________________
प्रमेयचन्द्रिकाहीश.९उ.३२सू०१८नैरयिकाद्युत्पादादिसन्तरनिरन्तरतानि० ३२५ तनाऽसंभवात्, ' एवं जाव वेमाणिया' एवं पूर्वोक्तरीत्यैव यावत्-असुरकुमारादि भवनपति -- पृथिनीकायिकायेकेन्द्रियद्वीन्द्रियत्रोन्द्रिय - चतुरिन्द्रियपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकमनुष्यवानव्यन्तरा अपि सन्त एव उद्वर्तन्ते, नासन्त उद्वर्तन्ते, किन्तु ज्योतिषिका वैमानिकाश्च सन्तएव च्यवन्ति, नासन्तश्च्यवन्ति, इति भावः, तत्सूचयमाह-'नवरं जोइसियवेमाणिएसु चयंति भाणियव्वं ' नारं नैरयिकाद्यपेक्षया ज्योतिषिकवैमानिकेषु, विशेषस्तु ' उद्वर्तन्ते ' इतिस्थाने ' च्यवन्ति' इति भणिविषाण आदिकी तरह अपने मूल रूपसे अविद्यमान वस्तुमें उद्वत्तना करणत्व नहीं बन सकता है। ' एवं जाव वेमाणिया' इसी प्रकार असुरकुमारादि भवनपतिसे लेकर पृथिवीकायिकादि एकेन्द्रिय जीव, द्वीन्द्रिय जीव तेहन्द्रिय जीव, चौइन्द्रिय जीव पंचेन्द्रिय तिर्यग्योनिक जीव, मनुष्य, वानव्यन्तर ये सब भी विद्यमान हुए ही उद्वर्तना करते हैं, असत् हुए उतना नहीं करते। किन्तु ज्योतिषिक और वैमानिक द्रव्य दृष्टिसे सत् बने हुए होकर ही चवते हैं, असत् बने हुए होकर चवते नहीं हैं " इसी बातको सूचित करने के लिये "नवर जोइसियवेमाणिएसु चयंति भाणियव्वं " सूत्रकारने ऐसा कहा है। नैरयिक आदिकी अपेक्षा ज्योतिषिक और वैमानिक इनमें यह विशे. पता है कि इनमें “ उद्वर्तन्ते" इस क्रियापदके स्थानमें " च्यवन्ति" ऐसे क्रियापद का प्रयोग करना चाहिये।
अब गांगेय प्रभु से ऐसा पूछते हैं 'सओ भंते ! नेरक्या उवव. વિષાણુ (ગર્દભના શિંગડાં) આદિની જેમ પોતાના મૂળ રૂપે અવિદ્યમાન १२तुमा उत्तन। ४२वातुं सभी शतु नथी. “एवं जाव वेमाणिया" और પ્રમાણે અસુરકુમાર વગેરે ભવનપતિ દે, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેનિદ્રય , ન્દ્રિય જીવે, ત્રીન્દ્રિય જીવો, ચતુરિન્દ્રિય, પાંચેન્દ્રિય તિર્યા છે, મનુષ્ય અને વાતવ્યન્તરે વિષે પણ સમજવું એટલે કે દ્રવ્યાર્થિક નયની અપેક્ષાએ વિદ્યમાન અસુરકુમાર આદિ ઉપર્યુક્ત જી જ ઉદ્વર્તન કરે છે, અવિદ્યમાન અસુરકુમાર આદિ જેવો ઉદ્ધત્તના કરતા નથી. પરંતુ જ્યોતિષિકો અને વૈમાનિકોના આલાપકમાં “ઉદ્વર્તન કરે છે એમ કહેવાને બદલે “ શ્ય છે” કહેવું જોઈએ. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે દ્રવ્યાર્થિક નયની દૃષ્ટિએ વિધમાન જતિષિકે અને વિમાનિકો એવે છે. અવિદ્યમાન તિષિકે અને વૈમાનિકેમાં ઓવતા નથી.
मे पात सूत्रमारे " नवर जोइसियवेमाणिएसु चयंति भाणियब्वं " 40 સૂત્રપાઠ દ્વારા પ્રકટ કરી છે,
श्री. भगवती सूत्र : ८
