAni, truTikAni, kaTi mUtram, dazamudrikAnantakam , vakSaH sUtrakam, mukhIm, kaNThamukhIm kuNDale cUDAmaNi pAlambam iti / tatra-ekAvalI-vicitramaNikamayI, muktAvalI-kevalamuktAphalamayI, kanakAvalIvastrako pahirAneke bAda unhoMne use aThAraha larakA hAra pahirAyA, addhahAra nau larakA hAra pahirAyA, isa tarahase jaise sUryAbhadevake alaM. kArakA varNana kiyA gayA hai, usI tarahake alaMkArakA varNana yahAM para bhI jAnanA cAhiye / tathA ca-arddha hAra pahirAne ke bAda phira unhoMne use ekAvalI pahirAI, muktAvalI, kanakAvalI, ratnAvalI, aMgada, keyUra, kanaka, truTika, kaTisUtra, dazamudrikA, anaMtaka, vakSaHmUtraka, mukhI, kaNThamusvI, kuNDala, cUDAmaNi aura prAlamya pahirAyA. nAnA prakArake maNiyoMkA banA hotA hai, vaha ekAvalI hai, kevala motiyoM kI jo banI paNa ghaNuM ja mUlyavAna hatuM. vastra paherAvIne temaNe tene aDhAra sara hAra paherAvyo ane navasare ardhahAra paherA. jamAlInA alaMkAronuM varNana sUryAbhadevanA alaMkAranA varNana jevuM ja samajavuM. jemake ardhahAra paherAvyA pachI temaNe tene ekasara hAra pahe20yo, bhutAvali, nApati, 2tnAsi, 418, yU2, 44, truTi4, TisUtra, izabhudriA, manata, pakSAsUtra, mubhI, bhubhI, 3, yUDAmaNi ane prAlamba paherAvyAM. vividha prakAranA maNienA hArane ekAvali kahe che. matIomAMthI ja banAvelI mALAne muktAvali kahe che. suvarNa ane maNi zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u033 sU010 jamAleIkSAnirUpaNam 527 sauvarNamaNikamayI ratnAvalI-ratnamayI, aGgadakeyUre bAhvAbharaNe agadakeyUrayoH ekArthakatve'pi AkAravizeSasya bhedAt bhedo'vagantavyaH / kaTakaM-kalAcikA bharaNam, truTikam-bAhurakSikA, kaTibhUSaNaM, 'kaNadorA' iti prasiddham, dazamudrikAnantakam-hastAGgulI mudrikAdazakam, vakSaHsUtram-hRdayadhAraNIya suvarNa saMkalakam, muravI-murajAkAramAbharaNam, kaNThamukhI-tadevakaNThAsanadhAraNIyamA bharaNam, mAlambam-jhumbanakam , kuSDale-karNAbharaNe cUDAmaNiH-lalATAbharaNahotI hai vaha muktAvalI hai. suvarNake maNiyoMse jo banA hotA hai vaha kanakAvalI hai, kaketana Adi ratnoMse jo banA hotA hai vaha ratnAvalI hai. aMgada aura keyUra ye bAhuke AbhUSaNa haiM / aMgada aura keyUra yadyapi ekahI AbharaNa haiM, parantu inake AkArameM pharka hotA hai isaliye inameM AkArako lekara bheda hotA hai / kalAIkA jo AbharaNa hotA hai, usakA nAma kaTaka hai. bAhurakSikAkA nAma truTika hai, kaNadorA jise bhASAmeM kahA jAtA hai, usakA nAma kaTisUtra hai. donoM hAthoMkI aGguliyoMkI jo daza aMgUThiyAM hotI haiM vaha mudrikA dazaka haiN| bAjUmeM jo DorA pahirA jAtA hai, vaha anantaka hai, gale meM laTakatI huI jo sonekI sAMkala pahirI jAtIhai vaha vakSaHsUtra kahalAtAhai / murajake mRdaMga AkAra jaisA jo AbharaNa hotA hai usakA nAma muravIhai / yaha kaNThameM dhAraNa kI jAtI hai, isaliye kaNThamukhI kahI jAtI hai / jhUmakekA nAma prAlamba hai kAnoMke gola 2 baDe AbharaNakA nAma kuMDala hai / lalATake AbharaNa vizeSakA nirmita mALAne kanakAvali kahe che. ketana Adi ratnanI mALAne ratnAvali kahe che. aMgada ane keyUra, e bane bhujAnAM AbhUSaNe che. jo ke aMgada ane keyUra eka ja AbhAraNa che, chatAM temanA AkAramAM taphAvata hovAthI AkAranI apekSAe te banemAM bheda batAvavAmAM Avela che. kAMDA para pahe. ravA mATe je AbhUSaNa vaparAya che tenuM nAma kaTaka che. bAhurakSikAne truTika huDe che. dArAne bhATa sahI stri ' pahano prayAsa 4 cha, bhanne hAthanI dase AMgaLIomAM paheravAnI vIMTIone dazamudrikA kahe che. bAjumAM je dero paheravAmAM Ave che tene anantaka kahe che. gaLAmAMthI vakSa:sthaLa sadhI laTakato je senAne a cheDo paheravAmAM Ave che tene vakSa:satra kahe che. murajanA (mRdaMganA ) AkAranA AbharaNane mukhI kahe che. tene kaMThamAM dha raNa karavAmAM AvatI hovAthI kaMThamukhI kahe che. jhUmaNAne prAlamba kahe che ane kAnamAM paheravAnA geLa goLa AbharaNane kuMDala kahe che. lalATa upara pahera zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 bhagavatosUtre vizeSaH iti citra vicitram ratna saMkaTotkaTam ratna saGkaTaMca tadutkaTaMca utkRSTamiti saMkaTotkaTam utkRSTaratnaM bahulaM mukuTa pinahyataH paridhApayataH, 'ki bahunA gaMthimaveDhimapUrimasaMghAtimeNaM cauviheNaM malleNaM kapparukkhagaM piva alaMkiya vibhUsiyaM kareMti' ki bahunA ? kimadhikena varNanena ! granthimaveSTimapUrima saGghAtimena tatra-granthimam granthananittam sUtragrathitamAlAdi veSTimaM veSTanena niSpa. nam-pUrimam-vaMzazalAkAbhinirmitA mAlA yA puSpaiH pUryate tat, saGghAtimamparasparato nAlasaGghAtanena yat saMghAtyate tat , tena tathAvidhena caturvidhena mAlyena mAlayetyarthaH kalpavRkSamiva alaGkRta vibhUSitam alaGkRtzcAsau vibhUSitazceti alaGkRtavibhUSitaH kRtAlaGkAraH saMjAtavibhUSazceti tam, tathAvidhaM karoti, nAma cUDAmaNi hai, ina saba AbharaNoMko pahirA cukaneke bAda phira unhoMne aneka prakArake utkRSTaratna bahulavAle mukuTako pahirAyA kiM pahuNA-gaMthima veDhima pUrima saMghAtimeNaM cauvviheNaM salleNaM0 kAti' adhika varNana kyA kiyA jAve, unhoMne use cAra prakArakI mAlAe~ pahirAI-inameM kucha mAlAe~ aisI thIM jo DoremeM puppoko gUMthakara banAI gaI thIM, inakA nAma grandhima hai, jo DoremeM pirokara banAI gaI thIM ve veSTima thIM, jo vAsakI zalAiyoMse nirmita mAlAe~ puSpoMse pUrI gaI thIM ve pUrima haiM, parasparameM nAlake saMghAtase jo joDI jAtI hai, vaha saMghAtima mAlA hai / isa taraha ina cAra prakArakI mAlAoMse alaMkRta aura vibhUSita karake unhoMne usa jamAli kSatriyakumArako kalpavRkSake jaisA banA diyA ' taeNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA vAnA AbharaNane cUDAmaNi kahe che. uparyukta saghaLAM AbharaNa paherAvyA pachI temaNe aneka prakAranA uttama rane jaDelo mugaTa tene paherAvyo. " kiM bahuNA gathimaveDhimapUrimasaMdhAtimeNaM caubiheNaM malleNaM kareM ti" kSatriyakumAra jamAlInAM AbhUSaNanuM adhika varNana zuM karuM ! atisaMkSipta rUpe ja ahIM tenuM varNana karuM chuM-temaNe tene cAra prakAranI mALAo paherAvI. te cAra prakAranI mALAo nIce pramANe samajavI. (1) granthima-derImAM pune gUMthIne banAvelI mALAo, (2) veSTima-derImAM parevIne banAvelI mALAo, (3) pUrima-vasanI saLIo upara puSpane pUrIne banAvelI mALAo ane (5) saMgha tima-nAlanA saMghAtanathI eka bIjA puSpone joDIne banAvelI mALAo. A cAre prakAranI mALAothI vibhUSita karIne temaNe kSatriyakumAra jamAlIne kalpavRkSa jevo banAvI dIdho. zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za097033010 jamAle vakSAnirUpaNam 529 caturvidhena alaGkAreNa sarvathA jamAli susajjitaM kuruta ityarthaH / ' taraNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA ko biyapurise sahAvei, sahAvettA evaM vayAsI - ' tataH khalu tasya jamAle : kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapuruSAn zabdayati, AhUyati, zabdayitvA AhUya evaM vakSyamANapakAreNa atrAdIt- 'khipAmeva bho devANupiyA ! aNegakhaMbhasayasanniviDaM lIlaDiyasAlabhaMjiyAgaM jahA rAyappaseNaijje vimANavaNNao jAtra maNirayaNaghaMTiyAjAlaparikkhisa purisasaha ssavAhaNIyaM sIyaM ubaveha bho devAnupriyAH / kSiprameva- zIghrAtizIghrameva aneka stambhazatasanniviSTAm anekeSu stambhazateSu sanniviSTAm racitAM sthApitAM vA, lIlA sthitazA libhaJjikAm - lIlayA sthitAH zAlimaJjikAH putalikA vizeSA yatra sA tAm, yathA rAjamanIye ekAdaze sUtre vimAnavarNakaH " koDa biyapurise sadAveha, saddAvittA evaM vayAsI' itanA saba kucha ho jAne para phira kSatriyakumAra jamAlike pitAne apane AjJAkArI sevakoMko bulAyA aura unase aisA kahA khippAmeva bho devANupiyA ! aNegakhaM bhasayasannihiM lIla dviyasAlabhaMjiyAgaM jahA rAyappaseNaijje vimANavaNNao jAva maNirayaNaghaMTiyAjAlaparikkhittaM purisa sahassa vAhaNIyaM sIyaM uagveha ' he devAnupriyo ! tuma loga zIghrAtizIghrahI eka pAlakhI taiyAra karo jo saikar3o khaMbhoMvAlI ho jisameM krIDA karatI huI putalikAe~ ukerI gaI hoM, rAjapraznIya sUtra ke 11 veM sUtrameM jaisA vimAnakA varNana kiyA gayA hai, ThIka usIke anurUpa ise raco, rAjapranIya sUtra vimAnakA varNana kisa prakAra se hai so ise vibhakti pari " taraNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDu biyapurise sahAve, sAvittA evaM vayAsI " A rIte kSatriyakumAra jamAlIne vajra, ala kAra AdithI vibhUSita karIne tenA pitAe peAtAnA AjJAkArI sevakone lAvyA. yAne temane yA pramANe dhuM - " khidhAmeva bho devANupiyA ! aNegakhaM bhakSayasanniviSTuM lIlaTThiyasAlabhaMjiyAgaM jahA rAya paseNaijje trimANavaNNao jAba maNirayaNacaM TiyAjAlaparikvittaM purisa saharasavAhaNIyaM soyaM uvaha " he devaanupriye! ! tame banI zake eTalI tvarAthI eka pAlakhI taiyAra karI. te pAlakhIne seMkaDA sthA hAvA joie ane te sthaMbhA upara krIDA karatI putalIe jaDelI hovI joIe. rAjapranIya sUtranA 11 mAM sUtramAM vimAnanu' jevuM varcuna karavAmAM Avyu che evI ja te pAlakhI khanavI joIe rAjapraznIya sUtramAM je vimAnanuM je varSoMna karavAmAM Avyu che te vadhuna vibhaktinA bha-67 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 bhagavatIsUtre pratipAditastathaivAtrApi pratipattavyo yAvat IhAmRgaRSabhaturaganaramakaravihagavyAlakakinnararuruzarabhacamarakuJjara - vanalatA - padmalatAbhakticitrAm stambho. dugatavajravedikAparigatAbhirAmAm, vidyadharayamalayugalayantrayuktAmiva aciH sahasramAlinIkAm, rUpakasahasrakalitAM bhAsyamAnAm, bAbhAsyamAnAm dIpyamAnAm cakSulekinazleSAM sukhasparzAm sazrIkarUpAm ghaNTAvalIcalitamadhuramanoharasvarAm zubhAM kAntAM darzanIyAm nipuNocitamisimisaMtI maNiratnaghaNTikAjAlaparikSiptAm eSAM padAnAM vyAkhyA rApraznIye ekAdaze sUtre matkRtAryA subodhinyAkhyAyAM vyAkhyAyAM vilokanIyeti / etAdRzI puruSa sahasrabAhyAm sahasrapuruSavahanIyAm zivikAm upasthApayata ? samAnayata ? ' uvadvavettA vartita kara yahAM prakaTa kiyA jAtA hai-"IhAmRga-RSabha-turaganara-makara vihaga-vyAlaka-kinnara-ruru-zarabha-camara-kujara-vanalatApadmalatA bha. kticitrAm, stambhodUgatavajravedikAparigatAbhirAmAm , vidyAdharayamalayugalayantrayuktAbhiva, arci sahasramAlinIkAm, rUpakasahasrakalitAM, bhAsyamAnAm , bAbhAsyamAnAm , cakSulekinazleSAM, sukhasparzAm , sanIkarUpAm, ghaMTAvalicalitamadhuramanoharasvarAm , zubhAM, kAntAM, darzanIyAm , nipuNocitamisimisaMtI, maNiratnaghaTikA-jAla parikSisAm" ina padoMkI vyAkhyA yadi dekhanA ho to rAjapraznIya-sUtrake gyArahaveM sUtrameM mere dvArA kI gaI subodhinI nAmakI vyAkhyAko dekho tathA vaha pAlakhI itanI vizAla racanAmeM ho ki use 1000 hajAra puruSa uThAveM, isa prakArase ina pUrvokta vizeSaNoMvAlI pAlakhI taiyAra kara zIghra upa 3212 514 naye bhAvAma mAvyu cha-" IhAmRga-RSabha-turaga-nara-makara viga-vyAlaka-kinnara-ruru-zarabha-camara-kuMjara- vanalatA - pamalatA,bhakticitrAm, stambhogatavanavedikAparigatAbhirAmAm, vidyAdharayamalayugalayantrayuktAmiva, apiHsahAmAlinIkA, rUpakasahasrakalitA, bhAsyamAnAm, bAbhAsyamAnAm , pIpyamAnAm, cakSukanazleSAM, sukhasparzA, sazrIkarUpAm , ghaNTAvalicalitamadharamanoharasvarAm, zubhAM, kAntAM, darzanIyAm, nipuNocitamisimisaMtI, maNiratnaghaTikAjAlaparikSiptAm " 241 paDonI vyAya! bhaa2| dvArA syAmA mAvasa rAjapakSIya sUtranA 11 mAM sUtranI sudhinI nAmanI TIkAmAM ApavAmAM Avela che. te jijJAsu vAcakoe te pustakamAMthI te vAMcI levI. te pAlakhI eka hajAra puruSa vaDe upADI zakAya eTalI vizALa hevI joIe. uparyukta vizeSaNothI yukta pAlakhI taiyAra karAvIne turata ja ahIM zrIbhagavatI.satra: 8 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikArI0209403300 jamAledIkSAnirUpaNam mama eyamANattiyaM paccappiNaha ' zivikAm upasthApya samAnIya mama etAmAjJaptim pratyarpayata-parAvartayata, 'taeNaM te koDaviyapurisA jAva paccappiNaMti' tasaHkhalu te kauTumbikapuruSAH yAvat pUrvoktapakArAM zivikAmupasthApya jamAleH kSatriyakumArasya pitre tadAjJAM pratyarpayanti-parAvartayanti / 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre kesAlaMkAreNa vatthAlaMkAreNaM mallalaMkAreNaM AbharaNAlaMkAreNaM cau. viheNaM alaMkAreNa alaMkArie samANe paDipunnAlaMkAre sIhAsaNAo abbhuThei' tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH kezAlaGkAreNa kezA evAlaGkAraH kezAlaGkArastena, athavA kezAnAmalaGkAraH puSpAdi kezAlaGkarastena, vastrAlaGkAreNa vastralakSaNAlaGkAreNa, mAlyAlaGkAreNa, AbharaNAlaGkAreNa caturvidhena alaGkAreNa alaGkAritaH pratisthita karo' uvaTThavettA mama eyamANattiyaM paccappiNaha ' upasthita karake phira hameM isakA sUcana karo' taeNaM te koDubiyapurisA jAva pacca. piNaMti' isa prakArase svAmIkI AjJAke anusAra una kauTumpika puruSoMne pAlakhI taiyAra kI aura isakI sUcanA apane svAmIke pAsa pahu~cA dI sUcanA pahu~catehI pitAne 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre kesAlaMkAreNa, vatthAlaMkAreNa, mallAlaMkAreNa alaMkArie samANe paDipunnAlaMkAre sIhAsaNAo abbhuTTeha' usa kSatriyakumAra jamAlIke usI samaya kezoMko saMbhAlA, vastroM ko saMbhAlA, pahirI huI mAlAoMko ThIka ThAka kara diyA aura AbharaNokoM bhI sulajhAkara yathocita sthAna para susajjita kara diyA, isa taraha kezarUpa, vastrArUpa, mAlArUpa aura A. bharaNarUpa ina cAra prakAroMke alaMkAroM dvArA pUrNarUpase alaMkRta huA 6pasthita 421. "uvavettA mama eyamANattiyaM paJca piNaha" bhane 5sthita zane bhane masa2 2.21. "taeNaM te koDubiyapurisA jAva pacapigaMti" pitAnA svAmInI AjJAnusAra pAlakhI taiyAra karAvIne te AjJAkArI sevake e pAlakhI taiyAra thaI gaI che" evI khabara temane ApI, pAlakhI taiyAra tha, gayAnA sabhAyA2 bhAtai - " taeNa se jamAlI khaciyakumAre kesAlaMkAreNa, vatthAlaMkAreNa, mallAlaMkAreNa, AbharaNAlaMkAreNa alaMkArie samANe paDipunnAlaMkAre sIhAsaNAo abbhuTeha" te kSatriya mA2 mAjI pitA tanA kezanI sajAvaTa karI, vastrane ThIka-ThAka karyA, paherelI mALAone paNa vyavasthita rIte goThavI ane AbharaNene paNa barAbara egya sthAne susajijata karIne goThavI dIdhAM. A rIte kezarUpa, vastrarUpa, mAlArUpa ane AbharaNu rUpa, cAra prakAranAM AbhUSaNethI pUrNarUpe vibhUSita thayele te kSatriyakumAra jamAvI zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatImace pUrNAlaGkAraH siMhAsanAt abhyuttiSThati, ' abbhuTettA sIyaM aNuppadAhiNI karemANe sIthaM duruhai' abhyutthAya zivikAm anupadakSiNI kurvan zibikAm Arohati, 'sIyaM duruhittA sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe sannisaNNe' zivikAm Aruhya siMhAsanavare zreSThasiMhAsane paurastyAbhimukho bhUtvA sanniSaNNaH samupaviSTaH / 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa mAyA pahAyA kayabali jAva sarIrA haMsalakkhaNaM paDasADagaM gahAya sIyaM aNuppadAhiNI karemANI sIyaM durUhai' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya mAtA snAtA kRtasnAnA, kRtabali yAvat vaha kSatriyakumAra jamAli siMhAsanase uThA " kezAlaMkAra "kA tAtparya puSpAdise alaMkRta huA" aisA bhI ho sakatA hai / kyoMki puSpAdika kezoMko alaMkRta karanevAle hote haiM / 'kezAlaGkAra' Adi padoMmeM rUpakAlaGkArahai / ' abbhuTettA sIyaM aNuppadAhiNI karemANe sIyaM duruhaha' yahAM ' aNuppadAhiNI' zabdakA tAtparya pradakSiNA denese hai-siMhAsanase uThakara vaha upasthita huI usa pAlakhI para caDhA caDhate samaya usane pahile pAlakhI kI pradakSiNA kI, 'sIyaM duruhitA sIhAsaNavaraMsi purasthAbhimuhe sanisapaNe ' pAlakhI para caDhakara vaha pUrvadizAkI ora muMha karake vahAM para rakhe hue uttama-zreSa siMhAsana para baiTha gayA, 'taeNaM tassa khattiyakumArassa jamAlissa mAyA vhAyA kayabali jAva sarIrA haMsalakkhaNaM paDasADagaM gahAya sIyaM aNuppadAhiNI karemANI sIyaM duruhaha ' usake baiTha jAneke bAda usa kSatriyakumAra jamAlikI mAtAjo ghAtAnA siMhAsanethA lethaye.. " 3 2 " nI nApA " yopAhiyA alaMkRta thaye" e paNa thaI zake che, kAraNa ke purapAdi ke vaDe kezane alaMkRta karavAmAM Ave che. "kezAlaMkAra " Adi padomAM rUpakAlaMkArane prayoga 42vAmAM mAnya che. " abbhudettA sIyaM aNuppAhaNI karemANe sIyaM duruhai " mI " aNuppadAhiNI " nuM tat5 " prakSiA 42vI " yAya che. jenI pradakSiNA karavAnI hoya te mUrti adine jamaNe hAtha tarapha rAkhIne pradakSiNA karAya che tethI "anupadAhiNI " no prayoga karyo che) siMhAsana 52thI hI pAtamInI prakSi! usane tapAsaNI 52 yacyA. "sIyaM duruhitA sIhAsaNavara si puratthAmimuhe sannisaNNe" pAsamI 52 23yA 5chI te tyAM goThavelA uttama siMhAsana para pUrva dizA tarapha mukha rAkhIne besI gaye.. "taraNaM tassa khattiyakumArassa jamAlissa mAyA lAyA kayabali jAva sarIrA hasalakkhaNaM paDasADagaM gahAya sIyaM aNuppadAhiNI karemANI sIyaM durUhA" jamAlI siMhAsana para besI gayA pachI tenI mAtA ke je nAna, balikarma zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 1.33 sU010 jamAlekSiAnirUpaNam 533 zarIrA-kRtavalikarmA kRtakautukamaGgalaprAyazcittA zuddhamAbezyAni vastrANi mAjalyAni prabaraparihitA alpamahA_bharaNAlaGkRtazarIrA haMsalakSaNaM haMsavad dhavalaM haMsacinhayuktaM vA paTazATakaM paTTAmbaraM gRhItvA paridhAya zivikAm anupadakSiNI kurvatI zivikAmArohati, 'sIyaM duruhittA jamAlissa khattiyakumArassa dAhiNe pAse bhadAsanavaraMsi saMnisannA' zivikAmAruhya jamAleH kSatriyakumA: rasya dakSiNe pArve bhadrAsanavare atyuttamAsane sannipaNNA upaviSTA / 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa ammadhAI hAyA jAva sarIrA rayaharaNaM ca pari. magaca gahAya sIyaM aNuppadAhiNI karemAgI sIyaM duruhai ' tataH khalu tasya jamAle ki pahilesehI snAnase nibaTa cukI thI, balikarma-vAyasAdikoMke liye anna DAla cukI thI, kautuka maMgalarUpa prAyazcitta jisane pahile se kara liyA thA, dharmasthAna meM jAne yogya zuddha vastroMko jo acchI tarahase pahira cukI thI, aura alpa bhAravAle kImatI AbhUSaNoMse jisakA suhAvanA zarIra vizeSarUpase alaMkRta ho rahA thA, vahAM para AI usa samaya usake hAthameM haMsake jaisA yA haMsake cihnavAlA eka paTazATaka-rezamI rUmAla thA, AtehI usane bhI usa pAlakhIkI pradakSiNA kI aura phira vaha usa para caDha gaI 'sIyaM duruhitA jamAlissa khattiyakumArassa dAhiNe pAse bhaddAsanavaraMsi saMnisannA' caDhatehI baha, vahAM para rakhe hue bhadrAsana para jo ki kSatriyakumAra jamAlikI dAhinI ora rakhA gayA thA baiTha gaI, 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyaH kumArassa ammadhAI pahAyA jAva sarIrA rayaharaNaM ca pariggahaMca gahAya vAyasa Adine annadAna devuM te) kautuka maMgaLarUpa prAyazcitta Adi vidhio patAvI cukI hatI, jeNe dharmasthAnamAM jatI vakhate paheravA 5 kapaDAM paheryA hatAM, ane jeNe alpa bhAravALA paNa atizaya mUlyavAna AbhUSaNathI pitAnA suMdara zarIrane adhika suMdara banAvyuM hatuM, te tyAM AvI te vakhate tenA hAthamAM haMsanA jevuM zubhra athavA haMsanA cihnavALuM paTaphATaka (rezamI vasa-rUmAla) hatuM. teNe paNa te rathanI pradakSiNA karI, ane tyAra bAda te paNa te ratha para caDhI gaI. "sIyaM duruhittA jamAlisa khattiyakumArassa dAhiNe pAse bhadAsanavarasi saMnisannA" 25 52 mA 40 te kSatriyakumA2 mAsIna bhI ta26 gAve uttama madrAsana 52 mesI. 15. "taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa ammadhAI vhAyA jAra sarIrA rayaharaNaca pariggahaca gahAya zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 bhagavatIstre kSatriyakumArasya ambA dhAtrI upamAtA snAtA kRtasnAnA yAvat alpamahAbharaNAlaDUkRtazarIrA rajoharaNaM ca pratigrahaM ca pAtraM gRhItvA zibikAm anu. pradakSiNI kurvatI zibikAm Arohati, ' duruhitA jamAlissa khattiyakumArassa vAme pAse bhaddAsanavaraMsi saMnisannA' zivikAmAruhya jamAleH kSatriyakumArasya vAme pArzve bhadrAsanavare sarvottamAsane sanniSaNNA upaviSTA / 'taeNaM tassa jamAlisa vattiyakumArassa piTThao egA varataruNI siMgArAgAracAruvesA' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pRSThata ekA barataruNI zRGgArAgAracAraveSA sIyaM aNuppadAhiNI karemANI sIyaM duruhai ' bAdameM kSatriyakumAra jamA. likI dhAyamAtA vahA~ AI, usane bhI pahile se apanA saba taiyArI kara rakhI thI, snAna Adi kriyAoMse vaha nibaTa gaI thI, vAyasAdi pakSiyoMke liye annAdi bhAgarUpa balikama vaha kara cukI thI, duHsvapna Adi nivAraNa ke liye kautuka evaM maMgalarUpa prAyazcitta bhI vaha Acarita kara cukI thI, acche 2 zuddha dharmasthAnameM jAne yogya vastroMko aura alaMkAroMko vaha usa samaya pahire huI thI, usake hAthameM rajoharaNa aura pAtra thA, inako lekara vaha pAlakhIkI pradakSiNA karake usa para caDhI 'duruhittA jamAlissa khattiyakumArasa vAme pAse bhaddAsana varaMsi saMnnisannA' vahA~ caDhakara vaha bhadrAsana para baiTha gaI yaha zreSTha bhadrAsana kSatriyakumAra jamAlikI bAI ora rakhA thA. 'naeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta piTTao egA varataruNI siMgArAgAracArusIyaM aNuppadAhiNI karemANI sIyaM duruhai" tyA2 mA kSatriyabhAra mAlInI dhAvamAtA paNa tyAM AvI. teNe paNa satAna, balikarma, kautuka maMgalarUpa prAya zcita vagere tyAM AvatA pahelAM ja patAvI dIdhAM hatAM. (vAsAdi pakSIne mATe annane bhAga alaga kare tenuM nAma balirma che. duHsvama AdinA nivAraNa mATe karavAmAM AvatA meranA tilakane kautuka kahe che ane akSata vaDe maMgaLa prAyazcitta karavAmAM Ave che) teNe dharmasthAnakamAM jatI vakhate paheravA yogya kapaDAM paheryA hatAM ane mUlyavAna AbhUSaNe dhAraNa karelAM hatAM. tenA hAthamAM rajoharaNa ane pAtra hatAM. te paNa pAlakhInI pradakSiNA uzane pAbhI 52 vaDhIne " duruhittA jamAlisa khattiyakumArassa vAme pAse bhadAsanavara si saMnisannA " kSatriyabhAra mAlInI bhI mAnu zosA uttama madrAsana 52 mesI 7. " taraNa tassa jamAlissa khattiyakumArassa primo egA parataruNI siMgArAgAracArubenA" yAra mAha meM bhI suMdara zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u033 2010 jamAlekSiAnirUpaNam 535 zRGgArasya vastrAbharaNarUpasya agAramiva yazvaruzva veSo nepathyaM yasyAH sA tathA, 'saMgayagaya jAra rUvajovvaNavilAsakaliyA sundarathaNajahaNavayaNakaracaraNaNayaNalAvaNyarUvajodhaNaguNovaveyA' saMgatagata yAvat hasitamaNita vi. tritavilAsasaMlApollApanipuNayuktopacArakuzalA, tatra-saMgateSu samuciteSu gatAdiSu, tatra gataM-gatirgamanaM hasitaM-mandahAsyaM, bhANitaM bhASaNaM citritaH vicitra: vilAsaH-netravikAraH, yaduktam-" vilAso netraz2o jJeyaH" iti ' saMlApaH-mitho AbhASaNam , yaduktam-" saMlApobhASaNa mithaH," iti, ullApaH-kAku vacanena varNanam , " yaduktam "kAkyAvarNanamullApaH" iti / eteSu nipuNA. vesA' itane meM hI vahA~ eka aura dUsarI sundara strI AI, jo jamAli kSatriyakumArake pIche khaDI ho gaI, isane jo usa samaya apanA sundara veSa banA rakkhA thA vaha aisA pratIta hotA thA ki mAno vaha vastrAbharaNa rUpa zRMgArakA eka ghara hai 'saMgayagayajAva rUvajovyaNavilAsa. kaliyA, sundara thaNa jahaNavayaNakaracaraNaNayaNalAvaNNarUpajovvaNaguNokveyA' yahA~ para 'saMgaya gaya' ke jo 'jAva' pada AyA hai, usase "hasita, bhaNita, citrita vilAsa saMlApaullApanipuNayuktopacArakusalA" isa pAThakA saMgraha huA hai, tathA yaha apanI sundara ucita cAla calane meM baDI nipuNa thI, ucita manda hAsya karane meM baDI dakSa thI, ucita bolane meM bahuta catura thI, vividha prakArake ucita vilAsameM-netravicArameM adhika catura thI, saMlApameM-paraspara ucita vAtacIta karanemeM bahuta adhika viduSI thI, ucita ullApameM kAkurUpase yuvatI paNa ratha para ArohaNa karIne kSatriyakumAra jamAlInI pAchaLa UbhI rahI. tenI veSabhUSA ane tenAM AbhUSaNe eTalA badhA suMdara hatAM ke te sAma264 35 zrRMgAra 522 sAtI tI. '' saMgaya gaya jAva va jovaNavilAsakaliyA, sudara thaNajahaNavayaNakaracaraNaNayaNalAvaNNarUpajodhaNaguNovaveyA" mI " saMgayagaya " nI sAthai 2 " jAva ( 55"ta) 54 sAvyu cha tanA 12 // nIce pramANe ne sUtra544 541 3231. "hasita, bhaNita, citritavilAsasaMlApaullApanipuNayuktopacArakuzalA " nI yApAnI ma paNa ghaNuM suMdara hatI, ucita manda hAsya karavAmAM paNa te ghaNI dakSa hatI. ucita vANuM bolavAmAM paNa te nipuNa hatI, vividha prakAranA ucita vilA. samAM (netra samasyA AdimAM) paNa te dakSa hatI te saMlApamAM (eka bIjA sAthe ucita vAtacIta karavAmAM ) ane udalApamAM (ucita rIte varNana karavAmAM) paNa nipuNa hatI, jenI sAthe kevI rIte vartavuM joIe, te samaja zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstra caturA, tathA yuktopacAreSu ucitavyavahAreSu kushlaa-dkssaa| tathA rUpayauvanavilAsakalitA rUpaM saundaye, yauvanaM tAruNyaM vilAsaH sthAnAsanagamanAdAnAm muzliSTo yo vizeSaH saH, tathA coktam -' sthAnAsanagamanAnAM hastabhranetrakarmaNAM caitra / utpadyate vizeSo yaH liSTo'sau vilAsaH syAt / iti, taiH rUpayauvanavilAsaiH kalitA yuktA sundarastanajaghanavadanakaracaraNanayanalAvaNyarUpayauvanaguNopetA sundarA ye stanajaghanAdi yauvanAntA gugAzca tairupetA yuktA, tatra lA. vaNyaM spRhaNIyatA, rUpam AkRtiH saundarya vA, yauvanaM tAruNyam, mRdusvaratvAdayaH, 'himasyayakumudakuMdeduppaNAsaM sakoreMTamalladAma dhabalaM AyavattaM salilaM ubari dhAremANI cida' himarajatakumudakundendupakAzaM tatra-himastuSAro, rajataM rUpyam, kumudam kairavam, kundaH mogarA padavAcyaH-3veta puSya vizeSaH, induzcandraH tad vatpakAzamAnam atyantazubhram sakoreNTamAlyadAma sakoreNTakAni koreNTa puSpagucchayuktAni mAlyadAmAni puSpamAlA yatra tat tathAvidhaM dhavalaM zvetam Atapatra chatraM gRhItvA salIla lIlApUrvakam upari zirasi dhArayantI dhArayantI vyaMgokti varNana karane meM bar3I paNDitA thI, tathA kisake sAtha kaisA vyavahAra karanA ucita hotA hai, isa prakArase ucita vyavahArameM yaha bahuta kuzala thI " rUpayauvanAvilAsakalitA" rUpa-saundarya isakA apanI vize SatAvAlA thA, taruNatA bhI isakI apanIhI vizeSatAse yukta thI, tathA-sthAna, Asana, uThanA, baiThanA evaM gamana Adi ye saba bhI isake sundara the, jaghana Adi zubha lakSaNavAle the| 'himarayayakumudaku dedu. pagAsaM sakoreMTamalladAmaM dhavalaM AyavattaM gahAya salIla uvari dhAremANI 2 ciha' isake hAtha meM usa samaya eka dhavala chatra thA, jise isane lIlApUrvaka kSatriyakumAra jamAlike UAra tAna rakhA thA, yaha chatra apanI zubhratAmeM hima, rajata, kumuda, kunda-mogarAke puSpa aura vAmAM 55 te 400 utI. " rUpayauvanavilAsakalitA" a viziSTa 35thI ane viziSTa yauvanathI yukta hatI, tathA uThavAnI, besavAnI, gamana karavAnI Adi tenI kriyAomAM paNa sauMdarya ane lalitatAnAM darzana thatAM hatAM ane tenI jAMgha vagere aMge zubha lakSaNothI yukta hatAM. "himarayayakumudakuMdeduppagAsaM sakoreTamalladAmadhavalaM AyavattaM gahAya salIla upari dhAremANI cii" te samaye tenA 12 se ghasa chatra ita. je teNe lIlApUrvaka kSatriyakumAra jamAlInA mastaka para dhAraNa kareluM hatuM. te chatrabhi , 2 (yAMhI), bhu, punha (bhegre| ) bhane yandramA 42di paNa zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyadrikAThIkA 101 4033 sU010 jamA ledo kSA nirUpaNam 537 tiSThati / ' taraNaM tassa jamAlissa umao pAsiM duve varataruNIo siMgArAgAra jAtra kaliyAo ' tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya ubhayataH pArzve dve varataruNyau zRGgArAgAracAru yAvat veSe saMgatagata hastibhaNitacitrita vilAsasaMlApollApanipuNayuktopacArakuzale rUpayauvanavilAsakalite 'nANAmaNikaNagarayaNavimalamariha tavaNijjujJjala vicisadaMDAo ' nAnAmaNikanakaratnavimalamahA tapanayojjvalavicitradaNDe, nAnAmaNikanakaratnAnAM indu- candramA inakI zubhratAse bhI adhika zubhra thA, koraMTa puSpoMkI mAlAe~ usa para sajAkara laTakAI gaI thIM / 'taraNaM tassa jamAlissa ubhao pAmi dube varataruNIo siMgArAmAracAru jAva kaliyAo' usa kSatriyakumAra jamAlikI dAIM bAIM ora dakSiNa pArzva meM aura bAma pArzva - do zreSTha sundariyAM aura khar3I thIM jo usa para apane hAthase lekara lIlApUrvaka do sapheda cAmara Dhora rahI thIM, ina donoMkA usa samayakA veSa bhI vastrAbharaNa zRGgArakA eka ghara jaisA pratIta hotA thA, ye donoMhI saMgata gatimeM, saMgata hasitameM, saMgata bhaNitameM, saMgata citrita vilAsa meM, saMgata saMlApameM aura saMgata ullApameM pahilI jaisI strIkI tarahase nipuNa thiiN| ucita vyavahAroMmeM bar3I niSNAta thIM / rUpa, yauvana evaM vilAsa se bharapUra thIM / ' nANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihata vaNijjujjalavicintadaMDAo' una donoM cAmaroMke jo daMDa the ve nAnA maNiyoM, kanaka (sonA) ke evaM ratnoMke bane hue the isa adhika zumra ane kAraTa puSpAnI mAlAethI vibhUSita hatuM. taNaM tara jamAlisa ubhao pAsiM duve varataruNIo siMgArAcAracArU jAva kaliyAo " tyAra bAda e sauMdaryAMvatI yuvatIe AvIne kSatriyakumAra jamAlIne jamaNe tathA DAbe paDakhe UbhI rahI. temanA hAthamAM be saphezna cAmara hatAM ane te lIlApUrvaka anne cAmA vaDe kSatriyakumAra jamAlIne vAyu DherI rahI hatI. temaNe eve suMdara veSa ane e sudara AbhUSaNe zarIra para dhAraNa karyAM hatAM ke tee zrRMgAratA ghara jevI zAbhatI hatI. te paNa gati, hAsya, vANI AdimAM chatradhArI cutInA jevI ja nipuNa hatI. keAnI sAthe kevI rIte vartavuM, te tee ghaNI ja sArI rIte samajatI hatI ane tee rUpa, yauvana ane vilAsathI sa`panna hatI. 'nANAmaNirayaNavimala maharihata* Nijjujjala vicittada' DAo " have temanA sAthamAM raDelAM vyAmanuM vAna karatAM sUtrakAra kahe che ke temane cArAnA daMDavividha maNIe, kanaka (seAnuM) ane ratnAnA khanelA haiAvAthI adUbhUta lAgatA hatA. te mane (6 66 bha-- 68 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstre vimalasya mahAI sya mahAsya vA tapanIyasyeva ujjvalau vicitrau daNDakau yayoste tathA, tatra tapanIyaM raktaM suvarNam , kanakaM tu pItaM suvarNamucyate, 'cilliyAo saMkhakakudedudagarayaamayamahiyapheNapUMjasaMnigAsAo dhavalAo cAmarAo gahAya salIla vIyamANIo vIyamANIo ciTuMti ' cillite dIpyamAne zaGkhAGkakundendudakarajasAmamRtasya mathitasya sato yaH phena pujastasya ca saMnikAze sadRze dhavale svacche zubhre cAmare gRhItvA salIla lolApUryakaM vIjayantyau cIjayantyau tiSThataH atra aGko ratnavizeSo bodhyaH 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa uttarapuritthimeNaM egA varataruNI siMgArAgAra jAva kaliyA seyarayayAmayaM vimalasalilapuNNa' liye vicitra the aura inakI ujjvalatA nirmala veza kImatI tapanIya suvarNa-rakta suvarNeke jaisI thI, pIta suvarNakA nAma kanaka aura lAla suvarNakA nAma tapanIya hai, 'cilliyAo saMkhaMkakudeMdudagarayaamayamAhiyapheNapuMjasaMnigAsAo dhavalAo, cAmarAo gahAya salIla vIyamANIbho 2 ciTThati ' ye donoM cAmara camakIle the, zaMkha aMka ratna (sphaTikaratna) kumuda puSpa, indu, dakaraja-jalavinduke jaise evaM mathita hue amRtake phenapuMja jaise dhavala the, svaccha aura zubhra the| 'dhavalAo camarAo gahAya salIla vIyamANIo 2 ciTuMti ' aise do cAmaroMko lekarake lIlApUrvaka DhoratI huI jamAli kSatriyakumArakI AjUbAjUmeM khar3I thI" aisA anvaya lagAnA cAhiye jo Upara meM prakaTa kara diyA gayA hai| 'taeNaM tasta jamAlissa khattiyakumArassa uttarapurasthimeNaM egA varataruNI siMgArAgAra jAva kaliyA seyarayayAmayaM vimlslilcAmaranA daMDa vimala, ane mUlyavAna tapanIya suvarNa ( raktasuvarNa) nA jevA ujajavala hatA. :( pIta suvarNane kanaka kahe che ane lAla suvarNane 'tapanIya' 4 che.) " cilliyAo, saMkhakakuMdedudagaraya amayamahiyapheNa pujamaMnigAmAbho dhavalAo cAmarAo gahAya salIla vIyamANIo2 ciTThati " te ane cAmare, zaMkha, aMkarana (sphaTika rana), kundapuSpa, candramA, dakaraja (jalabiMduo) ane mathita amRtanA phIkuMja jevAM svaccha, zubhra ane tejasvI hatAM. evAM be suMdara cAmaro hAthamAM laIne, te cAmaro vaDe kSatriya kamAra jamAlIne lAlityapUrvaka vAyu DharatI be ati suMdara taruNIo tene jamAne ane DAbe paDakhe AvIne UbhI rahI gaI. " A prakArano saMbaMdha AgalA vAkaya sAthe samajI le. __ "taeNa tassa jamAlisa khattiyakumArassa uttarapurasthimeNaM egA varatahaNI siMgorAgAra jAva kaliyA seyarayayAmayaM vimalasalilapuNNa mattagayamahAmahAkitti. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyavandrikATIkA za013033sU010 jamAle dokSAnirUpaNam mattagayamahAmuhAkivisamANaM bhiMgAraM gahAya ciTThai' tataHkhalu tasya jamAle: kSatriyakumArasya uttarapaurastye uttarapUrvadigantarAle IzAnakoNe ekA varataruNI zazArAgAra yAvat cArupezA saMgatagatAdiSu kuzalA rUpayauvanavilAsakalitA zvetarajatamayaM vimalasalilapUrNa mattagajamahAmukhAkRtisamAnaM, mattagajasya yanmahAmukhaM tasya yA''kRtiH AkAraH tayA samAnaM sadRzaM bhRGgAraM jalapAtravizeSam 'zArI' iti bhASA prasiddham gRhItvA AdAya tiSThati / 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa dAhiNapurasthimeNa egA varataruNI siMgArAgAra jAva kaliyA cittakaNagadaMDaM tAlave TaM gahAya ciTThai ' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriya kumArasya dakSiNapaurastye dakSiNapUrvabhAge agnikoNe ekA varataruNI zrRGgArAgAra yAvat cAruvezA saMgatAdiSu kuzalA rUpayauvanavilAsakalitA citrakanakadaNDaM puNaM mattagayamahAmuhAkittisamANaM bhiMgAraM gahAya ciTThada' usa kSatriyakumAra jamAlike pAsa IzAna dizAkI ora eka sundara taruNI khar3I huI thii| jisakA sundara veSa zRGgArake Agara (ghara) jaisA thA aura jo yAvat saMgata gati AdikoMmeM nipuNa thI, rUpa, yauvana evaM vilAsase yukta thI-evaM zvata, rajatamaya (cAMdIko) evaM vimala salila (nirmala jala)se pUrNa evaM mattagajake mahAmukhakI AkRti jaisI eka jhArIko lie huI thii| taeNaM tassa jamAlista khattiyakumArassa dAhiNapurasthimeNaM egAvara. taruNI siMgArA jAva kaliyA citta kaNagadaMDaM tAlaveTa gahAya ciTTha' eka aura taruNI kSatriyakumAra jamAlike pAsa Agneya dizAmeM khar3I huI thI, isakA bhI sundara vevagArake AgAra jaisA thA-yahAM "yAvat" padase pUrvakti saMgatagata Adi padoMkA grahaNa huA hai, tathA yaha saMgata samANaM bhiMgAra' gahAya ciTThai" tyA2 mA kSatriyamA2 mAlInI zAna dizAmAM eka suMdara yuvatI AvIne UbhI rahI. te suMdara veSabhUSA ane ala. kArothI zRMgAranA ghara jevI lAgatI hatI. te saMgata, gati, hAsya Adi kamAM nipuNa hatI, ane rUpa, yauvana ane lAlityathI yukta hatI. tenA hAthamAM eka zveta, nirmaLa jaLathI bharelI jhArI hatI. te jhArI cAMdInI banAvelI tI mana bhatta thAna bhabhupanA 40 mAnI tI. "taeNaM tasse jamAlipsa khattiyakumArassa dAhiNapurasthime NaM egA varataruNI sigArA jAva kaliyA cittakaNagadaMDatAlaveTa gahAya cidui" 0 zreSTha tarI kSatriyakumAra jamAlInI agni dizAmAM AvIne UbhI rahI. tene suMdara veSa aMgAranA ghara jevuM lAgatuM hate. te paNa saMgata gati, hAsya, AlApa zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 bhagavatIsUtre vicitrasuvarNamayadaMDasahitam tAlavantaM tAlavyajanam gRhItvA tiSThati / 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDuMbiyapurise sahAvei, sahAvettA evaM vayAsI-tataHkhalu tasya jamAle kSatriyakunArasya pitA kauTumvika puruSAn zabdayati, zabdayitvA-AhUya evaM vakSyamANapakAreNa avAdIt-'vippAmeva bho devANuppiyA ! sarisayaM sarisayaM sarisavvayaM sarisalAvaNNarUpajovvaNaguNovaveyaM egAbharaNavasaNagahiyanijjoyaM koDuMbiyavarataruNasahassaM sahAveha ?' bho devAnupriyAH ! kSiprameva zIghrAtizIghrameva sadRzaM sahakUtvacaM sarazavayaH sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopetam, ekAbharaNavasanagRhItaniryogam ekaH samAnaH AbharaNavapsanalakSaNo gRhoto niryogaH AbharaNAdirUpaH samUho yena tat tathA. gati AdikoMmeM kuzala thI, rUpa yauvana evaM vilAsase yukta thI yaha vicitra suvarNadaNDa sahita tAlavRnta (paMkhe)ko liye huI thI, 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDubiyapurise sahAvei' jaba yaha saba prakAra kI sAmagrI vyavasthita DhaMgase ho cukI, taya kSatriyakumAra jamAlike pitAne apane AjJAkArI sevakoMko bulAyA aura 'sadAyittA evaM vayAsI' dhulAkara unase aisA kahA 'khippAmeva bhI devANupiyA ! sarisayaM saritayaM sarisavvayaM sarisalAvaNNa rUba jovaNaguNovaveyaM egAbharaNavasaNagahiyanijjoyaM koDaMghiyavarataruNasahassaM saddAveha ' he devAnupriyo ! tuma loga zIghrAtizIghrahI 1000 aise AjJAkArI zreSTha yuvA puruSoMko bulAkara lAo jo dekhane meM samAna pratIta hoM, jinakI zArIrika tvacA samAna ho, vayameM jinakI koI vageremAM nipuNa hatI ane rUpa, yauvana ane lAlityathI yukta hatI. tene hAthamAM vicitra suvarNa daMDavALa paMkha hatA. " taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDubiyapurise sahAvei" jyAre A badhI sAmagrI vyavasthita rIte goThavAI gaI, tyAre kSatriyakumAra bhAvI pitA pAtAnA AjJA sevana mAsAvyA. " sahAvittA evaM vayAsI" bhanma ne pramANe mAjJA mAthI. " khippAmeva bho devANuppiyA! sarisayaM saritayaM sarisavaya sarisalAvaNNarUbajovvaNaguNovaveya egAbharaNavasaNa : gahiyanigjoya koDupiyavarataruNasahassaM sadAveha " hai vAnupriyo ! tame manA zake eTalI jhaDapathI evAM 1000 zreSTha, AjJAkArI yuvAnone bolAvI lAve ke jeo dekhAvamAM samAna lAgatA hoya, jemanA zarIranI tvacA samAna raMganI hoya, jemanI umara paNa sarakhI ja hoya, jemanA rUpa lAvaya, vana zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameya sandrikATIkA za01 u033 1010 jamAledIkSAnirUpaNam 541 vidham kauTumvikavarataruNasahasra kauTumbikAzca te varataruNAH zreSThayuvAna steSAM sahasra zabdayata Asayata / 'taeNaM te koDhuMbiyapurimA jAva paDisuNettA khippAmeva sarisayaM sarittayaM jAva sadAti' tataHkhalu te kauTumbikapuruSAH yAvat vinayena jamAle kSatriyakumArasya piturAdezaM pratizrutya kSipameva zIghrAtizIghnameva sadRzaM sarakavacaM yAvat sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopetam ekAbharaNavasanagRhItaniryogaM kauTuMmbikavarataruNasahasra zabdayanti / 'taeNaM te koDaM. biyapurisA jamAlissa khattiyakumArasta piuNA koDaMviyapurisehiM sadAviyA samANA haTTatuTThA pahAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA' tataHstralu te kauTumbikapuruSAH jamAleH kSatriyakumArasya pitrA kauTumbikapuruSaiH zabdayitA antara na ho, jinake lAvaNya, rUpa, yauvana evaM pAlakhIko vahana karane AdirUpa guNa eka jaile hoM aura eka jaise jinake AbharaNa aura vastrAdi ho / 'taeNaM te koDubiyapurisA jAva paDisuttA khippAmeva sarisayaM sarittayaM jAva saddAveMti' isa prakArase apane svAmIke kathanako sunakara aura use baDe vinayake sAtha svIkAra kara una AjJAkArI sevakoMne zIghrAti zIghra hI eka samAna dikhAI denevAle samAna tvacAvAle yAvat samAna umaravAle, samAna lAvaNya, rUpa, yauvana evaM guNoMvAle samAna AbharaNavAle aura samAna vastroMvAle 1000 zreSTha yuvA puruSoM ko bulAyA 'taeNaM te koDaMbiyapurisA jamAlissa khattiyakumArasta piuNA koDu biyapurisehiM sahAviyA samANA hatuTThA vhAyA kayabalikammA, kayakouyamaMgalapAyacchittA'kSatripakumAra jamAlike pitA dvArA una sevane guNa (pAlakhIne vahana karavAnA sAmarthya rUpa guNa) eka sarakhAM hoya, tathA samare se sa25i qwo bhane maalro| dhAraNa yo DAya. " taeNa' te koDubiyapurisA jAva pADesuNettA khipAmeva sarisayaM sarittaya' jAva sahAve ti" potAnA svAmInI mA prA2nI mAjJA sanI tamane ghara harSa ane saMtoSa thayA. temaNe vinayapUrvaka temanI AjJA mAthe caDAvI. ghaNI ja jhaDapathI teo samAna dekhAvanA, samAna tvacAvALA, samAna umaranA, samAna lAvaNya, rUpa, yauvana ane guNasaMpanna, samAna vastro ane AbharaNethI yukta 1000 zreSTha yuvAna AjJAkArI puruSone bolAvI lAvyA. jamAlInA pitA pAse AvatAM pahelAM te sahasra yuvAnee karyuM te sUtrakAra prakaTa kare che __ " taraNa te koDubiyapurisA jamAlissa khattiyakumArarasa piuNA koDubiyapurisehi sadAviyA samANA hadvatudvA vhAyA kayavanikammA, kayakouyamaMgala. pAyattiA" nyAre rela pitA pAtAnA mAjJArI sevAne mahIne zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI AhUtAH sanaH iSTatuSTAH harSatopasamanvitAH snAtAH kRtabalikarmANaH kAkebhyo dattAlabhAgAH kRtakautukamaGgalaprAyazcittAH, 'egAbharaNavasaNagahiyanijjoyAjeNeva jamAlipta khattiyakumArassa piyA teNeva uvAgacchaMti' ekAmaraNavasanagRhItaniryogAH ekaH ekasadRzaH AbhaNavasanalakSaNo gRhIto niyogaH AbharaNAdirUpaH samUho yaiste tathA, yatraica jamAleH kSatriyakumArasya pitA AsIt satraiva Agacchanti, ' AgacchittA karayala jAya vaddhAvettA evaM vayAsI'-upAgatya karatala yAvat zirasAvarta mastake aJjaliM kutvA jayena vijayena barddhayitvA evaM vakSyamAgapakAreNa AdiSuH kathitavantaH 'saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM amhehi karaNijja' bho devAnupiyA ! saMdizantu AjJApayantu khalu yat asmAbhiH karakoMko bhejakara bulAye gaye ve 1000 hajAra zreSTha yuvA puruSa baDe khuza hue evaM AnaMdacitta hue. unhoMne usI samaya snAna kiyA, balikama kiyA, kautuka evaM maMgalarUpa prAyazcitta kiyA vAyasAdi ko annAdi bhAga dene rUpa valikarma kiyA 'egAbharaNagahinijjoyA, jeNeva jamAlissa khattiyakumArassa piyA teNeva uvAgacchaMti' aura samAna AbharaNa evaM vastrAdi samUhase susajjita hokara apane 2 sthAnase cala diye calakara ve vahAM Aye ki jahAM para kSatriyakumAra jamAlikA pitA thA ' uvAgacchittA karayala jAva vaddhAvettA evaM vayAsI' vahAM Akarake unhoMne donoM hAtha jor3akara natamastaka ho use vinayake sAtha namaskAra kiyA aura jaya vijaya zabdase use vadhAye vadhAkara phira unhoMne aisA pUchA 'saMdisaMtuNaM devANupiyA! je amhehiM karaNijja' te zreSTha, 1000 yuvAnone bolAvyA, tyAre temane (te 1000 yuvAna ne) AnaMda thaze ane saMtoSa thaye. temaNe pulakita hRdaye e ja samaye snAna karyuM, balikarma patAvyuM ane kautuka maMgala rUpa prAyazcitta paNa karyuM. "egAbharaNAhiyanijjoyA, jege jamAlisa khattiyakumArasa piyA teNeva AgacchaMti " mana me samA po mane sa25i AbhUSAthI vibhU. Sita thaIne temAM kSatriyakumAra jamAlInA pitA pAse AvI pahecyA. " uvAgacchittA karayala jAva vaddhAvettA evaM vayAsI" tyA mAvAna tamaNe mana hAtha joDIne tathA mastaka nIce namAvIne temane namaskAra karyA ane jaya hi, vijaya he " evA zabdothI temane vadhAvyA, ane vadhAvIne A pramANe 57yu-" saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM amhehiM karaNijja" u vAnupriya / pharamAve zI AjJA che ? zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikAThIkA za09103309 jamAle-kSAnirUpaNam 543 NIyaM vartate ?' 'taeNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA taM koDu viyavarataruNasahassaMpi evaM vayAsI'-tataH khalu tasya jamAle kSatriyakumArasya pitA taM kauTumbikavarataruNasahanamapi evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt-'tunbheNaM devAgupiyA ! hAyA kayavali kampA jAva gahiyanijjogA jamAlissa khattiya. kumArassa sIyaM parivahai ? ' bho devAnupriyAH ! yUyaM khalu snAtAH santaH kRtaH balikarmANo yAvat kRtakautukamaGgalaprAyazcittAH ekAbharaNavasanagRhIta niryogAH jamAle kSatriyakumArasya zibikAM parivahata ? ' 'taeNaM te koDubiyapurisA jamAlissa khattiyakumArassa jAva paDisuNettA hAyA jAva gahiyanijjogo jamAlissa khattiyakumArassa sIyaM parivahati' tataHkhalu te kauTumbikapuruSAH jamAleH kSatriyakumArassa yAvat piturupayuktAmAjJApta ' pratizrutya samyagAkarNya he devAnupriya ! Apa hame AjJA de ki hama kyA kAma kareM? 'taeNaM se jamAlisa khattiyakumArassa piyA taM koDubiyavarataruNasahassaM pi evaM vayAsI' isake bAda kSatriyakumAra jamAlike pitAne una zreSTha yuvA kauTumpika puruSoMse jo ki saMkhyA 1000 eka ijAra the aisA kahA'tumbheNaM devANuppiyA! vhAyA kayabali kammA jAva gahiyanijjoyA jamAlissa khattiyakumArassa sIyaM parivahaha ' he devAnupriyo ! snAta hue kRta balikarmavAle hura evaM yAvat-kRta kautuka maMgala prAyacchitta. vAle hue, ekAbharaNa vasanagRhIta hue tuma loga kSatriyakumAra jamAlikI pAlakhIko vahana karo. 'taeNaM te koDAMbiya purisA jamAlissa khattiya. kumArassa jAva paDisuNettA pahAyA jAva gahiyanijjogo jamAlissa khattiyakumArasta sIyaM parivahaMti' kSatriyakumAra jamAlike yAvat pitAkI isa uparyukta AjJAko svIkAra karake una zreSTha 1000 sevaka "tapaNaM se jamAlisma khattiyakumArassa piyA ta koDubiyavarataruNasaharasaM pi evaM yayAsI " tyA2 mA kSatriya mA2 mAelu pitA te sasa HIN yupAna sevAne bhA pramANe dhu-" tumbheNaM devANuppiyA ! vhAyA kayavalikammA jAva gahiyanijjoyA jamAlissa khattiyakumArassa sIyaM parivahaha" he devAnupriye! snAna, balikarma, ane kautuka maMgala prAyazcitta karIne tathA eka sarakhAM vastro ane AbhUSaNe dhAraNa karIne AvelA tame loke kSatriya zubhAra mAhInI pAvabhIna paDana 431, " taraNaM te koDubiyapurimA jamAlissa jAva paDisuNettA hAyA jAva gahiyanijjogo jamAlissa khattiyakumArarasa mIyaM parivahati " snAna, masima bhane jItu ma 35 prAyazcitta patApAta zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 bhagavatI snAtAH santo yAvat kRtavalikarmANaH kRtakautukamaGgalaprAyazcittAH ekAbharaNavanagRhItaniyegAH jamAleH kSatriyakumArasya zivikAM parivahanti / taraNaM tassa jamAlisa khattiyakumArasta purisasahassavAhiNI sIyaM durUsta samA Nassa tapamayAe ime aTTamaMgalagA purao ahANuputrIe saMpaTTiyA ' - tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya puruSasahasravAdyAM zivikAm ArUDhasya sataH purataH tatprathamatayA teSAM vivakSitAnAM madhye prathamatayA sarva prathamam imAni vakSyamANAni aSTaSTamaGgalakAni aTa mAlyavastUni yathAnupUrvyA yathAkrama saMprasthitAni gantuM pravRttAni ' taM jahA- sotthiya siribacchanA va dappaNA' tadyathA-svastikam, zrIvatsaH yAvat nandyAvartam, varddhamAnakam bhadrAsanam kalazo, matsya citram darpaNaH / tayANaM taraM punnakalasabhiMgAraM jahA ubanAie jAva gagaNatalamaNulihaMtI purao ahANupuccIe yuvA puruSoMne jo snAta aura kRtabalikarmA the, evaM kRta, kautuka maMgalavAle the, tathA samAna AbharaNa dhAraNa karane vAle aura basanavAle the, una sahasrajanoMne jamAli kSatriya kumArakI pAlakhIko uThA liyA ' taNaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta purisasahasvAhiNI sIyaM durudassa samANassa tappaDhamayAe ime aTTha maMgalagA purao ahAgupuccIe saMpaTTiyA puruSa sahasravAhinI pAlakhI para AruDha hue usa kSatriyakumAra jamAlike pAlakhI Age sabase pahile ye ATha maMgala dravya yathAkrama saMpasthita hue- ' taM jahA ' jaisesotthiyasirivaccha jAva dapaNA ' svastika, 1 zrI vatsa 2, nandikAvarta 3, varddhamAnaka 4, bhadrAsana, kalaza, citra kI macchaliyA~, darpaNa 8, 'tANataraM caNaM punnakalasabhiMgAraM jahA uvavAhae jAva gagaNa tathA eka sarakhAM vastrAbhUSaze. dhAraNa karIne AvedyA samAna dekhAva, samAna umara AdithI yukta te zreSTha 1000 yuvAnAe vinayapUrvaka temanI AjJAnA svIkAra karIne kSatriyakumAra jamAlInI pAlakhI upADI lIdhI, 97 "tapaNaM tassa jamAlista khattiyakumArasva purisahasvavAhiNI sIyaM durUDharama samANasya tapaDhamayAe ime adRTTha maMgaLagA purao ahANuputrIe saMpaTTiyA sahasra puruSe! vaDe vahuna karAtI kSatriyakumAra jamAlInI te pAlakhInI AgaLa sauthI pahelAM nIce pramANe ATha maMgala dravyA anukrame cAlavA lAgyA eTale ke te ATha drabyAne hAthamAM laine temane vahana karanArA mANase cAlavA sAgyA. jahA " te AI maMgadravyAnAM nAbha - " sotthiya siviccha jIva dappaNA " (1) svasti, (svasti vizeSa ) (2) zrI vatsa (3) nandivarta (bheDa amarano svasti ) (4) varddhamAna, (5) bhadrAsana, (9) 4za (7) citranI surachI, (8) harSa, " tayANaMtaraM ca NaM punakalasabhiMgAra jahA unavAie 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - -- prameyacandrikAThIkA NOR 3033 sU010 jamAledIkSAnirUpaNam 555 saMpaTiyA ' tadanantaraM ca khalu pUrNakalazabhRGgArajalavaripUrNAH kalazAH bhRGgArAca saMprasthitA' ityagreNAnvayAyayaupapAtike yAvat gaganatalamanulikhantI purato yathA'nupUrdhyA saMpasthitA' tathA divyAca chatrapatAkA sacAmarA darzanaracitA lokadarzanIyA, vAto. ghRtavijayavaijayantI cocchritA atyuccatayA gaganatalamanulikhantIva purato'gre yathAnupUrvyA kramazaH saMpasthitA eSAmarthaH aupapAtike ekonapazcAzattamamUtre matkRtapIyUSavarSiNI TokAyAmavalokanIya iti, evaM jahA ucAie taheva bhANi. yavvaM AloyaM vA karemANA jayajaya sadaMca pauMjamANA purao ahANupubIe saMpaTThiyA' evaM pUrvoktarItyA yathA aupapAtike bhaNitaM tathaiva bhaNitavyaM vaktavyaM talamaNulihaMtI purao ahANupubbIe saMpaTThiyA ' isake bAda jalase paripUrNa kalaza, aura jhArI ye dravyacale, aisA "saMprasthita " ye sava Age 2 calate the, gaganatala ko sparza karanevAlI dhvajAe~ thIM -aupapAtikasUtra meM yaha varNana " gagagatala maNulihaMtI purao ahANupubboe saMpaSTiyA / isa sUtra pATha taka kiyA gayA hai-isa sUtra pAThase pahilekA pATha isa prakArase hai-"divyA ca chatrapatAkA sacAmarA darzanaracitA loka darzanIyA vAto. dhUtavijayavaijayantIcocchitA atyuccatayA" ina padoMkA arthaaupapAtika sUtra meM 49 ve sUtrakI pIyUSavarSiNI TIkAmeM kiyA gayA hai, so vahAMse dekha lenA cAhiye / ' evaM jahA uvavAie taheva bhANiyavvaM jAva AloyaM vA karemANA jayajayasaiMca paujamAgA purao ahA. NupuvvIe saMpaDiyA' isa taraha jaisA varNana isa viSayakA aupapAtika jAva gagaNatalamaNulihatI purao ahANuputrIe saMpaTThiyA " tyA2 mA thI paripUrNa kalaza ane jhArI cAlavA lAgyA. A vana aupapAtika sUtramAM " gagaNatalamaNulihatI purao ahANupuvIra saMpaviyA " mA suutr5|5-tnaa sUtrapATha dvArA karavAmAM Avela che. A sUtrapAThanI AgaLane sUtrapATha A pramANe cha-" divyAca chatrapatAkA savAmarA darzana racitA loka darzanIyA vAto tavijayavaijayantI cocchritA atyuccatayA" sUtrane ma mopati: sUtranA 49 mAM sUtranI pIyUSavarSiNI TIkAmAM ApavAmAM Avela che, te jijJAsumA ta ma tyAthI dAMyI sau. " evaM jahA uvavAie taheva bhANi. yavyaM jAva AloyaM vA karemANA jayajayapadaM ca pajamANA purao ahANupuvIe saMpar3hiyA" pramANu pana au55Ati sUmA 421/mA mAvenu cha, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIne yAvat AlokaMca kurvANA jayajaya zabdaMva prayuJAnAH purato yathAnupUrvyA sNpsthitaaH| tathAhi-tadanantaraMca khalu baiDUyadIpyamAnavimaladaNDam pralambakoraNTamAlyadAmopazobhitam candramaNDalanibhaM samucchritam vimala pAtapatram pravaraM siMhAsanamvaramaNiratnapAdapITham, svapAdukAyugaptamAyuktaM bahukiGkarakamakarapuruSapAdAta parikSiptam purato yathAnupUrvyA saMmasthitam , tadantaraM ca khalu bahavo yaSTigrAhiNaH kuntagrAhiNaH, cAmaragrAhiNaH, pArAgrAhiNaH, cApagrAhiNaH pustakagrAhiNaH phalakagrAhiNaH pIThagrAhiNaH, vIgAgrAhiNaH, kuMta pagrAhiNaH, haDapphagrAhiNaH, tAmbUlAdi bhAnanagrAhiNaH purato yathAnupUyA saMpasthitAH, tadanantaraMca khalu bahavo daNDino muNDinH, zikhaNDinaH, jaTinaH, picchinA, hAsa karAH, DamarukakarAH, DamarakarAvA, sUtra meM 'AloyaM thA karebhANA jaya jaya sadaMca pajamANA ahANupuThavIe saMpaTTiyA' isa sUtra pATha taka kiyA gayA hai, vaisAhI varNana yahAM para bhI kara lenA caahiye| isase pahilekA varNana isa prakArase hai-" tadanantaraM ca khalu vaiDUryadIpyamAnavimalaiNDam, pralambakoraNTamAlyadAmopazobhitam , candramaNDalanibhaM, samucchritam , vimalamAtapatram , pravara sihAsanam , vararatnapAdapITham , svapAdukAyugasamAyuktaM, bahu kiMkarakameMkarapuruSapAdAnaparikSiptam , purato yathAnupUryA saMprasthitam, tadanantaraM ca khalu bahavo yaSTigrAhiNaH, kuntagrAhiNaH, cAmaragrAhiNaH, pAzagrAhiNaH, cApagrAhiNaH pustakamAhiNaH, phalakagrAhiNaH, pIThagrAhiNaH, vINAgrAhiNaH kutupagrAhiNaH, haDappagrAhiNaH, tAmbUlAdibhAjanagrAhiNaH, purato yathAnupUla saMsthitAH, tadanantaraM ca khalu bahavo daNDino, mu. NDinaH, zikhaNDinaH, jaTina:, picchinaH, hAsakarAH, DamarukakarAH, Damarate 1- A! 55 " AloyaM vA karemANA jayajaya sadaM ca paJjamANA purao bhadANupuThavIe saMpadviyA ! suutr5|4 5nta aDa 429. 'jAva' 54 dvArA je AgaLanuM varNana grahaNa karavAmAM Avela che te nIce pramANe samajavuM " tadanantaraca khalu vaiDUrya dIpamAnavimaladaNDa pralambakoraNTamAlyadAmopazobhitam candramaNDalanimaM, samucchritam , vimalamAtapatram , prArasiMhAsanam , vararatnapAdapITham svapAdukAmugasamAyuktam , bahu ki karakarma karapuruSapAdAtaparikSiptam, purato yathA nupUrvyA saMprasthitam tadanantaraM ca khalu bahavo yaSTimAhiNaH, kuntagrAhiNaH, cAmaraprAhiNaH, pAzamAhiNaH, cApagrAhiNaH, pustakagrAhiNaH, pI ugrAhiNaH, vINAgrAhiNaH, kutupagrAhiNaH, haDappagrAhiNaH, tAmbUlAdibhAjanaprAhiNaH, purato yathAnupUryA saMprasthitAH, tadantara ca khalu bahao daNDino, muNDinaH, zikhaNDinaH jaTinaH, picchinaH hAsakarAH, DamarukakarAH, umarakarA vA, dravakarAH, cATukarAH, vAdakarAH, kandapaMkarAH zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TI0 209 40 33 sU010 jamAle dakSA nirUpaNam 547 , dravakarAH, cATukarAH, vAdakarAH, kandarpakarAH, kaukucyikAH, krIDAkarAya vAdayantazva gAyantazca hasantazca nRtyantaca bhASamANAzca zrAvayantazca rakSantazca AlokaM vA kurvantaH, jayajayazabdaM prayuJjAnAH samuccArayantaH purato yathAnupUrvyA saMsthitAH, eteSAM zabdAnAmartha aupapAtike pUrvArde ekonapaJcAzattamasUtre matkRtAyAM pIyUSaafter TIkAyAm avalokanIya iti, ' tayANaM taraMcaNaM asayaM gayANaM, asayaM turayANaM, asayaM rahANaM, tayAnaMtaraM ca NaM asisanikuMtatomarasUlalauDa bhiDipAla dhaNuvANijjaM pAyattAgIyaM purao saMpaTTiyaM tadantaraMca khalu aSTazataM gajAnAm, aSTazataM turagANAm, aSTazataM rathAnAm, tadanantaraMca khalu asizaktikuntatomarazUlalakuTa bhindipAla dhanuSpANisajjaM pAdAtyanIkaM purataH saMpasthitam, 'tayA taraM caNaM bahave uggA bhogA jahA upacAie jAba mahApurisavagguraparikkhittA karAvA, dravakarAH, cATukarAH, vAdakarAH kandarpakarAH, kaukucyikAH, krIDAkarA, vAdayantazca, goyantazca hasantazca nRtyantazca bhASamANAzra, zrAvayantazca, rakSantazca yaha pATha AloyaM vA karemANA jaya jaya saddaMca parajamANA " isase pahilekA hai / isa pAThakA artha bhI aupapAtika sUtra ke pUrvArdha meM 49 ve sUtrako pIyUpavarSiNI TIkAmeM kiyA gayA hai - so vahIMse dekha lenA caahiye| 'tayAgaMtaraM caNaM asayaM gayANaM, asayaM turayANaM, asayaM rahANaM tayANaMtaraM caNaM asisapti kuMta tomarasUlalauDabhi DipAladhaNupANisajjaM pApattANIyaM purao saMraTThiyaM usake pIche ekasobhATha hAthI ekasoATha ghoDe unake Age Age calane lage ' tayAnaMtaraM ca NaM bahave uggA, bhogA, jahA uvavAhae jAba mahApurisavaragurA parikkhittA jamAlissa kaukuciyakAH, krIDAkarAca vAdayantazca, gAyantazca hasantazca, nRtyantazca bhASanANAzca zrAvayantazca rakSantaca A sUtrapAThane bhAvAtha auSapatika sUtranA pUrvAdha nA 49 mAM sUtranI pIyUSaviSeNI TIkAmAM Apela che, teA jijJAsu pAThakoe te bhAvAtha tyAMthI vAMcI leve. " ? " dd zrI bhagavatI sUtra : 8 " " tayAnaMtara caNaM asayaM gayANaM, aTUsatraM turayANa, aTTamaya rahANa tayAnaMtara' caNaM asisatti kuMta, tomara, sUla, lauDa bhiDivAladhaNupa NisajjaM pAyatANIya purao saMpaTTiya" yA sUtrapAThA artha bhUja sUtrArthamAM adhyA pramANe ja samajave. " tayA Mtara' caNaM barave uggA, bhogA, jahA uvatrAie jAtra mahApurisavaggurA parikkhittaH janaHlisa khAttiyakumAraskha puraoya maggaoya Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstre jamAlimsa khattiyassa purao ya maggo ya pAsao ya ahANupubIe saMpaDiyA' tadantaraM ca khalu bahana: unA ugranAtIyAH bhogAH tadvaMzyAca, AdidevenArakSakatve niyuktAH tenaiva gurutvena vyavahRtAstadvaMzyAzca bhoganAtIyAH yathA-aupapAtike yAvat rAjanyAH Adidevena vayasyatayA vyavahatAH ikSvAkavaH nAbheyavaMzajAH, ikSvAkuvaMzavizeSabhUtAH jJAtAH kauravAH kuruvaMzanAH, kSatriyAH, brAhmaNAH bhaTAyodhA prazAstAra: zAsanakartAraH mallakinaH lecchakinaH lecchakiputrAH ityaadi| eSAmartha aupapAtike aSTatriMzattamamUtre matkRtAyAM pIyUSavarSiNI TIkAyAm ablokniiyH| mahApuruSavAgurAparikSiptAH vAgureva vAgurA sarvataH parivAraNa sAdhAt puruSAzca te vAgurA ca puruSabAgurA mahatI cAsau puruSavAgurA ca mahApuruSavAgurA tayA mahApuruSasamUhena parikSiptAH pariveSTitAH santo jamAle: kSatriyakumArasya puratazca agrataH, mArgatazca pRSThataH, pArzvatazca ubhayabhAgataH saMpra khattiyakumarassa purao ya magAbho ya pAsao ya ahANapulyoe saMpaDiyA' inake bAda aneka ugrajAtIya aneka bhogajAtIya ki jinheM Adidevane ArakSatvake koTavAla kAmameM niyukta kiyA thA aura unhoMne jinheM gurutvarUpase vyavahAra meM liyA thA-aise ugrajAtike vaMzaja puruSa yAvatrAjanya-Adideva dvArA mitrarUpase mAne gaye puruSa, ikSvAku-nAbhirAjA ke vaMzaja puruSa, jJAta-ikSvAku vaMzavizeSameM utpanna hue puruSa. kauravakuruvaMzameM natpanna hue puruSa, kSatriya, brAhmaNa, bhaTa yodhA evaM prazAstAzAsana karanevAle mallakI aura leccha kI putra-ityAdi ve aneka puruboke samUhase ghire hue kSatriyakumAra jamAlike AgepIche evaM AjU. pAsaoya ahaNuputrIe saMpaDiyA" yA2 mA bhane aM14 ane mana gajAtIya ke jemane Adi deve rakSaNanA kAryane mATe niyukta karyA hatA ane temaNe jemane gata rUpe vyavahAramAM lIdhA hatA evA ugrajAtinA puruSa cAlatA hatA. A rIte ugrajAtinA ane bhega jAtinA puru, ane rAjAo Adideva dvArA vayasvarUpe sarakhI uMmaravALA mAnavAmAM AvelA puruSe, IrAku-nAbhi rAjAnA vaMzaja puruSa, jJAta-IkvAku vaMza vizeSa mAM utpanna thayelA puruSa, kaurava-kuru vaMzamAM utpanna thayela puruSa, kSatriya, brAhmaNa dvAe ane prazAstA ( zAsana calAvanArA malakI ane lecchakIputra ityAdine samUDathI jenI AgaLa, pAchaLa ane bAjuomAM vIMTaLAyeluM che e te kSatriyakumAra jamAlI AgaLa 5dhyA (tanI pAsamI mA samUthI dhe||2 mA yaral) " tayANa taraca zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyavandrikA To za01 u 033 sU010 jamAle dIkSAnirUpaNam 549 sthitAH prasthAnaM kRtavantaH ' tayANaMtaraM ca NaM bahave rAIsaratalabaranAva satthavAhappabhiio saMpaTTiyA' tadanantaraM ca khalu bahavaH rAjezvara talavarayAvada-mADambikakauTumbikebhya zreSThi senApati sArthavAhaprabhRtayaH purataH sNpsthitaaH| 'taeNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA pahAe kayavalikamme jAva vibhUsie hathikhaMdhavaragae' tataH khalu tasya jamAle kSatriyakumArasya pitA snAtaH kRtabalikarmA yAvat kRtakautuka vAjUmeM cale / ' tayANaMtaraM ca NaM rAIsara talavara jAva satthavAhapabhiio purao saMpaDhio' inake bAda aneka rAjA, Izvara, talavara yAvat sArthavAha Adi Age Age cale yahAM yAvat padase "mADambika kauTumbika, ibhya, zreSThI, senApati ina padoMkA grahaNa huA hai| " mahApurisa vaggurA" meM jo vAgurA pada AyA hai, vaha samUha arthameM AyA hai, vaise parantu yahAM jo vAggurApada likhA gayA hai, vaha saba orase parivAra rUpase grahaNa kiyA hai " mahApurisavAgurA " mahA samUha meM jo " mahA" zabda AyA hai, vaha "vAgurA" ke vizeSaNa rUpameM AyA hai 'taeNaM se jamAlista khattiyakumArassa piyA pahAe kayaralikamme jAba vibhUsie, hatthi khaMdhavaragae' isake bAda kSatriyakumAra jamAlikA pitA apane putrake pIche 2 calA, calaneke pahile isane acchI tarahase snAna kiyA thA, palikarma-bAyasa Adibahave rAIsara, talapara jAna satthavAhappabhiio purao saMpaTTio" tyA2 5.6 bhane / zvara ( yu12||4) 32 ( bhAMjali, me!) tathA sAtha vAha paryantanA leke pAlakhInI AgaLa cAlatA hatA. ahIM sArthavAhanI 57 mA " jAva" 54thI "mAvi, mi, kya, zreSThI bhane senApati " mI pAya aY 42rAyA cha. " mahApurisaragurA" sUtrAMnI sAre "vAgurA" phne| prayoga thayeche te saDanA a bhA thye| cha, 52ntu saga pAna samadhanI viyA2 2i " mahApurisavaragurA" mero " puruSAMnA mA sabhU" matha sabha4, sane 'bha' 54 samUnA vizeSaNa rUpe vaparAyuM che ema samajavuM " taeNaM se jamAlisa khatti yakumArassa piyA hAe, kayabalikamme jAva vibhUsie, hathikhaMcavaragara" 2 mA kSatriyakumAra mAsInA pitA 55 zreSTha gajarAjanI pIDa para savAra thaIne tenI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgyA. hAthI para savAra thatAM pahelAM temaNe snAna, balikama, kautuka maMgala rUpa zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtra , maGgalaprAyazcittaH suvarNamayIlaGkAramAlyadAmnA vibhUSitaH san hastiskandhavaragataH mattamataGgajazreSTha pRSThArUDhaH 'saphoreMTa malladAmegaM chateNaM parijjamANeNaM' koreNTamAlyadAmnA koreNTanAmaka puSpamAlyadAmasahitena chatreNa triyamANena upalakSitaH 'seyavaracAmarAhiM udhumANe ucyamANe' zvetavara cAmarAbhyAm udbhUyamAna uhUyamAnaH paunaHpunyena vIjyamAnaH 'hayagaya rahapavara johaka liyAe ' hava ganarathamavarodha kalitayA - ahastibhaTa saMyuktayA ' cAuraMgiNIe seNAe saddhi saMparivuDe // cAturaMgiNyA senayA sArddham saMparivRtaH saMveSTitaH 'mahayA bhaDavaDagara jAtra parivivate jamAlisa khattiyakumArassa piTTao pimo aNu gaccha ' mahatA bhaTacaTakareNa sainikasamUhena yAvat parikSiptaH parikoMke liye annakA vibhAga kriyA thA, aura duHsvapna Adike vinAzake liye kautuka evaM maMgalarUpa prAyazcitta bhI kiyA thA, calate samaya isa alpabhAravAle kImatI suvarNake alaMkAroMko pahirA, mAlAoMse apaneko vibhUSita kiyA. yaha zreSTha gajarAja para savAra thA. ' sakore damalladAmeNa chattaNaM gharijjamANeNaM' isake Upara bhI usa samaya koraMTa ke puSpoM kI mAlAse virAjita chatra tanA huA thA 'seyavara cAmarAhi udghutramANe2 ' sundara zubhra cAmara isake Upara Dhore jA rahe the 'parapacara jo kaliyAe' ghoDA, hAthI, ratha evaM baDe 2 subhaTa yodhAoMse yukta 'cAuraMgiNIe senAe saddhiM saMparibuDe' caturaMgiNI senAse yaha ghirA huA thA, 'mahaghA bhaDacaDagara jAva parikkhitte ' sAthameM baDe 2 aura bhI vIra yodhAoM kA samUha cala rahA thA ' jamAlimsa khayikumArassa piTThao 2 aNugaccha " isa tarahake ThAThAdase 6 550 prAyazcitta Adi patAvIne suMdara vasro ane vajanamAM halakAM paO ati mUlyavAna AbhUSAthI zarIrane vibhUSita karyuM hatuM. sakore TamaladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM " uttama rAnI thI para AruDha thayelA mAjhInA pitA para kAraTa puSponI mAlAethI yukta chatra dhAraNa karavAmAM AvyuM hatuM ane seyabaracAmarAhi uSdhuvva mANe 2 " zreSTha, sapheda cAmarA vaDe temane vAyu Dhera vAmAM AvatA hateA, " hayagayarahapavarajohaka liyAe " ghoDA, hAthI, 2tha ane zreSTha ceddhAethI yukta " cAuraMgiNIe seNae saddhi saMparivuDe " yaturaMgI senAthI teo vIMTaLAyelA hatA. mahayA bhaDavara jAva parikkhitte " vajI tebhanI sAthai jIla vIra yoddhAno samUha pazu yAsato to " jamAlipsa khantiyakumArassa piTuora aNugacchai A pramANe puratI sajAvaTa sAthe kSatriya kumAra jamAlInA pitA tenI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgyA. 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 zd 66 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sheefont TIkA za09 30 33 sU010 jama ledakSAnirUpaNam 551 " hRtaH san jamAleH kSatriyakumArasya pRSThataH anugacchati, 'tapaNaM tamsa jamAlissa khattiyakumArassa purao mahaM osA, AsavarA, ubhao pAsi NAgA NAgavarA piTuo rahA rahasaMgelI' tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya purato'grato mahAntaH azvAH mahAzvAH, te va azvavarAH azvAnAM madhye varAH zreSThAH, azvavArAH itivA azvArUDhapuruSA iti tadarthaH, ubhayataH pArzva ubhayoH pArzvayoH nAgA hastinaH, nAgarA hastinAM pradhAnAH pRSThato rathAH, rathasaMgellI sthasamudAyaH anugacchati / ' taraNaM se jamAlI khattiyakumAre abhuyabhiMgAre parigaddiyatAliyaMTe Usaviyaseyachatte' tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH abhyudgatabhRGgAraH abhyudrataH abhimukhasthApito bhRGgAro jalapAtravizeSo yasya sa tathA parigRhItatAlahantaH parigRhItaM tAlantaM tAlavyajanaM yaM bhavi sa tathA ucchritazvetacchatraH ucchritam upari prasAritaM zvetacchatraM yasya saM tathA, 'payIiyase yacAmaravAlabIjie sabbiDIe jAva NAditaraveNaM' pravIjitA uddhRtA zvetacAmaravAlAnAM sajjita hokara kSatriyakumAra jamAlikA pitA apane putrake pIche 2 calA. 'tapaNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa purao mahaM AsA, AsavarA, ubhao pAsi nAgANA gavarA piTThao rahAraha saMgelI' kSatriyakumAra jamAlike Age baDe 2 zreSTa ghoDe cala rahe the, donoM tarapha baDe hAthI cala rahe the. pIche ratha evaM rathasamudAya cala rahA thA ' taraNaM se jamAlI khattiyakamAre abhuggayabhiMgAre parigahiyatAliyaMTe Usaviyaseyachatte pavIya seya cAmaravAlavIyANie ' jisake samakSa bhRGgArajalapAtra vizeSa upasthita hai, tAlavRnta jisake prati liyA huA hai, zvatachatra jisake Upara tanA huA hai, zveta cAmara jisake Upara Dhore jA rahe haiM aisA vaha kSatriyakumAra jamAli ' savviDDIe jAva NAditaraveNaM' " taraNaM tassa jamAliskha khattiyakumArasta purao maha' AsA, AmravarA, ubhabho pAkhi' jAgA nAgavarA piTThao rahA rahasaMgelI" kSatrikumAra bhAsInI AgaNa zreSTha ghoddaaAnA mATe samUha cAlatA hatA, manne paDakhe meTA meTA gajarAjo cAlatA hatA ane tenI pAcha ratha bhane rathasamudAya yAsato to " taraNaM se jamAlI khattiyakumAre abbhugayabhiMgAre parigahiyatAliyaMTe Unaviya seyachate pavIiya seyacAmaravAlavIyaNie " nenI pAse zrRMgAra (pAtra vizeSa ) bhAnUha hai, benI pAse paMkhAdhArI tAla%0nta ( paMkhA, vIMjhaNeA ) laine UbhA che, jenA mastaka para zveta chatra dhAraNa karAyeluM che ane zveta cAmaro vaDe jene vAyu DhAravAmAM bhAvI rahyo che, mevA te kSatriyakumAra bhAsI "savvidIe jAva NAditaraveNaM" arthAt potAnI saghaLI rAjaya RddhithI, juI " samasta vA "" zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARE 552 bhagavatIsare dhyajanikAyaM prati sa pravIjitazveta cAmaravAlavyajanikaH, athavA pravIjite zvetacAmare bAlavyAnikeca yaM prati sa tathA, sarvavaryA sarvA RddhiH sarvaddhiH, tayA yAvat nAditaraveNa, tathAhi-sarvadyutyA sarvatralena sarva samudayena sarvAdareNa sarva vibhUtyA sarvavibhUSayA sarvasaMbhrameNa sarva puSyagandhamAlyAlaGkAreNa sarvatruTitazabdasaMninAdena mahatyA RdayA mahatyA dhutyA mahatA balena mahatA samudAyena mahatA varatruTitayamakasamakavAditena zaGkhapaNavapaTaha bherIjhallarIkharamukhI huDukamurajamRdaGga dundubhi nighoMga-nAdina-raveNa-varatruTitAdInAM dundubhiparyantAnAM vAditrANAM niveoSaH zabdaH tasya nAditaraveNa pratidhvaninA saha eSAM vistarato'rtha auSapAtike dvizciAzattara (52) sUtre manapIyUSavarSiNI TIkAyAm aAlokanIyaH, ' khatti yakuMDaggAmassa nayarassa majjhaM majhega, jeNeva mAhaNakuMDaarthAt apanI samasta rAjyaRddhise, "sabajuIe" samasta vastra aura AbharaNoMkI prabhAse "savayaleNaM" apanI samasta senAoMse "sava samudaeNaM" apane samasta parijanoMse "savvAdareNaM" AdarasatkAra rUpa sabhI prayatnoMse "samvavibhUIra" apane samasta aizvarya se "sayavibhUsAe" sabhI prakAra ke vastrAbharaNa ko zobhAse "savvasaM nameNaM" bhakti janita atyadhika utsukanAse "saca-pupaka-gaMdha-mallAlaMkAreNa" saya tarahake puSpoM se sabhI prakAra ke gandha dravyoM se sabhI prakArakI mAlAoM se evaM saba taraha ke alaMkAroM se "sayatuDiya-psaha-saNiNAeNe" sabhI prakAra ke vAditroM kI madhura dhvani se yukta huvA 'khattiya kuMDaggAmanaparasta majjha majjheNaM-jeNeva mAhaNakuMDa. ggAme nagare jeNeva bahusAla e ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArestha gamaNAe' kSatriya kuNDagrAma nagarake bIcase hokara tathA mAbhUSazAnA prabhAva 43 " savvabaleNaM " pAtAnA samasta senAzAha, "mayasamadaeNa" yAtanA samasta parijanI 1: " savvAdareNa" mAhara sA2 35 sA prayatna 43, "sabavibhaIe" potanA samarata azya 43, " savvavibhUsAe" tamAma pradhAna pakhAlArAnI zamA 43, "sadhasaMbhameNaM " arnita satyAta utsutA 1, "sabba-puppha-gaMdha-malllA . laMkAreNa" saba 42 yo 43 sa 512 // 5 dravye 14 sarva mAranI bhA 43 sane yA prA2na 2012 / 43 " sacatuDiyasaha-saNNiNAeNaM " 55 prAnA patrAnA madhu2 pani yuta thAna "khattiyakuMDaggAmanayarasta majja' majjheNaM-jeNeva mAhaNakuMDa. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA 29 7033 sU010 jamAledIkSAnirUpaNam 553 ggAme nayare, jeNeva bahusAlae cehae jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gamagAe' kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena nirgatya yatraiva brAhmaNakuNDagrAma nagaraM yatraiva bahuzAlakaM caityaM, yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH AsIt, tatraiva tasminneva sthAne gamanAya gantum prAdhArayat prasthitavAn gantuM pravRtta ityarthaH // sU0 10 // mUlam-" taeNaM tasta jamAlissa khattiyakumArassa khattiyakuMDaggAmassa nayarasta majjhaM majjheNaM niggacchamANassa siMghADagatiyaca ukajAba pahesu vahAM atyatthiyA jahA uvavAie jAva abhinaMdaMtA ya abhitthugaMtA ya evaM vayAsI jaya jaya gaMdA ! dhammeNaM, jaya jaya gaMdA ! taveNaM, jaya jaya gaMdA ! bhadaMte abhaggehiM gANadaMsaNacarittamuttamehi ajiyAiM jiNAhi, nikalA aura nikala kara jahAM brAhmaNa kuNDagrAma nagara, jahAM pahuzAlaka udyAna aura usameM bhI jahA~ zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the usa ora calA, sarva Rddhise lekara dundubhi paryanta takake pAThakA artha vistArapUrvaka aupapAtika sUtra ke 52 ce sUtrakI TIkAmeM kiyA gayA hai, ataH vahAM dekha lenA cAhiye 'varatruTitayamakasamaka prabAditena ' Adi sUtra pAThakA artha isaprakArase hai-zreSTha truTitoMke (bAMjoMke) sAtha eka sAthameM zaMkha, paNava, ( Dhola vizeSa) paTaha, bherI, jhallarI, jhAlara, kharamuhI, vAdya vi. huDukka muraja, mRdaGga, aura dundubhi saba bAje bajAye jA rahe the, so inakI nAdita rava-pratidhvani ho rahI thii||suu.10|| gAme nayare jeNeva bahusAlae ceie jeNetra samage bhagavaM mahAvIre teNeva pahAretya gamaNAe" kSatriya yAma nAnI 21 12 12ye dhana, prANAma naga. ranA bahuzAlaka udyAna ke jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjatA hatA, tyAM javA nIkaLe. sarva RddhithI laIne dubhi paryantanA sUtrapAThano artha papAtika sUtranA para mAM sUtranI TIkAmAM vistArathI Apela che, te tyAMthI pAMyA sevA. "varaTitayamakasamakapravAditena " mAha sUtrapAThana sApAya A pramANe che- zreSTha truTitenI sAthe sAthe zaMkha, paNava, paTaha, bherI, jhAlara marabhumI, hu, mu24, bhRga, mane dundumi anti odi mane te pAni ne pratidhvani saMbhaLAte hate. che sU. 10 che bha-70 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 bhagavatIsUtre iMdiyAI, jiyaM ca pAlehi, samaNadhamma jiyavigyo'vi ya vasAhi taM deva ! siddhimajhe, NihaNAhi ya rAgadosamalle, taveNa dhitidhaNiyabaddhakacche madAhi aTTakammasattU jhANeNaM uttameNaM sukkeNaM appamatto harAhi ArAhaNapaDAgaMca dhIra ! talokaraMgamajjhe pAvaya vitimiramaNuttaraM kevalaM ca gANaM gacchaya mokkhaM paraM padaM jiNavarovadiTreNaM siddhimaggeNaM akuDileNaM haMtA parosahacamUM abhibhaviyagAmakaMTakovasaggANaM dhamme te avigdhamatthuttikaTTha abhinaMdatiya, abhithuNatiya ! taeNaM se jamAlI khattiyakumAre nayaNamAlA sahassehiM picchinjamANe picchijjamANe evaM jahA uvavAie kUNio jAva Niggacchai, NiggacchittA jeNeva mAhagakuMDaggAme nayare jeNeva bahusAlae ceie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA chattAdIe titthagarAtisae pAsai, pAsittA purisasahassavAhiNI sIyaM Thavei, ThavettA purisasahassavAhiNIo sIyAo paccoruhaha / taeNaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro purao kAuM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA evaM vayAsI--evaM khallu bhaMte ! jamAlI khattiyakumAre amhaM ege putte iTTe kaMte jAva kimaMgapuNa pAsaNayAe / se jahA nAmae--uppalei vA, paumei vA, jAva paumasahastapattei vA, paMke jAe jale saMvuDDe, govalippar3a, paMkaraeNaM Novalippai, jalaraeNaM, evAmeva, jamAlIvi khattiyakumAre kAmehiM jAe bhogehi zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prmeycndrikaattii0|093033011 jamAlerdIkSAnirUpaNam soniyama 555 saMvuDDe, govalippar3a, kAmaraeNaM Novalippai, bhogaraeNaM Novalippai, mittaNAiniyagasaNayasaMbaMdhiparijaNeNaM, esa NaM devANuppiyA ! saMsArabhaubigge bhIe jammaNamaraNANaM devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM paJcayai ! taM eyannaM devANuppiyANaM amhe bhikkhaM dalayAmo, paDicchaMtu NaM devANuppiyA ! sIsabhikkhaM // sU0 11 // chAyA-tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya kSatriyakuNDagrAmasya naga. rasya madhyamadhyena nirgacchattaH zaGgATakatrikacatuSka yAvat patheSu bahavaH arthAthikAH yathA aupapAtike yAvat abhinandantazca abhyuttiSThantazca evamavAdiSuH-jaya. jayananda ! dharmeNa, jaya jayananda ! tasA, jaya jayananda ! bhadraM tatra, abhagnaiH jJAnadarzanacAritraiH uttamaiH, ajitAni jaya indriyANi, jitvAca pAlaya zramaNadharmam, jitavighno'pi ca vasa tat de| ! siddhimadhye, nijahi ca rAgadveSamallaM tapasA, dhairyadhanikabaddhakakSaH mardaya aSTa maMzatrUn dhyAnena uttamena zuklena apramattaH, hara ArAdhanapatAkAMca dhIra ! tralokyaraGgamadhye, prApnuhi vitimiram anuttaraM kevalaM ca jJAnaM, gaccha mokSaM paraMpadaM jinavaropadiSTena siddhimArgeNa akuTilena hattvA parIpahacamUm , abhibhUya grAmakaNTopasargAn, dharma taba avighnamastu, iti kRtvA abhinandantica abhyuttiSThantica ! tataHskhalu jamAliH kSatriyakumAro nayanamAlAsahasraiH prekSyamANaH, prekSyamANaH, evaM yathA aupapAtike kUNiko yAvat nigacchati, nirgatya yatraiva brAhmaNakuNDagrAma nagaraM, yatrai bahuzAlakaM caityaM tatraiva upAgacchati, upAgamya chatrAdikaM tIkarAtizayaM pazyati, dRSTvA puruSasahasrohyamAnAM zivikAM sthApayati, sthApayitvA puruSasahasrohyamAnAyAH zivikAyAH pratyavarohati / , tataHkhalu taM jamAliM kSatriyakumAram ambApitarau purataH kRtvA yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraivopAgacchataH, upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM tri:kRtvo yAvat namasyitvA evam AdiSTAm-evaM khalu bhadanta ! jamAliH kSatriya. kumAraH asmAkam ekaH putraH, iSTaH kAntaH, yAvat kimaGga ! punaH darzanatayA, tat yathAnAma ekam utpalam vA, padmam vA yAvat padmasahasrapatra vA, paGke jAtaM jale saMvaditaM nopalipyate paGkarajasA nopalipyate jalarajasA evameva jamAlirapi kSatriyakumAraH kAmaiH jAto bhogaiH saMvaddhito nopalipyate kAmarajamA, nopalipyate bhogarajamA, noralipapate mi trajJAtinijakasvajanasambandhiparijanena, eSa khalu devAnumiyAH / zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre saMsArabhayodavigno bhIto janmamaraNAnAm , devAnupriyANAmanti ke muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM pratrajati, tam etaM khalu devAnupriyebhyo vayaM bhikSAM dadamaH, pratIcchantu khalu devAnubhiyAH ! ziSyabhikSAm / / sU0 11 // TIkA-'tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa khattiyakuMDaggAmassa nayarassa majjha majjheNaM niggacchamANassa siMghADagatiyacaukka jAva pahesu vahave atthasthiyA jahA ucAie jAva abhinaMdaMtAya abhitthuNaMtAya evaM vayAsI'tataH khalla tasya jamAleH kSatriyakumArasya kSatriyakuNDagrAmasya madhyamadhyena nirgacchataH zaGgATakatrikacatuSka-yAvat catvaramahApathapatheSu bahavo'rthAthikAH dhanArthino janAH yathA aupapAti ke tripazcAzattam sUtre yAvat abhinandantazca abhistuvantazca evamavAdiSuH, tathAhi-kAmArthikAH zubhazabdarUpakAmArthina, bhogArthikAH zubha gandhAdi bhogArthina:, lAbhArthikAH dhanAdilAbhArthinaH kilbiSikAH bhANDAdayaH, karoTikAH kApAlikAH, kAravAhikAH, karaeka kAra; rAjadeyaM dravyam, tadvahantItyevaM zIlA rAjakaradhArakA ityarthaH / zaGkhinaH, cakrikAH cakrapaharaNAH kumbha 'taeNaM tassa jamAlissa' ityaadi| TIkArtha--'tae NaM tassa jamAlista0 evaM vayAsI' jaya kSatriya kumAra jamAli kSatriya kuNDagrAma nagarake bIcoMbIcase hokara apanI pUrI vibhUti Adike sAtha nikalA, taba zRMgATaka, trika, catuSka yAvatcatvara, mahApatha evaM patha ina saba mArgoM ke Upara aneka dhanArthijana jaisA ke aupapAtika sUtrameM 53 ve sUtra meM kahA gayA hai yAvat-kAmArthijana, bhogAdhijana. lAbhArthijana, kildhiSikajana, kApAlikajana, kAravAhika jana, zaMkhIjana, cAkrikajana, lAGgalikajana, mukhamAGgalika jana, varddhamAnajana, puSpamAnava aura muNDikagaNa ye saba jAkara ikaTThe ho gaye inameM jo dhanakI abhilASA karanevAle the ve dhanArthI the, zubha zabdarUpa kAmakI abhilASAvAle jo the ve kAmArthI the, zubha gandhAdikake jo abhilASI the "taraNaM tassa jamAlissa" tyA sAtha-" taeNaM tassa jamAlissa evaM vayAsI" kyAre kSatriyabhAra jamAlI pe tAnI pUrepUrI vibhUti a dithI sajaja thaIne kSatriyakuMDa nagaranI vaccovacca thaIne nIkaLe tyAre kSatriyakuMDanagaranA zRMgATaka, trika, catuSka, catvara, mahApatha ane patha, e badhAM mArgo para aneka dhanAthajana, kAmArthijana bhagAtha. ort, Eard, GESana, 5ilarna, 421Dina, mAna, cakriyajana, lAMgalikajana, mukhamAMgalikajana, vaddhamAnajana, puSpamAnava ane sUDikagaNa, e sau ekaThAM thaI gayAM (A badhA lekanuM varNana opapAtika satranA pa3 mAM sUtra pramANe ahIM ApavAmAM AvyuM che ) je leke dhana prApta karavAnI abhilASAthI tyAM AvyA hatAM temane dhanArthI kahyAM che. je loko zubha zabdarUpa kAmanI abhilASAvALAM hatAM, temane kAmAthI kahyAM che, zubha zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09 u033 sU011 jamAletIkSAnirUpaNam 557 kArAdayo vA, lAGgalikAH galAvalambitasuvarNAdimayalAGgala pratikRtidhAriNo bhaTTavizeSAH, mukhamAGgalikAH, mukhe maGgalaM yeSAM te mukhamAGgalikAzcATukAriNaH, varddhamAnAH skandhAropitapuruSAH, puSyamAnavA mAgadhA ityarthaH suNDikagaNAH chAtrasamudAyA ityarthaH / tAmiH iSTAbhiH kAntAbhiH priyAbhiH, manojJAbhiH, mano'. mAbhiH, udArAbhiH, kalyANAbhiH, zivAbhiH, dhanyAbhiH, mAGgalyAbhiH, sazrIkAbhiH, hRdayaMgamAbhiH, hRdayapahUlAdanikAbhiH, mitamadhuragambhIragrAhikAbhiH, arthazatikAbhiH, apunarumAbhiH vAgbhiH abhinandantazca abhinandanaM kurvantazca, he kSatriyakumAra ? jaya jIva ityAdi bhaNanto'bhiddhimAcakSANAH ityarthaH abhistuvantazca evaM vakSyamANaprakAreNa avAdiSuH-eteSAM padAnAM vizeSa vyAkhyA aupapAtike ve bhAgArthI the, dhanAdilAbhake jo arthI the ve lAbhArthI the, bhAMDAdika kilviSika the kapAla bAle kAroTika the, rAjaphara dhArakakaravAhika the, zaMkha bajAnevAle zaMkhI the, kumbhakArAdika cakrika the, lAGgalake jaise sone Adike bane hue AbhUSaNako galemeM pahiranevAle lAGgalika bhaTTavizeSa the, khuzAmadIjana mukhamAGgalika the, kaMdhe para puruSoMkoAropita karake Aye hue vArddhamAna the, mAgadha-samayara para rAjA AdikI stuti karanevAle cAraNa-rAjA AdikI stuti karanevAlA puSpa mAnava the aura vidyArthIgaNa saNDita the / the saba iSTa, kAnta, priya, manojJa, manoma, udAra, kalyANa, ziva, dhanya, mAGgalya, sazrIka, hRdayaMgama, hRdayaprahalAdaka, mita madhura evaM gaMbhIragrAhika, arthazatika evaM apunarukta aisI apanI 2 vANIse usakA-kSatriyakumAra jamAlikA abhinandana karane lage he kSatriyakumAra ! tumhArA jaya ho, tuma bahuta samaya gandhAdikanI abhilASAvALA lekene bhegAtha kahyAM che, dhanAdi lAbhanI abhilASAvALA lokone lAbhAthI kahyAM che. vaLI bhAMDAdika, kiviSika, kApAlika, rAjakara dhAraka kAravAhI, zaMkha vagADanAra zaMkhI, kuMbhakAra Adi cakika, lAMgalanA jevAM suvarNa nirmita AbhUSaNene gaLAmAM dhAraNa karanAra lAMgalika-bhaTTa vizeSa, mukhamAMgalike (khuzAmata karanArA leke), vartamAnaka-kAMdha para lokone besADIne AvelA loko, mAgadha (rAjA AdinI stuti karanArA cAraNa) puSamAnava ane sUDika (vidyArthIgaNa) paNa tyAM ekatra thayA hatAM. teo ISTa, kAta, priya, manosa, manAma, 2, 46yA, zita, dhanya, bhAMgavi, sazrI . yaMgama, hadaya, AhUlAdajanaka, mita, madhura ane gaMbhIratrAhika, arthazatika (seMkaDo artha yukta) ane apunakata evI pitApitAnI vANIthI kSatriyakumAra jamAlIne abhinandana ApavA lAgyA. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 bhagavatIsUtre tripazcAzattamasUtre matkRtapIyUpavarSiNI TIkAyAmavalokanIyA / 'jaya jaya NaMdA dhammeNaM ! jaya jaya gaMdA taveNaM ! jaya jaya gaMdA ! bhadaMte' jaya jaya ityA zIrvAdaH bhaktisaMbhrame dvivacanaM ca he nanda ! jagannandikara ! jaya jaya vijayasva vijayasva kaSAyAdizatrUn kena dharmeNa, jaya jaya karmazatrUn tapasA, jayajaya, he nanda ! jagannandin ! tvaM jayajaya, bhadraM te bhavatAt kai ? ityAha-' abhaggehiM NANadaMsaNacaritamuttamehi' abhagnaH akhaNDitaizca jJAnadarzanavAritraiH 'ajiyAI jiNAhi iMdiyAI, jiyaM ca pAlehi samaNadhammaM ' ajitAni indriyANi jaya, jitaM labdhaMca zramaNadharma pAlaya, taka jio, ityAdi rUpase kahakara usakI abhivRddhi cAhane lage, arthAt vadhAne lage tathA isa prakArase usakI stuti karane lage, 'jayajaya gaMdA! dhammeNaM, jaya jaya gaMdA taveNaM, jaya jaya gaMdA bhaI te' he jagatko Ananda denevAle kSatriyakumAra ! tumhArA jaya ho, jaya ho-arthAt tuma kaSAyAdi zatruoM para vijaya prApta karo, kisase ? dharmase dharmakI zItala chatracchAyAmeM baiThakara tuma kaSAyAdi vairiyoMko isa tarahase parAsta karo ki jisase ve punaH apanA zira opakI ora na uThA ske| he nandajagadAnandadAyaka ! tuma tapake prabhAvase sadA vijayazIla bane raho, he nanda-apane mAtApitAke ekahI putra ho, tumhArA sadA kalyANa ho, kinase ? ' abhaggehi jANadaMsaNacarittamuttamehi' akhaNDita jJAna, darzana evaM cAritrase 'ajiyAiM jiNAhi iMdiyAI, jiyaM ca pAlehi samaNadhamma 'tuma ajita indriyoMko jIto evaM prApta hue isa zramaNa he kSatriyakumAra ! tamAre jaya thAo, tame dIrdhAyu thAo" ItyAdi vacane dvArA tenI abhivRddhi cAhavA lAgyA ane A pramANe tenI stuti 12. " jaya jaya gaMdA ! dhammeNaM, jaya jaya gNd| taveNaM, jaya jaya gaMdA bhaI te" "ontane mAna nA2 kSatriyabhAra ! tmaa| 15 thaa| eTale ke tame zatruo para vijaya prApta kare. tame dharmanI zItaLa chatra chAyAmAM besIne aMtaraMganA kaSAyAdi duzmanane evAM te parAsta kare che teo pharIthI tamArI sAme mAthuM ja uThAvI na zake. he nanda-jagatane AnaMda denAra he jamAlI ! tame tapanA prabhAvathI sadA vijayI bane, he nanda! tame tamArA mAtApitAnA ekanA eka putra che, tamAruM sadA kalyANa thAo. " abhaggehi NANadaMsaNacarittamuttamehi" asasd jJAna, zana bhane yAtrathI " ajiyAI jiNAhi iMdiyAI, jiyaM ca pAlehi samaNadhamma" tame Ara zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mameyacandrikA TIkA za09 3.33 9011 jamAlekSiAnirUpaNam 559 'jiya vigdho'viyavasAhi taM deva ! siddhi majhe, NihaNAhiya rAgadosamalle taveNe' he deva! he kSatriyakumAra ! jita vighno'pi ca tvaM siddhi madhye vasa, niryAtaya ca nivAraya tAvat tapasA tapobaleva tapaH prabhAveNetyarthaH rAgadveSamallI, 'dhitidhaNiya baddhakacche' dhRtireva dhairyameva dhanikam atyarthaM baddhA kakSA yena sa tathA, gADhabaddhakakSaHsan mallo mallAntarajayasamartho bhavati ityAzayenoktam 'dhiti dhaNiya' ityAdi, 'mahAhi aTTha kammasattU ' mardaya cUraya aSTau karmazatrUna, 'jhANeNaM uttameNaM sukeNaM appamatto' dhyAnena uttamena zuklena apramattaH pramAdarahitaH san tvaM sarvo. tamena zuklena dhyAnena 'harAhi ArAhaNapaDAgaMca dhIra ! telokaraMgamajjhe' he dhora ! gambhIra ! trailokyaraGgamadhye tribhuvanarUparaGgabhUmimazcamadhye ArAdhanA patAkA hara, tathA ca ArAdhanA jJAnAdisamyak pAlanA saiva patAkA ArAdhanA patAkA, tAM trailokyarUparaGgasthala madhye prasAraya iti bhAvaH. 'pAzya vitimiradharmako pAlo 'jiyavigyo vi vasAhi taM deva ! siddhimajjhe Niya NAhiya rAgadosamalle taveNaM' he deva ! he kSatriyakumAra ! vighnoM para vijaya pAkara ke bhI tuma siddhi ke madhya meM vaso aura apanI tapasyAke balase rAgadveSarUpa malloko pachAr3o 'dhitidhaNiya baddhakacche' dhairyarUpI kamarako majabUtIse bAMdhakara ' mahAhi aTTakammasattU' ATha karmarUpI zatruoMko cUro jhANeNaM utsameNaM sukkeNaM appamatto' sarvottama zukla dhyAnase tuma pramAdarahita hokara ' tellokaraMgamajjhe' tribhuvanarUpa raMga bhUmike maMca para 'vIra' dhIra ! 'harAhi ArAhaNA paDAgaM ca' ArA. dhanArUpI vijayapatAko phaharAo jJAnAdikoMkI acchI tarahase pAlanA karanA isakA nAma ArAdhanA hai, 'pAvaya vitimiramaNuttaraM kevalaM ca dhAdriyAna to bhane prApta thayemA zramAyudhamanu pAsana 42, " jiyavigghovi vasAha taM deva ! siddhi majjhe NiyaNAhiya rAgadosamalle taveNaM" hai deva ! he kSatriyakumAra ! vidane para vijaya prApta karIne paNa tame siddhinI madhyamAM vase ane tamArI tapasyAnA prabhAvathI rAgadveSa rUpa mahelone pachADe, "dhitidhaNiyavaddha kacche " dhaiya 35 choTAne dRDhatA pUrva mAdhIna " mahAhi aTTakammasattU" mA 435 zatrumonA sU cI ho. "jhANeNaM uttameNaM sukkeNaM appamatto" sarvottama zusa yAnaba 4, prabhA 2(Data ne, " tellokara gamajjhe dhIra! harAhi ArAhaNA paDAgaM ca" u dhIra ! triva 35 raMgabhUminA maMca para ArAdhanA rUpI vijayapatAkA tame pharakAvo. ( jJAna, darzana ane cAritranuM sArI rIte pAlana karavuM tenuM nAma ArAdhanA che) zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 bhagavatIstre , maNuttaraM kevalaM ca NANaM ' prApnuhi vitimiram ajJAnAndhakArarahitam, anuttaraM sarvotkRSTam, kevalaM jJAnam, 'gacchapa mokkhaM paraMpadaM jiyavarovadidvegaM siddhimaggeNaM akuDileNaM haMtA parIsahacamU ' gaccha tAvat mokSaM paraMpadaM jinavaropadiSTena siddhimArgeNa akuTilena avakreNa saralena ityarthaH tIrthakaropadiSTena kapaTarahitena siddhiH yathA mokSapadamanusareti bhAvaH kiMkRtvA ? ityAha-' haMtA parIsahacamU' ' parapacamUM itvA pariSaddarUpopasargasainyaM samUlamunmIlya tathA abhibhaviyagAma kaMTagovasaggANaM' abhibhUya parAbhUya grAma kaNTakopasargAn indriya grAmasya pratikUlatayA kaNTakIbhUtAn upasargAn dUrIkRtyetyarthaH ' iti vAkyAlaGkAre 'dhamme te mitthu ' tatra dharme dharmapathe avighnamastu vighnabAdhA mAbhUt 'tti kaTTu abhinaMdaMtiya abhidhuNaMti ya ' iti kRtvA abhinandantica 'jaya jaya nanda ' ityAdinA barddhayanti, abhistuvanti stutiM kurvanti ca 'tae se jamAlI khattiyakumAre nayaNamAlAsahasse hiM picchijjamANe picchimANe evaM jahA unavAie kUNIo jANa' ' ajJAnAdhankAra se rahita, sarvotkRSTa aise kevalajJAnako tuma prApta karo 'gacchaya mokkhaM paraM padaM jiNavarovAdidveNa siddhimaggeNaM akaDile haMtA parISahacamU ' parIsaha rUpa sainyako haTAkarake tuma jinavaropadiSTa sarala siddhimArga se cala kara paraMpada mokSako prApta karo ' abhibhaviSa gAmakaMTagovasaggANaM ' indriyoM ke pratikUla hone se kaMTakIbhRta upasargoM ko dUra karake dhammaM te avigdhamatthu ' tumhAre dharmamArga meM vighnoMkA abhAva rahe- vighnabAdhA na ho, aisA kahakara una logoMne kSatriyakumAra jamAlike Upara apane hArdika bhAvako varasAyA aura usakI stuti kI ' taraNaMse jamAlI khattiyakumAre nayaNamAlasahassehi * 66 pAvaya vitimiraNuttara' kevalaM ca NANaM " he nanda ! ajJAnAndhArathI rahita, sarvotkRSTa vA vajajJAnanI tase Ati 4. " gacchapa mokkhaM paraM padaM jiNa - varovadiTTeNaM siddhimaggeNaM akuDileNaM haMtA parIsahacamUM " parISaDa 35 sainyanA sa'DAra karIne jinavarepaSTi sarala siddhimArge cAlIne tame parapada meAkSane Apta 42. "abhibhaviya gAmakaMTagovasaggANaM " indriyAne pratipUja sevAM 25 samAna upasargo dUra thAne " dhammaM te avigdhamatthu " tamArA dhama bhAgamAM vijJAna abhAva rahe-tamane koi paNa vighna na naDe. ' A pramANe kahIne te leAkeAe kSatriyakumAra jamAlI pratyenI pAtAnI zubhecchAo vyakta karI ane tenI stuti karI. picchijja mANe " taraNaM se jamAlI khattiyakumAre nayaNamAlA sahasse hi 2 evaM jahA bavAie kUNIo jAva niggachai A pramANe aupapAtika ,, zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za.93 33011 jamAledakSA nirUpaNam 561 1 1 jAtra niggaccha ' tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAro nayanamAlAsahasraiH darzaka janalocana paktisahasraiH prekSyamANaH prekSyamANo darIdRzyamAnaH evaM yathA aupapAtike sUtre kuNiko rAjA pratipAditastathaivAtrApi pratipattavyo yAvat bacanamAlAsahastraH abhistUyamAnaH abhistUyamAnaH hRdayamALA sahasrairabhinandyamAno'bhinandyamAnaH, janamanaHsamUhaiH samRddhimupanIyamAno 'jaya jaya ! nandetyAdi paryAlocanAt manorathamAlAsahastraivispRzyamAno vispRzyarmAnaH kAnti divya saubhAgyaguNaiH prArthyamAnaH prArthyamAnaH aGgulimAlA sahasraiH dazyamAno darzyamAnaH, bahUnAM naranArIsahasrANAm aJjalimAlAsahasrANi dakSiNahastena pratISyamANaH pratISyamANaH svIkurvan strI kurvan maJju majjunA ghoSeNa pratibudhyamAnaH pratibudhyamAnaH vAraMvAramanumodyamAnaH, bhavanapaMktisahasrANi samatikrAmyan samatikrAmyan kSatriyakuNDagrAmasya picchijjamANe 2 evaM jahA uvavAie kUNIo jAva niggacchai' isa taraha aupapAtika sUtrameM varNita kUNika rAjAkI taraha vaha kSatriyakumAra jamAli darzakajanoM kI paMktike nayanamAlA sahasroMse bArambAra dekhanerUpa kriyAkA viSayabhUta banatA huA kSatriya kuNDagrAma nagarake bIcoMbIca se nikalA yahAM jo yAvatpada diyA gayA hai, usase isa pAThakA saMgraha huA hai - " vacanamAlAsahasraH abhistUyamAnaH, abhistUyamAnaH hRdayamAlAsahasraiH abhinandyamAnaH abhinandyamAnaH janamanaH samUhaiH samRddhimupanIyamAnaH, jaya jaya nandetyAdi paryAlocanAt manoratha - mAlAsaha se: foryoumAnaH vispRzyamAnaH kAntidivya saubhAgyaguNaiH prArthyamAnaH prArthyamAnaH aGgulimAlA sahasraiH darzyamAnaH darzyamAnaH bahUnAM naranArI sahasrANAM aJjalimAlAsahasrANi dakSiNahastena pratISyamANaH manjumajunA ghoSeNa pratibudhyamAnaH pratibudhyamAnaH vAraMvAra manumodyamAnaH sUtramAM varNita kRNika rAjAnI jema kSatriyakumAra jamAlI paNa paNa kSatriyakuMDagrAma nagarane madhyamArgethI nIkaLye, te vakhate dazaSTajanAnI hajAro nayanapa ktie tenI tarapha vAravAra nirakhI rahI hatI. ahI "" jAtra padma dvArA nIcenA sUtrapATha grahaNa karAyA che-- vacanamAlAsahasraiH abhistUyamAnaH 2, hRdayamAlA sahasraH abhinandyamAnaH 2 janamanaHsamUhaiH samRddhimupanIyamAnaH, jaya jaya namdetyAdi paryAlocanAt manorathamAlAsahasraiH vispRzyamAnaH 2 kAnti divya saubhAgyaguNaiH prArthyamAnaH 2 agulimAlA sahasraiH dazyamAnaH 2 bahUnAM naranArIsahasrANAM ajjalimALA sahasrANi dakSiNahaste pratISyamANaH 2, maJjumajjunA ghoSeNa pratibudhyamAnaH 2 pArabha0-71 66 66 zrI bhagavatI sUtra : 8 " Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 bhagavatI sUtre 7. nagarasya madhyamadhye nirgacchati, 'niggacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nayare, je bahusAla, ceie, teNetra uvAgacchai ' nirgatya yatra brAhmaNakuNDagrAmaM nagaram, yatratra bahuzAlakaM caityam udyAnamAsIt, tatra upAgacchati, 'ubAgacchittA chattAdIe titthagarAtisae pAsa, pAsitA purisasahasvAhiNIM siyaM Thave ' upAgatya chatrAdikaM tIrthakarAtizayaM tIthaGkarasya jinasya bhagavato'tizayaM pazyati, dRSTvA puruSasahasravAdyAM zivikAM sthApayati, 'ThavettA purisasaha svAhiNIo sIyAo paccoruha zivikAM sthApayitvA puruSasahasravAdyAyAH zivikAyAH pratyavaroiti, - avatarati / ' taraNaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro purao kAuM bhavana paMktisahasrANi samatikrAmyan samatikAmyan kSatriyakuNDagrAma nagarasya madhyamadhyena " isa pAThakA artha sarala hai, kaThina nahIM niggacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nagare jeNetra bahusAlae ceie teNeva uvAgacchai ' nikala kara vaha vahAM para AyA ki jahAM brAhmaNa kuMDagrAma nagara aura usameM bhI jahAM bahuzAlaka udyAna thA 'uvAgacchittA chattAdIe titthagarAtisae pAsai ' vahAM Akara usane tIrthaMkara jina bhagavAn kI atizayarUpa chatrAdi vibhUtiko dekhA 'pAsitA purisa sahasvAhiNIM siyaM Thavei' dekhakara usane usI samaya apanI puruSasahasravAhinI - eka hajAra puruSa jisako uThAye hue haiM aisI pAlakhIko khaDA karavAyA 'ThavetA purisasahassa vAhiNIo sIyAo paccorUha' khaMDA karavAkara phira vaha usa puruSa sahasravAhitI zivikAse nIce utarA , vAra manumodyamAnaH, bhavanapakti sahasrANi samatikrAmyan 2 kSatriyakuMDagrAmanagarasya madhyamadhyena " mA sUtrapAThA artha saraja che. chatAM samabhyu na paDe to aupAtika sUtramAMthI vAMcI levA. " nigacchittA jeNeva mANakuMGaggAme nayare jeNeva bahusAlae ceie teNetra uvAgacchara " tyAMthI nIkaLIne te brAhmaNukuMDa nagaranA khaDuzAlaka nAmanA caitya (udyAna) pAse bhAvI paDanyo, "uvAgacchatvA chattaddIpa titthagarAtinae pAi tyAM pahoMcatAM ja teNe tIrthaMkara bhagavAnanA atizaya rUpa chatrAdi vibhUtine hemI. "pAsitA purisasahasvavAhiNI striyaM Thavei " chatrAhine hematAnI sAthai 4 teNe hajAra puruSA vaDe jenu' vahana thaI rahyuM hatuM evI peAtAnI pAlakhIne jIlI rathyAvI. " ThavettA purisa saharasavAhiNIo sIyAo paJcorUhaha " cAtAnI sahasra puruSavAhinI zikhikAne UbhI rakhAvIne te temAMthI nIce utarI gayA. " zrI bhagavatI sUtra : 8 "9" Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA 2094033011 jamAle dakSanirUpaNam 563 jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNetra utrAgacchaMti ' tataHkhalu taM jamAliM kSatriyakumAram amvApitarau purataH kRtvA agrato vidhAya yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIra AsIt, tajava upAgacchataH, ' uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhuto jAva namaMsittA evaM vayAsI - upAgatya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM tri kRtvo yAvat AdakSiNapadakSiNaM kurutaH, AdakSiNapradakSiNaM kRtvA vandete namasyataH vanditvA namastviA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdiSTAm - kathitavantau ' evaM khalu bhaMte ! jamAlI khattipakumAre amhaM ege putte iTThe kaMte jAna kimaMga puNe pAsaNayAe ' he bhadanta ! evaM khalu pUrvoktarItyA jamAliH kSatriyakumAraH asmAkam ekaH putraH abhilaSitaH, kAntaH, kamanIyaH yAvat miyaH, manojJaH, mano'maH, ityAdi, zrava tAye ! zrImapi durlabhaH kimaGga punaH kimuta vaktavyam darzanatAyai draSTum 'se 'taNaM taM jamAli khattiyakumAra ammApiyaro purao kAuM jejeva samaNaM bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati' isake bAda usa kSatriyakumAra jamAliko usake mAtApitA Age karake jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM para Aye, uvAgacchitA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhuto evaM vayAsI ' vahAM Akarake unhoMne zramaNa bhagavAna mahAvIrako tInavAra AdakSiNapradakSiNapUrvaka vandanA kI namaskAra kiyA, bandanA namaskAra kara phira unhoMne unase aisA kahA - ' evaM khalu bhaMte ! jamAlI khattiyakumAre amhaM ege pute, iTThe kaMte, jAba ki. maMga puNapAsaNayAe ' he bhadanta ! yaha kSatriyakumAra jamAli hamAre ekahI putra hai, yaha hameM bahuta iSTa abhilaSita hai, kAnta kamanIya, dhAvatpriya manojJa, mano'ma, ityAdi pUrvokta vizeSaNoMvAlA hai-so yaha suna " taraNaM ta jamAliM khattiyakumAra ammA piyaro purao kAu jeNeva samaNaM bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati " tyAra khAda kSatriyakumAra jamAlIne AgaLa karIne tenA mAtApitA zramayu bhagavAna bhaDAvIra yAMnA detA, tyAM bhAvyAM. " uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namasittA evaM vayAcI" tyAM bhAvIne temaNe traNa vAra AdakSiNa pradakSiNA pUrNAMka zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaDhazuA karI, namaskAra karyAM ane vaNA namaskAra karIne tamaNe temane A pramANe dhuM - " evaM khalu bhaMte ! janAlI khattiyakumAre abhhaM ege kimaMga puNapAsaNayAe " he bhagavan ! mA kSatriyakumAra eka putra che. te amane ghaNe ja ISTa (abhijJaSita), priya, manejJa, Adi pUrvokta vizeSazevALA che, udumbara puSpanI jema kAnta zrI bhagavatI sUtra : 8 putte, iTThe, kaMte jAva mAjhI abhaare| bhena ( u bhanIya ), tenI Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 bhagavatIne nahAnAmae-uppaleivA, paumeivA, jAva paumasahassapattehavA, paMkajAe, jale savur3e Novalippai paMkaraeNaM, NovalippA jalaraeNaM' tayathA nAma-utpalaM vA, pacaM vA yAvat kumudaM vA nalinaM vA subhagaM vA saugandhikaM vA kamalaM vA, zatapatra kA sahasrapatra vA, paGke jAtaM jale saMvarddhittam nopalipyate paGkarajasA, no pali. pyate jalarajasA-jalabindubhiH 'ebAmeva jamAlI vi khattiyakumAre kAmehi jAe, bhogehiM saMvar3e novalippai kAmaraeNaM, Novalippar3a bhogaraeNa, govalippA mittaNAiniyagasayaNasaMbaMdhiparijaNeNa' evameva tathaiva kamalapatravadevetyarthaH jamAlirapi kSatriyakumAraH kAmeSu jAtaH, bhogeSu zabdAdi rUpeSu gandharasaspezeSu saMvardito'pi paripAlito'pi vRddhimupAgato'pi nopalipyate kAmarUparajasA neke liye bhI udumbara puruSakI taraha durlabha hai-taba isake darzanakI to pAtahI kyA karanI, yaha to durlabha hai hI ' se jahAnAmae uppalei vA, paumei vA jAva paumasahassapattei vA, paMke jAe, jale saMghuDDe Novalippar3a, paMkaraeNaM Novalippar3a jalaraeNaM' jaise koI eka utpala ho, yA padma ho, yAvat kumuda ho, nalina ho, subhaga ho, saugandhika ho, athavA kamala ho, yA zatapatra ho, yA sahastra patra ho, ye saba paMka kIcaDameM utpanna hote haiM aura jala meM baDhate haiM, parantu ye paMka rajase (kIcaDa) lipta nahIM hote, aurana jalabinduoMse lipta hote haiM 'evAmeva jamAlI vi khattiyakumAre kAmehiM jAe, bhogehiM saMbur3e, novalippaha kAmaraeNaM, Novalippai bhogaraeNaM, govalippA mittaNAhaniyagasayaNasaMbaMdhiparijaNeNaM' isI taraha kamalapatra kI taraha kSatriyakumAra jamAli bhI kAmabhogase utpanna huA hai, zabdAdi rUpa gandha spoM meM palA hai-vRddhiMgata huA hai-phira bhI yaha quel Ainmal vey gam . " se jahA nAmae uppalei vA, paumei SA, jAva paumasahassapattei vA, paMke jAe, jale saMvuDDhe NoralippaDa karaNaM, jo valippaDa jalaraeNaM "ma me 5, athavA 5, mayA abhura, athavA nalina, subhaga, saugadhika athavA kamaLa athavA zatAtra athavA sahastra patra paMkamAM ja utpanna thAya che ane jaLamAM ja vRddhi pAme che, chatAM paNa teo paMkajathI paNa alipta rahe che ane jabinduethI paNa alipta ja 27 , " evAmeva" 4 pramANe " jamAlI vi khattiyakumAre kAmehi jAe, bhogehi saMvuDDhe, novalippai kAmaraeNaM, Novalippai, bhogaraeNaM, NovalippA mittaNAi niyagasayagasaMbaMdhiparijageNaM" kSatriyabhA2 mA ma (pAsanA) dvArA utpana thaye che, zabada, gaMdha, sparza Adi bhegomAM uryo che chatAM zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA sh09403|suu011 jamAlerdAzAnirUpaNam 565 kAmAnurAgeNa no vA upalipyate bhogarajasA, kAmabhogayoH naiva Asakto bhavati, nApi upalipyate mitrajJAtinijakasvajanagambandhiparijanena mitrANi suhRdaH, sAtayaH svajAtIyAH dAyAdAdayaH, nijakAH mAtulAdayaH, svajanAH, pitR pitRjyAdayaH, sambandhinaH zvazurAdayaH, parijanodAsAdiH, eteSAM samAsa dvandva statastena saha snehataH sambaddho na bhavatItyarthaH, 'esa NaM devANuppiyA ! saMsArabhauvigge bhIe jammaNamaraNANaM, devANuppiyANaM aMtira muMDe bhavittA agArAo agagAriyaM pacayai bho devAnupriyAH / eSa khalu jamAliH saMsAramayodvignaH saMsAra janya bhayavyAkulaH janmamaraNAnAM-janmamaraNebhyo bhIta:-trastaH san devAnupriyANAM bhavatAmanti ke samIpe muNDo bhUtvA AgArAt gRhAt nirgatya anagAritAM pravrajati dIkSAM gRhNAti, 'taM eyaM NaM devANuppiyANaM amhe bhikkhaM dalayAmo' tat tasmAt kAmarUpa raja-dhUlI se-kAmAnurAgase upalipta nahIM huAhai, aura na bhogarajase upalipta huA isa taraha yaha kAmameM aura bhogameM Asaktiyukta nahIM banAhai, tathA mitra jJAti, svajAtIya dAyAdAdika, bandhuvarga, nijakamAmA Adika, svajana-pitA kAkA vagaireha sambandhI-zvasura Adi evaM parijana dAsa Adi inameM bhI snehase nahIM baMdhAhai 'esa NaM devANupiyA! saMsAra bharavivaggo bhIe, jammaNamaraNANaM devANupiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvayaha ' he devAnupriya ! yaha saMsAra janya bhapase vyAkula evaM janma maraNoM se trasta hotA huA Apa devAnupriyake pAsa muNDina hokara ke gRhasthAvasthAke parityAgapUrvaka anagAsa. vasthA dhAraNa karanA cAhatA hai / ' taM eyaM NaM devANupiyANaM amhe bhikkhaM paNa te kAmarUpa rajathI (kAmAnurAgathI) ane bhegarajathI (bhAgo pratyenI AsaktithI alipta ja rahyo che tenuM mana temanA pratye Asaktiyukta thayuM nathI, tathA bhitrI, zAtirAnA, 2tIya (hAya.616s), firs (bhAmA 183), 04 (pitA, ), sadhI (sAsu, sasa25) bhane pani hAsa dAsI) pratye paNa tenA manamAM anurAga utpana thaye nathI. A rIte moha bhayAnA apanAthI ta madhAya: nathI. " esaNaM devANupiyA! saMsAra. bhaThavige bhIe, jammamaraNANaM devANuppiyANaM atie muMDe bhavitA agArAo bhaNagAriyaM pavvayai" he devAnupriya! te saMsArajanya bhayathI vyAkuLa ane janmamaraNathI trAsIne ApI devAnupriyanI pAse muMDita thaine-pravajyA laIne gRhasthAvasthAnA parityAga amAvasyA (zrama paryAya) dhAraNa 121bhAge cha, "ta' zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre kAraNAt etaM khalu jamAliM kSatriyakumAraM devAnubhiyebhyo bhavadabhyo vayaM bhikSAM ziSyarUpAM bhikSA damaH / 'paDicchaMtu NaM devANupiyA ! sIsabhikkhaM ' he devAnupriyAH / etAM ziSyarUpAM bhikSAMpratIcchantu gRhyantu strI kuntu bhvntH||mu011|| mUlam--" tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre taM jamAliM khattiyakumAra evaM vayAsI -ahAsuhaM devANuppiyA! mA paribaMdhaM kareha! taeNaM se jamAlo khattiyakumAre samaNegaM bhagavayA mahAvIre NaM evaM vutte samANe haTTatuTTe samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA uttarapurasthimaM disIbhAgaM avakamai, avakamittA sayameva AbharaNamallAlaMkAra omuyai / tae NaM se jamAlissa khattiyakumArassa mAyA haMsalakkhaNeNaM paDasADaeNaM AbharaNamallAlaMkAraM paDicchai, paDicchittA hAravArijAva viNimmuyamANA--viNimmuyamANA jamAliM khattiyakumAraM evaM vayAsI--ghaDhiyatvaM jAyA ! jaiyavvaM jAyA! parikamiyatvaM jAyA / asti ca NaM ahe No pamAyeyavyaM tikaTTa jamAlista khattiyakumArassa ammApiyaro samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jAmeva disaM pAubbhUyA tAmeva disi pddigyaa| tae NaM se jamAli khattiyae sayameva paMcamuTriyaM loyaM dalayAmo' isaliye hamaloga Apa devAnupriyake liye kSatriyakumAra jamAliko ziSya bhikSAke rUpa meM dete haiM 'paDicchaM tu NaM devANuppiyA! sIsabhikkha' he devAnupriya ! Apa isa ziSya bhikSAko svIkAra kreN||11|| eyaM NaM devANupiyANaM amhe bhivaM dalayAo" tethI ma mA5 4Anupriyane A amAro putra (kSatriyakuma 2 jamAlI) ziSya kSiArUpe arpaNa karIe chI. "paDicchatu NaM devANuppiyA sIsabhikkhaM " OM devAnupriya ! mA5 A zikhyazikSAne savIkAra kare. sU015 zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za093033su012 jamAledardIkSAnirUpaNam 567 karei, karettA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA evaM jahA usabhadatto taheva pavvaio navaraM paMcahiM purisasaehiM saddhiM taheba jAva savvaM sAmAiyamAiyAI ekArasaaMgAI ahijjai, ahijettA bahahiM ca uttha chaTTama jAva mAsaddhamAsakhamaNehiM vicittehiM tavokammehi appANaM bhAve mANe viharai // sU0 12 // chAyA--tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH taM jamAliM kSatriyakumAram evam AdIt yathAmukhaM devAnupiya ! mA prativandhaM kuru / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evamuktaH san hRSTa tuSTaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRto yAvat namasthitvA uttarapaurastyaM digmAgam apakAmati, apakramya svayameva AbharaNamAlyAlaGkAram akmuzcati / tataH khalu tasya jamAle kSatriyakumArasya mAtA salakSaNaNena paTazATakena AbharaNamAlyAlaGkAraM pratIcchati, pratISya hAravAri yAvat vinirmuzcantI vinimuzcantI jamAliM kSatriyakumAram evam avAdIt-ghaTitavyaM jAta ! yatitavyaM jAta ! parikramitavyaM jAta ! asmiMzca khalu arthe no pramAditavyam , iti kRtvA jamAleH kSatriyakumArasya ambApitarau zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandete namasyataH vanhitvA namasvitvA yAmeva dizaM prAdurbhUtI tAmeva dizaM pratigatau / tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH svayameva paJcamuSTikaM locaM karoti, kRtvA yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatraiva upAgacchati, upA. gatya evaM yathA RSabhadattastathaiva pratrajitaH, navaraM paJcabhiH puruSazataiH sArddha tathaiva yAvatU sarva sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte, adhItya bahubhizcaturthaSaSThA. ema yAvat mAsArddhamA sakSapaNairvicitraH tapAkarma bhirAtmAnaM bhAvayan viharati |suu012|| TIkA--'taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre taM jamAli khattiyakumAraM evaM vayAsI'-tatAkhalu zramaNo bhagavAn mahAvIra staM jamAliM kSatriyakumAram evaM 'taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre' ityaadi| TIkArtha-taeNaM0 kyAsI' isake bAda zramaNa bhagavAn mahAvIrane kSatriyakumAra jamAlise isa prakAra kahA-' ahAsuhaM devANupiyA! mA ___"taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre" tyAhi TI -" taeNaM0 kyAsI " tyA2mA zrama mAvAna mahAvIra kSatriya. abhAra mAdIna 21 pramANe 4 -" ahAsahaM devANuppiyA mA paDibaMdha kareha" zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre vakSyamANapakAreNa avAdIt-uktavAn " ahAmuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdha kareha ' bho devAnupriyAH ! yathAsukhaM yathA tava sukhaM bhave tathA kuru kintu atra viSaye mA pratibandhaM kuru-pratibandhaM vilamba mA kuru / ' 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe dRDhatuDhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsitA uttarapurasthimaM disIbhAgaM abakkamai ' tataHkhala sa jamAliH kSatriyakumAraH zramaNena bhaga patA mahAvIreNa evaM pUrvoktarItyA uktaH san hRSTatuSTo-harSatoSayuktaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvo yAvat AdakSiNapadakSiNaM karoti, kRtvA candate namasyati, vaditvA narmAsyitvA uttarapaurastyaM digbhAgam IzAnakoNam apakrAmati-gacchati 'avakamittA sayameva AbharaNamallAlaMkAraM omuyai ' apakramya svayameva nijam AbharaNamAlyAlaGkA. ram bhUSaNasrakacandanapaTTavastrAyalaGkAram avamuzcati-parityajati ? taeNaM se paDibaMdhaM kareha' he devAnupriya ! tumheM jisase sukha mile-vaisA kAma karo. parantu pratibandha-vilamba-isa viSayameM vilamba mata karo, 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNeNaM avakamai' jaya zramaNa bhagavAn mahAvIrane kSatriyakumAra jamAlIse isa prakAra kahA taba vaha bahuta khuza huA-saMtuSTa huA, usane zramaNa bhagavAn mahAvIrako tInavAra AdakSiNa pradakSiNapUrvaka vandanA kI namaskAra kiyA, vandanA namaskAra karake phira vaha uttara paurastya digbhAgameM-IzAna koNameM gayA vahAM jAkara usane 'sayameva omupada' apane hAtha se hI apane.dhRta Abha. raNoMko mAlAoMko evaM alaGkAroMko-bhUSaNoMko, sakko tathA candana paTTa vastrAdi alaMkAroMko utArA 'taeNaM se jamAlista paDicchaha' utAre hue una bhUSaNAdikoMko kSatriyakumAra jamAlikI mAtAne haMsa jaise sapheda yA haMsake cihnavAle paTTAmbara (uttama vastrake ) ke aMcale meM he devAnupriya ! tamane je rIte sukha upaje, evuM kArya kare, paNa AvA zuma ayamA vian 423 // naye nahI. "taeNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNeNaM0 avakamai " syAre zrama lagavAna mahAvIre kSatriyamA2 mAdIne A pramANe kahyuM tyAre te ghaNe ja harSa ane saMtoSa pAme. teNe traNavAra AdakSiNa pradakSiNa pUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdaNA karI ane namaskAra ryA. ! nmH||2 4rIne te zAnomA gaye.. tyo 2 " sayabhevara omayaha" tethe potAnA thathI 1 potAnA mAma201, bhaajaay| anems'kArane kSatriyakumAra jamAlInI mAtAe haMsanA jevAM zubhra vasanA aMcalamAM zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09 u033 sU012 jamAledazAnirUpaNam 569 jamAlissa khattiyakumArassa mAyA haMsalakkhaNeNaM paDasADaeNaM AbharaNamallAlaMkAraM paDicchai' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya mAtA haMsalakSaNema haMsavaddhabalena haMsacihna yuktena vA, paTazATakena paTTAmbarAJcalena AbharaNamAlyA. laGkAra pratIcchati-gRhNAti, 'paDinchitA hAravAri jAva viNimmuyamANI, viNi muyamANI jamAli khattiyakumAra evaM vayAsI'-paTTayaskhAzca lena jamAlerAmaNamAlyAlaGkAra pratItya gRhItvA hAravAri yAvat dhArAsinduvAracchinnamuktAvalI prakAzAni hAravAridhArAdivat zvetAni azrUNi vinirmuzcantI punaH punaH parita syajantI jamAliM kSatriyakumAram evaM vakSyamANapakArega avAdI-' ghaDiyadha jAyA ! parikamiyadhvaM jAyA ! assiMca NaM aDe No pamAeyatvaM tikaDe ' he jAta ! he putra ! asmithArthe saMyamayogarUpe'rthe ghaTitavyam prayatno vidheyaH apAptAna saMyamayogAnAM prAptaye ghaTanA kAryA sAvadhAnena vartitavyam , athaca saMyamapAlane. 'the yatitavyam-yatnaH-kartavyastvayA, evameva saMyamapAlane parAkramitavyama-parA. kramo vidheyaH, pauruSAbhimAnaH saphalaH kartavya iti bhAvaH, kizca asmicArthe mabajyAnupAlane na pramadayitavyam-pramAdo na kartavya iti kRtvA-iti kathayitvA bAMdha liyA-yA dhara liyA 'paDicchittA0 evaM vayAsI' lekara hAra, pAri yAvat-dhArA, sinduvAra, chinnamuktAvalI prabhAke jaise prabhAvAle, arthAt-zubhra AMsuoMko bAra 2 ghahAtI huI usane apane priyaputra kSatriyakumAra jamAlise isa prakAra kahA-' ghaDiyavvaM jAyA! jaiyadhva jAyA parikami yavvaM jAyA asti ca NaM aDhe No pamAeyavvaM tikaTu' isa saMyama yoga rUpa arthameM tuma prayatna karanA, 'jaDyanvaM jAyA !" aprApta saMyama yogoMkI prApti ke liye ceSTA karanA, evaM saMyama pAlana rUpa artha meM yatma karanA, isI tarahase saMyama pAlane meM apane puruSArthako saphala karanA, " assica aTeNopamAeyabvaM" isa pravrajyAke pAlane meM pramAdakA sevana mAdhI sIdhai-aseli. " paDicchittA0 evaM vayAsI " bhane 2, dhArA, sijuvAra ane tUTelI mALAnAM metI jevAM zubhra AMsu sAratI sAratI pitAnA priya putra jamAlIne A pramANe zikhAmaNanAM vacane kahevA lAgI" ghaDiyavyaM tti kava" me ! ma sayama yo135 saya mAM tu prayatnazIla 22, jaiyavva jAyASa sAta sayama yogAnI prApti mATe yeTara (yana) karaje-sAvadhAnI pUrvaka saMyamanI ArAdhanA karaje. saMyamanI ArAdhanA bhATe puruSArtha 422 " assi ca adve No pamAeyava" sa2 sayamanI mArAdhanAmA paNana 5 mA nahI. "jamA. bha0-72 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 bhagapatIsU 'jamAlissa khattiyakumAraspa ammApiyaro samaNa bhagavaM mahAvIra vaMdai, NamaMsai' jamAleH kSatriyakumArasya ammApitarauM zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandete, namasyataH, 'vaMdittA, NamaMsittA, jAmeva disaM pAThabhUyA tAmeva disi paDiggayA' vanditvA, namasthitvA yAbheva dizamAzriya prAdurbhUtau-samAgatau tAmeva dizaM pratigataupatinivRttau / 'taeNaM se jamAli khattiyara sayameva paMcamudviyaM loyaM karei ' tataHkhalu sa jamAlikSatriyakaH svayameva paJcapuSTikaM paJcamuSTipramANaM locaM kezaluzcana karoti, 'karittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai' locaM kutvA yatraiva zramago bhagavAn mahAvIraH AsIt tatraivopAgacchati, 'ubAgacchittA evaM jahA usa bhadatto taheva pabbaiyo ' upAgatya evaM pUrvoktarItyA yathA RSabhadattaH prabajitaH pravrajyAM gRhItavAn tathaiva jamAliH kSatriyakumAro'pi pravajitaH, 'navara paMcahi purisasaehiM saddhiM taheva jAva savyaM sAmAiyamAiyAI ekkArasaaMgaI ahijjai ' navaram RSabhadattApekSayA vizeSastu paJcabhiH puruSazataiH sArddha tathaiva nahIM karanA, isa prakAra kahakara 'jamAlista khattiyakumArasta0 NamaMsai' jamAli kSatriyakumArake mAtApitAne zramaNa bhagavAna mahAvIrako namaskAra kiyA 'vaMdittA0 paDiggayA' vandanA namaskAra karake phira ve jisa dizAse prakaTa hue the usI dizAkI ora cale gaye, 'taeNaM0 loyaM karei' isake bAda kSatriyakumAra jamAline paMcamuSTi pramANa loca kiyA, 'karittA0 uvAgacchada' kezaluzcana kara ve jahA~ zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM Aye, 'uvAgacchittA0 pavvahao' vahAM Akara unhoMne RSabhadatta brAhmaNakI taraha prabhuke pAsa pratrajyA grahaNa kI, jamAline jo pravrajyA grahaNa kI vaha 'navaraM paMcahiM purisasarahiM saddhiM taheva jAva. savvaM sAmAiyamAiyAiM ekArasaaMgaI ahijjA' lisma khattiyakumArassa0 NamaMsada" yA pramANe bhAsIna DIna tanA mAtA pitA zrama lagavAna mahAvIrane ! 4rI mane namaH42 4aa. " vaMdittA paDiggayA" 4 namaH42 OMzana tamA 2 hizamAMthI bha.0yAM tai mera hizamAM pAchai gayA. "taeNaM0 loyaM karei" tyA2 mAha kSatriyabhAra sabhAtIsa pAtAnIle 5 bhuSTimAya satya yo." karittA0 upAgacchada" leca karIne te zramaNa bhagavAna mahAvIra jyAM virAjamAna hatA, tyAM AvyA. " uvAgacchittA0 pavvaio" tyA bhAvIna to mahatta brAhmaNunI rema mahAvIra prabhu pAse pratrajyA lIdhI. paNa te banenI patrAmAM ATale ja tazata ito. " navara' paMcahiM purisasarahiM saddhi taheva jAva, saca sAmAiya. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyamandikA To0 za01 u 033 1012 jamAle zAnirUpaNam 571 pUrvavadeva yAvat sarva pravrajyAdikaM gRhNAti jamAliH kSatriyakumAraH, sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte, 'ahijjettA vahUhi cauttha chadama jAva mAsaddhamAsakhamaNehiM vicittehiM tavokammehi appANaM bhAvemANe viharai' sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhItya bahubhiranekaicaturthapaSThASTama yAvat mAsArddhamAsakSapaNaiH vicitraistapaHkarmabhiH AtmAnaM bhAvayan viharati // mU0 12 // jamAlivizeSa vaktavyatA prastAvaH / mUlam--tae NaM se jamAlI aNagAre annayA kayAI jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsIicchAmi NaM bhaMte ! tubbhehiM abbhagunnAe samANe paMcahiM aNagArasaehiM saddhiM bahiyA jaNavayavihAra viharittae / tae gaM pAMcasau puruSoM ke sAtha grahaNa kI yahI RSabhadattakI pravrajyAse yahAM vize. SatA hai / aura saba usane pahile kI taraha se pratrajyAdika grahaNa kii| kSatriyakumAra jamAline sAmAyika Adi gyAraha aMgoMkA adhyayana kiyA 'ahijjettA bAhiM ca uttha chaTama jAvamAsamAsakhamaNehiM vicittehi tavokammehi appANaM bhAvemANe viharai' sAmAyikAdi 11 aMgoMkA adhyayana karake phira usane aneka prakArake vicitra caturthabhakta, SaSTha, aSThama mAsArddhamAsa kSapaNa tapoM dvArA AtmAko bhAvita kiyA |mu012|| mAiyAiM ekArasagAI ahijjai" 4 mATI 500 puruSa sA2 Haril AY 3rI tI aSamadatta brAhaNe ekalA ja pravajyA lIdhI hatI. bAkInuM samasta kathana RSabhadatta brahmaNanI pravajyAnA varNana pramANe samajavuM. tyArabAda kSatriya subhA2 mAmIna yi kore 11 mArnu 2565yana yu. " ahijjettA bahahiM ca uttha chana? jAva mAsa dvamAkhamaNehi vicitehiM tavokammehi appANaM bhAvemANe viharai" 11 magenu adhyayana rIne to yatu sAta (me divasane upavAsa), cha, ama vagere tapasyA karI tathA ardhamAsakhamaNa ane mA khamaNarUpa aneka vividha tapasyAothI teNe potAnA AtmAne bhAvita karyo. e sU 12 zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 bhagavatIsce me samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlisa aNagArassa eyamadraM No ADhAi,No parijANAi, tusiNIe sNcitti| tae NaM se jamAlA aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM doccapi evaM taccapi evaM kyAsI-- icchAmi NaM bhaMte ! tubbhe abbhaNunnAe samANe paMcahi aNagArasaehiM saddhiM jAva viharittae / tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlista agagArassa doracaMpi, taccapi eyamadaM No ADhAi, jAva tusiNIe saMcihai / tae NaM se jamAlI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdai, NamaMsai, vaMdittA, NamaMsittA samaNasta bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo bahusAlAo ceiyAo paDiNikkhamai, paDi. NikkhamittA paMcahi aNamArasaehiM saddhiM bahiyA jaNavayavihAraM viharai / teNaM kAle NaM teNaM samaeNaM sAvatthINAmaM NayarI hotthA vaNNao koTThae ceie,vaNNao, jAva vaNasaMDassa / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAnAmaM nayarI hotthA, vaNNao, puNNabhadde ceie, vaNNao jAva puDhavisilA bho|tennN sejamAlI aNagAre annayA kayAI paMcahiM aNagArasaehiM saddhiM saMpaDivuDe puvANupubbiM caramANe gAmANugAmaM dUijamANe jeNeva sAva. sthInayarI jeNeva koTrae ceie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhai, urigaNihattA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai / tae NaM samage bhagavaM mahAvIre annayA kayAvi puvANuputviM caramANe jAva suhaM suheNaM viharamANe jegeva caMpAnayarI, jeNeva puNNabhadde ceie, teNeva uvAga zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09u033 sU013 mahAvIravAkyaM pratijamAlerazraddhAni0 573 cchai, uvAgacchittA ahApaDirUvaM ugagahaM ugiNhai, uggiINhattA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai / taeNaM tassa jamAlissa aNagArasta tehiM arasehiya virasehiya aMtehiya, paMtehiya, lUhehiya, tucchehiya, kAlAikaMtehiya, pamANAitehiya, sItaehiya, pANabhoyaNehi aNNayA kayAvi sarIraMgasi viule rogAtake pAunbhUe ujjale viule pagADhe kakase bahue caMDe dukkhe dugge durahiyAse / pitta jaraparigatasarIre dAhavakaMtie yAvi viharai / tae Nase jamAlI aNagAre veyaNAe abhibhUe samANe samaNe jiggaMthe saddAvei, sadAvettA evaM vayAsI tubhe NaM devANuppiyA ! mama sejA saMthAragaM sNthreh|te NaM, te samaNA NiggaMthA jamAlissa aNagArasta eyamaDheM viNaeNaM paDisuNeti, paDisuNettA jamAlissa aNagArassa sejjAsaMthAragaM saMthareti / tae NaM se jamAlI aNagAra baliyataraM vedaNAe abhibhUe samANe docaMpi samaNe niggaMthe sadAvei, saddAvettA docaMpi evaM vayAsI--mama NaM devANuppiyA ! sejjA saMthArae kiM kaDe kannai ? / evaM vutte samANe samaNA niggaMthA viti-bho sAmI! kIrai / jae NaM te samaNA niggaMthA jamAliM aNagAraM evaM vayAsI No khalu devANuppiyA NaM sejA saMthArae kaDe kajjai, tae NaM tassa jamalista aNagArasta ayamevArUve ajjhasthie jAva samuppa. jitthA jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhar3a, jAva evaM parUvei, evaM khalu calamANe calie udIrijamANe udIrie zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 bhagavatI sUtre jAva nijjarijjamANe NijivaNe, taM NaM micchA, imaM ca NaM paccakkhameva dosai, sejjAsaMthArae kajamANe akaDe saMtharijamANe asaMthirie, jamhA NaM sejjAsaMthArae kajamANe akaDe saMtharijjamANe asaMtharie tahamA calamANe vi, acalie jAva nijjarijamANe vi aNijinne, evaM saMpehei, evaM saMpehettA samaNe nijthe sahAve, sahAvettA evaM vayAsI--jaM NaM devANupiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhar3a, jAva paruvei evaM khalu calamANe calie taM caiva savaM jAtra NijjarijamANe aNijiNe, tae rNa jamAlista aNagAramsa evaM AikvamANassa jAva parUvemANassa atthegaiyA samaNA niggaMthA eyamahaM sahahaMti, pattiyaMti, royaMti, atthe gaiyA samaNA niggaMdhA eyamahaM No saddahaMti, No pattiyaMti No royaMti, tatthagaM je te samaNA niggaMthA jamalissa anagArassa eyama saddahaMti, pattiyati, royAMta, te NaM jamAliM ceva aNagAraM uvasaMpajittANaM viharati, tatthaNaM je te samaNA NiggaMthA jamAlista agagArasta eyamahaM No sadahaMti, No pattiyaMti, No royaMti, te paNaM jamAlista agagArasta aMziyAo ko TUyAo ceiyAo paDiNikvamaMti paDiNikkhamittA puvvANupuDiMga caramANe gAmANugAmaM duijjamANe jeNeva caMpAnayarI jeNeva puNNabhadde beie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareMti, karettA vadati, namasaMti, vaMdittA narmasittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM uvasaMpajittA NaM viharati // sU013 // zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameSacandrikATI0 2093033 sU013 mahAvIravAkyaM pratijamAle rathajJAni0 575 chAyA-nArAlu sa jamAliH anagAraH anyadA kadAcit yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM bandate, namasyati, vanditA namasyitvA evam AdIt-icchAmi khalu bhadanta ! yuSmAbhiH abhyanujJAtaH san pazcabhiH anagArazataiH sArddham bAhyaM janapadavihAraM vihartum / tataH khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIro jamAle anagArasya etamartham no Adiyate, no parijAnAti, tUSNIkaH saMtiSThate, tataH khalu sa jamAliranagAraH zramaNaM bhagAntaM mahAvIraM dvitIyamapi tRtIyamapi evam AdIt-icchAmi khalu bhadanta ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san paJcabhiranagArazataiH sArddham yAvat vihartum / tataHkhalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro jamAlegnagArasya dvitIyamapi tRtIyamapi etamartha no Adriyate yAvat tUSNIkaH saMtiSThate / tataHkhalu sa jamAliranagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA namasyitvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antikot baDuzAlakAt caityAt prati niSkramati pratiniSkraya paJcabhiranagArazataiH sArdham bAhyaM janapadaviharaM viharati / tasmin kAle tasmin samaye zrAvastI nAma nagarI AsIt varNakaH koSThakaM caityam, varNakaH, yAvat vanakhaNDasya, tasmin kAle tasmin samaye campAnAma nagarI AsIt, varNamaH, pUrNabhadraM caityam , varNakaH, yAvat pRthivI zilApaTTakaH / tataHkhalu sa jamAliranagAraH anyadA kadAcit paJcabhiranagArazataiH sArddham saMparivRtaH pUrvAnupUrvi caran grAmAnugrAma dravan yatraiva zrAvastI nagarI yatraiva koSThakaM caityaM tatraivopAgacchati, upAgatya yathApatirUpam avagraham avagRhNAti, avagRhya saMyamena tapasA atmAnaM bhAvayan biharati / tatakhalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH anyadA kadAcit pUrvAnupUrvI caranyAvat sukha mukhena viharan yatraiva campAnagarI, yatraiva pUrNabhadraM caityam tatraivopAgacchati, upAgatya yathAmatirUpam avagraham avagRhNAti, avagRhya saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati / tataHkhalu tasya jamAleH anagArasya taiH arasaizca, virasaizca, antaizca, mAntaizca, rUkSaizva, tucchaizca, kALAtikrAntezva, prAmogAtikAntaizca, zItaizca pAnabhojanaH anyadA kadAcit zarIrake vipulo rogAtaGkaH prAdurbhUtaH, ujjvalo vipulaH pragADhaH, karkazaH, kaTukaH, caNDaH, duHkhaH, durgaH, duradhisahyaH / pittajvaraparigatazarIraH, dAhavyutkrAntikazcApi viharati, tataHkhalu sa jamAli ranagAro bedanayA abhibhUtaH san zramaNAn nirgranthAn zabdayati, zabdayitvA evamavAdIt-yUyaM khalu devAnupriyAH ! mama zayyAsaMstArakaM saMstRNIta ? / tataHkhalu te zramaNAH nirgranthAH jamAleH anagArasya etamartha vinayena pratizRNvanti, pratizrutya jamAleH anagArasya zayyAsaMstArakaM saMstuNanti / tataHkhalu sa jamAli zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 bhagavatIne anagAraH balIyastaraM vedanayA abhibhUtaH san dvitIyamapi zramagAn nimranthAn zabdayati, zabdayitvA dvitIyamapi evam abAdIt-mama khalu devAnupiyAH ! zayyA saMstArakA kiMkRtaH ? kri yate ? evamuktAH santaH zramaNA nirgranthAH bruvantibho svAmin ! kriyate / yadA khalu te zramaNA nigrenthAH jamAlim anagAram evam AdiSuH-No khalu devAnupriyANAM zayyAsaMstArakaH kRtaH, kriyate, tadA khalu tasya jamAleranagArasya ayametadrUpaH adhyAtmiko yAvat samudapadyata-yat khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH evam AkhyAti yAvat evaM prarUpayati-evaM khalu calat calitam , udoryamANam udIritam , yAvat nirjI yamANaM nirNam , tatkhalu mithyA, idaMva khalu pratyakSameva dRzyate-zayyAsaMsthArakaH kriyamANa: akRtaH, saMstIryamANaH asaMstRtaH, yasmAt khalu zayyAsaMstArakaH kriyamANaH akRtaH, saMstIryamANaH asaMstutaH, tasmAt calanapi acalio yAvat niyamANo'pi anijIrNaH / evaM saMprekSate, saMprekSya, zramaNAn nirgranthAn zabdayati, zabdayitvA evam AdIt-yat khalu devAnupriyAH / zramaNo bhagavAn mahAyoraH emAkhyAti yAvat prarUpayati-evaM khalu calat calitam tadeva yAvat ni nIyamANam anijoMrNam, tataHkhalu jamAleH anagArasya ebamAcakSANasya yAvat marUpayata:-mastyekake zramaNA nirgranthA etamartha zradadhati, pratiyanti, rocayanti astyeka ke zramaNA nirgranthAH etamartha no zraddadhati, no patiyanti, no rocayanti tatra khalu ye te zramaNA ninanthAH jamAleranagArasya etamartha zraddadhati, pratiyanti, rocayanti, te khalu jamAli caitra anagAram upasaMpadya khalu viharanti, tatra khalu ye zramaNAH nigraMthAH jamAleranagArasya etamarthaM no zraddadhati, no pratiyanti no rocayanti, te khalu jamAle snagArasya antikAt koSThakAt caityAt pratiniSkAmanti, prati. niSkramya pUrvAnupUrvi caranto grAmAnugrAmaM dravanto yatraiva campAnagarI, yatraiva pUrNabhadraM caityam yatraya zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgacchanti upAgatya zramaNa bhagavantaM mahAvIra trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM kurvanti, kRtvA vandante namasyanti, vanditvA namasyitvAzramaNa bhagavantaM mahAvIram upasaMpadya khalu viharanti |muu0 12 / ____TIkA-atha mahAvIravAkyaM prati jamAleranagArasya azraddhAM pradarzayati"tae NaM se' ityAdi / tara NaM se jamAlI gagAre annayAkayAI, jeNeva samaNe 'taeNaM se jamAlI aNagAre' ityaadi| TIkArtha-mahAvIra bhagavAnake vAkya ke prati anagAra jamAlikI azraddhAko sUtrakArane isa sUtra dvArA pradarzita kiyA hai-isameM unhoMne " taeNaM se jamAlI aNagAre " tyahi TIkArtha-sUtrakAre A sUtra dvArA bhagavAna mahAvIra pratyenI jamAlI aNugAranI azraddhA prakaTa karI che- zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za097033sU013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 577 bhagavaM mahAvIre teNeva unAgacchai' tataH khalu sa jamAliranagAraH anyadAkadAcita yauva zramaNo bhagavAna mahAvIra AsIt tatraivopAgacchati, ' uAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA, namaMsittA, evaM vayAsI-icchAmi NaM bhNte| tumbhehiM abhaNunAe samANe ' upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namaH syati, evaM vakSyamANapakArega avAdot-he bhadanta ! icchAmi khalu AM yuSmAbhirabhyanujJAtaH AjJaptaH san 'paMcarhi aNagArasaehiM saddhi pahiyA jaNavayavihAraM viharittae' paJcabhiH anagArazataiH-paJcazatAnagAraiH sArddham bahiH janapadavihAraM vihartum icchAmi iti puurvegaandhyH| "tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa aNagArassa eyama8 No AhAi No parijANAi, tusigIe saMciThThA' tataH khalu kahA hai ki 'taeNaM se jamAlI agagAre annayA kayAI jegeva samaNe bhagavaM mahAvIre tetra uvAgacchai' ve jamAli anagAra eka dina jahAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the vahAM para Aye 'uvAgacchittA' vahAM Akarake unhoMne 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaha namasai' zramaNa bhagavAna mahAvIrako vandanA kI aura namaskAra kiyA ' vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI' vandanA namaskAra kara phira prabhuse unhoMne isa prakAra kahA- icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehiM abhaNunAe samANe ' he bhadanta ! maiM Apase AjJApita hokara yaha cAhatA hUM ki maiM 'paMcahiM aNagArasaehiM sadi bahiyA jagavayavihAraM viharittae 'pAMcaso ana gAroM ke sAtha bAhara dezakA vihAra karU~ 'taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa aNagArassa eyamaDhe No ADhAi, No parijANAi, tusi "taeNaM se jamAlI aNAre annayA kayAI jeNeva samaNe bhagavaM mahA vIre teNeva uvAgacchai" se hisa ma.sI anusAra nayAM zramaNa sagavAna maDAvIra vimAna , tyo mAyA. " upagacchitA" tyA vIna temaNe 'samagaM bhagavaM mahAvIra' vaMdai namasai' zrama samAna mArane 14 / 4rI mane namaH2 ryA, " vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI" 544 nm||2 4zana tema temane mI pramANe 4thu'-" icchAmi gaM bhaMte ! tumbhehi abbhaNunAe samANe " 3 mahanta ! 5nI 24jJA ya ta "pa'cahi aNa. gArasaehi saddhi bahiyA jagavaya vihAra viparittae" ( paaNyse| a||raanii sAthai mAnana5.mA vi.2 423 // mAgu chu. "taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlita agagArassa eyamaDha No ADhAi, No parijANAi, tusiNIe zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bhagastIsare sa zramaNo bhagavAna mahAvIro jamAleranagArasya etamartha paJcazatAnagAraiH sAIm bahiH janapadaviharaNaM no Adriyate etasminnarthe nAdarakhAn bhavati, no parijAnAti nAnumodayati tadarthasya bhAvidoSavatvena upekSaNIyatvAt , api tu tUSNI saMtiSThate maunamAlambate ! ' tae NaM se jamAlI aNagAre samarNa bhagavaM mahAvIra doccaM pi taccaM pi evaM vayAso'-tataH khalu sa jamAliH anagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM dvitIyamapi vAraM tRtIyamapi vAram evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIta-' icchAmi NaM bhaMte ! tubbhehiM amaNunAe samANe paMcahi aNagArasaehi saddhiM jAva viharittae ' he bhadanta ! icchAmi khalu yuSmAbhiH bhavadbhirabhyanujJAtaH anumataH san paJcabhiranagArazataiH pazca zatasAdhubhiH sAIm yAvat bahiH janapadavihAraM vihartum , bahirjanapade vihartumicchAmoti bhAvaH, 'tae NaM samaNe bhagavaM NIe saciTThaha ' jaba isa taraha se vihAra karane kI AjJA jamAli anagArane prabhu mahAvIrase mAMgI unhoMne isa bAta ko Adara nahIM diyA, bhAvidoSakI sambhAvanA hone ke kAraNa upekSagIya hone se unhoMne usakI isa bAta ko anumodita nahIM kiyA ataH ve sunakara mauna rahe, 'taeNaM se jamAlo aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM doccaMpi taccapi evaM vayAsI' bhagavAna ko apanI bAta para mauna rahe hue dekhakara anagAra jamAline zramaNa bhagavAna mahAvIra le punaH duvArA bhI aura tibArA bhI aisAhI kahA-ki-' icchAmi NaM bhate ! tumbhehiM abbhaNunAe samANe paMcahi aNagArasaehi saddhiM jAva viharittae' he bhadanta ! maiM Apase AjJA lekara yaha cAhatA hUM ki maiM pAMcaplo sAdhuoM ke sAtha bAhara dezakA vihAra karUM'taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlista aNagArassa saMciTThai" nyAre malel mAre ! pramANe 19.2 42vAnI mAjJA mahAvIra prabhu pAse mAgI, tyAre temaNe te vAtane Adara na karyo, bhAvi leSanI saMbhAvanA rahevAne kAraNe upekSA karavA yogya hovAthI temaNe tema karavAnI anumodanA na ApI, paNa teo mauna ja besI rahyA. "taeNaM se jamAlI aNagAre samarNa bhagavaM mahAvIra doca mi taccapi evaM bayAsI" nyAre mana bhAvAre tabhane 44 5Y MAnn na mAyo, tyAre jamAlI aNagAre bIjI vAra paNa e ja pramANe pUchayuM ane trIjI vAra 51 ko pramANe pUchyuM, "icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehiM abbhaNunAe samANe paMcahi aNagArasaehiM saddhi' jAva vihArattae" bhanne mApanI mAjJA maLe te pa00 aNagAra sAthe huM bahAranA janapadamAM vihAra karavA mAguM chuM. " taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa aNagArassa doccApi taccati eyama zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za09 u033 sU013mahAvIravAkya prati jamAlerazraddhAni 579 mahAvIre jamAlissa aNagArassa doccaMpi taccaMpi evamaTuM No ADhAi jAva tusi. NIe saMciTThA' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro jamAleranagArasya dvitIya mapi vAraM tRtIyamapi vAram etamartha paJcazatAnagAraiH saha bahirjanapadavihArarUpA. the no Adriyate, yAvat no vA tamartha parijAnAti upekSAbuddhayA nAnumodayati, api tu tUSNIM satiSThate maunaM samAlambate, 'tara NaM se jamAlI aNagAre samaNaM magavaM mahAvIraM vaMdai, NamaMsai, vaMdittA, NamaMsittA, samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo bahusAlAo cehayAo paDiNikkhamai ' tataH khalu sa jamAliranagAra: 'maunaM sammatilakSaNam' iti manasi nidhAya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vandivA, namasyitvA, zramaNaspa bhagavato mahAvIrasya antikAt-samIpAt bahuzAlakAt caityAt - udyAnAt , pratiniSkAmyati-nirgacchati, 'paDiNidoccaMpi taccapi eyamadaM No ADhAi, jAva tusiNIe saciTThaha ' parantu zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune jamAli anagArake isa dubArA tivArA bhI kahe gaye vaktavyako svIkAra nahIM kiyA usa para dhyAna nahIM diyA use ucita nahIM samajhA-isaliye kevala ve mauna hI rahe 'taeNaM se jamAlI aNagAre samarNa bhagavaM mahAvIraM vaMdaha, NamaMsai, vaMdittA NarmasittA samaNassa bhagavao mahAvIrasa aMtiyAo bahusAlAo cehayAo paDiNikkhamaha' jaba jamAlI anagArane aisA dekhA to unhoMne zramaNa bhagavAna mahAvIrako vandanA kI, unheM namaskora kiyA aura vandanA namaskAra karake ve zramaNa bhagavAn mahAvIrake pAsa se aura usa bahuzAlaka udyAna se vihAra kiyA yaha samajhakara ki prabhune hameM pAMcasau sAdhuoMke sAtha vihAra karane kI " maunaM sammatilakSaNaM" ke No ADhAi, jAva tuSiNIe saMciDhai " parantu zrama samapAna maDAvIre bhI ane trIjI vAra pUchavAmAM Avela jamAlI aNagAranI te vAtane Adara na karyo, tenI te vAtane anucita gaNIne temaNe te vAtanI anumati na ApI ane te vAtane ucita nahIM gaNIne javAba ApavAne badale mauna ja rahyA. " taeNaM se jamAlI aNagAre samaNaM bhAva mahAvIra vaMdai, NamaMsada, vadittA NamaMsittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo bahusAlAo ceiyAo paDi. Nikakhamai" patra 12 57 // chatai 55 maDAvIra prabhunI mAjJAna bhaNapAthI " mauna sammatilakSaNaM " bhauna samatinu vakSa che se nyAya anusAra "AjJA maLI gaI che" ema mAnIne jamAlI aNagAre zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdaNa namaskAra karyA. vaMdaNuM namaskAra karIne teo 500 sAdhue sAthe zramaNa bhagavAna mahAvIra pAsethI ane te guNazIlaka zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 bhagavatIsUtre kkhamittA paMcahi aNagArasaehiM bahiyA jaNatrayavihAraM viharai' pratiniSkramyavahuzAlakAt caityAt nirgatya, paJcabhiranagArazataiH sArddham bahiH janapadavihAraM viharati / teNaM kAleNaM teNaM sapaegaM sAvatyo NAma naparI hotthA, caNNI , koTThae cehae, vaNo, jAva vaNasaMDassa' tasmin kAle, tasmin samaye zrAvastI nAma nagarI AsIt, varNa kA, asyAH varNanam aupa gatike campAnagarIvarNanavad bodhyam , koSThakaM nAma caityam udyAnam AsIt , varNakaH, asya varNanam aupapAtike pUrNabhadracaityavad bodhyam , tadvarNanAvadhimAha-yAvatU vanakhaNDasya vanakhaNDaparyantaM tad varNanabhava seyamiti bhAvaH / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM campA NAma nayarI hotthA, vaNNao, puNgamadde cehae, vaNyAo jAra puDhavisilApaTTao' tasmin kAle tasmin samaye campAnAma nagarI AsIt , vargakaH, asyAzcampArA nagaryAH varNanam anusAra AjJA de dI hai 'paDinikkhamittA paMcahi agagArasaehi maddhiM pahiyA jaNavayavihAraM viharai' nikala karake ve pAMcaso anagAroMke sAtha bAhara dezoMmeM vihAra karane lage 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAva. sthINAmaM nayarI hotthA vagao kohae ceie vaNNao jAva vaNasaMDassa' usa kAla aura usa samayameM zrAvastI nAmakI nagarI thI, isakA varNana aupapAtika sUtrameM varNita caMpA nagarIke varNanakI tarahase jAnanA cAhiye / vahAM eka koSThaka nAmakA udyAna thA, isakA bhI varNana aupa. pAtika sUtra meM varNita pUrNa bhadra kI taraha jAnanA cAhiye parantu yaha varNana banakhaNDa takahI lenA cAhiye teNaM kAleNaM teNa samaeNaM caMpA nAma nayarI hotthA caNNao puNNabhadde cehae-vaNNo jAya puDhavIsilApahao' usa kAla aura usa samayameM caMpA nAmakI nagarI thI, isakA GdhAnamAthI nIsI 54yA. " paDinikkhamittA paMcahi aNagArasarahi saddhi pahiyA jaNavayavihAra viharai" tyAMthA nAgIna bhAye 500 smaar| sAthai nAnA pradezamA viDA 421 // bhAMDayA. " teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAvatthI jAma nayarI hotthA vaNNao, kodae ceie-vaNNaoM jAva vaNasaMDassa" taNe ane te samaye zrAvatI nAme nagarI hatI. aupapAtika sUtramAM jevuM caMpA nagarInuM varNana kareluM che, evuM ja zrAvastI nagarInuM varNana paNa samajavuM. te nagarImAM keSTaka nAme eka udyAna hatuM. papa tika sUtramAM jevuM pUrNabhadra cityanuM varNana kareluM che, evuM ja A koSTaka caityanuM varNana paNa sabhA. 52ntu ta vana vana paryanta aDae 429. " teNa kAleNa teNa samaeNaM capA NAma nayarI hotthA-vaNNao, puNNabhade ceie-vaNNao jAva puDhavisilApaTTo" te ANe bhane ta samaye / nAmanI me nagarI satI. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATo0094033sU013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 581 aupapAtike draSTavyam, pUrNabhadraM nAma caityam udyAnam AsIt varNakaH, asthApi pUrNabhadracaitpasya varNanam auSapAtike draSTavyam, tad varNanAvadhipAha-yAvat pRthivIzilApaTukaH, pRthivIzilApaTTakaparyantam asya varNanam abaseyamityarthaH, 'taeNaM se jamAlI amagAre annayA kayAi paMcahi aNagArasarahiM saddhiM saMparikhuDe puvvANupuci caramANe' tataH khalu jamAliranagAraH anyadA kadAcit paJcabhiranagArazataiH sArddha saMparitRtaH-saMveSTitaH pUrvAnupUrtyA anukrameNa caran-vicaran, 'gAmANugAmaM duijjamANe jeNeva sAvatthI nayarI, jeNeva koThThae cehae, teNeva uvAgacchai ' grAmAnugrAmaM grAmAd grAmAntaraM vyatitrajan yatraiva zrAvastI nAma nagarI AsIt , yatraiya koSThakaM nAma caityam udyAnam AsIt, tatraiva upAgacchati ' uvAgacchitA ahopaDirUvaM uggahaM uggiAhati' upAgatya yathApratirUpaM sAdhu kalpayogyam apagraham vasate rAjJAm avagRhNAti, 'ahopaDirUvaM uggahaM uggivarNana aupapAtika sUtra meM kiyA gayA hai, isameM pUrNabhadra nAmakA caityaudyAna thA isakA bhI varNana aupapAtika sUtra meM jaisA kiyA gayA hai, vaisA pRthivI zilApaTTa taka samajhanA cAhiye 'taeNaM se jamAlI aNa. gAre annayA kayAiM paMcahi aNagArasaehi saddhi saMparibuDe pukhvAnu. pulvi caramANe ' pAMcaso anagAroMke parivArase ve jamAli anagAra kisI eka samaya anukamase vicaraNa karate hue 'gAmANugAma duijja. mANe ' eka gAMva se dUsare gAMvameM vihAra karate 2 jeNeva sAkthI nayarI0' jahAM zrAvastI nagarI thI aura jahAM vaha koSThaka nAmakA caitya-udyAna thA vahAM para Aye vahAM Akarake ' ahApaDirUvaM uggaha uggiAhara ' unhoMne yathApratirUpa sAdhukalpake yogya-vasati kI aajnyaatenuM varNana aupapAtika sUtramAM karavAmAM Avela che. te caMpA nagarImAM pUrNabhadra nAme citya (udyAna) hatuM. tenuM varNana paNa papAtika sUtramAM karavAmAM AveluM che. pRvizilApaTTanA varNana sudhInuM kathana ahIM grahaNa 42 me. "taeNa se jamAlI aNagAre annayA kayAI cahi aNagArasaehi saddhi saMparibuDe puvANupundhi caramANe, gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva sAvatthI nayarI" mahAvIra prabhu pAsethI nIkaLIne anukrame vicaratAM vicaratAM, eka gAmathI bIje gAma vihAra karatAM karatAM, te jamAlI aNagAra pitAnA 500 aNugAranA parivAra sAthe eka divasa zrAvastI 1rInA nAka nAmanA udyAna 5se bhAvI 57.2yA. tyA bhAvAne tebha " ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhaI" yathApratirUpa (sAdhukarUpane yegya) AjJA (te caityamAM vasavAnI AjJA ) zrIbhagavatIsatra: 8 Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 bhagavatI sUtre , " f vhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai ' yathAmatirUpaM yathAyogyam avagrahaM vasaterAjJAm avagRhya svIkRtya saMyamena saMyamayogena tapasA AtmAnaM mAvayan viharati taraNaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAI putrANupui caramANe jAtra muhaM suheNaM viharamANe jeNeva caMga nayarI, jeNeka punnabhadde veie teNetra uvAgaccha ' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH anyA kadAcit pUrvAMnupUrSyA tIrthakara paripATyA caran vicaran yAvat grAmAnugrAmam dravan vyatitrajana sukhasukhena yathAsukham viharan yatraitra cambA nAma nagarI AsIt, yatraitra pUrNabhadraM nAma caityam udyAnam AsIt, tatraiva upagacchati, ' AgacchitA ahApaDirUvaM uggahaM ugaNhati' upAgatya yathApratirUpaM yathAyogyam - avagraham avagRhNAti, uggahittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe vihara' avagraham avagRsvIkRtya saMgamena - saMyamayogena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati- tiSThati' Thaharaneke liye anumati prApta kI 'uggahattA saMjameNa tavasA appANaM bhAvemANe viharaha' Thaharane kI AjJA pAkara ve vahAM tapa aura saMyamase AtmAko bhAvita karate hue vicarane lage ' taraNaM samaje bhagavaM mahA. bIre annayA kamAI putrANuvi caramANe jAva suhaMheNaM viharamANe jeNeva caMpA nayarI jeNeva puNgabhadde ceie teNeva uvAgacchadda ' eka samaya kI bAta hai, ki zramaNa bhagavAn mahAvIra tIrthakara paripATIke anusAra vicaraNa karate hue eka gA~va se dUsare gAMva sukhapUrvaka bihAra karate ? jahAM caMpA nagarI aura usameM jahAM vaha pUrNabhadra nAmakA udyAna thA vahAM para Aye 'ahApaDiuggahati' vahAM A karake unhoMne yathAyogya avagrahavasatikI AjJA prApta kI aura 'uggihittA saMjameNaM tavasA appANaM " AnA 66 caramANe Ava puNNabhadde 77 jamAlI Apta urI. " uggiNDittA saMjameNaM tavasA adhyANa bhAveANe hirai prApta karIne tee tapa ane sayamathI AtmAne bhAvita karatA tyAM vicaravA sAgyA. taraNa samaNe bhagava' mahAvIre annayA kayAi putrANuputri suha suheNa viharamANe jeNeva caMpA nayarI jeNeva ceie teNetra utrAgacchai peAtAnI pAsethI aNugAra vidAya thayA pachI koi eka divase guNuzIlaka caityamAMthI nIkaLIne tIrthaMkara paripATI anusAra vicaratAM vicaratAM, eka gAmathI khIje gAma sukhapUraka vihAra karatAM karatAM zramaNa bhagatrAna mahAvIra cA nagarInA bhUyu bhadra caitya pAse khAvI pacyA. " ahApaDirUva umagaha ugiNes " tyAM AvIne temaNe yathAyogya agraDa ( tyAM rahevAnI AjJA) prApta karyAM. zrI bhagavatI sUtra : 8 zd Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkAza093.33 2013 mahAvIravAzya prati jamAlerazraddhAni0 583 'taeNaM tassa jamAlissa aNagAraspta tehi arasehi ya, virasehi ya, aMtehi ya, paMtehi ya, lUhehi ya, tucchehi ya, kAlAikkatehi ya pamANAikaM te hi ya, sIyaehi ya pANabhoyaNehiM annayA kayAi sarIraMgasi viule rogAtaMke pAunbhUe' tataHkhalu tasya jamAleranagArasya taiH arasaizca hizujIrakAdibhirasaMskRtatvAd avidyamAnarasaiH, virasaizca purANatvAd vigatarasaiH, antaizca arasatayA sarvadhAnyAntavartibhiH, pAntaizca-taireva paryuSitatvena prakarSeNa antavartitvAt prAntaH, rUkSazca atizuSkaiH ghRtAdisneharahitaiH, tucchezca asAraiH, kAlAtikrAntaizca-pipAsA-bubhukSA-samayAti. bhAvemANe biharaha' avagraha prApta kara ve vahAM saMyama evaM tapase AtmAko bhAvita karate hue vicarane lge| 'taeNaM tasta jamAlissa aNagArassa' isake bAda usa jamAli anagArake 'tehiM arasehi ya virasehi ya aMtehi ya, paMtehi ya, lUhehi ya, tucchehi ya, kAlAikatehi ya pamANoikanehi ya, sIyaehi ya pANa: bhoyaNehi ya annayA kayAha sarIragaMsi viule rogAtake pAunbhUe' aba usa jamAli anagArake una arasa-hIMga jIre Adise rahita honese avidyamAna rasavAle, virasa-purAne hone se vigata rasavAle, antaarasarUpa hone se sarva dhAnyAntavartI,prAnta-paryuSita honese-pAsI honese atyanta-bilakula-sAdhAraNa, rUkSa-ghRtAdirahita honese, ati zuSka, " uggiNihattA saMjameNaM tavasA appANa bhAvemANe viharai " mAzA Ata zana teo saMyama ane tapathI AtmAne vAsita karatA tyAM vicaravA (rahavA) lAgyA. have sUvakAra e vAta prakaTa kare che ke keka caityamAM virAjatA jamAvI bhAnI va hasata -"taeNa tassa jamAlisma aNagArassa hiM arasehi ya, virasehi ya, avehi ya, patehi ya, lUhehi ya, tucchehi ya, kAlAi. katehi ya, pamANAika tehi ya, sIyaehi ya pANabhoyaNehi ya, annayA kayAi sarIragaMsi viule rogAyaMke pAunbhUe " tyA2 4 me se rel aNagAranA zarIramAM vipula (pracura) gAtaka utpanna thayo. eTale ke javarAdi rUpa raMga ane jIvanane zIdhra vinAza karanAra zalAdi rUpa AtaMka ane eka sAthe utpanna thayAM. A gAtaMka utpanna thavAnuM kAraNa batAvatAM sUtrakAra kahe che ke-arasa ( hIMga, jIrA AdithI rahita hovAthI rasasvAda 2hita), virasa (purANe hovAthI rasa rahita banI gayele) anta ( arasa rUpa hevAthI sarva dhAnyAntavartI), prAnta (vAsI hovAthI bilakula sAdhAraNa) 36 (ghI mAlithI 2Dita-sU!) tu27 ( asAra-sahI- ), diesird zrIbhagavatIsatra: 8 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 bhagavatIstre kramaNAnantaraprAptai , pramANAtikrAntaiH bubhukSApipAsApamANAdadhikainyU~ nairvA, zItaizca kAlAtikramAta zItalatAprAptaH pAnabhojanaiH anyadA kadAcit zarIre vipulaH pracuro rogAtaGkaH, tatra rogo jvarAdiH sa cAsau AtaGkaca kRcchrajIvitakArIti rogAtaGkaH prAdUrbhUtaH-utpannaH, yadvA rogoyarAdiH AtaGkaH sadyoghAtI zUlAdiH, rogazca AtaGkazzetyanayoH samAhAre rogAtaGkam utpannam / sa rogAtaGkaH kIdRzaH ? ityAha' unale ' ityAdi, ' ujjale, viule, pagADhe, kakase, kaDue, caMDe, dukkhe, dugge tivve durahiyAse ' ujjvalaH utkarSeNa alapati dahatIti tathA atyantadAhakaH tadvipakSazaityalezenApi rahitatvAta, vipula:-pracuraH saphalazarIravyApaka khAt, pragADhaH -atyanta vikarAlaH prakarSayuktatvAt , karkaza:-kaThoradravya mitra atyantakaThoro'niSTatvAt, kaTukaH nimbAdivata manasaH pratikUlatvAt , caNDo raudraH bhayatuccha-asAra, kAlAtikrAnta-bhUkha, pyAsake samayake bAda prApta hue, pramANAtikAnta-bhUkha pyAsake pramANase adhika vA kama tathA zIta(ThaMDA vAsI AhAra pAnI se ) kAlAtikama se zItalatAko prApta aise pAna bhojanoMse kisI eka samaya zarIrameM vipula-pracura-rogAtaGkajIvanako kaSTamaya banAnevAle hone se jvarAdirUpa AtaGka utpanna huA athavA jvarAdirUpa roga evaM jIvanako zIghra vinAza karanevAlA zUlAdi rUpa AtaGka ye donoM utpanna hue / yaha rogAtaGka 'ujjale, viule, pagADhe, kakase, kaDue, caMDe, dukkhe, dugge0' ujvala use bahuta adhika dAhakArI thA-zItalatAkA leza isameM nAma mAtrakA bhI nahIM thA, vipula-sakala zarIrameM vyApaka hone se pracura thA, pragADha-prakarSa yukta hone se atyanta vikarAla thA. karkaza-kaThora dravya kI taraha aniSTa honese atyanta kaThora thA, manake pratikUla hone se nimyAdi kI taraha (bhUma, 5 mahinA samaya para prAta ye3), ti:nta (bhUma ane payAsanA pramANa karatAM adhika athavA nyUna) ane zIta (kALa pasAra thavAthI bilakula ThaDe paDI gayela) AhAra pAna levAne kAraNe A rogAt utpanna thayo to. te 2 " ujjale" antar // 24 tA. 2 taeat nAmanI 5 na tI, " viule " vidhura chato-mA zarIramA 0yApeko pAthI prayu2 khato, " pagADhe " prA6 -yuta DApAyI matizaya 1i42 to, " kakase" 442 dra0yanI 25 bhaniSTa avAthI mati35 4.2 &l, "kaDue" bhanne pratigopAthI 431 // zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - prameyacandrikA TIkAza09 3033 2013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 585 karatvAt duHkhaH-duHkharUpaH sukhalezavarjitvAt kAraNe kAryopacArAt rogAtako'pi duHkhapadena vyapadizyate, durgaH durgabhyaH kaSTasAdhyatvAt, tIvra:-atyantotkaTaH utkRSTaduHkhajanakatvAt, duradhyAsaH duradhisahyo vA duHkhena adhisoDuma zakyasvAda 'etAdRzena rogAtaGkena jamAliH kIdRzo jAtaH ? ityAha-'pittajjaraparigayasarIre dAhavarkatie yAvi viharai' pittajvaraparigatazarIraH pittavareNa parigataM vyAptaM zarIraM yasya sa tathA ataeva dAhavyutkrAntikazthApi-dAhasya vyutkrAntiH utpattiryasya sa tathA dAhayuktazcApi viharati-tiSThati / ' taeNaM se jamAlI aNagAre veyaNAe abhibhUe samANe samaNe jiggaMthe sadAvei, sahAvetA evaM vayAsI' tataHkhalu sa jamAliH anagAraH vedanayA abhibhUtaH-parAbhUtaH san zramaNAn nimranthAna zabdayati, bhAhRyati, zabdayitvA-Apa evaM vakSyamANaprakAreNa avA. dIt-'tumbhegaM devANupiyA ! mama se jAsaMthAragaM saMthareha' bho devAnupriyA ! kaDavA thA / bhayaGkara hone se caNDa-raudra thA, sukhake lezase varjita hone ke kAraNa duHkha-duHkharUpa thA. kaSTasAdhya honese durga-durgamya thA, utkRSTa duHkhakA janaka honese tIvra-atyanta utkaTa thA, tathA duradhyAsa-duHkhase sahana karane yogya hone se duHsahya thA, 'pittajaraparigayasarIre dAhava. kaMtie yAvi viharai'isa prakArake rogAtaGkase jamAli isa prakArakA ho gayA pittajvarase vyApta ho gayA aura dAhayukta bhI ho gayA 'taeNaMse jamAlI aNagAre veyaNAe abhibhUe samANe0 evaM vayAsI' isake bAda usa jamAline vedanAse bahuta duHkhI hokara apane nirgrantha zramaNako bulAyA aura bulAkara unase aisA kahA-'tumbhe gaM devANuppiyA ! mama sejjAsaMthAragaM dravya vA 49 hato, " caMDe, dukkhe, dugo " 152 pAthI 2 (0) hate, sukhathI bilakula rahita hovAthI duHkhada ho, kaSTasAdhya hovAthI gamya hato, utkaTa duHkhane janaka hovAthI tIvra hato ane duHkhapUrvaka sahana karavAne egya hovAthI asahya hate. "pittajjaraparigayasarIre dAhavaka tie yAvi viharai" mA prAranA gAtaMthI jamAlI azubhAra evo banI gayo.pittajavarathI vyApta thaI gaye. ane te kAraNe temane zarIre dAha (baLatarA) paNa thavA mAMDaze. " taeNaM se jamAlI aNagAre veyaNAe abhibhUe samANe. evaM kyAsI" tyAra bAda vedanAne lIdhe khUba ja pIDA thavAthI jamAlI aNagAre zramaNa vine pitAnI pAse be lAvyA ane be lAvIne temaNe temane evuM kahyuM hai " tumbheNaM devANuppiyA ! mama sejjAsaMthAragaM saMthareha " Anupriyo ! mA5 mAre zayana karavA mATe saMratAraka (bichAnuM) bichAvI de, bha-74 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 bhagavIsane sUrya khalu mama zayyAsaMstArakaM zayyAyai saMstArakaM saMstRNItaH-vistArayata, 'taraNa te samaNA jiggaMthA jamAlissa aNagArassa eyamaDhe viNaeNaM paDisuti' tata:khalu te zramaNAH nirmanthAH sAdhavo jamAleranagArasya etamardham zarayAsaMstArakasaMstaraNarUpamartha vinayena pratizaNvanti, svIkurvanti 'paDisuNettA jamAlissa aNagA rassa sejjAsaMthAragaM saMthareMti' pratizrutya jamAleranagArasya zayyAsaMstArakaM saMstaganti, vistArayanti 'taeNaM se jamAlI ana gAre valiyataraM vedaNAe abhibhUe samANe doccaMpi samaNe niggaMthe sadAvei, sadAve vA doccaM pi evaM vayAsI '-tataHkhalu sa jamAliranagAro balikataram gADhataram atyantamityarthaH vedanayA duHkharUpayA abhibhUtaH AkrAntaH san dvitIyamapi vAram zramaNAn nirgranthAna zandayati-Ada. yati, zabdayitvA-AhUya dvitIyamapi vAram evaM vakSyamANarItyA avAdI'mamaM NaM devANuppiyA ! senjAsaMthArae kiMkaDe kajjai ?' bho devAnupiyAH ! saMthareha' he devAnupriyo | tuma hamAre sone ke liye-saMthArA vistara vichA do' taeNaM te samagA niggaMthA jamAlista aNagArasta0 paDisuNeti' una zramaNa nirgranthoMne jamAlike isa zayyAsaMstArakako bichAne rUpa kathana ko baDe vinaya ke sAtha svIkAra kiyA-'paDisuNettA jamAlissa aNagArassa sejjAsaMstharagaM saMthareti' svIkAra karake ve jamAli anagArake sone ke liye saMstAraka ko vichAne lage. arthAt bistara bichAne lage 'taeNaM se jamAlI anagAre paliyataraM vedaNAe abhibhUe samANe doccapi samaNe niggaMthe saddAveisadAvittA doccaMpi evaM vadhAsI' itane meM vaha anagAra jamAli aura adhika duHkharUpa vedanAse yukta ho gayA-taSa punaH usane duvArA zramaNa nirgranthoM ko bulAyA aura bulAkara una se aisA kahA- mamaM NaM devANu "taeNaM te samaNA niggaMthA jamAlissa aNagAra sa. paDisuNe ti" ta zramaNa nirca e jamAlI aNugAranA te kathanane ( saMstAraka bichAvI. mA5535 4thnn| vinaya 4 222 4. "paDisuNettA jamAlisma aNagArassa sejjAsaMthAragaM saMthareti " bhane te mAjI mArane mATe saMsmAraka bichAvavA lAgI gayA. "taeNaM se jamAlo anagAre baliyatara vedayaNAe abhibhUe samANe doccApi samaNe niggaMthe sadAvei-sada vittA doccapi evaM vayAso" saTAmA aghi vahana thavAne kAraNe te jamAlI azugAre te zramaNa nigraMthane pharIthI bolAvyA mana mobAvAne, 24 pramANe pUchayu " mamaM NaM devANuppiyA ! senAsaMthArae zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - prameyacandrikA TIkAza9u033 sU013 mahAvIravAkya prAte jamAlerazraddhAni0 587 mama madartha khalu zayyAsaMstArakaH kiM kRtaH sampAditaH ? Ahosthit kriyate ? sampAyate ? kiM zayyAsaMstArako niSpannaH ? uta niNyAdyate / etena ca atIta kAla-vartamAnakAlanirdezena kRta-kriyamANayorbha daH pratipAditaH, iti praznAzayo. dhyaH / evaM vutte samANe samaNA niggaMthA viti bho sAmI ! kIrai ' evaM pUrvoktarItyA jamAlinA uktAH santaH zramagA nirgranthA bruvanti-bho svAmin ! saMstA rakaH kriyate na tu kRtaH, 'jaeNaM te samagA nigaMthA jamAliM aNagAraM evaM vayAsINo khalu devANuppiyANaM sejjAsaMthArae kaDe, kajjai' yadA khalu te zramaNA ppiyA ! sejjA saMthArae ki kaDe kajjai' he devAnupriyo ! tumane mere soneke liye saMthAraka kara diyAhai, yA kara rahe ho ? arthAt zayyA(vistara) saMstAraka ho cukA hai-yo ho rahA hai ? isa tarahake prazna nirdezase atIta kAlika kriyA meM aura vartamAnakAlika kriyA me pratipAdita kiyA gayA hai, arthAt "kRta" yaha atItakAla hai, evaM 'kriyamANa' yaha vartamAna kAla hai, yahAM ina donoMkA niza huA hai, isa nirdezale kRta aura kriyamANameM bheda kahA gayA hai yahI praznakA Azaya hai / " evaM ghutte samANe samaNA niggaMthA viti-bho sAmI! kIraha' jaba jamAli anagArane pUrvakti rUpa se pUchA-taya una zramaNa nirgranthoMne aisA kahA ki-he svAmin ! hama saMstAraka kara rahe haiM, abhI use kiyA nahIM hai 'jaeNaM te samaNA niggaMthA jamAliM aNagAraM evaM vadhAsI-No khalu devANuppiyANa sejjAsaMdhArae kaDe, kajjai ' jaba una zramaNa ninthoMne ki ko, kamjai " Anupriyo ! bhAre sutrAne bhATe sA24 micha4 nAkhyuM che ke bichAvI rahyA che ? eTale zavyAsaMstAraka taiyAra thaI gayuM che, ne taiyAra thaI rahyuM che? A prakAranA praznana niza dvArA bhUtakAlika kriyA ane vartamAnakAlika kriyA vacce bhedanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. eTale hai " kRta" lUtAnI yA matAvale bhane "kriyamANa" 54 vartamAna kiyA batAve che. ahIM A banene nirdeza thaye che. A nirdeza dvArA kRta ane kriyamANamAM zeTha darzAvavAmAM Ave che, e ja praznane Azaya che. " evaM vutte samANe samaNA nigaMthA riti-bho sAbhI ! kIraha" yAre masI agAre A prazna pUchyuM, tyAre te zamaNu nigna thae temane A pramANe kahyuM: "he savAmina ! ame zamaNAsaMsmAraka bichAvI rahyA chIe, hajI tene michavI vIdhu nathI. "jaeNaM te samajA nigaMthA jamAli aNagAra evaM payAsI No khalu devANuSiyANaM sejjAsaMbArae kaDe, kajjada" yA te bhae ni: zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188. bhagavatIsUtre nirgranthAH jamAlim anagAram evaM pUrvoktarItyA aAdiSuH-thitavantaH-no khalu devAnupriyANAM bhavatAM zayyAsaMstArakaH kRtaH-niSpAdito'smAbhiH apitu kriyate niSpAdyate / 'taeNaM tassa jamAlissa agagArassa ayameyArUve anjhathie jAva samuppajjityA-' tadA khalu tasya jamAleranamArasya, ayametadrUpo vakSyamANa:svarUpaH, AdhyAtmikaH AtmagataH yAvat cintitaH prArthitaH, kalpitaH manogataH saMkalpaH, tatra AdhyAtmika AtmagataH akuraiva virodhibhAvanayA azraddhadhA vA Atmani kizcit prakaTIbhUtaH tataH cintitaH-bhagavantampati azraddhAbhAvanayaiva dvipajamAlise aisA kahA hamane Apa devAnupriyake zayyA saMstArakako kiyA nahIM hai, api tu hama kara rahe haiM, 'taeNaM tassa jamAlisa aNagA. rassa ayameyArUdhe ajjhathie jAva samuppajjityA' taba usa jamAli anagArake yaha aisA AdhyAtmika-Atmagata yAvat cintita, prArthita, kalpita-manogata saMkalpa utpanna huA yaha saMkalara jamAli anagArako pahile Atmagata huA isakA tAtparya yaha hai ki yaha saMkalpa use virodhi bhASanAse yA azraddhAse AsmAmeM hI aGkura kI taraha pahile prakaTa huA bAda meM vahI virodhi vicAra rUpa saMkalpa vipatrita huekI taraha kucha thoe jamAlI agArane e javAba Apyo ke he devAnupriya! ame mApanu zacyAsatA24 bichAva hAdhu nayI 55 vI 2 // chI, "taeNaM jamAlisa aNagArasna ayame yArUve ajjathie ja va samupanjitthA " tyAre zrama nirca ne A prakArane uttara sAMbhaLIne jamAlI aNugAranA manamAM e AdhyAtmika-mAtmagata, citita, prAthita, kapita, mane gata vicAra utpanna thayo "jaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre e Aikha, jAva evaM parUbei, evaM khalu calamANe calira, DIrijamANe uhI rae, jAva nijariunamANe NijjiNe taNaM micchA" zrama bhagavAna bhare 4 cha, mAme cha, prajJApita re che ane prarUpita kare che ke "je vastu cAlI rahI che te cAlI cukI che, je vastu udIryamANa che te ukIrNa thaI cukI che, je vedyamAna che te vedita thaI cukayuM che, je prahIyamANa che te prahaNa thaI cukayuM che, ane chidyamAnane chinna, bhimAnane bhinna, dadyamAnane dagdha, khriyamANane mRta ane nirNAya. mANane niNuM kahI zakAya che, A temanuM kathana sarvathA asatya che. have sUtrakAra "vicAra" pAnI AgaLa AvelAM vizeSane bhAvArtha samajAve che-te vicArane Atmagata kahevAnuM kAraNa e che ke te vicAra virodhI bhAvanAthI athavA mahAvIra prabhunAM vacane pratyenI azraddhAthI temanA hRdayamAM aMkuranI jema pahelAM te prakaTa thayuM hatuM. tyAra bAda te vicAra zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za01u0339013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 589 trita iba punaH punaH smaraNarUpo virodhivicAra udbhutaH, tataH kalpitaH sa eva virodhivicAraH pallavita ica 'azraddheyo mahAvIraH' ityevaM vyavasthAyuktaH, tataH prArthitaH sa eva virodhivicAraH puSpita iva 'neSTo mama mahAvIraH' ityevaM sIkRtaH, manogataH saMkalpaH samudapadyata-samutpannaH, 'jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhai, jAva evaM parUvei-evaM khalu calamANe calie udIrijjamANe udIrie, jAba nijarijjamANe NijjiNNe taM gaM micchA' yat khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH evaM-vakSyamANarItyA AkhyAti, yAvat-bhAvate, prajJApayati, vikasita hokara cintitarUpavAlA-punaH 2 smaraNa rUpavAlA bana gayA, isakA bhI kAraNa bhagavAna ke prati usakI virodhi bhAvanA yA azradvAhI hai| aba yahI virodhi vicArarUpa cintita saMkalpa Age kucha adhika vikasita rUpavAlA bana kara pallavita huekI taraha kalpita rUpavAlA bana gayA, jisase usameM aisI vyavasthAkI sthiti A gaI ki mahAvIra azraddheya hai| isake bAda vaha virodhi vicArarUpa saMkalpa aura kucha adhika vikasita rUpavAlA banakara puSpitako taraha prArthita vizeSaNase yukta ho gayA ataeva usane " mahAvIra mujhe iSTa nahIM hai " aisA rUpa dhAraNa kara liyA, manogata ise isaliye kahA gayA hai, ki jamAli anagArane apane isa saMkalpako kisI dUsarese prakaTa nahIM kiyA apane manameMhI rakhA, yaha kaisA saMkalpa utpanna huA isake liye sUtrakAra 'jaNaM samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikvaha, jAva evaM parUveha-evaM khalu calamANe calie, udIrijjamANe udIrie, jApa nijjarijjamANe NijjipaNe taM gaM micchA' isa sUtrapAThadvArA vyakta karate haiM-jamAli anagArane socA ki zramaNa bhagavAna mahAvIra jo aisA kahate haiM yAvat tenA manamAM vAraMvAra AvavA lAgyo. jema aMkuramAMthI be kumaLI pAMdaDI TI nIkaLe che tema te vicAra tenA hRdayamAM vadhAre vikasita thavA mAMDe. tethI tene citita kahyo che. te vicAra citita rUpavALo batavAnuM kAraNa paNa jamAlInI bhagavAna pratyenI virodhI bhAvanA ane azraddhA ja hatI. jema koI latA vikasita thaIne palavita thAya che, tema ja mAlIne te citita vicAra vadhAre vikasita thaIne kalpita rUpavALa banI gayo ane tethI ja evI paristhiti UbhI thaI ke tene ema lAgavA mAMDayuM ke "mahAvIra prabhunAM vacane azraddheya che jema pallavita latA vadhAre vikasita thaIne puSita bane che, tema jamAlIne te vicAra vadhAre vikasita thaIne prArthita vizeSaNathI yukata banI gaye, ane te kAraNe te vicAre enuM rUpa dhAraNa karyuM ke Aab zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 bhagavatIstre 5vaM prarUpayati-evaM khalu calad vastu calitamiti vyapadizyate, udIyamANaM vastu udIrNamiti vyavahiyate, yAvat vedyamAnaM gheditam, prahIyamANaM prahINam , chidha. mAnaM chinnam , bhidyamAnaM bhinnam , dahyamAnaM dagdham , mriyamANo mRtaH, nirjIyamANe vastu nirjIrNamiti vyapadizyate iti, tat khalu mithyA, sarvathA asatyameva uktayuktteH bhUta-vartamAna kAlayorbhedena kRtakriyamANayoratyantabhedAt 'imaM ca NaM paccakvameva dIsai sejjAsaMthArae kajjamANe akaDe, saMtharijjamANe asaMtharie' idaM ca khalu pratyakSameva dRzyate-zayyAsaMstArakaH kriyamANaH akRto bhavati, saMstIyamANaH asaMstRto bhavati / prakRtamupasaMharan Aha-' jamhANaM sejjAsaMthArae bhASaNa karate haiM, prajJApita karate haiM, aisI prarUpaNA karate haiM ki jo vastu calamA, hai-cala rahI hai-vaha calita cala cukI hai, jo vastu udIyamANa hai, vaha udIrNa ho cukI hai, yAvat jo vedyamAna hai, vaha vedita ho cukI hai, jo prahIyamANa hai vaha prahINa ho cukI hai, aisI kahI jAtI hai-isI taraha chicamAna chinna, bhidyamAna bhinna, dahyamAna dagdha, mriyamANa mRta, aura nirjIyamANa nijINa kahI jAtI hai-so aisA unakA kathana mithyA hai-sarvathA asatya hI hai| kyoMki ukta yuktike balase bhUta aura vartamAna rUpa kRta kriyamANameM atyanta bheda hai-ataH inameM abheda pratipAdita karane vAlA vacana sarvathA mithyA hI hai| 'imaM ca NaM paccakkhameva dIsA sejjAsaMthArae kAjamANe akaDe, saMyarijamANe asaMtharie' kyoMki hama yaha pratyakSameM dekha rahe hai ki kriyamANa yaha zayyAsaMstAraka akRta hai, saMstIryamANa yaha asaM mahAvIra pazu mane ISTa nathI " te saMkalpane manogata kahevAnuM kAraNa e che ke jamAlI aNagAre pitAne te vicAra ke inI paNa AgaLa prakaTa karyo na hatopaNa pitAnA manamAM ja rAkhyo hato. jamAli aNagAre mahAvIra prabhune uparyukta kathanane asatya kema mAnyuM te have batAvavAmAM Ave che nIce darzAvelI dalIla dvArA ja mAlI ANagAra bhUta ane vartamAna rUpa kRta ane kriyamANamAM bheda mAnIne, te bannemAM abhedanuM pratipAdana karanArA bhagavAnanAM vacanane mithyA-asatya mAne che. "imapaNe pacA vameva dIsai semjAsaMthArae kAjamaNe, akaDe, saMtharijamANe asaMtharie " 25 bhane ta mA pratyakSa anubhava 25 2wo cha vavAmAM AvI raheluM A zAsastAraka bichAvAI cukayuM nathI, ane e rIte saMstImANu evuM te saMtAraka asaMtRta ja che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhamezcandrikATIkA za093033013 mahAvIravAkye prati jamAlerabhaddhAmi0 596 phajjamANe akaDe, saMtharijjamANe asaMtharie tamhA calamANevi acalie jAva mijjarijjamANe vi aNijjiNNe, evaM saMpehei' yasmAtkAraNAt khalu zayyAsaMstArakaH kriyamANaH akRto bhavati, yAvat udIyamANam na udIrNam , vedyamAnaM na veditaM bhavati, prahIyamANaM na prahINaM bhavati, chidyamAnaM na cchinnaM bhavati, bhiya. mAnaM na bhinnaM bhavati, dadyamAnaM na dagdhaM bhavati triyamANo na mRto bhavati. nirjIyamANam anirjIrNam no nirjIrNa bhavati, iti saMprekSate vidhArayati ' evaM saMpehettA samaNe niggaMthe sadAvei, sadAvittA eva vayAsI-evaM pUrvoktarItyA saprekSya samyag vicArya zramaNAn nirgranthAn zabdayati-bhAvayati, AhUya-zabdayitvA stRta hai ' jamhANaM ' isaliye jaba ' sejjAsaMthArae kajjamANe akaDe, saMtharijjamANe asaMtharie tamhA calamANe vi acalie jAya jijjari. jjamANe vi aNijiNe evaM saMmehei ' zavyA saMstAraka kriyamANa hotA huA akRta hotA hai, aura saMstIryamANa hotA huA vaha asaMstRta hotA hai-to jo calamAna vastu hai, vaha bhI acalita hotI hai, yAvat jo niryamANa vastu hai vaha bhI ani jorNa hotI hai| yahAM yAvata zabdase ' udIrghamANaM na udIrNam , vedyamAnaM na veditam, prahIyamANama na prahINam , chidyamAnaM na chinnam , bhidyamAnaM na bhinnaM, dayamAnaM na dagdham , mriyamANo na mRtaH" isa pATha kA saMgraha huA hai| isa prakArase usa jamAli anagArane vicaaraa| 'evaM saMpehettA samaNe nigmaMthe, sadAveda, sadAvittA evaM vadhAsI' isa prakAra vicAra karake usane zramaNa nirgranthoM ko bulAyA, bulAkara unase aisA kahA-'jaM NaM devANupiyA! "jamhANaM" tathA "sejjAsa thArae kajjamANe aDe, saMtharijamaHNe asaMtharie tamhA calamANe vi acalira jAva NijjarijjamANe vi aNijiNNe evaM saMpaheha" yA zayyAsatA24 mata ya cha, bhane saratIya bhA) saMskAraka asaMtRta hoya che, te je calamAna vastu che te paNa acalita hoya che, ane niyamANa je vastu che te paNa anijIrNa hoya che. ahIM jAva ( yAvat ) 54dhI nIyana sUtra54 zraya 421mA maa0ye| cha" udIyamANaM na udIrNam, vedyamAna na veditam , prahIyamANaM na prahINa , chidya mAna na chinnam, bhidyamAna na bhinnaM, dahyamAna na dagdham , mriyamANo na mRtaH " 241 rana hI apArane piyA2 mA0yA. " evaM saMpahettA samaNe nigaMthe sahAveha, sahAvittA evaM kyAsI" mA prAranA viyA2 zakato zramaNa nigraMthane pitAnI pAse bolAvyA ane bolAvIne temane A pramANe zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 bhagavatIsUtre evaM vakSyamANaprakAreNa abAdIva-jaM NaM devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikvai, jAva paruvei-evaM khalu calamANe calie, taMveba savaM jAva NijjarijamANe aNijjiNNe ' bho devAnupriyAH ! yat khalla zramaNo bhagavAna mahAvIraH evaM vakSyamANaprakAreNa AkhyAti, yAvatU bhASate, prajJApayati, evaM prarUpayatievaM khalu calad vastu calitamiti vyapadizyate, tadeva-pUrvoktavadeva sarvaM yAvat udIyamANAm udIrNam , vedyamAnaM vedita, prahIyamANaM prahINaM, chidyamAnaM chinnam, bhidyamAnaM bhinnam , dahyamAnaM dagdham , mriyamANaH mRtaH nirjIyamANaM nijIrNa bhavati ityAdi, tatHkhalu mithyA sarvathA asatyameva, vastutastu calad vastu aca. litaM bhavati, udIyamANam anudIrNam , yAvat ninIyamANam anirjINaM bhavati, iti jamAlerAzapaH, tathAca -zayyAsaMstArakakartanirganthairapi kriyamANasyA samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhai-jAva parUvei, evaM khalu calamANe calie, taM ceva savvaM jAva NijjarijjamANe aNijiNNe' he devAnupriyo ! zramaNa bhagavAn mahAvIra jo aisA kahate haiM, yAvat bhASaNa karate haiM, prajJApita karate haiM, aura prarUpita karate haiM, ki calatI huI vastu calita, yAvat udIyamANa udIrita, vedyamAna vedita, prahIyamAna prahINa, chidyamAna chinna, bhidyamAna bhinna, dahyamAna dagdha, mriyamAga mRta evaM nirjIryamANa nirjIrNa kahI jAtI hai ityAdi so unakA aisA kahanA sarvathA asatya hI hai, kyoMki jo vastu calatI huI hotI hai, vaha vAstavameM acalita hotI hai, udIyamANa anudIrNa hotI hai, yAvat nirjI ryamANa anirjIrNa hotI hai, aisA jamAlikA Azaya hai-tathA zayyA saMstAraka karanevAle nirgranthoM ke dvArA bhI kriyamANako akRta. 4g: "jaMNa devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aiklai jAva parUvei evaM khalu calamANe calie taM ceva savva jAva NijarijamANe aNijjiNNe" he devAnupriye ! zramaNa bhagavAna mahAvIra evuM je kahe che, bhAkhe che, ( vizeSa kathana kare che), prajJApita kare che ane prarUpita kare che ke cAlI rahelI vastu cAlI cukI che, udIrya mANa vastu udIrNa thaI cukI che. ane vidyamAnane vedita, prahITamANane prahaNa, chidyamAnane chinna, bhimAnane bhinna, dasthamAnane dagdha, zriyamANane mRta ane niyamANane nijINuM kahI zakAya che e A prakAranI temanI mAnyatA sarvathA asatya che. kAraNa ke je vastu cAlI rahelI hoya che te vAstavika rIte te acalita ja hoya che, udImANu anudI ja hoya che, (yAvat ) niyamANa anijINuM ja hoya che. vaLI pitAnA mantavyanuM samarthana karavA mATe te kahe che ke jevI rIte kriya. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ABHI prameyacandrikA TIkAza093033 2013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 593 statvoktatvena jamAlivacanasaMstArakakartR nirgranthavacanayovimarzAt idamApA tam-kriyamANaM kRtaM yadabhyupagamyate, tanna zobhanam , yato yena kriyamANaM kRtamityamyupagataM tena vidyamAnasya karaNakriyA pratipannA, tathAsati bahavo doSAH samAratanti-tathAhi yat kRtaM tat kriyamANaM na bhavati tasya vidyamAnatvAt cirantanaghaTaghava , yadi kRtamapi kriyate tathA nityaM kriyatAM kRtatvAt prathamasamayavat, na hi kriyA tasvarUpase kahanese jamAlike vacana aura zayayA saMstAraka kartA nirgrantha pacana ina donoM ke vacanoMkA jaba vicAra karate haiM, taba usase yaha niskarSa nikalatA hai, ki kriyamANako kRtarUpase jo svIkAra karatA hai, vaha ThIka nahIM hai, kyoMki jo kriyamANako kRta isa rUpa se svIkAra karatA hai, usane mAnoM vidyamAna vastukI karaNakriyA svIkAra kI hai arthAt " ho rahI vastu " ho gaI rUpa hai, jaba aisA mAnA jAvegA-to ho rahI vastu hI ho rahI hai, aura vaha ho gaI rUpa ataH isa sthiti ho gaI rUpa vastukI karanerUpa kriyA mAnI gaI yahI bAta kahanI par3atI hai, parantu aisA mAnane meM aneka doSoMkA avatAra hotA hai-jaise-jo kRta hotA hai, vaha kriyamANa nahIM hotA hai, kyoMki vaha cirantana ghaTaphI taraha vidyamAna hotA hai / yadi kRta bhI padArtha kiyA jAve taba to usake karanekA virAma kabhI hogA hI nahIM vaha to nisya hI karanemeM AtA rahegA, kRta honese prathama samayakI taraha sarvadA kriyamANa honese Adi samayakI taraha kriyAkI samApti nahIM hotI hai, athaca-kriyamANa vastu mANu zasastArakane tame kRta zAsastAraka kahetA nathI paNa akRta ja kare che, e ja pramANe cAlatI vastune cAlI cukelI mAnavI te paNa misyA mAnyatA ja che. kriyamANa vastune kRta mAnI zakAya ja nahIM paNa tene amRta mAnI zakAya. kAraNa ke je kriyAmANane kRta rUpe svIkAra kare che tene jANe ke vidyamAna vastunI karaNakriyAne svIkAra karyo che-eTale ke jyAre e mAnavAmAM Ave ke " thaI rahelI vastu thaI gayA rUpa che," te cAlI pahelI vastu ja cAlI rahI che ane te cAlI cukyA rUpa che, tethI e paNa sthitimAM te thaI cukelAM vastunI karaNakriyA mAnavA prasaMge upasthita thaze. paNa evuM mAnavAthI aneka do saMbhava raheze-jemake je kuta hoya che te kimANa hetuM nathI kAraNa ke te purANa ghaTa (ghaDA) nI jema vidyamAna hoya che. je kuta vastu paNa karavAmAM Ave te te karavAne anta ja kadI na Ave te to nitya karavAmAM AvyA ja karatA hovAthI prathama samayanI ma0-75 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 bhagavatIsU samati rbhavati, sarvedA kimayANatvAt Adi satyavat athaca yadi kiyagAcaM kUvaM syAda dadA kipAbaikasyaM syAt akRtaviSaye eva kriyAyAH saphalatvAt evameva pUrvama asadeva vastu bhagadarIdRzyate iti pratyakSa virodhazva / tathA ghaTAdi kAryaniSpacau bhRyAn kriyAkAlo'nubhUyate yato nArambhakAle evaM ghaTAdikAryaM dRSTigocarI mavati, nApi sthAsakAdi kAlevA dRSTigocarI bhavati, apitu tat kriyAkuta mAnI jAve to kriyA karanekI viphalatAhI mAnanI par3egI, kyoMki akRta viSayameM hI kriyAkI saphalatA hotI hai, kRta viSayameM nahIM caraNa ki vaha to kivAhI jA cukA hai, piSTapeSaNa nyAyakI taraha usameM karanerUpa kriyA sarva nikalI hai / tathA-jo vastu pUrvameM nahIM hai vahI vastu hotI huI dekhI jAtI hai jaise mRttikA meM ghara paryAya vartamAna meM upalabdha nahIM hai, to vaha ghaTa paryAyahI kAraNAntara se usameM hotI huI dekhI jAtI hai| isaliye kriyamANako kuna kahanA yaha pratyakSa se vizeSa arA hai| tathA ghaTAdikI niSpatti meM bahuta baDA adhika kriyAkAla anasabameM AtA hai-aisA nahI hai, ki prAraMbha kAlameMhI vaha vana jAtA hosA sthAmaka amadi samaya meM vaha niSpanna ho jAtA ho kintu ghaMTe niSNu huA jo dRSTigocara hotA hai, vaha apanI kriyA ke avasAnameM hI hovA homo jaba aisI bAta hai taba kriyAkAla meM kArya vidyamAna hai, aisA kahanA jema sadA kriyamANu hAvAthI kriyAnI samApti thatI nathI, thavA je paANu vastune kuta mAnI levAmAM Ave te kriyAnI viphalatA ja mAnavI paDaze, kAraNa ke akRta viSayamAM ja kriyAnI saphaLatA hoya che. kRta viSayamAM hotI nathI, kAraNa ke e te karAi cukala ja che. je vastu karI lIdhI hAya temA karavA pazu ja zuM rahe che ? r tathA je vastu pahelAM vidyamAna na hAya te Rmuka kriyA, dvArA vidyamAna thAya che. jemake mATImAM ghaTa paryAya (ghaDAnu` svarUpa) vartamAna, kALe vidhAta nathI, parantu amuka kriyA dvArA temAM te paryAya utpanna thatI dekhAya che. tethI yiAmaNane kRta rahevuM te pratyakSa virodhAbhAsa rUpa lAge che. tathA laDA mAhinA nirmANumA ghaNA ja adhika kriyAkALanI jarUra paDe che, prAraMbhakALe ja ghaDA khanAM jatA nathI, ke sthAsaka ( cAka para mATInA pirkane tAsakanA AhAra ApavAnA mAdi samayamAM tenuM nirmANa thatuM nathI. parantu tenu nirmANa thayeluM tyAre ja dekhAya che ke jyAre kriyAnu avasAna ( samApti ) thAya che. A pramANe hakIkata hovAthI kayAkALamAM kAryo vidyamAna che e vAta para chaThThA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candrikA TIkA za093033013 mahAvIravAkyaM prati jamAlera jAni0 595 'vasAne, yasmAdeva tasmAt na kriyAkAleSu kAryaM vidyamAnaM bhavitumahati, kintu kriyAsasAne evaM kArya vidyamAnaM bhavati, tathAcoktam - ' jasse kijjamArNa kayaMti teNeha vijjamANassa / karaNakiriyA pannA, tahAya bahudosapaDivattI ' // 1 // ' kyamiha na kijjamaHNaM tabbhAvAo ciraMtana ghaDoghva / ahavA karyapi kIras, kIrau niccaM na ya samattI ' // 2 // kiriyA vellaMpi ya putramabhUyaM ca dAsa hotaM | dIsaha dIhoya jo kiriyA kAlo ghaDAINaM // 3 // nAraMbhecciya dIsaha, na sivA dadAu dIsaha tadate / vo nahi kiriyAkAle juttaM kajaM tadaMtaMmi " // 4 // chAyA -- yasyeha kriyamANaM kRtamiti teneha vidyamAnasya / karaNakriyApanno tathAca bahudoSapratipattiH // 1 // ' katamiha na kiyamANaM tadbhAvAt cirantana ghaTaiva / athavA kRtamapi kriyate kriyatAM nityaM na ca samAptiH ||2|| kriyA baiMkalpamapi ca pUrvamabhUtaMca dRzyate bhavata / dRzyate dIrgha yataH kriyAkAlo ghaTAdInAm ||3|| nArambhe eva dRzyate nazivAdyaddhAyAM dRzyate tadanne / tahi nahi kriyAkAle yuktaM kAryaM tadante ||4|| iti / zradvaya kaise ho sakatA hai kyoMki usa kAlameM to kArya aniyamIta hI rahatI hai, ataH kriyamANa jo padArtha hai, vaha kriyAkAlAsthita haiuse usameM vidyamAna huA kaise mAnA jA sakatA hai, vaha to kiyA avasAnameMhI vidyamAna hotI hai so hI kahA hai-' jasseha phijjaraNake se lekara 'nAraMbhecciya dIsai ' ina cAra gAthAoMse kahA hai kI isa saba gAthAoMkA bhAvArtha pUrvokta rUpasehI spaSTa hai isa tarahase kriyA kevI rIte mUkI zakAya ? kAraNa ke kriyAkALamAM te kAya avidhamAna ja rahe che, tathI kriyamANu je padArtha che te kriyAkALaliMgita ( kriyAkALa para AdhAra rAkhanAra) che, tene temAM vidyamAna rahelA kevI rIte mAnI zakAya- te te priyAnA avasAna kALe ja vidyamAna thAya che. tethI ja kahyuM che ke: 66 " jasseha kijjamANaM " thI lar3ane nAra bheciya dIsai " bhaTTI bhA cAra gAthAo dvArA je kathana karavAmAM Avyu che, tenA bhAvArtha pUrvokta rIte spaSTa karavAmAM Avela che, A rIte kriyamANu Adine kRta Adi ma zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavanIstre tara NaM jamAlissa aNagArassa evaM AikkhamANassa jAva parUvemANassa atgayA samaNA niggaMthA eyamajhe sadahaM ti, pattiyaMti, royaMti' tataHkhalu jamAleranagArasya evaM pUrvaktirItyA AcakSANasya yAvat bhASamANasya prajJApayata: marUpayataH etamaya no kriyamANaH kRto bhavati ' ityAyuktamartham astyekake kecana zramaNA nirganthAH zradhati, pratiyanti, vizvasanti, rocayanti, ruci viSayI kurvanti, ' atyaMgaiyA samagA niggaMthA eyama No sadahaMti, jo patiyaMti, go royaMti' astyekake kecana zramaNAH nirgranthAH etamartha jamAleranagArasyoktArtha no zradhati, no vA pratiyanti uktArthe vizvasanti, naiSa khalu uktAyeM rocayanti ruciviSayaM kurvanti, ye khalu siddhAntino nirgranthAH uktArtha no adhati, tepAmANa Adiko kRna Adi rUpa kahane meM virodhApatti pradarzita jamAline kI-taeNaM jamAlissa agamArassa evaM AikkhamANasta jAva pakhye. mANasta asthegaDyAsamaNA niggathA eyamaTuM sahahaMti, pattiyaMti,royaMti" isa tarahase jaba jamAline apane mantavyako prakaTa kiyA. taba kitanepha zramaNa nirgandhoMne to usake isa kathanako zraddhApUrvaka svIkAra kara liyA use apanI pratIti koTimeM rakha liyA aura apanI rucikA use viSaya banA liyA ' atyagaiyA samaNA niggaMdhA eyamaDhe go sahahaMti, jo pattiyaMti, No royaMti' kitaneka zramaNa nirgranthoMne usake isa "jhiyamANa Adi kRta rUpa nahIM hote haiM " mantavyako pradvAkI dRSTise nahI dekhA, use apanI pratIti koTimeM nahIM liyA aura na use apanI radhikA viSaya hI yanAyA-kyoMki inakA aisA Azaya thA ki jo banAvAmA jamAlI aNagArane viruddha lAge che. tethI teo mahAvIra prabhunI bhAvyatA asatya mAne cha. "taeNaM jamAlisma aNagArarasa evaM bAiksA. nANarasa jAya pakhyemANassa atthegahayA samaNA nimgaMthA eyama sarahAti, pattiyati royavi" namasI mAre nyAre / pramANe 4, vizeSa dhyAna dAsa pratipAdita karyuM, prApita karyuM ane prarUpita karyuM, tyAre temanA te matavyane keTalAka aNagAra zraddhApUrvaka svIkAra karyo, temane tenI pratIti thaI ta tamana 32yu. 5g " asthegaiyA samaNA niggaMthA eyamaNo saha ti, No pattiyati No royati" mA zrama niyAme tana ta bhnnvane (kTrimANa vastu kata hatI nathI ItyAdi pUrvokta maMtavyane ) zraddhAnI najare evuM nahIM, temane tenI pratIti thaI nahIM ane temanA tarUvuM nahIM, kAraNa ke temane bhagavAna mahAvIranAM vacanamAM apAra zraddhA hatI. teo zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 mameyacandrikATI0 za094033 sU013 mahAvIravAkyaM prati jamAlera zraddhAni0 597 mayamAzayaH - nAkRtam abhUtamavidyamAnaM kriyate abhAvAt - gaganakusumavat, yadi punarakatamapi asadapi kriyate tadA kharaviSANamapi kriyatAm asasvAvizeSAt, athaca the kRtakaraNapakSe nityakriyAdayo doSAH pratipAditAste ca asatkaraNapakSespi samAnA eva, tathAhi nAtyantamasat kriyate asadbhAvAt kharaviSANavat, yadi cAtyantAdapi vastu kriyate tadA sarvadA taTakaraNaprasaGgaH, na hi atyantAsataH karaNe kriyAsamApti rbhavati / tathA'tyantAsataH karaNe kriyAvaiphalyaM ca syAdasasvAdeva kharavipANatrat kizva avidyamAnasya karaNAbhyupagame nityakriyAdayo donA durnivArA Apatanti, atyantAbhAvarUpastrAt kharaviSANavat, vidyamAnaakRta, amRt-avidyamAna hotA hai, vaha abhAva viziSTa hone se gaganakusumakI taraha kiyA nahIM jAtA hai, yadi akRta-asat bhI kiyA jAye to kharaviSANa gadhAkA siMgabhI kiyA jAnA cAhiye. kyoMki yahabhI to asat hotAhai / tathA kRtako karane ke pakSameM jo nitya karane AdirUpa doSa makaTa kiye gaye haiM, ve asat padArthahI utpanna hotA hai, isa pakSameM bhI prakaTa kiye jA sakate haiM-ataH ina doSoMko ubhayatra samAnatA hai| jaiseyadi sarvathA asat padArthahI kiyA jAtA hai-aisA mAnA jAve to kharaforest taraha jo sarvathA asat hotA hai, vaha kabhI bhI nahIM kiyA jA sakatA kyoMki aisA padArtha apane mUlarUpase hI jaba avidyamAna hai, taba usakA karanA kaise bana sakatA hai. yadi aise padArthakA karanA svIkAra evu' mAnatA hatA ke je akRta-abhUta-avidyamAna hAya che te abhAva viziSTa hovAthI AkAzapuSpanI jema nirmita karI zakAtuM nathI, je akRta ( vidyamAna ) nI niSpatti karAya che evuM mAnavAmAM Ave te khara. viSANuna ( gadheDAnA ziMganI ) niSpatti paNa karI zakAya che ema svIkAravu' paDaze, kAraNa ke te paNa masat-avidyamAna ja hoya che. tathA kRtane karavAnI tarapheNamAM nitya karavA Adi rUpa je doSa prakaTa karavAmAM AvyA che, te asat-akRtane karavAnI tarapheNumAM paNa prakaTa karI zakAya che. A rIte ane po A SAnI samAnatA che. jemake...sathA vidyamAna padArthanuM ja nirmANa karAya che. evu' e mAnavAmAM Ave, te gadheDAnA ziganI jema je sarvathA asata (avidyamAna) che tenuM nirmANu kadI paNa karI zakAtu nathI-kAraNa ke evA padArtha je tenA mULa rUpe ja avidyamAna che, te tenI niSpatti karavAnu... kevI rIte zakaya te evA padArthanuM nirmANu karavAnuM zakaya mAnavAmAM Ave te kAM bane zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 bhagavatIsUtre pakSetu paryAyavizeSeNAparyayaNAna syAdapi kriyA vyapadezaH, yathAgagana kuru, tathAca nityakriyAdayo docA na bhavanti, na punarayaM nyAyo'tyantAsati kharavisAmAdau sabhavati, yadapyuktam 'pUrvamasadevotpadhamAna dRzyate iti pratyakSavirodhaH iti tadapi tuccham, yadi pUrvamamUtaM sadvastu mavad dRzyate tadA pUrvamabhUtaM tada bhakta khAraviSANamapi kasmAtyayA na dRzyate, yatroktam-" bhUyAna kriyAkAlo dRzyate kiyA jAve tapa yA to sarvadA usake karanekA prasaGga prApta hotAhai, kyoMki atyanta asat-bhavidyamAnake karane meM kriyA kI samApti nahIM ho sakatI hai| yA atyanta asalphe karane meM kriyAko viphalatAkI prasakti AtI haijaise-atyanta asat khara viSANake karanemeM kipAkI viphalatA hotI hai kiMca-khara viSANakI taraha atyanta abhAvarUpa honese sarvathA avidhamAnake karane kI svIkRtimeM to nitya kriyAdika doSa dunivAra ho sakate hai, parantu vidyamAna karaneke pakSameM paryAya vizeSakI arpaNAse kiyAkA vyapadeza (vyavahAra) ho bhI sakatA hai, arthAt nitya kriyAdikadoSa nahIM Ate haiM, jaise-' gaganaM kuru ' AkAza karo-parantu aisA nyAya atyanta asat khara viSANa AdikameM saMbhavita nahIM hotA hai / tathA jo aisA kahA gayA hai, ki pUrvameM avidyamAna vastu hI hotI huI dekhI jAtI hai, ataH kriyamANako kUna kahanA yaha to pratyakSasehI nirodha bharA hai, so aisA kahanA bhI ThIka nahIM hai, kyoMki yadi aisA hI mAnA jAve to phira khA viSANAdika bhI upalabdha hAnA cAhiye, kyoki ve bhI abhUta te sarvadA tenI niSpatti karavAno prasaMga prApta thAya che, kAraNa ke atyA asane karavAmAM diyAnI samApti ja thaI zakatI nathI-athavA atyanta asa ne karavAmAM kriyAnI viphalatAne prasaMga prApta thAya che. kAraNa ke gadheDAnA ziganI jema atyanta abhAva rUpa hovAthI sarvathA avidyamAna vastunI niSpatti karavAnI vAtane sviIkAra karavAmAM te nityakriyAdika deza hanivAra hoI zake che, paraMtu vidyamAnanI niSpatti karavAnI tarapheNamAM paryAyavizeSanI apa NAthI kiyAvyapadeza thaI paNa zake che-eTale ke nityakiyAdika deSa sAgatA nathI. rebha..... "gagana kuru" mA ze-(mAzinu GREY ) parantu sevA nyAya atyanta avidyamAna gadheDAnA zima vageremA saMbhavI zakatuM nathI. tathA 8 pahelAM avidyamAna hoya evI vastunI ja niSpatti thatI jovAmAM Ave che, tethI kriyamANane kRta kahevuM che te pratyakSa rUpe virodha bhAsayukata lAge che" A pramANe kahevuM te paNa kharAkharI nathI kAraNa ke evuM ja zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyapanduikATIkA za093033sU013 mahAvI ravApayaM prAta amAlerazAni0599 iti tamocyate-patisamayamutyayamAnAnAM paraspareNa ISada vilakSIpanA pahImA sthAsakosAdInAmArAmasamaye'peya ipitvAnusAriNInAm kAryakoTInAM yadi bhUpAn phiyAphAlo dRzyate tadA ghaTasya kimatrAyAtam yenocyate-dRzyate bhUyAn masAnAlo ghaTAdInAm, iti / yadyapyuktam-' nArambheeva dRzyate ghaTAdiH' iti, tocyate-kAryAntarArambhe kAryAntaraM kathaM dRzyatAM ghaTArambhe paTavat sthAsakosAdayazca kAryavizeSAH ghaTasvarUpA na bhavanti iti sthAsakosAdikAle ghaTaH kathaM rUpa haiN| tathA aisA jo kahA gayA hai, ki ghaTAdikoMkI utpattimeM pahata baDA kriyAkAla dikhalAI detA hai, so isake liye niSedha phauna karatA hai kyoMki prati samayameM utpanna hotI huI tathA parasparameM kucha 2 vila kSaNa aisI aneka- sthAsakoza kuzUla Adi kAryakoTiyoMkA ki jA AraMbha samayoMmeMhI tityAnusAriNI hai, kiyAkAla to bahuta adhika hoto hI hai, etApatA isase ghaTake kriyAkAlameM kyA aayaa| tathA aisA jo kahA gayA hai, ki AraMbhahI ghaTAdi nahIM dikhalAI dete so yaha to ThIka hai, kyoMki kAryAntarake AraMbha meM kAryAntara kaise dikhalAI par3a sakatA hai? jaise-ghaTAraMbhake samaya meM paTa dikhalAI nahIM detA sthAsakosa Adi rUpa jo kArya vizeSa haiM ye ghaTarUpa nahIM hote haiM ataH jaya ye ghaTarUpa nahIM haiM, taba inake samayameM ghaTa kaise dikhalAI mAnavAmAM Ave te gadheDAnA ziMga vagere paNa upalabdha thavI ja joIe kAraNa ke teo paNa abhUtu (avidyamAna) rU5 che. tathA evuM je kahevAmAM AvyuM che ke ghaDA vagerenI utpattimAM ghaNe kiyAkALa vyatIta thato jovAmAM Ave che, to tene niSedha koNa kare che ? kAraNa ke pratisamaya utpanna thatI jatI tathA parasparamAM kaIka kaIka vilakSaNa evI aneka sthAsakezakuzala (mATInA piMDamAMthI banAvAte AkAra vizeSa) Adi kAryakeTie ke je AraMbhakALe ja vRtivAnuMsAri (astitva dharAvadhArI) che, temane kriyAkALa to ghaNe vadhAre ja hoya che-tethI ghaDAnA kiya kALamAM zuM khAdha Ape ? tathA evuM je kahevAmAM AvyuM che ke zarUbhaatmaa ta Ta (ghaDI pore) mAtA nathI, ye bAta to bhArI, kAraNa ke kAryo-taranA. AraMbhe kAryAntara kevI rIte dekhAI zake che jema ke dhaDa banAvavAnI kriyA pArU karatAM ja ghaDe dekhAtuM nathI. sthAsakosa (mATInA piMDamAMthI banAvAte AkAra vizee--Adi rU5 je kAryavizeSa che, te ghaTa rUpa hotAM nathI. je te ghaTa rUNa na hoya te te kAryavazeSanA samaya daramiyAna ghaDe kevI rIte dekhAya ? zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 bhagavanIta dazyatAm ? iti / apida antyasamaye eva ghaTaH samArabdhaH? tatraiva yadyasau dRzyate nadA kA ApattiH 1 tathAca kriyamANa eva kRto mavati, kriyamANasamayasya niraMzavAt / yadica sampati samaye kriyAkAle'pyakRtaM vastu tadA'tikrAnte samaye karya kriyatAt, kathaMvA edhyati? kriyayA ubhayorapi vinaSTatvAnutpannatvenAsatvAt de sakatA hai / ghaTakI utpatti antake samaya meM hI hotI hai, isaliye vaha yadi usa samaya meM hI dikhalAI detA hai, to isameM kaunasI Apatti hai| tathA-kriyamANakA samaya niraMza honese kriyamANahI kRta honA hai| yadi vartamAna samayarUpa kriyAkAlameM bhI vastu akRta mAnI jAve to phira vaha usa samaya vyatIta ho jAne para kaise kI jA sakegI? tathA bhaviSyat kAlameM bhI vaha kaise niSpanna ho sakegI, kyoMki atikrAnta samaya meM aura bhaviSyakAlameM donoM meM bhI vinaSTa evaM anutpanna honese kriyAkA asatva hai / arthAt kriyo sAdhAra hotI hai nirAdhAra nahIM, vartamAna samaya jaba atikrAnta ho gayA tara vivakSina vastukI utpatti honekA vaha samaya naSTa ho gayA, aba isameM naSTa hone ke kAraNa vivakSita vastukI utpatti honekhya kriyAkA sadbhAva rahanA nahIM hai, isI tarahase bhaviSyakAla bhI anutpana hai-ataH anutpanna hone ke kAraNa abhIse usameM bhI utpanna honerUpa kriyAkA sadbhAva kaise raha sakegA, tathA isIse 1 ghaDAnI utpatti te kiyAnA anta samaye ja thAya che, tethI e ghaDI te samaye ja dekhI zakAya te temAM vadhe che? tathA kiyamANane samaya niraza hevAthI kriyamANa ja kRta hoya che. e vartamAna samayarUpa kiyAkALamAM paNa vastune akRta mAnI levAmAM Ave, te te samaya vyatIta thaI gayA bAda paNa tenI utpatti kevI rIte karI zakAya! tathA bhaviSyakALamAM paNa tenuM nirmANa kevI rIte karI zakAze ? kAraNa ke atikAnta samayamAM (vyatIta thaI gayelA samayamAM) ane bhaviSya kALamAM paNa vinaSTa ane anutpanna hovAthI kriyAnuM asatva (avidyamAnatA) che. eTale ke kiyA sAdhAra hoya che-nirAdhAra hotI nathI. vartamAna samaya jayAre atikAnta thaI jAya che tyAre amuka vastunI utpatti thavAne te samaya naSTa thaI jAya che. te naSTa thaI javAne kAraNe temAM te amuka vastunI utpatti thavA rUpa kriyAne sadubhAva rahetuM nathI. e ja pramANe bhaviSyakALamAM paNa te anutpanna ja rahe che-tethI anutpanna havAne kAraNe atyArathI ja temAM paNa utpanna thavA rUpa kiyAne sadabhAva kevI rIte rahI zakaze tethI zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ---- - - - - prameyacandrikA TokAza0 u033 2013 mahApauravAzya prati jamAlerazraddhAni0 601 asaMbadhyamAnatvAt , tasmAt kriyAkAle eva kriyamANaM vastu kRtamiti vyapadizyate, tathAcoktam-'therANa mayaM nAkayama bhAvao kIrae khapuphphaMva / ahaba akayaMpi kIrai kIrau to kharavisANaMpi // 1 // niccaM kiriyAi dosA naNu tullA asai kaTTatarayA vA' puvamabhUyaMca na te dIsai kiM kharavisANaMpi ? // 2 // paisama upAnnANaM paropparavilakkhaNANa subahUNaM / dIho kiriyAkAlo jai dIsaha kiMca kuMbhassa // 3 // annAraMbhe anna kiha dIsau ? jaha ghaDo paDAraMbhe / sivagAvao na kubho kiha dIsau so tadaddhAe ? // 4 // aMtecciya Araddho jai dIsai tami ceva ko doso ? / ayaMca saMpai gae kihu kIrau kihava esami ? // 5 // ityAdi chAyA--sthavirANAM mataM nAkRtamabhAvataH kriyate khapuSpamitra / athavA akRtamapi kriyate kriyatAM tarhi kharaviSANamapi // 1 // nityaM kriyAdi doSA nanu tulyA asati kaSTatarakA vaa| pUrvamabhUtaM ca na tvayA dRzyate kiM kharaviSANamapi ? // 2 // prati samayotpannAnAM parasparavilakSaNAnAM subahUnAm / dIrghaH kriyAkAlo yadi drayate kiMca kumbhasya // 3 // anyAraMbhe anyat kathaM dRzyatAm ? yathA ghaTaH paTArambhe / zivakAdayo na kumbhaH kathaM dRzyatAM sa tadaddhAyAm ? // 4 // ante eva Arabdho yadi dRzyate tasminnevaM ko doSaH / (anAgata kAle) akRtaM ca sampati gate kathaM kriyatAM kathaM vA eSyati ? // 6 // iti vistarato'nyatra vilokanIyam ina donoM kAloMmeM kriyA asaMvadhyamAna hai| isaliye kriyAkAlameM hI kriyamANa vastu kRta hai aisA kahA jAtA hai / so hI kahA hai-'therANamayaM nAkayamabhAvao' yahAMse lekara 'aMtecciya Araddho jai' isa pAMcavIM gAthA taka ina saba gAthAoMkA pUrvapakSa rUpa aura uttara pakSarUpa je te ane kALomAM kithA asaMkhadhyamAna che. te kAraNe kriyAkALamAM ja evuM hI saya cha hai bhae pastuta cha. 4 pAta "therANamayaM nAkayama. bhAvao" thI dhana " ateJciya AraddhI jai" m| pAMyamI gAthA payatanA gAthAomAM spaSTa karavAmAM Avela che. te badhI gAthAone pUrvapakSa rUpathI ane uttara pakSa rU5 artha upara prakaTa karavAmAM Avyo che. bha0-76 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECE bhagavatIsUtre 'tattha NaM je te samaNA niggaMyA jamAlissa aNagArassa eyamaTuM sahati, pattiyaMti, royaMti, teNaM jamAli ce| aNagAraM upasaMpajittANaM viharaMti' tatra. khalu teSu zramaNeSu ye te zramagA nigraMthA jamAleranagArasya etamartha kriyamANaM vastu kRtaM na bhavati" isAyathaM zradadhati-pratiyanti-vizvasanti, rocayanti ruciviSayaM kurvanti, teSu jamAlimeva anagAram upasampadya khalu viharantitiSThanti, 'tatya NaM je te samagA niggaMthA jamAlissa agagArassa eyamaDheM No sadahati No pattiyaMti, No royaMti, teNaM janAlissa aNagArassa aMtiyAo ceiyAo paDiNikkhamaMti' tatra khalu zramaNAnAM nigranthAnAM madhye ye zramaNAninanthAH jamAleranagArasya etamathai pUrvoktArtha no zradadhati, no pratiyanti vizvasanti, no rocayanti ruciviSayaM kurvanti, te khalu jamAleranagArasya antikAt samIpAt koSThakAt koSThakanAmnazcatyAt udyAnAt matiniSkAmanti-nirgacchanti, 'paDiNiartha kArameM prakaTa kiyA jA cukA hai / ' tatthaNaM je te samaNA niggaMthA jamAlissa aNagAraspta eyamaDhe sadati, pattiyaMti,royaMti, te NaM jamAli ceva aNagAraM uvasaMpajittANaM viharaMti' isa taraha jamAli anagArake mAthake pAMcasau sAdhuoMmeM jo jamAli anagArake kriyamANakRta nahIM hotA isa mantavya para zraddhAvAle, pratItivAle evaM rucivAle bana gaye ve sAghu janAlike pAsahI rahe aura 'tastha NaM je te samaNA niggaMthA jamAlissa aNagArassa eyamadvaM no sahati No pattiyaMti, No royaMti, teNaM jamAlissa aNagArasta aMtiyAo koTTayAo ceiyAo paDinikkhamaMti' jo zramaNa nirgandha jamAli anagArake kriyamANa vastu kRta nahIM hotI hai, isa mantavya para zraddhAle, pranItiyAle, evaM rucivAle nahIM bane ve usake pAsase aura usa koSThaka udyAnase nikala " tatthaNaM je te samaNA nigaMthA jamAlisa aNagArasta eyamaTTha sahaMti, pattiyaMti, royaMti, te NaM jamAli ceva aNagAra upasaMpajittANaM viharati" jamAlI aNagAra sAthe je 500 sAdhuo hatA, temAMthI je sAdhuone jamAlI aNagAranA mantavya ( kriyamANa akRta hoya che evuM pUrvokta mantavya) pratye zraddhA utpanna thaI, te matavyanI pratIti thaI gaI ane te mantavya yI Ayu, tI mAdI samAranI pAse / 2hyA. 52ntu " tattha NaM je ve samaNA niggaMthA jamAlisa aNagArassa eyama8 no sadahati, NA roya'ti, se gaM jamAlisa aNagArassa atiyAo koTTayAo ceiyAo paDinikkhamaMti" zrama nigraMthone jamAlI anugAranA te mantavya pratye zraddhA utpanna na thaI te mantavyanI jemane pratIti na thaI ane jemane te mantavya rucyuM nahIM teo jamAlI aNagAra pAsethI ane te keSTaka udyAnamAMthI cAlI nIkaLyA. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkAza093.33 sU013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 103 kkhamittA puvANupubbi caramANA gAmANugAmaM dUijjamANA'pratiniSkramya koSThakanAmacaityAbhirgatya,udyAnAnnirgatya pUrvAnupUrvyA anukrameNa,grAmAnugrAmaM grAmAd grAmAntaraM dravantaH vyativrajantaH jeNeva caMpAnayarI jeNeva puNNabhadde cehae,jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre,teNeva uvAgacchaMti' yatraiva campAnAmnI nagarI, yatraiva pUrNabhadraM nAma caityam-udyA. nam yatraitra zramaNo bhagavAn mahAvIra AsIt-tatraca upAgacchanti,'uvAgacchittAsamaNe bhagavaM mahAvIraM tikkhuto AyAhiNaM payAhiNaM kareMti ' upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIra vikRtvaH trivAram AdakSiNapradakSiNaM kurvanti, 'karettA vaMdaMti, NamaM. saMti, vaMdittA, namaMsittA samaNaM bhAgavaM mahAvIra upasaMpajjittANaM viharaMti' AdakSiNapradakSiNaM kRtvA vandante, namasyanti, vanditvA, namasyitvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram upasaMpadya-Azritya khalu viharanti // mU0 13 // Aye-cale Aye 'paDinikkhamittA punvANupuddhi caramANA gAmANugAmaM dUijjamANA' cale A karake anukramase eka gAMvase dUsare gAMvameM vihAra karate 2 jeNeva caMgA nayarI jeNeva puNNabhadde cehae jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti' jahAM caMpA nagarI aura usameM bhI jahAM vaha pUrNabhadra udyAna tathA usameM bhI jahAM zramaNa bhaga. vAn mahAvIra virAjamAna the, vahAM para Aye ' uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareMti' vahAM A karake unhoMne zramaNa bhagavAna mahAvIrako tIna bAra AdakSiNA pradakSiNA 'karettA vaMdati NamaMsaMti, vaMdittA namaMsittA samaNaM bhagavaM mahAvIra uvasaMpajjittA NaM viharati ' AdakSiNa pradakSiNa karake zramaNa bhagavAn mahAvIrako unhoMne vaMdanA kI-namaskAra kiyA, vandanA namaskAra karake ve mahAvIrake pAsa rahe / / sU013 // "paDinikAvamittA puvANupubdhi paramANA gAmANugAma dUijamANA" tyAMcI nIjAne anume se gAmathI mAra ma viDA2 42di 42di "jeNeva caMpA nayarI jeNeva puNNabhade ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti" teo jayAM caMpA nagarI hatI temAM jayAM pUrNabhadra caitya hatuM ane te tyamA lyA maDAvI2 prabhu mizatA ta tyo mAyA. "uvAgacchittA samaNaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNaM payAhiNa kareM ti" tyA mApAta bhara zramaNa lagavAna mahAvIrane RNa pAra sAkSama prakSipU: "karettA vadati Namasati, vaMdittA NamaMsittA samaNaM bhagava mahAvora uvasaMrajitANaM viharati" vaMdaNa karI ane namaskAma karyA. vaMdaNuM namaskAra karIne teo zramaNa bhaga vAna mahAvIranI pAse temanI AjJAnusAra vicAravA lAgyA. e sU. 13 che zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 bhagavatI sUtre jamAli mithyAbhimAnavaktavyatA / mUlam - " tae NaM se jamAlI anagAre annayA kayAItAo rogAyaMkAo vipyamukke haTThe tuTThe jAe aroe baliyasarIre sAvatthao nayao koTTayAo ceiyAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA puvANuputriM caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva caMpAnayarI, jeNeva puSNabhadde beie, jeNetra samaNe bhagavaM mahAvIre teNaiva utrAgacchai, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrarasa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI - jahANaM devApiyANaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA chau - matthA bhavettA, chaumatthAvakamaNerNa avakaMtA, No khalu ahaM tahA chaumatthe bhavittA chaumatthAvakamaNeNaM avakkamie, ahaMNaM uppanna NANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevali avakramaNeNaM avakkamie / taraNaM bhagavaM goyame jamAliM aNagAraM evaM vayAsINo khalu jamAlI ! kevalissa NANe vA, daMsaNe vA, selaMsi vA, thUbhaMsi vA, thUbhaMsi vA, Avarijjai vA, NivArijjai vA, jairNa tumaM jamAlI ! uppannaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA, kevali akamaNeNaM avakate, toNaM imAI do vAgaraNAMI vAgarehi--sAsae loe, jamAlI ! asAsae loe jamAlI / sAsae jIve jamAlI ! asAsae jIve jamAlI ? / tae NaM se jamAlI aNagAre bhagavayA goyameNaM evaMvutte samANe saMkie, kaMkhie, vitigicchie bhedasamAvanne, kalusasamAvanne jAe yAvi hotthA, No saMcAei bhagavao goyamasta kiMcivi pamo zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikATI0 209 3033 sU014 jamAlemithyAbhimAnanirUpaNam 605 kkhamAikkhittae tusiNIe saMcii / jamAloti samaNe bhagavaM mahAvIre jamAliM aNagAraM evaM vayAsI-asthi NaM jamAlI / mama bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA cha umatthA, jeNaM pabhU eyaM vAgaraNaM vAgarittae jahANaM ahaM, No ceva NaM eyappaggAraM bhAsaM bhAsittae, jahANaM tumaM / sAsaeloe jamAlI! jaMNakayAvi NAsI No kayAvi bhavai, Na kayAvi Na bhavistai, bhuviM ca bhavai ya bhavi. ssai ya dhuve, Nitie, sAsae, akkhae, abae, avahie, Nicce, asAsae loe jamAli ! jao osappiNI bhavittA, ussappiNI bhavai, ussappiNI bhavittA, osappiNI bhavai, sAsae jove jamAli / jaMNa kayAi NAsi jAva Nicce asAsae jIve jamAlI / jaM Na neraie bhavittA tirikkhajoNie bhavai, tirikkha joNie bhavittA maNusse bhavai, maNusse bhavittA deve bhavai / tae NaM se jamAlI agagAre samaNassa bhagavao mahAvIrasta evamAikkhamANassa jAva evaM parUvemANassa eyamaTuM No sadahai, Nopattiei No roei, eyamaTuM asadahamANe apattiyamANe aroyamANe doccaMpi samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo AyAe avakAi avakamittA bahUhiM asambhAvubhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi ya apANaM ca paraM ca tadubhayaMca buggAhemANe vuppAemANe bahuyAI vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNai, pAuNittA, addhamAsiyAe saMlehaNAe attANaM asei, jhUsettA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 bhagavatIsUtre tIsa bhattAI aNasaNayAe chedei, chedittA tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMte kAlamAse kAlaM kiccA laMtae, kappe terasa sAgarovamaTTiiesu devakibbisiesu devesu devakivisiyattAe uvavanne // sU0 14 // __ chAyA-tataH khalu jamAliH anagAraH anyadA kadAcit tasmAt rogAtakAta vipramukto hRSTatuSTo jAtaH, arogaH, balikazarIraH, zrAvastya nagaryAH koSThakAt caityAt pratiniSkrAmati, pratiniSkramya pUrvAnupUrvyA caran grAmAnugrAma dravan yatraiva campAnagarI yatraiva pUrNabhadraM caityam , yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgatya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasAmante sthitvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram evam abaAdIt-yathA khalu devAnupriyANAM bahavo'nte vAsinaH zramaNA nigranthAH chadmasthA bhUtvA chadmasthApakraNena apakrAntA, no khalu ahaM tathA chadmasthobhUtvA chadmasthApakramaNena apakrAntaH ahaM khalu utpannajJAnadarzanadharaH arhan jinaH kevalI bhUtvA kevalyapakramaNena apakrAntaH / tataH khalu bhagavAn gautamo jamAlim anagAram evam avAdIt-no khalu jamAle ! kevalino jJAnaM vA, darzanaM vA, zele vA, stambhe vA, stUpe vA Ayate vA, nivAryate pA yadi khalu tvaM jamAle ! utpannajJAnadarzanadharaH arhan jinaH kevalI bhRtvA kevalyapakramaNena apakrAnta stadA khalu ime dve vyAkaraNe vyAkuru-zazvato loko jamAle ! azAzvato loko jamAle ! zAzvato jIvo jamAle ! azAzvato jIvo jamAle ! tataH khalu sa jamAliH anagAro bhagaratA gautamena evamuktaH san zaGkitaH kAG. tito vicikitsitaH, bhedasamApanaH kaluSasamApanno jAtazcApi asIt , no zaknoti bhagavato gautamasya kizcidapi praznottaramAkhyAtum , tUSmIkaH saMtiSThate ! jamAle ! iti zramaNo bhagavAna mahAvIro jamAlim anagAras evam avAdItsanti khalu jamAle ! mama bahavo'ntevAsinaH zramaNA nimranthAH chadmasthAH, ye khalu prabhavaH idaM vyAkaraNaM vyAkartum , yathA khalu ahaM no caiva khalu etatprakA. rAM bhASAM bhASitum yathA khalu tvam , zAzvato loko jamAle ! yat na kadApi na AsIt , na kadApi na bhavati, na kadApi na bhaviSyati, bhUtazca, bhavati ca, bhaviSyati ca, dhruvo nityaH, zAzvataH akSayaH: avyayaH avasthitaH, nityH| azAzvato loko jamAle ! yataH avasarpiNI bhUtvA utsarpiNI bhavati, utsarpiNI bhUtvA avasarpiNI bhavati / zAzvato jIvo jamAle ! yatna kadApi na AsIt , yAvat nityaH azAzvato jIvo jamAle ! yaH khalu nairayiko bhUtvA tiryagyonikA bhavati, tiryagyoniko bhUtvA manuSyo bhavati, manuSyo bhUtvA devo bhavati / tataH zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyacandrikA kA za09 2033sU014 jamAlemithyAbhimAnanirUpaNam 107 khalu sa jamAliranagAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya evamAcakSANasya yAvat evam prarUpayataH etamartha no zradadhanti, no pratyeti, no rocayati, etamartham azraddadhat apratiyan arocayana dvitIyamapi zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti. kAt AtmanA apakrAmyati / apakramya bahIbhiH asadabhAvodbhAvAnAbhiH mithyAtvAbhinivezaizva AtmAnaM ca, paraM ca, tadubhayaM ca vyudgrAhayan vyutpAdayan bahubhiH varSeH zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA ardhamAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM joSayati, joSayitvA triMzad bhaktAni anapanatayA chinatti, chittvA tasya sthAnasya anAlocitamatikrAntaH kAlamAse kAlaM kRtvA lAntake kalpe trayodazasAgaropamasthitikeSu devakilviSikeSu deveSu devakilvipikatayA upapannaH // 014 // TIkA-atha jamAleranagArasya mithyAtvAbhimAnavaktavyatAM prarUpayitu. mAha-taeNaM se ityAdi, 'taeNaM se jamAlI agagAre annayA kayAiM tAo rogA yaMkAo viSpamukke haThe tuTTe jAe aroe baliyasarIre / tataH khalu sa jamAliranagAraH anyadA kadAcittasmAt rogAtaGkAt rogAd AtaGkAca viSamukto rahitaH san hRSTatuSTazca jAtaH harSatoSasampannaH, arogo rogarahitaH, balikazarIraH balikaM balazAlizarIraM yasya sa tathA tAdRzaH san jamAliH 'sAvatthIo nayarIbho kodrayAo ceiyAo paDinikkhamai ' zrAvastyA nagaryAH koSThakAt caityAt koSThaka 'taeNaM se jamAlI' ityaadi| TIkArya-isa sUtra dvArA mUtrakArane jamAli anagArakI mithyAvA. bhimAnakI vaktavyatA kahI hai-'taeNaM se jamAlI aNagAre annayAkayAI tAo rogAyaMkAo vippamukke hatuDhe jAe, aroe paliyasarIre' aba eka samayakI bAta hai ki dhIre 2 ve jamAli anagAra roga aura AtaMkase sarvathA rahita ho gaye-ataH harSa aura toSase yukta bane hue ve rogarahita honeke kAraNa zarIrase baliSTa ho gaye 'sAvatthIo naya. rIo koTTayAno cejhyAo paDinikkhamai' isa taraha bilakula niroga " taeNaM se jamAlI " tyAha TIkArtha--A sUtra dvArA sUtrakAre jamAlI aNagAranA mithyAtvAbhimAnanI 135 / purI -"tapaNaM se jamAlI aNagAre annayAkAyAI tAo rogAyakAo vippamukke hatuDhe jAe, aroe baliyasarIre" tyA2 mA dhIre dhIra jamAlI aNagArane rogapataMka zamI gayA ane eka divasa teo regathI bilakula mukta thaI gayA. tethI temane harSa ane saMtoSa thayo. rogataMkathI bhurata thy| mAha tamanu zarI2 nyAre maliSTha manyuM tyAre "sAvatthIo naca. dIo kodvayAo ceiyAo paDinimkhamai" tamo zrAvastI nagarI zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 bhagavatIce nAmodyAnAt pratiniSkrAmati nirgacchati, ' paDinikkhamittA pUvANupuci caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe' koSThakacaityAt pratiniSkamya nirgamya pUrvAnupUrvyA anukrameNa carana vicaran grAmAnugrAmaM grAmAd grAmAntaraM dravana vyatitrajan 'jeNeva caMpAnayarI, jeNeva puNNabhadde ceie, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai ' yatraiva campAnAma nagarI AsIt , yatraiva pUrNabhadraM nAma caityamAsIt , yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIra AsIt tatraiva upAgacchati, ' uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrasma adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI'upAgatya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasAmante-nAtidUre nAti pratyAsanne uvitasthAne sthitvA-upavizya zramaNaM bhagavantaM mahAvIram evaM vakSyamANaprakAreNa AdIt-'jahA NaM devANupiyANaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA chau. matthA bhavetA cha umatthAvakaraNe avakatA' he bhadanta ! yathA khalu devAnupriyANAM aura balayukta ho jAne para ve zrAvastI nagarI aura koSTaka caityaseudyAnase nikale 'paDinikkhamittA puvvANupudvi caramANe gAmANugAma darajjamANe ' nikala kara anukramase eka gAMvase dUsare gAMvameM vihAra karate hue ve jeNeva caMpA nagarI jeNeva puNNabhadde cehae, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvaagcch|' vahAM Aye jahAM vaha caMpA nagarI thI jahAM vaha pUrNabhadra udyAna thA evaM jahAM ve zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the ' uvAgacchittA samaNassa bhagavo mahAvIrassa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vadhAsI' vahAM Akarake ve zramaNa bhagavAna ke na ati samIpa na ati dUra-kintu apane yogya ucita sthAna para pAsameM khaDe ho gaye aura isa prakArase kahane lage 'jahANaM devANuppiyANaM yahave antevAsI samaNA niggaMthA chaumasthA jadhAnamAthI AIR 1. " paDinikkhamittA puvvANuputri caramANe gAmANugAmaM daijjamANe" 44 dhAnamAthI nIjI2 bhaza: 4 mathI bhAra zAma viDAra 42i Rai to " jeNeva capA nayarI jeNeva puNNabhadde ceie, jeNeva samaNe bhagamahAvIre teNeva uvAgamchA" cyA yA nArI tI, yA ra a ya hatuM ane te caityamAM jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra birAjatA utA. tyA mAvyA" uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThicA samaNaM bhagava mahAvIraM evaM vayAsI" tyo mAvIna teso zrama sa. vAnanI bahu pAse paNa nahIM ane bahu dUra paNa nahIM evuM ucita sthAne / DI bhane ma prabhArI 4 vAyA. "jahANaM devANupiyANaM bahave zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 609 prameyacandrikA TIkA za. 33014 jamAlemizvAmimAnanirUpaNam bhagavatevAsinaH ziSyAH zramaNA nirmanthAH chamasthAH bhUtvA chaSa sthApakramaNena gurukulAnnirgamanena chapasthApakramaNena chadmasthavihAreNa apakrAntA nirgatA viharantisma ' No khalu ahaM tahA chaumatthe bhavitA chaumatthAkamaNeNaM avakamie, ' no khalu aha tathA chadmastho bhUtvA chadamasthApakramaNena chadmasthaH san apakramaNena gurukulAnnirgamanena chadamasthavihAreNa upakrAnto nirgataH nAhaM chasyavidAreNa viharAmi ityarthaH ' apitu ' ahaM NaM uppannaNANadaMsaNadhare ArahA jiNe kelI bhavitA kevali acakamaNeNaM atrakamie ' ahaMkhalu utpannajJAnadarzanadharaH samyak jJAnasamyagdarzanaviziSTaH aIn jinaH kevalI - kevalajJAnI bhUtvA kevalinAM sanAm apakramaNena ke valivihAreNa apakrA nto viharAmi / ' taraNaM bhagavaM goyame jamAli aNagAraM evaM vayAsI ' - tataH khalu bhagavAn gautapo jamAlim anagAram evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt' No khalu jamAlI ! kevalisa jANe vA daMsaNe vA, selaMsivA, thaMbhaMsi vA, bhavettA chaumatthAvajramaNeNaM avakatA' jaise Apa devAnupriyake aneka antevAsI - ziSya zramaNa nirgrantha chadmastha hote hue chadmasthApakramasechadmastha vihAra se vicaraNa karate haiM, 'No khalu ahaM tahA chaumatthe bhavitA chaumasthAcakamaNeNaM avakamie 'vaisA maiM chadmastha ho karake chadmastha bihAra se vicaraNa nahIM karatAhU, kintu 'ahaM NaM uppaNNanANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevali avakameNaM avakkamie ' meM to utpanna jJAna darzanadhArI - samyagdarzana samyagjJAna viziSTa arhan jina kevalajJAnI ho karake kevali vihArase vicaraNa karatA hUM, ' taraNaM bhagavaM jamAli agagAraM evaM vayAsI' taba bhagavAn gautamane jamAli atevAsI samaNA nigayA chaumatthA bhavettA chaumasyAvakkamaNeNaM avakkaMtA " jevI rIte Apa devAnupriyanA aneka zramaNa nitha ziSyA chadmastha hAvAthI chadmasthApakramathI chadmastha vihArathI vicaraNu kare che, " No khalu aha tA chaumatye bhavittA chaumatthAvakakamaNeNa avakkamie " sevI rIte huM chamastha hazAyukta na hovAthI chamastha vihArathI viyara urato nathI. parantu ahaM NaM upanAda saNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevalI avakkameNa avakkamie " huM te utpanna jJAnaHzanadhArI-samyagdarzana ane sabhyajJAnathI yuktamarihaMta jita kevalI ( kevaLajJAnI) chuM ane phevali vihArathI vicaraNa karanAro chuM " taraNaM bhagava goyame jamAli aNagAra evaM vayAsI" mAsI AyuzAranI A prakAranI vAta sAMbhaLIne bhagavAna gautame tene A pramANe kahyuM: "jo bha0-77 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 bhagavatIne dhUmaM sivA, Avarijai vA, nivArijai vA ' he jamAle ! no khalu kevalinaH jJAnaM darzanaM vA zaile-parvate vA, stamme vA, stUpe vA-zikhare Atriyate-ISat viyate, nivAryate-nitarAM vAryate-pratihanyate vA iti-'jai NaM tuma jamAlI ! utpannaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevaliavakameNeNaM avakate to NaM imAI do vAgaraNAI bAgarehi ?'-he jamAle ! yadi khalu tvam utpannajJAnadarzanadharaH an jinaH kevalI bhUtvA kevalyapakramaNena-kevalivihAreNa apakranto viharasi tadA khalu ime vyAkaraNe prazno vyAkuru ? uttaraM ? vakSyamANamaznadvayasya uttaraM dehIti bhAvaH / tadeva praznadvayamAha- sAsae loe jamAlI ! asAsae loe jamAlI !, sAsae jove jamAlI ! asAsae jIve jamAlI!' he jamAle ! kim ayaM lokaH zAzvato vartate ? he jamAle ! kiM vA ayaM lokaH anagArase aisA kahA-'No khalu janAli ! kevalissa NANe vA daMsaNe vA selasi vA, thaMbhaMsi vA, thUbhaMsi vA Avarijanaha vA, nivArijjai! he jamAle ! kevalIkA jJAna aura darzana kevalajJAna evaM kevaladarzana-ye donoM parvatameM, stambhameM, athavA stUpameM AvRta-thoDIsI bhI rukAvaTavAle nahIM hote haiM, aura na ina donoMkA inase pratighAtahI hotA hai, so 'jaiNaM tumaM jamAlI uppaNNaNANadaMsaNadhare arahAjiNe kevalI bhavittA kevali avakkamaNeNaM avakaMte to NaM imAiM do vAgaraNAI bAgarehi' he jamAle ! yadi tuma utpanna kevala jJAna aura kevala darzanavAle arhanta jina kevalI hokara kevali vihArase vicaraNa karate ho to ina do vyAkaraNoMkA-praznoMkA-uttara do-ve do prazna ye haiM-'sAsae loe jamAlI ! asAsae loe jamAlI! sAsae jIve jamAlI ! asAsae jIve jamAlI!' khalu jamAlI ! kevalissa NANe vA dasaNe vA selaMsi vA, bhasi bA, thUbhasi vA Avarijai vA, nivArijA" mAsI ! sAnu jJAna sana 1 darzana parvatamAM, staMbhamAM ke sUpamAM AvRta thatuM nathI eTale ke jJAnamAM parvatAdi paNa ADakhilI rUpa banI zakatA nathI ane temanA dvArA te baMnenuM nivAraNa 51 4zatu nathI. "jai Na tumaM jamAlI uppaNNaNANadasaNaghare arahA jiNe kevalI bhavittA kevalI avakkamaNega avakate to Na imAI do vAgaraNAI vAgarehi" mAsI ne tame apana jJAna sana 17 darzanavALA ahaMta jina kevalI thaIne kevali vihArathI vicaraNa karatA hai, to bhaa2|| // meM prshnon| uttara mApI-" sAsae loe jamAlI ! asAsae loe jamAlI ! sAsae jIve jamAlI ! asAsae jIve jamAlI!" bhAsI! zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maiyadrikA TIkA za01 4033 sU014 jamAle mithyAbhimAnanirUpaNam 611 AzAzvato vartate ? he jamAle ! kimayaM jIvaH zAzvato vartate kiMvA ? ayaM jIvaH azAzvato vartate ?, 'taraNaM se jamAlI agagAre magavayA goyameNaM evaM vRtte samANe saMkie, kaMkhie vitigicchie bhedasamAvanne kalusasamAvanne jAe yAtri hotthA ' tataH khalu sa jamAliranagAro bhagavatA gautamena evamuktarItyA praznadvayaM pRSTaH san zaGkitaH 'ayaM loko jIvazca kiM zAzvato varttate iti kathanamucitaM kiMvA azAzvato vartate iti kathanamucitam ityetra zaGkAyukto jAtaH / kAGkSitaH - asya praznadvayasya idamuttaraM samyak navA samyak idamapi na vA samyak H ityevaM lokajItrayoH zAzvata zAzvataviSayaka jijJAsAyukto jAtaH, vicikitsitaH - lokajIvayoH zAzvatAzAzvataviSaye asminnuttare datte gautamasya zraddhA bhaviSyati na vA ityevaM he jamAle ! yaha loka zAzvata hai, ki azAzvata hai ? he jamAle ! jIva zAzvata hai ki azAzvata hai ? ' taraNaM se jamAlI aNagAre bhagavayA goyameNaM evaM butte samANe saMkie, kaMkhie, vitigicchie, bhedasamAvanne, kalusasamAvanne jAe yAvi hotyA ' isa prakArake do praznoMko jaba bhagavAna gautamane jamAlise pUchA-taba ve jamAli anagAra yaha loka aura jIva zAzvata hai, aisA kathana ucita hai, ki yaha loka aura jIva azAzvata hai, aisA kathana ucita hai, isa prakAra se zaMkAyukta ho gaye, kAMkSitaina donoM praznoMkA yaha uttara ThIka hai, yA ThIka nahIM hai yaha bhI Thoka hai ki ThIka nahIM hai - isa prakAra ve loka aura jIvakI zAzvata azA. zvata viSayameM isa uttara ke dene para gautamako zraddhA hogI yA nahIM hogI A leAka zAzvata che ke azAzvata che? he jamAlI ! jIva zAzvata che ke azAzvata che? "taraNa se jamAlI aNagAre bhagavayA goyameva evaM vutte samANe saMkrie, kaMkhie, vitigicchira, bhedasamAtramne, kalusasamAvanne jAe yAvi hotthA " jyAre bhagavAna gautame jamAlI aNugArane A be praznA pUchyA, tyAre jamAlI aNagAranI kevI hAlata thaI te have sUtrakAra prakaTa kare che 66 leka tathA jIvane zAzvata kahevA ke azAzvata kahevA, e prakAranI zakAthI teo yukta thayA. A banne praznAnA A uttara ThIka che ke TIka nathI, ghaDika ema lAge ke te khannene zAzvata kahevA ucita che, ghaDika ema lAge ke azAzvata kahevA ucita che, " A prakAranI vimAsaNathI teo yukta thaI gayA. " lAkane tathA jIvane zAzvata kahevAthI gautamane mArI vAta para zraddhA besaze, ke azAzvata kahevAthI zraddhA besaze, " A prakAranI viciki zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre vicikitsAyukto jAtaH ! bhedasamApana:-bhedaM materbhaGga kiMkarttavyatAlakSaNaM smaapnn:-praaptH| kaluSasamApanna:-kaluSam 'nAhaM kimapi jAnAmi ?' ityevaM rUpaM svAtmani daumanasyaM prAptathApi abhavat , ' No saMcAei bhagavao goyamassa kiMci vi pamokkhamAikvittae' tusiNIe saMciTTa ' no khalu sa jamAliH zaknoti-samarthoM bhavati, bhagato gautamasya kiJcidapi kimapi pramokSa-pratyuttara mAkhyAtum-jamAliH gautamasya uktapraznadvayasyottaraM dAtuM samaryo nAbhUditi bhAva: apitu tUSNIkaH saMtiSThate-maunamAlamdhya tiSThati, tadanantaram-' jamAlIti samaNe bhagavaM mahAvIre jamali AgAraM evaM vayAsI'-he jamAle ! iti Amantrya zramaNo bhagavAna mahAvIro jamAlim anagAram evaM pramANapakAreNa avAdIt'asthi NaM jamAlI ! mamaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA chaumatthA, je NaM pabhU eyaM vAgaraNaM vAgarittara jahAgaM ahaM' he jamAle ! santi khalu mama bahavo'nte. isa prakArakI vicikitsAse yukta ho gye| bheda samApanna-kiM kartavyatArUpa matibhedako prApta ho gaye. kaluSa samAgna-"maiM kucha nahIM jAnatA iM" isa prakArase apanI AtmAmeM daumanasyako prApta ho gye| 'No saMvAe i bhagavao goyanassa kiMcidhi pamokkhAikkhittae, tusiNIe saMciTThaha ' ataH ve bhagavAn gautamake donoM praznoMkA kucha bhI uttara nahIM de sake / kevala cupacApahI rahA / isake bAda " jamAlIti samaNe bhagavaM mahAvIre jamAli anagAraM evaM bayAsI' zramaNa bhagavAn mahAvIrane he jamAle ! isa prakAra se saMbodhita karate hue unase kahA'asthiNaM jamAlI / mama bahare aMtevAsI samagA niggaMyA cha umatthA sAthI teo yukta thayA. "ze javAba Apa-zAzvata kahevuM ke azAzvata kahevuM," evA matibhedathI teo yukta banyA. A pramANe javAba ApavAne pota masabhatha DAvAthI tbh| mAtmA minna thayo "No saMcAei bhagavao goyamasma kiMci vi pamokkhAikkhittae tusiNIe saciduI" ma prAnI paristhitimAM mUkAyelA jamAlI aNagAra bhagavAna gautamanA praznone kaI paNa uttara ApI zakayA nahIM kevaLa cupacApa UbhA ja rahyA. tyAra bAda mahAvIra prabhu te praznone ke uttara Ape che te sUtrakAre satAvyuM cha-" jamAli ti samaNe bhagavaM mahAvIre jamAli aNagAra evaM cayAmI" tyA2 mAha " mAdI!" se samApana zata zrama mA. vAna mahAvIre jamAlI aNagArane A pramANe kahyuM - " asthiNa jamAlI ! mamaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA cha umatthA je paMpa evaM vAgaraNa vAgarittae-jahA ahaM" 3 mAhI! bhaa2| bhane zrama zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - prameyavandrikATIkA za093033014 jamAlemithyAbhimAnanirUpaNam 613 vAsinaH ziSyAH zramamA nirgranthAH chadmasthAH, ye khalu prabhavaH samarthAH santi etat vyAkaraNaM pUrvoktamaznadvayaM vyAkartum uttaritum , yathA khalu aham etat praznadvayaM vyAkartuM samartho'smi, tathaiva mama ziSyA api zramaNA nirgranthA uparyukta praznadvayaM vyAvatuM samarthAH santi, iti bhAvaH, kintu 'No ceva NaM eyappagAraM bhAsaM bhAsittae jahA gaM tumaM' yathA khalu tvaM pUrvoktAM bhASAM bhASase-" ahaM khalu utpannajJAnadarzanadharaH aIn jinaH kevalI bhUtvA kevalivihAreNa viharAmi" iti, no caiva khalu tathA mama ziSyAH zramaNA nirgranthA etatprakArAM bhASAM bhASituM samarthA bhavanti-yad " vayam utpannajJAnadarzanadharA arhanto jinAH kevalino bhUtvA kelivihArega biharAmaH" iti, / bhagavAn anekAntabAdamA. zritya pUrvoktapaznadvayasya svayamevottaramAha- sAsae loe jamAlI ! jaM No kayAviNAsI, No kayAviNa bhavai, Na kayAviNa bhavissai ' he jamAle ! zAzvataH sarvadA sthAyI ayaM lokaH, yaH khalu no kadApi na AsIt , anAditvAt na kadAje NaM pabhU eyaM vAgaraNaM vAgarittae-jahA ahaM ' he jamAle ! mere aneka antevAsI zramaNa nirgrantha cha mastha haiM-ve isa praznako jisa tarahase maiM samAdhAna kara sakatA hUM usa tarahase samAdhAna kara sakate haiM, kintu 'jo ceva NaM eyappagAraM bhAsaM bhAsittae-jahA NaM tuma' ve tumhArI jaisI isa bhASAkA ki maiM utpanna jJAnadarzanavAlA arhan jina kevalI hokara kevali vihArase vicaraNa karatA hU~" nahIM bolate haiN| aba bhagavAn anekAntavAdakA sahArA lekara ina donoM praznoMkA uttara 'sAsae loe jamAlI ! jaM jo kayAvi NAsI, No kayAvi bhavaDa, Na kayAvi Na bhavissai" isa sUtrapATha dvArA dete hue kahate haiM-he jamAle ! yaha loka zAzvata hai arthAt sarvadA sthAyI hai-kyoMki anAdi honese "yaha pahile nahIM thA' aisA nahIM hai-sadA honese vaha pahile bhI nigraMtha ziSya chadmastha che. teo paNa mArI jema A praznanonuM samAdhAna 42vAna samaya che. 52ntu " No ceva Na eyappagAra bhAsaM bhAsittae-jahANa tama" tasA tmaa| 24 mA bhASA, "utpanna jJAnahaza nadhArI mata jina kevalI hovAthI kevali vihArathI vicaraNa karuM chuM " bolatA nathI. have mahAvIra prabhu anekAntavAdane Azraya laIne te be prInA je uttara Ape che te sUtrakAra prakaTa kare che - "sAsae loe jamAlI ! je No kayAvi NAsI, No kayAviNa bhavaDa, jo kayAviNa bhavistA" mAlI ! Lat: zAzvata che bheTata astitva sadA rahevAnuM ja che. "pahelAM tenuM astitva na hatuM," evuM paNa zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 bhagavatI sUtre cit na AsIt sadaiva bhAvAt na kadAcinna bhavati samprati dRzyamAnatvAt na kadAcinna bhaviSyati, aparyavasitatvAt, apitu 'bhuci, bhai ya, bhavissai ya, dhuve, Nitie, sAsae, akkhae, antrae, avaTThie, Nicce' abhUca, bhAti ca bhaviSyati ca jIvalokamavAhasthAnAditvAt, ataevAyaM lokaH trikAlabhAvizve nAcalatvAt dhutraH mervAdivat tvAt niyataH niyatAkAraH, niyatatvAdeva zAzvataH pratikSaNamapi asatvasyAbhAvAt zAzvatatvAdeva akSayaH kSayarahitaH, akSayatvAdeva avyayaH madezApekSayA vyayarahitaH, avasthitaH dravyApekSayA " thA tathA saMprati dRiyamAna hone se yaha aba bhI hai aura aparyavasita anta nahIM hone se yaha bhaviSyat meM bhI rahegA yahI bAta - " bhuviMca, bhavai ya, bhafaces ya ' isa sUtrapATha dvArA vyakta kI gaI hai, arthAt anAdi aura aparyavasita hone se yaha loka trikAlameM rahatA hai- aisA koIsA trikAlakA samaya nahIM hai, ki jisameM yaha apane astitva se rahita banA ho- ataH sarvadA sthAyI honese ise zAzvata kahA gayA hai / isIliye yaha loka trikAlabhAvI hone ke kAraNa 'dhuve, Nitie, sAsae, akkhae, atrae, aDie, Nicce' dhruva hai - meru Adi parvatakI taraha acala hai, niyata hai - pratiniyata AkAravAlA hone se hI yaha zAzvata hai-pratikSaNa bhI asatvakA isameM abhAva hai, zAzvata hone se yaha akSaya-vinAza rahina hai, akSaya hone se hI apane pradezoMkI apekSAle vyarahita hai, nathI. te pahelAM paNa hatA, ane vartamAna kALamAM paNa tenuM astitva pratyakSa dekhAya che. ane te asita ( anaMta) hovAthI bhavi oyni uy Aj mlede ztar. Ay qd "yft'a, x137, ufq. A sUtrapATha dvArA sUtrakAre vyakta karI che. kahevAnuM tAtpaya e che ke A loka anAdi anaMta hAvAthI traNe kALamAM tenuM astitva rahe che. eve koI pazu kALa nathI ke jyAre A lekanuM astitva na haiya. A rIte sadA sthAyI hAvAthI tene zAzvata kahyo che. e ja kAraNe A leka trikALa bhAvI hovAthI "dhutre, Nitie, sAsae, akhae, anvara, aTThie, Nicce " dhruva che-meru Adi paryaMtanA jevA acala che, niyata che-jevA tenA AkAra che evA AkAramAM te pratiniyata che, pratiniyata AkAravALe hAvAthI ja te zAzvata che, ane eka kSaNabhara paNa tenA astitvanA abhAva sa'bhavI zakatA nathI, zAzvata DhAvAthI ja te akSaya ( vinAza rahita) che, akSaya hAvAthI ja te pAtAnA pradezeAnI apekSAe vyayarahita che, atrasthita che, "" isaiya zrI bhagavatI sUtra : 8 - Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacakATIkA za07033014 jamA lemithyAbhimAnanirUpaNam 615 "" " 6 sarvadA vyavasthitaH nityaH pradezadravyobhayApekSayA nAzarahitazca loko vartate iti ' lokasya kathaJcit azAzvatatvamAha - ' asAsae loe jamAlI ! jao opiNI bhavittA ussappiNI bhavaH, ussappiNI bhavittA osappiNI bhavai he jamAle ! ayaM lokaH saMsAraH azAzvato'pi vartate, yataH khalu avasarpiNI bhUtvA utsarpiNI bhavati athaca utsarpiNI bhUtvA avasarpiNI bhavati etadapekSayA lokaH azAzvato'pi vartate iti bhAvaH, atha jIvamAzritya zAzvatatvAdikamAhasAsara jove jamAlI ! jaMNaM kayAi NAsI ' jAtra Nicce ' he jamAle ! jIvaH AtmA zAzvataH vartate, yat khalu jIvo no kadAcit na AsIt anAditvAt, avasthita dravyoM kI apekSAse sarvadA vyavasthita hai - tathA nitya pradeza evaM dravya ina doMnoM kI apekSAse yaha nAzarahita hai, isa prakAra ke loka meM zAzvatatva pratipAdita karake aba usameM kathaMcit azAzvatatvakA pratipAdana karane ke liye 'asAsae loe jamAlI ! jao osappiNI bhavittA, ussappiNI bhavaha, ussappiNI bhavittA osappiNI bhavai ' isa sUtrapATha dvArA prabhu kahate haiM, ki he jamAle ! yaha loka-saMsAra azAzvata bhI hai kyoMki isameM avasarpiNI hokara phira utsarpiNI hotI hai, utsarpiNI- hokara avasarpiNI hotI hai| isa prakAra kAlake palaTane se yaha loka azAzvata bhI hai| aba jIvameM zAzvatatva azAzvatatvakA pratipAdana karaneke liye 'sAsae jIve jamAlI ! jaM kayAi NAsI, jAva Nicce' prabhu kahate haiM ki he jamAle ! jIva - AtmA - zAzvata hai, drujyenI apekSAe sadA vyavasthita che tathA nitya che-pradeza ane dravya e bannenI apekSAe te nAzarahita che. A rIte leAkamAM zAzvatatAnu pratipAdana karIne have sUtrakAra amuka dRSTie leAkamAM azAzvatatAnu' pratipAdana kare che-- "6 asAsae loe jamAlI ! jao okhapiNI bhavittA ussappiNI bhavai, usa piNI bhavittA osapiNI bhavai " he mAtI ! yA borDa azAzvata zu kAraNa ke temAM avasarpiNI kALa AvIne tyAra bAda utsarpiNI kALa Ave che ane utsarpiNI kALa AvIne avasarpiNI kALa Ave che. A prakAranA kALanA palaTAenI apekSAe A leAka azAzvata paNa che. - have jIvamAM zAzvatatA ane azAzvatatAnuM pratipAdana karavAmAM Ave che - " sAmae jItre jamAlI ! jaM kayAi NArsI, jAva Nicce " mahAvIra prabhu jamAlI aNugArane kahe che ke huM jamAlI ! jIva ( AtmA ) zAzvata che, bhUtakALamAM pazu tenu' astitva hatu, vartamAnakALamAM paNa tenu astitva che zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIce yAvat no kadApi na bhavati, no vA kadApi na bhaviSyati, apitu bhUtaztha, bhavati ca bhaviSyati ca, ata eva dhrupa, niyataH zAzvataH, akSayaH, avyayaH, asthitaH, nityazca vartate / atha jIvasya kathaJcid azAzvatatvamAha-'asAsae jIve jamAlI! jaM gaM neraie bhavittA tirikkhajoNie bhAi, tirikkhajoNie bhavittA mANusse bhavai, maNusse bhavittA, deve bhAi' he jamAle ! ayaM jIvaH AtmA azAzvato vartate, tatra kAraNamAha-yat yasmAt khalu nairayiko bhUtvA tiryagyoniko bhavati, tiryagyoniko bhUtvA manuSyo bhavati, manuSyo bhUtvA devo bhavati, ityapekSayA jovaH azAzvato'pi bhavatItibhAvaH / atrAyaM bhAvaH-yat-dravyArthi kanayApekSayA loko jIvazca zAzvanA, paryAyArthi kanayApekSayA loko jIvazca azAzvata iti / kyoMki jIva kiptI bhI kAla meM nahIM thA-aisA nahIM hai, bhUnakAlameM yaha nahIM thA aisA nahIM hai vartamAnameM yaha nahIM hai, aisA bhI nahIM hai, tathA bhaviSya meM yaha nahIM rahegA aisA bhI nahIM hai / kyoMki anAdi hone se yaha pahile thA, vartamAna meM dRzyamAna honese yaha aba bhI hai, aura aparyavasita honese yaha bhaviSyatameM rahegA, ata evaM yaha dhruva, niyata, zAzvata, akSaya, avyaya, avasthita aura nitya hai 'asAsae jIve jamAlI !' he jamAle ! jIva kathaMcit azAzvata bhI hai, kyoMki yaha nairadhika paryAyavAlA hokara tiryagyonika ho jAnA hai, tiryagyonika hokara manuSya ho jAtA hai, manuSya hokara phira deva bana jAtA hai, isa apekSA paryAyoM ke badalane se yaha jIva azAzvata bhI hai, isa pUrvokta kathanakA niSkarSa aisA hai, ki jIva evaM dravyArthika nayakI apekSAle to zAzvata haiM, aura paryAyArthika nayakI apekSAse ane bhaviSyamAM paNa tenuM astitva raheze. kAraNa ke te anAdi hovAthI pahelAM hite, vartamAnamAM paNa tenuM astitva dekhAya che, ane te apavasita ( mAnata) vAthI mAdhyama 5 tenu mastatva 23 24. tethIta dhrapa, nasata. zazvata, akSaya, avyaya, masthita mana nitya che. "asAsae jIve jamAlI!" mAtI ! samuSTiye viyAratA 73 mata 54 cha, che ke narayika paryAyamAMthI tiryacanikomAM utpanna thAya che ane tiryaMca nimAMthI nIkaLIne manuSyamAM utpanna thAya che ane manuSyamAMthI devagatimAM paNa jAya che. A rIte paryAye badalAtI rahetI hovAthI te paryAyanI ape. kSAe azAzvata che. uparyukta kathananA nicoDa rUpe ema kahI zakAya ke jIva ane leka dravyArthika nayanI apekSAe zAzvata che ane paryAvArthika nayanI apekSAe azAzvata che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za093033sU0 14 jamAlemithyAbhimAnanirUpaNam 617 'tae NaM se jamAlI aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa evamAikkhamANassa jAba evaM parUvemANassa eyamaDhe No sahahai, No pattiei, No roei ' tataH khalu sa jamAliranagAraH zramasya bhagavato mahAvIrasya evam upayuktarItyA " lokaH, jIvazca kathaJcit zAzvataH, kathaMcita azAzvatazce" tyAdikam AcakSANasya yAvat evaM pUrvoktarItyA bhASamANasya prajJApayataH prarUpayatazca etamartha-no zradvadhAti, no pratyeti tatrArthena vizvasiti, no rocayati tadarthaM ruciviSayaM na karoti, 'eyamaDhe asadahamANe, apattiyamANe, aroyamANe docaMpi samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo AyAe akkamai' etamartha pUvoktArtham azraddadhat zraddhAviSayamakurvan , apatiyan , tatrArthe, vizvAsamakurvana , Arocayan tatra rucimakuazAzvata haiM / 'taeNaM se jamAlo aNagAre samaNasta bhagavao mahA. vIrassa evamAikva mANassa jAva evaM paravemANassa eyamaDhe No sahai. NA pattiei, No roei' zramaNa bhagavAna mahAvIrane jaba isa prakArase loka evaM jIvake viSaya meM kathana kiyA, arthAt loka evaM jIva kisI apekSA zAzvata bhI haiM, aura kisI apekSA azAzvata bhI haiM, aisA kahA, yAvat isa viSaya para bhASaNa kiyA, prajJApanA kI evaM prarUpaNA kItaba bhI jamAline prabhu kathita isa arthako zraddhAse nahIM dekhA, use apanI pratIti koTi meM nahIM liyA, na apanI rucikA use viSayahI banAyo-pratyuta 'eyamaThaM asahamANe, apattiyamANe, AroyamANe doccapi samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo AyAe avakamai' apanI Adatase lAcAra banakara usane usa artha para azraddhArakhI, apratItihI rakhI aura apanI rucise bhI use bAhara rakhA, isa taraha "taeNaM se jamAlI aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa evamAi. kkhamANassa jAva evaM parUvemANassa eyamaNo sadahai, No pattiei, No ropaDa" jyAre zramaNa bhagavAna mahAvIre leka ane jIvane amuka apekSAe zAzvata ane amuka apekSAe azAzvata kahyA, vizeSa kathana dvArA e vAtanuM samarthana karyuM, duSTAnta dvArA e vAtane prajJApita karI ane prarUpita karI, tyAre jamAlIne mahAvIra prabhunA te mantavya pratye zraddhA utpanna na thaI, tene tenI pratIti na thaI ane te mantavya tene rUsyuM paNa nahIM " eyamaTuM asahahamANe, apattiyamANe, aroyamANe docca pi samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo AyAe avakkamai" pAtAnI mAhata bhAga lAcAra banIne teNe mahAvIra prabhunA te kathana pratye azraddhA ja rAkhI, tenA pratye apratIti ja rAkhI ane tenA pratye pitAnI aruci ja batAvI. A prakAranI paristhitine adhIna banIne te pharIthI paNa zramaNa bhagavAna mahA ma0-78 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre cana dvitIyamapi vAraM, bhagavadatumatimantareNa pUrvam bhagavatsamopAnnirgataH tadapekSayA 'docaMpi' dvitayamapi, ityuktam ' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antikAt-samIpAt AtmanA-svayameva anApRcchayaiva apakrAmati-apasarati ' abakamittA bahUhiM asambhAvubbhAvaNAhi micchattAbhiNivese hiya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca duggAhemANe vuppAemANe bahuyAI vAsAhaM sAmannapariyAgaM pAuNai' apakrAmya-nirgatya vahIbhiH asadbhAvobhAvanAbhiH-asadbhAvodbhAvanA:-asato vastunaH sattvena pratipAdanAni tAbhiH asatyakalpanAbhirityarthaH, mithyAbhinive. zaizca mithyAtvakadAgrahaiH AtmAnaM ca paraM ca tadubhayaM ca svaparobhayaM ca vyugrAhayan kuzraddhAgrastaM kurvana, vyutpAdayan kuzraddhAmeva grAhayan mithyAtvaM prApayannityarthaH bahuni-anekAni varSANi zrAmaNyaparyAyaM-sAdhutvaparyAya pAlayati, 'pAuNettA addhamAsiyAe saMlehaNAe attANaM zUsei ' pAlayitvA ardvamAsikyA arddha mA. banakara vaha punaH bhI zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa se nikala gayA, use kisIne vahAMse haTAyA nahIM-unakI anumati liye vinAhI svayaM haTakara vaha vahAMse calAgayA 'avakkamittA vahahiM asambhASumbhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi ya appANaM ca paraMca tadubhayaM ca buggAhemANe buppAemANe bahuyAI vAsAiM sAmannapariyAgaM pAuNai' vahAMse cale jAkara usane apanI kapolakalpanAoMse asat vastuko satyarUpase pratipAdana karanevAlI asatya kalpanAoMse, tathA mithyA kadAgrahoMse apane ko, dUsaroMko evaM apane ko dUsaroM ko donoMko kuzraddhAyukta banAyA, mithyAtvameM khuda DuvA dUsaroMko DubAyA, isa tarahase aneka varSoM taka aisehI kukAryoM kA pracAra karate hue usane zrAmaNyaparyAyakA pAlana kiyA vIra pAsethI ravAnA thaI gaye-keIe tene tyAMthI cAlyA javAnuM kahyuM na hatuM chatAM paNa mahAvIra prabhunI anumati lIdhA vinA te tyAMthI cAlyo gayo. " abakkamittA bahUhi asanmAnubhAvaNAhi micchattAbhiNivenehiya appANaca para ca tadubhayaM ca buggAhemANe vuppApamANe bahuyAiM vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNa" tyAMthI nINIne to pAtAnI sapanAmAthI-masat 1tuna satyarUpe pratipAdita karanArI asatya kalpanAothI tapa mithyAtva kadAhathI pitAne, anyane tathA ubhayane (pitAne ane anyane ) kuzraddhAyukta banAvyA, ane mithyAtvamAM DUbelA teNe bIjA lokone paNa mithyAtvamAM DUbADayA. A rIte aneka varSa paryata A prakAranI kuprarUpaNa karatAM karatAM teNe grAmaya zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TokA za01u033sa. 14 jamAle kAladharmagamanam 619 sena niSpAdhayA saMlekhanayA zarIrazoSaNarUpayA AtmAnaM svazarIraM jUSayatikRzati kSINaM karotItyarthaH 'jhUsettA tIsaM bhattAI aNasaNAe chedei' arddha mA. sikyA saMlekhanayA AtmAnaM jUSitvA kRzaM kRtvA triMzat bhaktAni anazanatayA anazanena chinatti, 'chedettA tassa ThANassa aNAloiyapaDikate kAlamAse kAlaM kicA '-triMzad bhaktAni anazanena chitvA tasya sthAnasya anAlocitamatikrAntaH-akRtAlocanapratikramaNaH AlocanapratikramaNamakRtvA kAlamAse kAlaM kRtvA ' lasae kappe terasasAgarovamamaTiiesu devakipisiesu devemu devakipisipattAe uvavanne' lAnta ke kalpe vimAne prayodazasAgaropamasthitikeSu trayodaza. sAgaropamA sthitiryatra teSu devakilipikeSu devayoniSu devakilvipikatayA devakilviSikarUpeNa utpannaH // sU0 14 // pAuNittA addhamAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUseha' jaba usakA anta samaya najadIka A gayA, taba usane arddha mAsakI saMlekhanA dhAraNa kI, isase usane apane zarIrako kRza kiyA arthAt saMthArA kiyA 'jhUsettA tIsa bhattAI aNasaNAe chedei ' kRza karake tIsa bhaktoMko usane anazana dvArA cheda diyA 'chedettA tassa ThANassa aNAloiyapaDikate kAlamAse kAlaM kiccA' cheda karake vaha vinA pUrva pApasthAnoMkI AlocanA aura pratikramaNa kiye kAla avasara kAla kara aura 'latae kappe terasasAgarovamaThiiesu devakidhisiesu devesu devakinvisiyattAe uvavanne' vaha lAntaka vimAnameM 13 teraha sAgaropamakI sthitivAle kilviSika devoM meM-deva yonimeM-kilviSika devakI paryAyase utpanna ho gayA // sU0 14 // paryAya pAlana yu. " pAuNittA addhamAsiyAe saMlehaNAe attANa jhUsei" tyAra bAda jyAre teno atakALa najadIka AvyA tyAre teNe ardhA mAsane saMthAre dhAraNa karyo. ane saMthArA dvArA teNe pitAnA zarIrane kuza karI nA yu. " jhusettA tIsaM bhatAi aNasaNa e chedei " zarIrane pRza 4 nAbhIna teNe anazana dvArA trIsa bhaktonuM (trIsa TaMkanA jananuM) chedana karI nAyuM. "cheditA tassa ThANasa agAlozyapaDikkate kAlamAse kAlaM kicA" trIsa bhaktone parityAga karavA chatAM paNa pitAnA pUrva pApasthAnenI Ale. canA ane pratikramaNa karyA vinA, kALane avasara AvatA kALadharma pAmIne " laMtaSa kappe terasasAgarovama Theiesu devakibisiesu devesu deva kinvisiyacAe upavanme" airds vimAnamA 13 sAgarI5manI sthitivANA Get. Sika devAmAMdeva-nimAM-kiviSika devanI paryAye utpanna thayA. pAsa 14 . zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara - -- bhagavatI mUlam - tae NaM se bhagavaM goyame jamAliM aNagAraM kAlagayaM jANittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI evaM devANuppiyA NaM aMtevAsI kusisse jamAlI NAmaM aNagAre se NaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae, kahiM uvavanne ? goyamAi samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-evaM khallu goyamA ! mamaM aMtevAsI kusisse jamAlINAmaM se NaM tayA mama evaM AikkhamANassa bhAsamANasta paNNavemANassa parUvemANassa eyamaTuM No sadahai, No pattiei, No roei eyamadUM asadahamANe, apattiyamANe, aroemANe doccaM pi mamaM aMtiyAo AyAe avakamai, avakamittA bahUhiM asabbhAvubbhAvaNAhiM taM ceva jAva devakibbisiyattAe uvavanne // sU0 15 // chAyA-tataH khalu sa bhagavAn gautamo jamAlim anagAram kAlagataM jJAtvA yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgatya zramaNaM bhagavanta mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA, namasyisvA evam avAdI-evaM khalu devAnupriyANAm antevAsI kuziSyo jamAlina ma anagAraH, sa khalu bhagavan ! jamAliranagAraH kAlamAse kAlaM kRtvA kutra gataH ? kutra upapannaH ? gautama ! iti zramaNo bhagavAn mahAvIro bhagavantaM gautamam evam avAdIt-evaM khalu gautama ! mama antevAsI kuziSyo jamAlinAma, sa khalu tadA mama evam AcakSANasya bhASamANasya prajJApayataH prarUpayataH etamathai no zraddadhAti, no pratyeti, no roca. pati, etamartham azraddadhat , apratiyan arocayan dvitIyamapi mama antikAt AtmanA apakrAmyati, apakrAmya bahIbhiH asabhAvodbhAvanAbhistadeva yAvat devakilpiSikatayA upapannaH / / mU0 15 // zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkAza094033 sU015 jamAle: kilvaSikadevatayotpattiH 621 TIkA -- atha gautamo jamAleranagArasya kAladharmaprAptyanantaramutpatti pRcchati vara NaM se ityAdi, 'tara NaM se bhagavaM goyame jamAli aNagAraM kAlagayaM jANittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNetra uvAgaccha ' tataH khalu sa bhagavAn gautamaH jamAlim anagAraM kAlagataM maraNadharmaprAptaM jJAtvA yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIra AsIt tatraiva uvAgacchati, ' uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdara, namaMsa, vaMdittA, namaMsittA evaM vayAsI - bhagavatsamIpe upA gatya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, banditvA namasthitvA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt - ' evaM khalu devANupiyANaM aMtevAsI kusisse jamAlINAmaM aNagAre evaM khalu pUrvoktarItyA varNito devAnupriyANAm bharatAm antevAsI kuziDyo jamAlinama anagAro vartate, ' se NaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae, kahiM uvabanne ? ' he bhadanta ! sa khalu jamAli " ' taraNaM se bhagavaM goyame jamAliM aNagAraM ' ityAdi / TIkArya -- ( taraNaM se bhagavaM goyame jamAli aNagAraM kAlagayaM jANittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai ) bAda meM jaba bhagavAn gautamako yaha jJAta huA ki jamAli anagAra kAlagata ho gaye haiM-taba ve jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM Aye ( uvAgacchattA samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdara, narmasaha, vaMdittA narmasittA evaM vayAsI) vahAM A karake unhoMne zramaNa bhagavAn mahAvIrakI bandanA kI, namaskAra kiyA vandanA namaskAra karake unhoMne unase isa prakAra kahA ( evaM devANuppiyANaM aMtevAsI kusisse jamAlI NAmaM aNagAre se NaM bhaMte / jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA kahi gae, karhi uvabanne ? ) he bharanta ! Apa devAnupriyakA aMtevAsI " taraNaM se bhagavaM goyame jamAli aNagAra " ityAhi TIDArtha - " taraNaM se bhagava goyame jamAli aNagAra' kAlagayaM jANittA jeNeva samaNe bhagava' mahAvIre teNeva uvAgaccha " tyAramA nyAre bhagavAna gautame e vAta jANI ke jamAlI aNagAra kALadhama pAmI gayA che, tyAre teo jyAM zramaNu bhagavAna mahAvIra trirAjatA hatA, tyAM AvyA. " uvAgacchittA samaNaM bhagava mahAvIra vaMdas, namasai vaMditA narmasittA eva vayAsI" tyAM bhAvIne temadhe zrama bhagavAna mahAvIrane vahayA urI, namaH sTAra karyAM. ane vaMdaNA namaskAra karIne A pramANe pUchyuM 66 evaM devANupriyANaM aMtevAsI kutsise jamAlI NAmaM aNagAre se gaM bhaMte! aNagAre kALamAse kAlaM kiccA kahi gae, kahi ubavanne ? " he ahanta ! zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 bhagavatIstre ranagAraH kAlamAse kAlaM kRtvA maraNadharma prApya kutra gataH ? kutra upapanna: ? bhagavAnAha-' goyamA ! samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI'-he gautama ! iti Amantrya zramaNo bhagavAn mahAvIro bhagavantaM gautamam evaM vakSyamANaprakAreNa AdIt-' evaM khalu goyamA ! mamaM aMtevAsI kusisse jamAlINAma' he gAtama ! evaM khalu pUrvoktarItyA varNito mama antevAsI kuziSyo jamAli. nAma vartate, ' se NaM tayA mama evaM AikkhamANassa bhAsamANassa paNNavemANassa parUvemANassa eyamaDha No saddahai, No pattiei, No roei' sa khalu jamAlistadA tasminkAle mama evaM pUrvoktarItyA AcakSANasya 'loko'yaM kayazcit zAzvata:, kathaJcit azAzvatazca, jIvo'pi kathazcit zAzvataH, kathaJcit azAzvatazca' ityAdi AkhyAnaM kurvatA, bhASamANasya prajJApayataH prarUpayatazca etamarthaM no zradadhAti, no pratyeti no vizvasiti, no vA rocayati, no motiviSayaM karoti, 'eyama8. asadahamANe apattiyamANe aroemANe doccapi mamaM aMtiyAo AyAe akka. mai' etamartha pUrvoktArtham azraddadhat zraddhAviSayam akurvan , apratiyan-avizvasan , arocayana prItiviSayamakurvan , dvitIyamapi vAraM mama antikAt samIpAt AtmanA svayameva mAmanApRcchayaivetyarthaH apakrAmati-nirgacchati, 'AyAe abakuziSya jo jamAlI nAmakA anagAra thA-vaha apane kAla avasara kAlakara kahAM gayA aura kahA utpanna huAhai ? (goyamA samaNe bhagavaM mahAvIre bhagava goyamaM evaM vayAsI) tapa he gautama ! isa prakArase saMbodhita karate hue zramaNa bhagavAn mahAvIrane bhagavAna gautama se isa prakAra kahA-( evaM khalu goyamA ! mamaM aMtevAsI kusisse jamAlI NAma aNagAre se NaM tayA mama evaM AikkhamANasta bhAsamANasta paNNavemANasa paravemANassa eyama8 No sahahaha, No pattiei, No roeieyama asadahamANe apattiyamANe, aroemANe doccaMpimamaM antiyAo Apa devAnupriyane jamAlI azugAra nAmane je kuziSya hatuM, te pitAnA kALane avasara Ave kALadharma pAmIne kayAM ( kaI gatimAM) game che ane kayAM utpanna thayo che ? "goyamAi samaNe bhagavaM mahAvIre bhagava" goyama evaM vayAsI" tyAre he gautama !" evuM saMbodhana karIne zramaNa bhagavAne gautamane A pramANe 4hyu : " evaM khalu goyamA ! mamaM kussise jamAlI NAmaM aNagAre se NaM tayA mama AikkhamANassa bhAsamANassa paNNavemANassa parUvemANassa eyamadraMNo saha. hai, No pattiei, po ropai, eyamaTTha asadahamANe, apattiyamANe, aroemANe zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 623 prameyacandrikAThI0 za094033 015 jamAleH kilviSaka devatayotpattiH kamicA bahi asambhAvubhAvaNArhi taM caiva jAva devakiviyittA utravanne ' AtmanA - svayameva mamAntikAt apakramya-nirgatya bahIbhiH asadbhAvodbhAvanAbhiH - asaramarUpaNArUpAbhiH tadeva yAvat midhyAtvAminivezaizva AtmAnaM ca paraM ca tadubhayaM ca vyudagrAhayan kuzraddhAgrastaM kurvan vyutpAdayaMzca mithyAtvamutpAdayan bahubhirvarSeH zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA ardhamAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM sayati - kRzaM karoti ardhamAsikathA saMlekhanayA AtmAnaM isitvA kRzaM kRtvA AyAe avakamai avakkamittA bahUrhi asambhAvunbhAvaNAhi taM cetra jAva devakivvisiyattAe uvavanne ) he gautama! mere antevAsI kuziSya jamAlI anagArane usa samaya mere dvArA kahe gaye, mere dvArA bhASita kiye gaye, prajJApita kiye gaye, prarUpita kiye gaye loka jIva sambandhI kathaMcit zAzvatarUpa kathaMcit azAzvatarUpa artharUpa zraddhA nahIM kI, pratIti nahIM kI, ruci nahIM kI, isa taraha isa arthakI azraddhA karatA huA, apratIti karatA huA, aruci karatA huA vaha dubArA bhI mere pAsase vinA pUche hI apane Apa alaga ho gayA, aura mujhase alaga hokara usane apanI asatkalpanAoMse mithyAtva kadAgrahoMse apaneko dUsaroM ko donoMko kuzraddhA yukta banAyA, mithyAtvameM DubAyA, isa taraha aneka varSoM taka aisehI kukAryoM kA pracAra karate hue usane zrAmaNya paryAyakA pAlana kiyA yAvat vaha aba kilbiSaka devakI paryAyase utpanna huA hai| doccapi mama atiyoo AyAe avakkamai avakkamittA bahUhi asambhAvubhAvajAhi taMceva jAva devakivvitiyattAe uvabanne " he gautama! bhArI bhante. vAsI kuziSya jamAlIne te samaye mArA dvArA kahevAmAM AvelI, mArA vaDe bhASita karavAmAM AvelI, prajJApita karavAmAM AvelI ane prarUpita karavAmAM AvelI vAta pratye (leAka tathA jIva amuka apekSAe azAzvata che ane amuka apekSAe zAzvata che, e pUrvokta kathana rUpa vAta) zraddhA na upajI, tene tenI pratIti na thaI ane tene e vAta rUci nahI. A rIte mArA manta pratye azraddhAnI dRSTie jotA eve, te mantavyanI pratIti karatA evA ane tenA pratye aruci sevatA evA te mArI pAsethI mArI anumati lIdhA vinA ja bIjI vAra paNa cAlyA gayA. tyAra khAda teNe pAtAnI kapAlakalpita mAnyatAothI ane mithyAtvayukta kadAgrahathI peAtAne, anyane ane ubhayane kuzraddhAyukta banAvyA ane mithyAtvamAM jhumAvyA. A pramANe aneka varSa paryaMnta evAM ja kukAryAnA pracAra karavAmAM ja teNe zrAmaNyaparyAya vyatIta karI. tyArabAda adha mAsane sathArA karIne, anazana dvArA 30 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre trizabhaktAni anazanatayA chinatti, chitvA, tasya sthAnasya anAlocitapatikrAntaH AlocanapratikramaNamakRtvA kAlamAse kAlaM kRtvA lAntake kalpe trayodazasAgaropamasthitikeSu devakilliSikeSu deveSu devakilviSikatayA upapannaH ||muu0 151 // devkilvipikprbhedvktvytaa| mUlam--" kai vihANaM bhaMte / devakibbisiyA paNNatA ? goyamA ! tivihA devakibbisiyA paNNattA, taM jahA-tipali ovamaTiiyA, tisAgarovamaTTiiyA, terasasAgarovamaTTiiyA / kahiNaM bhaMte ! tipaliovamaTTiiyA devakibbisiyA parivasaMti ? gAyamA ! upi joisiyANaM hiTTi sohammIsANesu kappesu, ettha NaM ti paliovamahiiyA, devakibisiyA parivasati / kahiNaM bhaMte ! tisAgarovamahiiyA devakibbisiyA parivasaMti! goyamA ! uppiM sohammIsANANaM kappANaM hihi saNaMkumAramAhidesu kappesu ettha NaM tisAgarovamaTTiiyA devakibbisiyA parivati |khinnN bhaMte! terasasAgarovamaTTiiyA deva kibbisiyA parivasaMti ? goyamA ! uAppaM baMbhalogassa kappassa hiDiM laMtaekappe ettha NaM terasasAgarovamaTTiiyA devakibbisiyA devA yahAM yAvat zabdase 14 veM sUtrameM kahe gaye zrAmaNya paryAya pAlana karaneke yodakA evaM kilviSika devameM utpanna honese pahilekA saba kathana gRhIta kiyA gayA hai // 15 // bhaktone parityAga karIne pitAnA pApasthAnakenI AcanA ane pratikramaNa karyA vinA te kALane avasara AvatA kALa karIne lAntaka devalekamAM 13 sAgaropamanI sthitivALA kiviSika devamAM kilviSika devanI paryAye utpanna zaro che. vArtha saraLa hovAthI ahIM vizeSa vivecananI jarUra nathI. "taceva jAva" 54thI 2 sUtra54 a 42vAnA cha, te sUtrAthamA 1 ApI devAmAM Avyo che. sU. 15 che zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkA za097033sU016 devakilviSikamedanirUpaNam 615 parivasati / deva kinisiyANaM bhaMte ! kesu kammAdANesu devakibbitiyattAe uvavattAro bhavaMti ? goyamA je ime jIvA AyarIyapaDiNIyA uvajjhAyapaDiNIyA kulapaDiNIyA gaNapaDiNIyA saMghapaDiNIyA AyariyauvajjhAyANaM ayasakarA avannakarA akittikarA bahuhiM asabbhAvubbhAvaNAhiM micchattAbhinivesehiya ayANaM ca paraM ca tadubhayaM ca buggAhemANA vuppA. emANA bahuiM vAsAiM sAmannapariyAgaM pAuNaMti, pAuNittA tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMte kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devakibbisiesu devakibbisiyattAe uvavattAro bhavaMti, taM jahA tipaliomaTTiiesuvA, tisAgarovamaTTiisu vA, terasa. sAgarovamaTTiiesu vA / devakibbisiyANaM bhaMte ! tAo deva. logAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM aNaMtaraM cayaM caittA kahiM gacchaMti, kahiM uvavajati ? goyamA ! jAva cattAri paMcaneraiya tirikkhajoNiyamaNussadevabhavaggahaNAI saMsAraM aNupariyadvittA tao pacchA sijhaMti, bujhaMti, jAba aMtaM kareMti, atthegaiyA aNAdIyaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAu, raMtasaMsArakaMtAraM aNupariyati / jamAlI NaM bhaMte ! aNagAre arasAhAre virasAhAre aMtAhAre paMtAhAre lUhAhAre tucchAhAre arasajIvI, virasa jIvI jAva tuccha jIvI uvasaMtajIvI pasaMtajIvI vivittajIvI ? haMtA, goyamA jamAlI NaM aNagAre arasAhAre virasAhAre jAva vivittajIvI / jaiNaM bhaMte ! jamAlI zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 bhagavatIne aNagAre arasAhAre virasAhAre jAva vivittajIvI / kAhANaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe terasasAgarovamahiiesu devakibbisiesu devesu devakibbisiyatAe uvavanne ? goyamA! jamAlI NaM aNagAre AyariyapaDiNie ujjhAyapaDiNIe Ayariya uvajjhAyANaM ayasakArae jAva vuppAemANe jAva bahuiM vAlAI sAmanapariyAgaM pAuNittA addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsaM bhattAiM aNasaNAe chedei, chedettA tasta ThANassa agAloiyapaDikaMte kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe jAva uvavanne // sU0 16 // __chAyA-katividhAH khalu bhadanta ! devakilbiSikAH prajJaptAH 1 gautama ! trividhA dezakilviSikAH prajJaptAH, tadyathA tripalyopamasthitikAH, trisAgaropamasthitikAra, trayodazasAgaropamasthitikAH, kutra khalu bhadanta ! tripalyopamasthitikAH devakiriyaSikAH parivasanti ? gautama ! upari jyotiSikANAm adhastAna saudharmezAnayoH kalpayoH atra khalu tripalyopamasthitikAH devakilbiSikAH parivasanti ! kutra khalu bhadanta ! trisAgaropamasthitikAH devakilbiSikAH parivasanti ? gautama ! upari saudharmazAnayoH kalpayoH, adhastAt sanatkumAramAhe. ndrayoH kalpayoH, atra khalu trisAgaropamasthitikAH devakilbiSikAH parivasanti ! kutra khalu bhadanta ! trayodazasAgaropamasthitikAH devakilbiSikAH parivasanti / gautama ! upari brahmalokasya kalpasya adhastAt lAntake kalpe, atra khalu trayodazasAgaropamasthitikAH devakirikhapikA devAH parivasanti / devakilbipikAH khalu bhadanta ! keSu karmAdAneSu devakilviSikatayA upapattAro bhavanti ? gautama ! ye ime jIvAH AcArya pratyanIkAH, upAdhyAyapratyanIkAH, kulapratyanIkAH, gaNapratyanIkAH, saGghapratyanIkAH, AcAyopAdhyAyAnAm ayazaskarAH, avarNakarAH, akIrtikarAH, bahIbhiH asadbhAvodbhAvanAbhiH, mithyAbhinivaizaizca AtmAnaM ca paraM ca tadubhayaM ca vyudgrAhayantaH, vyutpAdayanto bahubhirvaSaiH zrAvaNyaparyAyaM pAlayanti pAlayitvA tasya sthAnasya anAlocitapatikrAntaH kAlamAse kAlaM kRtvA anyatareSu devakilpiSikeSu devakilbiSikatayA upapattAro bhavanti, zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA sh09u03||suu016 devakilbiSikamedanirUpaNam 627 tathA-tripalyopamasthiti keSu vA, trisAgaropamasthitikeSu vA, trayodazasAgaropamasthiti keSu vA / devakilliSikAH khalu bhadanta ! tasmAdevalokAta AyuHkSayeNa bhavakSayeNa sthitikSayeNa anantaraM cayaM tyaktyA kutra gacchanti, kutra upapadyante ? gautama ! yAvat catvAri paJca nairayikatiryagyonikamanuSyadevabhavagrahaNAni saMsA. ram anuparyaTaya tataH pazcAt sidhyanti, mucyante yAvat antaM kurvanti sansyeke anAdikam aNavadanaM dIrghAdhvAnaM cAturantaM saMsArakAntAram anuparyaTanti / jamAliH khalu bhadanta ! anagAraH arasAhAro virasAhAraH, antAhAraH prAntAhAraH, rUkSAhAraH, tucchAhAraH, arasajIvI, virasajIvI yAvat tucchajIvI, upazAntajIvI, prazAntajIvI, viviktajIvI ? hanta gautama ! jamAliH khalu anagAraH, arasAhAraH, virasAhAro yAvat viviktajIvI / yadi khala bhadanta ! jamAliranagAraH, arasAhAraH virasAhAro yAvat vivittajIvI kasmAt khalu bhadanta ! jamAli. ranagAraH kAlamAse kAlaM kRtvA lAntake kalpe trayodazasAgaropamasthitikeSu devakilbiSikeSu deveSu devakilbipikatayA upapannaH ? gautama ! jamAliH khalu anagAraH, AcAryapratyanIkA upAdhyAyapatyanIkaH, AcAryopAdhyAyAnAm ayazaskaro yAvat vyutsAdayan yAvat bahUni varSANi zrAmaNyaparyAya pAlayitvA ardhamAsikyA saMlekhanayA triMzadbhaktAni anazanatayA chinatti, chitvA tasya sthAnasya anAlocitamatikrAntaH kAlamAse kAlaM kRtvA lAnta ke kalpe yAvat upapannaH // sU0 16 // TIkA-devakilbiSikAdhikArAt gautamastad bhedAnu pRcchati-'kAvihANa bhaMte ' ityAdi / 'kaivihANaM bhaMte ! devakibbisiyA paNattA ? ' he bhadanta ! katividhAH khalu devakilviSikAH prajJaptAH ? bhagavAnAha-'goyamA ! tivihA deva. deva kilbiSika prabhedavaktavyatA ___ 'kAvihANaM bhaMte ! devakidivasiyA paNNattA' ityAdi / TIkArtha-devakilviSikakA adhikAra honese gautamane inake bhedoMko pUchA hai-'kAvihANaM bhaMte / devakibdhisiyA paNNattA' he bhadanta ! devakilpiSika kitane prakArake kahe gaye haiM-isake uttarameM prabhu kahate devakilviSikaprabhedavaktavyatA" kahavihANaM bhaMte / devakibbikhiyA paNNatA" TIkArtha-devakiviSikano adhikAra cAlI rahyo hovAthI gautama svAmI vAnA ho viSe pramANe prazna pUche cha-" kaivihANaM bhaMte ! devakidhiniyA pattA 1"Ed! GviSivAnA ra ch| zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre kibisiyA paNNattA' he gautama ! trividhAH devakilbiSikAH prajJaptA, 'jihAtipalimovamamahiiyA, tisAgarovamadviiyA, terasasAgarovamadviiyA' tadyathA tripalyopamasthitikAH, trisAgaropamasthitikAH, trayodazasAgaropamasthitikAH bhavanti / gautamaH pRcchati- kahiNaM bhaMte ! tipalibhovamahiiyA devakidibasiyA parivasaMti ?' he bhadanta ! kutra khalu sthAne tripalyopamasthitikAH tripalyopamA sthiti yeSAM te tripalyoramasthitikAH devakilbiSikAH parivasanti ? nivasanti ? bhagavAnAha-'goyamA ! uppi joisiyANaM hiTi sohammIsANesu kappesu etya Na tipaliovamaSTriiyA devakibisiyA parivasaMti ' he gautama ! upari jyotiSikANAm jyotiSikadevebhyaH Urdhvam adhastAt saudharmezAnayoH kalpayoH saudharmazAnadevalokAbhyAmadhaH atra khalu sthAne tripalyopamasthitikAH devakilbiSikAH haiM ' goyamA ' he gautama ! 'tivihA devakibdhisiyA paNNattA' devakilviSika tIna prakArake kahe gaye haiM ' taM jahA' ve ye haiM-'tipaliovamahiiyA, tisAgarovamahiiyA, terasasAgarovamaTTiyA' eka tIna palyopamakI sthitivAle, dUsare tIna sAgaropamakI sthitivAle, tIsare 13 sAgaropamakI sthitivAle, aba gautama prabhuse aisA pUchate haiM-'kahiNaM bhaMte tipalibhovamaTThiyA devakibdhisiyA parivati' he bhadaMta ! jina devakilpiSikoM kI sthiti tIna palyopamakI hai ve devakilpiSika kahA~ rahate haiM ? uttara meM prabhu kahate haiM-'goyamA ! upiM joisiyANaM, hiTTi sohammIsANetu kappesu ettha NaM tipaliovamahiiyA devakibdhisiyAparivasaMti' he gautama ! jyotiSika devoMse Upara tathA saudharma IzAna ina do kalpoMse nIce ThIka isI sthAna para tIna palyopamakI sthitivAle mApIra prbhun| uttara-" goyamA " 3 gautama ! " tivihA devakiThivasiyA paNNatA" niSi vA taya mAnA hA cha. " taMjahA" te 35 / mA pramANe che-" tipaliovamadviiyA, tisAgarovamadviiyA, terasasAgarovamadviiyA" (1) ra 56yo5manI sthiti , traNa sAgaropamanI sthitivALA, (3) tera sAgaropamanI sthitivALA. mAtama svAmInA pra-"kahi NaM bhaMte ! timaliovamadviiyA devakiThiva. siyA parivasaMti ?" mahanta ! 2 lipi devAnI sthiti (mAyudhya) traNa popamane hoya che, te kiviSika deve kayAM rahe che ? " mahAvIra prasunA utta2-" goyamA !" gautama ! " umpiM joisiyANaM hidi sohammIsANesu kappemu ettha Na tipaliovamadviiyA devakivimriyA parivasati" traNa palyopamanI sthitivALA kiviSika deve tiSika devenA nivAsasthAnenI upara ane sIdharma tathA izAna kalpa (devaka) nI nIce rahe che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramaiyabandrikA TIkA za09 1033 sU016 devakilibaSikamevanirUpaNam 629 parivasanti, gautamaH pRcchati-'kahi NaM bhaMte ! tisAgarovamaTTiiyA devakibdhisiyA parivasaMti ?' he bhadanta ! kutra khalu trisAgaropamasthitikAH trisAgaropamA sthitiyeSAM te trisAgaropamasthitikAH devakilbiSikAH parivasanti ? bhagavAnAha'goyamA ! upi sohammIsANANaM kappANaM hihiM saNaMkumAramAhidesu kappesu, etya NaM tiptAgarovamaTTiiyA devakimisiyA parivasati ' he gautama ! uparisaudharmazAnayoH kalpayoH, saudharmezAnakalpAbhyAmUrdhvaM sanatkumAramAhendrayoH kalpayoH adhastAta , atra khalu sthAne trisAgaropamasthitikAH devakilbiSikAH parivasanti / kahiNaM bhaMte ! terasasAgarovamahiiyA devakipisiyA parivasaMti ? ' he bhadanta ! kutra khalu trayodazasAgaropamasthitikAH trayodazasAgaropamA sthiti. ryeSAM te trayodazasAgaropamasthitikAH devakilliSikAH parivamanti ? nivasanti ? devakilbiSika rahate hai| he bhadanta ! jina kilpiSika devoMkI sthiti tIna sAgaropamakI hai-ve kilbiSika deva kahAM rahate haiM-isake uttarameM prabhu kahate haiM-' goyamA' he gautama ! 'upi sohammIsANANaM kappANaM, hihiM saNakumAramAhidesu kappesu ettha NaM tisAgarovamaTiiyA deva. kibdhisiyA parivasaMti' saudharma IzAna ina do devalokoMke Upara evaM sanatkumAra mAhendra ina do devalokoMse nIce ye tIna sAgaropamakI sthitivAle devakilbiSika rahate haiN| aba gautama prabhuse aisA pUchate haiM - 'he bhadanta ! 'terasasAgarovamaTTiyA devakilbisiyA kahiM parivati / jina kilpiSika devoMkI sthiti 13 sAgaropamakI hai ve kilvi. Sika deva kahAM para rahate haiM ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-'goyamA' gautama svAmInI 4-" kahiNaM bhaMte tisAgaromadviiyA devakidivasiyA parivasaMti ? " mahanta ! 11 sAmanI sthitiSi hai| jyAM rahe che? bharavIra prbhun| ut2-" goyamA !" 3 gautama ! " upi sohammI. sANANaM kapANa', hiDhei saNa kumAramAhi desu kappesu eltha Na tisAgarovamadvizyA devakibisiyA parivasati" agmaza5manI sthiti niSi hai| saudharma ane IzAna, e be konI upara tathA sanakumAra ane mahendra kampanI nIce vase che. gautama svAbhAnA -"terasasAgarovamadiiyo devakivisiyA kahi pariSasaMti ? " manta! te2 sAgarI5manI sthitimA pi dev| kayAM rahe che ? zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. bhagavatIstre bhagavAnAha-' goyamA ! uppi baMbhalogassa kappassa hiTi laMtae kappe, ettha NaM terasa. sAgarovamahiiyA devakinisiyA devA parivasaMti ' he gautama ! upari brahmalokasya kalpasya-brahmalokakalpAdUrdhvam , adhastAt lAntake kalpe, lAntakakalpAd adha. stAt , atra khalu trayodazasAgaropamasthitikAH devakilviSikAH devAH parivasanti, gautamaH pRcchati-' devakibbisiyANaM bhaMte ! kesu kammAdANesu devakivisiyanAe uvavattAro bhavaMti ? ' he bhadanta ! devakilbiSikAH khalu devAH keSu karmAdAneSu karmANi AdAnAni nimittAni yeSAM teSu, keSu karmarUpanimitteSu satsu devakilliSikatayA-upapattAro bhavanti ? utpadhante ? bhagavAnAha-' goyamA! je ime jIvA AyariyapaDiNIyA, uvajjhAyapaDiNIyA, kulapaDiNIyA, gaNapaDiNIyA, saMghapaDiNIyA, AyariyauvajjhAyANaM ayasakarA, avaNNakarA, aphittikarA' he gautama ! ye ime khalu jIvA AcAryapratyanIkA:-AcAryadrohiNaH, upAdhyAyapratyanIkAH upAdhyAyadrohiNaH, kulapatyanIkAH, kulasya ekAcAryasantatirUpa he gautama ! ' upi baMbhalogasta kApasta hiliMnae kappe estha NaM terasa. sAgarovamaThiyA devakipisiyA devA parivasati' brahmalokase Upara aura lAntaka kalpase nIce ThIka isI sthAna para teraha sAgaropamakI sthitivAle devakilpiSika deva rahate haiM / aba gautama prabhuse aisA pUchate haiM- devakibdhisiyA NaM bhaMte! kesu kammAdANesu devakipisiyattAe uvadhattAro bhavaMti ' he bhadanta ! kina karmarUpa nimittoMke hone para devakilpiSika devakilpiSikarUpase utpanna hote haiM ? isake uttarameM prabhu kahate haiM 'goyamA' he gautama ! 'je ime jIvA AyariyapaDiNIyA, uvajjhAyapaDiNIyA, kulapaDiNIyA0 akittikarA' jo jIva AcArya bhaDAvIra prbhun| uttara-"goyamA !" u gautama ! " umi baMbhalogassa kApasa hidi laMtae kappe ettha NaM terasasAgarovamadviiyA devakinisiyA devA vimati" tara sAgaropamanI yatim GESi: / brahmA kalpanI upara ane lAntaka kalpanI nIce AvelA sthAnamAM rahe che. gItamA svaabhiit| praza-" devakivvisiyANa bhaMte ! kesu kammAdANesu devakinisiyattAe uvavattAro bhavaMti ? " 3 mahanta ! 4yAM bha35 mibhitto udabhavavAthI kilviSika deva kiviSika devaparyAye utpanna thAya che ? bhaDAvIra prabhunA 12-" goyamA !" 8 gItama! "je ime jIvA AyariyapaDiNIyA, ujmAya DiNIyA, kulapaDiNIyA, akittikarA" je jIva AcAryadrohI hoya che, upAdhyAyadrohI hoya che, kuladrohI (ekaja AcAryanA parivAra rUpa kuLanA drohI hoya che) hoya che, athavA zrI bhagavatI sUtra: 8 Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA kA za.9u 33sU056 devaki libaSika medanirUpaNam 631 samudAyasya pratyanIkAH veSiNaH, gaNapratyanIkAH gaNasya pUrvoktAnekakularUpasya dveSiNaH, saGghamatyanIkAH saGghasya-caturvidhasaGghasya drohiNaH, AcAryoM pAdhyAyAnAm ayazaskarAH-ekadigvyApinI prasiddhiryazaH tatpatiSedhAt ayazaH, tasya karAH vidhAyakAH ayazaskarAH, avarNakarAH avarNo nindA tasya karAH AcAryopAdhyAyanindakA ityarthaH, akIrtikarA:-kIrtiH sarvadigvyApinI khyAtiH tanniSedhAt akIrtiH tasyAH karAH akIrtikarAH 'bahUhi asambhAvubbhAvaNAhi micchatAbhinivesehi ya, appANaM ya, paraM ya, tadubhayaM ya, vuggAhemANA, vuppAemANA bahuI vAsAiM sAmannapariyAgaM pAuNaMti' bahIbhiH asadabhAvodbhAvanAbhi:-asadbhAvAnAM asatyArthAnAm udbhAvanAbhiH utprekSaNAbhiH asatyakalpanAbhirityarthaH, mithyAtvAbhinivezaiH-mithyAtvAt mithyAdarzanodayAt ye abhinivezAH durAgrahAH taiH mithyA tvapracAradurAgrahaizca AtmAnaM ca, paraM ca, tadubhayaM svaM ca, paraMcetyartha, vyudgrAhayantaH drohI hote haiM, upAdhyAya drohI hote haiM, kula-eka AcArya ke santatirUpa samudAyake deSI hote haiM, pUrvokta-aneka kularUpa gaNake deSI hote haiM, caturvidha saMghake drohI hote haiM, AcArya upAdhyAyakI eka digvyApI prasiddhi ke niSedharUpa ayazake kartA hote haiM, nindArUpa avarNAda unakA karate haiM, 'bahiM asambhAvubhAvaNAhi micchattAbhinivesehiya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca buggAhemANA, buppAemANA bahUhi~ vAsAiM sAmantapariyAgaM pAuNaMti' apanI aneka vitathapadArthoM kI utprekSAoMse-asa. skalpanAoMse tathA mithyAtvagrasta kadAgrahoMse-mithyAtva pracAraka durAgrahoMse-jo svayaMko dUsare jIvoMko evaM svapara donoMko kuzraddhAvAle banAte haiM-mithyAtvarUpa aMdhakArameMhI unheM rakhate haiM-devaguru Adike temane dveSa karanArA hoya che, ane kulanA samudAya rU5 gaNanA kevI hoya che, caturvidha saMghanA drohI hoya che, AcArya ane upAdhyAyanI divyApI prasiddhine niSedha karIne temane apayaza karanArA hoya che, temanI nindA 35 apavAha 42naa| DAya cha, tabhanI a54Iti 42naa| DAya che, " bahUhi asavbhAvubhAvaNAhi micchattAbhinivesehi ya appANa' ca paraM ca tadubhayaM ca buggA. hemANA, vuppAemANA bahUhi vAsAI sAmanapariyAgaM pAuNa ti" teso potAnI aneka kapolakalipata asatya kahapanAo dvArA tathA mithyAtvagrasta kadAgrahothI mithyAtva pracAraka durAgrahathI-pitAne, anyane tathA ubhayane (pitAne tathA anyane) kuzraddhAyukta kare che ane temane mithyAtvarUpa aMdhakAramAM aTakAve che, teo deva, guru AdinA viSe saMzaya utpanna karyA kare che, ane A zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- 632 bhagavatIsUtre kuzraddhAvantaM kurvantA, vyutpAdayantaH devagurvAdiSu saMzayamutpAdayantaH bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyam sAdhutvaparyAyaM pAlayanti, 'pAuNittA tassa ThANassa aNAloiya paDikvate kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devakinisiesu devakinisiyattAe upatracAro bhavaMti ' bahUni varSANi zrAmaNyaparyAya pAlayitvA tasya sthAnasya pApasthAnasya anAlocitapatikrAntAH AlocanapatikramaNamakRtvaiva kAlamAse kAlAvasare kAlaM kRtvA maraNadharma prApya anyatareSu ekatameSu devakilbiSikeSu devakilbiSikatayA upapattAraH-utpattimanto bhavanti, utpadyante ityarthaH / kIdRzeSu teSu ? ityAha-'ti palibhovamadviiesuvA, tisAgarovamaTThiesa vA, terasasAgarovamahiiesu vA ' tripalyopamasthitikeSu vA, trisAgaropamasthitikeSu vA, trayodazasAgaviSayameM saMzaya utpanna kiyA karate haiM, aura isI pracArameM kukRtyameMapanI aneka varSoM taka ArAdhita kI gaI samasta zrAmaNya paryAyako vyatIta kara dete haiM-'pANittA tassa ThANassa aNAloiyapaDikkate kAla. mAse kAlaM kiccA anayaresu devakibyisiesu devakindhisiyattAe uvavattAro bhavati' parantu jinheM svapna meM bhI apane ina kukRtyoMkI AlocanA evaM pratikramaNa karanekA bhArataka bhI nahIM jAtA hai, aura aise hI akRtyoM meM pale puSe hokara jo apane pApasthAnoMkI AlocanA pratikramaNa kiye vinAhI apane antasamayameM paraloka jAte haiM, aise jIva anyatara devakilviSikoMmeM devakilviSikakI paryAyase utpanna hote haiM 'tipaliovamahi iesu vA, tisAgarovamaTihaesu vA, terasasAgarova. mahiieplu vA' cAhe to ve tIna palyopamakI sthitile devakilviSika prakAranA pracAramAM (kukanA pracAramAM te potAnI aneka varSa sudhI ArAdhita karelI zrAmasyaparyAyane vyatIta karI nAkhe che. pAuNicA tassa ThANassa aNAloiyapaDikate kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devakibbisiesu devakibisiyattAe uvavattAro bhavai" 52ntu pAtAnA pApakarmonI AlocanA karavAne ke tenuM prAyazcitta karavAno vicAra svapnamAM paNa temanA manamAM udbhavatuM nathI. evA jIvo evAja pApakamAM pitAnuM jIvana vyatIta karIne tenI AcanA karyA vinA tathA tenuM prAyazcitta karyA vinA kALane avasara AvatAM kALadharma pAmIne traNa prakAranA kiviSika demAMthI koI paNa eka prakAranA kibiSika devamAM kilivaSika devanI paryAye utpanna yAya che. " tipaliovamadiiesu vA, tisAgarovamaTThiiesu vA, terasasAgaro. vamadiesu vA " ve to sial ay payomanI AyuSya sthiti zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za094033016 devakilyi pikamedanirUpaNam 633 ropamasthitikeSu vA devakilviSikeSu devakilviSikatayA upapattAro bhavanti / gautamaH pRcchati - devakivvisiyANaM bhaMte ! tAo devalogAo AyukkhaeNaM, bhavakkhaNaM, agaMtaraM cayaM cattA kahiM gacchati, kahi~ utravajjeti ? ' he bhadanta / devakilviSikAH khalu devAH tasmAt devalokAt AyuH kSayeNa - devAyurdalikanirjaraNena, bhatrakSayeNa devabhavanibandhanabhUtakarmanirjaraNena sthitikSayeNa - AyuSkAdi karmasthiternijairaNena anantaraM cayaM devazarIraM tyaktvA tasmAt devalokAt niHsRtya ityarthaH kutra gacchanti ? kutra upapadyante ? bhagavAnAha - ' goyamA ! jAva meM devakivyidhika hoM, yA tIna sAgaropamakI sthitivAle devakilviSakoM meM devakilviSika hoM yA teraha 13 sAgaropamakI sthitivAle devakilviSakoM meM devakilvi Sika ho, aneka varSoM taka pAlita kI gaI zramaNyapakA jaisA inheM lAbha milanA cAhiye usa lAbhase ye ina pApasthAnoM kI AlocanA evaM pratikramaNa karane ke abhAva se varjita rahate haiM aba gautama prabhuse aisA pUchate haiM-' devakivvisiyA NaM bhaMte ! tAo devalogAo AyukkhaeNaM, bhavakkhaeNaM, ThiIkkhaeNaM anaMtaraM vayaM caittA kahiM gacchati, kahiM uvavajjaMti ' he bhadanta ! devakilviSika deva usa devaloka se devAyuke niSekoMke ( karmapuGgaloM kI racanA vizeSa ) nirjaraNa se, bhavakSaya se devabhava ke kAraNa bhUta karmakI nirjarAse, sthitikSaya se AyuSkAdi karmasthiti ke nirjaraga se anantara caya kI kilviSaka deva zarIrako chor3akara usa devaloka se nikalakara kahAM jAte haiM ? kahAM utpanna hote haiM ? isa - - kiviSika devAmAM utpanna thAya che, athavA traNa sAgaropamanI sthitivALA kiviSika devAmAM utpanna thAya che, athavA tera sAgaropamanI sthitivALA viSikAmAM utpanna thAya che. aneka varSo sudhI ArAdhita karAyelI zrAmaNya paryAyanA je lAbha temane maLavA joie, te lAbhathI tee vaMcita rahe che. te lAbhathI va`cita rahevAnu kAraNa mithyAtvayukta kadAgrahanA pracAra ane te mATe AlecanA tathA pratikramaNa prAyazcittanA abhAva batAvavAmAM Avela che. gautama svAmIno prazna - " devakivvisiyANaM bhaMte ! tAo devalogAo AyukkhapaNaM bhavakharaNaM, ThiikkhapaNaM anaMtara cayaM cahattA kahiM gacchati, kahi uvavajjati ? hai bhainta ! devAyunA niSekanuM (kama pudgaleAnI racanA vizeSanu") nija raNu karIne, bhavakSaya karIne-devabhavanA kAraNarUpa kranI nirjarA karIne, sthitikSaya karIne-AyuSyAdikasthitinI nirdeza karIne, tyAMthI cyavIne ( kilTiSika devazarIrane cheDIne ) te devaleAkamAMthI nIkaLIne kiviSika devA karyAM jAya che? kayAM utpanna thAya che ? "9 bha0-80 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D 634 bhagavatIsUtre cacAri paMvaneraiyatirikkhajoNiyamaNussadevabhavaggahaNAI saMsAraM aNupariya. hitA, to panchA sijjhati, bujhaMti, jAva aMtaM kareti' he gautama ! yAvat eka, dve, trINi, catvAri, pazca nairayikatiryagyonikamanuSyadevabhavagrahaNAni etAvadrUpaM saMsAram anuparyaTaya-parizrabhya tataH pazcAt tadanantaraM sidhyanti, budhyante, yAvat mucyante. parinirvAnti, sarvaduHkhAnAm antaM kurvanti / ' atthegaiyA aNAdIyaM agavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMpArakaMtAraM aNupariyaTRti' astyekake kecana jIvAH anAdikam-Adirahitam , anavadagram-aparyavasAnam , dIrghAdhvAnamnigodApekSayA atyantadUrAdhAnam , cAturgatikaM saMsArakAntAraM bhavATavIm anuparyaTanti-paribhramanti, gautamaH pRcchati-'jamAlINaM bhaMte ! aNagAre, arasAhAre, praznake uttarameM prabhu kahate haiM-'goyamA ! jAva cattAri paMca neraiya tirikkhajoNiyamaNussadevamavaggahaNAiM saMsAraM aNupariyattiA tao pacchA sijhaMti, bujhaMni, jAva aMtaM kareMti ' he gautama ! nairayika, tiryagyonika, manuSya aura deva inake 4 cAra bhavagrahaNa karane taka yA pAMca bhavagrahaNa karane taka saMsAra meM rahate haiM-isake bAda ve siddha ho jAte haiM, buddha bana jAte haiM, yAvat mukta ho jAte haiM, parinirvAtazItalIbhUta-ho jAte haiM evaM sarva duHkhoM kA aMta kara dete haiM / ' atthegaithA aNAdIyaM aNavadaggaM dIe maddhaM cAuraMta saMsArakaMtAraM aNupariyaTuMti' tathA kitaneka jIva aise bhI hote haiM jo Adi rahita, antarahita, nigoda kI apekSA bahuta vikaTa mArgayukta aise cAturgatika saMsArarUpa gahanavana meM paribhramaNa karate rahate haiM / aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM mahAvIra prbhune| uttara--" goyamA ! jAva cattAri paMca neradayatiriksa joNiyamaNussadevabhavaggahaNAI saMsAra aNupariyaTTittA tao pacchA sijhaMti, bujjhati, jAva ata' kare'ti" gautama ! taya nayi4, tiya"yayAni, manuSya ane devagatinA cAra athavA pAMca bhava grahaNa sudhI saMsAramAM bhramaNa kare che, tyAra bAda teo siddha thaI jAya che, buddha thaI jAya che, mukta thaI jAya che, parinirvAta (samasta zArIrika ane mAnasika paritApathI rahita) yA laya bhane samasta maan| sathA kSaya jarI nA che. " atthegaiyA aNAdIyaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMpArakaMtAra' aNupariyati " tathA 2lAka kaviSika de te kiviSika deva paryAyamAMthI nIkaLIne anAdi, anaMta nigadanI apekSAe atizaya vikaTa mAgayukta evA cAra gativALA saMsAra rUpI gahana vanamAM bhramaNa karyA kare che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacadikATIkA za09u033sU016 devakilliSika medanirUpaNam 635 virasAhAre, aMtAhAre, paMtAhAre, lUhAhAre, tucchAhAre' he bhadanta ! jamAliH khalu ana gAraH, arasAhAraH virasAhAraH antAhAraH prAntAhAraH rUkSAhAraH, tucchAhAraH, atha prakArAntareNa jamAlimeva punarvizinaSTi-'arasajIvI, virasajIvI, jAva tucchajIcI, uvasaMtajIpI, pasaMtajIvI, vivittajIvI ? ' arasajIvI, virasajIvI yAvatantajIvI, prAntajIvI, rUkSajIvI, tucchajIvI, upazAntajIvI, evaM prazAntajIvI, viviktajIvI-syAdi samparkavarjanataH vivikte ekAnte vA jIvitu zIlamasyeti viviktajIvI jamAli etAdRzaH kimAsIt ! iti praznaH bhagavAnAha-'hatA, goyamA ! jamAlI NaM aNagAre arasAhAre virasAhAre jAva vivittajIvI' he 'jamAlI NaM bhaMte ! aNagAre arasAhAre virasAhAre, aMtAhAre, paMtAhAre, lahAhAre, tucchAhAre' he bhadanta' jamAli anagAra rasarahita AhAra karatA thA, virasa AhAra karatA thA, anta AhAra karatA thA, prAnta AhAra karatA thA, rUkSa AhAra karatA thA evaM tuccha AhAra karatA thA isa kAraNa kyA vaha arasajIvI, virasajIvI, antajIvI, prAntajIvI, rUkSajIvI, tucchajIvI, upazAntajIvI, prazAntajIvI evaM viviktajIvI-stryAdisaMparka se rahita hone ke kAraNa ekAnta meM jIvita rahane kA jisakA svabhAva hai-aisA ekAntajIvI thA ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-'haMtA, goyamA' jamAlI NaM aNagAre arasAhAre, virasAhAre, jAva viviktajIvI' hAM gautama ! vaha jamAli anagAra ara. sAhAravAlA, virasAhAravAlA, antAhAravAlA, prAntAhArabAlA, rukSA. gItama. vAbhInA x1-" jamAlI gaM bhaMte ! aNagAre arasAhAre, virasAhAre, atAhAre, tAhAre, lUhAhAre, tucchAhAre " Bata ! mAdI aNagAra sahita AhAra karatA hatA, virasa AhAra karatA hatA, anata AhAra karatA hatA, prAnta AhAra karatA hatA, rUkSa (lUkhe-dhI AdithI rahita ) AhAra karatA hatA, ane tacha AhAra karatA hatA, ane te kAraNe zuM teo arasajIvI, virasajIvI, atajIvI, prAntajIvI, rUkSa jIvI, tucchajIvI upazAntajIvI, prazAntajIvI ane vivakta chavI-ekAntajIvI ( strI AdinA saMparkathI rahita evuM ekAnta jIvana jIvanArA) pavitra AtmA hatA kharAM? mahAvIra prbhun| uttara ---"haMtA, goyamA ! jamAlI gaM aNagAre arasAhAre, virasAhAre, jAva viviktajIvI" , gautama! mAlI mAra arasa AhAra karanA, virasa AhAra karanArA, ata AhAra karanAra, prAnta zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 bhagavatIsUtre gautama ! inta-satyameva jamAliH khalu anagAraH arasAhArI, virasAhAro yAvat antAhAraH prAntAhAsa rUkSAhAraH, tucchAhAraH, atha ca arasajIvI, virasajIvI, antajIvI prAntajIvI, rUkSajIvI tucchajIvI upazAntajIvI, prazAntajIvI, viviktajIvI AsIna , gautamaH pRcchati 'jaiNa bhaMte ! jamAlI aNagAre arasA. hAre virasAhAre jAva vivittajIvI ? ' he bhadanta ! yadi khalu jamAliranagAraH arasAhAraH, virasAhAraH, yAvat viviktajIvI, AsIt tarhi-' kamhANaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe terasasAgarovamadvitiesu devakibisiesu devemu devakinisiyattAe uvavanne ?' he bhadanta ! kasmAt khalu kAraNAt jamAliranagAraH kAlamAse kAlaM kRtA lAntake kalpe prayodaza sAgaropasthitikeSu devakillikeSu deveSu devakilviSikatayA upapannaH ?, bhagahAravAlA, tucchAhAravAlA thA-isa kAraNa vaha arasajIvI, virasajIvI, antajIvI, prAntajIvI, rUkSajIvI, tucchajIbI, upazAntajIvI, prazA. ntajIvI aura viviktajIvI thaa| aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM-' jaiNaM bhaMte ! jamAlI aNagAre arasAhAre virasAhAre jAva vivi. sajIvI' he bhadanta ! yadi jamAli anagAra arasaAhAra karatA thA, virasa AhAra karatA thA-yAvat vaha vivikta jIvI thA, to phira 'kamhANaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe terasasAgarovamaTThihaetu devakicisiepsu devesu devakidivasiyatsAe uvavanne' vaha jamAli anagAra kisa kAraNa se he bhadanta ! kAla avasara kAla karake lAntaka kalpa meM 13 sAgaropama kI sthitivAle devakilviSika devoM meM kilviSika deva kI paryAya se utpanna huaa| AhAra karanArA, rUkSa AhAra karanArA, ane tuccha AhAra karanArA hatA. te kAraNe teo arasajIvI, antajIvI, prAntajIvI rUkSajIvI, tuccha jIvI, upazAntajIvI, prazAntajIvI ane ekAntajIvI hatA. gautama svAmInA prazna-" jahaNaM bhaMte ! jamAlI aNagAre arasAhAre, birasAhAre jAva vivittajIvI" mahanta! mAsI bhAgAra masAlAza hatA, virasAhArI hatA ane pUrvokta viviktajIvI (ekAntajIvI) parvatanA zazAthI yuta utA, te chatAM 5 " kamhANaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA latae kappe terasasAgarovamadviiesu devakibvisiesu debesu devakivisiyasAe uvavanne ?" to jana asa2 mAratA 4 4zana sAnta kaha5mAM 13 sAgaropamanI sthitivALA kivivika devemAM kilivaSika devanI paryAye zA kAraNe utpanna thayA che? zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candrikA TIkAza09 4033 2016 devakilyidhika meda nirUpaNam vAnAha - ' goyamA ! jamAlI NaM aNagAre AyariyapaDiNIe uvajjhAyapaDiNIe AyariyauvajjhAyANaM ayasakArae jAva pAramANe bahUI vAsAi sAma pariyAgaM pAuNa pAuNittA' he gautama ! jamAliH khalu anagAraH, AcArya pratyanIkaH, upAdhyAyapratyanIkaH, AcAryopAdhyAyAnAm ayazaskAraH yAvat ava fkAraka: akIrtikArakaH, asadbhAvodbhAvanAbhiH, midhyAbhinivezaizva AtmAnaM ca paraM ca tadubhayaM ca grAhayan vyutpAdazca bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA ' addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsa bhattAI aNasaNAe chedeha ' isake uttara meM prabhu kahate haiM-' goyamA ' he gautama! ' jamAlI NaM aNagAre AyariyapaDiNIe, uvajjhAyapaDiNIe, AyariyauvajjhAyA ayasakArae, jAva buppAemANe, bahUI vAsoI sAmannapariyAgaM pAui' jamAli anagAra AcArya ke sAtha droha karanevAlA thA, upAdhyAya ke sAtha droha karane vAlA thA, AcArya aura upAdhyAya kA ayazakAraka thA, yAvat avarNakAraka thA, akIrtikAraka thA, usane apanI asadudbhAvanAoM se evaM mithyAbhinivezoM se svayaM apane Apako, dUsare jIvoM ko evaM svapara donoM ko kuzraddhAyukta banAyA, mithyAtva rUpa kIcar3a meM unheM pha~sAyA / isa taraha ke kukAryoM ke pracAra meM usane aneka varSoM taka apanI zrAmaNyaparyAya ko pAlA. bAda meM jaba usakI Ayu kA aMtasamaya AgayA taba usane arddhamAsika-pandraha dina kI saMlekhanA dhAraNa kI ' addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsa bhattAiM aNa. 637 mahAvIra prabhu gautama svAmInA praznanA uttara ApatA kahe che ke- " goyamA ! " he gautama! " jamAkhINaM aNagAre AyariyapaDiNI, vajhAyaraDIe, AyariyaUtrajjhAyANaM ayasakArae, jAva vuppAemANe bahUi vAsAi sAmannapariyAgaM pAuNai " bhAsI anuzAra mAyAryaneo droha 42nArA hutA, upAdhyAyanA droha karanArA hatA, AcAya upAdhyAyane apayaza karanArA hatA, temanA nindaka hatA, ane temanI kIrti karanArA hatA temaNe temanI asak bhAvanAethI ( kapAlakalpita siddhAMtAthI ane mithyAbhiniveze dvArA ( mithyAtva yukta vicArAnA pracAra dvArA ) peAtAnI jAtane, anyane tathA unnayane ( peAtAne ane anyane) kruzraddhAyukta banAvyA hatA ane mithyAtva rUpI kAdavamAM temane phasAvyA hatA. A rIte kukAryAM ane mithyAtvanA pracAramAM temaNe peAtAnI ghaNAM varSanI zrAmaNya paryAyane vyatIta karI hatI. tyAra bAda mRtyune samaya najIka AvyA tyAre temaNe ardho mAsanA (15 hivasanA ) sauNdhaare| ye. " addhamAsie saMlehaNAe tIsa bhattAI aNasaNAe chedei " te arthabhAsi saMthArA dvArA potAnA zarIrane kSIla urI nAmIne zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 bhagavatI ardhamAsikyA saMlekhanayA triMzadbhaktAni anazanatayA-anazanena chinatti, 'chedettA tassa ThANasa agAloiyapaDikaM te kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe jAva uvabanne' chitvA tasya sthAnasya anAlocitapatikrAntaH-AlocanapratikramaNamakRtvA kAlamAse kAlaM kRtvA lAntake kalpe yAvat trayodaza sAgaropamasthitikeSu devakilviSikeSu deveSu devakilviSikatayA upapannaH-utpatti prAptavAn ||suu016|| mUlam-" jamAlI NaM bhaMte ! deve tAo devaloyAo AukkhaeNaM jAva kahiM uvavajihii ? goyamA! cattAri paMca tirikkha joNiyamaNussadevabhavaggahaNAiM saMsAraM aNupariyahittA tao pacchA sijjhihii jAva aMtaM kAhei, sevaM bhaMte ! seva bhaMte ! tti, // sU017 // ( jamAlI samatto) saNAe chedeha ' isa arddha mAsika saMlekhanA se apane zarIra ko kRza karake usane anazana dvArA tIsa 30 bhaktoM kA chedana kiyA-'chedettA tassa ThANasta aNAloyapaDikate kAlamAse kAlaM kiccA laMnae kappe jAva uvavanne ' chedana karake bhI usane apane pApa sthAnaka kI na Alo. canA kI aura na usakA pratikramaNa kiyA-isa taraha pApasthAna kI AlocanA aura pratikramaNa ko nahIM karane se yaha kAla avasara kAla. kara lAntakakalpa meM 13 sAgaropama kI sthitivAle devakilviSika devoM meM-jo kilvipika deva hote haiM una devoM meM-yaha 13 sAgaropama kI sthitivAlA kilviSika devarUpa se utpanna huaa| sU0 16 // temaNe anazana dvArA 30 bhaktonuM chedana karyuM. trIsa TakanA lejanane pari. tyAsa 4. ''chehettA tara ThANasa aNAloiyapaDikkate kAlamAse kAla kiccA latae kappe jAva avanne" mA rIte 30 losananI parityAga 425 // chatAM paNa temaNe potAnAM pApasthAnake nI AlecanA paNa na karI ane pratikramaNa (prAyazcitta) paNa na karyuM. A rIte pApasthAnakanI AlocanA ane pratika paNa karyA vinA kALane avasara AvatA kALa karIne teo lAntaka kalapamAM 13 sAgarepamanI sthitivALA kitriSika devomAM kilivaSika deva rUpe utpanna thayA che. sU. 16 | zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI-za094033.1jamAledevabhavAntaraMsiddhigatiparyanta vaNanama 39 ____ chAyA-jamAliH khalu bhadanta ! devastasmAd devalokAt AyuHkSayeNa yAvat kutra upapatsyate 1 gautama ! catvAri, paJca tiryagyonikamanuSyadevabhavagrahaNAni saMsAram anuparyaTaya tataH pazcAt setsyate, yAvat antaM kariSyati, tadevaM bhadanta ! tadevaM bhadanta ! iti // sU0 17 // jamAliH samAptaH TIkA-jamAleranagArasya vaktavyatAmupasaMharan gautamaH pRcchati-jamAlINaM bhaMte' ityAdi, 'jamAlI NaM bhaMte deve tAo devaloyAzro, AukhaeNaM jAba kahi ubavajnihii 3' he bhadanta ! jamAliH khalu devastasmAt trayodazasAgaropamasthitikAt lAntakAt devalokAt AyuHkSayeNa yAvat bhavakSayeNa, sthitikSayeNa kutra upapatsyate ? utpattiM lapsyate ? bhagAnAha- goyamA! cattAri paMcatirikkhajoNiyamaNussadevAbhavaggahaNAI saMsAraM aNupariyaTTittA to pacchA sijjhihii, jAva aMtaM kAhei' he gautama ! catvAri paJca vA tiryagyonika manuSyadevabhavagrahagAni yAvat saMsAram anuparyaTatha-paribhramya tataH pazcAt tadanantaraM setsyate-siddhi 'jamAlI gaM bhaMte ! deve tAo devaloyAo ' ityAdi / ____TIkAtha-jamAli anagAra kI vaktavyatA kA upasaMhAra karate hue gautama prabhu se pUchate haiM 'jamAlI gaM bhaMte ! deve tAo devaloyAo AukkhaeNaM jAba kahiM uvavajjihiha' he bhadanta ! jamAli anagAra teraha 13 sAgaropama kI sthitivAle usa lAntaka devaloka se apanI Ayu ke kSaya hone ke bAda, yAvat-bhavakSaya ke bAda, sthitikSaya ke bAda kahAM utpanna hogA ? uttara meM prabhu kahate haiM-'goyamA' he gautama! 'cattAri paMca tirikkhajoNiyaM maNussa devabhavaggahaNAI saMsAraM aNupariyaTTittA tao pacchA sijjhihii, jAva aMta kAhii' cAra yA "bamAlI je bhaMte / deve tAmo devaloyAo" tyAha TIkAI_jamAlI aNagAranI vaktavyatAne upasaMhAra karatAM gautama svAmI mahAvIra prabhune mA 2ne prazna pUche che-" jamAlI NaM bhaMte ! devetAo devaloyAo AukhaeNaM jAva kahi uvavajihii" mahanta ! 13 sAgarepamanI AyuSya sthitivALA te lAntaka devalokamAMthI Ayune kSaya thayA bAda, bhavano kSaya thayA bAda ane sthitine kSaya thayA bAda, jamAlI aNagAra tyAMthI avIne kayAM utpanna thaze ? mahAvIra prbhun| uttara--" goyamA ! 8 gautama ! "cattAri paMpa tirikkha joNiya' magusvadevabhavaggahagAI saMsAra' aNupariyaTTittA to pacchA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640 bhagavatI sUtre prApsyati yAvat sarvaduHkhAnAmantaM kariSyatIti bhAvaH gautamaH ante bhagavadvAkyaM satyApayannAha - ' sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti ' he bhadanta ! tadevaM bhavaduktaM satyametra, he bhadanta ! tadevaM bhavaduktaM satyameveti // sU0 17 // jamAli vaktavyatA samAptAH / iti navamazatake trayastriMzattamodezakaH samAptaH // 9-33 // iti zrI vizvavikhyAta - jagadvallabha - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalitakalApAlApaka-mavizuddha gadyapadyanekagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka - zrIzAhU chatrapatikolhApura rAjapradatta 'jainazAstrAcArya ' padabhUSita - kolhApurarAjaguru bAlabrahma vAri- jainAcArya jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavativiracitAyAM ' bhagavatI sUtrasya ' prameyacandrikA khyAyAM vyAkhyAyAM // navamaM zatakaM sampUrNam // 9-33 // pAMca bhava tiryagyonika, manuSya evaM deva ke karane pramANa saMsAra meM paribhramaNa karake vaha isake bAda siddhi ko prApta karegA, yAvat samasta duHkhoM kA aMta karegA / aba anta meM bhagavAn ke vacanoM meM satya kA khyApana karate gautama 'sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! ti hue dvArA aisA kahate haiM ki he bhadanta ! Apake dvArA kahA huA saba kathana sarvathA satya hI hai, hai bhadanta ! Apake dvArA kahA huA saba kathana sarvadhA satya hI hai | sU0 17 // " isa pATha zrI jainAcArya jainadharma divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta " bhagavatI sUtra " kI prameyacandrikA vyAkhyA ke navaveM zatakakA tetIsavAM uddezAM samApta // 9-33 // sikjhihira jAna a'ta kAhei " tethe tiryayagatimAM, manuSyagatimAM mane devagatimAM cAra athavA pAMca bhava karaze. A rIte cAra athavA pAMca bhava sudhI teo sa'sAramAM paribhramaNu karaze. tyAra bAda tee siddhi pAmaze, buddha thaze, mukata thaze samasta paritApe thI rahita thaze ane samastadu khAnA ata karaze, mahAvIra prabhunAM vacanAmAM apAra zraddhA vyakta karavA nimitte gautama svAbhI De che -" sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti " " he bhagavan ! yA viSayanuM Ape je pratipAdana karyuM te sarvathA satya ja che. huM prase ! Ape je kahyuM te sarvathA satya ja che," A pramANe kahIne mahAvIra prabhune vaMdA namaskAra karIne teo temane sthAne besI gayA. // sU. 17 rA zrI jainAcAya -jainadhama divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta " bhagavatI sUtra' nI prameyacandrikA vyAkhyAnA navamA zatakanA tetrIsame dezI samApta // 8-33 | zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha navamazatake catustriMzattamoddezakaH navamaza caturviMzatodezakasya saMkSiptaviSayavivaraNam -puruSAzvAdi hnnvktvytaa| puruSAdi hanane tdvairvndhvktvytaa| pRthivIkAyikAdInAM zvAsocchavAsavaktavyatA / pRthivI kAyikAdInAM vAyukAyikasya ca kriyAvarNanam / ____puruSAzvAdihananatadvairavandha purussvktvytaa| mUlam-" teNaM kAleNaM, teNaM samaeNaM rAyagihe jAva evaM vayAsI-purisaNaM bhaMte ! purisaM haNamANe kiM purisaM haNai, No purise haNai ? goyamA ! purisaMpi haNai, No purise vi haNai / se ke gaDheNaM bhaMte! evaM kuccai-purisaMpi haNai, No purise vi haNai ? goyamA ! tassa NaM evaM bhavai-evaM khalu ahaM egaM purisaM haNAmi, se NaM egaM purisaM haNamANe aNege jIve haNai, se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai-purisaMpi haNai, No purise vi haNai / purise gaM bhaMte ! Asa haNamANe kiM AsaM haNai ? No Ase vi haNai ? goyamA ! AsaMpi haNaDa, coMtIsaveM uddezAkA prAraMbha nauveM zatakake isa 34 veM uddezakakA viSaya vivaraNa saMkSepase isa prakAra hai-puruSa, azva Adike hananakI vaktavyatA, puruSa Adike hanana karane para unakI vaira baMdhakI vaktavyatA pRthijIkAyika AdikoMke zvAsocchvAsakI vaktavyatA. pRthivIkAyika AdikoMkI aura vAyukAyika kriyAkA varNana / navamA zatakane covIsamA udezAno prAraMbha navamAM zatakanA A 34 mAM uddezakanuM saMkSipta viSaya vivaraNa nIce pramANe che.-puruSa, azva AdinA hanana (hatyA)nI vaktavyatA. puruSa AdinI hatyA karanAra je verane baMdha kare che tenI vyaktavyatA. pRthvIkAyika vagerenA zvAsocchavAsanI vaktavyatA. pRthvIkAyika vagere nI tathA vAyukAyikanI kriyAnI vakatavyatA. bha0-81 zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 bhagavatIsare No Asevi haNai / se keNaTeNaM aTTho taheva, evaM hatthiM sohaM, vaggha, jAva cillalagaM / puriseNaM bhaMte ! annayaraM tasaM pANaM haNamANe ki annayaraM tasaM pANaM haNai, No annayare tase pANe haNai ? goyamA ! annayaraMpi tasaM pANaM haNai, No annayare vi tase pANe haNai / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai annayaraM pi tasaM pANaM, jo annayare vi tase pANe haNai ? goyamA ! tassa NaM evaM bhavai--evaM khalu ahaM egaM annayaraM tasaM pANaM haNAmi, se NaM ega annayaraM tasaM pANaM haNamANe aNege jIve haNai, se teNaTeNaM goyamA / taM caiva ee sabe vi ekagamA / purise NaM bhaMte ! isiM haNamANe kiM isiM haNai ? NoisiM haNai0 goyamA ! isiM pi haNai, Noisi pi haNai se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva Noisipi haNai ? goyamA ! tassa NaM evaM bhavai, evaM khalu ahaM ega isiM haNAmi, seNaM ega isiM haNamANe aNate jIve haNai, se teNaTreNaM nikkhevo| purise NaM bhaMte ! purisaM haNamANe kiM purisavereNaM puDhe No purisavereNaM puDhe goyamA0 ahavA purisavareNa ya, No purisavereNa ya puDhe, ahavA purisavereNa ya, No purisaverehi ya puTe, evaM AsaM, evaM jAva cillalagaM jAva ahavA ciThalagavareNa ya, No cillalagaverehiya puDhe / purise NaM bhaMte ! isiM haNamANe kiM isivereNaM puDhe, No isivereNaM puDhe ? goyamA ! niyamA isivereNa ya, No isiverehiya puDhe // suu01|| zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramevacandrikA TIkA za09 403401 purupAzvAdihananatadvairabandhanirUpaNam 643 chAyA-tasmin kAle, tasmin samaye rAjagRhe yAvat evamavAdIn-puruSaH khalu bhadanta ! puruSaM ghnan kiM puruSaM hanti ? no puruSAn hanti ? gautama! puruSamapi hanti, no puruSAnapi hanti / tatkenArthana bhadanta ! evamucyate puruSamapi hanti, naupuruSAnapi inti, gautama ! tasya khalu evaM bhavati-evaM khalu aham ekaM puruSaM hanmi, sa khalu ekaM puruSam hanan anekAn jIvAn hanti, tat tenArthena gautama ! evaMmucyate-puruSamapi hanti, nopuruSAnapi hanti / puruSaH khalu bhadanta / azvaM ghnan kim azvaM hanti, noazvAnapi hanti ? gautama ! azvamapi hanti, no azvAnapi hanti / tat kenArthena arthastathaiva / evaM hastinam, siMham vyAghram , yAvat cillalakam ! puruSaH khalu bhadanta ! anyataraM trasaM mANaM ghnan kim anyataraM trasa prANaM hanti, no anyatarAn samANAn hanti ? gautama ! anyataramapi sa mANe hanti, no anyatarAnapi prasAn mAgAn hanti / tat kenAthana bhadanta ! evamacyate-anyataramapi trasaMprANaM, no anyatarAnapi trasAn prANAn hanti ? gautama! tasya khalu evaM bhavati-evaM, khalu aham ekam anyataraM trasaM pANaM hanmi, sa khalu ahamekam anyataraM trasaM prANaM nana anekAn jIvAn hanti, tat tenArthena gautama ! tadeva ete sarve'pi ekagamAH / puruSaH khalu bhadanta ! RSi ghnan kim RSi chanti, no RSi hanti ? gautama ! RSimapi hanti, no RSImapi hanti tat kenArthena bhadanta ! evamucyate yAvata nA RSImapi hanti ? gonama ! tasya khalu eva bhavati evaM khalu ahaM ekam RSi hanmi sa khalu ekam RSi jan anantAn jIvAn hanti ! tat tenArthena nikSepakaH ? puruSaH khalu bhadanta ! puruSaM dhanan puruSavareNa spRSTaH 1 no puruSavaireNa spRSTaH ? gautama ! niyamAt tAvat puruSareNa spRSTaH, athavA puruSa vaireNa ca, no puruSareNa ca spRSTaH, athavA puruSavareNa ca nopuruSavairaizca spRSTaH / evam azvam , evaM yAvat cillalakaM yAvat , athavA cillalakavareNaca No cilla. lakavairaizca spRSTaH, puruSaH khalu bhadanta ! RSi dhanan kim RSiaureNa spRSTaH ? no RSi vaireNa spRSTaH ? gautama ! niyamAt RSi vaireNaca, no RSi veraizca spRssttHm||01|| TIkA-avyavahitapUrvauddeza ke AcAryAdi vidveSitayA svaguNavyAghAtasya pratipAditatvena vyAghAtasya prastAvAt asmin uddezake puruSAdivyAghAtena TIkArtha--isa uddezAse avyavahita pUrva tetIsaveM uddezemeM AcArya AdikA drohI hone ke kAraNa jIva apane guNoMkA vyAghAta karatA hai, aisA kahA gayA hai, so isI vyAghAtake kAraNako lekara isauddeze meM puruSAdike vyAghAtase usake atirikta anya jIvoMkA bhI vyAghAta TekArtha-A pahelAnA tetrIsamAM uddezAmAM e vAtanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che ke AcArya Adine droha karanAra jIva pitAnA guNene paNa jAghAta kare che. te vyAghAtanA saMbaMdhane anulakSIne ahIM e vAtanuM prati zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre tadanyajIvavyAghAtospi bhavatIti pratipAdayitumAha-' teNaM kAleNaM ' ityAdi, ' teNaM kAleNaM, teNaM samaraNaM rAyagihe jAva evaM vyAsI' tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhe yAvat nagare svAmI - samatrasRtaM prabhuM vandituM namaskartu parSad nirgacchati pratigatA parSat tato vinayena zuzrUSamANaH namasyan prAJjalipuTo gautamaH evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt -' puriseNa bhaMte / purisaM haNamANe kiM purisaM haNa, No purise hAi ? ' he bhadanta ! puruSaH khalu puruSaM dhanan hiMsan kim puruSaM hanti ? kiMvA no puruSAn puruSavyatiriktAn jIvAn hanti ? bhagavAnAha - * goyamA ! purisaM pihagara, no purise trihaNA ' he gautama! puruSaH khalu puruSaM hotA hai, yaha pratipAdita kiyA gayA hai-' teNeM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe jAva evaM vayAsI ' usa kAla aura usa samaya meM rAjagRha mAmake nagarameM yAvat-mahAvIra svAmI padhAre. mahAvIra svAmIko padhAre hue sunakara vahAMkI pariSad unako vandanA karane ke liye evaM namaskAra karane ke liye nikalI, prabhukA dharmopadeza sunakara phira vaha pariSad apane 2 sthAna para calI gaI, isake bAda prabhukI sevA suzrUSA karate hue gautama baDe vinayake sAtha prabhuko namaskAra kara isa prakAra se pUchA-' puriseNa bhaMte! purisaM haNamANe kiM purisaM haNa, No purise hAi' he bhadanta ! jaba koI puruSa kisI dUsare puruSakA ghAta karatA hai taba kyA vaha mAranevAlA puruSa usa dUsare puruSakA hI ghAta karatA hai yA usake sivAya anya jIvoM kA bhI ghAta karatA hai ? isake pAdana karavAmAM Avyu che ke puruSAdine haNunAra vyakti te hajunAra puruSa sivAyanA anya jIvAnA pazu ghAta kare che. 63 " teNa kAleNaM teNa samaeNaM rAyagihe jAva evaM bayAsI " te aje bhane te samaye rAjagRha nAme nagara hatuM. te nagaramAM mahAvIra prabhu padhAryA. temane vajraNA namaskAra karavAne tyAMnI janatA nIkaLI paDI. vaMdA namaskAra karIne tathA dharmopadeza zravaNu karIne pariSada tyAMthI pAchI pharI, tyAra bAda mahAvIra prabhunI sevAzuzrUSA karatAM karatAM gautama svAmIe ghaDDA vinayapUrvaka namaskAra karIne mahAvIra prabhune kSA pramANe prazna pUchyo-- (6 'puriseNaM bhaMte! purisaM haNamANe kiM purisaM haNai, No purise haNai ?" huM bhagavan ! jyAre koI paNa vyakti dvArA koi eka puruSanI hatyA thAya che, tyAre hatyA karanAra te vyakti phakta te hajunAra puruSanI ja hatyA kare che, ke puruSa sivAyanA anya jIvAnI paNa hatyA kare che ? mahAvIra prabhunA uttara te zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkAza093.34 sU01 puruSAzvAvihananatadvairabandhanirUpaNam 645 dhanan puruSanapi hanti, athava nopuruSAnapi puruSavyatiriktAn anya jIvAnapi hanti / gautamastatra kAraNaM pRcchati-' se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai purisaM pi haNai, no purisevi hagai ? ' he bhadanta ! tat-atha kenArthena evamucyate puruSaH khalu puruSaM dhvan puruSamapi hanti, no puruSAnapi hanti ? bhagavAnAha-'goyamA! tassa NaM evaM bhavai-evaM khalu ahaM purisaM haNAmi, ' he gautama ! tasya khalu ekaM puruSaM dhataH puruSasya evaM vakSyamANarItyA bhavati manasi jJAnaM jAyate-yat evaM khalu aham ekameva puruSaM hanmi, kintu ' se NaM egaM purisaM haNamANe aNege jIve uttarameM prabhu kahate haiM-'gogamA' he gautama ! 'purisaM pi haNaha, no purise vi haNa' puruSakA hanana karatA huA vaha prathama puruSa jisako vaha mAra rahA hai usa puruSakI bhI hatyA karatA hai, aura usase bhinna anya no puruSoMkI-jIvoMkI bhI hatyA karatA hai, gautama isameM kAraNa pUchate hai, ki 'se kegaDeNaM bhaMte ! evaM buccA, purisaMpi haNai, no purise vi haNai ' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNase kahate haiM ki puruSakI hatyA karatA huA vaha mAraka puruSa usa puruSakI bhI hatyA karatA hai, aura usake sAtha anya jIvoM kI bhI hatyA karatA hai ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-' goyanA' he gautama ! ' tassa NaM evaM bhavaha, evaM khalu ahaM egaM purisaM haNAmi' puruSakI hatyA karanevAle usa mAraka puruSake manameM aisA vicAra hotA hai ki maiM ekahI puruSako mAra rahA hUM, kintu 'se NaM egaM purisaM haNamANe aNege jIve haNai ' eka puruSako mAratA "goyamA!" " gautama! " purisaM pi haNai. no purise vi haNai" puruSanI hatyA paNa kare che ane te haNanAra puruSa sivAyanA anya nI paNa hatyA kare che. have tenuM kAraNa jANavA nimitte gautama svAmI mahAvIra prabhune A prabhArI prazna re cha-" se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai, purisaM pi haNai, no purise vi haNai ?" pra! mA5 / 12) me 4 ch| puruSanI tyA karatI te vyakti puruSane paNa haNe che ane te puruSa sivAyanA anya jIvane paNa sAthe sAthe haNe che? bhaDAvIra prbhun| uttara-" goyamA !" he gautama ! " tassa NaM evaM bhavai, evaM khalu ahaM egaM purisaM haNAmi" te tyA 42nA2 puruSa to mema 4 mAne che ' mA 41 puruSanI tyA 3rI 2wo chu, parantu "se NaM egaM purisaM haNamANe aNege jIve haNa" me puruSanI tyA 42nArI se puruSa, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 646 bhagavatIsUtre haNai ' sa khalu puruSaH ekaM puruSaM mana anekAn jIyAn hanti, inyamAnasya puru. Sasya tadAzritAnAM taccharIrAvaSTabdhAnAM likSA yUkA gaNDulakAdInAM hananAt / tadupasaMharannAha-se tegaDegaM goyamA ! evaM vuccA purisa pi haNai, No purisevi hagai ' he gautama ! tana tenArthena evamuktarotyA ucyate yat puruSamapi hanti, no puruSAnapi-puruSavyatiriktajIvAnapi hanti, gautamaH punaH pRcchati-'purise NaM bhaMte ! AsaM haNamANe ki AsaM haNai, No Asevi haNai ? he bhadanta ! puruSaH khalu azvaM dhanan kim azvameva hanti ? kiMvA no azvAnapi hanti, azva vyatiriktajIvAnapi hinasti ? iti praznaH, bhagavAnAha-' goyamA ! Asampi haNai, No Asevi hagai ' he gautama ! azvaM nan puruH azvamapi hanti, athaca no azvAnapi azvavyatiriktajIvAnapi hanti, gautamaH mAha-' se keNaNaM ?" huA vaha puruSa hanyamAna usa puruSake zarIrAzrita likSA, yUkA, gaNDula (peTameM paidA honevAle jIva ) Adi jIvoMko bhI mAratA hai se teNaTeNaM goyamA ! evaM budhyA purisaMpi hagaha, No purise vihaNai' isa kAraNa he gautama ! maiMne aisA kahAhai ki vaha mAraka puruSa puruSako bhI mAratA hai, aura usa puruSa vyatirikta jIvoM ko bhI mAratA hai, aba gautama prabhuse aisA pUchate hai - 'puriseNaM bhaMte ! AsaM hagamANe kiM AsaM haNai, No Ase vi haNai' he bhadanta ! ghoDe kI hatyA karatA huA manuSya kyA ghoDe hI kI hatyA karatA hai, yA ghoDe se atirikta aura dUsare jIvoMkI bhI hatyA karatA hai ? isake uttarameM prabhu kahate haiM 'goyamA' he gautama ! 'AsaMpi hagaha, No Ase ghi haNai ' ghoDe kI hatyA karatA huA manuSya ghoDeko bhI mAratA hai. evaM ghoDe ko mArate samaya vaha ghoDese bhI atirikta hiNAnAra puruSanA zarIrAzrita jU, lIkha, caramiyAM vagere aneka jIvane paNa haye cha. "se teNaTreNaM goyamA! evaM vuccai-purisaM pi haNai, No purise vi haLa" he gautama! te kAraNe meM evuM kahyuM che ke puruSanI hatyA karanAra te vyakti te puruSane ghAta kare che ane te puruSa sivAyanA anya jIvone paNa ghAta kare che. gautama svaabhiit| praha- " purise gaM bhaMte ! Asa haNamANe hi Asa haNai, No Ase vi haNai ?" bhagavan ! ghAnI hatyA 42te| manuSya zu ghoDAnI ja hatyA kare che, ke gheDA sivAyanA anya jInI paNa hatyA kare che? bhAvIra prabhunA utta2-- 'goyamA!" gItama! " AsaM pi haNai, No Ase vihaNai" gharAno ghAta 42nAra te manuSya the| 51 dhAta re cha ane ghoDA sivAyanA anya jIvone paNa ghAta kare che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- prameyacandrikATIkA za09:03401 puruSAzyAdihananatadvairavandhanirUpaNam 147 he bhadanta ! tat-atha kenArthena azvaM dhanan puruSaH, adhamapi hanti, no azvamapi hanti ? bhagavAn pUvoktameva hetuM pratipAdayitumAha-'aTTho taheva' he gautama ! arthastathaiva-pUrvoktaeva, tathAca azva nataH puruSasya evaM manasi bhavati-ahaM khalu ekam azvameva hanmi, kintu ekam azva dhan anekAn jIvAn hanti, ekasyAzvasya vyApAdanena tadAzrita tadAyattayukAdijIvAnAmapi vyApAdanasambhavAt / 'evaM hatthi', sIhaM, vagdhaM, jAva cillalagaM' evaM puruSAzvavadeva kazcitpuruSo hastinam , siMham , vyAghram , yAvat cillalakam , atra yAvatpadena-"vigaM, dIviyaM, acchaM, taracchaM, parAsaraM, siyAlaM, virAlaM suNagaM kolasuNagaM kokaMtiyaM sasaga" aura dasare jIvoMko bhI mAratA hai / ' se keNaDeNaM 'he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNase kahate haiM ki ghoDekI hatyA karatA huA manuSya ghor3eko bhI mAratA hai, aura usa samaya vaha ghoDese bhinna aura bhI jIvoMko mAratA hai ? isa prazna ke uttara prabhu kahate haiM 'aTTho taheva' he gautama! isa viSaya meM uttara pahile jaisA hI jAnanA cAhiye tathAcaghoDekI hatyA karate hue usa mAraka manuSyake mana meM aisA vicAra rahatA hai ki maiM isa samaya kevala ghoDe kohI mAra rahA hU~ parantu vaha eka ghoDeko mAratA huA bhI aneka jovoMkI hatyA karatA hai, kyoMki eka ghoDeke mArane para usa ghoDe ke Azrita rahe hue yA usake AdhIna rahe hae aneka yUkAdi jIvoMkA bhI vighAta ho jAtA hai evaM hasthi, sIha, vagcha, jAva cillalagaM' puruSa evaM azvakI tarahahI yadi koI puruSa hAthIko, zerako, vyAghakA, yAvat 'vigaM, dIviyaM, acchaM, taracchaM, gautama svAbhAnA prazna-" se keNakhUNa." 3 mahanta ! bhA5 / / 4.26 kAraNe evuM kaho cho ke ghaDAnI hatyA karate puruSa ghaDAne paNa haNe che ane sAthe sAthe gheDa sivAyanA jIvone paNa haNe che? maDAvIra prasuna uttara-" aTTho taheva" gautamatanu 425 5 mA kahyA pramANe ja samajavuM. eTale ke ghoDAnI hatyA karanArA te puruSanA manamAM e vicAra Ave che ke huM atyAre eka gheDAnI ja hatyA karI rahyo chuM, parantu eka gheDAnI hatyA karate te puruSa gheDAnI hatyA karavA uparAMta bIjA aneka jIvonI paNa hatyA karatA hoya che, kAraNa ke te ghaDAnA zarIrano Azraya karIne rahelAM aneka jU, lIkha Adi jIvone paNa sAthe sAthe vighAta tha jaya che. evaM hatthiM, sII, vagdha, jAva cillalaga" 525 mane azvanI bhahAthI, siM, pAdha, " viga, dIviyaM, acchaM, taraccha, parAsaraM, siyAlaM, virAlaM, zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 bhagavatIso iti saMgrAhyam / tatra nigaM kam-' nAhara ' iti prasiddham 'dIviyaM ' dvIpikam - citrakavizeSam-' dIpaDA' iti bhASA prasiddham , ' acchaM' RkSam-bhallUkam , 'taracchaM' tarakSam-vyAva jAti-vizeSam , ' parassara' parAsaraM-khaGginaM 'geMDA' iti prasiddham / 'sigalaM' gAlAm, 'virAlaM' biDAlaM-prasiddham ' sagagaM' zunakam-zvAnam, 'kolasugagaM' kolazunakam-mRgayA kuzalaM zvAnameva 'kokatiyaM ' kokaMtikam -' lomaDI' iti prasiddham, 'sasagaM' zazakam - kharagola' iti prasiddham , citrakam-' cItA' iti pasiddham , tathA cillalakam-araNya pazavizeSam , cittA iti prasiddham hiMsakAvizeSam etAn dhanan tad vyatiriktAnapi jIvAn hanti, tepAM hananena tadAzritajIvAnapi hanana sambhavAt ! gautamaH pRcchati- puriseNaM bhaMte ! annayaraM tasaM pANaM hagamANe kiM annayaraM tasaM pANaM hagai, No annapare tase pANe haNai ?' he bhadanta ! puruSaH khalu kazcin anyataram-ekataraM, basapANa-dvIndriyAdikaM, jIvaM parAsaraM, siyAlaM, virAlaM, suNaga, kolasuNagaM, koka tiyaM, sasagaM' pakako-jaMgalIprANI-bheDiyA dIpikako-cItto vizeSako, accha-rIchako, taracchan yAghra jAtivizeSako, parAmarako geMDA hAthIko, siyAlako zrRgAlako, virAlako-biDAlako, saNagako kutte ko, kolazunakako-zikArI kattako, kokaMtiyakoM-lomar3Iko evaM zazaka-kharagozako, tathA cittAko aura cillalaka-jaMgalI pazu vizeSako mAratAhai, to vaha inake mArane ke mAya 2 inase atirikta aura bhI jIvoMko mAratA hai| kyoMki inake mAranese inake Azrita rahe hue jIvoMkA bhI vighAta ho sakatA hai| aba gautama prabhuse aisA pUchate haiM-'purise bhaMte ! annayaraM tapANaM haNamANe kiM annayaraM tasaM pANa haNai, No annayare tase pANe he bhadanta ! jaba koI manuSya kisI eka trasa prANIke mArane meM lagatA hai-arthAt bIndriyAdika jIvoMkI virAdhanA karatA hai-taba kyA suNaga, kolasuNagaM, kokaMtiyaM, sasagaM " 14-nAra, dIpi4-65i, 127-cha, ta27-0yA ti vizeSa, 52252-71, priyANa, Masii, ta21, zuna _zikArI katarA, leMkaDI. sasalA ane cItAnI hatyA karanAra manuSya temanI hatyA kare ja che paNa te uparAMta temanA zarIrane Azraye rahelAM ane anya na 55 DatyA re che. ('jAva cillalaga' mA "jAva" 54thI aDa karavAmAM Avela sUtrapATha paNa sAthe laIne artha batAvavAmAM Avela che ) jItA svAbhAna prazra-purise NaM bhaMte ! annayaraM tasaM pANaM haNamANe ki annayA tasaM pANaM haNai, No annayaraM tase pANe haNai ?" u bhagavan ! 1 se brasa jIvanI (dvIndriyadika jIvanI) hatyA karatA manuSya zuM te trasa jIvanI ja virA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkAza09 2034 sU01 puruSAzvAvihananatadvairabandhanirUpaNam 649 dhanan kim anyataram ekataraM trayaM prANaM hanti ? kiMvA no anyatarAn tadaminnAn trasAn pANAna hanti ? bhagavAn Aha- gopamA ! annayaraMpi tasaSANaM haNai, No annayare vi tase pANe haNai he gautama ! puruSaH khalu kazcit anyataramapi se prANaM hanti, athaca no anyatarAnapi-tadbhibhAnapi trasAn mANAna hanti / uparyuktayukteH, gautamaH prAha-'se keNaTeNaM maMte ! evaM vuccai-annayaraM tasaM pANaM haNai, No annayare vi tase pANe haNai ?' he bhadanta ! tat-atha kenArthena evamucyate--anyataraM trasaM pANaM dhnan anyataramapi trasaM prANaM hanti, athaca no anyatarAnapi tadbhibhAnapi trasAn prANAn hanti ? bhagavAnAha- goyamA ! tassa NaM evaM bhavai-evaM khalu ahaM egaM tasaM pANaM haNAmi' tasya khalu anyataratrasavaha manuSya usI vivakSita eka trasa prANIko mAratA hai, yA usase bhinna anya trasa prANiyoMko bhI mAratA hai ? isake uttarameM prabhu kahate hai-'goyamA' he gautama ! ' annayaraM pi tasaM pANaM haNai No annayare vi tase pANe haNai' jaba koI manuSya kisI eka prasa-dIndriyAdika prasajIvako mAratAhai-taba vaha usa sa prANIko mAraneke sAtha 2 usase bhinna aura trasa prANiyoMko bhI mAratA hai| isa viSayameM kAraNa pahile jaisA kahA gayA hai, vaisAhI jAnanA cAhiye / arthAt gautamane jaba prabhuse isa viSayameM kAraNa jAnaneke liye aisA pUchA ki ' se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai-annayaraM pi tasaM pANaM hagai, No annayare vi tase pANe haNai ' he bhadanta ! Apa aisA kima kAraNale kahate haiM ki kisI eka trasa prANIke mAranemeM pravRtta huA puruSa usa trasa jIvako mAraneke sAtha 2 usase bhinna aura bhI trapsa jIvoMko mAratA hai ? taba isa praznake dhanA karate hoya che, ke te trasa jIva sivAyanA anya trasa jIvonI paNa virAdhanA 2 saya cha ? mahAvIra prbhun| uttara-"gothamA !" he gautama ! "annayara pi tasaM pANaM haNai, No annayare vi tase pANe haNai" nyAre / manuSya sa sa ( hIndriyAdika jIvanI) hatyA karatA hoya che, tyAre te manuSya te trasa jIvanI hatyA karavA uparAMta te trasa jIva sivAya anya jIvenI paNa hatyA kare che. gautama svAbhAnA prazna-" se kepaTeNa bhaMte evaM buccaya-annayara pi tasaM pANaM haNai, No annayare vi tase pANe haNai" mahanta ! .5 sayu // kAraNe kahe che ke keI eka trasa jIvanI virAdhanA karate manuSya te traNa jIva sivAyanA anya trasa jIvenI paNa sAthe sAthe virAdhanA kare cha 1 maDAvI2 prbhun| tta2-" goyamA!" gItama " sarasaNaM evaM bhavaibha0-82 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 bhagavatIsa pANahannuH puruSasya, evaM vakSyamANarItyA vicAraH samutpayate yat-evaM khalu aham ekam anyataram ekataram trasaM pANaM hanmi, kiMtu ' se NaM egaM tasaM pANaM haNamANe agege jIve haNai ' sa khalu trasapANahantA puruSaH ekam anyataram ekataram trasaM pANaM van anekAn jIvAn hanti, sanIvahanane tadekAzrita sarvatra sanIvahananAt , ' se teNadveNaM goyamA ! taM ceva ee sabvevi ekkAmA' he gata ! tat tenArthena tadeva-pUrvoktavadeva / tathAca ete hastyAdayaH cillala paryantAH save'pi eka gamAH mahazAmilApAH abaseyAH / gautamaH punaH pRcchati'purise NaM bhaMte ! isi haNamANe kiM isiM haNai. No isI iNai ?' he bhadanta ! uttarameM prabhune kahA-'goyamA' he gotama ! ' tassa NaM evaM bhavai-evaM khalu ahaM egaM annayaraM tasaM pANaM hagAmi' upta eka trasa prANIke mArane meM pravRta hue usa manuSyake mana meM aisA vicAra rahatA hai ki maiM isa ekahI prApta jIvako mAra rahA hU~, kintu ' se egaM annayaraM tasaM pANaM haNamANe aNege jIve haNai' vaha eka trasa jIvakoM mAratA huA aneka aura bhI prasa jIvoMkA vidhAna karatA hai| kyoMki usa sa jIvake Azrita aura bhI aneka trasa jIva rahate haiM ataH usa eka trasake mArane para una Azrita aneka trasa jIvoMkA vidhAta ho jAtA hai| ' se tejaSTeNaM goyamA / taM ceva ee samvevi ekkagamA' isa kAraNa he gautama ! maiMne pUrvokta rUpa se kahA hai / hasnI se lekara cillalaka (jaMgalI pazu vizeSa) paryana jIvoMkA isa vighAta karane ke prakaraNameM eka jaisAhI sUtrapATha jAnatA caahiye| aba gautama prabhu ne aimA pUchate haiM ki 'puriseNaM bhaMte! isiM haNamAge ki imi haNai, No isI hagai' he bhadanta ! koI puruSa eva khalu ahaM egaM anna yaraM tasaM pANaM haNAmi" te me sa prANIne bhAvAne pravRtta thayelA te manuSyanA manamAM te ema ja lAge che ke huM A eka trasa ne bhArI 2wo chu, 52ntu " se gaM ega annayaraM tasaM pANaM haNamANe aNege jove haNai " me sa nI tyA 42 te manuSya mI 5 mane sasa jInI hatyA kare che. kAraNa ke te trasa jIvananA zarIrane Azraya laIne bIjA" paNa aneka trasa jI rahetAM hoya che. tethI te eka trasa jIvane ghAta karavAthI tene Azraye rahevAM aneka trasa jIve no paNa vighAta thaI jAya che. " se teNadveAM goyamA ! taMtra ee savve vi ekkagamA " 3 gautama! te kAraNe meM pUrvokta rUpe kahyuM che. hAthIthI zarU karIne cittA paryantanA jIne vighAta karavA viSene sUtrapATha eka sarakhe ja samaja, zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikAThI.za09 30 34 sU.1 puruSAzvAdihavanatadvairabandhanirUpaNama 651 puruSaH khalu kazcit RSi muni dhnan kim RSi hanti ? kiMvA no RvIna RSibhinnAn jIvAn hani ? bhagavAnAha ' goyamA isi pi haNai, No isI vi haNai ' he gautama ! RSi nan puruSaH RSimapi hanti, athavA no RSInapi tad RSibhinnajIvAnapi hanti / gautamastatra kAraNaM pRcchati-' se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vucai-jAva No itIvi haNai ? ' he bhadanta ! tat kenArthena evamucyateyAvat-puruSaH khalu kazcit RSi dhanan RSimapi hanti, ayaca no RSInapi hanti ! bhagavAnAha-'goyamA ! tassa NaM evaM bhAi- khalu asaM ega isiM haNAmi' jaba RSikI hatyA karatA hai-taba kyA vaha usI RSikI hatyA karatA hai yA usa RSise bhinna aura bhI aneka jIvoMkI hatyA karatA hai ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-' goyanA ! isi pi hagai, No isI vi haNaha' he gautama ! RSikI hatyA karatA huA manuSya RSi-muniko bhI hatyA karatA hai aura usa hatyAke sAtha 2 RSi bhinna jIvoMkI bhI hatyA karatA hai| isameM kAraNa jAnane kI icchAse gautama prabhupte aisA pUchate haiM- se keNaTeNaM bhaMte ! evaM cuccai, jIva No isI vi haNai' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNa se kahate haiM ki RSikI hatyA karatA huA puruSa usa RSikI hatyAke sAtha 2 RSi bhinna anya jIvoMkI bhI hatyA karatA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM-'goyamA' he gautama! 'tassa NaM evaM bhavai, evaM khalu ahaM ega isiMhaNAmi ' yadyapi RSikI hatyA gautama svAmInA prazna-" purise Ne bhaMte isi haNamANe kiM isi iNai, No isI haNai " sAvan ! 4 puruSa nyAre se apanI hatyA kare che, tyAre zuM te puruSa te SinI hatyA kare che, ke rASi sivAyanA bIjA paNa jInI hatyA kare che ? __ mahAvIra prbhun| uttara--" goyamA! ini pi haNai, No isI vi haNai" hai gautama ! RSi (muni)nA tyA 42 525 te RSinI tyA paNa kare che ane sAthe sAthe Si sivAyanAM bIjA nI paNa hatyA kare che. tenuM kAraNa jANavAnI jijJAsAthI gautama svAmI A pramANe prazna pUche cha-" se keNadveNaM bhaMte ! evaM buccai, jAva No isI vi haNai" 8 santa ! evuM Apa zA kAraNe kahe ke SinI hatyA karate te puruSa RSinI hatyAnI sAthe sAthe RSi sivAyanA anya jIvonI paNa hatyA kare che? maDAvI2 prbhune| uttara---" goyamA !" u gautama!tassa NaM evaM bhavaDa eva' khalu ahaM ega' itihaNAmi " RSinI tyA 32nAra te manuSya te pAtAnA manamA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre he gautama ! tasya khalu RSi hanmuH puruSasya manasi yadyapi evaM vakSyamANarItyA bhAvanA bhavati-evaM khalu aham ekam RSi hanmi, kintu 'se NaM ega isiM haNamANe aNaM te jIva haNai,' se tagaDeNaM nikkhevao' sa khalu RSi hantA puruSaH ekam RSi dhanU anantAn jIvAn hanti, tathAhi RSijIvana tattvopadezadvArA bahanAmapi prANinAM pratibodhamutpAdayati, te ca pratibudbhAH santaH krameNa kramega mukti prApnuvanti, muktAzcAnantAnAmapi saMsAriNAM ghAtakA na bhavanti, ata: RSivadhe caitatsarva na bhavati, tasmAta RSivadhe'nantajIkvadho bhavatIti bhAvaH / tadupasaMharannAha-tat tenAryena nikSepaka:-pUrvavat nigamanaM bodhyam / gautamaH pRcchati-'puriseNaM bhaMte ! purisaM haNamANe kiM purisavereNaM puDhe, no karate hue usa RSi ghAtaka manuSyake manameM aisA vicAra rahatA hai ki maiM eka RSikI hI hatyA kara rahA hUM kintu 'se egaM isiM haNamANe agaMte jIve haNai, se tegaDeNaM nikkhevo' vaha RSi hantA manuSya eka RSiko mAratA huA bhI ananta jIvoMko mAra rahA hai, isakA kAraNa yaha hai ki RSi-muni jItA huA apane dhArmika upadezoM dvArA aneka prANiyoM ko pratibodha karatA hai-usake usa tAtvika dharmopadezako sunakara aneka prANI pratibuddha ho karake krama kramase muktiko prApta kara lete haiM-mukta jIva saMsArI ananta prANiyoMke ghAtaka hote nahIM haiN| aura jaba RpikA vadha ho jAtA hai, taba yaha saba kucha hotA nahIM hai| ataH RSi ghAta se ananta jIvoMkA vadha hotA hai esA kahA gayA hai| isI kAraNa he gautama ! maine pUrvakti rUpase kahA hai| aba gautama prabhuse evuM ja mAne che ke huM ekalA RSinI ja hatyA karI rahyo chuM, paraMtu "se NaM egaM isi haNamANe aNaMte jIve haNai, se teNaTeNaM nikkhevao" ta kavine haNanAro puruSa eka RSine ghAta karavAnI sAthe sAthe bIjAM anaMta jIne paNa ghAta karate hoya che, kAraNa ke te RSi (muni) potAnA jIvanaparyata dhArmika upadeza dvArA aneka jIvone pratibaMdhita kare che-temane te tAtvika dharmopadeza sAMbhaLIne aneka jIva pratibaddha thaIne kramazaH mukti prApta kare che mukta che saMsAranA aneka nA ghAtaka hotA nathI. vaLI te mani lekene jIvonI hiMsA na karavAne upadeza ApIne lekane enI hiMsA karatA aTakAve cheA rIte temanA upadezathI aneka Ivene abhayadAna maLe che. gASine vadha thavAthI A badhuM thaI zakatuM nathI. tethI ja evuM kahevAmAM AvyuM che ke RSine vadha karanAra manuSya bIjAM anaMta jIvana paNa vadha kare che he gautama! te kAraNe meM pUrvokta rUpe kahyuM che. gautama svAbhAna prazna-" purise meM bhaMte ! purisa haNamANe ki purisavereNaM puDhe no purisavereNaM puDhe ? " 3 mahanta ! 15 me puruSanI tyA 42nArI zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI.zara u0 34 sU01 puruSAvAdihananatadvairabandhanirUpaNam 653 purisavereNaM puDhe ?' he bhadanta ! puruSaH khalu kazcit puruSa dhanan ki puruSavareNa spRSTaH-puruSavadhajanyapApena spRSTaH saMbaddho bhavati ? ki vA no puruSavaireNa-no puruSavadhajanyapApena spRSTaH saMbadro bhavati, bhagavAnAha-' goyamA ! niyamA tAva purisaverega puDhe ' he gautama ! puruSaH khalu puruSaM dhanan niyamAt niyamatastAvat iti vAkyAlaGkAre puruSavareNa puruSavadhajanyapApena spRSTo bhavati, ' ahamA purisavereNa ya, No purisaverega ya puDhe ' athavA puruSaH puruSaM dhanan puruSaureNa puruSavadhajanya pApena ca, no puruSavaireNa No puruSa janyapApena ca spRSTaH sambaddho aisA pUchate haiM-' puriseNaM bhaMte ! purisaM haNamANe ki purisavereNaM puDhe no purisavereNaM puDhe ' he bhadanta ! koI puruSa jaba kisI puruSa ko hatyA karatA hai-taba vaha puruSa kyA usa puruSa ke vaira se usa puruSa ke vadha janya pApale-saMbaddha honA hai ? yA usa puruSa ke vadhajanya pApa se atirikta anya jIvoM ke vadhajanya pApa se saMbaddha hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM ' goSamA' he gautama ! 'niyamA tAva purisa. vereNa puDhe' puruSa kI hatyA karatA huA vaha puruSa niyama se usa puruSa ke vadhajanya pAsa se saMbaddha hotA hai| 'ahabA purisa vereNa ya, No purisavereNa ya puDhe' athavA vaha puruSa puruSa kA hanana karatA huA purUSa vadha janya pApa se aura no puruSa vadha janita pApa se saMbaddha hotA hai| ' ahavA purisavereNa ya No purisa verehi ya puDhe ' athavA puruSa kA hanana karatA huA vaha puruSa puruSavadha janya pApa se evaM no puruSa vadha janya pApoM se saMbaddha hotA hai / tathA ca-puruSa kI hatyA ho jAne ke vyakti zuM te puruSanA ja verathI-te puruSanA vadhajanya pApathI-saMbaddha thAya che, ke te puruSa sivAyanA anya jIvonA vadha janya pApathI paNa saMbaddha thAya che? mahAvIra prabhunI utta2-" goyamA !" gautama ! " niyamA purisavereNaM paTe?" te purussn| 15 42nA2 vyatiniyamathI / (avazya ) ta puruSanA varathI 15 manya pApathA-saddha thAya che. " ahavA purisavereNa ya, jo purisavereNa ya puDhe " ma ta purussne| 15 42 // 2 0yati te purussn| vadha janya pApathI ane puruSa (te puruSa sivAyanA keI eka jIva)nA 15 ganya 5.5thI sa. thAya che, " ahayA purisavereNa ya No purisaverehi ya puDhe" athavA te puruSa 15 42nA2 0yati te puruSanA 15 nya pApathI ane te puruSa sivAyanA anya jIvonA vadha janya pApothI saMbaddha thAya cha. pArnu tApaya se che , mI min ( 4 ) bhane cha. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 bhagavatIya bhavati, * ahavA puruSavereNa ya, No purisaverehiya puDhe ' athavA puruSaH puruSa dhanan puruSavairairaiNaca, no puruSavaizca spRSTho bhavati, tathA ca puruSasya hatatvAt niyamataH sa puruSavavajanyamApana sambaddho bhAti iti prathamo vikalpaH 1 // athava tatra yadi jIvAntaramapi hataM bhavati tadA purupaureNa, no puruSavaireNa ca sambadro bhavati iti dvitIyo vikalpaH, 2 yadi tu tatra bahano jIrAhatAstadA puruSavareNa ca no puruSavairaizca sambaddho bhavati iti tRtIyo vikalpaH 3 / ' evaM jAva cillAgaM jAya ahavA cillalagavereNa ya, No cillalagaverehi ya puDhe' evaM pUrvoktarotyA puruSaH khalu azvam evaM yAvat hastyAdikacillala paryantaM jIvajAtaM dhanan kim azvabaireNa istyAdi cillalakA (citA iti prasiddhaH vaireNa) vA spRSTo bhavati ? kiMcA azvAdi kAraNa vaha puruSa niyamata: puruSavadha janya pAra se saMbaddha hotA hai aisA yaha prathama vikalpa hai, usameM yadi anya jIva bhI mara jAtA hai taba vaha hantA puruSavadha janyapApa se bhI saMbaddha hotA hai aura no puruSavadha janya pApa se bhI saMbaddha hotA hai aisA yaha dvitIya vikalpa hai, yadi usameM hantA se usa puruSa ke vadha ke sAtha 2 anya aura bhI aneka jIva mara jAte haiM aisI sthiti meM vaha manuSya usa puruSa ke vadha janya pApa se bhI lipta hotA hai aura una aneka jIvoM ke vadha janya aneka pApoM se upalipta hotA hai, aisA yaha tRtIya vikalpa hai| ' evaM AsaM evaM jAva cillalagaM jAva ahavA cillalaga vereNa ya, No cillalagaverehi ya puDhe' isI prakAra pUrvokta rIti se vaha puruSa azva kI yAvat hastI Adika cillalaka paryanta jIvoM ko hiMsA karatA huA kyA azva vadha (1) tenA dvArA puruSanI hatyA thaI javAthI te vyakti niyamataH puruSa vadha janya pApathI saMbaddha thAya che. (2) puruSanI hatyA karatAM karatAM kaMI eka jIvanI hatyA thaI jAya te te hatyA karanAra vyakita puruSa vadha janya pApathI paNa saMbaddha thAya che. ane "ne puruSa" (te puruSa sivAya eka jIva)nA vadhajanya pApathI paNa saMbaddha thAya che. (3) je te vyakti dvArA te puruSane vadha karatI vakhate aneka anya jIne paNa ghAta thaI jAya, te te vyakita te puruSane vadhajanya pApathI paNa saMbaddha thAya che. " eva AsaM evaM jAva cillalaga jAva ahavA cillalagavereNa ya, No cillalagaverehi puDhe" .1 pramANe mazva, hAthI mAhi yittA 5-tanA jInI hatyA karanAra puruSanA viSayamAM paNa praznottara rUpa AlApa samajavA eTale ke azva, hAthI Adi cittA paryatanA upayukata jInI hatyA karanAra zrIbhagavatI.satra: 8 Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacadikATIkA za.93034sU01 puruSAzvAdihananatarabandhanirUpaNam 655 vairegaca no azvAdi vareNaca spRSTo bhavati ? iti praznaH uttarantu puruSaH khalu azvAdikaM dhanan niyamataH azvAdi cillala kAntareNa spRSTo bhavatyeva, athaca jovAntaraghAte azvAdi cillalakAnta vaireNaca no azcAdi cillalakAnta vaireNaca spRSTo bhavati, athaca bahUnAM jIvAnAM ghAte azvAdi cillalakAnta vaireNaca no azvAdi cillalakAnta vairaizca bhavati / gautamaH pRcchati-' puriseNaM bhaMte ! isi haNamANe kiM isi janya pApa se tathA hastI Adi se lekara cillalaka paryanta jIvoM kI hiMsA karatA huA hastI Adi cillalaka paryanta jIvoM ke hiMsA janya pApa se saMghaddha hotA hai ? yA azva, hastI Adi ke vadha janya pApa se bhI saMbaddha hotA hai, aura inake atirikta anya jIva ke vadha janya pApa se bhI saMbaddha hotA hai ? yA adAdi cillalakAnta jIvoM ke vadha janya pApa se bhI upalipta hotA hai aura inase atirikta anya jIvoM ke vadhajanya pApoM se bhI upalipta hotA hai ? ina praznoM kA bhI uttara pUrvokta uttara ke jaisA hI hai-arthAt manuSya jaba azvAdi jIvoM kI hiMsA karatA hai taba vaha niyama se unhIM jIvoM kI hiMsA janya pApa se upalipta hotA hai aimA yaha prathama vikalpa kA uttara azvAdi jIvA zrita anya jIvoM kI hiMsA hone ke abhAva meM hai, tathA japa manuSya se azvAdi jIvoM kI hiMsA karane ke sAtha 2 tadAzrita koI eka anya jIva kI bhI hiMsA aura ho jAtI hai-taba vaha manuSya azvAdi jIvoM kI hiMsA se janya pAra se to upalipta hotA hI hai kintu usa anya puruSa zuM te azva hAthI Adi nA vadha janya pApathI saMbaddha thAya che, ke te siva yanAM anya jIvonA vadhajanya pApathI paNa saMbaddha thAya che. A praznonA uttara traNa bhAgAo ( vikapa ) dvArA ApavA joIe (1) azva AdinI hatyA karanAra manuSya niyamathI ja azva AdinA vadha janya pApathI saMbaddha thAya che. azvAdinA zarIrAzrita kaI paNa jIvanI hiMsA tenA dvArA thatI na hoya tyAre A pramANe bane che. athavA (2) te manuSya adhAdi jIvanA vadhajanya pApathI saMbaddha thAya che ane koI eka anya jIvanA vadhajanya pApathI paNa saMbaddha thAya che. jyAre te manuSya azva AdinI hatyA karavAnI sAthe sAthe tenA zarIrAzrita ke eka bIjA jIvanI paNa hatyA kare che tyAre A pramANe banI zake che. athavA (3) te manuSya adhAdi jIvanA vadhajanya pApathI saMbaddha thAya che ane azvAdi sivAyanA aneka nA vadhajanya pApathI paNa saMbaddha zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 bhagavatI sUtre , vereNaM puTThe ? ' he madanta ! puruSa khalu RSi dhanan ki RpivaireNa RSibhinnajIvavadhajanyapApena spRSTo bhavati ? bhagavAnAha - 'goyamA ! niyamA isi vareNaya ca, No isiverehiya buDe' he gautama! puruSaH RSi dhvan niyamAt RSivaireNa ca RSi vaghajanyapApenava, RSivairaizva RSibhinna bahujIva vadha pApezva spRSTo bhavati / sU0 1 / / jIva kI hiMsA se janya pApa se bhI vaha upalipta hotA hai, aisA yaha dvitIya vikalpa kA uttara hai, tathA jaba usa jIva se azvAdi-cilla lakAnta jIvoM kI hiMsA ho jAtI hai aura isa hiMsA ke sAtha 2 tadA zrita aura bhI aneka jIvoM kI hiMsA ho jAtI hai, taba vaha manuSya azvAdi cillalakAnta jIvoM kI hiMsA se anya pApa se to niyamataH upalipsa hotA hI hai, parantu unase bhinna aura bhI aneka tadAzrita jIvoM ke hiMsA janya pApoM se vaha upalipta hotA hai| aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM, 'purise NaM bhaMte ! isiM haNamANe kiM isivereNaM puDhe No isi vereNaM puDhe he bhadanta ! koI puruSa yadi kisI muni kI hiMsA kara detA hai to aisI sthiti meM kyA vaha manuSya kevala RSivadhajanya pApa se hI upalipta hotA hai yA RSi bhinna jIva vadha janya pApa se upalipta honA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM-' goyamA ' he gautama! " niyamA isi vereNa No isi verehi ya puDhe ' aisA puruSa RSi vdhjyAre te manuSya azvaddhi jIvenI hatyA karavAnI sAthe sAthetenA zarIrAzrita aneka jIvenI paNa hatyA kare che tyAre A vikalpa zakaya bane che. quite cittAnI hatyA karanAra manuSyane paNa uparanA traNe viiA lAgu paDe che. temAM chelle vikalpa A pramANe samajavA- cittAnI hatyA karanAra manuSya cittAnI hiMsA janya pApathI sabaddha thAya che ane cittA sivAyanA aneka anya jIveAnI hatyAthI paNa saMbaddha thAya che. tenuM kAraNuM paNu upara darzAvelA trIjA vikalpa pramANe ja samajavuM. gautama svAmInA prazna - " purise NaM bhaMte ! isi haNamANe kiM isibereNaM puTThe, No isivereNaM puTThe ? " he bhagavan ! 6 muninI hatyA uranArI puruSa zu' muninA vadhajanya pApathI ja saMbaddha thAya che, ke muni sivAyanA anya jIvAnA vadhanya pApathI paNa saMbaddha ( lisa ) thAya che ? mahAvIra prabhunA uttara- " goyamA ! " he gautama! " niyamA isivereNa NA isiverehi ya puTThe " mev| puruSa bhuninA vadhajanya pAyano baMdha to zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATokA za09u034sU02 pRthivIkAyikAdInAmAnaprANAdinirUpaNam 657 ___ pRthiviikaayikaadivishephvktvytaa| mUlam --" puDhavikAie NaM bhaMte ! puDhavikAyaM ceva ANai. vA, pANai vA, Usalai vA, nIsasai vA ? haMtA goyamA? puDhavikAie puDhavikAiyaM ceva ANai vA, jAva nIsasai vaa| puDhavikAie NaM bhaMte ! AukAiyaM ANai vA, jAva nIta. sai ? haMtA, goyamA ! puDhavikAie AukAiyaM ANai thA, jAva nIsasai vA / evaM teukAiyaM vAukAiyaM, evaM vaNassaikAiyaM / AukAieNaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ANai vA, pANamai vA ? evaM cetra AukAieNaM bhaMte ! AukAiyaM ceva ANai vA ? evaM ceva, evaM teuvAuvaNassaikAiyaM / teU kAie NaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ANamai vA ? evaM jAva vaNassaikAie NaM bhaMte ! vaNassaikAiyaM ceva ANamai vA tahevA puDhavikAie NaM bhaMte ! puDhavikAiyaM cetra ANamANe vA, pANamANe vA, UlasamANe vA, nIsasamANe vA, kaikirie ? goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, siya paMcakirie, puDhavikAie NaM bhaMte ! AukAiyaM ANamANe vA, pANamANe vA, UsalamANe vA nIsasamANe vA kaikirie ? evaM caitra / evaM jAva vagaspaikAiyaM / evaM AukAieNavi save vi bhANiyavA, evaM te ukAieNa vi, evaM vAukAieNa vi, jAva janya pApa se to niyama se baMdhatA hI hai sAtha meM vaha usa RSi se bhinna aneka jIvoM ke vadha janya pApoM se bhI saMbaddha hotA hai arthAt anaMta jIvoM kI hiMsAjanya pApase upalipta hotA hai / sU0 1 // avazya bane ja che ane sAthe sAthe te muni sivAyanA anya jIvonA vadha janya pApane paNa baMdhaka bane che. sU 01 che zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtre vaNassaikAie NaM bhaMte ! vaNassaikAiyaM ceva ANamANe vA ? pucchA, goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, siyapaMcakarie || sU0 2 // 658 " chAyA - pRthivIkAyikaH khalu bhadanta / pRthivIkAyikameva Aniti vA, prANiti vA, uchvasiti vA, niHzvasiti vA ? hanta, gautama ! pRthivIkAyikaH pRthivIkAyikameva niti vA, yAvat niHzvasiti vA / pRthivIkAyikaH khalu bhadanta ! akAyikam Aniti vA yAvat niHzvasiti vA ? hanta gautama | pRthivIkAyikaH akAyikam Aniti vA, yAvat niHzvasiti vA, evaM tejaskAyikam, vAyukAyikam evaM vanaspati kAyikam / aSkAyikaH khalu bhadanta ! pRthivIkAyikam Aniti vA, prANiti vA ? evameva aSkAyikaH khalu bhadanta ! aSkAyika me niti vA ? evameva / evaM tejovAyuvanaspatikAyikam / tejaskAyikaH khalu bhadanta ! pRthivIkAyikam Aniti vA ? evaM yAvat vanaspatikAyikaH khalu bhadanta / vanaspatikAyikametra Aniti vA, tathaitra, pRthivIkAyikaH khalu bhadanta ! pRthivIkAyikameva Anan, prANan vA, ucchvasan vA niHzvasan vA, katikriyaH ? gautama ! syAt trikriyaH syAt catuSkriyaH syAt paJcakriyaH / pRthivIkAyikaH khalu bhadanta ! aSkAyikam Anan vA, prANan vA, ucchsan vA, niHzvasan vA katikriyaH ? evameva evaM yAvat vanaspatikAyikam / evam apUkAyivikenApi sarve'pi bhaNitavyAH / evaM tejaskAyikenApi evaM vAyukAyike. nApi, yAvat vanaspatikAyikaH khalu bhadanta ! vanaspatikAyikameva anan vA0 ? pRcchA ? gautama ! syAt trikriyaH syAt catuSkriyaH syAt paJcakriyaH ||0 2 // TIkA - hananAdhikArAt, tasya ca hananasya anana prANanocchvAsAdi viyoga . rUpatayA anana prANanoccha / sAdi vaktavyatAmAha-' puDha vikAiraNaM bhaMte ! ityAdi, pRthivIkAyikAdivizeSavaktavyatA 6 ' puDhavikAie NaM bhaMte! puDhavikAiyaM ceva' ityAdi / TIkArtha- yahAM hanana kA adhikAra cala rahA hai, zvAsocchvAsa evaM niHzvAsa ye donoM kiyAe~ hananarUpa hotI haiM, ataH sUtrakArane ina donoM pRthvIkAyaka vagere jIveAnI vizeSa vaktavyatA-- puDhavikAie NaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ceva " chatyAhi TIDArtha -- itana ( hatyA, lava hiMsA )no adhikAra yAsI rahyo che. zvAsocchvAsa ane niHzvAsa, e banne kriyAo dvArA paNa jIvenI virAdhanA zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkAza09u034sU02 pRthivIkAyikAdinAmAnaprANAdInirUpaNam 659 'puDhavikAieNaM bhane ! puDha vikAiyaM ceva Agamai vA, pANapai vA, Usasai vA, nIsasai vA ?' gautamaH pRcchati-he bhadanta ! pRthivIkAyikaH khalu jIkaH pRthivIkAyikameva jIvam Aniti vA ? kiM tadrUpam uccAsa karoti ? mANiti vA ? kiM tadrUpaM prakRSTocchAsaM karoti ?, uccasiti vA ? kim uvAsaM karoti ?, niHzvasiti vA ? kiM niHzvAsaM karoti ? tathA ca pRthivIkAyikaH pRthivIkAyiH kam AnaprANarUpega zvAsozvAsarUpeNa kim gRhNAti, muJcati ca, bhagavAnAha'haMtA, goyamA ! puThavikAie puDhavikAiyaM ceva ANamai vA jAva nIsasai vA' he gautama ! hanta, satyam , pRthivIkAyikaH khalu pRthivIkAyikameva Aniti cA-tadrapamuccAsaM karoti yAvat - mANiti vA-tadrUpaM prakRSTochAsaM karoti ujchavasiti vA, niHzvasiti vA, tadrUpocchavAsaniHzvAsaM karoti ityarthaH, pRthivIkI vaktavyatA yahAM kahI hai-' puDhavikAie NaM bhaMte ! puDhavikAiyaM va ANai vA, pANai vA, Usatai vA, nIsasai vo' yahA~ para gauta. mane prabhu se aisA pUchA hai, he bhadanta ! pRthivIkAyika jIva pRthivIkA. yika jIva ko hI kyA uchAsarUpa se karatA hai prakRSTa ucchvAsarUpa se karatA hai ? ucchvAsa rUpa se karatA hai ? niHzvAsarUpa se karatA hai ? arthAt pRthivIkAyika jIva pRthivIkAyika jIva ko hI apane zvAso. cchvAsarUpa se grahaNa karatA hai kyA ? aura use hI nizvAsarUpa se vaha chor3atA hai kyA ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-'haMtA, goyamA' hA~ gautama ! 'puDhavikAhae puDhavikAiyaM ceya ANai vA jAva NIsa saha vA' pRthivIkAyika jIva pRdhivokAyika jIva ko hI apane zvAsocchvAsa meM letA hai aura use hI vaha niHzvAsarUpa meM chor3atA thatI hoya che, tethI sUtraka re te baMnenI vakatavyatAnuM A sUtramAM pratipAdana karyuM che A viSayane anulakSIne gautamasvAmI mahAvIra prabhune evo prazna pUche che 2-" puDhavikkAie NaM bhaMte ! puDha vikkAiyaM cetra ANai thA, pANai vA, Usasai vA, nIsasai vA ?" bhagavan ! pRthvI4 0 za. pRthvIkAyika jIvane ja ucchavAsa rUpe grahaNa kare che, prakRcchavAsa rUpe grahaNa kare che? niHzvAsa rUpe cheDe che? prakRSTa niHzvAsa rUpe cheDe che? eTale ke pRthvIkAyika jIva zuM pRthakAyika jIvate ja pitAnA zvAse chavAsa rUpe grahaNa kare che? ane zuM tene ja te niHzva sa rUpe bahAra kADhe che. maDAvI2 prbhune| uttara-haMtA, goyamA ! puDha vikAie puDhavi. kAiyaM ceva ANai vA, jAva Nosasaha vA" |, gautama! 5vI4i3 apane ja pitAnA zvAsocchavAsamAM le che ane tene ja te niHzva sa rUpe bahAra zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 bhagavatIsUtre kAyikaH pRthivIkAyikam-AnaprANarUpeNa zvAsocchAsarUpeNa gRhNAti muzcati ca tathA ca yathA vanaspatiranyasyopari anyaH sthitaH san tattejo gRhNAti, evaM pRyivIkAyikAdayo'pi parasparasambaddhatvAt tattapam AnamANAdi kurvanti, tatra ekaH pRthiyokAyiko'nyaM svasambaddha pRthivIkAyikam Aniti-tadrUpamucchvAsaM gRhNAti, udarasthitakarpUraH puruSaiva karpUra svabhAvamucchanAsaM karoti, evam pRthivI kAyikaH svasambaddham akAyikam Aniti, prANiti, ucchavasiti, niHzvasiti, tathaiva tejovAyuvanaspatikAyikAnapi svambaddhAna Aniti, prANiti, uccasiti, niHzvasiti, ityevaMrItyA pRthivIkAyika mUtrANi pazca avaseyAni tathaiva hai ! jaise-anya vanaspati ke sAtha saMbaddha rahA vanaspati usake rasa tejAdika ko grahaNa karatA hai, isI taraha pRthivIkAyika Adi jIva bhI paraspara saMbaddha hone se tattadrUpa AnaprANAdika kriyA karate haiN| tAtparya-kahane kA yaha hai ki kisI pRthivIkApika ke sAtha yadi koI anya pRthivIkAyika jIva saMbaddha hai to vaha jo ucchavAsa niHzvAsa rUpa kriyA karatA hai vaha apane sAtha saMbaddha hue anya pRthivIkAyika jIva ke rUpa meM karatA hai| jaise-udara (peTa) sthita kapUravAlA puruSa kapUra svabhAvavAlI ucchvAsa kriyA karatA hai / isI prakAra se pRthivIkAyika svasambaddha apkAyikarUpa ucchvAsAdi kriyA karatA hai| isI taraha se yaha bhI jAnanA cAhiye, ki yadi pRthivIkAyika jIva ke sAtha tejaskAyika, vAyukAyika evaM vanasatikAyika saMbaddha hai to vaha pRthivIkAyika jIva ina 2 rUpa se zvAsAdi kriyA karatA hai, isa taraha kADhe che. jevI rIte anya vanaspatine sAthe saMbaddha rahelI vanaspati, tenA rasa te jAdikane grahaNa kare che, e ja pramANe pRthvIkAyika Adi jIva paNa paraspara nI sAthe saMbaddha hovAthI pRthvIkArika Adine zvAsocchuvAsa rUpe grahaNa kare che ane vizvAsa rUpe cheDe che. kahevAnuM tAtparya e che ke koI pRthvIkAyika jIvanI lagolaga ke anya pRthvIjhAvika jIva raheluM hoya, te te pRthvIkAyika jIva je ucchavAsa nivAsanI kriyA kare che te tenI lagolaga rahevA pravIkAyika jIva rUpe kare che. jema keInA peTamAM kapUra, IjameTanA phUla Adi utarela hoya, te tenA zvAsocchavAsa mAM paNa te kapura AdinI vAsa Ave che, e ja pramANe pRthvIkAyika jIva pitAnI lagolaga rahelA-pitAnI sAthe saMbaddha evA aprakAyika Adine zvAsa rUpe grahaNa kare che ane niHzvAsa rUpe cheDe che. je pRthvIkAlika sAthe taijaskAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika saMbaddha hoya, te te pRthvIkAvika jIva te taikAyika Adine zvAsarUpe le che zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikAThIkA za.9u 34sU0pRthivIkAyikAdinAmAnaprANAdinirUpaNam 661 aphAyikAdayo'pi pratyekaM paJca pazca sUtrANi labhante iti paJcaviMzatiH sUtrANi etAni atra gantavyAni / evamavakSyamANAni kriyAsUtrAyapi pazcaviMzati bhavanti, itisiddham / tadeva praznottararUpeNa vizadayayitumAha-' puDhavikAieNaM bhaMte ! AukAiya ANamai vA, jAva nIsasaI vA ? gautamaH pRcchati-he bhadanta ! pRthivIkAyikaH khalu svasambaddham , apkAyikam AnitivA ? tadrUpatayA uccAsaM gRhNAti kim ! yAvat prANiti vA, ucchasiti vA, niHzvasiti vA kim ? AnaprANarUpeNa zvAsocchAsarUpega gRhNAti muzcati kim ? bhagavAnAha-' haMtA, goyamA ! puDhavikAie AukAiyaM ANamai vA jAva nIsasai vA' he gautama ! hanta, satyam pRthivI kAyikaH svasambaddham akAyikam Aniti vA, yAvat prANiti vA, uccasiti vA, niHzvasiti vA, evaM te ukAiyaM, vAukAiyaM, evaM vaNassai pRthivIkAyika ke sUtra pRthivIkAyika Adi pAMca 5 sthAvaroM ko Azrita karake hote haiM / isI prakAra se apkAyika Adi sUtra bhI pratyeka 5-5 hote haiM / ataH kula ye mUtra 25 ho jAte haiM / Age jo kriyA sUtra kahe jAne vAle haiM ve bhI 25 hote haiM-aisA jAnanA caahiye| isI bAta ko aba sUtrakAra praznottara ke rUpa meM vizada karate haiM, gautama prabhu se pUchate haiM-' puDhavikAie NaM bhaMte ! AukkAiyaM ANamai vA, jAva nIsasaha vA' he bhadanta ! pRthivIkAyika jIva kyA svasaMvaddha akAyika jIva ko zvAsocchAsa ke rUpa meM grahaNa karatA hai evaM chor3atA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-'hanA, goyamA ! puDhavikkAie AukkAiyaM ANamai vA jAva nIsasai vA 'hAM gautama! pRthivIkAyika jIva ane niHzvAsa rUpe cheDe che A rIte pRthvI kAyika Adi pAMca prakAranA ghA. vara che Azrita karIne pRthvIkAvika jIvanA pAMca prazna sUtra ane pAMca uttara sUtra bane che e ja pramANe apakavika, taijaskAyika, vAyukAyika ane vana spatikAyika AdinA paNa pAMca pAMca sUtra bane che. A rIte kula 25 sUtra bane che. AgaLa je kriyA sUtronuM pratipAdana karavAmAM AvavAnuM che, te kiyA sUtro paNa 25 bane che. A vAtane have sUkAranA praznottaro dvArA prakaTa 12vAmA mAche--tama svAbhAnA prazna-puDhavikAie NaM bhaMte ! AukkAiyaM ANamai vA, jAva nIsai vA!" mAvan ! pRthvI4i 71 zu tanI lagolaga rahelA akAyika jIrane dhArachA mAM grahaNa kare che ? ane zuM te tene nivAsa rUpe bahAra kADhe che? mahAvIra prsune| uttara-"haMtA, goyamA ! puDhavikAie AukAiyaM ANa. mai vA nIsasai vA" / gautama ! pRthvii|yi 73 sama (pAtAnI zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 bhagavatIma kAiyaM' evaM - pUrvoktarItyA pRthivIkAyikaH svasambaddhaM tejaskAyikam, vAyukAvikram, evaM vanaspatikAyikamapi tattadrUpatayA aniti, prANiti, uccasiti, niHzvasiti cetibhAvaH / gautamaH pRcchati' AukAiraNaM bhaMte ! puDhavikAiyaM Ama vA, pANamai vA 2' he bhadanta ! apakAyikaH- pRthivIkAyikaM kim zrAniti vA, prANiti vA, uccasiti vA, niHzvasiti vA ? akAyikaH svasambaddhaM pRthibokAyikaM kim AnamANarUpeNa zvAsocchvAsarUpeNa gRhNAti, parimuzcati ca ? iti praznaH, bhagavAnAha - ' evaM vetra' evametra - pUrvoktarItyA akAyiko'pi svasambaddhaM pRthivIkAvikam AnapANarUpeNa zvAsocchvAsarUpeNa gRhNAti parimuzcati cetibhAvaH / gautamaH pRcchati' AukkAie NaM bhaMte ! AukAiyaM cetra ANamaha vA ? ' he svasaMvaddha apakAyika ko zvAsocchvAsa ke rUpa meM grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ' evaM te ukkAyaM vAkkAyaM evaM vagarasaikAiyaM' isI taraha se yaha bhI samajhanA cAhiye ki pRthivIkAyika jIva svasaMbaddha tejaskAyika ko vAyukAyika ko evaM vanaspatikAdhikako tarAdrUpa se zvAsocchvAsa kriyA meM grahaNa karatA hai aura chor3atA hai / ava gautama prabhu se aisA pUchate hai-' AukkAie NaM bhaMte ! puDhavikkAhayaM ANamaha vA pANamaha vA ' he bhadanta ! akAyika jIva kyA svasaMbaddha pRthivIkAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM' evaM ceva' hA~ gautama / aisA hI haiarthAt kAyika jIva svasaMvaddha pRthivIkAdhika ko zvAsocchvAsarUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai / 'AukkAieNaM bhaMte! aaukkaalagolaga rahelA) aAvikane zvAsecchAma rUpe le che ane cheDe che. evaM te kAya, evaM vAukkAiya evaM vaNassa ikAiyaM" 4 pramANe pRthvI DAyika jIva svasa ba krU taijasakAyikane, vAyukAyikane ane vanaspatikAyikane paNa te te rUpe vAseAvAsamAM graNa kare che ane cheDe che. gautama svAbhInA prazna - " AukAiyaM, bhaMte ! puDhavikkAzyaM ANamai vA pANamai vA ? " he bhagavan ! pAya va zuM svaddha pRthvInivAseo trAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che? mahAvIra aluna uttara- " evaM caiva " svasa'buddha pRthvikAyikane zvAseAcchavAsa rUpe grahaNa rUpe bahAra kADhe che. gautama svAbhInA prazna - " AukAeNaM bhaMte ! AukAiyaM ceva ANamaha " he bhagavan aAyikajIva zu' svasa`baddha ( potAnI lagolaga shelA ) vA0 zrI bhagavatI sUtra : 8 DA, gautama ! mAya lava kare che. ane niHzvAsa Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkA za09u031sU02pRthivIkAyikAdInAmAnaprANAdinirUpaNam 663 bhadanta ! akAyikaH khalu svasambaddham apkAyikameva kim Aniti vA, prANiti bA, ucchavasiti vA, niHzvasiti vA ? AnaprANarUpeNa zvAsocchvAsarUpeNa kim grahAti, parimuJcati ceti praznaH, bhagavAnAha-' evaM ceva' evameva-pUrvoktatradeva akAyikaH sasambaddham akAyikam Aniti ca prANiti ca, uccasiti ca, niHzvasiti ca ! ' evaM teuvAuvaNassajhAiyaM ' evaM pUrvoktarItyaiva apkAyikaH svasambaddhaM tejaskAyikam, vAyukAyikam , vanaspatikAyikaM ca Aniti ca, pANiti ca, uccasiti ca, nizvasiti ceti bhAvaH / gautamaH pRcchati-' teukAieNaM maMte ! puDhavikkAiyaM ANamai vA, ' he bhadanta ! te naskAyikaH khalu svasambaddham pRthivIkAyikam Aniti vA, pANiti bA, uccasiti vA niHzvasiti vA ? AnamANa rUpeNa zvAsovAsarUpeNa tejaskAyikaH kim svasambaddhaM pRthivIkAyikaM gRhNAti iyaM ceva ANamai, vA0 ' he bhadanta ! apkAyika jIva svasaMbaddha apkApika ko hI kyA zvAsocchavAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? ' evaM ceva' isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM-he gautama ! aisA hI hai-bhapkAyika jIva svasaMbaddha apkAyika ko zvAsocchvAsa ke rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai| 'evaM teuvAuvaNassaikAiyaM' isI taraha se svasabada tejaskAyika ko ghAyukAyika ko aura vanaspatikAyikako bhI apakAyika jIva zvAsocchvAsa ke rUpa meM grahaNa karatA hai aura chor3atA hai aisA jAnanA caahiye| aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM-' te ukkAieNaM bhaMte ! puDhavikkAiyaM ANamai vA' he bhadanta ! tejaskAyika kyA svasaMpad pRthivIkAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-hAM, aprakAyikajIvane ja zvAsarUpe grahaNa kare che, ane niHzvAsarUpe bahAra choDe che? mahAvIra prabhunA uttara-evaM ceva" / gautama ! ayi 71 sapU. cikane paNa zvAsamAM le che. ane nidhAsa rUpe bahAra kahADe che. "evaM teuvAuvaNassaikAiyaM" me pramANe mayi 71 svasaddha tejarakAyikane, tathA vAyukAvikane tathA vanaspatikAyikane zvAsa rUpe grahaNa kare che ane ucchavAsa rUpe cheDe che, ema samajavuM. gautama svAbhAnA prazna-teukkAie Na bhaMte ! puDhavitAiyaANamai vA0?" he bhadanta tejaskAyika jIva zuM svasaMbaddha pRthvIkAyikane zvAsamAM le che, ane vizvAsa rUpe choDe che? uttara-hA, gautama evuM ja bane che-tejaskA zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIstre muzcati ceti praznaH, tejaskAyikaH strasambaddhaM pRthivIkAyikam Aniti ca, prANiti ca, uGghasiti, niHzvasiti ca. AnaprANarUpeNa zvAsocchAsarUpeNa gRhNAti, parimuJcati ceti bhAvaH / gautamaH pRcchati-' evaM jAva vagarasaikAie NaM bhaMte ! vaNassaikAiyaM ceva ANamai vA' he bhadanta ! evaM pUrvoktarItyA yAvat-tenaskAyikaH svasambadram aphAyikam , tejaskAyikam , vAyukAyikam , vanaspatikAyikam Aniti vA, prANiti cA, uccasiti vA, niHzvasiti vA ? tathaiva vAyu. kAyikaH svasambaddhaM pRthivIkAyikam , akAyikam . tejaskAyikam , vAyukA. yikam , banaspatikAyikam kim Aniti vA, mANiti bA, ucchavasiti vA, nizvasiti vA, evameva kiM vanaspatikAyikaH khalu svasambaddha pRthivIkAyikam akAyikam , tejaskAyikaM, bAyukAyikaM, banaspatikAyikaM caiva kim Aniti vA, prANiti bA, uccasiti cA, niHzvasiti vA ? bhagabAnAha-' taheva' he gautama ! aisA hI hotA hai arthAt tejaskAyika svasaMvaddha pRthivIkAyika ko zvAsocchyAptarUpa meM grahaNa karatA hai aura chor3atA hai| 'evaM jAba vastaikAieNaM bhaMte ! va gastaikAiyaM cetra ANamai bA' he bhadanta ! isI taraha se yAvA tejaskAyika kyA svasaMbaddha akAyika ko taija. skAyikako vAyukAyika ko evaM vanaspatikAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai vAyukAyika svasaMbaddha pRdhivI. kAyikako, apkAyika ko, tejaskAyika koM, vAyukAyika ko evaM vanaspatikAyikako kyA zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? isI taraha se kyA vanaspatikAyika svasaMvaddha pRthivIkAyika ko, akAyika ko, tejaskAyika ko, vAyukAyika ko aura vanaspatikAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai evaM chor3atA hai ? ina praznoM ke vika jIva asaMbaddha pRthvIkAdhikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane mahA2 cha. " evaM jAva vaNassaikAieNaM bhaMte ! vaNassaikAiyaM cetra ANa. marUvA?" he bhagavan! eja pramANe zuM tejaskAyika jIva svasaMbaddha apUkA thikane, tejaskAyikane, vAyukAvikane ane vanaspatikAyikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane bahAra kADhe che? e ja pramANe zuM vAyukAyika jIva vasaMbaddha pRthvIkAyikane, apakathikane, tejaskAyikane, vAyukovikane ane vanaspatikAvikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che? eja pramANe zuM vanaspati kAyika jIva vasaMbaddha pRvakAvikane, aprakAyikane, tejasaskAyikane, vAyukAyikane ane vanaspatikAyikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane bahAra kADhe che? zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATIkAza093034sU02 pRthivIkAyikAdInAmAnaprANAdinirUpaNam 665 gautama ! tathaiva pUrvoktAdeva yAvat-tejaskAyikaH, vAyukAyikaH, vanaspatikAyikazca svasvasambaddha yathAyathaM pRthivIkAyikam aSkAyika, tejaskAyikaM, vAyukAyika, vanaspatikAyika cA Aniti ca, prANiti ca, uccasiti ca, nizvasiti ca, upayuktAH sarve'pi pRthivIkAyikAdi vanaspatikAyikAntA jIvAH svasvasambaddhAn pRthivIkAyikAdijIvAn AnapANarUpeNa zvAsoclAsarUpeNa ca gRhNanti, parimuJcanticeti bhAvaH, atha pRthivIkAyikAdInAM kriyAmUtramAha-' puDhavikAiuttara meM prabhu kahate haiM-' taheva ' he gautama ! ina praznoM kA uttara pUrvokta prakAra se hI jAnanA cAhiye-arthAt tejaskAyika svasaMbaddha apkAyika ko, tejakAyika ko, vAyumAyika ko evaM vanaspatikAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai| vAyukAyika jIva svasaMbaddha pRthivI kAyika ko, apkAyika ko tejaskAyika ko, vAyukAyika ko patra vanaspatikAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai, vanaspatikAyika svasaMbaddha pRthivIkAyika ko aphAyika ko, tejaskAyika ko, vAyukAyika ko evaM vanaspati kAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai| isa taraha uparyukta sara hI pRthivIkAyika Adi jIva-pRthivIkAyika se lekara vanaspanikAyika taka ke jIva-svasaMbaddha pRthivIkAyAdika jIvoM ko zvAsocchavArUpa se grahaNa karate haiM aura chor3ate haiN| aba sUtrakAra pRthivIkAyikAdiko ke kriyAsUtroM ko kahate haiM isameM gautamane 41 praznAne utta2 15tA maDAvIra prabhu 4 cha " taheva" &ii, gautama ! evuM ja bane che. eTale ke tijasakAvika jIva svasaMbaddha apakAyikane, tejakAyika, vAyukAyakane ane vanaspatikAyikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe , vAyukAyika jIva svasaMbaddha pRthvIkAyikane, tejaskAyikane vAyukAyikane ane vanaspatikAvikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che. vanaspatikAyika jIva svasaMbaddha pRthvIkAyikane tijasakAyika, vAyukAyikane vAsocchuvAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che. A rIne uparyukta pRthvIkArikathI laIne vanaspatikAyika paryantanA badhA vasaMbaddha pRthvI kAyikathI laIne vanaspatikAyika paryAnA samasta jIne zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane bahAra kADhe che, ema samajavuM. have sUtrakAra pRthvI kAyika Adi chavAnI kriyAonuM pratipAdana kare chegautm bhInA prazna-" puDhavikAie NaM bhaMte ! puDhavikkAiyaM zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtre eNaM bhaMte ! ityAdi, gautamaH pRcchati-' puDhavikAieNaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ceva ANamANe vA, pANamANe vA, UsasamANe bA, nIsasamANe vA kaikirie ?' he bhadanta ! pRyivIkAyikaH khalu pRthivIkAyikameva Anan vA, pANana vA, uccha. san vA, niHzvasana vA, katikriyA-katikriyAvAn bhavati ? bhagavAnAha-'goyamA ! siya, tikirie, siya caukirie, siya paMcakirie ' he gautama ! pRthivIkAyikaH puthivIkAyikameva Anan vA, pANana vA, ucchvasanan vA niHzvasana vA, syAt kadAcit trikriya:-kAyikyAdhikaraNikI-prAdvepikI rUpakriyAtraya yukto maveta, syAt kadAcit catuSkriyA kAyikyAdhikaraNikI-prAdveSikI - paritApanikI rUpakriyAcatuSTayayukto bhavet , atha ca syAt-kadAcit paJcakriyA-kAyikyAdhikaraNi kI-prAdvepikI-prAritApanikI-prANAtipAtikI rUpakriyApaJcakayukto bhaveta, prabhu se aisA pUchA hai-' puDhavikAieNaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ceva ANa mANe vA, pANamANe vA, UsasamANe vA, nIsasamANe vA, kAki. rie' he bhadanta ! pRthivIkAyika jIva jaba pRthivIkAyika jIva ko hI zvAsocchavAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai, taba usake kitanI kriyAe~ hotI haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM- goyamA" he gautama ! 'siya tikirie, siya caukirie, siya pNckirie| jaba pRthivIkAyika jIva pRthivIkAyika jIva ko hI zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai-taba vaha kAyikI, AdhikaraNikI, evaM prAdeSikI ina tIna kriyAoM vAlA bhI ho sakatA hai, tathAkAyikI, AdhikaraNikI, prAdeSikI evaM pAritApanikI ina cAra kriyAoM vAlA bhI ho sakatA hai tathA kadAcit vaha kAyikI, AdhikaraNikI, prAdeSikI, pAritApanikI, evaM prANAtipAtikI ina pAMca ceva bhANamANe vA, pANamANe vA, UsasamANe vA, nIsasamANe vA, kai kirie ?" u bhagavan ! pRthvIthine zvAsocchsa 3the ghaDaNa 42tA bhane cheDatA pRthvIkAyikane jIva vaDe keTalI kriyA karAya che? mahAvIra prbhun| uttara-" goyamA !" jItama ! "siya tikirie, syi caukirie, siya paMcakirie" pRthvii|yi 12 zvAsA2pAsa 35 aDara karate ane cheDato pRthvIkAyika jIva kyAreka kAyikI, adhikaraNikI ane prASikI, A traNa kriyAo karate hoya che, kyAreka kAyika, adhikaraNikI, prASikI, ane pAritApanikI, A cAra kiyA karatA hoya che ane kyAreka kAyikI, adhikaraNikI, prAddhaSika, pAritApanikI ane prANAtipAtikI, e pAMce kriyAo zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameSacandikATIkArA 17834 sUyayako yi kA hotAmAna gAdinikA gara 667 tatra yadA pRthivIkAyikAdiH pRthivIkAyikAdirUpamucchAsaM kurvapi svabhAvavizeSAt na tasya pIDAM janayati tadA'sau kAyikathAdi pUrvoktatrikriyaH syAt , yadA tu tasya pIDAM janayati tadA paritApanikI kriyA sattvAt catuSkriyaH syAt, prANAtipAtasadbhAvetu paJcakriyaH syAdititAparyam , gautamaH pRcchati-' puDhavikAie Na bhaMte ! AukAiyaM ANamANe bA, pANamANe vA, asasamANe vA, nIsa. samANe vA, kaikirie ? he bhadanta ! pRthivIkAyikaH khalu apkAyikam Anan vA, prANan vA, ucchasan vA, niHzvasana vA katikriyo bhavati ? bhagavAnAhakriyAoMvAlA bhI ho sakatA hai| isa viSaya meM aisA samajhanA cAhiyejaba pRthivIkAyika Adi jIva pRthivIkAyikAdi rUpa se zvAsoccha. vAsa letA huA bhI svabhAvavizeSa ko lekara yadi use pIr3A nahIM pahuMcAtA hai taba to yaha kAyikAdi tIna kriyAoMvAlA hotA hai, tathA pUrvokta kRtya karate samaya yadi vaha use pIr3A pahu~cAtA hai, taba pAritApanikI kriyA ke sadbhAva se yaha cAra kriyA vAlA hotA hai, aura java isake dvArA pUrvokta kArya karate samaya usakA vighAta ho jAtA hai-taba yaha pAMca kriyAoM vAlA hotA hai / aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM, 'puDhavikAieNaM bhaMte ! AukAiyaM ANamANe vA, pANamANe vA UsasamANe vA, nIsasamANe vA kaikirie' he bhadanta ! jaba pRthivIkAyika jIva apakAyika jIva ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai taba vaha kitanI kriyAoMvAlA hotA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM paNa karatA hoya che. A kathananuM spaSTIkaraNa A pramANe che-pRthvIkAyika adine zvAsocchavAsa rUpe grahaNa karavAnI ane doDavAnI kriyA karato hoya, tyAre svabhAva-vizeSane lIdhe tene je pIDA pahoMcADatuM nathI, te evI paristhitimAM te te kAyikI, Adi traNa kiyA evALo ja hoya che. paNa zvAsocchavAsa letI ane cheDatI vakhate je te temane pIDA pahoMcADate, haya, evI pari. sthitimAM te kAyikI Adi traNa kriyAo uparAMta pAritApanikI kriyAvALe paNa hoI zake che ane jyAre te pUrvokata kArya karatI vakhate te pRthvIkAyika Adi jIvana ghAta karI nAkhe che tyAre te uparyukata cAra kiyAe uparAMta prANAtipAtikI kiyAthI paNa cukata bane che. gItama. svAmInA prazna-" puDhavikkAieNaM bhaMte ! AukAiyaM ANamANevA, pANamANe vA, usasamANe vA, nIsasamANe vA kaikirie ?" 3 sagavana! jyAre pRthvIkAvika jIva aprakAyika jIvane vAsavAsa rUpe grahaNa kare che ane choDe che, tyAre te keTalI kiyAvALo hoya che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 bhagavatIsUtre ' evaM ceva' he gautama ! evameva-pUrvoktavadeva pRthivIkAyikaH apakArikam Anan vA, prANan vA, ucchasan vA, niHzvasana vA kadAcit trikriyaH syAt , kadAcit catuSkriyaH syAt , kadAcit pazcakriyaH syAditi bhAvaH ' evaM jAva vaNassaikAiyaM ' evaM pUrvoktarItyA yAvat-pRthivIkAyikaH tejaskAyika, vAyukAyika, banaspatikAyikaM cApi Anan vA, prANan vA, ucchasan vA, niHzvasana vA pUrvoktarItyA kadAcit trikriyaH syAt , kadAcit canukriyaH syAt , kadA. cit paJcakriyaH syAt , pRthivIkAyikaH pRthivIkAyAdikAnAm AnaprANaM zvAsocchAsaM gRhNan parimuJcan vA syAt trikriyaH syAt catuSkriyaH, syAt paJcakriyo ' evaM ceva ' jaya pRthivIkAyika jIva apkAdhika jIva ko zvAsocchravAsa rUpa se grahaNa karatA aura chor3atA hai-taba vaha kadAcit tIna kriyAoM vAlA bhI hotAhai, kadAcit 4 cAra kriyAoM vAlA bhI hotAhai aura kadAcit 5 pAMca kriyAoM vAlA bhI hotAhai / 'evaM jAva vaNassahakAiyaM ' isI taraha se pRthivIkAyika jIva tejaskAdhika ko, vAyukAyika ko, evaM vanaspatikAyika ko zvAsocchavAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? isa prazna ke uttara ke rUpa meM bhI vahI uttara jAnanA cAhiye-ki kadAcit vaha tIna kriyAoMbAlA hotA hai, kadAcit vaha cAra kriyAoM vAlA hotA hai aura kadAcit vaha pAMca kriyAoM vAlA bhI hotA hai / tAtparya kahane kA yahI hai ki pRthivIkAyika jIva jaba pRthivI kAdhika Adi jIvoM ko zvAsocchU pAsa rUpa se grahaNa karatA aura chor3atA hai-tava vaha tIna kriyAoM vAlA bhI hotA hai, cAra kriyAoM vAlA bhI hotA hai aura pAMca kriyAoM vAlA bhI hotA hai| mahAvIra prabhunA uta2-"evaM ceva" gItama! 2554.yi vana zvAsocchavAsa rUpe grahaNa karate ane cheDate pRthvIkAyika jIva kayAreka traNa kriyAovALa hoya che, kayAreka cAra kiyAovALa hoya che ane kayAreka pAMca liyaa| paann| DAya che. " evaM jAva vaNassaikAiyaM" me prANa t4241thikane, vAyukAyikane ane vanaspatikAyikane dha sevAsa rUpe grahaNa karato ane cheDate pRvIka thika jIva kyAreka traNa kiyAe vALa paNa che.ya che, kayAreka cAra kripaevALo paNa heya che ane kyAreka pAMca ThiyAvALA paNa hoya che. kahevAnuM tAtparya e che ke pRthvIkAyika ati pace prakAranA ekendriya ane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa karato ane cheDato pRthvI kAyika jIva amuka saMgamAM traNa kiyAo vALo hoya che, amuka saMyogamAM cAra kriyAo vALe paNa hoya che. te sago upara batAvavAmAM AvI cukyA che. zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikATI0 za094034 sU02 pRthivIkAyikAdonAmAnaprANAdinirUpaNam 669 bhavet iti bhAvaH, 'evaM AukkAieNa vi sabve vi bhANiyabA' evaM-pRthivI vadeva apkAyikenApi sarve'pi bhaNitavyAH, tathAca apkAyikaH pRthivIkAyAdikam Anan vA, prANan vA, unchapan vA, niHzvasana vA kadAcit trikriyaH, kadA. cit catuSkriyaH, kadAcit pazcakriyo bhavediti bhAvaH, ' evaM teukAieNa vi, evaM bAukAiega vi evaM pUrvoktarItyaiva tejaskAyikenApi, evaM tathaiva vAyukAyikenApi sarve'pi bhaNitayAH, tathA ca tejaskAyiko vAyukAyikazca pRthivIkAyAdikam Anan vA, pANan vA, ucca san vA niHzvasana vA kadAcit trikriyaH syAt , kadAcit catuSkriyaH syAt , kadAcit paJcakriyaH syAt iti bhAvaH / 'evaM AukAieNa vi savve vi bhANipaghA eva te ukAieNa vi, evaM vAukAieNa vi' pRthivIkAyika kI taraha se hI akAyika ke sAtha bhI pRthivIkAyika Adi saba kA saMbaMdha kara kahanA cAhiye / tathAakAyika jIva pRthivIkAyika Adi jIvoM ko zvAsocchvAsa rUpa se jaya grahaNa karatA hai aura chor3atA hai-taba yaha kadAcit tIna kriyAoMvAlA bhI hotA hai, cAra kriyAoMvAlA bhI hotA hai evaM pAMca kriyAoM vAlA bhI hotA hai ! isI prakAra se tejaskAyika aura vAyu. kAyika ke sAtha pRyivIkAyika Adi saba kA saMbaMdha karake kahanA cAhiye-tathA-taijaskAyika aura vAyukAyika jIva pRthivIkAyika Adi jIvoM ko zvAsocchavAsa rUpa se grahaNa karate hue aura chor3ate hue kadAcit tIna kriyAoM vAle, kadAcit cAra kriyAoM vAle aura evaM Auka ieNa vi savve vi bhANiyacA, evaM teukAiraNa vi, evaM vAukAieNa vi" se pramANe (pRthvI48nI pramANe ) ayi sAthe para pRthvIkAyika Adi pAMce ekendriyone saMbaMdha samaja. jema ke amuka yika jIva jyAre pRthvIkAyika Ada ane zvAse chUvAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che, tyAre te kyAreka traNa kiyAvALe paNa hoya che, kyAreka cAra kriyAo vALe paNa hoya che ane kyAreka pAMca kiyAo vALo paNa heya te. eja pramANe te jAyika ane vAyukovikanI sAthe pRthvIkAyika Adi pAMce saMbaMdha samaja. kahevAnuM tAtparya e che ke pRthvIkAvikathI laIne vanaspatikAyika paryantanA sthAvara jIvone dha socchavAsa rUpe grahaNa karata ane cheDate tijaskAyika jIva tathA vAyukAyika jIva paNa kyAreka traNa kriyAo vALe heya che, kyAreka cAra kriyAo vALa hoya che, ane kyAreka pAMca kriyAo vALe paNa hoya che. zrI. bhagavatI sUtra : 8 Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 bhagavatIsUtre 'jAva vaNassaikAieNaM bhaMte ! vagassaikAiyaM ceva ANamANe vA ? pucchA' he bhadanta ! yAvat vanAtikAyikaH khalu pRthivIkAyikam , apkAyikam , tejaskAyikam , vAyukAyikam , vanaspatikAyikam , caiva Anan vA, prANan vA, ucchaman vA, niHzva pan vA, katikriyaH syAt ? vanaspatikAyikaH pRthivIkAyikAdInAm AnapANane zvAsocchAsau vA gRhNan parimuzcan vA katikriyo bhavediti pRcchA, bhagavAnAha- goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, siya paMcakirie ' he gautama ! vanaspatikAyikaH pRthivIkAyikAdi-vanaspatikAyikAntam Anan vA, prANan vA, uccapan vA, nizvasana vA kadAcit trikriyaH syAt , kadAcin catuphiyaH syAt , kadAcit paJcakriyaH syAditi bhAvaH / / 02 / / mUlam-bAukAieNaM bhaMte ! rukkhassa mUlaM pacAlemANe vA pavADemANe katikirie ? goyamA / siya tikirie, siya cau. kadAcit pAMca kriyAoM vAle hote haiM / ' jAva vagaslaikAieNaM bhaMte ! ghagasta ikAiyaM ceva ANamANe ? pucch|' gautama pUchate haiM-he bhadanta ! yAvat vanaspatikAyika jIva pRthivI kAyika ko, apakAyika ko, teja skAyika ko vAyumAyika ko, evaM vanaspatikAyika ko zvAsocchavAsa rUpa se jaba grahaNa karatA hai aura chor3atA hai, taba vaha kitanI kriyAoM ghAlA hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-he gautama ! vanaspatikAyika jIva jaya pRthivIkAyika Adi jIyoM ko zvAsocchvAsarUpa se grahaNa karake chor3atA hai-taba vaha 'siya tikirie, siya caukirie, siya paMvakiriya' tIna kriyAoM vAlA bhI ho sakatAhai, cAra kriyAoM. vAlA bhI ho sakatA hai, evaM pAMca kriyAoMvAlA bhI ho sktaahai| suu02|| gautama svAmInA prazna-" jAva vaNassaikAieNa bhate ! vaNassai kAiyaceva ANamANe0 pucchA 1" bhagavan ! pRthvI thine, mAyine, te424Ayine vAyurAvikane, ane vanaspatikAvikane zvAsevAsa rUpe grahaNa karate ane cheDate vanaspatikAyika jIva keTalI kriyAo vALa hoya che. ? mahAvIra prabhune uttara-che gautama! vanaspatikAyika jIva jyAre pRthvI kAyika Adi ane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane bahAra kADhe che. tyAta "sira tikirie, sitha ca ukirie, siya paMcakirie " yA24 25 kiyAe vALa paNa hoya che kyAreka cAra kiyAvALo hoya che. ane kyAreka pAMca kiyAe vALa paNa hoI zake che. sU. 25 zrIbhagavatI. sUtra: 8 Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TokA 2014034su. 3vAyukAyasya vRkSapracAlane kiyAnirUpaNam 671 kirie, siya paMcakarie, evaM jAva, bIyaM pacAle mANe vA pucchA goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, siya paMcakirie, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ti // sU0 3 // navamasta uttIsaiyo uddeso samatto // navamasayaM samattaM " (4 " chAyA - vAyukAyikaH khalu bhadanta ! vRkSasya mUlaM pracAlayana bA, prApAtayan vA, katikriyaH ? gautama ! syAt trikriyaH syAt catuSkiyaH syAt paJcakriyaH, evaM kandam evaM yAvat bIjaM, macAlayana kA pRcchA, gautama ! syAt trikriyaH, syAt catuSkriyaH syAt paJcakriyaH, tadevaM bhadanta / tadevaM bhadanta ! iti // 03 // navamasya catustriMzattama uddezaH samAptaH navamazatakaM samAptam // TIkA - kriyAdhikArAt vAyukAyikasya vyApAravizepAviziSTadazAyAM kriyAvaktavyatAM pRcchati - ' cAukAie NaM bhaMte ! rUkkhassa mUlaM pacAlemANe vA, pavADemANe vA, kaikirie ? ' he bhadanta ? vAyukAyikaH khalu vRkSasya mUlaM pracAlayan vA prakampayan prapAtayan vA - adhonipAtayan vA katikriyaH kiyat kriyAbakAieNa bhaMte ! rukkhassa mUlaM ' ityAdi / 6 TIkArtha -- kriyA kA adhikAra cAlU hai isa se vAyukAyika jIva jaba apane vyApAra vizeSa se viziSTa hotA hai taba vaha kitanI kriyAoM vAlA hotA hai ? isa bAta ko isa sUtra dvArA sUtrakArane prakaTa kiyA hai - isameM gautamane prabhu se aisA pUchA hai - ' vArakAie NaM bhaMte! rukkhassa mUlaM pacAlemANe vA, pavADemANe vA, kai kirie ' he bhadanta ! vAyukAyika jIva jaba vRkSa ke mUla ko kampit karatA hai use nIce jamIna para girA detA hai, usa samaya vaha kitanI kriyAoM vAlA hotA vAukAieNaM bhaMte ! rukkhassamUlaM " ityiAdi - TIkA"--kriyAnA avikAra cAlI rahyo che vAyukAyika jIva jyAre peAtAnA vyApAra vizeSamAM pravRtta hoya che, tyAre te keTalI kriyAo kare che. te viSayanuM sUtrakAre aDDI' nIce pramANe pratipAna karyu che-gautama svAmIne prazna--" vAchakkAieNaM bhaMte rukkhassa mUlaM paca lemANe vA, pavADemANe vA, kai kirie ? " he bhagavan! vAyukAyika jIva jyAre vRkSanA mULane kapAve che ane tene nIce jamIna para pADI nAkhe che, tyAre te keTalI kriyAo vALA hAya che? zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 bhagavatIsUtre vAn syAt ? bhagavAnAha-' goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, siya paMkirie ' he gautama ! vAyukASiko vRkSasya mUlaM pracAlayan vA, prapAtayan vA, syAt kadAcitrikiyo bhavet . syAt-kadAcit catuSkriyo bhavet , syAt kadA cin pazcakriyo bhavet iti bhAvaH / atra paritApAdeH sambhave'pi acittamUlA. pekSayA trikriyatvaM bodhyam , evaM vRkSamUlasya vAyunA pracAlayan prapAtayan vA nadI mityAdiSu pRthivyA anAvRtatvadazAyAmabaseyam / ' evaM kaMda, evaM jAva bIyaM, pavAlemANe vA pucchA' evaM puurektriityaa vAyukAyiko vRkSasya kandam , evaM yAvat vRkSasya bIjam , mUlAdArabhya bIjaparyantAni dazasaMkhyakAni vRkSAGgAni bhavanti, tathAhi-mUlam 1, kandaH 2, skandhaH 3, tvam 4, zAkhA 5, prAlaH hai ?-isake uttara meM prabhune aisA kahA hai ki he gautama ! 'siya tikirie, siya cakirie, liya paMcakirie ' bAyukAyika jIva jaba vRkSa ke mUla ko kampita karatA hai, use nIce pRthvI para girA denA hai taba vaha kadAcit tIna kriyAoM vAlA bhI hotA hai, kadAcit vaha cAra kriyAoM vAlA bhI hotA hai aura kadAcit vaha pAMca kriyAoM vAlA bhI honA hai| yahAM vAyudvArA paritApa Adi hone kI saMbhAvanA hone para bhI jo use trikriyAvAlA kahA gayA hai vaha acitta mUla kI apekSA lekara kahA gayA hai / vAyu dvArA vRkSa ke mUla kA kampita honA athavA usakA ukhar3a kara giranA yaha taba hotA hai ki jaba vRkSa yA to nadI ke taTa para pRthivI dvArA anAvRta khulA ho khar3A hotA hai| 'evaM kaM, evaM jAva bIyaM pacAle mANe vA pucchA / mUla se ma 2 prbhune| uttara--" siya tikirie, sitha caukirie, liya paMvakirie" u gautama ! vRkSanA bhUgane 45vatemane tane bhAna 52 pachADate vAyukAyika jIva kyAreka traNa kriyAo vALA hoya che kayAreka cAra kiyA evALa hoya che, ane kyAreka pAMca kiyA evALe paNa hoya che. aDI vAyu dvArA paritApanA Adi thavAnI saMbhAvanA hovA chatAM paNa vAyukAyika jIvane traNa kriyAvALe je kahevAmAM Avyo che, te acitta mULanI apekSAe kahela che. vAyu dvArA vRkSanA mULane kaMpAvavAnuM athavA tene ukheDIne nIce pachADava nuM tyAre ja zakya bane che ke jyAre vRkSa nadIne kinArA para jamIna dvArAmATI dvArA anAvRta dazAmAM UbhuM hoya che. "evaM kaMdaM evaM jAva bIyaM pacAlemANe vA pucchA " bhUgathI ne bhii| 5-tn| 10 vRkSa DAya cha-(1) bhUga, (2) 4-6, (3) 24.6 (27), (4) zrI. bhagavatI sUtra: 8 Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyacandrikA TIkAza094.34 sU03vAyukAyasya vRkSapracAlane kriyAnirUpaNam 673 6. patram 7, puSpam 8, phalam 9, bIjam 10, iti / eSu pratyekaM pracAlayan vA prapAtayan vA katikriyA bhavet iti pRcchA, bhagavAnAha ' goyamA ! siya tiki rie, siya caukirie, siya paMcakarie ' he gautama! vAyukAyiko vRkSasya kandAdArabhya bIjaparyantaM pracAlayan prakampayan vA, prapAtayan vA syAt kadAcit trikriyo bhavet syAt kadAcit catuSkriyo bhavet syAt - kadAcit paJcakriyo bhavediti, tadyukteH pUrvamuktatvAt ? ante gautamo bhagavadvAkyaM satyApayalekara bIja taka 10 vRkSAGga hote haiM - mUla 1, kanda 2, skanda 3, tvakra 4, zAkhA 5, pravAla 6, patra 7 puSa 8, phala 9, aura bIja 10, gautamane prabhu se yahAM aisA pUchA hai ki he bhadanta ! ina 10 vRkSAGgoM meM se pratyeka vRkSAGga ko kampita karatA huA athavA unakA patana karatA huA arthAt girAtA huA vAyu kitanI kriyAoM vAlA hotA hai ? taba isake uttara meM prabhu ne aisA kahA hai-' goyamA ' he gautama - ' siya tikirie, yi ca kirie, siya paMcakirie ' vRkSa ke kanda se lekara bIja taka se aGgoM meM se pratyeka aMga ko kampita karatA huA yA unako girAtA huA yA ukhAr3atA huA vAyu kadAcit tIna kriyAoM vAlA hotA hai kadAcit cAra kriyAoM bAlA hotA hai aura kadAcit pAMca kriyAoMvAlA hotA hai / aisA vaha kaise hotA hai ? so viSaya ko pIche samajhA diyA gayA hai / aba anta meM prabhu ke vacana ko satyarUpa se svIkAra tvaDU cha:sa, (5) zAkhA, (6) pravAsa, (7) pAna, (8) puNya, (Ga) pUja ane (10) khIja. gautamasvAmI mahAvIra prabhune ahIM evA prazna kare che ke kadathI laIne bIja pantanA pratyeka vRkSAMgane kapAvate athavA te pratyekanuM patana karatA vAyukAyika jIva keTalI kriyAe vALe! hAya che ? mahAvIra alunA uttara--" goyamA ! " he gautama! " siya tikirie, siya caukirie, siya pacakirie " hathI sahAne jIna paryantanA atye! vRkSAMgane kapAvA athavA te pratyekanuM patana karanA vAyukiyaka jIva kacAreka traNa kriyAe vALe! hAya che, kacAreka cAra kriyAo vALA hoya che ane kacAreka pAMca kriyAo vALA paNa DAya che. kevA sajogAmAM te traNa kriyAvALA hAya che, kevA saMjogomAM cAra kriyAvALo hAya che ane kevA sa jogAmAM pAMca kriyAvALo hAya che, te vAta upara samajAvavAmAM Avela che. uddezAne ante prabhunA vacanane pramANabhUta gaNIne temAM peAtAnI apAra zraddhA vyakta karatAM bha0 - 85 zrI bhagavatI sUtra : 8 Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 bhagavatIsUtre bAha-' sevaM bhate ! sevaM bhaMte ! tti' he bhadanta ! tadevaM bhavaduktaM satyameva, he bhadanta ! tadevaM bhavaduktaM satyameveti // mU0 3 // iti navamazata ke catuHstriMzattamoddezakaH samAptaH // 9-33 // iti zrI vizvavikhyAta-jagaballabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-bAdimAnamardaka - zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjamadatta jainazAstrAcArya ' padabhUSita-kolhApurarAjaguru bAlabrahmacAri- jainAcArya - jainadharmadivAkara-pUjyazrI -- ghAsIlAlavrativiracitAyAM 'bhagavatImUtrasya' prameyacandrikA khyAyAM vyAkhyAyAM navamaM zatakaM sampUrNam // 9-34 // karate hue gautama unase kahate haiM- sevaM bhaMte / sevaM bhaMte ! tti' he bhadanta ! Apake dvArA kahA gayA saba viSaya sarvathA satya hI hai, he bhadanta Apake dvArA kahA gayA saba viSaya sarvathA satya hI hai| aisA kaha kara ve gautama yAvat apane sthAna para virAjamAna ho gaye |suu03|| nabaveM zatakakA cautIsavAM uddezA samApta zrI jainAcArya jainadharma divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta " bhagavatI sUtra" kI prameyacandrikA vyAkhyA ke navavA zataka samApta // 9-34 // gautama svAmI 4 cha hai- 'seva bhate sevaM bhate ! tti" " 3 mApana ! sAre kahyuM te satya ja che. he bhagavad ? ApanA dvArA A viSayanuM je pratipAdana karavAmAM AvyuM te sarvathA te satya ja che." A pramANe kahIne prabhune vaMdaNa namaskAra karIne teo pitAne sthAne besI gayA. che sU. 3 navamAM zatakane 34 mo uddezaka samApta zrI jainAcArya-jainadharma divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta bhagavatI sUtra" nI prameyacandrikA vyAkhyAnuM navamuM zataka samApta che 9-34 che. zrI. bhagavatI sUtra : 8